Rregulla Rreth Tekfirit

Rregulla
rreth tekfirit
Autor
Abdulmunim Mustafa Halime
(Ebu Basir Tartusi)
Prktheu:
Florian Leli
Botimi elektronik i par 2014
T gjitha t drejtat e librit jan t rezervuara pr prkthyesin. Nuk lejohet

shumfishimi apo botimi i librit pr qllime prfitimi me do mjet apo
form pa leje me shkrim t prkthyesit.
Me t gjitha shprehjet n kt libr ku

thuhet: fjala e Allahut apo Allahu ka
thn, kihen pr qllim ajetet n gjuhn
arabe ashtu si jan n Kuranin e ndritur.
Ndrsa prkthimi i ajeteve n gjuhn
shqipe sht nj mund njerzor i mangt
dhe i paprkryer sepse prsosmria i
takon vetm Allahut.
Ajetet e prkthyera n gjuhn shqipe, nuk
jan fjal e Allahut n realitet, por nj
prcjellje e kuptimeve t fjals s Allahut
me prafrsi, sepse ajetet kuranore Allahu
i ka folur vetm n arabisht.
Rregulla rreth tekfirit
Shnim
Duhet ditur se gjykimi me iman dhe kufr pr dika ose pr dik sht
nj shtje fetare e rndsishme dhe t folurit pa dije dhe pa siguri shkakton
pasoja t padshiruara dhe t rrezikshme n dynja dhe ahiret.
At q gjykon me kufr ose me iman pr dika ose pr dik, e kshilloj
q prpara se t gjykoj ose t mbaj qndrim, t mbledh t gjitha rregullat q
lidhen me kufrin dhe imanin. Ai duhet t ket dije t mjaftueshme rreth
ktyre rregullave dhe t mos nnvlersoj asnjrin prej tyre, sepse ajo q sht
e pakufizuar n nj rregull mund t jet kufizuar n nj rregull tjetr dhe ajo
q sht kufizuar n nj rregull mund t jet prgjithsuar n nj tjetr. Ose
nj rregull mund t pengoj zbatimin e nj rregulli tjetr n varsi t shtjes
rreth s cils duam t gjykojm. Gjithashtu ajo q mund t jet e paqart ose e
prshkruar shkurtimisht n nj rregull sqarohet hollsisht nprmjet nj
rregulli tjetr.
Shumica e atyre q gabojn n shtjet e kufrit dhe imanit gabojn pr
shkak se prqndrohen n 2-3 rregulla t tekfirit duke anashkaluar rregulla
t tjer t cilat mund ti japin nj prizm tjetr shtjes. Kjo metod i on
kta njerz ose n ekstremizm dhe shtrngim ose n irxha dhe nnvlersim.
E theksojm edhe njher se pr evitimin e ktyre devijimeve duhet
punuar me t gjitha rregullat e tekfirit t prmendura n kt libr duke i
bashkuar me njra-tjetrn dhe pa refuzuar apo anashkaluar asnjrin prej tyre
dhe e lus Allahun t na ndihmoj.
Shejh Ebu Basir Tartusi
Drejtuar vllezrve t mi musliman

n trevat shqiptare Allahu i ruajt.
Es selamu alejkum ue rrahmetullahi ue berekatuhu!
Dijeni _Allahu ju ruajt_ se e vrteta qndron n mes t egzagjerimit dhe t

