Yangın Algılama Ve İhbar Sistemlerinin Bağlantıları Ve Montajı

T.C.
MLL ETM BAKANLII
ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS
YANGIN ALGILAMA VE HBAR

SSTEMLERNN BALANTILARI VE
MONTAJI
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... v
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2
1. YANMA, YANGIN VE YANGIN ALGILAMA KONTROL PANEL VE KONTROL
PANELNN MONTAJINI YAPMAK.................................................................................... 2
1.1. Yangnn Doas ........................................................................................................... 2
1.1.1. Yanma, Yanmann eitleri................................................................................... 2
1.1.2. Yanmann rnleri ................................................................................................ 3
1.1.3. Yangn, Yangn Snflar ........................................................................................ 5
1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar ................................................................................... 6
1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri ............................................................................ 7
1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler ................................................................................. 9
1.2. Yangn Trleri ............................................................................................................. 11
1.2.1. LPG Yangnlar.................................................................................................... 11
1.2.2. Doal Gaz Yangnlar .......................................................................................... 11
1.2.3. Akaryakt Yangnlar ........................................................................................... 12
1.2.4. Baca Yangnlar ................................................................................................... 12
1.2.5. Elektrik Yangnlar .............................................................................................. 13
1.2.6. Orman Yangnlar ................................................................................................ 14
1.2.7. Ara Yangnlar ................................................................................................... 14
1.2.8. Bina Yangnlar.................................................................................................... 15
1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri ....................................... 15
1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler .................................................... 15
1.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar ................................................................................ 16
1.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri .............................................................................. 17
1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli................................................................................. 18
1.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS) ............................................................ 18
1.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi ..................................... 19
1.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi ................................................... 21
1.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants ............................................ 21
1.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar ................................................................. 23
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 32
2. YANGIN HBAR DEDEKTRLER BALANTILARINI VE MONTAJINI YAPMAK
................................................................................................................................................ 32
2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi ................................................................... 32
2.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri ................................................................... 32
2.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi .................................... 34
2.2. Dedektrler ................................................................................................................. 36
2.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps ............................................................................ 36
2.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants.................................................................... 36
2.2.3. Dedektr Alglama zellikleri ............................................................................ 40
2.3. Dedektr eitleri ....................................................................................................... 41
2.3.1. Duman Dedektrleri ............................................................................................ 41
2.3.2. Scaklk Dedektrleri ........................................................................................... 42
2.3.3. Alev Dedektrleri ................................................................................................ 42

2.3.4. Gaz Alglayclar.................................................................................................. 44
2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar ........................................... 44
2.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi .............................................................................. 45
2.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi .............................................................................. 45
2.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi ........................................................................ 48
2.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi ......................................................................... 49
2.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi ..................................................................... 53
2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar .................................................................. 53
2.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar .................................. 54
2.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri ............................................... 57
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 65
3. SESL VE IIKLI YANGIN ALARM CHAZLARI ........................................................ 65
3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar ................................................................................................ 65
3.1.1. Sesli Alarm Cihazlar ........................................................................................... 66
3.1.2. Ikl Alarm Cihazlar .......................................................................................... 66
3.1.3. Sesli ve Ikl Alarm Cihazlarnn Balantlar .................................................... 67
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 73
4. YANGIN HBAR BUTONLARI ....................................................................................... 73
4.1. Yangn hbar Butonlar Yerleimi............................................................................... 73
4.2. Yangn hbar Butonlar Tipleri ................................................................................... 76
4.2.1. Sistemlere Gre Yangn Alarm Buton eitleri .................................................. 76
4.2.2. Mekanik ve alma Tiplerine Gre Yangn Alarm Butonlar ............................ 76
4.2.3. eitlerine Gre Buton Balantlar .................................................................... 77
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 84
5. YANGIN ACL YNLENDRME LEVHALARI ............................................................ 84
5.1. Yerleim ...................................................................................................................... 84
5.1.1. Acil Ynlendirme ve Aydnlatma Armatrleri Yerleim Kurallar ..................... 85
5.2. Acil Aydnlatma Ik Dzeyleri .................................................................................. 93
5.3. Acil Aydnlatma Sresi ............................................................................................... 93
5.4. k aretleri ............................................................................................................. 93
5.5. ebeke Balantlar ..................................................................................................... 94
5.5.1. Armatrlerin alma ekline Gre Snflar ...................................................... 94
5.5.2. Armatrlerin Besleme Durumlarna Gre eitleri ............................................. 95
5.6. Test ve Bakm ............................................................................................................. 97
5.6.1. Gnlk Kontrol .................................................................................................... 97
5.6.2. Aylk Kontrol ....................................................................................................... 97
5.6.3. Yllk Kontrol ...................................................................................................... 97
5.6.4. Bakm................................................................................................................... 97
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 100
ii
RENME FAALYET6 ................................................................................................ 101

6. YANGIN SNDRME SSTEMLER ........................................................................... 101
6.1. Yangn Sndrme Sistemleri .................................................................................... 101
6.1.1. Sulu Sndrme Sistemleri ................................................................................. 101
6.1.2. Gazl Sndrme Sistemleri ................................................................................ 102
6.1.3. Kpkl Sndrme Sistemleri ........................................................................... 102
6.2. Yangn Sndrme Sistemlerinin zellikleri ............................................................. 103
6.3. Tanabilir Yangn Tpleri ve Montaj ..................................................................... 104
6.3.1. Tanabilir Yangn Tp Kullanm ................................................................... 105
6.3. Otomatik Sndrme Sistemleri ................................................................................. 107
6.3.1. Sulu Otomatik Sndrme Sistemleri ................................................................. 107
6.3.1. Gazl Otomatik Sndrme Sistemleri ............................................................... 108
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 110
RENME FAALYET7 ................................................................................................ 114
7. YANGIN HBAR SSTEMLER ALTYAPI TESSATLARI ........................................ 114
7.1. Kablo zellikleri ....................................................................................................... 114
7.2. Kablo Kullanm Alanlar ........................................................................................... 115
7.2.1. Alglama Kablolar ............................................................................................ 115
7.2.2. Alarm Kablolar ................................................................................................. 116
7.3. Kablo Tesisat ........................................................................................................... 116
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 119
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 123
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 125
KAYNAKA ....................................................................................................................... 128
iii
iv
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
523EO0117
Elektrik-Elektronik Teknolojisi
Gvenlik Sistemleri
Yangn Alglama ve hbar Sistemlerinin Balantlar
Yangn alglama ve ihbar sistemleri, balantlar ile ilgili
bilgi ve beceri kazandrld bir renme materyalidir.
40/32
Yangn alglama ve ihbar sistemleri ile ilgili projeleri
okuyarak, ynetmelikler ve projeye uygun olarak
montajn yapmak
Genel Ama
Yangn alglama ve ihbar sistemlerinin montaj ve
balantlarn yapabileceksiniz.
Amalar
1. Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve
kontrol panelinin montajn hatasz yapabileceksiniz.
2. Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve
montajn hatasz yapabileceksiniz.
3. Sesli ve kl yangn alarm cihazlarnn
balantlarn hatasz yapabileceksiniz.
4. Yangn ihbar butonlarnn balantlarn hatasz
yapabileceksiniz.
5. Yangn acil ynlendirme levhalarn hatasz
kullanabileceksiniz.
6. Yangn sndrme sistemleri, balantlar ve
montajn hatasz yapabileceksiniz.
7. Yangn ihbar sistemleri altyap tesisat balantlarn
ve montajn hatasz yapabileceksiniz.
Ortam: Atlye, laboratuvar, iletme, bilgisayar,
uygulanm rnek yangn ihbar projeleri
Donanm: Bilgisayar, yangn alarm paneli, dedektrler,
yangn alarm butonlar, yangn ihbar sirenleri, l aleti,
matkap, kontrol kalemi, yan keski gibi elektriki el
aletleri
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
GR
GR
Sevgili renci,
Elektrik-elektronik teknolojisi hzla ilerlemekte ve hayatmzn her yerinde iletiim,
elence, konfor gibi artan ve deien ihtiyalar ve talepleri karlamak zere srekli bir
geliim iinde bulunmaktadr.
Gnmzde bu artan ve gelien ihtiyalar iinde belki de en nemlisi gvenliktir.
nk insan sal ve hayat en nemli ve para ile llemeyecek bir deerdir.
nsan hayatn tehdit eden gerek grsel gerek yazl basnda srekli olarak duyulan
patlama, yangn gibi olay ve felaketler herkesi zmekte ve ayn zamanda tedirgin etmektedir.
Son yllarda lkemizde de bu tip zc olaylara ahit olmaktayz.
Bu sebeple yangn
olay gereklemeden mmknse bunu nlemek, deilse bir an nce mdahale edilmesini ,
tehlikenin bertaraf edilmesini ve ortamdakilerin gvenli bir yere intikalini en ksa zamanda
salamak ok nemlidir.
Yangn olaynda saniyeler ok nemlidir. Zira, yangn baladktan sonra birok
ortamda ok hzla ekilde bymekte ve tehlike artmaktadr.
Bu sebeple insanlarn youn olarak bulunduu ve panik ortam oluabilecek hastane,
okul, dershane, yeralt metro istasyonlar, alveri merkezleri gibi yerlerde yangn alglama
ve ihbar sistemlerinin bulunmas 12/06/2002 tarihli Bakanlar Kurulu karar ile 'Binalarn
Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik' kapsamnda zorunlu tutulmutur. Bu tip
binalara kullanm izni verilmesi, ilgili ynetmelik erevesinde gerekletirilecek "Yangn
hbar Sistemleri" montajlarndan sonra gereklemektedir. Aksi hlde kullanm izni ve/veya
ruhsat dzenlenmemektedir.
Bu sistemlerin projelendirilmesi, keiflerinin yaplmas ,montaj ve devreye alnmas
elektrik-elektronik teknik elemanlarnn uygulama faaliyetleri iindedir.
Bu modlde yangn ihbar sistemlerinin sistemlerin tantlmas, projelerin okunmas,
ynetmeliklere uygun olarak montajlarnn yaplarak devreye alnmas gerekletirilecektir.
Bu modl baar ile tamamlayarak mevcut piyasa koullarnda, yeterli bilgi ve
beceriye sahip birer teknik eleman olacanza inanyor ve sizlere baarlar diliyorum.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajn
hatasz yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Son yllarda lkemizde, fabrika, hastane gibi insanlarn youn olarak
bulunduu yerlerdeki meydana gelen patlama ve yangnlar aratrnz.
evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul,
alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm sistemleri gzlemleyiniz.
1. YANMA, YANGIN VE YANGIN

ALGILAMA KONTROL PANEL VE
KONTROL PANELNN MONTAJINI
YAPMAK
1.1. Yangnn Doas
1.1.1. Yanma, Yanmann eitleri
Yanc maddenin oksijen ile s altnda belirli oranlarda birlemesi sonucu meydana
gelen kimyasal bir reaksiyondur. Yanma olay, ortam ok yksek scaklk derecelerine
karabilir. Yanma olaynn gerekleebilmesi iin unsurun belirli oranlarda bir araya
gelmesi gerekir. Bunlar: Oksijen,s(scaklk) ve yanc maddedir(Resim 1.1).
Resim 1.1: Yangn geni
Temiz bir ortamdaki havada % 20,9 orannda oksijen (O2) vardr. Yanma olaynn
gereklemesi iin bu orann % 16'nn altna dmemesi gerekir. Oksijen orannn % 16'nn
altna inmesiyle yanma reaksiyonu yava yava snmeye yz tutar. Oksijen orannn % 14'n
altna dmesi hlinde yanma reaksiyonu olmaz.
Bir maddenin molekllerini hzlandran herhangi bir ey, o madde ierisinde s retir.
Bu olay ise maddenin molekllerinin oksijen ile birlemesine izin verir. Bu olayn ad
yanmadr.
Yanma olaynn nc sac aya da yanc maddedir. Yanma olaynn iddeti yanc
maddenin tutuma ve s yayma miktar ile orantldr. rnein, yn zor tutuan bir
maddedir, kat ise kolayca tutuup alev alabilir. Benzin hemen alev alabildii hlde, mazotu
tututurmak olduka zordur.
1.1.2. Yanmann rnleri

1.1.2.1. Is
Yangn sonucu ortaya kan rnlerden ilki sdr. Yangn ilk be dakikada geometrik
bir hzla geliir. Balangcnda bir bardak su ile sndrlebilecek bir kat madde yangn,
ikinci dakikada bir kova su ile, nc dakikada ise bir f su ile ancak sndrlebilir.
Yanc svlarda bu hz ok daha yksek, yanc gazlarda ise k hzna yakndr.
Sradan bir kat madde yangnnda 5. dakikada 555 C, 10. dakikada 660 C, 15.
dakikada 720 C, 30. dakikada 820 Cye ulalmaktadr. Grld gibi en byk scaklk
art ilk be dakikada olmaktadr.
nsan vcudu ve solunum sistemi 65C scakla snrl bir sre, 120 C scakla 15
dakika, 143C scakla 5 dakika, 177C scakla ise sadece 1 dakika dayanabilir.
Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar, hatta saniyeler ok nemlidir(Resim 1.2).
Resim 1.2: Yangnda s ve k
1.1.2.2. Ik
Yangnda ortaya kan dier bir rn k yani alevdir. Bu, baz gazlarn ve
partikllerin yanmas srasnda grlen ktr. Bir alevde, mesel bir mum alevinde blge
ayrt edilir: blge veya ekirdek blge, ksz olan bir blgedir. Yanan cisimden meydana
gelen gaz ve buharla kapldr, scaklk derecesi en dk olan blgedir. Orta blgede tam bir
yanma olmaz. Mevcut olan scaklk ykseklii yznden, yanan cismin yayd gazlardan
karbon meydan gelir ve karbon paracklar da korlaarak k saar. En d blgede
oksijenle yani hava ile fazla temas olduu iin tam bir yanma olur. Bu blgede scaklk en
yksek derecededir.
1.1.2.3. Duman
Yanan maddelerden kan siyah veya koyu gri renkli gaz iindeki kat partiklleridir.
Duman, kat, sv ve gaz olan cisimlerin karmndan meydana gelmitir. Bu karmlarn
yap ve zellikleri hep ayn olmaz. Bacadan ve vapurdan kan dumanda kl, yanmam
kmr, karbon (is), younlam su damlacklar ve katran partiklleri bulunur.
Yangnlarda meydana gelen can kayplarnn ok nemli bir miktar dumandan dolay
zehirlenmeden olur.
Resim 1.3: Yangnda duman ve zehirli gazlar
1.1.2.4.Zehirli Gazlar
Yanma esnasnda duman ile beraber can ve mal gvenliini ciddi boyutlarda tehdit
eden youn zehirli gazlar kabilir. zellikle binalarda elektrik tesisatlarnda meydana gelen
veya tesisata srayan yangnlar srasnda kan zehirli gazlar ok tehlikelidir. Yangn
mahallinde meydana gelen can kayplarnn pek ou zehirli gazlar sebebiyle olmaktadr.
1.1.3. Yangn, Yangn Snflar

Yangn, doa, bina ve canllar tehlikeye atabilecek yanma olaylarna denir. Yangn
ok byk hayati tehlikeler meydana getirebilmektedir. Yangnlar, genel olarak yanc
madde cinslerine gre drt ana grup altnda snflandrlmasna ramen genel olarak A B C D
E snf olarak adlandrlr.
1.1.3.1.A Snf Yangnlar

Kat madde yangnlardr. Aa, mobilya, kmr, plastik gibi maddelerin yanmas ile
oluur. Bu yangnlarda genelde kor oluur. Yangn mdahalesi soutma, yanc maddelerin
ortamdan uzaklatrlmas, su ve kimyasal yangn sndrclerle olabilir.
1.1.3.2.B Snf Yangnlar

Tutuabilen ve yanabilen sv yangnlar bu gruba girer. Benzin, benzol, fuel-oil,
madeni yalar, vernik gibi maddelerin yanmas ile oluur. Sndrlmesi ve mdahale A
snf yangnlara gre zordur. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijen temas kesilerek
(bomak) sureti ile sndrlr.
1.1.3.3.C Snf Yangnlar

Gaz yangnlardr. Asetilen, metan, oksijen, LPG, doal gaz yangnlar bu snfa girer.
Bu yangnlarda patlama ridki olduka fazladr. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijen
temas kesilerek (bomak) sureti ile sndrlr.
Bu tip yangnlarda gaz aknn ok hzl bir ekilde kesilmesi gerekir. Bu sebeple
yangn alarm sistemlerinde gaz vanalar ihbar sistemi ile entegre edilerek herhangi bir gaz
kaanda vanalar otomatik olarak kapatlr.
1.1.3.4.D Snf Yangnlar

Metal yangnlardr. Titanyum, uranyum, fosfor, sodyum, potasyum, alminyum,
magnezyum gibi malzeme yangnlar bu trdendir. D snf yangnlar, zel amala retilmi
kuru tozlu yangn sndrclerle ile sndrlr.
1.1.3.5.E snf Yangnlar

Elektrik tesisatlar ve alt malzemeleri ile ilgili yangnlar bu snfa girer.
Transformatr yangnlar, iletkenlerin yanmas gibi olaylar bu snfa girer. Bu yangnlarda en
ksa zamanda enerjinin kesilmesi gerekir. Bu sebeple binalarda "Yangn Koruma Eikli
Rleler" bina giri panolarna konulur. Ayrca yangn ihbar sistemi ile entegrasyon
salanarak bina ana kesici alterinin enerjiyi kesmesi salanabilir.
Resim 1.4:Yangn koruma eikli alter ve bir trafo yangn
1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar

Yangn olay safhada gerekleir. Her safhada deiik tehlikeler olumaktadr.
1.1.4.1 Balang Safhas

Balang safhasnda oksijen yeterli ama s yetersiz olduundan tam yanma olmaz.
Yarm yanm gazlar, kendi scaklklarndan ykselip dolarken uygun oksijen+scaklk
orann bulduklar yerde ksa sreli alev dili (flame-over) eklinde yanarlar(Resim 1.5).
Resim 1.5:Yangn balang safhas
1.1.4.2 Denge Safhas

Denge safhasnda s ve oksijen yeterli olup ortamda duman azdr ve neredeyse tam
yanma olmaktadr. Ykselen scak hava konveksiyonla odada dolaarak btn yanc
maddeleri tutuma scaklna ykseltir ve bir anda tm maddeler tutuur.
1.1.4.3 Scak Ttme Safhas

Sobann gece uyutulmasna benzeyen ve korlama safhas da denilen bu safhada, s
yksek, ilerleyen yangn azaltt iin oksijen yetersiz ve yarm yanma yani scak ttme
devam etmektedir. Oda basnl bir ekilde yarm yanm gazlar tarafndan doldurulmutur.
Kap ve pencere aldnda oksijen girerek patlamaya (backdraft) neden olmaktadr. Yangn
ve
patlama tehlikesinin habercisi olan bulgular aratrlmadan yanan mekna
girilmez(Resim 1.6).
Resim 1.6: Yangn scak ttme safhas
1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri

Yangnlarn klarna sebep olan etkenler aadaki ekilde snflandrlabilir.
1.1.5.1. Korunma nlemlerinin Alnmamas

