100 Soruda Küba

100 SORUDA
KBA
CARMEN R. ALFONSO HERNNDEZ
100 SORUDA
KBA
Carmen R. Alfonso Hernndez

Jos Marti Kba Dostluk Derneinin
sresiz/cretsiz yayndr.
eviri: Ezgi Gksu Kk
Redaksiyon: Murat Akad
Kapak ve sayfa tasarm: Glgn A. Kene
Kapak fotoraflar: Serkan Arkuu
Ekim 2010
Bask: Kayhan Matbaaclk, Gven Sanayi Sit. C Blok. No: 244
Topkap - stanbul 0212 576 01 46
Jos Marti Kba Dostluk Dernei
stanbul: stiklal Cad. Gazeteci Erol Dernek Sk. Hanif Han
No: 11 Kat: 4 Daire: 5 Beyolu-stanbul 0212 244 35 09
Ankara: Karanfil Sok. No: 58 Ankara 0312 418 84 99
zmir: Cumhuriyet Bulvar No: 240 Alsancak zmir
0232 421 45 09
kubadostluk@kubadostluk.org
www.kubadostluk.org
ISBN 978-975-92312-3-1
100 SORUDA
KBA
CARMEN R. ALFONSO HERNNDEZ
100 SORUDA KBA
1. Kba nasl bir yerdir?

Karayip Denizinde Meksika Krfezinin giriinde yer alan Kba Cumhuriyeti,
2003 Ulusal Kadastrosuna gre, Kba adas, Genlik Adas ve 1600 adacktan
oluan 109886,19 kilometrekarelik byk bir takmadadr.
Kuzey ve Gney Amerika arasndaki jeopolitik konumu sebebiyle Kba,
Krfezin Anahtar olarak anlr. Kuzeyinde Florida Boaz ve Bahama Boaz,
gneyinde Karayip Denizi ve Jamaika, batsnda Yucatan Boaz ve dousunda,
Windward Boaznn dier yakasnda, Haiti Cumhuriyeti bulunur.
Kba adas, 1250 kilometrelik uzunluu, 31 ve 191 kilometre arasnda deien
genilii ile Antillerin en byk adasdr. nce ve uzun olmas sebebiyle, sahil
eridi boyunca, birok koy, krfez, burun, knt ve yarmadaya ev sahiplii yapar. Ancak uzun nehirlere sahip deildir. Kumsallar ok gzel ve etkileyicidir.
Sahil eridinin dier ksmlarnda ise dik uurumlar bulunur. lkenin eitli blgelerinde ok sayda alak srada vardr. ok zengin bir bitki rts ve hayvan
eitliliine sahiptir.
Kba Cumhuriyeti, 1977 ylnda, siyasi ve ynetsel amalar dorultusunda, 14
il ve iinde Genlik Adas belediyesinin de bulunduu 169 belediyeye ayrld.
Sahip olduu iller batdan douya u ekilde sralanr: Pinar del Ro, La Habana,
Ciudad de La Habana (Havana Kenti), Matanzas, Villa Clara, Cienfuegos, Sancti
Spritus, Ciego de vila, Camagey, Las Tunas, Holgun, Granma, Santiago de
5
Cuba ve Guantnamo.
Resmi dili spanyolcadr. Vatandalarna Kbal denir. Kba bayra, krmz
bir gen ierisindeki beyaz yldz ve mavi ikisi beyaz olmak zere be yatay
eritten oluur. Ulusal mar Bayamo Mardr ve ulusal armasnda bir palmiye
cinsi olan Roystonea aac bulunur.
1976 ylnda 16 ya ve zerindeki Kbal yurttalarn yzde 97,7si tarafndan
onaylanarak kabul edilen anayasa, Kba Cumhuriyetinin, iilerin, kyllerin ve
dier kol ve kafa emekilerinin sosyalist devleti olduunu belirtir.
2. klimi nasldr?
Kba, ortalama yllk scakln 24C, ortalama yaz scaklnn 27C ve ortalama k scaklnn 21C olduu yal tropikal iklime sahiptir.
Kba, tropikal gei kuanda, 74752 ve 845754 Bat boylamlar ve
194936 ve 23179 Kuzey enlemleri arasnda, Yenge Dnencesine ok yakn
bir blgede yer alr. Sahra ve Arap Yarmadas gibi dnyann en byk llerinin
bulunduu yerlerle ayn enlem kuandadr. Ancak, Kba topraklarnn byk
blm uzun, dar bir adadan olutuu iin denizlerdeki akntlar da iklimi etkilemektedir. Genellikle ya getiren alize rzgarlarnn etkisi altndadr, fakat her
ey, Kbadaki havay belirleyen Kuzey Atlantik yksek basn alannn bulunduu yere gre deiir. Meltemler gibi daha az younluktaki dier rzgarlar da
neredeyse tm Kba topraklarn etkiler.
Yamurlar iki ana mevsimin olumasna sebep olur: kurak mevsim ve yal
mevsim. Kurak mevsim Kasm ayndan Nisan ayna, yal mevsim ise Maystan
Ekime kadar srer. Doal olarak, yamur, yln hep ayn gnlerinde ve hep ayn
miktarda yamaz. Yllk ortalama ya 1370 milimetre ve greli nem yzde
80dir.
Yirminci yzyln son onyllarnda daha youn iklim eitlilikleri, lkedeki
ekosistemi etkileyen bir bozulma srecine hz kazandrd. Bunun sonucunda getiimiz be yl iinde lleme artt ve ounlukla dou illerinin geni blgeleri
olmak zere, Kba topraklarnn yzde 14n etkiledi.
inde bulunduumuz yzyln ilk yllarnda lkeyi saran ve zellikle dou
blgelerdeki iki milyon insan etkileyen kuraklk, 2005 ylnda lkeyi vuran Arlene, Dennis, Katrina, Rita ve Wilma kasrgalarnn barajlardaki su seviyesini milyarlarca metrekp artrmasyla byk lde azald. Ayn yln sonlarna doru,
barajlarda toplanan su, toplam baraj kapasitesinin yzde 77sine ulat ve ye alt
sularnn yzde 98i, normal seviyelerine kavutu.
Son yzyllarn en yal nc yl kabul edilen 2007nin ortalarna doru,
Kbadaki barajlarn toplam su depolama kapasitesinin yzde 70,7si doldu. Bu,
ilevsel dolum kapasitesinin yzde 68,2si anlamna gelmekte ve gemiteki ortalama deerlerden daha yksek bir yzdeyi ifade etmektedir.
6
100 SORUDA KBA
Trinidad, Sancti Spritus, Florida (Camagey ilindeki), gneydou Camagey,

Manzanillo, Cauto Nehri az, dou illerinin kuzey sahilleri, Santiago de Cuba
ve Guantnamo arasndaki sahil eridi ve Genlik Adas gibi blgeler daha yksek ortalama scaklklara sahiptir. Maksimum mutlak scaklk 17 Nisan 1999da
Granma ilinin gneydousundaki Jucaritoda 38,8 olarak llmken, minimum
scaklk 0,6C olarak 18 ubat 1996da La Habanadaki Bainoada kaydedilmitir.
Ancak, Pinar del Ro, La Habana, Matanzas, Santiago de Cuba, Holgun ve
Guantnamonun i kesimleri, Trinidad ve Sancti Spritus dalarnn kuzey ksmlar daha dk ortalama scaklklara sahiptir.
Yln en souk aylar Aralk, Ocak ve ubat iken, en scak aylar ise Temmuz,
Austos ve Eylldr.
3. Bitki rts nasldr?

Kba, ok zengin bitki eitlilii ile 8000den fazla trde bitkiyi barndrr.
Roystonea aalar ve eker kam Kbada yetien bitkilerin en tipik rnekleridir.
Tarmsal eitlilik sayesinde byk narenciye baheleri, muz, ananas, tahl, domates, patates, pirin ve dier sebzelerin ekildii geni araziler bulunmaktadr.
En nl yerli bitkilerden biri, Havana purosu ve sigara yapmnda kullanlan
ttndr. Pinar del Ro ilindeki Vueltabajo ttn plantasyonlar, kaliteleriyle
dnyaca nldr.
Kbann aalar, uzun yllardr yksek nitelikleri ile bilinir. Sideroxylon tr
aalar, maun aac, cuajanies (Prunus occidentalis), abanoz aac ve jiques (Pera
bumelifolia) bunlardan bazlardr. Devrimden nce aalarn ayrm yapmadan
sistematik bir biimde kesilmi olmas yeniden aalandrmay devrimin nne
ncelikli hedef olarak koymutur. 1492de Kbann yzde 60nn aalarla kapl
olduu, fakat 20. yzyl ortalarnda bunun yzde 13e geriledii hesaplanmtr.
1980lerde yaplan bir analizle, dalarn yeniden aalandrlmasnda, kaliteli
odun ve meyve veren aalara arlk verilmesi kararlatrlmtr. Uygulamaya
konulan Turquino-Manati plan (ismini yre belediyesinden almtr) ile 3 milyardan fazla fidan dikilmitir. Baz aa trlerinin kalitesiz olmas ve bakmnda
uygun tekniklerin uygulanamamas yznden ne yazk ki bunlarn ancak yars
yaamtr. Ayrca, yakt ve kaynak sknts yaanan zel bir dnemde, aa kesimi yaanmtr. Ancak insanlar baka yakt kaynaklarna ynlendirmek iin
almalar yaplmaktadr.
Son on yl iinde yzde 1,3 orman byme oranyla, Kba, dnyada en n
srada iken Amerika Birleik Devletleri yzde 0,8 ile Kbann hemen arkasnda
yer almaktadr.
1995te fidan retme iftlikleri plan ile ormanlk alanlarn koruma ve gelitirmesi ailelere braklm ve olumlu sonular elde edilmitir. 2007de 1200den
7
fazla fidan retme iftlii kurulmu bulunmaktadr. Bir dier ileri adm da lke
genelinde onlarca kereste fabrikasnn almasdr.
u anda Kbada 2.700.000 hektardan byk bir alan aalandrlm bulunmaktadr ve uygulamaya konulan aalandrma programlar ile 2015e kadar
yaklak 183 milyon hektar alann aalandrlmas planlanmaktadr; ki bu, Kba
yzlmnn yzde 27sine denk gelmektedir.
evre koruma nlemleri sayesinde, 2007 sonu itibariyle ulusal topraklarn
yzde 24,54, yani Kbann te biri aalarla kapldr.
Son otuz yl iinde Kba niversitelerinden 1500den fazla orman mhendisi
mezun olmutur ve toplamda 40.000 kii Kbay daha yeil bir yer yapmak iin
almaktadr.
Kba, ekonomik krizin dayatt deiikliklerin ve kalknma zorunluluunun
yaratt basknn ortasnda doal hayat korumak iin sistematik bir aba sarf
etmektedir. rnein anayasasnda herkesin salkl bir evrede yaama hakkna
sahip olduunu belirten Antillerdeki ilk lkedir (Anayasa, Rio de Janeiro yaplan Dnya Zirve Toplantsndan sonra yazlmtr). 5 yl sonra, 1992de verilen
szlerden sonu alnamaynca Ulusal Konsey, evre ile ilgili hedeflere ulamak
iin ok daha fazla sayda ie olanak tanyan yeni bir evre yasas hazrlamay dnd. Ardndan, 1998 ortalarnda Orman Yasas kabul edildi ve halen takmada
boyunca evre korumann neminin kavranmas iin yeni yasalar zerine allmakta.
Kbann ulusal iei kelebee benzeyen zel bir zambaktr (hedychium coronarium) ve akarsularn ve gllerin kenarlarnda bulunur. Beyaz yapraklar ve ho
bir kokusu vardr. Ulusal aa ise bir palmiye tr olan roystoneadr (roystorea
regia) ve Kba armasnda resmedilmitir.
4. Hayvan eitlilii nasldr?

Kbann ulusal kuu, Kba kemirgen gagalsdr (Prictelus temnurus). Mavi,
beyaz ve krmz, yani Kba bayrann renklerinde tyleri vardr. Kafeslendiinde ld iin zgrln simgesidir. Sadece Kba ormanlarnda grlr. Yuvasn aalarn kavuklarna yapar ve uarken yakalad bceklerle beslenir.
lkenin faunas geni ve eitlidir. Bu zellikler ve pek ok trn kendine has
gzellii doa tutkunlar iin muazzam bir alma sahas sunar.
Kbada pek ou sadece burada yaayan 13.000 farkl kara hayvan tr bulunur: omurgaszlar, srngenler, amfibiler, kular ve me meliler. Adann bat
blgesinin gney sahillerinden karlan sngerler, omurgaszlarn en deerlileri
arasndadr. Akarsular ve Aday evreleyen denizler kabuklu hayvanlar asndan
zengindir. Bunlar arasnda dikenli stakoz ve kayalk yengecinin mutfak sanatnda
yeri byktr.
lke genelinde 7.000den fazla bcek tr mevcuttur. Bazlar hastalk bula8
100 SORUDA KBA
tran zararllardr. Avellaneda ve Gundlach kelebekleri gibi bazlar ise esiz gzelliktedir. Ar trlerinin ise bal ve balmumu yapmann yannda tozlamay da
saladklar iin byk nemi vardr.
Kba 1700 civarnda kara, nehir ve deniz yumuakas barndrr. stiridyeler
(ostrea virginica), midyeler (macoma contricta), ahtapotlar ve mrekkep balklar besin deerleri asndan byk nem tar. Dnyann en gzel kara yumuakalar polimitalar (polymita picta) lkenin dousunda bulunur. Kba takmadalarn evreleyen denizlerde 450 civarnda eti yenebilir balk tr olduu
sylenmektedir.
Kbann amfibi hayvanlar arasnda muz kurbaalar ve dnyann en kk
kara kurbaas olarak bilinen bir tr (sminthillus limbatud) de bulunur. Drt
metrelik boyuyla lkenin en uzun ylan olan Santa Mara boa ylan da dahil toplamda 100 civarnda srngen tr vardr.
Antil denizinin ortasnda olduu iin Kba, Gney Amerikaya g eden kularn urak yeridir. Bu yzden 300n zerinde ku tr gzlenebildii halde bunlarn sadece te biri Kbaya zgdr. Roseate flamingolar ve krmz bacakl
ard kular gibi baz ku trleri srad bir gzellie sahiptir. Alayc kular ve
blbller gibi bazlar ise tleriyle nldr. Tot gibi dierleri ise zararl bceklerle beslendikleri iin byk ekonomik deere sahiptirler. lgin bir dier rnek
de, uzmanlarn dnyann en kk kuu olarak tanmladklar sinekkuudur.
Kbada, yzde yetmii lkeye zg olmak zere yaklak 38 farkl memeli tr
bulunduu dnlmektedir. Bunlardan en ilginci, soyu tkenmek zere olan ve
sadece Guantnamo dalarnda yaayan almiquidir (solenodon cubanus).
Doal mirasmz korumak iin 70lerin banda Flora ve Faunay Koruma Ulusal Kurumu kuruldu. Bu kurum, yzlerce kara ve su hayvan trnn korunmas
ve oalmasnda olumlu sonular elde etti. Papaanlar, turnalar, Kba papaan
(gavilanes cageros), mavi bal gvercin, pitirres reales, caos roncos ve torcazas bobas kurum tarafndan koruma programna dahil edilen trlerdir. Kurum
ayrca, roseate flamingosu gibi tehlike altnda olmayan baz trleri de korumaya almaktadr. 1980de saylar 40.000e den roseate flamingolarnn says
yllar sren dikkatli almalar sonucunda 1998de 250.000e ulat ve artmaya
devam ediyor. 2006 sonunda Camageydeki Ro Mximo doal yaam parknda
140.000 civarnda flamingo bulunmaktayd.
5. En uzun nehirleri, en yksek dalar ve

en nemli krfezleri hangileridir?
Kba topraklarnda, ok fazla akarsu ve 200den fazla kk nehir vardr. En
uzun nehri, lkenin dousunda yer alan ve gneye doru yaklak 340 kilometre
boyunca akan Cautodur. Gneye doru akan Zaza, Agabama, Jatibonico del Sur,
San Pedro, Hanbana, Hondo, Najasa ve Cuyaguateje ile kuzeye doru akan Sagua
9
la Grande, Caonao, Toa ve Mayar dier nemli akarsulardr. Guantnamodaki

Toa Nehri en yksek hacime sahip olandr.
Turquino Zirvesi, deniz seviyesinden 1972 metre yksekliktedir ve Kbann
en yksek dadr. Onu, 1872 metre yksekliindeki Kba Zirvesi ve 1730 metre
yksekliindeki Bayamasa Zirvesi izler. de, lkenin dousunda, Santiago de
Cuba ve Granmadaki Sierra Maestra sradalarn oluturur. Ayn sradada, zirvesinde 60 bin tonluk bir kaya bulunan, deniz seviyesinden 1214 metre ykseklikteki Gran Piedra da bulunur. Dier sradalar, Guantnamodaki Purial Dalar, Holgundeki Cristal ve Nipe Dalar, Sancti Spritusteki Guamuhaya Kayas
ve Pinar del Rodaki Rosario Dalardr.
Kbann kuzey sahillerinde Honda ve Cabaas krfezleri ile Mariel, Havana,
Matanzas, Nuevitas, Puerto Padre, Gibara, Banes ve Nipedeki krfezler vardr.
Gney yakada ise Cienfuegos, Santiago de Cuba ve Guantnamo krfezleri bulunur.
Byk krfezleri ise kuzeydeki Guanahacabibes ile gney yakadaki Bataban,
Ana Mara ve Guacanayabodur.
6. Komular kimlerdir?
Kbann en yakn komular, douda, Windward Geidinin dier yakasnda,
yaklak 77 kilometre uzaklktaki Haiti, gneyde, Kolomb Boaznn dier yakasnda, 140 kilometre uzaklktaki Jamaika, kuzeyde, Florida Boaznn dier yakasnda 180 kilometre uzaklktaki Amerika Birleik Devletleri ve batda, Yucatn
Kanalnn dier yakasnda, 210 kilometre uzaklktaki Meksikadr.
Havann ak olduu gnlerde Kba topraklarndan komu lkeleri grmek
mmkndr. rnein, Turquino Zirvesinin st ksmlarndan Jamaikann Mavi
Dalarn ve Mais Fenerinden Haiti sahilini grmek mmkndr.
7. Kbadaki siyasal ve ynetsel birimler nelerdir?

spanyol smrge rejiminin 1898de kurduu siyasal-ynetsel birimler Kba
devrimi 1959da zafere ulaana kadar varln srdrd: 132 belediye ile 6 ehir. 1877 nfus saymna gre toplam nfusun yzde 16s Oriente linde yaarken yzde 17si Matanzas linde bulunmakta idi. 1970 nfus saymna gre ise
Oriente ilinin nfusu Matanzasn alt katna ulamt. Ayrca, 1963ten itibaren
lkedeki devrimci dnmler yeni blgelerin olumasn ve belediyelerin saysnn srekli artmasn salad. 1973e gelindiinde, ehirlemenin eski snrlarna
byk oranda bal kalmakla beraber, 58 blge ve 407 belediye olduu gze arpmaktayd. Bu ekilde ynetsel yap ulusaldan yerele dzeyden olumaktayd:
ehirler, blgeler ve belediyeler. Btn bunlar merkezi birimler ile endstri, tarm,
ve dier ekonomik birimler, eitim ve hizmet birimleri arasnda kontrol zorlatran bir sr aama anlamna geliyordu. Ksacas, eski ynetsel yap, planlanan
10
100 SORUDA KBA
sosyo-ekonomik gelime asndan ne aklc ne de ilevsel idi. ehirler arasndaki

nfus fark ok fazlayd.
Gelinen durumu etkileyen faktrler de gz nnde bulundurularak titiz bir
aratrma yapld ve yerel dzeyden kurtulunarak siyasal-ynetsel yapnn basitletirilmesi gerektiine karar verildi. Daha fazla il yaratlmalyd ve yer, nfus,
retim faaliyetleri, hizmetler ve iletiim asndan greli benzerlik salamak iin
gerekten belediye saysnn azaltlmas gerekliydi.
Sonu olarak, yeni siyasal-ynetsel blnme ile ilgili bir karar nerisi gelitirildi ve Kba Komnist Partisinin 1975te dzenlenen 1. Kongresinde onayland.
Halk ktidarnn kurulmas ile birlikte bu, gelimi rgtlenme ve nderlik biimlerine doru atlan somut bir admd.
1977nin balarndan itibaren Kba, 1989daki blnmelerle birlikte 8 il daha
kazanarak toplam 14 ile ve eski sistemdekinden 37 fazla belediyeye, toplamda
169 belediyeye sahip oldu.
8. Nfusu nedir?
2007 sonlarnda Kbann nfusu 11.237.154 idi. Ulusal statistik Ofisi, 2007
nfusunun bir nceki yldan 1889 kii daha az olduunu aklad.
llere gre nfus dalm ise eit deil. Cienfuegos, Sancti Spritus ve Ciego de
vila 500 binden az nfuslaryla lkenin en tenha yerleim yerlerini oluturuyor.
Bununla birlikte, Ciudad de La Habanada (Havana Kenti) 2 milyon 100 binden
fazla Kbal yaarken, onu bir milyonu akn nfuslaryla Santiago de Cuba ve
Holgun izliyor.
Kba, kentleme dzeyi olduka yksek bir lke. 2007nin son aylarnda kent
nfusu yzde 75,62 artt. Nfusun cinsiyete gre dalmnda ise, 5.627.062 erkek ve 5.610.092 kadn ile iki cinsin nfusunun birbirine ok yakn olduu gze
arpyor.
Kba nfusunun ya ortalamasnn art bir sr deil. Gnmzde 60 ya zeri
nfus toplam nfusun yzde 16,2sini oluturuyor. Bu oran 10 ile 19 ya arasndaki genliin nfus iindeki oranndan yksek. Yal vatandalarn saysndaki art
kesintisiz olarak srerken lkedeki genlerin says da azalmaya devam ediyor.
Birlemi Milletler Nfus Blmnn tahminlerine gre, 2050 ylndan nce
Barbados ve Kba, Amerika lkeleri arasnda en yksek yallk oranna sahip
lkeler olacak.
9. Kballar rk karmna ne lde maruz kalmtr?

Tarihsel olarak Kballar rk karmna olduka fazla maruz kalmtr. Smrgecilik dneminden beri spanyollar, siyahlar, Kzlderililer ve Asyallarn bir karm olmulard.
spanyollarn Kbay kefinden beri Kzlderililer bitmek bilmez bir ac iinde
11
yaadlar. Kleletirildiler, gnde on iki saat altn aramaya, maden cevherlerini,

eritilmek zere, 142 ila 443 kilometre boyunca tamaya zorlandlar. Beslenmeleri iin ok az yemek verildi: Azck su, manyok ekmei ve belki biraz msr ve
patatesle beslendiler.
Doal olarak, yerlilerin soyu tkenmeye balad, doum oran dt ve bebek
lmleri artt. Dominikan Peder Bartolome de las Casas, bahsedilen dnemde
Sadece ayda yedi binden fazla ocuk, anneleri almak zorunda olduu iin
ld demiti. Buna ek olarak, toplu katliamlar, firarlar ve isyanlar, beyazlarla ve
siyahlarla birlikte gelen hastalklardan kaynaklanan lmler meydana geliyordu.
Bu dehet verici durum, yz yldan daha ksa sre ierisinde Kbadaki Kzlderililerin neredeyse tamamen soylarnn tkenmesine yol at.
16. yzyl balarnda zaten saylar azalm olan Kzlderili kleler yerine
Afrikadan siyahlar getirilmeye balanmt. Klelerin says eker fabrikalarnn
kurulmasyla beraber artt. 1763te Kbann toplam 150.000 olan nfusunun
60.000ini siyahlar oluturmaktayd. Klelerin iinde yaad insanlk d koullar daha da ktleti ve ou, zgrlk uruna insan eli dememi vahi doaya
kat. Atlaryla kaanlar izleyen kle avclar, kaan zgr klelere kar terr estirdiler.
zgrlk iin savaan Haitililerden etkilenen zgr siyahlar birlik ve nderlikten yoksun olmalarna ramen sk sk ayaklandlar. Siyahlar 1812de Kbann
muhtelif blgelerinde kanl arpmalarla sonulanan ayaklanmalar gerekletirdiler, fakat hareket, rgtllnn zayf olmas yznden snmlendi. Aponte
ve dier nderler asldlar ve hapishaneler siyahlarla doldu.
Kle ticareti yksek kazan getirdii iin artmaya devam etti. Tarihilere gre
Kbada kle ticareti resmen yasaklandktan sonra bile ylda ortalama 20.000 siyah yasad yollardan lkeye getiriliyordu. Sonu olarak 1841de siyahlarn says
beyazlar geti. Siyahlar (zgr veya kle) nfusun %58ini oluturuyordu.
Ayaklanmalar sayca artt ve iddetlendi. ekerkam tarlalar atee verildi. Bu
ayaklanmalarn en nls 1843teki Merdiven Komplosudur. smini ok sayda
siyahn ldrlmesinden ve merdivene bal halde krbalanp ikenceye uramasndan almtr.
10 Ekim 1868de, avukat Carlos Manuel de Cspedes adalet ve zgrlk salama kararlln gstermek adna La Demajagua eker fabrikasnn zilini son kez
ald ve klelerine o andan itibaren zgr olduklarn bildirdi. Bayraa ballk
yemini ettikten sonra Kbann fiili bamszlk deklarasyonu olan bir manifesto
okudu. zgr braklan klelerin ve Kbada yaayan spanyollarn soydalarnn
kan bamsz bir vatanda yaamak iin verilen mcadelede birbiri ile kart.
19. yzyl ortalarnda, zaten krizde olan klelik rejimindeki alma basksna
maruz kalan igcnn bir ksmn tahkim etmek zere on binlerce inli Kbaya
getirildi. Bu vahi smrye maruz kalan ou kii, 1868 ve 1895 bamszlk
12
100 SORUDA KBA
savalarnda zgrlk Ordusu (EL) saflarna katld.

1862de Kbann nfusu u ekildeydi: 601.160 spanyol kkenli beyaz,
116.114 spanyol, 11.153 dier uluslardan beyazlar, 34.045 inli, 838 Yucatnl,
594.433 siyah.
Gnmzde Kbada, iki milyondan fazlas bakentte olmak zere 11.237.000
kii yayor. 1981 nfus saym ile kyasla gnmzdeki rk karm, % 24,9 dolaylarna ykseldi. Bunlar, Fidelin de tanmlad gibi Latin Afrikallar.
10. Kba bayra ve armas neyi simgeliyor?

Kba bayra, Narciso Lpezin Crdenas ehrinin ele geirilmesine nclk
ettii yl olan 1850de tad bayrakla ayn grne sahip. 1868-1878 savann
ilk yllarnda kullanlan bayrak Carlos Manuel de Cspedesin 10 Ekim 1868de
Yarada havaya kaldrd bayraa benziyordu. Fakat 11 Nisan 1869da Silahl
Cumhuriyet Temsilcileri Meclisi, 1850deki bayran Kbann resmi bayra olarak kabul edilmesine karar verdi.
Bayrak, 1895-98 savanda da kullanlmaya devam etti. Kba, 1902de
spanyadan bamszln ilan ettiinde, bayrak imdiki haliyle resmi bayrak
olarak onayland. 1976da kabul edilen sosyalist anayasa da tek yldzl bayran
Kbann ulusal sembol olduunu ilan etti.
Bayraktaki yatay mavi erit Kbann 19. yzyln ortalarnda blnd
blgeyi, krmz gen bamszlk uruna dklen kanlar ve beyaz yldz da
yurtsever ideallerin safln temsil ediyor.
Kba armas da, birka deiiklik yaplm olmasna ramen 1850deki devrimcilerin kulland armaya dayanyor. stteki te birlik blm, stratejik konumundan dolay 16. yzyldan beri Krfezin Anahtar olarak tanmlanan Kbay
simgeliyor. Yarm gne yeni bir ulusun douunu temsil ediyor.
Armann alt sa ksm (kardan bakldnda solda kalan ksm) bahsedilen
blgeyi simgelerken, alt sol ksm ise (kardan bakldnda sada kalan ksm)
roystonea aacnn da olduu tipik bir Kba manzarasn betimliyor.
11. Kba Ulusal Mar nasldr?

Kba Ulusal Mar, ilk kez 20 Ekim 1868de, yani Bamszlk Savann patlak
vermesinden on gn sonra sylendi.
Bayamolu avukat ve mzisyen Pedro (Perucho) Figueredo, marn mziini
bir nceki yl besteledi ve kimseye bunun bir ilahi olduunu sylemeden Corpus
Christi kutlamalar srasnda Blge Kilisesinde dinletti.
Bamszlk birlikleri Bayamo ehrini ele geirdiinde ve halk ehir meydannda topladnda Perucho Figueredo at srtnda Bayamo lahisinin, imdiki
ulusal marn szlerini doalama olarak syledi. Marn u anki szleri, o anda
uydurulan dizelerdir:
13
Bayamo halk, savaa hazrlan

Bu anl vatan senin
Korkma erefli bir lmden
Vatan iin lmek yaamaktr
Zincirlerimizle yaamak
Yaamaktr onursuzlukla ve boun eerek
Kulak ver ulusunun arsna:
Hazrlann cesur ocuklar savamaya
12. Kbann hangi blgeleri UNESCO tarafndan

dnya kltr miras listesine alnd?
UNESCO, Kbadaki sekiz blgenin dnya kltr mirasnn bir paras olduunu aklad: 1982de bakentteki Eski Havana, 1988de Sancti Spritus ilinde
bulunan Trinidadn tarihi merkezi ve komusu San Luis Vadisi (eker Fabrikas
olarak da biliniyor), 1997de genelde Santiago de Cubann Morrosu olarak bilinen San Pedro de la Roca kalesi, 1999da Granmadaki Desembarco del Granma
Ulusal Park ve Pinar del Ro lindeki Viales vadisi. UNESCO, ayn zamanda
2000 ylnda Fransz kkenli vatandalara ait kahve plantasyonu kalntlarna,
2001 ylnda Guantanamodaki Humboldt Parkna ve 2005te de Cienfuegos tarihi ehir merkezine de dnya kltr mirasnn bir paras unvann verdi.
2003 Kasmnda Tumba Francesa de la Caridad de Oriente, UNESCO nsanln Szl ve Manevi Miras Bayapt unvann kazand.
Haziran 2005te Kba ulusal kahraman Jos Martnin yaam ve almalaryla ilgili 2435 edebi, siyasi ve kiisel belge ve basn belgesinden oluan koleksiyon UNESCO Dnya Bellei listesine geirildi. Bu, gerekten okumaya deer
bir eser.
Yaplar 17 ila 19. yzyla dayandndan, Eski Havana mimarisi smrge dnemi atmosferini koruyor.
Eski Havana, iinde yaklak yz bin kiinin yaad bir mze gibi. Caddeleri dar ve parke talaryla deli iken, evleri demir korkuluklu balkonlara, byk
ahap kaplara sahip. Eski Havanada birok mze, kilise, manastr, kale, hem
Kballarn hem de turistlerin ilgisini ekecek ok sayda mekan var. Kristof
Kolombun naana yllarca ev sahiplii yapt sylenen Havana Katedrali zellikle gz kamatrc.
19. yzylda San Luisde (eker Fabrikas), elliden fazla eker fabrikas ina
edildi, ve bunlarn kalntlar, ekerin Trinidad ehrini lkedeki en zengin yerlerden biri haline getirdii dnemin ispat olarak halen ayakta.
Gnmzde ehri simgeleyen Iznaga Kulesi, bu yaplarn en bilinenlerinden
biri. Kuleyi ina ettiren toprak sahibinin, tarlalarda alan kleleri buradan iz14
100 SORUDA KBA
leyebilmek iin kulenin ina edilmesini emrettii sylenir. Efsane yledir: Blgedeki toprak sahiplerinden biri o kadar zengindi ki konann zeminini mozaik
kaplatr gibi madeni paralarla kaplatmak istedi. Fakat spanyol yneticiler adamn planndan haberdar oldu ve adam bunu yapmamas iin uyard. nk eer
paralar dz ekilde yerletirirse herkes kraln ve spanyol milli armasnn stne
basyor olacakt. Doal olarak toprak sahibi bu fikrinden vazgeti.
La Socapa ve La Estrella kaleleri ile birlikte daha ok Santiago de Cubann
Morro Kalesi olarak bilinen San Pedro de la Roca Kalesi, Santiago de Cuba
krfezini koruyan savunma sistemini oluturur. Bu, bir smrgeci g tarafndan Karayip koullarna uyarlanan Avrupa Rnesans askeri mhendisliinin en
byk ve en btnlkl rneidir. UNESCO, 19. yzyln son on yllarnda ve
20. yzyln ilk yars boyunca hzla ypranan, ancak imdiki Kba hkmetinin,
ekonomik kstlarn el verdii lde, Kbann ulusal mirasnn bir paras olan
alanlar kurtarma ve koruma politikas tarafndan ncelik verilen bu alan, korumak adna listeye ald.
nl talyan askeri mhendis Juan Bautista Antonelli, mimarisini kendisinin
yapt Havanadaki Morro Kalesini 1638-1643 yllar arasnda ina etmitir.
Krfezin giriinde ina edilen moloz kagiri be katl taraal yap 9,5 kilometrekare alan kaplar.
Granma linin snr yaknnda bulunan Desembarco del Granma Ulusal Park 1968de oluturuldu ve Fidel Castro nderliindeki devrimcilerin 2 Aralk
1956da Granma gemisinden karaya knn ansna bu ismi ald. Bulunduu
karstik arazide gerekleen jeolojik olaylarn ve ilgin morfolojisinin rnei olan
gz alc falezler ve taraalar ile kendine has bir yerdir.
En sembolik yerler Escalera de los Gigantes (Dev Merdiveni) taraa sistemi, El
Guafe doal ve arkeolojik yolu ile en ilgi ekici yerlerden biri olan dolo del Agua
maarasdr. Bir dier ilgin yol Morlote-Fustetedir. Morlote ini (52 metre genilik ve 77 metre derinlik), Fustete maaras ve az saydaki bakir ormanlardan biri
olan Royal Inlet burada bulunur. Bu parkta, 25.764 hektarlk alanda ziyaretiler
esiz bir hayvan eitliliine sahip birok alan bulabilirler. Kba papaan, krmz gagal tropik kular (phaeton aethereus), kelebek yarasalar (natalus lepidus),
Kba gece kertenkeleleri (cricosaura typica) ve kristal kelebekleri bu hayvanlar
arasndadr.
Viales vadisi Pinar del Ro ilindeki Guaniguanico sradalarna dahil olan
rganos dalarnn yaknndadr. Bu verimli alanda mogotes ad verilen bitki rts ile kapl ok sayda monolit vardr. Vadideki geleneksel ttn tarm lkedeki
en ekici kr manzaralarndan birini oluturur. Burada ayrca, bir ksm soyu tkenme tehlikesiyle kar karya olan zgn bitki ve hayvan trleri bulunur.
Viales Vadisi Ulusal Park Kbadaki en geni maara sistemine sahiptir. inden San Juan nehri geen Indian maaras, 45 kilometre ile Antillerin en byk
15
maaras olan Santo Toms en nemlileridir. Viales kasabasnn drt kilometre

uzanda, bir kenarnda 120 metre boyunda ve 180 metre enindeki dev Tarihncesi Freskinin grld Dos Hermanas (ki Kzkarde) jeomorfolojik yaps bulunur. Meksikal duvar ressam Diego de Riverann tarzn izleyen Kbal
sanat Leovigildo Gonzlez tarafndan boyanan bu fresk, blgede tarihncesi
alarda yaam deiik hayvanlar ve yaratklar betimler.
Tarihsel deerinden tr, gneydou Kbada ekilen ilk kahve plantasyonlarnn bulunduu arazi 2000 ylnda UNESCO tarafndan dnya kltr miras
listesine alnd. Bu ilk Fransz-Haiti kahve plantasyonlar, devrimin yenilgisinden
sonra 1789da Haitiden kaan gmenler tarafndan 18.yy sonlar ile 19.yy balar arasnda ekilmitir. Bu kahve plantasyonlar byk neme sahiptirler, nk
mimari, bilimsel, teknik ve kltrel merkezler olarak gsterilirler. Bu blgede, bu
plantasyonlara ek olarak, kahve yetitiriciliinde kullanlan tarmsal aralarn kalntlar da bulunabilir.
ou Santiago de Cuba ilinde olan bu iftliklerden yaklak yz tane var. ou
Guantnamo ilinde de oka bulunan bu iftlikler, Gran Piedra, El Cobre, Dos
Palmas ve Contramaestre civarna da dalmlardr. Bu kahve plantasyonlar kalntlar arasnda en mehur olanlar Santa Sofia, Kentucky ve La Isablica iftlikleridir. Bunlardan ikincisi hala mkemmel bir ekilde korunuyor ve bir etnografya mzesi zellii tayor. Gran Piedrada yer alan iftlik ile ilgili olarak, bir
Franszn Isablica isimli bir kleye ak olup sonra onunla evlendii ile ilgili bir
efsane vardr.
Guantanamo linde bulunan Alexander von Humboldt Ulusal Park
Karayiplerin en nemli ulusal parklardan biridir. Parka, 1800 ve 1801de adann
tmn dolaan Alman bilim adam Alexander von Humboldtun ad verilmitir.
Park, dalar, platolar, nehirleri, ovalar, koylar, mercan kayalklar ve krfezleriyle ok sayda yerel bitki ve hayvan trnn yaam alandr. Buras, ayn zamanda Kbadaki en eitli, en gzel ve en iyi korunmu ekosistemlerden biridir.
Parkn koruma altnda olmas buradaki canllarn ve doal ortamn devamlln
garanti altna alr. Buras, dnyadaki, bitki eitliliinin en ok ve yerel tr saysnn en fazla olduu yerlerden biridir: Dnyadaki bitki trlerinin yzde 2si burada bulunur. Ayrca, bu park dalarn, ormanlarn, am aalarnn, nehirlerin,
kuyularn, kristal sularyla alayanlarn oluturduu muhteem manzarasyla
grlmeye deerdir.
Son olarak, 2005 ylnda UNESCO, bir 19. yzyl ehri olarak orijinal haliyle
korunmas iin Cienfuegos tarihi ehir merkezinin dnya kltr miras listesine
eklendiini duyurdu. 1819da Franszlar tarafndan kurulan ehir yakn zamanda tarm rnlerinin satld bir ticaret merkezi ve lkenin gney sahilindeki
en nemli limanlardan biri haline geldi. Tarihi ehir merkezi, belediye saray ile
birlikte Arms Meydan, 1890da kurulan Toms Terry Tiyatrosu, Ferrer Saray,
16
100 SORUDA KBA
San Lorenzo Okulu, Palatino Meyhanesi ve Kurucunun Evinin grlebilecei

yaklak doksan bloktan oluuyor.
Jos Mart belge koleksiyonunun 2005 ylnda, 1997te oluturulan ve imdiye
dek yalnzca 120 eserden oluan UNESCO Dnya Bellei listesine kaydedilmi
olmas da ok nemli bir olaydr. Kba Devlet Konseyi Tarihi Olaylar Brosu
tarafndan saklanan koleksiyon, bizzat Martnin kendi eliyle yazm olduu 1821
elyazmasndan, onunla ilgili yazlm 451 belgeden ve Kbal yurtseverlere, akrabalarna ve arkadalarna yazd cevaplardan oluuyor.
13. Kbann bakenti nasldr?

