Orhan Veli KANIK:

KANIK (Orhan Veli), Trk air (stanbul 1914 ay. y. 1950). Cumhurbakanl bando heyeti
bakan Veli Kankn olu. stanbulda Galatasaray Lisesinin ilkokul blmnde, daha sonra
Ankarada Ankara Erkek ve Gazi liselerinde okudu (1926-1932). stanbul ni. Ed. Fakltesi Felsefe
blmndeki renimini (1932-1936) yarda brakt, bir sre Ankarada PTT Genel Mdrlnde
(1936-1942), askerlikten sonra bir sre de Mill Eitim Bakanl Tercme Brosunda alt (19451947). Memurluktan ayrldktan sonra Yaprak dergisini kard (1949-1950, 28 say). Geirdii bir
kaza sonucunda beyin kanamasndan ld.
lkin Varlk dergisinde (1936), arkadalar Oktay Rifat ve Melih Cevdetle birlikte iirlerini
yaymlamaya balad. Kimi iirlerinde Mehmet Ali Sel takma adn kulland. 1936-37 yllarnda
yazlan bu ilk iirlerde simgeci Fransz airlerin (Baudelaire, Verlaine, Rimbaud vb.) ve o dorultuda
yazan baz Trk airlerin (Ahmet Him, Ahmet Hamdi Tanpnar, Ahmet Muhip Dranas, Cahit Stk
Taranc) etkileri grlr. Bunlar vezinli (hece vezinli), kafiyeli, bireysel duygular dile getiren
iirlerdir. Yine o yllarda, simgecilerden sonraki kuaklar, modern airleri, gerekstcleri (Breton,
Eluard, Soupault, Jacop, Superville vb.) okudu. Bretonun Srrealist Bildirgesinden esinlenerek
yasaklarn ve snrlarn bulunmad zgr iirler yazmaya balad. Daha sonraki yllarda da
srd bu yoldaki iirlerinde vezin ve kafiye gibi kstlayc balar att, sz ve anlam sanatlarna
(tebih, istiare, mbalaa vb.), airanelie, ayrca musikiye, sekin szcklere ve alla gelen
konulara kar bir tavr ald grlr. Bu iirlerin balca zellikleri sadelik, yalnlk; duygulara deil
kafaya seslenmek; her eyden ok anlam ve edaya nem vermek; zevki incelmi aznla deil
ounlua seslenmek; o zamana kadar iire girmeyen szckleri (nasr, salata, rak, macun,
horozekeri, vesikal yr vb.), halktan kiileri (Montr Sabri, ofrn kars, ii kadn, evkaf
memuru, sucu vb.) ele almak; halkn konuma dilini, halk deyimlerini (Kapalar / Kapal kutu ,
umurunda m dnya vb.), halkn syleyi biimlerini (Sz olurmu; olsun, dostum deil misin?..
Olmaz ki!.. Byle de yatlmaz ki! vb.) kullanmak; bylece iire yeni dnyalar, yeni insanlar, yeni
syleyiler sokarak iirin snrlarn geniletmek gibi noktalar zerinde toplanr. Bunlarda genellikle
ince bir alay, bir eit byk altndan glme vardr.
Bu yoldaki iirler, ilk yaymlandklarnda, allagelmi iir beenisine bal okuyucuya garip
grnm, yadrganmtr. zntl bir kadnn titrek ellerle ta uzaklarda ald bir piyano gibi
konulara alk okuyucu, Sleyman Efendinin dnyada nasrdan ektii kadar hibir eyden
ekmediini anlatan Kitabe-i Seng-i Mezar iirini yadrgam, onu iir kavramna aykr bulmutu.
Kitabe-i Seng-i Mezar, lehte ve aleyhte yazlan pek ok yaz dolaysyla Orhan Velinin nnn
yaylmasn salad. Yazk oldu Sleyman Efendiye dizesi dillere dt, vapurlara, tramvaylara ve
kahvehanelere kadar girdi.
Orhan Veli ile arkadalar Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday, bu yoldaki iirlerini Garip
(1941) adl bir kitapta topladlar. Orhan Veli, bu kitabn bana koyduu bir nszde, iir anlayn
aklamtr. Garip hareketi o dnemde baz gen airlerce benimsenmi, zamanla bir akm hlini
almtr. Kank, halkn diline, kk insanlarn yaayna, i dnyalarna ynelmekle yetinmemi;
daha sonraki almalarnda toplumsal konulara da (Vatan in, Kuyruklu iir vb.) eilmitir.
Yaptlar: Garip (1941, Oktay Rifat ve Melih Cevdetle birlikte; 1945, yalnz kendi iirleri),
Vazgeemediim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947), Kar (1949), Btn iirleri (1951,
geniletilmi yeni bask 1982), Nasreddin Hoca Hikyeleri (1949). Nesir: Btn Yazlar (2 cilt,
1982), eviri: La Fontainein Masallar (2 kitap, 1948), Fransz iiri Antolojisi (1947); ayrca
Moliereden drt, Mussetden iki, Lesagedan bir ve Sartredan bir oyun, Gogolden birka hikye
(Erol Gney ile birlikte) evirmitir.
Kaynak: Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi