DE MHENDSLK FAKLTES

FEN ve MHENDSLK DERGS

Cilt: 5 Say: 3 sh. 141-169 Ekim 2003

ARMUTALANI (MARMARS-MULA) BELDESNN YERLEM ALANININ

JEOTEKNK DEERLENDRLMES
(GEOTECHNICAL ASSESSMENT OF THE ARMUTALANI SETTLEMENT AREA
(MARMARIS-MULA))
M. Yaln KOCA*, Cem KINCAL*
ZET/ABSTRACT
Armutalannn (Marmaris-Mula) yerald alvyon dzlnn etraf graben faylaryla snrlanmtr.
Alvyon dzlnn altnda Armutalan Melanjna ait rtl radyolaritler ve yeil renkli spilitik
volkanikler yeralmaktadr. Ge Kretase yal Armutalan Melanj radyolarit ve spilitik volkanitlerden
oluan bir matriks ve bu matriks ierisinde yzer konumda olan platform tipi karbonat kayalarndan
olumutur. Bu almann amac, Armutalan beldesinin yerleimi iin uygun, nlemli ve uygun olmayan
alanlarn snrlarnn belirlenmesidir. Bu amaca ynelik olarak, inceleme alannn 20 paftalk 1/1000
lekli mhendislik jeolojisi haritalar hazrlanmtr. Ayrca, jeoteknik amal sondajlardan elde edilen
Standart Penetrasyon Deney verileri svlama potansiyeli deerlendirmeleri ve tama gc hesaplamalar
iin kullanlmtr. Dier yandan, ktle hareketi potansiyeli tayan ve yksek toporafik eim deerine
sahip alanlar ( %36) belirlenmi ve mhendislik jeolojisi haritalar zerine iaretlenmitir. Ayrca,
akarsu azlarn tkayarak ak engelleyen sel konileri haritalanm ve yerleime uygunluk asndan
dikkate alnmtr. Bu almalar esas alnarak, uygun/uygun olmayan ve nlemli alanlarn
deerlendirilmesi Corafi Bilgi Sistemleri kullanlarak yaplmtr. Bu kapsamda, Armutalan yerleim
alan yerleime uygunluk asndan blgeye ayrlmtr.
The Armutalan Municipality Settlement Area which is mainly located on an alluvial-plain, is limited
by graben faults all around. Radiolarities interbedded with chert and green ultrabasic rocks belonging to
the Armutalan Melange are underlied by the alluvial-plain. The Armutalan Melange is composed of a
radiolarite and spilitic volcanic matrix and blocks of platform type carbonate rocks floating in the matrix.
The age of the melange is Upper Cretaceous. Geological and geotechnical studies were carried out to
determine suitable, provisional and unsuitable areas for settlement in Armutalan (Marmaris). For this
purpose, 1/1000 scaled engineering geological maps of the study area consisted of 20 sheets were
prepared. In addition, boreholes were drilled at 25 locations and Standart Penetration Tests were carried
out through the geotechnical boreholes for bearing capacity calculations and liquefaction potential
assessments of the ground. Susceptible areas for mass movements and steep slopes ( %36) were
determined and shown on the engineering geological maps. Additionally, flood cones in the mouths of
streams which prevents to the stream flows is mapped and these cones are determined for settlement
purposes. Based on these studies, the Armutalan settlement area were divided into three zones; as
provisional, suitable and unsuitable areas for settlement purposes by using the Geographic Information
Systems.

ANAHTAR KELMELER/KEYWORD
Sondaj, Svlama, Jeoteknik, Yerleime uygunluk, Corafi bilgi sistemleri
Borehole, Liquefaction, Geotechnics, Settlement suitability, Geographical information systems

* Dokuz Eyll niversitesi, Mhendislik Fak. Jeoloji Mh. Bl., 35100, Bornova, ZMR

Sayfa No: 142

M.Y. KOCA, C. KINCAL

1. GR
Yerleime uygunluk asndan deerlendirilen Armutalan Beldesi, Mula li, Marmaris
ilesine bal olup, Marmarisin batsnda yer alr (ekil 1). nceleme alannn zerinde
kurulduu alvyon dzl tarafndan faylarla snrldr. Ana hatlar itibariyle mevcut
dereler iki ynde ve birbirine yaklak dik konumludurlar (ekil 2). Bahsedilen dereler ya
faylara kout, ya da onlara dik konumda gelimilerdir. Derelerin ak ynleri Armutalan
yerleim merkezine doru olup, douda Marmaris Krfezine ulamaktadr.
1/5.000 lekli Nazm mar Plan haritasnda Armutalan 31K paftas zerinde yer alr.
Armutalan, doudan Marmaris ilesi ile, kuzey, gney ve batdan dalk alanlarla snrldr
[Akta Tepe (165,5 m), Berber Tepe (152 m), amlca Tepe (99 m)]. Bu corafik zellikleri
ile dou taraf ak, yatk bir U ekline benzer (ekil 2). Bu ekli oluturan esas unsur KBGD ynnde uzanan ve yaklak 1,0 km aralklarla sralanm fay zonlardr. zellikle
Armutalanndaki konutlarn byk blmnn yerald kesim, Baklack ve Kzlaa
normal faylarnn oluturduu knt alandr (ekil 2). Bahsedilen knt alan (graben)
KD-GB ynnde 1250 m, KB-GD ynnde 2-2,5 km kadardr.
Blgenin jeomorfolojik yapsn tektonik, kaya tipi ve iklim belirlemitir. ekil 2de
gsterilen zayflk zonlar kontrolnde yzey akalamas gelimitir. klimsel deiimlere
bal olarak derelerle yksek kotlu kesimlerden denize doru tanan malzemeler, dere
azlarnda 5-10 metre ykseklie eriebilen birikinti konilerini ve alvyonel dzl
oluturmutur. Birikinti konilerinin en nemli zellii akarsu azn tkayarak aka bir engel
oluturmasdr. Birikinti konisini oluturan keller akarsu azndan itibaren bir yelpaze gibi
yaylrlar. Armutalan Beldesi iindeki birikinti konilerinin kelleri ounlukla kum ve akl
boyutundaki peklememi malzemelerden olumutur. Birikinti konilerinin bulunduu
alanlarda yama eimleri %8,7-17,6 arasnda deimektedir.

ekil 1. nceleme alannn yerbulduru haritas.

Akarsu yatann eiminin birden azald (akarsu az) ve sularn yaylarak akt
kesimde selin kuvveti geni lde azalmaktadr (Verhoogen vd., 1970). Bunun sonucunda
sel artk derine doru kazamad gibi, o zamana kadar tad akl, blok, aa gvdesi v.b.
gibi eitli maddeleri tayacak kuvveti de kalmaz. Bylece bu maddeler, zirvesi ak
kanalnn alt ucunda, taban ise vadi tabannda bulunan bir yarm koniyi veya yelpazeyi
andracak ekilde biriktirir ki, buna da birikinti konisi veya birikinti yelpazesi ad verilir
(Strahter, 1996). Birikinti konilerinden takn alanlarna amur akmas eklinde ktle
hareketleri oluur. Bu da yerleim alanlarn tehdit eder (Senirkent rnei). Her iddetli ya
srasnda sel kabard zaman, ak kanal derinletirilir ve ayn zamanda geriye doru biraz

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 143

daha uzatlr. Bu kazma aktivitesinden oluan dknt ise birikinti konisine eklenir. Bylece
zamanla, o da bym ve ykselmi olur. Armutalan Beldesinin snrlar iinde derelerin
sellenme dnemlerinde oluturduu 8 adet birikinti konisi belirlenmi ve haritalanmtr
(ekil 3).

ekil 2. Armutalan ve yakn yresinin morfotektonik haritas (DE, 2001).

Sayfa No: 144

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 3. nceleme alanndaki birikinti konileri ve alvyonel dzlk alanlarn gsteren jeomorfoloji
haritas (DE, 2001).