neglizhimit, n mes t ekstremizmit dhe anashkalimit dhe irxhas. Shejtani prpiqet
gjithmon t deprtoj te njeriu nprmjet dy shtegjeve. Ose ndjek shtegun e teprimit dhe t
ekstremit dhe t shtrngimit, e nse nuk ia del mban athere mundohet ti orvatet atij nga
shtegu i tolerimit dhe irxhas; me cilindo q ti ec puna ai gzohet, sepse n t dyja kto
metoda humben shum t drejta n aspektin fetar, n dallim nga pasuesit t s vrtets dhe t
s mesmes, t cilt ecin n rrugn e sunetit dhe n t mesmen t ciln Allahu e ka zgjedhur
dhe e ka plqyer pr robt e tij.
Allahu thot: Kshtu ju bm juve nj umet t mesm pra t mir dhe t drejt.
U prshkruan me kto virtyte sepse ata nuk anuan as nga ekstremizmi i tepruar dhe as nga
anashkalimi dorlshues, por ishin t mesm n do shtje t fes s tyre, q t jeni
dshmitar pr njerzit sepse kush anon nga dy skajet e teprimit dhe t dorlshimit, ai e
ka humbur veorin e drejtsis dhe t paanshmris, prandaj dhe nuk mund t shrbej si
dshmitar dhe gjykues pr njerzit e tjer.
Allahu thot: Kjo sht rruga ima e drejt, prandaj ndiqeni at dhe mos i
ndiqni rrugt e tjera e t ndaheni prej rrugs s tij. Me kt ju ka porositur q t
ruheni El enam 153. Rruga e drejt, t ciln u urdhruam ta pasojm sht e vrteta e
mesme, ndrsa rrugt e tjera t cilat degzohen nga rruga e drejt sa majtas djathtas, t cilat
jemi urdhruar ti shmangemi, ato jan degzimet e teprimit dhe t anashkalimit, rrugt e
tekjkalimit ekstrem dhe irxhas neglizhuese. T gjitha kto rrug jan prej rrugve t
shejtanit. Allahu na ruajt prej tyre dhe na udhzoft n rrugn e drejt, Na udhzo n
rrugn e drejt El fatiha 6. Amin.
Libri q keni n dor Rregulla rreth tekfirit sht nj prpjekje pr vendosur
rregullat dhe bazat e nj menhexhi t mesm n shtjet e dispozitave, t kufrit dhe t imanit.
Ju kshillojm ta lexoni t gjith at, sepse ky libr sht prej atyre lloj librash q nuk
pranojn prpjestim apo coptim. Nuk duhet q t lexohet nj pjes dhe t lihet nj pjes
tjetr, sepse edhe rregulli i par prej ktyre rregullave ka lidhje me rregullin e fundit dhe n
mnyr q lexuesi t kuptoj rregullin e fundit, duhet t ket lexuar rregullin e par, dhe e
anasjellta sht e vrtet. Pra kto rregulla shpjegojn dhe sqarojn njra-tjetrn.

