Tong Hop Ve Sua Me Chuyen Gia Betibuti

Ti liu tng hp kin thc nui con bng sa m ca Chuyn gia Betibuti
Trang 1 /147
TI LIU TNG HP KIN THC NUI CON BNG SA M

CA Chuyn Gia Betibuti
https://www.facebook.com/groups/betibuti/permalink/436005053168346/
Mc lc
LI M U
GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI
CG BETIBUTI RA MT
QUAN NIM
QUAN NIM SAI LM "BO KHO"

TR B BM C MNH KHO K?
90% CV NGNH Y T K BIT LI CH SA M
6
7
8
KIN THC
SA NON L THN DC
SA NON, LP TRNH U I
DY CHUYN SX - TT SA M
SA TRC, SA SAU
NH CHP HIN VI SA M/ SA CT
CU CHUYN SA M
HAI C CH TO SA M TRC V SAU 6 TUN
Cp nht ti ngy 24/12/2013
8
11
13
14
16
17
19
Trang 2 /147
CC CHUN PHT TRIN CA B
21
CC GIAI OAN PHT TRIN

CC CHUN PHT TRIN DNH CHO TR EM CA WHO
PHN 1 - CHUN PTRIEN CA WHO L G?
PHN 2 - CCH HIU CC CHUN PTR CA WHO
PHN 3 - CC CT MC PHT TRIN VN NG CA B THEO TIU CHUN CA WHO
21
22
22
24
28
LI CH CHO B M CHO CON B
29
PHN THNG DNH CHO

SINH L)
PHN THNG DNH CHO
XNG)
PHN THNG DNH CHO
NG, MT TR NH)
PHN THNG DNH CHO
B M NUI CON B M
(PHN 1 - LI CH SC KHO, TM
29
B M NUI CON B M
(PHN 3 - GIM NGUY C B LONG

35
B ME NUI CON B M
B M CHO CON B M
(PHN 4 - GIM NGUY C TIU
37
(PHN 5 - GIM NGUY C UNG TH) 40
K THUT CN BN
42
KHP NGM NG
T TH B M TT NHT?
NUI DNG SINH HC
TI ME, TI BNH - CCH TP B TI M, CCH TP B TI BNH
TI M TRC TIP C LI ICH NTN SO VI TI SA M BNG BNH
CCH VT V TR SA NON TRC KHI SINH
42
45
46
50
53
56
CHT LNG SA M
60
PHN 1:CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M

PHN 2:CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M
60
66
CHM SC BU V M
70
CHM SC
CHM SC
CHM SC
SUA..)
CHM SC
(PHN 1 - MANG THAI)

70
BU V M (PHN 2 - CHO CON B)
77
BU VU M (PHN 3 - KHI C CC TRIU CHNG AU, NGA, NUT CO GA, TAC
81
BU V M (PHN 4 - CAI SA)
90
BU V M
GIC NG CA B
93
Trang 3 /147
GIC NG CA B (PHN 1 - NHU CU V THI QUEN)

GIC NG CA B (PHN 2 - KHC PHC NHNG THI QUEN K NG)
93
98
H TIU HO CA B
101
PHN
PHN
PHN
PHN
DUNG TCH D DY S SINH V C CH NUI DNG SINH HC

TR SA V TRO NGC THC QUN
B B M HON TON C TIU CHY, TO BN K?
V SAO NIM MC RUT CA B CN C TRNG BNG SA NON? HIN
TNG H RUT DO TN THNG NIM MC RUT L G?
101
105
108
KCH SA
114
MO TIT KIM THI GIAN V SINH MHS

CCH BO QUN SA M
CCH KCH SA V MHS, DNH CHO M ANG CHO CON B
TM LI SA M - DNH CHO M MT SA MT THI GIAN
THC PHM LI SA
PP MASSAGE 3' GIP TO V TIT SA M DI DO:
114
115
116
118
119
119
CU CHUYN C THT
122
1
2
3
4
110
B SINH NON 800G SNG KHO MNH NH M P V SA M 100%

122
B SINH M TI VN C DA TIP DA M V B SA NON M VT V TR TRC KHI
SINH
122
CHO CON B M NH TH NO L AN TON KHI M BNH V DNG DC
PHM
128
PHN 1: V SAO M B BNH NN TIP TC CHO CON B, V C TH DNG
CC LOI THUC PH HP VI VIC CHO CON B?
128
LI M U
Mong c th h tr em Vit Nam c nui bng sa m t nht 100% trong 6 thng u
khe mnh v pht trin ti u nht, mnh tp hp trong ti liu ny cc kin thc nui con bng
sa m m Chuyn gia Betibuti rt tm huyt chia s.
Mn li bi trn blog ca ch thay li m u cho d n y tm huyt ca ch:
3-Tr ngi u tin
Thng Mi Hai 7, 2011 bi simply spa
Trang 4 /147
Nh li xung quanh mnh tht l t ngi nui con bng sa m, cng t ngi nui con bng sa
m 100%. M ti c 3 con u nui sa ngoi, m chng ti cng c hai con nui chnh yu
bng sa ngoi, ri cc c, d h u k nhng tr ngi, kh khn hn ch v sao h khng
th nui con bng sa m 100% c lc ti tin vo tt c nhng l do , v tng ngh
rng ti cng c s phn tng t.
Nhng l do l:
- ngc lp
- m
- c i khng tt t sa khng cho b b 100%
- c a nng, sa nng b khng ln cn tt
Tnh c mt ln, khi cn thanh nin, ti c c mt ti liu tuyn truyn v nui con bng sa
m ca UNICEF, v ti nhn ra rng sa m tht l qu gi, v l v gi dnh cho tr s sinh. Ti
bt u suy ngh v kh nng nui con 100% bng sa ca mnh khi mnh lm m, v ti bt u
c nhiu v breastfeeding, cch cho b b, dinh dng trong thi gian cho con b, cch vt
sa, bo qun sa m tt nht
V ti l c: nui con 100% bng sa m ngoi 9 thng, ngay c t sau thng th 6, sau khi
n dm, bt n dm cng pha bng sa m. Ti thuc i tng ngc lp (vi vng 1 cup-A),
c u b c 2 bn ngc phi phu thut t hi cn sinh vin, li phi sinh m nhng vn c
th cho b b m 100%. B ln cn mc cao trong knh A ca biu cn nng, b khng
khc m, khng vim tai, vim hng. B khng st khi chch ng, cng khng st khi mc
rng B t b nguy c hen suyn, d ng, bnh ng tiu ho V ti tin rng my chc nm
sau, b s t c nguy c bo ph, m cao, ng cao, v cc bnh v tim mch hoc ng tiu
ho.
Nhng vn ng cc em, cc bn b nui con 100% bng sa m vn cha c tc ng mnh m.
C c vi ngy sau khi sanh, thy h cho con b thm sa ngoi vi l do em c t sa
qu, khng cho b b. Tht l ng tic v tht ra b cng b nhiu, sa s c to ra cng
nhiu. Ti ngh mnh phi lm ci g n tng hn, thuyt phc hn. V th ti hy vng vi d
n vn ng nghim tc m B-Ti-B-Ti s lm, nhiu ngi m v nhiu em b s nhn c
li ch v n phc to ln m mi ngi xng ng c c.
Trang 5 /147
GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI
CG BETIBUTI ra mt
http://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/586624571376369:0
https://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/635646183140874:0
Kinh Sa m
http://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/568938126478347
Bi vit v Kinh sa m trn blog ca ch rt hay:
2- Ca con
Thng Mi Hai 5, 2011 bi simply spa
M i, bng hoa kia

L ca ai h m?
Ci mu xanh trn ca,
Kia na l ca ai?
Ca con y con i,
u ca con tt c
(M v Con th Xun Qunh)
V tr khng c to ra t mt v n ln Big Bang, m l mt s sng to hon chnh ca

ng To Ho (Thng ), t khng kh, git nc, tia nng, ngn c tt c l dnh cho b,
cho n b vo th gii ny.
Hi Con ca Lng! T cht liu v dng ca h khng, vi ct bi do Ta tu tp, Ta

lm cho ngi hin hnh, v o luyn ngi Ta to nn mi nguyn t hin hu v tinh
hoa ca mi to vt. Cho nn trc khi ngi lt lng m, Ta dnh sn cho ngi hai dng
sa tinh bch, i mt chm nom ngi, v nhng con tim yu mn ngi. Ta nui dng
ngi bng t i, che ch ngi di n quang ca Ta, v gn gi ngi bng tinh hoa lng
Trang 6 /147
khoan dung i ca Ta. Lm vy, Ta ch nhm mc ch sao cho ngi t n thin ng

vnh cu v tr nn xng ng vi n hu v hnh ca Ta- (n Ngn ca c Bahau'llah)
M khng to ra b, cng khng quyt nh c s to nn cc b phn c th, cc gic quan

cho b nh th no, v lc no l hp l sinh b ra tt c c lp trnh sn, m ch
mang b trong bng thng ngy, tin rng nhng g Thng to ra cho b l hon chnh
nht, l tt nht, l ngha nht cho b!
M khng bao gi thay th i mt hon ho m Thng ban cho b, cho d l mt i
mt b rt nh, thay i mt tht ca b bng mt i mt ca con nai to trn v en lng lnh
hn, hay mt i mt siu tinh tng ca con chim i bng
V th m cng khng bao gi thay th sa m c to ra dnh ring cho b bng bt k loi
sa ca mt con th no khc khng phi l loi sa b c th lm b tng cn nhanh hn
nhng m tin chc rng, sa m m Thng dnh sn cho b l tt nht, hon ho nht v
cn thit nht cho b yu ca m.
V th l B Ti c sinh ra v nui ln 100% bng sa m trong sut nhng thng u i.

M mong rng B Ti lun lun bit n ng To Ho v tt c nhng g c to ra cho con!
QUAN NIM
Quan nim sai lm "Bo kho"

1 quan nim sai lch trong cng ng chng ta l: "Bo kho"
Tht ra k c mi lin h no gia "bo" v "kho" c, ngi ln, cng nh tr nh!
C phi chng v thng l "cn, o" l ch yu ca cc trung tm khm nhi, khin cc b m lm
Trang 7 /147
tng rng y l 2 tiu ch tng trng quan trng nht?

Ri dn dn n cng tr thnh nim tin ca cng ng?
V d mt trong nhng tiu ch pht trin quan trng nht i vi con ngi l pht trin no, tuy
nhin vic ny k th thc hin cc trung tm y t khi thm khm tr nh k c.
Theo kt qu nghin cu khoa hc c cng b (c ng trn vnexpress gn y), no ca tr 2
tui c b m 100% t nht 6 thng, pht trin hn 30% so v tr k c b m, c bit phn
no v pht trin ngn ng.
Th nn, nu cn u tin gia c c no pht trin hn 30%, vi chiu cao v cn nng hn
30%, th cc m s t th t u tin th no?
Trong vn ho VN, khi hi thm v 1 a tr, chng ta lun lun hi "B c my kg ri?" v
bt u so snh bn lun v thng tin ny.
mt s cng ng nc ngoi m ti c tip cn v quan st, ngi ta k h hi v k bn lun
v s cn ca tr, m lun hi "B bit c, lm c g ri?" v h bn lun thng tui
nhng ct mc "sensor-motor" cm nhn - c ng no l quan trng v cch b m chi nhng
tr chi n gin nht gip b pht trin ti u v cc kh nng mi . Vd, thng no tr
chuyn a v con l tt nht, thng no tr chi cm nm, v tay l tt nht!
Ngoi ra sa m cn l thc n DUY NHT gip pht trin TI U cc h khc: h thn kinh,
h h hp, h tiu ho, h tun hon, h min nhim, hocmon v cc c ch vn hnh khc ca
c th ngi..., gip con ngi sng kho mnh v th cht v tinh thn.
Tr b bm c mnh kho k?
[Tin chuyn mc tin Y T Sc Kho ngy 17/6/2013 ca i ABC ca c, link:
http://www.abc.net.au/radionational/programs/healthreport/chubby-babies---healthy3f/4755208]
Tr b bm c mnh kho khng?
Mt nghin cu mi [c cng b ngy 27/5/2013 trn tp ch Nhi Khoa Pediatrics (tp ch
chnh thc ca Hc Vin Y Khoa M The American Academy of Pediatrics - link:
http://pediatrics.aappublications.org/content/131/6/e1821] pht hin rng tng cn trong giai
on s sinh c th gy hi cho sc khe trong cuc sng sau ny.
Mt nhm cc nh khoa hc nghin cu mt nhm tr n tm tui pht hin rng tng cn
trong thi gian mi tm thng u i c lin quan n tng nguy c bo ph, huyt p cao v
dy thnh ng mch sau ny.
Mi mt kg trng lng t c trong giai on ny tng gp i nguy c bo ph tm
Trang 8 /147
tui.
Nghin cu pht hin ra rng cho con b sa m l cu tr li; khi khng c b m n su
thng tui, tr s c nguy c b tng cn sm.
Nhm khoa hc gia ny d nh s tip tc theo di nhm tr em ny sut n mi bn tui.
90% CV ngnh y t k bit li ch sa m

KIN THC
Sa non l thn dc
"SA NON L THN DC"
V sao?
- Sa non l ngun khng th di do, gip cho c th non tr chng li mi trng mi l. (iu
ny hu nh ai cng bit, v nghe ni rt nhiu)
- Sa con tip tc nui nim mc h tiu ho v rut cha hon chnh, chun b cho qu trnh
dinh dng trng k. (iu ny cng nghe ni, nhng thng c ch trng tr sinh non
hn tr sinh tun)
- Sa non c cc hot cht sinh ho c o nui nim mc mt, tai, mi, hng - v nhng
nim mc ny trong nc trong thai k, nn cha hon chnh ng ph v mi trng mi
Trang 9 /147
- Sa non c cc dng cht c bit AA, DHA, cholesterol... nui no cha hon chnh v
tip tc pht trin c sau khi sinh ra i.
- Sa non c mt t hp vi sinh phc tp hot cht to khng th mi, khi gp cc vi khun ca
m, c sn trong rut tr s sinh s to khng th mi, c ch bo v c mc tiu ny (targeted
protection) c hc t sm s gip tr c kh nng chng nhng vi khun mi hiu qu hn, k
c kh nng chng t bo bt thng (vd t bo ung th) sau ny.
- Sa non c nhng hot cht vi sinh, men, insulin,.. v hocmon tng trng trong 5 ngy u c
chc nng lp trnh u i (early life programing) dy cho nim mc rut "chun hp th ti
u" i vi c th ngi, ch hp th va , o thi khi d tha, chng tiu ng, bo ph...
- Sa non c dinh dng thp, va cho nhng ngy u ca b, gip o thi nhanh phn su
ra khi rut b, gip gim nhanh hin tng vng da sinh l khi b c b sa non.
- Sa non d tiu, nn cht b c thi ra ngoi k cn c gng, tr k cn rn thi gian ny
gim thiu cc chng bnh v ng rut v hu mn khi trng thnh.
- Sa non c lng mui cao, gip st trng, chng nhim trng ngay t nhng gi u tin sau
khi sinh.
- Sa non c mt lng va (5ml-10ml) hu ht c tr sn trong v m t trc hoc ngay
khi tr sinh xong, va ph hp vi kch thc d dy ca tr s sinh ngy 1 (5ml-10ml) / mi c
b. (Vy nu cho b b 30ml sa cng thc ngay trong c b u tin l k ng nhng im
no?)
- c m m, nt ti m v b sa m, tr s c thn nhit, nhp tim, nhp th n nh, an tm
nh lc cn nm trong bng m.
Tuy nhin, sa non ch xut ra trong 5 - 7 ngy u sau khi sinh, sau c th m s xut sa
gi, hoc chuyn tip sang sa gi, mt s cng dng ca sa non nh lp trnh u i v bo
v c mc tiu s khng cn na.
T sau ngy th 5 - 7 chc nng dinh dng gia tng, p ng nhu cu pht trin t tun th 2
ca tr.
Nh vy c ngha trc khi vn hnh c th c lp trnh, b qua giai on lp trnh ny dn
n tnh trng "h rut" c ngha l sau ny n g rut cng nhn vo ht, k c d tha, k c
cht c hi cho c th, th trng tr khng c ti u, d nhim bnh t nh v khi trng
thnh d mc cc bnh nan y, lm sng (ng rut, tim mch, tiu ng, ung th, mt tr nh,
bo ph...)
Vy cch no sa non v nhanh trong ngy 1?
Trc tin, chng ta cn phn bit c ch to sa (production) v c ch tit sa (secretion) l 2
c ch ring bit. (C ch to v tit sa gi, cng khc v c ch ca sa non - bebitubi s bn v
Trang 10 /147
ti ny trong 1 dp khc nhe)

Sa non c to trong v m v tit ra theo c ch hocmon (endocrine). O giai on tit sa
ban u cn c hocmon oxytocin, khng phi nh lc mt, hay lc ht. (v sau c ch duy tr tit
sa gi l autocrine local control, mi ph thuc vo lc ht ti ch).
Vy lm cch no c hocmon oxytocin: (tham kho hnh minh ho)
- m con da tip da cng sm cng tt sau khi sinh v nhiu gi trong tun u tin, cho con nt
m t nhin tt nht l trong gi u tin v k tr sau qu 6g sau khi sanh (nu tr sinh m th
ngay sau khi tr c v vi m)
- cho tre ngm ti m su lt hoc gn ht qung v (1 - 1.5cm t chn ti)
- cho con nt, nh ngm ng cch li, nu v mi s massage u dy thn kinh qung v
kch thch thn kinh to hocmon oxytocin.
- Khi b ngm ng (good latch), b phi ngm ht qung v bn di, li nm di ra di
qung v v trn nu di, ng tac nt s c tc dng massage u dy thn kinh, nhy cm
nht qung v gc 5g bn v tri, v gc 7g bn v phi, cch chn ti khong 1 - 1.5cm.
- M c th t massage qung v, bng ng tc vut nh v tr u dy thn kinh m t trn.
(my bm sa cha c tc dng giai oan ny).
- Tuyt i k cho b b sa ct trc, v rut b trng qua sa ct, lm mt cng dng lp trnh v
mt s cng dng khc ca sa non khi b c b sau .
- Tuyt i k cho b b ti nha hoc ti gi (v su) trc v v tr nm v v cch nt ti nha v ti
m rt khc nhau, ti nha b ngm rt cn, nn b b bnh trc sau nt ti m cng s rt cn,
k ngm c ht qung v to thnh khp ngm ng, do khng t yu cu massage ni
trn, s k to c oxytocin tit sa. (b ngm ti m khng su cng l nguyn nhn gy
nt c g sau ny - do , k nn cho b ngm ti bnh hoc ti gi trc 6 tun tui.)
- m ung nhiu nc (nc m hoc sa m), n ung bnh thng, c th m c d tr
rt nhiu trong qu trnh mang thai, c tha lng m to sa trong nhiu thng u ca thai
k m k cn bi dng c bit.)
- tinh thn thoi mi, ngh v con v tin tng vo bn nng ca c th v kin thc nui con (
hc v c c trong thi gian mang thai).
- tip tc cho b tip da m v nt ti cng nhiu cng tt trong tun u tin, m khng cn theo
lch b c th no c.
Ngoi nhng li ch ni trn cho con, vic cho con b sa non t ngy u sau khi sinh cn c
v vn tc dng tt i vi sc kho ca m.
Trang 11 /147
Chc tt c cm nui con sa m thnh cng!
Sa non, lp trnh u i
"SA NON - LP TRNH U I"
Hm nay betibuti tr li cu hi ca cm: - V sao b b m "hon ton" sao vn b tha cn, bo
ph?
- Bo ph c cng nhn l mt tnh trng nghim trng dn n cc bnh mn tnh nh bnh
tim, tiu ng, cao huyt p, mt s bnh ung th v gim tui th.
- B sa ct c mi lin h cht ch vi bnh bo ph trong thi th u v tui trng thnh.
- Mt s nghin cu pht hin nh hng d cn trong 18 thng u i cn tip tc nh hng
cho n tui v thnh nin, mt s nghin cu khc cho thy c th gim nh hng t tui v
thnh nin n lc trng thnh, nu c nhn p dng cch sng vn ng tch cc.
Theo c s sinh l hc:
- Chc cm cng cn nh trong 1 bi vit trc y, betibuti c cp n chc nng "lp trnh
u i" (early-life programming) ca sa non?
- C th loi ngi c c ch chng hp th d tha, chng tip nhn t bo bt thng, bt u
ngay lc mi sinh v b nh hng rt nhiu nu nhng c b u tin l sa m hay l sa ct.
Trang 12 /147
- Sa non ca m c chc nng "lp trnh" to cho h tiu ho ca tr s sinh nhng thng s hp
th v trao i cht ti u. C ch ny gip hn ch tha cn trong giai on s sinh v cc giai
on sau trong i.
- Tr s sinh b sa ct ch c mt na mc bnh thng ca hocmon leptin trong mu, so vi
tr s sinh b sa m, c bit l sa non. Leptin l hocmon gip iu chnh mc hp th v
chuyn ha nng lng, v c tm thy trong sa m.
- Vic b m cng gip to ra insulin c nh hng lu di trn kh nng chuyn ha nng lng
ca c th.
- Hn na, mc protein trong sa m tng i thp so vi sa cng thc cng gip n nh
trng lng c th v sau ny.
- C nc i v sa m gip thai nhi v tr s sinh tip xc hng v thc n, nh hng n s
thch hng v v la chn thc phm sau khi cai sa. Nh vy, tip xc vi thc n lnh mnh
thng qua vic hp th thc n ca ngi m trong thai k v trong thi gian cho con b gip b
c thin hng chp nhn ca cc loi thc phm lnh mnh hn, khi bt u n dm v sau khi
cai sa. Nhng tip xc u tin vi hng v rt quan trng trong vic xc nh s thch thc
phm v sau trong i.
C s khoa hc ny cng s gip cm l gii ti sao c nhng b c cho rng b m 100% vn
b bo ph, nu b k c b y sa non trong nhng ngy u:
- Khng c b sa non trong nhng ngy u ngay sau khi sinh
- B sung sm sa ct khin b thiu cc hocmon cn thit cho lp trnh u i, gin d dy, v
tha m, khi b "b" b nhng c u l 30ml sa ct, thay vi 5ml-7ml sa non ca m.
- Thay th hoc b sung sa cng thc sm trc 6 thng
- Cho b n dm sm trc 6 thng
Y t v sc kho cng ng:
- T l ncsm thp nht ti M l 25% vo nhng nm 70, do nh hng rm r ca sa ct (tng
t VN nhng nm 70 c khu hiu qcao ph bin "SMA ngon hn sa M") - [T l ncsm
M hin nay t c trn 75%.]
- Bo co sc kho y t mi y ca M cho bit t l cc bnh bo ph, tim mch, tiu ng,
ung th.. ngi trng thnh ca M rt cao v chi ph y t cho cc loi bnh, b k c b
m hoc m k cho con b, l 13 t USD mi nm.
- Hin nay, vic qcao sa ct cc nc tin tin b kim sot nghim ngt theo "Lut Quc t v
Qung co cc sf thay th sa m" ca T chc Y T Th gii WHO, v vic gia tng tuyn
truyn v nhn thc v s hon ho ca sa m v tc hi ca sa ct. Sa ct dng cho tr s sinh
ch c dng theo toa bc s.
Gii php:
Trang 13 /147
Cm tham kho cc bi vit khc ca betibuti v sa non, khp ngm ng, t th cho b tt nht
m bo con b sa non ngay t u, c mt khi u hon ho, m bo cho con sc
kho lu di!
Dy chuyn SX - TT sa m
"DY CHUYN SN XUT-TIU TH SA M"
(nh minh ho: B ngm sai nh ng nc h, b c khp ngm ng nh ng nc c ni
chc chn.)
B ti m tng c l c 1 dy chuyn t sn xut n tiu th, ch yu qua 4 bc sau:
Bc 1 - (m) to sa (milk production)
Bc 2 - (m) tit sa (milk ejection)
Bc 3- (m v con) truyn sa t m sang con (milk transfer)
Bc 4- (con) nhn v hp th sa (metabolism)
Tng t, khi chng ta hng nc, nhng nc nh git v hng c rt t..., th c nhiu im
cn phi xem xt, ch k ch l cng sut ca nh my nc, vd, cc ch ni c kn khng? ci
Trang 14 /147
kho nc ang m hay ang ng? x hng nc kn hay thng?

Nhiu ngi tng rng c to nhiu sa th t nhin sa s tit ra tt, t nhin b s b c
nhiu.
Nhng nu vy, th ti sao li c hin tng tc sa hay cng sa! M no cng c lc sa tc
cng trong ngc m k tit ra c!
Hoc v sao c khi sa m di do, m con b khng tng k!
Nh th, chng t vic to sa v tit sa v b sa l ba c ch c lp!
Trong c qu trnh ny, bc 3 l cc k quan trng, v hiu qu ca bc 3 cn gip kch thch
vic to sa bc 1 v kch thch tit sa bc 2 m, v to iu kin ti u cho bc 4.
Do , nu con k ti c nhiu sa, hay b lu k no, tng cn qu t,... gii php khng phi lun
lun l m phi bi dng hoc ung thuc li sa (ch gip ci thin bc 1), m m cn phi
ch trng tm gii php cho bc 2 v bc 3!
Betibuti c bi vit chi tit v gii php bc 2 v 3 - c bit bi "KHP NGM NG"
("good latch"), l kin thc v k nng cn bn v quan trng cho tt c cc b m nui con sa
m.
Chc cm nui con sa m thnh cng!
Sa trc, sa sau
Trang 15 /147
"SA TRC, SA SAU"

(Foremilk - Hindmilk)
Betibuti gii p bn khon ca cc m rng sao vic tng cn ca b b m thng c gim dn
thng th 3, th 4... dn n quyt nh ca nhiu m cho con b sa ct, hoc cho n dm sm.
Nguyn nhn dn n tnh trng ny l do b k b trn c, khng phi do cht lng/ s lng
ca sa m.
Sa gi (matured milk) [- khc v sa non (colostrum) ca 5 ngy u sau khi sinh - mt dp khc
betibuti s bn v sa non sau nhe] c to ra trong 1 c b gm 2 phn: sa trc (foremilk)
v sa sau (hindmilk).
Sa trc ging nh mn trng ming rt nhiu nc, nhiu vitamin, protein.. (v th b k cn
ung nc) gii kht v to cm gic ngon ming cho b.
Sa sau ging nh mn chnh rt nhiu nng lng v nhiu cht dinh dng, cht bo... gip
cho b no v tng cn.
Trong hnh minh ho l sa trc v sa sau.
Nguyn do 1:
Tu tng b, nhng thng th t cui thng th 2, u thng th 3, b rt tnh to v lanh li,
nhiu b rt thch hng chuyn v t m vi mi ting ng, hoc mi cu chuyn din ra quanh
mnh.
V hng chuyn nn b ham chi hn ham n, nn khi b ht sa u, cha c bao nhiu sa
sau b c b.
Cch khc phc:
M tuyt i im lng, k ni chuyn v b hay v bt k ai khc khi ang cho b b. Chn ni cho
b yn ng, c t ngi qua li, t ting ng, tc ng t bn ngoi. C gng cho b b cng lu
cng tt.
Nguyn do 2:
Mt s m s mt cn i ngc hay s con b mt bn k no, nn mi c b u cho b b 2
bn ti u nhau. Dn n tnh trng b b nhiu sa u c 2 bn ti, v khng c ba n
chnh l sa sau, mc d m v b u c cm gic b b rt nhiu v rt no.
Nhng b li k tng cn u, c nh sa m k cht.
Cch khc phc:
Mi c b, cho b b trn mt bn ngc (khong 15'-20') cho n khi m cm thy sa tht s
Trang 16 /147
cn. Nu b vn cha no mi i sang ti kia b tip.

C b sau, m s cho b b i bn th s tt cho c m v b v dinh dng cho b v thm m
cho m .
Nguyn do 3:
Ngc m to qu lng sa u v qu nhiu, m cm thy b b ht 1 c no n ri m 1 bn
ngc cng cha cn. Ging nh khai v nhiu qu, m phi n ht khai v mi c ra mn
chnh, nhng n khi th li no mt ri.
Cch khc phc:
M vt bt sa u (sa ny tr ng lnh, sau ny ra 6 thng dng pha v bt cho b n dm rt
tt nhe), sau cho b b n cn bu v m bo b b phn sa sau.
nh chp hin vi sa m/ sa ct
Tham kho nh chp "sa m mi vt" v "sa ct" di knh hin vi (x400)
Pha trn l sa m l hp cht "sng" c cha t bo bch cu, cc vi cht gip giao tip t bo,
cc th min nhim khc...
Pha di l sa ct l hp cht "cht", k c cc tp ni trn. u kim ch vo 1 bt kh trong sa
Trang 17 /147
ct.
(ngun internet: t bi vit y khoa ca 1 nhm bsi quc t)
Cu chuyn sa m
"Cu chuyn v sa m"
(Bi vit ca Admin "Hi Cc b m sinh con nm 2013" tng Betibuti!)
1- Sa m l t mu huyt ca m
Trong bu ngc ca ngi m c cha nhng tuyn sa v nhng tuyn sa v c rt nhiu ti
cha xung quanh tp trung rt nhiu mch mu. V khi mu huyt ca ngi m chy vo mch
mu vng ny sa s c to ra t hc mon sa m. Nh th th sa m c to ra t mu
huyt m li c mu trng trong. Sa m bao gm nhng thnh phn trong mu huyt c cha rt
nhiu bch cu vi cht dinh dng v cht m cn cho nhu cu ca b. Mu huyt c sc t mu
nhng c ch to ra sa m li khng cn dng n sc t sn c ny nn sa m li c mu
trng.
2- Hocmon to ra sa m
Trang 18 /147
Hocmon hot ng ch yu to v tit ra sa m chnh l prolactin v oxytocin. y c gi

l hocmon to ra sa m. Prolactin kch thch tuyn to sa thm sa trong khi oxytoxin kch
thch cc tuyn ny bp tit sa v y sa theo cc mch ra u nm v. Chnh loi hocmon ny
gp phn vo vic tng ho tng tit sa v em b s nt mnh kch thch vo u ti m. Nu m
ngh sa m khng cho con th m khng hn cn phi b vo phn ko bng sa bt m
iu quan trng phi cho con ti nhiu ln trong ngy. V iu cn nh rng hocmon to ra sa
m b nh hng rt nhiu khi ngi m cng thng, cho nn m lc no cng gi mnh trong
tm trng th thi v thoi mi.
3- 3 nguyn tc t nhin tng lng sa m
i- Cho b thng xuyn v u n:
Cho tr b m trn 10 ln 1 ngyKhi b c sinh ra i cn rt cn s xc nhn ca c th ngi
m rng b cho i, m cn cho b b cng sm cng tt khi b mt mnh vo u ti m
ngha l c th m hiu b cho i v bt u to ra sa tc l sa m tng tit ra khng
ch l thc ung m phi hiu rng khi b mt ngha l b ang sng v s sng cn n sa m
nn sa m phi tit ra.
Thi gian cho b b khng hn l cch 3 ting 1 ln hoc khi mi ng dy, khng phi khi b
khc mi cho b m phi cho b b trc khi b khc, khng phi ch cho ngc cng mi cho
b b m cho b b trc khi ngc cng tc.
ii- M ung y nc
Lng sa tng tit trong 1 ngy ca c th ngi m giao ng trong khong 700-900cc. Trong
qu trnh mang thai c th m tch tr rt nhiu cht bo cc m m ca m tng ln phc v cho
qu trnh to sa sau khi sinh nhng li khng cha nhiu nc, m cn ung nc gp
phn tng tc vo vic to sa bng cch ung nc ngy khong 2 lt, vo ma h do lng
m hi thot ra nhiu nn cn m bo ngy 3 lt.
V nc ung c bn cc loi tr u c tt ( tr go, tr la mch ) i vi nc p tri cy v
nc c ga cha rt nhiu ng nn m cn gii hn, trong ba n ung nhiu canh rau. C ph
tr xanh ( cha hm lng cafein nhiu ) c tc dng li tiu mau o thi nc ra khi ngi
m nn d m c ung nhiu nc cng b tht thot i nhiu do lng cafein ny o thi ra
khi ngi.
Bia v cc loi ung cha nng cn nh cng c khuyn kch nn dng v alcohol c tc
dng lm cng mch mu v thc y lng mu n tuyn sa nhiu hn cng gp phn lm
tng lng sa m, nhng tuyt i khng c lm dng ung qu nhiu.
Sa ti c cha hm lng canxi kh nhiu rt tt cho s pht trin xng tr nhng li cha
hm lng cht bo qu nhiu nn m khng th ung sa ti thay cho lng nc hng ngy,
khi m ung qu s dn n hin trng b to bn gy mt mi nh hng n s tng tit
sa.
Trang 19 /147
iii - Gic ng tra l cha kho vng to sa

Thiu ng v mt mi qu nh hng rt mnh n vic sn xut sa m. Trong thng u khi
gic ng ca b cn cn v 1 m m phi dy t 2 3 ln cho b b m nn tp thi quen ng
tra cng b, khi b ng m cng ng vi b to y nng lng.
---y l bi vit tng lng sa m bng cch cho con b trc tip, hin nay Ad cng thy c cch
thay v cho b b dng my ht sa + massage cng p dng ngy 10 ln kch sa, v cn 1
cch na l cho b ti 1 bn v ht sa 1 bn cng gp phn lm kch thch sa v nhiu.
Hai c ch to sa m trc v sau 6 tun

HAI C CH SN XUT SA M trc v sau 6 tun
1- C CH SX SA theo HOCMON (cho d con c b hay khng)
Trong 6 tun u, c ch to sa v tit sa ca c th m vn hnh theo C CH HOCMON
kch thch ca hocmon (endocrine control): to sa nh hocmon Prolactin v hocmon tit sa
Oxytocin.
Cc hocmon ny c tit ra khi tinh thn m thoi mi, con tip da m nhiu gi trong ngy,
Trang 20 /147
con mt ti m nhiu ln trong ngy (10 - 12 ln trong tun u), m con cm nhn c mi lin
kt mu t. Trong , vic con ngm ti m ng cch l cch kch thch au dy thn kinh to
hocmon gip rt hiu qu.
V th trong giai on 6 tun ny, tinh thn m k thoi mi, gin, stress th lng sa s gim
ng k.
6 tun ny l thi gian c th chy ti a cng sut nh my sx sa, nu hocmon c kch thch
ti u. (Thng sx d tha, v thng chy sa khi k b, hoc b bn ny chy bn kia theo s
tng gim ca hocmon l ht bnh thng.)
2- C CH SX SA theo NHU CU TI CH (tuyn sa trng sa th sa mi sn xut tip)
(M t nh hnh minh ho)
Sau 6 tun (trung bnh, nhng thi im chnh xc c th khc nhau tu ngi), c ch to sa
vn ph thuc vo 2 hocmon, nhng li c "kim sot" bi C CH NHU CU TI CH
(autocrine control).
Tc to sa da vo trng ca tuyn sa v ng dn sa sau c b. Cng trng sa to cho
ln sau s cng nhanh.
Bu v khng t nhin n gi l cng sa sn nh trc na. Cng khng t ng chy t o
nh trc na.
Hu ht cm khng bit v s thay i c ch ny, ch thy ngc rt mm, khng cn cng sa, k
cn chy sa, nn tng rng mnh b gim hay mt sa.
C nhng trng hp cm vn tip tc cho con b nh bnh thng, th vn lun sa, nhng c
nhiu trng hp cm b sung sa ct, t sa m gim i tht s.
Do , t sau 6 tun cch kch sa cho giai on ny ph thuc ch yu vo tc lm trng sa
trong tuyn sa. C ngha l b ht cng nhiu th sa cng nhiu.
3- Kt lun:
CM nu t nhin cm thy ngc khng t cng sa na, sa khng cn t chy t o, hay
khng cn b bn ny chy sa bn kia na, th nh n s thay i t nhin ny v yn tm cho
con b m cng nhiu sa m c sn xut cng nhiu nhe.
Chc cc m nui con sa m y t tin!
Trang 21 /147
CC CHUN PHT TRIN CA B

Cc giai oan pht trin
Betibuti khuyn khch cc m tm hiu 5 lnh vc pht trin ca b theo thng tui v hc cch
h tr b pht trin ti u, (trn nn tng h tng ca sa m).
1- GIP CON YU PHT TRIN TH CHT:CON S PHT TRIN V HC TP

TT NHT KHI C TH CON KHE MNH
3 thng u con c th ngc u, b m hy con nm p bng v chi cng con
nh.
3 thng tip theo con bit ly, hy t chi quanh con v con ly chng.
t 6-9 thng con bit ngi, con s hc bng cch hot ng, b m hy t chi
Trang 22 /147
xung quanh b v cho b 1 khng gian an ton b chi

9-12thang: c gng gip b hot ng cc ngn tay v ngn chn bng cch chi cc tr
chi v cc bi ht m c s dng n tay chn
12-15t: con bt u t i c, b m hy dt b i do v chi bn ngoi nh
15-18t:con c th leo tro v nhy nht c ri, hy cho b khng gian an ton vn
ng cnh tay v chn bng cch leo tro, v nhy ma cng con na
2-QUAN H X HI V CM XC: CON S HC TT NHT KHI M YU CON,
KHUYN KHCH CON V GIP CON TIP XC VI NHIU NGI KHC
3 thng u: con rt cn v tin tng m: cho con b v v v con khi con khc, nh
th con c th hc v s thy yn tm khi c m
3-6m: con bt u th hin cm xc ca mnh ri y: hy ch n cm xc ca
con,hy p li m thanh v cm xc ca con bng cch m khin con vng tm nht
6-9m: con thch bn nhng ngi quen thuc vi con nht v nh th gip con cm thy
yn tm v cm thy c yu thng
9-12m: con thch chi vi ngi ln, hy ht v nhy ma cng con, cng con chi
nhng chi m c th pht ra m thanh
12-15t: con thch khm ph th gii xung quanh khi c s gip , hy gip con lm vic
bng cch theo di con, ci vi con v hy ni" con lm c ri, con gii lm"
15t-18t: cnh con khi con thy s hi,m con v ni nhng t tt p vi con
Cc chun pht trin dnh cho tr em ca WHO

Phn 1 - chun ptrien ca WHO l g?
CC CHUN PHT TRIN ca T CHC Y T TH GII (WHO)
Phn 1: CC CHUN PHT TRIN ca T CHC Y T TH GII (WHO) l g?
T chc Y t Th gii (WHO) a ra CC CHUN PHT TRIN ca TR EM ton cu cho
tr s sinh v tr nh n 5 tui.
Vi nhng chun mi ny chng ta c th hiu tr em nn pht trin nh th no. Ln u tin t
xa n nay, chng ta bit c rng tr em c sinh ra bt c ni no trn tri t v nu
c nui dng ti u, c c hi pht trin nhng mc cn nng chiu cao theo nhm tui
theo nhng knh pht trin tng t nh nhau.
CC CHUN PHT TRIN ny s c s dng nh mt cng c y t cng ng ph bin
cc c s y t v cc t chc nh nc cho vic theo di s pht trin mnh kho ca cc b v
nhn bit cc nhm i tng c vn v pht trin, nhng nhm tha hoc thiu cn cn
c y t cng ng can thip. Pht trin bnh thng l biu hin u tin ca sc kho v cch
o hiu qu ca cc chng trnh y t cng ng chng li bnh tt v t vong tr nh. CC
BIU MI v th cung cp cc cng c n gin ghi nhn hiu qu ca cc cng cuc ci
Trang 23 /147
thin sc kho cng ng.

