OSNOVE MEHANIKE

KONTINUUMA
1. PREDAVANJE
UVOD I INDEKSNI ZAPIS

Preporuena literatura:
1. I. Alfirevi, Uvod u tenzore i mehaniku kontinuuma, Golden Marketing, Zagreb, 2003
2. I. Alfirevi, Mehanika kontinuuma, Tehnika enciklopedija 8, Leksikografski zavod
Miroslav Krlea, Zagreb
3. I. Alfirevi, Tenzorski raun, Inenjerski prirunik IP-1, kolska knjiga, Zagreb, 1996

Preduvijeti za ispit: Mehanika I, Mehanika II, Nauka o vrstoi I

UVOD
Osnovne pretpostavke mehanike kontinuuma:
- prouava makroskopsko gibanje vrstih, tekuih i plinovitih
tijela
- ne razmatra se atomska i molekularna struktura
- uvodi se pojam neprekinute sredine materijalni kontinuum

- omoguuje definiciju naprezanja, deformacija i dr. veliina

u geometrijskoj toki bez volumena (infinitezimalni raun)

- statistiki pristup uzimaju se prosjene vrijednosti kojima se

opisuje realno ponaanje tijela

nedostatci

- cikliki zamor
- aerodinamika u uvjetima rijetkog zraka

- zakoni mehanike kontinuuma nisu vezani uz koordinatni sustav, ali se

izraavaju preko komponenti koje vrijede u odreenom koordinatnom
sustavu

PODRUJA PRIMJENE MK
OPI DIO
A)1. kinematika kontinuuma
- pomak, brzina, ubrzanje
(geometrijski pojmovi)

B) 1. fluidi (tekuine) a) kapljevine

b) plinovi

2. vrsta tijela

2. sila, masa, gustoa,

naprezanje

C)

3. opi fizikalni principi

D)

zakon odranja mase, koliine

gibanja

POJEDINANI DIO
1. mehanika fluida
2. mehanika elastinih tijela
3. mehanika plastinih tijela
4. mehanika viskoelastinih tijela

- homogena
- nehomogena
- izotropni
- anizotropni

Fizikalne veliine mehanike

kontinuuma
prikazuju se kao tenzori
1) skalari (tenzor nultog reda)
gustoa, masa, vrijeme

2) vektori (tenzor 1. reda)

3 komponente iznos, smjer i pravac
ne ovise o koordinatnom sustavu, ali se u njemu lake
prikazuju
sila, brzina

3) tenzori 2. reda
naprezanje, deformacija

Indeksni zapis
v3

i1

i2
v1

i1

v = v1i1 + v2i 2 + v3i 3 = vi i i

i =1

v2

Pravila indeksnog zapisa

1. Indeks se pie malim latinskim slovima (italic)
2. Indeksi poprimaju vrijednosti 1, 2, 3
3. Indeks koji se pojavi u jednom pribrojniku (samo jednom) mora
biti i u ostalim pribrojnicima SLOBODAN INDEKS
4. Indeks koji se ponavlja dva puta u jednom pribrojniku ne mora
biti u ostalim PONOVLJENI INDEKS
5. Slovo ponovljenog indeksa moe se zamijeniti bilo kojim drugim
koje nije upotrebljeno za slobodni indeks
6. Indeks se ne moe ponoviti tri ili vie puta
7. Ako ne elimo da se na indeks odnose ova pravila koriste se
grka, velika latinska ili druga slova

U skladu s tim vektor se moe zapisati kao

v = vi i i
Tenzor naprezanja

ij

Tenzor deformacije
PRIMJERI:

ij

a) ui vi w j i j
b) Tij vi i j
c) Tii v j i j

Kroneckerov simbol ij
1 ako je i = j
ij =
0 ako je i j
Supstituirajui tenzor

ij v j = vi

1 0 0

ij = 0 1 0

0 0 1

Permutirajui simbol eijk

Veliina treeg reda 33 = 27 komponenata
1

2
+1
3

1 2 3

2 3 1 + 1
3 1 2
ponovljeni indeks 0

3
-1
2

1 3 2

3 2 1 1
2 1 3

e112 = e111 = e122 = e331 = ... = 0

Skalarni umnoak

a b = aibi
Vektorski umnoak

a = ak i k

b = bji j

i1 i 2
c = a b = a1 a2

b1 b2

ci = eijk a j bk

i3
a3

b3

PRIMJERI:
1. vektorski produkt jedininih vektora i i i j = eijk i k
2.

u v

3. trostruki skalarni produkt (mjeoviti umnoak)

uvw
4. trostruki vektorski produkt

u (v w)

Tenzor transformacije
koordinatni sustavi 0x1x2x3 i 0x1 x2 x3

11 = ( x1 , x1 )
12 = ( x1 , x2 )
......................
......................
33 = ( x3 , x3 ) .

 a11 a12
a = aij = a21 a22

a31 a32

a13
a23

a33

kosinusi smjera
matrica
transformacije
- ortogonalna

a 1 = aT

Transformacija vektora

vi = aij v j

Veze kosinusa smjera

rotacija krutog tijela odreena je s tri Eulerova kuta
- nutacije
- precesije
- rotacije
9 komponenata tenzora transformacije 6 mora biti zavisno

i1 = a11i1 + a12i 2 +a13i3

i2 = a21i1 + a22 i 2 +a23i 3

i j = a jk i k

i3 = a31i1 + a32 i 2 +a33i 3

DOKAZ

ii i j

aik a jk = ij

Transformacija tenzora

x = x cos + xy cos sin + yx cos sin + y sin ,

2

y = x sin 2 xy cos sin yx cos sin + y cos 2 ,

xy = x cos sin + xy cos 2 yx sin 2 + y cos sin ,
yx = xy .
supstitucija

x = xx = 11

y = yy = 22

yx = yx = 21 xy = xy = 12

 11 = a11a11 11 + a11a12 12 + a12a11 21 + a12a12 22 ,

12 = a11a21 11 + a11a2212 + a12 a21 21 + a12 a22 22 ,
21 = a21a11 11 + a21a1212 + a22a11 21 + a22a12 22 ,
22 = a21a21 11 + a21a2212 + a22a21 21 + a22 a22 22.

ij = ai1a j1 11 + ai1a j 2 12 + ai 2 a j1 21 + ai 2a j 2 22

ij = aip a jq pq
Zakon transformacije

ij = aip a jq pq

Indeksni zapis derivacije

Parcijalnu derivaciju po koordinati xi moemo zapisati
1. oznakom

/ xi

2. oznakom i gdje je i indeks koordinate po kojoj se

provodi deriviranje
3. zarezom nakon posljednjeg indeksa. Nakon zareza slijede
indeksi onih koordinata po kojima se provodi deriviranje

vi
= i vi = vi ,i
xi

ij
= k ij = ij , k
xk