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 145

Marmaris ilesinin 1950-1992 yllar arasndaki yllk ya verileri incelendiinde, 30

yllk periyod iin 1950-1980 yllar aras, Ocak aynn ikinci 10 gnlk dneminde ortalama
yan ok yksek olduu (ilk 10 gnde : 90 mm, ikinci 10 gnde : 112,75 mm, nc 10
gnde : 90,17 mm) meteoroloji kaytlarndan anlalmaktadr. Armutalan ve yresinde Ocak
ve Aralk aylar yan en youn olduu aylardr (292 mm ve 286.40 mm). Bu aylarda
sellenme riski yksektir. 1981-1992 yllar arasnda scaklk ve toplam ya ortalamalar
ekil 4te sunulmutur. 1981 yl Ocak aynda Armutalan Deresi tam ve sellenme ile
birlikte beldeyi amur kaplamtr. 1982-2000 yllar arasnda kayda deer bir takn ve sel
olay yaanmamtr. Ayrca, turistik tatil yeri olmas nedeniyle nfus artna kout olarak
yaplamann youn bir ekilde artmas sellenme olasln arttrmaktadr. Derelerin
bulunduu alanlarda zellikle mansab blgesinde ani yalara bal olarak sellenme tehlikesi
vardr. Armutalan ve Osman Deresi gibi derin vadilere sahip derelerin beslenme alanlar 0,72
1,0 km mertebesindedir (ekil 3). nceleme alan 1. derecede deprem blge-sinde
yeralmaktadr. Mula ili evresinden 1881 ve 1986 yllar arasnda gzlenen depremlerin
yerleri ve byklkleri ekil 5te, Armutalan ve yakn yresinde son yllarda M 5,6 olan
depremlerin tarihleri ve byklkleri ise izelge 1de sunulmutur.

ekil 4. Scaklk ve toplam ya ortalamalar

ekil 5. Mula ve yresinde meydana gelmi depremlerin frekans histogram

Sayfa No: 146

M.Y. KOCA, C. KINCAL

izelge 1. Marmaris-Armutalan ve yakn yresinde nemli depremlerin byklkleri ve tarihleri

(1881-1999 yllar aras Deprem Aratrma Dairesi Kaytlar)

Tarih
23.05.1961
02.01.1964
30.01.1964
13.06.1965
05.12.1968
05.10.1999

Magnitd
6.3
5.6
5.7
5.7
5.7
5.2

Armutalannn KBsnda Kerme Krfezi civarnda Magnitd 5.2 olan bir deprem
05/10/1999da saat 03:53te saptanmtr (Koeri, 1999). Depremin etkileri, Marmaris ve
Armutalanda binalarn svalarnn dklmesi eklinde ok hafif hasarla atlatlmtr. Bu
alma kapsamnda yaplan analizlerde Armutalan ve yresinde M = 6.5 byklnde bir
depremin tekrar etme olasl 144.4 ylda bir, M = 6.0 byklnde bir depremin tekrar
etme olasl 52.9 ylda bir ve M = 5.5 byklndeki depremin tekrar etme olasl ise
19.4 ylda birdir. 60l yllarda 5.6dan byk magnitdl deprem says 5dir (izelge
1)(D.A.D., 1996dan yararlanlarak).
Yerleime uygunluk asndan tektonik, sismik aktivite ve sellenmeye bal dere
azlarnda yeralan birikinti konileri dikkate alnm parametrelerdendir. Bu almada,
Armutalan beldesine ait jeolojik ve jeoteknik veriler Corafi Bilgi Sistemleri kapsamnda
Yerleime Uygunluk amacyla deerlendirilmitir. Bahsedilen alana ait farkl veri
katmanlar, arazi gzlemleri, sondajlar ve ofis almalar esas alnarak oluturulmutur. Bu
haritalar saysallatrlarak bilgisayar ortamna aktarlmtr. Armutalan yresine zg,
yerleime uygunlukta kullanlan veri katmanlar; fay saysal haritas, dere yataklar ve
sellenme potansiyeli saysal haritas, eim zonlama saysal haritas, svlama duyarll
saysal haritas ve tama gc saysal haritasdr (ekil 6).
Haritalar, analog bir corafi veritaban eklindedirler ve ok nemli saysal corafi veri
kaynaklardr (Goodchild, 1991). Arazi ve ofis almalar sonucunda elde edilen
1) toporafik harita, 2) morfotektonik harita, 3) jeoloji haritas, 4) eim zonlama ve sellenme
potansiyeli haritas ve 5) akalama a haritas bu alma kapsamnda mekansal veriler
(spatial data) olarak deerlendirilmitir (ekil 6). Armutalan ile ilgili oluturulan mekansal
verilerin herbirinin kendi bana bir katman (layer creation) olabilmesi, ancak tarama ve
saysallatrma (digitising) srasnda verilere corafi referans verilerek mmkn
olabilmektedir (corafi koordinat sistemine oturtularak) (Eastman, 1992; Marble, 1990;
Flowerdew ve Green, 1991). Elde edilen veri katmanlar birbiriyle aktrlarak (Eastman,
1992), her veri katman zerinde yeralan corafi koordinatl saysal veri deerleri, bir baka
veri katmanndaki deerlerle toplanm ve en sonunda tm veri katmanlarnn birlikte
irdelenmesiyle Armutalan Beldesinin Yerleime Uygunluk Haritas elde edilmitir.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 147

ekil 6. Bu almada yerleime uygunluk haritalarnn elde edilmesi iin oluturulan ak emas.

2. NCELEME ALANININ JEOLOJS

nceleme alanndaki birimler, yaldan gence doru, st Senoniyen yal Armutalan
melanj ve Kuvaterner yal peklememi malzemeden yapl olan alvyon ve yama
molozundan oluur (ekil 7).
Armutalan Melanj
Armutalan melanj, Marmaris ofiyolit napna ait tektonik dilimlerden birini oluturur
(Bernoulli vd., 1974; engr ve Ylmaz, 1983; Ersoy, 1991; enel ve Bilgin, 1997).
Armutalan melanj, zellikle Akta Tepenin gneyinden balayarak gneybatya doru
devam eden Data Yolu boyunca yzlek verir. zellikle krmz-bordo plaketli rtl
kiretalar, amurtalar, renkli radyolaryal rtler ve koyu yeil ultrabazik kayalar ile
denizalt volkanitleri Data yolu boyunca ardalanmal bir ekilde gzlenir (ekil 8) Farkl
litolojideki bu ardalanmalar normal stratigrafik ardalanmadan ok tektonik dokanakldr ve bu
litolojiler makaslanma yzeyleriyle birbirlerinden ayrlrlar. Bu kaya topluluu, Armutalan
melanjna ait matriksi oluturur. Naplama hareketleri nedeniyle birbirleriyle kararak
karmak bir yap sunan Armutalan Melanjna ait matriks iinde geliigzel dalm
kireta, radyolaryal rt ve kuvarsist bloklar inceleme alannn zellikle kuzey ve gney
kesimlerinde yzlek verir (ekil 8).

Sayfa No: 148

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 7. nceleme alannn stratigrafik kolon kesiti (leksiz)(DE, 2001).