B m, ngi chm sc tr, chuyn vin y t v th gii hin nay quen s dng vi chun
pht trin tham kho c, da vo h o t cc ch s cn nng v chiu cao ca b theo
tui. Chun tham kho c khng cho bit tr phi pht trin nh th no c sc kho ti u,
m ch m t tr em trung bnh pht trin nh th no.
CC CHUN PHT TRIN MI tin xa hn so vi chun tham kho c. Cc chun mi ghi
nhn thm cc ch s quan trng khc trong pht trin, v d nh chiu cao v cn nng ca b
c nh gi so vi chun ti u. C biu ring cho b trai v b gi, v cho tr s sinh n
mt tui v tr nh n 5 tui.
Nhng chun ny quan trng trong y t v gip xc nh mt a b hoc mt nhm tr mnh
kho v pht trin tt. V d, mt a tr nh hn knh trong biu cn nng chiu cao
(thiu chiu cao/ thiu cn) cn c khm xc nh b c vn v sc kho hay pht trin.
Trong y t, l du hiu chun on sm cc loi bnh tt b hoc kim tra hiu qu
ca qu trnh iu tr. Mt im quan trng cn ch l ln u tin chng ta c c chun
BMI (Ch s Khi C th - Body Mass Index) v biu BMI cho tr n 5 tui, gip theo
di tin trin ca tnh trng bo ph tr nh ngy cng gia tng.
Thm vo , CC CHUN PHT TRIN mi cng bao gm CC CT MC PHT TRIN
(Windows of Achievement - tm dch ting Vit v cha ngh c t chnh xc) m t cc ct
mc v cc khon thi gian cho 6 ct mc pht trin vn ng chnh ca b, nh ngi, ng, i...
Cc chun mi ny tng cng a ra hn 30 biu . Hu hu cc bc s v chuyn vin y t v

b m ch dng thng xuyn vi biu (nh cn nng, chiu cao, BMI... nhng cc nh
nghin cu v thng k sc kho cng ng th s cng nhiu biu o t v nh gi hn.
Ch yu, cc chun mi ph bin nht bao gm:
1- Chiu di (chiu cao) theo tui (mi)
2- Cn nng theo tui (mi)
3- T l cn nng / chiu cao (ln u tin c cng b)
4- Ch s khi C th BMI theo tui (ln u tin c cng b)
(***Ch da vo CC chun 1, 2 cha kt lun b suy dinh dng hay bo ph
Phi tham kho c CC chun 3, 4 v so vi c cc ct mc pht trin***)
CC CHUN PHT TRIN MI ca WHO khc vi cc biu c dng trc y nh th
no?
Trang 24 /147
Cc chun mi ca WHO khc vi cc biu c trong nhiu phng din, ln u tin cc

chun din t c tr "nn pht trin nh th no", hng b n sc kho ti u, ch khng
ch l cc biu ghi nhn v theo di th ng.
Cc chun mi cho thy tt c tr em trn ton th gii c th t cc chun chiu cao v cn
nng v mc pht trin tng t (trn CNG KNH) nu c nui dng v chm sc ng
cch v sng trong mi trng lnh mnh. V th, y l cch ch ng kim tra v nh gi
s pht trin ca tr, to ra cc iu kin chun v bit cch ng nh gi 1 em b hay mt
nhm tr i tng so vi chun.
V d, nh mt c im trong cc chun mi ny l thit lp chun sinh hc l b c nui
bng sa m l chun o mc pht trin mnh kho. Cc chun tham kho c c xy
dng trn s liu pht trin ln ln gia b b sa ct v b b m. Ngoi ra, mu nghin cu
(8,440 b) lp chun c ly t 6 quc gia khc nhau (Brazil, Ghana, n , Na Uy, Oman
v M), gip chun mi th hin c tnh ton cu tht s, khc hn tiu chun trc, c xy
dng t mu tr em ca 1 quc gia duy nht.
CC CHUN PHT TRIN MI ny c nghin cu v thit lp nh th no?
Cc chun ny l kt qu ca mt cng trnh nghin cu cng phu "D N NGHIN CU
PHT TRIN C S THAM CHIU A TM (The Multicentre Growth Reference Study MGRS) do WHO khi xng nm 1997, tin hnh cp cng ng 6 quc gia trn th gii,
xy dng chun mi p dng cho ton th gii th gii nh gi s pht trin sinh l, ch
dinh dng v cc ct mc pht trin tr nh t s sinh n 5 tui. D n c ti tr vi chnh
ph Brazil, H Lan, Na Uy, Oman, M v Qu Bill & Melinda Gates, v c s h tr ca cc
chnh ph cc nc tham gia v nhiu t chc phi chnh ph.
Kt qu nghin cu c thng bo ln u vo nm 2004, chnh thc cng b trn trang web
ca WHO 27/4/2006 v ti liu o to cho chuyn vin y t cc nc nm 2008 cc nc c
th chnh thc c p dng tt c cc nc trn th gii.
Vit Nam, cc biu "Chiu cao theo tui" (cho b gi/ cho b trai) v biu "Cn nng
theo tui" (cho b gi/ cho b trai) c Vin Dinh Dng Quc gia chnh thc p dng v
c cp nht trn cc s theo di sut kho ca cc b trn ton quc.
Tuy nhin, nhiu din dch "tam sao tht bn" khin 2 biu ny khng c hiu ng v pht
huy gi tr theo ngha gc ca WHO. Ngoi ra, hai biu mi v quan trng nht l - Biu
T l cn nng / chiu cao biu Ch s khi C th BMI theo tui, l nhng cng c chnh
nh gi pht trin ti u khng c bao gm trong cc ti liu chnh thc ny.
Trang 25 /147
Phn 2 - cch hiu cc chun ptr ca WHO

Phn 2: CC DIN GII V P DNG CC CHUN PHT TRIN MI cho tr em
(theo ti liu hng dn ca WHO 2008)
1- Gii thiu cc khi nim cn bn:
Nh nu trong phn 1, cng trnh nghin cu cng phu "D N NGHIN CU PHT
TRIN C S THAM CHIU A TM (The Multicentre Growth Reference Study - MGRS)
ca WHO cung cp cho th gii cc chun pht trin mi cho tr em trn ton th gii, chnh
tn gi ca d n cng ni ln ngha l chun pht trin ca tr em khng ch da trn 1 ch
s v phi c xem xt "a tm", c ngha l nh gi s pht trin ca cc b t nhiu gc
v phi da vo nhiu ch s khc nhau.
Trc tin, chng ta ch cc khi nim cn bn sau:
H (System): Trong cc chun mi ca WHO c 3 h d liu theo thut ton thng k v th
hin biu khc nhau: 1- Bch v phn (Percentile); 2- im-z (z-score or Standard Deviration
Score); 3- Bnh qun (Medium) c cch th hin d liu hi khc nhau; Trong ph bin nht
l h im-z v h Bch v phn, do trong bi vit ny, Betibuti s gii thiu chi tit hn v 2
h ny.
BNG / BIU (Chart/ Graph): Mi h c th hin bng cc bng biu theo cch ring,
mi nhn qua c v ging nhau v d b nhm ln. Betibuti s c gng gip cm phn bit c
cc bng biu ny.
IM (Score/ Percentile): Trong mi bng/ biu c nhng mc tham chiu chnh. Trong h Bch
v phn l nhng s th hiu nh 50% hay 50th, v trong h im-z l cc h s tham chiu
t -3 n +3.
KNH (Range): l cc khong nm gia t cc ng biu th ca cc h s tham chiu.
XU HNG (Trends): l hng ca ng th hin cc s liu ca b c ghi nhn trn biu
.
GII TNH: cc biu u c bng ring cho b trai v b gi.
2- Gii thiu h Bch V Phn:
H Bch v phn: th hin bng cc biu tham kho cho cc chun da trn % tr em cng
tui (b m hon ton) p dng cho ton th gii. Gm cc biu cn nng (cho b trai/ cho b
Trang 26 /147
gi) v biu chiu cao (cho b trai/ cho b gi), chng ta quan st thy ct ng bn phi
ca biu c cc ch s 3rd (3%), 15th (15%), 50t (50%), 85th (85%), 97th (97%). Cc con s
% ny biu th cho s % ca tr em trn th gii di knh .
Cch hiu ca biu ny khng phi 97% l tt nht, cng KHNG PHI 50% L TT
NHT, m tr pht trin hon ton tt trong knh ca mnh so vi cn nng lc sinh cho cc b
trong khong 15% n 85%. V khng th no tt c tr em trn ton th gii phi mc 50%
c gi l pht trin chun. VD, mt b c sinh ra nh cn, 2.7kg knh 15%, b tip tc
tng cn quanh knh 15% l hon ton bnh thng, khng nn so snh b vi nhng em b
khc cng thng tui.
V cn nng, cc b 3% di cng, l qu thiu cn. Thng cc nc c iu kin dinh
dng v mi trng bnh thng (khng c chin tranh, thin tai, nn i) khng c b mc
di 3%. Nu b mc 97% trn cng, d thuc trong nhm bo ph, nu xem xt ch s BMI
cng cao. Ch nhn s o cn nng hay ch s phn trm khng th kt lun ngay b suy dinh
dng hay bo ph, m phi kt hp nh gi b qua cc ch s v tng tc khc na.
H biu ny mang tnh tham kho nhiu hn, v c dng th hin mc chung ca
mt cng ng phm vi rng, cho php nh gi chun ca 1 mc, hoc mt cng ng, so
vi chun quc t. VD, khi c mt vng tri qua thin tai, cc t chc y t v cc t chc phi
chnh ph c th dng h biu ny nh gi nh hng ca thin tai i vi dinh dng v
pht trin ca nhm tr trong cng ng .
3- Gii thiu h im-z (z-score):
H ny p dng thut ton thng k c tn "Cc im tham chiu ca lch chun" (Standard
Deviation scores) hay cn c gi n gin l im-z (z-score), thut ton ny phn chia t
hp (i tng thng k) thnh cc knh t 1 n 3 ln hn so vi mc trung bnh l z=0 (mean)
v cc knh t -1 n -3 thp hn mc trung bnh.
H im-z, ngoi cc biu tham chiu v cn nng v chiu cao theo tui, cn c cc biu
tham chiu v "T l cn nng/chiu cao" v "Ch s BMI theo tui" gip chng ta ghi
nhn v nh gi tt hn v chun pht trin ca b.
C mt im cn c c bit lu , l trong khi chun z=0 ch l ch s trung bnh, KHNG
C NGHA L S TI U hay CH S CHUN cc biu "cn nng theo tui" v
"chiu cao theo tui", (tng t nh ch s tham kho 50% trong h bch v phn, v khng
phi tt c cc b phi c cn nng v chiu cao ging y nhau mi gi l t chun.) V cn
nng, trong cc knh di 2 v trn -2 c th l tt (v cn tu b cao hay ln). V chiu cao,
trong knh di 3 v trn -2 c th l tt (v cn tu b nng hay nh).
Trang 27 /147
y l im b cc website ph bin sai, khi cho l im khng hoc 10% l mc chun ti u

theo cc biu chun mi ca WHO. Cch dch "thiu chun cp 1", hoc "vt chun cp
3" gy hiu lm v hoang mang cho cc b m, v khng th hin ng ngha ca cc bng
d liu/ biu ny.
Ngoi ra, khng th ch xem mt biu cn nng m kt lun l b khng chun hay khng,
cng khng phi ch s x dng + l tt, m - l xu, v cng khng phi ch s z cng cao cng
tt.
***TH NHNG trong hai biu "t l cn nng/chiu cao" v "ch s BMI theo tui" th
im z=0 li chnh L IM THAM CHIU CHUN TI U m cc b m nn c gng cho
con t c. y l mu cht quan trng ca cc chun mi ny khi WHO cng b rng "ln
u tin chng ta bit tr NN pht trin nh th no l ti u."
Do , ni n chun mi m b qua Biu "T l cn nng/chiu cao" v Biu Ch s BMI
cng ging nh m t ngy rm m qun mt trng vy.
Cm tham kho hnh minh ho, 4 biu mu ca 1 b gi v 1 b trai, v bng din gii tng
hp hiu r hn phn ni dung m Betibuti va m t trn y.
4- Hiu ngha ca "Xu Hng" (Trends)
Nh ni trn, khng nn xem xt ring tng biu , cng khng nn ch nhn vo mt con s.
VD, c m hi Betibuti, "con em 5 thng 7 kg, c b ci khng?". Mt cu hi nh vy r rng l
khng c thng tin nh gi. Betibuti thng hi thm cm nhng thng tin sau: B trai hay
b gi, cn nng v chiu cao t khi sinh n gi, hng thng o nh th no?". V l nhng
d liu cn thit th hin "xu hng".
Nn hiu nh th ny:
ng hin th s o ca b i bm theo knh tham chiu l tt.
t knh thp c th tng ln 1 hoc 2 knh trn biu cn nng v chiu cao, ci thin cn nng
hay c cn nng v chiu cao, nhng ch s t l cn nng/ chiu cao <2 l tt. (v z=2 l tha cn
ri)
t knh cao c th chuyn xung knh thp hn, nhng nu nh ch s cn nng/chiu cao
c ci thin cng vn tt
xu hng chuyn dn l tt, thay i t ngt l khng tt - c ngha b tng hay gim cn qu
nhanh l k tt
khi b ang bo ph hoc tha cn, b khng cn gim cn, m ch cn gi cn trong khi b tip
tc cao ln, "t l cn nng /chiu cao" v ch s BMI s c ci thin
ng BMI tham chiu chun cho b 2 n 5 tui ti u l ng hi i xung, nn b c s
liu i theo xu hng ny l tt.
Trang 28 /147
*Cch tnh BMI (kg/m2) = cn nng (kg)/ bnh phng ca chiu cao (m).
5- Cc biu v ch s khc gip xc nh suy dinh dng:
Cm c th ngc nhin v sao trong hnh minh ho v phn bi bn trn khng cp n trng
hp b suy dinh dng.
xc nh b suy dinh dng, ngoi vic s dng 4 biu trn, cc chuyn vin y t cn phi
khm cho b cn thn v tham chiu thm cc biu sau:
Biu s o vng u
Biu s o vng bp tay
Biu dy np da di xng b vai
Biu dy np da sau bp tay
Cc ct mc pht trin vn ng
Biu tc tng cn
Biu tc tng chiu cao
Biu tc tng vng u
Tt c cc biu nu trong bi ny c th tm thy v ti v (bn ting Anh) ti trang web
WHO.int.
Cng vi phn bi vit cui tun sau, Betibuti s lu cc bng ny (vi din gii ting Vit) cc
biu ny trong Photo Album ca Hi Sa M (B Ti B Ti) cho cm tin tham kho.
Chc cm nui con sa m y t tin, v chun mi ca WHO mt ln na xc inh "b b m
100% l chun pht trin ti u"!
Trang 29 /147
Phn 3 - Cc ct mc pht trin vn ng ca b theo tiu chun ca WHO

Phn 3: Cc ct mc pht trin vn ng
Ln u tin (1996) WHO a ra chun tham kho cho tr em trn ton th gii v pht trin th
cht ca tr em v pht trin cc ct mc vn ng.
Theo tiu chun ca WHO, b nh con k c kt lun l "ci xng/ suy dinh dng" nu b
t cc ct mc pht trin vn ng theo khong thi gian (xanh nht) trong bng ny nhe cm!
Chc cm yn tm v t tin nui con bng sa m lanh li, kho mnh!
"Khng bo nhng m kho" v "cn nng khng phi l thc
o sc kho" nhe!
Trang 30 /147
LI CH Cho B M CHO CON B
Phn thng dnh cho b m nui con b m (Phn 1 - li ch sc kho, tm sinh l)

Phn 1: LI CH TM SINH L SC KHO TRC MT (gim ri ro thiu mu, gim cn,
trnh thai t nhin)
Vic cho con b cng gi mt vai tr quan trng trong vic m bo v gia tng sc kho cho b
m.
Hu ht mi ngi c nghe nhc rt nhiu v cc li ch v gi tr ca sa m i vi b,
nhng t ngi bit v hiu y v vai tr quan trng ca vic cho con b i vi sc kho
trc mt v lu di ca ngi m.
1- Gim nguy c b thiu st (thiu mu):
Chng thiu mu sau khi sinh biu hin thng xuyn hn nhng ph n nui con bng sa
ngoi. Theo mt s nghin cu khoa hc ti M t l ph n b thiu mu sau khi sinh t 7.2%
n 14.3% cao hn nhng ph n khng cho con b, hoc cho b trong thi gian ngn, so vi
nhng b m cho con b m hon ton. Nng Hb ti thiu ca cc b m khng cho con b
thp hn ph n cho con b khong 50g/l.
C s khoa hc:
- Co gn t cung, thi sn dch:
Trang 31 /147
B m cho con b m sm sau khi sinh (bt k lng sa non nhiu hay t) t 1 - n 6 gi sau
khi sinh, c bit kch thch hocmon prolactin & OXYTOCIN, va c tc dng to & tit sa,
va c tc dng co tht thu gn t cung, thi mu, m nhau/ ti thai v sn dch trong vng 3 n
12 ngy sau khi sinh mt cch t nhin v trit , gim mt mu v nguy c nhim trng sau
khi sinh. (Ngoi ra hocmon oxytocin cn l "hocmon" tnh yu gip m phn chn hnh phc v
mnh kho, gip mi gn kt tinh thn vi con cng thm su m hn theo tng c b m.)
B m khng cho con b, khng c hocmon oxytocin co tht t cung, khin t cung chm
co gn, d b st nhau, sn dch cho n tn 24 ngy hoc lu hn. Vic t cung chm co gn
v ng kn lm tng nguy c mt mu (rong kinh th cp) v nguy c nhim trng t cung.
WABA (World Alliance for Breastfeeding Action - Lin minh Hnh ng v Nui Con Sa m
Th gii) trong thi gian gn y tch cc vn ng WHO (World Health Organization - T
Chc Y t Th gii) a vic cho con b m ngay sau khi sinh gip thu gn t cung nhanh
chng v t nhin, vo quy trnh chun ca tt cc Khoa sn ca tt c cc bnh vin trn
th gii, ch khng ch l quy trnh c WHO khuyn khch nh hin nay.
- Kinh nguyt:
B m cho con b 100% (khng b c) do tc ng ca hocmon gy c ch qu trnh rng trng
v chng th thai, do thng khng thy kinh nguyt trong sut 6 thng cho con b m hon
ton. Hin tng ngng thy kinh lm gim nhu cu hp th cht st vo c th m. Nhu cu
cht st cn cho qu trnh to sa m ch bng 1/2 nhu cu b p cht st b mt i trong thng
ca b m c kinh nguyt.
B m khng cho con b hoc b b c s c chu k rng trng bnh thng v c th thy kinh
nguyt tr li trong 4 - 6 tun sau khi sinh.
Mt mu sau sinh nhiu do t cung khng c co gn t nhin v kinh nguyt tr li sm sau
khi sinh (cai sa hoc vn cho con b dm sa ngoi) l 2 nguyn nhn chnh gy nn chng
thiu mu sau khi sinh.
2- Trnh thai t nhin:
Nga thai hiu qu gip bo v sc kho b m v gia tng hnh phc gia nh v tm l v ti
chnh. Phng php trnh thai t nhin (LAM - Lactational Amenorrhea Method ngng rng
trng/ khng c kinh nguyt trong thi gian cho con b) c xem l t nhin, hiu qu cao,
khng tn km, khng c tc dng ph.
C s khoa hc:
Trang 32 /147
Nhiu nghin cu khoa hc cho thy trung bnh, i vi b m cho con b 100%, s thy kinh
nguyt tr li vo thng th 6 - 7 sau khi sinh.
Vic sn xut sa lin tc nh nui con b m 100% lm c ch qu trnh rng trng v mt kinh
nguyt. Hn th na, cho d trng c rng trong thi gian 6 thng u, cc ni tit t v hcmon
trong c th m trong giai on ny khin trng khng th th tinh mt cch hiu qu (98%99%).
B m cho con b hon ton theo nh ngha ca cc nghin cu ny l b m cho b b 100%
(*), cch c k qu 4 ting cho cc c ngy v k qu 6 ting cho cc c m, trong 6 thng lin
tc t sau khi sinh.
(*) cc bi vit khc, Betibuti chia s rng c th b c b bng c ht, l gi cho khng
mt sa, tuy nhin c ht sa c th khng to c hocmon c ch rng trng nh b b trc
tip, v vn thiu ng tc mt, massage cc u dy thn kinh qung v thi gian cn thit.
Cho b b dm sa ngoi lm kinh nguyt tr li sm hn. Kh nng c thai s tr li trong vng
6 tun k t khi b c b/ cai sa. Do , nu b khng b m hon ton th b m phi p dng
sm cc bin php trnh thai khc.
3- Gim cn:
Trong qu trnh mang thai, m tng cn nhiu.Trong thai k thng thng, b m tng trung bnh
12kg (10kg - 20kg). Thng thng 25% ca trng lng tng ln l m d tr (khong 2.5kg
- 5kg).
C s khoa hc:
Theo cc nghin cu khoa hc v c ch to sa m v thnh phn dinh dng trong sa m, cho
con b m m khng cn bi dng nhiu gip c th "ch bin" sa t chnh lng m ny mt
cch t nhin v hiu qu (sa c to t m m di do acid bo di nh AA, DHA tt cho
qu trnh pht trin no ca b). Khi m cho con b hon ton sut 6 thng v m n ung phong
ph (healthy), hu ht lng m d tr ny s c s dng ht trong 6 thng (i vi m tng
@10kg) v 1 nm (i vi m tng @20kg).
Khi m bi dng qu nhiu sau khi sinh, lng m d tr trong thai k khng c s dng
gp phn vo nguy c gy bo ph m sau ny.
Theo mt nghin cu ti M, b m cho con b va sa m va sa ngoi, cho d tp th dc
nhiu hn v n ung k hn b m cho con b hon ton, h vn gim m chm hn b m cho
Trang 33 /147
con b hon ton trong vng 3 thng sau khi sinh.

Nghin cu ny cng so snh kt qu gim cn ca cc b m cho con b sut 12 thng v lu
hn gim c @4.4kg, trong khi cc b m ch cho con b n 3 thng ch gim c @2.4kg.
Giai on gim cn khi cho con b nhiu nht t 3 - 6 thng sau khi sinh.
Mt s nghin cu khc tp trung vo dinh dng ca b m cho con b m hon ton trong 6
thng cho thy b m nui con b hon ton c ngh tng nng lng, vitamin A, canxi v
cht st t 0.1% n 6% thng qua thc phm cn i v phong ph, so vi nhu cu dinh dng
ca ph n bnh thng.
Khng nh nhiu ngi lm tng phi n tht nhiu cm v tht nhiu cht bo ng vt c
sa v sa nhiu cht cho con, ch v h khng bit n c ch s dng lp m d tr v hin
tng mt kinh bo ton mt lng dng cht trong c th b m, c bit l cht st v canxi,
so vi ph n bnh thng.
Nhiu ngi cng khng bit rng, cho con b m hon ton p ng nhu cu dinh dng ca
con v tit kim nng lng cho m ( cc b m trn ton th gii cho d iu kin sng v
iu kin kinh t v dinh dng ti thiu, cng c th nui con mnh kho), nh cc c ch iu
tit hon ton t nhin:
- C ch s dng m d tr
- M thm n nhng cht cn b sung (c th c trong nhiu loi thc n khc nhau)
- Lng sa m iu chnh va vi nhu cu ca con (khi ngc ht cng khi ra thng, nhng
con b bao nhiu, c sa by nhiu)
- Gim tiu hao nng lng v bo ton dng cht nh mt kinh.
Ngoi ra, theo cc nghin cu ny, 5 nm sau khi sinh, vng bng ca b m khng cho con b,
hoc b m t s gim t hn v lp m d tr di da cng nhiu hn.
Chc cm nui con sa m y t tin!
___
Cm n c cc phn tip theo:
Phn 2: LI CH THM M (gim nguy c teo hoc chy x bu v)
Phn 3: LI CH SC KHO LU DI (gim nguy c long xng)
Phn 4: LI CH SC KHO LU DI (gim nguy c bnh l tiu ng thai k, mt tr nh)
Phn 5: LI CH SC KHO LU DI (ung th v v cc b phn sinh sn n, mt tr nh...)
Trang 34 /147
Phn thng dnh cho b m nui con b m (Phn 2 - thm m bu v m)

Phn 2: LI CH THM M (gim nguy c teo hay chy x bu v)
1 - Cu trc bu v:
Trong bi chm sc bu v m, Betibuti m t rt chi tit cu trc bu v v qu trnh pht
trin bu v m. Khi ni v hnh dng v thm m ca bu v, chng ta c th nhc n cc
thnh phn sau:
- C ngc + xng sn, xng n gnh: Bu v ch c cc m m, m si, m tuyn v
khng c c t nng . Tuy nhin, pha trong cng trc l phi l mt dn xng v c
chc chn gip nng 2 bu v trong cc thi k pht trin v thay i.
- Dy chng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Mt h thng si
collagen bt u t xng n gnh, an kt nh mt ci r nm di da ca c bu v, nng
ton b cu trc v to hnh cho bu v.
-M m: 3 v tr chnh: (i) ngay bn di da, mng nht vng gn nm v. (ii) m m gia
cc m tuyn khc (iii) m m st c ngc. S m trong v cng nh trong ngi khc nhau
gia ngi ny v ngi khc, v thay i.
- Ln da bao ph bu v mm mn, nhy cm v c n hi cao.
Trang 35 /147
Cu trc nng c pht trin nhiu nht trong giai on t dy th n trng thnh, v nu
c chm sc v h tr tt s hu nh khng thay i trong qu trnh pht trin ca tuyn v
trong thai k, trong qu trnh cho con b v trong qu trnh "thu gn" sau khi cai sa.
2- Nguyn nhn gy teo nh hay chy x ca bu v:
Mt s cc b m tng rng cho con b m lm h bu v m, tuy nhin vic cho con b m
100% trc tip, chm sc bu v m ng cch, cai sa ng cch khng nhng khng lm bu
v m chy x, m cn c th gip bu v pht trin hon chnh, hp dn v cn i hn (ngay
c bu b khng cn i khi cho con b, khi cai sa cng vn phc hi c).
Bu v thay i hnh dng theo tui tc cho d b m cho sinh v c cho con b hay khng,
do cc yu t lin quan n hnh dng bu v cng thay i theo gene v theo thi gian, nh
n hi ca da theo tui tc, trng lng ca bu v, lng m trong c th, s ln mang thai
(cho d c cho con b hay khng).
t c ai bit c rng nguy c c bu v mt cn i, chy x, nhn nheo, bin chng bn trong
v bn ngoi bu v, cn phi lm i lm li nhiu ln... kh cao trong gii phu thm m bu
v.. nhng li l t l rt thp b m cho con b hon ton v chm sc bu v ng cch. B Y
T M c mt ti liu tuyn truyn (Complications of Breast Implants) chi tit dy 6 trang cc
c s thm m cung cp cho khch hng mun nng ngc h hiu r ri ro v nhng bin
chng bu ngc ca vic phu thut ny.
3- Nhng nguyn do khin bu v b teo nh, nho chy x din ra nhanh hn:
Cho con b m khng phi l nguyn nhn, m nguyn nhn l do chm sc bu v khng ng
cch tn thng cc cu trc nng bu v do nhng tc ng tai hi nh: massage qu mnh,
qu nhiu, "bp tri chm trong bu v", "nhi v", bm ht qu nhiu, qu mnh, qu lu, t th
b khng ng cch, trang phc khng ng cch (khng mc o ngc lc nng bu v
trong thai k v trong thi gian cho con b...
Ngoi tr trng hp m khng cho con b c do bnh l hay do sng xa con, c nhng b
m s h bu ngc nn khng cho con b. Tuy nhin kt qu thng khng c nh mong i.
Khng cho con b hon ton (cng l cai sa t ngt, v tuyn v pht trin hon chnh t
trong thai k v trong bu v c sa non t tun 16 - 20) khin bu v thu hi rt nhanh,
nhiu trng hp bu v thu v nh hn bu ngc trc khi c thai.
Cai sa t ngt khi ang nui con b m khin bu v thu hi "bt thng", tc thu hi ca
tuyn v v ca cc b phn khc khng ng b, khin bu v cng d mm nho v chy s
Trang 36 /147
hn.
Ngoi ra, khi cc m thng n vic gim m bng nhanh ngay sau khi cai sa, m khng
n tc ng ca vic gim cn nhanh i vi bu v ang "thoi pht" do cai sa. Tc ng
i, ca phng php gim cn ngay sau khi cai sa v vic "thoi pht" ca tuyn sa ng thi
rt tai ti, gp phn chnh vo vic lm bu v b gim m m v co tuyn v, trong khi da ca
bu v khng n hi v thu gn theo kp khin bu v chy s nhanh hn.
4- Cho con b lu di, chm sc bu v ng cch v cai sa t t gip bu v tr v kch thc
gn vi trc khi mang thai, v c th y n, mn mng hn.
Cc m hy tham kho lot bi vit ca Betibuti v Chm sc bu v m gm 4 phn t thai k,
trong qu trnh cho con b n cai sa, v bi Dinh Dng ca b m cho con b, bit cch
chm sc bu v ng cch, gip bu v hot ng ti u. Nh chm cht bu v cho con b
m, u ti tht c khi phc, da u ti v qung v c chm sc mn v mm hn, ln da
bu v c massage u n cng mn mng hn.
Cho con b lu di, ng cch. Massage v chm sc bu v nh nhng v u n gip ln da
gi c n hi lu di hn, c cu nng c tn trng v "bo qun" tt v c h tr
bi loi o ngc cho con b ph hp, gip bu v gi c cu trc. Dinh dng giu vitamin
gip bu v mnh kho trong sut thai k, trong qu trinh nui con b m v cai sa.
Tc nhn quan trng nht gp phn gn gi hnh dng v y ca bu v m v cch cai sa
khoa hc. Cai sa t t (gim c b dn trong t nht 3 thng) v dinh dng giu vitamin cn
thit cho bu v nh vitamin E, Vitamin A, gip cc cu trc khc ny c thi gian co li,
ng thi vi s thu hi ca tuyn sa trong bu v. Ngoi ra, cm hy th mt ngay vt vi git
sa m massage, u ti, qung v v bu v (k c da mt) trong sut thi gian cho con b v
cai sa v nu c th tip tc t nht 3 - 6 thng sau khi cai sa hon ton, bu v thch ng
vi s thu nh ca tuyn v t nhin nht.
Hiu ng v p dng y cc phng php Betibuti ngh, cu ni "gi 1 con trng mn
con mt" s lun lun p dng ng cho cc m nui 2, 3 con, ang cho con b hay cai sa,
sau khi cho con b m hon ton 6 thng v ngay c lu di..bu b m chng bao gi "h", m
vn lun gi c s gi cm ring v ngha cao p ca thin chc lm m!
Chc cm nui con sa m y t tin!
___
Cm theo di tip cc phn tip theo nhe.
Trang 37 /147

Phn thng dnh cho b m nui con b m (Phn 3 - gim nguy c b long
xng)
Tht s y l iu bt ng th v... v thng thng chng ta tng rng nguy c long xng
ca m cho con b cao hn, v m cn cung cp nhiu canxi cho con trong qu trnh mang thai
v cho con b, v canxi c ly t m xng ca m.
iu cn ch y l li ch ny ch c c, nu b m cho con b m v cai sa ng cch.
C s khoa hc:
Qu trnh mang thai v cho con b lm thay i ni tit t v mt cn bng canxi trong ngi m
dn n kh nng canxi c ly ra khi m xng ca m cung cp cho con (khng ph
thuc dinh dng ca m), khin m b long xng sinh l trong sut thai k. Qu trnh "mt
xng" (long xng ho) ca b m khong 2% n 3% tng lng canxi trong c th m, din
ra cao im t gia qu hai v sut qu 3 ca thai k p ng nhu cu pht trin xng giai
Trang 38 /147
on cui ca thai nhi. V canxi c tip tc ly t m xng ca m vo sa cho con khong