Yangna sebebiyet veren nedenlerin banda bina, bina dnda kullanlan ve bulunan
madde ve malzemelerin zelliklerine gre yanmalarn nleyici tedbirlerin alnmamas
gelmektedir. Mesela, elektrik tesisatnda uygun kesitli kablo kullanlmamas, ksa devre ve
ar akm gibi durumlarda devre kesicilerin hesapl bir ekilde seilmemesi sebebiyle
enerjiyi kesememesi, gevek balantlar sebebiyle ark ve ar s olumas(Resim 1.7),
binalarda at kirileri ile baca ilikilerinin gerei gibi dzenlenmemesi, bacalarn yeterli
zenle svanmamas gibidir.
Resim 1.7: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan sigorta
1.1.5.2. Bilgisizlik
Kullanlan madde ve malzemelerin yangna sebebiyet verebilecek zelliklerini
bilmemek, bunlara kar ne gibi nleyici tedbirlerin alnacan renmemi olmak yangna
yol aabilir.
1.1.5.3. hmal ve Dikkatsizlik

zellikle orman yangnlarnn birinci sebebi olan ihmal ve dikkatsizlik, ok byk
yangn felaketlerine yol amaktadr. nsanlarn kk ihmal ve bir anlk dikkatsizliklerinden
dolay n alnamaz tehlikeler olumaktadr. rnein, tnn fiinin prizde takl kalmas,
ocaklarda braklan tencere, sndrlmeden braklan piknik atei, ormanlk alana atlan
sigara izmariti gibi pek ok sebep saylabilir.
1.1.5.4. Kazalar
stek ve olaan d
trdendir.
meydana gelen baz olaylarn neden olduu yangnlar bu
Trafik kazalarnn neden olduu ara yangnlar

kazalarnn makine, bina, hatta fabrika yangnlarna neden olmas
Soba devrilmesi, ak aleve parlayc madde dklmesi
1.1.5.5. Srama
Direkt olarak yangnn sebebi olmamakla beraber srayan kvlcmlarn yanc madde
ile temas etmesi sonucu meydana gelen yangnlardr.
1.1.5.6. Sabotaj
Kastl ve isteyerek belirli amalar iin karlan yangnlardr.
yeri ve tesislerin kundaklanmas

Tarla ve ev yeri amak iin yaklan ormanlar
1.1.5.7. Tabiat Olaylar

Yldrm dmesi, gne nlar ve deprem etkisi sonucu meydana gelen yangnlar bu
trdendir(Resim 1.8).
Resim 1.8:Orman yangn
1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler

Yangn olay gerekletii ortamda fiziki ve hayati tehlikelere sebep olabilmektedir.
Bunlar aadaki ekilde snflandrlabilir.
1.1.6.1. Yksek Scaklk

Yangn olay gerekletii blgede scakl ok yksek deerlere ulatrabilir. Bu da
maddi kayplara ve ortamdakilerin hayati tehlikeye maruz kalmalarna sebep verir.
1.1.6.2. Ortamdaki Oksijenin Azalmas

Yanma olay gerekleirken ortamdaki oksijen hzla azalr ve zellikle tamamen
kapal bir ortamda bulunanlar hayati tehlike altnda kalrlar.
1.1.6.3. Zehirli Gazlar ve Duman

Yanma srasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlar
aa kar. zellikle kablo, plastik, sentetik boya gibi maddelerin yanmasyla ortama
yaylan zehirli gazlar hayati tehlikeye sebep olur. Boulma, kann zehirlenmesi, beyin ve
sinir sistemi hasar bu tehlikelerden saylabilir.
1.1.6.4. Patlama Tehlikesi

Yangn esnasnda meydana gelen tehlikelerden ani meydana geleni ve en tehlikelisi
patlamadr. Fiziksel ve kimyasal patlama olarak iki eit patlama vardr.
Fiziksel patlama: zellikle yksek basn ile bulunduklar kaba sktrlm

ekilde muhafaza edilen kimyasal maddeler snma ve genleme sonucu iddetli
patlamalara sebep verebilir. LPG tp, LPG tanklar, oksijen tpleri yanma
srasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlar aa
kar.
Kimyasal patlama
Patlayc maddelerin patlamas: Yangn yerinde patlayc maddeler

olabilir. Is ve atein ulamas sonucu patlama meydana gelir
Oda patlamas: Yanc gazlarn alt ve st patlama snrlar vardr. Kapal
hacimde var olan veya aa kan yanc gazlarn konsantrasyonu bu
patlama snrlar arasna ularsa en ufak bir kvlcmla bile oda patlamas
meydana gelir.
Yangn patlamas: Oda iindeki yarm yanm, basnl ve yksek
scaklktaki gazlarn odaya oksijen girmesi sonucu patlamas
(Backdraft)dr.
1.1.6.5. kme Tehlikesi

Yangn srasnda ar scaklktan dolay bina kolon, kiri ve dier statik malzemelerin
erimesi veya dayankllnn azalmas sebebiyle yapda kmeler meydana gelmesidir.
1.1.6.6. Elektriksel Tehlikeler

letken ve alt malzemelerinin yanmas, makinelerin gvdelerine kaak olumas,
yksek binalarda asansr sistemlerinin arzalanmas, acil aydnlatma ve k ynlendirme
sistemlerinin almamas oluabilecek elektriksel tehlikelerdendir. Ayrca yangn srasnda
elektrik hatlarnn su ile ve dier iletken metal yap malzemeleri ile temas srasnda elektrik
akmna kaplma tehlikesi oluur.
1.1.6.6. Kimyasal Tehlikeler

Zehirli atklar bulunan muhafaza nitelerin szdrma yapmas, radyoaktif szntlar, su
ile reaksiyona girerek zehirli gaz karan kimyasallarn oluturabilecei tehlikeler bu snfta
deerlendirilebilir.
1.1.7. Yanc Maddelerin Snflandrlmas

1.1.7.1. Yanc Madde
Herhangi bir ortamda yksek s oluturabiliyor ve ayn ortamda yeterli oksijen de
bulundurabiliyorsa tm maddelerin yanmas salanabilir. Ancak yanc madde denilince
aklmza s karsnda yanc buhar yada gaz karabilen maddeler gelir. Yanc maddelerin
neredeyse tm karbon, hidrojen, oksijen, kkrt, fosfor gibi elementleri ilerinde
barndrrlar. Bu elementler s ile karlatklarnda ortaya gaz kartmaktadr.
Yanc madde trleri unlardr:
1.1.7.2. Kat Durumundaki Yanc Maddeler

Bu maddeler genellikle s etkisi altnda yanc buhar ya da gaz ortaya karan
maddelerdir. Yanma olaynn gereklemesi annda nce sv hle dnp daha sonra da
buhar hline geebilir. Baz kat maddelerin dorudan buhar hline geebildikleri de
olmaktadr.
1.1.7.3. Sv Durumundaki Yanc Maddeler

Sv yanc maddelerin genel zellii, buharlatktan sonra yanmalardr. Pek ou
normal havada bile buharlar. Bu zelliiyle nedeniyle kat durumundaki yanc maddelerle
kyaslandnda daha kolay ve hzl yanar. Sv durumundaki yanc maddelerin yine byk
ounluunun buhar havadan daha ar hldedir.
10
1.1.7.3 Gaz Durumundaki Yanc Maddeler

Gerek kat gerekse sv durumundaki yanc maddelerle kyaslandnda daha kolay ve
hzl yanma zellii gsterir. zellikle oksijenle ilikileri ynsal ekilde olduu hllerde
yanma olay patlama ekline dnp ok daha byk etkiye sahip olabilir. Bu tr yanc
maddelerin oksijenle ilikisini mmkn olduu kadar kesmek ve ktle hlinde bulunmasn
nlemek gerekir. Bu tr yanc maddeler bnyelerinde eitli gazlarn karmn ierir. Bu
nedenle ayrca insan iin zehirleyici zellikte tar.
1.2. Yangn Trleri

1.2.1. LPG Yangnlar
Likit(sv) petrol gaznn ksaltlm ifadesidir. Hava ile karmadka yanmazlar.
Yanclk limitleri % 2 ile 8 arasndadr. Teneffs edilmesi hlinde zehirsizdir.1 litre sv
LPG 550 gram kadar arlktadr. LPG ilk mamul hlinde renksiz ve kokusuzdur. Fakat
emniyet sebebi ile kerih esans ilave edilir. Kap iinde tazyik altnda sv hlde iken % 10
kadar hacim deitirebilir. LPG Ekseriyetle propan ve btan gazlarnn karmdr. Btan
daha tembel fakat propan daha hareketli gazdr. Bir kova iinde sv LPG aniden yere
dklecek olursa yerde henz yaylma frsat bulmadan buharlar. Sv LPG insan derisi ile
temas ederse ciddi donmalar yapar(Resim 1.9).
Resim 1.9: Doal gaz tesisinde meydana gelen bir patlama ve yangn
1.2.2. Doal Gaz Yangnlar

Doal gaz yeryznn alt katmanlarnda bata metan ve etan olmak zere eitli
hidrokarbonlardan oluan yanc bir gaz karmdr. Doal gazdaki metan oran % 8098
oranlarnda metan ieren ve i enerji dzeyi yksek olan kararsz yapl bir gaz karmdr.
Doal gazn kokusu yoktur. Kullanma sunulmadan nce gaza koku veren maddeler ilave
edilir. Koku iin zel bir kimyasal madde kullanlr.
Doal gaz yanabilmesi iin ortamda yeterli miktarda hava ve gaz karm olmas
gerekir. Ancak kapal hacimde hava ile % 5-15 orannda kart zaman patlayc bir zellik
tar. Kolaylkla yanar ancak iyi bir havalandrma salanmazsa ortamda oksijen azalmasyla
boulmaya neden olur.
11
Doal gaz yangnlar alevli yangnlardr. Havagaz konsantrasyonuna ve gazn

basncna gre doal gaz yangnlarnn riski artar veya azalr.
1.2.3. Akaryakt Yangnlar

Ham petrol yer altndan karlan, koyu renkte, pekmez kvamnda bir svdr. Gnlk
hayatta kullanlan benzin, mazot, fuel-oil gibi rnler ham petroln deiik kimyasal sreler
ile oluturulan rnleridir. Hem akc hem de yanc olduklarndan akaryakt ismi verilmitir.
Akaryaktlarn yanabilmesi iin nce buhar hline gelmesi ve sonrada hava ile
karmas gerekmektedir. Akaryakt buharnn yanmaya balamas iin ak alev veya ate
ile temasa gerek yoktur. Yanma noktalarna kadar snmalar ya da snm bir cisim ile temas
etmeleri alev iin yeterlidir. Akaryaktlarn yanabilmesi iin buhar hline geerek hava ile
karmas zorunludur. Benzin dk scaklkta buhar hline geebilir. Mazot, uak yakt, gaz
ya, vb. ar akaryaktlar stlmadka buharlamaz.
Akaryakt yangnlar aadaki ekillerde meydana gelebilir:
Ak kaplardaki akaryaktn buharlaarak evreden ate almas

Temizlik nedeniyle benzin ve gaz ya gibi petrol rnlerinin kullanlmas
sonucu oluan buharlarn atele temas sonucu oluan buharlarn atele temas
sonucu
Akaryakt tanklarn temizlemek amac ile kapaklarnn almas sonucu oluan
buharlarn atele temas sonucu
Akaryakt buharlarnn bulunduu yerlerde alan motorlardan kan
kvlcmlarla temas etmesi ve elektrik asesi sonucu
Resim 1.10: Akaryakt istasyonundaki yangna mdahale
1.2.4. Baca Yangnlar

zellikle kmr, fuel-oil gibi yaktlarn kullanld binalarda bacalarda kurum, is gibi
yanc maddeler birikir. Ayrca mutfak bacalarnda da biriken yalar ve isler yanc olabilir.
Baca iindeki snn artmas ve rzgarn soba veya kalorifer kazannda harlamaya sebep
vermesi gibi sebepler ile baca ve atlar tutuabilmektedir. zellikle k aylarnda artan baca
yangnlar ok byk lde can ve mal kaybna sebep olmaktadr.
12
Resim 1.11: Baca yangnlarnda binann atdan itibaren yanma tehlikesi ile karlalmas
1.2.5. Elektrik Yangnlar

Elektrik enerjisi insanlk iin ok nemli olmas ile beraber iyi ynetilemedii ve
kontrol edilemedii zamanlarda byk risk ve tehlikelere sebep verebilmektedir.
Gerek grsel gerekse de yazl medyada "Elektrik kontandan meydana geldii
bildirilen yangnda byk bir fabrika kl oldu." eklinde haberlere olduka sk rastlanr. Bu
da elektrik alt malzemelerinin ve tesisatlarnn ne kadar tehlike meydana getirebileceini
ortaya koymaktadr. te bu sebeple elektrik tesisatlarnn ynetmelik ve standartlara uygun
olarak tesis edilmesi, gerekli kontrol ve bakmlarnn yaplmas olduka nemlidir. Bir ksa
devre veya baka bir sebeple oluan ar akm tesisattaki iletkenleri ar snmasna ve
plastik izolasyonunun yanmasna ve ardndan byk yangnlarn kmasna sebep
verebilmektedir. Yine aalarn zerinden geen havai hatlarn, aalar ile temas dolaysyla
orman yangnlar meydana gelebilmektedir.
te bu ve bunun gibi birok olas tehlikelerden dolay hayatmzn vazgeilmezleri
arasnda olan elektrik enerjisinin iyi kontrol edilmesi bata elektrik-elektronik teknik
elemanlar olmak zere her kullancya dmektedir. Elektrik-elektronik teknik
elemanlarnn asla unutmamas gereken bir ey daha vardr ki o da gevek balantdr .
Elektrik ihmali ve gevek balanty asla affetmez (Resim 1.12).
13
Resim 1.12: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan bir kesici
1.2.6. Orman Yangnlar

Orman yangnlar dnyann birok yerinde olduu gibi lkemizde de doay byk
lde tehdit etmektedir. Orman yangnlarnn k sebeplerine bakldnda yldrm gibi
doal nedenlerin % 5-6 orannda kaldn, dier btn yangnlarn k sebebinin insan
olduu grlmektedir. Dolaysyla lkemiz ormanlar iin en tehlikeli varln insan
olduunu sylemek yanl olmaz. Bu nedenle orman yangnn kmasna engel olmak veya
kacak yangnlarn saylarn olabildiince azaltmak iin insanlarn bilgilendirilmesi ve
eitilmesi gerekir.
Resim 1.13: Orman yangnlarnn ok hzl bir ekilde yaylmas
1.2.7. Ara Yangnlar

Aralarda benzin hortumlarnn yrtlmas, benzin ile havann kart yer olan
karbratrden scak motor zerine benzin akmas, elektrik tesisatlarnda meydana gelen
arklar, kazalar ve kundaklama gibi sebeplerden dolay yangnlar meydana gelebilmektedir.
Ara yangnlar ok hzl ilerler, dolays ile mdahalenin derhal yaplmas gerekir.
Bu sebeple her arata alr vaziyette bir yangn tp bulundurulmas zorunludur.Yangna
mdahalede yakt deposunun patlama riskine kar dikkatli olunmas gerekir.
14
1.2.8. Bina Yangnlar

Binalarda meydana gelen yangnlar ekseriyeti ahap yangnlardr. Baca, elektrik
konta, ak unutulan mutfak tp, soba, sabotaj gibi pek ok sebepten dolay yangn
kabilmektedir. Yanmaya balayan materyaller binann asl unsurlarna srayarak komple
yanmaya sebep verebilir.
Binalarn yangnlardan korunmas iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl "Binalarn
Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik" karmtr. Bu modlde gerekletirilecek
faaliyetler de bu ynetmelik erevesinde uygulanacaktr.
1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri

Yangn olaynn bertaraf edilebilmesi iin uzmanlar deiik yangn trlerine mdahale
iin birok yntem gelitirmilerdir. Yangn olaynn ortadan kaldrlabilmesi iin meydana
getiren etkenlerden birini ya da tmn ortadan kaldrmak gerekir.
1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler

1.3.1.1. A Snf Yangnlarda Mdahale
A snf yangnlar kat madde yangnlardr. Soutma ve yanc maddenin
uzaklatrlmas ile sndrlebilir. Su, kpk, yangn sndrc kimyasallar ile mdahale
edilir.
1.3.1.2. B Snf Yangnlarda Mdahale
Yanabilen svlar bu snfa girer(Benzin, benzol, yalar, yal boyalar, katran vs.).
Soutma (sis hlinde su) ve boma (karbondioksit, kpk ve kuru kimyevi toz) ile bu tr
yangnlar sndrlebilir.
1.3.1.3. C Snf Yangnlarda Mdahale

Likit petrol gaz, hava gaz, hidrojen gibi yanabilen eitli gazlarn yanmasyla oluan
yangnlardr. Kuru kimyevi toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak sndrlebilir.
Elektrikli makine ve hassas cihazlarn yangnlarm da bu snfa dhil edilebilir.
1.3.1.4. D Snf Yangnlarda Mdahale

Yanabilen hafif metallerin ve alamlarnn ( Magnezyum, lityum, sodyum, seryum
gibi) yanmasyla meydana gelen yangnlardr. Kuru kimyevi tozlar bu yangn sndrmede
kullanlr. Elektrik akm kesilerek yangna mdahale edilmeli ve sndrc olarak da kuru
kimyevi toz kullanlmaldr.
15
1.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar

1.3.2.1. Sndrc Maddeler ve Mukayesesi
Su, yangn geninde yanma ssn drr, ortamdaki oksijeni iteler, en ucuz
sndrcdr. Is emme kapasitesi dier sndrclerden fazladr, atmosferik basnta
oluan buhar bulutunun kaplad hacim 100 0Cde 1700 kat geniler.Sodyum, magnezyum
gibi 1. ve 2. grup elementleri ile reaksiyona girmesi sonucu ,hidrojen gaz aa kmasna
neden olarak patlamaya sebep olur,
Kpk: Yangn geninde yanma ssn drr, bir tabaka oluturarak havayla
temasn keser. Sadece yangn kontrol altna almamz salamaz, ayn zamanda
yeniden alevlenmeyi de nler, suyun tek bana yeterli olmad zamanlarda
sndrc takviyesi yapar. Yangnda s konveksiyonuna engel olarak hava ile
temas keser. En byk zellii zincir reaksiyonunu krar, kendisi yanarak
ortamdaki oksijeni ve az miktarda sy absorbe eder. Boma zellii vardr
CO2: Yanmayan, ok maddeyle reaksiyona girmeyen, boma ve soutma
zelliine sahip temiz ve artk brakmayan bir sndrcdr. Elektrii 1000
volta kadar iletmez. Kapal ortamlarda oksijen konsantrasyonunu
drdnden kullanclar iin tehlike rzgrl ortamlarda kullanm gl
yaratr.
Halon 1211 ve 1301 elektrikli cihazlardaki yangnlar sndrmekte kullanlr. Fakat

08.09.1990 tarih ve 20629 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ozon tabakasnn
korunmasna dair Viyana Sizlemesi ile ozon tabakasn incelten maddelere dair Montreai
Protokol uyarnca atmosferdeki zararl etkileri sebebiyle kullanmdan kaldrlmtr.
NAF-S-II (HCFC Blend A), insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine kar
korunmasnda kullanlan temiz, iletken olmayan bir yangn sndrcdr.
NAF-S-II (HCFC Blend A), yangn sndrme sistemi ortamdaki yzeysel yangnlar
hzla sndrme kapasitesine sahiptir.
NAF-P-IV, ok dk bir elektrik iletkenliine sahip, elektrik ve elektronik cihazlarn
ve insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine kar korunmasnda, kullanlabilen
temiz bir yangn sndrc gazdr.
M-200TM, imla sistemlerinde kullanlmakta olup seyyar yangn sndrme tplerine
doldurulmamtr (almalar srdrlmektedir.).
FM-200TM, sndrme etkisi halon 1301den daha zayftr.
ntergen, yangn sndrlrken ortama yaylan bu gazlar evreye ve insanlara zarar
vermemektedir. Basnl olarak gaz hlde depolanr. nsanlarn gr mesafesini etkilemez
ve yangn blgesinden gvenle uzaklaabilmelerini salar. Hava ile ayn younlukta olup
ortama hzla yaylr ve konsantrasyonunu uzun sre korur.
16
1.3.2.2. Seyyar Yangn Sndrcler

