tampai

Seminarski rad
Predmet: Informatika i raunarske tehnologije

Student:

Predmetni profesor:

Br. Indexa:
Banja Luka, 2015

Sadraj
1.

Uvod............................................................................................................................................3

2.

Istorijski razvoj tampaa............................................................................................................4

3.

Osnovne karakteristike tampaa................................................................................................6

4.

3.1.

Brzina tampanja..................................................................................................................6

3.2.

Veliina tampanja................................................................................................................6

3.3.

Kvaliteta tampanja..............................................................................................................7

3.4.

Memorija u tampau...........................................................................................................7

3.5.

Boja tampanja.....................................................................................................................7

Vrste tampaa.............................................................................................................................7
4.1.

tampai sa udarom..............................................................................................................8

4.2.

tampai bez udara...............................................................................................................9

4.2.1.

Ink Jet tampai..........................................................................................................9

4.2.2.

Laserski tampai........................................................................................................10

4.3.

Vienamjenski tampai......................................................................................................11

4.3.1.

Photosmart vienamjenski tampai............................................................................12

4.3.2.

Kancelarijski vienamjenski tampai........................................................................12

4.3.3.

Laserski vienamjenski tampai................................................................................12

4.4.

Ploteri..................................................................................................................................13

4.4.1.

Dye i pigmentirani tampai.......................................................................................14

4.4.2.

Solventni tampai......................................................................................................14

5.

Zakljuak...................................................................................................................................15

6.

Literatura...................................................................................................................................16

1. Uvod
Potreba da se eljeni podaci prenesu iz raunara na papir je dovela do konstruisanja
posebnih ureaja za ispisivanje teksta ili slike na papir. Te posebne ureaje koji tampaju odreene
informacije zovemo tampa.
On je jedna od najee koritenih izlaznih jedinica raunara, koji ima zadatak da na
nekom materijalu kao to je papir napravi fiziku kopiju teksta ili slike, koja se nalazi na raunaru
u elektronskoj formi. Davne 1938.godine proizveden je prvi mehaniki tampa koji se zvao
Xerox. Ovaj tip tampaa je radio kao pisaa maina. Imao je glavu za tampanje sastavljenu od
matrica igala, te se glava kretala naprijed nazad uz osovinu s tim da se papir savijao ispod nje. Da
bi znakovi ostali na papiru, iglice su morale udarati u papir kroz ribon.
Posle Xerox-a razvijaju se nove tehnologije za ispisivanje na papir, a to dovodi do
razvoja savremenijih tampaa. Dananje tampae moemo podijeliti u dvije grupe: tampae sa
udarom i tampae bez udara. U tampae sa udarom spadaju matrini tampai, a u tampae bez
udara svrstavamo laserske i Ink - Jet tampae.
Ink Jet tampai imaju glavu za tampanje od mikroskopskih rupa, a oko rupa su
smjeteni zagrijavajui elementi. Prvenstveno slue za kunu upotrebu. Laserski tampai
funkcioniu na sistemu projekcije kopije na sjajni statino naelektrisani cilindrini bubanj
koristei laserski snop.
Glavne karakteristike tampaa su: brzina tampanja, veliina tampanja, kvaliteta
tampanja, boja tampanja (tampa u boji ili crno bijeli tampa), memorija u tampau. Ove
karakteristike se razlikuju od ureaja do ureaja.

2. Istorijski razvoj tampaa

Chester Clarson je 1938.godine razvio prvi tampa pod nazivom Xerox. On je bio
baziran na procesu suhe tampe tj. elektrofotografija. Xerox je postavio temelje za razvoj dananjih
laserskih tampaa.
Posle Xerox - a tampai se i dalje razvijaju i 1953.godine se proizvode prvi bri
tampai. 1969.godine pod nazivom EARS na Xerox Palo Alto istraivakom centru proizvodi se
prvi pravi laserski tampa, te je zavren 1971.godine. Xerox ov ininjer Gary Starkweather
dodao je lasersku zraku starom Xerox ovom tampau i tako dolazi do razvijanja laserskih
tampaa. 1977.godine na tritu se pojavljuje Xerox 9700.

