6.

NEZAKRIVLJENI NOSAČI U RAVNI

 Nosači su kruta tijela koja nose terete i prenose ih na oslonce. Pripadaju

grupi elemenata koji ulaze u sastav osnovne statičke konstrukcije.

 Osnovna karakteristika nosača je znatno manji poprečni presjek u

odnosu na uzdužne dimenzije.

 Nosači mogu biti ravni i prostorni. Kod ravnog nosača sile, odnosno
opteredenje koje djeluje na nosač i podužna osa nosača leže u istoj ravni,
u protivnom je nosač prostorni.

 Pored toga nosači mogu biti: puni, rešetkasti nosači ili rešetke i okvirni
nosači. Puni nosači se najčešde nazivaju gredama a mogu biti zakrivljeni
i nezakrivljeni.

 Da bi se kruto tijelo moglo upotrijebiti kao nosač ono mora biti
nepokretno. To se postiže vezivanjem za nepomične tačke ili
oslanjanjem na oslonce.
 6.2. Vrste oslonaca

6.2. Vrste oslonaca

Za oslanjanje nosača u praksi se koriste:

- nepokretni i pokretni oslonci ili
- uklještenje kao veza.
Izvedbe nepokretnih i pokretnih oslonaca
mogu biti različite a najčešće se primjenjuju
nepokretni i pokretni cilindrični zglob,
kotrljajna i klizna ležišta.
Otpor nepokretnog cilindričnog zgloba
(nepokretnog oslonca) je uvijek kos (sl. 43.a. i
b.), dok je otpor pokretnog oslonca uvijek
normalan na ravan oslanjanja oslonca
(sl.43.d., e. i f.).
 Glavni tipovi ravnih nosača
- prikazuju pomoću pravih duži. Prema rasporedu
oslonaca ravnih nosača oni mogu biti:

 Prosti nosači (prosta greda), oslonjeni na

pokretni i nepokretni oslonac. Rastojanje
između pokretnog i nepokretnog oslonca
predstavlja dužinu grede

 Nosači sa jednim ili dva prepusta (greda sa

prepustom). Kod ovih nosača rastojanje
između oslonaca nije jednako dužini nosača

 Konzole - nosači koji su na jednom kraju

uklješteni

 Gerberova greda ili greda sa zglobom

predstavlja složeni nosač. Sastavljena je iz
dvije grede koje su spojene pomoću zgloba a
mogu biti oslonjene na više oslonaca b.).
 Glavni tipovi ravnih nosača

Okvirne nosače koji su

sastavljeni iz više prostihnosača
Glavni tipovi ravnih nosača
 Vrste opteredenja nosača
Prema obliku, opterećenja koja djeluju na nosač mogu biti:

a) koncentrisana opterećenja
b) kontinualna opterećenja

Kod koncentrisanih opterećenja se dejstvo sile prenosi na

zanemarljivo mali dio dužine nosača, pa se pretpostavlja
da sila djeluje u jednoj tački. Koncentrisano opterećenje
može biti:

prosto koncentrisano opterećenje, kada

koncentrisana sila djeluje okomito ili koso,
opterećenje spregom sila,
 ekscentrično opterećenje kada sile posredno
djeluju na nosač.
 Vrste opterećenja nosača

a) koncentrisana opterećenja
 Vrste opterećenja nosača
b) kontinualna opterećenja
Kod kontinualnog opterećenja, opterećenje nosača može biti raspoređeno po
cijeloj njegovoj dužini ili po nekoj dužini njegovog raspona.
Kontinualno opterećenje se karakteriše specifičnim opterećenjem po jedinici dužine
nosača, pa se u općem slučaju daje izrazom q = q(x) i mjeri se u N/m ili kN/m. Osa x
predstavlja uzdužnu osu nosača. q
A B
x

q1 q2
a.
A B
x

f(x)

A B
xb.
Kontinualno opterećenje može biti jednoliko raspoređeno po određenoj dužini nosača,
kada se prikazuje površinom u obliku pravougaonika Specifično optrećenje q u ovom
slučaju je konstantno.
Za nejednoliku raspodjelu kontinualno opterećenje predstavlja površina omeđena
tzv. linijom opterećenja f(x).
 Kod svakog nosača, u opštem slučaju je potrebno
rješiti četiri osnovna zadatka:

 Računskim ili grafičkim postupkom odrediti

veličinu, pravac i smjer otpora oslonaca.
 Nacrtati dijagram napadnog momenta i odrediti
položaj presjeka u kome se javlja najvedi
napadni moment i izračunati njegovu brojnu
vrijednost.
 Nacrtati dijagrame transverzalne (poprečne sile)
i aksijalne (normalne) sile.
Analitički postupak određivanja reakcija
oslonaca nosača