Kba Cumhuriyetinin bakenti olan Havana ayn zamanda Ciudad de La Habana (Havan Kenti) olarak bilinir. 1514te gney sahilinde kurulan ve iki aamada kuzey sahiline tanan Havana, Amerikann en eski ehirlerinden biridir.
1519 ylna ait bir belge, bu bu yerleimin kalc bir yerleim yeri olduundan
bahseder.
Ancak, gemite korsanlarn ilgisini ektii iin, imdi ok sayda lkeden
onlarca turistin sokaklarnda ve meydanlarnda, ehrin smrgecilik dnemine
zg tarzna hayran kalarak ve yre insanlaryla tanmak iin can atarak dolat
nemli turist merkezleri olan ok sayda kale, duvar, hendek ve geni duvarlar
ina edilmek zorunda kalnmtr.
Sizi ok iyi karlayan bu gzel ehir uyumlu bir ekilde eskiyi ve yeniyi bir araya getirir. Devrim Hkmeti, ehri kefedilecek keyifli bir mekan haline getiren
yeni evler, sosyal amal yaplar, parklar ve emeler ina etmitir.
En nemli kaleleri ve meydanlar Cephane Meydan, Katedral Meydan, Devrim Meydan, Eski Meydan, Morro Kalesi ve La Fuerza Kalesidir. Tarihinden ve
gzelliinden tr Paula Gezisi, Prado ve Merkez Park da ok poplerdir.
ehir, gzel turist ve elence merkezlerine, hayvanat bahelerine, bir botanik
bahesine, akvaryumlara, sosyal kulplere, 11. Pan Amerikan Oyunlar iin ina
edilenler de (Pan Amerikan Stadyumu, bir yzme havuzu kompleksi, bir bisiklet
parkuru ve ok sayda ok amal salon) dahil olmak zere 200n stnde spor
tesisine, dnyaca nl Tropicana Gece Kulb de dahil 50den fazla gece kulbne, (bazlar spanya Hkmetinin ehri korumak iin ina ettirdii surlarda
olmak zere) ok sayda tipik meyhaneye, Bodegita del Medio ve Floridita restoranlarna sahiptir.
Havanadaki emeler, 11. Dnya Genlik ve renci Festivali onuruna ina
edilen Genlik emesi, 6. Tarafsz lkeler Konferans Zirvesi erefine ina edilen Bar emesi ve gemiin izleri olarak dnlen Hintli Kz emesi ve Ylanlar emesidir.
Havanada ok sayda park var: Merkez Park, Kardelik Park, Hintli Kz Park,
Almendares Park ve ehrin dna kurulmu 700 hektardan fazla yer kaplayan,
17
iinde bir amfitiyatro, akvaryum, sanat galerisi, rodeo stadyumu, lunapark, su

sporlar tesisi, binicilik alanlar, kafeteryalar ve dier merkezleriyle devasa Lenin
Park. Bir dier fuar alan ise 34 fuar pavyonu ve Kbadaki tm ehirlerin toplumsal ve ekonomik baarlarnn sergilendii bir ak alan olan Expocubadr.
Merkezde ayrca deiik ktalardan ok sayda lkenin katld Uluslararas Havana Ticaret Fuarna da ev sahiplii yapmaktadr.
ehirde ayrca, Ulusal Bilimsel Aratrma Merkezi (CENIC), Genetik Mhendislii ve Biyoteknoloji Merkezi (CIGB), Hermanos Ameijerias Hastanesi
ve Tbbi-Cerrahi Aratrma Merkezi (CIMQ) gibi ok sayda bilim merkezi de
vardr.
Vedado blgesinde, bir simge haline gelmi National Oteli, Habana Libre, Cohiba ve Riviera Otelleri gibi gzel turistik tesisler ina edilmitir. Miramar blgesine gidildiinde, Neptuno-Tritn, Copacabana, Chateaux ve Bella Costa otelleri
gibi kk otellerin yan sra, Comodoro Oteli, Meli Habana ve Panaromann
gzel mimarisi grlebilir.
Havana sahilinde, tm yl boyunca Karayiplerin lk sularnda hoa vakit geirmek isteyen yerli ve yabanc turistler tarafndan akna urayan on kilometrelik
kumsal uzanr. Bildiiniz gibi yazn Kbada hava harikadr.
14. Bakentteki nemli tarihi blgeler nelerdir?

Havana, meydanlar, parklar ve mzeleriyle ok sayda tarihi blgeye sahiptir.
ehir, 1763te ok nemli bir ticaret merkezi olan Havana Liman etrafnda kurulmutur. Amerikadaki smrgecilik dnemine ait en eski yap topluluklarndan biri Eski Havanada bulunur.
Gerek deeri yalnzca, ulusal ant kabul edilen bine yakn binasnda deil, bir
btn olarak 160 hektarlk homojen bir alan olan ehrin kendisinde sakldr. Sokak a, deiiklik yaplmadan korunmutur. Bu, Latin Amerikada ve dnyann
geri kalannda hemen hemen tek rnektir.
Bu sebeple, 14 Aralk 1982de UNESCO, Eski Havanann ve kentin smrge
dneminde ina edilen savunma yaplar sisteminin dnya mirasnn bir paras
olduunu deklare etmitir.
Efsaneye gre, San Cristbal de la Habanann (imdiki Havana) ilk yerleimlerinin kent konseyi, ehrin gnmze kadar salam kalm ksmnda, 16 Kasm
1519da byk bir kalabalk eliinde dzenlenen trenle dev bir pamuk aacnn
altnda kuruldu. Bu pamuk aac 1754te kesilmek zorunda kalndnda, ayn
yere aacn ansna bir stun dikildi ve 1828de, bu pamuk aacnn ansna, baka
bir pamuk aacnn etrafna Kbann ilk neoklasik yaps olan Templete tapna
ina edildi.
18. ve 19. yzyllarda ehri evreleyen duvarlarn sadece drt paras gnmze ulamtr. Bunlardan iki tanesinde (biri Liman Caddesindeki amfitiyatronun
18
100 SORUDA KBA
nnde, dieri Devrim Mzesinin nnde) kk gzlem kuleleri bulunmaktadr. Duvarn bu paralar ziyaretilere, korsanlar tarafndan srekli akna urayan
Havanann smrgecilik gemiine dair zgn tatlar sunar.
Kbann ulusal kahraman Jos Mart 1853te Havanann Paula Caddesindeki
kk bir evde dnyaya gelmitir. Martnin annesinin onuruna bu caddeye Leonor Prez ad verilmitir ve Martnin evi, hayatndan nemli kesitler sunan bir
mze haline getirilmitir.
Ziyaretiler Devrim Mzesinin hemen arkasna baktklarnda, tarih ykl
Granma teknesini grebilirler. Granma, Fidel Castro liderliindeki 82 devrimcinin, 19. yzylda Mamb savalar tarafndan balatlan Kbann bamszlk
mcadelesini devralmak zere Meksikadan Kbaya dnd teknenin addr.
Fidel ve arkadalar, Granma ile Kbaya vardktan sonra lkenin dousundaki
Sierra Maestra dalarnda yeniden mcadeleye atldlar ve lkeyi bamszlna
kavuturdular.
16 Nisan 1961de Fidel, Havanann Vedado blgesinde, Coln Mezarlnn
giriine yakn, 23. ve 12. caddelerin kesitii noktada, Domuzlar Krfezi
karmasnda hayatn kaybedenler iin kitlesel bir cenaze treni dzenledi ve
burada Kba devriminin bir sosyalist devrim olacan duyurdu. Bu olay ve mekan da Kba tarihinin nemli bir parasdr.
Dnyaca nl Devrim Meydan ise Kballar iin ak bir forum alan, lkenin nemli liderlerinin halkla bulutuu bir miting meydan grevi grr. Buras
ayrca kltrel etkinliklerin dzenlendii bir buluma yeridir. Devrim meydan,
Kballar iin bundan daha fazlasn ifade eder. Meydan, okuma-yazma kampanyasnn ulat baarnn duyurulduu, Havana Deklarasyonunun ilan srasnda
bamszlk rzgarnn estii, Chenin ldn duyup gelen binlerce Kbalnn
cesur gzlerinden szlen gz yalarnn sulad bir buluma noktasdr.
15. Kbann hangi ehirleri ilk ehir, bayrak ehri,

heykeller bakenti, kprler ehri, mzeler ehri,
kpler ehri parklar ehri ve Gneyin ncisi
olarak adlandrlr?
Kbada baz ehirler, kendilerini dier ehirlerden farkl klan zelliklerinden
dolay resmi adlaryla deil, kimi yaktrmalarla anlrlar.
rnein, Baracoa ilk ehir olarak anlr nk 1512de smrgeciler tarafndan kurulan ilk yerleim yeri burasdr. Matanzasdaki Crdenas, bayrak ehri
olarak bilinir nk 1850de Kba ulusal bayra ilk olarak burada dalgalanmtr.
Las Tunasdan, 15 civarnda heybetli heykelle ssl olduu iin heykeller bakenti olarak, Matanzastan ise, San Juan ve Yumuri nehirleri getii iin kprler ehri olarak bahsedilir. Camagey ise evlerin avlusunda bulunan su deposu
grevi gren byk kplerden dolay kpler ehri olarak bilinir. Yamur sular
19
bu kplerde birikir ve kuraklk zamanlarnda kullanlmak zere saklanr. Trinidad, aristokrasi tarafndan 19. yzylda ina edilen ve sonradan mzeletirilmi
ok sayda konaa ev sahiplii yapmasndan dolay mzeler ehri olarak anlr.
Holgun, ak mekanlarnn eitlilii ve okluu nedeniyle parklar ehri, Cienfuegos ise Jagua Krfezi kylarnn esiz gzelliinden dolay Gneyin ncisi
olarak adlandrlr.
16. Genlik Adas nasldr?

airler, La Habana linin hemen gneyindeki 2000 kilometrekarelik ada iin
ok sayda iir yazdlar. Ada, gemite, korsanlar iin bir gizlenme yeri, yazarlar
iin ilham kayna ve enternasyonalizmin beii oldu. imdilerde ise narenciye
baheleri, el sanatlar ve macera gezileri ile nldr.
1494te Kristof Kolomb Amerikaya yapt ikinci yolculuu srasnda aday
kefettiinde, buray Evangelista olarak adlandrd, fakat sonradan ada am
Adas (Isla de Pinos) olarak anlmaya baland. Ada, ayn zamanda Robert Louis Stevensonn Define Adas adl dnyaca nl kitabndaki maceralarn getii yerdir. Ada son olarak 1978de 11. Uluslararas Dnya renci ve Genlik
Festivalinin dzenlendii yer olmas nedeniyle Genlik Adas olarak isimlendirilmitir.
Bir zamanlar, Gney Amerikadan spanyaya mal gtren spanyol filolarnn
rotas zerinde olmas sebebiyle stratejik konumundan tr korsan gemileri
iin bir snak olan ada, yllarca terk edilmi halde kald.
1800 ylnda spanya aday srgn yeri olarak kullanmaya balad. 30 yl sonra aday gelitirmeye karar verdi ve Nueva Gerona yerleimini kurdu. Bylelikle
adaya srgne gnderilenlerin says olduka artt. rnein, bamszlk savunuculuu yapmas nedeniyle Havanada tutuklu bulunan Jos Mart de adaya getirilerek 13 Ekim 1870ten, spanyaya gnderildii 15 Ocak 1871e kadar burada
yaad.
1926da, en kt ABD hapishanelerinin bir kopyas haline gelen ada ironik bir
ekilde Model Hapisane olarak isimlendirildi. Adi sulularla birlikte, Kba yneticilerine muhalefet etmeleri nedeniyle mahkum edilenler de uzun sreliine
adaya gnderiliyordu. Devrimciler de 1930lardan itibaren buraya gnderildi.
Bunlar arasnda de Moncada Klasna saldr dzenleyen Fidel Castro ve arkadalar, Granma ile Kbaya geri dnenlerin bir blm, yeraltnda mcadele
eden devrimciler ve dalardaki gerillalar da vard. imdi adadaki bu yaplar yeni
nesilleri ve turistleri Kba tarihi hakknda bilgilendiren bir mze olarak kullanlyor.
Devrimin zaferi ile birlikte am Adas yeni bir hayata kavutu. Binlerce gen
okumak ya da narenciye bahelerinde, mermer ocaklarnda ya da seramik sanayisinde almak zere adaya gitti. Afrika, Asya ve Latin Amerika lkelerinden on
20
100 SORUDA KBA
binlerce gen, narenciye bahelerinde grlen ilerin de eitim programna dahil

olduu ilkrenim, orta renim, yksek renim ya da teknik ve mesleki eitim
grmek zere adaya geldi.
Ada yaknlarndaki mercanlarda zeri deerli talarla ssl altn bileziklerin
bulunduu, bir efsaneye gre, Fransz korsan Latrobeun kaarken Sigunaea
Koyu yaknlarnda bir yerlerde esir alnm spanyol kalyonlarndan ald altn
ve mcevherleri adaya gmd sylenir.
Kba takmadasnn en byk ikinci adas olan adann dier ilgi ekici zellikleri de, denizin mermer kayalklarn andrmasnn eseri olan koyu renkli kumlar
ile Bibijagua Kumsal, duvarlarnda yerlilerin yapt resimyazlar bulunan Punta
del Este maaralar ve 56 dal alan bulunan Uluslararas Dal Merkezidir.
17. Kba takmadasndaki adacklarn zellikleri nelerdir?

nsan eli dememi topraklar, harika kumsallar, deiik bir bitki rts, yaban
hayat ve derinlerde gizli inanlmaz gzellikteki mercan kayalklar ile adacklar,
en byk ada olan Kbann hem kuzeyine hem de gneyine doru sralanrlar.
Bu nedenle bu adacklar, dal, balklk, avlanma, ekoturizm ve kltrel turizm
iin idealdir.
Ana adann gneyinde bulunan Largo Adasndan balayalm. Largo Adasnn
alt byk kumsal vardr. Bunlardan biri olan Tortugasta yzlerce kaplumbaa
kumsala kp yumurtalarn brakr.
Adann mercan yataklar, tertemiz sulardan rahatlkla grlebildiinden, dal
tutkunlarn kendine hayran brakr. Burada dal tutkunlar 35 metre derinlikte
siyah mercan kolonilerini grebilirler.
Ciego de Avila ehrinin gneyinde, el dememi kumsallarn, flamingolarn,
martlarn, pelikanlarn, iguanalarn ve dier hayvanlarn gzel ve huzurlu manzaralar oluturduu bir adacklar topluluu olan Jardines de la Reina bulunur.
Kba adasnn kuzeyindeki adacklar, Villa Clara, Ciego de vila ve Camagey illeri boyunca uzanr. Ciego de vilann kuzeyinde Coco, Guillermo, Antn
Grillo ve Paredn Grande adacklarnn bulunduu etkileyici Jardines del Rey
blgesi bulunur. Tm bu adacklar ana adaya 17 kilometrelik bir geitle balanmtr. Bu karmak mhendislik harikas, tam bir otoyol grevi grr.
Fakat son birka yl iinde, Jardines del Rey, Kbada turizmin en hzl gelitii
yer haline geldi. Blgede, 2004ten itibaren 4 ve 5 yldzl 12 otel, toplam 3600
oda kapasitesi, tesislerden sadece 10 kilometre uzakta olan modern bir uluslararas havaalan, El Bag adl byleyici bir doal park ve deniz aktiviteleri iin ok
sayda seenek bulunuyor.
Camageyin kuzeyindeki Sabinal, ana adadan s bir su yolu ile ayrlyor. Santa Mara ana adaya, Kbada u zamana kadar su zerine ina edilmi en uzun yol
ile balanyor. Bu adada da gzel oteller var ve adalarn evresindeki otellerde
21
toplam be binden fazla oda bulunuyor.

Holgunin kuzeyinde yani Kbann dou yakasnda, kk, deniz kabuu
grnmndeki kumsallaryla Saeta Adac balklk ve avclk imkanlar sunuyor.
Karayip sular tarafndan evrelenen Kba takmadas boyunca ok sayda ilgi
ekici ve gzel yer bulunuyor.
18. Kba halknn 19. yzylda verdii bamszlk

mcadelesinin kilometre talar nelerdi?
18. yzyln sonlarna doru ve 19. yzyln balarnda Amerikada zel bir
konjonktr olutu. Yurtseverler Napolyon Bonapartn kuvvetlerini Haitide bozguna urattlar ve ou Fransz, Kbann, kahve, kakao ve pamuk reticiliinin
yaygn olduu dou illerine kat.
Ayn srete ABD Devlet Bakan Thomas Jefferson, lkesinin stratejik amalar ve siyasi tercihleri dorultusunda Kbay kontrol altna alma niyetinde olduklarn ifade etti.
Ayrca spanya, gcn, Napolyon igalini geri pskrtmeye adarken, Gney
Amerikadaki spanyol smrgeleri kendi bamszlk mcadelelerini balattlar.
Kbadaki ilk bamszlk isyan tam da bu sralarda, 1808de meydana geldi.
1843 Ekiminde, Merdiven Komplosunun aa karlmas, aralarnda, idam
mangas tarafndan vurularak ldrlen Placido adyla tannan melez air Gabriel
de la Concepcin Valdsin de bulunduu ok sayda insann, rengi yznden
katledilmesine yol at.
1850de Narciso Lpez, Kbay zgrletirmek iin adaya askeri sefer dzenledi. Lpez ve arkadalar, Matanzas linin kuzey sahilindeki Crdenasta karaya
kt. Bu, Kbann u anki bayrana benzer bir bayran ilk kez Kba topraklar
zerinde dalgaland gn oldu.
1837de Kba tarm burjuvazisinin kaymana skca bal baz Kballar, spanyol mahkemelerinin siyasi haklarn tanmay reddetmesi, adada klelii srdrebilmek ve rettikleri ekeri daha kolay bir ekilde satabilmek iin, klelii srdren ABDnin korumasna girmek istemeleri nedeniyle, sorunlarnn, Kbann
ABD tarafndan ilhak edilmesi ile zlebilecei sonucuna vardlar. Aralarnda
Jos Antonio Saco ve Kba entelijansiyasndan baka kiilerin de bulunduu ok
sayda Kbal bu fikre kar kt.
Kba halknn birinci ayaklanmasna yol aan etkenler arasnda, maruz kalnan
zalimce basklar, adaletsiz para politikalaryla derinleen ekonomik kriz ve yeni
sosyopolitik akmlarn etkisi vard.
10 Ekim 1868de, Kbann batsndaki La Demajagua eker Fabrikasnn sahibi bir avukat olan Carlos Manuel Cspedes silahlanarak bir grup yurtseverin bana geti. spanyann smrgeci gcne kar yrtlen bu sava on yl srd.
22
100 SORUDA KBA
Kbal yurtseverlerin bamszlk mcadelesi, uzun sren kanl atmalarla,

24 ubat 1895te patlak veren yeni sava dnemine kadar srd.
En ok sevilen Kbal nderler, Jos Mart ve Antonio Maceo, bu savata ldrld; ancak bu bile 300 bin tam donanml smrgeci askere kar srdrlen
sava sonlandramad. 1897nin sonlarna doru spanyol yetkililer reformist
manevralarda bulunmaya altlar, fakat Kbal yurtseverler onlara kanmad. Ardndan, ABD araya girdi ve Kballarn katlmad 1898 Paris Bar Anlamas srasnda Kbay, Filipinleri ve Porto Rikoyu snrlarna dahil edeceini aklad.
ABD birlikleri 1902de Kbay igal etti ve Kbann doal kaynaklarnn yabanc sermayenin denetimi altnda olduu szde Kba Cumhuriyeti kuruldu.
19. Jos Mart neden Kbann ulusal kahraman olarak anlr?

Jos Mart Prez her zaman 19.yzyln en nemli Kballarndan biri olarak
tannmtr. Mart, bir devlet adam ve yazar olarak, idealist bir bamszlk savas ve tutkunu olarak, szde cumhuriyet dneminde byk sayg ile anld.
Devrim, onun mcadele bayran devrald. Doumunun 100. ylnda, onun
doktrinini sahiplenen bir grup gen, bu halkn devrimine kitleleri katmak iin,
askeri bir blgeye 1 saldrd.
1959da bamsz Kba, onunla gururland, onun yazlarn yaymlad; ocuklarn ve emekilerin, onun insanln, duyarlln ve alma azmini renmesi
saland.
imdi btn Kba ona kran duyuyor. spanyollar tarafndan 16 yanda
mahkum edildiinde, spanyada srgndeyken El presidio politico en Cubay
(Kbada Siyasi Tutsaklk) yazd. 1877de yaynlanan kitap, smrgecilerin hapishanelerinin korkunluundan bahsediyordu.
Yaamnn en etkileyici ynlerinden biri de, 1895te, tm snflardan ve i kollarndan insanlar Kbann bamszl iin birletiren Bamszlk Savan rgtlemesi ve ona nderlik etmesiydi. Gmen topluluklarn rgtledi, bamszlk
ve demokratik bir cumhuriyet iin mcadele eden ilk devrimci partiyi rgtledi;
gelimi fikirleri, sadece kendi dneminin deil gelecek kuaklarn da iar oldu.
Ateli yazlar, birlik olma arlar derin ancak basit dizeleri insanl birletirdi, eserleri spanyol edebiyatnn nemli bir paras oldu. Amacn Cumhuriyetimizin temel yasasnn, Kballara insanolunun tm saygnlnn verilmesi
olmasn istiyorum eklinde aklayan Martnin bu cmlesi Kba sosyalist
Anayasasna eklendi. Zaten Kba Anayasas, Kballara tm saygnlnn verildii bir anayasa olmutur.
20. Kba ve ABD arasndaki anlamazlk ne zaman balad?

Kba ve ABD arasndaki anlamazlk 18. yzyln ikinci yarsna dayanr. Kk1 Bahsedilen saldr Moncada Klas baskndr.
23
leri, ABDnin, Kbann bamszlk ve egemenlik hakkn, insanlar iin en iyi iktisadi, siyasi ve toplumsal sistemi kurma hakkn grmezden gelerek aday kendi
hegemonyasn altna alma teebbslerine dayanr. ABDnin Kbay topraklarna
katma istei, Kba topraklarn ele geirmenin avantajlarndan bahseden Benjamin Franklin ve John Adams tarafndan yazlan mektuplarda ifade edildi. 19.
yzyln ilk yllarnda ABD Bakan Thomas Jefferson resmi olarak aday topraklarna katmak istediini aklad.
ki yzyl boyunca ABD dnyann eitli lkelerine ulusal gvenlik ve milli
menfaat gerekeleriyle saldryor.
Olgun meyve teorisine gre, spanyadan ayrlan ve tek bana ayakta kalamayacak olan Kba ABDnin ellerine dmelidir. Corafi kadercilik, Avrupa
uluslarn Amerikan ilerine bulamamalar konusunda uyarmtr. Bu iki teori
de Kbann bamszln engellemek iin yzyllar boyunca kullanld.
19. yzyln sonlarna doru, 10 yl savandan sonra, Kba, ticaretinin yzde
94n ABD ile yapyordu. Bu, bat Kba burjuvazisinin Kbann ABD topraklarna katlmasn istemesindeki en nemli etkendi. Jos Mart, ABDnin Antiller
ile ilgili niyetleri konusunda halk uyard. Onun gereken sava diye bahsettii
mcadele Kbay spanyol smrgeciliinden kurtarmann ve ABD emperyalizminin vahiliinden saknmann yollarn aryordu.
ubat 1898de Maine sava gemisi Kba kysnda batrldnda, ABD sadece
lkesinin can ve mal varln koruma hakkn kullandn iddia ederek, bamszlk iin savaan Kbal Mamb savalarn kuatmak zere olan spanyaya
sava at.
spanya ayn yln Austos aynda teslim oldu. Aralk 1898de spanyann
Kbadaki smrgeciliine son veren Paris Anlamas imzaland. 1 Ocak 1899da
spanyol bayra indirilerek yerine ABD bayra asld. Bylelikle ABD Kbay
askeri olarak igal etmi oldu.
zgrlk Ordusunun silahlandrlmas ve tasfiye edilmesi, Kba Devrimci
Partisinin (PRC) faaliyetlerine son verilmesi, Jos Mart, Antonio Maceo ve Calixto Garcann erken lm ve Generalsimo Mximo Gmezin siyasi hayattan
ekilmesi Kbay ABDnin insafna brakt. lke, Kbal yetkililerin, ABDye
Kbaya mdahale etme ve Kbada kmr ocaklar kurma hakkn tand Platt
Dzenlemesine zorland.
Szde cumhuriyet dneminde ABD hkmeti, kendisine dorudan bal olan
byk toprak sahiplerinin de aralarnda bulunduu Kbal yneticileri destekledi. 1930larda Kbann bamszl iin mcadele eden devrimciler katledildi
Kba artk ABDnin yeni smrgesinden baka bir ey deildi.
1959da Devrimin zaferinden sonra Kba halkna gerek ekonomik zgrlk
veren radikal yasalar kabul edildi ve ABD buna karlk dorudan dman bir tutum benimsedi. lk tepkileri, Kbann ABD pazarndaki eker kotasn tamamen
24
100 SORUDA KBA
iptal etmek, diplomatik ilikileri kesmek ve ekonomik ve ticari ambargo uygulamaya balamak oldu.
Ayn zamanda, Kbadaki kar devrimci gruplar destekledi ve silahlandrd.
Domuzlar Krfezi karmasn destekleyerek Kba liderlerine ynelik suikast giriimlerinin ve sabotajlarn sorumlusu oldu. Sonrasnda, biyolojik savaa bavurdu, Kbay yalnz brakmak iin dier lkelere bask yapmaya balad. Toricelli,
Hems-Burton ve dier yasalarla, insanlarn alktan ya da hastalktan lmesini
salamay amalad. 6 Mays 2004te Kba halkna kar siyasi ve ekonomik kstlamalarla dolu yeni planlarn kamuoyuna duyurdu.
2005in ilk yarsnda iki lke arasndaki anlamazlk, ABD ynetiminin zel
olarak Kbaya kar saldrgan tavr ve bu tavrn uluslararas kamuoyu nnde
Fidel tarafndan knanmas eklinde srd. Fidel, temel olarak ABDnin terrizm
konusundaki iki yzlln tehir etti. ABD, bir yolcu uana uu srasnda
dzenlenen sabotajla 73 kiinin lmne yol aan Luis Posada Carriles gibi azl
terristleri barndrd. Kba halkna kar kullanlmak zere illegal bir ekilde igal ettii Guantnamo Hava ssn insanlara ikence edilen bir toplama kamp
gibi kulland. Ayn zamanda, Kbann radyo elektronik alanna girerek ve uluslararas hukuku ihlal ederek Kba topraklarnda ykm ve istikrarszlk yaratmaya
alt.
ABD-Kba anlamazl yeni bir ey deil, yaklak iki yz yl ncesine dayanyor. Anlamazlk, ancak ABD Kba halknn bamsz ve egemen bir ulus olarak yaama hakkn tanmaya ve bu hakka sayg gstermeye baladnda ortadan
kalkacak.
21. Guantnamodaki ABD ss Kballar iin

ne ifade etmektedir?
imdi Guantnamo Deniz ss tarafndan igal edilmi olan alan Amerika
Birleik Devletlerinin kiralayarak devralmasnn erefine dzenlenen trenle,
12 Aralk 1903te bir ABD sava gemisi Guantnamo Krfezine demir atmt.
Bu, Kba Anayasasna yaplan Platt Dzenlemesinin 7. maddesi erevesinde
atlm bir admd. Platt Dzenlemesi, Kbann bamszl iin mcadele elen
Mamb savalar tam da kazanmak zereyken, Kbann spanyaya kar otuz
yl sren savana ABD birlikleri mdahale ettikten sonra Kba Cumhuriyetinn
ABD igali ile gelimeye zorland bir dzenlemeydi.
Dzenleme, Kbann, kmrclk ve denizcilik faaliyetleri iin ABDye gerekli olan alanlar satmasn ya da kiralamasn ngryordu.
Uluslararas hukuk, her yasal zorunluluun taraflar arasndaki anlamaya, taraflarn amalarna ve milli menfaatlerine bal kalmas gerektiini syler. ABD birliklerinin kalc olarak bu blgeye konulanmas aka ana maddelerden birinin
ihlalidir. stelik ABD, bu blgedeki varln ebediletirmek istemektedir.
25
Kba snrlar ierisindeki ABD Deniz ss, Kbann ulusal gvenliine ynelik bir tehdittir. (ABD Hkmetinin Kba Devrimine dman olduu ok iyi
bilinmektedir. Bu, 1959un ilk aylarna dayanr ve zaten 1961in Ocak aynda, iki
lke arasndaki diplomatik ilikilerin kesildii, 1962de, kardevrimci gruplarn
silahlandrld, Kba liderlerine suikast giriimlerinde bulunulduu, sabotajlarla, radyo ve televizyonda yaplan propagandalarla desteklenen ideolojik sava ve
biyolojik savan hakim olduu, hl etkili olan ar bir ekonomik, finansal ve
ticari ambargo balatld resmen ifade edilmitir.
2003te Irakn emperyaliste igal edilmesinden sonra ABD, Guantnamoyu,
krktan fazla lkeden ok sayda mahkumun, yasal haklarnn bulunmad insanlk d koullarda tutulduu bir toplama kamp olarak kullanmaya balad.
2004te yaplan aklamaya gre, buras Irak hapishanelerinde uygulanan trde
ikencelerin denendii bir merkeze dnt. Hatrlanaca gibi, James Carter
gibi eski ABD Bakanlar, ABD ynetimine, Amerikallar iin byk bir utan
olduunu dndkleri iin, bu hapishaneyi kapatmas ynnde bask yapmlardr.
24 ubat 1976da dzenlenen referandumda halkn yzde 97,7sinin oyuyla
kabul edilen Kba Anayasas Kba ulusunun, eitsiz koullarda imzalanm ve
Kba Cumhuriyetinin egemenliini ve toprak btnln yok sayan veya eksilten anlamalar yasad ve hkmsz saydn belirtir.
Kballar ABDnin yapabilecei eylere kar kendilerini korumak iin hazrlar; ve artlar elverdiinde haklarn alacak kararllktalar.
22. Ya vatan ya lm 2 slogan nasl ortaya kt?

Bu ifadeyi ilk olarak, 5 Mart 1960ta La Coubre gemisine dzenlenen saldrda
lenler iin organize edilen cenaze treninde Fidel Castro kulland.
Kba, devrimci baarlarn koruyabilmesi iin halkn silahlandrmak zere
mhimmat almak zorunda kald. 4 Mart 1960 leninde liman iileri Fransz
gemilerinin yklerini boaltrken ok byk bir patlama gerekleti ve 100 Kbal hayatn kaybetti, onlarcas yaraland.
Aratrmalar, bunun, Kbann silahlanmasnn nne gemek iin dzenlenen
bir sabotaj olduunu gsterdi. Kba halk saldrdan CIAy ve Pentagonu sorumlu tuttu.
Bu kazada len Kballarn cenaze treninde Fidel, Kba halknn, yaanan gerilime kar soukkanl kalabilme konusunda sergiledii kararlla dikkat ekti
ve bu durumun Ya zgrlk ya lm sloganyla verilen mcadelenin ilk gnlerine benzer olduunu vurgulad. Fidel, imdi zgrlk daha da fazlas anlamna
geliyor: zgrlk vatanmzdr ve yeni sloganmz Ya vatan ya lm olacaktr
dedi.
2 Patria o muerte!
26
100 SORUDA KBA
3 ay sonra, 10 Haziran 1960da Ulusal Berberler ve Kuafrler Federasyonunun

1. Devrimci Kongresinde Fidel yle dedi: Bedelinin ne olduu nemli deil,
halkmz kazanacak, nk cesurlar, yurtseverler ve rgtller; nk Kballar
olarak Ya vatan ya lm sloganyla yola ktlar. Ya vatan ya lm ve de zafer
kazanmak zorunda olduumuz iin, Kazanacaz, 3 her birimizin slogan oldu.
Bu szler Kba halknn, Ekim Fze Krizindeki, askeri, ekonomik ve siyasi saldrlara maruz kaldklar dnemdeki, Domuzlar Krfezi karmasnda adaya gelen askerleri yendikleri zamandaki duygularn yanstt. imdi bu szler Devrimi
savunmak iin canlarn vermeye hazr olan Kba halknn ounluunun duygularn ifade ediyor.
Son olarak ise Kballar, egemen bir ulus olarak kurtuluun ve ulusal bamszln yalnzca bu sosyal rejim ile gerekleebileceine ikna olduklar iin slogan
Ya sosyalizm ya lm olarak deitirdiler.
23. Che Guevara Kba iin ne ifade eder?

Kbal nc ocuklarn azlarndan duyabileceiniz Che gibi olacaz laf
bo laf deildir. Aksine, tm Kbal ocuklar, efsanevi gerilla Cheyi tanr, Kba
ve tm insanlk iin yaptklarn bilir. ocuklar, Chenin hayat hakknda da bilgi
sahibidir.
Che, Bolivyada katledilmi olsa da, gnll alma adna sergiledii rnekle
yaamaya devam ediyor. Kbadaki tm okul ve hastanelerde Chenin fotoraflar
asldr. nc ocuklara, Chenin iyi kalpliliini, cesaretini, kararlln ve idealizmini rnek almalar retilir.
Kballar, Cheyi Fidelin cesur yolda olarak, Meksikadan, Granmadan, Sierra Maestra Dalarndan, Devrimin zaferinden sonraki zor ve gzel gnlerden
hatrlar. Drstlyle, astm yenme mcadelesiyle, alma akyla, uluslararas
toplantlarda Kbay temsil ederken devrimci onurunu korumasyla, spor tutkusuyla ve ocuk sevgisiyle hatrlar. Chenin iktisadi teorileri, uygulanabilir olduundan, Kbada okullarda okutulur. Che, sosyalizmin, daha iyi bir toplumun
yalnzca deer retimiyle yaratlmayacan anlamt, aksine, o olmadan komnizme erimenin mmkn olamayaca yeni bir zihniyet de gerekliydi.
Che ve Kbal nceki kuaklar, Kballarn kalplerinde yaayan ve byyen
enternasyonalizmin tohumlarn ektiler.
1997de Chenin varl tm dnyada, ama zellikle Kbada lmszleti.
Bolivyada savarken lmesinin stnden 30 yl gemiken cesedinden kalntlar bulundu ve ok sevdii Kbaya gnderildi. Binlerce insan, Havana Devrim
Meydannda Jos Mart antnn nndeki katafalka konan Chenin ve yoldalarnn tabutlarn tamak iin sraya girdi. Naalar, 1997 Ekiminde sonsuza
dek yaayacaklar yere, Santa Clarada ina edilen gzel Ernesto Che Guevara
3 Venceremos!
27
Antna, tandlar.
Fidel Castronun dedii gibi: Eer bir rnek, bir model gerekiyorsa, bunun
iin, kesinlikle Che gibi insanlar, onun izinden gidenler, onun gibi olanlar, onun
gibi dnen ve hareket edenler gerekiyor.
24. Santiago de Cuba neden kahraman ehir

olarak adlandrlr?
Santiago de Cuba, Kba Cumhuriyetinde kahraman olduu dnlen tek
ehirdir. Bu nvan, Devrimin zaferinden 25 yl sonra, Devlet Bakan Fidel Castro tarafndan, bu kentin olaanst devrimci yetileri ve Kbann tam bamszlna katklarndan tr Devlet Konseyi kararyla (ve bir Altn Yldz ile birlikte),
ayrca Antonio Maceo Nian ile birlikte 1 Ocak 1984 gnnde verildi.
Maceo, Guillermn Moncada ve spanyaya kar bamszlk mcadelesi veren cesur Mamb birliindeki askerler gibi efsanevi kahramanlarn doum yeri ve
mcadele alan olan Santiago de Cuba, Pablo Lafargue ve Frank Pas gibi nemli
isimlerin ortaya kna da katk salad.
Kba kltrndeki nemli deerlerin ou Santiago de Cubaldr: air Jos
Mara Heredia, eitimci Juan Bautista Sagarra, yurtsever yazar Emilio Bacard,
yaync ve air Diego Vicente Tejera. 30 Kasm 1956da Granma ile Kbaya geri
dnenlerin karaya yanaabilmeleri iin balatlan isyan da, Moncada Klasna
dzenlenen saldr da Santiago de Cubada gerekleti.
Devrimci mcadele srasnda Santiago de Cuba, syan Ordusu ve yer alt rgtlenmesi tarafndan gerekletirilen ok sayda eyleme tanklk etti. 1959da halkn
zaferi ile birlikte, Santiago de Cuballar sosyalizmin ina edilmesine destek vermeye ve halkn kazanmlarn savunmaya devam etti. Santiago de Cubann slogan udur: Gemite isyankar, gnmzde misafirperver ama daima kahraman.
25. Fikirler sava Kballar iin neyi ifade etmektedir

ve devrimin buna bal ilkeleri nelerdir?
ABDde mltecilerin kard Kbal bir ocuun geri verilmesi talebiyle devasa kalabalklarn toplanmasnn ardndan, bir asr nce ulusal kahramanmzn
kastettiinden pek de farkl olmayan bir ekilde, Aralk 1999da fikirler alannda
byk bir sava balatld.
5 Aralkta, bir uzmanla yaplan toplantnn sonulanmasnn ardndan renci
tugaylarndan bir milyon gen, Amerikan karlar Ofisine doru yryp be
yandaki ocuun babasna verilmesini talep ederek bir cip zerinde hoparlrden ilk kez bu insanlk d suu knad.
O gnden beri giderek artan sayda fkeli ve cesur insan Havana ky eridindeki deniz duvarna bitiik bu binann nne doru yrye geiyor.
Anneler ve ocuklar, ilkokul rencileri ve genel olarak halk, ok sayda ka28
100 SORUDA KBA
labalk protesto yry dzenliyor; pencere panjurlar arkasndaki yar-gizli

Amerikan yetkililerden haklarn aramak iin gayet disiplinli, cesurca, enerji ve
sorumluluk duygusuyla dolu bir ekilde protestolar dzenliyor.
Dnyaya doruluu getirme araynda olan ve yalnzca Amerikan kamuoyu
deil tm dnya sonunda hakl olduumuzu kabul ettiinde sona eren, iddetin
deil argmanlarn ve sebeplerin damga vurduu bu savata ac ve mcadele dolu
aylar geti. Ve o kk ocuk Crdenasdaki evine geri dnd.
Ancak Kballar yalanlar saltanatna kar mcadele etmekten vazgemedi.
Byle yapamadlar. Fidelin de dedii gibi, nemli olan sadece bu adaletsizlii
dzeltmek deildi. Biz halkmza bu kadar zarar veren her eyi; ok sayda kadnn, erkein, gencin ocuun ve yalnn istismarlar, tehditler, ambargolar, ticari saldrlar, sabotajlar sonucu hayatn kaybetmesini, dnyann en zengin ve en
gl lkesinin kendisinden sadece 90 mil uzaktaki kk bir adaya kar savan
hedef almak zorundaydk.
Fikirler savann ilk drt ylnda elde edilen kahramanca baarlar, tedavldeki parann yllk tketiminin yzde 1i ile; yalnzca ulusal kaynaklarn kullanlmas yoluyla gerek oldu. Hayatn birok alannda yenilikler getiren ne kkl bir
devrim ve gelecekte ne kadar byk neme sahip olacak!
Yllar getike insanlar bilgi ve farkndalk kazand. imdi 100n zerinde sosyal, kltrel, sanatsal ve eitsel program uygulanyor. En nemli rnekler arasnda unlar var:
Yoksul blgelerde yaayan 4 bin 100den fazla ocuk haftada iki gn, dnya
apnda en iyiler arasnda gsterilen eitmenlerden klasik dans dersleri alyor.
300e yakn renci profesyonel almalara katlyor. Otobsler haftann her
gn bu ocuklar eitli yerlerdeki evlerinden alyor ve evlerine geri brakyor.
Binlerce gen Sanat Eitmeni Okullarnda okuyor. Genler, mezuniyetten
sonra bilgi edinimi ve sanatsal ifadenin uygulanmas konularnda zellikle ocuklara ve genlere destek ve yardmc oluyorlar.
Sosyal Hizmetler Okullar kuruldu. (2008de 63 bin mezun profesyonel olarak almaya balad) Bakentteki ihtiyac karlamak zere Uzman Hemire
Okullar kuruldu. Ayrca, u anda yaklak 150 bin rencinin okuduu Genlerin Kapsaml Eitimi iin Okullar ald.
lkokullardaki stajyer retmen oran 20de 1e drld.
2 bin 500 okula gne enerjisi ile elektrik sistemleri kuruldu ve tm okullara
grsel-iitsel aralarn, televizyon ve bilgisayarlarn kullanlmas iin elektrik
saland.
lke apnda binlerce salk program projesi yrtlyor. Bu kapsamda,
444 poliklinik ve 27 hastane restore edildi ve en gelimi aletlerle donatld.
Belediye bnyesinde 217 fizyoterapi, 24 hemodiyaliz, 88 gz ve 118 youn ba29
km servisi ald.
Aile Ktphanesini kullanarak Kballar, normalden ok daha uygun cretler karlnda Kba ve Dnya edebiyatnn en nemli eserlerine ulaabiliyor.
25 balkta yz binlerce koleksiyon yaratld.
renim grmek istihdamn biri tr olarak kabul edildi ve isizlik oran,
teknik bir noktadan bakldnda tam istihdama eit bir oran olan yzde 2nin
altna dt.
Geni bir izleyici kitlesine sahip olan Eitim Kanalnn (Canal Educativo)
almas ve 2004te Eitim Kanal 2nin kurulmas (Canal Educativo 2).
niversite eitiminin yaygnlatrlmasyla 360 binden fazla rencinin yksek retime kaydolmas. Bu programlar sonucunda yksek retim 500 bin
renci ile lke tarihinin en yksek katlm oranna ulat.
Herkes-in-niversite adl televizyon program.
29 bin doktorun uzmanlk eitimi almas. Binlercesi, uluslararas grevlerde
zor koullar altnda alyor, hatta bu lkelerde Kba tarafndan gelitirilen
yeni yntemlerle, video, televizyon, bilgisayar ve interaktif eitim programlar
gibi grsel-iitsel aralarn youn kullanmyla eitimlerine devam ediyor.
Engellilere okuma frsat saland. Bunun sonucunda engelli vatandalarmz
ve aileleri engelli bakm ile ilgili nemli sorunlar zebilir hale geldi.
Fikirler Savann balamasnn sekizinci yldnm vesilesiyle yaplan kutlamalarn bir paras olarak, salk, eitim, kltr ve spor alanlarnda 7 binden
fazla yaplandrma ve yenileme projesi balatldn da belirtmek gerekir. Bu
youn yaplandrma program sryor: Bunlarn 294 tanesi 2008de gerekletirildi.
Adaletin en st seviyelerine ulamak iin sarfedilen bu muazzam aba sonucunda, Fikirler Savann devam ettii 8 yl boyunca, zellikle yzlerce gen iin
istihdam yaratld.
26. lkedeki ekonomik tablo nasl?