Slika 1: Xerox 9700

Prvi Ink Jet tampa je razvijen 1976.godine, pa je tek deset godina kasnije postao
dostupan obinim korisnicima. tampai su se u to vrijeme veinom koristili za tampanje novina i
biltena, ali nisu bili komercijalni proizvodi. Desk Jet tampa proizveden 1988.godine od
kompanije HP kotao je 1000$..
Glavna konkurencija HP ovoj kompaniji je bio IBM koji je takoe uveliko
doprinjeo proizvodnji tampaa. IBM 3800 bio je prvi tampa koji je IBM kompanija instalirala
1976.godine u knjigovodstveni ured na F.W. Woolworth u Sjevetno amerikom centru baze
podataka u Milwaukee u. IBM 3800 tampaki sistem bio je industrijski bri laserski tampa i
mogao je da tampa preko 100 znakova u minuti.

Slika 2: IBM 3800

Od 1976.godine pa sve do danas velika je konkurencija izmeu kompanija i vode

veliku borbu oko novih i naprednijih tampaa sa glavnim ciljem; napraviti to bolji, ali jeftiniji
tampa koji ima vrhunski kvalitet tampanja. Danas se najsavremenijom tehnologijom tampaa
smatra MW 100 proizveden 2002.godine od firme Brother. Njegove dimenzije su 16 x 10 x
1,75cm, a masa 300gr. Takoe, on trenutno spada u najmanje tampae na svijetu. Ovaj tampa
tampa papir A4 formata, a cijena mu je oko 360 eura.

Slika 3: Brother

3. Osnovne karakteristike tampaa

Osnovne karakteristike tampaa su:

brzina tampanja
veliina tampanja
kvaliteta tampanja
memorija
boja tampanja

3.1. Brzina tampanja

Brzina tampanja predstavlja broj ispisanih zakova, redova ili cijelih stranica u toku
odreenog vremena. Brzina starih iglinih tampaa se mjerila u jedinici znakova u sekundi(cps
characters per second), a danas se mjeri broj stranica koje tampa moe isprintati u minuti(ppm
pages per minut). Savremeni laserski tampai imaju brzinu tampanja od 10 do 20 stranica po
minuti, dok tampai namjenjeni profesionalnoj upotrebi od 20 do 40 stranica u minuti.
Ink Jet tampa ima brzinu tampanja od oko 10 stranica u minuti, a to zavisi od
crno - bijelog ili ispisa u boji. Brzina tampanja se umanjuje kod kompleksnijih grafikih
dokumenata koji se due obrauju na raunaru ili tampau.

3.2. Veliina tampanja

Veliina tampanja je odreena irinom i duinom papira koji moe stati u tampa.
Veliina listova papira koji se danas koristi je A4, A3 ili A2, pa ak i listovi formata A1 i A0.
Takoe postoje tampai koji mogu tampati na dugakim rolanama papira. Ako hoemo tampati
na papir koji nije uobiajen npr. hamer, glatki ili tvri papir, paus itd. Moramo provjeriti da li
tampa moe koristiti taj tip papira.

3.3. Kvaliteta tampanja

Kvaliteta tampanja zavisi od rezolucije teksta ili slike koja se izraava brojem
takica po jednom inu(dpi - Dots Per Inch) i sastoji se od horizontalne i vertikalne rezolucije.
Rezolucija je podatak koji pokazuje koliko taaka tampa moe da smjesti na papir, to znai,
vea rezolucija bolji kvalitet tampanja.

3.4. Memorija u tampau

Memorija u tampau ima svrhu da prihvata podatke iz raunara, priprema
dokumente za tampanje i uva primljeni dokument. Da bi rad bio ugodniji neophodno je imati vie
memorije. Ovo se posebno odnosi na laserske tampae jer oni uvaju cijele stranice u memoriji
prije poetka tampanja. Laserski tampai uglavnom imaju od 8MB do 16MB memorije, a
profesionalniji modeli imaju od 64MB do 96MB memorije. Kod Ink Jet tampaa veliina
memorije je obino manja zato to oni ne uvaju cijele stranice u memoriji ve se ona prenosi
tampau tokom tampanja.

3.5. Boja tampanja

Boja tampanja zavisi od toga da li tampamo u crno bijeloj tehnici ili u boji.
Osim matrinih tampaa koji uopte nisu predvieni za tampanje u boji, danas sve vrste tampaa
proizvode za tampanje u boji. Laserski tampai imaju mogunost tampanja u boji, ali su naravno
i skuplji od laserskih tampaa koji tampaju samo u crno bijeloj boji. Najpoznatiji proizvoai
tampaa su: Epson, Canon, Hewlett Packard, Lexmark, Brother, Kyocera i Minolta.

