Sadržaj

Uvod.....................................................................................................................................................2
1. Pojam, sadržaj i podjela kolektivnih ugovora..................................................................................3
2. Ugovor o radu...................................................................................................................................4
2.1. Sadržina ugovora o radu............................................................................................................4
2.2. Zaključenje ugovora o radu.......................................................................................................4
2.3. Karakteristike ugovora o radu...................................................................................................5
2.4. Odnos ugovora o radu i kolektivnih ugovora............................................................................5
3. Radno vrijeme..................................................................................................................................6
4. Odmori i odsustva............................................................................................................................6
4.1. Godišnji odmor..........................................................................................................................6
4.2. Plaćeno odsustvo.......................................................................................................................6
4.3. Porodiljsko odsustvo.................................................................................................................7
5. Prestanak radnog odnosa..................................................................................................................7
6. Plate i druga primanja.......................................................................................................................7
7. Uslovi za rad sindikata.....................................................................................................................8
8. Važenje Opšteg kolektivnog ugovora...............................................................................................9
8.1. Poslodavci otkazali Opšti kolektivni ugovor.............................................................................9
8.2. Potpisan novi Opšti kolektivni ugovor......................................................................................9
9. Primjena i poteškoće u primjeni Opšteg kolektivnog ugovora u BiH i okruženju.........................10
9.1. Republika Srpska.....................................................................................................................10
9.2. Federacija BiH.........................................................................................................................10
9.3. Republika Srbija......................................................................................................................11
9.4. Republika Hrvatska.................................................................................................................11
9.5. Slovenija..................................................................................................................................12
9.6. Crna Gora................................................................................................................................12
Zaključak............................................................................................................................................13
Literatura............................................................................................................................................15
Uvod

U ambijentu rada na teritoriji BiH vlast stvaranja normi kojima se uređuju prava,
obaveze i odgovornosti zaposlenog i poslodavca podijeljena je između države i poslodavca i, ili
poslodavaca. Formalne izvore prava u vidu ugovora o radu stvara i saglasna odluka poslodavca i
zaposlenog. Na osnovu odgovora na pitanje ko stvara pravo na ovu temu razlikuju se državni i
nedržavni izvori prava. U oba slučaja riječ je o opštim pravnim normama. U slučaju ugovora o radu
riječ je o pojedinačnoj pravnoj normi. Pored zakona i ratifikovanih međunarodnih konvencija prava,
obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa uređuju se kolektivnim ugovorom i ugovorom o
radu. U odnosu na kolektivni ugovor o radu supstitut je pravilnik o radu.

Kolektivni ugovor kao rodni pojam za različite njegove vrste odlikuje sloboda
ugovaranja. To važi u odnosu na odluku svakog od učesnika da li će ili ne pristupiti pregovaranju i
zaključiti kolektivni ugovor ili mu pristupiti.

Opšti, posebni i kolektivni ugovor kod poslodavca može, ali i ne mora da se zaključi.
Da li će do toga i doći zavisi od odluke učesnika u pregovaranju u postupku nastanka kolektivnog
ugovora odgovarajuće vrste. U tom smislu sa stanovišta primjene prava može se govoriti o slobodi
svakog od naznačenih učesnika in concreto.

Interesi učesnika su različiti, jer se po prirodi stvari zasnivaju na odnosu rada i kapitala.
Sindikat ima za cilj da ostvari povoljnije uslove rada, a poslodavac da svoj kapital uveća. Njihov
sadržaj zavisi i od vrste kolektivnog ugovora u čijem nastanku oni učestvuju. Njihov zajednički cilj
je da se ostvari ravnoteža interesa rada i kapitala kroz usaglašavanjem stvoreno autonomno pravo
kojim će se po dogovorenim pravilima materijalizovati rad zaposlenih kod poslodavca. To
isključuje ili svodi na najmanju meru jednostrano miješanje primjenom odgovarajućih mjera (mjera
bilo organizacije sindikata ili poslodavca). To se postiže onda kada je rad u funkciji ostvarenja
kapitala našao ispunjenje svojih interesa, koji se ne svode samo na zaštitu materijalnih uslova
života.

