BANGHAY- ARALIN SA PAGTUTURO NG FILIPINO 4

PANUNURING PAMPANITIKAN
IKALAWANG NA MARKAHAN IKALIMANG LINGGO
I.

PAKSA/MGA KASANAYAN/MGA KAGAMITAN

Paksa

Susuriing Genre
Halimbawang Akda

:
:

Akdang Asyano sa
Teoryang Realismo
Maikling Kwento (Singapore)
Ang Ama
Salin ni M.R. Avena
Larawan (Picture Puzzle)
Paglalarawan ng mga Tauhan
Pangangatwiran / Pagmamatuwid
Paghingi ng Tawad

Mga Kagamitan
:
Kasanayang Pampanitikan :
Kasanayang Pampag-iisip :
Halagang Pangkatauhan :

II.

MGA INAASAHANG BUNGA (BAWAT ARAW)

A. Nailalarawan ang mga tauhan sa kwento.
B. Mga Layuning Pampagtalakay
B.1.

Pagsusuring Panglingwistika
Naibibigay ang kahulugan, katuturan at simbolismo ng
salita.

B.2.

Pagsusuring Pangnilalaman
Naiuugnay ang mga karanasang nakapaloob sa akda sa
sariling karanasan o ng iba na nasaksihan, nalaman o
narinig.

B.3.

Pagsusuring Pampanitikan
Naihahayag ang mga pangyayaring nagpapakilala ng
Teoryang Realismo.

C. Naiuugnay ang
panlipunan.

mga

pangyayari

sa

akda

sa

kamalayang

D. Nakasusulat ng pangangatwiran tungkol sa isyung nakapaloob sa

akdang tinalakay.

184

III.

PROSESO NG PAGKATUTO
UNANG ARAW
A.

Mga Panimulang Gawain : Paligsahan sa pagbuo ng Picture

Puzzle.
1. Pagganyak :
a. Maghahanda ng guro ng anim na larawan para sa anim na
pangkat (larawan ay nakalagay sa envelop)
b. Unahan sa pagbuo nito sa pisara.
c. Pagtukoy kung ano ang tungkulin ng bawat isa.
Halimbawa :

Lalaking disente ang bihis, manggagawa, karpintero,

lalaking lasenggo, pulis, magsasaka. Sino sa akanila
ang gusto ninyong maging Tatay? Bakit?

2. Paglalahad :
a. Mula sa napiling ama, magbibigay ang klase ng mga
katangiang hinahanap sa mabuting ama. (Isusulat g guro
ang mga katangiang binaggit palibot sa larawang napili).
b. Pagbibigay ng hinuha kung ano ang nilalaman ng kwentong
tatalakayin pa lamang, ANG AMA.

ANG AMA
Salin ni M. R. Avena
Magkahalo lagi ang takot at pananabik kapag hinihintay ng mga bata
ang kanilang ama. Ang takot ay sa alaala ng isa lasing na suntok sa bibig na
nagpapatulo ng dugo at nagpapamaga ng ilang araw sa labi. Ang pananabik
ay sa pagkain na paminsan-minsay iniuuwi ng ama malaking supot ng
mainit na pansit na iginisa sa itlog at gulay. Ang totoo, para sa sarili lang niya
ang iniuuwing pagkain ng ama, lamang ay napakarami nito upang maubos
niya nang mag-isa; pagkatapos ay naroong magkagulo sa tira ang mga bata
na kangina pa aali-aligid sa mesa. Kundi sa pakikialam ng ina na mabigyan
ng kaniya-kanyang parte ang lahat kahit itoy sansubo lang ng masarap na
pagkain, sa mga pinakamatanda at malakas na bata lamang mapupunta ang
lahat, at ni katiting ay walang maiiwan sa maliliit.

