YOKLUK BLGS

ve
SAKLI SIRLAR

Hazrlayan
hramczde
Hac smail Hakk
ALTUNTA

SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com
Dizgi
Kapak
Bask - cilt
2012

: H. smail Hakk Altunta

:
:




Ey insanlar eer ldkten sonra dirilmekten kukuda iseniz (bilin ki) biz sizi (nce) topraktan, sonra nutfe(sperm)den, sonra alaka (embriyo) dan, sonra biimlenen ve
biimlenmeyen bir inem et parasndan
yarattk ki, size (kudretimizi) aka gsterelim. Dilediimizi belirtilmi bir sreye kadar
rahimlerde tutarz, sonra sizi bir bebek olarak karrz. Sonra g (ve kabiliyetler) inize
ermeniz iin (sizi bytrz). inizden kimi
(henz ocukken) ldrlr, kimi de mrn
en kt ana(ihtiyarla) itilir ki, bilirken
bir ey bilmez hale gelsin (ocukluundaki
gibi bedence ve aklca gsz bir duruma
dsn). Yeri de kurumu, lm grrsn.
Fakat biz onun zerine suyu indirdiimiz
zaman titreir, kabarr ve her gzel ifti bitirir.
(Hac, 5)

indekiler
VARLIK VE YOKLUK .......................................... 5
Hz. MEVLNANIN GRLER................. 12
YOKLUK BLGSNE GR........................... 22
USL UYGULAMA......................................... 24
ZEL YARDIMLAR .......................................... 25
Ryalar............................................................ 25
Grev Verme................................................. 26
Mrid Destei............................................. 27
Himmet ........................................................... 29
TEHLKEL ENGELLER.................................. 29
Yol htiyar Olanlar .................................... 29
Yol Dkn ................................................. 30
Cezbe ............................................................... 31
EYH OLABLME SIRLARI? ......................... 34
YOKLUK BLGS SIRLARINDAN............ 36
ZAHRDEK YOKLUK BLGS ve SONU 40
Kaynaka............................................................. 47

VARLIK VE YOKLUK
Varlk kelimesinin en zengin ve en derin
anlamna Arapada rastlamaktayz (ve-cede) fiilinden gelmektedir, Vcd, vicdan,
vecd ve vcd mastarlarn reten (ve-cede)nin anlam, bulmaktr.
Vcd kavramnn dier manas da, be duyu ile idrk edilen, bulunan ve belirlenen ey
demektir. Bu anlamda be duyu vastasyla
alglanan eyler vardr, diyebiliriz. Hlbuki
be duyu ile bilemediimiz, ama akla gre
var olan varlklar da vardr.1
Mutlak varlk, Allah Teldr. Allah Tel,
her eyi yaratan ve yok edendir.
Var oluun sebebi ve dayana Allah
Teldr. Yaratma, Allah Telnn kendini
gstermesi, kendini gerekletirmesidir.
Yaratma, onun iin g deildir. Allah Tel,
bu varlk dnyasn yaratmadan nce baka
varlk dnyalar yaratmtr; bu iinde yaadmz varlk dnyasnn yok olmasndan
sonra da, yeni yaratmalarna devam edecektir.
Allah Tel, dier varlklar yaratm ve zamann iine atm ve onun iindeki varlklar
da varlk ve yokluk ile kartrmtr.
1

Bayraktar Bayrakl, Mukayeseli Eitim Felsefesi Sistemleri, st.2002, s. 92

6 Yokluk Bilgisi

Buna gre varlk meselesinde cevaplandrlmas gereken ilk sorulardan biri, Allah
Tel dndaki varln gerekten var olup
olmaddr.
Varlk, varm dr; yoksa algladmz varlklar yok mudur?
zme bakyor, arab gryorum yoka
bakyorum aka var gryorum.2
Yokluku dnmek ok zor bir konudur.
Aslnda yokluk, var olmann yeni bir eklidir.
Baka varla dnmek ou kez yok olma
olsa da, yeni oluum da, yokluktan var olma
gibi bir eydir.
Ayniyyet nedir?
Ayniyyet yokluk ile bilinir. Seni bu Dnya
megul etmesin. Kesreti (bu dnya ve ondaki her eyi) perde grp kendini perdelenmi sanmayasn. Her ii Hakkla hak
edesin. Memur ettiimiz ii, Allah Telya
kul olma meselesi bilip, kendini mnev
ykselmeden hal saymayasn. 3
Bu yokluk ve varln arasnda mutlak varln Allah Tel olduunu bilen insan nefsine
2

Mesnevi c.III, b.4541

YARAR, Cezair, Mektubt- Hasan Sez, stanbul, 2001, s.77, 37. mektup
3

Yokluk Bilgisi 7

pay karmayp, Allah Telya varl kendine yokluu tercih etmelidir. Bu ekilde huzuru ve hakiktin yksek mertebelerine
erer.
Ey padiah, ben senin ulu kapnda snak
bulmuum,
Senin katna yzm kara gelmiim,
Drt nesne getirdim ki, bunlar senin ihsan
hazinende yoktur:
Yokluk, isyan, gszlk ve gnah getirmiim.4
Bir adam yoklua eriir, kendisine yokluu
ziynet edinirse, o adamn, Hz. Muhammed
Mustafa sallallh aleyhi ve sellem gibi glgesi olmaz. Yokluk benim iftiharmdr
srrna ziynet yokluktur. Bu eit adam,
mumun alevi gibi glgesizdir. Mum, batan
aa alevden ibarettir. Glge onun evresine urayamaz. Mum kendisinden de kat,
glgeden de. Mumu dkenin isteine uydu,
na snd.
Mumu dken muma der ki; Seni yok olman
iin dktm. O da, ben yoklua katm diye
cevap verir. Bu var olan k, lazm bir ktr,
geici ve arzi k gibi deil.
4

Ktip elebi, Miznl Hakk f htiyril

Ahakk, hzl. Orhan aik GKYAY, st,1980, s. 39

8 Yokluk Bilgisi

Mum atee tamam ile yok oldu mu artk

ondan ne bir eser grrsn ne bir k! Suret
atei karanl gidermek iin mum suretinde
durur. Beden mumu u grnen mumun
aksinedir; yok olduka can nuru artar. Bu
ebedi ktr, mumsa geici. Can mumunun
alevi, Allah Telya aittir. Ateten meydana
gelen u ate, nur olduundan geici glge,
ondan uzaklamtr. 5
Yokluk haline kavumak iin, istekleri terk
edip ve arzularndan ayrlmak gerekir. Bylece yokluun iine den varln yokluk
olduunu Allah Teldan bakas olmad
ve Ona muhta olduunu grr.6 Yokluk
haliyle btn eylerde Allah Telnn varl
aa kar.7
Yokluun zevkini suda grrz. Tad ve renkten kendini ar kld iin hi bklmadan
devaml iilmek istenir. 8
5

Mesnevi c.V, b.673683

Abdlhakm-i Arvs kaddesellh srrahul
azzin gr;
Varlk ile yokluun srekli birbirini takip ettii yni, bir var imi bir yok imi mealindeki bu
lemde, her ey Allah Telnn varlnn bir
almeti olduudur.
7
Ben kendi grmle yapmadm (Kehf
82)
8
Su hakknda, Hattat Azz Efendi buyurdu ki;
Bak Azzim, Allah Tel ite bunu renksiz
6