Konvencije MOR broj 98 o primjeni principa prava organizovanja i kolektivnog

pregovaranja. (Prema ovoj odredbi organizacija radnika i poslodavaca treba da koriste
odgovarajuću zaštitu protiv svih oblika uplitanja jednih na račun drugih, bilo direktno, bilo preko
svojih agenata ili agenata ili članova u njihovo formiranje funkcionisanje i upravljanje). Ova
konvencija je ratifikovana Uredbom o ratifikaciji Konvencije MOR br. 98 o primjeni principa
prava organizovanja i kolektivnog pregovaranja.

2
1. Pojam, sadržaj i podjela kolektivnih ugovora
Kolektivni ugovori su pravni instrumenti kojima se uređuju prava, obaveze i
odgovornosti iz radnih odnosa od značaja za zaposlene i poslodavce. Ovi ugovori po pravilu
sistematizuju tri grupe pitanja: materijalna prava i obaveze, proceduralna pitanja i sankcije za
neizvršavanje ugovorenih obaveza. S obzirom da su kolektivni ugovori postali značajan izvor
radnog prava, postavlja se pitanje njihovog odnosa sa zakonom. To je u razvijenim demokratskim
zemljama riješeno na taj način da zakoni definišu samo minimalne standarde radnog
zakonodavstva, dok se druga pitanja regulišu kolektivnim ugovorima. Ugovori mogu da se
zaključuju na različitim nivoima – nacionalnom, granskom i na nivou preduzeća.

Konvencija br. 98 Međunarodne organizacije rada o pravu na organizovanje i kolektivno

pregovaranje, definiše obavezu, u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom, preduzimanja mjera za
podsticanje i unapređivanje punog razvoja i upotrebe mehanizama dobrovoljnog pregovaranja
između poslodavaca ili udruženja poslodavaca i sindikata, u cilju utvrđivanja uslova rada
kolektivnim ugovorima.

Zakon o radu Republike Srpske, kao sistemski Zakon u oblasti rada i radnih odnosa
primjenjuje se na sve radnike i poslodavce u RS. Usvojen je 2000. godine i sa pet izmjena i dopuna
2007. godine usvojen prečišćen tekst, nakon reforme zakonodavstva u oblasti rada i zapošljavanja
usljed promjene svojinskih odnosa i privatizacije državnog kapitala.

Zakon o radu upućuje u preko 50 odredbi da se određena pitanja dodatno regulišu ili
potpuno urede putem kolektivnih ugovora. U radnom zakonodavstvu Republike Srpske važi
"PRINCIP POVOLJNOSTI".

Kolektivni ugovori se dijele:

 opšti (odnosi se na sve radnike i poslodavce u Republici Srpskoj),
 granski,
 pojedinačni.

Najvažnija pitanja iz oblasti rada i zapošljavanja su:

 ugovor o radu,
 radno vrijeme,
 odmori i odsustva,
 prestanak radnog odnosa,
 plate i ostala primanja,
 uslovi za rad sindikata,
 važenje kolektivnih ugovora.

3
2. Ugovor o radu
Ugovor o radu je akt zasnivanja radnog odnosa, kojim se uređuju prava, obaveze i
odgovornosti između zaposlenog i poslodavca. Tom prilikom je i jednoj i drugoj strani dozvo-
ljena sloboda ugovaranja. Tim ugovorom radnik iznajmljuje, na neodređeno ili određeno vrijeme,
svoje radne sposobnosti poslodavcu, koji mu, za uzvrat plaća određenu zaradu, pri čemu se među
njima uspostavlja i propisima uređen radni odnos ispunjen pravima, obavezama i odgovornostima.

2.1. Sadržina ugovora o radu

U Republici Srpskoj ugovori o radu su prvi put uvedeni Zakonom o radu koji je stupio na
snagu 16. novembra 2000. godine.

Odredbom člana 19. Zakona, uređeni su forma i sadržina ugovora o radu, i on glasi:

(1) Ugovor o radu zaključuje se u pismenom obliku, ako ovim zakonom nije drugačije
određeno.