N mbyllje falenderojm vllezrit e nderuar q prgatitn kt libr t rndsishm
n gjuhn shqipe, sepse udhzuesi te nj e mir sht njsoj si vepruesi i saj dhe n shprblim
ata jan njsoj. Allahu i shprbleft me gjith t mirat.
Ue selamu alejkum ue rrahmetullahi ue berekatuhu.
Vllai juaj
Ebu Basir Tartusi
24.4.1435 h - 24.2.2014
www.abubaseer.bizland.com
www.altartosi.net
Parathnie
Falenderimi i takon Allahut. At e falenderojm dhe vetm prej tij ndihm dhe falje
krkojm. Krkojm mbrojtje prej Allahut prej t keqes s veteve dhe punve tona. At q e
udhzon Allahu nuk ka kush e humbet dhe at q e humbet nuk ka kush e udhzon.
Dshmoj se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut nj dhe t vetm dhe
dshmoj se Muhamedi sht rob dhe i drguari i tij.
O ju q keni besuar ruajuni Allahut me t vrtet dhe vdisni vetm si
musliman Ali Imran 102.
O njerz! Ruajuni prej zotit tuaj i cili ju ka krijuar ju prej nj vete t vetme dhe
krijoi prej tij gruan e tij dhe nxorri prej tyre shum burra dhe gra. Ruajuni prej
Allahut me emrin e t cilit po krkoni dhe tregohuni t kujdesshm pr farefisnis sepse
Allahu ju vshtron ju En nisa 1.
O ju q keni besuar! Ruajuni Allahut dhe thoni fjal t goditur q tua drejtoj
punt tuaja dhe tua fal gjynahet. Ai q i bindet Allahut ka fituar me nj fitore t
madhe El Ahzab 70-71.
N vijim themi:
Fjala m e vrtet sht libri i Allahut . Udhzimi m i mir sht udhzimi i
Muhamedit . Gjrat m t kqija jan shpikjet dhe do shpikje sht bidat dhe do bidat
sht humbje dhe do humbje sht n zjarr.
O Allah! O Zot i Xhibrilit, Mikailit dhe Israfilit! O Krijues i qiejve dhe i toks! O
Dijs i t fshehts dhe t shfaqurs. Ti gjykon mes robrve t tu pr kundrshtimet ku ata
kan rn. Na udhzo pr t vrtetn ku jan kundrshtuar me lejen tnde sepse ti e udhzon
k dshiron n rrugn e drejt.
Nse vshtrojm realitetin e shum njerve kemi pr t gjetur se ata n jetn e tyre
fetare dhe n jetn e dynjas anojn ose pr n ekstremizm dhe shtrngim ose n neglizhim
dhe anashkalim dhe rrallher e gjen t mesmen mes tyre. Mirpo kjo e mesme n umetin
islam nuk mund t zhduket sepse ajo do vazhdoj _me lejen e Allahut_ derisa e vrteta t
ekzistojn n mesin e njerzve deri n ditn e gjykimit.
Dukuria e ekstremizmit n tekfir sht rishfaqur n kohn ton gjersisht. Kjo dukuri i
shpall njerzit qafir dhe cnon t drejtat e tyre padrejtsisht dhe pa u bazuar n rregullat dhe
bazat e tekfirit.

Kjo i shtyu kta njerz, me dashje apo padashje, t qndrojn nn tendn dhe flamurin
e havarixhve t par dhe t antarsohen n grupin dhe varganin e tyre t zi. Havarixht u
bazuan n dyshime dhe e lan at q ishte e sigurt, u bazuan n injoranc dhe i shpalln
njerzit qafir pr shkak t gjynaheve t cilat nuk e arrijn gradn e kufrit t madh. Pastaj
nxorrn rregulla rreth miqsis dhe armiqsis duke cnuar t drejtat e muslimanve pa asnj
argument prej Allahut.
Ktyre njerzve u shkon pr shtat fjala e profetit : I vrasin pasuesit e islamit dhe i
ln idhujtart. Nse do ti arrij kam pr ti vrar ashtu si u vra Adi,1 dhe fjala e
profetit : N fundin e kohs do t shfaqet nj grup njerzish dhmbnjom2, budallenj
q ndrrojn. Flasin me fjalt m t mira t krijesave. Imani i tyre nuk i kalon fytet e
tyre. Dalin prej fes ashtu si del shigjeta prej harkut. Kudo q ti gjeni vritini sepse n
vrasjen e tyre ka shprblim n ditn e gjykimit pr at q i vret. E transmeton Buhariu.
Ibn Umeri thoshte pr ta: I morrn disa ajete q kan zbritur pr qafirt dhe i
zbatuan te muslimant. E transmeton Buhariu.
N ann tjetr gjejm hizbin e xhehmive dhe murxhive; hizbin e nnvlersimit dhe
neglizhimit, ata q hiqen si t mbshtetur dhe thon: gjynahet nuk ndikojn pas besimit aspak
dhe ai q thot La ilahe il-lallah do t hyjn n xhenet sido q t jen veprat e tij.
Ata i gjykuan njerzit sipas emrave dhe prejardhjes muslimane, pa i kushtuar rndsi
akides dhe veprave t tyre. Sipas tyre nse njeriu emrin e ka Ahmed apo Halid, apo posedon
nj ertifikat ku dshmohet se sht musliman, athere konsiderohet musliman n dunja dhe
ahiret, martohet me muslimane dhe i jepen t drejtat dhe prgjegjsit e mulimanve dhe nuk
ndikon pastaj nse sht komunist apo laik q e urren islamin dhe muslimant, e shan
Allahun dhe fen pr gjrat m t vogla, apo prej atyre q e luftojn Allahun dhe t drguarin
e tij dhe nuk i friksohen Allahut pr t drejtat e besimtarve. Sipas tyre gjynahet dhe kufri
nuk ndikojn nse ai ka emr dhe ertifikat muslimane.3
E transmeton Buhariu dhe Muslimi.

