CHNG V

KH IEN T T
DO TRONG KIM
LOAI

I. LY THUYET CO IEN

VE KH IEN T CUA
DRUGE
I. LY THUYET
CO IEN VE
KH IEN T CUA DRUGE
Kim loai gom cac ion dng nam
cac nut mang va cac ien t hoa
tr tach khoi nguyen t va chuyen
ong t do trong kim loai tao thanh
kh ien t t do.
Theo Druge cac ien t t do trong
kim loai c xem nh khoi chat kh
va co the dung thuyet ong hoc
phan t e mo ta tnh chat cua
no da tren cac gia thiet sau:

Cac ien t khi chuyen ong

luon b va cham.
Gia cac va cham cac ien t
chuyen ong tuan theo cac nh
luat cua Newton.
Thi gian bay t do trung bnh
cua cac ien t khong phu
thuoc vao v tr va van toc cua
no.
Khi va cham van toc cua ien
t b thay oi ot ngot c
che chnh lam cac ien t can

r
Khi at len mot vat dan ien mot
E
ien trng
th cac ien t t do
trong kim loai chu tac dung cua lc
ien trng chuyen ong co hng
vio,
van
tocvat
trung
vd hien
(van mot
toc
Do
trong
sebnh
xuat
cuon).
dong
ien co mat o tuan theo nh
luat Ohm:
r
r
j = E
Vi = o dan ien rieng cua
vat dan.
Lc ien trng tac dung len ien
tr la: r

Fe

=-e

Mat khac trong qua trnh chuyen

ong cac ien t luon b tan xa
tren mang tinh the tng ng vi
r
r
1
lc ma sat co dang:
F = - mv
ms

Theo nh luat II cua Newton ta co:

r r
r
Fms= ma
F+
e

1
dv
= - eE
dt

mv

Chon ieu kien au t = 0 : v (0) = 0 ta

co nghiem cua phng trnh co dang:

eE
1
v=
1 exp

m
r
Fms
an au v (0) = 0
=

r
Di tac dung Fcua
lc
e
chuyen ong nhanh dan
r nh th:
dan cho en khir on
F+
e Fms = 0

vat
tang

khi o ien t chuyen ong eu

vi van toc khong oi vd.

eE
1

mvd = - eE vd =
m

Ta co:

2
n
e
eE
e E
J = neevd = nee
=
m
m

Mat khac:

J = E =

nee2
= nee
m

e
=
= o linh ong cua ien t
m
= thi gian hoi phuc; ne = nong o ien
.
Neu coi cac ien t t do trong kim loai nh
kh ien t th van toc nhiet cua cac
ien t c tnh
cong
3 thc:
1 theo
2
kT
mvT =
2
2

Y ngha cua :

co th nguyen cua thi gian ac trng cho

toc o thiet lap can bang cua he. cang
nho th he nhieu loan tr lai can bang cang
nhanh.
co the coi la thi gian trung bnh gia 2 lan
va cham cua ien t. Hay thi gian t do trung
bnh cua ien t.
phu thuoc vao van toc chuyen ong nhiet
vT cua ien t, vT cang ln th cang nho.

khong phu thuoc vao van toc cuon v d cua

ien t, tc la khong phu thuoc vao ien
trng ngoai. Do o o dan ien noi chung
khong phu thuoc vao ien trng ngoai.
Bang thc nghiem ta o c (da vao nh
luat Ohm) 10-14 10-15s.

ng ng bay t do trung bnh cua ien

Ta co:

= vT.

Trong o:

vT 107 cm/s ; 10-14 10-15s

o

A
10
THC NGHIEM CHO THAY:

nhiet o thap

oi vi cac tinh the kim loai tinh

khiet o dan ien nhiet o
hn

nhiet
o
phong.
thap
Cacln
tinh
the
kim
loai
tinh
khiet
o
ln hnA nhieu kch thc
.

