Struktura, graa i funkcija ribosoma

Ribosomi su organele koje se sastoje od ribosomalnih proteina i ribonukleinske kiseline.

Ribosomi su jedno od uda elijskog svijeta jer predstavljaju miko-maine za produkciju
proteina. Pronaeni su slobodni u citoplazmi ili vezani za endoplazmatski retikulum inei
tako grubi endoplazmatski retikulum.
Kompletni ribosom je graen od dvije podjedinice. Proteini i nukleinske kiseline koje
formiraju ove podjedinice izraene su u nukleolusu, te se preko jedarnih pora izvoze u
citoplazmu. Ove dvije podjedinice su nejednake veliine; velika podjedinica je oko dva puta
vea nego mala podjedinica. Ribosomi nisu statine organele i imaju samo privremeno
postojanje. Podjedinice se povezuju tako to se ostvaruje kontakt izmeu udubljenja na maloj
i centralnog produetka na velikoj podjedinici. Velika i mala podjedinice se dre zajedno sve
dok su ribosomi neophodni za upotrebu. Nakon to obave sintezu polipeptida ove dvije
pdjedinice se razdvajaju. Velika podjedinica uglavnom ima katalitiku funkciju, a mala
podjedinica dekodirajuu.
Eukarioti imaju 80S ribosome koji se sastoje od male 40S i velike 60S podjedinice. Njihova
40S podjedinica se sastoji od 18S Rna i 33 proteina, dok je velika podjedinica sastavljena od
5S RNA, 28S RNA, 5,8S RNA i 46 proteina. Ribosomi pronaeni kod prokariota su
generalno manji nego eukariotski. Prokarioti imaju 70S ribosome, koji se sastoje od male 30S
i velike 50S podjedinice. Ibosomi pronaeni u hloroplastima i mitohondrijama eukariota
takoer sadre veliku i malu podjedinicu koje zajedno s proteinima ine 70S ribosome.
Ponekad se ribosomske podjedinice prihvataju na informacionu RNA odmah nakon to ona
izae iz jedra. Kada se mnogo ribosoma nakainu na jednu istu informacionu RNA ova se
struktura naziva polisom.
Glavna funkcija ribosoma je tanslacija informacije i povezivanje amino kiselina to je kljuno
u procesu produkcije proteina. Postoje tri faze i tri operativna ili vezujua mjesta na ribosomu
ukljuena u produkciju proteina. Tri faze su: inicijacija, elongacija i terminacija. Tri
operativna odnosno vezujua mjesta su A, P I E. Mjesta A i P se proteu na obje podjedinice s
tim da se vei dio nalazi u velikoj ribosomalnoj podjedinici, a manji u maloj ribosomalnoj
podjedinici. P mjesto je ono za koje se vezuje peptidiltRNK (tRNK koja nosi rastui
polipeptidni lanac), a za A mjesto se vezuje aminoaciltRNK (tRNK koja nosi aktiviranu
aminokiselinu). Mjesto E, izlazee mjesto, nalazi se u velikoj ribosomalnoj podjedinici, za
koje se privremeno vezuje ona tRNK koja u odreenoj fazi biosinteze naputa ribosom.

Vrabac Melisa