Yokluk Bilgisi 9

Hzr, gemiyi kt kiilerin ellerinden kurtarabilmek iin deldi, krd. Mdemki krk
gemi kurtuluyor, sen de krl! Emniyet yoksulluktadr, yr yoksul ol. Madeni olan ve
madenden birka paras bulunan da, klnk, kazma yaralar ile parampara oldu.9
Btnn, Hakkn bir yz.
Zhirin ise, Hakkn aletidir.10
hramczde smail Hakk Toprak Efendi Hazretleri bu konuda buyurur ki;
Yok olunur, var olunur.
Yok olun. Yok olursanz, Allah Tel var
olur.
Gardalarm! Nci denilen frka sizlersiniz.
Bakarsnz baz kiiler tarkata giriyorlar.
ok gemeden acayipten garaipten bahsetmeye kalkyorlar. Kendilerinin bir
adam olduklarn zannediyorlar. Fakat byk kim, kk kim, o sonra belli olur.
Bizim tarkatmza gelen kimse uzun yllar
alr. Ancak kendi kkln (yokluuyaratm. Eer rengi olsayd bklabilirdi. Hlbuki renk ve tad vermeden yaratm, onun iin hi
bklmyor, hi kanlmyor. (Kenan Rif, Sohbetler, s. 59)
9
Mesnevi c.IV, b.27562758
10
Selim Divane, Sadklarn Mkillerinin
Anahtar, s.94

10 Yokluk Bilgisi

nu) fark eder. Yetmez mi bu fark. nk

keramet (varlk) kulu Allah Teldan uzaklatrmaya yarar.11 nsan, Ahlak- Muhammedi ile ahlaklanmal kuldan istenen
budur. nsan ile ebedi leme gidecek kazan da budur.12
11

Eb Sadil-Kurden rivayet edildiine

gre, yle demitir:
Nebilerin uradklar musibet, vahyin kesilmesi; Evliyalarn uradklar musibet, kendilerinden keramet zuhur etmesi; mminlerin musibetleri ise, ibadetlerinde kusur etmeleridir.
(KARABULUT, Ali Rza, Kayseride Mehur Mutasavvflar, Kayseri, 1984, s.61)
12
Yokluk, Ahmet mi kaddesellh srrahul
azz Efendinin buyurduu gibi;
eriat tut (mak), hakikati yut (mak) tr.
stat Abdlziz Mecdi Efendi derdi ki; Bir
gn mridim Ahmet Ami kaddesellh srrahul azz Efendi:
Mecdi, sakn srr f (aa vurma) etme!
dedi.
Acaba bir ey mi yaptm? Diye korktum.
Benim korkumu gidermek ve bir hakikati bildirmi olmak iin buyurdular ki;
Edemezsin ki, edilemez ki! Ruhunu ortaya
at, f et, anlat bakalm. Edemezsin. te O
da yledir.
Bununla ilgili olarak Abdlziz Mecdi Efendi
demitir ki;
Cenab Hak srr- vahdetin gizlenmesini is-

Yokluk Bilgisi 11

Bir gn bize iki kimse geldi.

smail Efendi, sen bu eyhlii buldun mu?
aldn m? Aldn m? Dediler.
Bende onlara; ne buldum, ne aldm, ne
de aldm. Hini sabavetimden beri, kendimi
bir yokluk iinde ve yok bilirim; dedim.
Onlar;
Haydi, smail Efendi, imtihan kazandn
dediler.
---Eskiden tarkata intisap iin gelenlere, eyhler ilknce unu telkin ederlerdi.
ter ve bu ii says snrl kullaryla idare eder.
rat (hidayet)ve idll (dallet) hep kendisindendir. (ERGN, a.g.e. s. 238239)
Allah Tel yolunun taliplerinden biri, bir
velye yalvarr:
Ne olur, bana tasavvufu ret! Ne olur, bana marifetullah anlat! Rabbin velsi tebessm
eder:
Peki, ama nce sen bir aksr! der. Adam
aknlkla cevap verir:
Aksrmam gelmedi ki, nasl aksraym?..Vel
sknetle cevap verir:
te nasl aksrman gelmeden aksramazsan, Marifetullah da Hakk tarafndan kula verilmedike anlalamaz, szle renilemez.
Bunun iin eriat tut hakikati yut demiler.
(BURGAY, Hasan, Hazreti Muhammed (s.a.v.)in
Varisleri, Ankara, 1994, s.5)

12 Yokluk Bilgisi

Gardam, yz sene nce sen var m idin?

Yz sene sonra var m olacaksn?
Sorulara hayr cevabn veren ihvana;
Gardam, iki yokluun arasnda olan da
ne varlk olursa sen Osun. Buna gre hareket et.
Yokluk tevhit mertebesinin balangc ve
sonudur. Tarkat yoktan, vara giden bir
yolculuktur.
Hz. MEVLNANIN GRLER
Hz. Mevln kaddesellh srrahul azz,
varlk ve yokluk meselesini yle kurmaktadr: Yokluk, insanda bir ihtiya olarak ortaya
kar. Bu ihtiya ok ynldr. Bir yn de,
insann ham kabiliyetlerle dnyaya gelmi
olmas sebebiyle olan ihtiyacdr. nsan,
imknlar yani sonradan olabilecek rizi sfatlar tayabilecek varlkdr. inde var olan
tohum hakkndaki kabiliyetsizleri gelitirebilecek bir imkna sahiptir. te, insan imknlarn kullanp, varln gelitirir ve zenginletirir.
Bizi yokluktan cieri yanm, susam bir
halde sen var ettin de gzmz u devlet
emesine diktin diyen Hz. Mevlnya
gre, insandaki susamlk denen ihtiyac,
tm varlk dedii lh ak yaratmaktadr.
nsan halden hale koyan, deitiren ve ge-

Yokluk Bilgisi 13

litiren varln en byk noktas olan ilh

aktr.
Mevlna kaddesellh srrahul azz mesela;
armut aacn, benlik iin bir motif olarak
kullanr. Armuttan, yani benlikten inmesini
tavsiye eder. Varlndan, benliinden inmedike doru gremezsin, aarsnz. Benliinden indin mi, dncen de dzelir, gzn de doru grr; szn de dorudur. te
o zaman terk ettiin o benlik aacnn dallar, yedinci gkte bir baht aac olur. Ondan
indin mi, Allah Tel rahmetiyle o aac deitirir. Grld gibi, Mevlna insan varln yok saymakla, varlk leminde yer edineceine iaret ediyor, halden hale geirir
ve daha da zenginleirir. Varlk leminin
tesine geebilmek iin, Buna benim gzmle bak! diyen Mevlnaya gre, ak
iinde ak seyretmek, varlktan kurtulmay,
addan ve sandan vazgemeyi gerektirir.
Geici, ark ve kararsz varln, ebed Rabbin
varlndan geldiini hatrlatan Mevlna,
geici varlk kendini ona smarlad zaman
lmszle eriir, grn beyn etmekle, hedef gstermektedir. Kendine gel,
varln bu ycelie feda et. lh denizin
avucuna gir, yok olmaktan kurtul. Varln
sat, damladan vazge de incilerle dolu denizi satn al! dn vermektedir.

14 Yokluk Bilgisi

Dier taraftan Hz. Mevln, yoklukla varlk

arasnda ok ilgin bir iliki kurmaktadr.
Ona gre, Mirc edenlerle beraber olursa,
onlarn safnda durursa, yokluk bir Burak
gibi onu alp ycelere adrr.
Hz. Mevln kaddesellh srrahul azzin
anlaynda Mirc, mekn olarak gklere
amak deildir. Kam ekere ulatracak
ey Mirctr. Bu Mirc, buunun ge
amas deildir; ana karnndaki ocuun
bilgi ve duygu derecesine amasdr. Bylece onun anlaynda, insan bilgilendike
ycelir, o bilgi onun Mirc olur. Mutlak
Varlk, yani Allah Tel, yoklukta i grr.
You var edenin i yurdu yokluktur. Bu tpk
una benzer. Hi kimse yazlm kda yaz
yazmaz. Fidanla yeniden fidan dikmez. Bir
ey ekilmemi yere tohum ekilir. Sen de bir
ey ekilmemi yer ol, yaz yazlmam bir
kt kesil de, lh retiyle ereflen ve o
sana tohum eksin, diyerek insann benlik ve
para-buuk bilgilerden arnmasn istiyor.
Mevlna, derviesine varlnn ban kesmesini ve varlndan geip yok olmay isterken, Sen atmadn, attn vakit (Enfl, 17)
yetinin srrn hedef almaktadr.
Hz. Mevlnya gre, dny yokluktan korktuundan yolunu saptmtr. Aslnda yokluk
snlacak yerdir.

