UNIVERZITET SARAJEVO

PRIRODNO-MATEMATIKI FAKULTET
ODSJEK BIOLOGIJA

Melisa Vrabac
Nejla Zuki

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

Projekat iz predmeta Opa fiziologija biljaka

Sarajevo, Maj, 2015.

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

SADRAJ
1. UVOD...........................................................................................................................................3
1.1. Polen......................................................................................................................................3
1.2. Opraivanje............................................................................................................................4
2. CILJ PROJEKTA.........................................................................................................................5
3. MATERIJALI I METODE...........................................................................................................5
3.1. Biljni materijal.......................................................................................................................5
3.2. Ispitivanje klijavosti I vijabilnosti polena..............................................................................6
3.3. Statistika obrada podataka...................................................................................................7
4. REZULTATI RADA I DISKUSIJA..............................................................................................8
5. ZAKLJUAK...............................................................................................................................9

1. UVOD

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

Reprooduktivni organ biljaka cvjetnica je cvijet ili cvat. Funkcija cvijeta je da proizvodi sjeme
i sadri reproduktivne organe. Nakon oplodnje, dijelovi cvijeta se razvijaju u plod. Sjemenke, kod
viih biljaka, slue za razvoj naredne generacije potomaka, kao primarni nain razmnoavanja
odreene biljne vrste.
Biljni organ koji stvara polen je pranik. Nastao je iz listolikih mikrosporofila primitivnih
golosjemenjaa. Androeceum je skup svih pranika jednog cvijeta. Pranik se sastoji od
pranike niti na ijem vrhu se nalazi pranica (anthera). Pranicu ine dvije poluantene (thecae)
koje su podjeljene na dvije polenove kese (loculi)
uzdunom pregradom. (slika 1.)
Vana sistematska karakteristika je broj i izgled pranika.
Raspored pranika u cvjetovima moe biti spiralan i
u ciklusima. Ukoliko pranici ine jedan krug, takav
andreceum je haplostemon. Ako su pranici rasporeeni
u dva kruga to je diplostemon. Postoji jo
i obdiplostemon.
Glavna funkcija pranika je da prizvode polen, ali mogu
imati i druge uloge. U sluaju da pranici zamjenjuju
nektarije nemaju sposobnost stvaranja polenovih zrna i
nazivaju se staminodije.

Slika 1. Graa pranika

1.1. Polen
Polen
posjeduju
samo
golosjmenjae
i
skrivenosjemenjae, a veliina se kree izmeu 5 i
200 mikrometara i mogu biti razliitog izgleda.(Slika
2) Polenova zrna su veinom uta, ali mogu biti
bijela, sivkasta, crvena ili mrka. I duina ivotne
sposobnosti polena varira u irokim granicama. Kod
nekih vrsta polen gubi sposobnost klijanja u toku
nekoliko sati, dok polenova zrna drugih vrsta
sauvaju ivotnu sposobnost u toku vie dana.
Produkcija polenovih zrna po jednoj biljci je izuzetno
velika.

1.2. Opraivanje

Slika 2: Razliiti izgledi polenovog zrna

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

Opraivanje predstavlja prenoenje cvjetnog ili polenovog praha s pranika na stigmu tuka.
Opraivanje mogu vriti kukci, ovjek i vjetar. Vri se tako to se polen prenese na vrh tuka, pa
od oploenog cvijeta (tuka) nastaje plod. Razlikujemo dva naina opraivanja:
1. Samoopraivanje
2. Ukrieno opraivanje
Samoopraivanje je padanje polena sa pranika na tuak. To je rijetka pojava u prirodi zato to
pranici i tuak ne sazrijevaju u isto vrijeme.
Ukrieno opraivanje je opraivanje uz pomo ovjeka. Tako je ovjek ukrtavao biljke i dobio
razliite vrste biljaka.
Prilikom opraivanja od svih insekata "opraivaa", koji se nadopunjuju u svom vrijednom radu
veliku ulogu imaju pele koje sa ostalim insektima oprauju i do 80% svih kultura, dok se oko
20% oprauje pomou vjetra ili samoopraivanjem.
Tipovi opraivanja:
Hidrofilija prenoenje polena vodom
Anemofilija prenoenje polena vjetrom
Zoidofilija prenoenje polena ivotinjama