V DU
ong rat sach
(4oK) = 105(3000K)
= 3.10-9s; v = 1,5.108 cm/s
(40K) = v = 0,3 cm
Mot so kim loai khac nhiet o
40K:
10chnh
cm cua e- la do
Neu coi tan
xa
mang tinh the th angstrom

Khong phu hp vi ket qua thc

nghiem Mo hnh Druge cha phu hp

nhiet o cao

Thc nghiem cho thay

nhiet o cao:
1

Theo ly thuyet co ien, nhiet o

cao:
T

-3/2

Thuyet co ien khong phu hp

vi thc nghiem

S DAN NHIET CUA KH IEN T

ien t trong kim loai va la hat tai ien
va va la hat tai nhiet.
Wiedemann va Franz bang thc nghiem va
Lorentz bang l thuyet a thiet lap c
cong thc lien he gia he so dan ien
va he so dan nhiet K nh sau:

K
LT

ng o: L = const = so Lorentz

Theo thuyet ong hoc

phan t:
1
1 3
K = c v v = nkB

vT.(vT.)

3 2

1
K = nkB v2T.
2

3 kB
=
T
2 e

3 kB
L =

2 e

NHAN XET
Gia tr cua L theo cong thc tren
tng oi phu hp vi thc nghiem.
Vi ket qua nay nen thuyet Druge
c chap nhan trong lch s phat
trien cua l thuyet kim loai.
Tuy nhien, theo thuyet nay CV lay t
ket qua cua thuyet co ien (a
Quang
ng
tvi
do trung
va
khong phu
hp
thc bnh
nghiem)
theo
Drugehp
rat cua
nho L(angstrom)
Ket thuyet
qua trung
la ngau
vi
thc nghiem (cm)
nhien.
Con nhiet dung cua kh ien t t do
theo l thuyet rat ln so vi thc
e khac phuc can l thuyet mi.
nghiem.

II. LY THUYET VE KH IEN

T T DO CUA SOMMERFELD
MO HNH CUA SOMMERFELD

Cac ien t t do trong kim loai tao

nen kh ien t chuyen ong t
do trong kim loai.
c ien t tuan theo phan bo Fermi Dira
ien t coi nh chuyen ong t do
trong mot ho the co be rong bang
kch thc tinh the.

Trang thai cua ien t c mo

ta bang phng trnh
h2 2 Schrodinger:
E
2m
Nghiem cua phng trnh co dang
rr
2
song phang:
k.r
= C exphi k
Tr rieng: E =2m

2 2

Vi k =

$ ih
P
Toan t xung lng:
r
Ta co:

$ hk
P

r
vm
=

r
hk

Van toc cua ien v

t:

n gian: Xet tinh the ang hng

dang khoi lap phng canh L.
Ap dung ieu kien bien Born von
Karman,vec t song k nhan cac gia
2
tr gian
oan:
k =
n
i

i = x, y, z; ni = 0, 1,
Do2,o
lng cung tr nen
3nang

2
2
2
2
h (kx ky kz )
gian oan:
Vi

2m

E=
Nh vay, trang thai cua cac ien
t trong tinh the c ac trng bi 4
so lng t kx, ky, kz (hay nx, ny, nz) va

cong thc nang lng E ta thay

vi cac bo so lng t khac nhau ta
co the co cung mot gia tr nang
lng
V
du: Suy bien.
h2
Vi trang thai co: E1 =
2m

co 6
trang thai khi cha tnh en spin.
Vi trang thai co: E2 = 2E1 co 12
trang thai khi cha tnh en spin.
Mat ang nang.

Trong

khong gian k, mat ang nang E

la mat cau ban knh k co the tch:
4 3
Vk = k
3
Moi trang thai ng vi mot gia tr
3
2 chiem mot the tch
c phep cua k

.
L
So gia tr c phep Nk cua k trong
the tch hnh cau co
4 k3 t 0 k la:

g(k) =

Nk
=

dN k
dk

3
= 2 3

L

V 2
k
2= ham
2

V 3
k
2=
6

mat o trang t

r
k

kz
2
L

ky

kx

Tng

t, so trang thai NE co nang

lng E trong khoang t 0 E:3

dNE
dE

3
2

1
V 2m
2
E
=

42 h2

V 2m 2 23
NE = 62 h2 E

ham mat o tran

So

ien t trong the tch V co nang

lng nam trong khoang E E + dE la:
dN = 2g(E)f(E) dE
Trong

o f(E) la ham phan bo Fermi

Dirac.