(2) Ugovor o radu sadrži naročito podatke o sljedećem:

• nazivu i sjedištu poslodavca,
• imenu, prezimenu, stručnoj spremi i prebivalištu, odnosno boravištu radnika,
• datumu stupanja radnika na rad,
• radnom mjestu na kome se radnik zapošljava i mjestu rada, sa podacima o dužini i rasporedu
radnog vremena,
• plati, novčanim naknadama i drugim primanjima radnika po osnovu rada,
• dužini godišnjeg odmora,
• trajanju ugovora, ako se zaključuje ugovor o radu na određeno vrijeme,
• rokovima za otkazivanje ugovora o radu zaključenog na neodređeno vrijeme,
• poslovima sa posebnim uslovima rada na radnom mjestu, ako postoje,
• drugim podacima koje poslodavac i radnik smatraju značajnim za uređivanje odnosa koji
nastaju po osnovu rada radnika.

(3) U ugovoru o radu mogu se navesti i odredbe odgovarajućih zakona, kolektivnih ugovora
ili pravilnika o radu kojima su ta pitanja uređena.

2.2. Zaključenje ugovora o radu

Zakonima o radu kod nas i većine zemalja iz okruženja propisano je vrijeme i forma
zaključenja ugovora o radu. Vrijeme zaključenja ugovora o radu prethodi vremenu stupanja
zaposlenog na rad. Najprije se zaključuje ugovor o radu, a potom zaposleni stupa na rad. Forma
ugovora o radu je pisana. Riječ je o formi koja je uslov važnosti ugovora. Ugovor se potpisuje

4
svojeručno. Momenat zaključivanja ugovora vezuje se za potpisivanje ugovora. Ugovor se smatra
zaključenim kad ga potpišu radnik i direktor, odnosno preduzetnik.

2.3. Karakteristike ugovora o radu

Taj ugovor je:
1) dvostrano obavezni ugovor (i jedna i druga strana imaju prava i obaveze iz samog ugovora –
radnik je dužan da se angažuje u proces rada kod poslodavca na radno mjesto na kojem je
zasnovao radni odnos, da samostalno i kontinuirano obavlja rad po upustvima i nadzoru
poslodavca, dok poslodavac ima obavezu da radniku obezbijedi posao na određenom
radnom mjestu, da mu obezbijedi zaštitu na radu i da mu isplaćuje zaradu);
2) teretni ugovor (ugovorne strane jedna drugoj nešto duguju za ono što su primile jedna od
druge);
3) komutativan ugovor (samim zaključivanjem ugovora o radu strane u ugovornom odnosu
definišu i čine izvjesnim svoje obaveze);
4) formalni ugovor (obavezna pismena forma – riječ je o formi ad solemnitatem, koja je uslov
važnosti ugovora);
5) ugovor sa trajnom prestacijom (strane u ugovoru treba da imaju namjeru da stvore trajniji
odnos, tj. da između konstituisanja ugovornih obaveza i izvršenja tih obaveza postoji
izvjestan protek vremena);
6) kauzalni ugovor (ugovor ima cilj, a što je svakako zakonska pretpostavka da svaka
ugovorena obaveza ima osnov, iako on možda nije izričito izražen);
7) imenovani ugovor (od strane zakonodavca nazvan je ugovor o radu i određen mu je sadržaj);
8) samostalni ugovor (proizvodi dejstvo nezavisno od postojanja drugog ugovora);
9) individualni ugovor (zaključuje se između radnika i poslodavca prije stpanja radnika na rad).

2.4. Odnos ugovora o radu i kolektivnih ugovora

Kolektivni ugovori kao rezultat direktnih pregovora partnera u socijalnom dijalogu su
oblici učešća predstavnika radnika u uređivanju njihovih prava i obaveza po osnovu rada i odnosa
radnika sa poslodavcem. Kolektivni ugovori sadrže norme kojima se uređuju prava radnika i
obaveze poslodavca, i obligacione odnose koje uređuju odnose poslodavca (poslodavačkih
organizacija) i sindikata. U obligacionom dijelu se određuje trajanje kolektivnog ugovora,
postupak i rokovi otkazivanja, rješavanje sporova i slično. U normativnom dijelu se reguliše
ponašanje pojedinca, odnosno organizacije – preduzeća.

Kolektivni ugovori su i posebni pravni akti posmatrano sa aspekta njihovog donošenja

odnosno zaključivanja i objavljivanja i stupanja na snagu. Oni ne podliježu ratifikaciji od strane

5
Parlamenta niti bilo kakvom ukazu predsjednika Republike niti Vlade, a za njihovo stupanje na
snagu nije potrebna ničija naknadna saglasnost. Prema dosadašnjoj praksi u sistemu rada, kolektivni
ugovori se u teritorijalnom pogledu i s obzirom na subjekte na koje se odnose u tim državama dijele
na opšte, posebne i pojedinačne.