185

Anim lahat ang mga bata. Ang dalawang pinakamatanda ay isang

lalaki, dose anyos, at isang babae, onse; matatapang ang mga ito kahit na
payat, at nagagawang sila lang lagi ang maghati sa lahat ng bagay kung wala
ang ina upang tiyaking may parte rin ang maliliit. May dalawang lalaki,
kambal, na nuwebe anyos, isang maliit na babae, otso anyos, at isang dos
anyos na paslit pa, katulad ng iba, ay maingay na naghahangad ng marapat
niyang parte sa mga pinag-aagawan.
Natatandaan ng mga bata ang isa o dalawang okasyon na sinorpresa
sila ng ama ng kaluwagang-palad nito sadyang nag-uwi ito para sa kanila
ng dalawang
supot na puno ng pansit guisado, at masaya nilang
pinagsaluhan ang pagkain na hirap nilang ubusin. Kahit na ang ina nilay
masayang nakiupo sa kanila at kumain ng kaunti.
Pero hindi na naulit ang masayang okasyong iyon, at ngayoy hindi na
nag-uuwi ng pagkain ang ama; ang katunayay ipinapalagay ng mga batang
mapalad sila kung hindi ito umuuwing lasing at nanggugulpi ng kanilang ina.
Sa kabila niyoy umaasa pa rin sila, at kung gising pa sila pag-uwi sa gabi ang
ama, naninipat ang mga matang titingnan nila kung may brown na supot na
nakabitin sa tale sa mga daliri nito. Kung umuuwi itong pasigaw-sigaw at
padabug-dabog, tiyak na walang pagkain, at ang mga batay magsisiksikan,
takot na anomang ingay na gawa nila ay makainis sa ama at umakit sa
malaking kamay nito upang pasuntok na dumapo sa kanilang mukha.
Madalas na masapok ang mukha ng kanilang ina; madalas iyong marinig ng
mga bata na humihikbi sa mga gabing tulad nito, at kinabukasan ang mga
pisngi at mata niyon ay mamamaga, kayat mahihiya iyong lumabas upang
maglaba sa malalaking bahay na katabi nila. Sa ibang mga gabi, hindi
paghikbi ang maririnig ng mga bata mula sa kanilang ina, kundi isang uri ng
nagmamakaawa at ninenerbiyos na pagtawa, at malakas na bulalas at pagungol mula sa kanilang ama, at silay magtatanong kung ano ang ginagawa
nito.
Kapag umuuwi ang ama na mas gabi kaysa dati at mas lasing kaysa
dati, may pagkakataong ilalayo ng mga bata si Mui Mui. Ang dahilay si Mui
Mui, otso anyos at sakitin at palahalinghing na parang kuting, ay madalas
kainisan ng ama. Uhugin, pangiwi-ngiwi, ito ay mahilig magtuklap ng langib sa
galis na nagkalat sa kanyang mga binti, na nag-iiwan ng mapula-pulang mga
paste, gayong paulit-ulit siyang pinagbabawalan ng ina. Pero ang nakakainis
talaga ay ang kanyang halinghing. Mahaba at matinis, iyon ay tumatagal ng
ilang oras, habang siya ay nakaupo sa bangko sa isang sulok ng bahay, o
namamaluktot ng paghiga sa banig kasama ang ibang mga bata, na dimakatulog. Walang pasensiya sa kanya ang pinakamatandang lalaki at
babae, na malakas siyang irereklamo sa ina na pagagalitan naman siya sa
pagod na boses; pero sa gabing naroon ang ama, napapaligiran ng bote ng
beer na nakaupo sa mesa, iniingatan nilang mabuti na hindi humalinghing si
Mui Mui. Alam nila na ang halinghing niyon ay parang kudkuran na
nagpapangilo sa nerbiyos ng ama at itoy nakakabulahaw na sisigaw, at kung
hindi pa iyon himinto, itoy tatayo, lalapit sa bata at hahampasin iyon nang

