Professional Documents
Culture Documents
ThS. BS o th Yn Phi
I TNG
-
MC TIU BI HC
1. Nm vng khi nim v dinh dng v tm quan trng ca dinh dng i vi i sng
con ngi, i sng x hi v trong y khoa
2. Trnh by cc cht dinh dng cn thit cho c th, phn nhm v nu c ngun cung
cp t cc nhm thc phm
3. Bit c qu trnh tiu ha cc loi thc n v s hp thu cc cht dinh dng.
I CNG V DINH DNG
Dinh dng l qu trnh cung cp nng lng t thc n v chuyn ha nng lng trong t bo
nui dng c th.
Dinh dng chim mt vai tr quan trng trong vic hnh thnh, pht trin c th v gi gn sc
khe ca con ngi. mi thi k pht trin ca mt i ngi, nhu cu v dinh dng hon ton
khc nhau, tuy nhin vic p ng nhu cu y mt cch hp l li lun lun l vn ng ch ,
v l nn tng ca sc khe. iu ny cng c bit quan trng i vi tr nh, v cc sai lm v
dinh dng trong giai an u th c khi gy nhng hu qu nghim trng v khng th phc hi
ko di n sut i.
Dinh dng lin quan n nhiu lnh vc khc nhau nh nng nghip, cng nghip ch bin, mng
li phn phi, mng li y t, mng li truyn thng... Trong y khoa, dinh dng l mt yu t
lin quan n hu ht cc chuyn khoa, gi vai tr quan trng khng th b qua, v tnh trng dinh
dng ca bnh nhn cng nh cc ch n ph hp vi cc bnh l khc nhau ng gp mt
phn ng k, i khi l phn chnh yu n kt qu iu tr. Dinh dng hp l cn c vai tr
phng nga bnh v phc hi sau bnh.
1. Nhm cht dinh dng a lng sinh nng lng: Cht bt ng, cht bo, cht m v
cht cn. Ngoi vai tr cung cp nng lng cho c th, cc cht dinh dng a lng sinh
nng lng cn tham gia vo cu trc c th, tham gia vo cc hot ng hp thu, chuyn ha,
min dch
2.
3.
Nhm cht dinh dng vi lng: Khng cung cp nng lng nhng c vai tr quan
trng trong cc qu trnh chuyn ha ca c th, c nh hng n sc khe v bnh tt. Nhu
cu hng ngy ca c th thng t, tnh bng miligam, thm ch microgam. Bao gm cc
vitamin v khong cht vi lng.
-
Vitamin : Gm cc vitamin tan trong nc (B, C) v cc vitamin tan trong cht bo (A, D,
E, K).
Cht khong vi lng : Hin xc nh c khong 10 loi khong cht vi lng hin
din trong c th nhng ch mi bit c chc nng v chuyn ha ca Zn, Fe, Mg, Cu,
I, F, Se.
Nhm nht dinh dng a lng khng sinh nng lng: Bao gm cht khong a
lng, cht x v nc.
-
Cht khong a lng : Canxi, Phosphor, Potassium, Sulfur, Sodium, Cloride, Magnesium
Cht x : Khng tiu ha, khng hp thu nhng c vai tr quan trng trong iu ha hot
ng ca h tiu ha.
o
1.2.
Cht bo (Lipid) :
Vai tr :
o L ngun cung cp nng lng rt quan trng
o Hp thu v chuyn ho vitamin tan trong cht bo
o Nguyn liu hnh thnh t bo nht l t bo thn kinh
o Nguyn liu to hormone steroide : hormone sinh dc, thng thn...
1.3.
-
Cht m (Protein) :
Vai tr :
o Cu trc t bo
o Cu thnh cc yu t min dch gip bo v c th.
o Thnh phn cc men
3
Nhu cu cht m : 10-15% nng lng khu phn (100-150g thc n giu m mi ngy).
Nhu cu ny ch yu cho chc nng cu trc ch khng dng lm nng lng. Cht m l
ngun nng lng d v Nit trong cu trc s chuyn ha thnh NH 3 l mt cht c m
c th phi huy ng tt c cc c ch thi c gan v thn thi ra ngoi cng nhanh
cng tt.
2.