Yokluk Bilgisi 15

Bilgiyi nerede arayalm?

Varl brakta.
Elmay nerede arayalm?
Elden vazgeite.
Bylece Hz. Mevlnnn yokluk anlaynda
hilik deil, yeni bir varla kavuma, bir
ycelme ve tazelenme vardr. Yokluktan
korkma psikolojisi insan yoldan karr.
Onun iin bu korkuyu, dnya insanlndan
gidermelidir. Hz. Mevln, benliine ancak
geici benliinden syrlnca kavuacan,
hakk benlie, dnce ve aklla varlamayacan, ancak yok olmakla varlaca dn vermektedir. Hz. Mevln, insann noksanlklarn, yokluklarn, olgunluu, btn
sanatlarn ve hnerlerin aynas olarak grmektedir. Elbise biilip dikilmise, terzi sanatn nasl gsterir?
Zayf hasta bulunmazsa, hekm sanatn nasl
icra eder?
Bakrlarn horluu, bayal meydanda
olmazsa, kimya nasl grnr?
Diye sorular sormaktadr. Yokluk ve noksanlklar, insan aratrmaya itiyor. Tm sanatlar, noksanlklarn giderilmesiyle ortaya kyor. nsanlardaki noksanlk, hamlk ve yokluklardan douyor. yle ise, yokluk, varla,
olgunlua ve ycelie gebedir.

16 Yokluk Bilgisi

Hz. Mevlnya gre, zdd meydana karan

ey onun zdddr. Bal sirke ile belirir. Kendi
noksann, yokluunu gren kii, olgunlua
on atla koar. Kendini olgun sanan, bu zann
onu engelleyeceinden Allah Telya koamaz. nsann cannda olgunluk vehminden
daha kt bir ey olmadn syleyen Hz.
Mevln, kendini grme gidinceye kadar
gnl ve gznden ok kanlar akacan,
blisin de Ben ondan hayrlym ifadesiyle
deerini kaybettiini tlemektedir.
Ona gre Allah Telya yaknlk, ne ycelere amaktr, ne aalara inmektir; varlk
hapishanesinden kurtulmaktr. Yok olan iin
ne yukar, ne aa, ne abukluk, ne uzaklk
ve ne de ge kal vardr. Allah Telnn
sanat tezgh yokluktadr. Sen aldanmsn,
ne bileceksin yokluk nedir? Bir devlete, bir
erefe ulanca neelenmenin tam tersi,
onlar kaybedince duyulan yokluktur. Bu tip
adamn btn varl yokluktur. Yoksulluk,
horluk onun vncdr, yceliidir diyen
Mevlna, varlkla yokluu tamamen psikolojik bir boyutta aramaktadr.
Mevlna, Allah Telya yalvarrken, varlk
ile yokluk arasndaki fark insann mnev
yapsnda arar.
Allah Telm! Szn, harfin bittii dura
cana gster. Gster de tertemiz can, ban

Yokluk Bilgisi 17

ayak yaparak o ok geni yokluk alanna

gitsin. O kadar genitir ki, o yokluk alan,
btn bu hayl ve varlklar hep oradan azk
alrlar. Hayller, yoklua kar pek dardr,
ondan dolay hayl, gam sebeplerindendir.
Varlk ise, haylden de dardr. Duygu ve
renk lemi ise, hayl ve varlktan da dardr,
dapdarack bir zindandr,
Dncesini ileri sren Hz. Mevln, varln
yokluktan dolay feryat etmediini, tam
tersine yokluun varl kendinden uzaklatrdn, onun iin sen;
Yokluktan kayorum deme; asl senden
kaan odur. Grnte gel der, seni kendisine arr, ama i yzden kovu sopasyla
seni srer, kendinden uzaklatrr. Varolu,
yoklukta gizlidir. Yokluk en yce mertebedir. Onun iin yok-yoksul kiiler yar kazanmlardr; dl almlardr. nemli
olan beden yokluudur, dilencilik deil.
Mevlna, yokluk lemi ile varlk lemi arasnda bir yol ve sk bir ilikinin olduuna
dikkat ekmektedir. Bu iliki yeniden yaratmay, srekli oluumu ve kinattaki yenilemeyi meydana getirmektedir. nsann
beden ve psikolojik yapsnda da ayn yenilemeler, bu ilikinin neticesinde olmaktadr. Mevlna, bunu yle dile getirir: O
yokluk lnden, u grnen leme zlem-

18 Yokluk Bilgisi

ler eke-eke, blk-blk kervanlar gelmede. Bu lden her akam, her sabah
kervan stne kervan geliyor. Geliyor; biz
geldik, nbet bizim, artk sen git diye yerimizi-yurdumuzu alyor. ocuk, akl gzn
at m, baba tezce plsn-prtsn kanya
yklyor. Oradan bu yana, bir ana cadde
var; oradan buraya geliyorlar, buradan
oraya gidiyorlar. yice bak da gr, oturmuuz da otururken gidiyoruz biz; yeni bir
yere gidiyoruz biz; ama sen grmyorsun.
Sermyeni bugn iin deil, ileride bir ey
yapmak iin biriktirir, hazrlarsn. A yola
tapan! Yolcu ona derler ki, yol al, gidii
ileriyedir. Gnl perdesi ardndan da bkmadan, usanmadan, soluktan solua hayl
srleri gelmededir. O dnceler, hep bir
fidanlktan gelmeseydi, nasl olurdu da
hepsi de blk blk, gnl kaynana
komada. Testilerini doldurup giderler,
boyuna belirirler, meydana karlar; gizlenirler, izleri belirmez. Dnceleri, gkyznn yldzlar bil! Bir baka gn evresinde dner onlar.
Yokluk leminden gnl aynasna her zaman
hayl ve dnceler gelip-gitmekte olduunu ileri sren Hz. Mevln, bu geli ve gidilerin bir ilikinin ifdesi olduunu vurgulamaktadr. Bu beyitlerde lemin her an yokluktan var olduunu, tasavvuf terimiyle

Yokluk Bilgisi 19

gayb leminden ayn lemine geldiini

ve gene o anda ayn leminden gayb
lemine gittiini, lemin her an yeniden
yeniye yaratldn, i lemde de bunun
byle olduunu, yeni dncelerin, yeni
hayallerin belirdiini, adet oturduumuz
halde her an yeni bir yerde, yeni bir yaratk
olarak gittiimizi anlatyor. Kf Sresinin 15.
yetinde lk yaratlta ciz mi kaldk? Hayr, ama onlar, yeni bir yaratltan phe
iindeler ifadesini, sfler hem lmden
sonra dirilie, yani hiret lemine delil olarak kabul ederler; hem de bunu her an yaratla iaret sayarlar ve bu tarzda yorumlarlar. Yenilik konusunda varlk ve yokluu,
Hz. Mevln kadar derinlemesine inceleyen
ve o dnceyi dncesine yerletiren birini bulmak ok zordur. O, yeniyi takip etmesini, eskiyi; kokmu ve rm eyleri atmasn, yok etmesini yle tavsiye eder:
Yeniyi al, ver eskiyi; nk her yln geen
yldan kere daha stndr, daha fazla.
Hurma fidan gibi vergili, bal olmazsan,
var, eskiyi eskiye kat, y ambara. Eski,
kokmu, rm eyi, grmedik kiiye
armaan gtr.
Mevlna, yokluun varlktan nce geldiini,
baka bir ifde ile yokluun cevher, varln
da araz olduunu savunmaktadr.