4. Vrste tampaa
Danas imamo veliki broj tampaa koji se razlikuju po tehnologiji i nainu
tampanja, kvalitetu tampanja, brzini tampanja, po bojama koje koriste.

Imamo mnogo podijela, ali najea je na:

tampae sa udarom(matrini tampai)
tampai bez udara(Ink Jet i laserski tampai)
tampai su kategorizovani prema tome da li je ili ne dobijeni izlaz proizveden fizikim kontaktom
glave za tampanje sa papirom. Tzv. tampai sa udarom(impact printers) imaju kontakt, dok
neudarni(non ipact printers) nemaju.

4.1. tampai sa udarom

tampai sa udarom(matrini tampai) ostvaruju kontakt sa papirom preko
odgovarajueg ribona(ribbon) uz pomo mehanikog udarca. Ribon je traka natopljena bojom
preko koje iglice formiraju tampu. Glava tampaa na kojoj su smjetene iglice spada u glavni dio
ovih tampaa. Savremeni modeli imaju 24 iglice, dok su stariji imali 9 iglica. Mana im je to su
mnogo buni, nemaju jasan kvalitet tampe, ali lako se odravaju i novano su veoma prihvatljivi
za korisnike. To su najee tzv. matrini tampai(Dot - matrix). Naime, ova vrsta tampaa je
zastarjela, ali i danas se mogu vidjet u upotrebi. Koriste se u kompanijama koje imaju posla sa
tampanjem faktura, platnih izvjetaja i drugih dokumenata gdje je potrebno da se pravi vie
kopija. Nain rada je veoma jednostavan. Pomjeranjem glave tampaa horizontalno s lijeva na
desno i pritom se ispisuje takice, koje formiraju eljeni simbol. Posle ispisanog reda papir se
mehanizmom pomjera prema gore za jedan red tako da se moe tampati novi red. Djelovanjem
elektromagneta, iglice se velikom brzinom kreu prema papiru. Brzina matrinih tampaa se mjeri
brojem znakova koji se ispisuju po sekundi(cps characters per second), ali se ne rauna vrijeme
potrebno da se namjesti papir za ponovno tampanje reda.

Slika 4: Matrini tampa

Imamo jo jednu kategoriju tampaa sa udarom tzv. linijski tampa poznat po

brzini tampanja. Oni ispisuju cijelu liniju ili red teksta odjednom, postiui brzinu od 100 do 500
linija u minuti(lpm line per minute).

4.2. tampai bez udara

tampai bez udara ne ostvaruju mehaniki kontakt sa papirom tokom tampanja na
papir. Ovaj nain rada je neto noviji i ima prednost u odnosu na tampae sa udarom, tako da ova
vrsta tampaa stvara mnogo manje buke nego udarni tampai. U ovu vrstu spadaju: Ink Jet
tampai i laserski tampai.

4.2.1.

Ink Jet tampai

Drugi naziv za Ink Jet tampae je tintni tampa. Prvi put se pojavljuju
1976.godine. Najee se koriste za kunu upotrebu, jer nisu skupi. Ovi tampai koriste tintu koja
je na bazi vode pa se brzo sui. tampanje se vri pricanjem mlaza tinte na papir. Princip ispisa je
red po red, kao kod matrinog tampaa. Takice se dobijaju ubrizgavanjem tinte kroz niz mlaznica
bez fizikog kontakta glave i papira. Glava trca veoma tanak mlaz tinte(oko 0,1mm) u smjeru
papira. Glava moe imati od 50 do 500 mlaznica.

Slika 5: Ink jet tampa

Ink Jet tampai u boji imaju posebnu glavu kroz ije mlaznice se trcaju tri boje.
Te boje su: zelenoplava(cyan), ljubiasta(magenta) i uta(yellow). Spajanjem ove tri osnovne boje
dobijamo sve ostale boje. Pored potronog materijala najvei nedostatak ovih tampaa je i mala
brzina tampanja. Ovi tampai ispisuju do 36 crno bijelih stranica u minuti, dok u boji ispie do 30
stranica u minuti.

Slika 6: Princip rada

4.2.2.