X i =0 X A F cos 0
Yi =0 YA F sin FB 0

M AFi =0 FB l F sin a 0

F sin a
X A F cos , FB ,
l
F sin b
YA
l
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

A T
XA

YA
x

a. b.
d
W0
XA T d
YA FR

d. FR c.
W0 T

FB

FR
A W 0 W d
0
F B
T T

FRd
1 2

1 2
 F 
F R d
R
A B
W 0
W d
W 0
0

W 0

FRd FRd
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

Ako se za redukcionu tačku na 2. dijelu nosača

odabere tačka T, koja se nalazi u težištu poprečnog
presjeka grede, kao rezultat redukcije dobit de se
glavni vektor F i glavni moment sila M od sila koje
d
R

djeluju na desni dio nosača.

Intenzitet glavnog vektora i glavnog momenta sila
desno od uočenog presjeka se može odrediti
geometrijskim postupkom i analitičkim postupkom
pomodu izraza:
.
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

d
Y R = FB F sin X Rd = F cos ,

Intenzitet glavnog vektora

2 2
= Y
FRd Xd
R , d
R

dok je intenzitet glavnog momenta :

M od = FB - F sin l x b ,
l x

gdje je x udaljenost presječne ravnine

od lijevog oslonca.
 Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

Na isti način se može odrediti i utjecaj dijela 1 na dio 2.

Redukciona tačka je ponovo ista tačka T (težište poprečnog
presjeka).
Prenesu li se ponovo sve sile koje djeluju na prvi dio, u
tačku T, kao rezultat redukcije se dobije glavni vektor FRl i
glavni moment M lo sila, koje djeluju na lijevi dio nosača..
Intenziteta ovih veličina se može odrediti geometrijskim
putem (sl.) i analitičkim postupkom pomodu izraza:
YRl = YA , X R = - X A = - F cos
l

Intenzitet glavnog vektora je:

FRl = YRl
2
l
XR
2

Intenzitet glavnog momenta: M lo = y A x.

 Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

Kada se u izraze za glavne vektore i glavne momente uvrste konkretne

vrijednosti vanjskih sila i reakcija oslonaca, dobiju se iste vrijednosti
intenziteta glavih vektora i glavnih momenata sila sa lijeve i desne strane
presjeka, ali sa suprotnim predznacima

Do istih rezultata se dolazi i konstrukcijom poligona sila, kako je prikazano

na slikama

Sprovedena analiza pokazuje da 1. dio nosača djeluje na 2. dio nosača silom,

koju predstavlja glavni vektor i spregom sila, odnosno glavnim momentom,
koji su po intenzitetu i pravcu jednaki, ali su suprotno usmjereni od sila i
momenata kojima 2. dio djeluje na 1. dio nosača (sl.) Ovaj rezultat je saglasan
sa tredim Newtonovim zakonom i sa četvrtom aksiomom statike.
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.
Prema tome može se zaključiti slijedede:

Prvi ili drugi dio nosača de biti u ravnoteži samo

onda kada na njih u zamišljenom presjeku
pridoda i utjecaj odbačenog dijela.

Ova analiza služi i za definisanje slijededih

statičkih pojmova: aksijalne sile, transverzalne
sile i momenta savijanja.
 Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.
 Transverzalna sila

Vertikalna projekcija glavnog vektora sila sa napadnom tačkom u težištu

poprečnog presjeka I-I, koja djeluje na određeni dio nosača lijevo ili
desno od uočenog presjeka I-I se naziva transverzalna ili poprečna sila u
tom presjeku.

 Aksijalna sila

Horizontalna projekcija glavnog vektora sila u presjeku I-I se naziva

aksijalna ili uzdužna sila u tom presjeku.

 Moment savijanja

Glavni momet sila koje djeluju na posmatrani dio grede lijevo ili desno
od posmatranog presjeka za težišnu tačku T, kao obrtnu tačku se naziva
moment savijanja ili napadni moment
 Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

S obzirm na analitički postupak, prema kojem se određuju vrijednosti

vertikalnih i horizontalnih projekcija glavnog vektora i glavnog momenta,
ove veličine se mogu definisati i na drugi način.
 Transverzalna ili poprečna sila u posmatranom
presjeku nosača predstavlja algebarski zbir projekcija
svih vanjskih sila na osu koja je normalna na uzdužnu
osu nosača. Sa obje strane presjeka transverzalne sile
su istog intenziteta a suprotnog smjera.
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

 Aksijalna ili uzdužna sila u posmatranom presjeku nosača

predstavlja algebarski zbir projekcija svih vanjskih sila na
uzdužnu osu nosača. Sa obje strane presjeka aksijalne sile
su istog intenziteta ali su suprotnog smjera.