Alvyon, Yama Molozu ve Birikinti Konileri

Armutalan yerleim merkezi ve evresi, dou kesimi denizle balantl, dier kesimleri
dalarla evrili bir alvyon ovas niteliindeki zeminlerin zerinde kurulmutur. Alvyon
ovasna ait malzemeler, kk derelerin yansra, sekiz ana vadide yeralan derelerin sellenme
dnemlerindeki etkinlikleri srasnda olumutur. Alvyon ve yama molozundan oluan
peklememi malzeme inceleme alannn az eimli ve dzlk kesimlerini oluturur. Birim,
Armutalan Melanjn uyumsuzlukla rter. Ayrca, inceleme alannn gneyine doru
gzlenen Stl ve ncirli dereleri de denize doru uzanan kk lekli birikinti
konilerini oluturmutur (ekil 3 ve ekil 8). Birikinti konilerinin kelleri genellikle kum ve
akl boyutunda peklememi malzemelerden olumutur. Farkl sellenme dnemlerine ait
farkl aklarn getirdii malzemelerde apraz katmanlanma tipiktir.
Bu derelerin daha uzak mesafelere tadklar daha ince taneli malzemeler Armutalannn
dousuna doru (Marmarise ve Ege Denizine doru) geni bir alvyon dzlnn
geliimini salamtr.
3. MHENDSLK JEOLOJS
Armutalan beldesi yerleim alan snrlar ierisinde 25 adet zemin sondaj yaplmtr
(ekil 8). Bu sondajlarn yaplmasndaki ama; alma alannn zeminini oluturan alvyon
ierisindeki deiik zemin gruplarnn neler olduklar ve bunlarn yaylmlar, yeraltsu
seviyesinin tesbiti, sondajlarn almas srasnda, zeminin tama gcn belirlemek iin her

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 149

1.5 mde bir yaplan SPT test sonularnn deerlendirilmesidir. Sondaj lokasyonlarnn
tesbitinde, drt adet sondaj noktas arasnda kalan alann 1/10undan daha kk olmamak
zere uygun noktalarda sondajlar almtr. Mhendislik jeolojisi almalar kapsamnda
sondajlar srasnda gerekletirilen Standart Penetrasyon Testleri ASTM D-1586 (American
Society for Testing Materials) deney standartlar mevcut zemin gruplarnn belirlenmesi iin
yaplan elek analizleri ASTM D-422-63 deney standartlar dikkate alnarak yaplmtr
(ASTM, 1972a). Ayrca, inceleme alannda dinamik koullarda (deprem etkisi, deprem
oluturan faylar) meydana gelmesi muhtemel afetler, toplanan verilerin deerlendirilmesi ile
nceden saptanmaya allmtr. Mevcut faylarn etkileri yeraltsuyu koullar, svlama
potansiyeline sahip alanlar, yksek toporafik eim (>%30), ar yalara bal sellenme
potansiyeline sahip sahalar ve mevcut zeminlerin litolojik ve jeoteknik zellikleri dikkate
alnarak, ayrca Corafi Bilgi Sistemlerinden de yararlanarak, Armutalan yerleim alan
ierisinde Yerleime Uygun Alanlar, Yerleime Uygun Olmayan Alanlar ve nlemli
Alanlar belirlenmitir (Arazi Kullanm Haritas). Arazi kullanm haritasnn elde edilmesinde
aadaki saysallatrlm haritalarn hepsi birer veri katman olarak deerlendirilmi ve
aktrlmtr. a) Fay saysal haritas, b) Dere yataklar ve sellenme potansiyeli haritas, c)
Eim zonlama haritas, d) Svlama duyarll haritas, e) Tama gc saysal haritas.
3.1. Sondaj almalar
Armutalan beldesi ierisinde gerekletirilen zemin sondajlarnda elde edilen SPT-N
deerleri zerinde gerekli dzeltmeler uygulanmtr. Tij uzunluu dzeltmesi (CR), kuyu
ap dzeltmesi (CB), i tp (pirin tp) ile ilgili dzeltme (CS), enerji oran dzeltmesi (EE)
ve rt dzeltmesi Robertson ve Wride tarafndan nerildii gibi yaplmtr (izelge 2)
(Robertson ve Wride, 1998). izelge 2de yeralan rt basnc dzeltmesi Liao ve Whitman
tarafndan nerilmi olup basncn 170 kPadan daha kk durumlarda uygulanmasna dikkat
edilmitir (Liao ve Whitman, 1986).
izelge 2. SPT-N30 deerleri iin uygulanm dzeltmeler (Pa: atmosfer basnc, 98 kPa
ve v : dey rt basnc) (Robertson ve Wride, 1998)
Dzeltme Tr

Ekipman

CN (rt basnc)

EE (enerji oran)
CB (kuyu ap)

CR (tij uzunluu)

CS (rnekleyici dzeltmesi)

Donut tipi ahmerdan

Otomatik-Trip
Donut tipi ahmerdan
65-115 mm
150 mm
200 mm
< 3 mm
3-4 mm
4-6 mm
6-10 mm
10-30 mm
Standart rnekleyici
tp olmayan rnekleyici

Dzeltme Faktr

( Pa / v )1 / 2 170 kPa
0,5-1,0
0,8-1,3
1,0
1,05
1,15
0,75
0,80
0,85
0,95
1,0
1,0
1,1-1,3

Sayfa No: 150

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 8. nceleme alannn jeoloji haritas (DE, 2001).

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 151

Yaplan sondajlarn derinlikleri ve herbir sondajda geilen zemin gruplarnn simgeleri

izelge 3te sunulmutur.
izelge 3. Sondaj derinlikleri ve dey zemin profili boyunca gzlenen zemin snflar
Sondaj
No
SK-1
SK-2
SK-3
SK-4
SK-5
SK-6
SK-7
SK-8
SK-9
SK-10
SK-11
SK-12
SK-13
SK-14
SK-15
SK-16
SK-17
SK-18
SK-19
SK-20
SK-21
SK-22
SK-23
SK-24
SK-25

Sondaj
Derinlii (m)
9,0
10,0
12,0
3,2
8,0
8,0
9,5
11,0
11,0
10,0
2,5
4,5
9,0
12,0
10,0
10,0
14,0
10,0
3,0
9,0
9,0
5,0
6,0
9,5
9,0

Zemin Snf (USC-Simge)

GP
0-3 m : GP, 3-6 m : GM-GC, 6-10 m : SC
0-4 m : SM-SC, 4-12 m : GM
GC
0-5 m : GC, 5-8 m : SM-SC
0-2.5 m : GC, 2.5-6 m : SM-SC, 6-8 m : GC-GM
0-4.5 m : GC, 4.5-7 m : GP-GM, 7-9 m : GC
0-2.5 m : GP, 2.5-5 m : GC, 5-11 m : SM-SC
0-3 m : SC, 3-10 m : SM-SC, 10-11 m : GC
0-3.5 m : SM-SC, 3.5-10 m : SC
GP
0-2.5 m : GW, 2.5-9 m : SM-SC
0-2.5 m : SC, 2.5-9 m : SM-SC
SM-SC
0-5 m : SM-SC, 5-10 m : GC-GM
0-2.5 m : GC, 2.5-6.0 m : SM-SC, 6-10 m : GM-GC
SM-SC
0-2 m : GM-GC, 2-10 m : SM-SC
SM-SC
SM-SC
0-3 m : SM-SC, 3-6 m : GM-GC, 6-9 m : GC
0-2.5 m : SW, 2.5-5 m : SM
GP
0-6.5 m : SM-SC, 6.5-10 m : GM-GC
0-3 m : GM-GC, 3-9 m : SM-SC

ekil 10da sondajlar srasnda elde edilen SPT deerlerinin dzeltilmesi ile hesaplanan
SPT-N30 deerleri verilmitir. Gerekli dzeltmeleri yaplm olan kaba taneli zeminlere ait
SPT-N30 saylarna gre zeminin rlatif skl elde edilmi ve korelatif ilikilerden
yararlanlarak ilgili dier parametreler (rnein : isel srtnme as, Es: deformasyon
modl, n: doal birim hacim arlk) yeterli bir dorulukla elde edilmitir. rnein kumlar
iin isel srtnme as ve statik elastisite modl Das (1995) tarafndan nerildii gibi
hesaplanmtr.
=28+15.DR ( 2)
=25+28. ( N 60 / q )1 / 2
(1)
DR : Rlatif sklk,
q : Efektif rt basnc.
Normal konsolide kumlar iin : [Es = 500.(N+15)], Killi kumlar iin : Es = 320.(N+15),
akll kumlar iin : N 15 ise Es = 600.(N+6) [kPa], akll kumlar iin N>15 ise
Es=600.(N+6)+2000, Killi kumlar iin : Es = 320.(N+15) [kPa].