186

buong lakas. Pagkatapos ay haharapin nito at papaluin din ang ibang bata na
sa tingin nito, sa kabuuan, ay ang sanhi ng kanyang kabuwisitan.
Noong gabing umuwi ang ama na masamang-masama ang timpla
dahil nasisante sa kanyang trabaho sa lagarian, si Mui Mui ay nasa gitna ng
isang mahabang halinghing at di mapatahan ng dalawang pinakamatandang
bata gayong binalaan nilang papaluin ito. Wlang anu-ano, ang kamao ng ama
ay bumagsak sa nakangusong mukha ng bata na tumalsik sa kabila ng
kuwarto, kung saan ito nanatiling walang kagalaw-galaw. Mabilis na
naglabasa ng bahay ang ibang mga bata sa inaasahang gulo. Nahimasmasan
ng ina ang bata sa pamamagitan ng malamig na tubig.
Pero pagkaraan ng dalawang araw, si Mui Mui ay namatay, at ang ina
lamang ang umiyak habang ang bangkay ay inihahandang ilibing sa
sementeryo ng nayon may isang kilometro ang layo, doon sa tabi ng gulod.
Ilan sa taga-nayon na nakakatanda sa sakiting bata ay dumating upang
makiramay. Sa ama na buong araw na nakaupong nagmumukmok ay doble
ang kanilang pakikiramay, dahil alam nilang nawalan ito ng trabaho.
Nangolekta ng abuloy ang isang babae at pilit niya itong inilagay sa mga
palad ng ama na di-kawasa, puno ng awa sa sarili, ay nagsimulang
humagulgol. Ang balita tungkol sa malungkot niyang kinahinatnan ay
madaling nakarating sa kanyang amo, isang matigas ang loob pero mabait na
tao, na noon diy nagdesisyong kunin siya uli, para sa kapakanan ng kanyang
asawa at mga anak. Dala ng kagandahang-loob, ito ay nagbigay ng sariling
pakikiramay, kalakip ang munting abuloy (na minabuti nitong iabot sa asawa
ng lalaki imbes na sa lalaki mismo). Nang makita niya ang dati niyang amo at
marinig ang magaganda nitong sinabi bilang pakikiramay sa pagkamatay ng
kanyang anak, ang lalaki ay napaiyak at kinailangang muling libangin.
Ngayoy naging napakalawak ang kanyang awa sa sarilibilang isang
malupit na inulilang ama na ipinaglalamay ang wala-sa-panahong
pagkamatay ng kanyang dugo at laman. Mula sa kanyang awa sa sarili ay
bumulwak ang wagas na pagmamahal sa patay na bata, kayat madalamhati
siyang nagtatawag, Kaawa-awa kong Mui Mui! Kaawa-awa kong anak!
Nakita niya ito sa kanyang libingan sa tabi ng gulod payat, maputla at
napakaliit at ang mga alon ng lungkot at awa na nagpayanig sa matipuno
niyang mga balikat at brasong kayumanggi ay nakakatakot tingnan. Pinilit
siyang aluin ng mga kapit-bahay, na ang ibay lumayo na may luha sa mga
mata at bubulong-bulong, Maaaring lasenggo nga siya at iresponsable, pero
tunay na mahal niya ang bata.
Tinuyo ng nagdadalamhating ama ang kanyang mga luha at saka
tumayo. Mayroong siyang naisip. Mula ngayon, magiging mabuti na siyang
ama. Dinukot niya sa bulsa ang perang ibinigay ng kanyang amo sa asawa
(na kiming iniabot naman nito agad sa kanya, tulad ng nararapat). Binilang
niya ang papel-de-bangko. Isa man dito ay hindi niya gagastahin sa alak.
Hindi na kailanman. Matibay ang pasiya na lumabas siya ng bahay.
Pinagmasdan siya ng mga bata. Saan kaya ito pupunta, tanong nila.

