Kapitalizmi islamik n Turqi

Pr vite me radhe Turqia ka lobuar n Bashkimin Evropian pr t t'u bashkuar me bllokun e

tregtis s lir, si nj shtet antar. Nse BE-ja thot se po, ajo do t jet shteti i par mysliman n
Union. Shum kritik n BE i shqetson fakti se Islami dhe kapitalizmi i stilit perndimor nuk do
te jene nje perzierje e mire, dhe se si pasoj, duke lejuar Turqin n BE do t ishte nj
gabim. Megjithat, ne nj kendvshtrim pak me te ngusht per ate se cfare po ndodh n Turqi
sugjeron se kjo pikpamje mund t jet nje pozicionim I gabuar.
Le te Konsiderojm zonn prreth qytetit t Kayseri n qender te Turqise. Shum e kane harruar
varfrine, kryesisht ne rajoni me bujqsor i Turqis, shum larg nga rremujat laike t
Stambollit. Ky sht nj rajon ku vlerat tradicionale islame kane ndikim. E megjithat, ajo sht
gjithashtu nj rajon q ka prodhuar kaq shum sipermarrje muslimane q lulzojn, ku
nganjher quhet "Anatolian Tiger." Bizneset e ngritura ktu jan prodhuesit me te mdhenj
ushqimore, kompanit e tekstilit, prodhuesit e mobiljeve dhe ndrmarrjet inxhinierike, shum
prej t cilave eksportoj nj prqindje e konsiderueshme e prodhimit t tyre. Lidert e biznesit
lokal ia atribuojn suksesin e kompanive n rajon me nj shpirt siprmarrs, ata thon se sht
pjes e Islamit. Ata theksojn se Profeti Muhamed, i cili ishte vet nj tregtar, predikoi nderin
tregtar dhe urdhroi q 90 pr qind e jets s nj muslimani t jet e prkushtuar qe t punoj n
nje mnyr q t ket perhere ushqim n tryez. Vzhgues t jashtm kan shkuar m tej, duke
argumentuar se ajo q po ndodh rreth Kayseri sht nj shembull i kalvinizmit islame, nj
bashkim i vlerave tradicionale islame dhe etika e puns shpesh i lidhur me protestantizmin n
prgjithsi, dhe kalvinizmit n veanti.
Brenda Kayseri, influence e Islamit shihet qarte. Shum kompani kane dhoma te vecanta dhe
koh te vecanta 15-minutshe per kohen e lutjeve. Shumica e biznesmenve m t vjetr kan
qen n Mek ne kohen e Haxhit, pelegrinazhi q t gjith myslimant kan pr qllim pr t
br t paktn nj her n jet. Pak nga kafenet dhe restorantet n Kayseri shrbejn alkool, dhe
shumica e grave veshin nj shami. N fabrikn e sheqerit Kayseri, nj nga m fitimprurse n
rajon, nj menaxher i lart pohon se Islami ka luajtur nj rol t madh n prmirsimin e

rentabilitetin e ndrmarrjes. Pr nj koh t gjat fabrika bleu shumicn e panxhar sheqerit t saj
nga nj furnizues i vetm monopol, i cili akuzohet nj mim t lart.
Por pr shkak se Islami predikon mundsi t barabarta n biznes, menaxhert n fabrikn e
sheqerit vendosen se gjja islamike qe duhej bere ishte pr t diversifikuar bazn e furnizimit dhe
pr t inkurajuar prodhuesit e vegjl t shesin panxhar pr ta. Sot fabrika e blen panxhar sheqeri
nga 20.000 kultivuesit e vogla. Konkurrenca mes tyre ka ulur mimet dhe rritur profitin e
fabriks. I njjti menaxher gjithashtu vuri n dukje se "N qoft se ju nuk jeni nj mysliman i
mir, nuk falen pes her n dit dhe nuk keni nj grua q vesh shami, ajo mund t jet e vshtir
pr t br biznes ktu."
Megjithat, jo t gjith jan dakord se Islami sht forca lvizse prapa suksesit t rajonit. Saffet
Arslan, drejtori menaxhues i Ipek, prodhuesi m i madh mobilje n rajon (t cilat eksportet n m
shum se 30 vende) pohon se nj tjeter forc sht globalizimit. Sipas z. Arslan, gjat tre
dekadave t fundit muslimanve lokal t cilt dikur i largohej e br t holla n favor t
prqndruar n fen tani jan duke br biznes prioritet. Ata e shohin botn perndimore, dhe
kapitalizmin perndimor, si nj model, jo Islamit, dhe pr shkak t globalizimit dhe mundsive
q lidhen me t, ata duan t bhen t suksesshm. N t njjtn koh, z Arslan sht nj
mysliman praktikues i cili ka ndrtuar nj xhami n bodrumin e ndrtess s IPEC-ut selin n
mnyr q njerzit t mund t luten edhe kur jane n pun. Nse ka nj dobsi n modelin islam
t biznesit q sht n zhvillim n vende si Kayseri, disa thon se ajo mund t gjendet n
qndrimet tradicionale: rolin e grave n vendin e puns dhe niveli i ult i punsimit t femrave n
rajon. Sipas raportit te European Stability Initiative (i njjti grup q mban rajonin Kayseri si nj
shembull i kalvinizmit islam), pjesmarrja e ult e grave n fuqin puntore lokale sht thembra
e Akilit e ekonomis dhe mund t pengoj prpjekjet e rajonit pr t arritur apo krahasuar me
vendet e Bashkimit Evropian.