PHP NGHCH O TRONG MT PHNG

Nguyn Kim Chi, Nguyn Thi Hng, Trn L Quang Ngc, 11T
THPT chuyn Nguyn Bnh Khim, Vnh Long
E-mail: lazymonkey6992@yahoo.com.vn
1. S lc v php nghch o
1.1 nh ngha
Cho im O c nh v mt s thc k 0 . ng vi mi im M O ta lun tm c im M ' sao
cho OM .OM ' = k . M ' c gi l im nghch o ca M trong php nghch o cc O vi t s k .
K hiu N OK : M M ' .
1.2 Mt s tnh cht ca php nghch o
1.2.1 Php nghch o c tnh cht i hp, tc l nu M ' = N Ok ( M ) th ta cng c M = N Ok ( M ') .
1.2.2 Xt php nghch o N Ok : M M ' .
Nu t s k > 0 th M v M ' nm cng mt pha i vi
O . Khi tp hp nhng im bt ng ca php nghch o
l ng trn tm O , bn knh k , ng trn ny c gi l
ng trn nghch o, khi nu im M nm min trong
ca ng trn th M ' nm min ngoi ca ng trn
nghch o v ngc li.
Nu t s k < 0 th hai im M v M ' nm v hai pha
i vi O . Khi khng c im kp cng khng c ng
trn nghch o.
1.2.3 Nu php nghch o N Ok : M M ' c t s k > 0 th mi ng trn i qua hai im tng ng
M v M ' u trc giao vi ng trn nghch o ca php nghch o .
1.2.4 Hai im A, B khng thng hng vi cc nghch o O ca N Ok , bin thnh hai im A ', B ' qua
php nghch o th cc im A, B, A ', B ' cng thuc mt ng trn.
k
AB .
OA.OB
1.2.6 Php nghch o bo ton ln gc gia hai ng cong ti giao im nhng o ngc hng
ca gc . (Gc gia hai ng cong ti giao im l gc gia hai tip tuyn ca chng ti giao im ,
nu gc ca hai ng cong bng 900 th hai ng cong gi l hai ng cong trc giao).
k'
1.2.7 Tch ca hai php nghch o N Ok : M M ' v N Ok ' : M ' M '' l mt php v t tm O t s .
k
1.2.8 Qua php nghch o N Ok ng thng qua cc bin thnh chnh n, ng thng khng qua cc
bin thnh ng trn qua cc1.
1.2.9 Qua php nghch o N Ok , ng trn qua cc bin thnh ng thng khng qua cc, ng trn
khng qua cc bin thnh ng trn khng qua cc.
1.2.5 Nu N Ok : A A ', B B ' , ta c A ' B ' =

Cch dng. Xt nh ca ng thng d qua N Ok , d khng qua O , k OH vung gc vi d , N Ok : H H ' , nh ca

d l ng trn ng knh OH ' .

2. Mt s ng dng ca php nghch o

Bi ton 1. Trong mt phng, cho tam gic ABC ni tip ng trn (O ) . Gi s M l mt im
khng thuc (O ) , cc ng thng MA, MB ct li ng trn (O ) ln lt ti cc im A ', B ', C ' .
a) Chng minh rng vi M trong (O ) ta c
S A ' B 'C ' MA '.MB '.MC '
=
.
S ABC
MA.MB.MC
b) Tm tp hp cc im M sao cho tam gic A ' B ' C '
vung.

Li gii.
AB.BC.CA
A ' B '.B ' C '.C ' A '
, v S A ' B 'C ' =
.
4R
4R
A ' B '.B ' C '.C ' A '
=
. (1)
AB.BC.CA

a) Ta c: S ABC =
Do

S A ' B 'C '

S ABC

V MA.MA ' = MB.MB ' = k (khng i) nn ta xt N Mk : (O) (O) , A A ', B B ', C C '.