187

Sinundan nila ito ng tingin. Papunta ito sa bayan. Nalungkot sila, dahil tiyak
nila na uuwi itong dalang muli ang mga bote ng beer.
Pagkalipas ng isang oras, bumalik ang ama. May bitbit itong malaking
supot na may mas maliit na supot sa loob. Inilapag nito ang dala sa mesa.
Hindi makapaniwala ang mga bata sa kanilang nakita, pero iyon bay kahon
ng mga tsokolate? Tumingin silang mabuti. Mayroong supot ng ubas at isang
kahon yata ng biskwit. Nagtalo ang mga bata kung ano nga ang laman niyon.
Sabi ng pinakamatandang lalakiy biskwit; nakakita na siyang maraming
kahong tulad niyon sa tindahan ni Ho Chek sa bayan. Ang giit naman ng
pinakamatandang babae ay kendi, yong katulad ng minsay ibinigay sa kanila
ni Lau Soh, na nakatira doon sa malaking bahay na pinaglalabhan ng Nanay.
Ang kambal ay nagkasya sa pandidilat at pagngisi sa pananabik; masaya na
sila ano man ang laman niyon. Kayat nagtalo at nanghula ang mga bata,
takot na hipuin ang yaman na walang senyas mula sa ama. Inip nilang
lumabas ito ng kanyang kuwarto.
Di nagtagal ay lumabas ito, nakapagpalit na ng damit, at dumiretso sa
mesa. Hindi dumating ang senyas na nagpapahintulot sa mga batang ilapat
ang mga kamay sa pinag-iinteresang yaman. Kinuha nito ang malaking supot
at muling lumabas ng bahay. Hindi matiis na mawala sa mata ang yaman na
sa wariy kanila na sana, nagbulungan ang dalawang pinakamatanda nang
matiyak na hindi sila maririnig ng ama. Tingnan natin kung saan siya
pupunta. Nagpumilit na sumama ang kambal, at ang apat ay sumunod nang
malayu-layo sa ama. Sa karaniwang pagkakataon, tiyak na makikita sila nito
at sisigawang bumalik sa bahay, pero ngayoy nasa isang bagay lamang ang
isip nito at hindi man lang sila napuna.
Dumating ito sa libingan sa tabing-gulod. Kahuhukay pa lamang ang
puntod na kanyang hinintuan. Lumuhod ito at dinukot ang mga laman ng
supot na dahan-gahang inilapag sa puntod, habang pahikbing nagsalita,
Pinakamamahal kong anak, walang maiaalay sa iyo ang iyong ama kundi
ang mga ito. Sanay tanggapin mo. Nagpatuloy itong nakipag-usap sa anak,
habang nagmamasis sa pinagkukublihang mga halaman ang mga bata.
Madilim na ang langit at ang maitim na ulap ay nagbabantang mapunit
anomang saglit, pero patuloy sa pagdarasal at pag-iyak ang ama. Naiwan
itong nakaluhod kahit bumagsak na ang ulan. Pagkuway umalis ito, naninikit
sa katawan ang basang kamisadentro. Sa isang iglap, ang kangina pang inip
na inip na mga bata ay dumagsa sa yaman. Sinira ng ulan ang malaking
bahagi niyon, pero sa natira sa kanilang nailigtas, nagsalu-salo sila tulad sa
isang piging na alam nilang di nila mararanasang muli.
C. Pagbasa sa kwento (Isahang Pagbasa).
1. Pipili ang guro ng 12 mahuhusay bumasa. Isang talata bawat
mag-aaral.

188

2.

D.

Pagkatapos niyang basahin sa klase, gagamitin ang

istratehiyang PAC Paraphrase As You Comprehend.
Magsasalaysay siya ayon sa binasa.

Pagbubuod sa akda : (Mungkahing Istratehiya: Character

Webbing)

AMA

INA

Mga anak
na lalaki

Mga anak na
babae
Maui Maui

PAGTALAKAY SA AKDA
IKALAWANG ARAW
A. Panimulang Gawain
1.

Pangkatang Gawain : Pag-uugnay ng

mga katangiang natalakay sa sariling
magulang.

Alin sa mga nabanggit kahapon, ang katangian ng inyong

ama? Patunayan nga o magkwento ng isang pangyayari na
magpapatotoo sa sinabi.