2007nin sonlarna doru Kba ekonomide yzde 7 bydn duyurdu. Bu
oran beklenenden yzde 10 azd, fakat Latin Amerikann tmnden yzde 5,6
yksekti.
Bu byme, 2004ten beri gayrisafi yurtii hasladaki (GSYH) yzde 42,5lik
artla birlikte dereceli bir ekonomik konsolidasyonun sonucudur ve ihra edilen
gda maddelerinin, petrol fiyatlarnn ve finansal gerilimlerin artmasna, Kbaya
kar emperyalist ambargolarn sklatrlmasna ramen kaydedilmitir.
nceki yl yzde 12,5lik byme elde edilmiti. Bu, Devrimden sonra
Kbann ve Latin Amerikann en yksek deeriydi. 2006da ekonomi politikas
dorultusunda belirlenen ok sayda hedefe ulald, bylelikle GSYHde devaml bir byme mmkn hale getirildi.
30
100 SORUDA KBA
Bunlar arasnda, Dviz Kuru Kontrol Kurumunu, dolamda olan para olarak
dolarn ve devalasyonunun kaldrlmasn, konvertibl Kba pesosunun (CUC)
konsolidasyonunu, devlet fonlar iin tek bir hesabn oluturulmasn, stratejik
vizyonla tedavldeki parann kullanmn gzeterek ve daha iyi finans salamak
iin konulan zorunluluklarla uyumlu olarak karar alma srecinin merkeziletirilmesini de saymak gerekir.
Devrimin zaferinden sonraki yllarda, Kbann ekonomik stratejisi byk lde sosyalist kamptakilerle ilikilerine dayalyd- zellikle de byk ve okuluslu Sovyetler Birliine. Sovyetler zldnde ve Dou Avrupann politik ve
ekonomik yaps ktnde, Kbada ticaret neredeyse fel oldu. Ticaret ortaklarnn ou Kbann ihtiya duyduu rnleri datmak iin verdikleri szleri
tutamad, bu da ekonomiyi alt st etti.
Kba Komnist Partisinin 4. Kongresinde, temel rnlerin retimini hzlandrmak iin bir gda program dzenlenmesine dayanan stratejiler, zellikle koylardaki ve sahillerdeki geni alanlar bata olmak zere turistik tesislerin verimli
kullanm; bilimsel ve teknik ilerlemelerin ve yeni prosedrlerin herkese benimsenmesi; eker, narenciye, nikel, deniz rnleri, kahve ve ttn gibi geleneksel
rnlerin ithalatna ivme kazandrlmas ve yabanc yatrmclarn tevik edilmesi
konular masaya yatrld.
1996da gerekletirilen 5. Kongrede daha fazla ekonomik verimlilie ulamak
iin alnacak nlemlere vurgu yapld. Bu nlemler arasnda bir bankaclk reformu, ekonomik kontroln glendirilmesi, i sisteminin gelitirilmesi ve istihdamn buna paralel olarak yeniden yaplandrlmas gibi balklar vard.
Bu dnmler ve nlemler, Kballarn konvertibl para biriktirmesine ve
harcamasna olanak salanmas, topran yzde 58inin ifti kooperatiflerine
verilmesi, vergi uygulamasnn balatlmas, sk bte kontrolleri yaplmas ve
gemite cretsiz olan kimi hizmetlerin paral hale getirilmesi, serbest meslein
desteklenmesi, alma ve cretlendirme yasalarnn gnmz koullarna ve
gelecekteki koullara uyarlanmas, tarm rnleri ve endstriyel rnler iin, fiyatlarn arz-talep yasalar dorultusunda belirlendii yeni tamamlayc pazarlarn
yaratlmas, merkezi devlet aygtnn rgtlenmesi ve basitletirilmesi, giriimcilere daha ok zerklik, merkeziyeti yaps hafifletilmi ynetimlere daha ok g
verilmesi gibi balklar da kapsad.
Sermaye, teknoloji ve pazar ihtiyac dorultusunda lkenin yabanc yatrmclara almas, bu kaynak olmadan ekonomik byme kaydetmek mmkn
olmadndan, bu stratejinin nemli bir parasyd.
Son yllarda Kba, geleneksel olarak eker ve baz temel rnlerin retimine ve
ithalatna dayanan bir ekonomiden, daha modern ve mdahaleye daha az imkan
veren bir hizmet ekonomisine doru ilerliyor. Temel geleneksel rnlerin retimini de ihmal etmeden gelien turizm sektr de ekonomik faaliyetlere dahil
31
oluyor ve turizm sektr, buradaki talebe ynelik hizmet veren baz sektrlerin
geliimini hzlandrarak ulusal gelimenin ekseni oluyor. stelik ekonomik performans ve sosyal ilerlemeler giderek bilimsel ve teknik ilerlemenin sonular
olarak grlyor. Bunun iki rnei biyoteknoloji alannda ila ve tbbi cihaz retimi, son zamanlarda ise hizmet sektrdr.
Bu yllarda bankaclk sistemi modernize edildi ve ulusal ekonomiyi bytme
ve dzenleme politikalarna uygun hale getirildi. Amac yksek cretler ve haksz
kazanlar gibi dolarizasyondan kaynakl arlklar dizginlemek ve ayn zamanda
dolamdaki para ile yaplan gereksiz harcamalardan kanmaya almak olan
konvertibl Kba pesosunun kullanlmaya balanmas nemli bir ileri admd. Bu,
2003 ylnda dviz kuru kontrolnde daha da aka grld. Bu andan itibaren,
kaynaklarn daha iyi kontrol edilebilmesi iin uluslararas rezervlerin Merkez
Bankas elinde toplanmas, devletin konvertibl para gelirinin merkeziletirilmesi,
bylelikle lkenin ticari ve finansal performansndan yararlanma ve ABD dolarnn dolamdan ekilmesi gibi yeni nlemler alnd.
Ekonomik yap ve izlenen yol deiti, fakat byk bir ekonomik sektrn temeli olan kamu mlkiyeti ayn kald. Toplu zelletirmeler yaplmad, ekonominin geliigzel almas, gly daha gl, gsz daha gsz klacak pazar
serbestlemesi yaplmas sz konusu olmad.
Kba ekonomisinin ana amac, tm insanlarn temel gda ihtiyalarnn karlanmas, cretsiz nitelikli salk hizmeti salanmas, mkemmel bir eitim verilmesi, dzenli bir i sahibi olmalarnn salanmas ve fiziksel ve ruhsal kapasitelerini tamamyla kullanabilmeleri iin tm kltrel etkinlikler ve spor etkinliklerine
katlmalarnn salanmas gibi devrimci projeleri uygulamaya sokmaktr.
27. Turizmin Kba ekonomisine etkisi nedir?

Son birka ylda, bazlarnn deyimiyle bacasz sanayi Kba ekonomisinin
ok nemli bir paras haline geldi.
Baz uzmanlar turizmin lke ekonomisin toparlamas iin bir itici g olmann da tesine getiini ve ekonominin kalbi haline geldiini vurguluyor. Bunu
yalnzca tedavldeki para bakmndan ulusal bteye katklarndan dolay deil,
ayn zamanda ulusal retime ivme kazandran nemli bir istihdam ve finans kayna olduu iin sylyorlar.
1995te 740 bin turist Kbay ziyaret etti. Bu rakam 1996dakinden yzde 20
daha fazlayd ve Kbaya 1 milyar dolar kazandrd. 1998de 1,4 milyon turist
Kbaya geldi ve Kbay blgede ylda bir milyondan fazla turistin ziyaret ettii
az sayda lke arasna soktu.
2000 ylnda lkeyi 2 milyon civar turistin ziyaret etmesi bekleniyordu, fakat
2001 ylnda gerekleen 11 Eyll saldrs sonras dnya turizminde byk gerileme yaandndan tahmin edilen sayya ulalamad. Ancak say tahmin edi32
100 SORUDA KBA
lenin ok da altnda kalmad ve 2002de 1,7 milyon, 2003te 1,9 milyon turist
Kbay ziyaret etti.
2004 Aralk aynn sonlarna doru Kba ilk kez bir ylda 2 milyon turist tarafndan ziyaret edilmi oldu ve 2005 Kasmnn ortalarnda bu rakama tekrar
ulald. 2006 ve 2007de de durum farkl olmad. Son yllarda Kanada, Birleik
Krallk, Arjantin, Kolombiya, Brezilya, Rusya ve skandinav lkeleri gibi ok sayda lkeyle nemli anlamalar imzaland.
Otel odalarnn says her yl artyor. 1990larn banda yalnzca 12 bin 900
oda kapasitesi bulunan Kbada, 1996da ou ehir merkezlerinde ya da sahil eridine yakn olmak zere 23 bin 400 oda bulunuyordu. 2003n sonlarna doru
bu say 41 bin 600e ulat. 2005te uluslararas turizm iin yeni alan drt otelle
birlikte 1921 oda daha hizmete girdi.
80 binden fazla Kbal bazlarnn deyimiyle dinlenme sektrnde alyor.
Ayrca 250 bin kii de dolayl yoldan turizme ya da turizmin gelimesine bal
olarak geimini salyor.
Dnyaca nl uluslararas otel zincirleri lkede faaliyete geti ve yzden fazla
havayolu ile dnyadaki 40 ehirden Kbaya uular dzenleniyor. Kba, misafirlerine, takmadalarnn corafi zellikleriyle birlikte, misafirperver halkn, siyasi
istikrarn, gvenliini ve prestijini sunuyor.
28. Kbadaki nemli turistik merkezler hangileridir ve

buralarda ne eit turizm yaplr?
Bazlar Kbann harika manzaras, gzel kumsallar, tarihi blgeleri ve kltrnden baka bir eyi olmadn dnr. Oysa Kba bu ve daha fazlasdr. Kba
ayn zamanda bir balklk, dal, avlanma turizmi ve ekoturizm merkezidir. Ayrca kimileri Kbay nemli bilimsel toplantlara katlmak, zel kurslar almak ve
hepsinden nemlisi halkyla tanmak iin ziyaret eder.
Resmi deerlere gre, 16. ve 18. yzylda Kba kylarnda korsan saldrlar ya
da Karayip adasn her sene vuran tropik frtnalar sonucu binin zerinde gemi
batt. Kbada ok sayda gemi enkaz bulunuyor. Bunlardan biri, imdiki Pinar
del Ro ehrinin kuzeyinde 1590 ylnda batan ve daha yeni kefedilen hazine
ykl Nuestra Seora del Rosaria idi. Bu gemi mezarlnn en nemli yn, henz tamamen kefedilmemi olmas ve arkeolojik olarak kazlmam olmasdr.
Bu sebeple korunmu ve bakir bir blge durumundadr.
ou uluslararas merkezler haline gelmi 25 farkl dal merkezinde dal yaplabilir. Bu merkezlerde uzman eitimciler tarafndan dalglarn tam gvenliinin salanr. En ok rabet grenleri, deiik dal seeneklerinin sunulduu
Barracuda International tarafndan kurulan Varaderodaki alt tanesidir. Buralarda derinliin gzelliinin tadn kararak, klasik aletli dal, su yzeyi ve nitroks
(nitrojeni zenginletirilmi hava) dal yaplabilir.
33
Kba balklkla ilgilenenlere de gzel frsatlar sunar, nk etrafn evreleyen deniz dev bir akvaryum gibidir. Ayn zamanda bol levrek bulunan glleri ve
baraj glleri vardr. Havana sahilinin kuzeyindeki blge, Beyaz ve Mavi Klbal, agujas abanicos, Yunus, Byk skarmoz, Torik ve Ton bal gibi trleri yakalamak iin dnyadaki en iyi merkezlerden biridir. Her yl, Havanann hemen
batsndaki Hemingway Marinasnda Ernest Hemingway Uluslararas Klbal
Avlama Turnuvas ve Uluslararas Mavi Klbal Turnuvas dzenlenir.
Kbada harika avlanma blgeleri de vardr. Gmen kularn gneyden kuzeye ve kuzeyden gneye giderken kulland iki hava koridoru Kba semalarndan
geer. Burada patos silvadores, bahama pinteles, rody docks gibi trler ile gmen kular avlanabilir. Pinar del Ro, Havana, Villa Clara, Sancti Spritus, Ciego
de vila, Camagey, Holgun, Granma ve Santiago de Cuba illerinde de avlanma
blgeleri vardr.
Ekoturizm, hem elenmek hem de doay korumak iin seyahat etmeyi doayla birletiren yeni bir turizm trdr. Kbann birok yerinde zel ekoturizm tesisleri vardr. lkenin bat yakasnda, biyosferin korunduu bir blge
olan Sierra del Rosario Dalar, Soroa, Viales Vadisi, La Gira Ulusal Park
bulunur. Kbann merkezinde Zapata Yarmadas Ulusal Park ve CienfuegosTopes de Collantes-Trinidad blgelerinde bu tr tesisler vardr. Dou Kbada
Guantnamo-Caimanera blgesi, Granma ilinde ise Byk Sierra Maestra Ulusal
Park ve Desembarco de Granma Ulusal Park gezilebilir.
Kbadaki turistik tesislerin yzde doksanna sahip sekiz blgeye turizmin gelimesi konusunda ncelik veriliyor: Havana, Varadero, Holgun (zellikle Guardalavaca), gney i sahillerde ve dou sahilinde Trinidad ve Cienfuegos, Ciego
de vila nn kuzey ksmlar (Coco ve Guillermo Mercan Adalar ) Camagey li
ve Canarreos Takmadalar, bir de Genlik Adas ve Cayo Largo.
29. Kbann madenleri nelerdir?

Grece kk bir lke olmasna ramen Kbadan ok sayda farkl maden karlr. Ancak, kmr ve fosforit gibi ok nemli olan baz madenler yoktur. Yakt
olarak byk miktarlarda turba kmr (Zapata Yarmadas), nikel (Kba nikel
retiminde dnyada drdnc sradadr), kobalt ve demir vardr. Kbada kromit
(Moa ve Nicaroda), magnezit (Camageyde), bakr (Santiago de Cuba yaknlarnda ve Matahambrede), tungsten (Genlik Adasnda), manganez, kaolin ve
mermer rezervlerine ek olarak uluslararas boyutta ilgi eken laterit yataklar da
vardr.
30. Kbann ihra ettii rnler nelerdir?

2007de nikel, Kanada Sherrit International ile bir ortak teebbs olan Pedro
Sotto Alba tesisi, ve her ikisi de Cubaniquel irketi tarafndan ynetilen Ren
34
100 SORUDA KBA
Ramos Latour ve Ernesto Che Guevara gibi tesislerde srekli artan retimle
Kbann en nemli ihra maddesi oldu.
Geleneksel olarak Kbann en nemli ihracat mallar eker, narenciye, balk ve
deniz rnleri, rom, kahve, ttn ve mermerdi. Ancak, 21. yzylda Kba, nfusundaki kltrel ve bilimsel gelimenin bir sonucu olarak grlen giriimlerde
bulunuyor. Bu nedenle mal ve hizmetlerin d ticaret hacmi hzl bir ekilde geniliyor. Sonu olarak, byk bir blm hizmet sektrnde olmak zere ihra
rnleri giderek artyor.
hra mallar iinde genetik ve biyoteknolojik ilalarla, sigaralara ve esmer ekere de dikkat ekmek gerekir. Hizmet sektrnde ise salk ve turizm sektrleri
kilit rol oynar. zellikle turizmin, ulusal ekonominin ekici gc olduu dnlr.
Son yllarda, ila endstrisinde, Genetik Mhendislii ve Biyoteknoloji Merkezi ve dier bilimsel kurumlar, uluslararas pazara ok eitli gelimi ila (dnyadaki en etkili menenjit as, hepatit B as ve interferonun da iinde olduu)
ve medikal aletler (Ultramikroanalitik Sistem [SUMA], Medicic ve Cardiocid
de dahil ) retiyor. Etkililiklerinden dolay, bunlar tm insanlar salkl klmak
konusunda son derece iddial.
31. eker kam sanayisi nasl yeniden yaplandrld?

Kbann sosyo-ekonomik, siyasi ve evresel nemi byk sektrlerinden biri
olan eker kam tarm sanayisini yeninden yaplandrmak iin be ana program
ve yirminin zerinde alt program uyguland. Bu programlarn ortak amalar var:
her bir ton ekerin retim maliyetini azaltmak, daha yksek katma deeri garantilemek, eker kam ve eker retimindeki rekabeti artrmak, eitlendirme sreci yoluyla topluma daha fazla gda salamak ve srdrlebilir bir tarm sektr
oluturmak. Bu dorultuda bu sektrn insan sermayesini oluturan ksmnn
-iilerin- yeniden ve yeniden eitilmesine zellikle nem verilmeli.
Bu iddial program, bata eker kam yetitiricilii olmak zere kendisini tamamen tarm bilimine adayan ve 1928de hayatn kaybeden Kbalnn onuruna,
Tarea lvaro Reynoso (lvaro Reynoso Grevi) olarak adlandrld. Reynoso en
nemli katklarn bu alanda yapt ve Kbann tarm sektrnnde bilimsel bir
devrim yaratt.
eker Sanayisi Bakan, bu sektrn yeniden yaplandrlmas iin, en iyi yerlerdeki, bir pound ekeri 4 sentten daha ucuza reten ya da retebilecek en verimli
85 eker fabrikasnn seilmesini gerektiini syledi.
Ayrca, teknoloji, pazar, fiyatlar, endstriyel verimlilik, topran ve rnlerin
kalitesi gibi birok faktrn deerlendirildii kapsaml bir almann ardndan
70 eker fabrikasnn datlmasna karar verildiini aklad. 2002 Nisannda
alnan kararda, bir libre ekerin fiyat 5,75 sent olmas da etkili olmutu. Bu n35
lem 200 milyon dolar tasarruf edilmesi ve 100 milyon dolar kazanlmasna neden
oldu. yl sonra 2005in sonlarna doru, 109 fabrika eker retimini durdurdu.
ilerden gelen tarihi ve zgn tepkiden de bahsetmek gerekir. Emek Komisyonu tm eker iileriyle grt ve yzde 98i kendilerine verilen yeni ileri kabul etti. iler ayrca, yeniden yaplandrma srecine, tm boyutlaryla tarttklar, tm kalpleriyle destekledikleri bu nleme ihtiya duyulduunu anladklarn
gstererek, zm nerilerinde bulunarak, ou bakanlk dzeyindeki kararlarda
fikir beyan ederek, byk lde dahil oldular.
Personelin eitimine verilen nemi gstermek adna, 21 Ekim 2002de Kba
Devlet Bakannn, Eduardo Garca Lavandero eker fabrikasndaki 100 bin eker iisinin katld, 84 bin 271 rencinin kayt yaptrd Eitim Kursunun
aln bizzat kendisinin yaptn da belirtmek gerekir. Bir buuk yl sonra kayt
olan renci says 14 bin 516s niversite dzeyinde olmak zere 122 bin 15e
ykseldi. 298i kk ky ve beldelerdeki niversite kampuslarnda olmak zere
3 bin 506 snf ald. 7 bin 220si (yzde 69u) eker Bakanlndan profesyoneller olan 10 bin 453 uygulama eitmeni ile toplamda 5 bin 132 grup organize
edildi.
Saylar 109 bini aan bu programa kaytl rencileri analiz edersek, 58 binden
fazlasnn maa alarak okuyor olduunu, dier okuyan ve alanlarn, iilerin
akrabalar ve kk kylerdeki yerli halk olduunu syleyebiliriz. Bunlardan 45
bin 239 tanesi tarm iisidir. Bu, beklentileri aan, olumlu bir karlktan daha
fazlasn temsil eder.
Tarea lvaro Reynoso, hedefin hektar bana 54 ton eker kam toplanmas
ve endstriyel rnlerin yzde 12sinin elde edilmesi olduunu ortaya koyar. u
anda hazrlk aamasnda olan eitlendirme almalar ok geni kapsamldr.
Plan bana eker kam ekilmi bir milyon hektardan fazla alan sebze kk, sebze, tahl, meyve aac dikmek, ormanclk faaliyetleri, kkba hayvan ve manda
gibi hayvanlar yetitirmek ve su rnleri yetitiricilii iin kullanlyor.
Farkl eker eitleri retiliyor: Bunlarn en ne kanlar organik ve beyaz.
eker fabrikalarnda hem eker hem elektrik retilmesi, eitlendirmenin en
mkemmel rneidir. u ana kadar elektrik, eker retiminin tabiri caizse en
nemli yan rnn oluturdu -2003 hasat sezonunda 680 milyon kilovat
elektrik retildi. 2004te elektrik retimi bakmndan tm sektr kendi kendine
yeten bir dzeye geldi.
Topran hayvan yetitiriciliinde, ormanclkta ve meyve yetitiriciliinde
kullanlmas durumunda kalknma altyap problemlerinden dolay daha yava
olma eiliminde. 2004te, 53 bin hektar yani toplam topran yzde 20si ormanclk ve meyve yetitiriciliine ayrlrken, toplam arazinin yzde 50si yani 200 bin
hektarlk alan ise hayvancla ayrld.
Tarea lvaro Reynosonun ikinci dnemi olan 2005ten 2007ye kadarki sre36
100 SORUDA KBA
te, teknik kaynaklarn bir araya getirilmesine ve personelin, makarna, kakao gibi
yan rnler ve kavrulmu ayekirdei gibi gda maddelerinin retimi iin 240
tesiste eitilmesine ncelik verildi.
32. Kbada petrol karma sreci nasl iler?

2007de Kbann petrol retimi nc kez 4 milyon tona ulat. Ayn hacme
son olarak 2003 ylnda ulalmt. Gnmzde uluslararas pazardaki yksek fiyatlar sebebiyle Kbann petrol retim hacmi olduka nem tayor.
Kba, tkettii petrol miktarnn yzde 47sini ve bundan da kulland tm
elektriin de yzde 15ini kendisi retiyor. Bu yatrmlar, atmosfere gaz salnmn
azaltarak evre kirliliini nlemeye yardmc oluyor. Ayn zamanda elektrik retiminde petroln, ok daha dk bir maliyetle kullanlmasn salyor.
Kbada petrol retimi, San Miguel de Motemboda 1881 ylnda drt kuyu
almas ve 300 metre derinlikte nafta bulunmas ile 19. yzylda balad. Ancak
bu ilk teebbste bulunan irket gerekli teknik donanma sahip olmadndan baarl olamad.
1914te Bacuranaoda kuyular ald. Birka yl sonra Motembo kuyular yeniden faaliyete geirildi. 1917de yaklak 30 bin ton petrol retildi fakat kuyular,
kullanlan ilkel teknikler sebebiyle kuruma noktasna geldi.
1930larda Motembo kuyular yeniden aktif hale getirildi ve deiik blgelerde
farkl derinliklerde 200 kadar kuyu ald.
1940lardan 1954e kadar 50 yeni kuyu daha ald ve jeolojik almalarda
daha modern teknikler kullanlmaya baland. ABDli iadamlar deniz dibi sondaj yapmak iin yeni araylara girdiler. 1955 ile 1958 arasnda, yeni yataklar kefetmek iin byk apl bir jeoloji ve jeofizik kampanyas balatld.
Devrimin zaferinden sonra Kbann doal kaynaklarnn devletletirilmesi
yabanc irketler tarafndan tepkiyle karland. Petrol endstrisinin gelimesi
personel yetitirilmesinin ve yeni kuyular almasnn nn at. 1981de 258
bin 900 ton petrol retildi ve bu rakam 1958dekinin drt buuk katna denk
dyordu.
retim artarak devam etti. 1982de 541 bin, 1989da ise 718 bin 400 tona ykseldi. 1995ten beri de Kba her yl 1,4 milyon tondan fazla petrol retiyor. Bu,
kk Latin Amerika lkesi iin bir rekor anlamna geliyor. 1998de ise 1,6 milyon ton petrole ek olarak, elektrik retiminde ve bakentte fabrika gaz olarak
kullanlmak zere 120,7 milyon metrekp gaz elde edildii biliniyor.
Gnmzde, Varaderodaki, Boca de Jarucodaki, Cristales yaknlarndaki, Jatibonico yaknlarndaki ve kuzey kys boyunca Pina ve Ciego de vila illerindeki
petrol yataklar kullanlyor.
Varaderodaki petrol iileri bir milyon tondan fazla petrol kararak inanlmaz
bir emek rnei sergiliyor. 1998in ortalarna doru bu blgede, ou devrim37
den nce alm olmak zere 300 adet alan veya kefedilmi kuyu vard. 98in
sonlarnda, bu blgede almak zere, Brezilyadaki en byk ve dnya apnda
en byklerden biri olan PETROBRAS irketi ile alt senelik bir anlama imzaland.
2000de petrol retimi devam etti. 2003te ham petrol karma miktar yzde
2,9 artt. Gaz retimi de dahil tm bu faaliyetler 4,3 milyon ton edeer petrol
retilmesi anlamna geldi. Bu deer, 2002dekinden yzde 4 fazla idi.
2004n sonlarna doru Sherrit-Peberco ile birlikte bakentin 55 kilometre
dousunda yeni bir petrol yata kefedildi.
2005in ilk yarsnda rafine edilen petrol miktar yzde 9,2 artt ve bylelikle
uluslararas cretlerle kyaslandnda 29 milyon 700 bin dolar tasarruf edildi.
Ancak ikinci yarsnda, aday vuran kasrgalar sonucu petrol karma ve retimi
azald. Yine de karlan gaz miktarnda art yaand.
Riski kendilerine ait olmak zere alan yabanc irketlerle birlikte Kba,
zellikle douya doru Majaguillar bataklnda, koylarnda ve Santa Clara
Krfezinde; gneye doru ise Zapata Yarmadas yaknlarndaki Batabanda ve
son olarak da Camagey linin gneyindeki Ana Mara Krfezinde petrol aramaya balad. Kbadaki ham petrol ok byk oranlarda, zifte benzeyen koyu
kvaml slfr ieriyor.
Petrol karma faaliyetleri ve evrenin korunmas konusu bir arada dnlerek elektrik retiminde petrol gaz kullanlr.
Bu amala Sherrit International ile birlikte gaz ileme tesisleri ina ediliyor. On
binlerce tketici iin on binlerce metrekp gaz her gn fabrika gaz olarak bakente pompalanyor.
Haziran 2005te imzalanan Enerji birlii Anlamas (Petrocaribe) bu alanda
mihenk tadr. Bolivarc Venezuela Cumhuriyeti tarafndan oluturulan Anlama, elektriin verimli kullanm, eitim, teknik ibirlii, enerji altyapsnn gelitirilmesi gibi, petrol ve yan rnlerinin de dahil olduu gaz ve enerji politikalarnn
uygulanmas kadar, rzgar ve gne enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarnn da
kullanlmasn zendirmeyi amalar.
33. Enerji Devrimi nedir?

lk olarak 2005te Fidelin liderliinde ve gzetiminde balayan Enerji Devrimi
-insanlar iin daha nitelikli bir yaam, evre kirliliinin azaltlmas, dnya nfusunun byk ounluu iin endie kayna olan iklim deiiklii ile ilgili sorunlarn giderilmesine olumlu bir katkda bulunulmas- hem Kba hem de ok sayda
Latin Amerika ve Karayip lkesi iin gndeme geldi.
Evlerdeki akkor ampuller enerji tasarruflularyla; fazla enerji tketen ev aletleri
(fanlar, su pompalar ve buzdolaplar) modern ve daha verimli olanlaryla deitirildi; frnlarda, hastanelerde ve tbbi tesislerde souk gda maddesi saklama
38
100 SORUDA KBA
dolaplar iin, ciddi elektrik kesintilerinde oluabilecek zarar nlemeye ynelik

acil durum jeneratrleri kuruldu, elektrik ebekeleri yksek gerilimli alanlar yok
etmek iin onarld. Bunlar Kballarn ald nlemlerden bazlaryd.
Sonuta, sadece ylda lkenin elektrik retim kapasitesi 4700 mwye ykseldi. 2006nn Mays ayndan beri retim yetersizlii sebebiyle hi elektrik kesintisi
gereklemedi, 22,5 milyon ev aleti datld ve daha nemlisi bunlar lkenin 200
milyon tasarruf etmesini salad. Rzgar, biyoyakt, su ve gne gibi yenilenebilir
enerji kaynaklar gelitirilmesi iin almalar da yapld.
Benzer ekilde, gaz -bu gaz daha nceden yaklyordu- ile elektrik retim kapasitesinde art oldu ve bu lkenin nemli bir blgesinde evre kirliliinin azaltlmasna neden oldu.
Kba tarafndan ortaya konan bu inisiyatifler dier birok lkede de baaryla uyguland. 2007nin sonlarna doru 31 adet akkor ampulleri deitirme projesi yrtlmt ve bu projeler 13 Petrocaribe yesi lkede uygulama aamasndayd.
34. Turquino-Manat plan nedir?

Turquino-Manat plannn kklerinin, Kba da nfusunun uzun sredir zlemini ektii sosyal adaletin gerek olmaya balad devrimin ilk yllarna uzand sylenebilir. Bugn dalk blgelerde kltrel yaam, salk, eitim, su kaynaklar, ticaret, beslenme, tugaylar tarafndan yollar onarmak iin kullanlan kol
emei ve evresel nlemler gibi baz nemli ilerlemelerden bahsedebiliriz.
1960larn banda, Pinar del Rodaki Sierra del Rosario Dalarnn rasyonel
bir ekilde ynetilmesi iin bir plan harekete geirildi. Bu plan, sonradan UNESCO tarafndan Biyosfer Rezervi ilan edilen bir orman topluluunun yaratlmas
iini kapsyordu. 1980de Sierra Maestra Dalarnn bir Koruma Altndaki Krsal Alan olduu duyuruldu ve buras bir ulusal park haline getirildi. Daha sonra
ad Turquino-Manat Plan olarak anlmaya balanan Turquino Plan da aslnda
1987de yrrle kondu. Amac orman blgesinin aalandrlmasyd.
Bu plann hedefleri dalarda, farkl etkinliklerin (kahve ve kakao yetitiricilii,
ormanclk, gda retimi, kk apl sanayi, ulam ve iletiim) retim gereksinimlerinin sosyal geliim iin (ev sahibi yapma, elektrifikasyon, sosyal altyap)
kullanlabildii kapsaml ve srdrlebilir bir kalknma salamak, doal kaynaklar korumak ve lkenin savunma sistemini glendirmektir.
1995te, Bakanlar Kurulu tarafndan plann geliimini hzlandrmak zere
Turquino-Manat Plan Ulusal Komisyonu ve Ulusal Mecliste bir Parlamenter
Komisyon kuruldu.
2007de lkenin on ilinde, bu da yerleimlerinde yaayan 720 bin kii vard.
Dalar ve dalarda yaayanlar iin kalknma planlar, aile hekimlii muayenehaneleri, kr hastaneleri ve polikliniklerden olumak zere neredeyse bin salk
merkezi alarak sala, en ulalamaz yerler de dahil olmak zere 2 bin ilkokul,
39
80 ortaokul ve 31 lise alarak, 1998de bir programla niversite eitimini dalara

tayarak, 4 daa niversite kampusu kurarak eitime, 1990dan beri gda retimi
asndan kendi kendisine yeten bir toplum yaratmak amacyla uygulanan bir Besin Program ile beslenmeye nem verildi. Blgenin altyaps da kkl dnmlere urad: ok sayda yeni yol ve yaam alan ina edildi.
Turquino-Manat Plan ayn zamanda lkenin savunma sisteminde de nemli
rol oynuyor. Dalar, lkede, stratejik adan en nemli yerlerdir.
35. Hangi alanlar Biyosfer Rezervi olarak belirlendi?

Kbada gzetim altndaki kaynaklaryla birlikte koruma blgesi olarak snflandrlan alt blge Biyosfer Rezervi olarak bilinir. Bu blgelerin Biyosfer Rezervi olarak belirlenmesi, evre ile ilgili 81 nolu Yasa (1997) ile bu blgelerin ulus
iin -ve hatta baz alardan dnya iin- ekolojik, sosyal, tarihi ve kltrel nem
tayan, biyolojik eitlilii ve bununla ilgili doal, tarihi ve kltrel kaynaklar
korumak, srdrmek ve muhafaza edilmelerini garanti altna almak iin uygun
bir ynetim araclyla zel olarak tasarlanm blgeler olarak tanmlanmasyla
ayn dorultudadr. Bu blgeler unlardr:
Guanahacabibes Yarmadas, 101 bin 500 hektarlk alanyla Pinar del Ro ilinin batsnda yer alr. Hem deniz hem de karasal faunas olduka eitlidir. Geni
kumsallar, turba batakl ve tropik bitkiler ieren bataklklar bu blgeyi Kba
corafyasnda zel bir yere oturtur. klimi kuru bir tropikal iklimdir. Guanahacabibes Ulusal Park da burada bulunur.
Sierra del Rosario, 250 bin hektarlk alanyla Pinar del Roda bulunur. Buras
1985te lkenin ilk Biyosfer Rezervi olarak ilan edilmitir. Bu blgede zellikle
dalk drt tip bitki rts bulunur: tropikal yamur ormanlar, yapraklarn dken aalar, am ormanlar ve savanlar.
Bu blgelerin evresinde orkide ve 800e yakn baka endemik bitki bolca yetiir. Faunas, (Kbann ulusal kuu olan Kba kemirgen gagals, aakakanlar
ve sinekkular en baskn olanlar olmak zere) 90dan fazla ku trnden, 16 tr
amfibi ve 33 tr srngenden oluur. nsanlarla doa arasnda uyumlu bir iliki
tutturulmu Las Terrazas blgesinde ise, srdrlebilir bir kalknma salamak
iin almalar yrtlmektedir.
Zapata Batakl kaplad 479 bin 800 hektarlk alanla Mantanzas ilinde yer alr.
Yerel, blgesel, ulusal ve hatta dnya apnda nemi olan bu rezervin Karayip adasnn en geni sulak arazisi olduu dnlyor. Orman, bataklk bitkileri ve sulak
bodur bitkileri asndan zengin bir bitki rtsne, Zapata alkular(Ferminia
cerverai), Zapata Sereleri (Torreornis inexpectata), sinekkular, Santo Toms
tavuklar (Cyanolimnas cerverai), denizaylar, Kbaya zg jutia 4 tr ve
timsah gibi birka tr hayvana ev sahiplii yapar. Florasnda, tropikal bitkilerle
4 Kobaya benzeyen bir tr kemirgen
40
100 SORUDA KBA
dolu bataklklar, jcaro, arraign, abey macho ve Kba maunlar gibi trler vardr. Zapata Batakl Ulusal Park da burada bulunur.
Buenavista, 88 bin 860 hektarlk alanyla Ciego de vila ilinde bulunur. Buras
olaanst biyoeitliliiyle bilinen, ekolojik adan olduka hassas bir blgedir. Faunas sadece bu blgede bulunan endemik trlerden oluur. Cayo Coco
ve Cayo Francsin batsnda bulunanlar gibi ekolojik rezervleri, Cayo Santa
Marann dousunda ve batsnda yer alan vahi yaam cenneti ve Jobo Rosado
koruma blgesi de burada bulunur. Zagunaes-Santa Mara Ulusal Park da bu rezervde yer alr.
Baconao 77 bin 760 hektarlk alanyla Santiago de Cuba ve Guantnamo illerinin dousunda yer alr. Santiago de Cuba platosu, Gran Piedra Da ve Santa
Mara de Loreto platosu, bu engebeli blgedeki en nemli yer ekilleridir; blgede ayrca baka vadiler ve alvyal platolar da vardr. Yarasalar, eklembacakllar,
endemik kelebekler, jutialar, batista seresi gibi ku trleri, ahinler, kerkenezler
ve bldrcnlar blgede rastlanabilecek en yaygn hayvan trleri arasndadr. Rezervde ve lkede tek olan bir doal yaam alan, Hatibonico blgesinde yer alr:
Buras monitongo diye bilinen bayrlar, yar-kurak sahil eridi ile dikkat eken
bir blgedir.
Cuchillas del Toa, 127 bin 500 hektarlk alanyla Holgun ilinin dousunda bulunur. Bu blgeyi dik bayrlar, ovalar, yksek aknt teraslar ve tepeler oluturur.
Bu blgede volkanik, metamorfik ve kireli kayalar da bulunur. Bitki eitlerinden yzde 70i endemiktir, hatta dracenalar, podocarpuslar ve baz etil trler
nesli tkenme tehlikesiyle kar karyadr. Birok tehlike altndaki tr zengin
faunay oluturur: Bunlardan bazlar almaqusler, soyu tkenmekte olan fildii
gagal aakakanlar, salyangozlar ve denizaylardr. Alexander von Humboldt
Ulusal Park bu rezervde bulunur.
5
36. Kba doal afetlere kar ne yapar?

