Ibalon (Epiko ng Bicol)

Ayon sa salaysay ni Pari Jose Castao sa narinig niyang kuwento ng isang manlalakbay na
mang-aawit na si Cadugnong, ang epikong Ibalon ay tungkol sa kabayanihan ng tatlong
magigiting na lalaki ng Ibalon na sina Baltog, Handiong, at Bantong. Ibalon ang matandang
pangalan ng Bikol.
Si Baltog ay nakarating sa lupain ng Ibalon dahil sa pagtugis niya sa isang malaking baboy-ramo.
Siya'y nanggaling pa sa lupain ng Batawara. Mayaman ang lupain ng Ibalon at doon na siya
nanirahan. Siya ang kinilalang hari ng Ibalon.Naging maunlad ang pamumuhay ng mga tao.
Subalit may muling kinatakutan ang mga tao, isang malaki at mapaminsalang baboy-ramo na
tuwing sumasapit ang gabi ay namiminsala ng mga pananim. Si Baltog ay matanda na upang
makilaban. Tinulungan siya ng kanyang kaibigang si Handiong.
Pinamunuan ni Handiong ang mga lalaki ng Ibalon upang kanilang lipulin ang mga dambuhalang
buwaya, mababangis na tamaraw at lumilipad na mga pating at mga halimaw na kumakain ng
tao. Napatay nila ang mga ito maliban sa isang engkantadang nakapag-aanyong magandang
dalaga na may matamis na tinig. Ito ay si Oriol. Tumulong si Oriol sa paglipol ng iba pang mga
masasamang hayop sa Ibalon.
Naging payapa ang Ibalon.Ang mga tao ay umunlad. Tinuruan niya ang mga tao ng maayos na
pagsasaka. Ang mga piling tauhan ni Handiong ay tumulong sa kanyang pamamahala at
pagtuturo sa mga tao ng maraming bagay.
Ang sistema ng pagsulat ay itinuro ni Sural. Itinuro ni Dinahong Pandak ang paggawa ng palayok
na Iluad at ng iba pang kagamitan sa pagluluto.
Si Hablon naman ay nagturo sa mga tao ng paghabi ng tela. Si Ginantong ay gumawa ng kaunaunahang bangka, ng araro, itak at iba pang kasangkapan sa bahay.
Naging lalong maunlad at masagana ang Ibalon. Subalit may isang halimaw na namang sumipot.
Ito ay kalahating tao at kalahating hayop.Siya si Rabut. Nagagawa niyang bato ang mga tao o
hayop na kanyang maengkanto. May nagtangkang pumatay sa kanya subalit sinamang palad na
naging bato. Nabalitaan ito ni Bantong at inihandog niya ang sarili kay Handiong upang siyang
pumatay kay Rabut.
Nalaman ni Bantong na sa araw ay tulog na tulog si Rabut. Kaniya itong pinatay habang
natutulog.
Nagalit ang Diyos sa ginawang pataksil na pagpatay kay Rabut. Diumano, masama man si Rabut,
dapat ay binigyan ng pagkakataong magtanggol sa sarili nito. Pinarusahan ng Diyos ang Ibalon
sa pamamagitan ng isang napakalaking baha.
Nasira ang mga bahay at pananim.Nalunod ang maraming tao. Nakaligtas lamang ang ilang
nakaakyat sa taluktok ng matataas na bundok. Nang kumati ang tubig, iba na ang anyo ng Ibalon.
Nagpanibagong buhay ang mga tao ngayon ay sa pamumuno ni Bantong.

Prinsipe Bantugan (Epiko ng Mindanao)

Si Prinsipe Bantugan ay kapatid ni Haring Madali ng Kaharian ng Bumbaran. Dahil sa kanyang
katapangan, walang mangahas na makipagdigma sa Bumbaran. Bukod sa pagiging matapang ni
Bantugan, siya pa rin ang naghahari at namamayani sa puso ng maraming mga kadalagahan.
Dahil sa inggit sa kanya ng kanyang kapatid na si Haring Madali, ipinag-utos nito na walang
makikipag-usap kay Bantugan at ang sinumang makikipag-usap sa kanya (Bantugan) ay
parurusahan ng kamatayan.