U Republici Srpskoj kolektivni ugovori kao akti kojima njegovi učesnici uređuju određene
odnose u sistemu rada pominju se u oko 50 odredaba Zakona o radu.

3. Radno vrijeme
Drugo važno pitanje iz oblasti zapošljavanja koje se reguliše između poslodavaca i radnika
je radno vrijeme.

Puno radno vrijeme zaposlenih iznosi 40 časova, raspoređenih u petodnevnoj ili šesto-
dnevnoj radnoj sedmici. Prekovremeni rad (10 časova sedmično i 150 u toku kalendarske godine).

Zahtjevi poslodavaca su da pauza od 30 minuta ne ulazi u redovno radno vrijeme,

odnosno da ne bude plaćena.

4. Odmori i odsustva
Treće važno pitanje iz oblasti zapošljavanja su odmori i odsustva radnika.

4.1. Godišnji odmor

Dužina godišnjeg odmora regulisana je Zakonom o radu i Opštim kolektivnim ugovorom.
Za rad u trajanju od 6 mjeseci neprekidnog rada, godišnji odmor iznosi 18 radnih dana (zakonski
minimum). Godišnji odmor utvrđen Zakonom o radu uvećava se za po jedan dan za svake tri godine
radnog staža (Opšti kolektivni ugovor). Radnik koji koristi godišnji odmor ima pravo na regres, čija
se visina utvrđuje kolektivnim ugovorom.

4.2. Plaćeno odsustvo

Plaćeno odsustvo regulisano Zakonom o radu dograđeno je kolektivnim ugovorima i drugim
podzakonskim aktima. Plaćeno odsustvo može biti odobreno u slučaju: sklapanja braka, smrti člana
uže porodice, bolesti, rađanja, vjenčanja, zadovoljavanja vjerskih i tradicijskih potreba,
dobrovoljnog davanja krvi, sindikalnog osposobljavanja i usavršavanja. Plaćeno odsustvo može
trajati do pet radnih dana u toku kalendarske godine.

Zahtjevi poslodavaca su: ukidanje pojedinih ili svih osnova za korištenje plaćenog
odsustva i smanjenje broja radnih dana.

6
4.3. Porodiljsko odsustvo
Zakonom o radu je predviđeno porodiljsko odsustvo u trajanju od godinu dana, a za
blizance, treće i svako naredno dijete – 18 mjeseci. Radnica za vrijeme porodiljskog odsustva ima
pravo na naknadu plate u iznosu 100%.

Zahtjevi poslodavaca su: smanjene iznosa naknade plate i trajanja porodiljskog

odsustva.

5. Prestanak radnog odnosa

Ugovor o radu prestaje:
 po sili zakona, u slučaju smrti radnika, kad radnik navrši 40 godina penzijskog staža,
odnosno 65 godina života i najmanje 20 godina staža osiguranja, gubitkom radne
sposobnosti istekom roka navedenog u ugovoru, odlukom nadležnog suda;
 po volji radnika: sporazumom poslodavca i radnika, otkazom ugovora o radu od strane
radnika;
 po volji poslodavca: otkazom ugovora od strane poslodavca zbog teže povrede radne
obaveze, proglašenjem viškom iz ekonomskih, tehnoloških i organizacionih razloga, ako se
u roku pet dana od isteka mirovanja radnog odnosa ili neplaćenog odsustva ne vrati na
posao.

Teže povrede radne obaveze decidno su nabrojane Zakonom o radu. Teret dokazivanja
opravdanosti i zakonitosti razloga za otkaz je na poslodavcu. Opštim kolektivnim ugovorom
predviđena je obaveza provođenja disciplinskog postupka.

Zahtjevi poslodavaca su: otpuštnje radnika bez predviđenih procedura i bez

disciplinskog postupka i da se radnici direktno upućuju na Sud.

6. Plate i druga primanja

Zakonom o radu regulisano je da radnik ima pravo na platu u skladu sa Kolektivnim
ugovorom, Pravilnikom o radu i Ugovorom o radu. Opštim kolektivnim ugovorom i granskim
kolektvnim ugovorima u potpunosti je uređena oblast plata.