Portatif yangn sndrme cihazlar kk aptaki yangnlarn sndrlmesinde veya
daha byk aptaki yangnlarda ilk mdahle amal kullanlr. Elle tanabilir veya
tekerlekli tanabilir olarak imal edilmektedir (Resim 1.14).
Resim 1.14: Yangn sndrme cihaz
1.3.2.3. Su erikli Yangn Sndrcler

Yaygn tip 9.46 litre depolu basnl sndrclerdir. Srekli veya kesikli olarak da
kullanlabilir. Antifirizli olanlar -40OC artlarna kadar kullanlabilir. Pompal tank
tiplerinde basnlatrma gerekmez, uzak mesafelerden kullanlabilir. Ek ekipman gerekir.
Basnl tanabilir tipler kk aptaki A snf yangnlarda etkilidir. 15 m mesafeye kadar
kullanlabilir. 50 saniye srede iindeki suyu boaltabilir.
1.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri

Yangnn snf ne olursa olsun sndrme prensipleri olacaktr. Bu prensip yanmay
meydana getiren unsurdan yanc maddeyi, oksijen veya sy ortadan kaldrmaktr.
1.3.3.1.Yanc Maddeyi Ortadan Kaldrmak

Yangn balangcnda ve yangn srasnda mmkn ise yanc madde ortadan kaldrlr
ya da yangn blmlere ayrlr ve sndrme gerekletirilir. Krp paralamak, ayrmak veya
sv akcy kesmek suretiyle yanc maddeleri bazen ortadan kaldrmak mmkn olsa da
yanclarn ar ve tanmaz mallar olduu dnlrse her zaman uygulama alan
bulunmayabilir.
17
1.3.3.2.Isy Ortadan Kaldrmak

Her yanc maddenin, bir yanma ss olduuna gre yanan maddeleri bu snn altna
kadar soutmak, yangn sndrmek iin iyi yntemdir. Yangn mahalline ar ve yanmaz
gazlarla airesol svlar sevk etmek havada bulunan yaklak % 21 oranndaki oksijen
azaltlarak ortadan kaldrlmasn salar. Bylece yangn zayflatlarak sndrlebilir.
(Resim 1.15).
Resim 1.15: Yangnda soutma ilemi
1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli

1.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS)
Yangn ihbar sistemleri, binalarda meydana gelen veya gelebilecek olan yangnlar
henz balang aamasnda alglayarak gerekli tedbirleri almak, binada bulunanlarn tehlike
balangcnda gvenli bir ortama intikalini salamak zere tesis edilen elektrik-elektronik
tabanl erken uyar sistemleridir.
Teknik tanm ile sistemde bulunan duman, s,alev dedektrleri ile alglama yaparak
bilgileri elektriksel sinyale eviren ve siren, telefon arayc gibi ihbar cihazlarn altran
sistemdir.
1.1.4.1.Yangn Alarm ve hbar Sisteminin Gereklilii
Yangnn tanm, aamalar, eitleri ve tehlikeleri hakknda bilgilerden anlyoruz ki
yangn olay gereklemeye balad ya da gerekletii andan itibaren saniyeler nem
kazanmaktadr. En paha biilemez deer olan insan hayat yangn srasnda byk riskler
altndadr. Can kayb olmayan yangnlarda bile yllardr binbir emekler ile yaplan
konutlarn, fabrikalarn, okullarn, hastanelerin bir kvlcm ile yok olmasn grmek olduka
ac verici bir olaydr.
Yangna mdahalede ve yangn bulunan ortamda uzaklamada saniyelerin nem
kazand anlarda "Yangn Alglama Ve hbar Sistemleri " devreye girer. zellikle panik
olay gerekleme tehlikesi olan hastane, alveri, elence merkezleri, okul gibi binalarda
18
yangn ve dumandan olmasa da kan kargaa ve panikte ciddi yaralanmalar ve hayat

kayplar olabilmektedir.
te bu noktada devreye girecek olan ihbar sistemi oluabilecek can ve mal kaybn
nnn alnmasnda olduka hayati nem arz edecektir.
1.1.4.2.Yangn Alarm ve hbar Sistemini Oluturan Elemanlar

Bir yangn alarm sisteminde u ekipmanlar bulunur:
Yangn alarm kontrol paneli: Yangn ihbar sisteminin kontrol merkezidir.

Alglayclardan alnan elektriksel sinyaller burada ilenerek siren, telefon
arayc, rle, ikaz ledleri gibi k elemanlarna aktarlr.
Dedektrler: Is, duman, alev gibi yangn unsurlarn alglayarak elektriksel
sinyal olarak bilgileri panele aktaran sensr(alglayc)lerdir.
Yangn butonlar: Yangnn henz balang aamasnda veya yangn, patlama
gibi ihtimalinin grld zaman alarmn altrlabildii butonlardr.
Sirenler: Yangn ihbar paneli yangn var bilgisini aldktan sonra sirene k
verir. Yksek ses iddeti ile tehlikeyi haber verir.
Bunlarn haricinde sistemle entegre olarak alabilen yangn sndrme sistemleri ve

panik annda k ynlerini gsteren kl yn levhalar yardmc elemanlar olarak
snflandrlabilir.
Resim 1.16: Yangn ihbar sistemini oluturan elemanlar
1.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi

Yangn alarm sistemi tesis edilecek bir binada yaplmas gereken ilk ilem yangn
alarm panelinin (bundan sonra panel ya da santral olarak adlandrlacak) veya panellerinin
yerinin tespitidir.
19
Alarm paneli gvenli ve kolay ulalabilecek yerde, varsa enerji veya bilgi ilem odas
gibi blmlerde olabilir. Panele kolay ulam esastr. Eer bina yerleimi toplamda(tm
katlar ile) 2000 m2 den byk ise birden fazla panel kullanlr. Daha sonra bu paneller
birbirine balanr. ekil 1.1de projelendirilen bir fabrikann bir blm grlmektedir.
Panel iin giriindeki danma-santral odas seilmitir. Panelin buraya tespit edilmesinin
sebebi hem kolay ulalabilecek bir yer olmas hem de srekli kontrol altnda olan bir yer
olmas sebebiyledir.
Alarm panelleri sklebilir n kapak ve arka montaj ana gvdesinden olumaktadr.
Sva alt, sva st ve hem sva alt hem de sva st montaj yaplabilen eitleri vardr.
Panelin yerinin iaretlenmesi u aamalar ile yaplr:
Panel n kapa tornavida ya da allen anahtar ile sklr(Genellikle panel

kapaklar herkes tarafndan mdahale edilememesi iin zel allen balkl
vidalar ile tutturulur.).
n kapak zarar vermeden gvenli bir yere konur.
Panel ana gvdesi(alt ksm) montaj yerine geici tespit edilir ve delik yerleri
iaretlenir. Burada birka eit ilem gerekleebilir. Eer panel pano gibi metal
aksaml bir yere monte edilecek ise akll vida veya somun-vida ikilisi ile
tutturulabilir. Duvara monte edilecek ise matkap kullanlacaktr.
ekil 1.1: Bir binada yangn ihbar santralinin montaj yeri
20
1.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi

Bundan sonraki aama panelin yerine montaj olacaktr. Paneller kapal bir tablo
ve/vaya pano iine konulmamaldr. Panele ulamn kolay olmas esastr.
Panelin yerine sabitlenmesi ilemi u aamalar ile gerekletirilir:
Panel duvara monte edilecek ise delik yerleri 7 mm veya 8 mmlik matkap ucu
ile delinir.
Delik yerlerine dbel tespit edilir.
Tornavida ve vida ile panel elektrik-elektronik aksamna zarar vermeden yerine
montaj yaplr(ekil 1.2).
Giri-k balantlar daha sonra yaplacaksa n kapak ayn allen anahtar veya
tornavida yardmyla kapatlr.
ekil 1.2: Panel montajnda elektriksel balant girileri
1.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants

Yangn ihbar sistemleri otomatik telefon arayclarna balanabilir.
Otomatik telefon arayc: Telefon hattna balanan ve tetikleme yapldnda

daha nce hafzalarna kayt edilen numaralar sras ile arayarak alarm
durumunu bildiren elektronik kartlardr. Bu kartlara zerindeki mikrofon
yardmyla ses kayt yaplabilir. rnein, " yerinizde yangn kt, ltfen
mdahale ediniz."
ki eit telefon arayc vardr: Bunlar kart tipi ve panelin veya baka bir
kutu/tablonun iine monte edilebilen, dieri ise cihaz tipi ve harici kullanlabilenlerdir.
21
Resim 1.17: Kart tipi ve cihaz tipi telefon arama modlleri
22
ekil 1.3: Telefon arama modlnn balants
Balant prensipleri ayndr. Temel olarak iki telefon hatt girii ,iki dahili k ,iki
adet besleme girii (12 veya 24 volt), bir tetikleme giriidir. Tetikleme girii alarm panelinin
alarm veya tetik kontaklarna balanr(ekil 1.3).
1.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar

Yangn ihbar santralleri 220 volt ehir ebeke hatt ile beslenir. Panele balant
minimum 3x2,5 NYA (sva alt tesisatlarda) ya da 3x2,5 NYM(antigron) -NHXMH -kablo
ile yaplr. NHXMH kablo NYM kablonun hologen free (holojenden arndrlm) olandr.
Kablolar faz-ntr-toprak olarak ilgili klemenslere salam bir ekilde tespit edilmelidir.
Santral muhakkak topraklanmal, sfrlama veya su tesisat, kalorifer tesisat gibi aksam ile
ilikilendirilmemelidir(ekil 1.4, Resim 1.17, Resim 1.18).
23
Santral 220 volt ebeke hattndan enerji ald gibi panel iine konulacak ak ya da
aklerle de ebeke enerjisi kesildiinde panelin almasn salayacak ak veya akler
konulur. Konulan bu ak gerilim deeri, santralin normal alma gerilimi kadar olmaldr.
Santral 12 volt ile alyorsa 12 volt ak balanr, 24 volt ile alacak ise 12volt iki ak seri
ekilde balanr.
ekil 1.4: Besleme kablosunun panele balants ve ak balants
Resim 1.17:Panel besleme kablo klemens balantlar
24
Resim 1.18: Panel besleme kablo klemens balantlar
Panele taklacak aklerin yalnzca voltaj deerleri deil ayn zamanda akm
kapasiteleri de nemlidir. Panel akleri en az 7 Ah olmaldr. Elektrik kesintisinin sk ve
uzun olabilecei yerlerde ise en az 10 Ah deerinde ak konulmaldr(Resim 1.19).
Resim 1.19:12 volt 7 Ah deerinde bir ak
25
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajn
hatasz yapnz.
Yangn alarm panelini montaj etmeden nce yapmamz gereken ilk ilem, n kapan
uygun anahtar ve/veya tornavida takm ile dikkatli bir ekilde amaktr( Resim 1.20).
Resim 1.20:Panel kapann almas
Panel zerindeki kartlara dikkat ederek delik yerlerini iaretleyerek deliniz. Matkab
kullanrken ok dikkatli olmalyz (Resim 1.21).
Resim 1.21:Panel montaj deliklerini matkap ile delme ilemi
Dedektr tabann yerletirirken tornavida ya da arjl tornavida ile skma basncna

dikkat ediniz. Aksi hlde dedektr taban krlabilir (Resim 1.22).
26
Resim 1.22: Dedektr tabannn yerletirilmesi
Buton montaj ilemi srasnda camnn krlmamasna zen gsteriniz (Resim 1.23).
Resim 1.23: Yangn ihbar butonu yerleimi
27
lem Basamaklar
Yangn alarm kontrol panelinin yerini
iaretleyiniz.
Matkapla delik deliniz.
Yangn alarm kontrol panelini yerine

monte ediniz.
neriler
Panelin hangi blgeye monte edileceine
karar veriniz. Kapan dikkatli bir
ekilde aarak kartlara zarar vermeden
delik yerlerini iaretleyiniz ( Resim
1.20).
aretlediiniz delik yerlerini 7 mm veya
8 mm matkap ucu kullanarak kurallara
uyarak ve dikkatli bir ekilde deliniz
(Resim 1.21).
Tornavida veya arjl matkap kullanarak
elektronik kartlara temas etmeden paneli
dikkatlice vidalaynz.
Dedektr tabanlarn yerlerini

iaretleyerek ,delerek tabanlarn monte
Yangn ihbar dedektrlerini monte ediniz.
ediniz(Resim 1.22).
Yangn sirenlerini monte ediniz.
Yangn sirenlerini iletkenlere ve kartlara

zarar vermeden monte ediniz.
Yangn ihbar butonlarn monte ediniz.
Yangn ihbar butonlarn skerken ve

monte ederken camnn krlmamasna
zen gsteriniz(Resim 1.23).
Yangn acil ynlendirme levhalarnn

monte ediniz.
Gaz sensrlerini monte ediniz.
Sndrme tplerini monte ediniz.
Acil ynlendirme levhalarn ka

ynlerine uygun olarak yerletiriniz.
Gaz sensrlerini LPG veya doal gaz
bulunan
ortamda
kullanlacan
unutmaynz.
Sndrme tplerini yerden 90 cm
yukarya montajn yapnz.
28
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Deerlendirme ltleri
Yangn alarm kontrol panelinin yerini iaretleyebildiniz
mi?
Matkapla uygun yerlere delik delebildiniz mi?
Yangn alarm kontrol panelini yerine monte edebildiniz
mi?
Yangn ihbar dedektrlerini monte edebildiniz mi?
Yangn sirenlerini monte edebildiniz mi?
Yangn ihbar butonlarn yerine monte edebildiniz mi?
Yangn acil ynlendirme levhalarnn monte edebildiniz
mi?
Gaz sensrlerini monte edebildiniz mi?
Yangn sndrme tpnn montajn yapabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
29
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
Yangn olaynn meydana gelebilmesi iin aada yazlan unsurlardan hangisi gerekli
deildir?
A)Scaklk
B)Oksijen
C)Yanc madde
D)Korbondioksit
2.
Aadakilerden hangisi benzin, fuel-oil gibi petrol mamul malzemelerin yanmasnda

en uygun sndrme yntemidir?
A)Su pskrtme
B)Boma
C)Havalandrma
D)Kum pskrtme
3.
Aadakilerden hangisi E snf elektrik yangnlarnn sebeplerinden biri olamaz?

A)letkenlerin gevek balanmas
B)Akma uygun kesitte iletken kullanlmamas
C)Tesisatta kaak akm rlesi kullanlmas
D)Ksa devre
4.
Yangn sonucu bir ok rn ortaya kar. Aadakilerden hangisi bunlardan biri

deildir?
A)Is
B)Ik
C)Duman
D)Oksijen
5.
Elektrik kablolar izolasyonu gibi PVC maddelerin yanmas sonucu zehirli gazlar
aa kar. Bu, yangnn hangi snf tehlikeleri iine girer?
A)Kimyasal
B)Fiziksel
C)Patlama
D) kme
6.
Akaryakt yangnlar ile ilgili aadakilerden hangisi sylenemez?

A)Akaryaktn tutuabilmesi iin buharlamaya balamas gerekir.
B)Mdahale olduka zordur.
C)Patlama tehlikesi vardr.
D)Tek sndrme yntemi tazyikli sudur.
30
7.
Aadakilerden hangisi bir yangn alarm panelinin besleme kablosu olabilir?

A) 3x1,5 mm2 NYM
B) 3x2,5 mm2 NYA
C) 2x2,5 mm2 NYA
D) 2x1,5 mm2 NYM
8.
Yangn annda telefon hattn kullanarak ihbar yapan elektronik devre eleman
aadakilerden hangisidir?
A) Siren
B) Dedektr
C) Telefon arama modl
D) Telefon
9.
Svlatrlm petrol gaz olarak tanmlanabilen petrol rn yanc madde

aadakilerden hangisidir?
A) LPG
B) Nitrojen
C) Doal gaz
D) SPG
10.
Yangn ihbar paneline konulacak en az ak kapasitesi deeri aadakilerden

hangisinde doru olarak verilmitir?
A) 6 ah
B) 12 ah
C) 24 ah
D) 7 ah
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
31
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar
yangn ihbar dedektrlerinin montajlarn yapabileceksiniz.
erevesinde
ARATIRMA

alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm eitli yangn ihbar
dedektrlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.
Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin dedektrler ile ilgili
ksmn inceleyiniz.
2. YANGIN HBAR DEDEKTRLER

BALANTILARINI VE MONTAJINI
YAPMAK
2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi
Yangn ihbar sistemlerinde dedektr yerleimlerine gemeden nce alglamada ve
ihbarda kullanlan sistem eitleri aada anlatlmtr.
2.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri

2.1.1.1. Konvansiyonel Sistemler
Blgesel sistem olarak da adlandran bu sistemde belirlenen blgeye balanacak ok
sayda dedektr tek bir ift kablo zerinden alarm paneline balanr. Yangn olayn blgesel
olarak tanmlar ve ihbar eder. O blgeye ait hangi dedektr yangn alglarsa alglasn o
blgeye ait uyar yanar. Bu sistem, 20-30 kadar kk dedektrn bir blge
oluturabilecei binalar iin uygundur. Bu sistemde her blgeye ayr bir ift kablo
ekilmelidir(ekil 2.1).
32
ekil 2.1: Konvansiyonel sistem prensip balant ekli
2.1.1.1. Adreslenebilir Sistemler

Bu sistemde ihbar, blge mantndan ileri olarak tam yerin ve noktann belirlenmesi
esasna dayanr. Her bir dedektrn nceden belirlenmi ve panel tarafndan bilinen adresi,
kimlii bulunur. Her dedektr panelle birebir irtibatldr ve haberleebilir. Bu sistemde
dedektrler iki iletken zerinden hem besleme alr hem de panel ile haberleir. Alarm
durumunda hangi odadaki, blmdeki dedektrn sinyal gnderdii tam olarak bilinir. Ayn
ift kablo ile 127 adet dedektr adreslenebilir ve balanabilir. Uzun kablolamalarn olaca
byk binalar iin uygundur. Ayn zamanda hastane, otel gibi sinyallerin nereden geldiinin
ok nemli olduu yerlerde de bu sistemler kullanlmaldr(ekil 2.2).
ekil 2.2: Adresli sistem prensip balant ekli
33
Adresli sistemde eer dedektr says 127den fazla olacaksa yine blgelere ayrmak
gerekir. Her iki sistemde de dedektr yerlerinin belirlenmesi, dedektr alma prensipleri
ayndr. Kablolama ve adresleme fark bulunmaktadr. Adresleme ilemi her bir dedektr ve
butondaki dip swich(anahtar)lerle yaplr(ekil 2.3).
ekil 2.3: Dedeltrlerin dip swichler ile adreslenmesi
2.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi

Yangn alarm sistemlerinde blge yaklam nemlidir. Her yangn blgesi doru
tespit edilerek projelendirme ve kablolama yaplmaldr.
Her ne kadar baz panellerde 30 kadar dedektr balanmasna izin verilse de bunu 2025 aras snrlamak en iyi yaklam olur. nk blge ne kadar geni tutulur ise ihbar ve
arza hlinde yer tespiti zor olacaktr.
Yangn blgesi: Yangn durumunda uyar ve ihbar sistemi dier blmlerdeki
sistemlerden ayr olarak alan ksmlardr.
Blge tespiti u kurallar ile yaplr:
Binalarda her kat en az bir blgedir.