Prilikom kontakta polena sa igom tuka aktivira se i isklijava unutranji sadraja polena ( intine)
u vidu polenove cijevi. Tako se kroz polenovu cijev transportuje unutranji sadraj polena do
plodnice tuka, gdje se nalazi jajna elija. Intina polena, pored haploidne garniture hromosoma,
sadri visoke koncentracije amilaze i invertaze, vitamine B1, B2, E, askorbinsku i nikotinsku
kiselinu, antocijanin, karotenoide, aminokiseline, ugljene hidrate i jone kalija.
Moderni genetiki zahvati u oplemenjivanju biljaka sve vie se orijentiu na procese
kontroliranog opraivanja u sjemenskim plantaama. Tako se nastoji prikupiti polen superiornih
genotipova ( sa naglaenim specifinim osobinama), kojim e se kasnije vriti kontrolirano
opraivanje da bi se dobila sjemena sa visokim procentom klijavosti i naglaenim
selekcionisanim osobinama. U novije vrijeme prisutna je smanjena vijabilnost i klijavost polena,
zbog visokog procenta aerozagaenosti, te se kao posljedica javlja vea koliina sterilnog
sjemena. Zbog toga je potrebno provjeriti vijabilnost i klijavost polena, prije provoenja postupka
kontroliranog opraivanja, to se postie poou metode provjere kvaliteta polena
( Aleksanderovom metodom) i fizike metode naklijavanja polena vjetakim podlogama.
Vijabilnost je sposobnost stanice ili organizma za ivot/preivljavanje.

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

2. CILJ PROJEKTA
Cilj ovog projekta je ispitivanje vijabilnosti i klijavosti polena raspoloive biljne vrste. Potrebno
je ispitat vijabilnost, odnosno sposobnost stanice ili organizma za ivot/preivljavanje. Te
klijavost, odnosno procenat sterilnih sjemena raspoloive vrste. Cilj projekta bit e realiziran
datim eksperimentom.

3. MATERIJALI I METODE
3.1. Biljni materijal
Za ispitivanje vijabilnosti i klijavosti polena koristili smo dvije biljne vrste, a to su Taraxacum
officinalis (maslaak) (slika 3.) i Ranunculus acer (ljuti) (slika 4.). Polen istraivanih sorti
prikupljen je tokom cvatnje 2015. godine. Ekstrakcija polena je vrena na sljedei nain: nakon
to su autori ubrali navedene dvije biljke vrste na foliju su istresli polen, a zatim prebacili u
plastinu epicu.(Slika 5.) Na ovaj nain je prikupljen biljni material potreban za eksperiment.

Slika 3. Maslaak

Slika 4. Ljuti

Slika 5. Epica

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

3.2. Ispitivanje klijavosti I vijabilnosti polena

Postoji vie metoda za ispitivanje klijavosti polena biljaka, meu kojima su najvanije:
1) in vivo test, koji podrazumijeva praenje rasta polenovih cijevi na igu i u stubiu;
2) in vitro test na odgovarajuoj hranljivoj podlozi;
3) bojenje polena fluoroscentnim materijama;
4) testiranje enzimske aktivnosti polena;
5) testovi bojenja vegetativne elije polena i sl.
Ispitivanje polena in vivo smatra se najvjerodostojnijim testom vitalnosti polena, ali je veoma
zahtjevan u pogledu vremena i neophodne tehnike opreme. Razliite tehnike bojenja
omoguavaju brzo dobijanje rezultata, ali one ne otkrivaju stvarnu klijavost polena, ve enzimsku
aktivnost polenovih zrna ili integritet njihove membrane. U programima oplemenjivanja biljaka
za ispitivanje vitalnosti polena najvie se koristi in vitro test jer je brz, jednostavan i pokazuje
stvarnu klijavost polena u definisanim uslovima.
Za ispitivanje vijabilnosti polena autori su koristili Aleksanderov metod (Aleksander 1969),
neposredno nakon prikupljanja polena. Na predmetno staklo, u kapljicu Aleksanderovog
reagensa, lagano je natreen polen odabranih biljnih vrsta, te je poklopljeno pokrovnim
stakalcetom. Preparati su posmatrani pod mikroskopom, tako da se brojalo po 100 polenovih zrna
po preparatu. Kod vijabilnog polena citoplazma ovako potopljenog polena se boji crveno, a
eksina zeleno, dok se kod nevijabilnog oboje boli zeleno. (Slika 6.)