Osnovnu platu čine cijena rada, kao izraz vrijednosti za najjednostavniji rad × platni
koeficijent × uvećanje plate po osnovu radnog staža, 0,5% za svaku navršenu godinu radnog staža.
Cijenu rada utvrđuju socijalni partneri (poslodavci i granski sindikati). Uvećanje plate po
osnovu minulog rada 0,5% za svaku godinu radnog staža regulisano je isključivo Opštim
kolektivnim ugovorom.

7
 Osnovna plata radnika uvećava se u skladu sa odredbama Opšteg kolektivnog ogovora:
 po osnovu rada noću, za 35%,
 po osnovu prekovremenog rada, za 30%,
 za rad na dane državnog praznika i druge dane koji se po Zakonu ne rade, za 50%.

Prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora, radnik ima pravo na:

 naknadu troškova prevoza kod odlaska i povratka sa posla, u visini do pune cijene
prevozne karte u javnom saobraćaju,
 naknadu za topli obrok, ukoliko u visini 50% najniže plate u Republici Srpskoj (185
KM),
 regres za korištenje godisnjeg odmora – u visini tri cijene rada,
 terenski dodatak,
 otpremninu prilikom odlaska u penziju – u visini trostruke plate radnika,
 novčanu pomoć u slučaju smrti radnika u visini najmanje tri prosječne plate u
Republici Srpskoj,
 novčanu pomoć u slučaju smrti člana uže porodice radnika u visini najmanje dvije
plate u Republici Srpskoj,
 teške invalidnosti i dugotrajne bolesti – najmanje u visini jedne prosječne plate u
Republici Srpskoj.

7. Uslovi za rad sindikata

Poslodavac je dužan da sindikatu omogući djelovanje u skladu sa njegovom ulogom i
zadacima, statutom, ugovorom i međunarodnim konvencijama o radu.

Poslodavac obezbjedjuje sindikatu:

 korišćenje odgovarajuće prostorije i potrebne administrativno-tehničke i računo-

vodstvene usluge,

 naknadu plate u visini od 15-25% predsjedniku sindikata.

Zahtjevi poslodavaca su: ukidanje naknade plate predsjednicima sindikalnih

organizacija, sindikalni rad van radnog vremena i van prostorija poslodavca.

8
8. Važenje Opšteg kolektivnog ugovora
Opšti kolektivni ugovor je zaključen na neodređeno vrijeme, odnosno do stupanja na snagu
novog Zakona o radu. Do zaključivanja izmjena i dopuna ili novog OKU primjenjuju se odredbe
kolektivnog ugovora koje su otkazane.

8.1. Poslodavci otkazali Opšti kolektivni ugovor

U novembru 2013. godine Unija udruženja poslodavaca RS povukla je svoj potpis s Opšteg
kolektivnog ugovora, čime je ispunila obećanje da će to učiniti ukoliko do kraja 2013. ako ne bude
donesen novi zakon o radu.

8.2. Potpisan novi Opšti kolektivni ugovor

U maju 2014. godine predstavnici Vlade Republike Srpske, Saveza sindikata i Unije
udruženja poslodavaca RS potpisali su Opšti kolektivni ugovor koji utvrđuje najnižu platu u RS u
iznosu od 370,00 KM, osim za granu tekstila gdje ostaje 320,00 KM. Ugovor su potpisali premijer
Milorad Dodik, predsjednica Saveza sindikata RS – Ranka Mišić i predsjednik Unije udruženja
poslodavaca RS – Ranko Milić. Dogovoreno je da će Vlada RS u narednih 18 mjeseci predložiti
novi zakon o radu, te da će po hitnom postupuku ponuditi i evntualno neoporezivanje toplog
obroka, što bi poslodavcima dalo veće mogućnosti da nesmetano isplaćuju povećani iznos najniže
cijene rada.

9
9. Primjena i poteškoće u primjeni Opšteg kolektivnog ugovora
u BiH i okruženju
Zakone o radu i Opšte kolektivne ugovore u Republici Srpskoj, Federaciji BiH i zemljama u
okruženju puno je lakše ugovoriti između poslodavaca i radnika nego održati u uslovima teške
regionalne i međunarodne finansijske krize.