0.3g - 0.4g / ngy.
Tuy nhin, qu trnh "mt xng" c B P (xng c TI TO) ngay trong thi gian
b m cho con b ngoi 3 thng v tip tc sau khi cai sa. Sau khi dng cho con b, hm lng
cht khong xng hu ht cc m nhn xng tng ln tng ng hoc cao hn so vi
ngay sau khi sinh n. Phc hi ca xng cng tip tc din ra trong qu trnh mang thai tip
theo cho nhng ph n th thai khi cho con b.
Nh vy, canxi c b p tr li vo m xng ca m trong qu trnh cho con b v cai sa,
cho ton b lng canxi b ly i khi m xng t trong thai k v ng thi trong qu trnh
cho con b!
ng ngc nhin l, sau khi sinh, nu b m KHNG CHO CON B / khng to sa, hoc cho
con b rt ngn, khng c hin tng b p/ ti to canxi, vy lng canxi c ly t m
xng ca m trong thai k khng c b p, khin ngi m b long xng.
Nu m sinh nhiu ln v mi ln u khng cho con b/ khng to sa th tnh trng long
xng l chc chn v c th nghim trng.
Nghin cu khoa hc v ph n long xng sau mn kinh cho thy ph n khng cho con b
sau khi sinh c nguy c long xng cao hn c nhng ph n mang thai v sinh con nhiu ln
v cho con b hon ton v lu di.
By gi chng ta hiu v sao long xng li ph bin hn nhng vng tin tin, ni ph n
khng cho con b hon ton hoc cho con b khng 6 thng phi i lm li, khng c iu
kin cho con b m lu di.
Ngy nay, cc b m VN c thun li ngh thai sn 6 thng, khng ch l c hi chm sc con
tt nht, c iu kin nui con sa m hon ton v li ch sc kho ca con v li ch sc
kho ca m.
Mt iu th b khc Betibuti mun chia s l mt nghin cu khoa hc cho thy hm lng
canxi vo sa m v hm lng canxi b p cho m ph thuc vo thc phm v iu kin tip
nng, ch khng ph thuc vo vin vitamin b sung.
Trong mt kho st ngu nhin, xem vic ung b sung canxi c tc ng trong qu trnh ny
hay khng, so snh gia ph n Cambridge (Anh) v Gambia (Chu Phi) cho thy khng c
mi tng quan gia lng canxi trong sa m, quy trnh mt v ti to xng. Quy trnh din ra
hon chnh ngay c ph n Gambia c dinh dng canxi thp nht. Khng cho con b, m b
sung nhiu canxi cng khng gip ti to xng cho m.
Trang 39 /147
Nh nu trn thi gian cho con b v cai sa l giai on quan trng b p xng cho m
bng thc phm. Cc loi thc phm giu canxi gip m phc hi xng trong qu trnh cho con
b, rt a dng v phong ph:
- rau xanh: nh cc loi ci, bng ci xanh, atiso, c ci,
- c hi v cc loi c n c c xng (c trng, c hp), hi sn...
- u h (u ph), rong bin, ht hnh nhn, ht c ch, m vng
- cam, ng cc, qu mn , qu qut, qu kiwi, qu hng xim (saboche), qu b...
- sa v cc sn phm sa
V c bit khng nn king c qu mc thiu dinh dng cn i v thiu nh nng mt tri,
m bo khng ch xng ca con chc kho, m xng ca m cng chc kho n tui gi!
------Cm theo di tip cc phn tip theo nhe!
Phn thng dnh cho b me nui con b m (Phn 4 - gim nguy c tiu ng,
mt tr nh)
Phn 4: LI CH SC KHO LU DI (gim nguy c bnh l tiu ng thai k, chng mt
tr nh Alzheimer's)
Trang 40 /147
Cho con b m hon ton ngoi 3 thng gip tr li v duy tr s cn i hcmon ca mt c th

mnh kho, do nhiu hocmon phi thay i cho qu trnh mang thai v sinh . B qua vic cho
con b m, hay cho con b m ri rc, cho con b m ngn khin c th khng c c s hi
phc t nhin vn c na.
1- Gim nguy c b mt tr nh - chng Alzheimer's
Alzheimer l bnh thoi ho thn kinh (neurodegenerative). Bnh nhn dn dn b mt tr nh,
thay i tm tnh v sa st tr tu (dementia, dmence). Ph n thng mc bnh ny hn nam
gii, phi chng ngoi nhng nguyn nhn gy bnh thng thng nh mi trng, vi khun...
cn c mi lin h vi cc chc nng ca b no c lin quan n vic cho con b m, v t
nhng nm 70 n nay s ph n sinh con nhng khng cho con b gia tng, t s bnh nhn
n gii cng tng hn.
Kt qu ca mt cu khoa hc mi c cng b thng 8/2013 trn Tp Ch ca Chng Mt tr
nh Alzhiemer's (Jourmal of Alzheimer's Desease) cho thy rng cc b m cho con b cng lu
cng gim c nguy c mc chng bnh Alzheimer's.
Nhng ph n cho con b m c biu hin gim ri ro bnh Alsheimer's so vi nhng ph n
khng cho con b
Thi gian cho con b cng cao kh nng gim ri ro cng cao.
Ph n sinh con nhiu hn v cho con b t hn, c nguy c Alzheimer cao hn.
Cc nh nghin cu thu c kt qu r rng v nht qun v mi lin h gia vic cho con b
m v chng bnh ny, d mu i tng kho st kh nh (ch c 81 b c Anh t 70 n 100
tui, b bnh v mnh kho, phng vn h, v chng, con ci, ngi nh v ngi chm sc h
v xem xt lch s sinh , nui con v bnh l ca h.).
C s khoa hc ca kt lun ny l c ch ho sinh trong c th b m cho con b gip phc hi
kh nng chu c s gia tng ca hocmon insulin, thng b gim ng k trong qu trnh
mang thai, v chng bnh mt tr nh Alzheimer l hin tng ri lon nhn thc, c trng ca
vic chng hocmon insulin tng ln trong no. Hocmon progesterone tng trong qu trnh mang
thai, v gim trong qu trnh cho con b, v progesterone c bit l lm gim nhy ca no
i vi hocmon oestrogen, l hocmon c vai tr quan trng trong vic chng li chng
Alzheimer's.
2- Gim nguy c b tiu ng:
Trang 41 /147
Tiu ng loi 1:
Cc b m b tiu ng loi mt (tiu ng ph thuc vo insulin) thng l nhng ngi bn
thn c nui bng sa ct t nh v tip tc nui con ca h bng sa ct, hoc cho con b
m thi gian rt ngn. Tuy nhin, khi cc b m mc chng tiu ng ny cho con b, nhu cu
insulin ca b m gim khng cn phi dng thuc b sung insulin, do hp thu glucose ca b
m tng trong thi gian cho con b. Trong khi , b m khng cho con b vn ph thuc vo
hocmon insulin.
Tiu ng loi 2:
Dng tiu ng ny ph bin hn cc b m khng cho con b. Mt nghin cu khoa hc
khc (2005) da vo cc d liu thi gian cho con b, cho con b hon ton, khong cch cc ln
sinh con cho thy thi gian v mc cho con b sau mi ln sinh con c nh hng n nguy
c b tiu ng. Kt qu nghin cu cng cho thy mi mt nm cho con b hon ton c kh
nng gip gim nguy c cao hn l tnh trn tng thi gian cho con b ri rc.
V d: mt b m cho 1 a con b m hon ton trong 1 nm, gim c 44% nguy c tiu
ng, so vi mt b m cho con b ri rc (khng b m hon ton) thi gian cho con b 1 nm
qua 2 ln sinh con, gim c 24% nguy c.
Ni mt cch khc, nu ly sc kho ca b m nui con hon ton bng sa m lm chun, th
mt b m khng nui con b hon ton trong vng 1 nm c nguy c nhim bnh tiu ng
loi 2 cao hn 78%.
Tiu ng thai k:
Nhiu ph n b tiu ng thai k, tuy tnh trng ny c phc hi t nhin sau khi sinh,
nhng h c nguy c b tiu ng loi 2 khi v gi. nhm ny nhng ph n khng cho con
b, cho d n king v tr thuc, cng c nguy c b tiu ng tr li sau khi sinh sm hn
nhng ph n cho con b hon ton t ngay sau khi sinh. Nhng nh nghin cu (2001) kt lun
rng cho con b hon ton, gia tng chc nng tuyn tu, l liu php thc t d p dng v
khng tn km gip gim nguy c tiu ng sau ny cho nhng b m tiu ng thai k.
Chc cc m t tin v t ho nui con sa m hon ton v lu di!
---------------------Cm theo di tip cc phn tip theo nhe!
Phn 5: LI CH SC KHO LU DI (ung th v v cc b phn sinh sn n...)
Trang 42 /147
Phn thng dnh cho b m cho con b m (Phn 5 - gim nguy c ung th)
Phn 5: LI CH SC KHO LU DI (ung th v v cc b phn sinh sn n...)
1- Gim nguy c Ung th v:
V sao t ln ung th v gia tng ton cu nh th, c bit cc nc cng ngh pht trin.
Bnh trng v t vong do ung th v khin ngnh y t trn th gii, c bit l cc nc tin
tin, dc tm sc vo nghin cu nhng nguyn nhn ca bnh ung th v. Ngi ta cho rng t
l ny gia tng cho nh hng cc yu t ca mi trng, nhng nhng nghin cu chuyn su
hn, cho thy c mi lin h gia ung th v v cc ung th ph khoa (ung thu bung trng, ung
th t cung) c lin quan n vic cho con b m. C th lun c nhiu estrogen sut i c th
l nguyn nhn chnh gy ra bnh trng sinh bu trong tuyn v (breast carciogenesis).
Khong 75% ca tt c cc bnh ung th v l "ER positive" l nhng khi u kch pht do
hocmon estrogen. Khong 65% trong s ny li cng "PR positive" l nhng khi u pht trin
hocmon progesterone.
Nguy c pht sinh nhng khi u do hocmon estrogen th th dng tnh v hocmon progesterone
th th dng tnh, gim ngay ln mang thai u tin v s ln mang thai tip theo, trong khi
vic cho con b lm gim nguy c ca c hai dng khi u estrogen v progesterone th th
Trang 43 /147
dng tnh v m tnh, cho thy r vic nui con b m c mt c ch bo v c bit chng
bnh ung th v.
Nhm nghin cu ti Cc yu t Ni tit trong Ung th V (2002) kim tra kt qu ca 47
nghin cu dch t hc t 30 quc gia v kt lun: "Nhng ngi ph n cho con b cng lu di
cng c bo v chng li ung th v. Hon ton khng cho con b hoc thi gian cho con b t
v ri rc, in hnh ca ph n cc nc pht trin hoc ph n trung lu thnh th nhng
nc ang pht trin, khin t l bnh ung th v cc nc ny gia tng. Trung tm Nghin
cu Ung th VQ Anh (UK Cancer Research) cng a ra kt qu tng t (2008).
M, mi nm ngnh y t (2013) d tnh mt khong 13 t USD iu tr y t cho cc loi
bnh mn tnh v nan y, bao gm ung th tr con v ung th v v m, do khng cho con b
m hoc khng c nui bng sa m. Ring Php, ngnh y t ghi nhn 41.000 trng hp
ung th v mi mi nm. Ngi ta c tnh rng t l tch ly ca ung th v cc nc pht
trin l tng hn gp i, t 2,7%-> 6,3% ph n 70 tui, khi h sinh con t hn v nui con
bng sa cng thc, khng c khong thi gian cho con b cn thit trong i ca ngi ph n.
Nui con bng sa ct d tnh c th chim gn hai phn ba trong t l gia tng mc tng ca s ca
ung th v.
Ph n c tin s gia nh b ung th v, nhng tng cho con b sa m thi gian, gim
c nguy c mc bnh ung th v tin mn kinh 59% - 60%. Cho con b m l mt hnh ng
t nhin v ch ng m b m c th lm gim nguy c ung th v ca ca chnh mnh,
trong khi nhiu yu t nguy c khc, chng hn nh c tin s gene bnh l gia nh, mi trng
sinh sng l nhng iu kin m con ngi khng th ch ng thay i c.
Mt loi protein khng th phc hp trong sa m l a-lactabumin, cn c gi l "HAMLET",
( c Betibuti nhc n trong bi thnh phn v chc nng ca sa m, c chc nng loi b
cc t bo bt thng - chng ung th cho b), cng ng mt vai tr quan trng trong vic bo
b bu v khi nhng t bo ung th v. Thi gian sn xut sa ca bu v cng di, cng lin
tc th kh nng loi b t bo ung th v cng c pht huy.
Thm vo , hocmon to sa m prolactin trc y b hiu lm l tc nhn sinh khi u trong
tuyn v lm vic nui con sa m b nghi ng khin nhiu b m bo v bu v bng vic
khng cho con b m. Tuy nhin cc nghin cu hin i gn y cho biet nng prolactin
trong thi k mang thai v trong sut thi gian nui con u lng bng sa m l tc nhn trc
tip phng chng ung th v.
2- Gim nguy c Ung th bung trng v nguy c Ung th ni mc t cung
Lch s sinh sn v ni tit t r rng iu chnh nguy c ung th bung trng. Rng trng lin
tc m khng mang thai lm tng kh nng ca bung trng c tnh. Yu t bo v bao gm iu
Trang 44 /147
kin ni tit t c ch rng trng nh mang thai, cho con b, s dng thuc nga thai. Ung th
bung trng do di truyn ch chim 10% cc trng hp bnh l.
Cc nh nghin cu nghin cu ph n quc t cng kt lun rng khng cho con b lm tng
nguy c ung th ni mc t cung. Nguy c ung th ni mc t cung c lin quan n nng
ca hocmon estrogen. Trong thi gian con con b, nng hocmon estrogen gim do cng
gip lm gim nguy c ung th ni mc t cung.
Kt lun:
Cc b Ngoi, v th, thay v ngh rng nn cho chu b bnh sm, hoc cho chu ti bnh vo
bui m cc b gip cho chu b bnh, gip m b (l con gi mnh) c ngh ngi nhiu
hn, m nn to mi iu kin v ng vin tinh thn con gi mnh nui con b m 100% v
cng lu di (>2 nm lin tc) cng tt.
Kh nng gim nguy c mc ung th l mt phn thng qu gi v xng ng cho cc b m
pht huy ti u thin chc lm m ca mnh.
K THUT CN BN
Khp ngm ng
"KHP NGM NG - cha kho NCSM thnh cng"
Trang 45 /147
(Good Latch)
Bi vit ny s tr li cc cu hi ph bin ca cm:
- V sao cho b nt rt ti v sa k v?
- V sao bm lin tc m sa vn my ngy k v?
- Ti sao massage bu v, v u ti, lm th cch m sa k v?
- V sao cho b b m 100%, nhng vn k sa
- V sao b nt c g, tt tuyn sa?
...
Cu tr li cho tt c cc cu hi ny l : Khp ngm ng (a good latch) khi b m.
Cm tham kho ni dung di y v hnh v minh ho nhe.
M T KHP NGM NG:
1- Cm b cm su vo bu v m
2- u b nga ra (gc gia cm c khong 140o)
3- Li ca b a ra pha trc, ln nu di
4- Ming b m rng (nh c p mi), khng ch ngm u ti v ngm su vo qung v.
5- B ngm nhiu qung v di hn qung v trn. (nh u ti s chm st vm trn trong
hng b.)
6- M k c cm gic au hay kh chu khi b nt.
7- Khp bm rt chc cho d lc b ngng nt.
8- B nt nhanh ngay lc u (massage), sau khi c sa b nt, nut, th, thnh thong ngh
vi pht ri li nt tip.
C S KHOA HC:
1- T gia thai k cho n 30-40 gi sau khi sinh, c ch sinh sa v to sa c iu khin bi
hcmon ("endocrine/ hormonal control") - 2 hocmon chnh l hocmon prolactin to sa v
hocmon oxytocin tit sa. Vy nn, mc d sa non c to sn trong thai k s khng tit
ra cho n khi c s kch thch ca hocmon oxytocin.
2- C mt s yu t khc gip no xut hocmon oxytocin sau khi sinh bao gm:
+ m tip da v tr s sinh, ngay trong gi u sau khi sinh (cng sm cng tt)
+ ti qung v m c u dy thn kinh kch thch ln no, kch thch hocmon oxytocin, v tr ca
u dy thn kinh ny c xc nh trn qung v, cch chn ti 1cm-1.5cm, gc 7 gi v
phi v i xng gc 5 gi v tri. (CM CH NHE!)
+ mt s m, ch cn nghe con khc, nhn nh con (nu con b cch ly) cng c th kch thch
Trang 46 /147
c hocmon ny.
LI CH CA KHP NGM NG:
1- Gip li massage vo ng u dy thn kinh ni trn, phn x tit sa mt khong 2 pht t
khi u dy thn kinh c kch thch.
2- Gip li v vm hng trn "p vt sa" ngay phn ng dn sa phnh ra to nht mi t tit
sa, gip b b c nhiu hn, ng sa thng nhanh hn.
3 - V tr c nga gip b nut d hn (cm th t nut khi nga c v gp c,
s thy gc hm c 140o l d nut nht), ng thi khi u b k t ln ngc m gip cc ng sa
chy thng thong hn.
4- Gip to nn s chnh lch p sut trong hng v bn ngoi to thnh lc ht n nh v "bm
chc", gip ti u lng sa truyn t m sang con.
CCH C KHP NGM NG:
1- M chn t th nm hoc ngi thoi mi, ngi b p st vo ngi m (tip da cng tt).
2- Lau u ti m bng nc sch (hoc khi c sa, th lau bng sa m)
3- a nh ti chm mi trn ca b, nu b sn sng b, b s h ming rng (ch xem li
b l di ra pha trc).
4- mt bn tay m c b, u b nga ra thoi mi, cm b ta bu v m (phn di).
5- bn tay kia to thnh ch C, ngn tay ci n nh phia trn hng nh ti ln pha mi trn
ca b.
6- t mi di ca b vo mp di ca qung v (khong 1.5cm t chn ti) cho b bt u
ngm t mi di.
7- nh u ti lt qua mi trn vo ming b, b s t ng ngm c su v chc.
8- Nu b k m ming ln v k l li di ra, m u ti chm u mi b, b s c m ming
rng, m dng u ngn tay tru u li b, b th li di ra, ri sau m thc hin trong
vi giy 6 bc m t trn hnh minh ho. Trong thi gian tp cho b h ming rng v l li
di ra n ti m, cm k cho b ngm ti gi hay ti bnh nhe.
Trang 47 /147
V SAO K C KHP NGM NG:

1- b nm qu cao hoc xa m, c b gp li.
2- b ngm u ti, thay v qung v (b b ti bnh, ti gi trc - v ti gi ngm rt cn, li co
vo sau nu di khi b)
3- b khng i hoc cha tht s cn b (c th v b sa ngoi hoc bun ng), khng h
ming to ngm su
4- ngc m qu cng, nn qung v khng p vo c (vt bt vi git sa, v massage qung
v cho nm trc khi cho b b.
KHI K C C KHP NGM NG:

1- b d b tut ra trong khi b, khi cha b
2- sa non chm tit, sa gi xung k hoc t dn
3- u ti m b au (v u ti nhy cm sa ra, k phi ngm/ nt), gy "nt c g"
Betibuti tin rng vi chic "cha kho vng ny" cm s thnh cng trong cng cuc nui con sa
m!
Trang 48 /147
T th b m tt nht?
T TH B M no tt nht?
Cm no cn nh 1 bi vit trc ca Betibuti, ni v khp ngm ng?
Trong bi vit , betibuti c m t rt k c ch tit sa ban u da trn hocmon (endocrine),
v tr u dy thn kinh kch sa, v v tr li ca b ntn, cm cn nh k?
Hm nay, Betibuti tip tc pht trin trn ti vi t th b m. C 3 t th b m ph bin
l: "kiu m ru" (cradle hold), "kiu nm cnh (side-lying), kiu m bng (foodball hold thng p dng cho sinh i).
Rt l th v khi Betibuti nhn ra rng, mi t th ny, u li ca b massage qung v m
c hi khc nhau.
Tuy kiu m ru c v t nhin v ph bin nht, kiu m bng li kch sa tt nht, c bit l
trong tun u khi sa m c tit ra theo c ch hocmon (endocrine). C phi nh t th ny
m ngu nhin cc b m sinh i di do sa khi ncsm! Cm xem c phi chm ng l v tr
u dy thn kinh tit sa k?
Ti sao ht tun u, hoc khi lng sa n nh th cho d t th no cng k khc nhau, min
l b c khp ngm ng? V n thi im , c ch tit sa ch yu l c ch lc ht ti ch
(autocrine) ri. Vy cc m mi sinh, c th p dng t th m bng ny vi c b ngay trong
ngy u v trong tun u, nu c th.
C mt iu t c chia s trong cng ng NCSM l mi t th b gip thng mt s v tr tia
sa, ch k phai tt c cc tia sa trong bu v m, do , nu m ch cho con b 1 t th, s
khng ti u lng sa ca tuy v v tia sa, d b tnh trng tc tia sa d b vn b m u
n. Do , mt pp khc gip sa m c to, tit v b thng sut hn, l m v con nn
thay i linh hot cc t th b khc nhau!
Cm c, tham kho, p dng v gp phn qung b thng tin nui con sa m thnh cng cho
gia nh v bn b nh!
Trang 49 /147
Nui dng sinh hc

PHNG PHP "NUI DNG SINH HC", M P CON DA-TIP-DA
v CHO CON TI M TRC TIP
(nh minh ho: Con ng trong bng m trc khi cho i, v con ng trn ngc m sau khi
cho i.)
Chng ta cn ghi nh iu ny:
- Tr s sinh l mt THAI NHI, va tri qua nhng s thay i ln.
- Tr s sinh cn c tip tc nui dng sinh hc pht trin khng gin on.
- Tr s sinh cn cm thy yu thng, cn bit l c m ngay t lc cho i."
Betibuti nh n bi th "Bu tri trong qu trng" ca Xun Qunh:
"Ti cng khng hiu r
Ti sinh ra v sao
Ti p v mu nu
Bu tri trong qu trng
Bng thy nhiu gi lng
Bng thy nhiu nng reo
Bng ti thy thng yu
Ti bit l c m..."
I- Phng php "nui dng sinh hc" (biological nurturing) l g?
Trang 50 /147
Trc tin, chng ta lun lun phi nh rng b, khi cn l thai nhi, c nui dng sinh hc
bn trong c th m trong 9 thng. Thai nhi c cung cp mi trng nhit m p n nh t
thn nhit ca m, c bao bc trong mi trng tit trng ca nc i, c nghe hi th, nhp
tim, ting ni ca m, c cung cp tt c dng cht v oxy qua dy nhau ca m.
Th m ch sau vi pht, tt c th gii ca b thay i hon ton: "t th gii bo thai vo th
gii rng ln" (from womb to world). Do , chng ta phi hiu rng nui dng sinh hc sau
khi b sinh ra l to mi lin kt, l giai on chuyn tip ti cn thit gia th gii bo thai v
th gii ny cho b.
Vit Nam, v mt s ni trn th gii vn p dng theo pp c, hu nh tt c tr s sinh lun
c qun cht trong khn v c nm ring, hoc ngi khc b, v s b lnh, v s b bm
hi m, sau ny con khng tch c m m i lm, do pp m p con khng c Vit
Nam -- ngoi tr mt s trng hp c bit b sinh non, c nui kiu Kangaroo (KMC Kangaroo Mother Care).
Pp m p con "da-tip-da" (skin-to-skin) v kiu Kangaroo c chng minh c nng lc tip
tc nui b pht trin v hon chnh hiu qu nht. Tuy nhin, ch yu c p dng nui b
sinh non. T u nhng nm 2000, pp da-tip-da ny c thc hnh ti cc bnh vin trn
th gii v c WHO c bit khuyn khch cho TT C tr s sinh, k c tr sinh thng v
mnh kho.
Khng c bng chng khoa hc no cho thy rng b c nui theo pp da-tip-da b bm hi
m hn nhng tr em khc. Ngc li, tr c nui bng pp nui dng sinh hc pht trin tt,
th hin s t tin trong cc bc pht trin tip theo.
II- Phng php nui dng sinh hc c nhng li ch g?
1- Tng cng vic tip tc pht trin no: Da-tip-da l mt tri nghim "a gic quan" (multisensory) gip gia tng s pht trin cc mch thn kinh v s trng thnh ca no b. Ngoi ra,
nghin cu cho thy tr s sinh c p kiu Kangaroo c c nhiu thi gian ng yn v su,
gip mng li thn kinh t chc cc mu tng tc v pht trin no.
2- Gip tr an tm: c m p da-tip-da kiu Kangaroo, ch sau 20', nng hocmon stress
cortisol o c gim i ng k (hocmon ny c pht ra mt cch t nhin trong nhng pht
u sau khi cho i, gip kch hot mt s tuyn thn kinh, hcmon v men ni ti). V, c
bit l cm gic au ca b cng gim i ng k (cng t nhin ti gan vi pht u cho i,
khi h tun h tun hon thai nhi chuyn thnh h tun hon s sinh). Kt qu l, tr s sinh,
c m p thng xuyn t khc hn v t b kch ng hn.
Trang 51 /147
3- n nh thn nhit cho tr: Mc d, tr s sinh mnh kho c khong 2%-5% trng lng c
th l m m nu (brown adipose tissue) gip gi m c th b, b vn cn c da-tip-da vi
m iu chnh v n nh thn nhit, bi v duy tr nhit c th n nh l iu cn thit
cho s pht trin lin tc ca tr s sinh. Trong vng vi pht sau khi m bt u p con, phn
ngc ca m t ng iu chnh "lm mt" hoc "si m" cho b, p ng ng nhit
c th cn thit, gi l "c ch iu nhit" (thermoregulation). Tht l k diu, i vi m sinh
i, sinh ba v p tip da nhiu b cng mt lc, tng phn da ngc ca m c th iu nhit
p ng thn nhit ring ca mi b trong cng mt lc!
4- H tr pht trin h min nhim: H thng min dch ca em b c kch thch khi c m
p da-tip-da. H thng min dch trng thnh ca m truyn cc khng th thng qua ln da
ca m v sa m cho b, tng m cho da b v to mt lp bo v chng vi khun c hi
thm nhp qua da ca b.
5- Hp th dinh dng tt: Phng php m p con gip gim hocmon stress cortisol +
somatostatin tr s sinh, gip b hp th tt nht sa non ca m v chuyn ho nng lng d
tr t glycogen v m m trng(*), gip tiu ho v hp thu dng cht tt hn, gip nui no
ti u v gim cc vn tiu ha. Ch sau mt gi da-tip-da, h tiu ha ca tr s sinh khi
phc li s cn bng to nn "chc nng tiu ha" (GI function) ti u.
6- n nh nhp tim v nhp th: Nh c "dn dt" bi nhp tim v nhp th u n ca m,
v s iu tit ti u ca cc hocmon cn thit, nn khi c tip da vi m, c th b hc cch
t iu chnh c nhp th v nhp tim n inh. Kho st cho thy 75% trng hp hi th yu
v nhp tim chm c t iu chnh ch nh c m p da-tip-da.
7- Gia tng kh nng b m: Nghin cu cho thy tr s sinh c m p tip da sm ngay sau
khi cho i, c kh nng b m trong gi u tin gp hai ln so vi tr c qun khn. 60
pht da-tip-da lm tng hocmon prolactin m gip to sa v gip b b m lin tc.
Ngoi ra, phng php m p con da-tip-da v cho con b m sm cn gip m gim nhng
hocmon cn gim, gia tng nhng hocmon cn tng, gip m phc hi tm l v c th sau khi
sinh mt cch nhanh chng v t nhin.
(*) "C ch iu tit i ng" (counter-regulation - Betibuti s vit mt bi chi tit v c ch
ny) gip cn i nng ng trong mu v nng lng d tr 72g tr s sinh: Glycogen l
hnh thc d tr ca ng glucose, lng glycogen tr s sinh nhiu gp 3 ln lng
glycogen d tr ngi ln tnh theo t l trng lng c th v m m trng c d tr trong
thai nhi trong qu 3 thai k chim 10-12% trng lng. Sau khi b ct ri khi dy nhau 3g, nng
ng glucose tr s sinh gim thp nht, gi l h ng huyt s sinh sinh l tr sinh
thng v kho mnh (khng phi h ng huyt bnh l). Hin tng ny kch thch tuyn tu
to hocmon glucagon v kch hot c ch "iu tit i ng". C ch ny gip cn bng nng
Trang 52 /147
ng glucose trong mu bng cch "ti ch ng glucose t glycogen" (glycogenolysis) v

axit bo t do t m m trng (lipolysis of white adipose tissue) cung cp nng lng lin tc
cho b trong 72g u i, m bo thi gian d dy b nh tip nhn va lng sa non
ca m v cho nim mc rut hc "lp trnh u i" (Betibuti cng c bi vit v c ch "lp
trnh u i") m khng cn glucose/ sa ct b sung cho n khi sa gi ca m v di do.
III- Cch m thc hnh "nui dng sinh hc" b s sinh:
B ch mc t, ngi trn c p trn ngc trn ca m. B c p khn che kn lng,
hoc c p trn ngc trn ca m bn trong o m. Thi gian p cng sm cng tt ngay sau
khi cho i trong t nht 1 ting 1 ln, v cng lin tc cng tt. V b c b ti sa non m
trc tip cng sm cng tt, t 8 - 12 c trong 3 ngy u tin, nu c th, tip tc trong tun u
tin.
IV- Kt lun:
Th nn khi tr s sinh khc, chng ta c hai cch hiu v hai la chn:
1- cho rng b khc v i, cho rng sa non ca m khng no, nn cho b b 1 bnh sa cng
thc. Kt qu: b ngng khc v ng do cht gy bun ng casomorphin trong casien protein ca
sa b, thnh phn chnh ca sa ct.
2- hiu rng b khc do stress v b bt ng tch ri khi m, nn cho b c p da-tip-da vi
m. Kt qu: b ngng khc v ng say v hng c trn vn 7 li ch k trn.
T kin thc bi vit cung cp, Betibuti hy vng cc b m, ng b la chn cch 2 (ng nhng
him thy VN) thay v cch 1 (sai nhng rt ph bin), b c pht trin ti u.
---Tham kho thm (ting Anh): http://apps.who.int/rhl/newborn/gpcom/en/
Trang 53 /147
Ti me, Ti bnh - Cch tp b ti m, cch tp b ti bnh

Hm nay Betibuti chia s 1 ti lun c nhiu m quan tm:
"TI M, TI BNH"
- mun tp cho b ti bnh b b b sung sa m c vt ra, hoc chun b cho khi m i
lm li.
- thi im no l tt nht bt u tp cho b ti bnh hoc ti gi?
- loi ti bnh/ ti gi no l tt nht? ging ti m nht?
- nu b chn ti bnh, b ti m th tp li cho b nh th no?
1- Nhc li v Khp Ngm ng:
Bi vit ny i hi kin thc c bn ca cm v "khp ngm ng". M no cha r khi nim
"khp ngm ng" th tm c trc bi vit trn trang betibuti nhe!
Vi (cha phi l tt c) u im ca khp ngm ng:
- li massage qung v kch thch tit sa trong khi b;
- ng kn gia bu v m v mi, li b, khng cho sa thot ngc ra mi khi b nt, v b
khng hp thm khng kh vo khi b;
- khi b bt u nut, trong hng s gim p sut gip b bm cht vo bu v m v dng sa
c ht ra v nut nh nhng, hiu qu nht;
- u ti m chm su pha trn vm hng, li to thnh ng n sa vo thc qun khin b
Trang 54 /147
khng b sc.
2- V sao khng nn tp ti bnh cho b trc 6 tun tui:
C s khoa hc:
Theo phn tch khoa hc, cch ngm ti m v ti bnh (v ti gi/ v su) rt khc nhau, do , i
vi cm mong mun nui con bng sa m, KHNG NN cho b b ti bnh (hoc ngm ti gi)
TRC 6 TUN TUI, b thi gian thit lp n nh thi quen b m vi khp ngm
ng. Trong vi trng hp, b cn b sa m vt ra trc 6 tun tui, th nn t b bng cc
(ly) nh, hoc bng tha (mung).
[Hnh minh ho: Cm quan st hnh minh ho, c bit ch n v tr mi li khi b b bnh, v
v tr mi li ca b quen b bnh khi b m, so vi v tr mi li ca khp ngm ng nh
va m t.]
Bt k hnh thc ca ti nha (ni chung cho tt c cc loi ti bnh v ti gi), cho d trng ging ti
m n mc no, th cch ngm ti nha cng khc vi ti m.
- Bu v m c n hi v do cc tt, v thay i hnh dng khi a vo khun, do khi
b ngm su vo qung v, phn u ti v qung v s d dng thay i hnh dng, lp y v
che kn gia mi v li ca b, nh mt nt cao su y kn c chai vy.
- Ti nha c phn bu cng to, trng cng ging ti m, khi b ngm mi b cng loe ra khin
nhiu m lm tng l cch ngm ging y ti m. Nhng thc cht, bu ti nha cng to th b
cng ch ngm phn u ti, li hon ton khng a di ra di bu ti nh khp ngm ng,
m li co vo ta su u ti nha. Ti nha khng thay i hnh dng v khng y kn ca
ming nh ti m
- Rt nhiu hng sn sut bnh sa v ti gi c gng thit k v hnh thc v cht liu ti gi
cng ngy nhn cng ging nh ti m. Tuy nhin, h khng m t s khc bit so vi b sa m.
- Vi loi ti nha c bu nh thit k truyn thng, c b ngoi nhn t ging ti m nht. Loi ti
nha c bu nh, chiu su tng u ti v bu ti khong ngn tay ci ca ngi ln. Vi loi ti
ny b c th ngm su lt c u ti v bu ti nha, mi b chm n np vn, v u ti chm
vm hng ca b. Tuy nhin, ming b chm chm khng m ln, v li cng khng l di
thnh ng n sa.
3- Ri ro khi cho b ti bnh sm ngay sau khi sinh - hoc truoc 6 tun:
Khi b m, m b ngm ti m theo cch ngm ti bnh, th b s b khng c hiu qu, hay trn
Trang 55 /147
sa ra cnh mp, d b sc sa, b lu m khng no, hoc mau i tr li,.. m c cm gic mnh
khng sa, (d con b sa trn ra ngoi, khi khng cho con b sa chy t o), v phi cho
con dm sa ngoi cng lc cng nhiu.
Ngoi ra khi khng c khp ngm ng:
- b b v nut sa m khng hiu qu, nh hng n tc xung sa, khin b t chi ti m
trc tip.
- khi b ngm u ti, m s d b nt c g, b tt tuyn sa do b b khng hiu qu, sa khng
c b ra ht b ng...
Do , vic cho b ngm ti bnh/ ti gi ngay sau khi sanh, hoc b xen k gia m v bnh, hoc
tp b ti bnh trong 6 tun u, s nh hng n vic thnh lp "khp ngm ng" khi tr ti m,
nh hng trc tip n hiu qu v kh nng thnh cng ca vic b b m hon ton trong 6
thng u.
4- Cch tp ti bnh (Khng p dng trc 6 tun tui) chun b cho m i lm tr li.
- K c p b, khng b khc v c c cm vi vic ti bnh, phi kin nhn vi b
- Phn x c iu kin i vi b b m l mi hng ca m (qung v m c tinh du pht mi
hng c trng ca m gip b lin tng n bu sa m, do , vic tp ti bnh gip b c
thm phn x co iu kin mi, cho cch b mi, Betibuti khuyn khch b m p dng cc gi
sau:
- Nhng ln tp ti bnh u tin, b khng nhn thy, khng nghe ting, khng nghe mi ca m.
Ngha l m phi i hn ra khi phng, ra khi nh cng tt. Xit phng bng mi hng khc
thay i mi cho cn phng, hoc b be sang phng khc l.
- Ngi khc, k phi m, b b lm quen vi ti bnh.
- T th b b b cng khc vi t th b m, vd. xoay ngui ra ngoi, thay vi up vo sat ngui
nh b m...
- Tp khi gn gi u c b, khng tp lc b qu i, b mi chm i s hp tc tt hn.
(Khng nh quan nim tht i phi hp tc.)
- Nu b cha mun hp tc, cu gt, b c, th xc cho b VI THA cho i, ri li tp tip.
- Ch cho ti m vo bui m trong 1 tun, cho n khi b quen bnh ri th c th ti c hai bt k
lc no.
5- Gii php khc phc tp cho con ti m tr li, nu b t chi ti m:
C mt s b c th b c m v bnh qua li xen k. Nhng c nhng b ch chn mt cch,
hoc thi im ny thch 1 cch, thi im khc, li thch cch khc.
Trang 56 /147
Tuy nhin, con ti m trc tip bao gi cng l tt nht cho c m v con, vy nhng trng hp
con ch mun ti bnh, nhng m mun tp li cho con, betibuti ngh nh sau:
tp cho b ti m tr li, cm phi kin nhn v t tin. Tuyt i khng c cng thng c p
b ti m tr li, khin b c c cm vi vic b m.
Betibuti ngh cch khc phc nh sau:
- ngng khng cho b ti bnh, v cho b n sa bng tha (mung)/ cc (ly) nh, trong 2, 3 c..
tuyt i khng ngm ti gi trong qu trnh ny
- b s no, nhng b s c nhu cu c mt ti, v s n thi im b sn sng ti m tr li
c mt ti m
- bit khi no b sn sng tr li, m nm cnh b v a ti th cho b, nu b sn sng b s
ch ng tm ti m mt, nu b cha sn sng th m li th li nhng c sau.
Kt lun:
V quan trng nht l m phi tp cho b khp ngm ng khi b m [tham kho hng dn ti
trang Betibuti.]
y l nhng gi da trn nhng hiu bit khoa hc v tm l v sc kho ca b, d nhin,
cn c nhiu cch tp khc m cm c th trao i v chia s kinh nghim Betibuti tip tc b
sung v h tr tt hn cho cc b m khc na.
Chc cm yn tm v lun ch ng v thnh cng trong cng cuc nui con sa m, khi nh,
cng nh khi i lm tr li!
Trang 57 /147
Ti m trc tip c li ich ntn so vi ti sa m bng bnh

B M TRC TIP V B SA M BNG BNH SA KHC NHAU NH TH NO?
Hnh minh ho: + ng tc ngm, vt, mt, nut sa khi b b m trc tip + tuyn du trn
qung v + dng c tip sa (supplementer feeding)
Trong vi dp trc y, Betituti c nhc n th t u tin nui tr s sinh v tr nh:
1- Sa m b trc tip
2- Sa m vt ra
3- Sa i xin ca m khc
...
4- Sct
(UNICEF 2005)
Trong phm vi bi vit ny, Betibuti ch xem xt n 3 mc u, v tm hiu xem c nhng cch
lm no con con c hng nhiu li ch nht t sa m.
1- Li ch dinh dng khi b m trc tip:
- Sa m c sn xut ti ngon ngay trc v trong khi con b, sa u nh hn, gii kht v
kch thch ngon ming, nh mt mn khai v cn thit, sa sau nh ba chnh c tng bo
ng thi vi thi gian cc dch tiu ho, tu, mt c tit ra y gip tiu ho v hp th
Trang 58 /147
cht (c bit l cht bo) mt cch hiu qu nht. (a)

- Sa non, sa chuyn tip, sa gi c hm lng cc cht ph hp nht vi ngy/ thng tui ca
con.
- Sa b sinh non, sa b sinh thng cng c hm lng ph hp nht cho b.
- Sa ngy, sa m, sa h, sa ng, c hm lng cc cht thch ng linh hot trong tng c
b.
- Sa m c nhit n nh trong sut c b, bo ton mi thnh phn dinh dng cho b.
Ngoi ra, dng cht trong sa m dng ho sinh "thn thin" v d hp th nht cho c th b,
v lun i km vi cc loi men tiu ho tng ng c trong sa m hoc trong c th b, gip
c th b hp th tt nht cc cht dinh dng cn thit cho giai on pht trin nim mc, no
v h thng thn kinh.
Nu sa m khng c b trc tip, m vt ra b ngay, th ch km im (a), nu sa m tr
ng dng sau ny th khng c c s tinh t, linh hot theo ba, theo ngy, nhng vn m
bo dng cht cho b.
2- Li ch "bo v" khi b m trc tip:
Qung v m, nu cm quan st s thy, c nhng ht lm cm l cc l thot ca tuyn du
(Montgomery/ Areola glands) gip to mi hng, dng da, gi m v tit trng phn u ti v
qung v. Do , bnh sa m/ nm v m lun c tit trng sn cho con, m khng cn n
mt loi ho cht tit trng no. (a)
Sa m gm c: dng cht v cc yu t bo v (gm H MIN NHIM TNG QUT (nonspecific immune system) nh men vi sinh pro-biotic, cc phn t khng th di do trong sa m
v H MIN NHIM THCH NG (adaptive immune system) nh SIga, Ig, bch cu...
Khi mi trng ca con (v/ hoc m) c tip xc vi mt loi khun c hi hay mm bnh no
, hoc con (v/ hoc m) b bnh, h min nhim thch ng s to nn nhng khng th cn
thit cho con chng li loi khun/ mm bnh .
Khi con b m trc tip, con s nhn c kp thi cc khng th cn thit, bn cnh nhng
khng th tng qut c sn trong sa m.
(Betibuti s c mt bi vit chi tit trong tng lai v H MIN NHIM THCH NG.)
Do :
nu con khng b m trc tip m vt ra b ngay th cng ch km im (a),
nu con b sa tr lnh, tr ng sau mt thi gian, th con vn c c H MIN NHIM
TNG QUT, nhng h min nhim thch ng c th k cn tc dng na.
nu con b sa xin un ln 70oC th con nhn c gn nh y dng cht, nhng thiu
cc yu t bo v. (ng no, th vn hn sct, v dng cht ca sct cng kh hp th hn, m
Trang 59 /147
cng khng c t khng th no.)