 Napadni moment ili moment savijanja u posmatranom

presjeku nosača predstavlja algebarski zbir statičkih
momenata svih vanjskih sila, lijevo ili desno od presjeka,
obzirom na težište posmatranog presjeka.
 Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

Pod pojmom vanjskog opteredenja nosača ovdje se

podrazumijeva opteredenje od vanjskih sila, spregova sila i
reakcije oslonaca.
Napadni moment se označava sa M , sa indeksom l ili d,
transverzalna sila sa FT , sa indeksima l ili d, a aksijalna sila
sa Fa , sa ideksima l ili d. Indeksi l i d označavaju stranu
presjeka.
Da bi znak transvezalne sile, aksijalne sile i momenta savijanja
bio isti bez obzira sa koje se strane presjeka računa, uvedena
je konvenciju o znaku ovih veličina. Na sl. ucrtan je znak
transverzalne sile, aksijalne sile i momenta savijanja sa lijeve i
desne strane jednog presjeka.
Transverzalna sila. Moment savijanja. Aksijalna sila.

Moment savijanja nosača za presjek koji je

udaljen od oslonca za rastojanje x označava se sa
M .
X

Kako bi se grafički mogle prikazati transvezalna

sila, aksijalna sila i moment savijanja treba se
obavezno pridržavati uvedene konvencije o
predznaku.
Statički dijagrami transverzalnih sila, aksijalnisila i momenata savijanja
nosača koji su opteredeni koncentrisanim silama

Za pravilno dimenzionisanje nosača, neophodno je poznavati

promjenu transverzalne sile, aksijalne sile i momenta savijanja u svim
presjecima nosača.
Iz tog razloga se vrši grafičko prikazivanje ovih veličina, na taj
način da se crtaju tzv statički dijagrami transverzane sile, aksijalne sile i
momenta savijanja.
Da bi se ovi dijagrami mogli nacrtati moraju se prema definiciji
M, FT i Fa, utvrditi analitički izrazi za sve oblike opteredenja nosača.
Nosač prikazan na slici optereden je
koncentrisanom silom F= 2 2 N. Rastojanje a= 2 m,
b=3 m i ugao = 450.
Iz uslova ravnoteže sila, za prikazani nosač, prvo se
određuju nepoznate reakcije u osloncima prema
izrazima (6.2) koji su dati u poglavlju 6.5.1.
Intenziteti nepoznatih sila za date podatke su:
6
X A 2 N , YA N , FB 4 N .
5 5
Za prikazanu gredu, sada se mogu postaviti
jednačine za određivanje transverzalne sile za
određena polja i nacrtati dijagram transverzalne
sile. Pod poljem se podrazumijeva raspon na gredi
na kojem ne dolazi do skokovite promjene
transvezalne sile.
 Primjer 1.
b) Dijagram napadnog momenta ili momenta savijanja

Analitički izrazi momenta savijanja posmatranog nosača I Polje (0 < x1< 2 m)

za već definisana polja su: Transverzalna sila u definisanom polju, određena sa
lijeve strane presjeka je:
I Polje (0 < x1 < 2 m) 6
FTl = YA N
5
6
Ml YA x1 x1
5 , II Polje (2 <x2 < 5 m)

za x1 0 , 0 M 0 Nm FTl = Y A F
2 6
2 2
2 4
N
12 2 5 2 5
za x1 2 , 0
M Nm.
5
II Polje (2 <x2< 5 m)
c) Dijagram aksijalne sile
4
Ml YA x2 F sin x2 2 x2 4 I Polje (0 < x1 < 2 m)
5
x2 2 12 x 5 Fal XA 2 N II Polje (2 <x2< 5 m)
za , 0 M Nm za 2 0
5
M 0 Nm
Fad 0
Osnovni statički dijagrami
Statički dijagrami nosača koji su opterećeni proizvoljnim
kontinualnim opterećenjem

Kada je specifično opteredenje nosača

proizvoljna funkcija apscise (raspona)
nosača tj. q f x , za takve nosače se kaže
da su opteredeni proizvoljnim kontinualnim
opteredenjem. Jedan takav nosač prikazan
je na sl.
Ako se za dato opteredenje može odrediti l
položaj težišta površine ispod krive q= f(x), l

onda ukupna sila koja optereduje nosač Q= q x dx =

f ( x)dx
0 0
djeluje u težištu T i njen intenzitet iznosi: (6.7)
Nepoznate reakcije u osloncima ovog nosača određuju se primjenom jednačina
ravnoteže paralelnih sila.
n
Yi 0 YA YB Q 0
i 1
N
M AFi 0 YB l Q a 0
i 1