9.1. Republika Srpska

Poslodavci u Republici Srpskoj imaju velike poteškoće u ispunjavanju obaveza iz Opšteg
kolektivnog ugovora. Većina odredaba koje se nalaze u Opštem kolektivnom ugovoru nisu
karakteristične za zakonodavstvo zemalja potencijalnih investitora u Republici Srpskoj, odnosno
Bosni i Hercegovini.

Najveći problemi leže u činjenici da je država najveći dio socijalne politike zakonskim
rješenjima prevalila na poslodavce, s jedne strane i visokom stepenu "stečenih prava" koja su u
suprotnosti s tržišnom ekonomijom, a kojih se Sindikat ne želi odreći, s druge strane. Unija
udruženja poslodavaca RS, na žalost, nema podršku Saveza sindikata RS u nastojanjima da se kreira
fleksibilno i tržišno orijentirano tržište rada – kažu u Uniji udruženja poslodavaca RS.

9.2. Federacija BiH

Opšti kolektivni ugovor je potpisan 2005. godine. Poslodavci kompanija određena rješenja
iz tog ugovora ne mogu ispoštovati zbog teške ekonomske i političke situacije koja utiče na
poslovanje kompanija. Brojni su primjeri, prije svega u privredi, nemogućnosti poštivanja Opšteg
kolektivnog ugovora. Zenički ArcelorMittal i Metalno samo su neke od kompanija koje su
opterećene brojnim i neusaglašenim odredbama Opšteg kolektivnog ugovora. Udruženje
poslodavaca FBiH inicira pregovore sa Savezom samostalnih sindikata o zaključivanju izmjena i
dopuna Opšteg kolektivnog ugovora FBiH.

Udruženje Poslodavaca FBiH: "Suština naših zahtjeva i onoga što bi mi željeli promijeniti
u Opštem kolektivnom ugovoru je sadržana u primjedbama koje smo dostavili Sindikatu ali i
Federalnoj vladi, te zvanično otvorili pregovore o njegovim izmjenama. U tom zahtjevu tražili smo
da je osnovna plata osnov za utvrđivanje svih drugih plata. Način utvrđivanja drugih plata osim
osnovne, treba biti predmet granskih kolektivnih ugovora za područje određene djelatnosti. Mi u
principu nemamo ništa protiv da se granskim ugovorom za područje određene djelatnosti zadrži
takvo rješenje ukoliko je ono adekvatno za određenu djelatnost. Uočili smo da postoji razlika
između realnog sektora, komunalne privrede, administracije, zdravstva i nekih društvenih
djelatnosti i jednostavno svako rješenje koje će za te djelatnosti propisivati isti način obračuna plata
u praksi se pokazao kao loše. Znači, za svaku djelatnost će granska udruženja poslodavaca i granski
10
sindikati, uz resorno ministarstvo, dogovoriti način na koji će se te plate obračunavati. Suština
našeg prijedloga je da se, ukoliko je jedna kompanija ili jedna grana u krizi, za to vrijeme određena
prava, samo za taj period, mogu smanjiti ispod onih koja su u Opštem kolektivnom ugovoru. Takva
rješenja postoje u granskim kolektivnim ugovorima kod saobraćaja i metalaca. Predložili smo da
takva rješenja budu uključena u Opšti kolektivni ugovor."

Sljedeći problemi koji će se morati riješiti izmjenama i dopunama Opšteg kolektivnog

ugovora tiču se definicije bruto i neto plate, jer su se određene zakonske odredbe promijenile u
odnosu na zakonska rješenja koja su važila u momentu kada je zaključen postojeći kolektivni
ugovor. Postoji nesporazum između ugovorenih strana u dijelu kolektivnog ugovora koji se tiče
plaćanja prekovremenog i noćnog rada.

Federalna vlada je još 10. juna 2013. godine potpisala Protokol o vođenju pregovora radi
zaključenja Kolektivnog ugovora o izmjenama i dopunama Opšteg kolektivnog ugovora za
teritoriju FBiH, čime je iskazala razumijevanje za ovu potrebu i spremnost da učestvuje u ovom
procesu.