Tm lkeler doal afetlerden etkilenir. Kba, Karayip Denizinde yer alan bir
takmadalar btn olduu iin, srekli kasrgalar, tropik, ekstratropikal ve baz
yerel frtnalar, ar yalar, seller ve iddetli kuraklk gibi doal afetlerle boumak zorunda kalr.
rgtlenme dzeyi, personelin risk ynetimi hakknda eitilmesi, yaplacaklarn ayrntl plan ve tm bunlarn koordinasyonu, devlet yneticileri tarafndan
alnan doru kararlarla birleince lmcl sonulara sebep olmaz ya da tehlikenin byklne kyasla olduka az sayda kii hayatn kaybeder.
Tm bunlar, otuz be yllk deneyimin etkisiyle alnan nlemler sayesinde
mmkn olur.
Bu nlemlerin baaryla alnmasn salayan organ olan Ulusal Sivil Savunma
5 Kbaya zg bitki trleri
41
st Komutas, devlet yetkililerinin, rgtlerin, can ve mal kaybn, doal afetler

sonucu oluacak dier sosyal, ekonomik ve evresel zararlar nlemek veya en aza
indirmek iin yrtlen ilerin, ekonomik ve sosyal kurumlarn rgtlenmesi,
koordinasyonu ve kontrolyle yetkilendirildi.
Kba halk blgede meydana gelecek bir tropikal kasrga srasnda ve ncesinde almalar gereken nlemleri ve evlerin yklmas halinde geici bir snak
gerekli olduunu bilirler.
2005te Uluslararas Kzl Ha Federasyonu ve Kzlay Topluluklar Kbada
doal afetlere kar uygulanan nleme, bilgilendirme ve harekete geirme evrelerinin nemini vurgulad. Farkl ehirlerden toplam 220 binden fazla insann evsiz
kald Charlie Kasrgas ve 600 binden fazla kiinin gvenli snaklara yerletirildii Wilma Kasrgas rnek verildi.
Son olarak 2008de Havanada dzenlenen teknik ve blgesel doal felaketler
seminerinde Birlemi Milletler Gelitirme Program (UNDP) temsilcisi Susan
McDade, Kbann sivil savunma sistemi, bulunduu yarkrenin en baarllarndan biridir dedi.
Latin Amerikada ve Karayiplerde her yl 5 bin civarnda kiinin bu olaylar sonucu hayatn kaybettii, 4 milyon kiinin de olaylardan etkilendii belirtiliyor.
Uluslararas rgtlere gre Kbada insanlarn ve lke kaynaklarnn korunmas nceliklidir ve bu, rnek alnmas gereken bir durumdur.
37. Henry Reeve Tugay nedir?

Dnyada tek olan Henry Reeve Uluslararas Felaket Hallerinde ve Ciddi Salgnlar iin Uzman Doktorlar Tugay 19 Eyll 2005te Havanada Fidel tarafndan
kuruldu. Bu tugay, dayanma ve enternasyonalizmi bir araya getiren Kbal doktorlarn, Kba halknn temsilcisi olarak, 29 Austosta ABDnin gneyini vuran
Katrina Kasrgas sonrasnda Amerikan halkna salad insan yardmn bir paras olarak rgtlendi.
Tugay, dayanma grevinde bulunmak zere ABD tarafndan yetkilendirilmemesine ramen, dnyann ihtiya duyulan herhangi bir yerinde hizmet sunmak
zere hazr.
Tugay, faaliyetlerine 8 Ekim 2005te 687 profesyonelin katlmyla Guatemalada
balad. Stan Kasrgasndan ciddi ekilde etkilenen Orta Amerika lkesinde 69
beldede 2 milyon kiiye tbbi yardm uyguland ve yaklak 5 bin kiinin hayat
kurtarld.
Bundan ksa sre sonra tugay, iddetli bir depremden ciddi ekilde etkilenen
Pakistana doru yola kt. Orada neredeyse -10 derece scaklkta almak zorunda kald. 1,7 milyon kiiye tbbi yardmda bulunuldu.
Pakistan halk ve hkmeti profesyonellii ve yarsndan fazlas kadn olmak
zere 2 bin 573 Kbal tugayn 32 sahra hastanesinde kendilerini grevlerine
42
100 SORUDA KBA
adamasn takdir etti.

Tugay 2 ubat 2007 Perembe gn iddetli yalar ve felaketinden etkilenenlere tbbi yardmda bulunmak zere Bolivyaya gitti.
140 fizik tedavi uzman, ou Bolivyann yaltlm blgelerinde yaayan yoksul insanlar olan felaketzedelere gda yardmnda bulunmak zere 100 bin dolar
ba ile birlikte bu And lkesine geldi. Uzmanlar lkeye varmadan Kba, 15,7
ton ila, 299 srt antas ve 40 adr gnderdi.
Peki Kbann onurlandrd ve yapt ilerle giderek daha fazla bilinen bu
salk tugayna adn veren Henry Reeve kimdir?
El Inglesito takma adl Reeve, 4 Nisan 1850de ABDde Brooklynde ehrinde
dodu. ok gen yata, cephedeki atlganlk ve cesaretiyle adndan sz ettirmeye
balad Kba Bamszlk Savana katld.
Yurtsever Julio Sanguilynin kurtarlmas, askeri yetilerini ve insani niteliini
bir kez daha ortaya koyduu Las Gusimas Sava gibi 400den fazla silahl eyleme katld.
4 Austos 1876da, daha 26 yandayken ciddi ekilde yaralanan, Kbann bamszl iin savaan cesur Amerikal, esir dmektense lmeyi tercih ederek,
tutsak edildii tapnakta kendini vurarak yaamna son verdi.
Bugn ad, dnyann herhangi bir yerine yardm bekleyen insanlara koan beyaz kyafetli kadn ve erkek Kballar tanmlyor ve lme kar kavgada her gn
yeni zaferler elde ediyor.
38. ABDnin Kbaya uygulad ablukann etkileri nelerdir?

ABD tarafndan Kbaya dayatlan ve 1960larda balad gnden beri aralksz olarak srdrlen insanlk d abluka sessiz bir bomba gibidir. Bu ekonomik,
ticari ve finansal abluka, yaama standartlarn ve ulusal ekonomisini kt ynde etkileyerek, pazarlarn yeniden konumlandrlmasna etki ederek, satn alma
maliyetinde byk artlara ve arz aknda, datmda ve retimde istikrarszla
sebep olarak tam elli yldr Kbaya her gn zarar veriyor.
Belki de, sabotajlar ve terrist eylemlerin neden olduu 54 milyar dolarlk zararn dnda 82 bin 764 milyon dolarlk kayp, ablukann 2005e kadarki etkileri
hakknda bir fikir verebilir. ABD hkmetinin ekonomik saldrlarnn Kballarn hayatlarnn her alannda yaratt ciddi etkiler ksaca zetlenemez. ABD
hkmeti ayrca siyasi bask uyguluyor ve Kbay yalnzlatrma politikas dorultusunda dier uluslar Kba ile ilikilerini kesmeleri ynnde zorlayan ak ve
kapal tehditler savuruyor.
Kbann d ticareti ile ilgili nakliye maliyetini dnn: Avrupadan kargo
getirmenin maliyeti ABDden getirmeye kyasla ortalama 215 bin 800 dolar,
Asyadan getirmenin maliyeti 516 bin 700 dolar daha fazla.
Torricelli Yasas devreye girdiinden beri kayplar telafi etmek iin gemicilerin
43
ou ykleme miktarn artrd, nk bu yasaya gre Kba limanlarna yanaan

bir gemi alt ay boyunca bir ABD limanna yanaamayabiliyor.
1990larda abluka daha da sklat. Austos 1994 ve Mart 1998 arasnda ABD
bakan, ABDde yaayan Kballara Kbadaki akrabalarn ziyaret etmelerini,
eya ve para gndermelerini kstlayan yeni bir dzenleme kard.
Bu, ablukann yaatt zorluklar byk lde artrd ve yurtdnda yaayan
Kballar ve Kbada yaayan akrabalar arasndaki normal balar bile zedeledi.
ABD Bakannn Mart 1996da imzalad Helms-Burton Yasas, Kba halknn
vazgeilemez bamszlk ve zgr irade haklarn savunmakta gsterdii kararllndan feragat ettirmekte srar ederek, Kbaya uygulanan ablukann uluslararas
boyut kazanmasn salamay amalad. Bu yasa, Kbaya kar verilen ekonomik
sava byten baz hukuksal nlemlerle, dier uluslara yneltilen tehdit ve yaptrmlarla birlikte 1999da yaplan bir dizi dzenlemeyle desteklendi.
Halkn ruhunu yok etmek iin her tr yasa ve kstlama uygulanmaya devam
ediyor. 6 Mays 2004te ABD hkmeti, Kbaya kar yeni ekonomik ve siyasi kstlamalarn duyurdu. 6 blmden ve 450 sayfadan oluan zgr Kbaya
Yardm Komisyonu Raporu, Kba hkmetini devirmeyi hedefleyen stratejileri
sralyordu. Bu kstlamalar, yalnzca birinci dereceden akrabalara para gnderilebileceini ifade ediyordu ve akrabalar eer hkmet yetkilisi ya da Komnist
Parti yesi ise para gnderilmelerini yasaklyordu. Bu, ABDde ikamet eden Kballarn Kbaya dzenledikleri ziyaretlerin saysn ylda bir ziyaretten, ylda
bir ziyarete dryordu.
Dier kstlamalar da, izleyen iki sene iin kardevrimci eylemleri finanse etmek zere 59 milyon dolar salanmas ve bu lkeye 19. yzyldan beri benzetmeye altklar ekli verip topraklarna katmak iin, eer devrimi yenebilirse
ABD hkmetinin utanmadan Kbada yapabileceklerini tanmlayan bir plandan
oluuyordu.
Provokasyonlarla kar karya kalan Kballar iki byk protesto yry ile
cevap verdi. 14 Maysta bir milyondan fazla Kbal ABD karlar Ofisine yrd ve Fidel de halk adna ABD Hkmeti Kartlar Beyannamesini okudu. 21
Maysta ise tarihsel nderleri nclnde 200 binden fazla kii Havanada ayn
binann nnde bulutu ve Kba nderi soukkanllkla ve enerji dolu bir ekilde
ABD Bakanna ikinci mesajn gnderdi.
Son mesajnda Fidel Kbann be yl iinde hibir cret talep etmeden (11
Eyllde ikiz kulelere dzenlenen terr saldrsnda yaamn yitiren kii saysna
denk olarak) 3 bin yoksul Amerikalnn hayatn kurtarmay istediini syledi.
Fidel ayn zamanda ABD Bakanna Bugn Kba halk dnyadaki herhangi
bir baka ulustan ok daha kltrl ve siyasi adan ok daha bilinlidir. Kba
fanatiklerin lkesi deildir, fikirlerin lkesidir () Bugn biz zafere ya da lme
yazgl bir avu dolusu insan deiliz. Biz gerekli silahlarla kuanm milyonlarca
44
100 SORUDA KBA
erkek ve kadnz() Bu sava kazanamayacanz size garanti edebilirim.

Dnya halklar tarafndan bu ahlaksz kstlamalarn reddedilme yollar grmezden gelinemez. 1992den beri Kbann gndeminde, Birlemi Milletler
Genel Kurulunda ablukann analiz ve veto edilmesi var. Kbann talebi, 59 lehte, 3 aleyhte, 71 ekimser oy ile ilk kez lkelerin ou tarafndan desteklenmiti.
Destekler giderek artt ve Vaingtonun politikasnn yalnzca 1 lkenin katlmad oylamada 4 destek oyuna karlk 184 lke tarafndan knanmasyla birlikte
2007de yeni bir rekora imza atld.
39. Kbadan g edilmesi politik bir olay mdr,

ekonomik bir olay mdr?
Latin Amerikada yaayan dier halklar gibi Kballar da yllarca ounlukla
ABDye g ettiler. Devrimin zaferi ile birlikte onun ekonomik, siyasi ve toplumsal etkisi nfusun eitli kesimlerini kutuplatrd. Bazlar iledikleri cinayetlerin
ve dier sularn bedelini dememek iin paralarn alp ABDye kat. Daha sonra gerekletirilen toplu gte, profesyoneller ve onlarn akrabalar g etti. En
byk g dalgas ise 1964-69 ve 1979-81 yllar arasnda ve 1987den gnmze
kadarki srete, 1993te zellikle artarak yaand. Son gmenler ise heterojen
bir gruptan oluuyor.
Tm gler ayn sebeplerden kaynaklanmyor. Siyasi, askeri ve ekonomik ynden Fulgencio Batista diktatrlne gbekten bal olan Kballarn ilk byk
kandan sonra, ounlukla ilk devrimci yasalardan olumsuz ynde etkilenenlerin oluturduu baka bir dalga -bu sefer bazlar siyasi faktrlerden kaynaklanan ekonomik faktrlere bal olarak- 1960larda kald. ABD, tm bu gmenleri
scak bir merhabayla karlad.
nk bu kiiler orta snfa mensup kiiler ve byk irketlerle ba olan profesyonellerdi.
70lerde gmen ak yavalad. G edenlerin ou bunu ekonomik sebeplerden, bazlar da siyasi sebeplerden tr yapt: Ailelerini tekrar bir araya getirmek iin g tercih etti. 70lerin sonunda ABD Kbal gmenlere verilen vize
saysn olaanst derecede azaltt. Fakat ayn zamanda illegal gmenleri siyasi
mlteci kabul ederek bakalarn da ge zendirdi.
Bunun ardndan ABD hkmeti, yasal gleri engellemeye ve 1980de
Marielden Key Weste gerekletirilen byk g de dahil olmak zere toplu
gleri desteklemeye balad. Dier byk g dalgas 90larda zel bir dnemden geilirken meydana geldi. Bu Sallar krizi olarak bilinen dnemdir. (Yasad gn bir blm sallar zerinde yolculuk yaplarak gerekletirildii iin bu
isim verilmiti. - editrn notu)
1994te Kba ve ABD temsilcileri ilk kez, ilikilerin siyasal eksenini bir kenara
brakarak yeni gmenlik anlamalar imzaladlar. ABDye g eden dier tm
45
gmenler gibi Kballarn da yasal yollarla g etmesi gerektiini ya da kendi

lkelerine geri dnmeleri gerektiini sylediler.
Amerikan delegasyonu anlamalarla ilgili yapt yanllarn sorumluluunu
kabul etmekte gayet gnlsz davranmasna ramen iki taraf arasndaki konumalar yaklak on yl srd. ABD hkmeti Kba vatandalarna verdii vize
saysn byk lde azaltt; bu, Kbann ak denizlerinde yakalanan yasad
gmenler iin geerli deildi. ABD, lkedeki radyo istasyonlar araclyla insanlar Kbay yasad yollarla terk etmeye ve bunun iin iddet ieren yollara
bavurmaya tevik ediyor ve yasad yabanclara kar nlem almyor.
Ocak 2004te Amerikan hkmeti grmelerin normal seyrini bir kez daha
engelledi. Kbann ABDnin gerekleri gizleme teebbslerine kar ikayetleri
derlemek dnda bir ey yapma ans yoktu: ABDye yasal ya da yasad yollarla
gelen tm Kballara lkeye girmelerinden bir yl bir gn sonra otomatik olarak
kalc yerleme hakk veren kanl Kba Mlteci Uyum Yasas ve ak denizlerde yakalanan Kballara, siyasi snmaclk salayan mantksz slak ayak-kuru
ayak politikas iki lke arasndaki gmen aknn normalletirilmesi iin ciddi
engeller oluturdu. Bu yasa, yasad g tevik ediyor ve g anlamalarnn en
byk ihlali anlamna geliyordu. Ayrca, krl bir kaaklk operasyonu iin yabanc trafiinden sorumlu bir su ebekesi kurulmasna ve insanlarn bu yasad
g yolu ile amalarna ulaabileceklerini dnmelerine sebep oluyordu.
ki hkmetin tutumu arasndaki fark nemlidir: Kba Dileri Bakan, Mays
2004te Havanada gerekletirilen 3. Ulus ve G Konferansnda bu gerein
altn izdi. Ayn yln 1 Haziran gnnden balayarak yurtdnda ikamet eden
Kballarn lkeye girerken izin almalarna gerek olmayacakt, gmenlerin ocuklarna niversitede okumalar iin burs salanacak ve gmrk prosedrleri
daha kolaylatrlacakt.
40. lkedeki isizlik oran nedir?

2007nin sonlarna doru Kbadaki isizlik oran yzde 1,8e drld. Bu
deer Latin Amerika lkeleri ve Karayiplerdeki en dk deerdir ve tm dnyadaki en dk deerlerden biridir.
2005in ortalarna doru, oran yzde 2,3e dm, lke Uluslararas alma
rgt (ILO) tarafndan isizlik oran yzde 2 ile 6 arasnda deien ve uygun
i teklifleri ile istihdam talebine hzl ekilde zm bulabilen lkelere uygulanan
bir endeks olan Tam stihdama ulamt. 2006da isizlik yzde 1,9a geriledi.
Biraz bunun arka planndan bahsedelim: Devrim yapldnda lkede 6 milyonun biraz zerinde kii yayordu. gcnn yaklak te biri -yaklak 700
bin kii- isizdi ve nfusun yzde 45inden fazlas krsal blgelerde yayordu.
Kbada alma yana gelen yaklak 100 bin gencin en ufak bir bulma olana
yoktu. Ayrca, insanlara ten renklerine ve cinsiyetlerine gre ayrm yaplyordu.
46
100 SORUDA KBA
Devrimci srecin ilk yllarnda yaklak 1 milyon kii almaya balad ve lkenin igc yzde 58,5 dzeyinde ykseldi. Be yllk zaman diliminde (19791974) hemen hemen yarm milyon ve sonraki be yl iinde 630 bin yeni i imkan yaratld.
Zamanla nfusta nemli bir art oldu ve Kballarn byk bir ksm alma
yana geldi. stihdam giderek daha zor bir hal ald.
Devrim, alternatifler reterek, cesur admlar atarak ve yeni sosyal programlar
balatarak bu zorlukla ba etmeye karar verdi. Bunlardan biri, genlerin farkl
alanlarda eitim grrken aylk almalarn salayan ve kapsaml ileri dzey derslerden sonra balayan bir okurken alma programyd.
Hem almayan hem okumayan genler, eker sektrnde personel saysnn
azaltlmasnn ardndan 40 binden fazla eker iisi, bu programla, bir yandan temel ihtiyalar karlanrken bir yandan da kendilerini okumaya adad. Kentsel
tarmn gelimesi de lke apnda 10 bin i imkan dourdu.
21. yzyln ilk be yllk dneminde Fikirler Sava tarafndan dzenlenen
programlar sonucunda 380 bin yeni i imkan salandnn da altn izmek gerekir. 2007de Kbada alan nfus 4,8 milyondu. Bu say, 2006dakinden yzde
2,4 fazlayd.
Kba Cumhuriyeti Anayasasndaki emek, sosyalist bir lkede haktr, grevdir, her vatandan onur duyaca bir gedir ibaresini de unutmamak gerek.
41. Kbada neden yalnzca bir siyasi parti var?

Tek partiyle devam etmek neden nemli?
lkede yalnzca bir siyasi parti olmasnn tarihsel, ancak bugn de geerli olan
kimi sebepleri var. 19. yzyln sonunda Jos Mart, Kbann spanyaya kar
verdii Bamszlk Sava srasnda tek bir parti rgtledi. Bu parti lkenin bamszl uruna savaanlar bir araya getirdi. Daha sonra Kballar, sosyalist
devrimi ilerletmek, insanlar daha iyiye ynlendirmek ve emperyalizm ve yeni
smrgecilik tarafndan ynetilen dnyann ini klarnda daha eit bir dnya
yaratmak iin bir parti kurdular.
Mximo Gmez ve Antonio Maceo ile lmszleen On Yl Savann emektarlar, 1895te Kba Devrimci Partisindeki (PRC) yeni nesil iftilere, iilere,
zanaatkarlara ve entelektellere katldlar. Bu sebeple 26 Temmuz Hareketinin
(M26J), Halkn Sosyalist Partisinin (PSP) ve Devrimci Direktrlkn (DR)
yeleri, yani tm rgtler Batista rejimini ykma mcadelesine katldlar ve
Kbadaki devrimci srecin balarnda birleip tek bir parti kurdular.
imdi birlemenin zerinden 30 yldan getikten sonra hl tek bir parti ile
devam etmenin sebepleri, tek bir programatik ereve ve eylem birlii hl geerliliini koruyor.
Kba Komnist Partisi (PCC) Kba ulusunu temsil eden partidir. Temel ama47
c Kbann bamszln ve kazanmlarn (onurunu, salk sistemini, eitim

sistemini, yal ve ocuklara uygulanan bakm dzeyini) korumaktr.
Kba Komnist Partisinin programatik erevesi, toplumun bir btn olarak
temel amalarn, fikir ayrlklarnn da farknda olarak birletirir. nk Kbada
hem dindarlar hem ateistler, hem nderler hem destekiler, hem iiler hem iftiler yaar. Sosyalizmi kurma stratejisi udur: Smrenlerin ve smrnn olmad, herkesin korunduu, daha insancl, daha iyi ve daha eit bir yaam.
42. Kbada seimler nasl yaplr?

Kbada seim sisteminde halk yalnzca oy kullanmakla kalmaz, ayn zamanda
aday listelerinin oluturulmas srecinde yer alr. Adaylar parti belirlemez.
1976dan beri halk Antik Romada olduu gibi szl isim nerilerinin ardndan
ak oylama yaparak her mahallede, belediye meclislerinde kendi adaylarn belirliyor. Aday listeleri her seim blgesinde bu ekilde sunuluyor ve belediye meclisi
temsilcisi seim sandklarna atlan dorudan gizli oyla seiliyor. 16 yandan byk herkes oy kullanabiliyor.
Adaylarn parti tarafndan deil blge halk tarafndan belirlenmesi, srecin ne
kadar demokratik ilediini gsteriyor.
Gemi yllarda edinilen deneyimler dorultusunda, belediye meclis yelerinin seiminde olduu gibi il meclis yelerinn de, Halk ktidar Ulusal Meclisinin
vekillerinn de dorudan halk oyu ile seilmesini neren yeni seim yasas kabul
edildi. ncesinde bu kiiler halkn temsilcileri olan belediye delegeleri tarafndan seiliyordu.
l meclisleri ve ulusal meclis iin adaylarn listeleri kitle rgtlerinin temsilcileri
tarafndan her seim dneminde Kba Sendikalar (CTC) Merkez rgtnden
bir temsilci tarafndan oluturulur. Katlmclar arasnda Kk iftilerin Ulusal
Birlii (ANAP), Devrimi Savunma Komiteleri (CDRler), Kba Kadn Federasyonu (FMC), niversite rencileri Federasyonu (FEU) ve Lise rencileri
Federasyonundan (EFEM) temsilciler de vardr. 16 yan stnde olup oy verme hakkna sahip milyonlarca Kbalnn byk ounluu bu rgtlere yedir.
nerilen aday listeleri, en iyi seimi yapabilmek adna danma amacyla il komisyonlarna ve ulusal komisyonlara verilir. Her aday bir dieriyle eit ekilde
yarr: Fotoraf ve ayrntl biyografisi kamusal alanlara aslr ve halk aday bylelikle tanr. Hepsi bu. Seim kampanyalarna izin verilmez.
Ulusal Meclis 614 vekilden oluur. Bu, her 20 bin kii iin bir vekil anlamna
gelir. Meclis, devlet bakann, babakan, sekreteri ve Devlet Konseyinin dier
yelerini seme yetkisine sahiptir. Devlet bakan devletin badr.
Kbada yaklak 15 bin seim blgesi vardr. Her birinde, o blgede yaayan
insanlar dorudan ve gizli oy ile delegelerini seerler. Belediye dzeyindeki seimler her iki buuk ylda bir, il dzeyindeki ve ulusal dzeydeki seimler ise be
48
100 SORUDA KBA
ylda bir yaplr.

ubat 1993te, zel bir dnemin ortasnda iken bile semenlerin 99,57si oy
kullanmtr. 1995te ekonomik glklere ve yaplan kar propagandalara ramen belediye seimlerinde semenlerin yzde 97,1i oy vermitir.
Ocak 1998de semenlerin yzde 98i Ulusal Meclisi oluturacak vekilleri ve il
meclislerinde grev alacak delegeleri belirlemek iin oy kullanmtr.
Bu gl cevap, dklen kanlarla, ekonomik, siyasi, ideolojik ve biyolojik bir
sava haline gelen ABD ablukasnn ektirdii aclarla dolu be yllk Sallar krizinden sonra bile hkmeti destekleyen halkn birliini gstermitir.
Bu demokratik ve byk karar zamanla deimedi. Bunlarn sonuncusu, semenlerin yzde 96,89unun Ulusal Meclis ve il meclis delegelerini semek zere
oy kulland Ocak 2008de gerekleen seimlerdi.
Bu yksek katlm, Kba seim sisteminde semenlerin oy vermeleri iin salanan koullarn rndr: Kballar, yalnzca kendi mahallelerinde deil, hastanelerde, tren istasyonlarnda bile kimliklerini gstererek oy kullanabiliyorlar.
stelik seim srasnda pek ok lkede askerler sandklarn gvenlii iin grev
yaparken Kbada Jos Mart ncleri rgt yeleri (izcilerin Kbadaki karl) bu grevi yerine getiriyor. Kba seimlerinde geni katlm ve drstlk
geleneksellemitir.
43. Halk ktidar Ulusal Meclisi nedir?

Halkn iradesini ifade eden Halk ktidar Ulusal Meclisi lkedeki en yksek
ynetim organdr. Yasa koyucu gce sahip tek organdr ve be yllna seilen
vekillerden oluur.
Devlet Bakan, Babakan, be bakan yardmcs, bir sekreter ve 23 yeden
oluan Devlet Konseyi yelerini, yeleri arasndan seer. Devlet Konseyinin
Bakan, devletin ve hkmetin bakandr.
Ulusal Meclisin temel yetkileri, Anayasada yaplacak deiiklikler konusunda karar almak, yasalar geirmek, deitirmek ya da feshetmek, sosyoekonomik
gelime planlarn tartmak ve karara balamak, ulusal para ve kredi sistemini
belirlemek, Kbann i ve d politikasnn genel hatlarn belirlemek, askeri gerilim dnemlerinde sava hali ilan etmek ve bar anlamas imzalamak, Devlet
Bakann, Babakan, Ulusal Meclis Sekreterini, Bayargc, Bayarg vekilini ve
dier Kba Yksek Mahkemesi yetkililerini, Kba Basavcsn ve Yardmcsn
semektir.
Ulusal Meclis yeleri her yl iki kez olaan oturumlarda ve ayrca zel oturumlarda bir araya gelir; gerekli hallerde yelerin te birinin talebiyle ya da Devlet
Konseyinin arsyla da toplanr. Yasaya gre vekillerin grevleri yln herhangi
bir zamannda semenler tarafndan iptal edilebilir.
Vekillerin en az yzde 50si parti tabanndan seilebilir. Ulusal Mecliste ve49
killer tarafndan temsil edilen meslekler yledir: Yzde 43 kadn olan vekiller
ii, ifti, retmen, aratrmac, bilim insan, sanat, asker, sporcu ve baz kilise
grevlilerinden oluur.
44. Kbadaki byk rgtler nelerdir?

Devrimin zaferinden sonra byk topluluklar birletirmek adna birok rgt
kuruldu ve deiik ilgi alanlarna hitap eden topluluklar oluturuldu.
En ok yesi olan merkezi rgtler arasnda, yeleri toplumun belirgin snfn
-ii snfn- oluturan Kba Sendikalar (CTC), Devrimi Savunma Komiteleri
(CDRler), Kba Kadn Federasyonu (FMC), Kk iftilerin Ulusal Birlii
(ANAP), niversite rencileri Federasyonu (FEU), Lise rencileri Federasyonu (EFEM), Jos Mart ncler rgt(OPJM) vardr. Dier ulusal rgtler
arasnda ise Kba Gazeteciler Birlii (UPEC), Kba Ulusal Yazarlar ve Sanatlar
Birlii (UNEAC), Kba Hukukular Birlii (UNJC) ve Kba Devrim Savalar
Birlii (ACRC) vardr. Bunlar temsil ettikleri sektrlerle ilgilenirler ve yelerinin
sorunlar ile grlerini aktarmaya yardmc olurlar.
rnein, Devrimi Savunma Komitelerinin yaklak 8 milyon yesi vardr. Bu
rakam 14 yan zerindeki tm Kballarn yzde 80inden fazlas anlamna gelir.
CDRler 28 Eyll 1960ta, halkn kardevrimci terre tepkisi olarak kurulmutur. yelerinin, dmana kar savamak, halkn siyasi eitimini salamak, gnllle ve gnll kan banda bulunulmasna nclk etmek, yz binlerce ie
ve dier ham madde kaynaklarn toplamak gibi grevleri vardr.
Kbal CDR yeleri yeni grevlere ksa zaman iinde byk bir hevesle atlrlar ve yaptklarna kar kanlarn eitli tepkilerini gslemek iin seferber
olurlar.
45. Ka lkenin Kba ile ilikisi vardr?

Devrimden nce Kbann sadece 51 lke ile ilikisi vard. 2007 sonu itibariyle
ise 186 lke ile diplomatik ilikisi, 2 lke ile konsolosluk ilikisi ve ABDde de bir
karlar Ofisi bulunmaktadr.
Birok uluslararas kurumun yeliine seilmesinin de gsterdii gibi, Kbann
uluslararas alanda byk bir itibar bulunmaktadr. 2006dan beri Balantsz lkeler hareketine bakanlk etmekte; Birlemi Milletler (BM), UNESCO ve BM
altnda alan dier hkmetler aras kurulularn, Grup 77 ve baka birok blgesel ve sivil rgtn yesi durumundadr.
BM ve dier kurulularda bireysel pozisyonlara sahip Kbal uzmanlar almaktadr. Dier yandan Kbada 95 diplomatik misyon ve 6 uluslararas organizasyon akredite halde bulunmaktadr. Kba, Latin Amerika ve Karayiplerde en
fazla diplomatik temsiliyete sahip lkelerden biridir.
50
100 SORUDA KBA
46. Kba ile dayanma nasl sergilenmektedir?

Dnya halklar Kba ile dayanmalarn beyan etmi, ABDnin ona kar uygulad abluka ve saldrganl knam ve baarlarn takdir edip Kbay zor
zamanlarda desteklemilerdir. 2007 sonu itibariyle, dnya apnda 149 lkede
2000 civarnda Kba ile dayanma rgt ve dostluk grubu bulunmaktadr.
Kba ile dayanma olgusu 1959 ylnda Kba devriminin zaferi ile balamtr.
Devrim de, enternasyonalizmin gerei olarak ve Fidelin dedii gibi insanla
borcumuzu demek iin dier lke ve halklarla dayanmasn ifade etmektedir.
Yarm milyon Kbal doktor, retmen, sava ve yap iisi olarak eitli enternasyonalist misyonlara katlmtr. Gen Latin Amerikal ve Afrikallar Kbaya
lise ve niversite okumaya gelmektedir: ou Genlik Adasnda olmak zere
Kbada 25 bin burslu yabanc renci eitim almtr.
Sovyetler Birlii ve dier Dou Avrupa sosyalist lkelerinin olmad ve ABD
ablukasnn sklat bugnn zor koullarnda kstlarna ve snrlarna karn
Kba, bayran yksekte tutmaya devam etmektedir. Kba kapitalizme geri dnmeyecek, sosyalizm yolunda ilerlemeye devam edecektir-bylece her ocuun
gidecek bir okulu olacak, her hasta tbbi yardm alacak ve her yal, bakm imkan
bulacaktr.
Kk Kbann neler yapabileceini ve baarlarn korumak iin ne kadar
hazr olduunu bilen dnya halklar Karayiplere bakyorlar ve deve kar tehdit
ve abluka altnda olan Davudu destekliyorlar. Kbaya gvenlerini tasdik ediyor,
Kba halknn kahramanln takdir ediyor ve uluslararas medya tarafndan yaylan kirli propagandaya kar duruyorlar. Onlarn umudu olduumuz iin bize
desteklerini iletiyorlar ve bizi cesaretlendiriyorlar. Kasm 1994te 109 lkeden
3000in zerinde kardelik ve dayanma elisi Dnya Kba le Dayanma Mitingi iin Havanada bulutu, ekonomik ablukay knad ve halklarn kaderlerini
tayin hakkn savundu. Aralarnda Latin Amerikann eski bakanlar, Nobel dl sahipleri, bakanlar, parlamenterler, deiik sivil toplum rgtlerinin yeleri,
Bar iin Rahipler rgtnn Dostluk Kervan yeleri, siyasi parti liderleri ve
dini kurumlarn temsilcileri bulunmaktayd.
Bir yldan ksa bir zaman sonra, 67 lkeden 300n zerinde gen, Kba Uluslararas Genlik Festivali iin Havanada bulutu. ABD ablukasnn son bulmas
arsnda bulundular ve ekonomik yaptrmlar artran Helms-Burton yasasn
protesto ettiler.
Austos 1997de 132 lkeden 12 bin delege Dnya Genlik ve renci Festivali iin Kbada bulutu. Katlmclar siyasi tartmalar gerekletirdiler, deiik
konularda toplantlar rgtlediler ve festivalin antiemperyalist dayanma, bar
ve kardelik slogann cokuyla haykrdlar. Ekonomik zorluklara ramen byle
bir festival gerekletirmek kolektif emek sayesinde olmutur: Katlmclar yol
paralar ve dier masraflarn kendileri karladlar ve Kbal aileler de misafirleri
51
evlerinde arlayp onlar ailelerin birer paras olarak grdler. Bylece katlmclarn byk ounluu Kba evlerinde yaam oldular.
Gen delegeler Kba devrimine desteklerini ifade edip ABDnin uygulad
haksz ablukay knadlar ve daha iyi bir gelecek iin seslerini ykselttiler.
Her yl Kballar ABDden gelen iki dayanma simgesini kabul ediyorlar:
1992den beri lkemize gelen ve byk miktarda ila, bisiklet, bilgisayar ve kiisel
eya getiren Bar n Rahipler Kervan ile ilk kez 1969da illegal yollarla Meksika
zerinden gelen ve halklar arasnda bar ve dayanmay simgeleyen gzel bir
gelenek yaratan Venceremos tugay. lk inisiyatif ABDli Dinleraras Toplumsal
Eylem Kurumu tarafndan balatld. Bar iin Rahipler hareketi araclyla adalet ve bamszlk iin mcadeleyi yayan ve kuzey Amerikallardan oluan bu evrensel topluluk, halklar arasnda bar ve dayanma iin mcadeleyi simgeleyen
bu gzel gelenei 35 yl nce balatt.
Dnyann dier blgelerinden de almak ve desteklerini gstermek iin eitli dayanma tugaylar lkemizi ziyaret etmektedir: Jos Mart Avrupa tugay
30dan fazla, skandinav Tugay da 48 defa Kbay ziyaret etti.
Dayanma rnekleri arasnda zellikle, Kbaya kar yeni saldrlar durduralm arsyla oluan ve dnya apnda 5 bin 500den fazla entelektel tarafndan
desteklenen kitle hareketinden, terr kart mcadelelerinden dolay ABD hapishanelerinde esir tutulan Kbal be yurtseverin salverilmesi iin Nobel dll
aydnlarn da altna imzasn att ABD Basavclna yollanan ak mektuptan
ve Kbaya kar eylemlerinden dolay ABDyi yarglamak zere Meksikada bir
Uluslararas Sivil Mahkeme kurulmasndan bahsedilebilir.
Bunlar sadece Kbada deil ABD dahil dnyann her yerinde eitli ekillerde
sergilenen Kba Devrimi ile dayanmann rneklerinden bazlardr.
Byk uluslararas toplantlardan birinde Fidel Eer ABD, Kba Devrimini
baarszla uratmay baarrsa, bunun tm gcmz, tm devrimci gler ve
dnyada bar ve adaleti isteyen herkese ne ifade edeceini anlyoruz. Bu nedenle, Devrimi savunmak yalnzca Kballar olarak bizim temel grevimiz deil ayn
zamanda hayatnza mal olacaksa bile sizin iin de kutsal bir grevdir dedi. Kba
yalnz deil. Bu yalnzca bir slogan deil, nk tarih bunu gsterdi.
47. Kbann d politikas nasldr?