Tha so 2 la do moi trang thai

Theo nguyen l Pauli

Trong

chat ran cac ien t c

phan bo theo cac mc nang lng
o
t O
thap
ennang
cao. lng cao nhat co

K, mc
ien t chiem la mc Fermi EF.
Vec t song ng vi mc Fermi la kF.
Mat co cung nang lng EF goi la
Neu mat Fermi la mat cau co
mat
Fermi.
ban knh kF th so trang4thai
3 trong
kF
V 3
mat cau nay la:
3

2

L

Goi

N la so ien t co trong the

tch V cua tinh the th ta co:

V
3
k
N=2 2 F
6

1
3

N
kF = 3 32n
V

1
3

ng o n = nong o ien t trong kim loa

h2kF 2
Suy ra: EF =
2m

EF
; TF =
kB

hkF
; vF
m

III. AP DUNG LY THUYET

SOMMERFELD

NHIET DUNG CUA KH IEN T

Theo l thuyet cua Sommerfeld ch cac ien

t gan mc Fermi mi tham gia vao
qua
trnh trao
nhiet.
nhiet
ooi
T, do
chuyen ong nhiet, mot
so ien t di mc Fermi co the
nhay len mc o va lam thay oi s
phan khoang
bo trangnhiet
thai cua
Trong
o chung.
ma nang lng
chuyen ong nhiet kT << EF: ch cac ien
t trong dai nang lng E = kBT gan
nien
= 2g(E
(E). E
mc Fermi. So
t
dai o la:
F).ftrong
dNE
Trong o: g(EF) =
dE

3
2

=V 2m E
F
2
2
4 h

1
2

3N
=
2EF

V
3
k
Vi: N = 2 2 F va e n gian lay
6
T
f(E) =
3 1.
N
2 TE
n =

Nang lng ma kh ien t thu

3 T: T
c nhiet o
NkBT
2
TE

= n.k
BT =
Do o U
nhiet
dung:
C =

U 3NkB
T = T
T
TF

3NkB
Vi:
=
TF

Neu dung ham f(E) la ham phan

bo Fermi Dirac th :
2NA k2B Z
=
2E F
NA

= so Avogaro va Z = hoa tr
cua kim loai.

Vay

thuyet Sommerfeld cho ket qua

kha phu hp vi thc nghiem.

Tuy

nhien trong mot so trng hp

TN LT . o la do ien t khi chuyen
ong trong tinh the co khoi lng

S DAN NHIET VA DAN IEN CUA

KH IEN T

O DAN NHIET
V coi cac ien t t do trong kim loai
co the coi la mot chat kh nen theo
1 chat kh:
thuyet ong hoc
3

Vi:

K = C.v.
C = T; v = vF; = vF.F

1
K = vF2 FT
3
nhiet o phong, cac kim loai sach
thng co o dan nhiet ln hn cac chat
ien moi t 10 100 lan.

O DAN IEN
Mat o dong ien c tnh bi
r
r
thc:
j econg
v(E)g(E)f
E dE E

f(E) = ham phan bo cua ien t khi

co ien trng ngoai.
Tng t ta suy c o
dan ien: ne2

F = thi gian bay t do trung bnh cua

ien t gan mc Fermi.

So

Lorentz:

K
kB

L=
T 3 e
2

Ket qua cua cong thc nay phu hp

vi nhieu kim loai trong khoang nhiet
o t 0oC 100oC.
nhiet o thap (T << D): L giam.

Nguyen nhan la do co s sai khac

ve thi gian hoi phuc gia qua
trnh nhiet va ien.