3- Li ch pht trin rng hm mt, tai mi hng:
C mt iu cm c th cha tng nghe ni n l li ch ny.
Cm c th nghe gii thch rng nm ti gi lm y rng ra pha ngoi gy h rng. Cch gii
thch ny k chnh xc. Cc thng tin di y v li ch vn ng c hm mt s gip a ra li
gii ng.
ng tc b theo khp ngm ng l mt ng tc phi hp: ngm, vt, mt, nut gip vn ng
ton din cc c vng hm mt, v li, cch b ny lin tc trong nhiu nm u i gip c v
xng hm, khoang tai, mi, hng.
Xng hm tr b m pht trin hn, rng hn v khp 2 hm rng tt hn, gip cho rng vnh
vin mc ln d hn, ng v tr v khng b chen cht gy h, lch, li s.
Mc pht trin ti u khoang tai mi hng cng gip tng kh nng th v thnh lc
Mc pht trin ca c lng v cung hng cng ti u kh nng pht m (ni/ ca ht) ca b
(ng tc b bnh ch yu ch l ngm v nut, v sa bnh t chy xung ch khng cn cc c
hm mt v li phi mt v vt.)
Ngoi ra, cht tinh bt (ng) trong sa m l Lactose, ch phn hu trong rut, khng phn
hu trn ming, nn khng gy su rng. Sa m chng vim nhim v khng khun, nn nu b
sc vo tai, mi, hng k gy vim nhim. (B b sa m trc tip hay bnh u c c li ch
ny.)
4- Li ch tm l v tnh cm khi con b m trc tip:
y l li ch r rt nht. Mi dy tnh mu t, cm gic hnh phc, an tm, bnh yn m m v
con c c khi con c m m st vo ngi v cho b trc tip sut nhiu nm thng u
i.
5- Li ch ch ng nhu cu dinh dng ca c th:
Cng ngy chng ta cng nghe nhiu hn phng php nui con b ch ng (Baby-led). i
vi b s sinh th c khuyn khch cho b m trc tip theo nhu cu (on-demand) v da-tipda. y l mt i hi kh i vi nhiu b m, mun kim sot mi th trong vic nui con. Do
trong mt cng ng nui con bng sct, ngi ta bn nhiu v lng b vo v v cn nng ca
b, khin cc m cho con b trc tip cm thy bt an, mt ch ng, mt kim sot, nn la
chn cch "trung gian" l vt sa m ra cho b b bnh.
Trang 60 /147
6- Tit kim tin v thi gian mua cc dng c, vt/ ht sa, tit trng, bo qun...
Kt lun:
Th nn, khi hiu nhng li ch ny, Betibuti hy vng cc m s c gng ti a trong hon
cnh ca mnh, c bit l khi m cha i lm, cch lm ng khi nui con sa m.
Ch ng khng phi l o c lng sa b b vo, m ch ng chnh l con c b m
trc tip cng nhiu cng tt, l m hc v p dng cc k nng sau, yn tm bit rng con b
, b tt m khng cn quan tm n dung lng:
khng cho con b bnh, ti gi sm (trc 6 tun) m bo con b m vi khp ngm ng
cch cho con n bng cc (cup-feeding), bng tay (finger-feeding), bng tha (spoon-feeding),
bng dng c b sung sa (supplementer-feeding)
cch quan st v nghe ting nut sa ca con
cch cm nhn bu v nh i sau khi con b
cch quan st cm gic no ph ca con sau c b
cch quan st mu da v nh mt ca con khi con tnh to
cch nhn xt phn v nc tiu ca con theo tui
cch hiu tng trng v cc ct mc vn ng theo thng tui theo tiu chun ng ca WHO
Hu ht cc k nng ny (hoc s) c chia s trn trang FB Betibuti v cng ng Hi Sa
M (Be ti bu ti) gip cc m c thm k nng cc m t tin hn.
Trang 61 /147
Cch vt v tr sa non trc khi sinh

C CH SN XUT SA NON V CCH VT TR SA NON TRC KHI SINH
Cm cn c k p dng an ton.
1- Sa non c trong bu v m t khi no?
C th m bt u sn xut SA NON (Colostrum) t gia thai k. Thng thng khong tun
16 - 20 ca thai k (m sinh con r c th thy sa non sm hn) trong bu v m din ra qu
trnh hon chnh ca t bo to sa (lactocytes - nang sa) v nhng git sa non u tin bt
u c to y gi l Giai on To sa 1 (Lactogenesis I). giai on ny, khong cch
gia cc nang sa cn cha kn, do s lu thng qua li gia huyt thanh (mu) v sa kh
cao, v vy sa non c th c mu hi ca mu, mu nhum hng, mu vng cam hoc mu
vng nht (ch khng trng nh sa gi (Mature Milk) Giai on To sa 2 khi hnh thc, cht
thay i v lng sa gia tng ng k.)
Betibuti c rt nhiu bi vit v tc dng ca sa non trong 72 gi u i, cng nh tc hi
ca sct v bnh sa i vi b s sinh. Cm nn tham kho li cc bi vit hiu v sao vic
nhng c b u i l sa non ca m l cc k quan trng.
2- Vt sa non trc khi sinh lm g?
Hc cch vt tay, thu hoch dn dn v d tr SA NON t trc khi sinh l mt k nng cn
thit cho cc b m. Ngay sau khi sinh, b cn c CH B HON TON SA NON ca m.
Tuy nhin, trong mt s tnh hung c bit, do quy trnh ca Bnh vin, do sc khe ca m
hoc con, con c th phi cch ly khi m, sa non tr sn ca m s cc k hu dng.
Cc tnh hung c bit bao gm:
M b tiu ng/ tiu ng thai k
M c ch nh sinh m
M c bt thng bu v/ u ti
B b h hm ch
Cc tnh hung sc khe khc ca m/ con ngay sau khi sinh
3- Vt sa non vo thi im no l thch hp?
Trang 62 /147
Cm c th thnh thong khi tm hoc chm sc bu v, c th thy sa non t tun 32 n 34 ca

thai k. Tuy nhin, vic thu hoch sa c th tht s bt u t tun th 36, khi sa non c th
nh git d dng hn.
Chm sc bu v ng cch trong thai k cng gip cho sa non ca m c sn xut v tit ra
d dng hn. Cm bu nn tham kho v p dng bi vit Chm sc bu v m Phn 1, p
dng nh.
4- Vt sa non nh th no cho ng v an ton?
Tuyt i khng c dng bt c my ht sa no ht sa non trc khi sinh, m ch c
vt nh nhng bng tay. Cch vt tay d hc v d thun thc sau mt vi ln thc hnh. V k
nng ny rt c ch v sau ny trong qu trnh nui con sa m lu di.
Sa non giai on ny c "thu hoch tng git" nh sau:
vt tay ch 3 n 5 pht / ln x 3 - 5 ln/ ngy.
dng ng tim tit trng (5ml - khng kim) thu tng git sa non
gi ti nylon tit trng gc ban u, cho ng tim c sa vo, ghi ngy, dn li trc khi tr
lnh (dn tm, nu cha y)
thu tip sa non vo ng tim cho n khi y 1 ng 5 ml (khng qu 3 ngy)
1 ng tim y (hoc sau 3 ngy) th nim kn ti nylon v chuyn sang tr ng trong 1 hp kn
(vd. Lock n Lock).
V sa non kh c v do nn chy chm v khng ra thnh tia nh sa gi, nn nu mi ln vt
m thu c 0.5ml - 1ml, m c th thu c 2.5ml - 5ml/ ngy l kt qu rt tt ri.
Lng sa non thu c ny c v khng nhiu, tuy nhin nu cm nh trong cc bi trc
Betibuti c m t dung tch d dy ca b s sinh trong ngy u ch 5 - 7ml, c ngha b cng
ch cn b 5 - 7ml/ c, cm s hiu v sao mt lng sa nh thu hoch trong vi tun cng va
cho con trong ngy u nu cn.
c n y, chc hn c nhiu m vn thc mc, lo lng, v hu ht cm c th c khuyn
khng c vn v, kch thch u ti v s kch thch chuyn d, sinh sm.
Vic massage v vt sa ny cng c th gy co tht t cung nh, nhng cch vt v thi gian
nh m t trong bi vit ny l an ton v khng kch ng chuyn d (ging nh nhng cn
chuyn d gi khng mnh gy sinh non), tr khi m sn trong tnh trng "do sinh
sm" t trc tun 36.
Phng php vt tr sa trc khi sinh ny c chnh thc gii thiu trong nhiu ti liu ca
cc t chc chuyn mn v sa m, (nh Ti liu hng dn s 2811 nm 2008 ca La Lch
Trang 63 /147
League GB, Ti liu hng dn s 322591 ca Captial and Coast District Health Board New
Zealand)
5- Cch t vt sa bng tay?
Ra tay sch bng x phng
chm bu v bng khn m (hoc vt sau khi tm vi sen m)
massage bu v (c th p dng pp massage 3' ca Betibuti)
ng tc vt gm 3 bc: t - n - vt
t ngn tay ci pha trn qung v v ngn tay tr di qung v, cch chn ti khong 3cm 4cm (u ngn tay ci, u ti v u ngn tr thng hng)
n gi cc u ngn tay c nh trn da, n ngc vo thnh ngc
Vt: p hai u ngn tay v pha u ti vt nh nhng
Lp li ng tc ny nhp nhng theo 3 bc cho n khi thy nhng git sa non tit ra khi
u ti.
Dng ng tim ht "thu hoch" tng git sa non ny
6- Cho b b sa non tr sn ny nh th no tt nht?
Khi i sinh, b m b mang sa ng ny trong hp kn v ti tr lnh v gi vo ngn ng t
lnh ca Bnh vin.
Khi cn dng, b m b s ngm c ng tim ( nguyn trong nylon tit trng) vo nc m,
hay my hm sa, v t cho b n t ng tim + mt ngn tay b/ m (finger-feeding nh hnh
minh ho). Mi c 5ml, c th cch c 1g - 1.5g trong ngy u, cho n khi b c v vi m,
da-tip-da v b m trc tip.
V lng sa rt nh, nn khng nn chuyn sa qua nhiu dng c khc, v s lm hao tn
nhng git sa qu gi ny.
7- ngha ca vic vt sa non trc khi sinh:
Gip m hiu c c ch to sa non trong thai k v t tin rng trong bu v m c sn
sng sa cho con, ch khng phi ch sa v nh quan nim sai lm ph bin hin nay.
Gip m nhn thy hnh thc (c, do nn d nut) v dung lng t i ca sa non l ph hp
vi kh nng mt nut ca con v ph hp vi dung tch d dy s sinh.
Gip m c c mt k nng hu ch ca qu trnh nui con sa m, s dng sau ny, khi b
cng ngc, cng sa, tr sa v.v. m khng phi ph thuc vo my ht sa
Gip cho trong mi tnh hung, phng h, b lun c sn sa non ca m vic "lp trnh u
Trang 64 /147
i" ca nim mc rut c hon ho

Gip m yn tm chun b cho nhng ngy sp sinh, v m tin tng rng cho d m hoc cc
ch nh cch ly m, con vn c sa non ca m cho nhng c b u tin.
Chc cc m nui con sa m y t tin!
CHT LNG SA M
Phn 1:Cht lng sa m, ch dinh dng ca m
Khi mang thai v nui con b m, cm nhn c v s li khuyn v dinh dng v nhng li
bnh lun v cht lng sa m, chng bit nh th no mi l ng.
Hnh nh minh ho: Sa m l "sa buffet", sa ct l "sa c + ho cht".
**Bi vit p dng cho m mnh kho, dinh dng v tng cn tt trong qu trnh mang thai.
Khng p dng cho m suy dinh dng hoc c th trng suy nhc.**
A - Sa m gm nhng cht g, v c ch to nh th no?
Sa m c hng ngn cht, ngoi nhng thnh phn chnh [m sa ct lun c gng sao chp], n
nay khoa hc nghin cu khong 200 cht, cn rt nhiu thnh phn khc ca sa m vn
cha c nghin cu ht. Tuy nhin, theo c tnh "c im ging loi", sa ca loi no l ti
Trang 65 /147
u cho loi , th tt c cc thnh phn ca sa m u l tt nht cho con.

Sa m c ch to theo "cng thc nh sn", trung bnh mi lt sa gi (matured milk) cha
khong 700 kcal, 890mL nc, 74 g cht bt ng, 42g cht bo, v 13g cht m, tuy thnh
phn cht c thay i linh hot, nhng lun trong mt ngng ti u nht nh, tnh trn 24 gi,
v sa m thay i trong mi c (sa trc, sa sau) v cc c khng ging y nhau.
Mt s thnh phn chnh trong sa m ch yu c sn xut ti ch ngay trong "nan sa"
(lactocyte) ca tuyn v t cc phn t hu c vi sinh trong c th m, khng ph thuc vo ch
dinh dng ca m trong thi gian cho con b.
Mt s thnh phn khc trong sa m, c truyn trc tip t huyt thanh ca m vo thi im
to sa, c ngha l c ph thuc vo ch dinh dng hng ngy/ tng ba n ca m.
1- Cc CHT C HM LNG N NH, ch yu c sn xut trong nang sa, KHNG
PH THUC CH DINH DNG CA M khi cho con b:
+ CHT M (PROTEIN) cung cp amino-acid cho b, gip tng trng c v xng, to
khng th, lm dung mi cho hocmon, to cc men cn thit.
- WHEY protein chim 60%, nhiu gp 5 ln hm lng trong sa ct. Bn cnh chc nng dinh
dng cho b, whey protein c chc nng bo v (a-lactalbumin, lysozyne, lactoferrin,
immoglobulin...), o thi cht d tha, cht c, t bo l. Whey protein sa m dng lng,
tiu ho v hp th d dng trong rut ca b gip hon chnh nim mc rut, to khng th...
- CASIEN protein chim 40%, c chc nng chnh l m dinh dng, kt ta trong rut dng
mm nh u ph (tu h) d tiu ho hp th, do phn thi ra mm, nh khng gy to bn
cho b.
[Trong khi , thnh phn chnh ca sa ct l CASIEN protein b, Betibuti c nhc n cht
an thn CASOMORPHINE trong casien protein trong sa ct mt bi vit khc. Casien b trong
sa ct hm lng ln kt ta trong rut dai v kh tiu dng cao su, khin phn thi cng d gy
to bn.]
+ KHNG TH (th ng):
Mt s khng th (protein) c truyn t huyt thanh ca m theo th trng hng ngy ca m
vo sa m cho b. Ngay khi m tip xc 1 loi vi khun (c ngha l b cng c kh nng tip
xc loi vi khun ny khi tip xc vi m), khng th i vi loi khun s c to ra v
truyn vo sa m, gip b c sn kh nng chng khun, b c bo v ti u.
Trang 66 /147
+ CC HP CHT NPN (NON-PROTEIN NITROGEN): c hn 200 loi hp cht NPN trong

sa m: taurine, carnitine, amino-sugar, nucleic acid,... gip pht trin no, vng mc, gan. Ngoi
ra, NPN cn lm dung mi cho cc vi khun c ch, gip c th iu tit i ng (Betibuti cng
c 1 bi vit v c ch iu tit i ng) s dng nng lng v cht dinh dng d tr khi
cn thit.
+ CHT BT NG (CARBOHYDRATE)
- DISACCHARIDE LACTOSE cn gi l ng lactose, l thnh phn chnh trong sa m,
cung cp 40% nng lng cn thit cho s tng trng ca b.
Lactose l thnh phn n nh nht trong sa gi, khng ph thuc v ch dinh dng hng
ngy ca m. Hm lng lactose trong sa m l cao nht trong tt c cc loi nui con bng sa
m, ph hp v c im ca loi ngi l no b tip tc pht trin ng k trong 2 nm u i.
Lng sa non u tin c to sn trong tuyn v t khon gia thai k c hm lng lactose
23g/L va l thc n u tin ca b, va gip "ht nc" vo tuyn v kch thch qu trnh
to sa trong cc nan sa ngay sau khi sinh. Lactose cng gip gia tng vic hp th canxi v st.
Lactose khng phn hu trong ming m ch phn hu ti thnh rut non bi men lactase thnh
GLUCOSE v GALACTOSE. (Do , b b m bui m khng b h rng sa, nh b b sa
ct.) Glucose c bit cn thit cho vic pht trin b no v galactose cn thit cho vic pht trin
h thn kinh trung ng.
+ CHT BO (LIPID)
Cht bo trong sa m cung cp 50% nng lng cho b. Mc d s lng acid-bo v tng
nng lng khng i, cht bo thay i trong c b t l nghch vi trng ca tuyn v. C
ngha u c sa t bo, cui c sa nhiu bo. Tuyn v c b/ ht cn thng xuyn hn,
sa s bo hn.
Cht bo trong sa m ch yu l TRIGlYCERIDE, v cc acid-bo di v trung (long and
medium fatty acid), AA v DHA l nhng acid bo di c di do trong sa m, gip pht trin
vng mc, b no, cc m thn kinh v h min nhim.
[AA v DHA khng c trong sa b. Loi AA v DHA b sung trong mt s sa ct l cht bo
ng vt/ thc vt qua tc ng bin i cu trc phn t, nhng khng hon ton ging vi AA
v DHA trong sa m.]
Mt thnh phn bo hu ch trong sa m l CHOLESTEROL, 100mg/L - 150mg/L va nhu
cu to v t bo v cn thit cho vic tng trng no ca tr nh. Do c cung cp y
Trang 67 /147
nhu cu, nn c th b s dng trc tip lng cholesterol ny m khng cn t to, hay d tr.
[Ngc li, sa ct khng c cholesterol, p ng nhu cu ca c th, c th nhng b b sa
ct s kch hot kh nng t to v lu tr cholesterol, khi trng thnh c th vn to v tr, sinh
d tha cholosterole nhm ny.]
PHOSPHOLIPIDS cng l mt thnh phn cht bo trong sa m c vai tr quan trng trong
vic pht trin vng mc, h thn kinh trung ng v b no.
MHO: (human milk oligosaccharides) l mt loi axit bo ngn c tnh nng y cht thi v vi
khun ra khi rut, ging nh tc dng ca cht x (trong sa m khng c cht x). Do , b
b m hon ton khng b to bn hay tiu chy d b i nhiu ln 1 ngy hay nhiu ngy 1 ln
phn vn mm, vng.
Cht bo cn l dung mi gip hp th mt s vitamin quan trng.
+ CAN XI (Calcium)
Trong khi hu ht cc vitamin v khong cht c hm lng rt nh (vi lng) trong sa m v
ph thuc v ch dinh dng hng ngy ca m, Canxi l khong cht c hm lng ln
(250mg/L - 300mg/L) trong sa m khng ph thuc vo ch dinh dng v nng canxi
trong mu ca m.
Canxi c ch nhiu nht, do th hin r nht trong s pht trin ca tr nh qua chiu cao v
cn nng. Canxi (Phospho v Magnesium) gip pht trin xng, chc nng c, chc nng tim.
Canxi trong sa m c c tnh sinh hc d hp th nht cho b. Hu ht canxi trong sa m b
c th hp th c hon ton khin b cng cp kho mnh.
[Canxi, st km trong sa ct c hm lng cao hn sa m, nhng dng kh hp th, b thi ra
ngoi nhiu qua phn v nc tiu, khin h tiu ho v h bi tit phi lm vic vt v hn.]
+ CHT ST:
Cn to hng cu. Tng t nh canxi, cht st c hm lng rt nh v n nh trong sa
m, khng ph thuc vo ch dinh dng hng ngy ca m. Cht st trong sa m c ly
t mu m. C th b hp th c 50% - 70% cht st trong sa m, nhng ch hp th c
5% - 10% cht st trong sa ct. Tr b sa ct, k hp th st c nguy c thiu mu.
Mt em b b m hoang ton kh c th thiu bt k mt cht quang trng no. Loi ngi vn
c nui hon ton bng sa m cho n khi sa ct ra i trong th k trc.
Trang 68 /147
B ch cn mt lng cht st thp hn chun bnh thng hon ton mnh kho. B sung st
trc tip cho b b m l mt ch nh cn phi xem xt li, v c th nguy him nu ch nh k
chnh xc v dng lu di. B sung st c th gy to bn, v ng c nu d tha. Trong cc
protein bo v (mt thnh phn ca h min nhim) ca sa m c lactoferrin v transferrin, c
chc nng "bt" cc vi khun gy bnh o thi ra ngoi qua phn, hoc nc tiu. Khi c th
b tha st, lactoferrin v transferrin thay v bt vi khun th s "bt" cc phn t st tha thi
ra ngoi, lm gim kh nng bt vi khun cn thit ca h min nhim.
+ NG, KM:
Cn cho cc phn ng ho hc trong c th, km cn cho men, chc nng min nhim, cha lnh
vt thng, to protein, phn chia t bo, to DNA. Km trong sa m dng vi sinh sn sng
hp th. M khng cn bi dng c bit, sa m vn m bo c cc khong cht ny.
+ NC:
Nc chim 89% thnh phn ca sa m, khi m khng ung nc (khong 12 ly x 250ml /
ngy u n trong 24g) lng sa sn xut c s t i (k nh hng n cht lng sa).
2- Cc CHT C HM LNG PH THUC vo CH DINH DNG CA M khi
cho con b:
+ VITAMIN A:
Vitamin A cn cho th gic v duy tr cu trc da (biu b). Sa m l ngun cung cp vitamin A
(retinol) di do c ly t nng vitamin A trong mu ca m. Khuyn khch m n nhiu
thc phm c mu giu vitamin A v ung b sung vitamin tng lng vitamin A trong sa
m. Khuyn khch b b sa m nhn vitamin A trc tip t sa, khng khuyn khch b sung
vitamin A trc tip cho b.
+ VITAMIN D:
Vitamin D cn cho vic pht trin xng, to t bo, phng chng mt s nguy c (cao p, ri
lon c ch to khng th ch ng...). Sa m c th cung cp lng vitamin D cn thit hon
ho cho b. M cn b sung vitamin D trong qu 2 v qu 3 ca thai k v phi nng 45% da,
15' mi ngy, sa m cung cp vitamin D hon ho cho b. B cng c khuyn khch phi
nng sng sng 45% da, 15' mi ngy.
Lng vitamin D bao nhiu l chun, cha c xc nh cho ton cu. Lng vitamin D trong
c th ph thuc vo vic tip xc vi nh nng mt tri, do khc nhau gia tng v tr a l,
kh hu, thi tit theo ma, phong cch sinh hot, mu da, la tui... cc nc n i lnh (nh
Trang 69 /147
Canada, M, Bc u) kh nng tip xc 45% da trong nng hng ngy l khng kh thi, hoc
kh nng tng ozon b mng v nguy c ung th da cao (nh c, New Zealand), th b m v b
c ch nh ung D b sung lin tc trong sut thi gian k tip xc nng. Do , x nng m
quanh nm nh Vit Nam (tr vi thng ma ng lnh min Bc), k khuyn khch tr em b
sung vitamin D git, m khuyn khch b b sa m nhn c lng vitamin D cn thit.
Hin nay VN, mt quan nim sai lch c lan truyn rng ri trong cng ng "rng tc chiu
lim, rng tc vnh khn", tr va ng va vn mnh, thnh thong gng ngi mt, l thiu
canxi. Tuy nhin c 3 biu hin ny u l biu hin chung t nhin ca tr kho mnh. (Khi s
con mnh thiu canxi, nhiu m tham kho thng tin M, Canada, Anh, c, thy bn b c con
bn c Bsi ch nh ung D... nn t ng b sung vitamin D git cho b ung, c khi lu di
n 12, 18 thng.) Ung D nh th dn n tha vitamin D. Vitamin D l loi vitamin khng t
o thi khi c th khi d tha, m s t ng trong bng quang gy mt mi, bing n, chng
mt, v lu di gy vi ho xng, ng vi trong thn, tc hi lu di khng nh.
+ Vitamin E
Vitamin E gip bo v lp mng cc t bo khi b oxy ho, lo ho, gim stress (intra-patrum
stress). Sa m di do vitamin E. Vitamin E cn hp th trong cht bo, do c hp th tt
hn trong sa sau (hindmilk) nhiu bo. Trong ch n ung thng thng ca m, cng d
dng c vitamin E cho m v con, khng cn b sung thm dng thuc.
+ Vitamin K
Vitamin K gip ng mu, nhn t m qua sa m. Tr s sinh c tim Vitamin K mt ln duy
nht ngay sau khi sinh. Sau , nhn t sa m v khng cn b sung na. M c khuyn
khch n nhiu rau qu c mu xanh.
+ Vitamin C:
Vitamin C gip chng oxy ho, gip hp th cht st, chng d ng, tng sc khng. C th b
khng t to vitamin C, m ch nhn c vitamin C t sa m, do ph thuc trc tip vo
khu phn n ca m. Ch C t thc phm mi gip gia tng lng C trong sa m. M cn c
n nhiu rau c, tri cy mu xanh, mu vng, mu cam giu C nh bng ci xanh, ci, u ...
(ngoi tr h cam chanh c nhiu axit c th lm nng d dy, c bit cc b b tr nhiu, hoc
tro ngc thc qun.)
+ Vitamin B (cc loi B1, B2, B6, B12...):
Gip chuyn ho nng lng trong t bo, c nhn t huyt thanh ca m di do. M c
khuyn khch n cc thc phm giu vitamin B: chui, khoai tay, c hi, gian, ng cc, go lt,
Trang 70 /147
cc sf sa...
+ Mui v Clo (Sodium, Cloride): cn st trng v chng vim cho m v b. Khi m b vim
tuyn sa, nng mui trong sa m tng ln gip chng vim cho m v b c th b m bnh
thng.
+ I-t: Cn to hocmon tuyn gip cn cho qu trnh pht trin no trong thai k v trn i.
nh hng bi ch dinh dng ca m. M cn n cc thc n giu i-t nh c bin, hi sn,
rong bin v mui i-t. nhng vng thiu i-t, b m cn c ung b sung i-t.
+ Flo: Cn cho qu trnh to xng, lm chc lp v xng v rng. Ch cn mt lng rt nh,
c y trong sa m. Nhiu ni c ngun nc b sung flo, m khng cn dinh dng c
bit hay b sung flo. [i vi sa ct c flo, nu c pha vi ngun nc cng c flo, b
ung sa ny s b hin tng tha flo (florosis) s b vi ho sm.]
-----Cn tip Phn 2----
Phn 2:Cht lng sa m, ch dinh dng ca m

Sau khi c phn 1, cm c nh cht no c to trong nang sa v k ph thuc vo dinh dng
ca m, cht no ph thuc vo thc n hng ngy ca m k? Cm thc mc sao li nh th?
Trang 71 /147
Vy m c cn bi dng khng? n ung th no l hp l nht cho c m v con?

3- MU, M XNG, M M v M C ca m m bo hm lng dinh dng n nh
cho sa m:
Trong c th ca ngi trng thnh mnh kho, u c sn nng lng v cht dinh dng d
tr. c bit, lng cht d tr ny rt cao b m sau sinh v sn sng lm nguyn liu ch
to sa tt nht cho con.
Dinh dng lun c u tin sn xut sa theo "cng thc sa m" m bo lun cht cho
con (cng nh qu trnh nui con trong thai k qua dy nhau).
Khi m khng bi dng cht bt ng v cht bo, c th m s to sa bo t m m d tr
ca m, phn tch thnh glucose v acid bo di - tt nht cho b. Khi m bi dng nhiu bo
trong khu phn n sau sinh, s lng acid bo trong sa m vn tng t, nhng loi phn t
acid bo s thay i (phn t acid bo ng vt, acid bo thc vt...) nhng acid bo ny, tuy
nhin l acid bo trung, acid bo trong sa ct l acid bo trung, khng tt bng sa lm t m m
ca m.
Tng t, c th m s ly canxi t m xng ca m phn tch thnh canxi dng d hp th
cho con. Hm lng canxi trong sa m c lp thnh cng thc trong qu trnh mang thai,
v khng thay i trong qu trnh to sa. Protein cng c ly t m c ca m, nu ch
dinh dng ca m qu t protein. Cht st c ly t mu ca m.
C ch ny hot ng n nh sut qu trnh sn xut sa m t khi bt u to sa cho n khi
cai sa, gip m nui con v gim cn mt cch t nhin.
Sa m c "nu cho con" ngay trong tuyn v theo tng c, bt u bng mn khai v nh
nhiu nc, sau phn tch cht bo t cc m d tr ca m a vo sa mt nhiu thi
gian hn, nn cht bo c trong sa tng dn v sau c b. Tuyn v cng t sa, cht bo
cng nhiu. B m trc tip, sa sau "nng" dn, b quen dn vi cm gic no, v bit khi no l
"va bng". Sa m khng c mu sc, bo, c khng thay i nh sa ct. Do , nu
nhn sa bo nhiu, bo t, mu trng mu vng nhn nh l sa long hay c, c cht hay
ht cht l hon ton khng ng, v cht bo khng phi l cht b duy nht trong sa m.
Cng ln con tng cn cng t. Khng phi "con cng ln, sa m cng mt cht", m v con
cng ngy cng bit nhiu, thc nhiu, vn ng nhiu, giao tip v pht trin nhn thc nhiu..
cc hot ng , c bit l kh nng nhn thc, tiu hao nhiu nng lng. Tr cng lanh li,
cng tng cn t i so vi 1, 2 thng u. Do , nng lng cn li tng cn gim i l hon
ton bnh thng v kho mnh. Khng c "sa nng", "sa mt". Sa m khng mt cht khi
m khng bi dng, hoc ngoi 6 thng hay ngoi 1 nm, nh quan nim sai lm trong cng
Trang 72 /147
ng.
Nhiu nghin cu khoa hc, kho st cht lng sa m cc tng lp giai cp khc nhau, thu
nhp v iu kin sng khc nhau trn th gii cho thy ngay c khi cht lng dinh dng ca
b m c cch bit nhau n 200% (bi dng ti a so vi khng c iu kin bi dng), mt
s thnh phn vn c hm lng y nh nhau, mt s thnh phn ch khc nhau 10% v sa m
ca 2 nhm i tng ny u trong ngng dinh dng ti u cho con.
Tuy nhin, b m vn phi c ch dinh dng phong ph, y :
(i) cung cp vitamin v khong cht vo sa m, v cc cht ph thuc vo ch dinh dng
ca m.
(ii) m y nng lng v cc cht gip m kho mnh, tinh thn sng khoi, h thng
hocmon v ni tit t vn hnh ti u, c th m sn xut sa tt nht, v trnh cho m cc
bnh nh thiu canxi, long xng, thiu mu, suy c, suy dinh dng... trong qu trnh cho
mang thai v cho con b.
4- Quan nim C v THC N KING KHEM ca b trong cng ng Vit Nam:
Trn ton th gii, dn tc no cng ch n ch dinh dng cho b m nui con b.
Tuy nhin, mi dn tc c nhng quan nim v khuyn co khc nhau v cch c, cc mn nn
n v khng nn n, rt khc xa nhau. Trong khi b m n vn tip tc n cari cay khi nui
con b, b m Nht vn n c sng.. th b m Vit Nam king hu ht nhng loi thc n ny
trong thi gian cho con b. Nhiu b m tr cm thy cng thng, c ch v cc quy nh v ch
king c phc tp, khng hp l, khng c c s khoa hc, khng r ngun gc nguyn do, b
p t bi ngi ln trong gia nh.
Khng th thay i t duy, nu khng tip nhn thng tin v t duy mi! Do , cm nn ngh
cch t nh v hiu qu tho lun cc kin thc nui con sa m mi nht t Betibuti va cc
ngun thng tin ng tin cy nht vi nhng ngi ln trong gia nh, gim p lc
Nhiu quan nim v cch thc hnh " c/ nm " c truyn li t nhiu th h trc: nm
than, khng tm, khng ra gi, king n mi th tr mt s "mn lnh"..., n nay khng cn
ph hp. Ngy xa, cc c sinh nm mt lin tc mi my con, khng c bi dng thai k,
khng c siu m chn on v ch nh sanh... B m sau sanh d mt nc, mt sc, thiu
mu, long xng, d nhim lnh, d bng huyt... Do , cc hnh thc c l mt cch gi
m v gii hn hot ng gip dng sc cho b m, l cch ph hp ca thi .
Ngy nay, tuy nhin, nh s tin b ca khoa hc, cc phng tin y t (siu m, my mc chn
on) v dinh dng (thuc b thai k, truyn dch, bi dng sau khi sanh...) gip tng cng
Trang 73 /147
sc kho sinh sn cho b m, vic tm ra v gi v sinh ng cch, ung nc, n cht,