20 Yokluk Bilgisi

O kavuma, lmszlk iinde lmszlk, varlk iinde varlk; fakat nceden o

varlk, yokluk iindedir.
Bu gryle, Mevlna Mlk Sresinin 2.
yeti ile Bakara Sresinin 28. yetine iaret
etmektedir. Mlk Sresinde Yce Allah
Tel nce yokluu, sonra varl yarattn
ifde etmektedir. Orada geen Mevt,
varlklarn lmn deil yokluu; Hayat
kavram da varl ifde etmektedir. Bunun
byle olduunu Bakara Sresinin 28. yetinden reniyoruz.
Siz yokken sizi var eden Allah nasl inkr
edersiniz? Sonra sizi O ldrecek, tekrar
sizi O diriltecek.
Ayette geen birinci Mevt, yokluu; birinci
Hayy ise, varl; ikinci Mevt, lm;
ikinci Hayy kavram da hirette yeniden
yaratl ifde etmektedir. Bundan anlyoruz
ki, yokluk da yaratlmtr. Mevlna, yeniden
domak iin yok olmak gerektiini sylerken, her yok oluun ardndan bir yeniliin
doacan iaret etmekteydi.
Kendine gel, tereddt etme, nce yok ol,
yoklua daldktan sonra, doudan ba gster ve aydnlat.
Mevlna, neden yoklua dalmasn istediini
aklar. Birincisi beytin sonundaki yeniden
doma faaliyetidir, ikincisi de benliin a-

Yokluk Bilgisi 21

a karlmasdr. nk ona gre benlik,

dnceyle aa kmaz, yokluktan sonra
alr ve ortaya kar.
Bu ben, dnceyle nasl aa kar?
O ben, (fena) yokluktan sonra alr, meydana kar. 13

13

Bayraktar Bayrakl, Mukayeseli Eitim Felsefesi Sistemleri, st. 2002, s. 92114 (zet olarak alnd)

YOKLUK BLGSNE GR
Kklere, Bykler ne yaptklarn bilirler diye retilmitir. Bykler, hep Yokluk Bilgilerin arttka ilerleyip ykseleceksin derlerdi. Mridde, sulkn bitirene
kadar bu retilen grlerle, bitirip iczetini almaya alr.
radnn daha ilk ylnda eyhler, halifeler ve
mridler, okta farknda olmadklar, yokluk
bilgisini grp arp kalmaktadrlar. Daha
sonra bu durumun, normal olduunu dnebilirler. Aslnda yokluk bilgisinde tetkikler
derinletike, her makamda anlamayan birtakm kiiler olduu fark olunur.
Mrid-i Kmilmi gibi, gerekten de
gvenilir dayanak rol oynayarak, kuruntularn ve seyr sorumluu yklenen pek
ok mteeyyih vardr. Tembel ve kaba,
yksekten atlm szlerini korkak davranlaryla yalanlayanlar, yaradllarndaki boyun eme eilimleri nedeniyle vazifesini
beceremeyen eyhler saylamayacak kadar
oktur. Bizler byk bir aldrmazlk iinde
maneviyat taliplerine, ne dedii anlalmaz
eser verenlere, doruyu dahi konuamayan
dil eyhlerine sz syletmeyi deer bulmuyoruz. Tekkelerde veya kendi zaviyelerinde
dahi dzen kuramam eyhlerin, dzenleme usllerini gryor; sesi duyulmaz, sz
anlalmaz vaaz derslerini dinlemitiriz.

Yokluk Bilgisi 23

Nefis Terbiyesinin her trlsnde ve her

dzeyinde yoklua dorulii grdkten
sonra, bunun nedeninin, taliplerin seviyelerine gre yneten, bilinmeyen kimi kurallardan kaynaklanabileceini dnlebilir.
te bir seyrdeki dzen iindeki taliplerin
nasl ykseldiklerine, ykseldikten sonra da
ne olduklarna ilikin aratrma yapmak
gerekmektedir. imdi;
Zamanla nefis terbiyesinde her mrid,
kendi yokluk bilgisi dzeyine doru ykselme eilimindedir.
Usl byle ortaya koyduktan sonra, seyr
makamlar inceleyen, Nefis Terbiye Sisteminini anlayabilir.
Makam, belli rtbe sralar olan hususlar iin
kullanlr. Terbiyedeki usl, tm seyr makamlar, dolaysyla insan yapsnn tmn
anlayabilmenin anahtardr. Farkl olma
zentisi iindeki birka kii, Nefis Terbiyesinin dnda kalmaya abalayabilirler, ama
ticaret, siyasa, devlet memurluu, askerlik,
din ve eitim alanlarndaki herkes terbiyedeki makamlarla ilgilidir; hepsi de Yokluk
Bilgisinin etkisinden kurtulamamtr.
Demek ki yeterince sre olduu varsayldnda her mrid, kendi yokluk bilgisi dzeyine ular ve orada kalr. Seyrin Tamamlayc Uslne gre:

24 Yokluk Bilgisi

Zaman iinde her seyr, onu yapmakta olan

mrid tarafndan Yokluk Bilgisine vuslat
eilimindedir.
Tabidir ki tm taliplerin yokluk bilgisi dzeyine eritii pek az grlr. ou durumlarda seyr makamnn amalarna ulamas iin
birtakm abalar gsterilir. te bu almalar, ok zaman daha kendisinin bir sonraki
yokluk bilgisi dzeylerine bile erimemi
halifelerce yrtlmektedir.
USL UYGULAMA
Konuya nefis terbiyesinin en dk seviyesinde bulunan mridler, halifeler ve eyhlerden balayalm. Bu ynden onlar Varlkta, Yokluk Yolunda Ve Yokluk Bilgisine Ulam diye gruba ayrabiliriz. Bu
dalm teorisinde gsterdii, deneyimlerin
de dorulad gibi, bu gruplarn ne de
eit sayda insan dmez;
ounluk Yokluk Yolunda,
Daha az saydaki insanlarda de Varlkta ve
Yokluk Bilgisine Ulam gruplarna girerler.
Yokluk Bilgisine her mrid ykselmeyi tam
olarak hak edemez. Halife iczetini alabilir.
Eer eyh de olursa kendisine ne nasl retildiyse, mridlerine de ayn eyleri, ayn
biimde retmeye alr. Fakat dayanla-

Yokluk Bilgisi 25

cak bir kuraln, ya da bir misalin bulunamad durumlar dnda mridin terbiyesi hi
de kolay olmaz. te eyhin, dn vermeyen
biimsellii karsnda imdadna yetiecek
bilgiyi verecek birine muhtatr.
Demek ki hibir kurala, hibir emre uymamazlk etmedii halde eyhlerin ou bile sk
sk kt duruma debilir. Yokluk Yolunda olsalarda hibir zaman leri Yokluk
Bilgisine ykselemeyecektir.
Burada hatrlatacak olursak insan herhangi
bir seyr makamnda veya yokluk bilgisilerinin dzeyine erimi kiileri tespit edebilir.
Fakat birok kimselerin seyr makamlarnda,
zeytinyann ste kp orada donduunu
grlebilir. Bu ise yaratl gereidir.
ZEL YARDIMLAR
Ryalar
Ryalar yalanc bir ykselmelerdir. Mrid
grd ryalar ile hakikte bir uru yaptklarn sanr; eyh ise iin dorusunu grr.
u da var ki bu yalanc ykselmenin asl
amac, nefis terbiyesinin dndakilerin ve
zayf olanlarn gzn boyamaktr. Genelde
ryalarla birok manevra baarya ulam
saylr. Ama denetimli bir terbiye sisteminde, byle eylere deer verilmez. Terbiye
Sistemini ynnden gerek ykselme diye