Nang malaman ito ni Bantugan, siya ay labis na nagdamdam at dahil sa laki ng kanyang
pagdaramdam, siya ay nangibang-bayan. Dahil sa matinding pagod sa paglalakbay kung
saansaan si Bantugan ay nagkasakit hanggang sa siya ay abutin ng kamatayan sa pintuan ng
palasyo ng kaharian ng lupaing nasa pagitan ng dalawang dagat.
Nang matagpuan siya ni Prinsipe Datimbang at ng kapatid nitong hari, sila ay nagulumihanan
sapagkat hindi nila kilala si Bantugan. Tinawag ng magkapatid ang konseho upang isangguni
kung ano ang kanilang dapat gawin. Habang sila ay nag-uusap, isang loro ang dumating sa
bulwagan at sinabi sa kanilang siya ay galing sa Kaharian ng Bumbaran at ang bangkay ay ang
mabunying Prinsipe Bantugan ng Bumbaran.
Nang magbalik ang loro sa Bumbaran ay ibinalita niya kay Haring Madali ang pagkamatay ni
Bantugan. Kaagad lumipad sa langit si Haring Madali kasama ang isang kasangguni upang
bawiin ang kaluluwa ni Bantugan. Samantala, dinala naman ni Prinsipe Datimbang ang bangkay
ni Bantugan sa Bumbaran. Pagbalik ni Haring Madali ay pinilit niyang ibalik ang kaluluwa ni
Bantugan. Nang muling mabuhay si Bantugan ay nagsaya ang lahat at nagbago si Haring Madali.
Nang mabalitaan ni Haring Miskoyaw, kaaway ni Haring Madali na si Bantugan ay namatay,
lumusob si Haring Miskoyaw kasama ang marami niyang kawal sa Bumbaran.
Dumating ang pangkat ni Miskoyaw sa Bumbaran na kasalukuyang nagdiriwang dahil sa
pagkabuhay na muli ni Bantugan na hindi nalalaman ni Miskoyaw. Natigil ang pagdiriwang at ito
ay napalitan ng paglalabanan.
Pumailanlang sa himpapawid si Bantugan at siya ay nakipaghamok sa mga kalaban. Dahil sa
karamihan ng mga tauhan ni Miskoyaw at kagagaling lamang ni Bantugan sa kamatayan, siya ay
nanghina hanggang sa mabihag ng kanyang mga kaaway. Siya ay iginapos subalit unti-unti ring
nagbalik ang kanyang lakas nang makapagpahinga.
Nalagot niya ang pagkakagapos sa kanya at muling lumaban. Dahil sa malaking galit sa mga
kaaway, higit siyang naging malakas hanggang sa mapuksang lahat ang mga kalaban.
Pagkatapos ng labanan ay dinalaw ni Bantugan ang palibot ng Kaharian ng Bumbaran at
pinakasalang lahat ang kanyang mga katipan at sila ay dinala sa kanyang kaharian.
Sinalubong sila ni Haring Madali nang buong katuwaan at muli, lahat ay nagdiwang.
Nabuhay nang maligaya si Bantugan sa piling ng kanyang mga babaing pinakasalan.

Ullalim (Epiko ng Kalinga)

Ang kwento ay nagsimula sa nakatakdang kasal nina Ya-u at Dulaw nang makapulot ng nganga o
ua (na tawag ng taga-Kalinga). Ang magkasintahan ay naanyayahan sa isang pistahan sa
Madogyaya. Nang sila ay nasa Madogyaya, naakit ang pansin ni Dulliyaw kay Dulaw hanggang
si Dulaw ay magkagusto sa kanya. Sa pagplano na ligawan ni Dulaw si Dulliyaw ay naisip nitong
painumin ng alak si Ya-u hanggang sa malasing. Habang si Ya-u ay natutulog sa ibang bahay ay
saka niligawan ni Dulaw si Dulliyaw. Pinakain nito ang babae ng nganga at sinabi niya sa babae
na sa pamamagitan ng pagtanggap niya ng nganga ang ibig sabihin ay tinanggap na niya ang
pag-ibig na kanyang iniaalay. Bago siya umalis ay sinabi niya sa babae na siya ay babalik
kinabukasan. Naiwan na nag-iisip ang dalaga.
Kinabukasan sa kalagitnaan ng gabi ay dumating si Dulaw sa bahay nina Dulliyaw. Habang silay
kumakain ng nganga, sinabi nito sa babae na siya ay nagpunta roon upang isama ang dalaga sa
kanilang bahay. Nagulat si Dulliyaw sa winika ng lalaki. Iyon lamang at nagkagulo na ang mga
tao sa nayon. Sa pagtakas nila ay nakasalubong sila ng isang lalaki na may dala-dalang palakol
at balak silang patayin. Bago sila maabutan ng lalaki ay nakaakyat na si Dulaw sa isang puno
upang tumakas. Samantala wala namang mangahas na siya ay lusubin kaya naipasiya ni Ya-u
na tawagin ang mga sundalong Espaol ng Sakbawan.
At noon nga si Guwela na kumander ng Garison ay umakyat sa kaitaasan ng Kalinga na kasama
ang mga sundalo. Iniutos niya na dakpin si Dulaw na nakaupo pa rin sa puno. Napag-alaman
niya na marami ang tutol sa ginawa niya kaya wala na siyang lakas na lumaban nang siya ay
lagyan ng posas. Sa utos pa rin ni Guwela siya ay dinakip at nakulong sa Sakbawan.
Makalipas ang tatlong taon na pagkakabilanggo, naging payat na siya. Humingi si Dulliyaw ng
nganga kay Dulaw. Kinuha ni Dulaw ang huling nganga sa bahay at itoy pinagpirapiraso. Bago
niya ito maibigay kay Dulliyaw bigla na lamang itong nawala.
Samantala, sa pook na Magobya naliligo si Duranaw. Sa paliligo niya sa ilog ay nakapulot siya ng
nganga. Kinain niya ito nang walang alinlangan.
Matapos nguyain ang nganga ay bigla na lamang itong nagbuntis hanggang sa siya ay magsilang
ng isang malusog na lalaki at pinangalanan niya itong Banna. Tatlong taon ang lumipas. Si
Banna ay mahilig makipaglaro sa mga Agta, subalit siyay madalas na tinutukso ng kanyang mga
kalaro. Sinasabi na kung siya raw ang tunay na Banna ang ibig sabihin ay siya ang anak ni
Dulaw na nakulong sa Sakbawan. Sinumbong niya ito sa kanyang ina ngunit pinabulaanan ito ng
kanyang ina.
Sa isang iglap, si Banna ay naging malakas at naghangad ng paghihiganti. Isang mahiwagang
pangyayari ang nagdala kay Banna pati ng kanyang mga kasama sa Sakbawan. At doon ay
kanyang pinatay si Dulliyaw. Sinabi ng isang kasama ni Banna kay Dulaw na si Banna ay
kanyang anak, iyon lang at sila ay dali-daling sumakay sa isang bangka at sa isang iglap ay
nakarating sila sa pook ng Magobya. Mula noon ay nauso na ang kasalan sa kanilang pook.