phong ph, hot ng lnh mnh, l cn thit cho sc kho ca b m v c bit l gip cm nui
con sa m thnh cng.
5- NHU CU DINH DNG v THC N L TNG ca b m cho con b:
Nng lng (s calories) m b m, trong thi gian nui con b, ph thuc vo m c nhiu m
d tr trong thi gian mang thai hay khng v cc hot ng ca m c tiu tn nhiu nng
lng hay k. Trung bnh b m cn thm khong 500 Kcal / ngy trong thi gian cho con b +
khong 2000 Kcal nhu cu nng lng ca ngi trng thnh bnh thng, (tuy nhin lng
calories ny c th nhiu hn hay t hn tu tng ngi).
Hu ht cc b m u c cn nng tha sau khi sinh con, lng cn tha ny s dn dn c
dng trong nhng thng nui con sa m, do , khng nht thit m phi n tt c cc cht
cn cho sa m trong ba n hng ngy, m sa m vn cht.
Nh th, b m cn:
i- n thc phm PHONG PH c loi vitamin v khong cht cung cp vo sa hng
ngy cho con. Cc thc n cn thit giu vitamin v khong cht bao gm: tri cy, rau qu nhiu
mu sc, cc loi ht, u , cc loi go...
ii- m bo m, bo, tinh bt, canxi gi c th m mnh kho, B P cc cht c
ly t cc m ca m to sa cho con. Thc n cn i v cht: Cc sf sa, tht c, trng,
bo thc vt nh vng, lc..
iii- m bo ung NC (3L = 12 ly x 250ml chia u trong ngy), gip c th to c
nhiu sa. Sa ti cng tt cho vic to sa. Tuy nhin, khng nht thit phi ung sa to
c sa. Cc loi th nui con sa m ch n mt loi thc n (c, rm, l cy,..) vn to ra sa
cht sut thi gian cho con b.
M khng cn thc phm li sa c bit no to sa. Sa m c to v tit nh hocmon,
kch thch nh con b ng, v sc b ca b (khng b sung sa ct) quyt nh lng sa ca
m. Cm khng nn dng cc thuc li sa khng r ngun gc, cch s l, bo qun ch bin,
m nn kch sa bng phng php massage v cho b/ ht ng cch. (Betibitu c cc bi
vit v cc phng php kch sa.)
Nn ch bin thc n ti nh m bo ti mi ca nguyn liu, gim thiu vic hp th
cc cht bo qun, ph gia trong cc mn n ch bin sn.
Mt thc n cn i l khi phi hp cc nguyn liu v cch ch bin ph hp cho mi ba n.
Trang 74 /147
V mt vi vitamin v protein c th c hp th tt hn khi phi hp vi cc vitamin v

khong cht khc. V d: Cht st s c hp th tt hn khi c vitamin C trong cng ba n.
Vitamin A s hp th c trong cht bo. Ngc li, d tha protein c th khin c th thi
protein cng vi mt s vitamin v khong cht khc c trong ba n . B m v nhng thnh
vin trong gia nh gip chm sc b m, c th tham kho cc mn n v cch ch bin theo
sch dy nu n hoc internet, bit cch phi hp v ch bin ph hp, cc cht b sung
ln nhau tt nht.
M n ung phong ph v lnh mnh trong thi gian mang thai v cho con b, gip con c khu
v cho nhiu mn n , sau ny khi tp n dm v n c s n d n c nhiu mn hn.
+ Ngoi ra, cm cng nn:
i- m bo tip xc nng sng to vitamin D cho m v con
ii- hot ng nh nhng va sc gia tng qu trnh trao i cht
iii- tm ra, v sinh da, rng, tc, mng, ngc m bo v sinh cho m v con
5- CC CHT CN TRNH ca b m cho con b:
+ M nn trnh:
- cc loi cht c cn, cht kch thch nh ru, cafe, thuc l trong thi gian mang thai hoc cho
con b.
- Cc loi tho dc, gia v c th lm gim/ mt sa: cy ngi ng (sage), l ng ty (parsley),
hoa li (jasmine), l bc h cay (peppermint)
+ Khi cn ung thuc tr bnh, cm cn xin bc s cc loi thuc (i) khng nh hng n lng
sa m v (ii) an ton cho b b. Khng phi loi thuc tho dc no cng an ton cho b b,
nn cm vn phi tra cu v tm hiu trc khi s dng.
+ Khi n mi mn n mi, m c th quan st phn ng ca con bit con c hp vi mn n
mi khng iu chnh thc n ph hp cho c m v con.
Quan trng hn c vn l tinh thn ca m, thoi mi, t tin, ch ng trong cng cuc nui con
sa m.
Chc cc m nui con sa m thnh cng!
Trang 75 /147
CHM SC BU V M
Chm sc bu v m (Phn 1 - mang thai)
"CHM SC BU SA M"
Phn 1:
"CU TO BU SA M" v "CCH CHM SC V BO V BU SA trong THAI K"
Trc tin bit cn chm sc v bo v bu v nh th no, Betibuti s im qua mt s kin
thc cn bn v s pht trin v cu trc ca bu v.
1- S pht trin ca bu v:
T tun 4-5 bo thai, t bo gc ca tuyn v (glandular tissue) c pht trin thnh dy sa
(milk line) nhng cha nhn thy r. T tun 7-8 T tun 12 n 16, nhm nh cc t bo bt u
phn chia thnh m v v cc tuyn ng sn xut sa trong tng lai. Cc m khc pht trin
thnh t bo c s to thnh u ti v qung v (cc m ti xung quanh u ti) . Trong cc giai
on sau ca thai k, kch thch t ca ngi m, qua nhau thai vo thai nhi gip cc t bo v
to thnh cc cu trc phn nhnh t hnh thnh cc ng dn sa. Mi ng b t dn ra mt l
ring trn u ti. Trong 8 tun cui cng, tiu thy (tuyn sn xut sa), trng thnh v thc s
bt u tit ra mt cht lng c gi l sa non. tr s sinh (c nam v n), sng phng bn
di nm v v qung v, c th tit 1 t sa non. T s sinh n trc tui dy th, ngc nam v
n v khng khc nhau.
Trang 76 /147
Khi n tui dy th n, hocmon estrogen c tit ra, sau kt hp vi progesterone trong

khong 3, 4 nm pht trin bu v v bung trng t n trng thnh vo tui 16. Tuyn
sa, chi nan sa v cc ng dn sa tip tc pht trin qua mi k kinh nghit. Tuy nhin, s
cc tuyn sa s ch tip tc pht trin hon chnh trong giai on mang thai.
2- Cu trc bn ngoi v bn trong ca bu v ca n gii:
Bn trong bu v c ba loi m: m tuyn, m si (bao gm dy chng) v m m. T l tng
i ca cc loi m thay i theo tui, chu k kinh nguyt, tun ca thai k, v tnh trng dinh
dng.
i- Bn ngoi bu v:
- Da (di da l lp m m) to m v n hi cho bu v cha ton b h thng cu trc
v tuyn v bn trong n ra hay thu li theo tng giai on. n hi v do dai ca ln da ny
l rt quan trng, cn c chm sc ng cch.
- u ti (nm v - nipple) l ni thot tia sa c bo v bi cht du t nhin tit ra bi qung
v. u ti c nhiu l m, do nhi cm, d b tn thng, d nhim trng, trnh tc ng hay
kch thch trc tip vo u ti.
- Qung v (areola) l phn da mu ti hn xung quanh u ti thu ht s ch ca b, c nhng
ht l nhng ti tinh du li ti dng da v bo v u ti v qung v, tinh du cng c mi hng
c th b nhn ra m. Di qung v, cch chn ti 1.5cm l ni ng dn sa phnh ra to nht
cha sa cho b "vt" bng li v mi khi b m, y cng c u dy thn kinh kch thch
hocmon tit sa.
[Cm c nh trong Bi Khp Ngm ng, Betibuti m t v tr mi li ca b phi ngm nh th
no ti u v tr ny.]
ii- Cu trc nng v h tr bn trong:
- C ngc + xng sn, xng n gnh: Bu v ch c cc m m, m si, m tuyn v
khng c c t nng . Tuy nhin, pha trong cng trc l phi l mt dn xng v c
chc chn gip nng 2 bu v trong cc thi k pht trin v thay i.
- Dy chng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Mt h thng si
collagen bt u t xng n gnh, an kt nh mt ci r nm di da ca c bu v, nng
ton b cu trc v to hnh cho bu v.
Trang 77 /147
- Mch thot bch huyt (lymphatic drainage): Mi v c nhiu ng mch thot bch huyt
vi nhiu hch vng di ngc gn xng n v nch, to bch cu bo v c th.
[Hin tng cng v c c trng bi (i) sa trong cc nang sa v (ii) tng dch bch
huyt t h thng mch ny. Do , mt trong nhng ng tc gip gim cng l massage
dch thot tr li vo h thng hch, bng cch ngc t bu v ra vai v nch.]
- Dy thn kinh (nerve): Dy thn kinh v pht sinh t cc chi nhnh ca 4 , 5 v 6 dy thn
kinh lin sn. Chi nhnh thp nht ca cc dy thn kinh lin sn th 4 nhy cm nht
qung v vo khong v tr 5 gi ngc bn tri v v tr 7 gi trn ngc phi . Qung v l
phn nhy cm nht ca v, nhy cm ngy cng tng khi sinh.
[Kch thch u dy thn kinh ny khi b ngm b ng cch gip tit hocmon to sa v
hocmon tit sa. V tr c m t chi tit trong cc bi vit trc ca Betibuti c gi l
"im ".]
- Mch mu: H thng mch mu v kh nng cung cp cht cho tuyn v cng quan trng nh
s lun chuyn mu trong dy nhau nui thai nhi. "ng mch trong v" cung cp 60% -70%,
v "ng mch dc bn v" cung cp 30% - 40% lng mu cn thit cho tuyn v, c bit cho
qu trnh trao i cht v to sa trong tuyn v.
-M m: 3 v tr chnh: (i) ngay bn di da, mng nht vng gn nm v. (ii) m m gia
cc m tuyn khc (iii) m m st c ngc. S m trong v cng nh trong ngi khc nhau
gia ngi ny v ngi khc, v thay i.
[Bu v c to c nhiu sa nh s lng v mc pht trin ca tuyn v khng ph thuc
vo kch thc ca bu v. Nhiu bu ngc to, nhng nhiu m m - t tuyn v th s khng to
c nhiu sa bng bu ngc nh, nhng nhiu tuyn v v t m.]
Cu trc nng c pht trin nhiu nht trong giai on t dy th n trng thnh.
iii- Cu trc tuyn v (mammary gland):
- Nang sa, ti nh to sa (nh my sa - alveoli) bao gm rt nhiu cc t bo to sa
(lactocyte) - to sa di tc ng ca hocmon to sa prolactin - sa c to t cc t bo sa
c cha trong nang sa.
- Bao nang (myoepithelial cell), l t bo dng li, bao quanh mi nang sa v co tht sa b
y sa t nang sa vo ng dn sa di tc ng ca hocmon oxytocin. i khi sa c to,
nhng nan sa khng vt (v thiu hocmon oxytocin), sa khng chy vo ng dn sa c, dn
n hin tng cng sa (s thy r cc cc nan sa cng cng.)
Trang 78 /147
- ng dn sa (duct, ductules) nhn sa t cc nang sa, c khong 20 ng dn sa. Khoan

phnh (lactiferous) phn phnh to ca ng dn di qung v, cch chn ti khong 1.5cm, l ni
sa c tr tm (ngn hn) trc khi c vt/ ht ra ngoi
[Sa khng c tr li lu trong ng sa hay khoang phnh, khi ng dn sa k c lm trng
sa s thu v nang sa v s khng sx na. Do , quan nim v cch " dnh sa" trong ngc
dn li cho nhiu l nguyn nhn gy tc sa, mt sa.]
- u thot sa (openning) l im kt thc ca ng sa ni u ti, mi bu v c khong 20 ng
sa nn c khong 20 l thot.
Cu trc tuyn v pht trin giai on mang thai.
3- Nhng thay i trong giai on mang thai:
Mang thai l giai on c bit trong cuc i ngi ph n. Chng ta, c c bu v nui
con bng sa m khi con cho i. Do , giai on mang thai cng l giai on cc t bo chc
nng ca tuyn sa c hon thin nh tc ng v bin i ca hocmon.
Trc tin, bu v gia tng kch thc khi cc tuyn sa v cc m trong ngc pht trin. Bu v
u hn, chc hn, ln hn. Cc mch mu di da hin r ln, v lng mu bm vo v tng
ln, u ti v qung v ln hn, i mu (m hn) dy hn v c nhng ht cm nh cha cht
du gip st trng, dng da v to mi thu ht b b m sau ny.
4- Cch chm sc bu v khi mang thai
Kh nhiu b m tng lai khng ngh n vic chm sc bu v trong qu trnh mang thai, v
li ch ca vic ny i vi vic nui con him khi c nhc n.
Chm sc c th, v chm sc bu v nn l u tin hng u ca b m gip vic nui con
sa m trong tng lai c thun li, c ngay sa non sau khi sinh, con b c hiu qu.
Cn p dng cc cng vic chm sc v cc ng tc th dc sau, t tun 20 - ca thai k lin tc
n tun 36 (khng p dng sm trong thai k, v tuyn v cha hon chnh.)
i- Cch v sinh u ti v qung v:
- Mi ngy khi tm, nn lm sch u ti, gi cho u ti lc no cng trong tnh trng mm mi,
cc u tia sa thng thong, gip sau ny tit ra sa d dng.
Trang 79 /147
- Trong trng hp u ti cng v bm nhiu cht bn cc m c th dng bng gn thm du

(baby oil, du da, kem dng da nha am aloe vera...) v lau nh, vt bn cng s c ly ra d
dng m ko lm cc m au.
- Trong trng hp cc m no u ti ngn, phng hoc tht vo trong, th nn ht nh ra dn
mi ngy mt t (dng ng tim ct u gn kim v o u xi lanh) hoc dng 2 ngn tay ci v
tr ko nh theo hng t trong ra ngoi t ngoi vo trong, bp nh theo chiu dc v xoay nh
u ti l c.
- Sa non c th c trong bu v t tun 20, nu sa tit ra phi dng ming lt thm sa gi
kh v v sinh cho u ti v qung v, trnh b nm.
ii- Cch massage bu v (mi ngy):
- Massage khi tm, xoa c bu v theo vng trn t chn ngc n qung v theo chiu kim ng
h v sau ngc chiu kim ng h.
- Sau khi massage, dng 2 u ngn tay v nh khp bu v tng lng mu v bu v.
- Lau c bu v bng khn lng mm vi nc nng, sau lau li vi nc lnh, gip cc
mch mu gin n v co li linh hot.
iii- Cc ng tc tp th dc cho cc c ngc (pectoralis major muscles) sn chc v gip m/
tuyn trong bu v c sp xp ti u (cc nan sa ln nhanh, nh mt chm nho c nhiu tri
nhng khng b chn p ln nhau), gip u ti thng thong sa c th tit ra d dng sau ny,
gip qung v hot ng ng chc nng khin b tm ti m d dng v c khp ngm ng mt
cch t nhin nht:
Bi tp 1 - T th ng (xem hnh minh ho)
1- a tay ngang vai, t th lng bn tay p
2- Lng bn tay nga ln v p xung 2 ln (m n 4)
3- a tay ln cao cong qua u h xung
4- Ging 3 nhng i bn
5- a 2 tay ln cao, tay phi m khuu tay tri, tay tri m khuu tay phi nga ngi v c v
pha sau. Ht vo
6- Bung tay xung v th ra.
Bi tp 2 - T th ng
1- a tay ngang vai, t th lng bn tay p
2- Lng bn tay nga ln v p xung 2 ln (m n 4)
3- a tay xung thp ngay trc bng, tay phi m khuu tay tri, tay tri m khuu tay phi,
Trang 80 /147
to thnh vng tay m 2 bu v.

4- m su 2 ci ch, khp vng tay p 2 bn cnh tay vo 2 bn bu v. Th ra (m n 4)
5- Th lng vng tay, n ngc. Ht vo (m n 4)
6- Lp li 4 v 5 vi ln
7- Bung tay xung v th ra.
iv- Cch la chn o ngc ph hp:
- B bu d m hi, nn chn loi o ngc cotton thng thong.
- o ngc bn to, dy to, khng c gng st gip nng ngc tt hn v thoi mi hn.
- Bu v c nng bi nhng si c gi l c treo AC (suspensory ligaments of Astley
Cooper). Mt khi b gin, cc c ny kh c th phc hi v tnh trng ban u, do ngay t
u thai k cn c o ngc h tr v thay i o ngc ng c khi bu ngc thay i kch thc.
v- Ung nhiu nc v thoa kem dng da gi m v tng n hi cho bu v (khng thoa
kem vo u ti v qung v):
- Ph n mang thai cn ung nhiu nc, v dng kem dng da gip gi ln da ca bu v lun
mm mi v tng n hi trnh b rn da vng ngc.
- Bi li trong thai k cng l cch bu ngc c th dc, c massage bi dng nc.
vi - Dinh dng tt cho bu v:
Hp thu nhiu vitamin E, vitamin A tt cho bu v, cng vi ch dinh dng cht v tp
th dng l nhng yu t quan trng c bu v kho mnh.
Mt vi tho dc gip cn bng hocmon v gip bu v kho mnh:
+ C ngh - bi cc dc tnh c bit, c ngh hng ngn nm nay c u chung trong
nhiu nn vn ho, khng ch b dng, c ngh cn chng ung th v, ung th phi v mt s
b phn khc trong c th.
+ Rong bin - rong bin c nhiu i-t l khong cht chn thit chng cc loi bnh s ho trong
bu v v gip bu v pht trin kho mnh.
Tho dc cng ch nn s dng chng mc nh gia v b sung trong ba n, bn cnh cc loi
thc n phong ph khc.
Ni chung, khng chm sc bu v ng cch c th khin khi u ca vic nui con sa m
gp kh khn, c th dn n tc sa, mt sa, au ngc, au u ti m nn ch, con khng nhn
dinh dng.
Trang 81 /147
Cc b m tng lai hy lm theo nhng hng dn ny c s chun b chu o.

------Cm theo di tip:
Phn 2: Cch chm sc bu v khi cho con b v dng my ht sa.
Phn 3: Cch ngn nga v x l cc trng hp: nt c g, cng sa, tc tia sa, vim tuyn
v, p-xe v...
Phn 4: Cch chm sc bu v trong v sau khi cai sa.
Chm sc bu v m (Phn 2 - cho con b)

Phn 2:
"CCH CHM SC BU V KHI CHO CON B V DNG MY HT SA"
Vic sn xut sa nui con trong c th ngi m, cng t nhin nh tri nng m hi,
thm n chy nc di... M m con vo ngi cng sm, cng nhiu sau khi sinh v cho con b
m hon ton (k thm sa ngoi) th t nhin sa m s chy ra, m k t sa hay thiu sa. Bu
v c hon chnh tt c cc b phn v c ch to sa m y cho con t gia thai k,
thm ch cng sut "nh my" sa cho sinh i, sinh ba.
Trang 82 /147
Trong phm vi bi vit ny, Betibuti chia s mt s pp chm sc bu v nh gi v sinh, cho b

ng cch, khng lm dng mhs va c di do sa cho con va bo v cu trc t nhin,
tnh n hi v hnh dng ca bu v m.
Bi vit nhc kin thc t cc bi vit trc ca Betibuti:
- CHM SC BU V M (PHN 1)
- KHP NGM NG
- TH TH B
- PP PHP MASSAGE
- CHT LNG SA M V DINH DNG CA B M (PHN 1 V 2)
cm no cha c cc bi ny th nn tham kho li c th p dng hon chnh.
A - Chm sc bu v khi b m:
1- Ra tay: M ra tay sch bng x bng, hoc dng gel tit trng.
2- V sinh u ti sau c b l quan trng. V sinh u ti trc c b l khng cn thit, tr
trng hp m c bi thuc g ln u ti.
Nhiu m tng rng u ti cn phi c "tit trng" trc khi cho b b. Tht ra, vic lau u
ti trc khi b b l khng quan trng bng vic v sinh u ti sau khi b va mi b xong,
trnh vi khun t nc ming ca b c c hi lu gi v pht trin trong sa m. (Cch v sinh
u ti sau khi b s c m t phn sau.)
Do , trc khi cho b b cc m khng nn ra u ti bng cc cht kh trng, x bng, gel,
kem, ri lau li bng nc sch trc khi cho b b. Tr trng hp, u ti phi bi thuc cha
cc bnh u ti.
Ngay trn qung v, c nhiu ht nh li ti, lin tc tit l mt cht bo v tit trng v gi m t
nhin cho khu vc u ti v qung v, va c vai tr l mi hng c th gip b nhn ra v
m. Do , vic v sinh u ti v qung v trc khi b b/ c ht sa lm kh vng da ny b
kh, d tn thng, d nt n, mt mi hng c th ca m.
3- Chm nng: V sa m nhiu cht bo, nn vic chm nng bu v 10' - 15' trc c b
gip cc cn bo trong cc tuyn v tan chy hoc mm ra, gip sa chy thng trong cc tia
sa. Tm di vi sen nc nng cng l cch chm sc bu v v to sa rt tt.
4- Massage (c v p dng bi PP Massage 3', 3 bc ca Betibuti) ngay trc khi b b/ ht
Lun lun massage nh nhng khng lm tn thng cc dy chng v cc m trong tuyn
v.
Trang 83 /147
[Cch thc hnh sai lm trong cng ng l bp mnh cho "dp" cc "qu" trong v c nhiu
sa, khng nhng khng h gip to sa m cn lm hng cu trc nng v lm ngc chy s.
Cho con b khng lm h ngc, massage qu mnh v k ng cch mi lm h ngc.]
5- B b b ng t th: T th b ng l "a b vo v m, khng a v m vo b." C
ngha l mi t th b (xem bi T Th B M) c ngi b lun p hn v st vo ngi m.
Tai, vai, hng ca b nm trn mt ng thng. K gi nng u b c nng cao ngang
vi ngc m, ch m k ci xung con, gip gim thiu tc ng ca trng lc khi bu v nng
hn bnh thng do y sa, lm bu v b chy x.
Nn thng xuyn thay i cc t th b khc nhau thng u cc tia sa v trnh b tc tia
sa.
Ngoi ra, cm c bu v ln cn c thi quen nng bu v trong tay khi cho con b/ ht, to thnh
hnh ch C/ ch U gia ngn ci v ngn tr at sau qung v v c lng bn tay nng bu v.
6- B c khp ngm ng: Khp ngm ng gip sa m xung nhiu nht v gip b b c
ti u nht. Ngoi ra, khp ngm ng cn gip u ti m khng b au, trnh c tnh trng
nt c g (xem thm chi tit trong bi Khp Ngm ng v bi Ti m, Ti bnh.) Khp ngm
ng cn gip b b khi khi u ti m nh, ngn, phng, tht hay qu to.
7- Dng c b ng cch: Dng c b ng cch cng gip trnh tn thng u ti v trnh tc
tia sa, l mt vic t c cm . Khi b b xong, nhng vn ngm cht ti khng nh, cc m
"m khp" bng cch a u ngn tay t vo kho mi ca b tch mi b ra khi v m khi
khng kh t bn ngoi lt vo ming. B c th lp nhp trc khi nh hn ti m, gip lng
sa ang ng trong khoang phnh c ht ra khi v m.
8- V sinh u ti sau c b/ ht:
V sinh u ti sau c b l quan trng v trong nc ming (nc bt) ca b c vi khun, s
sinh si trn vng u ti c nhiu dng cht (v c th c khe nt d b nhim trng). M phi
lun nh lau sch u ti bng nc sch. C th vt vi git sa m mi xoa u ti v qung
v, va dng da, va bo v u ti.
Khng nn dng nc hoa, cn, x phng ra u ti.
[Hai bu v l hai nh my sn xut sa c lp, nn k c cng sut hon ton ging nhau. Trong
trng hp bn nhiu bn t, bn to bn nh, cm c th tng cng ht bn nh (tng thi gian
mi c ht 10' v s c ht gp i). Tuy nhin, nu cm k c thi gian kch iu chnh th
c lch trong thi gian cho con b, sau ny khi cai sa, c 2 bu v s tr v kch thc trc
Trang 84 /147
khi mang thai, nn s cn i tr li. Khng lo v thm m.]

B- S dng my ht sa:
Bt k l b b m, hay dng mhs, hay vt tay, m c cm gic au trong lc hoc sau ,
chng t trong cch lm c im sai sai, nn thay i tm cch sa, nu tip tc sai lu s
c hi cho bu v m.
S dng mhs khng ng c th lm au hoc tn thng u ti, v lm dng mhs lu di nh
th s lm hi cc m v cc cu trc nng bn trong bu v khin bu v sm b chy x.
Mt vi m ngh rng phi m my ht ch mnh nht ht c nhiu sa nht, cng thm
vo , cm dng phu khng ng kch thc, hoc ht qu lu. Do khi s dng mhs, cm phi
c k cm nang hng dn dng ng, lm ng.
V mt nguyn tc, b b m l "massage+vt+ht" cng 1 lc, nn sa v nhiu nht. Khi ht
sa th ch c ng tc ht m thi, do phi p dng thm pp massage trc, trong v sau khi
ht sa ht c nhiu sa m khng cn ht lu v mnh. Phu ch cn va kn phn trc
v kn hi khi ht, khng c n phu qu mnh ngc vo bu v khin mt s tuyn sa
v ng dn sa nhng ni b p ny khng thot c sa, d gy tc sa.
Cm tham kho pp massage 3' ca Betibuti p dng v ht sa nh nhng hoc vt tay nh
nhng quanh qung v.
C- Tp th dc v tm nng:
Trong thi gian cho con b, cm c th tip tc cc ng tc th dc cho bu ngc, trong cc bi
tp c Betibuti m t chi tit trong Phn 1.
Cm cng c th tp th dc nh nhng nh i b, bi li, yoga sau khi lnh cc vt thng sau
khi sinh, gip mu huyt lu thng tt v tng cng c ch cn bng ni tit t.
Cc m cng cn phi nng sng 45% c th trong 15' mi ngy, tng lng vitamin D l mt
loi vitamin D cn thit cho sc kho ca b m, c bit l chng ung th v, v truyn vitamin
D cn thit cho con b sa m. Cm c nn trnh gi lnh, gi la, khng nn trnh nh sng v
nh nng mt tri.
D- o ngc v trang phc:
Cm cn mt o ngc bn rng, n hi, ht m hi hoc loi o ngc chuyn dng cho con b,
tip tc nng bu ngc kh nng trong giai on ny gim thiu tc ng ca trng lc gy
chy x v sm.
Trang 85 /147
Trong 6 tun u sa m c tit theo c ch hocmon, c ngha l b bn ny, bn kia chy sa,
ngc cng v chy sa tht thng trong ngy, ngay c khi ng, do trong thi gian ny,
Betibuti khuyn khich cm mc o ngc cho con b 24/24 v lun dng ming lt sa bn trong
c 2 bn o ngc. Ming lt ny phi c thay thng xuyn, ti a 4 gi, m bo v sinh
cho u ti (c th dng loi ming lt git c, dng nhiu ln hoc loi dng 1 ln ri b).
Trang phc ca m nn thoi mi, thong m hi, nh nhng, phn c o c th l loi rng, vi
thun cotton c bt cho d dng vn o cho con ti, hoc ci nt pha trc m hn o cho
con da-tip-da m trong khi b l tt nht.
E- Dinh dng:
Tri vi quan nim thng thng cho rng m phi bi dng nhiu cht bo (chn gi, sa
b,...) sa m "c cht". Cm c bi "Cht lng sa m" v "Dinh dng ca b m cho con
b" ca Betibuti chc cn nh, sa m tt nht l c cht bo lm t m m d tr ca m, v
cht bo lm t m ca m nhiu axit bo t do di nh DHA, AA... hn l cht bo qua ch
dinh dng trc tip t m ng vt khc m m hp th.
Ngoi ra, cht bo nhp t bn ngoi ngn hn, cu trc phn t ln hn, nn d ng c trong
ng dn sa gy tc tia sa, ti i ti li nhiu ln nh hng n kh nng sn xut v tit sa
ti u ca bu v m, v c th gy vim hoc p xe tuyn v nh hng n sc kho ca m.
Ngoi ra, trong ch n king thng thng ca cc b m cho con b trong cng ng, khng
phong ph, thiu tri cy, thiu vitamin. Hu ht cc loi vitamin cn thit cho "sc kho" v s
do dai ca bu v m, trong c bit l vitamin E v vitamin D. Cc m cn ch dinh
dng phong ph v "sc kho" ca nh my sa.
-------Cm theo di tip:
Phn 3: Cch ngn nga v x l cc trng hp: nt c g, cng sa, tc tia sa, vim tuyn
v, p-xe v...
Phn 4: Cch chm sc bu v trong v sau khi cai sa.
Trang 86 /147
Chm sc bu vu m (Phn 3 - khi c cc triu chng au, nga, nut co ga, tac sua..)
- Phn 3
"CCH CHM SC V IU TR CC BNH U TI V BU V KHI NUI CON B
M"
Khi bu v, hoc u ti nga, au, tc, sng... th c ngha l c nhng vn cn iu tr
cng sm cng tt.
Khng ch bi thuc cho lnh, m cn phi thay i cch thc cho b m bo b b ng
khp v thay i thi quen dinh dng ca m, trnh cc triu chng ny ti i ti li nhiu
ln.
PHNG BNH HN CHA BNH! gip phng trnh c c 10 loi triu chng bnh nu
bi vit ny, Cm cn hiu tm quan trng ca vic chm sc bu v v cho b ng cch, p
dng cc hng dn ca Betibuti:
- Phn 1 v 2 "Chm sc bu v m" ca Betibuti c bu v kho mnh
- "Khp ngm ng" v "T th b ng" gip con b c hiu qu nht, v trnh tn thng
u ti.
Trang 87 /147
- Phn 1 v 2 "Cht lng sa m" v "Dinh dng ca b m cho con b" bit khng bi
dng cht bo ng vt qu nhiu cho m.
***Ch , c mt s m ngh vy k cho con b cho phin. Tuy nhin, m khng cho con b
c nguy c ung th v v cc bnh ung th ph khoa khc cao gp nhiu ln so vi b m nui
con b m hon ton.
A. Cc vn vi u ti:
1. NT C G -> NHIM NM:
***Vn cho con b v ht sa bnh thng khi nhim nm.
Cc bnh nhim nm Candida, l mt loi men nm khng c hi sng trn da v cc mn nhy
ca h h hp, ng rut v bp sinh dc n. Trong , nm Candida Albicans l loi ph bin
nht. Loi nm ny ph bin bnh ta ming tr nh v trn u ti m.
Nhng yu t lin quan n nhim nm Candida u ti:
- con b ta ming, nhim nm sang m.
- nhim nm t bp sinh dc trong khai k hoc khi sinh n (25% ph n nhim nm cui thai
k - do cn ch iu tr ngay.)
- nhim nm t ti gi, ti bnh (66.67% tr b bnh v ti gi c loi nm ny trong ming.
- tr nhim nm do ngm tay, hoc chi khng sch
- mt s phng php iu th khng sinh, chng cc loi khun bnh thng, nhng li gip
nm Candida pht trin
- u ti b nt, b m t lu, m nng l mi trng tt cho nm Candida pht trin
- m c bu v ln, phn di bu v nu k c chm sc thng xuyn, m hi ng m t
c th l ni nm pht trin, lu nhim vo bu v.
Chn on:
M c nhng biu hin v triu chng sau:
- au u ti v bu v ngay SAU khi cho b (khi cho b khng au)
- au nh b ct su, nng rt su trong bu v
- au rt u ti, trong khi hoc i khi sau c b
- u ti hoc qung v c th , bng hoc kh c vy; cng c khi khng c du hiu g khc
bnh thng c
- nga u ti v qung v
b, c th thy ta trng trong ming b.
Trang 88 /147
Cch iu tr nm hiu qu v trnh ti pht:

- kim tra li xem b c khp ngm ng hay khng, y l cn bn trnh nt u ti (nt c
g), t d dn n nhim nm, nhim trng.
- hn ch dng ti bnh, ti gi, hoc nu phi dng th phi luc k hoc tit trng hng ngy.
- ra u ti bng nc bicarbonate soda pha long, hoc nc mui sinh l.
- gi v sinh k lng, lun ra tay x bng cn thn, lau kh tay bng khn sch trc v sau
khi cho b b, hoc ht sa.
- phu my ht sa phi c luc si hoc tit trng k lng.
- thay ming lt sa thng xuyn, lu nht mi 4 gi. Ming lt dng 1 ln vt i l tt nht
trong thi gian b nhim nm. Ming lt dng li v o ngc phi c git sch, phi nng trc
tip, tht kh trc khi dng li. nh nng mt tri dit nm Candida.
- gi bn tay b v ct mng tay cho b, ra x bng v tit trng chi, phi nng chi,
b k b ta ming (nhim nm vo ming).
- v sinh bu v ln, phn di bu v phi lun c gi sch v kh.
- cc ngun nm c th c: th nui trong nh, tr nh khc trong nh b ta ming, m b
nm bp sinh dc, quan h tnh dc cng c th ly nhim nm.
- gim ng, bt, men (yaourt, sa chua) trong thc n ca m.
Dng cc loi thuc chng nm:
- khi iu tr, phi iu tr ng thi bu v m v ming con, trnh ti pht.
- tinh du da pha v nc t l 1:4 dit 100% nm Candida (cch hiu qu, thin nhin v an ton
nht).
- thuc xanh (Gentian violet): loi thuc bi mu xanh tm ny dit nm 75% Candida.
- Miconazole - thuc ng gel, kem, bt, rt hiu qu 100%, nhng k khuyn khch cho b di 4
thng.
- Fluconazole - dng thuc ung, cng c nhiu bc s k toa
(Nystatin - i khi c k toa, nhng km hiu qu. Betibuti k khuyn khch dng.)
Ch :
B b m v vt sa bnh thng.
Dng thuc theo ch nh / toa ca bc s, hoc;
- Bi thuc ngay sau c b, v lau sch trc c b/ ht.
- Dng lin tc 1 - 2 tun sau khi khng cn c du hiu bnh, tr dt im.
2. NT C G -> NHIM KHUN:
***Vn cho con b m v ht bnh thng khi nhim khun.
Nhng yu t lin quan n nhim trng u ti:
Trang 89 /147
- khi phn da u ti b nt, b chy mu, nguy c cc bnh nhim khun v nhim nm c nguy
c gia tng nhanh.
- c nhim trng staphylococcus trong xoang mi ca m hoc con
Chn on:
- au nhc u ti, nhc ngay khi b BT U b, vn cn au sau khi b b xong
- u ti khng lnh c d cha tr bng mi cch (nu khng dng thuc)
- m v con c b nhim khun trc y
- trn qung v hin ln nhiu chm
- c nhng du hiu vim nhim, da u ti b nt, , sng bng, c nc vng, mng m, bong
vy (nhng c khi khng quan st c cc biu hin nhim trng bn ngoi)
- khng c biu hin nhim trng g trong ming ca b.
Cch iu tr hiu qu v trnh ti pht:
g), t d dn n nhim nm, nhim trng.
- nu u ti c vt nt, lau bng nc mui sinh l
- nu u ti c vy m kh, cn thm ming lt sa bng nc mui sinh l p ln u ti,
gip mm v trc vy.
trong thi gian b nhim trng. Ming lt dng li v o ngc phi c git sch, phi nng trc
tip, tht kh trc khi dng li. nh nng mt tri dit khun.
Dng loi thuc khng sinh chng khun:
- c th bi kem v ung thuc khng sinh.
- bi thuc trc c b v lau sch ngay trc c b/ ht.
- s dng thuc theo toa bc s, cc loi thuc c th dng cho b m cho con b, k b chuyn
sang vim tuyn v.
3- NT C G -> NHIM VIRUS HERPES:
***KHNG cho b v ht bn u ti b nhim virus Herpes.
(Bn v khng nhim bnh cho b/ ht bnh thng.)
Trang 90 /147
***KHM bc s cho ngay cho m v b, v nhim virus herpes c hi tr s sinh.