Kballarn Birlemi Milletlerdeki anl zaferi, lkenin 2007deki d politikasnn mihenk talarndandr. Birbirini izleyen 16 olayla birlikte Birlemi Milletler, ABD hkmetinin yaklak elli yldr Kbaya uygulad ekonomik, ticari,
finansal ve teknolojik ablukay ve nsan Haklar Yksek Komiseri temsilcisinin
Kba iin yetkisinin tasfiye edilmesini knad. Bu, Kba halknn ABD yetkilileri
tarafndan oynanan oyunlara kar dayanma gcnn bir gstergesiydi.
Ayn yl, ok sayda yenin oyuyla nsan Haklar Konseyi ve UNESCO Yrt52
100 SORUDA KBA
me Kurulu yesi olarak Kbann seilmesi, devrimin itibarnn ve eitim, salk,

bilimsel aratrma ve spor dallarnda dier halklara salad yardmnn en ak
rneidir.
Kbann 20. yzyln sonlarnda ve 21. yzylda kendisini iinde bulduu konjonktr, Devrimin baarlarn pekitirmek, Kbay savunmak ve uluslararas
pozisyonunu glendirmek zerine kurulu d politikasna da yn verdi.
Yeni konjonktre gre belirlenen stratejilerle d politika, Kba kart aktrleri
ifa etmek, dayanmay glendirmek, yeni ilikiler kurmak ve Kbaya yaplan
sermaye yatrmlarn hzlandrmak zerine ekillendi.
G ile ilgili grmeler de bu politikann baka bir nemli ynyd. Bylece
her iki tarafn seimine karlkl sayg erevesinde, Kbada yaayan Kballarla
gmenler arasndaki olaan ilikilerin yeniden kurulmas saland. Grmeler srasnda katlmclar Kbaya yaplan saldrlar ve ablukay knad; Kbay,
dayanma duygularn, bamszln ve yaklak elli yl nce ilan edilen eitlik
zerine kurulu siyasi rejimini koruma konusunda duyarllklarn ifade ettiler.
Kba ve ABD arasndaki 1994 g grmeleri uzlama ihtimalini gndeme
getirdi ve bu durum iki hkmet arasnda diyalog kurulmasna vesile oldu.
Uluslararas forumlarda, gelimi lkeleri, israf ettikleri kaynaklarn nc
Dnya lkelerinin yoksulluu ve geri kalml kadar fazla olduunu belirterek,
daha rasyonel bir yaam tarzn benimsemeye aran Kba, srekli kalknmadan
yana pozisyonunu korudu.
Devrim ilk gnnden beri insan haklar konusuna ncelik verdi. Kbann tavr yalnzca net deil ayn zamanda rnek tekil edebilecek nitelikte. Kba, insan
haklar konusunda yetkiyle ve onurla konuma hakkna sahip.
Kbann en byk diplomatik baars her eye ramen mcadele ederek, alarak, severek ve dans ederek soukkanlln koruyabilmesidir. stelik ou
lkeyle ilikisini yeniden kurmu olmas artk yaltlm bir lke olmadnn gstergesidir. Dnyadaki pek ok halk, Kbann kendisini tm olumsuzluklara kar
ayakta tuttuunun ve hatta iyiye gittiinin farkndadr.
48. Kba terre ve savaa kar nasl bir duru sergiler?

Ne yazk ki devrimin zaferinden beri, yani yaklak 50 yldr terrist eylemlerin hedefinde olan Kba, terre ve savaa kar sesini ykseltti. Emperyalizmin
1945te Hiroima ve Nagazakiye atlan atom bombalarnn yaratt katliam, 4
milyon kiinin ldrld, 4 milyonunun da sakat kald Vietnam halkna kar yaptklar hl hatrlanr.
Kba, ABD ynetimi tarafndan desteklenen ve glendirilen Miami merkezli
Kba kkenli Amerikallarn kurduu terrist mafyann ard arkas kesilmeyen
saldrlarndan ok ekti. Masum insanlarn ldrlmesinden ve byk kayplardan fazlasyla etkilenen Kba halk dayanmak ve onuruyla yaamak iin kararl.
53
11 Eyll 2001de kiz Kulelere dzenlenen korkun saldr sonrasnda emperyalist politika, dnya apnda szde terrizme kar bir kampanya balatt ve aralarnda elbette Kbann da olduu 60tan fazla lkeyi listesine ald. Dnyann
herhangi bir karanlk kesine kar dzenledii nleyici ve beklenmedik saldrlaryla Nazi doktrinini felsefe edinmi oldu.
Kba, en batan itibaren, bunun tuhaf bir politika olduunu belirtti ve savalarn hibir zaman sorunlara zm getirmeyecei konusunda uyarlarda bulundu.
Benzer bir ekilde Kba, Irak haksz yere igal eden, -1976da sivil bir Kba
uan havaya uurarak ok sayda masum insann lmesine neden olan- Luis
Posada Carriles gibi azl terristleri besleyen ABD ynetiminin uygulad ifte
standard da iddetle knad.
Haziran 2005te Havanada dzenlenen Uluslararas Bar ve Adalet iin Terrizme kar Konferansa 67 lkeden delegeler katld. 1970lerde Latin Amerikay
bask altna almak iin dzenlenen Condor Operasyonu gibi bir ok olay tartld.
Fidel, basklara kar mcadele etmek iin batda Terrizme Kar Kalc
Mahkemelerin kurulmasn nerdi ve ABDye kafasna gre, kendi gvenlii iin
tehlike oluturaca gerekesiyle 100, 200 ya da 500 kiiyi ldrebilme hakk tanyan yasalar ile ilgili dnya kamuoyunu uyarmaya devam ediyor.
Kba net ve soukkanl tavrn koruyor. Kba, ABDnin kurbandr ve hibir
zaman insanla zarar ve lm getirenleri sulamay brakmayacaktr.
49. Kbann Ulusal Bamszln ve Kba Ekonomisini

Koruma Yasas neden oluturulmutur?
Halk ktidar Ulusal Meclisi Ulusal Bamszl ve Kba Ekonomisini Koruma Yasas, Kba halkna kar srekli saldran ABD hkmetinin kararlarna ve
eylemlerine yant retmek iin 1999un ubat aynda kabul edildi.
Yasa, Kbann bamszlna ve ekonomisine zarar vermek iin harcanan
ok sayda ara ve finansal kaynaktan, kar devrimci hareketleri destekleyen ve
1992de kabul edilen Torricelli Yasasna, ekonomik sava byten ve hzlandran
Helms-Burton Yasasndan, ABD federal btesinden Kbaya ynelik eylemler
iin 2 milyon dolar pay ayrlacan belirten 1999 Yasasna ve Kbann dier lkelerle arasndaki ilikileri baltalamak iin yapt mdahalelere kadar, geen 40
yl iinde gerekletirdii tm saldrlarn tarihini ortaya koyar.
Kba hibir zaman yaplan saldrlara ayn ekilde yant vermemitir, fakat hakkn korumu ve 1999 ubatnda kabul ettii, ulusal bamszlna ve ekonomisine kasten ilenmi sular belirleyen ve bylesi sularn cezai yaptrmn ortaya
koyan 88 sayl yasa ile grevini yerine getirmitir.
Bu yzden yasa ok nemlidir. Yasa ilk duyurulduunda, tekelci medya bunu
dnya kamuoyuna, -sanki fikirleri uruna savamaya alm Kba halk bylesi
bir giriimde bulunabilirmi gibi- ifade ve dnce zgrlne kar bir yasa
54
100 SORUDA KBA
olarak lanse etmiti. Kbada hi kimse dnceleri ya da grleri nedeniyle cezalandrlmaz.

Suun tarifi yaplrken bir ortak payda belirlenir: znel unsur ve sulunun
ABD hkmetine, onun ajanlarna, bal kurulularna ve/veya yetkililerine,
Kbann lke ii dzenini bozmay, lkeyi istikrarszlatrmay, sosyalist hkmeti alaa etmeyi ve Kbann bamszln sona erdirmeyi hedefleyen dzenleme ve yasalarnn baarya ulamas iin bilgi salama niyetinde olmas. Onlarca
kanun maddesi Kbay i ve d tehditlerden koruyor. Yasa, gericiliin insanlar
inandrmaya altnn aksine, fikir farkllklarn deil, dmanla ibirlii suunu tanmlamaktadr.
Kba halknn bylesi saldrlara kar ilk yasas olan Kbann Bamszln ve Onurunu Yeniden Dorulama Yasas 24 Aralk 1996da kabul edilmiti.
ABDye ya da herhangi bir kiiye Helms-Burton Yasasnn uygulanmas halinde
kullanlmak zere bilgi salamak, bu yasann uygulanmasn salayarak ABDden
kar salamaya almak, radyo ve/veya TV zerinden bu Yasa ile ibirliinde
olduunu belirtmek eylemlerinin su olduu, Kbann Bamszln ve Onurunu Yeniden Dorulama Yasas ile ilan edildi. Maddelerden biri yledir: Bylesi
eylemlerin cezalandrlmas ile ilgili bir kanun tasars sunulacaktr. Ulusal Bamszl ve Kba Ekonomisini Koruma Yasas bu amaca hizmet eder.
50. Hkmet ve kiliseler arasnda nasl bir iliki vardr?

Kba Hkmeti ve kiliseler arasndaki iliki, karlkl anlay ikliminde olumlu ynde ilerliyor. Devrim, kilise ile devletin ve kilise ile okulun birbirlerinden
ayrlmas, kurumlarn birbirlerine karmadan zgr bir ekilde grevini yerine
getirmesi ile tam bir din zgrlne ulalabileceini gsterdi.
Bir yandan devlet kurumlar kilise ve dinin etkisinden uzaklatrlyor, dier
yandan ise dinsel kurumlarn etkinliklerini yrtebilmesine, inananlarn ruhsal
isteklerini karlayabilmesine frsat tannyor.
Bu sebeple, din zgrl -vatandalarn istedikleri dine mensup olma ya
da hibir dine mensup olmama, materyalist ve ateist olma hakk- garanti altna
alnmtr. Ayrca dinsel kurumlarn etkinlikleri yasalarla dzenlenir: Dini ya da
inanlar, Devrime, eitime, her vatandan alma, lkeyi savunma, lkesini
temsil eden simgelere sayg duyma ve Anayasada belirtilenleri uygulama grevlerine kar kullanmak yasaktr ve cezalandrlr.
Kbada dini kurumlar, ok sayda kiliseye, sosyal yardm kurulularna, ruhban
okullarna, din grevlilerinin lojmanlarna ve kiliseye ait dier konutlara sahiptir.
Geen onyllarda -ekonomik krizden nce- Hkmet, Havana Katedrali, Kutsal Ruh Kilisesi (Espritu Santo) ve Havana dndaki dier tarihi ve sanatsal deeri yksek olan kiliselerin onarmn stlenebiliyordu.
Rahip ve rahibe manastrlarnda, enstitlerde ve evlerde yaayan ok sayda
55
dini gruplara mensup erkek ve kadn topluma hizmet ediyor: Domikanlar, Cizvitler, Fransiskenler, Piaristler, Karmelitler ve Kapsenler gibi 22 adet, erkek din
grevlilerinin alt topluluk bulunuyor. sann Kk Kardeleri (Hermanitos de Jess) gibi baz cemaatler kendilerini sosyal yardm faaliyetlerine adyor.
54 adet kadn topluluu arasnda Terkedilmi Kardelerin Kz Kardeleri (Hermanitas de los Hermanos Desamparadose), Meryemin Hizmetileri (Siervas de
Mara), Mesihin Misyonerleri (Oblatas Misioneras), Sosyal Hizmet Kardeleri
(Hermanas de Servicio Social) ve Aziz Vincent de Paul Hayr Kurumunun Kzlar (Hijas de la Caridad de San Vicente de Pal) da vardr.
Dini otoriteler ile Kba Hkmeti arasndaki ilikiler son yllarda glendi.
rnein Kba 1998de Roma Katolik Kilisesinin en yetkili ismi Papa II. Jan
Pole; 2003te Aziz Bridgetn Kutsal Kurtarcs mezhebine (bu mezhep 1370te
kurulmutur ve yalnzca 15 lkede rgtlenmesi vardr) ait bir rahibe okulunun alna katlmak zere Havanaya gelen mezhebin barahibesi Azize Tekla
Famigliettiye; 2004te Eski Havanadaki Latin Amerikadaki ilk Ortodoks kilisesi
olan San Nicols de Mira Katedralini dini bir trenle aan Evrensel Rum Ortodoks Kilisesi Patrii Bartholomeosa ve dier kiliselerden ok sayda yetkiliye ev
sahiplii yapt.
Halk ktidar Ulusal Meclisi toplantlarndan birinde, Devlet Bakan Fidel
Castro dini mezheplere mensup kiilerin Kbada yrtm olduu etkinliklerden vgyle sz etti.
51. Kbada ka farkl din vardr?

Kba din zgrlne sayg duyan, laik bir lkedir. Katolik Kilisesi Kbada
en fazla yesi olan dini kurumdur. ok sayda kilise gnlk dini etkinliklere ev
sahiplii yapar: vaftiz etme trenleri, dnler, cenazeler, gnah karma vs.
10 adet Roma Katolik rahiplik blgesi vardr. Bunlardan iki tanesi -Havana ve
Santiago de Cubadakiler- bapiskopos idare blgeleridir. Kardinal, Havana Bapiskoposu ve Kba Katolik Piskoposlar Konferans Szcs ve dier 13 piskoposun hepsi Kbaldr.
Kbada geleneksel ilk dnem Protestanlna ait 54 Protestan Kilisesi (Presbiteryen, Metodist, Episkopalyan, Lutherci, Baptist ve Quaker6) ve son dnem
Protestan Kilisesi (23 farkl kilisesi ile Pentakostaller ve Selamet Ordusu, Yedinci
Gn Adventistleri, Nasraniler gibi dier rgtlenmeler) bulunmaktadr. Toplam
olarak hepsi Kbal olan yaklak 1100 rahip grev yapar.
Kbada Kongo Hkm (Regla Conga) ya da Palo Monte gibi inanlar da bulunmaktadr. Bunlar, doal gler etrafnda ekillenen dini inanlardr. lkenin
batsnda aiguismo olarak bilinen gizli bir Abuku grubu ve farkl etnik gruplarn oluturduu daha kk apta dini topluluklar mevcuttur.
6 Protestan mezhepleri
56
100 SORUDA KBA
spanyollar tarafndan Kbaya getirilen Katolik dini ile Siyahi kleler tarafndan adaya getirilen Afrikal inanlar birletiren Afro-Kbal dini de Kbadaki
dinler arasnda saylabilir. Bu birlik, babalaonun ana figr olduu santera ya da
baka bir deyile Och Hkmnn ykseliini salad.
Hristiyan azizleri ve Afrika tanrlar (orichalar) birbirine kart ve Afro-Kbal
dinini oluturdu. rnein, santerada Merhamet Tanras Obatal, Regla Tanras Yemaydr. ok kiinin tapt Aziz Azir, Babal Ay olup, yine Kballar
tarafndan kutsal saylan Azize Barbara ise Changdur. El Cobrenin koruyucu
azizesi ise Ochndur.
52. Kbann koruyucu melei kimdir?

Kbann koruyucu azizesi, El Cobre koruyucu azizesidir. Sar bir elbise giyer
ve kollarnda bir ocuk tar. Efsaneye gre 1608de Nipe Krfezinde kan frtnada gemileri batmak zere olan denizci kucanda ocuk olan bu kadnn
kk bir heykelini dalgalar zerinde szlrken bulur. Bu ocuk Ben koruyucu
azizeyim yazan bir not tar. Balklar bu heykelin onlar kurtarabileceine inanrlar.
Heykel, Santiago de Cubaya yakn bir madenci ky olan el Cobredeki
Tapnakta tutuluyor. nananlar adann drt bir yanndan buraya adak adamak
iin akn ediyor. Bu adaklar arasnda, ABDli yazar Ernest Hemingwaye 1954
Nobel Edebiyat dln kazandnda verilen altn madalya da bulunuyor.
1998de Kbay ziyaret ettii srada Papa II. Jan Pol, el Cobre koruyucu azizesi
Ochnu Kbann kraliesi ilan etti ve Santiago de Cubadaki Belediye Bakan
Antonio Maceo Devrim Meydannda verdii vaazda koruyucu azizeye sayglarn dile getirdi.
53. Kbada ortalama yaam sresi ne kadardr?

Kballarn ortalama yaam sresi 76,15 yldr ve kadnlarnki erkeklere oranla
biraz daha fazladr. Ksa bir sre sonra ortalama yaam sresinin 80i geecei
tahmin edilmektedir. lkede yaklak 2 bin 500 kii 100 yan zerindedir.
Bu, Devrimin zaferinden beri herkese salk hizmeti salama politikasnn bir
sonucudur. Sosyal hizmetler iin, saysz doktor ve yardmc salk personeli yetitirmek iin bteden yksek miktarlarda para ayrlyor. lkenin en cra kelerinde bile hastaneler ve aratrma enstitleri ina ediliyor. Ksacas Kbada
sala byk nem veriliyor.
90larda yaanan ekonomik kstlara ramen, ana salk gstergeleri (zellikle
doan bebeklerin yaama oran) ykseldi. Aile doktorlar ve hemireler tarafndan salanan toplumsal salk hizmetinin -neredeyse tm lkeyi kapsayan bir
salk program- bunda pay byk.
57
1959dan nce Kbada ortalama yaam sresi 55ten azd. imdi gelimi lkelerdekine benzer dzeyde.
54. 120 Ya Kulb nedir?

Fikir 2003te Kbada dzenlenen 1. Uluslararas Salkl Uzun mr Kongresi srasnda ortaya kt. Ayn yln 25 Eyllnde kurulan kulbn ye says farkl
ktalardan insanlarn da katlmyla artmaya devam ediyor.
Kulbn bakan ve kurucusu Profesr Eugenio Selman-H. Abdo ile konutuktan sonra bunun bir topyann ok tesinde olduunu anladk. Abdo, hayvanlarn normal koullarda erikinlie ulama yalarnn be kat kadar yaamalar
gerektiini dnyordu. nsanolunun 24 yana kadar bymesinin devam
ettiini hesaba katarsak bele arptmzda sonucu 120 buluruz.
Son 50 ylda gerekleen bilimsel ve teknolojik ilerlemeler insan mrnn 120
yln da zerine kmasna yardmc olabilecek dzeydedir.
Profesre gre bu hedef ekstra bir aba harcamadan normal bir yaam srerek
gerekletirilebilir.
Yukarda bahsedilen ve nl yallk uzmanlar dahil 18 lkeden temsilcilerin
katld bilimsel kongre srasnda, salkl ve uzun yaamak iin insanlarn 60 yandan nce bunlarn farknda olmalar gerektii sonucuna varld.
Temel fikir u: Biriyle birlikte olmaya balanan andan itibaren yaama dair btnlkl bir anlaya sahip olmak; dllenmeden hamilelie, ocukluktan yetikinlie ve yalla kadar rol oynayan genetik faktrlerin bilincinde olmak. 120
ya kulb bu temelde kurulmutur ve yaamn yukarda bahsedilen her evresinde ne yapmalar gerektii konusunda yelerine nasihat veren uluslararas uzmanlar komitelerini iermektedir. En nemli amac 120 yana kadar yaamay isteyen insanlar bir araya getirmek ve insanlara bu konuda yarar dokunacak bilgileri
toplayp derlemektir. Kulbn vurgusunu yapt ey ise uzun ve salkl yaamn
insanlarn kendileri iin belirlemeleri gereken bir hedef olduudur.
Bu hususta 6 noktay hesaba katmak gerekiyor: motivasyon, beslenme alkanlklar, salk, egzersiz, eitim ve evre.
120 ya kulb, BM Ekonomik ve Sosyal Konseyinde danman statsnde
sivil bir rgt olan Karayipler Tp Birliinin ve Karayip Devletler Birliinin yesidir.
55. Kbada ka hastane, ka doktor ve salk personeli var?

2007 banda Halk Sal Bakanlna bal 38i krsalda 243 hastane; 164 di
klinii, anne adaylar iin 291 bakmevi, 142 yal bakmevi, yallara gnlk bakm salayan 219 tesis, engelliler iin 37 bakmevi, 13 aratrma enstits ve 26
kan merkezi bulunmakta idi. Hastanelerin 83 genel, 36s klinik ve cerrahi, 24
pediyatrik, 14 doum ve kadn hastalklar, 13 anne-ocuk sal hastane58
100 SORUDA KBA
sidir. Onkoloji, ortopedi, psikiyatri, gz hastalklar, rehabilitasyon, tberkloz

ve czzam dallarnda zellemi bakm salayan 34 adet merkez bulunmaktadr.
1958 ylnda tm hastane yataklarnn yzde 62si Havanada iken, u anda sadece
yzde 39u Havanada ve yzde 61i lkenin dier blgelerindedir.
nsan salna verilen deer sadece lke apndaki hastane says ile deil, ayn
zamanda hastanelerin sahip olduu imkan ve donanmdan da anlalabilir.
Kesin tehis iin son teknoloji donanmn (ultrason, bilgisayarl tomografi ve
MR cihazlar) tedarik edilmesi ile hastanelerde iddial bir deiim program balatld. Daha nce de tm poliklinikler yenilenmi ve yerellikler dzeyinde daha
fazla youn bakm nitesi almt. Hepsinden nemlisi ise tm bu hizmetlerin
cretsiz olmasdr.
2007 banda Kbada 71 bin 489 doktor ve 10 bin 751 di hekimi bulunmakta
idi, ki bu doktor bana 158, di hekimi bana 1049 vatanda anlamna gelmektedir.
Devrim zafere ulat zaman lkede, ou Havanada olmak zere 6 bin civarnda doktor vard. Gericiler doktorlarn Kbay terk etmesi iin bir mcadele
balattlar ve 3 bin kadar Kbadan ayrld.
O zamandan beri, batan itibaren pratik ile teori bir arada gittii iin, mesleki
eitim karlatrlmayacak kadar iyi durumda. Eitim programlar her alanda en
gelimi lkelerdeki merkezlerin tecrbeleri gz nnde bulundurularak batan
hazrland. Halihazrda Kbada tbbi personelin eitimi iin 4 adet Tbbi Bilimler Yksek Enstits, 21 tp fakltesi, 4 di hekimlii fakltesi, 4 hemirelik okulu
ve 4 salk teknolojisi okulu bulunmaktadr. Ayrca krsal yerleimlerde 169 niversite almtr.
u anda tp eitiminin yaygnlatrlmas ve hemirelik, psikoloji ve salk teknolojisinde uygulanmakta olan yeni yaklam sayesinde btn uzmanlk dallarnda 169 yerel niversite binasnda 200 binden fazla renci kaytl bulunmaktadr.
Bu stratejik hareket, Halk ktidar Ulusal Meclisi yelerine de akland zere, yeni hizmetlerin ve gelimi donanmn eklenmesiyle temel salk hizmetlerinin glendirilmesini amalamaktadr.
1984te zgn ve faydal bir uygulama balatld. Bu uygulama tm yurda yayld: aile hekimlii. Birinci basamak salk hizmetlerine getirilen bu yeni yaklam,
aile hekimleri ile hemirelerine dayanmakta, ikinci ve nc basamak salk
hizmetleri ile btnlkl bir genel tp anlay tamaktadr. Aile hekimlii uygulamasnda grev alan profesyoneller bireysel ve ailevi salk problemlerini saptarlar, zmek iin btnlkl bir yaklam gelitirirler, blgelerinin epidemiyolojik
profilini karrlar ve toplumla etkileime girerek iyi alkanlklar yayarlar. Bu
toplumsal yaklam kentsel ve krsal alanda salk dzeyini yukarlara sratt.
59
56. Toplum hangi hastalklara kar alanmaktadr?

Devrimden hemen sonraki birka yldan itibaren, salgn hastalklara kar toplumun korunmasna zel bir nem verilmitir. Kba u anda halkn 13 hastala
kar alamaktadr. Bu, tm lkeler arasnda en yksek saydr.
lk olarak ubat 1962de ocuk felci as, ayn yl Ekimde difteri, bomaca ve
tetanos (l) alamalar balatld. l alama en cra kelerdeki insanlara
dahi uygulandndan emin olmak iin doktorlarn ve dier salk personelinin
mobilizasyonu ile ayda tamamland. Bunlardan sonra da lkenin resmi alama plann tamamlamak iin baka salk kampanyalar dzenlendi.
Bu plana ocuk felci as, l (DPT), BCG (vereme kar), l viral (kabakulak, kzamkk ve kzamk), ikili (difteri ve tetanosa kar), tifs as ve tetanos as dahildir. Yenidoanlar hepatit Bye kar korumak iin 1992de bir a
program balatld ve bu program, 1998de ilkokul, ortaokul ve lise andaki ocuklar da kapsayacak ekilde geniletildi. Bylece 1998 sonunda 20 ya alt tm
bireylere bu hastala kar baklk kazandrlm oldu. lme ve zeka gerilii
ile sarla sebep olan Haemophilus influenza virsne kar 1 ya alt bebekleri
korumak iin 1999da bir alama kampanyas balatld.
Mart 2005te ocuklara ayn anda drt hastala kar (difteri, bomaca, tetanos ve hepatit B) baklk kazandran Kbada retilmi bir a (drtl DPTHB), 2007de Haemophilus influenza eklenmesiyle beli olarak programa dahil
edildi.
ocuk felcinin 1962de, difterinin 1979da, kzamn 1993te, bomacann
1994te ve kzamkn ise 1995te kk kaznd. Milyonda birden az grlmeleri nedeniyle salk sorunu olarak grlmeyen hastalk daha var: 1990dan
beri tetanos, 2004ten beri Haemophilus influenza B ve karahumma. 5 milyon
civarnda insann aland hepatit B, nceden kk kaznm olsa da sonradan
tekrar ortaya kan ve yzde 95 orannda geriletilen kabakulak ve 1988den beri
yaygn alamas yaplan menenjit B nemli derecede azaltld.
Uluslararas Salk Kontrol kurallarna gre yurt dna kan herkesin korunmas zorunludur.
Vatandalarna salad bu kitlesel ve bedava koruma ile Kba, onlarn en temel insan haklarndan biri olan salk hakkn elde etmelerini mmkn klmaktadr.
57. Krtaj yasal m?

Doktorlarn anne adaylarna krtajn korunmak iin en iyi yntem olmadn aklamalar sayesinde olduka nadir grlmekle beraber, evet Kbada krtaj
yasal.
Her iftin ne zaman ve ka ocuk sahibi olacana karar verme hakk vardr.
Halk Sal Bakanl doum kontrol yntemleri ve krtaj hakknda kadnlar
60
100 SORUDA KBA
bilgilendirmektedir.
14 ya ve st kadnlarn ounun ye olduu Kba Kadnlar Federasyonu
tam kadn-erkek eitliinin salanmas iin durmakszn almaktadr. Kadnlarn eleriyle birlikte, ne kadar geni bir aile istediklerine karar verme hakknn
elde edebilmesi de federasyonun abalar arasndadr.
Tm bu abalara tamamlayc olarak, cinsellik eitimi zellikle genleri hedef
alacak ekilde medya araclyla yaygnlatrlmaktadr. E seimi ve erken hamileliin nlenmesi konularnda toplumun eitilmesi salanmaktadr.
58. Gnll kan ba Kballar iin ne anlama geliyor?

Bu insani faaliyet 45 yl kadar nce Kba tarihinin en nemli dnemelerinden
birinde balatld. lkenin nkleer saldr ile tehdit edildii Ekim 1962 fze krizi
srasnda binlerce kii silah ve tarm arac temin etmiti. Ayn zamanda ve ilk defa
insanlar kitlesel olarak kanlarn baladlar.
O tarihten beri devrimi savunma komiteleri, insanlara kan bann yararlarnn anlatlmas, kan verebileceklerin eitilmesi ve harekete geirilmesi ile balanan kanlarn toplanmas konusunda grevlendirilmi bulunmaktadr.
Gnll kan balar sayesinde 1982den beri Kba, vatandalarnn kan ihtiyacn karlayabilir durumdadr.
Karacier ve kemik ilii nakillerinde, kanser tedavisinde kemoterapiye destek
olarak, falciparum anemisi ve orak hcreli anemi, kronik bbrek yetmezlii ve
hemofili A-B tedavilerinde ihtiya duyulan eritrosit, trombosit ve donmu plazma gibi kan rnlerinin de bol miktarda elde edilmesi mmkn olmaktadr.
lk gnll kan balarnn balad 45 yl ncesinden bu yana 8 milyondan
fazla Kbal kan banda bulunmutur. En byk dalga 569 bin 981 bala
1998 ylnda gerekleti. Kba u anda Dnya Salk rgtnn gelimi lkeler
iin belirledii her 20 kii bana bir kan ba hedefini tutturabilmektedir.
59. Kbada lmlerin temel sebepleri nedir?

Son birka on ylda Kbada uygulamaya sokulan salk programlar nc
dnya lkelerinde hl lmlere sebep olan birok hastaln kkn kazm
bulunmaktadr.
Ylda yaklak 300 kiiyi ldren ya da felli brakan ocuk felci 1962de ortadan kaldrld. Her yl yaklak 3 bin kiinin yakaland stma vakalar 1968den
beri grlmemekte. Ylda ortalama 600 ocuu etkileyen difterinin kk 1979da
kaznd. Gelimemi lkelerdeki ocuklarn bana bela olan gastroenterit vakalar, tberkloz ve dier bulac hastalklar gibi byk oranda geriletildi.
2006 da dahil olmak zere, 21. yzyln banda her yatan insann en nemli
lm nedenleri kalp yetmezlikleri, kanser, serebrovaskler bozukluklar, grip ile
akcier iltihab ve kazalar idi. Bunlar srasyla kronik alt solunum yolu hastalkla61
r, atar ve klcal damar bozukluklar, bunama ve Alzheimer, eker hastal ve kaza

sonucu yaralanmalar takip etmektedir.
60. Kbada bebek lm oran nedir?

Tm dnyada anne ve ocuk salna verilen nemin ve lkelerin gelimiliklerinin bir gstergesi olan bebek lm oranlar Kbann salk sisteminin en
nemli baarlarndan biridir. Bebek lm oran indeksi 2006 ve 2007de 1000de
5,3 olarak gerekleti (Latin Amerikadaki en dk oran). Denebilir ki bu son
zaman aralnda 21 yerellikte 1 yan altnda hibir bebek hayatn kaybetmedi.
1993-95 yllar arasnda 1000 canl doumda 10dan az, 1996da 7,9, 1997de
7,2, 1998de 7,1 ve 2003te 6,3 orannda lm gerekleti. UNICEF verilerine
gre 1 ya alt bebek lmlerinde Kba en gelimi 30 lke arasnda yer almaktadr ve Amerika ktasnda sadece Kanada, Kba ile eit oranlara sahiptir.
Krsal alandaki lmlerin tmnn kaytlarnn tutulmam olmasna ramen
devrimin zaferinden nce Kbada bebek lm orannn 1000 canl doumda
60-70 olduu dnlmektedir. Devrim krsala salk hizmeti gtrm, tm lkeye hastaneler kurmu, anne-ocuk salna ncelik vermi, ve kitlesel alama
kampanyalar yrtmtr. Bu sayede 1979da bebek lm oran 1000de 19,3e,
1990da ise 10,7ye geriletilmitir.
Bu ba dndrc gerileme, Kba salk personelinin devasa abalar ve bu
ama uruna ayrlan kaynaklarn genilii sayesinde gerekletirilebilmitir. u
anda lenler, doutan gelen bozukluklar ya da kan zehirlenmesi yznden yaama ans ok dk olanlardr.
Kba ounlukla gebeliin ilk birka haftasnda sakat bebekleri saptama yntemlerine sahiptir ve saptandnda ebeveynin bilgilendirilmesi salanmaktadr.
Doumun gerekleip gereklemeyecei kararn vermekte ebeveynler tamamen zgrdr.
90l yllar boyunca bebek lm oran Latin Amerikada 1000de 40n stnde
idi. u anda ise Latin Amerikada bu oran 26, dnyada ise 52dir.
61. Peki ya ADS?

Dnya apnda lmlere ve aclara sebep olan ADSin Kbada bir sorun yaratmasa da nlenmesi ve tedavisine ulusal dzeyde nem verilmektedir.
Hastaln haberinin Kbaya ilk ulat 1983 ylnda Halk Sal Bakanl
ADSin klinik takibinin salanmas amacyla teknik bir komisyon kurmaya karar
verdi.
HIVin bulama mekanizmas anlaldnda 20 bin ie kan plazmasnn olas
bir enfeksiyon riskine kar imha edilmesine ve hemofili hastalar, yeni ameliyat
olmu kiiler ve kan nakline ihtiyac olan dier hastalara sadece HIV testi yaplm kanlarn verilmesine karar verildi.
62
100 SORUDA KBA
Kbal bilim insanlar HIV testlerinin maliyetini dren belirteler icat ettiler.
Daha sonra seri testleri kolaylatran ultramikroanalitik sistem (SUMA) tasarland ve u anda btn hamile kadnlarn, hastanelere bavuranlarn ve yksek risk
kategorisinde bulunanlarn kanlar erken tehis ve tedavi amacyla test edilmektedir.
lk zamanlarn stratejisi, geni toplum kesimleriyle yaplan serolojik almalar, temas eden kiilerin korunmas amacyla HIV pozitif bireyleri kapsayan epidemiyolojik almalar ve hastaln yaylmasn engellemek ve hastalar eitmek
iin yaplan karantina almalarn iermekteydi.
Zaman getike ve hastalk hakknda daha fazla bilgi biriktike, bu durum,
sanatoryum politikasna evrildi ve bilinli hasta plan uygulanmaya baland.
Buna gre bu hastalar tbbi yardm olmadan hafta sonlarnda ve daha baka zamanlarda da evlerine gidebiliyorlard. 1989la birlikte psikologlar, psikiyatristler,
epidemiyologlar, dahiliye uzmanlar, hemireler ve sosyal hizmetler alanlarn kapsayan disiplinler aras komisyonlar tm vakalar incelediler. Bu alma
1993te balayan ayakta tedavi uygulamasndan nceki son aama idi. HIV pozitif ya da ADS hastalarnn ou u anda kendi isteklerine bal olarak ayakta
gnlk tedavi grmektedirler.
Bu hastalar, yurdun her yerindeki hastanelerde farkl ve zel bakm imkanna
sahiptirler. Havana ve Havana Kentinde yaayan hastalarn tedavisi Pedro Kouri
Tropikal Tp Enstitsnde yrtlmektedir.
Btn HIV pozitif hastalar en son tedavi yntemlerine -interferon, AZT ve
proteaz inhibitrleri gibi- cretsiz olarak ulama imkanna sahiptirler. Kbada
lke nfusuna oranla ADS hastalarnn says olduka dktr. 1986dan
2007ye kadar HIV pozitif insanlarn says 9 bin 732 ve ADS hastalarnn says
ise 3 bin 123 olarak saptanmtr.
62. Kbann Orta Amerikaya tbbi yardm programnn

ierii nedir?
Her ey Kasm 1998de Mitch kasrgas Orta Amerika lkelerinde binlerce
insann yaamna mal olup on binlercesinin kaybolmasna ve milyarlarca dolar
zarara yol atnda balad. Yoksulluk kasrgas her yl Mitch kasrgasndan daha
fazla insan ldryor diyen Fidel, felaketle mcadele etmek ve blgedeki yksek lm orann azaltmak iin bir plan ortaya att.
Kasrgadan etkilenen, tbbi yardmdan yoksun blgelerde sresiz ve karlksz
almak zere 2 bin doktorun acilen Honduras ve Guatemalaya gnderilmesini
de ieren btnlkl bir salk program ne srd. Gittikleri lkede hastaneler,
doktorlar ve uluslararas salk kurulularyla yakn temas ve ibirlii iinde almalar amalanmt. Ayrca plan daha fazla tbbi yardmda bulunma imkanna
sahip lkelere de iletildi, fakat ksa ve uzun vadede Mitch kasrgasnda olduu
63
gibi binlerce insann lmn -5 yan altnda 25 bin kii dahil- engelleyecek btnlkl bir program dahilinde salk personelini gnderen tek lke Kba oldu.
Tbbi ve yardmc personel tugaylar vakit kaybetmeden Honduras, Nikaragua,
El Salvador ve Guatemala iin yola ktlar. Kbal profesyoneller bakentlerde
ya da dier ehirlerde kalmadlar, en yaltlm blgelerde ve ulamas en zor
yerlerde grev yaptlar. Kba tugaylar Orta Amerika lkelerine, Karayiplere ve
Gney Amerikaya hastalklarla mcadele etmek ve toplumlar tedavi etmek iin
gittiler.
Programn baka bir boyutu olarak Kba, Orta Amerikadan genlere on yl
boyunca Kbada tp okumalar iin 5 bin burs verdi. Daha sonra Gney Amerika, Karayipler, Afrika ve ABDden genleri de kapsayan programa ilgili lkelerin
halklar ve yneticileri byk heyecan ve sevin duydular. Halen 21 lkeden 10
bin renci, Havana eteklerinde eskiden Granma donanma akademisi olan Latin
Amerika Tp Okulunda tp eitimi almaktadr.
Kbann Mitch kasrgasna ilk tepkisi Nikaraguann borlarn silmek oldu.
(Nikaragua Kbaya borcu olan tek Orta Amerika lkesiydi ve bu bor yaklak
50 milyon dolar tutarnda idi.) Kba ve Fransa, Nikaraguann borlarn iptal
eden ilk lkeler oldular.
Kba, Fidelin Kasm 98de nerdii tbbi ibirlii programn uygulamaya devam etmektedir: Salk personeli karde lkelerde grev yapmakta ve yzlerce
gen insan tp eitimi iin bu lkelerden Kbaya gelmektedir.
Orta Amerika lkelerine salanan tbbi yardm gzel bir dayanma portresi
ortaya kararak son zamanlarda byk art gsterdi: Venezuelann destei ile
Mucize Misyonu, 31 Latin Amerika, Karayip ve Afrika lkesinden 1 milyonun
zerinde insann gzlerini at ve on binlerce Latin Amerikal doktor iin devrimci bir eitim program sundu.
63. Mucize Misyonu nedir?

Byk bir insaniyet ve dayanma rnei olan Mucize Misyonu ilk defa 2004te
uyguland. Misyon, Venezueladan ve dnyann baka yerlerinden grme problemi olan hastalar tedavi etmeyi amalyordu.
2007nin Aralk ayna kadar bir milyonun zerinde hasta tamamyla tedavi
edildi ya da grme yetileri gelitirildi. Bunlarda 851 bin 478i Latin Amerika, Karayipler ve Afrika lkelerinden iken, 151 bin 805i Kbadand.
Program uygulanmaya balandktan ksa bir sre sonra, 2005in sonlarna
doru Kba Devlet Bakan, bir Halk ktidar Ulusal Meclisi toplants srasnda,
milyonlarca kiiye gz ameliyat yaplacak bir dnya salk program oluturulacan duyurdu.
Programa gre, ameliyatlar iin hastalar Kbaya getirmek yerine, doktorlar
dier lkelere gnderilecekti. Bu ayn anda hem binlerce uzman yetitirilmesi
64
100 SORUDA KBA
hem de milyonlarca dolar tasarruf edilmesi anlamna geliyordu.