Bir bina birleik olsa dahi iki ayr ana girie sahipse iki blge olarak
deerlendirilir(ekil 2.5).
Bir kat eer 2000 m2den byk ise birden fazla yangn blgesi tespit edilir.
Fakat insanlarn youn yaad ve panik tehlikesi olan okul, hastane gibi
yerlerde bu snr 1250 m2 dir(ekil 2.4).
Bir binann toplam inaat alan 300 m2 veya daha az ise tek bir yangn blgesi
tespit edilebilir. Fakat her katn ayr bir blge olmas tercih edilmelidir.
Bir yangn blgesinin uzunluu herhangi bir yne 100 metreyi gemeyecektir.
34
ekil 2.4. En az 4 ayr blge olarak tasarlanmas gereken bir bina
ekil 2.5: Her bina ayr birer blgedir.
Her katn iki ayr blm birer blge olarak kabul edilir(ekil 2.6).
ekil 2.6: Ayn kattaki bamsz iki blmn iki ayr blge olmas
35
2.2. Dedektrler
Dedektrler duman, scaklk, alev gibi yangn rnlerini alglayarak ve bu bilgiyi
elektriksel sinyal olarak panele ileten sensrlerdir.
2.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps

Optik duman ve s alglama dedektrleri iki blmden olumaktadr. Taban denilen
montaj soketi ve elektronik aksamn olduu ana gvdedir(Resim2.1).
Kablo balantlar soket ile yaplr. Montaj srasnda tavana nce soket tespit edilir.
Kablolama ileminden sonra dedektr ana gvdesi yerletirilir.
Resim 2.1: Dedektr soket ve ana gvdesi
2.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants

2.2.2.1. Dedektr ve Panel alma Mant
Dedektr ve panelin haberlemesini birbirine parelel bal rle gruplar olarak
tanmlababilir (ekil 2.7).
ekil 2.7: Paralel sistem alma mant
36
ekil 2.4te birinci resimde gsterilen durum normal durumdur ve santralden kan
kontrol akm en son dedektre bal olan direnten dnerek panelde devresini tamamlar.
Yangn durumunda kontan kapatr ve sistem akm artar. te bu art panel alglar ve
alarm verir. Prensip olarak alma mant bu ekilde geliir.
Baz panellerde seri bal kontak mant vardr. Bu durumda kontrol akm
dedektrlerin kapal kontaklarndan geer ve son dedektre bal diren zerinden devresini
tamamlayarak panele dner. Yangn durumunda ise yangn blgesindeki dedektrn kontrol
kontaklar alr ve akm kesilir(ekil 2.8).
ekil 2.8: Seri sistem alma mant
2.2.2.2. Elektriksel Balantlar

Dedektrler genellikle 24 V besleme gerilimi ile alr. Dedektre balanan bir ift
zone(blge) kablosu hem bu beslemeyi hem de kontrol sinyalini tar. Yani dedektr
iindeki elektronik devrelerin almasn salayan gerilim ve ksa devre, kopukluk, yangn
var gibi sinyaller ayn ift kablo zerinden yaplmaktadr.
Firmalara gre dedektr balants, klemens says ve balant ekli deiebilse de
temel mantk ayndr: Tm dedektrleri parelel ya da seri almasdr. Parelel balarken ise
dedektrn soket klemensleri kullanlr. Konvansiyonel sistemlerde 3 balant klemensi
aktif hldedir. Bir klemens ortaktr(rnein, ucu ortak) dier iki klemensin biri giri dieri
ktr(ekil 2.8)(ekil 2.9).
37
ekil 2.9: Dedektr elektrik balantlar
Grld gibi panelden gelen iki adet kablonun + olan dedektr soketinin Z+ IN
(giri) klemensine k olan ise Z+OUT(k) klemensine baldr. Eksi kablo ise Zklemensine baldr. Burada Z harfi zone yani blge anlamna gelmektedir.
Ayrca ikinci resimde grld gibi IND (indikatr-gsterge) klemensine baka bir
yere bilgi veya sinyal gndermek zere parelel rle veya LEDli lamba
balanabilir(Resim2.2).
Resim 2.2: Parelel indikatr lamba
38
ekil 2.9: 4 dedektrl balant emas
39
Adresli sistemde dedektrler yine parelel alma mant ile balanr fakat k
kablosu panele tekrar geri dner(ekil 2.10).
ekil 2.10: Adresli sistemde dedektr ve blge balants
2.2.3. Dedektr Alglama zellikleri

Yangn alarm sistemlerinde temel olarak duman, s ve k olmak zere yangn
rn kontrol edilir. Dedektrler tipine gre bu yangn rnnden birini ya da birkan
alglayarak santrale elektriksel olarak bilgi gnderir.
Koruma ve kontrol yaplacak yerin zelliklerine gre uygun dedektr seimi
yaplmaldr. Yerletirilecekleri ortama gre en erken ve en gvenilir olarak alacak ekilde
seilmelidir. Baz alanlarda tek bir eit alglama yeterli olmayabilir. rnein, mutfaklarda
40
hem s kontrol edilmeli hem de olas bir gaz kaa iin gaz alglama gerekletirilmelidir.
Bu sebeple doru projelendirme, doru kombinasyon seimi hayati nem kazanmaktadr.
2.3. Dedektr eitleri

2.3.1. Duman Dedektrleri
Yangn srasnda grnen belirtilerden bir tanesi belki de en belirgin olan duman, is,
kl partiklleridir. Duman alglayclar, optik duman dedektr olarak da tanmlanr. Optik
olarak adlandrlmasnn sebebi dedektrn iinde bulunan IR (nfraruj-kzltesi) ve foto
diyottan dolaydr.
Foto diyot zerine normal alma annda(yangn, duman, is yok iken) k dmez
(ekil 2.11).Dedektr iine duman, is, kurum girdii zaman IR diyottan kan k bu
partikllere arpnca foto diyot zerine der. Foto diyot direnci azalr, zerinden geen
akm artar. Akm deiimi panelde alarm olarak grlr( ekil 2.12).
Duman dedektrleri i yerleri, okullar, oteller, alveri merkezleri gibi yerlerde
kullanlr. En ok kullanlan dedektr eididir.
ekil 2.11: Dedektr normal alma durumu
ekil 2.12: Dedektr duman alglama durumu
41
2.3.2. Scaklk Dedektrleri

Is alglayc dedektrlerin iinde termistr eleman vardr. Termistr scaklk ile
diren deeri deien elektronik malzemedir. Sabit scaklk dedektrleri, bulunduu ortam
ss 60-65 deerine geldii zaman alarm sinyali verir. Ayarl scaklk dedektrleri ise 6080 aras ayarlanabilir.
Is dedektrleri kazan daireleri, mutfak gibi normal alma artlarnda duman
oluabilen ortamlarda kullanlr.
Resim 2.3: Is art dedektr
2.3.2.1 Kombine Alglayclar(Multidedektrler)

Hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerini alglayan sensrlerdir.
ki alglama hcreleri vardr. Youn koruma gerektiren yerlerde kullanlr.
Resim 2.4: Multisensor(Multidedektr)
2.3.3. Alev Dedektrleri

Alev alglayclar yangnn rnleri arasnda olan k ve radyason etkisini alglama
prensibi ile alr. Normal durumda gne , lamba gibi klardan etkilenmez.
Alevli balangl yangnlar iin kullanlr. ok hzl yaylabilen alevli yangn tehlikesi
olabilen, yanc madde ihtiva edebilen depo, boru hatlar, fabrika gibi yerlerde kullanlr.
Montaj srasnda kontrol edilen alann dedektrn tam gr alannda olmasna dikkat
edilir(Resim 2.5).
42
Tipik uygulama alanlar: Byk endstriyel depolar, havaliman hangarlar,

kimyasal madde tesisleri, petrol rafinerileri, makine daireleri, feribotlar ve yk
gemileri, elektrik santralleri, bask tesisleri, ahap depolar, metro tnelleridir.
Resim 2.5:Alev dedektr ve alma prensibi
2.3.3.1. In Dedektrleri
Byk depolar, hangarlar, yksek tavanl fabrikalar gibi yerlerde kullanlr. Infrared
(kzl tesi)alc ve verici sensor(evirici) iftinden oluur. Normal durumda verici sensorden
kan kzl tesi nlar alc sensore ular. In arasna duman, is, kl partiklleri girdiinde
ise n kesilir ve santrale alarm bilgisi iletilir(Resim 2.7).
Bu dedektrler ile 100 metre uzunluunda 15 metre geniliinde bir alann durumu
kontrol edilebilir. Dedektr montajn yaparken tavandan aaya doru kalan ykseklik
mesafesi, toplam tavan yksekliinin en fazla %10 u kadar olmasna dikkat edilir(ekil
2.13).
ekil 2.13: In tipi dedektr montaj prensibi
43
Resim 2.6: In tipi (beam) dedektr
2.3.4. Gaz Alglayclar

LPG, doal gaz gibi zehirli gazlarn alglanmasnda kullanlan dedektrdr. Mutfakta,
gaz yakt kullanan binalarn kazan dairelerinde, doal gaz istasyonlar gibi yerlerde
kullanlr(Resim 2.7).
Resim 2.7:Gaz dedektr
2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar

Koruma yaplacak binada dedektrlerin yerleim projelendirilmesi ve uygulamasnda
gerekli art ve kurallara uyularak ilem yaplmaldr. Aksi hlde hayati bir neme sahip
alglama sistemi belki de hi almayacak ve n alnamaz felaketler zincirini
balatabilecektir.
Alglayclarn yerletirilme kurallarnda etki eden ve uyulmas ve gz nne alnmas
gereken unsurlar unlardr:
Binalarn yangndan korunmas ile ilgili ynetmelik

Blgedeki maddeler ve yanma zellikleri
Kontrol edilecek blgenin mimari zellikleri
Havalandrma ve stma zellikleri
Olas yangn senaryolar
Yanl alarm olasl
44
Kontrol alan ile ilgili zel dier artlara dikkat edilerek yangn alarm sistemi
projelendirilir ve uygulamaya geilir. Bazen tek bir blge iin iki farkl dedektr kullanmak
gerekir. Bu da iyi bir ett ve ortaya kacak kombinasyon ile olacaktr.
2.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi

Noktasal duman dedektrleri belli bir blgeyi kontrol eden dedektrlerdir. Is
alglayc, duman alglayc ve alev alglayc dedektrler, noktasal bazda alan dedektrler
olduklarndan yerleim ve montaj kurallar bu balklar altnda incelenecektir.
2.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi

Is dedektrleri genel olarak duman dedektrlerinin hatal alarmlara sebebiyet
verdii mutfak, kazan dairesi gibi yerlerde kullanlr. Bu dedektrlerin 58 ve 75 derece
eikli olarak iki scaklk eikli, sabit ve ayarl olmak zere de iki kombinasyonlu
eitleri vardr.
Bir s dedektrnn koruma alannn yarap 5,3 metredir. Yani her ynden 5,3
metre yarapl alandaki s artn kontrol edebilir.
Bir binann kazan dairesi yangn alarm iin uygulanacak proje yle
gsterilebilir:
Is dedektr 5,3 metre yarapl yani 10,6 metre apl bir alanda alacaktr.
Kazan dairesi boyu 12 ise metredir. Bu durumda eer llere riayet edilmeden blgenin
tam ortasna dedektr uygulamas yaplr ise yeil blge kontroll, pembe renkte grlen
alan ise kontrolsz kalacaktr(ekil 2.14). Doru uygulamada ise zellikle yangn
tehlikesi yksek olan bu tip blgelerde, en kk alan dahi kontrol altnda tutmaktr.
45
ekil 2.14: Is dedektrnn yanl seim ve projelendirilmesi
O hlde yaplacak ilem bir dedektr daha yerletirerek gerekli kontrol alann
oluturmak olacaktr(ekil 2. 15).
ekil 2.15: Is dedektrnn doru seim ve projelendirilmesi
46
Dedektr yerleiminde dikkat edilecek dier hususlar unlardr:
Dedektrler duvardan en az 50 cm uzaa monte edilir(ekil 2. 16).
ekil 2.16: Dedektrn duvardan mesafesinin en az 0,5 metre olmas
ki dedektr aras mesafe 7,5 metreden fazla olamaz(ekil 2.17).
ekil 2.17: ki dedektr aras mesafenin 7,5 mden fazla olmamas
Dedektrn zeminden ykseklii 9 metreyi geemez.

Hava akmnn olmad ke blgelere dedektr yerletirilmez. stte anlatlan
kurala gre 50 cm duvar mesafesi braklr.
at boluklu bir ekilde ise 15 cm mesafeye kadar dz ekilde kabul edilir. Bu
mesafeden sonra dedektr st noktaya yerletirilmelidir(ekil 2.18).
47
ekil 2.18: h < 15 cm ise tavann dz olarak kabul edilmesi
Dedektrler ile aydnlatma armatrleri arasnda armatrn yksekliinin iki kat

mesafe konulmaldr.
Asansr yanna scaklk art dedektr yerletirilecekse asansr-dedektr aras

mesafe an fazla 1,5 metre olacaktr(ekil 2.19).
ekil 2.19: Asansr blgesine dedektr yerleimi
2.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi

In tipi (beam) dedektrler 15 metre ykseklik, 15 metre en(sa-sol) ve 100 metre
boyundaki bir alan kontrol edebilir.
Dedektrler tavann 50-60 cm altna yerletirilir.

nsanlarn ok youn olduu blgelerde kullanlacaksa 2,7 metre ykseklie
monte edilmelidir. Tavan yksek ise ayn hizaya ste dier bir dedektr
konulabilir.
48
ekil 2.20: In dedektr yerleimi
2.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi

Duman dedektr yerleim kurallar scaklk dedektrlerine benzer ekildedir. Duman
dedektrleri daha geni koruma alanna sahiptir.
Projelendirme ve montaj srasnda uyulacak kurallar unlardr:
Bir duman dedektr 7,5 metre yarapl bir alan korur.
Bir duman ki dedektr ars mesafe 10,6 metreden fazla olamaz.
Duvardan mesafesi 5,3 metreden fazla olamaz.

Alglama yaplacak ksmda bo alan braklmaz. Etki alanlar st ste
bindirilir(ekil 2.21)
49
ekil 2.21: Duman dedektr yerleim prensipleri
Koridorlara dedektr yerleiminde koridor genilii 2 metreden az veya eit ise

koruma alanlarnn st ste binmesine gerek yoktur(ekil 2.22).
ekil 2.22: Duman dedektrnn koridora yerleimi
Kiri ykseklii tavan yksekliinin % 10undan az ise normal dedektr

mesafesi kullanlr(ekil 2. 23 ) .
Daha fazla ise kiriler duvar gibi dnlr(ekil 2. 24).
50
ekil 2.23: Duman dedektrnn kirili blmlere yerleimi
ekil 2.24: Duman dedektrnn kiriin yksek olduu blmlere yerleimi
Ak atl blgelerde at ykseklii (h) 60 cmden az ise dedektr alt ksma

yerletirilebilir. Fazla olduu durumlarda dedektr en st noktaya yerletirilir ve
at eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1 artrlabilir.
Detektrler herhangi bir engele 50 cmden daha yakn olacak ekilde monte
edilmemelidir. Eer mahal ierisindeki yksek bir blme tavana 30 cmden
daha yakn ise detektr yerletirilirken bu blme duvar olarak kabul
edilmelidirve at eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1
artrlabilir(ekil 2.25).
51
ekil 2.25: Engel olan blmlere yerleim
Detektrler aydnlatma armatrnden en az armatrn yksekliinin iki kat

uzaa yerletirilmelidir (ekil 2. 26).
ekil 2.26: Dedektrn armatre mesafesi
Asansr kaplarnn en fazla 1,5 metre mesafesine dedektr yerletirilir.

Optik duman dedektrleri montaj ykseklii 10 metre olan yerlerde, s
dedektrleri ise 7 metre olan yerlere uygulanr.
Yksek depolama alanlarnda en etkili alglama iin dedektrleri tavana ve
raflardaki orta seviyelere yerletirmek gerekir(ekil 2.27).
ekil 2.27: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi
52
Yastklama: Tavanda scak hava tabakalar oluabilir. Duman scak hava

tabakalarnn bulunduu boluklar dolduramaz. Bu nedenle tavanda bulunan
duman detektrleri alglama yapmaz.
Bu nedenle detektrler tavandan 30-60 cm aada monte edilmelidir(ekil 2. 28).
ekil 2.28: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi
2.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi

Kzltesi alev dedektrleri, kapal veya ak meknlarda alevleri alglamak iin
kullanlr.
Dedektrn izleme alannn tm olas yangn noktalarna dorudan bir grsel

hatt bulunmaldr.
Alan izleme, alann kelerine 45 ayla ayarlanan dedektrlerle elde edilir.
Oda ykseklii 5 metreden fazlaysa dedektr ekseni odann ters kesine doru
hizalanmaldr.
Dedektrn zerindeki boluk, alglama alannn dndadr.
Dedektrler en fazla 10 m mesafeden alr.
Resim 2.7: Alev dedektr
2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme ok hayati nem
oluturmaktadr. Bu sistemler, keyfi uygulamalar dnda belki de hayat kurtaran ve
kurtaracak olan elektrik-elektronik donanmlardr. Sistem, tamamen can ve mal kaybna
sebep olacak tehlikeleri ortaya karmak, ihbar etmek ve ek donanmlar ile yangn olayn
ortadan kaldracak yapdadr.
53
Bu sebeple yangn alglama ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme yanl

yapld takdirde oluacak aksaklklar bazen maddi deerler ile karlanamayacak zararlara
sebep olabilecektir. Ciddi ve planl alma, doru malzeme seimi, doru cihaz doru yerde
kullanma ve doru balantlar sistemin salkl almas iin gerekli artlardr.
2.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar

Yaplan veya yaplabilecek olan yanl uygulamalar ve yaplmas gerekenler yle
sralanabilir:
Yangn ihbar sistemlerinde doru uygulama iin gerek art olan ilk husus
malzemeleri tanmaktr. Sistem donanmlar, dedektr eitleri, neyin nerede
kullanlaca bilinmez ise ilk batan yanl bir yola girilmi olur.
Konu ile ilgili kanun ve ynetmeliklerin bilinmemesi
Yangn alglama ve sndrme sistemlerinin doru bir ekilde projelendirilmesi ve

uygulanmas iin dier bir art ilgili ynetmelik maddelerinin doru olarak bilinmesidir.
Tm projelendirme ve uygulamalar Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda
Ynetmelik baz alnarak ve dier uluslararas standartlar erevesinde yaplmaldr.
Bu Ynetmeliin amac, kamu kurum ve kurulular, zel kurulular ve gerek
kiilerce kullanlan her trl yap, bina, tesis ve iletmenin, tasarm, yapm, iletimi, bakm
ve kullanm safhalarnda kabilecek yangnlarn en aza indirilmesini ve herhangi bir ekilde
kabilecek yangnn can ve mal kaybn en aza indirerek sndrlmesini salamak zere,
yangn ncesinde ve srasnda alnacak tedbirlerin, organizasyonun, eitimin ve denetimin
usul ve esaslarn belirlemektir.
Uygun dedektr eidinin kullanlmamas
Alglama yaplacak blgeye montaj yaplacak dedektrler, blgenin mimari yapsna,

iinde bulunan yanc maddelere ve olas yangn senaryolarna gre seilmelidir. rnein,
byk bir deponun yksek tavanna duman veya s dedektr monte edilirse dedektrler
duman, sy alglayana kadar byk bir yangn balam olabilir (ekil 2.29).
Doru uygulama ise n dedektr kullanlarak tm alan kontrol altnda tutmak
olmaldr.
54
ekil 2.29: Bir depoda yanl alglayc seimi
zmn tek bir dedektr ile salanmaya allmas
Tm uygulama alanlar iin tek bir dedektr seimi olamaz. artlara bal olarak iki
alglama zellikli dedektrlerin veya birka farkl dedektrn ayn anda kullanlmas
gerekebilir. rnein, bir endstriyel mutfakta hem gaz alglayc hem de s alglayc
kullanmak gerekir. Bir kazan dairesinde hem s alglayc hem de alev dedektr kullanlr.
Duman rn hemen ortaya kmayacak yerlerde duman dedektrnn

kullanlmas
Baz yangnlarda youn bir ekilde duman kmaz, ortam scakl tehlikeli derecede
ykseldii hlde duman kmad zamanlarda dedektr duyarsz kalacaktr. Byle
tehlikelerin olabilecei yerlerde multidedektr(iki zellikli) kullanmak gerekir. Bylece hem
s hem duman kontrol edilebilir.
Alev dedektrlerinin bulunduu oda,

depo,
blmenin ortasna
yerletirilmesi.Alev dedektrleri alevi tam kardan grebilecei yere tespit
edilmelidir. Aksi hlde duyarsz kalabilir(Resim 2.8).
Resim 2.8: Alev dedektr yerleimi
55
Dedektrlerin alma yksekliklerine dikkat edilmemesi
Duman dedektrleri en fazla 10 metre, s dedektrleri 7,5 metrede alr, alev

dedektrleri ise alevi kardan grecek ekilde ve 10 metre mesafeye yerletirilir.
letken kesitlerine riayet edilmemesi
Dedektrler 24 V ile alr fakat stabil(duraan) durumda da bir miktar akm eker.
Hangi dedektrn ne kadar akm ile alt retici firma kataloglarnda yazar. Kablo
uzunluu 500 metreye kadar 0,8 mm2,daha uzun hatlarda ise 1,5 mm2 kesitinde kablo
kullanlr. Uzun hatlarda kullanlacak dk kesitli kablolar gerilim dmnden dolay
dedektrlerin salkl almamasna sebep olacaktr.
Dedektrlerin soketler gevek ekilde balanmas
Duman, alev ve s dedektrleri soket(alt taban) ve ana nite olarak iki paradr ve
tavana montaj yaplan sokete, dedektr ana gvdesi kablo balantsndan sonra oturtulur. Bu
srada ana nitenin sokete tam olarak oturduuna emin olunmaldr.
Tablo 2.1de projelendirme ve uygulama srasnda doru dedektr seimi iin
kullanlabilecek "Dedektr Seim Tablosu" verilmitir.
Dedektr
Optik Duman
Dedektr
Uygun
Ofis, toplant odas,brolar,kk depolar,
okul, hastane, i yeri
ten ie ve hzl geliebilen yangnlar iin

Multidedektr(Optik
,yksek koruma istenen yerlerde;ariv, kasa
Duman&Is)
daireleri
Is Dedektr
Alev Dedektr
In Dedektr
Uygun Deil.
Duman,buhar,kir
ve toza maruz
kalan
yerler(kazan
dairesi).
Duman,buhar,kir
ve toza maruz
kalan yerler
rn:Mutfak
Normal scakl
Mutfak, ay ocaklar, souk hava depolar,
43 derece st
kazan daireleri, garajlar
olan yerler
Kaynak
Boya fabrikalar, kimyasal alanlar, bilgi ilem almas yaplan
merkezleri, cephanelik, kazan daireleri
yerler,
haddehaneler
Buhar, toz, kir
Byk depolar,ykseklii fazla olan
younluu olan
blmler,hangarlar,sinema,tiyatrolar,hangarlar
yerler
Tablo 2.1: Doru dedektr seim tablosu
56
2.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri

Yksek katl konut ve apartmanlarda, alveri merkezi, hastane, okul, huzur evi gibi
yaplarda, yangn ihbar sistemleri, ynetmelie gre imar projesi yaplrken hazrlanr.
Binann mimari, elektrik, tesisat, shhi tesisat,stma-soutma gibi sistemleri
projelendirilirken yangn ihbar projesi de hazrlanr.Yangn alglama ve ihbar projeleri
hazrlanmayan ve onaylanmayan binalara oturma veya alma ruhsat verilmez.
Bu sebeple proje hazrlanmas srasnda hem ruhsat alma hem de uygulama amal
olarak sistem projelendirilir.
Dedektrlerin ve panelin yerleimi ile ilgili yaptmz renme faaliyetlerine gre
hazrlanm bir fabrikaya ait proje ekil 2. 28de verilmitir.
57
ekil 2.30: Bir fabrikann panel ve dedektr yerleim projesi
ekil 2. 30deki proje incelensin.

Proje yaklak 40 metre x 30 metre llerinde ve 1200 m2 bir fabrikaya aittir. Sistem
genel zellikleri u ekilde tasarlanmtr:
58
Ofis ve bro alanlarna duman dedektr yerletirilmitir. Ofis lleri 5 metre

x 5 metredir ve tek bir duman dedektr yeterli tarama, kontrol alan oluturur.
Mutfak iin duman dedektr dnlmemitir. Eer duman dedektr konulsa

idi yemek piirme srasnda kan duman ve buhar yanl alarma sebep verecek
idi.
Yangn ihbar santrali fabrika giriindeki danma-santral blmndedir. Sebebi

ise burada devaml olarak personelin bulunmasdr.
Fabrika dier blmlerinde duman dedektr kullanlmtr. Bu da gsteriyor ki

fabrika tavan en fazla 10 metredir.
Fabrika d duvarnda st kapal bir ekilde monte edilmi olan bir LPG tank
vardr. Buraya alev ve gaz dedektr ile ift kontrol salanmtr.
Burada belirtildii gibi tm tasarm ve projelendirme aamalar iyi bir analiz ile
gerekletirilmelidir.
59
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve montajn hatasz yapnz.
Dedektr montajn yapmadan nce alt montaj kapan (soket) anz(Resim 2.9).
Resim 2.9: Dedektr soketinin montaja hazr hle getirilmesi
Ayar gerektiren dedektrler iin uygun ayar yapnz(rnein, s dedektrlerinde

scaklk ayar) (Resim 2.10).
Resim 2.10: Dedektr ayar
Dedektr mesafe, yn ve gr alarna gre ayar ve montajn yapnz(Resim 2.11).
60
Resim 2.11:Dedektr yn ve a ayar
Dedektr yn, mesafe ayarlarn yaparken aydnlatma aygtlarna olacak mesafeyi

koruyunuz (Resim 2.13).
Resim 2.14: Dedektr aydnlatma armatrlerine mesafe ayar
61
lem Basamaklar
Dedektr montaja hazr hle getiriniz.
Dedektr montaj yerini tespit ediniz
Dedektrn alglama yn ayarn
yapnz.
Dedektrn mesafe ayarlarn yapnz.
neriler
Bu ilem iin duman, s veya alev
dedektrlerinden
herhangi
birini
kullanabilirsiniz.
Kullandnz dedektrn alglama
mesafe ve alarn gz nnde
bulundurunuz(Resim 2.14).
Alglama ayarlarn yapnz (mesafe,
scaklk, yzde hassasiyet vb.)
(Resim 2.13)
Dedektr kapan kapatnz.

Dedektrlerin a ayarn yapnz.
Montaj srasnda vida veya dier

balant elemanlar ile sktrma
yaparken dikkatli olunuz, sokete zarar
vermeyiniz.
KONTROL LSTES
1.
2.
3.
4.
5.
Deerlendirme ltleri
Dedektr montaja hazr hle getirebildiniz mi?
Dedektr montaj yerini doru tespit edebildiniz mi?
Dedektrn alglama yn ayarn yapabildiniz mi?
Dedektrn mesafe ayarlarn yapabildiniz mi?
Dedektr kapan uygun bir ekilde kapatarak yn ayarlarn
yapabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
62
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Yangn alarm sistemlerinde konvansiyonel sistem iin aadakilerden hangisi

sylenemez?
A)Her kat bir bamsz blge olarak dnlmelidir.
B)Binalarn birbirinden bamsz ve ayr girii olan her blm bir blgedir.
C)Her koridor bir blgedir.
2
D) Bir binann toplam inaat alan 300 m veya daha az ise tek bir yangn
blgesi tespit edilebilir.

2.
Alev dedektr aadaki blgelerden hangisini kontrol edebilir?

A)Ofis
B)Patlayc ve ani alev alc maddelerin olduu bir depo
C)Snak
D)Koridorlar
3.
Duman dedektr aadakilerden hangisinde yangn sinyali vermez?

A)Yangn srasnda kan duman
B)Youn is
C)Blgede havada uuan kller
D)Is
4.
Yksek tavanl bina, depo, hangar gibi blgelerde hangi alglayc kullanlr?
A)Optik duman dedektr
B)Is art dedektr
C)In tipi dedektr
D)Alev dedektr
5.
Binalarn yangn alarm sistemlerinin tasarm ve projelendirilmesinde esas alnacak

ynetmelik hangisidir?
A) Tesisat Ynetmelii
B)Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii
C)Binalarn Yangndan Korunmasna Ait Ynetmelik
D)Zayf Akm Tesisleri Ynetmelii
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
6.
Duman dedektrleri kontrol alan yarap en fazla ............. metredir.
7.
Ayn blgede iki s dedektr kullanlacaksa aralarndaki mesafe ............... metreden

fazla olamaz.
8.
8.Her bir dedektrn adresinin ve dijital kimliinin olduu alarm sistemi

.......................... sistemdir.
63
9.
.......................... hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerini

alglayan sensrdr.
10.
Ykseklii
15
metre
olan
olarak.................................kullanlr.
bir
depoda
yangn
alglayc
DEERLENDRME
64
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesinde
yangn ihbar siren ve dier haber verme cihazlarnn montajlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA

sirenlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.
Yangn ihbar iin kullanlabilecek dier cihazlar neler olabilir snfta mnazara
ediniz.
3. SESL VE IIKLI YANGIN ALARM

CHAZLARI
3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar
Yangn bilgisi dedektrler tarafndan alarm paneline ulatrldktan sonra bu bilgi
panel tarafndan ilenerek k cihazlarna aktarlr. Bu cihazlardan en nemlisi sesli ve
kl uyar cihazlardr.
Bu cihazlar yangn balayan binann acil olarak tahliye edilmesi, yangn balayan
blgeye mdahale edilmesi iin ilk uyar ilemini gerekletirir. Bu cihazlar yksek desibel
iddetine sahip elektronik uyar elemanlardr.
Binalarn yangndan korunmasna ait ynetmelik maddelerine gre;
Bir yangn alarm sisteminin aktive edilmesi hlinde sesli ve kl olarak ya da

data iletiimi ile alarm verme aadaki gibi yaplacak ancak alarm bilgisi
aktarm bunlarla da snrl kalmayacaktr.
Yangn kontrol merkezindeki ana kontrol panelinde ve dier izleme
noktalarndaki tali kontrol panelleri ya da tekrarlayc panellerde sesli, kl
ve/veya alfa nmerik gstergelerle data iletiimi ile yaplacaktr.
Binann kullanlan tm blmlerinde yaayanlar yangn veya benzeri bir acil
durumdan haberdar etmek iin sesli ve kl uyar cihazlaryla data iletiimi ile
yaplacaktr.
Binada bulunan yangn ve acil durum mcadele ekiplerinin uyarlmas ve
itfaiyeye haber verilmesi iin sesli ve kl uyar cihazlar ve direkt hatlar ya da
dier iletiim ortamlar zerinden data iletiimi ile yaplacaktr.
Sesli ve kl alarm cihazlar iki eittir.
65
3.1.1. Sesli Alarm Cihazlar

Bu cihazlar yksek ses iddeti ile binann kapsama alan iinde olan blgelerine sesli
uyar verirler. Panel yangn bilgisini iledikten ve siren k klemensine 12 V/ 24 V
aktardktan sonra bu hatta bal olan tm sesli ve kl cihazlar alr(Resim 3.1).
Resim 3.1: Sesli uyar sireni
Bir bina ya da yapnn kullanlan tm blmlerinde yaayanlar, yangn veya benzeri

bir acil durumdan haberdar etme ilemleri sesli ve kl alarm cihazlar ile gerekletirilir.
Sesli uyar cihazlar binann her yerinde, yerden 150 cm ykseklikte llecek ses
seviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA zerinde olacak ekilde yerletirilmi
olacaklardr. Sesli uyar cihazlar 3 m uzaklkta en az 75 dBA en ok 120 dBA ses seviyesi
elde edilecek zellikte olacaklardr. Uyuma maksatl blmlerde, yatak bandaki ses
seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin 15 dBA zerinde ve en az 75 dBA ses seviyesi elde
edilecek ekilde sesli alarm cihazlar tesis edilecektir.
3.1.2. Ikl Alarm Cihazlar

3.1.2.1. Ikl Sirenler
Ikl sirenler yksek iddetle ses ve bununla beraber dikkat ekici bir ekilde flarl
k yayan cihazlardr.
Tm kapal binalarda iitme engellilerin olabilecei, fabrika, okul, kapal spor
salonlar gibi grlt seviyesi yksek olabilecek yerleri iin ses ile beraber kl uyar da
arttr.
Bu sebeple gnmz alarm sistemi tasarm ve uygulamalarnda bu tip sirenler
kullanlr. Ikl sirenlerin ses iddeti ile ilgili zellikler ve montaj prensipleri sesli sirenler ile
ayndr. u var ki montaj srasnda sirenin herkes tarafndan kolaylkla grlebilecei bir
yere tespit edilmesi daha nemlidir.
66
Resim 3.2: Sesli ve kl siren
3.1.2.2. Ikl Gsterge Lambalar

Bu lamba paralel ihbar lambas diye adlandrlr. Paralel ihbar lambas, asma tavan
veya ykseltilmi deme ierisinde kalan ve alarm veren dedektrlerin alarm yerini
saptamay salar. Bunun haricinde alarm dedektrnn alglama esnasnda uyarnn baka
bir ortamda grlmesini salar. rnein, hastane, otel odalar vb.(Resim 3.3)
Bir yangn alarm sisteminde detektrlerin bal bulunduu bir devrede odalar birden
fazla ise ve projesinde yangnn oda dndan da hemen grlmesi isteniyorsa paralel ihbar
lambas kullanlmaldr. Bu lamba detektr zerindeki kla paralel olarak balanmaldr. Bu
lamba tercihen kap zerine konularak kolayca grlebilecek bir k vermelidir.
Resim 3.3: Ikl gsterge lambalar
3.1.3. Sesli ve Ikl Alarm Cihazlarnn Balantlar

Yangn durumunda hayati bir neme sahip olan sesli ve kl cihazlarn
balantlarnn doru ve dzenli bir ekilde yaplmas ok byk nem tamaktadr.
Yaplacak kk bir montaj ve balant hatas n alnamaz felaketlere yol aabilecektir. Bu
sebeple tm uyar ve ikaz cihaz balantlar tm ynetmelik ve teknik standart ve kurallar
erevesinde yaplmaldr.
67
Konvansiyonel sistemlerde panel yangn bilgisini aldktan hemen sonra siren balant
hattna DC 24 Volt gnderir ve paralel bal tm sirenler ayn anda ses ve/veya k yayar.
Balant srasnda aadaki uygulama esaslarna dikkat edilmelidir:
Hattaki tm sirenler panel klemensinden kan iki ift kabloya paralel olarak
irtibatlandrlr (ekil 3.1).
Hattan (kablolardan) ek alnmaz. Paralel balantlar siren klemenslerinde
yaplmaldr(ekil 3.2).
Kablolama en az 2x1,5 mm2 iletken ile yaplr (ekil 3.2).
En son sirene sonlandrma direnci konur (ekil 3.2).
Parelel kl gstergeler dedektrlerin alarm srasnda 24V(ya da 12V) veren
klemensine balanr(ekil 3.2).
Sonlandrma direnci hattn salamln kontrol eder, iletkenlerde ksa devre,

kopukluk durumunda panel, ses ve zerindeki uyar LEDleri ile hata uyars verir.
(Resim3.4).
Adreslenebilir sistemde de hemen ayn kurallar geerlidir. Farklar ise;
Panelden kan kablo iftinin tekrar panele dnmesi,

Sonlandrma direnci olmamasdr.
Resim 3.4: Panel hata gstergeleri
68
ekil 3.1: Dedektr zerinden paralel kl uyarc(indikatr) balants
ekil 3.2: Sirenlerin panele balants
69
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Sesli ve kl yangn alarm cihazlarnn balantlarn hatasz yapnz.
Sirenin alma kontrol iin panel balantlarn yapnz( Resim 3.5).
Resim 3.5: Seilen uyarcnn test ilemi
Seilen sesli uyarc balantlar iin kanal ve kablo tesisatn yapnz.
Siren kablolama ve balant ilemlerini yapnz(Resim 3.6).
Resim 3.6: Siren montaj
70
lem Basamaklar
neriler
Siren montajndan nce
ilemini panelin hemen
yapnz(Resim 3.5).
Alarm sistemine uygun sesli ve/veya

kl uyarcnn seimini yapnz.
deneme
yannda
Seim ileminde uyarcnn hem sesli

hem kl olmas ve 100-105 dB
iddetine sahip olmasn tercih ediniz.
Balantlar iin kablo kanallarnn

montajn yapnz.
Kanal deme ilemi yaparken gvenlik

kurallarna uyunuz ve hattn estetik
grnmne de dikkat ediniz.
Klemens balantlar yapnz.
Balant srasnda renme faaliyetinde

anlatlan artlara riayet ediniz(Resim
3.6).
KONTROL LSTES
1.
2.
3.
Deerlendirme ltleri
Alarm sistemine uygun sesli ve/veya kl uyarcnn
seimini yapabildiniz mi?
Balantlar iin kablo kanallarn montaj edebildiniz mi?
Klemens balantlarn yapabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
71
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Sesli uyar cihazlar binann her yerinde, yerden 150 cm ykseklikte llecek ses
seviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin en az ............. dBA zerinde olacak ekilde
yerletirilmi olacaklardr.
2.
Konvansiyonel sistemde hattn salamlnn kontrol iin en son sirene ...............

balanr.
3.
Tm dedektrler birbirine ...................... olarak balanr.
4.
Dedektr balantlar iin en az ......................... kesitinde iletken kullanlr.
5.
................ ................. ..................., asma tavan veya ykseltilmi deme ierisinde

kalan ve alarm veren dedektrlerin alarm yerini saptamay salar.
DEERLENDRME
72
RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar
yangn ihbar butonlarnn montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
erevesinde
ARATIRMA

butonlarnn montaj yerlerini ve montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.
rnek yangn ihbar projelerinden butonlarn nerelere tespit edildiklerini
inceleyiniz.
4. YANGIN HBAR BUTONLARI

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin 75. maddesinde: "Yangn
alglama ve uyar sisteminin, el ile otomatik olarak veya bir sndrme sisteminden ald
uyarlardan biri veya birka ile devreye girmesi gerekir. " denmektedir. Bu madde gereince
sisteme el ile kumanda edilebilen yangn uyar butonlar" konulur.
Yangn uyar butonlar yangn, deprem gibi acil tahliye gerektiren durumlarda
tehlikeyi nceden fark eden kii veya kiiler tarafndan krlabilir n cam zerinden mekanik
bir kontaa kumanda edilerek yangn ihbar paneline sinyal gnderilmesi prensibi ile alr.
Resim 4.1: Yangn ihbar butonu
4.1. Yangn hbar Butonlar Yerleimi