Cc yu t lin quan:
- m c tin s nhim virus herpes bp sinh dc t trc, hoc b bnh rng ming
- mt hin tn thng b phn sinh dc hot ng ti thi im sinh
tim tnh mch hoc neuraxial morphine gim au phn sau m ly thai.
- hai a tr cng b m, a ln hn n c v c th b bnh rng ming.
Chn on:
- biu hin nhng mn nc nh, vt lot trn hoc gn u ti, cc k au khi KHI CHM VO
vo hay khi b b
- b m c biu hin stress, mt mi, lao lc, khin cc tn thng ti pht
- trn u ti c mn m, vt lot, vy kh sau vi ngy
- kim tra xem b c b nhit, hay mt st trong ming khng
g), t d dn n nhim khun.
- khng cho b b bn b nhim bnh, vn b c bn v khng nhim bnh bnh thng.
- gi sa bn v b nhim bnh, vt sa u n v b cho n khi lnh cc tn thng
- nu u ti c vt nt, lau bng nc mui sinh l
- chm lnh gim au
- dn vt m, trnh b tip xc v vt thng
- nu u ti c vy m kh, cn thm ming lt sa bng nc mui sinh l p ln u ti,
gip mm v trc vy.
trong thi gian b nhim trng. K nn dng ming lt dng li khi b nhim virus Herpes.
Dng loi thuc khng sinh chng virus Herpes:
- cn phi bi thuc v ung thuc khng sinh.
- bi thuc trc c b v lau sch ngay trc c b/ ht.
- s dng thuc theo toa bc s, cc loi thuc c th dng cho b m cho con b, k b chuyn
sang vim tuyn v.
Trang 91 /147
4. BNH CHM (Eczema) / BNH VY NN (Psoriasis):

***Vn cho b b m v ht bnh thng khi c nhng triu chng ny.
Vim da l tnh trng sng ty biu b hay lp ngoi cng ca da. Bnh chm (eczema hay atopic
dermatitis) l 1 hnh thc vim da, ni dn phn ng ca da khi tip xc vi tc nhn d ng. u
tin l phn ng nm nh, sau sng , sau c nc, sau chy nc v c my, sau
da dy ln v c vy nhiu lp. Bnh chm l mt tnh trng mn tnh gy nga v rt trn da.
Chn on:
- au TNG DN khi b bt u b, gim au dn khi b ngng mt,
- nga u ti v qung v lin tc
- thng c hai v c vy da kh v c nhiu ht nh chy nc
- m c tin s bnh chm, d ng mn tnh, bnh suyn
- m ang b chm v tr khc trn c th, ang c biu hin nng hn
- m hi nhiu, hoc thi tit lnh v kh
- v chm lm nt da, do c th b ng thi nhim nm hoc nhim khun, nu k gi v sinh
tt.
- b khng c biu hin hay nh hng g
- tm tc nhn d ng v loi tr sm tc nhn ny, nu tc nhn d ng l mn n, th m phi
trnh mn n . Nu b b m n dm, vi cht trong thc n, hay ngay c vi cht trong
kem nh rng cn trong nc bt ca b c th l tc nhn gy d ng cho m.
- trnh ra u ti bng x phng, du gi v cc nc ra, nc h bi c ho cht
- la chn ming lt sa ph hp
- la chn loi phu ht sa ph hp
- ra u ti bng nc sch, nc mui sinh l v lau kh
- dng u ti v qung v bng sa m, trnh da qu kh
- phi nng bu v 10' - 15' mi ngy (nu c th c ni phi va kn o va c nng) l
cch tt tr chm.
Dng cc loi thuc iu tr:
- kem steroidal nh tr bnh chm bi sau c b, lau sch trc khi b hoc ht sa.
- kt hp bi kem tr nm hoc khng sinh nu cng b nhim cc loi ny.
- kem cotisone nh c tr cho bnh vy nn, bi i trc khi b b hoc ht sa.
5. BNH CO THT MCH U TI (Hin tng Raynaud)
***Vn cho b b m, gim ht kch sa gim p lc trn u ti.
Trang 92 /147
Nhng yu t lin quan:

- u ti i mu qua 3 giai on do thiu mu bm n bu v: trng bch, xanh, / tm
- i km cm gi au, rt v sau c th mt cm gic
- gy nn bi lnh, hoc stress cm xc, thuc l, thuc kch thch co tht mch mu.
Chn on:
- u ti au d di SAU c b, nhng thng k c cm gic au trong khi b hoc gia cc c
b
- m c tin s lnh rt run, au nhc vo ma lnh hay khi b stress.
- m c tin s b co tht mch mu (hin tng Raynaud), hoc b tng t ln sinh va nui
con sa m trc y
- m ht thuc l
- m c th qua gii phu ngc
- m thng c th trng gy m, bn tay bn chn lnh
- u ti bnh thng v chm vo khng au khi khng cho b
- b khng c biu hin hay nh hng g, nhng b rt mnh v vt v (nhng m k au khi
ang b)
- u ti m i mu trng bch ngay sau c b, au v bt u chuyn mu xanh, / tm.
Cch iu tr:
- trnh thi tit lnh, gi m c th
- chm m cho bu v ngay sau c b
- nu cng thng stress, hc cc tp th gim stress
- tp cho b b ng cch
- gim c ph v thuc l
- nifedipine - mt loi can-xi gip lm gin v thng mnh mu. Thuc hiu qu v c tc dng
rt nhanh. An ton cho con b, tuy nhin c th c phn ng ph gy nhc u.
- vin du c v du primrose ung bui ti
- b sung can-xi v ma-gn, v B6.
6- NT MN SA DI DA U TI (Milk Blister, Nipple Bleb)
***Vn cho b b m v ht bnh thng khi c hin tng ny.
Mc d tnh trng ny kh ph bin, nhng t c nghin cu. Sa b ng thnh git trng nhn
Trang 93 /147
thy r di da u ti v chn ng thot ca tia sa.

Nt sa l mt tnh trng khc gy ra bi mt nt mn cha cht dch hoc mu, gy ra bi p
lc hoc ht qu mc u ti. L biu hin sm ca vim tuyn v, cn thit phi c cch
cho b ng v thng xuyn lm trng cc tuyn sa mt cch hiu qu.
Chn on:
- au d di u ti khi b b, sau au trong bu v khi tit sa
- cm gic au c th ko di v ht i khi xong c b.
- u ti c nt trng nhn thy nhng khng lau ht c.
Cch iu tr:
- lm mm da bng cc ngm u ti vo nc hay nc mui sinh l
- sau thoa ln da mt t du n lm mm da
- sau cho b b lp da c lm mm v ra
- nu vn k c th lau u ti bng khn lng, hoc cy nh cc nt ny bng u kim hay u
nhp tit trng.
- nu vn k c th cn phi i bc s c x l chuyn nghip
Sau khi u nt mn sa v ra, sa thoat ra c th s rt c nh si m, b c th b lun sa
ny. Triu chng s gim nhanh ngay sau khi v c nt mn ny. Tuy nhin, vic cy ra nh
vy lm rch da v c th b nhim trng, nn dng vi git sa m bo v v gi sch u ti.
B. Cc vn bu v (tuyn v/ tuyn sa)
7. CNG V (ENGORGED BREAST) v TC NG DN SA (BLOCKED DUCTS)
Cc yu t lin quan:
Sa m qu c, nhiu bo (do dinh dng qu nhiu bo cht ng vt) d b ng li trong ng
dn sa, cng c th do o ngc qu cht, do b chn khi c t th b khng ng, hoc cch ht
sa khng ng.
Khi tc ng dn sa hoc b c b, sa tc trong ngc gy cng sa.
Chn on:
- Cng cng v au nhc c bu v.
- Tc ng dn sa l khi cm s thy cc cc cng trong ngc v thnh thong nhng vng da ny
Trang 94 /147
v nng.
Cch iu tr:
- cng v c th p l bp ci hoc chm lnh gim au, massage pp betibuti, sau vt
tay hoc b ht ngay.
- tc tia sa th cn chm nng lin tc ngay vng b tc, massage pp betituti, vt tay, ht sa
hoc cho b b ngay sau . (nu ngng cho b b, hoc iu tr chm c th dn n vim tuyn
v.)
- cn thay i cch n ca m t m ng vt sang bo thc vt (u nnh, ht hng dng,
vng en, ht hnh nhn...)
8- VIM TUYN SA (MASTITIS)

Cc yu t lin quan:
- vim tuyn sa c th l hu qu ca mt trong cc vn nu trn.
- do m stress, mt ng, suy nhc, mt mi, thng xuyn b c b v khng iu tr ngay khi
bu v c vn
- bi nhiu th sn phm khng r ngun gc, thnh phn ln u ti
Chn on:
- bu v sng mt vng c th cng cng c th v vn mm
- c th c cc cc cng trong v
- m b st cao 38.5oC tr ln, au ngc, au lng, m hi, nng lnh (ging nh b cm)
Cch iu tr:
- b ht hiu qu, p dng bi massage bu v, xem li gi gic v khon cch cc c b
- ht sch sa sau c b l cn thit (vt tay hay ht my u c)
- m cn ngh ngi, ung nhiu nc v dinh dng phong ph,
- cn c ngi gip cng vic nh
- b sung du giu vitamin E, vitamin C
- chm nng trc c b v chm lnh sau c b
- khi c cc triu chng bnh u ti, qung v phi tr liu ngay
- ngm bu v trong nc m c pha magnesium sulphate.
- c th dng thuc gim au nh paracetamol v ibuprofen, an ton cho con b.
Trang 95 /147
- Khng sinh theo toa bc s (dicloxacillin hoc flucloxacillin 500mg, cephalexin hoc
clindamycin l cc loi thuc thng c k toa, an ton cho con b m)
Khi tuyn v b vim, hm lng mui v clo trong sa m tng, hng v thay i c th lm b
kh chu v khng mun b trong thi gian ny. M vn phi ht sa u gi sa, v yn tm
l b s b m li bnh thng sau khi cha lnh tuyn v.
9- P-XE V (Breast Abscess)
Sau khi b vim tuyn v, khong 3% - 11% cc ca c th b chuyn thnh p-xe v. Khi nhim
trng pht trin mnh trong cc m bi vi khun.
Chun on:
Cn siu m v chun on khi p-xe.
Cch iu tr:
Chuyn vin y t cn chch (nhiu ln) hoc rch mng m cho m thot ra ngoi, v cn
ung khng sinh.
Vt rch c th b r r sa m, ch cn dng bng dn c nhn dn kn li.
10- AU DY THN KINH trong BU V
***Vn cho b b m v ht sa tht nh nhng khi c hin tng ny.
Khi cm lm dng my ht sa, p phu qu cht vo v, dng phu khng ng kch thc u
ti, m my mc ht qu mnh, thi gian ht qu lu (>30'/ bn)
Chun on:
- au nhc chn ti / hoc au su trong bu v, trong hoc sau khi ht sa
Cch iu tr:
- thay i cch s dng my ht sa, v p dng pp masage v cch chm sc bu v m theo
Bebituti, "Chm sc bu v m" - Phn 2.
--Phng bnh hn cha bnh!
Trang 96 /147
Cm c k v p dng cch chm sc bu v m ung, khng lo n cc triu chng ny v

nui con bng sa m 100% thnh cng!
Chm sc bu v m (Phn 4 - cai sa)

Phn 4: CC IM CN CH KHI CAI SA, BO V CHC NNG V THM M
BU V M.
A - Khi no nn cai sa?
Tt c cc b m sinh con u s n giai oan cai sa thch hp cho m v con, tu hon cnh
v iu kin ca mi gia nh. Sa m l "siu thc phm qu gi, cho d con ln 2, 3 tui, nu
c iu kin, vn nn cho con b m. Do cc m nn cn nhc v tm hiu tht k lng trc
khi cai sa.
Khng nn cai sa ngay khi b bt u n dm. V giai on ny b lin tc tip xc vi thc
phm l, b m song song vi n dm, gip b tip tc c tng sc khng v gim nguy c
d ng vi mt s loi thc n mi.
B- Cn lm g khi quyt nh cai sa?
Trang 97 /147
Khi quyt nh cai sa th cn c thi gian, tt cho con v cho m, v chm sc bu v

m tt nht, m bo iu kin hon ho cho nhng ln sinh sau v thm m cho bu v m.
1. V c s phu thut hc, cc m tham kho thm Phn 1 hiu qu trnh pht trin ca cc
tuyn m trong bu v trong qu trnh mang thai. Trong qu trnh cai sa, quy trnh pht trin y
s c quay ngc li thnh "thoi pht" (involution), ging nh ci cy ma ng rng ht l,
nhng nhng mm l khng mt i m ch n vo ch ma xun nm sau.
Vy nn, nu qu trnh tuyn v pht trin hon chnh khong 16 - 20 tun (khi sa non u
tin c sn xut trong v m) th qu trnh thoi pht TT NHT cng nn di tng xng 3 4 thng. Cai sa t ngt c th m v con khng thch ng c.
2- Cn s hp tc ca b: Qu trnh cai sa lin quan trc tip v nh hng ln nht n b, nn
phi tn trng cn s hp tc ca "i tc", nu b trn 1 tui, b hiu c nhiu cch gii
thch nu c m tr chuyn hiu l do ti sao. Thi v tinh thn ca m quyt nh phn
ng ca con.
3- Cc bc cn lm khi cai sa:
- m cn chun b tm l v hc cc k nng khc chi, chm sc v th hin tnh yu vi con
(thay th dn vic cho con ti m trc tip, m m con vn gn b)
- b quen b bnh, hoc n dm vo n np -> gim dn s c ti m trong ngy (cn c s gip
ca b, hoc ngi thn khc trong gia nh)
- b c thi quen ng sut m, -> b c b m
- gim c dn dn mi tun, c th c thi gian thch nghi
- gim cc thc phm li sa, v gim cc thc phm nhiu cht bo
4- Chm sc bu v ng cch:
- Lun lun mc o ngc k gng, bn rng trong sut qu trnh nui con b v cai sa.
- Tip tc p dng pp massage 3 bc lm thng cc tuyn sa trong sut qu trnh cai sa.
- Ngay sau khi massage, vt (k qu 5') mt lng sa va (trnh lm trng ht ngc, v s
kch thch to thm sa) ngc cm thy va d chu, trnh hin tng cng sa.
- khi c cc cc cng sinh ra trong ngc, c hin tng tc sa. Gim thc n bo, v lin
tc chm nng.
- Nu m c biu hin st, phi i khm bc s v ung thuc gim au v gim st.
- Dng ming lt ngc nu c hin tng chy sa.
- Lt l bp ci trong p ngc lm mt, gim au.
- Nu qu trnh cai sa dn dn, gip hocmon thay i t t ngt, bu v m c thi gian "thu
gn" tr v gn vi kch thc trc khi c bu (i vi cm 2 bu v b mt cn i trong thi
Trang 98 /147
gian to sa, 2 bu v s tr li kch thc cn i trc khi mang thai) v gip gim hin tng
trm cm m.
- p dng bi tp th dc cho bu v, phn 1, nh khi ang mang thai.
5- Dinh dng:
- tng cng dinh dng xanh (rau v tri cy) c th sng khoi
- tip tc b sung vitamin cn thit bi b c th
- gim thc phm bo v thc phm li sa
6- Th thao v cc hot ng phn kch:
- Bi li l mt mn th thao tt cho bu v.
- Yoga gip c th do dai, va gip ci thin tinh thn, chng trm cm
- Cc hot ng th dc cho m v b cng cn thit.
7- Thuc bi v thuc ung cai sa (nn/ khng nn):
a- Nn:
- Cc loi tho dc gim sa (hoa li, l bc h cay, l ngi ng, l ng ty)
- Thuc nga thai c cha estrogen
- Bi cc loi kem dng da mt (ch bi trn bu ngc, k bi ln u ti v qung v) gip
bu ngc sn chc trong qu trnh thu nh, c th c mi thm l, t mi sa m, i vi b.
b- Khng nn:
- Khng nn ung/ bi cc loi thuc cai sa k r ngun gc, c th c tc dng nhanh, nhng c
th nh hng n kh nng to sa cho nhng ln sinh sau.
- Tuyt i khng "b ngc" cai sa, d gy vim, pxe tuyn v.
Trang 99 /147
GIC NG CA B
Gic ng ca b (Phn 1 - nhu cu v thi quen)
PHN 1- TP CHO B THI QUEN NG TT
C mt mi tng quan gia vic b m v gic ng ca b, v vy Betibuti
chia s mt s nt cn bn (i vi tr mnh kho, khng c tc ng bnh
l, con ngm ng khp, m kch sa v bit cch massage mi c b
con b c hiu qu) v ti ny gii hn gic ng cc m tham
kho v p dng ph hp vi m v con nhe.
Khi ni v vic ng, mt iu cn bn nht cc b m cn nh rng mi a
tr, mi tui cho nhu cu v np ng (sleep patterns) khc nhau, thay i
lc ny lc khc, cng nh ngi ln c hm ng ngon, c hm ng kh ng.
1 - NHU CU NG V GIC NG CA B v S PHT TRIN CA NO TRONG

GIC NG
Tr s sinh v tr nh cn ng nhiu bo ton nng lng tng trng
Trang 100 /147
v tip tc PHT TRIN NO (tr b m tip tc pht trin no n 2 tui, do

cc m cho con b ch n im ny nhe).
Khc vi mi ngi lm tng ng su l "ng yn" (quite sleep). Tht ra giai
on trong gic ng khi NO PHT TRIN l giai on "ng ng" (active
sleep - REM rapid eye movements) l khi ng m v i khi c nhiu c ng
hoc biu cm trn mt v c th. Do , mi gic ng ca tr s sinh c
khong 60% thi gian ca gic ng l trng thi "ng ng" (tr vn mnh,
thay i t th, un o, nhn mt, khc nhng vn ng), gip no hot ng
v pht trin trong khi b ng.
(Vy cm c nn lo lng khi b vn vo khi ng? c phi do b thiu canxi v
cn b sung canxi v D, nh quan nim ph bin trong cng ng hin
nay?).
Tng ng vi mc trng thnh ca no (> 5 tui), t l "ng ng" trong
gic ng s gim dn cn khong 20% thi gian ca gic ng, v 80% l ng
yn.
Nhu cu ng mi ngy c th thay i khc nhau (c th t 10 gi n 19
gi) mi ngy, v khng c nghin cu khoa hc no a ra s gi ng ti u
chung cho tt c cc b.
Bng thng s di y c tnh tham kho, v s gi ng thng thng trong
24 gi ca b, v cho thy b cng ln, cng ng t i:
> 1 thng: 16.5 gi
> 3 thng: 15.5 gi
> 9 thng: 15 gi
> 2 tui: 13 gi
> 5 tui: 11 gi
Cm c th gi mt cun s nh ghi li gi ng ca con trong ngy, bit
s gi b tht s ng c d l nhng gic di hay lt nht cng li.
2- NUI DNG SINH HC V PHN BIT NGY M GIP B CHUYN TIP
T GIC NG TRONG BNG M
Nhiu nghin cu cho rng b s i vo n np ng (t ng c mt mnh
v ng thng gic v m t 3 n 6 thng. Tuy nhin, b vn cn c rn
luyn mt s kh nng v thi quen tt v gic ng ngay t vi ngy sau khi
Trang 101 /147
sinh (c th l ngay khi ri bnh vin v nh).

Kt hp nui dng sinh hc (da-tip-da + b m trc tip) v tp phn bit
ngy m ngay t tun u tin n ra thng.
Trong bi "Nui Dng Sinh Hc", Betibuti c nhc rng cm chm sc b s
sinh thng qun rng b c nui 9 thng trong bng m nh th no,
nn khng ch vo vic to nn mi trng chuyn tip cn thit cho b
dn dn thch nghi vi cuc sng hon ton mi l bn ngoi. Trong bng
m, b thc ng khng theo gi gic khng bit sng ti (v c truyn
dinh dng lin tc khng n theo c.)
3- CHM SC B TRONG THNG - "CHUYN TIP"
Giai on chuyn tip gip b yn tm v t tin thay i t mt phn c th
ca m thnh mt c th tch ri khi m, c bit l c c gic ng c
lp.
- Ban ngy: (khong 5-6g sng -> 8-9g ti)
+ bt u nh du 1 bui sng cho b khi phng trn ngp nh sng (nh
sng mt tri v kh tri - nu c th) & v 1 ln lau mnh BNG NC MT
(hoc tm mt) thay & massage & nn bp chn tay & tm nng sng.
+ p b tip da m (kangaroo) + b b m trc tip + b ng 1, 2 gic trn
ngc m cc gic ng ngy khc c th nm cnh m hoc nm ring.
+ trnh b trn tay d b ng, v y l thi quen kh cha sau ny.
+ d b ang ng, m v mi ngi xung quanh c th sinh hot bnh
thng (khng nn ni qu ln, cng khng vn th tho) & ting ng t
nhin bn ngoi, hoc ting TV, nhc...
+ nu b ng ngy qu 3 gi, m nn ci cho b, lau mnh bng nc mt
cho b thc v tnh to, massage nn bp chn tay cho b, xoa lng bn tay
v lng bn chn cho b...
+ lc b tnh to c th cho b nm chi, ni chuyn vi b, nu b c
biu hin mun b, th m cho tip da v b m lun v khi b no, b c
th ng lun vo gic tip theo.
+ trnh cho b b tip lc ang ng, khin b ng ni t gic ny sang gic
khc vo ban ngy, cch khin b khng phn bit c n vi ng v
khng phn bit c ngy vi m.
+ m gim dn s ln tip da v s c ng trn ngc m ban ngy t sau
tun u tin n ht thng, b c th ng hon ton khi nm ring m
Trang 102 /147
khng cn d trn tay.

- Ban m: (khong 8-9g ti -> 5-6 gi sng)
+ bt u nh du bui ti cho b bng vic lau mnh BNG NC M
(hoc tm m) thay
+ tt ht n, ch cn n ng, va m quan st b, b c th ng
cnh m hoc ng ring, m c th v vai hoc mng b 5' - 20' cho b ng,
trnh b d b trn tay.
+ gim m thanh ca mi sinh hot xung quanh b, m khng tr chuyn
vi b k c cho b bui m
+ cc c b m (khng nn cch c qu 5g) nn l b ng, b c th b lim
dim v ng li ngay sau c b.
Trong trng hp, b khng c tp ngay t nhng ngy u, c nhng
thi quen khng tt nh thc m, khc m, ng trn tay, Betibuti s chia
s mt s bin php khc phc trong Phn 2.
4- CHM SC B T 1 THNG N 3 THNG - "TO THI QUEN"
c chuyn tip ng cch, n giai on ny, b ch cn nghe thy m,
ngi thy m, bit m ang xung quanh l yn tm. Tuy nhin, b cha
hon ton theo gi gic thc ng b n nh, b b theo nhu cu, nn cc
gic ng v c b ngy c th lt nht.
M tip tc p dng cch lm trong thng, tuy nhin b c th thc nhiu
hn, nn m phi chun b cc cch chi v tng tc vi b khi thc,
cht lng tng tc lc thc s gip b b gii v ng ngon sau . (Cc m
lng tng khi b bt u thc nhiu hn, v c d cho b ng nh trong
thng, k c b d lm cc thi quen ng khng tt ngy cng in su vo
b.)
Cch tng tc vi b lc b thc, v d nh:
- cho b quan st chi treo trn ci
- cho b nm sp (tummy time) vi chi mm trc mt, gip b khm
ph kh nng ngc u cao, iu khin c c, vai, lng v chn tay (gip b
mau cng cp), v b s lt ly t 2 - 3 thng nh mt bi th dc v tng
tc vi b m lc thc
- ma/ tp th dc theo nhc vi b
- tr chuyn vi b, b thch hng, thch nghe c m thanh cho chnh b
Trang 103 /147
pht ra
M hc quan st cc biu hin bun ng ca b, lau mnh nc m gip b
th gin v ng ngon. B c th ti m ng, hoc ngm ti gi (t sau 6
tun tui) v nu p dng cch ny, ngay t u m phi ly ti m v ti gi
ra ngay khi b chp ng.
Bui m, cm tip tc p dng hon ton cc cch thc nh b trong thng.
5- CHM SC B T 3 THNG - "THNH NP"
Nhiu nghin cu cho thy b s c n np ng ra tng gic r rt v c kh
nng t ng t thng th 3.
C th con ngi c lp trnh theo chu k v nhp iu tt nht theo mt
tri, cc hocmon va ho cht gip tnh to khi mt tri mc v gim dn khi
mt tri ln. Do hin tng gim cc ho cht ny, nhiu b m d dng
nhn thy b u oi, cu knh, d quy, d khc vo gi mt tri ln (5 g - 7
g ti).
gim nh hng ca hin tng ny, cm c :
+ khng b ng ngy gic mt tri ln (thc b dy, tm mt, thay
cho b chi trc 5g chiu)
+ cho b nghe nhc hoc chi nhng tr m b yu thch
+ cho b b m lc mt tri va ln, cng l mt cch gip b thch ng vi
hin tng ny, mt s b c th ng gic m ngay t sau c b ny (7
gi), v c th bt u cc "th tc" phn bit ngy m cho b ngay t lc
ny.
Bui m, cm c th tip tc p dng cc cch thc p dng t trong
thng, hoc cc m bt u suy ngh n vic gim hoc b c b m.
6- C B M
Khi cm hi Betibuti l c nn tip tc cc c b m cho con sau 3 - 4 thng
tui hay khng. C vi yu t, Betibuti khuyn khch cm xem xt khi quyt
nh
i vi b b sa m hon ton:
Trang 104 /147
Mc d d dy ca b c dung tch n nh, v b cn trung bnh 6 n 8

c b m (trung bnh khong 700ml - 800ml/ ngy).
Mt s b b c gn lng sa ny trong cc c ngy, nh th b c
th c th ng sut m (gic ng 5 - 6 gi lin tc). B c th tr mnh
khong 2.5 gi - 3 gi gia gic ng, nu mun ct c, m tr ngi cho b
v v vai/ mng b 5' b c th ng qua gic tip theo. (Tuy nhin khi b
cch c sut m qu 6 gi, m nn vt bt sa duy tr sa m v k b
cng sa.)
Tuy nhin, a s cc b giai on ny thch hng, thch chi, thch khm
ph hn l thch n trong cc c ngy, nn khng b s c hoc khng
lng sa cn thit b vn ng v pht trin. Nhiu trng hp cc c
b m cung cp 40% - 60% nhu cu dinh dng ca b trong ngy, do ,
cm vn nn tip tc cho con b c m theo nhu cu, nhng nn cch c
khong 3g cng m bo gic ng v sc kho cho m. Khi b b c
m, cm khng tr chuyn vi b, m nn cho b b ng, b khi lim dim v
b xong ng li ngay. B nn c mc t giy loi tt, v b b nhiu, t
nhiu vn ng c thng gic.
Tinh bt trong sa m l Lactose, ch phn hu trong rut non, khng phn
hu trong ming, nn b b m bui m khng b su rng, nn c th tip
tc b m ngay c khi b mc rng.
i vi b b sa ct:
Betibuti khng khuyn khch cho b b sa cng thc tip tc c b m
giai on chun b mc rng hoc b c rng. Tinh bt trong sa ct l
Glucose/ Frutose/ Sucrose, c th phn hu ngay trong ming, gy su rng
v d nhim sang cc bnh nhim trng tai mi hng khc. Sa ct cha
nhiu cht gy bun ng casomorphins (trong casein protein l thnh phn
m chnh ca sa ct), khin b ng m mang, m khng gip no b tip
tc pht trin v khng c lactose v cc axit bo di (DHA, AA) ca sa m,
nn khong thi gian "ng ng" ca b b sa cng thc gim i nhanh so
vi b b m, c bit l gic ng m, mc d cm c cm gic b b sa ct
ng ngon v su hn - khng c ngha l tt hn cho s pht trin ton din
ca b.
7- NHNG VN KHC LIN QUAN N GIC NG:
Trang 105 /147
Khi b mc rng, hoc c cc tc ng bn ngoi (ng ngi, n o, mi

hng kh chu...) cng d khin b kh ng hay mt ng trong vi ngy.
Ngoi ra, cng ng chng ta c mt s cch thc hnh nh hng n gic
ng ca b:
- B mc qu nng: min Nam quanh nm nng, hay ma h min Bc,
Betibuti nhn thy t c ngi bit c b s sinh c mt lp m nu (brown
fat) gi m (v rt nhiu m trng - nng lng d tr). Lp m nu
khng tri u khp c th b m tp trung nhng khu vc cn gi m,
lng, bng, ngc, c. Lp m nu ny gim dn i khi b ln v hu nh
khng cn ngi ln. Do , khi chng ta tng rng, b cm thy lnh ta
v d nhim lnh th li l ngc li, ngay c khi trn, ngi b cng vn
m.
Mt s gia nh m my iu ho hay m qut, nhng li cho b mc qu
nng, nn khi p vo m b (ng t th) hoc p thm chn khi ng
khin b mp mt m hi khin d nhim bnh (do m t). Khi b m, li
ngh rng b m do my lnh v qut v khng nhn ra rng b m do qu
nng v thng xuyn trong ngi t sng m hi.
Vy cch lm ng l cho b mc thong mt vi vi cotton thot m hi.
- B c ng qu nhiu ban ngy: chng ta cng c thi quen d b ng
qu nhiu ban ngy, iu ng nhin khin b thc m v ng .
Vy nn khi ngi ln ng ht, b mun thc th chng c ai quan tm,
nn quy khc.
B cng c ng bui chiu mun khin b cu knh khi mt tri ln.
- B c b d ng, do khi b mi sinh ra, cc b ni ngoi v c gia
nh tham gia chm sc b, nhiu ngi c nhiu thi gian cho b, nn to
thnh thi quen ny. Khi b ra thng, cm khng cn c gip na, phi
lo con mt mnh bn cnh nhiu cng vic khc, v cng bt u i lm li,
th khng khc phc c thi quen phi b b ng.
Vy cch lm ng l p dng cc phng php gi ni trn gip b c thi
quen tt ngay t u, vi giai on chuyn tip gip b i vo n np mi
sung s v nh nhng.
Con ng tt c n np, m khng b stress, sa m s di do. B b c
Trang 106 /147
tt li cng ng tt hn!
Tham kho:
http://m.vnexpress.net/doisong/tre-em/tre-bu-me-co-nao-phat-trien-hon-30tre-an-sua-ngoai/2820396/p0
______
Cm n c tip:
PHN 2: CCH KHC PHC CC THI QUEN NG KHNG NG CA B
Gic ng ca b (Phn 2 - khc phc nhng thi quen k ng)

PHN 2: CCH KHC PHC CC THI QUEN NG KHNG NG CA B
Betibuti thng nghe cm than phin rng: "B em h lm, ch b trn tay mi ng thi." hoc,
"chng c cch no khc b ng su ngoi cch b b trn tay." hoc "b ng c ngy rt
Trang 107 /147
ngoan, nhng c n m li thc n 3, 4 gi sng, chng c cch no d cho ng." "em xi-tret
qu cm c cch no b ng ra gic bui m khng?"...
1- LI CA B? LI CA NGI LN (ng B/ B M)?
Ai cng bit mnh lm sai, nhng gn nh khng bit cch no khc va chm sc c b
t s sinh, va gip b c nhng thi quen tt lu di. C thy b thc th b d ng, d bit
rng l sai lm ph bin v kh khc phc.
Ni th ngi ln hiu rng, cu hi ng khng phi l, lm cch no b thay i, m l
ngi ln cn lm g vi thi quen ca mnh, gip b c thi quen tt hay thay i thi quen
hin ti.
Th nn sau khi nghin cu v ti ny, Betibuti ngh rng cn phi i ta ca bi vit
thnh:
"THAY I T DUY V CCH CHM SC CA B M (NG B) TO NN N
THI QUEN NG KHNG NG CHO B "
2- 5 NGUYN TC CN THNG SUT THAY I T DUY NGI LN trc khi p
dng cc cch khc phc:
Nhng nguyn tc ny khng ch p dng ng cho vic to thi quen n ng ng cch cho b,
m cn p dng c trong vic nui dy gio dng con ci ni chung.
- Nguyn tc 1: "thi quen lu di quan trng hn kt qu tc th." rn luyn hay sa cha mt
thi quen i hi thi gian v s kin tr ca mi ngi trong nh, tuy nhin trch nhim chnh
vn l b m.
( b c thi quen, cm cn p dng song song cch thc phn bit ngy m v cc c b nh
nu Phn 1.)
- Nguyn tc 2: "ch r cc cc la chn kh thi" (available options) phi xc nh r c bao
nhiu cch rn thi quen ng mi cho b, lm cch no loi b hn la chn ru ng v b
ng.
- Nguyn tc 3: "quan tm nhng khng cng chiu" khng nn b mc cho b khc (cry-it-out),
m nn quan tm b theo mt cch tch cc hn v cho b hiu c quan tm khng c ngha l
c cng chiu.
- Nguyn tc 4: "khi b n , s khng n na! Khi b ng , s khng ng na." C ngha l
nu b n tt ban ngy, b s khng cn b c m v c th ng sut m. Cn nu b ng
Trang 108 /147
c ngy, th bui m s thc v i b. Do , b ng m tt, cm cn bit cch gip con