26 Yokluk Bilgisi

kabul edebileceimiz tek ykselme, yokluk

dzeyinden yaplacak ykselmedir.
Ryalarn etkileri neler olabilir?
eyh mridin seyrinde yarar birden salar:
1) Kendi baarszln rtbas etmi olduu
gibi baarsnn haklln ispatlar.
2) Mridin moralini ykseltir. Mridler
Eer eyhim gibi, ben haydi haydi yetiebilirim diye dnr. Bylece ryalar, pek
ok mavi boncuk datmann yerine geer.
3) eyh seyrde kendi makamn korumu
olur. Mridde oyalayc bu ryalarla Yokluk
Bilgisi yolunda olduunu bilince der,
tatmin olur, eyhinden ayrlmaz. lh seviyesinde bir ilikiye giriftr olur.
Terbiye Sisteminde her gelimi bir sonraki
makam, vuslat dzeyinde varlk kalnts
zellii gsterir. Bu sebeple talip olanlara
hem sezgiler ve rya adaylar bulunur. (istihareciler) Bu nedenle ryalar, mridleri
yetitirmede pekl ie yaramaktadr.
Grev Verme
Grev verme, baka bir yalanc ykselme
yntemidir. Yokluk Bilgisine ulamaya alan mride, makam ykseltilmeden iltifaten bir unvan verilir ve tekkeden veya zavi-

Yokluk Bilgisi 27

yeden uzak bir yere gnderilir.

Seyr makam ne denli bykse ve eski mrid
ise, grev verme yntemi o denli kolay uygulanabilir. Bu kiiler eyhin etrafnda piramidinin tepe ta, tek bana, bir temele
dayanamadan bolukta asl durmaktadr!
Bu ilgin duruma yzen kilit ta adn
verilir. Dier mridler zarar grmesin diye
bu tr bir uygulamaya gidilir.
Mrid Destei
Baz tarikat eyhleri, kendi ocuklarn ve
sevdikleri ile teki mridleri arasnda ayrm
yapmazlar. Hepsi, Nefis Terbiyesinin en alt
dzeyinden ie balayp, Yokluk Bilgisine
ulaabilecek ekilde yetiirler.
Ne var ki birok tarikatlerde, eyhler, ocuklarn dorudan doruya st bir dzeye getirirler; ocuklarnn bir sre sonra bir basamaktan dierine ykselmelerine gerek kalmadan, en st dzeye ulaacak yetenei
elde edebileceklerini dnrler, bylece
oul babaya hayr-l halef olur, derler.
te bu ikinci tip durumlara, Mrid Destei
denir.
Balca iki usl ile uygulanr:
1- Bu uslde, makamdaki mridlerden
birisinin yeri grev verme, ya da baka sebeplerden biriyle deitirilir; Mridden

28 Yokluk Bilgisi

destek alana bylece yol alr. Bu usl ikinciye gre daha az kullanlr; nk yeni eyhe kar cephe alnmasna yol aar.
2- Mrid destei grecek olan iin, ad
etkileyici yeni bir yer yaratlr. Yani snflara
ayrlm topluluklarda kayrlan kiiler, makama alttan deil, dorudan doruya snf
snrnn stnden girerler.
Ancak mrid destei gren kii seyr makamnn teki yelerinin direnmesiyle karlar. Mridler, kendilerinin daha nce ykselmelerini salayan, ileride de salayacak
olan asl usle kar duygusal bir yaknlkduyarlarsada zntleri eksik olmaz.
Gnmzde eyhin yerine geme durumlarn hkmetler yaratmaktadr. Tabii
olarak yine bu kadrolar, doldurmasalar
da buralara, oturmalar iin birtakm
kiiler grevlendirilmektedir. Bu atamalar,
Yokluk Bilgisine aykrdr, denebilir.
Bu atamalarda varlk, ya da yokluk bilgisi
aranmaz. Makamlar varlkllarla bile doldurulmu olsada, bunlar, zaman iinde yokluk bilgisi dzeylerine eriinceye dek bir
basamaktan dierine ykselirler. Zamanla
bu durumlar unutulur gider. (Osmanllarda
Meihat Meclisi)
Grlyor ki grnteki ayrcalklar, gerek
ayrcalklar deildir; Yokluk Bilgisi tm seyr

Yokluk Bilgisi 29

makamlardaki tm insanlara uygulanabilir.

Himmet
Himmet, nefis terbiyesinde bir mridin
stn olan mridinden talih ile kazand
ayrcalkl yardmdr.
Himmet ile ykselmeyi kendimizde deil
de bakalarnda olursa hibirimiz sevmeyiz. Ayn seyr makamda alanlar, himmet ile ykseleni tutmazlar, bu tutumlarn
da onun yanl olduundan sz ederek, belirtirler. Bilindii gibi kskanlkta mantk
yoktur!
Bir makamdaki mridler, himmet almn
seyr dorusuna kar kamazlar. nk
onlarn himmet alm biri hakknda susmalar, ona kar duyduklar kskanl rtmek
iindir.
TEHLKEL ENGELLER
Yol htiyar Olanlar
zellikle bilgi mahrumudurlar. Ancak zahiren grnen usullere uyulmada arlklar
vardr. Bu konular onlarda byk bir tutku
grlr. Hedeflere bakmaz, ama allagelen
yntemlerden en kk bir sapmaya bile
izin verilme taraftar deildirler.
Bunlar kalk mridlerdir. Buna gre Bu

30 Yokluk Bilgisi

kalk mridler Yokluk Bilgisine nasl oluyor da ulaabilir? Yoksa kalk mridler nefis terbiyesi dnda mdrlar? diye sorabilirsiniz. Bu bir l sorunudur.
Hakikatte bir mridin deeri, seyr makamnn dndakiler tarafndan deil, kendi eyhlerince deerlendirilir. eyh, emri altndakileri gayretlerine gre deerlendirir.
Yol Dkn
Bu durum, henz yetimemi mridleri en
ok yanltan durumdur. yi alan bir mridin ykselmemesi bir yana, telef olduuna
ahit olunur. Bu belirttiimiz gibi, seyr makamlarn ounda varlk, Yokluk Bilgisi de
kt hal olarak grlr.
Yani, olaan durumlar yokluk yolundaseyrden karlmaya neden olmaz, yalnzca
ykselmeyi engeller. Oysa varlk, ou durumlarda yol dkn olmay gerektirir;
nk varlk sahibi olmak seyr makamnn
dengesini bozar ve seyr makamlarnn birinci maddesine aykr der:
Terbiye, her eye karn korunmaldr!
Daha nce belirttiimiz gibi insanlar; Varlkta, Yokluk Yolunda ve Yokluk Bilgisine Ulam diye ayrdmz hatrlayayacaksnz. Bunlara ilaveten her iki uta
ileri derecede ileri derece Varlkta leri

Yokluk Bilgisi 31

derece Yokluk Bilgisine Ulam olanlar

vardr. Bu kiiler insanlar iin hedef olarak
grlsede insanlarn nefis terbiyesindeki
evklerini seyr makamlarnn dengesini bozarlar. Eer bu duruma dikkat edilmezse
eyhin mridlerinde yol dkn says artar.
leri derecede olan taliplerin balarna akla
hayale gelmeyen durumlar ve tehlikeler ok
fazla gelmektedir. Bu kimseler iinde meczuplar, deliler, ifrat ve tefrit ehli kimseler
vardr.
leri derecede olanlarda iki nemli zellikleri
vardr:
1) Mridlik yapamazlar. Dengelerini srekli kaybetme riski iindedirler. Farka
ermede yolda kalmlardr.
2) Nefis terbiyesi birliini de bozarlar: atahat ehlinden saylrlar.
Grlyor ki, tipik bir seyr makamnda, ileri
derece Varlkta leri derece Yokluk Bilgisine Ulam istenilmez.