Theo tnh cht ca php nghch o ta c

k AB
k BC
k CA
A' B ' =
; B 'C ' =
;C ' A' =
.
MA.MB
MB.MC
MA.MC
Thay vo (1) ta c iu phi chng minh.
b) Gi s tam gic A ' B ' C ' vung A ' th B ' C '
i qua O , khi B ' C ' trc giao vi O .
Xt N Mk nh trn, qua cc M

th (O ) bin thnh

(O) v ng thng B ' C ' bin thnh ng trn ( MBC ) trc

giao vi (O ) . (theo tnh cht 1.2.6 v 1.2.8)
Vy qu tch M l ng trn trc giao vi (O ) , ng thi i qua B, C .
Chng minh tng t i vi trng hp tam gic A ' B ' C ' vung ti B ' v C ' .
Bi ton 2. Cho ng trn (T ) tm O bn knh R . im I trong hnh trn . Mt gc vung thay
i ti nh I , hai cnh ct (T ) ti A v B . Hai ng trn (T1 ), (T2 ) cng qua I v tip xc vi (O )
theo th t ti A v B . Tm qu tch M l giao im th hai ca (T1 ), (T2 ).
Li gii.
B 1. Cho ng trn (C ) tm I , im P trong ng trn,
 xoay quanh im P , trong M v N trn (C ) . Khi
gc vung MPN
qu tch trung im Q ca MN l mt ng trn.
Chng minh. Tht vy
QI 2 + QP 2 = QI 2 + QM 2 = R 2 .
Suy ra Q thuc ng trn tm O l trung im ca PI v bn
1
knh OQ =
2 R 2 IP 2 .
2

B 2. Cho ng trn ( K ) tm O , bn knh R , im I trong hnh trn . Mt gc vung quay

xung quanh nh I , hai cnh ca gc ct ng trn ( K ) ti
A, B . Qu tch giao im hai tip tuyn vi ( K ) ti A v B l
mt ng trn.
Chng minh. Gi N l trung im ca AB . Theo phn
chng minh b 1, qu tch N l ng trn (C ') tm T l

1
2 R 2 OI 2 .
2
Gi M l giao im hai tip tuyn ca ( K ) ti A, B . Ta

trung im ca OI v bn knh TN =

c ba im O, M , N thng hng. Tam gic OAM vung ti A

v c ng cao AN , nn R 2 = OA2 = ON .OM .
2

Do , tn ti php nghch o N OR : N M . Vy qu tch M l ng trn (C '') . nh ca ng

2

trn (C) qua php nghch o N OR .

Ta s dng hai b trn tm qu tch ca bi ton.
Gi A ' v B ' ln lt l giao im th hai ca
IA, IB vi (T ) . Tip tuyn a, b ti A ', B ' tng ng ca (T ) giao
nhau ti M ' . Qu tch M ' l ng trn (C '') theo b 2.
Php nghch o N Ik , k = IA.IA ' = IB.IB ', ta c
A A ', B B ', (T1 ) a, (T2 ) b .
Do M , M ' l nh ca nhau qua php nghch o.
Vy qu tch M l (C ''') , l ng trn nh ca ng trn

(C '') qua php nghch o NOK .

Mt s bi ton
1. Cho hai ng trn (O1 ) v (O2 ) trc giao vi nhau v ct nhau A v B . Ly cc im C v D
trn hai ng trn sao cho ng thng CD khng i qua A v B . Chng minh rng cc ng trn
( ACD) v ( BCD) lc trc giao vi nhau.
2. Cho tam gic ABC v cc ng cao BH , CK . Chng minh rng ng thng HK song song vi
tuyp tuyn ti A ca ng trn ngoi tip tam gic ABC .
3. Cho mt ng trn c nh tm O v mt dy cung c nh AB ca ng trn . Mt im M
di ng trn ng trn (O ) . Gi M ' l giao im th hai ca ng trn qua M , ln lt tip xc vi
ng thng AB ti A v B . Hy tm tp hp cc im M ' .
4. Dng ng trn tip xc vi ng trn (O, R ) cho trc ng thi tip xc vi ng thng ti
mt im M cho trc.
5. Chng minh rng php nghch o bo tn hng im iu ha vi cc nghch o trn ng thng
mang hng im .
Ti liu tham kho
[1] Nguyn Mng Hy, Cc php bin hnh trong mt phng, NXBGD, 2000.
[2] Trn vn Tn, Bi tp nng cao mt s chuyn hnh hc 11, 2001.
[3] Trn Ngc n, on Vn Phi Long, Phng php gii ton hnh hc v gii tch, 1973.
3