thc v tng tc vi con khi thc ban ngy v p dng cc phng php tng sa gip b b m
hiu qu hn.
- Nguyn tc 5: "thi ca m quyt nh thi ca con": Khi cm nm r 5 nguyn tc ny,
cm phi t tin v kin nhn. Thi ca m phi nh nhng nhng dt khot, m phi lun lun
"c trn", khi con cm c ci "uy" nghim khc ca m, th con s hp tc nhanh hn. Nu
m cha lm lo lng, khng t tin, khng kin nhn, khng dt khot, con cng s cm
nhn c v s khng hp tc tt.
3- 5 CCH KHC PHC THAM KHO:
- Cch 1: "B mc cho b khc" cry-it-out, c ngha l cho b khc ri mt t ng thng 3
ngy th vo n np. Tuy nhin, cch ny c th khng tt vi cc b nhy cm, v khng kh thi
trong gia nh 3 th h c s can thip ca ng b. V tnh hnh s cng t hn, nu b m b
cuc gia chng.
- Cch 2: "B c 3 la chn" b m chn 3 v tr ng m b c th ng c tht s, vd. ni ci,
ging b m, gh nm ca b... Khi t b xung v tr u tin, b khc, m b ln v v vi
giy ri t b xung v tr th 2, nu b khc, m li v v vi giy v t vo v tr th 3... m
phi ht sc kin tr, c nh khng cn la chn no khc (b d trn tay khng cn l mt la
chn)... c lm lin tc vic xoay chuyn khong 15' - 30' tu b, b s hiu v khng khc na
1 trong 3 v tr . p dng lin tc cch ny trong 1 tun cho n khi m nhn ra v tr la chn
ca b.
Cch 3: "B ln t xung" c th do iu kin kinh t, c nh ch c mt ci gng ng chung
v khng c la chn no khc, c mi khi t xung m b khc, m li b ln v v vi giy
ri t xung ging.. lin tc khong 15' - 30' b s chu nm yn cho m v ng. p dng cch
ny lin tc 1 tun cho n khi b thnh thi quen, k khc i b khi t xung ging khi cn
thc na.
[**Cm p dng cch 2 & 3, nhng cha c tc dng, th cn xem xt nhng im sau:
+ m tuyt i khng than phin "me chn con qu ri nhe!" , khng tuyn b "thi, m thua
con!" hay xin li b "nn i no, m xin li nhe!" trong thi gian luyn tp
+ lun th ch ng b ln VI GIY v t b xung ngay mt cch dt khot, bit rng b
s khc, nhng ch khc ngn, k b b khc ngt ngho nh cch 1, nn cho d n 30' m phi
bnh tnh N CNG - thng m ch lm c c 5', th tuyn b "thua"!
+ khng t la mnh bng cch b trn tay lu hn trc khi t xung, c d cho b lim dim ri
Trang 109 /147
len ln t b xung, thng m ngh c th "la" b, ri pht hin rng mnh khng la b
c. V la b l t nhn l mnh "di c" b ri!**]
Cch 4: "B b gin tip" cch ny c th p dng cho b qu bm m, hoc b b tro ngc
thc qun. B thng i ti m ng v ng trn ngi m khng t xung c. M lun
lun lt gi khi b con, cho con b (i vi b b tro ngc l gi nghin 30o. Khi b b xong,
vn b ng tip trn gi 30', sau cho b vo ging hay ci v chn b chc chn cho b
ng lun trn gi lt, hoc nghin gi dn dn chuyn b t gi xung ging.
Cch 5: "B bnh/ ngm ti gi ng" cch ny p dng cho b nghin ti m ng, nhng ch
p dng cho b >6 tun tui v khi khng c m trong phng hoc trong nh, b hoc ng b
b b, t b vo ci phi hp vi 1 trong 4 cch trn, ng thi cho b b bnh hoc ngm ti gi,
ly bnh ngay khi ht sa v ly ti gi i khi b va chm ng.
Ngoi ra, c th cn c nhiu cch khc na m cm p dng trong thc t thnh cng. Cm c
th chia s Betibuti b sung, v tng hp vo bi c thm nhiu gii php phong ph hn
cho cm tham kho.
4- MI TRNG THAY I V KHC PHC:
D nhin, khi mi trng trong gia nh khin khng tp c cho b t sm, th vic khc phc
li cng kh hn. Do , nu c th thay i mi trng trong qu trnh khc phc ny, v d, b
m con i du lch 3 ngy, ch c b m d thng nht cch p dng v p dng trit .. hoc
nu ang vi ng b Ngoi, th sang nh Ni tp, hoc ngc li.
Mi b mi khc.. c bit, cc m nn hnh din con mnh rt thng minh, do b "bt nt"
ngi ln khi bit d c chiu, khi bit sc mnh v p lc ca vic go khc.. Tuy nhin,
chnh v b thng minh, nn cm i x vi b hp l v gii thch vi b (d cha bit ni, b
nghe hiu v cm nhn c nhiu), ku gi s hp tc ca b, gii thch l do thay i ci
thin sc kho cho m v b nu c hai c nhng gic ng m tt. Cm s ngc nhin v kh
nng hiu v tinh thn hp tc ca b, khi b c i x nh mt i tc quan trng v c
khuyn khch, quan tm v khen ngi mi khi b hp tc tt.
Chc cm nui con mnh kho, tinh thn sng khoi, nui con sa m thnh cng!
Trang 110 /147
H TIU HO CA B
Phn 1 - Dung tch d dy s sinh v C ch nui dng sinh hc
PHN 1: "DUNG TCH D DY TR S SINH V C CH IU TIT I NG"
Cm thng chia s vi Betibuti: "Em cng cho con b sa non, tuy nhin sa non qu t, nn b
vn phi b thm sa ct, cho n 5 ngy sa m mi v cho b b." Nn hiu vn ny th
no cho ng?
nh minh ho: B c phn x mt b t trong bng m, v cc phn x khc khin b m c
cm gic b rt i v cn b tht no, nhng tht ra b khng b i, trong 72 gi u i, nh c
ch iu tit i ng.
**M t di y p dng cho tr s sinh cn (2.5kg< cn nng khi sinh <4kg), sinh thng
(>37 tun thai), m v thai nhi k c bnh l tiu ng.**
C s khoa hc:
A - Trong bo thai:
Trang 111 /147
1- Dinh dng th ng v lin tc: Trong thai k, thai nhi c cung cp dng cht t m qua
dy nhau. Dinh dng ny c c im "th ng" (khng cn thng qua h tiu ho). Dng
cht c cung cp lin tc cho thai nhi, mc d vo qu 3 thai k, thai nhi c thc tp tiu ho
mt lng nh nc i rt nh h tiu ho vn cha tht s hot ng, cha c cm gic "trng/
y", "i/ no".
2- Phn x mt khng dinh dng (non-nutritive sucking reflex): T trong qu 2 ca thai k, bo
thai bt u c phn x mt tay, mt mnh v lin tc, khng phi v i khng phi tip
nhn dinh dng, phn x ny gip cc c thc hin ng tc mt, vt, nut c thc hnh
thun thc cc c mnh b m sau ny.
3- Sa non ca m: t gia thai k sa non c to sn trong tuyn v chun b cho tr b
khi mi sinh ra i.
4- Nng lng d tr: Ngoi vic cung cp dinh dng cho b, c th m cn to nng lng d
tr cho b di 2 hnh thc: glycogen gan v m m trng trong c th. c bit, trong qu 3
ca thai k, thai nhi nhanh chng c tch t m m, thi im cho i, m m chim
khong 15% trng lng c th (cao nht so vi t l m m cc s sinh cc loi khc). Trong
, m m nu c tc dng gi m cho mt s vng quan trong trong c th b chim 3% - 5%,
cn li l m m trng lm nng lng d tr chim 12% - 10%.
B - Khi b s sinh cho i:
1- Sa non ca m: trong 3 - 7 ngy u i, sa m c sn trong v m cung cp cho b lng
sa t 5ml - 10ml/ c v t 10 - 14 c/ ngy. Ph hp vi dung tch d dy v h tiu ho cha
hon chnh ca b, ph hp vi nhu cu bo v ca b trong mi mi.
2- Dung tch d dy: Dung tch trung bnh ca tr s sinh nh sau:
+ Ngy 1: 5ml - 7ml, c ngha 1 c b tng ng 1 - 1.5 mung cafe (tha nh)
+ Ngy 3: 25ml, tng ng 5 tha nh cho mi c b
+ Ngy 7: 50ml
+ Ngy 10: 75ml
+ T 1 - 6 thng: 100ml (dung tch d dy b hu nh khng thay i t 1 - 6 thng)
S c b c th theo nhu cu ca b, khong 14 c trong ngy u n 10 c sau tun u v 8
c sau thng u.
Mt s b khng bit cm gic i no, m c bao nhiu cng b, va b xong li c biu hin
cha no, do biu hin ca "phn x b mt v phn x tm v" (sucking reflex and rooting
reflex), khin b m cho tr s sinh b thm >30ml sa ct/ c, cho n khi cng cng bng hoc
nn tr v dn n tnh trng tro ngc thc qun kh ph bin hin nay! (Betibuti s vit ring
1 bi vit v cu to d dy s sinh cm tham kho thm.)
Trang 112 /147
3- Kho dinh dng v nng lng d tr: Ngoi lng glycogen v m m c d tr trong c
th b qu 3 thai k. Vo thi khc cho i, cc mao mch v mch mu gin n ng lot,
to p sut thp trong h tun hon s sinh, rt ht lng mu ln trong nhau thai v dy nhau
vo c th b. Do vo thi im ny, tng lng glycogen d tr tr s sinh nhiu gp 3 ln
lng glycogen d tr ngi ln, theo t l trng lng c th.
4- "C ch iu tit i ng (counter-regulation), s dng nng lng d tr, m bo dinh
dng lin tc ngay sau khi cho i:
Sau khi tr s sinh b ct ri khi dy nhau, nng ng glucose trong mu tr s sinh gim
nhanh (h ng huyt s sinh sinh l - khng phi h ng huyt bnh l). Hin tng ny (a)
kch thch tuyn tu to hocmon GLUCAGON v kch hot c ch "iu tit i ng" v (b) kch
thch hocmon stress cortisol cn thit ngn hn kch hot mt s tuyn thn kinh, hcmon v
men (nui dng sinh hc, bao gm c m p tip da v b m sm, gip gim hocmon stress
sau thi im cn thit ny.)
Di tc ng ca hocmon glucacon, glycogen d tr c phn hu thnh glucose
(glycogenolysis) v m m trng c phn hu thnh axit bo t do v glucose (lipolysis), cung
cp ng cho no v nng lng lin tc, c bit hiu qu trong trong 72g u i.
5- "C ch lp trnh u i" v li ch ca sa non: Betibuti c mt bi vit chi tit ring m
t "Gi Vng ca Sa non v C ch Lp trnh u i" v nhiu bi vit khc m t thnh phn
v tc dng thn diu ca sa non ca m rut i vi b s sinh ca mnh trong bi "Sa non Thn dc" (Cm nn tm c cc bi ny trn trang FB Betibuti).
Nh vy, khi b mi cho i ch b sa non rt t, ph hp vi dung tch d dy v c tnh
cha hon chnh ca h tiu ho s sinh. B nhn lactose t sa non v glucose t glycogen d
tr v glucose + axit bo t do t m m trng d tr, m bo b lin tc c cung cp
nng lng cho sut thi gian nim mc rut ch tip nhn sa non "lp trnh u i".
6- "Phn x tm v, v phn x mt /mt tay/ mun c mt" (rooting reflex and sucking
reflex): Ngoi phn x mt tay, mt li (nh quen trong thai k), tr s sinh cn c phn x
tm v, khi c bt k vt g chm vo m, u mi, hay quanh ming, tr s quay v pha v
tm v m/ hay bt c ci g mt/ b c. Phn x ny thng xuyn xy ra khi b thc hoc
ng, lc i cng nh lc no, do , khng phi lc no b mun mt hay tm v m cng l
biu hin b i.
7- "Phn x khc s sinh": B s sinh khc v nhiu l do, vd. au, lnh vi k dc gi theo thn
nhit ca m, k cm thy m, k an tm, b kch ng bi nhiu m thanh l xung quanh,... khng
phi lc no b khc, cng l b i!
Trang 113 /147
8- Hin tng gim cn tr s sinh: Hon ton t nhin, b c th gim cn trong 3 ngy u,
trung bnh 7% - 9%, do mt phn nc i cn trong phi v ni tng c xut ra ngoi ngay sau
khi sinh, v mt phn glycogen v m m c s dng. Tuy nhin, trng lng ca b thng
s tng li t ngy th 4, gip b t n cn nng khi sinh sau 10 - 14 ngy.
V th m cn hiu k hn nhu cu v cc phn x ca b, cu trc c th b phn bit cc
biu hin v phn x ca b, v c nhiu cch p ng ng cc nhu cu ca b. Betibuti
c mt bi vit chi tit ring m t "Nui dng sinh hc" m t cc nhu cu ca tr s sinh v
cch nui ng b gim khc v pht trin ti u. Cm nn tm c v p dng.
Kt lun:
Vy chng ta cn hiu v p dng th no cho ng, trong 3 ngy (72 gi) u ca b:
Cch 1 Khng quan tm hoc khng tin tng rng tr s sinh c sn mt kho nng lng d tr di do
v kh nng s dng nng lng d tr t nhin, nhanh chng v hiu qu ca c ch iu tit
i ng.
Cm thy sa non ca m qu t (=1 mung cafe), m tng con cn b nhiu hn, thy con hay
khc tng con cn i v cho con b thm sa ct >30ml/ c ch sa m v 5 - 7 ngy sau
khi sinh (sa gi)?
Cch 2 Tin tng rng b c kho nng lng d tr di do v c ch iu tit i ng cung cp cho b
nng lng n 72 gi lin tc nh lc b vn cn c nui trong bo thai v p dng pp
nui dng sinh hc cng sm cng tt trong nhng ngy u i?
Hiu li ch ca "72 gi vng" u i v li ch ca "sa non - thn dc", hiu c dung tch
d dy s sinh ca con ch khong 5ml - 7ml, nh vy con b sa non ca m cng ch 5ml 10ml x 12 - 14 c/ ngy, m hon ton k cn b sung sa ct?
Hiu rng vic con b m 100% ngay t s sinh, gip sa m nhanh chng gia tng dung lng
trong vng 2, 3 ngy, t trung bnh 5ml/ c n trung bnh >25ml/c theo nhu cu ca b (vn
sa non/ sa trung gian)?
Betibuti mong rng vi c s khoa hc ny, ng b b m s chn Cch 2 ("ng" - m him
hoi) thay v Cch 1 ("Sai" - nhng ph bin).
Trang 114 /147
Phn 2 - Tr sa v tro ngc thc qun

PHN 2: "TR SA, TRO NGC THC QUN tr s sinh v tr nh"
Cm vn hay lo lng v sao con hay tr sa? Tr sa thng xuyn c hi cho con th no? V
lm th no khc phc hoc hn ch hin tng ny?
Hnh minh ho: Cu to d dy tr s sinh v cch chm sc ng trnh tr sa/ tro ngc.
C s khoa hc:
Tr sa (Reflux / Gastro-oesophageal reflux) xy ra khi sa c nut xung d dy chy
ngc ln thc qun, v tro ln hng ca b, do mn v cn yu. B b m cng nh b sa ct
c th b tr/ tro ngc sinh l hoc bnh l, vd nut khng kh vo bng cng vi sa m
khng c hi, b c qu no, vn ng a gin nhiu ngay sau khi n, thc n khng ph
hp gy d ng...
Trang 115 /147
V sao b tr sa:
1- Dung tch d dy tr s sinh v tr nh:
+ Ngy 1: 5ml - 7ml, c ngha 1 c b tng ng 1 - 1.5 mung cafe (tha nh)
+ Ngy 3: 25ml, tng ng 5 tha nh cho mi c b
+ Ngy 7: 50ml
+ Ngy 10: 75ml
+ T 1 - 6 thng: 100ml (dung tch d dy b hu nh khng thay i t 1 - 6 thng)
B m cho con b nhiu hn dung lng ny, vd 30ml/c thay v 5ml/ c cho tr s sinh, hoc
150ml thay v 100ml cho tr 1 thng, gy hin tng tr sa.
2- chc ca tm v: H tiu ho ca tr s sinh cha c s dng trong thai k nn cha
hon chnh. Khc bit ch yu gia d dy tr s sinh v ngi ln l chc ca TM V (c
vng gia d dy v thc qun), l van 1 chiu cho php thc n i vo 1 chiu t thc qun v
d dy v chng tro ngc lai. Khi b c sinh ra, c vng ny cn yu, nn khi b kch thch
(y hi, kh tiu, qu no) tr rt d b tr/ tro ngc.
Mt s b khng bit cm gic i no, va b xong li c biu hin cha no, do biu hin ca
"phn x b mt v phn x tm v" (sucking reflex and rooting reflex) cho n khi cng cng
bng hoc nn tr v dn n tnh trng tro ngc thc qun kh ph bin.
3- V tr ca tm v v thc qun: Nh hnh minh ho c d dy v v thc qun thng hng, ch
khng c gc gp tm v nh d dy trng thnh, nn cng d gy tr sa.
4- Thi gian tiu ho: H tiu ho s sinh cha hon chnh nn vic tiu ho sa ct, ngoi sa m
din ra kh chm. Sa m trong 45' tiu 1/2 xung rut non (gastric half-life) v cc thnh phn
cht chnh rt d hp th. Trong khi , sa ct cn 80' c th tiu 1/2 xung rut non, vi
lng cht thi (k tiu th c) cao hn do kt ta nhiu v dai kh tiu ca casein protein,
thnh phn protein chnh trong sa ct.
5- D ng: Mt s b c th d ng, trong mt thi gian nht nh, mt s protein ng vt trong
sa ct, hoc khng hp vi mt s cht trong khu phn ca m (vd m n bp ci sa c th c
gy y hi)
Tr sa cng sm cng thng xuyn, th tm v cng d b kch thch, dn n tnh trng nng
hn, t tr sa sinh l sang tro ngc thc qun bnh l. Nn cm cn c cch khc phc cng
sm cng tt trnh tr sa chuyn thnh bnh l.
Phn bit tr sa (sinh l) v tro ngc thc qun (bnh l)
Trang 116 /147
Tr sa thng thng: Tr s sinh c th thnh thong tr 1 t sa sau khi b, c th nc cc, ho

nh. Hin tng ny l bnh thng, 50% tr c hin tng ny vi ln 1 ngy trong 3 thng u,
v 5% b n 12 thng tui. B pht trin mnh kho bnh thng v khng c g phi lo lng.
Tr sa nng/ tro ngc: i nhiu phun thnh vi, i sau khi b >1 gi, b i thng xuyn, b
cu gt, khc nhiu, kh ng, b b, tng cn chm... Trng hp ny, b cn c i khm bc
s, ung thuc v chm sc nh nhng v chu o hn.
Hin tng phun sa ngc ra thnh vi thng xuyn khin b b mt nc (tng t nh tiu
chy), mt dch d dy v cc loi men tiu ho... Dch i c th b tro vo ph qun, phi, tai
gy vim nhim cc b phn ny.
ng ch l khng phi b hay tro ngc no cng tng trng chm, m ngc li mt s b
n i lin tc, nhng vn d cn, bo ph, do lng b mi c ln hn rt nhiu dung tch d dy
khin b b gin d dy t s sinh. Tuy nhin vic tng cn nh th, k c ngha l b vn pht
trin tt, m thc cht l h tiu ho v h bi tit non nt ca b ang phi lm vic qu sc,
nh hng n chc nng ca cc h ny v lu di khi b trng thnh.
Chm sc b ng cch:
1- Hiu bit v dung tch d dy ca tr theo ngy tui thng tui, m bo b b ng bng
dung tch d dy ngay t khi sinh ra. B b mi c va v m bo dinh dng trong
ngy cm cho b b nhiu c hn.
S c b c th theo nhu cu ca b, khong 14 c trong ngy u n 10 c sau tun u v 8
c sau thng u.
2- Khuyn khch b ti m trc tip: Tr b m ngay t s sinh, gim nhiu nguy c tro ngc
ny, do (1) lng sa non ca m ng bng dung tch con, (2) sa m xung tng t v c
bo tng dn trong c b gip b nhn bit cm v t ng dng b khi y d dy (3) sa m k
kch thch gy d ng (4) b m ng cch b k b nut khng kh cng vi sa (5) sa m nh
bng, d tiu.
3- T th b ti m trc tip: Nu b b 2 bn 1 c, nn cho b bu v bn tri trc (b mi b
nn lng sa trong d dy cn t, c th nm nghing phi). Sau , chuyn b sang b bu bn
phi (lc ny d dy b nhiu sa, cn nm nghing tri). Nh vy, sa s d dng xung d
dy m khng gy tro ngc.
4- Sau khi b b xong, nn cho b hi v b b thng ng thm 15' - 30' trc khi cho b
nm.
Trang 117 /147
5- Trnh kch ng a gin cc tr chi hot ng chn tay, cc tr chi gy ci nhiu vi b

sau c b.
6- t b nm ng trn nm c dc, u cao hn d dy. V c th k gi lng b nm
nghin tri, b s cm gic d dy m hn, v d ng hn.
Phn 3 - B b m hon ton c tiu chy, to bn k?

PHN 3: B M 100% C B TIU CHY V TO BN?
B b m hon ton, k phi l to bn hay tiu chy, cho d b i phn lng nhiu ln 1 ngy,
hay i phn c nhiu ngy mt ln.
(Tr khi b c hin tng khc quy, au bng, c th do nhim khun khi dng sa vt v b
sa m bng bnh k sch.)
1- nh ngha tiu chy v to bn (bnh l):
- Tiu chy l trong ng rut c nhim c hoc nhim khun, c th phn ng y phn ra
Trang 118 /147
khi rut, lng, nhanh v nhiu, gip o thi khun hoc c t.

- To bn l khi phn cng hoc khng cht x, nn b tc trong rut khng thi ra ngoi
c, khin cht thi b hp th tr li vo c th v ng trong ng rut.
2- c tnh phn ca b b m 100%:
Trong sa m c MHO (human milk oligosaccharides - l mt loi axit bo ngn) c c tnh y
cht thi ra khi rut, (hot ng nh cht x ngi ln). l l do, b b m (sa m khng
c cht x, v m n cht x cng khng vo sa) m khng b to bn.
T khi mi sinh n 1 vi thng u b i nhiu ln, phn lng v hnh thc phn thay i, phn
nh thc n ca m, nhng lng hay c u l bnh thng, khng phi l tiu chy theo nh
ngha bnh l ni trn. Phn p l phn mu vng. Phn c th thay i hnh thc hay mu sc
(hoa ci hoa v, ln phn xanh, ln bt, thay i mi..) cng l bnh thng.
Cch i phn lng nh th ny gip rut v hu mn khng cn phi gng sc.
Vy b b m 100% l "i phn lng, hnh thc phn thay i" (sinh l) khng phi l tiu chy
(bnh l).
C mt vi thi im khong t 2 thng tr i, dung tch rut ca b gin n ra, gi l hin tng
"gin rut", nn b c th t ngt t ang i nhiu ln 1 ngy sang nhiu ngy mi i mt ln.
Khng phi l to bn v khng phi l bnh l. t m c bit v hin tng gin rut ny nn
lng tng v lo lng.
Khi c hin tng gin rut, th dung tch ca rut t ngt tng ng k trong khi sa m c
hp th hu ht v lng thi tng i t, nn rt nhiu ngy mi y rut thi ra ngoi. Sa
m ch c thnh phn sinh hc lnh tnh vi c th b, nn phn nhiu ngy trong rut khng gy
hi hay nhim c cho c th b. n khi rut y t nhin, b s i ngoi bnh thng, phn
vn mm.
Vy b b m 100% nhiu ngy khng i, khng phi l to bn.
3- C cn "can thip" (tht) khi b nhiu ngy khng ra phn?
Nh nu trn, b nhiu ngy khng i l bnh thng, v khng phi bnh l, nn khng cn
can thip g c. Khi no rut y phn, rut s t nhin y phn ra ngoi.
C b 10 ngy, 15 ngy mi i, hon ton mnh kho v pht trin tt. (K lc lu nht c ghi
nhn ti Anh l 38 ngy, b hon ton kho mnh).
Trang 119 /147
Khng nn tht cho b i, v sau khi tht, rut li cn thi gian lu hn y nn m s c phi
tht hoi. Nu c "p" i ngoi nh vy, rut v hu mn ca b s khng bit cch rn t nhin,
sau ny sau 6 thng bt u n c dn v cn rn tht s y phn ra, th rut v hu mn s
khng lm c, khin b b to bn tht s. (n khi , mi khi con i l mt cc hnh,
Betibuti chng kin nhng cnh m con cng khc.)
Nh ni trn, tr trong 6 thng khng i ngoi nh cht x, nn hon ton khng cn b sunh
cht x cho b. Nu b sung cht x cho m, th cht x ch tt cho m, ch khng vo sa,
v khng h gip g cho vic i ca con (v con khng cn cht x), nh nhiu ngi lm
tng.
Ngoi ra, cm ch , nhng nhn nh v cch x l tnh hung ny khng p dng cho b b sa
cng thc (hoc b m v sa ct). V sa ct c cht m cng hn, c nhiu ho cht, ng thi
hiu qu hp th thp hn sa m, cht thi nhiu hn, phn cng hn, khng hon ton "lnh"
cho b, nn b rt d tiu chy v to bn, ng thi cht thi trong rut c ho cht c hi, nu
b lu li lu trong rut c th nh hng n sc kho ca b, nn phi tht cho b i thng
xuyn, m tht l khng tt cho rut v hu mn. Ln hn t khi bt u n c d b to bn, v
gi d b tr.
Do , kin thc nui con sa m v kin thc nui tr b sa ct hon ton khc nhau, khng th
p dng qua li c. Nhiu Bc s v b m dng kinh nghim t cch nui tr b sa ct
khuyn p dng cho tr b m 100% l khng ng.
Chc cm yn tm v nui con sa m theo cch t nhin nht cho con!
-- Hnh minh ho hi phn cm, nn Betibuti khng ln, m s pt cc hnh ny kch thc
ln trn Album ca Hi Sa M (Betibuti) nh! ---
Trang 120 /147
Phn 4 - V sao nim mc rut ca b cn c trng bng sa non?

Hin tng h rut do tn thng nim mc rut l g?
PHN 4:
NIM MC RUT TR S SINH CN C "TRNG RUT" LM G?
PHN LON KHUN TR B M 100% C PHI L BNH L?
Trong nhng bi trc, Betibuti nhc n chc nng bo v ca sa m. (CM nn tm c.)
Hm nay, Betibuti bn k hn v nim mc rut non ca b v nh hng khc bit khi b b m
100% v b b sct nhe.
Hu ht cc h thng c th ca b cha hon chnh khi c sinh ra, v cn tip tc c hon
thin v c bo v trong sut qu trnh cc h thng cn c hon thin na, b sng kho
mnh trong mi trng ngoi bo thai. Ch SA M mi thc hin c 2 chc nng bo v v
hon thin ny.
Rut non l ng di nht trong h tiu ha (trung bnh khong 1-2m tr nh 6.5m ngi
trng thnh).
Tng din tch b mt bn trong ca rut non t ti 400-500m2 nh vo lp nim mc rut c
Trang 121 /147
cc np gp, vi nim mc rut hon chnh (LM TH NO HON CHNH?) dy t cc

lng rut (villi) v lng cc nh (micro-villi), l ni dinh dng c hp th t h tiu ho vo
mu (h tun hon) i nui c th.
1- Chc nng hon thin nim mc rut ca sa m - CH C TRONG SA M:
Nim mc rut ca tr s sinh khng hon chnh, ngha l cc lng rut cha hon ton pht
trin, c bit l cha c bao bc dy c bi cc lng cc nh.
Do , vic hp th cc cht vo c th b, cha c kim sot v chn lc. H lng micro-villi
cc nh villi ny cn mt s yu t c trong sa m v cn thi gian pht trin hon thin,
trc khi c th tip nhn v x l dinh dng tht s qua ng rut, cng nh c th ng ph
vi cc loi khun l v mm bnh trong mi trng.
[Khun t b m (c bit l t m) l thn thin vi b, v trong sa m c cc khng th
khng ton b cc khun ny, nn ngi ta cn gi sa non u tin vo bng b l "mi tim
phng/ chch nga".
Mt s thnh phn ch yu gip pht trin nim mc rut:
EGF (Epidemmal Growth Factor):
kch thch qu trnh thit lp v hon thin ca nim mc h tiu ho (v h h hp).
kch thch s pht trin ca cc lng rut (villi) v lng cc nh (micro-villi) gip cc im tip
nht dinh dng (receptive site) nim mc rut c che chn (gut closure).
khi rut c che chn, cc cht c hi, t bo l, mm bnh, vi khun c hi, thc n cha
phn hu ng, men nm c hi s b cc lng cc nh ny cn li, khng hp th vo c th, m
s c y xung rut gi vo phn thi ra ngoi.
v TGF (Transforming Growth Factor) kch thich s pht trin ca h tiu ho.
[Cm ngh xem iu ny gii thch v sao b b m c th i phn khc nhau hng ngy, c th i
phn hoa ci hoa c, c th phn lon khun, mi tanh, mi chua, c bt, nhiu ngy k i...
nhng khng phi l bnh l? V cc th thi ra phn khng h b hp th vo c th nh vi
b b sa ct v b h rut.
Ngoi ra, vi kin thc ny, cc m n nn em phn ca con b m hon ton i th khun
khng? Nu phn b b m lon khun c g ng ngi k? Kin thc ny c p dng cho b b
sa ct k?
Nh Betibuti vn nhc, kin thc nui con sa m v nui con sa ct hon ton khc nhau m.]
Trang 122 /147
2- Chc nng bo v CH C TRONG SA M:

Kh nng dit khun (bacteriocidal activity),
Chng virus (antiviral activity)
Chng sng ty
Chng vim nhim
To dung mi cho cc vi khun c li pht trin trong rut (pro-biotic bacteria)
Hon chnh v ti to nim mc rut b tn thng
[Nh kh nng ti to nim mc rut b tn thng ny, nn nhng b khng c sa m trong vi
ngy u i, nhng c b m hon ton sau v trong sut 6 thng u, vn c c hi ti
to v phc hi nim mc rut.]
3- Sa non l thc phm duy nht b cn trong 72 gi u:
Vi nhng thng tin ni trn, hn nhiu b m hiu c v sao 3 ngy u b cn sa non
ca m: c c cc cht cn thit cho 2 chc nng trn, theo kiu ni nm na l "trng rut bng
sa m" cc lng rut v lng cc nh c c hi pht trin ti a, t n trng thi hon
chnh, gip b c h tiu ho ti u ngay t nh.
Sa non c hn, lng t hn, dinh dng thp hn, th nhng li ph hp hon ton vi dung
tch d dy ca tr s sinh (5ml) v u tin thi gian cho nim mc rut c hon chnh.
Cm tham kho bi "Dung tch d dy v Nui dng sinh hc" hiu 72 gi u i b c
cung cp dinh dng t lng m d tr trong c th b nh th no, v v sao b gim cn 10%
trong 3-4 ngy u sau khi sinh l hon ton bnh thng.
4- Tc hi ca sa ct:
Chng ta c dy trng cy nhiu vo th gic ca mnh, "trm nghe khng bng mt thy", m
ci chng ta thy c tht s l khim khuyn v gii hn.
Khi sinh con ra, chng ta hu nh khng bit c rng lp nim mc ny cc k quan trng cho
s pht trin ca b, m li cc k d b tn thng trng thi cha hon chnh ny.
Sa ct khng nhng khng c cc cht bo v v hon thin cn thit cho nim mc rut khin
lng rut b thiu hn cc lng cc nh, m sa ct cn cha cc ho cht, khun l (v c khun
c hi do nhim nhm, nhim c ngay t dy chuyn sx) gy kch ng lp nim mc mong
manh, gy vim nhim, sng ty... gy nn hin tng h rut (leaky gut).
Hin tng rut h l nguyn nhn chnh tng nguy c nhim cc loi bnh t nh n ln, t
Trang 123 /147
cc bnh ph bin nh tiu chy cho n cc bnh nguy him nh ung th, do cht c, t bo
bt thng, mm bnh thm nhp vo c th v tch t dn dn trong c th.
Mc d nim mc rut b kch ng v sng ty, nhiu b vn c th n ng bnh thng, tng cn
tt (do bt k cht g a vo rut cng c hp th), khin b m cm thy sct ph hp cho em
b ca h. Mt s b c biu hin phn ng vi sct nh nn tr, i tiu ra mu, gy c s ch
v khin b m lo lng v ngng cho b b sct.
C mt v rt uy tn trong ngnh nhi quc t ni rng, nu khng c sa m trong ngy u, k
cho b ung g c cn tt hn nhiu so vi cho b b sa cng thc.
Trong hnh minh ho ca bi vit ny, Betibuti chia s hnh nh chp knh hin vi ca nim mc
rut mnh kho (1) v nim mc rut b sng ty v thiu lng rut v lng cc nh (2c) v gy
nn hin tng h rut (2b). Betibuti tin rng, nu b m cho con b sct ngay sau khi sinh, hoc
nui con hon ton bng sa ct, nhn k hnh nh nim mc sng ty ny hng ngy, h s tm
mi cch cho con b sa m v khng li vo sct na.
Betibuti thm 2 hnh minh ho da mnh kho (A) v da sng ty (A), gi nh cho cm tn
thng bn trong ca con, nu m cm c th nhn thy.
Khng m no n mc k cho con mnh sng ty da mi ngy, vy hy nh ng mc k nim
mc rut s sinh ca con, khi n b sct lm sng ty, v ln ln vi hin tng rut h.
Con ca bn cn c bo v t bn trong, trn i, trong mt mi trng sng vn c nhiu
nhim v thc phm c hi nh th ny.
5- Kt lun:
con c b m hon ton ngay t sau khi sinh, cm hy c, nghin cu sm v ng dng
cc k nng nui con sa m t trong thai k, vd kin thc v dung tch d dy ca con, v c
ch c th s sinh s dng nng lng d tr trong 72 gi u v nhng k nng chm sc bu
v m... m Betibuti chia s.
Chc cc m c thm ng lc nui con sa m 100% - cng quyt NI KHNG vi
sa cng thc ngay t pht u tin - cho con s khi u hon ho ng ngha!
Trang 124 /147
KCH SA
Mo tit kim thi gian v sinh mhs
"Cch s dng v v sinh my ht sa TIT KIM THI GIAN"
Qua cu chuyn v mt s m, Betibuti pht hin rng, cm k ht sa c thng xuyn, v k c
thi gian tit trng mhs, nn k kp c mhs sn sng, nu ht sa 2h, 3h mt ln, hoc khi ht
sa ch lm, hoc bui m nh.
Betibuti chia s mo tit kim thi gian cho m dng mhs thng xuyn:
MHS sau mi ln dng xong, th cm c th cho cc b phn my tip xc v sa m cho ngay vo
hp Lock&Lock (hoc ti Ziplock loi dy v tt) y kn, cho vo ngn mt t lnh, ln ht sa
sau ch cn ly my ra khi t lnh s dng lun, (nu m k thch cm gic hi lnh ca mhs
lnh, th c th ly mhs ra khi t lanh, nhit phng khong 15'-30').
Vy, ch cn tit trng hms mt ln mi 24g, lc no gi gic thun tin nht. Nh vy s va tit
kim thi gian va gip cm c mhs sn sng ht sa bt k lc no.
***Lun lun nh p dng massage khi dng mhs nhe cm.
Trang 125 /147
Cch bo qun sa m
"CCH BO QUN SA M"
Sa m ht/ vt nhng cha dng ngay c th c bo qun lnh, hoc ng nh sau:
- nhit phng >29oC - ti a 1g
- nhit phng my lnh <26oC - ti a 6g
- ti kh vn chuyn - ti a 24h
- ngn mt t lnh - ti a 48h
- ngn t lnh nh 1 ca - ti a 2 tun
- ngn t lnh 2 ca (ngn c ca ring) - ti a 3 thng
- t ng chuyn dng - ti a 6 thng
(y l s gi Betituti chn ph hp vi iu kin v sinh, thi tit ca VN.)
Dng bnh tr sa, hoc ti tr sa, dng bng keo giy, hoc bt d/ bt lng mc k lem
(permanent) ghi ngy thng ht/ vt.
Trang 126 /147
C th gp sa vt nhiu ln trong ngy vo cng 1 binh/ ti tr lnh/ ng, tnh theo gi ca ln

vt/ ht u tin.
Bnh/ ti tr sa ng kn, k c khng kh trong ti l tt nht.
Cch r ng: chuyn bnh/ ti sa t t/ ngn xung ngn mt tan dn.
Cch lm m: Ngm bnh, ti sa vo t nc m (@40oC).
*Sa r ng k b ht th phi b i, k c dng li hay tr li. Khng pha sa ng tha
vi sa mi vt. K lc bnh sa r ng, trnh r ng nhanh trong nc si. Lc mnh hay thay
i nhit t ngt sa m, s mt tnh nng t nhin ca mt s phn t protein bo v (khng
th). Lactoferrin, lysozyne... ch pht huy c chc nng bo v k diu, khi ng cu trc
phn t ban u ca n nh: chng vim nhim, chng sng ty trong nim mc rut... Mt vi
cu trc c th vn c gi nguyn khi b tc ng, mt s khc c th b gy thnh cc amino
acids dinh dng - vn c li ch dinh dng, nhng mt li ch bo v.
Cch tr sa me tit kim ch trong ngn : p ht khng kh ra khi ti sa, hn kn ming ti,
xp ti sa nm ngan trong 1 hp nha y kn. C th xp nhiu ti nm chng ln nhau trong 1
hp nha y kn trong ngn . (hnh minh ho)
Cch gi sa khi b cp/ mt in: Mua sn thng gi lnh trong nh. Khi mt in, chuyn sa
ng (nu cc ti sa nm gn trong hp nha th chuyn c hp nha rt nhanh gn.) vo
trong thng gi lnh + mua cy cho vo thng gi cho sa ng k b tan chy. Khi c in
li chuyn sa tr vo ngn .
***Sa m ng lnh v ng vn y cht v cc c tnh vi sinh v vn tt cho b hn l
sa ct, nu c thc hin ng cch.
Trang 127 /147
Cch kch sa v mhs, dnh cho m ang cho con b

"CCH S DNG MHS c th va cho con b, va gi v kch thm sa hiu qu"
Dnh cho:
- cm ang cho con b nhng lun cm thy mnh thiu sa, mun dng mhs h tr kch thm
sa m
- cm ang cho con b v sa cho con, nhng lo rng con ln dn s khng sa nn mun
kch cho sa di do hn
- cm ang cho con b hon ton, sp i lm tr li, mun gi sa cho con va n dm va b
m, t 6 thng n 2 tui.
Cch 1- Dng mhs ng thi lc con ang b (nh hnh mnh ho), cch ny hiu qu nht trong
6 tun u, khi sa m v c 2 bn lc c kch thch bi hocmon (Betibuti gii thch v c
ch ny trong vi bi vit trc.) Betibuti thch cch kich sa ny v b vn c b m hon
ton, c th sn xut sa nh sinh i, nh vy lng sa ca m lc no cng di do, v c th
d tr cho b sau ny.
[Quan nim sai lm trong cng ng l nu bm bn v kia trong khi b b th s thiu sa cho
b b bn ny l khng ng. Tuyn sa ca hai bu v khng c ng thng nhau. M s tht l
c th m s hiu nhu cu nui sinh i, nn s cng to sa di do.]
Trang 128 /147
Cch 2- Dng mhs ngay sau khi b b xong 10' mi bn, i vi khong cch cc c khng n
nh hoc rt gn nhau (di 2 gi). Cch ny gip lm trng tuyn sa hon ton gip vic to
v tit sa cho c sau nhanh hn, di do hn. Cng nh c thm mt lng sa d tr tch
lu dn.
[Quan nim sai lm trong cng ng l "dnh sa cho c sau", thm ch c m cn tin rng
cho con b dm 1 c sa ct, sa m dnh lu hn s nhiu hn.]
Cch 3- Dng mhs cch c b trc 1g, 20' mi bn, i vi khong cch c b trn 3g v n
nh. Cch ny cng gip tng lng sa cho nhng b ng nhiu, khi ln dn b thc nhiu
hn, nhu cu b nhiu hn, m s vn sa cho b.
[Quan nim sai lm trong cng ng, cch c cng xa, sa m cng nhiu. Nhng sau khi cm
cch c hn 4-5g, sa m chng thy c bao nhiu, cm li tng rng nu cch c ngn hn,
sa s cn t hn! S s tht li hon ton ngc li, nu cch c khong 1g30 - 2g30' v c
bm cn, lng sa s rt di do!]
3 cch trn Betibuti k khuyn khch p dng cho cc c b m, m cho b b m hon ton
v thm thi gian ngh ngi cho m.
Cch 4- Dng mhs 20' mi bn, ht b mt c b b b qua cho d ngy hay m (vd 3g - 4g/
ln), vd, nu b ng qua m k b, khi m i lm li... m bo khong cch gia hai ln lm
trng tuyn sa (b/ ht) khng qu 6 gi.
[Quan nim sai lm trong cng ng, cho b b sa ct cho d ng qua m. Cm gic ny c
tht, k phi v sa ct nhiu cht hn, b no hn, ng lu hn, m theo phn tch cht th sa b c
cht an thn v gy bun ng mnh hn sa m! (c l v b m khng th m p, d dnh hay
chm sc b con) Vic m k cho con b m, cch c qu 6 ting (nu k bm b c) th sa m
s gim nhanh chng, v nhiu m ngc nhin v bi ri mnh vn cho con b m hon ton (tr
mi c b m) m sa vn t khng cho con b, khin s c phi dm sa ngoi ngy cng
nhiu!]
Cch 4 ny cng p dng cho cm i lm tr li nhng khng th v nh cho con ti c tra, c th
ht cch c 3g- 4g (khng qu 6 gi) tu cng vic v iu kin ni lm vic. v d: Con b
lc 7g sng trc khi m i lm. ni lm vic, m s bm sa lc 11g tra v 3g chiu mi ln
20' mi bn (t nht 10' mi bn, nu m dng my n v b gii hn thi gian). Khi m v nh
li cho con ti khong 6g chiu.
Betibuti khng cu k loi mhs no, tuy nhin nu iu kin kinh t cho php, my in i s
gip tit kim thi gian cho m.
Trang 129 /147
Cm cng nn tham kho cc bi vit khc ca Beitibuti v ncsm, c bit l bi "PP