189

2. Pagpapangkat sa Klase
a. Pagsusuring Panglingwistika : Pangkat 3 at 4
1. Pagsagot sa Word Network sa tulong ng graph. (Ang
sagot ay hindi isusulat ng guro, kundi gabay).
KAHULUGAN
Haligi ng Tahanan
KATUTURAN

KASINGKAHULUGAN

Siya ang nagpapasya at

bumubuhay sa pamilya

AMA

Sandigan ng Tahanan

SIMBOLISMO
2. Ano ang panhkalahatang interpretasyon natin sa pagiging
ama? Kung kayo ay magiging ama, paano ninyo
magagampanan ang tungkuling ito? Ipaliwanag.
b. Pagsusuring Pangnilalaman : Pangkat 5 at 6
Gagamit ng Panel Discussion (Maaaring SIS- Gellie &
Janice Style at ang mga kapangkat ang magsisilbing
panelist).
1. Pagtalakay sa mga sariling karanasan sa pamilya o kaya
mga karanasan ng iba na narinig o napanood na kaugnay
ng pamilyang nasa binasang kwento.
2. Anong katotohanan ang nadiskubre ninyo na nangyayari
sa pamilyang Pilipino ngayon?
c. Pagsusuring Pampanitikan : Pangkat 1 at 2

190

Gawain 1 : Pagsasalaysay ng mga pangyayayri sa akda na

nagpapakilala ng Teoryang Realismo. (Pangkat
1).
Ito ang mga pangyayaring angkop sa tunay na
buhay.
Halimbawa :
pag-uuri-uri ng ama ng gabi na at lasing pa
pananakit sa asawa
pamamalo sa mga anak lalo na sa mga maliliit
Gawain 2 : Pagsusuri sa pangunahing tauhan batay sa
pagbabagong emosyonal (Pangkat 2 ang
gagawa).
Halimbawa :
Pagdadalamhati ng ama sa pagkamatay ng anak
Pakikiramay ng kapitbahay
Pagtulong ng amo ng lalaki na siyang nagpatanggal sa ama
sa trbaho
Pagpapabalik dito sa kanyang trabaho
Pagsisisi ng ama at paghingi ng tawad sa puntod ng anak
B. Pagbabahaginan ng pangkat ayon sa ginawa sa loob ng
pangkat sa buong klase.
C. Pagbibigay ng feedback sa mga narinig at napanood.
D. Pagbibigay ng guro ng sariling feedback.
E. Pagbuo ng Sintesis tungkol sa kaalamang nakuha
Concept Map
Pantulong na kaisipan

CONCEP
T
pantulong
detalye

V.

EVALWASYON

191

Detalyeng nagpapatunay sa
kaisipang nabuo

IKATLONG ARAW
A. Panimulang Gawain :

Pagsasagawa ng LOV (Look at Other

Viewpoint) Pangkalahatang talakayan
ang gagawin ng guro.

Kung kayo ang anak ng amang lasenggo tulad sa kwento,

ano ang inyong gagawin? (Gawin muna ang LAP List
Alternatives & Possibilities) Itatala muna ng klase,
pagkatapos, sasagutin ang tanong na:

Sinu-sino ang maaaring maaapektuhan ng inyong desisyon

o gawa? Ipaliwanag ang kasagutan.
1. Pagpapangkat para sa gawain

1. Pagpapakita ng Pakikisangkot : Pag-uugnay ng aralin sa

kamalayang panlipunan
Pangkat 1 : Ang pamilya bilang pinakamaliit na yunit sa lipunan
(mga tungkulin ng pamilya sa kanyang lipunan).
(Maaaring gamitin ang webbing).

Ang pamilya
sa lipunan

Pangkat 2 : Mga pananagutan ng mga magulang sa mga anak

(gagamit din ng Webbing).
Pangkat 3 : Mga ibinubunga ng masasamang bisyo ng ama ng
tahanan sa asawat anak.
Pangkat 4 : Mga pananagutan ng anak sa magulang

192

Pangkat 5 : Mga epekto ng kahirapan ng pamilya sa damdamin

at pagkatao ng kabataan.
Pangkat 6 : Mga pananagutan ng pamahalaan sa bawat
pamilyang Pilipino.
B. Paglalagay ng mga output sa pisara at pagpapaliwanag ng
lider sa nagawa.
C. Pagbibigay ng feedback mula sa tagapakinig.
D. Pag-uugnay-ugnay ng mga output para sa pagbubuod.
2.