9.3. Republika Srbija

Zakon o radu Republike Srbije ("Sl. glasnik RS", br. 24/2005, 61/2005 i 54/2009),
usaglašen je sa međunarodnim konvencijama, i u svojim članovima (3, 240, 242, 249, 254, 256.)
definiše proces kolektivnog pregovaranja. Ranije važeći Opšti kolektivni ugovor zaključen je na
osnovu odredbi čl. 244. Zakona o radu, u Beogradu, dana 29. aprila 2008. godine između Unije
poslodavaca Srbije i reprezentativnih sindikata. Ubrzo nakon potpisivanja predmetnog dokumenta,
nastupile su okolnosti koje su vidno otežale ispunjenje obaveza Unije poslodavaca Srbije, kao
strane potpisnice, obzirom da je postalo očigledno da predmetni ugovor više ne odgovara
očekivanjima ugovornih strana, iz kojih razloga je ova organizacija zauzela stav da je nepravično
da se isti akt održi na pravnoj snazi. Izmijenjene okolnosti su nastupile kao posljedica svjetske
ekonomske krize. Unija poslodavaca Srbije pokreće postupak otkaza važećeg Opšteg kolektivnog
ugovora. Istovremeno sa pokretanjem postupka otkaza, ova organizacija je pozvala strane
potpisnice na početak postupka pregovaranja u cilju zaključivanja novog Opšteg kolektivnog
ugovora. Opšti kolektivni ugovor je prestao da važi dana, 17. maja 2011. godine – istekom roka
na koji je ugovoren.

9.4. Republika Hrvatska

U Hrvatskoj ne postoji Opšti kolektivni ugovor, kažu u Hrvatskoj udruzi poslodavaca. U
zapadnoevropskim zemljama je trend decentralizacije kolektivnih ugovora, sklapanja ugovora na
nivou sektora i na nivou preduzeća. Isto tako, u nekim zemljama je evidentno da postoje već i neke
11
nove uloge kolektivnog pregovaranja, odnosno, ugovora, npr. regulatorna funkcija (odgovornost
prilikom implementacije pravnih pravila). Kolektivni ugovor može biti i u funkciji fleksibilnosti
itd., ali to još dugo neće zaživjeti na Balkanu.

9.5. Slovenija
Slovenija je 2005. godine otkazala Opšti kolektivni ugovor.

9.6. Crna Gora

Unija poslodavaca Crne Gore ne raspolaže podacima u kojoj mjeri ugovorne strane poštuju
odredbe Opšteg kolektivnog ugovora. Generalno, mnoga crnogorska preduzeća su se našla na udaru
finansijske krize, te se dovelo u pitanje, ne samo da li će moći da ispoštuju odredbe kolektivnog
ugovora u dijelu finansijskih obaveza, već je postojala opasnost i otpuštanja radnika – proglašenja
tehnoloških viškova, usljed otežane likvidnosti istih.

12
Zaključak
Godine primjene Opšteg kolektivnog ugovora, sa periodom suspenzije finansijskih odredbi
od momenta dolaska svjetske finansijske krize u BiH, ukazale su na neophodnost korjenitih
promjena u pristupu zaključivanju opšteg i granskih kolektivnih ugovora i potrebu pažljivijeg
odmjeravanja onih odredbi koje predstavljaju finansijska opterećenja poslodavaca ili njihovo
administrativno-tehničko sprovođenje prouzrokuje dodatne troškove privrednim subjektima.

Prema bitnim ekonomskim pokazateljima privreda BiH se po proizvodu po glavi

stanovnika, količini i vrstama proizvoda, obimu izvoza i zavisnosti od uvoza, nalazi u grupi
privreda država koje su na evropskom začelju. Ovo nužno povlači niske plate i životni standard
zaposlenih, ali i ostalog stanovništva. Ukoliko je cilj i privrednika i zaposlenih u BiH da se u
periodu do 2020. godine proizvodi i izvozi više i, narodski rečeno, bolje živi, neophodno je
stvaranje prostora za osnivanje što većeg broja preduzeća i razvoj onih već postojećih. To znači da
se višak zarađenih sredstava mora raspodjeljivati tako da veći dio bude usmjeren u akumulaciju
sredstava, tj. proizvodnju, u kupovinu novih mašina, opreme i visokotehnoloških alata, edukaciju
ljudskih resursa, otvaranje novih postrojenja, revitalizaciju onih dijelova industrije koji imaju realnu
šansu za oporavak i obrtni kapital za uvećanje obima proizvodnje i plasman robe i usluga na
inotržišta.