Yoksul insanlar iin cretsiz olan bu oftalmolojik rehabilitasyon program Kba
ve Venezuela tarafndan desteklendi. Kba 8 lkeye toplam 37 gz hastalklar
merkezi balad ve halen 7 yeni merkez kurulmas iin almalar sryor.
Aslnda tam da Fidelin syledii gibi, 6 milyonun zerinde Latin Amerikal ve
Karayiplinin daha iyi grmesini salamay hedefleyen bu byk grev, ei benzeri grlmemi bir rnektir.
64. Kbann Amerikalar Serbest Ticaret Anlamas (FTAA)

ve Bizim Amerika Halklar iin Bolivarc
ttifaktaki (ALBA) konumu nedir?
Kba, Amerika Birleik Devletlerinin dayatmaya alt Amerikalar Serbest
Ticaret Anlamasn (FTAA), srekli olarak, halk smrmeye dayal bir sistem
olduunu belirterek knyor.
Anlamann zn yanstmas asndan Meksikada lkeleraras ucuz igcn ve rnler zerinde vergi muafiyeti getiren Serbest Ticaret Anlamas (FTA)
kapsamnda neler yaandndan bahsedilebilir. Dnyann her tarafna yaylm
nl maquiladoralar (snrtesi) montaj fabrikalar da bunun eseridir.
Meksika rneini derinlemesine incelersek, Meksika Kentindeki ar nfusun, bu smr sistemi altndaki byk bakentlerde meydana gelen nfus patlamasnn canl bir rnei olduunu grebiliriz.
Aksine, Bizim Amerika Halklar iin Bolivarc ttifak (ALBA), Bolivar ve
Martnin yz yl nce hayalini kurduu gibi, Amerika halklarnn gelimesi ve
zenginlemesi iin meru bir seenektir.
te bu sebeple, Kba ve Venezuela, Nisan 2005te ALBAnn yrrle konmas iin bir stratejik plan oluturdular. Bu plan kapsamnda, aralarnda anlamalarn, niyet mektuplarnn ve andlarn da olduu 49 belge imzaland.
Bu ibirlii ve dayanma sayesinde Kba, gmrk denei ve vergi demeden
Venezueladan 412 milyon dolarlk rn ve hammadde satn alacak, dier yandan
Kbal uzmanlar Bolivyada 40 bin doktoru ve Kbada 10 bin lise mezununu eitecek. Ayrca, Venezueladan 100 bin hasta Kbada ameliyat edilecek.
Daha sonra ALBAya dier lkeler de dahil oldu. 2006da Bolivya, Ocak
2007de Nikaragua ve ksa sre sonra Dominika katld.
ALBAnn avantajlarndan yararlanan yalnzca Kba ve Venezuela olmad.
Latin Amerika ve Karayiplere petrol salayan Petrosur ve Petrocaribe giderek
nem kazanyor ve daha byk miktarlarda enerji entegrasyonunun bir paras
olma yolunda ilerliyor. Ayrca tekelci medyaya alternatif olarak ortaya kan, insanlarn salkl bilgi salayabilecei Telesur kanal da yayn yapmaya balad.
FTAA ve ALBA arasnda ok ciddi ekonomik ve siyasi farklar var. FTAA, ABD
ile entegrasyonu ifade ederken, ALBA dier halklarla btnlemek anlamna ge65
liyor. Kballar kendilerini ikincisine adyor.
65. iler ka yanda emekli olur ve en dk emekli

maa ne kadardr?
Kba sosyal gvenlik sistemi devlet sektrnde, zel sektrde ve kooperatiflerde alan iileri, siyasi ve sosyal kitle rgtlerinde, derneklerde grev yapanlar
ile onlarn akrabalarn korur.
Herkes en az 25 yl alr ve erkekler 60, kadnlar 55 yanda emeklilie hak
kazanr.
Ortalamann zerinde bir fiziksel ve/veya zihinsel g gerektiren ilerde 25
yl ve daha fazla alanlar daha fazla maa alr ve daha erken emekli olur. Bylesi
ilerde alan erkekler 55, kadnlar 50 yanda emeklilie hak kazanr.
Ayrca, yalnzca 15 yl alanlar da emekli olabilir, ancak bu durumda erkekler
65, kadnlar 60 yanda bu hakk elde eder.
Emeklilik yana ulaan ok sayda ii almaya devam etmeyi tercih eder.
Bylesi durumlarda, topluma hizmet etme arzular gzetilerek, maalar, emeklilik hakk kazandklar andan itibaren altklar her yl iin belli oranda artrlr.
Ekonomik kriz zamanlarnda bile Kba, emeklilere yaklak 1,5 milyar peso
der. Bu, gnde 4,1 milyona denk dmektedir. Bu rakama, binlerce kiinin yararland krediler, annelik ve hastalk izinleri, sosyal yardmlar dahil deildir.
Ocak 1959da Devrimin zaferinden nce emekli aylklar sadece baz sektrlerde alanlara veriliyordu ve baz durumlarda verilen maa ayda bir buuk ya
da iki peso olabiliyordu. 1958de sosyal gvenlik demeleri 105 milyon peso tutuyordu.
Ayrca ayn dnemde, ynetimdekiler emeklilik fonlarnn ounu zimmetine
geirdi. ok sayda emekli ifti ayda yalnzca 6 peso alyordu, dier iiler ise
emeklilie hak bile kazanamyordu.
1959da maa demeleri iin yeterince fon saland ve minimum emekli ayl
40 pesoya ykseltildi.
1963te, 1100 nolu Sosyal Gvenlik Yasas lkedeki tm iyerlerinde tartlp
deerlendirildikten sonra kabul edildi. Yasa, tm iileri koruyor ve altklar
tm yllarn emekliliklerine saylacan belirtiyordu.
Daha sonra baka sosyal dzenlemeler yapld. 1910-1920 arasnda Antillerin
dier blgelerinden Kbaya gelen 7 binden fazla eski tarm iisine, ya ok yal
olduklarndan ya da gerekli nitelikleri tamadklarndan devlet sektrnde almalar mmkn olmayan 22 binin zerinde ii ve kk esnafa emekli maa
baland. 1975te en dk emekli maa 60 pesoya ykseltildi.
3 Ocak 1987de Devlet alma ve Sosyal Gvenlik Komitesi aylk emekli maalarn 100 pesoya ykseltti. Bu, yalnzca emekliler iin deil engelliler ve len
iilerin yaknlar iin de geerli klnd.
66
100 SORUDA KBA
Son olarak 2005te en dk emekli maa aylk 164 peso olarak belirlendi. 190
peso olan maalar 2002 pesoya, 250 ve 290 peso arasndaki maalar ise 300 pesoya karld. Hane halk iin de 60 pesoluk bir art gerekletirildi. Bu dzenlemelerden 2 milyondan fazla Kbal yararland.
66. Kimler sosyal yardmlardan yararlanabilir ve

sosyal yardm kapsamna giren eyler nelerdir?
Sosyal yardmlardan yararlanmak her Kbalnn hakkdr. Devlet, hibir geliri
olmayan ya da asgari cretin altnda geliri olan vatandalarn ve ailelerinin ihtiyalarn karlamak zere sosyal yardmlarda bulunur. Sosyal yardm sistemi ile
gvence altna alnanlar unlardr:
a. zel bakm gerektiren yallar,
b. Fiziksel ya da zihinsel olarak alamayacak durumda olanlar veya farkl sebeplerden tr almamas gerekenler,
c. ocuklarna bakmakta zorlanan bekar anneler,
d. yerlerinden hasta ocuklarna bakmak zere cretsiz izin alm ve bu sebeple yeterli geliri olmayan alan anneler,
e. Hayatn kaybeden ii ve emeklilerin bakmakla ykml olduklar, ancak
lm sonucu yasal olarak maa balanacak kiiler kapsamna girmeyen kimseler,
f. Bakmakla ykml olduu kii says, ald maala geinmesini imkansz klacak kadar fazla olan kimseler,
g. ilerin lm sonucu dul kalan eleri -bu durumlarda sosyal yardm demeleri kesilir ve elerinin iyerlerinde aldklar crete denk bir emekli maa
verilmeye balanr,
h. Uzun sreli tedavi gerektiren hastalklara yakalanm ya da kaza geirmi,
yeterli geliri olmayan iiler,
i. Emeklilie hak kazanmak iin gereken yl baznda alma limitini dolduramam ancak emeklilik yana ulam engelli ya da salam iiler,
j. 17 yana geldiinde hl sosyal gvenlik yardm alarak okuyor olanlar
k. Yukardaki maddelerde durumu belirtilmeyen, ancak acilen sosyal yardma
ihtiya duyan dier kiiler.
Sosyal yardm mallardan, hizmetlerden ve/veya paradan oluabilir. rnein,
hizmetler yal bir vatandan evine gtrlebilir ya da ihtiya sahibi ocuklar
fiziksel veya zihinsel engelliler iin oluturulan yuvalara yerletirilebilir. Akrabalarnn yaad blgelerden uzak yerlerde tbbi yardm almas ya da hastanede
yatmas gerekenler geici olarak barnabilecei bir yere yerletirilebilir.
Mallar ise hepsi cretsiz olmak zere, kiisel eyalardan, mobilyalardan, ev
aletlerinden, gzlk, protez, ortopedik cihazlardan ve/veya dier tbbi cihazlardan oluur.
67
Dzenli olarak ya da acil durumlarda paraya ihtiya duyan aile bireylerine parasal yardm yaplr. Eer periyodik olarak para yardm yaplyorsa, gda ve elektrik, gaz gibi dier temel harcamalar iin yaplr.
Acil durumlarda yaplan parasal yardm ise acilen otobs ya da tren bileti, yiyecek ya da bunun gibi eylere ihtiya duyulduunda yaplr. Bazen ihtiya sahiplerine bu yardmn hepsi birden salanabilir.
21. yzyln balarndan itibaren, sosyal yardm, eitlik ve sosyal adalet gibi deerler gzetilerek daha da kiiselletirildi. nsanlarn hayatlarn etkileyen hassas
konularda yaadklar sorunlar zmeyi de nne hedef olarak koydu. Aralarnda rencilerin ve profesyonellerin bulunduu 43 bin sosyal hizmet uzman
tarafndan yrtlen beslenemeyen ocuklarn bakm, zorlu yaam koullarna
dayanmaya alanlarla, davran problemleri olanlarla, almayan ve okumayan,
younlatrlm eitimlere katlan 16-29 ya aras genlerle, yalnz yaayan ve
olduka dk geliri olan yallarla, engellilerle ve zel eitime muhta olanlarla
ilgilenmek gibi nemli grevlerden bahsetmeden geemeyiz.
Sosyal yardm program erevesinde, sosyal hizmet uzmanlar, yalnz yaayan
ve kendi kendine bakamayacak durumda olan yallarn evlerini ziyaret eder.
(ocuklar ciddi hastalklarla bouan annelere de yardm edilir.) mkanlar el
verdii lde, amar ykama, kuafrlk ve bunun gibi hizmetler de salanr.
ncelik, ihtiya sahibi yallara gda yardm yaplmasna verilmitir. Onlara gda
yardmnn yan sra, yiyecek alabilmeleri iin para yardmnda bulunulur ya da
yemek merkezlerinden yararlanabilmeleri iin yardmc olunur.
Sosyal yardm, bebekleri bir yana girene kadar alan annelere de salanr ve
234 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile hamile kadnlar da bu kapsama alnmtr. ocuklarn bakm iki ebeveynin ortak sorumluluu altndadr. Annenin
lm halinde tm sorumluluk babaya aittir.
67. zel mlkiyet var mdr?

Evet. zel mlkiyet, sahiplerinin fiziksel ve ruhsal ihtiyalarn karlamak iin
kullandklar mallardan oluur. Yasal yollarla elde edilen gelir ve birikimler sonucu alnan iyeri, ev, yazlk, arsa ve dier mlkler kadar bir kiinin ya da ailesinin
kulland tm alet ya da gereler, zel mlkiyetin rnekleridir.
Kbada baka mlkler de bulunur: sosyalist devletin sahip olduu mlkler, siyasal ve sosyal rgtlerin, kitle rgtlerinin sahip olduu mlkler, kooperatifler,
kk iftlikler, i ortaklklar ve zel karakter tayan irketler.
Mallar hem vasiyet braklmasyla hem de yasal yoldan miras braklabilir. 1987
Medeni Kanununa gre, vasiyet ile miras braklmas durumunda, vasiyetler, noter tarafndan onaylanmsa, vasiyeti brakan kiinin kendi eliyle yazlm ve imzalanmsa ya da bir konsolosluk grevlisinin ahitliinde hazrlanmsa geerli
saylr. Bu yasa, merhum vasiyet sahibinin mallarnn, ocuklar ve dier altsoylar,
68
100 SORUDA KBA
eler, kardeler, yeenler ve dier akrabalar tarafndan miras edinilebileceini belirtir.
68. Toprak sahiplii sistemi nasldr?

Kbada yaplan son yasal dnmler erevesinde ok sayda toprak sahiplii
tr vardr. Bunlar, devlete ait topraklar (devlet iftlikleri ve giriimleri), kalc
kullanm hakk verilen topraklar (topran lke hazinesinin bir paras olarak
kald Kooperatif retimin Temel Bileenleri [UBPCler]) ve zel mlk olan
topraklar (iftliklerin iftilerin ahsna ait olmas), kooperatifler (Tarmsal retim Kooperatiflerine [CPAlar] topran veren iftiler) ve devletin emekli vatandalara ya da tarm sektrne ttn ve kahve yetitirmeleri iin tahsis ettii
arsalar.
2004 ylnda, tarma elverili alanlarn yzde 58i UBPClere aitken, yzde
33 de, 3 bin 500 tarm birliinde rgtlenmi olan bamsz iftilerin ya da
kooperatif yelerinindi.
Yllar boyunca, bu iftiler yaklak 2 bin 800 Kredi ve Hizmet Kooperatifi
kurdular. Bu kooperatifler bnyesinde iftiler, sahip olduklar topraklarn mlkiyetini ellerinde tutmaya devam ettiler, ancak retim srecinde hem makine ve
teknik aralar hem de pazarlama konularnda hkmet yardm ve destei alabilmek iin gruplar oluturdular. Onlar da dier Kba vatandalar gibi herhangi bir
vergi demiyorlar, salk ve eitim hizmetlerinden cretsiz yararlanyorlar.
Yaklak 107 bin 200 hektar alan ise devlet tarafndan baz ailelere kullanmalar
iin tahsis edildi. Bu ailelerin yetitirdikleri rnler, retim yntemleri ve toprak
zerinde kurduklar tesisler kendilerine aittir.
69. Neden Kbada hi okuma yazma bilmeyen yok?

1961 ylnda Eitim ve Yksek retim Bakanl tarafndan bir okuma-yazma
kampanyas balatld. Devrimin zaferinden nce, dier nc dnya lkelerinde olduu gibi Kbada da okuma yazma bilmeyen kii says bir hayli yksekti. Moncada Klas basknnn yaand 1953te, Fulgencio Batista ynetimine
kar silahl mcadelenin balad dnemde 500 binden fazla ocuun gidecek
okulu bile yoktu. 10 binin zerinde retmen isizdi. 1958de toplumun yzde
23,6s okuma yazma bilmiyordu.
Devrimin zaferinden hemen iki yl sonra, 1961de balatlan Okuma Yazma
Kampanyas kentler ve krsal blgeler arasnda ba kurulmasna yardmc oldu.
Eitim tugay 260 bin vatandatan oluuyordu: Conrado Bentez Tugayndan
yaklak 100 bin renci, Patria o Muerte (Vatan ya da lm) Tugayndan 13
bin ii, 35 bin profesyonel eitimci ve 120 binden fazla retmen.
Okuma paralar ve gaz lambalar tm Kballarn gurur duyduu bu kampanyann sembolleriydiler. Kyl aileler, retmenler eliinde okuma kitaplaryla
69
bir gaz lambas etrafnda toplanp okuma yazma reniyorlard. Kbann ulusal
kahraman Jos Mart Kbann zgrlemesinin tek yolu eitimdir demitir ve
Devrim, Martnin fikirlerini geree dntrmek zerine kurulmutur.
ABD hkmeti tarafndan silahlandrlan kardevrimci etelerin iftiralarnn,
yalanlarnn ve saldrlarnn srd, okuma yazma retmenlerinin ve kyllerin ldrld, 72 saatten daha ksa srede bastrlan Domuzlar Krfezi karmasnn gerekletii 1961 yl, yani Eitim Yl boyunca kylerde ve kentlerde
707 bin 212 kii okuma yazma rendi.
Ksa sre sonra Kbada okuma yazma bilmeyenlerin oran 3,9a dt. Ardndan bu oran daha da azald. imdi okuma yazma bilmeyen birileri varsa, bunlar
yalnzca renemeyecek kadar yal ya da zihinsel engelli olanlardr.
Bu byk kampanyay tam anlamyla baaryla srdrmek iin, okuma yazmay yeni renenler iin ek programlar ve dk zeka seviyesine sahip kiiler iin
ii yetitirme planlar hazrland. Tm bunlar, ok sayda kiiyi daha ileri eitim
seviyelerine ulatrmak, 1976 ile 1980 yllar arasnda en yksek noktasna ulaan
6. snf bitirme orann ve sonrasnda 9. snf bitiren kii saysn artrmak iin
gerekletirildi. Program sonunda 650 bin ii 9. snf bitirmi oldu.
21. yzylda eitimle ilgili olarak daha fazla sayda ve daha nitelikli hedefler belirlendi. niversitelerin yaygnlatrlmas sayesinde artk tm Kba vatandalar
-cra blgelerde yaayanlar da dahil olmak zere- yksek renim merkezlerinde
eitim grebilme olanana sahip. Ama, Kbay dnyann en kltrl lkesi haline getirmek.
Ayn zamanda, eitim alannda da dayanma rnei sergilendi. Amerikan
lkeleri, Afrika ve Okyanusya vatandalarna, Evet, yapabilirim, Evet, devam
edebilirim gibi Kba tarafndan gelitirilen programlarla okuma-yazma renme, somut ve gzel sonular elde etme imkan saland.
70. Eitimin sreklilii nasl garanti altna alnr?

Gnmzde tm lke byk bir okula dntrlyor ve lkenin en cra kelerindeki vatandalara bile kapsaml eitim alma imkan sunuluyor. Bu, her yerellikte niversite eitimi verilmesini amalayan bir program ile yksek retim
kurumlarnn yaygnlatrlmasyla, tm vatandalarn ilk ve orta dereceli okullar
kadar yksek retime de hibir cret demeden devam edebilmesi iin frsat
yaratma politikas sayesinde gerek oluyor.
Kba Devriminin gerekletii 1959da lkede yalnzca 15 bin niversite
rencisi vard. 2008 ylnda Havana niversitesinin 280. yldnmnde, lkedeki 65 yksek retim merkezi ve niversiteler bnyesindeki 3150 yerlekede 747 bin 554 niversite rencisi eitim almaktayd. Yerlekeler arasnda
Eitim ve Yksek retim Bakanl, Ulusal Spor, Beden Eitimi ve Dinlenme
Enstits (INDER), eker fabrikalar etrafndaki kk kylerde bulunan Tarea
70
100 SORUDA KBA
lvaro Reynosolar ve hapishanelere ait olanlar da vardr. Ayrca Halk Sal

Bakanlna bal niversite merkezleri arasnda salkla ilgili eitim verilen poliklinikler, salk merkezleri ve kan bankalar da bulunur. ou Tbbi Bilimler ve
Salk Teknolojisi ile ilgili blmlerde olmak zere, dnyann 121 lkesinden 30
bin niversite rencisi de Kbada eitim grr.
Baka bir hedefe daha baaryla ulalmtr: 18 bini yabanc uyruklu olmak
zere 840 bin renci Kba niversitelerinden mezun olmutur. Ayrca, Bilimsel
Dereceler Komisyonu kurulduundan beri, yani otuz ylda, Kbada 8 binin zerinde doktora rencisi mezun olmutur.
Kba, en yksek eitim oranna sahip lkeler arasndadr. 6 ile 14 ya aras ocuklarn neredeyse yzde 100 eitim grmektedir. Bu oran 6-11 ya aras ocuklar iin yzde 99,7dir.
6 yan altndaki ocuklara da eitli kurumlar tarafndan salk ve eitim hizmeti verilir. 5 yandaki ocuklarn kree gitme oran yzde 96,9dur.
ehir merkezlerinde yer alan ortaokullar (ESBUlar) ve krsal alanlarda yer
alan ortaokullar (ESBECler) ile birlikte toplam 227 merkezde 100 binden fazla
renci okur. 2008de ortaokuldan mezun olan rencilerin yzde 98,2si liseye
ya da teknik okullara devam etmitir.
Dalk blgelerdeki 150 bin renciye 2 bin 500 okulda 12 bin retmen
hizmet verir. Bu say her 11 renciye bir retmen dt anlamna gelir. Bu
okullar da, ehirdeki okullardakilerle ayn grsel ve iitsel teknolojik ekipmanla
donatlmtr.
Tm Kba vatandalarna ayrm yaplmakszn niversite eitimi verilmesi
politikas ile niversiteler sahip olduklar yerlekeleri korurken krsala doru
genilediler. Lise mezunlar, 46 tanesi kk yerleim birimlerindeki niversite merkezlerinde de okutulmak zere 94 farkl blmden birini seerek eitim
gryorlar. Bu proje, niversite eitimini rencilerin yaam alanlarna tayarak
farkl ehirlere tanmalarn nlemek iin uygulamaya kondu.
Birka yl nce Kbada 42 vatandaa 1 retmen dyordu. Bu oran dnyadaki en yksek orand. 2003-2004 retim ylndan itibaren son alt ylda retim eleman ve retmenlerin youn ve kapsaml bir ekilde eitilmesi sonucunda, artk tm ortaokullarda bir snfta en fazla her 20 renciye 1 retmen
dyor. 2001 ylnda, tm snflarda ve lkenin her yerinde bilgi teknolojilerinin
ve grsel iitsel aralarn kullanlmasna ncelik verilerek eitim kurumlarnn fiziksel zelliklerinin gelitirilmesi ve eitim kalitesinin artrlmas iin bir program balatld.
Kballar u sze inanr: Biliyorsan ret, bilmiyorsan ren.
71. Evet, yapabilirim Yntemi nedir?

2008 ubat aynda Havanada dzenlenen 6. Uluslararas Yksek retim
71
Kongresi Universidad 2008de Kbann Evet, yapabilirim program ile 27 lkeden 3 milyonu akn kiinin okuma yazma rendii duyuruldu. Bu programn,
yalnzca spanyolca, ngilizce veya Portekizce deil Bolivya halklarnn Quechua
ve Aymara adl yerel dilleri de dahil olmak zere 12 farkl versiyonu yapld.
Radyo, televizyon ya da video eitim materyali olarak kullanlarak, snrl sayda personel ve dk bteyle hazrlanan okuma yazma program sayesinde ok
sayda kiiye ilk ve ortaokul dzeyinde eitim verildi.
ubat 2005te Havanada Birinci Dnya Okuma Yazma Kongresi dzenlendiinde, okuma yazma retmek iin tasarlanan Evet, yapabilirim ve Evet,
devam edebilirim programlarnn uyguland Amerikan lkeleri, Afrika ve
Okyanusyadan somut ve olumlu rnekler vard. Ayrca programn ngilizce versiyonu Yeni Zelandada kullanld. Brezilya ve baz Afrika lkelerinde kullanlmak
zere Portekizcesi de hazrland.
Yeni Zelandada okuma yazma orannn ykseltilmesi iin yaplan almalardan bahsetmek gerekir: lkede 70 farkl yntem uygulanm ama hibiri baarl
olamamken, Kbann hazrlad program binlerce kiinin okuma yazma renmesini salamt. Sistem, iitme duyusunu byk lde ya da tamamyla
kaybetmi kiilere uygun hale de getirildi.
Kongrede sunulan veriler bir hayli etkileyiciydi: Venezuelada 1.3 milyon kii
okuma yazma rendi ve 6. ve 9. snfa kadar renimlerine devam ediyorlard;
Haitide 150 bin, Nikaraguada yaklak 2 bin 830 kii radyo araclyla okuma
yazmay skt; Meksikada 2005in sonunda 14 binden fazla kii bu programla
okuma yazma renmiti; eitli lkelerden 260 bin kii hala televizyon ve radyo
araclyla programa devam ediyor.
Birka ay sonra Venezuelann bir ryas gerek olarak gazetelere manet oldu:
Ekim 2005te Venezuela kendisini okuma yazma bilmeyenin olmad blge ilan
etti. Ayn yl Cotacachi, bir yl boyunca Evet, yapabilirim programn uyguladktan sonra Ekvadorun, herkesin okuma yazma bildii ilk blgesi oldu.
Fidel yalnzca eitilmi bir dnyann siyasi bir kltre sahip olabileceini, bu
olmadan daha iyi bir dnyaya ulamann mmkn olamayacan aka sylemitir.
72. Engelli ocuklara nasl eitim verilir?

Fiziksel ya da zihinsel engelli olmas hibir Kbal ocuu okuldan mahrum
klmaz. Onlar iin, retmenlerin ve salk personelinin birlikte altklar zel
okullar kurulmutur.
Devrimin zafer kazand yl Kbada neredeyse hi zel eitim verilmiyordu.
Yaklak 14 kurumda zihinsel, duyma, grme ve konuma engelli 134 ocua
baklyordu. Bu merkezlerin ou zeldi ve hayr kurumlarndan finansal destek
alyordu.
72
100 SORUDA KBA
1980lerde Kba, Engelliler Olimpiyatlarnda yer almaya ve ayn zamanda,

zel eitim veren okullar ina etmeye balad. Bunlardan biri, ocuklarn zel fiziksel ihtiyalarnn karland Panama ile Dayanma Okuludur.
2007nin balarnda yaklak 40 bin renci zel eitim merkezlerine kayt
oldu (yatl okullar, yar yatl okullar ve gndzl okullar) Kba, lkenin her yerinde ocuklar ve genler iin toplamda 527 zel eitim merkezi ve gnlk bakm
merkezine sahip. Farkl sorunlar iin farkl okullar var: zeka gerilii, ge byme,
davran problemleri, konuma bozukluklar, grme azl, alk, sarlk, fiziksel bozukluklar.
Bir ocuu zel eitim merkezine gndermek nemli bir karardr ve ocuk orada gerektii kadar kalmaldr.
Kbada 179 adet bulunan Tan ve Rehberlik Merkezlerinde alan ve ok
sayda disiplinden eleman barndran ekipler, ilk olarak her rencinin psikopedagojik analizini yaparlar. Tan iin kullanlan aralarn maliyetinin ok yksek
olmasna ramen, tm eitim hizmetleri gibi bu hizmetler de cretsizdir.
Fiziksel bozukluklar olan renciler yalnzca protezleri ve/veya tekerlekli sandalyelerini nasl kullanacaklarn deil, bu doutan gelen bozukluklaryla, gelimemi kaslaryla, (kaza sonucu ya da baka sebeplerden kaybettikleri) kolsuz,
bacaksz ya da felli bir ekilde nasl refah iinde yaayacaklarn da renirler.
Kr ve byk lde grme yetisini kaybetmi ocuklara okuma yazma retmek ve ek eitimler vermek iin bir krler alfabesi program dzenlendi. Bu
programla ocuklar yeteneklerine gre, elektronik atlyelerinde almay, bilgisayarlar kullanmay, el ileri ve diki nak yapmay, on parmak yaz yazmay
rendiler. 2007nin sonlarna doru, 300e yakn niversiteye olmak zere yaklak 2 bin 500 renci farkl seviyelerdeki okullara kaydolmutu.
itme engelli renciler 5 ayr gnlk bakmevinde, 16 zel eitim verilen
okulda alan 650 retmen ve 30 yardmc retmen tarafndan eitilir. Ayrca
fiziksel kstlar mevcutsa, retmenler rencileri eitmek zere evlerine gidebilir. Otistik ocuklar iin oluturulmu bir merkezin yan sra, son derece zel
bakma ihtiya duyan 140tan fazla rencinin devam ettii bir grme ve iitme
engelliler okulu vardr.
73. Toplumda kadnn rol nedir?

Fidel Castro, kadn konusunda yaplan dnmleri Devrim iinde devrim
olarak tanmlyor. Kadnlar tarafndan gerekletirilen bu sosyopolitik deiimlerde, hi kukusuz, Austos 1960ta kurulan Kba Kadn Federasyonunun
(FMC) pay byktr.
1953te kadnlarn alan nfus iindeki oran yalnzca yzde 17,6 idi; ve
bunlarn da yzde 30u ok dk cretlerle ev ii yapyordu. 2007de ise kamu
sektrnde aktif olarak alanlarn yzde 47sinden fazlasn, teknik ve profes73
yonel igcnn yzde 66,1ini, lkedeki tm aratrmaclarn yzde 48,9unu,

niversite mezunlarnn yzde 63,3n, doktorlarn yzde 56sn, uluslararas
grevlerde alan salk personelinin yzde 52,3n, hakim ve savclarn yzde 71ini kadnlar oluturuyordu. 2008 seimlerinden sonra Halk ktidar Ulusal Meclisindeki kadn delege says artarak toplam delegelerin yzde 43,16sna
ulat.
Ablukann son yllarnda Kbal kadnlar byk bir rol stlendi, nk ailelerini doyurmak, evlerini ve kyafetlerini temiz tutmak gibi sorumluluklara sahipler
- bir hayli dk bteyle bunlar baarmak hi de kolay deil.
1960larn balarnda annelerin alma hayatna katlmas iin kreler ald.
imdi 150 binden fazla ocuk kree ve yar yatl ilkretim okullarna gidiyor.
Yarm milyonu akn kadn Blgesel Milislere (MTT) katld ve eitim alyor.
Bazlar Devrimci Silahl Kuvvetler Bakanlnda ve ileri Bakanlnda sorumluluk alyor.
Gnmzde kadnlar, 1999da balayan fikirler sava sonucunda lkede yrtlen her trl sosyal programa katlabiliyor. alan annelere, ocuklar bir
yan doldurana kadar sosyal gvenlik yardm salanyor. Ayn ekilde, yeni yasa
ile birlikte, hamile kadnlar da ok sayda hizmetten yararlanabiliyor.
74. Peki ya gen Kballar?

11 milyon 237 bin nfuslu Kbada 7,5 milyondan fazla kii Devrimden sonra
dodu. Bu gen nfus, lkeyi savunma ve alma grevlerini omuzunda tayan
byk bir g.
Nesiller boyunca Kbal genler bamszln ve lke karlarnn savunucusu
oldu. 19. yzyldan beri genler Kbann zgrlk savanda ok nemli roller
stlendiler. Daha 16 yanda verdii siyasi mcadeleden tr spanyollara esir
den Jos Mart, ok gen yata zgrlk savanda byk bir cesaret rnei
sergileyen Antonio Maceo zellikle ei benzeri bulunmaz rneklerdir. Sonraki
yllarda ise, Kba Komnist Partisini kuran Julio Antonio Mella, Machado diktatrlne kar mcadelede proletaryann yiit ncs Rubn Martnez Villena,
renci nderi Jos Antonio Echeverra, yeralt hareketinden bir ii olan Gerardo Abreu Fontn, Batista diktatrlne kar direniin sevilen nderi Frank Pais
ve dalarda ve ovalarda adaletsiz statkoya kar savam baka pek ok gen bu
esiz rnekler arasnda saylabilir.
Yaama sevinci ile hatrlanan, Granma ile Kbaya dnen savalar arasnda
olan, 1 Ocak 1959da zafer kazanana dek savaan ve Devrimden ok ksa sre
sonra hayatn kaybeden cesur gerilla Camilo Cienfuegos ve elbette Kbaya ve
daha birok Latin Amerika lkesine giderek lmne dek enternasyonalizm rnei sergileyen Arjantinli Ernesto Guevara da Kba genliinin sembolleri arasndadr.
74
100 SORUDA KBA
Devrimin zaferinden sonra, Kba genlii, dayanma duygularn ve cesaretini birok kez gsterdi: 1961de ounlukla genler tarafndan yrtlen Okuma
Yazma Kampanyasnda, lkenin merkezinde kardevrimci etelere kar yrtlen mcadelede, eker kam hasadnda Kbadaki en alkan rgt olan Gen
i Ordusunda (EJT).
Kba genlii, hem dmana kar hem de yoksullua ve geri kalmla kar
Devrim iin alanlarn en n saflarndadr. On binlerce Kbal gen Afrikada ve
dier Latin Amerika lkelerinde enternasyonalizm rnei sergilemektedir.
En zor zamanlarda, tm iyerlerinde ve okullarda genler, hem ocuklar hem
de yallar tarafndan da sahiplenilen sloganlarla yaptklar ilere canllk katarlar.
arklar syleyip dans ederek ekin ekerler, yabani otlar temizlerler, sebze, kahve
ve dier ekinlerin hasadnda alrlar.
Elin Gonzlez 1999da Miamideki Kba kkenli Amerikan mafyas tarafndan karldnda harekete geen genler bir kez daha lkenin siyasi hareketinde
ok nemli bir rol stlendiklerini gsterdiler.
Kba toplumunu insancl ve kapsaml bir ekilde dntrmeye yardmc olan
Fikirler sava ve sosyal programlarda genler nemli bir yer tutar. rnein, 42
bin genten oluan sosyal iiler program kapsamnda, engelli bireylerin olduu
ya da ciddi ekonomik problemler yaayan ailelerle tanmak iin ziyaret dzenlemek ile Kbada ve dier lkelerde enerji devrimini desteklemek gibi nemli
etkinliklerde bulunurlar.
2007de Gen Komnistler Birlii (UJC) -genlerin siyasi ncs- 45. yldnmn kutlad ve tarihinin en yksek ye saysna ulat: 600 bin militan. Genler burada kendilerini bulduklarn sylyorlar.
75. Yal vatandalar nasl muamele grrler?

Gnmzde, Kba nfusunun 1,8 milyonunu 60 yan zerindeki vatandalar
oluturuyor. 60 yandaki bir bireyin ortalama olarak 20 yl ve hatta art 7-8 yl
daha yaamas beklenir.
1985te yallar toplam nfusun yzde 11,3n oluturuyorken, 2007nin
sonlarnda bu oran 16,2ye ykseldi. Yalnzca 22 ylda yalanma oran yaklak
yzde 5 artt!
Bu, Kbada sala verilen nemin en byk ispatdr. Fakat, uzun bir hayat
srmek ne kadar nemli olsa da, asl mesele, yal vatandalarn yaam kalitelerinin artrlarak, kendi kendilerine yetebildikleri, salkl bir hayata sahip olmalarnn salanmasdr.
Kba, vatandalarnn olabildiince uzun yaayabilmeleri iin olanaklar tanyor. Yallar, neredeyse bir eyrek mr demek olan 60 yandan 80 yana kadarki srete kendi kendilerine yetebilen, ie yarayan ve salkl bireyler olmallar. nsanlar yalandka yaam tarzlar byk lde deiir, bu sebeple fiziksel
75
egzersizler yapmalar salanr, sigara, alkol gibi alkanlklardan uzak tutulmaya

allrlar.
Kbadaki yal vatandalarn yaklak yzde 9u yalnz yayor. Birka kurum,
giysilerini ykamak, evlerini temizlemek, yemeklerini ii yemekhanelerinde
ya da sosyal merkezlerde yiyebilmelerini salamak iin programlar dzenliyor.
Artk baka hizmetler de veriliyor: Sosyal yardm program erevesinde, sosyal
hizmet uzmanlar, yalnz yaayan ve kendi kendine bakamayacak durumda olan
yallarn evlerini ziyaret ediyor. (ocuklar ciddi hastalklarla bouan annelere
de yardm edilir.) mkanlar el verdii lde, amar ykama, kuafrlk ve bunun gibi hizmetler de salanyor. ncelik ihtiya sahibi yallara gda yardm
yaplmasna veriliyor. Onlara gda yardmnn yan sra, yiyecek alabilmeleri iin
para yardmnda bulunuluyor ya da yemek merkezlerinden yararlanabilmeleri
iin yardmc olunuyor.
1980lerde ok gzel bir kulp kuruldu: Bykbabalar ve Bykanneler Kulb. Bu kulp, Halk Sal Bakanl, Spor, beden Eitimi ve Dinlenme Enstits,
Kltr Bakanl ve dier kurumlar tarafndan desteklendi.
Kulbe mensup 60 ya st kadn ve erkekler her gn parklarda, meydanlarda,
caddelerde egzersiz yapmak iin buluurlar.
Kbann iinden getii zor yllarda kulbe yelik ve egzersizlere katlm azald; ancak, sonrasnda yeniden 11 binlere ykseldi. yeler gezilere gidiyor, sanatsal ve kltrel etkinliklere katlyor, doum gn partileri dzenliyor. Kulbe
katlanlarn ila kullanmlarnda azalma, yaama tutkularnda, keyif ve mutluluklarnda art gzlemleniyor.
Yal bakm program, lkenin her kesine merkezler kurulmasyla, ihtiyalar
konusunda bilgi sahibi olmak ve gerektiinde yardm nerisinde bulunmak iin
hizmetleri kiilerin yaam alanlarna yaknlatrlarak srekli gelitiriliyor. Ayrca
ya ilerleyenler iin baka bir seenek de var: 120 Ya Kulb.
76. Kba Cumhuriyeti Kahraman ve Kba Cumhuriyeti

Emek Kahraman olabilmek iin gereken koullar
nelerdir?
Kba Cumhuriyeti Kahraman ve Kba Cumhuriyeti Emek Kahraman onursal unvanlar ile bu unvanlar simgeleyen altn yldz nian ve altn emek nian
hkmet tarafndan verilen en deerli madalyalardr. lki Kbay ve devrimin kazanmlarn emperyalizme kar savunmada stn baar ve hner gsteren silahl
kuvvetler mensuplar ile Kbal veya yabanc sivillere verilmektedir. Ayn nedenlerle ehirler ya da kasabalar da bu niana layk grlebilirler.
Emek kahraman unvan ise bir Kba vatandana ya da yabancya; retim ve
verimliliin arttrlmasna yapt katklardan, ulusal ekonominin canlanmas iin
harcad emekten, ii snfnn kazanmlarnn ve baarlarnn korunmasnda
76
100 SORUDA KBA
gsterdii hnerden ve proletarya enternasyonalizminin gelimesine yapt sra

d katkdan tr verilmektedir.
Kba Cumhuriyeti Kahraman unvanna layk grlen kiiler arasnda en
nemlileri, halklarn terrizme kar korumaya alrken 2001de ABDde casusluk sulamasyla ar cezalara arptrlan be Kbal yurtsever, Fernando
Gonzlez, Ramn Labaino, Gerardo Hernndez, Antonio Guerrero ve Ren
Gonzlezdir. Davalar sresince ok fazla kanun ihlali yapld.
77. mparatorluk tarafndan tutsak edilen 5 Kbal

kahraman kimlerdir?
BEL. Be kahraman. Be yurtsever imparatorluk tarafndan tutsak edildi. Kba genliinin sembolleri Gerardo Hernndez Nordelo, Ren Gonzlez
Sehwerert, Antonio Guerrero Rodrguez, Fernando Gonzlez Llort ve Ramn
Labaino Salazar dnyaca tannyorlar.
ABD topraklarndan Kbaya ynelen terrist faaliyet ve tehditleri rapor etme
grevini yrten be gen adam hakknda Kba ilk kez 20 Haziran 2001de tm
gerekleri aklad.
12 Eyll 1998de tutuklanmalarndan itibaren neredeyse yl sessizlik iinde
geti. Tutuklandklar andan jrinin adaletsiz kararn aklamasna kadar, Miami polisinin ve yetkililerinin utan dolu muamelesini deifre edip knamak iin
uzunca bir sre beklemek gerekti.
Bu hikayenin ba, terrist saldrlarla ilgili 1998 ortalarnda Havanada yaplan ve Kbal uzmanlarla FBI yetkililerinin katld toplantlara kadar uzanabilir.
Toplantlarda Kba, delil niteliinde kapsaml belgeler ortaya koymutur. rnek
olarak, bu belgeler arasnda 1990-1998 yllar arasnda gerekleen 31 terrist faaliyet hakknda soruturma raporlarn ieren 61 klasr yer almaktadr.
Bahsi geen olaylarda el koyulan silahlarn, patlayclarn ve aletlerin detayl
raporlar ve fotoraflar da dosyalara eklenmitir.
Amerikallar, kendilerine sunulan bilgilerin deerini itiraf etseler ve materyalleri inceledikten sonra en ksa zamanda yant vereceklerini ifade etseler de hibir
zaman bir cevap vermediler. ay sonra Kbann en nemli istihbarat kayna
olan be yurtsever Miamide tutukland.
Bir delikte tecrit eklindeki hapislik 17 ay srd. Daha sonra, The St. Petersburg Times tarafndan Ocak 2001de Florida tarihinin en byk casusluk davas
uluslararas medyann ilgisini pek ekmedi balyla duyurulan aibeli bir yarglama sreci balad.
Ayn yln Mays ayndaki bir AFP telgrafnda ise Be ay sren yorucu ahitlikler, ara vermeler ve yzletirmelerden sonra mahkeme esas meseleye dair zm
sunmadan durumalara ara verdi: Bu adamlar ABD askeri birliklerine szmaya
alan tehlikeli casuslar m yoksa sadece Floridadaki Castro kart rgtlere s77
zan ajanlar m? deniyordu.