Laserski tampai

Danas laserski tampai imaju bolju kvalitetu crno bijelog tampanja od nekih
klasinih tamparskih tehnika, te nude puno vie od samog sadraja informacije, pa sve do njenog
potpunog vizuelnog predstavljanja. Ova tehnika veoma je sloenija od ve pomenutih, a preuzeta je
iz maine za fotokopiranje. Niz podataka tj. nula i jedinica kojima se opisuje slika, pali i gasi
lasersku zraku koja se prosljeuje na fotoelektrostatiki bubanj(optical photocoupler) koji je
prethodno negativno naelektrisan. Osvijetljena podruja bubnja se elektrino neutraliu te se pri
dodiru sakupljaju estice negativno naelektrisanog tonera, dok ona neosvijetljena i sama ostaju
negativno naelektrisana i odbijaju toner. Tada bubanj dolazi u dodir sa pozitivno naelektrisanom
povrinom papira, koja privlai i preuzima toner i tako pripremljena slika prelazi u fazu fiksiranja,
gdje papir prolazi izmeu vruih valjaka koji rastope i zapeku toner tako da on postane neodvojiv
od poluge. Kvaliteta tampanja laserskih tampaa nije vezana sa fizikim izvoenjem mehanikih
komponenti, nego sa finoom pomaka konanog motora koji rotira bubanj i sa granulacijom tonera,
ije estice moraju biti odreeno male da odgovaraju finim laserskim pulsiranjima tj. deklarisanoj
rezoluciji tampaa.

Slika 7: Laserski tampa, princip rada

Ove tampae odlikuje brzina i kvaliteta tampanja. Kod savremenih laserskih

tampaa brzina tampanja se kree od 15 do 55 stranica po minuti. Kvalitet ispisa se kree od 600
do 4800 takica po inu. Ovaj tip tampaa moe posjedovati maksimalno etiri ladice za papir.

4.3. Vienamjenski tampai

Vienamjenski tampai su trea generacija tampaa tzv. sve u jednom. Ovi
tampai se proizvode kao ink jet i laserski, pri emu su ink jet tampai vie zastupljeni na
tritu. Najvea prednost im je to to zauzimaju manje prostora i jeftiniji su nego kada bi kupovali
svaki ureaj posebno. Mogu sadravati u sebi: skener, tampa, kopir, telefaks, elektronsku
sekretaricu i email. Imamo tri vrste vienamjenskih tampaa:
1. Photosmart vienamjenski tampai
2. Kancelarijski vienamjenski tampai
3. Laserski vienamjenski tampai

4.3.1.

Photosmart vienamjenski tampai

Photosmart vienamjenski tampai omoguavaju jednako kvalitetan ispis

dokumenta kao i fotografija. Ovakvi ureaji imaju mogunost direktnog povezivanja sa digitalnim
fotoaparatom za jednostavan ispis fotografija, to znai da nije potrebno da raunar bude ukljuen.

4.3.2.

Kancelarijski vienamjenski tampai

Kancelarijski vienamjenski tampai omoguavaju tampanje u boji, kopiranje u

boji i faksiranje u boji. Osnovna namjena im je koritenje u kancelarijama, gdje je veoma esto
bitno postojanje svih tih ureaja, a prostor za njihovo smjetanje ogranien.

4.3.3.

Laserski vienamjenski tampai

Laserski vienamjenski tampai su najbri, najkvalitetnij i najvrijedniji od svih

vienamjenskih tampaa. To naravno utie na njihovu cijenu. Oni omoguavaju ispis u boji,
kopiranje u boji i faksiranje u boji.

Slika 8: Laserski vienamjenski tampai

4.4. Ploteri
Ploteri su tampai velikog formata. Pored malih stolnih tampaa, imamo i veliki
tampai koji koriste istu tehnologiju, ali su veih dimenzija. Interesantni su zato to u zadnje
vrijeme esto mijenjaju tradicionalna fotografska poveanja, koja su se koristila za izlobene
fotografije.
tampae velikog formata dijelimo u tri vrste(zavisno od tinte koju koriste):
Dye tampai sa bojom koja nije otporna na UV zraenje, ali ima veoma
irok spektar pa se ovi tampai koriste za tzv. unutranju upotrebu
Pigmentirani tampai sa pigmentom tj. UV stabilnom bojom i koriste se
za oslikavanje izloga i izlobenih prostora koji su izloeni suncu
Solventni tampai sa solventnim bojama tj. bojama otpornim na UV
zraenje i razne vremenske nepogode, koje se mogu postaviti na razne
podloge

Slika 9: Ploter

4.4.1.