Q a Q b
YB ,
YA
l l
izraz za transverzalnu silu u proizvoljno
Analitički odabranom presjeku nosača koji je
udaljen od tačke A za rastojanje x je:
x
FTl = YA -
f ( x )dx .
0

Napadni moment u tom presjeku je određen

izrazom:
x
l
M = YA x - f ( x)dx x xc
0

Gdje je xc rastojanje tačke težišta površine

koja je određena dužinom x.
 Veza između transverzalne sile, momenta savijanja i
specifičnog opterećenja

Za određivanje veze između

transverzalne sile, momenta savijanja i
specifičnog opterećenja posmatra se
elementarni dio nosača sa sl.51., dužine
dx, koji je opterećen kontinualnim
opterećenjem. Kako je nosač pod
djelovanjem vanjskih sila i reakcija veza
u ravnoteži, to je i svaki njegov dio u
ravnoteži.
Izdvoji li se elementarni dio nosača
dužine dx, koji je u ravnoteži, onda se
dejstvo odbačenih dijelova nosača mora
nadoknaditi glavnim vektorom i glavnim
momentom sila, koji su prikazani na slici
52. b.
 Izdvoji li se elementarni dio nosača dužine dx, koji
je u ravnoteži, onda se dejstvo odbačenih dijelova
nosača mora nadoknaditi glavnim vektorom i
glavnim momentom sila, koji su prikazani na slici
52. b.
Uz pretpostavku da je specifično kontinualno opteredenje q konstantno na dužini dx, za ovaj
x

mogu napisati jednačine ravnoteže paralelnih sila:

Yi =0.

Yi = FTx qx dx FTx dFTx 0

MC =0
dx
MC =
Mx qx dx Mx dM x FTx dFTx dx 0
2
Tačka C, je težišna tačka površine poprečnog presjeka sa lijeve strane presjeka nosača, dužine dx.
Ako se u jednačini (6.11) zanemare veličine višeg reda, onda one prelaze u oblik:
dFTx qx dx 0 dM x FTx dx 0
Iz jednačina (6.12) i (6.13) se uspostavlja veza između transverzalne sile, momenta savijanja i specifičnog optereć
dFTx dM X
qx FTx
dx dx
Veza između transverzalne sile, momenta savijanja i
specifičnog opterećenja

Prema tome, analizom jednačina ravnoteže izdvojenog dijela nosača

dužine dx, koji je opterećen kontinualnim opterećenjem se može
zaključiti slijedeće:
 Prvi izvod transverzalne sile u bilo kojem poprečnom presjeku
nosača po apscisi x jednak je intenzitetu specifičnog opterećenja u
tom presjeku uzet sa negativnim znakom, dok je prvi izvod
napadnog momenta u nekom poprečnom presjeku po apscisi x
jednak transverzalnoj sili u tom presjeku.
Jednačine se ne mogu primijeniti na nosače na koje djeluju
koncentrisane sile ili spregovi sila, jer su u presjeku nosača u kojima
djeluju sile funkcije prekidne pa izvod gubi smisao.
Na osnovu jednačina (6.14) i (6.15) se crtaju dijagrami transverzalnih
sila i napadnih momenata. Prema osobinama izvoda funkcije može se
zaključiti:
Veza između transverzalne sile, momenta savijanja i
specifičnog opterećenja

 Ako je transverzalna sila na bilo kojem dijelu raspona nosača veda od

dM X
nule ( FTx >0), napadni moment M X na tom dijelu raspona
dx
nosača se povedava, odnosno ako je transverzalna sila negativna
dM X
( FTx <0), napadni moment M X na tom dijelu raspona
dx
nosača se smanjuje.
 Kada transverzalna sila u nekom presjeku nosača prolazi kroz nulu i
mijenja znak, napadni moment u tom presjeku ima ekstremnu
vrijednost, maksimum ili minimum.Taj presjek je opasni presjek.
Mjesto opasnog presjeka se određuje iz uslova:
dM X
FTx =0
dx
Prema tome, problem crtanja statičkih dijagrama kontinualno opteredenih nosača se svodi na ispitivanje određenih funkcija pomodu izvoda tih funkcija, jer s

 Prema tome, problem crtanja statičkih dijagrama

kontinualno opteredenih nosača se svodi na ispitivanje
određenih funkcija pomodu izvoda tih funkcija, jer su
momentne funkcije neprekidne i derivabilne funkcije.
Deriviranjem momentne funkcije po dužini dx, te
izjednačavanjem prvog izvoda sa nulom, dobije se presjek
nosača u kojem moment ima maksimum. Prema jednačini
poprečna sila u tom presjeku jednaka je nuli