Sayfa No: 152

M.Y. KOCA, C. KINCAL

Elastisite modl deerlerinden yararlanlarak inceleme alannda yaygn olarak yeralan

kumlu zeminler iin toplam oturmalar S=+dz/Es forml gereince hesaplanmtr ( :
Gerilme artlar, dz : zemin seviyelerine ait kalnlklar). Bu hesaplamalara gre, tama gc
sorunu olan alanlarda bile nemli bir oturma probleminin mevcut olmad belirlenmitir.
Emniyetli tama gc deerleri, artan temel genilikleri ile azalmaktadr. Herhangi bir temel
genilii [B(m)] iin 2.5 cm oturma iin gereken qa deeri aadaki eitlik yoluyla (kPa
olarak) hesaplanmtr.
(2)
N B + 0,3 2
q
a=

0,08

3.2. nceleme Alannda Mevcut Zemin Gruplar

nceleme alannda egemen zeminler kaba taneli (granler) zellikteki zeminlerdir (izelge
3). 25 adet sondaj noktasndan elde edilen jeoteknik zemin profilleri dikkate alndnda,
granler zellikteki zeminlerin GM, GC, GP, GW ve SM-SC snfnda olduklar
anlalmaktadr. Batdan douya doru bir hat zerinde srasyla SK-5, SK-6, SK-15 ve SK17 nolu sondajlara ait zemin profillerinden bat ve kuzeybatdaki derelerin bulunduu alandan
Marmaris yerleim alan snrna kadar olan blgede, 2.5-5.0 metre kalnlnda killi-siltli
akl ve bloklarn oluturduu bir seviyenin batdan itibaren kalnlnn incelerek uzand
grlr (ekil 9) SK-4, SK-5, SK-6, SK-11, SK-12, SK-18 ve SK-19 nolu sondajlarda 2,5-5
m kalnlndaki akll bloklu zon geilmitir (izelge 3). Yukarda bahsedilen sondajlarn
bulunduu lokasyonlar, batdaki en byk vadiyi oluturan Armutalan Deresinin ve inceleme
alann kuzeyden snrlayan Data yol gzergahna dik ynde akan derelerin alvyon
dzlklerindedir. GM, GC, GP ve GW snflarndaki akll-bloklu zeminler inceleme
alannn batsnda ve kuzeybatsnda mevcut derelerin sel taknlar srasnda srkleyip
braktklar malzemelerdir (Birikinti konileri) (ekil 9). akll blgeden ArmutalanMarmaris snrna (douya doru) gidildike, SM-SC tr siltli-killi kumlar kalnl denize
doru gittike (Marmarise doru) artan bir ekilde yzeylenirler (ekil 9).

ekil 9. ekil 8de kesit izi gsterilmi olan KB-GD ynl jeoloji kesiti

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 153

3.3. SPT N30 Bulgular Kullanlarak Nihai Net Tama Gc Hesab

Bu durumda SPT N derinlik dzeltmeli veriler kullanlarak kare, srekli ve radye
temeller iin kme (nihai) net gerilmeleri aadaki formller kullanlarak elde edilebilir
(Teng, 1962). Srasyla, karesel, srekli ve radye temellerde (B>>6 m),

[
[
) = [0.216 N BR

1. q f ( = qult ) = 2 N 2 BRw + 6(100 + N 2 ) D f Rw 0.16 (kPa)

net
2. q f
(= qult ) = 3N 2 BRw + 5(100 + N 2 ) D f R w 0.16 (kPa)
net

3. q f

net

(= qult

(3)

2
w + 0.648(100 + N ) D f R w (kPa)

Rw ve Rw deerleri yeralt su seviyesinin etkisini dikkate alan parametreler olup mevcut

artlarda 1.00 alnmtr (suya doygun olmayan ortamlar). Df:Temel derinlii, N:Dzeltilmi
SPT-N30 says, B:Temel genilii, qult : Nihai tama gc. Herhangi bir temelin kayma
krlmasna kar gvenini ifade eden faktr (F) deeri ise,
: doal birim hacim arl, Df : Temel derinlii

F=

qf

q D f
Zeminin nihai net taet gc
net = f
=
Temel taban gerilmesi (net yk)
q net
q D f

(4)

oran ile ifade edilmekte olup q net deeri temel seviyesindeki net gerilme artn ifade eder
(Makaslama yenilmesini salayan gerilme deeri).
nceleme alan, yerleime nceden alm ve yaygn olarak 2-5 katl binalarn yerald
bir alandr. Binalarn mevcut temellerinin herhangi bir makaslama yenilmesine kar yeterli
gvende olup-olmadnn belirteci gvenlik saysnn (F) deerinin 3 veya < 3 olmasna
baldr. qnet deeri ise yukardaki formllerden dorudan elde edilen temel srarj deeri
Df dikkate alnmadan elde edilen deerdir (contact pressure) (Das, 1995).
Sondajlarda her 1.5 metrede bir yaplan Standart Penetrasyon Deneyleri sonucu elde
edilen SPT-N30 darbe saylar zerinde gerekli dzeltmeler yapldktan sonra elde edilen SPTN30 darbe saylarndan yararlanlarak gerekletirilen hesaplarla zeminin nihai net tama
gc (qfnet) bulunmutur. Bu deerin, temellerden aktarlan mevcut net yklere orannn
yeterli olmas, dier deyile F 3 olmas gereklidir. Ancak, binalar 2-5 katl olsa dz temel
sistemleri projelendirilirken yerleim alanndaki tm binalar iin ayr ayr temel taban
gerilmeleri (zemin emniyet gerilmeleri) bilinmemektedir. Bu nedenle en iyimser olaslkla
binalarda (kazkl temel dnlmemektedir) radye temel, tekil veya srekli temeller
(yzeysel temeller: Df/B<1) kullanlm olabilir. Radye temel seenei dnlerek ortalama
2
2
yk 5 ton/m =50 kN/m kabul edilebilir. Ancak byk olaslkla bu temel tr yerine daha
2

yksek temel taban gerilmesi (contact pressure) anlamna gelen z=qa=0.5-2 kgf/cm (50-200
2

kN/m ) arasnda seilmi olmaldr. Yaplan almada nihai tama gc deerleri (qfnet)
arazi SPT-N bulgular ile elde edildiinden olas temel taban gerilmeleri deiik deerler
alnarak, qfnet/qa orannn F 3 olduu durumlar aratrlmtr. Bylece, inceleme alan
iindeki deiik zemin gruplarnn gven durumlar hakknda bir fikir edinilmitir (izelge 4).

Sayfa No: 154

M.Y. KOCA, C. KINCAL

izelge 4. 25 Ayr konumda makaslama yenilmesine kar gven saysnn incelenmesi

USC
N & h1
(m)
Sondaj (Simge)
No
(LK TABAKA)
39
SK-1
GP
3,50 m
> 50
SK-2
GP
3.0 m
44
SK-3 SM-SC
4.0 m
21
SK-4
GC
> 3.0 m
50
SK-5
GC
5,0 m
44
SK-6
GC
2,5 m
50
SK-7
GC
4,5 m
50
SK-8
GP
2,50 m
49
SK-9
SC
3,0 m
15
SK-10 SM-SC
3,5 m
50
SK-11
GP
2,50 m
46
SK-12
SW
2,50 m
20
SK-13
SC
2,50 m
37
SK-14 SM-SC
> 11,0 m
10
SK-15 SM-SC
5,0 m
46
SK-16
GC
2,50 m
35
SK-17 SM-SC
4,0 m
18
SK-18 GM-GC
2,0 m
46
SK-19 SM-SC
>> 3 m
35
SK-20 SM-SC
>> 8 m