8 Haziran 2008de Miamideki aibeli yarglama bittiinde be Kbalnn hepsi
korkun ve aslsz iddialarla sulu bulundular. Kbaya kar ABD merkezli terrist faaliyetlerle neden mcadele ettiklerini akladklar bir mesaj Amerikan
halkna ilettiler. Buna misilleme olarak kiisel eyalarna, mektuplarna, fotoraflarna, bir daktilo ve en kk kaleme kadar her eylerine el konarak tekrar
hapishane hcresine kapatldlar. Radyolar bile ellerinden alnd ve tm telefon
konumalar yasakland.
Giydikleri hkmler yledir: Fernando Gonzlez Llort komploculuk, sahte
belge tedarik etmek ve kullanmak ile sahte kimlikle ajanlk yapmak sularndan
19 yla mahkum edildi.
Antonio Guerrero Rodrguez komploculuk ve casusluk sularndan mr
boyu hapse mahkum edildi.
Ramn Labaino Salazar mr boyu hapis, art 18 yla mahkum edildi.
Gerardo Hernndez Nordelo iki kez mr boyu hapis, art 15 yla mahkum
edildi.
Ren Gonzlez Sehwerert komploculuk ve ajanlktan 15 yla mahkum edildi.
Bahsedilmesi gereken bir dier nokta ise 5 Kbal kahramanla dayanmadr.
Be Kbal ile Dayanma Kba Halklar Ak Forumu srasnda 23 Haziran
2001de balamtr. Havanann Cotorro blgesinde dzenlenen forumda Fidel,
dinleyenlere 5 Kbalnn sa salim eve dnecei konusunda yreklerini ferah
tutmalarn syledi.
Ayn yl 29 Aralkta Kba parlamentosu 5 Kbaly cumhuriyet kahraman
unvanyla onurlandrd. Ayrca 2002 yl, mparatorlukta Tutsak Edilen Kahramanlar Yl ilan edildi.
5 Aralk 2004te Havana Kltr Merkezinde dzenlenen 8. Gen Komnistler
Birlii Kongresinin kapan oturumunda yapt konumada Fidel u szleri sarf
etti: mparatorluk tarafndan tutsak edilen be kahramanmz Gen Komnistler
Birlii yesidir. Vahi ve adaletsiz Amerikan hapishanelerinde intikam ve nefret
kurban olmu, onurlarna leke srdrmemi, devrime ve halkmza ballklarn
yitirmemilerdir.
Tm dnyadan yzlerce dayanma rgt Ren, Gerardo, Antonio, Ramn
ve Fernandonun serbest braklmas iin haykrmaktadr. Belinin adaletsizce
yargland ve sonunda mutlaka Kbaya dnecekleri konusunda Fidelle ayn
fikirdedirler.
78. Devrimi savunmak iin Kballar hangi imkanlara sahipler?

Dman saldrs altnda her vatandan nereye gitmesi ve ne yapmas gerektiini bildii bir topyekun sava anlay, lkeyi baaryla savunmay mmkn
klabilir.
78
100 SORUDA KBA
Devrimci Silahl Kuvvetler ve ileri Bakanl devrimin iki silahl gcdr;

ancak vatandalar bir btn olarak Blgesel Milislere (MTT), retim ve Savunma Tugaylarna (BPD) ve yedek kuvvetlere dahil olabilirler. Herkesin, olas
bombalama ve kimyasal sava durumunda ne yaplmas gerektii konusunda bilgilendiren ve askeri eitim veren bu rgtlere katlma imkan vardr.
Milyonlarca erkek ve kadn, dman saldrs altnda kendilerini nasl koruyacaklarn okulda renmektedirler. Btn iiler, ylda bir kere bir gnlk maalarn, her topluluun korunmasn stlenen ademi merkezi paramiliter rgtlenmeler olan Blgesel Milislere balarlar.
Fidelin dedii gibi; parti, hkmet ve halk, emperyalizm var olduka lkenin
savunmasna ncelik verecektir.
Devrimci gardmz hibir zaman dmeyecektir. Tarih bize ok iyi retti ki bu
gerei unutanlar hayatta kalamazlar.
Devrimin zaferinden 45 yl sonra Mays 2004te, ABD ynetimi tarafndan
Kbann bamszlna kasteden yeni saldrgan nlemler alndnda Fidel,
Amerikan bakanna ikinci bir mektup yazarak mevcut koullar altnda lke
igal edilirse, benim herhangi bir nedenle lmm savamamz ve direnme
kapasitemizi etkilemeyecektir. Her politik ve askeri nderin iinde ne yapmas
gerektiini bilen bir bakomutan vardr ve gerektiinde herkes kendisinin bakomutan olabilir. demitir.
Gsteriten uzak bir ekilde skunet ve disiplin iinde Kballar, dmann her
hamlesini karlamak iin kendilerini eitmeye devam ediyorlar. 2007de Devrimci Silahl Kuvvetlerden yz binlerce milis ve yedek asker, muvazzaf birliklerle
beraber lkenin savunma kabiliyetini arttrmak iin Caguarin Operasyonunu
gerekletirdiler.
Fidelin dedii gibi, bu nlemlerden vazgeilemez. Savunma ciddi bir itir!
79. Bir Kbalnn ileyebilecei en ar su nedir?

Cumhuriyet anayasasna gre vatana ihanet en ar sutur ve suun sahibi en
ar cezaya arptrlr.
80. Kbada ka tane mze ve sanat galerisi vardr?

Kbada 289 mze, 122 sanat galerisi ve 307 kltr merkezi vardr. Bunlar, halkn tarihi, bilimsel ve kltrel eitimi iin ilev grrler. Devrimden nce Kbada
yalnzca 7 mze vard. Bunlarn da ou Bamszlk Sava generalleri tarafndan
oluturulmutu. zellikle Bacard ve Agramonte tarafndan oluturulan mzeler
ve Crdenastaki mze ok deerli eyalar ve belgelere ev sahiplii yapar.
1959dan itibaren eitim ve kltr alanndaki faaliyetlere arlk verildi. Yerelliklerde mzeler kurulmas ile ilgili yasa ile birlikte bu faaliyetler, yalnzca mzelere nemli paralarn ve koleksiyonlarn kazandrlmas asndan deil, ayn
79
zamanda insanlar arasnda sanatsal ve kltrel anlamda bir iletiim kurulmas

asndan toplumu kaynatrd.
UNESCO tarafndan yaplan snflandrmaya gre Kbada bulunan 289 mzenin 14 sanat mzesi, 68i tarih mzesi, 5i etnorafya ve arkeoloji mzesi, 7si
bilim ve teknoloji mzesi, 164 genel mze, 9u tarih ve doa bilimleri mzesi
ve 4 arkeoloji mzesi, ayrca 9u da zel merkez olarak kaplarn ziyaretilere
ayor.
4., 5. ve 6. snf mfredatlarnda lke tarihi ile ilgili konular olmasndan dolay
mzeler, okullardaki eitimin bir paras.
Gzel Sanatlar Mzesi, Devrim ve Okuma Yazma Kampanyas Mzesi, Felipe Poey Bilim Akademisi Mzesi, Ssleme Sanatlar Mzesi, Napolyon Dnemi Mzesi ve Ernest Hemingwayin Evi, Havanada en ok ziyaret edilen mzeler arasndadr. Eskiden Kbadaki spanyol valisinin Saray olan ehir Mzesi,
UNESCO dnya mirasnn bir paras olan Eski Havanaya binlerce turist eker.
Dier ehirlerdeki en nemli mzeler arasnda Pinar del Rodaki Tranquilino
Sandalio de Noda Doa Bilimleri Mzesi, Matanzastaki Domuzlar Krfezi Mzesi, Villa Claradaki Remedios enlikleri Mzesi, Trinidaddaki Romantik Mze,
Guamuhaya Arkeoloji Mzesi, Kardevrimci etelere Kar Mcadele Mzesi,
Holgundeki Ban Kzlderili Kbal Mzesi, Santiago de Cubadaki Siboney iftlii, 26 Temmuz Mzesi ve Korsan Mzesi yer alr.
lke apnda bir kltrel canlanma yaandndan, kltr merkezleri ve sanat
galerilerini ziyaret eden kii says son yllarda giderek artmaktadr.
81. Ernest Hemingwayin Kbada brakt izler nelerdir?

Yal Adam ve Deniz, anlar Kimin in alyor, leden Sonra lm, Aknt
Adalar ve Amerikan Edebiyatndaki daha pek ok nemli eserin yazar Ernest
Hemingway Kbann bakentinde silinmez izler brakmtr.
Hemingway 1952de arkada Earl Wilsona Kbada yazmak asndan ansl
olduunu yazmtr. 1928 Nisannda Havanaya gelen yazar 22 yl Kbada yaamtr. Eski Havanada Obispo ve Monserrate Caddelerinin kesinde yer alan,
srekli gelip Daiquiri (Kba romu, buz paracklar ve misket limonu suyu ile
yaplan bir kokteyl) itii Floridita Restoran Bar, yazarn urak yerleri arasndadr ve sayesinde dnyaca nl bir mekan haline gelmitir. Yazarn gerek boyutlarndaki bronz heykeli buraya yerletirilmitir ve burada her Papas veya zel
Daiquiri smarlandnda Hemingway hatrlanr, nk o en sevdii ikiye bu
adlar takmtr.
Burann hemen yaknlarnda Ambos Mundos Oteli bulunur. Hemingway karada olduu srece bu otelin beinci katndaki bir odada kalrd. Bu sebeple buras
onun srekli yaz yazd yerlerden biriydi. Kendisinin de dedii gibi pencereleri
eski katedrali, kuzeye doru bakldnda denizi ve krfezin giriini ve douda ise
80
100 SORUDA KBA
Casablanca Yarmadasnda limana doru inen evlerin kiremit atlarn grrd.

Gazeteci George Plimpton, Hemingwayin, Ambos Mundos Otelinin yazmak
iin iyi bir yer olduunu sylediini yazmt.
Havana Katedraline doru, misket limonu suyu, sarmsakl sos ve siyah fasulyelerle kzarm domuz eti, avize aac ya da Kulkas kknn az sulandrc
tadyla Bodeguita del Medio uzanr. ou kii Daiquirim Floriditada, Mojitom
Bodeguitada diyen Hemingwayin de etkisiyle ayn eyi syler. Mojito da rom,
eker, buz paracklar, su ve naneyle yaplan bir kokteyldir.
Hemingway 1940larda, 10 yl sonra Kbaya geldiinde yeni kars Martha
Gellhornu da yannda getirdi. Otel odas, ona yazmas iin zel bir alan oluturacak kadar geni olmad iin ev arad ve San Francisco de Pauladaki Viga
iftliini kiralad. Daha sonra buray satn ald. Hemingwayin Kbadaki evi
olan bu iftlik imdi, kiisel eyalar, avlad hayvanlarn balar ve kitaplaryla
dolu Hemingway Mzesi olarak duruyor.
Mze, Papann -arkadalarnn onu byle armasndan holanrd- iinde
yaad atmosferi ziyaretilere sunuyor.
2004-2006 dneminde, Hemingwayin 21 yl yaad ev tamamyla restore
edildi. Restorasyon srasnda yaymlanmam notlarnn bulunmas hayat hakknda yeni aratrmalar yaplmasna yol at.
Bazlar Hemingwayin 1,83 metre uzunluunda olduunu sylemesine ramen, ou kii onun iri olduundan 1,83ten uzun gsterdiini belirtiyor. Balklarla ve mtevaz halkla arkada olduu Cojmar limanna yat Pilar demirleyip
Viga iftliinde karsyla birlikte yaayan, Eski Havanadaki eitli barlara gidip
ien ve Havana sokaklarndan Plymouthuyla gezinmekten holanan Hemingway
ile ilgili efsaneler anlatlr durur.
Biyografi yazarlarna gre Hemingway ounlukla Viga iftliinde, Floridita
barnda ve Pilarda bulunurdu. Pilara yedi kii alr, yaklak saatte 10 mil hzla 500
mil yol alrd. Cojmar dnda en sevdii limanlar Jamanitas ve Casablanca idi.
Yal Adam ve Deniz ile Aknt Adalarnda, Hemingwayin Cojmardaki en
sevdii restoran bar olan La Terrazay tasvir eder. Ayrca Cojmar sahiline yakn bir kk parkta da Hemingwayin bronz bir bst yer alr. Anlatlana gre,
balk arkadalar yazarn lmn rendiklerinde onu onurlandrmak adna
teknelerinin pervanelerini skp bu bst yaptrrlar. Bir heykeltrala anlarlar ve o da Hemingwayin bstn cret almadan yapmak istediini syler. Bu
bst, ok gld ve ok hayal kurduu Karayip sahili yaknndaki Hemingway
Bulvarnda grebilirsiniz.
Her yl Havana aklarnda Ernest Hemingway Uluslararas Klbal Avlama
Turnuvas dzenlenir. 1950de ilk turnuvay dzenleyen kii olduu iin bugnk uluslararas turnuvaya Hemingwayin ad verilir. Havanan hemen batsndaki
Playaya bal Santa Fedeki Hemingway Marinasna klbal tutmak iin olta81
sn suya sallayp ansn deneyen balklar ve tuttuklar balklarla ilgili hikayeler

anlatlr.
82. Kba Kltr Gn ne zamandr?

1868de Bayamoda Kba Ulusal Marnn ilk kez sylendii gn olan 20 Ekim,
Kba Kltr Gn olarak kutlanr.
Kbann spanyol ve Afrika kkenli kendine zg bir kltr vardr ve Kbada
yaam dier halklarn mimari, mzik ve dil zerinde brakt izlerle de zenginlemitir. Jos Mart, Flix Varela, Jos Antonio Saco ve Jos de la Luz y Caballero, sanat ve edebiyat alannda
19. yzyln dnyaca nl deerleri arasndadr ve Kba tarihinde nemli bir
yer tutarlar.
Bir lkede kltrden bahsedebilmek iin, o lkede kltrn en cra blgelere
kadar ulaabilmi olmas, ok sayda kii tarafndan zenginletirilmi ve benimsenmi olmas gerekir. Bu, Kbada Devrimden sonra Sierra Maestra ve dier
dalk blgelere ulatrlan gezici ktphanelerle, mobil projektrlerle, bale gruplaryla, senfoni orkestralaryla ve tiyatro topluluklaryla gerekletirildi.
Dnya mzii, yllar nce Miguel Falde tarafndan yaratlan danzn ve son
zamanlarda a-a-a gibi Kbaya zg danslarla zenginleti. Neredeyse herkes,
Ernesto Lecuona ve Gonzalo Roigin melodilerini, Benny Mornin ritimlerini,
Irakere Grubunun ok sesli mziini, piyanoda Frank Fernndezi, gitarda Leo
Brouweri, Sindo Garay ve Manuel Coronann arklarn dinledi. imdi de Pablo
Milansi ve Silvio Rodrguezi dinliyor. Aragn grubu, Charanga Habanera, VanVan, Adalberto y su Son, Camerata Romeu ise lke apnda sevilen ok sayda
mzik grubundan sadece bazlar.
Taino ve Siboney kzlderilileri ritmik danslaryla Conquistadorlar (spanyol
igalciler) bylyordu. Gnmzde ise Babalerin Alicia Alonso ile Kba Ulusal Balesi , Camagey Balesi, Ulusal Dans Grubu, Folklor Grubu, Lizt Alfonso
Balesi ve baka dans topluluklar uluslararas dzeyde tannyor.
Edebiyatta, deneme yazar Juan Marinello, romanc Alejo Carpentier, Jos
Lezama Lima ve Manuel Cofio, yk yazar Alfonso Hernndez Cat, Onelio
Jorge Cardoso, Dora Alonso, air Nicols Guilln, Carilda Oliver Labra, Dulce
Mara Loynaz, Jess Orta Ruiz, tarihi Emilio Roig de Leuchsenring ve Eusebio
Leal nde gelenler arasndadr.
Ren Portocarrero , Wifredo Lam, Amelia Pelez, son zamanlarda Manuel
Mendive, Roberto Fabelo ve Zayda del Ronun eserleri dnyann farkl yerlerindeki nemli sanat galerilerinin duvarlarn ssler. Rita Longa, Manuel Delarra ve
Enrique Iigo en nemli heykeltralardr. Ayrca deri, bakr, tahta, deniz kabuu,
kat ve kanvas ile uraan zanaatkarlar zellikle turistlerin ilgisini eken sanat
eserleri yaratmaktadrlar.
82
100 SORUDA KBA
Kba kltr bunlardan ve daha fazlasndan oluur. Kba lkenin drt bir yanndaki tm yetenekli vatandalarna sanat okullarna ve Sanat Fakltesine gitme
olana sunar. lkenin her yerinde ocuklarn yararlanabilecei ktphaneler,
mzeler, sanat galerileri, mzik ve bale okullar kurar. Herkese kltr oluturan
tm balklarda yeteneklerini gelitirme olana salar.
Kba kltrnden bahsederken, gen nesillerin sanata duyarllk kazanmalar
ve hayranlk duymalarn ve tm Kba halknn genel kltrn gelitirme projesini hayata geirmeyi amalayan sanat eitmenleri hareketinden bahsetmemek
olmaz.
Bu sanat eitmenleri 2001 ylnn balarnda eitilmeye baland. 6 yl sonra
yaklak 9 bin 500 renci bu projeye kaydoldu ve bu renciler u an krelerde,
zel eitim merkezlerinde, ilkokullarda, ortaokullarda ve liselerde grev yapyor.
Bu alanda 30 bin gen yetitirilmesi hedefleniyor.
Kba kltrnn yaylmasna yardmc olan en nemli organizasyonlar
arasnda, Yeni Latin Amerika Film Festivali, Uluslararas Bale Festivali, Las
Tunastaki Jornada Cucalambeana, Gibaradaki Kk Bteli Filmler Festivali,
Cienfuegosdaki Benny Mor Festivali, Santiago de Cubadaki Karayip Festivali,
Romeras de Mayo ve Holgundeki Latin Amerika Kltr Kutlamalar vardr.
Kltr, yzlerindeki glck kadar, mizah anlaylar kadar Kba halknn bir
parasdr. Jos Martnin dedii gibi Eitim zgrlemenin tek yoludur.
83. Kbada yazlan ilk iir hangisidir?

Kbada yazlan ilk iir, 1608de Silveste de Balboa Troya y Quesadann yazd
Espejo de paciencia (Sabrn Aynas)dr. Yazarnn da syledii gibi, iir Kba
Adas Bapapaz Ekselans Fray Juan de las Cabezas Altamiranonun 1604te Manzanillo limannda Kaptan Gilberto Girn tarafndan esir alnmasn anlatr.
Korsan, papaz yakalar ve onu serbest brakmas iin Bayamo halkndan yksek bir fidye ister. Halk ise, talep ettikleri fidyeyi almaya geldiklerinde korsanlara
saldrr ve onlar bozguna uratr. Girnun kafas koparlr ve tm halkn grebilecei bir yerde sergilenir.
Yaplan aratrmaya gre Espejo de paciencia ilk olarak 1838de, iinde bu iirin
de olduu Historia de la Isla y Catedral de Cuba (Adann ve Kba Katedralinin
Hikayesi) adl Papaz Pedro Morell de Santa Cruza ait el yazmasn bulan Jos
Antonio Echevarra tarafndan yaymland.
Sekiz dizelik ktalar halinde yazlm olan iir Kbann doal gzelliklerinden
bahsediyor ve devamnda papazn karldn rendikten sonra Kaptan Gregorio Ramosun, Balboann adann yiitleri diye tanmlad aralarnda Siyahilerin, Kba Kzlderililerinin, Kbada doan spanyollarn da olduu Yara yaknlarnda yaayan 24 kiiyi nasl bir araya getirdiini anlatyor.
Kanarya Adalarnda doan ancak uzun yllar Camageyde yaayan Silvestre
83
de Balboa tarafndan yazlan dizeler, bir siyahi olan Salvadorun mzran bir
Fransz korsann gsne batrp nasl ldrdn anlatr. Hem siyahiler hem
de beyazlar Salvadoru siyahilerin kahraman ilan etmitir.
84. Casa de las Amricas nedir?

1959da , Moncada Klas Basknnda savaan kahramanlardan biri olan
Hayde Santamara tarafndan kurulan Casa de las Amricas7 Havanadaki kltrel kurumlardan birisidir ve yaklak 50 yldr Latin Amerika ve Karayip kltrn etkilemitir.
Casa de las Amricas yenilik atmosferinde farkl bak alarna sahip kiilere
bir diyalog ortam oluturmak zere bir buluma noktas olarak tasarlanmtr. Bu
sebeple Latin Amerikal edebiyatlara, mzisyenlere, oyun yazarlarna; edebiyat,
sanat ve sosyal bilimler rencilerine maddi destek vererek, onlar kamuoyuna
tantarak, dller vererek, yaynlarn basarak kltrel entegrasyonu ilerletmeye
yardmc olur. Ayrca dnyadaki dier benzer kurumlar ve kiilerle deiim programlarna katlr.
1960tan beri, spanyolcadaki en iyi edebiyat eletiri dergisi olan Casa de las
Amricas yaymlyor. Hem dnyann nde gelen aydnlar hem de kariyerlerine yeni balam genler, edebi aratrma ve dnceleriyle bu dergiye katkda
bulunuyor.
Bast dier yaynlar arasnda, bir mzik blteni olan Msica (Mzik), tiyatro
dergisi Conjunto (Grup), Karayip edebiyat, sanat ve tarihi ile ilgili Anales del
Caribe (Karayip Almana), edebiyat, estetik sanatlar, kltr almalar ile ilgili
teorik bir yayn olan ve Kba Yazarlar ve Sanatlar Birlii (UNEAC) ile birlikte
kartlan Criterios (Kriterler) vardr.
Casa de las Amricas Edebiyat dlleri Yarmas 1959dan beri her yl dzenleniyor. Kurum, uluslararas arenaya ilk bu yarma sayesinde kmt. 19601990 yllar arasnda farkl koleksiyonlardan 800 eser yaymlad. 1990lardaki
ekonomik kriz, yaymlanan eser saysn bir hayli drd, ancak dl alan eserler Kolombiyann cmerte katklaryla baslmaya devam edildi. 1998den sonra
artlar dzeldi ve bir sonraki yl kurum hem tek bana hem de baka kurulularla birlikte ok sayda dergi bast. 49 yldr aralksz devam eden bu yarmann srekli yenilendiini ve gelitirildiini sylemek gerek. Kategorileri arasna
bilim kurgunun da eklendii yarmaya artk Portekizce, ngilizce, Franszca gibi
dillerdeki eserlerin yan sra Quechua, Aymara ve Maya dillerindeki eserler de
katlabiliyor.
85. Kbada okuma alkanl nasl gelitirilir?

Kba tm halka okuma alkanl kazandrmak iin alan tek lke deil.
7 Amerikallar Evi
84
100 SORUDA KBA
Dnyann her yerinde aydnlar, ocuklarn ve genlerin kitap okumak yerine televizyon ya da bilgisayar nnde saatler harcamasnn zararlar hakknda uyarlarda
bulunuyor.
Kbada baslan ya da lkeye ithal edilen kitap saysnn azl bu soruna bir
zm retilmesini gerektirdi. Kbada devrimin zaferinden yalnzca ay sonra
byk kitap basmevleri oluturuldu. 31 Mart 1959da Ulusal Basmevi kuruldu.
Ayn yl Don Kiotun 4 cilt halinde 400 bin basks yapld ve tanesi yalnzca 25
centavoya8 satld. Dier nemli dnya klasikleri de baslarak 1961deki Okuma
Yazma Kampanyasnda okuma kitab ve ders arac olarak kullanld.
Kba yllardr, her 6 bin vatandaa bir eser decek kadar kitap basyor. Bunlar arasnda sanat ve edebiyat koleksiyonlar, bilim, teknoloji kitaplar, ocuk ve
genlik yaynlar, dedektif hikayeleri, bilim kurgular, dergiler ve eitimin her dzeyi iin ders kitaplar yer alyor. Ayrca abluka yznden yaanan zel dnemden nce her Kbal eitli konularda ok sayda yayna ulaabiliyordu. Yaklak
500 milyon adet gazete ve 62 milyon dergi datlyordu.
90larn banda balayan ekonomik kriz ile Kba kt -ve bylelikle gazete,
dergi ve kitap- almlarn, kitap ve yabanc dergi ithalini azaltmak zorunda kald.
Bu konudaki geri kalmln ancak belli bir ekonomik dzey yeniden tutturulunca giderebildi.
Kballar bir kez daha okumann bysne kapldlar ve evlerine getirip rahata okuyabilecekleri kitap ve dergi arayna girdiler. Okuma alkanl ocuklar
ve genlere de kazandrld. Ulusal ve yerel gazetelerin tiraj byk lde artt.
Pionero ve Zunzn gibi aylk ocuk dergileri ile Somos Jvenes ve Alma Mater
gibi genlik ve niversite dergileri yaymlanmaya baland. Juventud Tcnica ve
El Caimn Barbudo her iki ayda bir karlmaya baland. Kadn dergileri daha
sklkla ve daha yksek tirajla baslmaya baland.
Arte y Literatura (Sanat ve Edebiyat), Letras Cubanas (Kba Eserleri) ve Gente Nueva (Yeni nsanlar) gibi alanlam yaynevleri ile kitap basm da hzlandrld. rnein, 2005te 477 farkl kitap 4,4 milyon adet basld.
Ayrca baslan kitaplar 375 ktphaneye gnderilerek okuyucularla buluturuluyor ve ulusal okuma programna katk salanyor.
Blgesel Yaynlar programndan, Aile Ktphanesinden ve Uluslararas Kitap
Fuarndan da bahsetmek gerekir. Blgesel Yaynlar sayesinde ok tannmayan
kiiler ve hi kitab baslmam yazarlar tarafndan yazlanlarla, halkn yerelliklerde yaananlar ve yerel gelenekler hakknda bilgi sahibi olmas saland. 3 yllk
zaman diliminde 1.158 kitabn toplam 754 bin kopyas basld.
Aile Ktphanesi, normal kitaplara denenden ok daha dk bir crete iyi
edebi eserler sunuyor; her koleksiyon 25 ayr kitap ve 100 bin kopyadan oluuyor. Bir dayanma rnei olarak, Venezuelay anlatan ikinci koleksiyon Bolivarc
8 100 centavo 1 peso eder. 10 peso yaklak 1 dolar eder.
85
Venezuela Cumhuriyeti ile birlikte basld.

Havana Uluslararas Kitap Fuar yaygnlatrlarak imdi tm lkede dzenleniyor. On binlerce kii fuar ziyaret etmek zere hi tereddt etmeden uzak yerlerden gelip Kbada ve yurtdnda yeni baslan kitaplardan satn alabilmek iin
saatlerce sra bekliyor. Baz ziyaretiler Kballarn kitaba dknl karsnda
olduka aryor.
Her yl Uluslararas Havana Kitap Fuar farkl bir lkeyi konuk olarak arlyor ve bir Kbal yazar dllendiriyor. Fuar bir kutlamaya dnyor. 2002den
2008e kadarki srete sergilenen kitap, ziyareti ve fuara ev sahiplii yapan ehir
saysnda ok byk art yaand. ubat 2008de binin zerinde kitabn 8 milyon
kopyas satld. Bu kltrel etkinlie 40 ehirden milyonlarca kii katld.
Kbann ve 19. yzyln en nemli aydnlarndan Jos Mart yle der: Kitap,
her zaman bir nee kayna, bize kaplar alm gereklik, bizi bekleyen bir arkadatr.
86. Kba Bale Okulu nasl oluturuldu?

Birinci Uluslararas Bale Festivali Alicia ve Fernando Alonsonun yeteneklerinin, yllar boyunca elde ettikleri sanatsal baarlarn, Kbada balenin gelimesi
iin attklar admlarn Devrim tarafndan takdir edilmesi sonucu 1960 baharnda
gerekletirildi.
Sonraki yllar bale almalar asndan ok verimliydi. Sanat okulu mezunu
danslar ve yeni danslar ulusal ve uluslararas arenalarda boy gstermeye balad. Kba, Avrupadan, Asyadan ve Amerika ktasndan nl balerinlerin buluma
noktas oldu. Eski Galiya Merkezindeki Havana Byk Tiyatrosu ve Amadeo
Roldn Tiyatrosu ve lkenin dier blgelerindeki tiyatrolar biletleri yok satan
bale gsterilerine ev sahiplii yapt. Dnya prmiyerleri dzenlendi, dnyann
drt bir yanndan solistler ve gruplar Kba izleyicisiyle bulumaya geldi.
Bu bale aknn kkleri, tartmasz dnyann en iyi balerin ve baletleri arasnda
yer alan Alicia ve Fernando Alonso tarafndan kurulan bale okulu ile oluturulan
yaklak 50 yllk bale geleneinde yatar.
Alicia Alonso yaayan bir efsanedir. Kballar onu 50 yldan fazla bir sre nce,
11 yanda kk bir kzken yer ald Uyuyan Gzel valsinden, New York Bale
Tiyatrosundan, Paris Operasndan, Londra Covent Garden Operasndan, Leningrad Kirov Balesinden, Moskova Boloy Balesinden, 1948de nceleri Alicia Alonso Balesi olarak adlandrlan, sonradan Kba Ulusal Balesi adn alan
ilk Kba balesinin kuruluundan, uluslararas dzeyde n yapm bale sanatlarna verdii eitimlerden hatrlar. Bale ayakkablaryla sahnede szlen Alicia
Alonsodan bahsettiinizde Kba Bale Okulundan bahsediyorsunuz demektir.
86
100 SORUDA KBA
87. Latin Amerika Film Festivali nasl ortaya kt?

Birinci Latin Amerika Film Festivali 1979da Havanada, Latin Amerikal film
yapmclarn tevik etmek, kurgusal filmler, izgi filmler, belgeseller ve dier bilgilendirici eserler gstermek, en gzel filmleri datma ihtiyalarn karlamak
zere gerekletirildi. Toplantlar, seminerler, monografik sergiler dzenlendi,
Yeni Latin Amerika Film Pazar (MECLA) oluturuldu.
Bu film festivali, film yapmclarna fikir paylam iin ortam salamak ve
Kba halkna dier Latin Amerika lkelerinde ekilen filmlerle tantrmak iin
yllk olarak dzenleniyor. Son zamanlarda film festivali lkedeki btn ehirlere
yayld.
En iyi kurgusal filmlere, belgesellere, izgi filmlere Mercan dlleri verilir.
Jrinin, eletirmenlerin, film yapmclarnn ve yedinci sanatseverlerin karsna
kmak olduka zordur.
Bu alanda bir baka baar da, Nobel Edebiyat dll Gabriel Garca
Marquezin bakanlk ettii Yeni Latin Amerika Film Kurumu ile ilikili Uluslararas Film, Televizyon ve Video Okulunun kurulmasdr. Bu okulda, Latin Amerika, Asya ve Afrikadan film yapmcs olma potansiyeli tayanlara temel, orta ve
ileri dzeylerde dersler verildi.
Film Festivali, Kballar iin bir kutlama gibidir. Aralk 2007de 29.su dzenlenen festivalde Kballar harika filmler izleme ansna sahip oldular.
88. Kbada ka tane radyo ve televizyon kanal vardr?

Kba, devrimin zaferinden beri lkenin her yerine elektrik salyor. 1975te lkedeki hanelerin yzde 70ine elektrik salayan Kba bu oranla Latin Amerikadaki
en baarl lkelerden biriydi. 1998te, 1959da rettiinden sekiz kat daha fazla
elektrik retiyordu. 2002de yaplan son Hane ve Nfus Saymnda hanelerin
yzde 95ine elektrik saland ve bu orann kent merkezlerinde yzde 99,6y
bulduu belirlendi.
Bugn Kba nfusunun yzde 99,83 yaynlar dinleme ya da izleme olanana sahip iken, bunlarn yzde 98,2si Cubavisin ve Telerebelde televizyon kanallarn, yzde 91,95i ise Educativo ve Educativo 2 kanallarn izleyebiliyor.
2008in ilk aylarnda Kbada (24 saat haber yayn yapan ) Radio Reloj, (yalnzca enstrmantal mzik yaynlayan) Radio Enciclopedia, Radyo Progreso,
Radyo Rebelde, Radyo Musical Nacional ve (hem spanyolca hem ngilizce yayn yapan) Radyo Tano, 17 blgesel radyo ve 67 yerel radyo olmak zere toplam
97 radyo istasyonu vard. Bunlardan Radyo Havana Kba ksa dalgadan dokuz
dilde yayn yapyor.
Issz blge saysn azaltmak iin lkenin cra kelerine televizyon programlar gsteren bin 925 merkez ald.
Kba drt ulusal televizyon kanalna sahiptir: Cubavisin, Tele Rebelde, Canal
87
Educativo (2002de alan eitim ve kltr kanal ) ve 2004ten bu yana da Canal

Educativo 2 (elence, kltr ve eitim ile ilgili ihtiyalar karlamaya ynelik bir
kanal). Bunlarn yan sra 14 blgesel, 30 yerel ve 1 de uluslararas kanal yayn
yapmaktadr.
Sun Channel adl zel bir televizyon kanal da, turistleri bilgilendirmek ve elendirmek iin uydu araclyla filmler, kltrel belgeseller yaynlyor.
1 Austos 2005ten itibaren, byk medya tekellerine alternatif olarak kurulan
yeni Latin Amerika kanal Telesurdaki programlarn gnlk bir sekisi de televizyon izleyicilerine sunuluyor.
89. Mzik Kballar iin ne ifade eder?

Birok Kbal, mzik adr. Erkeklerin, kadnlarn ve ocuklarn bu mizacnn
sebebi onlarn Afrikal ve spanyol kkenli olmalardr. Siyahi kleler Afrikadaki
kltrlerinin bir paras olan mzik ve dans beraberlerinde Kbaya getirdiler
ve onlarn ritimleri spanyol ezgileriyle birleti. Bylece gecekondu sakinlerinin
kasalara vurarak aldklar rumba ve duygusal guaguanc ortaya kt.
Danza, habanera ve danzn danslarnn doduu 19. yzyln ilk yarsnda
Kba burjuvazisi arasnda kadril dans popler oldu. Ayrca, Kba mzii Oriente blgesinde deiime urad ve son dodu.
20. yzyln ilk birka on ylnda son Havanaya ulat ve gerek Kba mzii olarak pekiti. Habanera, 19. yzyl sonunda dorua ulaan guajira ve criolla
gibi dans mzikleri; spanyol opereti, talyan romantizmi ve Fransz baladnn bir
kombinasyonu olan Kba bolerosu ile yer deitirdi.
Birok insan Kba mziinin 50lerde mambo (Dmaso Prez Prado ile
Meksikada en popler zamann yaamtr) ve a a (Enrique Jorrn ve Amrica
Orkestras tarafndan yaratlmtr) ile dorua ulatn dnr.
O dnemde birok Kba yedilisi, grubu, bando ve orkestras, bestecisi ve arkcs dnyaca nl oldu. Guantanameray (Guantnamolu kz) poplerletiren
Joseto Fernndez de bunlarn arasndadr.
60lar, Pacho Alonso ile birlike bugne kadar devam eden drt yeni ritim getirmitir: pachanga, mozambique, pac ve piln. 60larn sonunda, olaanst
mzik adamlar Pablo Milans ve Silvio Rodrguez ile 70lerde olgunlua ulaan
yeni bir hareket ortaya kt.
Son birka ylda farkl ritim ve enstrmanlarla farkl sesler arayan ama kklerinden kopmayan deneysel gruplar ortaya kt. u anda Kba mziinin dnyada yeniden douuyla; biri geleneksel, dieri farkl tarzlar birletiren yeniliki iki
akmdan sz edilebilir.
Son zamanlarda baz Kbal mzisyenler Afro-Latin cazn gelitiriyorlar. Aralarnda mzii Avrupa ve ABDde bile dinleyenleri byleyen Gonzalito Rubalcaba da bulunuyor.
88
100 SORUDA KBA
90larn ortasnda birka salsa grubu ortaya kt ve Kbada olduu kadar yurtdnda da bir hayli popler oldu.
Bir caz virtz olan ve iki kere Grammy dlne layk grlen piyanist Chucho Valds zellikle hatrlanmaldr.
Sz konusu caz olduunda, 25 yldr dzenlenen ve farkl ktalardan olaanst caz sanatlarnn bulutuu Caz Plaza Uluslararas Festivali zel bir vurguyu
hak etmektedir.
Kballar dansa da aktrlar. Smrgecilik zamanlarndan nce bile dans, toplumda derin kklere sahip bir etkinlik olarak kabul edilmekte idi.
Mzik, gemite olduu gibi bugn de Kba yaam tarznn en etkileyici unsurlarndan biridir.
90. En nl Kba arks hangisidir?