Dye i pigmentirani tampai

Ovi tampai uglavnom koriste etiri ili est boja za tampanje u dvije kombinacije.
Prva kombinacija je sa dodatkom svijetle tirkizno - plave i purpurno - crvene boje, a druga
kombinacija koristi fluorscentnu zelenu i narandastu, oboje su uz osnovne boje tirkizno - plavu,
purpurno - crvenu, utu i crnu. irina ovih tampaa je do 150cm, a brzina tampanja je izmeu 4 i
40 metara kvadratnih na sat.

4.4.2.

Solventni tampai

Solventni tampai su koristili etiri boje za ispis, ali su mogli imati nekoliko glava
za ispis jedne boje. Ali danas je normalno da se i u solventnoj tehnologiji koristi est ili vie boja za
tampanje. Ovi tampai su uglavnom loije rezolucije i kvalitete ispisa, ali im je ispis mnogo
jeftiniji, pa se koriste za veoma velike formate. irina ovih tampaa je od 1.6 metara do 5 metara.
Uz ove tampae idu i negativne karakteristike: npr. potreba za posebnim sistemom ventilacije i
protok svjeeg vazduha zbog isparavanja hemikalija, od kojih su neke kancerogene.

Slika 10: Solventni tampa

5. Zakljuak
Krenuvi od kune, pa sve do kancelarijske upotrebe, ivot bez tampaa se ini
nemoguim. Stvaranje prvih raunara predstavljalo je revolucionaran dogaaj, ali pored svih
prednosti koje nam nudi rad na raunaru, dananja populacija u velikoj mjeri zavisi od papira i
drugih tampanih medija. Prvi tampa napravljen je 1938.godine i nazvan je Xerox. Ovaj tampa
je radio na sistemu suve tampe tj. elektrografije, te je pruio osnovu za razvoj dananjih laserskih
tampaa. Dananja tehnologija u odnosu na onu iz 1938.godine je mnogo napredovala. Tako danas
imamo i tzv. male rune tampae, veliine raunarskog mia i mase oko 300 grama. Danas imamo
veoma mnogo podjela i vrsta tampaa. Krenuli smo od podijele tampaa na: tampae sa
udarom(matrine tampae) i tampae bez udara(ink jet i laserske tampae). Razlikuju se po
tehnologiji i nainu ispisa, tako i po kvaliteti i brzini ispisa, ali i po bojama koje upotrebljavaju.
Ove razlike takoe ine i osnovne karakteristike tampaa. Matrini tampai za ilustrovanje
tampe koriste udar iglica na platnenu traku natopljenu bojom, a mana im je to su veoma buni i
nemaju jasan kvalitet tampe, ali lako se odravaju i bili su novano prihvatljivi za korisnike. Ink
jet spadaju u najproireniju vrstu tampaa koja se koristi najee u kunoj upotrebi. Glavni izvor
za tampanje im je tinta. Prednost im je da su veoma jeftini, a mana to su spori i skup im je
potroni materijal. Laserski tampa koga karakterie visoka preciznost i radi na principu laserskih
zraka. Imaju veliku brzinu rada i dobar kvalitet tampe. Pored ve spomenutih tampaa, takoe su
popularni i tzv. vienamjenski tampai koji mjenjuju vie ureaja istovremeno: skenere, tampae,
maine za kopiranje itd. Oni ine treu generaciju tampaa, a mogu se nai na tritu kao laserski
ili kao ink jet tampai. Glavna prednost ovih ureaja je ta to koriste manje prostora i jeftiniji su
nego kad bi se kupovao svaki ureaj odvojeno. Pored malih stolnih tampaa danas imamo i
mnogo vee tampae koji koriste istu tehnologiju tzv. ploteri. Ploteri se koriste za izradu crtea i
nacrta velikih dimenzija i vrhunskog kvaliteta. Veliki izbor razliitih tampaa na tritu moe
predstavljati veliki problem obinom ovjeku pri odabiru odgovarajueg tampaa.

6. Literatura
1. Bajgovi Nijaz, Menadment informacionih tehnologija. Sarajevo: Ekonomski fakultet u
Sarajevu, 2007.
2. www.hp.com
3. http://www.wcm.at
4. http://www.carnet.hr/
5. www.scribd.com
6. www.lexmark.com
7. www.epson.com
8. www.canon.com
9. www.difol.net