Cezbe
Cezbe etkisi, teden beri yanl anlalmtr.
Bunun balca nedeni, mridlerin cezbeye
abartl bir nem vermi olmasdr.
Aslnda himmet cezbeden daha etkin oldu-

32 Yokluk Bilgisi

udur.
Tek bana cezbe kiiyi, Seyrin Dar Kapsndan kurtaramaz; Seyrin Yandolamnn uygulanmasna da yardmc olamaz.
Himmet olmadan Yan dolama ynelme,
halifelerin, Hibir dalda durmuyor.. gibi
sylenmelerine yol aar.
Cezbenin, Seyrin Son Durak zerine de
etkisi yoktur: nk mridler, ister giriken,
ister ekingen olsunlar Yokluk Bilgisine
baldrlar ve er ge kendi Yokluk Bilgisi
dzeylerine gelip dururlar.
Cezbeyi salamann yollar arasnda zikre ve
ibadete ar dknlk gsterme, sohbetlere gitmeye balama vardr (zellikle yeni
mridlerde grld gibi, byle kendi
kendini yetitirme varlklln arttrr ve
ykselme hafifler. Ama, kdem'in etkenliinin, fazla olduu makamlarda bu
durum sezilemeyecek kadar zayftr).
alma ve kendini yetitirmenin olumsuz
etkileri bile olabilir. yle ki bu abalar sonucu, mridin kendi Yokluk Bilgisi dzeyine ulamas iin, gerekli basamak says
artarsa bu durum grlr.
Henz yetimemi mride cezbenin gerekte olduundan daha etkin grnmesinin bir
baka nedeni, kendinde Yalanc Vuslat n
bulunmasdr.

Yokluk Bilgisi 33

Byle kiilerde sinir bozukluu, mide hastalklar ve uykusuzluk gibi durumlar grlr.
Ama mridde baarnn simgesi olan hastalklar, gerekte baarnn deil, cezbenin
zorlanmann rn de olabilir.
Durumu btnyle kavrayamayanlar Vuslata eritiklerini sanabilirler. Oysa bunlarn
nlerinde Yokluk Bilgisine ulamalar iin,
daha pek ok zaman ve dzey vardr.
Yalanc Vuslat ile Vuslat arasndaki ince
ayrma, Yol Ayrm denir. Bu ayrm yapabilmeniz iin, sormanz gereken soru, Sz
konusu kiinin niyetinin yararl bir i yapmakta olup olmaddr. Cevap eer,
a) EVET ise, demek ki kii, henz yokluk
bilgisi dzeyine erimemitir, yleyse durumu, Yalanc Vuslat'a girer.
b) HAYIR ise, demek ki kii, yokluk bilgisi
dzeyine erimitir, yleyse durumu Yokluk Bilgisi yolundadr.
c) BLMYORUM ise, siz kendi Yokluk
bilgisi dzeyinize erimi demektir.
eyhin icazetini almadan her sz bir yerde
yalana dhil olur.

EYH OLABLME SIRLARI?

Taliplerin durumlar incelenip, bunlar, ayn
beceri dzeyindeki teki mridlerle karlatrlabilirler. Ancak EYH olmak isteyen u
hususlara dikkat etmelidir.
1) Bir eyh olmal
eyh, makamda sizin stnzde olup ykselmenize yardm edebilecek kiidir. Kimi
durumlarda bu gce sahip olanlar bulmak
iin, olduka derin ve geni kapsaml aratrmalar gerekebilir. Bu konuyla ilgili olarak
ykselmenin, bir st halifenin verdii deere bal olduu da unutulmamaldr. Ne var
ki, Nefis Terbiyesinin mridleri, kiinin
yokluk bilgisi dzeyine eritiinin bilincinde
iseler, onun olumlu ya da olumsuz yarglarna aldrmayabilirler.
2) eyhi ikna etme
eyh ykselmenize yardm ederse bir ey
kazanacana, ya da yardm etmezse bir
eyden yoksun kalacana inandrmak iin
gayret kaplarn amaldr. Seyrin Kprs diye adlandrlan bu skntl ve tehlikeli evreyi, kendi gcnzle geemeyeceiniz iin yokluk bilgisine ulaana kadar hizmette devam etmelidir.
3) Engellere mani olmak.
Bir makamda eer bir stnzdeki yer, kendi yokluk bilgisi dzeyine erimi biri tara-

Yokluk Bilgisi 35

fndan tkanmsa, eyhin size kar himmet

yolunu tkayan bu kiiler eyhin halefleri
olmutur. Bu tatsz duruma, Yolun Dar
Kaps adn verebilir.
Seyr makamlarnda halifelerin tkad yoldan ayrlp, tkank olmayan bir ykselme
yolu bulunmaldr. Bu engel dzeltmesine
de Seyrin Kaydrlmas denir.
Seyrin Kaydrlmasna karar vermeden nce,
Yolun Dar Kaps nnde olup olmadnz,
stnzdeki halifenin gerek bir icazetli
olup olmadn iyice aratrmaldr. Eer o
ykselebilecekse, dolamaya gerek yoktur
denilebilir. Bu durumda biraz sabr, bir sre
bekleme ile onun ykseldiine ahit olunur.
4) Yeni durum ve artlara uyunuz
Bir mridin yapabilecei ey snrldr. Ama
eer intisap ettii eyhin yetersiz kaldn
hissederse yeni bir eyh bulmas gerekir. Bu
demektir ki zaman gelince, daha st dzeyde yeni bir eyhle iliki kurmaya hazr olun,
demektir.
5) Birden ok halife ile ilikiye girmelidir.
Burada halifelerin kendi aralarndaki konumalarndan, biribirlerinin sizin hakknzdaki olumlu grlerini desteklemelerinden
ve sizin iin bir eyler yapmaya birlikte karar
vermelerinden doar. Tek bir halife ile bu
glendirici etkiyi hibir zaman salanamaz.

36 Yokluk Bilgisi

YOKLUK BLGS SIRLARINDAN

Yokluk Bilgisi dzeyine erimeye alan
mridi aldatan birok durumun olmas yolun
kolay alamadn da gsterir. Bu konuda
insanlarn herbiri iin ayr ayr hususlar olduu kesindir. Misal olarak verceimiz birka sr vardr. Bunlar bilinmeli fakat zerinde durmakta, faydadan ok zarara sebep
olduu iin geilip gidilmelidir. Seyrin hakikatinde ve yokluk Bilgisinde dinin emirleri
ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
inceliini bulmaya almaldr.
Niyz-i Msr kaddesellh srrahul azzkullardaki durumu u ekilde aklyor.
Bin altm yedi senesi Rebiu'l-ahir sonlarnda bir gn kullarn okluunu, fakat abidlerin azln, zahidlerin nadir olduunu,
ariflerin de yani ariflerden Allah Tel'ya
yaklatrlm olanlarn azdan az olduunu;
ounluu fasklarn, asilerin ve kfirlerin
tekil ettiini ve bana gre bunlarn Allah
Tel'nn rahmetinden uzak bulunduunu
dnyor ve kendi kendime diyordum ki:
Acaba bu ounluun hali ne olacak?
Biz iyi biliyoruz ki Yce Allah Erhamrrahimin'dir. Bunun srrnn, Allah Tel tarafndan almas iin kalbimin burlarnda
dolayordum. Birden bana iki kanatl byk
bir kap ald. Kanatlarndan birine yle