Kbann en nl arks, hi kukusuz ritmi tm dnya tarafndan bilinen
ve Kba halk ile dayanma toplantlarnda sklkla alnan Guantanamera
(Guantnamolu Kz) dr. arknn mzii 1929da Joseto Fernndez (19081979) tarafndan bestelenmitir. Basit bir nakarattan oluan arkya sonradan
uydurma 10 dize eklenmitir.
1948den 1959a kadar Joseto Fernndez, yapt bir gnlk radyo programnda,
o an iinden geldii gibi iirletirerek, lkede o gnden bir nceki gn ilenen sulardan bahsediyordu ve bunu yaparken doalama iirlerini Guentanamerann
ezgisi ile seslendiriyordu. Bu, arky ok daha popler yapt.
1950lerin sonlarnda, Kbal mzisyen Hctor Angulo, ABDdeki bir parti sarasnda Jos Martnin Versos Sencillosundan (Basit Dizeler) baz dizeleri
Guantanamerann mziiyle birletirdi.
ABDli folk mzik arkcs Pete Seeger de bunu repertuvarna ekleyerek New
York Carnegiede 8 Haziran 1963te Kba Devrimi ile dayanmak iin dzenlenen konserde syledi. Guantanamera bylelikle dnyaca nl bir ark haline
geldi.
91. Kba yemekleri ve kokteylleri nasldr?

Kba yemekleri de iki mutfan etkisi altndadr: spanyol ve Afrika. Ayrca 19.
yzyldaki in g ile birlikte baz Asya etkileri de grlmektedir.
Kba mutfa, 19. yzylda tipik spanyol mutfandan ayrt ve tavuklu pilav,
siyah fasulyeli pilav, Oriente usul pilav ve krmz fasulye gibi kendine zg yemeklerini retti.
Kbann ulusal yemei ajiaco criollo diye bilinen Kba yahnisidir. Bu yemek
eitli sebzeler ve bitki kkleri ile farkl tr etlerin birlikte piirilmesi ile yaplr. Kullanlan malzemeler ve soslar yahninin her defasnda biraz daha farkl bir
lezzette olmasna neden olur. ounlukla Kba yahnisi, avize aac kk, gulgas
89
Guantanamera
Guantanamera
guajira guantanamera
guantanamera
Yo soy un hombre sincero
de donde crecen las palmas
yo soy un hombre sincero
de donde crecen las palmas
y antes de morirme quiero
echar mis versos del alma
Guantanamera
guantanamera
Mi verso es de un verde claro
y de un carmin encendido
mi verso es de un verde claro
y de un carmin encendido
mi verso es un ciervo herido
que busca en el monte amparo
Guantanamera
guantanamera
Con los pobres de la tierra
quiero yo mi suerte echar
con los pobres de la tierra
quiero yo mi suerte echar
el arroyo de la sierra
me complace mas que el mar
Guantanamera
guantanamera
guajira guantanamera.
90
Guantanamolu kz,
Guantanmolu bir kyl kz
Guantanamolu kz,
Drst bir insanm ben,
palmiyeler lkesinden.
lmeden nce, paylamak isterim
ruhumdan akp gelen bu iirleri.
Guantanamolu kz,
Guantanamolu kz,
iirlerim parlak yeildir,
ama yine de kzl alevler gibidir.
iirlerim yaral bir ceylana benzer,
dada kurtarlmay bekler.
Guantanamolu kz,
Guantanamolu kz,
Dnyann yoksul insanlaryla,
neyim varsa paylamak isterim.
dalarn clz dereleri
denizlerden daha mutlu eder beni.
Guantanamolu kz,
Guantanamolu kz,
100 SORUDA KBA
kk, tatl patates, patates, sar muz, yeil muz, msr ile kurutulmu ve tuzlanm
et paralarndan yaplr.
Dier Kbaya zg yemekler arasnda kzartlm ya da frnlanm domuz eti,
ezilmi yeil muz (tostones), kzarm jambon rostosu ve doranm biftek vardr.
En nl Kba iecekleri ise rom ve eker kamndan yaplan gl bir baka ikidir. kincisi yllandrlp damtldnda romla ayn kalitede bir iki haline gelir.
Havana Club romu en iyi bilinen markadr. Dnya pazarnda yer etmi dier markalar arasnda Caney, Legendario, Matusaln, Varadero ve Bucanero da vardr.
Rom sek ya da buzla iilebilir. Kbada dnyaca nl pek ok farkl eit kokteyl yaplr: Cuba Libre (beyaz rom, kola, misket limonu suyu ve buzla hazrlanr,
misket limonu dilimi ile servis edilir), Mojito (rom, eker, buz paracklar, su ve
naneden yaplan ferahlatc bir ikidir), Daiquiri (rom, eker, buz paracklar ve
misket limonu suyu ile hazrlanr). Dier nl Kba kokteylleri Cubanito, Presidente, Manhattan, Saoco ve Isla de Pinostur.
2007 sonunda Barcelonada dzenlenen Monde Selectionda (Uluslararas Sekin rnler Enstits) altn madalya alan Bucanero Max birasndan da bahsetmek gerekir. Ayn dle layk grlen Cristal birasnn da yzde 98i yurtiinde
tketiliyor, geriye kalan az miktarda bira 20 lkede sata sunuluyor.
92. Kbann en nl restoranlar hangileridir?

Havanadaki en nl iki restoran, Dnya Restoranlar Birliinin en iyi 50 restoran arasnda gsterdii Bodeguita del Medio ve Floriditadr.
Bodeguita del Medio, Eski Havanadaki Katedral Meydan yaknlarndadr. Kk ve scak mekannda sunduu Mojitolaryla nldr.
Devlet yetkilileri, bilim insanlar, ressamlar, airler, yazarlar, yapmclar ve dnyann drt bir yanndan Bodeguita del Medionun masalarna oturup gzel bir
le ya da akam yemei -frnlanm ve kzartlm domuz, kzarm yeil muz
(tostones), siyah fasulye, dilimlenmi biftek ve misket limonu suyu ve sarmsakla
avizeaac bitkisi- yiyen her tr insan restorann duvarlarna ve tavanna notlar
yazp imzalarn atarlar.
Floridita ise Eski Havanada Merkez Park yaknlarndaki bir restoran bardr. Srekli buraya gelen Ernest Hemingwayin en sevdii iki olan Daiquiri ilk olarak
burada retilmitir.
93. Kbann en nemli sportif baarlar nelerdir?

Spor, Kbada devrimden sonra hak ettii deeri grmtr ve Kballar bu
alandaki baarlaryla gurur duyarlar. Nereye giderseniz gidin, sadece Kbann
ulusal sporu beyzbol deil futbol, voleybol, basketbol, yzme ve eskrim hakknda
ateli tartmalar yapan insanlar grrsnz.
ocuklar da, o anda hangi ulusal ya da uluslararas ampiyona devam ediyorsa
91
o oyunu oynayarak spor takvimini takip ederler. Onlar parklarda ve yol kenarlarnda futbol, basketbol ve beyzbol oynarken grebilirsiniz. Spor atei Kballarda
genetiktir; Kballar sporu gerekten ok severler.
Kba tarihinde kazanlan tm madalyalarn yzde doksann Olimpiyatlarda,
Pan Amerika, Orta Amerika ve Karayip oyunlarnda devrimden bu yana kazanlan 2 binden fazla altn madalya oluturmaktadr. Madalya saysnn lke nfusuna oran asndan karlatrldnda Kbann olimpiyatlardaki baars aka
ortaya kar.
Kbaya ilk altn madalyasn kazandran 54 kilo boksr Orlando Martnezi,
Kolombiyadaki Pan Amerikan Oyunlarnda ilk kez dnya rekoru kran Pedro
Prez Dueas, Montreal Olimpiyatnda Alberto Juantorenay, art arda olimpiyat kazanan ar siklet boksr Tefilo Stevensonu, 7. Dnya ampiyonasnda
altn madalya kazanan bayan voleybol takmn, Gteborgda dzenlenen 5. Dnya ampiyonasnda byk bir cesaret ve kararllk rnei gstererek altn madalya kazanan atlet Ana Fidelia Quirotu ve Javier Sotomayorun baarlarn asla
unutmayacaz.
ubat 2001de Fidelin aln yapt Uluslararas Beden Eitimi ve Spor
Okulundan zellikle bahsetmek gerekir. 75 lkeden 1200den fazla renci barnma, yemek, salk ve eitim giderleri karlanarak ve hatta harlk da alarak bu
okulda eitim grmektedir. Okulun amac Fidel tarafndan aka belirtilmitir:
Bu salkl ve alakgnll etkinlii kendi lkelerinde yaygnlatracak sporcular yetitirmek. lk dnemde 54 lkeden 1000in zerinde gen bu okuldan
mezun olmutur.
Dominik Cumhuriyetinde gerekletirilen 2003 Pan-Amerikan Oyunlarnda
Kba delegasyonu 22 dalda 154 madalya kazand: 72 altn, 41 gm ve 39
bronz.
Boks, beyzbol, kano, krek, gre, judo, artistik jimnastik ve voleybolda birinci; atclk, eskrim, bisiklet, atletizm ve basketbol dallarnda ise ikinci srada yer
ald.
Drt yl sonra Brezilyann Rio de Janeiro kentinde yaplan 15. Pan-Amerikan
Oyunlarnda ise Kba 23 dalda 135 madalya kazand: 59 altn, 35 gm ve 41
bronz. Madalya sralamasnda ABDnin ardndan ikinci srada yer ald.
Austos 2004te yaplan Atina Olimpiyatna katlan Kba delegasyonunun
bugne kadar Olimpiyatlara katlan Kba delegasyonlarnn en genci olduunu
vurgulamak gerekir. Atletlerin yzde 95,3 Ulusal Okul Oyunlarna katlmt
ve yzde 70i olimpiyatlara ilk defa katlyordu. Buna ramen 9u altn toplam 27
madalya ile Latin Amerika birincisi oldular. Kba Olimpiyat Komitesi bakanna gre, Kba, 2008 Pekin Olimpiyatnda, bundan nceki drt olimpiyatta elde
ettii baarla benzer bir baar elde etmitir. Bir insan hakk olarak spor, kitlesel
katlmn ve zaferin garantisidir.
92
100 SORUDA KBA
94. Kba Spor Olimpiyatlar nasldr?

Yeni yzyln banda Kba, dnyaya esiz bir sportif deneyim sunmaktadr:
Kba Spor Olimpiyatlar.
Fidel Castro tarafndan 26 Kasm 2002de al yaplan ve 8 Aralkta son bulan bu olimpiyatlarn ilki, 959u erkek ve 626si bayan toplam 1585 atletin katlmyla son derece kaliteli ve heyecanl bir spor festivaline dnt.
lke apnda birka spor tesisinde yaplan oyunlar srasnda 11 ulusal rekor
krld ve 4 rekor egale edildi. Zorlu yarlar sonunda dou takm (Orientales)
116 altn, 97 gm ve 101 bronz madalya ile kazanan taraf oldu.
Yarmalarn bitiminden bir gn nce ilkokul rencileri, genler ve yallarn
katld e zamanl 11 bin 320 satran karlamas -dnyadaki en geni turnuvayapld ve yarmaclar arasnda Fidel ve Plaza de la Revolucin blgesindeki bir
gnlk bakmevinde yaayan be yanda kk bir kz da vard.
Amerika ktasndaki ilk satran turnuvas da, Antillerin en byk adas olan
Kbann Bayamo ehrinde 1518de gerekletii burada bir kere daha hatrlanm oldu.
ki yl sonra 2004te Fidel yine bu zgn spor olayna katld: 2. Kba Spor
Olimpiyatnn aln yapt. Kbada sadece eitim, salk ve kltr alannda deil sporda da devrim olduunu syledi ve eitim tekniklerinde en etkileyici ilerlemelerin hayata geirilecei balang dzeyindeki 17 Spor Okulunda yenileme
almas yaplacan duyurdu.
Fidel ayrca nc dnya lkelerinde grev yapan soylu ve alkan eitmenlere atfta bulunarak dier uluslarn spordaki geliimlerine yaptklar katky
vd. Kba bayrann dalgalanaca ve ulusal marnn okunaca uluslararas
yarmalarn saysn arttrmak amacyla yabanc lkelerdeki rencilerin, atletlerimizle kyasya rekabete gireceini ve bu sayede daha ok insann Kballarn
hmanizmini reneceini aklad.
Santa Clara ehri devrim meydannda, Komutan Ernesto Che Guevara ve silah arkadalarnn eyalarnn sakland mozolenin yannda gzel bir kapan
treni dzenlendi. Trenin sonunda 13 bin satran tahtasyla Guiness Rekorlar
Kitabna girecek olan bir turnuva dzenlendi ve ilk hamleyi, turnuvaya katlan
eski dnya ampiyonu Anatoli Karpov yapt.
Bu olimpiyat srasnda en gze arpan sporcular jimnastikiler Erick Lpez ve
Leyanet Gonzlez (srasyla 7 ve 5 altn madalya), yzc Imaday Nez (7 altn
madalya) ve jai alai ampiyonu Waltari Agusti oldu. Ulusal eki atma rekoru
sahibi altn madalyal Yipsi Moreno gibi, be altn ve bir gm sahibi bisikleti Yoanka Gonzlez ile srasyla be ve ampiyonluk sahibi kanocular Lancy
Martnez ve Ledis F. Balceiro da vgye deer sporcular oldular. Blgesel bazda
ise bat takm (Occidentales) birinci, dou takm (Orientales) ikinci ve merkez
takm (Centrales) de nc srada yer ald.
93
95. Biyoteknoloji ve ila sanayinin geliimi ne durumda?

Yirmi yldan ksa bir sre nce kurulan, tamamen Kba halkna ait ve zel dnemin tm zorluklarna kar muhafaza edilen Kba biyoteknolojisi, ulusumuzun gelecekteki varlnn garantisi ve devrimci nderliimizin stratejisinin bir
sonucudur.
21. yzyln ilk yllar boyunca yksek teknoloji yatrmlarnn sonucu olarak
biyoteknoloji ve ila sanayi gelimeye devam etti.
2003te, zellikle insan salnda kullanlan son nesil rnlerden oluan 600
patent gelitiren bu brann, ihracattaki oran 2005ten beri artmaktadr. Ticareti
yaplan yeni rnler arasnda ocuklarda akcier iltihab ve menenjite yol aan B
tipi Haemophilus influenzae as ile kanser tedavisinde kullanlan koloni uyarc
faktr ve monoklonal antikor h-R3 de bulunmaktadr.
2007 banda Kba, biyoteknoloji sektrnde Kbada 59 verimli kurulua;
Hindistan, in ve randa 100den fazla rn ve 900 patent ile 40tan fazla lkeye
ihracat yapan bir endstriye sahip durumdadr. Tm bunlar ABDnin uygulad
sk abluka altnda baarlmtr.
Kbal dahi bilim insanlar, ADSin l tedavisi iin ila retmi, bu retrovirs kart ilalar HIV-pozitif hastalara cretsiz verilebilir hale gelmitir.
Bu baarlarn ncesinde Kba, kriz dneminde bile biyoteknoloji ve ila sanayine milyarlarca peso yatrmtr. 90larn sonunda 34 teknik-bilimsel tesis kurulmu, 6 tanesi geniletilmitir. Bunlarn arasnda Finlay Enstits (IF), Genetik
Mhendislik ve Biyoteknoloji Merkezi (CIGB), Molekler mmnoloji Merkezi
(CIM), Saysal Aratrmalar Merkez Enstits (ICID), iki Spirulina (proteinli
bir sebze) tesisi, Ulusal Biyohazrlk Merkezi (CNB) ve Ulusal zotop Merkezi
(CNI) bulunmaktadr.
Kba; ABD, ngiltere, Fransa ve svire ile birlikte, klinikte ADS as denemesi yapabilen dnyada be lkeden biridir. Drt farkl kanser asnn testleri devam etmektedir; ocuklar 13 farkl hastala kar koruyan alarn ou Kbada
retilmitir ve lkede kullanlan 900 ilacn yzde 87si Kbada retilmektedir.
Havanann batsndaki Bilimsel Parkn bir paras olan Saysal Aratrmalar
Merkez Enstits (ICID) lke apndaki hastanelerde ve polikliniklerde kullanlmakta olan 5 bin 647 cihaz retmitir. Bunlarn bin 948 tanesi yurt dnda
grevli Kbal doktorlar tarafndan kullanlmaktadr ve son be ylda 10 bin adedi
ihra edilmitir.
Kardiyoloji servislerinde kullanlan bir dizi cihaz bu enstitde retilmektedir.
Bunlarn arasnda Cardiocid BB (kalp atlarn dinlemede ve analiz etmede kullanlan portatif bir elektrokardiyograf), Excorde (hastann normal yaantsn
engellemeden 24 saat boyunca elektrokardiyograf sinyalini kaydeden bir sistem),
Cardiodef 2 (hastalarn ayltlmasnda kullanlan modern defibrilatr) ve Hipermax (hastann kalp atn ve tansiyonunu 24 saat boyunca lebilen portatif monitr) bulunmaktadr.
94
100 SORUDA KBA
96. Kballar kentsel tarm ile ne kastediyorlar?

Kentsel tarm program, sosyalist bloun dalmas ve Amerikan ablukasnn
younlamas sonucu ortaya kan ekonomik kriz srasnda, nfusun beslenme
ihtiyalarn karlamak amacyla 90larda tevik edildi. u anda ise ayn amaca
hizmet etmekle beraber, nemli bir istihdam kayna durumundadr. 28 bini orta
dereceli teknisyen ve 10 bini niversite rencisi olmak zere -yzde 20si kadn350 bin kiiye i imkan salamaktadr.
Son be ylda kent bahelerinde, entansif sebze bahelerinde ve kent iindeki
arsalarda ortalama 3-4 milyon ton sebze ve taze baharat retildi. Bu miktar, 1997
ylnda gerekleen 140 bin ton ile karlatrldnda nemli bir byme anlamna gelmektedir.
Kbada, kentsel arazilerin 60-70 bin hektar sebze yetitiriciliine ayrlmtr.
Bu alann 1183,4 hektar ileri teknolojinin kullanld ve en yksek verimin elde
edildii kent bahelerinden, kalan ise entansif sebze baheleri ve arsalardan
olumaktadr.
Kentlerde elde edilen sebze ve baharatlar lke apnda 9 bin noktada sata
sunulmaktadr. retimin bir ksm ise hastane ve okullarda kullanlmak zere ayrlmaktadr.
Bakentin sebze bahelerinde her gn, 2.200.000lik Havana nfusu iin kii
bana ortalama 150-300 gram sebze ve baharat retilmektedir.
Uzmanlar kentsel tarmn avantajlar arasnda organik gbre kullanlmas, zararllarn ve neden olduklar hastalklarn biyolojik kontrol ve dier evreyi kirletmeyen uygulamalar saymaktadr. Bu tip tarmn hayata geirilmesinin srdrlebilir kentler yaratmada geici bir yntem olarak deil, kalknmann bir gerei
olarak gndeme geldiini unutmamak gerekir.
97. Kba evreyi korumak iin ne gibi nlemler alyor?

Kba uluslararas konferanslarda da gnlk hayatta da evreyi korumak iin
yaptklaryla n plana kar.
1992de Dnya evre ve Kalknma Konferansnda alnan kararlar dorultusunda 1997de, lkenin srdrlebilir kalknma ve evre politikalarn belirleyecek olan Ulusal evre Stratejisi (EAN) adl bir program oluturuldu. Bu programn en nemli aya, oluturulan evre yasasyd.
evre ile ilgili sorunlar zmek, azaltmak ya da nlemek iin yaplanlar arasnda unlar saylabilir:
- Orman kazandrmak, kirlilik ykn azaltmak ve evre eitimleri dzenlemek iin yaplan faaliyetleri younlatrmay amalayan su havzalar program.
Yksek risk tayan havzalara ulusal ve yerel lekte ncelik verildi.
- Dalk blgelerin srdrlebilir kalknmasn amalayan Turquino Plan.
- Kuraklk ve llemeye kar savaan toprak gelitirme ve koruma program.
95
Bu program, uluslararas konferansta Kba tarafndan alnan kararlarn bir paras olarak bu olumsuzluklara bir son verecek ve bir daha olumalarn engelleyecek
eylemlerin uygulamaya sokulmas iin gelitiriliyor.
- zel koruma alanlar, gen bankalar oluturarak, bozulmu ekosistemlerin rehabilitasyonunu salayarak ve bunun gibi baka imkanlar yaratarak baz trlerin
neslinin tkenmesini engellemeyi amalayan biyolojik eitliliin korunmas iin
eylem plan.
- Kirletilmi alanlarn yeniden kazanlmas - Bu plan, nleyici aralar, rehabilitasyon ve teknolojik modellemeler kullanlarak lkenin en byk evre sorunlarndan birini zmeyi amalyor.
- Kirliliin kaynaklarnn belirlenmesi, zm nerilerinde bulunulmas ve
nlem planlar oluturulmas ile lkenin nemli koylarnn evresel koullarn
gelitirmeyi amalayan krfez ynetim program.
- Tketimi ayarlayarak ve bu sayede enerji tasarrufunu artrarak evre zerinde
olumlu bir etki yaratmay amalayan enerji tasarrufu program (lkede bir enerji
devrimi yapldndan da bahsetmek gerekir.)
98. Enternasyonalizm Kballar iin ne ifade eder?

Enternasyonalizm Kballar -zellikle de Kbal genler- tarafndan ykseltilen bir onur bayradr. Gen Kballar enternasyonalizm iin yalnzca emek
vermekle kalmaz, dnyann drt bir yannda hayatlar pahasna alrlar, nk
Fidelin de dedii gibi enternasyonalist olmann, insanla borcunu demenin bir
yolu olduunu bilirler.
Onlarca Kbal doktor dnyann en cra kelerinde enternasyonalist grevlerde alyor , Kbada ernobil faciasndan etkilenen 14 bin kiiye cretsiz
salk hizmeti sunuyor, Mucize Misyonu ile Latin Amerika lkelerinden gelen
grme zrl hastalar hibir cret almadan ameliyat ediyor. Binlerce Kbal retmen bildiklerini baka corafyalarla paylamaya gidiyor. Ayrca, 120 lkeden
41 bini akn gen Kbada renim gryor.
rnein 2 bin Kbal retmen Nikaraguadaki ocuklara eitim vermeye gitti
ve orada ifti ailelerin yannda ats palmiye yapraklaryla rtlm kulbelerde
ok zor koullar altnda yaadlar, onlarn yedii yemekleri yediler. Bu retmenlerin neredeyse yars kadnd ve ounun ocuklar vard. Fakat onlar, ocuklarn ve ailelerini arkalarnda brakp Nikaraguann dalarna ve krsal blgelerine
retmenlik yapmaya gittiler. Aslnda Nikaragua grevi iin yaplan ar sonucu
29 bin retmen gitmeyi talep etmiti, ancak bu retmenlerden bazlar kardevrimciler tarafndan katledilince buna bir tepki olarak 100 bin retmen daha
gnll oldu.
Gney Angoladaki Nambiyal sivillerden oluan Kasinga mlteci kampndaki acmasz katliamdan sonra katliamdan kurtulan ksz ocuklar ve genler
96
100 SORUDA KBA
Kbaya getirilip yaayacaklar gvenli yerlere ve eitim kurumlarna yerletirildi.

ou imdi uzman olarak kendi lkelerinde grev yapyor.
Bakalar rk Gney Afrika rejimini desteklerken Kballar, Angolallar, Namibyallar ve Afrika Ulusal Kongresinden bamszlk savalaryla birlikte,
Angolann, Namibyann bamszl iin rk ayrmna kar savaarak canlarn
tehlikeye attlar. Kballar bunun karlnda hibir ey beklemediler. te Kba
enternasyonalizmi budur.
imdilerde Kba, 120den fazla ortak komisyon araclyla 165 lke ile ibirlii yapyor. 2003 yl Kba enternasyonalizminin 40. yldnm idi. 1963te ilk
Kba salk tugay Cezayire hareket etmiti.
Kba dier lkelerle en ok salk, eitim ve spor alanlarnda ibirlii yapyordu. Artk fiziki planlama, yaplandrma, su kaynaklar, tarm, balklk, bilim ve
teknoloji gibi alanlarda da ibirlii yrtlmeye baland.
Bugn yalnz tp alannda on binlerce Kbal, 5 ktada, 60tan fazla lkede hizmet veriyor. Byk bir toplam, insanlara okuma yazma retmek iin tasarlanan
Evet, yapabilirim ve Evet, devam edebilirim programlarnn baka lkelerde
uygulanmasna yardmc oluyor. Kba, Afrika ktasndaki 54 lkenin 51i ile ortak almalar yrtyor.
te bunlar, bir halkn insanoluna olan borcunu -mutlulukla ve fedakarlklademek iin sergiledii ibirlii duygusunun eseridir.
99. Fidelin yurttalarna Devlet Konseyi Bakanl

grevinden ayrlacan bildiren son mesaj nasldr?
Sevgili yurttalar,
Geen Cuma, 15 ubatta, bir sonraki makalemde ou yurttan ilgisini ekecek bir
meseleyi ele alacam szn vermitim. Bu nedenle imdi bu mesaj yaymlyorum.
Devlet Konseyini ve Bakann, Bakan Yardmclarn, Sekreterini aday gsterme
ve seme vakti geldi.
Uzun yllar boyunca Devlet Bakanl makamn igal etmenin onurunu yaadm.
15 ubat 1976da Sosyalist Anayasa serbest, dorudan ve gizli bir oylamayla, seme
hakk olan halkn yzde 95inden fazlasnn onayyla kabul edilmiti. lk Ulusal Meclis ayn yl 2 Aralkta kuruldu; sonra da Devlet Konseyini ve Devlet Bakann seti.
ncesinde ben 18 yl boyunca Babakanlk grevini srdrmekteydim. Her zaman
halkn ezici ounluunun desteiyle devrimci almay ilerletecek yetkilere sahip oldum.
Salk durumumun hassasiyetinden haberdar olan baz yabanclar, 31 Temmuz
2006da Devlet Konseyi Bakanlndan geici istifamn ve bu grevi Birinci Devlet
Bakan Yardmcs Ral Castro Ruza brakmn nihai olduunu dndler. Ancak
97
kiisel becerileri nedeniyle ayn zamanda Silahl Kuvvetler Bakan olan Ral ile Parti
ve Devlet nderliinin dier kadrolar, kt salk durumuma karn beni kamu yaamnn dnda grmeye istekli deillerdi.
Benden kurtulmak iin her yolu denemi olan hasmmn karsnda zor duruma
dyordum ve buna uymak konusunda isteksizdim.
Daha sonraki zorunlu istirahat dnemimde aklmn tam kontroln geri kazandm gibi, oka okumak ve dinlenmek iin de vaktim oldu. Dinlenme ve iyileme
programlarndan artakalan pek ok saatimi yaz yazmaya ayracak fiziksel gc topladm. Sade mantk bu iin olanaklarm dahilinde olduunu gsteriyordu. te yandan salmdan bahsederken umutlarn yeermesini nlemek konusunda fazlasyla
dikkatliydim, nk bunun aksi bir son, savan ortasndaki halkmz iin yaralayc
olurdu. Bu nedenle ilk grevim, halkmz siyasal ve psikolojik olarak bunca yllk mcadelenin ardndan yokluuma altrmakt. yilememin risklerden azade olmadn tekrarlayp durdum.
Dileim, grevlerimi son nefesime kadar srdrebilmekti. Ancak elimden gelen bu
kadar.
Devrimimizin kaderi zerinde belirleyici nem tayan nice kararlarn alnaca
parlamentoya beni vekil seerek onurlandran ok sevgili yurttalarma diyorum ki;
Devlet Konseyi Bakanl ve Bakomutanlk grevlerine asla talip olmayacam ve
bu grevleri kabul etmeyeceim, tekrarlyorum, asla talip olmayacam ve bu grevleri
kabul etmeyeceim.
Ulusal Televizyonda yaymlanan Yuvarlak Masa programnn ynetmeni Randy
Alonsoya yazdm ve benim isteim zerine kamuoyuyla paylalan ksa mektuplarda, her ne kadar bu mektuplarn alcs bile amacmn farknda olmasa da, bugn
yazdm bu mesajn ipularn belli etmeden verdim. Gazetecilik okulundaki rencilik yllarndan ok iyi tandm Randyye gveniyordum. Vilayetlerdeki niversite rencilerinin balca temsilcileriyle yaadklar Kohlydeki byk evin ktphanesinde
her hafta grrdm. Bugn tm lke dev bir niversite oldu.
Aada 17 Aralk 2007de Randyye yazlm mektuptan kimi paragraflar var:
Ortalamada 12 yllk eitim dzeyine ve bir milyon niversite mezununa sahip
olan ve tm vatandalarna hibir ekilde ayrmcla uramadan eitim alma olanan gerekten sunan Kba toplumunun gncel sorunlarna verilecek yantlarn, her
somut soru iin bir satran oyunundakinden daha fazla deiken gerektirdiini dnyorum. Tek bir ayrnty bile grmezden gelemeyiz; eer devrimci toplumdaki bir
insann akl, igdlerinin nne geecekse, bu, kolay bir yol deil.
Benim temel grevim, makamma yapmak ya da gen insanlarn nn kesmek
deil, mtevaz deeri iinde yaama ayrcalna sahip olduum zel dnemden gelen, kendi deneyimim ve fikirlerimle katkda bulunmak.
Niemeyer gibi, ben de kiinin sonuna kadar tutarl olmas gerektiine inanyorum.
98
100 SORUDA KBA
8 Ocak 2008 tarihli mektuptan:

...Birleik oyun sk bir destekisiyim (bunun bilinmeyen erdemleri koruyan bir
ilke olduunu dnyorum), nk bu, bize eski sosyalist blok lkelerinden gelen tek
aday uygulamasn kopyalama eiliminden kanma olana salad. te yandan sosyalist bloun Kba ile dayanmas da ei benzeri grlmemi bir olguydu. Sosyalizmi
kurmaya dnk bu ilk giriime derin sayg duyuyorum; biz de onun sayesinde, setiimiz yolda ilerleme ansn elde ettik.
Ve bu mektupta tekrarladm: ... Asla unutmayn ki, dnyann btn an bir msr
tanesine sar.
Bu nedenle, fiziksel olarak sunabileceimden daha fazla hareket ve zaman gerektiren bir sorumluluu kabul etmek vicdanma ihanet olurdu.
Neyse ki, Devrimimiz hl eski tfek kadrolara ve srecin ilk aamalarnda ok
gen olanlara gvenebilir. Kimileri dalardaki savaa katldklarnda ve daha sonra
enternasyonalist grevlerdeki kahramanlklaryla lkelerine zafer kazandrdklarnda
ok genti, neredeyse ocuktular. Onlar bu grev deiikliini gerekletirecek yetkiye ve
deneyime sahip. Ayrca karmak ve neredeyse imkansz olan devrimi rgtleme ve
ynetme sanatn bizimle beraber renen ara kuak da var.
Yol her zaman zor olacak ve herkesin akll abalarn gerektirecek. zr dilemenin,
ya da bunun antitezi olan kendini sulamann szde kolay yoluna gvenmiyorum.
Her zaman, olabilecein en ktsne hazr olmalyz. Baarlyken mtevaz olduumuz kadar, g durumdayken de salam durma ilkemizi unutamayz. Yenmemiz
gereken hasmmz fazlasyla gl; ancak yarm yzyl boyunca kendimizden uzak
tutmay baardk.
Size veda etmiyorum. Tek dileim fikirler savanda bir asker olarak arpmak.
Fidel Yoldan Dnceleri bal altnda yaz yazmaya devam edeceim. Elinizin
altndaki silahlara bir yenisi daha eklenmi olacak. Belki sesim duyulur. Dikkatli olacam.
Teekkr ederim.
Fidel Castro Ruz
18 ubat 2008
17:30
100. Yeni Kba Devlet Bakan olarak greve

baladnda Ral Castronun halka verdii mesaj neydi?
Devletin en tepesindeki kiinin -Devlet Konseyi ve Bakanlar Konseyi
Bakannn- grevi devri, byk soukkanllkla, Devrimin tarihi nderi Fidel
Castroya minnettarlk ve yeni Bakan Rale sonsuz gven duyularak 24 ubat
2008de gerekleti.
Kba Parlamentosundaki vekillerin huzurunda gerekleen ve lkedeki tm
televizyon ve radyo kanallarnn canl yaynla aktard grev teslimi srasnda
99
Ral Castro kendinden emin ve duygusal bir konuma yapt. Konumasnn bir
ksm yledir:
Daha nce de ska belirttiim gibi, Kba Devriminin sadece bir Bakumandan olduu inancyla bana verilen sorumluluu kabul ediyorum.
Fidel, Fideldir. Bunu ok iyi biliyoruz. Fidelin yeri doldurulamaz ve o fiziksel
olarak bizimle olmad zaman da halk onun eserini srdrecektir. Onun fikirleri,
lkemizin temsil ettii onur ve adaletin oluturulmasn salayan fikirleri daima
bizimle olacaktr.
Kba ulusunun birliinin garantisi olan Komnist Parti, halkmzn liderine
olan gveninin tek mirassdr. Oy verenlerin yzde 97,7sinin evet dedii referandumla onaylanan Anayasamzn 5. maddesinde belirtildii ekilde, parti,
devletimizin ve toplumumuzun en yksek nder gcdr.
Hayatn bir gerei olarak Devrimi kuran ve glendiren nesil gittiinde, bu
inan zellikle nemli olacaktr.
Neyse ki, bugn o durumu yaamyoruz. Fidel burada, zihni her zamanki gibi
berrak, analiz ve ngr kapasitesini glendirmi, eskiden gnlk sorunlara
ayrd zaman artk almaya ve dnmeye ayrabiliyor.
Yolda Fidelin karar, temsil ettii rnei daha da ycelten yeni bir katk olarak, Devrimin srekliliini gstermektedir ve Martnin Dnyann btn an
bir msr tanesine sar ifadesiyle sunduu hayat rehberiyle tutarllk iindedir.
Benzer ekilde, devrim mcadelesine ve insanln en asil fikirlerine ve amalarna gc yettiince katkda bulunmay srdrme kararndan anlalaca zere,
kararllnda bir deiiklik yoktur.
Bu nedenle, halkmzn iradesini ifade ettiimden emin bir ekilde, Devlet iktidarnn st organ olan Meclisten, bana, Devrimin en byk lideri yolda Fidel
Castro Ruza, ulusumuzun gelecei iin nemli kararlarda, zellikle savunma, d
politika ve lkenin sosyoekonomik kalknmasna ilikin konularda danma izni
vermesini istiyorum.
100

100 Soruda Küba

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

100 Soruda Küba

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

100 SORUDA

Carmen R. Alfonso Hernndez

100 SORUDA KBA

1. Kba nasl bir yerdir?

Carmen R. Alfonso Hernndez

100 SORUDA KBA

Trinidad, Sancti Spritus, Florida (Camagey ilindeki), gneydou Camagey,

3. Bitki rts nasldr?

Carmen R. Alfonso Hernndez

4. Hayvan eitlilii nasldr?

100 SORUDA KBA

5. En uzun nehirleri, en yksek dalar ve

Carmen R. Alfonso Hernndez

la Grande, Caonao, Toa ve Mayar dier nemli akarsulardr. Guantnamodaki

7. Kbadaki siyasal ve ynetsel birimler nelerdir?

100 SORUDA KBA

sosyo-ekonomik gelime asndan ne aklc ne de ilevsel idi. ehirler arasndaki

9. Kballar rk karmna ne lde maruz kalmtr?

Carmen R. Alfonso Hernndez

yaadlar. Kleletirildiler, gnde on iki saat altn aramaya, maden cevherlerini,

100 SORUDA KBA

savalarnda zgrlk Ordusu (EL) saflarna katld.

10. Kba bayra ve armas neyi simgeliyor?

11. Kba Ulusal Mar nasldr?

Carmen R. Alfonso Hernndez

Bayamo halk, savaa hazrlan

12. Kbann hangi blgeleri UNESCO tarafndan

100 SORUDA KBA

Carmen R. Alfonso Hernndez

maaras olan Santo Toms en nemlileridir. Viales kasabasnn drt kilometre

100 SORUDA KBA

San Lorenzo Okulu, Palatino Meyhanesi ve Kurucunun Evinin grlebilecei

13. Kbann bakenti nasldr?

Carmen R. Alfonso Hernndez

iinde bir amfitiyatro, akvaryum, sanat galerisi, rodeo stadyumu, lunapark, su

14. Bakentteki nemli tarihi blgeler nelerdir?

100 SORUDA KBA

15. Kbann hangi ehirleri ilk ehir, bayrak ehri,

Carmen R. Alfonso Hernndez

16. Genlik Adas nasldr?

100 SORUDA KBA

binlerce gen, narenciye bahelerinde grlen ilerin de eitim programna dahil

17. Kba takmadasndaki adacklarn zellikleri nelerdir?

Carmen R. Alfonso Hernndez

toplam be binden fazla oda bulunuyor.

18. Kba halknn 19. yzylda verdii bamszlk

100 SORUDA KBA

Kbal yurtseverlerin bamszlk mcadelesi, uzun sren kanl atmalarla,

19. Jos Mart neden Kbann ulusal kahraman olarak anlr?

20. Kba ve ABD arasndaki anlamazlk ne zaman balad?

Carmen R. Alfonso Hernndez

100 SORUDA KBA

21. Guantnamodaki ABD ss Kballar iin

Carmen R. Alfonso Hernndez

22. Ya vatan ya lm 2 slogan nasl ortaya kt?

100 SORUDA KBA

3 ay sonra, 10 Haziran 1960da Ulusal Berberler ve Kuafrler Federasyonunun

23. Che Guevara Kba iin ne ifade eder?

Carmen R. Alfonso Hernndez

24. Santiago de Cuba neden kahraman ehir

25. Fikirler sava Kballar iin neyi ifade etmektedir

100 SORUDA KBA

labalk protesto yry dzenliyor; pencere panjurlar arkasndaki yar-gizli

Carmen R. Alfonso Hernndez