Yangn ihbar butonlarnn yerleimi u artlarda projelendirilir ve tesis edilir:
73
Yangn uyar butonlar yangn ka yollarnda tesis edilir. Yangn uyar

butonlarnn bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangn
uyar butonuna yatay eriim uzaklnn 60 m'yi gemeyecek ekilde
yerletirilmesi gerekir. Engelli veya yallarn bulunduu yerlerde bu mesafe
azaltlabilir.
Tm yangn uyar butonlarnn grlebilir ve kolayca eriilebilir olmas gerekir.
Yangn uyar butonlar, yerden en az 110 cm ve en fazla 140 cm ykseklie
yerletirilir(ekil 4.1).
Tesis iindeki hibir kimsenin bir manuel butona 30mden daha fazla gitmesine
gerek kalmayacak ekilde yerletirilmelidir.
Binalardaki 0 giri seviyelerine, merdiven ve asansr yaknlarna, k
kaplarnn yanna monte edilmelidir.
Bir binann herhangi bir yerindeki bir kii en fazla 30 metre yryerek bir alarm
butonuna ulaabilmelidir(ekil 4.2).
ekil 4.1: Yangn ihbar butonlarnn yerleimi
74
ekil 4.2: Yangn ihbar butonlarnn yerleimi
75
4.2. Yangn hbar Butonlar Tipleri

4.2.1. Sistemlere Gre Yangn Alarm Buton eitleri
Daha nceki renme faaliyetlerinde belirtildii zere iki eit yangn alglama ve
ihbar sistemi vardr. Bunlar konvansiyonel ve adresli sistemlerdir.
Bu iki ayr sisteme gre de butonlar imal edilmitir.
Konvansiyonel yangn ihbar butonlar: Santralden kan bir ift kablo ile
sisteme seri olarak balanan ve basldnda ya da cam krldnda santrale o
blge ile ilgili yangn bilgisini gnderen butondur.
Adreslenebilir yangn ihbar butonlar: Santralden kan bir ift kablo ile
balanan ve sisteme paralel olarak basldnda ya da cam krldnda
bulunduu nokta ile ilgili sinyal ve veri gnderen buton tipidir.
Bu butonlarn mekanik ve d yaplar ayndr. elektronik yaplar farkldr. Adresli

sistemde her butonun bir adresi ve kimlii vardr. Bu adres, zerindeki dip swich (anahtar)
ad verilen kk kumanda butonlar ile verilir. Bir evrime 127 adet buton balanabilir ve
adreslenebilir. Bylece her bir botundan gelen alarm, ksa devre, ar akm vb. bilgiler
panele ulatrlr.
4.2.2. Mekanik ve alma Tiplerine Gre Yangn Alarm Butonlar

Butonlar konvansiyonel sistemlerde panele kontak bilgisi(ak-kapal), adresli
sistemlerde ise akm, gerilim, veri bilgisi gnderir. Bunu yaparken de genel olarak
ekilde tetiklenir.
Cam krmal yangn ihbar butonlar: Buton stndeki cam krldnda camn
sktrarak tuttuu yay geri dnl kontaklar konum deitirir ve panele bilgi
gnderilmi olur. Cam plastik bir film ile kaplanmtr ve basnla
bastrldnda
dahi
yaralamaya
meydan
vermeyecek
ekilde
tasarlanmtr(Resim 4.2).
Resim 4.2: Krlr caml yangn ihbar butonu
Esnek ve krlmaz caml butonlar: Bu butonlarn n cam esnek effaf plastikten

imal edilir. Bastktan, panel alarm verdikten ve tehlike getikten sonra
resetlenebilir.
76
Resim 4.3: Reset edilebilir yangn ihbar butonu
pli, ekmeli butonlar: Acil arma butonlar yapsndadr. Butonlar st

seviyelere monte edilmesi gereken ve zrllerin, hastalarn youn olarak
bulunabilecei yerlerde kullanlr(Resim 4.4).
Resim 4.4: ekmeli tip buton
4.2.3. eitlerine Gre Buton Balantlar

4.2.3.1. Konvansiyonel Sistemde Buton Balantlar
Konvansiyonel sistemde balant bir ift kablo ile ve giri-k mantna gre yaplr.
Zone kablo ifti dedektrn giri klemenslerine, k kablo ifti ise k klemenslerine
balanr. Eer buton blge son eleman ise sonlandrma direnci balanr(ekil 4.3).
77
ekil 4.3: Konvansiyonel sistem buton balantlar
4.2.3.2. Adresli Sistemde Buton Balantlar

Adresli sitemde balant ekli hemen ayn olsa da kk fark, zone(blge) kablo
iftinin en son elemandan panele geri dnmesidir. Giri ve geri dn kablolarnn
78
klemenslere doru balandndan emin olunmaldr. Sonlandrma direnci kullanlmaz

(ekil 4.4).
ekil 4.4: Adresli sistem buton balantlar
79
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yangn ihbar butonlarnn balantlarn hatasz yapnz.
Montaj iin n kapa dikkatlice anz ( Resim 4.5).
Resim 4.5: Buton n kapann almas
Montaj iin delikleri aarak alt kapa monte ediniz(Resim 4.6).
Resim 4.6: Buton alt taban montaj
Buton st gvde montajn dikkatlice yapnz(Resim 4.7).
80
Resim 4.7: Buton montaj
lem Basamaklar
neriler
Buton seimi ve montaj yerinin
tespitinde ynetmelik maddelerine
uygun olarak hareket ediniz.
Alarm sistemine uygun yangn uyar

butonunu seiniz.
n kapa ama ileminde dikkatli

olunuz, camna zarar vermeyiniz.
(Resim 4.5).
Buton balant yerini tespit edip gerekli

montaj deliklerini hazrlaynz.
Buton montaj tabann skerek yerine
tespit ediniz.
Alt kapak montajnda matkap ve dbel

ile tespit ediniz. Gvenlik kurallarna
uyunuz. (Resim 4.6).
Seilen butona gre kablo kanallarn ve

kablo tesisatn ekiniz.
Kanal ve kablo tesisatnda gvenlik

kurallarna uyunuz ve estetik olmasna
zen gsteriniz.
Blge kablo balantlarn yapnz.

n kapa kapatnz.
n cam kumanda konta dzgn

alabilecek ekilde monte ediniz.
(Resim 4.7).
81
KONTROL LSTES
1.
2.
Deerlendirme ltleri
Alarm sistemine uygun yangn uyar butonunu seebildiniz
mi?
Buton balant yerini tespit edip gerekli montaj deliklerini
hazrlayabildiniz mi?
3.
Buton montaj tabann skerek yerine tespit edebildiniz mi?
4.
Seilen butona gre kablo kanallarn ve kablo tesisatn

ekebildiniz mi?
5.
Blge kablo balantlarn yapabildiniz mi?
6.
n kapa kapatarak altrmaya hazr hle getirebildiniz

mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
82
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Yangn ihbar .................. tehlikeyi el ile kumandal olarak santrale ulatrmak iin
kullanlr.
2.
Yangn ihbar butonlar yer seviyesinden ..............cm ile ................. cm arasna monte
edilir.
3.
Yangn ihbar butonlar mekanik yaplarna gre ......................... , ...............................

ve .......................... eitleri olarak imal edilir.
4.
Bir binada bir kii yangn ihbar butonuna en fazla ..................metre yryerek
ulaabilmelidir.
5.
....................... tip yangn ihbar butonlarnn her birine ait dijital kimlik bilgisi
bulunur.
DEERLENDRME
83
RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve ilgili standartlar erevesinde
acil ynlendirme levha ve armatrlerinin montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
nsanlarn youn olarak bulunduu byk binalarda tehlike ve acil tahliye

zorunluluu olan durumlarda ne gibi senaryolar olabileceini snfta tartnz.
Acil tahliye gerektiren durumlarda hangi aydnlatma gerelerine ihtiya
duyulabileceini aratrnz. rnek bir hastane, okul gibi projeler zerinde
alma yapnz ve snfta sonularn tartnz.
5. YANGIN ACL YNLENDRME

LEVHALARI
nsanlarn youn olarak yaad alanlarda, deprem, yangn vb. tehlikeli durum
nemleri kadar ka yollar ve acil durumdaki aydnlatmalar da ok byk hayati nem
tamaktadr. Zira, tehlike balangc ve tehlike srasnda tahliyenin gvenli ve hzl bir
ekilde yaplmas gerekmektedir. nsanlar gvenli ve zamannda tahliye etmek, panie
kaplmadan gvenli ortamlara aktarmak amac ile acil aydnlatma ve ynlendirme levhalar
tesis edilir.
Resim 5.1: Acil ynlendirme levhas
Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin 70. maddesinde "Ka

yollarnda, kullanclarn ka iin gerekli aydnlatmann salanm olmas arttr. Acil
durum aydnlatmas ve ynlendirmesi iin kullanlan aydnlatma nitelerinin normal
aydnlatma mevcutken aydnlatma yapmayan tipte seilmesi hlinde, normal ka yolu
aydnlatmas kesildiinde otomatik olarak devreye girecek ekilde tesis edilmesi
gerekir."eklinde hkm bulunmaktadr.
5.1. Yerleim
Acil aydnlatma ve ynlendirme levhalarnn montaj yerleri tasarm ve projelendirme
aamasnda doru bir ekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Aksi hlde oluabilecek karanlk
ve kr blgeler bir panik ve acil tahliye annda n alnamaz hayati tehlikelere sebep olabilir.
84
5.1.1. Acil Ynlendirme ve Aydnlatma Armatrleri Yerleim Kurallar
Ynlendirme iaretleri, yerden 200 cm ila 240 cm ykseklie yerletirilir.
Ynlendirme iaretleri, yeil zemin zerine beyaz olarak ilgili ynetmelik ve

standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanlacak klar iin
IKI, acil durumlarda kullanlacak klar iin ise ACL IKI yazsn
ihtiva eder.
Ana k kapsnn zerinde ynlendirme iareti olmaldr. k yolu zerinde

bulunan dier kaplarn zerinde de ynlendirme iareti olmaldr(Resim 5.2).
Resim 5.2: k kaps zerine monte edilmi ynlendirme levhas
Koridorlarn tahliye asndan aydnlatlm olmas gerekir.

Koridorun
sonunda bulunan kap zerinde bir ynlendirme iareti bulunmaldr. Uzun
koridorlarda,
koridor
ortasna
da
aydnlatma
ve
ynlendirme
konulmaldr(Resim 5.3).
Resim 5.3: Tahliye kolayl iin konulmu acil aydnlatma armatr montaj
Dn noktalarnda: Tahliye srasnda yn deiimi gerekiyorsa

burada tahliye hzn aksatmamak iin aydnlatma cihaz ve ynlendirme
iareti olmaldr.
85
Resim 5.4: Dn yoluna konulmu acil ynlendirme levhas
Koridorlarn kesime noktalarnda: Koridorlarn kesime noktasnda

farkl ynlerden gelen kimselerin arpmadan doru yne devam
etmeleri asndan aydnlatma cihaz olmal bu noktaya ulanca bir
ynlendirme iareti grlmelidir(Resim 5.5).
Resim 5.5: Kesime noktasna yerletirilmi acil aydnlatma armatr
Her ksz ynlendirme iaretinin yannda: Dardan aydnlatlan

ksz ynlendirme iaretleri bataryal bir acil aydnlatma cihaz ile
aydnlatlmaldr. Aydnlatma cihaznn iarete yatay dzlemde uzakl
en fazla 2 metre olmaldr(Resim 5.6).
86
Resim 5.6: Iksz ynlendirme levhasnn stne noktasna yerletirilmi acil aydnlatma
armatr
Deme seviyesinin deitii yerlerde: nsanlarn tahliye srasnda

taklp yuvarlanmamas iin deme seviyesinin deitii yerlerde bir
aydnlatma cihaz bulunmaldr. Buraya taklp yuvarlanan bir kii arkadan
gelenlere engel olabilecei gibi kendisinin de ezilme ve yaralanma riski vardr.
(Resim5.7).
Resim 5.7: Deme seviyesinin deime noktasna monte edilmi aydnlatma armatr
Merdivenlerde: Merdivenlerde de bir acil aydnlatma cihaz bulunmaldr.

Acil aydnlatma cihaz, merdivenlerin glgesi olumayacak ekilde,
merdivenin alt ksmna yakn bir yere yerletirilmelidir. Yangn
merdivenleri de bu kapsamda deerlendirilmeli ve aydnlatlmaldr.
Yryen merdivenlerde:
Elektrik kesintisinde yryen merdivenler

normal merdivene dnr. Bir nceki maddedeki gibi buralarda da bir acil
aydnlatma cihaz bulunmaldr. Acil aydnlatma cihaz, merdivenlerin
glgesi olumayacak ekilde, merdivenin alt ksmna yakn bir yere
yerletirilmelidir(Resim 5.8).
87
Resim 5.8: Merdiven stne monte edilmi aydnlatma armatr
lkyardm malzemelerinin bulunduu yerlerde: Acil durumlarda

yaralanan kimselere ilk yardm yaplarak derhal mdahale edilmesi asndan
ilk yardm tehizatnn grnr durumda olmas gerekmektedir. Bu adan
bu tr noktalarda bir acil aydnlatma cihaz bulunmal, ilkyardm
tehizatna yatay dzlemde uzakl en fazla 2 metre olmaldr. (Resim
5.9).
Resim 5.9: lk yardm malzeme dolabnn stne ve ilk yardm odas nne monte edilmi acil
aydnlatma armatr
Yangn durumunda sndrme tplerine ve dier yangn mdahale

malzemelerine rahata ulalmas iin st ksmlarndan acil aydnlatma yaplr.
(Resim 5.10)
88
Resim 5.10: Yangn malzemelerinin stne monte edilmi aydnlatma armatr
Elektrik kesintisi srasnda binann acil tahliye edilmesinin gerekli olduu

durumlarda alarm vermek iin buton kullanlr. Butonlara kolay ulam iin acil
aydnlatma yaplr(Resim 5.11).
Resim 5.11: Yangn butonunun stne monte edilmi aydnlatma armatr
Bina yerleim emasnn bulunduu yerlerde: Bina yerleim ve

tahliye plann gsteren emalarn bulunduu noktalarn grnr
durumda olmas gerekmektedir. Bu adan bu tr noktalarda yatay
dzlemde uzakl en fazla 2 metre olan bir acil aydnlatma cihaz
bulunmaldr(Resim 5.12).
89
Resim 5.12: Bina yerleim plan stne monte edilmi aydnlatma armatr
Asansrlerde: Panik olay olmamas iin
asansrlerin iinde de
aydnlatma acil cihaz bulunmaldr(Resim 5.13).
Resim 5.13: Asansr koridoru yanna monte edilmi aydnlatma armatr
Engelli tuvaletleri ile 8 mden byk tuvaletlerde: Bu tr yerlerde

karanlkta kapnn bulunmas ok zordur karanlkta panik, dme ve
yaralanmalar olabilir. nsanlarn bu tr yerlerden yaralanmadan
kabilmesi iin ieride acil aydnlatma cihaz bulunmaldr(Resim 5.14).
Resim 5.14: Engelli tuvaleti yanna monte edilmi aydnlatma armatr
Elektrik, jeneratr ve kumanda odalarnda: Elektrik datm mahallerinde

gerektiinde elektrik sistemine kontrol ve kumanda edilmesi asndan acil
aydnlatma cihaz bulunmaldr(Resim 5.15).
90
Resim 5.15: Elektrik datm odasna monte edilmi aydnlatma armatr
ekil 5.1de bir okulun zemin katna ait baz acil aydnlatma ve acil ynlendirme
armatrlerinin yerini gsteren bir proje verilmitir.
91
ekil 5.1: Bir okula ait acil ynlendirme ve aydnlatma armatrlerinin yerleim projesi
92
5.2. Acil Aydnlatma Ik Dzeyleri

Genel mekanlarn gvenli bir ekilde boaltlmas (ve klar) iin meknlar,
ynetmeliklerde tanmlandklar alanlara gre aadaki en az aydnlatma deerlerine sahip
olmaldr.
Ynlendirme iaretlerinin hem normal aydnlatma ve hem de acil durum

aydnlatma hllerinde ka yolu zerinde btn eriim noktalarndan grlebilir
olmas gerekir. Dardan aydnlatlan ynlendirme iaretleri aydnlatmasnn
grlebilen btn dorultularda parlt iddetlerinin en az 2 cd/m olmas
gerekmektedir.
Parlt iddeti(L): Bir k kaynann veya

younluudur.
aydnlatlan bir yzeyin aydnlatma
k yollarnda yatay eksende 1m ykseklikte en az 5 lux

Kolaylkla panik oluabilecek alanlarda en az 2 lux
Yksek risk tayan alanlarda 15 luxten en az olmamak zere genel
aydnlatmalarn %10u olmaldr.
5.3. Acil Aydnlatma Sresi

Ana aydnlatma ebeke enerjisi kesildiinde gvenlik aydnlatmas ok ksa bir zaman
( 0,5 saniye veya daha az) ierisinde devreye girmelidir.
Acil durum ynlendirmesinin normal aydnlatmann kesilmesi hlinde en az 60 dakika
sreyle salanmas gerekir. Kullanc yknn 200den fazla olmas hlinde, acil durum
ynlendirmesinin alma sresinin en az 120 dakika olmas gerekir.
Yeralt rayl sistemleri (metro, tramvay hatlar) 2 saat, hastanelerde 3 saat (yedek g
varsa 1 saat) ten az sreli olamaz.
5.4. k aretleri
Acil ynlendirme sistemlerinde kolay ve hzl tahliye ve mdahaleler iin bulunduklar
ve iaret ettikleri ynlere gre deiik semboller ile imal edilir. Her ynlendirme armatr
doru iaret ile donatlmas gerekmektedir.
Bu iaretlerin eitleri ve anlamlar Resim 5.16da verilmitir.
k kaps sa tarafta
k kaps sol tarafta
93
k kaps aada
k noktas(kaps)
k iin sol merdiven yneliniz.
k iin sa merdivene yneliniz.
Yangn k kaps yn
Resim 5.16: Baz acil ynlendirme sembolleri ve anlamlar
5.5. ebeke Balantlar

Yangn, deprem, sabotaj, terr gibi nedenlerle elektrik tesisatnda oluabilecek ksa
devreler veya hatalar dolaysyla binann tamamnda veya bir blmnde elektrik beslemesi
ve aydnlatma sistemi devre d kalabilir. Bu sebeple acil aydnlatma ve ynlendirme
armatrlerinin elektriksel balantlarnn doru bir ekilde yaplmas gerekir.
Acil aydnlatma ve ynlendirme armatrleri elektrik kesintilerinde alma ekli
bakmndan iki ekilde imal edilir.
5.5.1. Armatrlerin alma ekline Gre Snflar

5.5.1.1. Kesintide Yanan Armatrler
Bu tip armatrlerde lamba ebeke enerjisi mevcut iken snktr. ebeke enerjisi
kesildiinde yanar. En yaygn olarak kullanlan armatr tipidir. Binay genellikle ayn kiiler
kullanyorsa bu tip armatrler kullanlabilir. (fabrikalar, okullar gibi)
Bu armatrlerin kullanld tesisatlarda, balant kablolar mevcut aydnlatma
sisteminde kullanlan kablolar ile ayn tipte kullanlr.
Cihaza balanan faz-ntr balants sayesinde armatr iinde bulunan ak devaml
olarak arjl olarak bulunur. Armatrlerdeki lambalar istenirse zerlerinde bulunan ama-
94
kapama anahtarlar ile srekli olarak yanabilir. Elektrik kesintisinde anahtarn konumuna
bakmakszn armatr alr. Lambalarn arj nitesi ve akden oluan sistemine "acil
aydnlatma kiti "denir(Resim 5.17).
Resim 5.17:Acil aydnlatma armatr kiti
Acil aydnlatma linyeleri sigorta kutular iinde etiketlenmeli "KAPATMAYINIZ."