qf net
qf net
(t/m2) (t/m2)
B (m)
1.00
1.50
95,35

119,69

154,88

194,88

120,57

151,55

29,69

36,74

154,88

194,88

120,57

151,55

154,88

194,88

154,88

194,88

148,86

187,26

16,56

20,16

154,88

194,88

131,53

165,38

27,20

33,60

86,11

108,01

8,96

10,56

131,53

165,38

77,36

96,96

22,58

27,76

131,53

165,38

77,36

96,96

F = qf net/qa
0.50
19,07
23,93
30,97
38,97
24,11
30,33
5,94
7,34
30,97
38,97
24,11
30,33
30,97
38,97
30,97
38,97
29,77
37,45
3,31
4,03
30,97
38,97
26,30
33,07
5,44
6,72
17,22
21,60
1,79
2,11
26,30
33,07
15,47
19,39
4,51
5,55
26,30
33,07
15,47
19,39

qa (kg/cm2)
1.00
1.50
9,53
6,35
11,96
7,97
15,49
10,32
19,49
12,99
12,05
8,03
15,16
10,03
2,97
1,98
3,67
2,44
15,49
10,32
19,49
12,99
12,05
8,03
15,16
10,03
15,49
10,32
19,49
12,99
15,49
10,32
19,49
12,99
14,88
9,92
18,72
12,48
1,66
1,10
2,01
1,34
15,49
10,32
19,49
12,99
13,15
8,76
16,53
11,02
2,72
1,81
3,36
2,24
8,61
5,74
10,80
7,2
0,90
0,60
1,05
0,70
13,15
8,76
16,53
11,02
7,73
5,15
9,69
6,46
2,25
1,50
2,77
1,85
13,15
8,76
16,53
11,02
7,73
5,15
9,69
6,46

2.00
4,76
5,97
7,74
9,74
6,03
7,53
1,48
1,84
7,74
9,74
6,03
7,53
7,74
9,74
7,74
9,74
7,44
9,36
0,83
1,00
7,74
9,74
6,57
8,26
1,36
1,68
4,30
5,40
0,45
0,52
6,57
8,26
3,86
4,84
1,12
1,38
6,57
8,26
3,86
4,84

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 155

izelge 4. 25 Ayr konumda makaslama yenilmesine kar gven saysnn incelenmesi (devam)
USC
N & h1
(m)
Sondaj (Simge)
No
(LK TABAKA)

qf net
qf net
(t/m2)
(t/m2)
B (m)
1.00
1.50

F = qf net/qa

qa (kg/cm2)
0.50
1.00
1.50
2.00
22
6,46
3,23
2,15
1,61
SK-21 SM-SC
32,30
40,05
3,00 m
8,01
4,00
2,66
2,00
40
20,03
10,01
6,67
5,00
SK-22
SW
100,16 125,76
> 5,0 m
25,15
12,57
8,38
6,28
50
30,97
15,49
10,32
7,74
SK-23
GP
154,88 194,88
> 3,0 m
38,97
19,49
12,99
9,74
50
30,97
15,49
10,32
7,74
SK-24 SM-SC
154,88 194,88
3,50 m
38,97
19,49
12,99
9,74
> 50
30,97
15,49
10,32
7,74
SK-25 GM-GC
154,88 194,88
3,00 m
38,97
19,49
12,99
9,74
NOT : 1) Tama gc hesaplar SPT-N bulgular ile yaplmtr. SM-SC, GM-GC, GC, SC tr
zeminlerde esasen mevcut olan kohezyon deerlerinin ihmali gvenli tarafta kalnaca iin bu
almada uygun grlmtr.

Tama gcne etkiyen dier parametreler temel derinlii Df ve temel genilii B dir.
Temel derinliinin artmas, kaz ile hafredilen malzeme miktarn arttracandan temel
tabanna gelen gerilmeyi de azaltacaktr. nk, qa = q msade edilebilir - Dfn dr. qanin
azalmas, F yi bytecei iin gvenlii de arttracaktr. Bu durum, almada dikkate
alnm ve Df=30 cm alnm ve en riskli hal incelenmitir.
Karesel tekil temeller en basit ve yaygn temel tipidir. Tekil temellerde yeterli gvenlik
salanmsa genellikle srekli temellerde de yeterli gvenlik elde edilir. 1-5 katl binalar iin
tekil temel genilii 1 metre ile 1.5 metre arasnda deimektedir. Temel geniliinin artmas,
ykn temel tabanna yaylmasn sonulayacandan gerilmelerin azalmasna neden olur.
Byi arttrmak radye temel uygulamasna (yayl temeller) ynelimi meydana getirir ki bu
2
durum bina gvenlii asndan zaten daha uygundur (qa=0,5 kg/cm ). B=1.0 m (Deprem
blgelerinde 1.0 metreden daha kk alnamaz) ve B=1.5 metre iin incelemelerin yaplmas
en riskli ve en ok kullanlan durumun belirlenebilmesi iindir.
25 ayr konumda yeralan sondajlarda tama gc analizleri yaplm ve F 3 art baz
sondajlarda salanm, baz sondajlarda salananamamtr (F<3). F<3 olan sondajlarn etki
alanlar birletirilerek, tama gc asndan sorunlu alanlarn snr, harita zerine izilmitir
(Tama gc saysal haritas). Aratrma alannda mevcut olan yaplardan zemine
aktarlmakta olan deme gerilmeleri (zem) tam olarak bilinmediinden, kullanlm olan
2
zemin emniyet gerilmesi deerleri 0.50, 1.00, 1.50 ve 2.00 kg/cm olarak dikkate alnarak bu
deerler 25 ayr sondaj konumundaki SPT-N30 bulgular dikkate alnarak deerlendirilmitir.
Bylece tama gc asndan olas kritik blgeler SPT-N30 dikkate alnarak (F 3 olduu
blgeler) bulunmutur (izelge 4). Temel genilikleri Bmin=1.00 m ve B=1.50 m ve
uygulanm olabilecek minimum temel derinlii Df = 0.30 m alnarak karesel tekil temeller
iin makaslama yenilmesine kar gven saylar F=qfnet/qa eklinde hesaplanmtr. Bu
deerin F<3 olmas durumunda, makaslama yenilmesine kar yeterli gvenin olmad
anlalr (srekli temeller iinde elde edilen sonular benzer olmaktadr) (izelge 4).

Sayfa No: 156

M.Y. KOCA, C. KINCAL

Gven saysnn incelenmesine ynelik yaplan hesaplarda GC, GM-GC ve SC tr

zeminler iin olmas gereken kohezyon deerleri dikkate alnmayp, tama gc parametresi
olarak nispeten yksek alar nedeniyle SPT-N deerleri ile allp gvenli tarafta
kalnmtr (ekil 10). Bu durum dikkate alnarak izelge 4 incelendiinde; SK-4 ve SK-18
sondaj konumunda yeralan GC ve GM-GC tr akll zeminlerin de qa=1, 1.5 ve 2.0
2
kg/cm lik (temel srarj deeri dikkate alnmadan elde edilen temel seviyesindeki net
gerilme deerleri) gerilme deerleri altnda hesaplanan F gvenlik saylarnn ten kk
olduu grlecektir. Ayrca, SK-10da; SK-13te, SK-15te, SK-18de ve SK-21de SM-SC
tr zeminler iin hesaplanan gvenlik saylarnn F<3 olduu belirlenmitir (izelge 4).
Gvenlik saysnn <3 olduu gerek akll, gerekse siltli-killi kumlarn yerald gridler
tama gc asndan sorunlu alanlar oluturmu ve bu gridlerin birleiminden ilk defa bu
almada tama gc saysal haritas elde edilmitir.