Nhm cht dinh dng vi lng: Khng cung cp nng lng nhng c vai tr quan trng
trong cc qu trnh chuyn ha ca c th, c nh hng n sc khe v bnh tt. l cc
vitamin v khong cht vi lng.
Nhu cu hng ngy v vitamin rt nh, tnh bng miligam, thm ch microgam, tuy nhin
thiu hoc tha cc vitamin trong khu phn gy ra nhiu xo trn cho hot ng hng ngy
ca c th thm ch c th gy bnh.
Cht khong vi lng cng nh cc vitamine, l nhng cht c th cn vi s lng rt t
nhng ng vai tr quan trng trong qu trnh sng m cho n nay khoa hc cng cha
khm ph ht hoc cha bit ht cng dng ca chng vi s sng.
4. Nhm nht dinh dng a lng nhng khng cung cp nng lng :
3.1. Cht khong a lng
L cc cht khong nhng nhu cu hng ngy tnh bng n v gam tr ln. Cc cht ny c
vai tr khc nhau vi c th. C 7 cht khong a lng c xc nh vai tr bao gm
Canxi, Phosphor, Potassium, Sulfur, Sodium, Cloride, Magnesium
3.2. Cht x :
-
Cc dng cht x :
o Cht x tan trong nc: gum, oligosaccharide...
o Cht x khng tan trong nc: cellulose
Cc cht ng c trong thc n: Tinh bt, sucrose (ma), lactose (sa), fructose (tri cy) ,
maltose (mt ong)...
- Cc men tiu ho cc cht ng: Amylase trong nc bt, dch tu, lactase, maltase,
sucrase, galactase... c tit t bo nim mc rut.
- Cc men tiu ho ny phn gii cc polysaccharide thnh monosaccaride (glucose).
Fructose v galactose c hp thu ngay khng tiu ha
- Cc monosaccharide c hp thu vo mu qua thnh rut non.
- Bn trong c th, cc monosaccharide c dng :
o Sinh nng lng cho hot ng ca tt c cc t bo ca c th, c bit l t bo no, hng
cu v t bo c.
o Chuyn thnh glycogen, mt dng ng d tr tch lu trong t bo gan v c. Khi c th
thiu ng glycogen s c chuyn thnh glucose s dng.
o Chuyn thnh dng Lipid d tr trong m m
- Sn phm chuyn ho ca cht ng l CO2 v nc, c th c thi hon ton qua
ng h hp v thn.
- ng c xem l cht cung cp nng lng sch cho c th
Cc men tiu ho cht m (protease) ch yu c trong dch tu v dch rut. Khi thc n
vo n d dy, pepsin c trong dch v thy phn mt phn cht m thnh cc peptide
trc khi cc protease thy phn cc peptide ny thnh acide amin.
T bo rut hp thu acide amin v mt t dipeptid. Cc acide amin ging nhau trong t
nhin nn khng to phn ng min dch, nhng cc peptid c th l khng nguyn to
phn ng min dch.
Sn phm chuyn ho cht m to nng lng ngoi CO2 v nc cn c thm NH3 do
trong thnh phn cu to cht m c Nit. NH 3 cn c thanh thi qua gan, thn di
dng ur, v vy cht m c xem l ngun nng lng d. Cc trng hp s dng
cht m qu cao trong khu phn s lm tng hot ng ca gan thn, c th thc y n
tnh trng suy thn, suy gan trn cc c a c sn vn gan, thn
Nc gip gi lng cho cc cht trong lng rut, to mi trng cho hot ng ca cc
men, lm thun li cho s hp thu
Lng nc hng ngy i qua rut non rt ln, trong phn ln nht l do s bi tit cc dch
tiu ho
- n ung vo
2000ml
- Nc bt
1500ml
- Dch v
2500ml
- Dch ty
1500ml
- Mt
500ml
- Dch rut
1000ml
9000ml
Rut c kh nng hp thu nc rt ln nn hu ht lng dch ny c ti hp thu dc theo rut
non, n u rut gi ch cn 1500-2000ml v thi qua phn ch khong 100ml. Bnh thng rut
non ch bi tit khong 1000ml/ngy nhng nu c kch thch ca toxin, cht kch thch... s bi
tit tng ln nhiu ln, khi b t rut c th bi tit n 30l nc/ngy. Nc c bi tit v hp
thu th ng theo s bi tit v hp thu cc cht in gii.