Yokluk Bilgisi 37

yazlmt:
Bu, dnyann srrdr.
tekine de:
Bu, ahiretin srrdr. yazl idi. Kapnn
hemen ardnda gzel yzl, mtenasip endaml, yznn nurundan Gnein utand
bir gen grdm. Bana dedi ki:
Sana dnya ve ahiretin srr ald. zerindeki beeri elbiseyi ve izafi varl (vcudu) at, kapdan ieri gir. Tuhaf bir ey greceksin ve sana lednni ilimler alacak,
Yce Allah'a yakn ve uzak olan bilecek ve
dertlerden kurtulacaksn.
kardm ve
kapdan ieri girdim. Bana nurani bir elbise
giydirdi. Bir de baktm ki ilmim ve anlaym,
kulam, gzm btn i ve d duyularm
baka bir ilme, baka bir anlaya, baka bir
kulaa, gze ve yeteneklere deiti. Gnm,
Arzn baka bir arza, gklerin baka gklere
deiip herkesin tek kahredici Allah
Tel'nn huzurunda duraca gn oldu. Ve:
O'nun vechinden baka her ey helak olacaktr.
ayetinin manas meydana kt.
Bildim ki Rabbmn bana giydirdii elbise,
Hakkani varlktr. Sonra o halimle yaratlmlara baktm. Grdm ki benim zannmda
abid, zahid, veliyyullah olanlarn ou Allah
Tel'dan ve O'nun rahmetinden uzaktr.
Onunla Allah Tel arasnda gsteriten,
iittirmeden, kendini beendirmeden, nefsini temize karmadan, bbrlenmeden,

38 Yokluk Bilgisi

kendi nefsi yahut insanlar hakknda Allah

Tel'ya kt zan tamaktan, ya da zahiren
kendinden aa olana hakaret gzyle
bakmaktan meydana gelen bir perde vardr.
Hlbuki kendisi iyi yaptn sanyor. Ve zannmda fask, asi, riyakr, sapkn, bid'ati,
mlhid, zndk olanlarn ounu da Allah
Tel'ya yakn, Allah Tel'nn dostu, O'nun
sevgilisi grdm. Bunlar, kalblerinde bulunan znt, zillet, hulus, Allah Tel'y bilme
kendi nefsi ve dier kullar hakknda Allah
Tel'ya iyi zan besleme, herkese tevazu
gsterme gibi sebeplerden bir sebeple Allah
Tel'ya yaklamlard. Ve grdm ki uzaklatrc sebeplerin en kuvvetlisi kibir ve hret; Allah Tel'ya yaklatrc sebeplerin en
kuvvetlisi de tevazu ve mahviyettir. Aslnda
yaknlk ve uzaklk varl olmayan mevhum
eylerdir ya. Sonra bana:
Benim velilerim, benim kubbelerim altndadr, onlar benden baka kimse bilmez.
Kudsi Hadisinin srr ald. Allah
Telnn rtsyle ayp kubbelerinin altnda
gizli olan velileri kimse bilmez. Bunlar, izafi
varl atanlar bilirler. Raslllah sallallh
aleyhi ve sellem Efendimiz buyurmutur:
Varln yle bir gnahtr ki onunla hibir gnah mukayese edilmez.
Sonra Hakkani vcudu giydim ve ylece

Yokluk Bilgisi 39

ikinci defa halka baktm. Bu defa btn

mahlkat Yce Allah Tel'ya yakn grdm. Gzm nceki baknda aldanm
olduundan znt ierisinde bana dnd.
mam atbi bu gr makamnda bir beyit
sylemi:
Btn insanlar mevla saylr; nk Allah Tel'nn kazasna gre bir i yapyorlar. Sonra bana daha baka srlar ve bilgiler
de ald ki onlar ifa etmek helal deildir.
te o vakitten beri o gr ve o varlk benden hi gitmedi. Evvel ve ahir Allah Tel'ya
hamdolsun. 14
Aziz Mahmud Hd kaddesellh srrahul azz, 948/1552-1038/1628 de bir gece,
ryasnda, cennetlik olduklarn zannettii
birok kimseyi Cehennem'de, Cehennem'lik zannettiklerini Cennet'te gryor.
Bunun zerine ertesi sabah derhal
ftde'ye gidip teslim oluyor.
Bahsedilen bu durumlar Yokluk Bilgisi
tahsilinde mridin urad srl yerlerdir.
Bunlar hakiktte mridi, ek ve pheye
drmek deildir. Belki btn insanlarn
ek ve phesinden karmaktr. Fakat tehlikelidir.
14

(ATE, rfan Sofralar Niyaz-i Msr- 1971)

On birinci sofra

ZAHRDEK YOKLUK BLGS ve

SONU
nsan bahsedilen bilgiye kavuur. Fakat kitapta zerinde durmadmz fakat erzel-i
mr snfna giren bir bahis vardr ki, o da
Yokluk Bilgisinin zahir yndr. Batn
yukarda anlattmz gibi olur. Zahiriden
nasl olur diye dnenlere bu sz ilk adan
anlalmaz olabilir. Kurn- Kerimde Allah
Tel bize bunu bildirmitir. Yokluk bilgisine
ulamak iin ok alm fakat yolda kalm
olanlara, (lenlere) Allah Tel bu bilgiyi
bazlarnda erzeli mr-e 15 kavuturarak
verir.
Allah Tel sizi yaratmtr, sonra sizi ldrr ve iinizden kimileri de bilirken bilmez olacaklar mrlerinin en gsz durumuna ularlar. 16
Allah Telnn rahmet sfatyla insann mrn inktaya uratmasdr. Bu Rabbi olarak
insana yokluu retmesidir. Allah Telnn
ister zahiren ister batnen bu bilgiye ulatrc olmas ne byk ltuftur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdular ki:
Allah Tel mahluktn olmasna hkmettii zaman -Mslimin rivyetinde: Allah
mahlkat yaratt zaman- yannda bulu15
16

Hac, 5
Nahl, 70

Yokluk Bilgisi 41

nan, Arn gerisindeki bir kitaba unu yazd:

Muhakkak ki rahmetim gazabma galebe
almtr. 17
Yine, Allah Tel Eli gndermedike
azap edecek deiliz. 18 buyurdu. Bu yette
geen eli kelimesini Ear nebi olarak
alm, Mutezile ve Mturdi akl olarak almtr. Ayrca u ayet de ayn anlamdadr:
Rabbin, kendilerine yetlerimizi okuyan
bir rasl memleketlerin merkezine gndermedike, o memleketleri helk edici
deildir. Zaten biz ancak halk zalim olan
memleketleri helk etmiizdir. 19 Bu ayetteki eli (rasl) kelimesinin nebi anlamnda
olduu aktr. 20
Burada anlatmak istediimiz, elisi gelecek
vasf kalmayan bir kul Yokluk Bilgisi demine uramtr, denilir.
Kuran- Kerimde de Allah Tel da vermediini veya verdiini aldndan dolay kim17

Buhri, Tevhid 15, 22, 28, 55, Bedil-Halk 1;

Mslim, Tevbe 14, (2751); Tirmizi, Daavat 109,
(3537).) Buhri nin bir dier rivyetinde: Rahmetim gazabma galebe ald denmitir.
Buhri ve Mslimin bir rivyetlerinde: (Rahmetim) gazabm geti denmitir.
18
sra, 15
19
Kasas, 59
20
(ATAY, 1 : 2 2003), s. 18

42 Yokluk Bilgisi

seyi sorumlu tutmayacana dair vadi olduundan bu durum aa km olur..

Bir kimseye ancak gcnn yeteceine
gre ykmllk veririz. 21
Allah kimseye verdiini aan bir yk
yklemez. 22
Herkes ancak gc kadar sorumlu tutulur. 23
Niyz-i Msr kaddesellh srrahul azz,
hayatn son dnemlerinde byk velilerin
sknt bunalm ektiini haber vermektedir.24
Kii, akl zeval bulmadka kendisi zeval
bulmaz. Yani kii akil ve bali olduka mkellef olma durumu devam eder. Akl zeval
bulup gidince mkellefyyet de ondan kalkar. Bundan dolay mecnunlar mkellefiyyet
snrndan kmlardr. yle ki o katil olsa
ksas edilmez, ocuk gibidir. Baz Allah Tel
adamlar iin vaki olduu gibi lmlerinden
bir gn veya iki gn nce beer olma zellikleri alnm olsa da meczuplar da byledir.
Veya gnlerce senelerce beer olma, onlarda yiyen, ien, dokunan, glen, surat asan
21

Enm, 152; rf, 42; Muminn, 62.