Slika 6. Aleksanderov metod

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

Za ispitivanje klijavosti polena koritena je fizioloka metoda naklijavanja polena na vjetakim

podlogama. Na podlogu za naklijavanje polena, u Petrijevim posudama, naneen je polen i
preparati su pohranjeni na temperaturu od 37C. Nakon 7 dana kultiviranja, uz dodatak
Aleksaderovog reagensa pod mikroskopom su prebrojana proklijala polenova zrna.

3.3. Statistika obrada podataka

S obzirom da je duina polenove cijevi varijabilan parameter, proklijalim polenovim zrnima
smatraju se samo oni ija duina cijevi premauje irinu polenovog tijela. (Slika 7.) Da bi se
izraunao procenat klijavosti polena potrebno je izvriti prebrojavanje 100 ili vie polenovih zrna,
u 3 razliita vidna polja mikroskopa. Ako uestalost isklijalih zrna iznosi 0-30% smatra se da
polen ima slabu klijavost, 31-70% umjerenu i 71-100% dobru klijavost. Isto se odnosi I na
vijabilnost polena.

Slika 7. Klijanje polena

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

4. REZULTATI RADA I DISKUSIJA

Nakon to smo prebrojali po 100 polenovih zrna po preparatu dobili smo
sljedee rezultate:
1. kod biljne vrste maslaka broj vijabilnih polenovih zrna iznosio je 69 od
100 prebrojanih zrna, odnosno 69% polenovih zrna je vijabilno
2. kod biljne vrste maslaka broj vijabilnih polenovih zrna iznosio je 29 od
100 prebrojanih zrna, odnosno 29% vijabilnih polenovih zrna (tabela1.)
Cilj provoenja ovih eksperimenata bio je da se odredi precenat vijabilosti
polenovih zrna. Iz ovih rezultata moemo zakljuiti da biljna vrsta maslaak
ima umjerenu vijabilnosts procentom od 69%, dok ljuti ima slabu vijabilost s
procentom od 29%.
Tabela1. Analiza vijabilnosti polenovih zrna
Biljna vrsta
Maslaak
Ljuti

Broj vijabilnih polenovih

zrna
69
29

% vijabilnih polenovih
zrna
69%
29%

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

5. ZAKLJUAK
Uspjeno opraivanje je temelj uspjene oplodnje i postizanja visoke rodnosti. Za uspjenu
oplodnju potreban kvalitetan opraiva od kojeg se zahtjeva da osim preklapanja u vremenu
cvatnje sa glavnom sortom producira vijabilan i kompatibilan pelud. (Thompson, 2004). Na
osnovu rezultata istraivanja moe se zakljuiti da je procenat klijavosti i vijabilnosti polena, te
brzina rasta peludnih cijevi ovisi o genotipu. Vei procenat klijavosti i vijabilnosti polena
osigurava preduvjete za bru i bolju oplodnju, i veu rodnost. Sorte sa veim postotkom klijavosti
polena i brim rastom polenovih cijevi mogu se koristiti u buduim oplemenjivakim i uzgojnim
programima.

POLEN VIJABILNOST I KLIJAVOST

6. LITERATURA
1. Meedovi, S., Pari, A., Pustahija, F., Karalija, E., 2012. Fiziologija biljaka Laboratorijski
prirunik. umarski fakultet, Sarajevo, 2012. 89-91
2. Raduni, M., Gade, J. 2010. Klijavost peludi i brzina rasta peludnih cijevi sorata trenje.
PROMOLOGIA CROATICA vol. 16, br. 3-4
3. http://www.bionet-skola.com/w/Pra%C5%A1nik, pristup, 18.5.2015. godine