SPT-N
m-10

10

30

50

0,00
SK-1
SK-2
SK-3

2,00

SK-4
SK-5
SK-6

DERNLK (m)

SK-7

4,00

SK-8
SK-9
SK-10
SK-11
SK-12

6,00

SK-13
SK-14
SK-15
SK-16

8,00

SK-17
SK-18
SK-19
SK-20
SK-21

10,00

SK-22
SK-23
SK-24
SK-25

12,00

ekil 10. Sondajlarda elde edilen dzeltilmi SPT-N deerlerinin derinlikle deiimi.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 157

3.4. Svlama Potansiyelinin Aratrlmas

Zemin svlamas olgusunun mekanii ilk kez Seed vd. tarafndan ayrntl olarak
incelenmitir (Seed vd., 1971). Seed vd. (1971) tarafndan nerilen svlama tahmin yntemi
daha sonra Ambraseys ve Sarma (1969), Dobry vd. (1981), Seed ve De Alba (1986), Iwasaki
vd. (1984), Tokimatsu ve Yoshimi (1986) tarafndan ince tane ieren siltli zeminlerde bu
yntemin uygulanabilmesi iin baz deiiklikler nerilmitir. Svlama potansiyelinin
belirlenmesine ynelik gnmzde ska kullanlan yntemler izelge 5te birarada
sunulmutur. Armutalan beldesi yerleim alannda suya doygun zeminlerin yerald sondaj
lokasyonlarnda svlama potansiyeli SPT-Kriterine, Ampirik Metoda ve svlama
duyarllnn belirlenmesine ynelik olarak da Svlama ndeksi Metoduna gre
incelenmitir. Armutalan beldesine yaklak 20 km mesafede bulunan Hisarn faynn 1999
ve daha nceden de alt ve sismik aktivite oluturduu bilinmektedir (Koeri, 1999). Bu
almada deprem oluturan fay Hisarn fay olarak kabul edilmi ve svlama analizlerinde
dikkate alnmtr. Depremde oluan en byk ivmenin deeri olduka nemli
parametrelerden birisi olup, literatrde konuyla ilgili birok alma vardr (D.A.D., 1996;
Fukushima vd., 1988; Joyner ve Boore, 1981; Aydan vd., 1996).
Bu almada maksimum yer ivmesi (amax) aadaki eitlik kullanlarak hesaplanmtr
(nan vd., 1996).

amax = 10(0,65Ms 0,9 log R 0,44)

(5)

Ms=6.3, R=20 km iin amax=301,9 gal elde edilmi ve bu almada maksimum yer ivmesi
olarak dikkate alnmtr. Joyner&Boore (1981)e gre de amax deeri ayn mertebelerde elde
edilmektedir. Yeraltsu seviyesi bahsedilen sondaj lokasyonlarnda yaz mevsiminde 3,5-6.0
metre, k aylarnda ise 3,0-3,5 metre arasnda llmtr. Svlama analizlerinde
yeraltsuyu seviyesi 3,0 metre olarak dikkate alnmtr (ekil 12 ve ekil 13). Svlama
potansiyeli analizi yaplrken kullanlan ve SPT-N30 deerlerine bal olarak elde edilen
jeoteknik parametreler SK-10 ve SK-17 sondajlarna ait zemin profillerinde gsterilmitir
(ekil 12 ve ekil 13). Yukarda bahsedilen ynteme gre yaplan duyarllk analizlerinin
sonular izelge 6, 7 ve 8de sunulmutur. Her yntem ile yaplan analizlerde yaklak
ayn sonular elde edilmitir. Svlama indeksi metoduna gre yaplan snflama dikkate
alnarak Svlama duyarll haritas hazrlanmtr (ekil 11). Svlama potansiyeline
sahip alanlar, yerleime uygunluk asndan nlemli Alanlar kategorisinde
deerlendirilmitir.
zellikle Iwasaki vd.e gre maksimum yer ivmesi 300 gal iin yaplan analizlerde, SK10da svlaabilen zemin katmannn IL deeri 1,2 elde edilirken, SK-17de zellikle 3 metre
kalnla sahip zemin katmannda IL deeri 3,4 elde edilmitir (Iwasaki vd., 1984). Dier
yntemlerle de SK-17deki svlama duyarllnn SK-10daki zemin katmanndan daha
yksek olduu belirlenmitir (izelge 6, 7 ve 8). Ayrca, SK-17de zemin yzeyinde
svlamann neden olduu yzey deformasyonlar geliebilmektedir (ekil 14). Armutalan
iinde svlama potansiyelinin mevcut olduu alanlar dzlk olup, youn yaplamaya
sahiptir. Bu alanlarda yol yarmas gibi aklklar olmad iin svlama analizlerini
dorulayan eski izlere rastlamak mmkn olmamtr.
Iwasaki vd.e gre SK-17de 9.5-12.5 metreler aras SM-SC grubu suya doygun kumlu
zeminlerde SPT-N30 deerlerinin 34-43 aralnda (sk kumlar) olmasna karn dk
svlama potansiyelinin bulunmas dikkat ekicidir (Iwasaki vd., 1984). Dier yntemlerle
yaplan svlama analizlerinde ayn derinlikteki zemin katmannn svlama potansiyeli

Sayfa No: 158

M.Y. KOCA, C. KINCAL

gstermemesi svlama analiz yntemlerinin gnmzde tartma aamasnda olduunun

gstergesidir.

ekil 11. Tama gc ve svlama duyarll zonlama haritalar.

Cilt : 5 Say : 3

at : Svlamaya neden olan eik ivmesi deeri, z : derinlik, rd : dzeltme faktr, rb : 0,1(M-1), i/v : tekrarl kayma gerilmesi, amax : en byk yatay yer ivme deeri,
s : Svlama iin gerekli kayma gerilmesi, o : amax ivmesinin yarataca kayma gerilmesi, i : 1-FL, (FL<1), Wi=10-(zi/2), (zi<20 m.), N : Standart Penetrasyon Darbe
Says.

izelge 5. Svlama potansiyelinin tahmininde kullanlan alt ynteme ait analitik parametrelerin birarada gsterilmesi.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Sayfa No: 159

Sayfa No: 160

M.Y. KOCA, C. KINCAL

izelge 6. SK-10 ve SK-17 iin Iwasaki vd. (1984) tarafndan gelitirilen inceleme yntemi ile yaplan
svlama analizi (Svlama indeksine gre zemin svlamas tahmini)
Sondaj Derinlik
No
(m)
SK-10
3,5
SK-10
4,5
SK-10
6,5
SK-17
3,5
SK-17
4,5
SK-17
5,5
SK-17
7,5
SK-17
9,5
SK-17
10,5
SK-17
12,5

FL
(-)

1,27
1,05
0,82
1,2
1,1
0,9
0,8
1,2
1,1
1,0

hi
(m)
3,5
1
1
3,5
1
1
2
2
1
2

Wi
(-)
8,25
7,75
6,75
8,25
7,75
7,25
6,25
5,25
4,75
3,75

fi
(-)
0,00
0,00
0,18
0,00
0,00
0,11
0,21
0,00
0,00
0,00

IL
(-)
0,0
0,0
1,2
0,0
0,0
0,8
2,6
0,0
0,0
0,0

Kmlatif
IL (-)
0,0
0,0
1,2
0,0
0,0
0,8
3,4
3,4
3,4
3,4

Svlama Duyarll
Yoktur
Yoktur
Dk derecede potansiyel
Yoktur
Yoktur
Dk derecede potansiyel
Dk derecede potansiyel
Dk derecede potansiyel
Dk derecede potansiyel
Dk derecede potansiyel

izelge 7. SK-10 ve SK-17 iin ampirik metoda gre zemin svlamas tahmini
Sondaj
No
SK-10
SK-10
SK-10
SK-17
SK-17
SK-17
SK-17
SK-17
SK-17
SK-17