Ozbiljno je pitanje – da li su građani BiH, počevši od preglomaznog i često neefikasnog

javnog sektora, pa do privrednika i zaposlenih u privatnom sektoru, spremni na to. Prva decenija 21.
vijeka pokazala je da se u BiH mnogo više trošilo nego što se zarađivalo, a razvoj privatnog sektora
nije mogao da podmiri apetite javnog sektora, zbog čega se zemlja iz godine u godinu sve više
zaduživala.

Da bi u narednom periodu sačuvali preduzeća i omogućili onim dobrostojećim da pored

isplate zarada imaju dovoljno sredstva za ulaganje u nove tehnologije i obrtni kapital za proširenje
plasmana, neophodno je sa opšteg pristupa prijeći na pojedinačni pristup kod određivanja prava i
obaveza na relaciji poslodavac – zaposleni. Sve što je iznijeto u ovoj analizi navodi na sledeće
zaključke:

1. Finansijske odredbe u kolektivnim ugovorima ubuduće treba određivati isključivo na

nivou preduzeća, prema njihovom realnim mogućnostima.

2. Sindikati prilikom isticanja svojih zahtjeva moraju obratiti pažnju na realno stanje na
nivou datog preduzeća ili privredne grane i tražiti raspodjelu onoga što je zarađeno, a ne supstance
(osnovih sredstava i ulagačkog kapitala) preduzeća

13
 3. Sindikati moraju napustiti praksu da samo traže određena prava u situaciji kada su uslovi
poslovanja u BiH veoma nestabilni, jer to samo dodatno ugrožava opstanak preduzeća, već moraju
podržati poslodavce u njihovim realnim zahtjevima ka državi da omogući bolji privredni ambijent.

4. Socijalno-ekonomski savjeti na republičkom i lokalnim nivoima moraju biti konsultovani

od strane vlasti prilikom donošenja regulative koja se direktno odražava na uslove poslovanja i
finansijska opterećenja poslodavaca.

5. Institucije socijalnog dijaloga moraju izvršiti presudan uticaj na državu da obuzda sivu
ekonomiju, reguliše rad inspekcija, smanji prisutnu korupciju i uredi sistem stimulacije i kontrole
tako da on bude podsticajan za privredu i zaposlene.

6. Potreban je zajednički rad Unije poslodavaca BiH i reprezentativnih sindikata na

promjeni aktuelnog Zakona o radu i smanjenje finansijskih i administrativnih troškova poslodavaca
tamo gdje je to logično i racionalno u cilju ostvarivanja ušteda i kreiranja preduslova za razvoj i
otvaranje novih radnih mjesta.

Kolektivni ugovori, kao i mnoge druge tekovine savremenog društva, moraju se mijenjati u
skladu sa okolnostima i uslovima na domaćem i inotržištima. Svako kašnjenje u prilagođavanju
dominantnim trendovima za rezultat ima stagnaciju i škodi razvoju. Vlasnici kapitala i sindikati u
BiH moraju graditi partnerski odnos isljučivo zasnovan na REALNOSTI. Ko za to nije spreman,
mora da preuzme svoj dio odgovornosti za loše rezultate i njihove posljedice.

Analiza primjene Opšteg kolektivnog ugovora pokazuje da ni sindikati ni poslodavci nisu

bili dorasli da procijene realne mogućnosti privrede u trenutku kada je on potpisan. Vrijeme je da se
to ispravi!

14
Literatura

1. Opšti kolektivni ugovor Rapublike Srpske, objavljen u Službenom glasniku RS, 2010.
2. Opšti kolektivni ugovor Rapublike Srbije, objavljen u Službenom glasniku RS, 2008.
3. Opšti kolektivni ugovor FBiH, objavljen u Službenom glasniku FBiH, 2005.
4. BH INFO 03
5. Unija poslodavaca Srbije, Analiza primene Opšteg kolektovnog ugovora 2008.-2011.
6. Savez sindikata RS, Zakon o radu – Opšti kolektivni ugovor, 2007.
7. Doc. dr Rajko Kličković, Radno i socijalno pravo, predavanja, 2014.

15