Pagpapakita ng Paghahambing/Pag-iiba(Malayang Talakayan)

Mayroon ba kayong alam na iba pang kwento na nabasa o
napanood sa sinehan o TV na katulad sa ating tinalakay?
(Magsaliksik ang guro).
Paghambingin natin ayon sa tema o mensahe
Ang Ama

Pamagat ng Iba

Problema niya idinadaan sa

paglalasing.
Isinisisi sa mga anak ang
kahirapan ng buhay
Sa kawalan ng trabaho anak
ang napagbintunan ng galit
Ito ang aktwal na iguguhit sa pisara para mapahalagahan ang
mga sagot ng buong klase. (Malaya ang grupo sa paraan).
3. Pagpapakita ng Pagtataya : Pangkatang Gawain Brainstorming
PAKSA : Paano ka maaapektuhan ng kwenti bilang kabataan?
F. Pag-uulat ng lider ng napag-usapan sa pangkat.
G. Pagbibigay ng feedback mula sa kamag-aral.

193

V.

PAGPAPALAWAK NG KARANASAN
IKAAPAT NA ARAW
A. Panimulang Gawain :

Pagbabalik tanong).

aral (Pagsagot sa mga

1. Anu-ano ang nakita ninyong pagkukulang ng ilang magulang sa

anak?
2. Sa inyong karanasan, paano sila bumabawi sa kanilang
kamalian? Ilahad.

B. Pangkatang Pagtatalo : DEBATE: Mare- Pare Style

May gaganap na Pareng Oca at Mareng Winnie
Gawain 1 :

Bibigyan ng guro ang bawat pangkat ng 5 minuto

upang makapaghanda.

Gawain 2 : Pagsasagawa ng debate : (maaaring 15 minuto).

PAKSA : Kailangan ba ang pamalo sa pagdidisiplina ng anak?
Gawain 3 : Pakikinig sa isa pang pagtatalo para sa pangkat 3 at 4.
PAKSA : Dapat bang magulang ang palaging nasusunod sa
tahanan o hindi?
Gawain 4 :

Pangkat 5 at 6 Pagbibigay ng mga puna o reaksyon

sa mga pangkat na nagdebate.

C. Pagbubuo ng pangklaseng katwirang inihayag sa pagtatalo.

D. Pagpapahayag ng impormasyon
Ating ALAMIN
Sa pagsulat ng anumang akda, palaging may
paksa o tema at dapat na palitawin ito nang malinaw
sa tulong ng pagbibigay ng detlye, opinion at patotoo.

194

2. Pamantayan sa Pagsulat :
a. sanaysay na pangangatwiran
b. binubuo ng 3 talata na may 5 pangungusap
c. may rationale na isyu, nilalaman ng pangangatwiran at may
kongklusyon
d. paksa ay tungkol sa pamilya
Halimbawa :

Patatagin ang Pamilyang Pilipino

E. Pagapapasimula ng pagsulat.
F. Pagpapabasa sa simulang sulatin.
G. Pagbibigay ng puna ng guro sa narinig.
H. Pagpapatuloy ng pagsulat bilang gawaing-bahay.

VI.

PAGPAPAHALAGA SA ISINULAT
IKALIMANG ARAW
A. Panimulang Gawain : Pagpapaawit ng Anak ni Freddie Aguilar
(Maaaring aktwal o nakateyp) (Maaaring
palitan ng guro).
a. Saan patungkol ang awiting ito?
b. May nakita ba kayo sa awit na nagsasaad ng tungko sa
pananagutan ng magulang sa anak? Tukuyin ito.
B. Pagpapabasa sa sa mga isinulat na pangangatwiran.
C. Pagbibigay ng reaksyon tungkol sa binasa (maaaring pinili ng
guro o lider ang babasahin).
D. Pagdaragdag ng guro sa mga feedback.
E. Pagbibigay ng guro sa faynal inout tungkol sa Teoryang
Realismo.
a. pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at lipunan.

195

b. kaugnayan ng kapaligiran sa pagbabago ng tauhan.

c. naglalaman ng katutubong tradisyong pampanitikan.
d. pangyayaring angkop sa tunay na buhay.

196