MASSAGE", cho con b v ht sa hiu qu.
Cc m chim nghim, chn cch p dng ph hp vi m con v iu kin gia nh nhe!
Tm li sa m - dnh cho m mt sa mt thi gian

"TM LI SA M"
Hm nay Betibuti tr li cu hi ca cm, MT SA V K ANG CHO CON B mun
kch sa v tr li.
Nu m khng cho con b, nhng vn cn t sa th kch s nhanh hn. Mt khong 1 tun. Nu
m mt sa nhiu thng th thi gian cn kch sa v tr li l 3 - 4 tun.
kch sa li cho m mt sa v k ang cho con b, chc chn cn c s h tr ca my ht
sa (v massage ng phng php.).
Trang 130 /147
Mi ngy b b (hoc k b, th dng my bm hon ton)/ massage u dy thn kinh tit sa

(xem v tr trong cc bi vit trc ca betibuti) + bm ht 10 ln, mi ln 10 pht, mi ln cch
nhau 2 - 3 ting.
Sut thi gian kch sa, cm k cn quan tm bm ht c bn, v cho d k c t sa no, n ngy
sa v s v o t, cho b b 100%.
Nu m nh th d thc hin hn cm i lm li, v qu thi gian sut ngy.
[Betibuti s vit ring mt bi cho cc m ang cho con b, mun kch thm hoc gi ngun sa
nhe!)
(nh minh ho: G b Ho, m Thu + b Annie)
Trang 131 /147
Thc phm li sa
Thc phm li sa:
(cam on me Thai Ha)
http://giadinh.net.vn/nuoi-day-con/18-meo-giup-sua-ve-dat-dao-20130221084137909.htm
PP massage 3' gip to v tit sa m di do:

Hm nay Betibuti chia s vi cm
"PHNG PHP MASSAGE kch thch to v tit sa m"
theo yu cu ca cm n nhe!
C rt nhiu cch massage kch sa, ang c thc hnh v ph bin trong chuyn ngnh v
cng ng nui con sa m. Tuy nhin, sau khi i su vo c ch to v tit sa m (v tr dy
thn kinh, c ch kch hot to sa, c ch kch hot tit sa), Betibuti cho rng phng php
gii thiu cho cc m hm nay l phng php khoa hc, d hiu, d lm v hiu qu nht.
Chc cm c cc bi vit chnh ca Betibuti nh: "Sa non l thn dc", "Khp Ngm
ng", "T th B tt nht", "Ti m, ti bnh", "PP Kch li sa cho m mt sa mt thi
gian". Trong cc bi vit ny Betibuti u c nhc n u dy thn kinh kch thch tit sa m,
v c bit cc hnh minh ho v cc chm 3D!
T gi, Betibuti s gi v tr u dy thn kinh ny l "chm " nhe!
Bi vit ny mt ln na m t v tr "chm " nm qung v, gc 5 gi v tri v 7 gi
v phi, cch chn ti 1cm - 1.5cm. V 2-3 pht massage gm ba bc n gin, nh m t trong
hnh. Phng php ny s gip sa m v nhanh hn, u hn v nhiu hn.
C s khoa hc:
- Trong 6 tun u, c ch to sa v tit sa ca c th m vn hnh theo kch thch ca hocmon
(endocrine control): ch yu l to sa Prolactin v hocmon tit sa Oxytocin.
- Cc hocmon ny c tit ra khi tinh thn m thoi mi, con tip da m nhiu gi trong ngy,
con mt ti m nhiu ln trong ngy (10 - 12 ln trong tun u), m con cm nhn c mi lin
kt mu t. Trong , vic con ngm ti m ng cch l cch kch thch "chm " rt hiu qu.
Trang 132 /147
[V th trong giai on 6 tun ny, tinh thn m k thoi mi, gin, stress th lng sa s gim
ng k.]
- Sau 6 tun, c ch to sa vn ph thuc vo 2 hocmon, nhng li c "kim sot" bi lc ht
ti ch (autocrine control). Tc to sa da vo trng ca tuyn sa v ng dn sa sau c
b. Cng trng sa to cho ln sau s cng nhanh.
[Sa m cn tha trong v trong c trc s c tr v tuyn sa, qu trnh to sa s chm li
v t hn, v c th iu chnh gim chng d tha (do quan nim " dnh sa" cho c
sau, l nguyn nhn lm mt sa). Ngoi ra, nu cch qu 6g v m khng c lm trng tuyn
sa (cho con b, hoc ht) th c th m cng s gim lng sa ng k, v mau mt sa.]
Con b ti cng nhiu (ht), sa m cng nhiu l do vy.
- PP massage ny p ng nhu cu kch thch cho c hai c ch ni trn. (ng nhin cch kch
thich tt nht vn l cho b b m 100% vi Khp Ngm ng!)
p dng:
Bt c b m no, t ngay sau khi sinh n sut thi gian nui con sa m, nui b m trc tip
hon ton, hoc b m trc tip phi hp ht sa m, u c th p dng phng php massage
ny.
Ngoi ra, trong 6 tun u, sa m c tit theo c ch hocmon nn mt khi kch thch 1 bn
v, th c 2 bn u tit sa (khng phi do sa long, hay tia sa rng nh quan nim dn gian).
"Tranh th c ch ny, m c th gip con kch sa khi con ang b, bng cch ng thi p
dng phng php ny massage v bn kia!
* Ch :
- Cm nh phi ra tay x bng k hoc dng gel tit trng ra sch 2 tay trc khi massage
nh!
- K c s dng bt k loi du massage no (nu c sa m ri, th c th dng vi git sa
m nh du massage), v b rt nhy cm v mi l v rt c "cm d" bi mi t nhin tit ra
bi qung v m.
- ng tc massage phi nh nhng, k lm dng massage bng ng tc mnh, k n su.
- K massage u ti. Sau c b/ ht, m xoa u vi git sa m u ti v qung v, va bo v,
va dng mm.
- PP massage ny cng gip hn ch tc tia sa (kt hp chm nng tan cht bo im b
Trang 133 /147
tc), cng sa (kt hp chm lnh gim au).

Cm c, p dng v gii thiu cho bn b nhe!
CU CHUYN C THT
B sinh non 800g sng kho mnh nh m p v sa m 100%
https://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/644327142272778
B sinh m ti VN c da tip da m v b sa non m vt v tr trc khi sinh

Mia Nguyen em b sinh m ti VN, m vn c tip da m ngay sau sinh v k cn nh n sct,
nh M Jennyf Nguyen "hc tr rut" ca Chuyn gia Betibuti, "thu hoch" 30ml sa non
trc ngy sinh cho con.
y mi l "Cho con s khi u hon ho" ng ngha!
Betibuti vn thng hay nhc mn "Phc lc ca con nm trong tay b m"!
"i ln mi con nghin v v m, nh cy la nh nghin v ph sa, nh bng hoa thm nghin
Trang 134 /147
v ngn gi.
... Sa m trng trong con i hy b. Ri mai khn ln, con i hy ngh, hy ngh nhng iu
trng trong..." avec Jennyf Nguyen et 4 autres personnes.
Trang 135 /147
( https://www.facebook.com/photo.php?fbid=454229968014249&set=a.290602771043637.59446.100002817506276&type=1&theater)
Ngy 22/11/2013 NGY P NHT CUC I BA M

ng 5 gi sng, ba gi m dy, lm n sng cho m l 1 bt sp b hm n b mu (m
Trang 136 /147
phi n trc 6g sng v sinh m). n xong m tm ra, ng ngoi ch sn di nh n

ba m ln bnh vin quc t Hnh Phc. Th m m kh kh trong ngi l ti ng 5 h sa
non ca con v sa m ca bc Hng, m s ci tnh hu u ca m hay qun lm. Nhng vic
ny l cho con gi ca m nn m khng th qun c!
M cn nh nh in sng hm th su tuyt p , tri nng nh v mt m. Trn ng n
bnh vin m m cht ci bng trn ca mnh, p v th thm rng : M con mnh sp
c gp nhau ri, tnh yu ln ca cuc i m!
Khi n bnh vin Hnh Phc, check in xong xui, m c cc c y t cho i tm ln na v
tit trng. M dn ba ra ngoi xin gp cc c trong phng dng nhi v ekip m ni v vic
xin cho con c tip da v b m trong 1 gi u v m sinh m. D m ni chuyn vi bc
s Tin nhng bc Tin ch m cho m thi, cn vic lo cho con th no th cn c ekip sau
M cng lo lng lm khng bit c c ko? V d ko c th m cng tr sn sa non ca
m cho con ri
B quay li phng vi nh mt hn hoan: n ht ri v , em s c tip da vi con ngay khi
con ra v lm v sinh xong! Thc s khi nghe b con ni xong m mi th pho nh nhm.
Nhng m thy m v Mia ca m may mn nhiu hn v c mt ngi chng v ngi b tuyt
vi nh b con, c th u tranh lm tt c v m v v con M cn xc ng hn khi bit b
con truyn c cm hng cho cc c y t, n h sinh, ekip gy t, bc s lm sao m
trong sut qu trnh m cho m, mi ngi bn tn xn xao no l skin to skin, no l tip da, ri
bc s gy t cn hi m c coi clip em b tm v m cha na! Tt c cc thnh vin trong
ekip m bn nhau phi hp nhp nhng nht chun b cho m c tip da, v cn gii thch
cho m l v m nn din tch hn hp, s phi tho dy theo di nhp tim ca m ra cho con
nm ngang ln ngc m m cng ok lun! Cm gic ng nht ng long ca c 1 ekip khin
m thm cm n tri pht!
Tht hnh phc con !
13:30 ngy 22/11/2013
M c y vo phng m, ba v b ngoi a m i, nhng ch c ba con c vo phng m
cng m.
14:00
Bc s H Nguyn Tin bc vo, ekip m chun b cc cng c, m xoay ngi nm nghing
c gy t mng cng M s v ny lm v nghe ni chch vo ct sng au lm Nhng bs
lm nhanh n mc m ch thy nht nht ri thi! Tay ngh ca ekip gy m tht tt! Sau 10
giy m c xoay ngi li , c ekip m ngc, ri bs gy t ly tay ba t vo tay m, bo l
hand in hand nh!
5 4- 3 2 1 action! Chn m t cng khng c cm gic g c! Cng khng bit bs m
cha na, nhng ch 5 sau m nghe ting khc ca con, m cn khng bit l ting con na
v ngh l ting em b no bn phng cnh
Sau ba con bo ra ri, ra ri! m mi bit l ting con
Con c y nhanh ra bn lm v sinh trn trc u m, bc s gy t theo di nhp tim m
Trang 137 /147
thy huyt p tang cao nhng vn rt dy in tm ra khi ngc m, dn sn ch con lm

v sinh xong c nm ngang ln ngi m ngay! Sau c c y t b con ra cho m hn, tho
khn ra v cho nm ln ngi m 5 m m tip da con, ri ting nhc ct ln khin m cm
ng v cng, c y t ni bg s mang con i si m i m c khu xong s mang con vo vi
m mt ti lin, ch 15 sau l bs khu xong, ai cng khen vt m p lm! M cn c dn keo
sinh l nn ng vo vt thng ko au Ri ekip tin m vo phng hi sc!
Va vo phng hi sc l m thy c y t lc ny b con vo vi m, t con nm ln m v cn
h tr m massage ti con t tm v mt con va mt th c y t b c trng phng hi sc
la v ba m cha nc c vi c ny. Nhng iu m hnh din nht l ba con rt gii nh! Lm
cng tc t tng sao m c y t ny cng u tranh con c b m c na! Con mt
chn cht, ci ming b t teo sao m yu qu Mia ah! Lc m thy tnh mu t tht thing
ling qu! M thy m c th lm tt c cho con M qun mi au n mt mi khi c con.
C y t khen Mia ca m gii v mt ti m gii qu i! M m Mia c gn 1 ting th bn hi sc
bo huyt p m cao qu nn m phi ngh ngi 1 cht, h ha s cho m v phng gp con sm
nht c th! Trong lc th ba Thnh cho con mt sa non bng ngn tay ba!
Th l 4g chiu m va skin to skin vi con ln 1 th 6g ng m c y v phng gp con
ri! khong cch 1g u 4 gi u ca bc Hng m lm c! Ngoi mong i ca m!
V phng, m li tip tc tip da v cho con mt ti lin, nhn con bnh yn nm trn ngc m m
m bt khc Sa li v nhiu hn ch sau my gi! Ba Thnh chm khan m v massage cho
m, b ngoi cng ph m massage! Th l ngy hm sau sa m c nhiu v cho con b,
ngy th 3 l rng rng t o, cc c iu dng vo kim tra cho m u khen m gii, gia
nh mnh gii con! M t ho v Mia ca m lm lm lun.
Mt iu m bv Hnh Phc lm tt na l h c 1 chuyn vin h tr b m ring, c ny l
trng khoa ca bv T D my chc nm v hu, c o to li theo chng trnh ca Sin
v hc gio trnh ca UNICEF nn kin thc v k nng cho con b rt tt! C qua hng dn
cho gia nh mnh m c khen hoi v hng dn n u ba m cng lm ng! C bo rt cm
ng v em chuyn ca ba m k cho nguyn tng 6 nghe Gia nh phng 616 ni nht trong
my ngy hm ch v c bo: y l gia nh u tin duy nht m c gp bit lo v chun
b tt n nh vy!
Ngy th 4 Sa m - Liu thuc tuyt vi!
Con gi Mia ca m b vng da 18 ( 20 l phi thay mu!)
Ba m hoang mang v lo lng! M thy ngi ta mang con i chiu n m m khc hoi! 2
ting 1 ln m v ba thay nhau i cho con b, m cn au nhng vn c i b n dng nhi!
Ln no thy con nm 1 mnh trong khay m long m au nh tht! Khc m phi du i s ba
con st C Ph (chuyn vin t vn sa m) tn tay dn m qua thm con, cho con b m trc
tip v ng vin rng c cho con b gp i bnh thng bng 100% m, con s c o thi
ra ht! c hc ti liu ca UNICEF ri nn m ng lo!
Ngy th 5
Trang 138 /147
M vn nh nh in sng hm , c Ph m ca vo phng m, mng r m m vo lng, mt

rng rng v ni rng k diu qu! Mc vng da ca con gim t 18 (nguy him) xung thnh 8
(bnh thng) C khen m gii nhiu sa Mia c o thi tt! M cng xc ng qu
khng ni c g ngoi cm n c! C tng 6 chc mng ba m v Mia v hm nay con c
xut vin
C Ph tn tay gp c cho ba m v i b con xung tn xe tin v ha t7 tun ny s qua
nh thm Mia ca m!
Hnh trnh sinh con sao m sun s v trn ngp hnh phc vy C trong m ba m cng
khng tng tng c!
Bc s inh Th Hng (ngi theo di cho Mia sut 9 thng thai k ti bv Hnh Phc) ngi bc
s tn tm nht m m tng c gp! Chm sc chun on cho Mia t khi con c 6 tun n
38 tun, khng k ngy m t vn cho b m!)
Bc s H Nguyn Tin (bs m trc tip), bs gy m hi sc Hong Chng Uyn Chi, Bs Ph
(Senior Midwife), c Thu Hng trng khoa iu dng (ngi h tr ba Thnh i thuyt phc
ekip m cho m), cc c iu dng, dng nhi, y t v c bit hn c l ch L Nht Phng
Hng ( Chuyn Gia Betibuti) ng hnh cng m con mnh sut 9 thng 10 ngy, cung cp ti
liu, online offline b sung kin thc cho m v ba Nguyen Thanh Khi no con ln Mia
ah! M s m con i cm n tt c mi ngi, v khng c cc c cc bc tn tm th d b m
c yu thng con th no cng khng th cho con s khi u hon ho ny!
Yu con,
M Mia
Trong Hnh ( Hnh m tip da vi con ngay sau m - Bc Hong Nhat Phuong Le b con v c
Ph (Senior Midwife of HANH PHUC International Hospital b tin con ngy xut vin).
Trang 139 /147
(https://www.facebook.com/photo.php?
fbid=10202404167572895&set=a.1177062674112.191017.1454472789&type=1&theater)
Trang 140 /147
CHO CON B M NH TH NO L AN TON KHI M BNH V

DNG DC PHM
PHN 1:
V SAO M B BNH NN TIP TC CHO CON B, V C TH DNG CC
LOI THUC PH HP VI VIC CHO CON B?
B m ang cho con b cng c th b cc bnh trong thi gian ny, v khi bit mnh mc bnh,
b m lo lng s ly cho con v khng bit c th tip tc cho con b sa trong thi gian mc
bnh hay khng.
[Trong bi Chm sc Bu v M _ Phn 3, cc vn v bu v, Betibuti c ghi r nhng trng
hp no m nn tip tc cho b b m v cc loi thuc no c th dng khi chm sc bu v m
b vn tip tc b m an ton. Cm nn tham kho li bi vit .]
I- C s khoa hc - H MIN DCH THCH NG - c ch to "khng th ch nh" cho b
trong sa m, khi m tip xc vi mm bnh/ khun c hi:
Chc cc m cn nh trong bi b m trc tip tt hn b sa m bng bnh nh th no,
Betibuti c nhc n H Min dch Tng qut v H Min dch Thch ng, v ha s gii thch
chi tit v H min dch c bit ny, c mi lin quan cht ch n c s khoa hc ca bi vit
ny.
B m cho con b v b b m c gi l "mt cp m-con" (the dyad) v c mt h thng sinh
hc khp kn gia hai c th ny, to nn s phn hi v trao i sinh hc nhy bn, gip con
c bo v ti u.
Cc b m thng lo lng khi mnh b bnh, m qun rng c m v b u tip xc vi cng
cc loi khun v mm bnh t trc pht bnh, v cc mm bnh u c thi gian bnh.
Ngay khi b m (v b) tip xc vi mm bnh, c th m trong vng 24 gi to ra v truyn
t mu m vo sa m ng loi khng th ch nh i vi mm bnh cung cp cho b
kh nng min nhim, gi l "h min nhim thch ng", p ng tc thi trong mi trng m
m v b tip xc. (Xem hnh minh ho).
V vy, khi m b bnh th nn cho con b m trc tip, con c cung cp loi khng th cn
thit nht cho con trong thi im , k c cc vn bu v, nh vim u ti, vim tuyn
sa, hay cm cm, tiu chy, d ng.. cho n cc bnh nh vim gan siu vi B, HIV, ung th,
Trang 141 /147
nu m c xt nghim, iu tr bng loi dc phm hoc liu php ph hp.

(Bebitubi s cp chi tit n cch thc ph hp i vi vim gan sv B v HIV trong cc phn
sau.)
II- M c c dng thuc khi b bnh v tip tc cho con b.
Tp Ch Chuyn Nhi Khoa (M) (The Pediatrics - Vol 132, S 3, Thng 9/ 2013) ca nhm
nghin cu do bc s Hari Cheryl Sachs ng u nhm nghin cu a ra cu tr li chi tit
v cp nht nht v mi quan tm ny, Betibuti xin c chia s mt s chnh cm tham
kho.
To ch chuyn ni trn nu ln v mt s ch nh:
vic s dng cc phng php iu tr tm thn, an thn, trm cm
thuc iu tr lm dng cht, nh ma tu
thuc gim au
thuc li sa
cc sn phm tho dc
chn on bng hnh nh
tim chng (ca m/ ca b b m)
1- Cc yu t cn xem xt khi b m cho con b cn dng thuc:
Nhiu b m thng khng bit r hoc b "hm do" v tc ng ca thuc mnh ung ln b,
nn hoc qu lo lng khng dm ung t thuc no, hoc ngng cho con b khng cn thit v
khng khoa hc, bi v ch c mt t l nh thuc l chng ch nh i vi b m cho con b
hoc khng tt cho b b m, v b cn c tip tc b m hng li ch ca h min dch
thch ng ni trn.
Ngoi tr khi dng mt s hp cht phng x, cc b m nn tm dng cho b hoc cai sa.
cn nhc M C NN DNG THUC HAY KHNG, cn xem xt cc yu t sau:
nhu cu s dng loi thuc cho b m, c nht thit dng thuc hay khng?
thuc c nh hng n vic sn xut sa, c lm gim sa hay khng?
nng thuc tit vo sa m nh th no?
c liu php no khc, hoc tr hon c vic dng thuc hay khng?
Nu M THT S CN DNG THUC, th cn xem xt tip n cc yu t sau:
Cc hot cht/ dc cht tit vo sa m cao hay thp?(nu khng ion ho, trng lng phn t
nh, phn b tha, kh nng bm vo protein trong mu m thp, kh nng ho tan trong m cao,
cht s b tit vo sa m nhiu hn. Thuc c thi gian bn thi (half life) di hn tch t
Trang 142 /147
trong sa lu hn.
ng tip nhn thuc (chch, ung, thoa, ht...) l cch no? (Thuc ung (thay v tip nhn qua
cc cch khc) s c kh nng b cng hp th thuc nhiu hn.)
Liu lng v thi gian iu tr thuc nh th no? (Thuc dng mt ln hay lu di cng c tc
ng khc nhau i vi b.)
Kh nng hp th vo b nh th no v c bng chng c hi t cc nghin cu trc y k?
Th trng ca b nh th no? b bao nhiu ngy/ thng tui? c bnh l g c bit khng (sinh
non, h hp yu...)? (B sinh non, s sinh, hay c bnh l c th b tc ng khc vi cc b ln
hn v mnh kho hn.)
[Khi cm yu cu, cc Ad ca Hi Sa M (B T B Ti) s c gng tra cu LactMed ny (cc
ngun uy tn chnh quy ca y khoa ti cc nc tin tin khc] gip cm xc nhn li c th toa
thuc ca mnh, yn tm l thuc an ton khi m tip tc cho b b, hoc nu khng, th
nn thay th bng loi thuc no c cng cng dng iu tr tng t.]
2- Cc loi thuc ph bin, an ton khi cho con b (Ngun: drugs.com):
(theo toa bc s v theo liu chun/ ti thiu, k c t iu tr v lm dng thuc):
Tn thuc Tn Thng Mi Tc dng
Acetaminophen Tylenol Gim au
Acyclovir v valacyclovir Zovirax, Valtrex Khng khun nhim trng mt nc herpes
Antacids Maalox, Mylanta T au d dy
Bupivacaine Marcaine gy t cc b
Caffeine coffee, soft drinks gip tnh to
Cephalosporins Keflex, Ceclor, Ceftin, Omnicef, Suprax khng sinh
Clotrimazole Lotrimin, Mycelex tr nm
Contraceptives (progestin-only) Micronor, Norplant, Depo-Provera trnh thai
Corticosteroids Prednisone chng vim/ sng ty
Decongestant nasal sprays Afrin tr nght mi
Digoxin Lanoxin tr bnh tim
Erythromycin E-Mycin, Erythrocin tr nhim trng da v h hp
Fexofenadine Allegra chng d ng
Fluconazole Diflucan chng nhim trng do nm
Heparin LMW heparins chng ng cc mu
Ibuprofen Motrin, Advil gim au
Inhalers, and corticosteroids Albuterol, Vanceril tr suyn
Insulin tr tiu ng (liu nh)
Thuc nhun trng Metamucil, Colace tr to bn
Lidocaine Xylocaine gy t cc b
Loratadine Claritin chng d ng
Trang 143 /147
Magnesium sulfate chng sn git v tin sn git

Methyldopa Aldomet tr cao huyt p
Methylergonovine (ngn) Methergine cm mu sau sinh
Metoprolol Lopressor tr cao huyt p
Miconazole Monistat 3 chng nhim trng do nm
Nifedipine Adalat, Procardia tr cao huyt p v bnh Raynaud u ti
Penicillins Amoxicillin, Dynapen khng sinh chng nhim trng
Propranolol Inderal tr cao huyt p v vn v tim
Theophylline Theo-Dur tr suyn
Tretinoin Retin A tr mn
Thyroid (b sung) Synthroid tr bnh tuyn gip
Tim chng/ chch nga tr chch nga thu u v st vng da
Vancomycin Vancocin khng sinh
Verapamil Calan, Isoptin, Verelan chng cao huyt p
Warfarin Coumadin x l v chng ng cc mu
3- Cc loi thuc gim au:
Cc loi thuc gim au c gc ma ty, chng hn nh oxycodone, pentazocine, propoxyphen,
v meperidine, khng nn dng cho b m ang cho con b. Thay vo , nn dng cc thuc
gim u khc, nh ibuprofen v acetaminophen. (Tuy ibuprofen c thi gian bn thi di,
nhng lng thuc tit vo sa m rt thp.)
Liu dng thng thng ca thuc gim au codeine, him c trng hp gy nguy him cho
cho b b m, tuy nhin, vn phi thn trng hn khi dng thuc codeine v thuc hydrocodone
v cn c thm nghin cu v cc du hiu v triu chng nhim c b m v b b m.
Thay vo , cc thuc gim au k cha thnh phn codeine c khuyn khch s dng, vd
butorphanol. Nghin cu cho cht mt lng rt nh butorphanol c tit vo sa m. Tuy
nhin gim tc ng cho c m v b, bc s nn cho liu ti thiu v thi gian dng ngn
nht.
Cc phng php gy t cc b/ gy t ct sng khi sinh cng l cch tt gim thiu tc ng
ca thuc ln b.
Aspirin c th dng gim au nh, v ch c dng liu thp (75162 mg/d).
4- Cc loi thuc li sa (GALACTAGOGUES):
Thuc li sa v cc hot cht kch sa, thng c dng h tr tng lng sa, c bit
cc b m sinh non, hoc gip pht sinh kh nng to sa (induce lactation), vd khi b m cha
Trang 144 /147
mang thai ln no, nhng mun c th to sa nui con nui bng sa m.

Tuy nhin, c rt t bng chng khoa hc v tc dng ca cc cht li sa ny, k c cc loi
thuc nh domperidome v metoclopramide, hay cc phng php tho dc.
Mc d tng c vi nghin cu chng minh domperidone c tc dng li sa cho cc b m
c con sinh non, nhng s dng n c an ton cho b m hay khng th cha c nghin cu v
kt lun. FDA M ban hnh khuyn co nm 2004 v vic s dng domperidone b m cho
con b v thuc ny khng c duyt ti M, do , nu nhn thuc ny c c bn nc
khc th cng khng nn dng khi cho con b.
Mt s nghin cu quy m nh khc, cng b nm 1990, cho rng metoclopramide gip tng
nng prolactin, cng c ngha gip m sn xut c nhiu sa hn, m sinh non cng nh
sinh tun. Tuy nhin, nhng nghin cu tip sau li khng a ra c kt qu tng t.
Nng thuc metoclopramide trong sa m cng tng t nh nng trong mu ngi ln.
C th s sinh lu gi lng thuc ny m khng thi ra c c th tch t trong c th v gy
ng c. Trong khi , bn thn thuc metoclopramide c cc phn ng ph nh gy yu c,
trm cm, ri lon h tiu ho.
Mc d mt nghin cu th nghim nh (8 b m) cho rng phng php ht oxitocin gip tng
lng sa, nhng mt th nghim khc (51 b m) th li khng c c kt qu tng t. ng
ht Oxytocin khng cn thy by bn M.
Tng t, mc d nhiu kinh nghim c lan truyn v tc dng li sa ca loi tho dc, nh
fenugreek (c c ri), tuy nhin cc nghin cu chnh quy li cng khng khng nh c hiu
qu nh c lan truyn. Cc nghin cu n thi im ny u cha cng nhn hiu qu/ tc
hi vic s dng thng xuyn cc sn phm tho dc li sa.
Vic s dng ko di fenugreek (c c ri) c th cn gim st tnh trng ng mu v nng
ng glucose trong mu. V nhng l do ny, cc sn phm tho dc ni trn ph n cho con
b khng nn s dng cc loi tho dc ny thng xuyn.
Mc d, cc b m cho con b s dng thng xuyn cc sn phm tho dc (n 43% b m
cho con b trong mt cuc kho st nm 2004), v cho rng tho dc l an ton. Tuy nhin,
cha c nghin cu v kt lun r rng v an ton v tin cy ca nhiu sn phm tho dc
ny. Nhiu sn phm tho dc cha c nghin cu v chng minh hiu qu v tc dng ph.
Tm li, cc loi thuc/ tho dc li sa c vai tr rt nh trong vic h tr c ch sn xut sa
m v cn c nghin cu y v cc tc ng i vi b. Cc b m nui con b nn tm
n cc chuyn gia sa m c t vn v p dng cc phng php khng dng dc liu
(k c tho dc), v d nh m bo cho b b ng cch, massage, b/ ht thng xuyn hn,
Trang 145 /147
dng mhs tng thi gian bm nt v c c s h tr tinh thn ti a trong gia nh v cng
ng.
5- Chn on bng hnh nh (DIAGNOSTIC IMAGING)
Nu c th, nn hon vic s dng cc chn on bng hnh nh cho n khi b m cai sa.
Tuy nhin, khi nht thit phi dng n cc phng php tr liu phng x, nn tm ngng cho
con b hoc cch ly v con trong mt thi gian (3-4 tun tu theo pp tr liu), cho n khi tc
ng ca cht phng x ngay trong cc c trong bu v gim xung.
Sa m vn nn c vt ra trong thi gian v tr ng cho n khi tc ng phng x b mt
i (sau 4 tun), v sa c th c s dng bnh thng.
Nn tham kho kin bc s v th mu m bo lng phng x trong mu h xung
mc an ton, trc khi bt u cho b b li.
6- Tim chng (chch nga)
Ngoi tr vic tim chng bnh thu u v bnh st vng da, vic m tim chng/ chch nga
khng gy tc hi g cho b b m. Vic b b m khi m tim chng khng b nh hng n
kh nng phn ng ca h min nhim ca b, vi cc chch nga thng thng (nh bch hu,
un vn, ho g, vim gan B, bi lit) mc d trong sa m c khng th ca m.
Ph n cho con b cng c th cn phi chng nga. Vic b m tim chng vc-xin bt hot
(nh un vn, bch hu, ho g, bi lit; cm; vim gan A; vim gan khng nh hng g cho b
b m.
Mt s vc xin, chng hn nh un vn, bch hu, ho g v vc-xin thuc chng nga cm, c
khuyn co cho cc b m trong thi k hu sn bo v c m v b s sinh.
Hoc theo lch nhc nh k tim cc loi vc-xin nh khc, chng hn nh HPV, vim gan A,
vim gan B vn c th tim c cho cc b m trong thi gian ang cho con b. Ch cn thn
trng khi tim chng cho cc b m cho con b m b c bnh ng h hp (v d, tr sinh non,
tr s sinh b bnh tim bm sinh hoc cc vn h hp mn tnh).
Hu ht cc loi vc-xin sng s tit virus vo trong sa m. V d, mc d rubella tim chng c
th c tit vo sa m v truyn cho tr s sinh b sa m, b thng khng c biu hin
nhim bnh hoc ch nhim rt nh. Do , tim chng sau khi sinh vi vc xin si-quai brubella c khuyn khch cho nhng ngi ph n thiu kh nng min dch, c bit l
rubella.
Trang 146 /147
Ngc li, tr s sinh c coi l c nguy c cao sau khi tip xc vi thuc chng nga bnh
u ma hoc vc-xin st vng da. V vy, vc-xin bnh u ma hoc vc-xin st vng khng
c chch trong qu trnh cho con b.
III- KT LUN:
Nhng li ch ca sa m ln hn, so vi ni lo l cc dc cht, cc tr liu c th thng qua
sa m gy nh hng khng tt cho b. Do , nn chn cc phng php tr liu v cc loi
thuc thn thin vi sa m con c tip tc b m.
Mc d hu ht cc loi thuc v dc php khng gy nguy him cho ngi m tr s sinh hoc
cho con b, cc bc s v b m cn cn nhc li hi vi cc loi thuc, loi cht m m dng
tr liu, c bit vi nhng cht c kh nng tch t trong sa m, hoc cc loi thuc c kt
lun lm sng cho thy c trong huyt thanh ca b hoc c tc ng i vi b
Cc b m cng c khuyn co nn cn nhc khi s dng (thng xuyn) cc cht, cc loi
thuc, tho dc cha c chng minh.
Cc bc s nhi c khuyn khch tham kho ngun d liu tuyt vi - LactMed.
--------------------Chc cc m nui con t tin hn vi s h tr ca Chuyn gia Betibuti v Hi Sa M (B T B
Ti)!
Cc m theo di tip cc phn tip theo ca lot bi vit ny trong cc tun tip sau!
Trang 147 /147

Tong Hop Ve Sua Me Chuyen Gia Betibuti

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tong Hop Ve Sua Me Chuyen Gia Betibuti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ti liu tng hp kin thc nui con bng sa m ca Chuyn gia Betibuti

TI LIU TNG HP KIN THC NUI CON BNG SA M

GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI

QUAN NIM SAI LM "BO KHO"

Cp nht ti ngy 24/12/2013

CC CHUN PHT TRIN CA B

CC GIAI OAN PHT TRIN

LI CH CHO B M CHO CON B

PHN THNG DNH CHO

(PHN 3 - GIM NGUY C B LONG

(PHN 4 - GIM NGUY C TIU

PHN 1:CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M

(PHN 1 - MANG THAI)

Cp nht ti ngy 24/12/2013

GIC NG CA B (PHN 1 - NHU CU V THI QUEN)

DUNG TCH D DY S SINH V C CH NUI DNG SINH HC

MO TIT KIM THI GIAN V SINH MHS

B SINH NON 800G SNG KHO MNH NH M P V SA M 100%

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Cp nht ti ngy 24/12/2013

GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI

M i, bng hoa kia

V tr khng c to ra t mt v n ln Big Bang, m l mt s sng to hon chnh ca

Hi Con ca Lng! T cht liu v dng ca h khng, vi ct bi do Ta tu tp, Ta

Cp nht ti ngy 24/12/2013

khoan dung i ca Ta. Lm vy, Ta ch nhm mc ch sao cho ngi t n thin ng

M khng to ra b, cng khng quyt nh c s to nn cc b phn c th, cc gic quan

V th l B Ti c sinh ra v nui ln 100% bng sa m trong sut nhng thng u i.

Quan nim sai lm "Bo kho"

tng rng y l 2 tiu ch tng trng quan trng nht?

Cp nht ti ngy 24/12/2013

90% CV ngnh y t k bit li ch sa m

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Cp nht ti ngy 24/12/2013

ti ny trong 1 dp khc nhe)

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Chc tt c cm nui con sa m thnh cng!

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Cp nht ti ngy 24/12/2013

kho nc ang m hay ang ng? x hng nc kn hay thng?

Cp nht ti ngy 24/12/2013

"SA TRC, SA SAU"

Cp nht ti ngy 24/12/2013

cn. Nu b vn cha no mi i sang ti kia b tip.

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Hocmon hot ng ch yu to v tit ra sa m chnh l prolactin v oxytocin. y c gi

Cp nht ti ngy 24/12/2013

iii - Gic ng tra l cha kho vng to sa

Hai c ch to sa m trc v sau 6 tun

Cp nht ti ngy 24/12/2013

CC CHUN PHT TRIN CA B

1- GIP CON YU PHT TRIN TH CHT:CON S PHT TRIN V HC TP

xung quanh b v cho b 1 khng gian an ton b chi

Cc chun pht trin dnh cho tr em ca WHO

thin sc kho cng ng.

Cc chun mi ny tng cng a ra hn 30 biu . Hu hu cc bc s v chuyn vin y t v

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Cc chun mi ca WHO khc vi cc biu c trong nhiu phng din, ln u tin cc

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Phn 2 - cch hiu cc chun ptr ca WHO

Cp nht ti ngy 24/12/2013

y l im b cc website ph bin sai, khi cho l im khng hoc 10% l mc chun ti u

Cp nht ti ngy 24/12/2013

Phn 3 - Cc ct mc pht trin vn ng ca b theo tiu chun ca WHO