eklinde uyar yazs konulmaldr.
Armatrlerin elektrik tesisat balant rnei ekil 5.2de verilmitir. Acil aydnlatma
linye hatt 2,5 mm2 kesitinde iletkenler ile ve topraklamal olarak tespit edilmitir. Linye
sigortas 6 amper B tipi sigorta olmaldr.
ekil 5.2: Acil aydnlatma hatt prensip balant emas
5.5.1.2. Srekli Yanan Armatrler

Bu tip cihazlarda normal ebeke gerilimi varken de yanar. Kesinti srasnda yanmaya
devam eder. Herkese ak alveri merkezleri, sinema, tiyatro gibi yerlerde kullanlr.
ebeke balant kurallar kesintide yanan tiplerler ayndr. (ekil 5.2).
5.5.2. Armatrlerin Besleme Durumlarna Gre eitleri

Armatrler iki ekilde beslenebilir: Dier armatrler gibi bamsz olarak ehir
ebekesinden ve bir merkezi batarya zerinden beslenen armatrlerdir.
95
5.5.2.1. Bamsz Olarak Besleme Yaplan Armatrler

Her bir armatr direk olarak bir sigorta zerinden ve normal aydnlatma tesisatnn
yapl ekli ile beslenerek enerji alr. ekil 5.2de gsterilen balant bu sistem ile
tasarlanmtr. ebeke enerjisi kesilince her bir armatr zerinde bulunan batarya kiti
devreye girerek lambay altrr.
5.5.2.2. Merkezi Bir Batarya le Besleme Yaplan Armatrler

Bu tip armatrler zerinde acil aydnlatma kiti yoktur. Merkezi bir kesintisiz g
kaynandan beslenir. Bu sistemde merkezi ak grubu ile lambalar aras balantlar yangna
dayankl kablolar ile yaplmaldr.
Bu sistem birinci ve ikinci deprem blgelerinde kullanlamaz (ekil5.3).
ekil 5.3: Merkezi bataryal acil aydnlatma prensip balant emas
96
5.6. Test ve Bakm

Acil aydnlatma sistemi yaplan binann ynetmeliklere gre hazrlanm elektrik
tesisat ve acil aydnlatma plan bulunmaldr. Bu projede sisteme bal tm cihazlar yer
almal balant noktalar, koruyucu elemanlarn yerleri, kesici noktalar(sigorta, alter) yer
almaldr.
Cihazlar periyodik olarak bakmdan geirilmelidir, her an altndan emin
olunmaldr. Yaplan bakmlar, onarmlar izelgeler ile kayt altna alnmaldr.Tm test ve
bakm ilemleri yetkili kiiler tarafndan yaplmaldr.
5.6.1. Gnlk Kontrol

Bu test sadece merkezi batarya niteli sistemler iin yaplr, merkezi batarya nitesinin
zerinde bulunan kl gstergeler izlenerek normal durumda olup olmad kontrol edilir.
5.6.2. Aylk Kontrol

Bu test her bir cihaz iin yaplmaldr. Bunun iin cihazlarn besleme gerilimi merkezi
test anahtar veya aydnlatma sigortasndan kesilerek veya cihazn zerindeki test butonuna
baslarak yaplmaldr. Aydnlatma ve ynlendirme cihazlarnn aka grnr durumda
olduu ve dzgn olarak alt 5-10 dakika gibi ksa bir srede test edilmelidir. Bu sre
sonunda cihazlara tekrar besleme gerilimi uygulanr ve arj gstergeleri kontrol edilerek bu
durumun teyidi alnmaldr.
5.6.3. Yllk Kontrol

Bu test aylk olarak yaplan test ile ayndr. Sadece cihazlar gerektii kadar sre
devrede kalp kalmad da kontrol edilmelidir. Bu sre sonunda cihazlara tekrar besleme
gerilimi uygulanr ve arj gstergeleri kontrol edilerek bu durumun teyidi alnr.
5.6.4. Bakm
Cihazlarn baz paralar belli periyotlarda deitirilmelidir. rnein, bataryalar 4-5
yl gibi sreler ile deitirilmelidir. Aksi hlde elektrik kesintisinde birka dakika yanp
ondan sonra enerjisiz kalma durumu olabilir.
Bakmlar yllk kontrol srasnda yaplmaldr. Bakm srasnda cihaz ii ve d
tozlanmalar temizlenmeli, gvenlik asndan ebeke balant klemensi ile lamba ve batarya
soketlerinin scaklk ve ultraviyoleden etkilenme durumu gzlenmelidir.
97
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yangn sndrme sistemleri, balantlar ve montajn hatasz yapnz.
ekil 5.4: Mimari proje zerine uygun uyar ve ynlendirme levhalar
98
lem Basamaklar
neriler
Acil aydnlatma ve ynlendirme

levhalarnn alma ve balant
zelliklerini inceleyiniz.
ekil 5.4te verilen bir fabrikaya ait

mimari proje zerinde alnz,
Kural ve ynetmeliklere uygun tespit
acil aydnlatma ve ynlendirme
armatrlerinin yerlerini tespit ediniz.
Mimar proje zerinde gerekli acil

aydnlatma ve ynlendirme levhalarnn
yerlerini tespit ediniz.
Gvenlik kurallarna ve estetik kurallara

uyunuz.
Uygun aydnlatma ve ynlendirme

armatrn seiniz.
Montaj yerine uygun armatr doru

olarak seiniz.
Montaj yerlerini matkap, dbel ile

hazrlaynz ve montajn yapnz.
Gvenlik ve estetik kurallara uyunuz.
Elektriksel balantlar yapnz.
Armatrn elektriksel balantlarn

renme faaliyetinde belirtilen kurallara
uygun olarak ve dikkatlice yapnz.
Armatrn almasn test ediniz.
KONTROL LSTES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Deerlendirme ltleri
Evet
Acil aydnlatma ve ynlendirme armatrlerinin alma artlarn
eit ve balant zelliklerini incelediniz mi?
Proje zerinde gerekli acil aydnlatma ve ynlendirme
levhalarnn yerlerini tespit edebildiniz mi?
Uygun aydnlatma ve ynlendirme armatrn seebildiniz mi?
Montaj yerini hazrlayarak armatr montajn yapabildiniz mi?
Armatr elektriksel balantlarn yapabildiniz mi?
Armatrn almasn test edebildiniz mi?
Hayr
DEERLENDRME
99
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.( ) Yangn alarm sistemi kurulan her binada, acil aydnlatma ve ynlendirme armatrleri
kullanlmas gerekir.
2.( ) Sinema, tiyatro gibi yerlerde srekli yanan acil ynlendirme armatrlerinin
kullanlmas gerekir.
3.( ) Acil aydnlatma armatrleri yerden 110 cm ykseklie monte edilir.
4.( ) Bina en son k kaplarna acil ynlendirme armatr montaj gerekmez.
5.( ) Acil aydnlatma sistemi yaplan binann ynetmeliklere gre hazrlanm elektrik
tesisat ve acil aydnlatma plan bulunmaldr
6.( ) Acil aydnlatma sistemi linyelerinin ayrca sigortalarnn olmas gerekmez.
DEERLENDRME
100
RENME FAALYET6
RENME FAALYET6
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve ilgili standartlar erevesinde
yangn sndrme sistemlerini tanyarak yangn sndrme cihazlarnn kullanmn
yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Okulunuzdaki yangn sndrme cihazlarnn yerlerini tespit ederek inceleyiniz.

evrenizdeki alveri merkezleri, hastane gibi yerlerde bulunan otomatik
sndrme sistemlerini inceleyiniz.
6. YANGIN SNDRME SSTEMLER

6.1. Yangn Sndrme Sistemleri
nsanlarn youn olarak yaad, yanc ve patlayc tehlikeli maddelerin bulunduu
hastane, okul, kimyasal rnler reten ve kullanan fabrikalar gibi yerlerde alglama ile
beraber eitli yangn sndrc cihaz ve sistemlerin bulundurulmas ve tesis edilmesi
gerekir. Bu, yangn olayna acil mdahale ve tehlikenin en ksa zamanda bertaraf edilmesi
iin zorunludur.
Yangn sndrme sistemleri iin kullanm yerlerine gre eitli alternatifler
retilmitir. Bu sistemler manuel(el ile kumanda edilen ) ya da otomatik sistemler olabilir.
Yangn sndrme sistemleri, sndrc maddelere gre snfta incelenebilir.
6.1.1. Sulu Sndrme Sistemleri

Su en youn kullanlan sndrc maddedir. zel sndrme maddelerinin ok eitli
olmasna ramen su her zaman ana sndrme maddesi olarak kalacaktr. nk oluan
yangnlarn % 90 ' A tr (Kat) yangnlardr.
Okullar, kamu binalar, hastaneler, fabrikalar ve bunun gibi younluk olan ve tehlike
olan dier yerlerde yangn sndrme dolaplar tesis edilir. Yangn sndrme dolaplar
yangna ilk mdahalenin yaplabilecei ekilde ve zerinde kullanm talimatnameleri
konularak tesis edilir. Bina ile ilgili yangn projelerinde yerleri belirtilir(Resim 6.1).
101
Resim 6.1: Yangn dolab
6.1.2. Gazl Sndrme Sistemleri

Sndrc madde olarak hem soutucu hem de oksijen younluunu azaltc
zelliinden dolay gazlarn kullanld sistemlerdir. Gazlarn kullanld sistemdir.
Su ile mdahale ve sndrmenin zor olduu yerlerde kullanlr. rnein, endstriyel
mutfaklarda kullanlan davlumbazlarn uzun sre temizlenmeden kullanld taktirde iinde
biriken yalarn herhangi bir sebepten dolay tutumasndan kaynaklanan davlumbaz
yangnlarnn sndrlmesi olduka zordur. te bu tip blgelerde gazl sndrme sistemleri
kullanlr.
Resim 6.2: Gazl sndrcler
6.1.3. Kpkl Sndrme Sistemleri

Kpk, su ve hava karmdr. Karmdaki hava miktar kpk eidi ve zelliklerini
belirler. Sndrc kpk farkl sndrme etkileri ve sndrme kabiliyetini
gelitirir(Soutma, boma, ayrma, rtme, yangnn nne set ekmek ve yerini deitirme).
Tek bana veya beraber, hzl sndrme salar.
102
Kpk ztleri, genleme oranlarna gre

Az genlemeli(ar kpk), orta genlemeli(orta kpk) ve yksek genlemeli (hafif
kpk) olarak snflandrlmaktadr.
Kullanm alanlarna rnek verilecek olursa akaryakt yangnlar, orman yangnlar, ila
ve boya sanayi tesisleri saylabilir.
6.2. Yangn Sndrme Sistemlerinin zellikleri

Ynetmelik ve standartlarda yangn sndrme sistemleri ile ilgili kurallar
belirlenmitir. Tm yangn alglama ve sndrme sistemleri bu kurallar erevesinde tesis
edilir.
Ynetmelik ve standartlara gre yangn sndrme sistemleri u zelliklerde tesis
edilir:
Yangn sndrme sistemleri, bu Ynetmelik kapsamndaki btn yap ve

binalar ile tnel, liman, metro ve ak arazi iletmeleri gibi yaplarda yangn
ncesinde ve srasnda kullanlan sabit sndrme tesisatdr. Binalarda kurulan
yangn sndrme tesisatnn binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik
kmasn nleyecek ve yangn sndrecek ekilde tasarlanmas, tesis edilmesi
ve alr durumda tutulmas gerekir.
Yangn sndrme sistemlerinin her yapda meydana gelebilecek olan yangn
sndrecek kapasitede olmas ve yapnn ekonomik mr boyunca otomatik
veya el ile gereken hzda devreye girerek fonksiyonunu yerine getirebilmesi
gerekir.
Kurulmas gereken sabit yangn sndrme sistemlerinin ve tesisatnn
nitelikleri, kullanlacak tehizatn cinsi, miktar ve yerletirilmeleri, binann ve
binada bulunabilecek malzemelerin yangn trne gre belirlenir. Sistemde
kullanlacak btn ekipmann sertifikal olmas arttr.
Her trl yangn sndrme sistemlerinin ilgili ynetmeliklere ve standartlara
uygun olarak tasarlanmas, tesis edilmesi ve iletilmesi mecburidir.
Binalarda kurulacak sndrme sistemlerinin tasarm ve uygulamas, yetkili
merci tarafndan kontrol edilir ve onaylanr. Periyodik kontrol, test ve bakm
gerektiren sistemlerin ve cihazlarn kontrol, testi ve bakm bina sahibi,
yneticisi veya bunlarn yazl olarak sorumluluklarn devrettii bina
yetkilisince yaptrlr.
Sulu sndrme sistemlerinde sabit boru tesisat, yangn dolaplar sistemi,
hidrant sistemi ve yamurlama sistemi gibi sulu sndrme sistemleri iin
yaplm hidrolik hesaplar neticesinde gerekli olan su basn ve debi deerleri,
merkezi ebeke veya ehir ebekeleri tarafndan karlanamyor ise yaplarda,
kapasiteyi karlayacak yangn pompa istasyonu ve deposu oluturulmas
gerekir.
Sistemde en az bir gvenilir su kayna bulunmas arttr.
103
Kpkl, gazl ve kuru tozlu sabit otomatik sndrme sistemlerinde kpkl,

gazl ve kuru tozlu sabit otomatik sndrme sistemleri, tesisin nitelik ve
ihtiyalarna bal olarak uygun, gncel, sertifikal ve ilgili standartlara gre
tasarlanr.
Gazl yangn sndrme sistemlerinin tasarmnda TS ISO 14520 standard esas
alnr. Her trl gazl sndrme sistemleri kurulurken otomatik gaz boaltm
srasnda veya sistemin devreye girdiini ileticiye ve mahalde alan personele
bildiren ve kiilerin sndrme mahallini tahliye etmesini salayacak olan sesli
ve kl uyarlar temin ve tesis edilmek zorundadr.
Gazl yangn sndrme sistemi uygulanacak hacimlerdeki doal havalandrma
amal pencerede, kapda veya duvarda bulunan menfez ve varsa havalandrma
bacalarnn yangn alglama ve gaz boalm annda otomatik olarak kapanacak
ekilde dizayn edilmesi gerekir.
6.3. Tanabilir Yangn Tpleri ve Montaj

Tanabilir sndrme cihazlarnn tipi ve says, meknlarda var olan durum ve risklere
gre belirlenir. Buna gre
A snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle ok maksatl kuru

kimyevi tozlu veya sulu,
B snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru kimyevi tozlu,
karbondioksitli veya kpkl,
C snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru kimyevi tozlu veya
karbondioksitli,
D snf yangn kmas muhtemel yerlerde, ncelikle kuru metal tozlu,
sndrme cihazlar bulundurulur. Hastanelerde, huzurevlerinde, anaokullarnda
ve benzeri yerlerde sulu veya temiz gazl sndrme cihazlarnn tercih edilmesi
gerekir.
Sndrme cihazlar darya doru, gei boluklarnn yaknna ve dengeli datlarak

grlebilecek ekilde iaretlenir ve her durumda kolayca girilebilir yerlere, yangn
dolaplarnn iine veya yaknna yerletirilir. Sndrme cihazlarna ulama mesafesi en fazla
25 m olur. Sndrme cihazlarnn kap arkasnda, yangn dolaplar hari kapal dolaplarda ve
derin duvar girintilerinde bulundurulmamas ve stma cihazlarnn stne veya yaknna
konulmamas gerekir. Ancak herhangi bir sebeple sndrme cihazlarnn dorudan
grnmesini engelleyen yerlere konulmas hlinde, yerlerinin uygun fosforlu iaretler ile
gsterilmesi arttr.
Tanabilir sndrme cihazlarnda sndrcnn duvara balant asma halkas
duvardan kolaylkla alnabilecek ekilde yerletirilir ve 4 kgdan daha ar ve 12 kgdan hafif
olan cihazlarn zeminden olan ykseklii yaklak 90 cmyi amayacak ekilde montaj
yaplr.
104
6.3.1. Tanabilir Yangn Tp Kullanm

Yangn tp kullanmaya balamadan nce,
Kesinlikle telalanmayn.
Bulunduunuz yerde yangn ihbar dmesi varsa ona basn. tfaiyeye telefon
edin.
Yangn adresini en ksa ve doru ekilde bildirin.
Mmknse yangnn cinsini (Bina, benzin, ara vb.) bildirin.
Yangn evrenizdekilere duyurun.
tfaiye gelinceye kadar yangn sndrmek iin elde mevcut imknlardan

yararlann.
Yangnn yaylmasn nlemek iin kap ve pencereleri kapatn.
Bunlar yaparken kendinizi ve bakalarn tehlikeye atmayn.
Grevlilerden bakasnn yangn sahasna girmesine mani olun.
105
Resim 6.3: Yangn tp kullanm
106
6.3. Otomatik Sndrme Sistemleri

Otomatik yangn sndrme sistemleri, tehlikeli ve yanc maddeler ihtiva eden
blgelerin, hastane, otel, alveri merkezleri, insanlarn youn olarak bulunduu kamu
binalar gibi yerlerde hibir mdahale yaplmakszn yangn sndrme ilemi yapan
sistemlerdir.
Bunlar scaklk, alev, duman gibi fiziksel belirtiler llerek ve alglanarak devreye
girer. Lokal olarak tesis edilebildii gibi mevcut yangn alglama ve ihbar sistemine entegre
edilebilir.
Otomatik sndrme sistemleri sulu ve gazl olarak iki ekilde tesis edilir.
Resim 6.4: Gazl ve sulu sndrme sistemleri
6.3.1. Sulu Otomatik Sndrme Sistemleri

Otomatik sprinkler teknii ile acil mdahale amacyla yer alt ve yer st borulama
sistemleri ile yangna su pskrterek mdahale eden sistemdir.
Sistemde su tank, yangn hidraforu (pompas), vanalar, borular ve sprink
bulunur(Resim 6.5).
Sprink, iinde kimyasal malzeme bulunan cam bulb ile nozuldan olumaktadr. Nozul
giriinde basnl suyun bulunmas durumunda kimyasal malzemenin scaklkla genleme
yapmas ile cam bulb (kimyasal sv dolu cam tp)paralanmakta, basnl suda nozulu
kapatan engel kalkt iin pulverize hlinde ortama boalmaktadr.
Hidrafor yangn su kazanndan ald suyu yksek basnla, borular ile sprinklere
aktarr.
Sprinkler sistemi iki ekilde aktif olur:
Tek tek aktif olan sistem: Burada her bir sprinkte scaklk kontrol sistemi
bulunur. Ayarlanan s derecesinde zerindeki vanay aar. Basnla su
pskrtr.
107
Merkezi olarak aktif olan sistem: Yangn ihbar sistemi ya da manuel olarak
devreye giren merkezi hidrafor, elektromekanik vana ile devreye girer. Tm
binada ya da blgesel olarak sndrme amac ile kullanlr.
Resim 6.5: Sprink ve basnl suyu salayan hidrafor
Yangn alarm panelinde yangn kontana balanacak kontrol nitesi ile sistem kontrol
edilebilir. Ayrca yangn ihbar santralleri ile e zamanl ve entegre olarak alan "Yangn
Sndrme Santralleri " ile sndrme sistemi kontrol edilebilir.
ekil 6.1: Otomatik sndrme sisteminin bulunduu makine dairesi projesi
6.3.1. Gazl Otomatik Sndrme Sistemleri

Bilgi ilem merkezleri, elektrik kumanda odalar, endstriyel mutfaklar, kimyasal
malzemelerin bulunduu alanlar gibi yerlerde kullanlr. CO2, kuru tozlu, kpkl ve FM
200 gazl olarak ekilde tesis edilir.
108
Genel olarak blgesel ekilde tesis edilir. rnein, bir elektrik kumanda odasnda
bulunan s ve gaz alglayclar ile aktif olan sndrme sistemi, kablolarn yanmas ile ortaya
kan gaz alglayarak sndrme sistemini aktif eder(Resim 6.6).
Resim 6.6: Otomatik sndrme sistemi ile korunan elektrik kumanda ve datm odas
Endstriyel mutfaklarda, ynetmeliklere gre otomatik gazl sndrme sisteminin

bulunmas gerekmektedir. Bu sistemde s alglayclar ile ya da manuel buton ile aktif
olmas ile sndrme gerekleir(ekil 6.2).
ekil 6.2: Otomatik sndrme sistemi tesis edilen endstriyel mutfak
109
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yangn sndrme sistemleri, balantlar ve montajn hatasz yapnz.
ekil 6.3: Yangn tp mekanizmalar
lem Basamaklar
Yangn snfna uygun sndrc
maddeyi ihtiva eden cihaz seiniz.
neriler
Yangn sndrme talimatlarna uyunuz.
Dikkatli, sabrl ve itinal olunuz.
Tetik mekanizmasn kilitleyen kurun

mhrl emniyeti yuvasndan ekerek
kartnz.
ncelikli olann gvenlik olduunu

unutmaynz.
Varsa rzgr arkana alnz.