Talak, 7.
23
Bakara, 233.
24
(Niyaz-i MISR, Mecmua-i Kelimt-i Kudsiye-i
Hazreti Msri- 1223)
22

Yokluk Bilgisi 43

gibi eitli snflardr. Bunlarn hepsi yaamann gerektirdii zahir bir durumdur. Bunda akln erefinin beyan vardr. phesiz
onun lme yakn zamanlarda gemesi
temkinin emaretlerindendir. Temkin ise iki
akldan birinin tekine bitimesidir. ki akl:
Akl- ma (yaamla ilgili akl) ve Akl-
med (lmden sonra varacamz hayatla
ilgili akl) dr. Onlardan birisi tekine, ecelin
gelmesine kadar karmaz. Bu durum, ecelin
gelmesi, zamannda birincisi gider. kincisi
kalr. 25
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
u hadisin srrda birkez aikr oldu.
"Sizden birinin yaratl, annesinin karnnda krk gnde cem olur. Sonra bu kadar
mddetle "alaka" olur. Sonra bu kadar
mddette "mudga" olur. Sonra Allah bir
melei drt kelimeyle gnderir: (Bu melek)
rzkn, ecelini, amelini, aki veya said olacan yazar, sonra ona ruh flenir. Kendinden baka ilah olmayan zta yemin olsun,
sizden biri, (hayat boyunca) cennet ehlinin
ameliyle amel eder. yle ki, kendisiyle
cennet arasnda bir zirlk mesafe kald
zaman ona yazs galebe alar ve cehennem
25

(ETN, Uluda niversitesi Sosyal Bilimler

Enstits-Y.Lisans Tezi, 87344-1999), s.72;
(BURSEV, Vridat- Kbra), v.21a, 17. Varidat

44 Yokluk Bilgisi

ehlinin ameliyle amel ederek cehenneme

girer. Ayn ekilde sizden biri (hayat boyunca) cehennem ehlinin amelini iler.
Kendisiyle cehennem arasnda bir ziralk
mesafe kalnca yazs ona galebe alar ve
cennet ehlinin amelini ileyerek cennete
girer."26
Hayrete mucip olsada, zahiren olana misal verecek olursak; Yokluk Bilgisi zamanmzda birok iyi kiinin Alzheimer hastal27 veya Parkinson hastal28 na uramas26

Buhari, Kader 1, Bed''l-Halk 6, Enbiya 1, Tevhid 28; Mslim, Kader 1, (2643); Ebu Davud,
Snnet 17, (4708); Tirmizi, Kader 4, (2138).
27
Alzheimer hastal, gnlk yaamsal aktivitelerde azalma ve bilisel yeteneklerde bozulma ile
karakterize, nropsikiyatrik semptomlarn ve
davran deiikliklerinin elik ettii nrodejenaratif bir hastalktr. En sk grlen tipi demanstr.
ok dikkat ekici, erken semptomlardan biri
hafza kaybdr. Bu hafza kayb, gemi hafzann
korunduu, hastaln ilerlemesi ile birlikte sklkla telaffuz edilmeye balanan kk unutkanlklarn balamas eklindedir. Bozukluun ilerlemesi ile bilisel (kognitif) yeteneklerdeki kayp,
frontal ve temporal lob ilevleri ile ilikili, dil
alanlarnda (afazi), beceri gerektiren hareketlerde (apraksi) ve tanma fonksiyonlarnda bozulmaya doru uzanm gstermeye balar. Altta
yatan patolojik srecin yansmas olarak limbik
sistem ile frontal ve temporal loblar arasndaki

Yokluk Bilgisi 45

dr, diyebiliriz. Bu kiiler kundakdaki ocuklar gibidir. Onlar bahsedilen bilgiye mnen
olmasada zahirende ulamtr. Grnte
durumlar ac olsa da onlarn cennet kular
olduunu bilmeliyiz.
Bu meyanda bu kiilerin bakmn stlenenler onlarn Allah Telnn rahmetine mazhar olduklarn bilerek velyetin bu penceresindeki kullara hizmet etmekte kusur etmemelidir.
Bu meselede zahir ve batn farkndal zahirden ulaanlarn, mrid yetitirmeye kudretleri olmaddr.
Ya Rabb, bilmediimiz ve aciz kaldmz
kazanlarla lme hergn yaklarken bizi
mahcubiyet perdesinden koruman niyaz
ediyoruz.
balantlarda kopmalar olur. Patolojik sre
temporoparietal korteksin youn bir ekilde
tutulduu fakat frontal lobuda etkileyen amiloid
plak ve nrofibriler yumaklarla karakterize inflamatuvar cevabn birlikteliinde nron kayb ve
atrofisini ierir.
28
Parkinson hastal, beynin alt ksmlarndaki
gri cevher ekirdeklerinin bozukluuna bal bir
sinir sistemi hastal. Genellikle orta ya hastaldr. Adn hastal ilk defa 1917'de titremeli
fel olarak tarifleyen James Parkinson'dan almtr. Binde bir sklkla grlen, mzmin, ilerleyici,
tedavisiz iyilemeyen bir hastalktr.

46 Yokluk Bilgisi

Onlar fena bir ey yaptklarnda veya

nefslerine zulmettiklerinde Allah Tely
anarlar, gnahlarnn balanmasn dilerler... 29
Allah Tel onlara zulmetmiyordu. Fakat onlar nefislerine zulmediyorlard. 30
Ah min el- ak ve hlatihi
Ahraka kalb bi hararatihi
Ma-nazara ayn il gayrikum
Uskimu billahi ve ayatihi 31
Ves-selam ala men ittebeal Hda

79.03.2012/Esenler
hramczde smail Hakk

29

I-i mran,134
Ankebut, 40
31
Leyl Hanm kaddesellh srrahul azz
30

Kaynaka
Dr Laurence J Peter- Dr. Laurence J Peter
Raymond [Kitap]. - Ankara : *s.n.+, Peter lkesi1993.
AKIN Ali HZ. Eb Tlib ve Tarihte Gizli Kalm
Gerekler" *Kitap+. - stanbul : Sakaleyn, Austos
2007.
ALTUNTA smail Hakk Gavs-l zam
hramczde smail Hakk Toprak Sivas Naki
Haki Tarikati lm-i Ledn Srlar *Kitap+. stanbul : Gzde Matbaa, 2007.
ATE Sleyman [Kitap]. - Ankara : *s.n.+, rfan
Sofralar Niyaz-i Msr- 1971.
BAYRAKLI Bayraktar Mukayeseli Eitim Felsefesi
Sistemleri [Kitap]. - stanbul : Sidre, 2002.
BURSEV smail Hakk [Kitap]. - Bursa : [s.n.],
Vridat- Kbra.
eltik Mustafa Tatc-Halil Selim Divane, Ariflerin
Delili Mkillerinin Anahtar *Kitap+. - 2004.
ETN Taner Vridat- Kbra *Kitap+. - Bursa :
*s.n.+, Uluda niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits-Y.Lisans Tezi, 87344-1999.
ERGN O. Nuri Balkesirli Abdlazz Mecd Tolun
Hayat ve ahsiyeti *Kitap+. - stanbul : [s.n.],
1942.
KARABULUT
Ali
Rza
Kayseri'deMehur
Mutasavvflar *Kitap+. - Kayseri : [s.n.], 1984.
Niyaz-i MISR [Kitap]. - [s.l.] : Bursa Sultan
Orhan Ktphanesi 690, Mecmua-i Kelimt-i
Kudsiye-i Hazreti Msri- 1223.
YARAR Cezair Mektubt- Hasan Sez *Kitap+. stanbul : [s.n.], 2001.