Derinlik
(m)
3,5
4,5
6,5
3,5
4,5
5,5
7,5
9,5
10,5
12,5

v
(t/m2)
6,40
8,40
12,40
6,40
8,40
10,40
14,40
18,40
20,40
24,40

N1
(-)
32
28
22
30
32
23
23
43
36
34

max
2,43
3,13
4,48
2,43
3,13
3,82
5,11
6,31
6,87
7,93

v
(t/m2)
5,90
6,90
8,90
5,90
6,90
7,90
9,90
11,90
12,90
14,90

L
(-)
0,41
0,45
0,50
0,41
0,45
0,48
0,52
0,53
0,53
0,53

R
(-)
0,52
0,48
0,41
0,51
0,51
0,43
0,41
0,61
0,57
0,54

FL
(-)
1,27
1,05
0,82
1,24
1,11
0,89
0,79
1,15
1,06
1,01

Svlama Duyarll
>1
>1
<1
>1
>1
<1
<1
>1
>1
>1

Potansiyel yoktur
Potansiyel yoktur
Potansiyel mevcuttur.
Potansiyel yoktur
Potansiyel yoktur
Potansiyel mevcuttur.
Potansiyel mevcuttur.
Potansiyel yoktur
Potansiyel yoktur
Potansiyel yoktur

izelge 8. SK-10 ve SK-17 iin Ambraseys ve Sarma (1969) tarafndan gelitirilen inceleme yntemi
ile yaplan svlama analizi (SPT kriterine gre zemin svlamas tahmini)
Sondaj Derinlik
v
No
(m)
(t/m2)
SK-10
3,5
6,40
SK-10
4,5
8,40
SK-10
6,5
12,40
SK-17
3,5
6,40
SK-17
4,5
8,40
SK-17
5,5
10,40
SK-17
7,5
14,40
SK-17
9,5
18,40
SK-17
10,5
20,40
SK-17
12,5
21,40

v
(t/m2)
5,90
6,90
8,90
5,90
6,90
7,90
9,90
11,90
12,90
14,90

N1
(-)
32
28
22
30
32
23
23
43
36
34

0
(-) (t/m2)
0,359 1,58
0,323 2,04
0,247 2,91
0,341 1,58
0,359 2,04
0,253 2,48
0,253 3,32
0,553 4,10
0,418 4,47
0,388 5,15

s
(t/m2)
2,12
2,23
2,20
2,01
2,48
2,00
2,50
6,58
5,39
5,78

Fs
(-)
1,34
1,09
0,76
1,28
1,22
0,81
0,75
1,60
1,21
1,12

Svlama Duyarll
>1
Potansiyel yoktur
>1
Potansiyel yoktur
<1 Potansiyel mevcuttur.
>1
Potansiyel yoktur
>1
Potansiyel yoktur
<1 Potansiyel mevcuttur.
<1 Potansiyel mevcuttur.
>1
Potansiyel yoktur
>1
Potansiyel yoktur
>1
Potansiyel yoktur

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 161

ekil 12. SK-10 ve SK-17 konumundaki sondajlara ait jeoteknik veriler

Sayfa No: 162

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 13. Svlama duyarllnn deerlendirilmesi iin dikkate alnm sondajlardaki zemin durumu

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 163

ekil 14. Svlamann yzey etkilerinin oluup-olumamas arasndaki ayrmn yaplabilmesi iin
Ishihara (1985) tarafndan nerilen snr erileri

3.5. Yerleime Uygunluk Haritalasnn Hazrlanmas

3.5.1. Haritalarn Gridlenmesi
alma alannn zerine 2020=400 adet hcreden oluan bir grid a maskelenmi ve
alma alann kapsayan 178 tanesi ayrlmtr. Bu alanlar belli bir referansa oturtmak iin,
her bir hcrenin bir koordinat olmas gerekmektedir. Bu ilem iin, yatay ynde Adan Tye
kadar ve dey ynde 1den 10ye kadar gridlere numara verilmitir (ekil 15). Daha sonra bu
178 alana den bahsedilen be deiik harita eitleri iin ayr ayr puanlama yaplmtr.
Puanlama yaplrken gzetilen lt, corafi lokasyondaki jeolojik-jeoteknik verinin
yerleime uygunlukta ne kadar nem taddr. Tehlike arzeden alanlar yksek puanla, riski
daha az olan alanlar dk ve risk grlmeyen/beklenmeyen alanlar ise sfr puanla
nitelendirilerek, Akll Haritalar hazrlanmtr. Burada, grid an oluturan herbir hcrenin
artk bir koordinat (A3, B7, C9, ... gibi) ve bir saysal nicelik deeri (attribute) (0, 4, 5 ...
gibi) vardr.
3.5.2. Oluturulan veri katmanlarnn puanlanmas
a) Fay Saysal Haritas, bu harita ierisinde ana fay hatlar ve bunlarn etki sahalar olarak
belirlenen alanlar drt (4) puanla, onlarn dndaki alanlar ise sfr (0) puanla
numaralanmtr (ekil 15). Toplam alann % 21.9unu kaplar.
b) Dere Yataklar ve Sellenme Potansiyeli Saysal Haritas, bu haritada ise Armutalann
sellenme asndan gemite tehdit etmi ve gnmzde de tehdit etme potansiyeli bulunan
ana dere yataklar belirlenmi ve bu alanlar be (5) puan ve dndaki alanlar sfr (0) puanla
saysallatrlmlardr (ekil 15). Toplam alann %53.9unu kaplar.
c) Eim Zonlama Saysal Haritas, hazrlanm olan eim zonlama haritas, yerleime
uygunluk almasnda basite indirgeyip, daha rahat analiz etmek iin 20 ve daha yksek

Sayfa No: 164

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 15 : Mekansal verilerin saysallatrlmas ve etki puanlamas sonucu elde edilen Eim Zonlama, Dere Yataklar ve Sellenme Riski
ve Fay Saysal Haritalar.

yama asna sahip alanlar (3) puanla, 20den daha dk eim asna sahip alanlar ise
sfr (0) puanla saysallatrlmlardr (ekil 15). Toplam alann %29,8ini kaplar.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 165

ekil 16. Tama gc ve svlama riski saysal haritalarnn aktrlmasndan elde edilen
nlemli Alanlar saysal haritas.

Sayfa No: 166

M.Y. KOCA, C. KINCAL

ekil 17. Yerleime Uygunluk Haritas.

d) Svlama Duyarll Saysal Haritas, Arazide gerekletirilen karotlu zemin sondajlar

srasnda geilen zeminler denetirildikten sonra farkl metodlarla svlama analizleri
yaplm ve svlamaya potansiyeli tayan alanlar zonlanmtr. Daha sonra bu harita
saysallatrlarak Corafi Bilgi Sistemleri ierisinde bir veri katman olarak kullanlmtr.
Svlama Potansiyeli olan alanlar oluturulan grid sisteminde bir (1) puanla
numaralandrlm ve dier alanlara sfr (0) puan verilmitir (ekil 16). Toplam alann
%10,1ini kaplar.
e) Tama Gc Saysal Haritas, Sondajlar srasnda elde edilen SPT-N30 deerleri eitli
dzeltmelerden sonra SPT-N30 dzeltilmi deerleri haline getirilmitir. Bu deerler
kullanlarak sondajda ilerlenen zemin seviyeleri iin ayr ayr tama gleri hesaplanmtr.
Tama gc asdan sorunlu grlen alanlar iki (2) ile numaralandrlm ve dier alanlara
sfr (0) puan verilerek saysallatrma tamamlanmtr (ekil 16). Toplam alann %15.7sini
kaplar. Tama gc ve svlama potansiyeli saysal haritalarnn aktrlmasndan elde
edilen ve sadece nlemli alanlar gsteren saysal harita ekil 16da sunulmutur. nlem
alnmas durumunda yerleime alabilecek alanlar ve yerleime uygun alanlar birarada ekil
17de sunulmutur. Ayrca, ekil 18de imar paftalar zerine Yerleime Uygun ve nlemli
Alanlar kategorisinde zonlar iaretlenmi olarak birarada sunulmutur. Bahsedilen alanlar
toplam alann %43.8ini kapsamaktadr.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 167

ekil 18. Yerleime uygun ve nlemli alanlarn imar paftalar zerindeki konumu.