Atee mmkn olduu kadar yaklaarak
tetie basnz ve atein altna doru
tutunuz.
Tamamen sndne emin olana kadar
soutma ilemine devam ediniz.
110
KONTROL LSTES
3.
Deerlendirme ltleri
Yangn snfna uygun sndrc maddeyi ihtiva eden cihaz
seebildiniz mi?
Tetik mekanizmasn kilitleyen kurun mhrl emniyeti
yuvasndan ekerek kartabildiniz mi?
Sndrme ileminden nce-varsa rzgr arkanza aldnz m?
4.
5.
Tetie basarak sndrme ilemini balatabildiniz mi?

Soutma ilemini gerekletirebildiniz mi?
1.
2.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
111
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Sulu sndrme sistemleri, daha ok hangi tip yangnlarn sndrlmesinde kullanlr?

A)A snf
B)B snf
C)C snf
D)D snf
2.
Elektrik datm odalarnda hangi sndrme sistemi kullanlmaldr?

A)Sulu sistem
B)Gazl sistem
C)Kimyasal tozlu sistem
D)Hibiri
3.
Sulu otomatik sistemlerde suyun basnla sisteme aktarlmasn hangi malzeme salar?
A)Sprink
B)Kazan
C)Yangn hidroforu
D)Kumanda sistemi
4.
Basnl su sistemine bal olan ve scaklk ile n tapann genleerek almas ve

patlayarak etrafa su fkrtmasn salayan malzeme hangisidir?
A)Su vanas
B)Su armatr
C)Hidrofor
D)Sprink
5.
Davlumbazlarda biriken yalar s art ile alev alabilir ve yangna sebep olabilir.
Bundan dolay kpkl, otomatik yangn sndrme sistemi tesis edilmesi
ynetmeliklere gre arttr.
Yukardaki ifade hangi tesis iin belirtilmi olabilir?
A)Kazan daireleri
B)Endstriyel mutfaklar
C)Depolar
D)Alveri merkezleri
6.
6.Tanabilir yangn tplerinde sndrc madde olarak aadakilerden hangisi

bulunmaktadr?
A)Su
B)Gaz
C)Kpk
D)Kuru kimyevi toz
112
DEERLENDRME
113
RENME FAALYET7
RENME FAALYET7
AMA
Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesinde
yangn ihbar sistemlerinin altyap ve kablo balant sistemlerini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Okulunuz ve evinizdeki mevcut kablo sistemleri yangn ihbar sistemleri iin

yeterli olup olmadn tartnz.
evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan yerlerdeki kablo ve
balant sistemlerini inceleyiniz.
7. YANGIN HBAR SSTEMLER ALTYAPI

TESSATLARI
7.1. Kablo zellikleri
Yangn alarm sisteminin en nemli ksmlarndan biri kablo ve altyap tesisatdr. Zira,
dedektrler ne kadar doru alglama yaparsa yapsn, yangn veya tehlike balangcn tespit
eden kiiler butonlara ne kadar abuk basarsa bassn eer bilgi sinyalleri panele ve panelden
k elemanlarna gnderilemez ise bir nemi kalmaz ve sistem almaz.
Bu sebeple altyap tesisat yangn ihbar sisteminin tasarm ve montajndan en ok
dikkat edilmesi gereken ksmdr. almayan bir dedektr test sonrasnda kolayca
deitirilebilir. Fakat boru veya kanal iinden denmi olan 100-150 metrelik bir sinyal
kablosunu deitirmek kolay deildir.
Bu sistemlerde kullanlan besleme ve sinyal kablolar tehlike annda alacaklar iin
dier kablolara gre daha stn dayanm zelliklere sahip olmaldr. Bu zellikleri yle
sralayabiliriz:
Tm sistemde kullanlan kablolarn yangna en az 60 dakika dayankl olmalar

gerekir(ekil 7.1).
Yangn alarm sistemi kablolarnn, sistemin salkl ve gvenilir almasn

salayacak ekilde yangn alglama, kontrol ve uyar ekipman reticilerinin
kalite standartlarna uygun tipte olmas ve elektriksel grlt ve benzeri
etkilerden korunacak ekilde, dier sistemlerden ve enerji tayan kablolardan
ayrlarak tesis edilmesi gerekir.
Salk hizmeti amal binalarda, 100den fazla kiinin bulunduu konaklama

amal binalarda ve kullanc says 1000i geen toplanma amal binalarda her
114
trl besleme ve datm kablolar ve kablo muhafazalarnda kullanlan

malzemelerin halojenden arndrlm ve yangna maruz kaldnda herhangi bir
zehirli gaz retmeyen zellikte olmas gerekir. Byk alveri merkezleri,
hkmet ve byk kamu binalar, renci says 1000i aan okullar bu
zellikteki binalardan saylabilirler. Bu kablolar Hologen Free olarak
adlandrlr(ekil 7.2).
Tm kablolarn standartlara uygun olmas gerekir.
Kablo denmesi srasnda ek yaplmaz. Zorunlu hllerde hologen free ek

kutular iinde ve zel klemensler ile ve yeri kolayca tespit edilebilecek ve
grlebilecek ekilde ek yaplabilir.
Acil aydnlatma tesisatlarnda merkezi bataryadan beslenen sistemlerde kablolar

yangna dayankl olmaldr.Kendinden bataryal armatrlerin kullanld
sistemlerde ise bina tesisat ile ayn zelliklerde kablolar kullanlabilir.
Resim 7.1: JY(st)Y tipi yangn sinyal kablosu
Resim 7.2: JH(st)H tipi holojenden arndrlm yangn sinyal kablosu
7.2. Kablo Kullanm Alanlar

7.2.1. Alglama Kablolar
Alglama kablolar, hem buton ve dedektrlerin beslemesini hem de yangn bilgisi,
kopukluk, ksa devre gibi bilgi sinyallerinin alarm paneline iletilmesini salar.
Dedektr hem bir alcdr yani az da olsa bir g tketimi vardr hem de alarm
tetikleyen bir kontak verir. Bu sebeple bir zone (blge) ift kabloya 20-30 kadar(retici
firmaya gre deimektedir.) dedektr, snrsz sayda yalnzca bir kontak eleman olan
buton balanabilir.
115
Blge balantlarnda 0-500 metre mesafe aral iin 2x0,8+0,8 JY(st)Y, hologen
free kullanlacak yerlerde ise 2x0,8+0,8 JH(st)H kodlu kablo kullanlr. 500 metreyi geen
zone balantlarnda ise 2x1,5+1,5 mm2 kesitinde kablolar kullanlr(ekil 7.2). Bu kablolar
yangna uzun sreli dayanacak ekilde zel klfl ve ekranl ekilde imal edilir.
7.2.2. Alarm Kablolar

Alarm kablolama sistemi uyarc ve bildirici aygtlara yangn var" bilgisini aktaran
tesisattr. Sirenlere balanacak iletkenler en az 2x1,5 mm2 kesitte JH(st)H ya da JY(st)Y
kablolar olmaldr.
Bir siren balant hattna 25-30 kadar siren balanabilir. Bir siren alt zaman 25
mA kadar akm eker. Daha fazla siren balanacaksa iki ya da daha fazla siren k
klemensi bulunan paneller tercih edilmelidir.
Telefon arayc nite panel dnda ise 2x0,8 blendajl (ekranl) kablo ile
irtibatlandrlr.
Sistem, yangn kontandan otomatik sndrme sistemi gibi harici bir sistemi
altracaksa 2x1,5+1,5 kodlu kablolar kullanlr.
7.3. Kablo Tesisat
Tesisat deme ileminde eer sistem sva alt olarak denecek ise yangn
alarm sisteminin borular ayr olarak denmelidir.
Tesisat iletken kesitlerine riayet edilmelidir(ekil 7.2).
Kanal veya kablo tavasndan yaplacaksa; alglama ve uyar sisteminin
kablolar, g ve aydnlatma sisteminden ayr olarak denir.
Tesisatta mmkn olduu ek kullanlmaz. Zorunlu hllerde ek yaplacak ise
yangna dayankl balant elemanlar ve ek kutularna yaplr ve bu ek yerleri
projede belirtilir. Sirenler iin asla ek kullanlmaz. Ekler siren balant
klemenslerinde yaplr. Alarm sistemi kablolar kanal iinden geiyorsa kanal
iinde kesinlikle ek yaplmaz.
Hologen free kablolarn kullanld yerlerde tesisat yine hologen free borular
iinden ekilir.
Is younluu fazla olan ve yangn riski fazla olan baca, stma tesisat borular
gibi yerlere yaknndan kablo geirilmez.
Kablo kanallar ve kablolar aydnlatma elemanlarndan en az 20 cm mesafe ile
denmelidir.
Her balantdan sonra kablo ve balantlarn doruluu test edilir(Resim 7.5).
116
ekil 7.1: rnek bir alarm tesisat kablo tesisat
117
ekil 7.2: Yangn alglama ve ihbar tesisat projesi
118
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yangn ihbar sistemleri altyap tesisat balantlarn ve montajn hatasz yapnz.
Resim 7.3: Sistem iin gerekiyorsa kanal deme ileminin yaplmas
ekil 7.4: letkenleri deme ileminin gerekletirilmesi
Resim 7.5: Kablo balant sonras test ilemlerinin yaplmas
119
Resim 7.6: letkenlerin testinden sonra son balantlarnn gerekletirilmesi
lem Basamaklar
neriler
e uygun alet kullannz.
Alt yapya uygun kablo eitlerini

seiniz.
Gerekli ise kablo kanal monte ediniz
Yangna dayankl kablolar seiniz.

Dikkatli ve itinal olunuz. Gvenlik ve
estetik kurallara uyunuz(Resim 7.3).
Altyap tesisatn ekiniz.

Kablo test ilemlerini yapnz.
letkenlerin ekiminde ek kullanmaynz.

Gerekli ise ekleri buatta
gerekletiriniz(Resim7.4).
Son balantlar yapnz. altrmaya

hazr hle getiriniz.
letkenlerin bir blgede birbirleri ile tam

balant gerekletirdiklerine emin
olunuz.(Resim 7.5).
Balantlar kurallara uygun ve salam bir
ekilde gerekletiriniz.(Resim 7.6)
120
KONTROL LSTES
1.
2.
3.
4.
5.
Deerlendirme ltleri
Alt yapya uygun kablo eitlerini seebildiniz mi?
Kablo kanal ekim iini-gerekli ise- gerekletirebildiniz mi?
Altyap tesisatn ekebildiniz mi?
Evet
Hayr
Kablo test ilemlerini gerekletirebildiniz mi?

Son balantlar yaparak almaya hazr hle
getirebildiniz mi?
DEERLENDRME
121
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Aadaki iletken eitlerinden hangisi zone(blge) dedektr balantlar iin

kullanlabilir?
A) NYA
B)NYAF
C)JY(st)Y
D)NYY
2.
Bir santrale bal 3. blgede 21 adet dedektr vardr. En son dedektr santralden 550
metre uzaktadr. Buna gre bu blge iin uygun kablo eit ve kesiti aadakilerden
hangisidir?
A)2x0,8 NYAF
B)2x0,8+0,8 JY(st)Y
C)2x1,5+1,5 JY(st)Y
D)2x2,5 JY(st)Y
3.
renci says 1500 olan bir ilkretim okulunun zone balant kablosu
aadakilerden hangisi olabilir?
A)2x1,5 NYM
B)2x1,5 NYA
C)2x1,5+1,5 JH(st)H
D)2x2,5 JY(st)Y
4.
Yanma srasnda zehirli gaz karmayan iletken eidi aadakilerden hangisidir?

A)TTR
B)Hologen free
C)Ekranl
D)NYY
5.
Yangn ihbar sistemlerinde kullanlan kablolar yangna en az ka dakika dayankl

olmaldr?
A)60
B)30
C)120
D)180
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
122
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
1.
Aadaki yangn eitlerinden hangisinin sndrme ilemi dierlerinden daha zordur?

A) Ahap ev yangn
B)Mazot yangn
C)Baca yangn
D) Plastik yangn
2.
Bir yanc maddede aadakilerden hangisinin bulunma ihtimali dierlerinden daha

azdr?
A)Karbon
B)Oksijen
C)Kkrt
D)Karbondioksit
3.
Hastane, otel gibi yerlerde hangi tip alarm paneli kullanlr?

A)Konvansiyonel santral
B)Adreslenebilir santral
C)Sndrme santrali
D)Otomatik santral
4.
Aadakilerden hangisinde yangn ihbar iin kullanlan bir sirenin ses iddeti
olabilir?
A)125 dBA
B)45 dBA
C)105dBA
D)200 dBA
5.
Aadakilerden hangisi bir yangn alglama ve ihbar panelinin besleme kablosu

olamaz?
A)2x1,5 NYAF
B)3x2,5 NYA
C)3x2,5 NHXMH
D)3x2,5 NYY
6.
Duman dedektrlerinin alglama yarap en fazla ka metredir?

A)12
B)5
C)7,5
D)8,5
123
7.
Endstriyel bir mutfakta yangn alglama iin en uygun dedektr hangisidir?

A)Duman
B)In tipi
C)Alev
D)Is
8.
Adresli sistemde, santralde bir blgeye ait ka balant klemensi bulunur?

A)2
B)4
C)6
D)8
9.
Dedektrlerde alglama esnasnda harici k veren bir kontak(klemens) vardr.
Bu kn grevi aadakilerden hangisi olabilir?

A)220 volt k verir
B)Sirene balanr ve sireni aktif eder.
C)Alglama esnasnda harici 24 volt verir ve indikatrleri altrr.
D)Herhangi bir grevi yoktur.
10.
Yangn alarm sistemlerinin tasarm ve montajnda esas alnacak kurallar
aadaki ynetmeliklerden hangisinde verilmitir?

A)Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik
B)Afet Koordinasyon Ynetmelii
C)Deprem Ynetmelii
D)Patlayc ve Yanc Madde htiva Eden Yerler le lgili Ynetmelik
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.( )
Bir binann stma-soutma sistemlerinin bulunduu makine dairesine duman

dedektr tesis edilir.
2.( )
Hibir WC -Lavaboya acil aydnlatma yaplmaz.
DEERLENDRME
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyetlere geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
124
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1'N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
B
C
D
A
D
B
C
A
D
RENME FAALYET-2'NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
C
B
D
C
C
7,5
5,3
adresli
multidedektr
n dedektr

1
2
3
4
5
75 dBA
diren
paralel
2x1,5mm2
paralel ihbar
lambas
125

1
2
3
buton
110 - 140
krlr camlresetlenebilir-ekmeli
30
adresli
4
5

1
2
3
4
5
6
A
A
B
B
A
B
RENME FAALYET-6'NIN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
A
B
C
D
B
D
RENME FAALYET-7'NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
C
C
C
B
A
126
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
D
D
B
C
A
C
D
B
C
A
(D)
(D)
127
KAYNAKA
KAYNAKA
TUNCER Ramazan, Bursa Bykehir Belediyesi tfaiye Eitim Merkezi,

Yangn Gvenlik nlemleri Seminer Notlar, Bursa, 2009.
Trkiye Yangndan Korunma Vakf, Trkiye Yangndan Korunma

Ynetmelii Kitab, stanbul, 2009
TSE ,Trk Standartlar Enstits , TS EN 54 - Yangn alglama ve yangn

alarm sistemleri standartlar kitab, Ankara, 2009
128

Yangın Algılama Ve İhbar Sistemlerinin Bağlantıları Ve Montajı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yangın Algılama Ve İhbar Sistemlerinin Bağlantıları Ve Montajı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

YANGIN ALGILAMA VE HBAR

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

2.3.3. Alev Dedektrleri ................................................................................................ 42

RENME FAALYET6 ................................................................................................ 101

1. YANMA, YANGIN VE YANGIN

Resim 1.1: Yangn geni

1.1.2. Yanmann rnleri

Resim 1.2: Yangnda s ve k

Resim 1.3: Yangnda duman ve zehirli gazlar

1.1.3. Yangn, Yangn Snflar

1.1.3.1.A Snf Yangnlar

1.1.3.2.B Snf Yangnlar

1.1.3.3.C Snf Yangnlar

1.1.3.4.D Snf Yangnlar

1.1.3.5.E snf Yangnlar

Resim 1.4:Yangn koruma eikli alter ve bir trafo yangn

1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar

1.1.4.1 Balang Safhas

Resim 1.5:Yangn balang safhas

1.1.4.2 Denge Safhas

1.1.4.3 Scak Ttme Safhas

Resim 1.6: Yangn scak ttme safhas

1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri

1.1.5.1. Korunma nlemlerinin Alnmamas

Resim 1.7: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan sigorta

1.1.5.3. hmal ve Dikkatsizlik

meydana gelen baz olaylarn neden olduu yangnlar bu

Trafik kazalarnn neden olduu ara yangnlar

yeri ve tesislerin kundaklanmas

1.1.5.7. Tabiat Olaylar

Resim 1.8:Orman yangn

1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler

1.1.6.1. Yksek Scaklk

1.1.6.2. Ortamdaki Oksijenin Azalmas

1.1.6.3. Zehirli Gazlar ve Duman

1.1.6.4. Patlama Tehlikesi

Fiziksel patlama: zellikle yksek basn ile bulunduklar kaba sktrlm

Patlayc maddelerin patlamas: Yangn yerinde patlayc maddeler

1.1.6.5. kme Tehlikesi

1.1.6.6. Elektriksel Tehlikeler

1.1.6.6. Kimyasal Tehlikeler

1.1.7. Yanc Maddelerin Snflandrlmas

1.1.7.2. Kat Durumundaki Yanc Maddeler

1.1.7.3. Sv Durumundaki Yanc Maddeler

1.1.7.3 Gaz Durumundaki Yanc Maddeler

1.2. Yangn Trleri

1.2.2. Doal Gaz Yangnlar

Doal gaz yangnlar alevli yangnlardr. Havagaz konsantrasyonuna ve gazn

1.2.3. Akaryakt Yangnlar

Ak kaplardaki akaryaktn buharlaarak evreden ate almas

Resim 1.10: Akaryakt istasyonundaki yangna mdahale

1.2.4. Baca Yangnlar

1.2.5. Elektrik Yangnlar

1.2.6. Orman Yangnlar

Resim 1.13: Orman yangnlarnn ok hzl bir ekilde yaylmas

1.2.7. Ara Yangnlar

1.2.8. Bina Yangnlar

1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri

1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler

1.3.1.3. C Snf Yangnlarda Mdahale

1.3.1.4. D Snf Yangnlarda Mdahale