Sayfa No: 168

M.Y. KOCA, C. KINCAL

4. SONULAR
1.

Armutalan beldesinin 1/5000 lekli jeoloji haritas hazrlanarak Armutalan Melanjn

oluturan litolojiler haritalanmtr. Melanjn ierisinde ist bloklarnn varl ilk defa
belirlenmi ve haritalanmtr.
2. Armutalann evreleyen derelerin azlarnda yeralan ve tka grevi gren sel
konilerinin varl tesbit edilmi ve haritalanmtr. Sel konilerinin varl gemi
dnemlerde Armutalan ve Baklack gibi geni beslenme alanlarna sahip derelerde ar
yalara bal sellenmelerin gelitiine iaret etmekte olduu belirlenmitir.
3. Armutalannn yerleime uygunluk haritasn hazrlamak amacyla Corafi Bilgi
Sistemlerinden yararlanlmtr. Elde edilen veri katmanlar birbiriyle aktrlarak, her
bir veri katman zerinde yeralan corafi koordinatl saysal veri deerleri, bir baka veri
katmanndaki deerlerle toplanm ve en sonunda tm veri katmanlarnn birlikte
irdelenmesiyle Yerleime Uygunluk Haritas elde edilmitir (ekil 18).
Bu haritada, be (5) puan ve be puandan yksek puana sahip alanlar Yerleime Uygun
Olmayan Alanlar olarak, bir (1) ve drt (4) puanlar aras nlemli Alanlar ve sfr 0
puana sahip alanlar ise Yerleime Uygun Alanlar olarak belirlenmitir.
nlemli alanlar, tama gc saysal haritas ile svlama duyarll haritasnn
birleiminden oluup, toplam alann %21.3n kaplar. Yerleime uygun olmayan alanlar
toplam alann %56.2sini kaplamaktadr. Yerleime uygun alanlar ve nlemli alanlarn
toplam ise tm alann %43.8ini kaplar.
TEEKKR
Yazarlar, 1/1000 ve 1/25000 lekli jeoloji haritalarnn hazrlanmas srasnda emekleri
geen D.E.. Jeoloji Mhendislii blm retim ye ve yardmclarndan Prof. Dr. Sacit
ZER, Prof. Dr. Osman CANDAN, Yrd. Do. Dr. Ersin KORALAY, Yrd. Do. Dr. Hasan
SZBLR ve Ar .Gr. Bilal SARIya katklarndan dolay teekkr bor bilirler.
KAYNAKLAR
Ambraseys N., Sarma S. (1969): Liquefaction of Soils Induced by Earthquakes, Bulletin of
the Seismological Soc. of America, vol. 59, no.2, p. 651-664.
American Society for Testing Materials (1990): Standard Method for Penetration Test and
Split-Barrel Sampling of Soils (D 1586-84). In : Annual book of ASTM standards, sect 4,
vol 04, 09. ASTM, Philadelphia, 1092 pp.
ASTM (1972a): Standard Test Method for Particle-Size Analysis of Soils. D. 4222-63, 112114 p.
Aydan ., Sezaki M., Yarar R. (1996): The seismic characteristics of Turkish earthquakes
11th WCEE, Acapulco, CD-2, paper no : 1025.
Bernoulli D., Graciansky P.C., Monod O. (1974): The extension of the Lycian nappes-SW
Turkey into the southeastern Aegean Island, Eclog. Geol. Helv., 61 (1), 39-90.
nan E., olakolu Z., Ko N., Baylke N., oruh E. (1996): 1976-1996 Yllar Aras vme
Kaytlar Olan Deprem Katalou, Deprem Aratrma Dairesi (DAD), T.C. Bayndrlk ve
skan Bak. Afet l. Gen. Md., Ankara.
Das M.B. (1995): Principles of Foundation Engineering, PWS Publishing Company, third
edition, Boston, USA, p. 828.
DE (2001): Mula li, Marmaris lesi Armutalan Beldesi Yerleim Alanna Ait JeolojikJeoteknik Etd Raporu, 176 sayfa, D.E.. Mh.Fak. Matbaas, zmir.

Fen ve Mhendislik Dergisi

Cilt : 5 Say : 3

Sayfa No: 169

Dobry R., Stokoe K.H., Ladd R.S., Yound T.L. (1981): Liquefaction Susceptibility from Swave Velocity, ASCE Nat. Conv., Preprint 81-544, St. Louis, Missuri.
Eastmen J. R. (1992): Idrisi Users Guide, Clark Univ. Graduate School of Geography.
Ersoy . (1991): Data (Mula) Yarmadasnn Stratigrafisi ve Tektonii, Trkiye Jeol.
Blt., 34, 2, 1-14.
Flowerdew R., Grren M. (1991): Data Integration: Statistical methods for Transforming
Data Between Zonal Systems, In Masser, I. And Blakemore, M.(EDS.). Handling
Geographical Information: Methodology and Potential Applications, John Willey & Sons
Inc., New York.
Fukushima Y., Tamaka T. Kataoka S. (1988): A New Attenuation Relationship for Peak
Ground Accelaration Derived from Strong Motion Accelograms, 9th WCEE, Tokyo.
Goodchild M.F. (1991): The Technological Setting of CBS, In maguire, D.J. Goodchild,
M.F. ve Rhind, D.W. (Eds.). Geographical Information Systems, Principles and
Applications,. John Wiley & Sons, Inc., New York.
Ishihara K. (1985): Stability of Natural Deposits During Earthquakes, In : Proc.11th Int.
Conf. On Soil Mech. And Found Engng., vol.1, AA Balkema, Rotterdam, p. 321-376.
Iwasaki T., Arakawa T., Tokida K.I. (1984): Simplified Procedures for Assessing Soil
Liquefaction during Earthquakes, Journal of Soil Dynamic and Earthquake Engineering,
Vol.3, No.1, p. 49-58.
Joyner W.B., Boore D.M. (1981): Peak Horizontal Acceleration and Velocity from Strong
Motion Records including Records from the 1979 Imperial Valley, California
Earthquake, Bull. Seis. Soc. Am. 71 (6), p. 2011-2038.
Koeri (1999): http://koeri.boun.edu.tr/seismo/991005Marmaris.htm, Boazii . Deprem
Ara. Enstits.
Liao S.S.S., Whitman R.V. (1986): Overburden Correction Factors for SPT in Sand,
Journal of Geotechnical Eng. ASCE, 112 (3), 373-377 p.
Marble D.F. (1990): Geographic Information Systems: an Overview, In Peuquet D.J. ve
Marble D.F. (Eds.) Introductory Readings in GIS, Taylor & Francis.
Robertson P.K., Wride C.E. (1998): Evaluating Cyclic Liquefaction Potential using the Cone
Penetration Test, Canadian Geotechnical Journal, 35(3), p. 442-459.
Seed H.B., De Alba P. (1986): Use of SPT and CPT Test for Evaluating the Liquefaction
Resistance of Sands, Clemence, Proceeding in situ 86, Virginia Tech., Blacksburg, VA
(Geotechnical Special Publication 6), p. 281-302, ASCE.
Seed H.B., Idriss I.H., Dezfulian H. (1967): Relationship between Soil Conditions and
Building Damage in the Caracas Earthquake of July 29, Earthquake Engineering
Research Center, Report No. EERC 70-2, University of California, Berkeley, USA, 1970.
Strahter A. (1996): Introducing Physical Geography, New York.
enel M., Bilgin Z.R. (1997): 1/100.000 lekli Trkiye Jeoloji Haritalar, Marmaris-L6
Paftas, No: 19, MTA Ankara.
engr A.M.C., Ylmaz Y. (1983): Trkiyede Tetisin Evrimi: Levha Tektonii Asndan
Bir Yaklam, Trkiye Jeol. Kur., Yerbil. zel Dizi No: 1, 75s.
Teng W.C. (1962): Foundation Design, Prentice-Hall, sec. 6.5, p. 118, U.S.A.
Tokimatsu K., Yoshimi Y. (1983): Emprical Correlation of Soil Liquefaction based on SPTN Value and Fines Content, Soils and Foundation, vol. 23, no. 4, p. 56-74.
Verhogen F.J., Turner E.J., Weiss L.E., Wahrhaftig C. (1970): The Earth and Introduction to
Physical Geology, New York.
Wahrhafting C. (1970): The Earth and Introduction to Physical Geology, New York.
Ylmaz R. (2003): Temel naat Ders Notlar, Ege niv., Mh., Fak., n. Mh. Blm,
zmir (Baskda).