Dhmbnjom ka pr qllim t rinj q nuk jan pjekur akoma.
3
Ndalu pak dhe vshtro! Vall a ke dgjuar q t jet ndar burri nga gruaja pr shkak t riddes t njrit prej
tyre kur dihet q shoqria jon sht e mbushur plot me murted, zindik dhe laik?! N shoqrin ton ajo
grua q krkon ndarje pr shkak se burri sht br murted, akuzohet si e mndur dhe mbase mund t
dnohet edhe me burg. E gjitha kjo ndodh pr shkak t xhehmive dhe murxhive t cilt kan gjetur prkrahje
t madhe prej tagutve t gjykimit.
Rreziku i murxhiave, sidomos n kt koh, nuk konstiston n disa shtje teorike ku kan kundrshutar
ehlisunetin dhe xhematin. Sikur shtja t ishte vetm teorike nuk do t e merrnim mundimin t replikonim
me ta. Por kto shtje kan ndikim n jetn dhe aktualitetin e njerzve, n mnyrn e adhurimit t zotit, n
mnyrn si sillen me vetet dhe n mesin shoqsis s tyre.
Pr shkak t medhhebit t xhehmive dhe murxhive, ke pr t gjetur shum t rinj prej ktij umeti q e
konsiderojn t mir punn si ushtar dhe spiun t tagutve zullumqar t gjykimit. Nuk tuten as prej
spiunimit t besimtarve dhe njsuesve pr hesap t tagutve mizor, duke u justifikuar me faktin se ata jan
2

Ajetet e zbritura pr besimtart njsues dhe argumetat e thna pr njesuesit gjynahqar,
ata i zbatuan pr qafirt e dal nga feja, pr zindikt laik dhe tagutt mizor, duke i
konsideruar ata si besimtar gjynahqar.
Ata e vran umetin, Allahu i vraft! E dobsuan at duke i ushqyer dashurin e
dunjas dhe urrejten e vdekjes. Pasardhsve t umetit u lan pr trashgimi shpirtin e
nnvleftsimit dhe t braktisjes s puns, derisa kur u krijuan kushtet pr braktisjen e ligjeve
t Allahut dhe zvendsimin me ligjet e tagutit, u fryn n vesh se: Kjo shtje nuk sht m
shum se nj gjynah ose kufr i vogl dhe nuk sht si ai kufri q ju po kujtoni. Kshtu i
inkurajuan pr kufrin e qart, me dije apo padije.
Namazin, shtylln e islamit, gjn e fundit q humbet prej fes, me humbjen e tij
humbet edhe feja, pr t cilin i drguari ka gjykuar se sht kufr dhe shirk dhe dalje prej
miletit islam, ata e morrn pr dika t leht, sepse namazi sht pun dhe debatuan aq ashpr
saq njerzit e morrn pr t leht braktisjen e tij, derisa braktisja e tij u b veti e shum
njerzve.
Ata u than njerzve: Mos u shqetsoni! Ky lloj kufri sht n vepra dhe kufri n
vepra nuk arrin n gradn e kufrit q ju kujtoni, sepse sht vetm kufr i vogl. Kshtu e
zgjeruan, pa dije dhe pa argument, diapazonin e kufrit t vogl n vepra duke futur n nj
thes me t edhe kufrin e madh bashk me kokat e kufrit t qart.
Ata devijuan kur i paksuan gjrat q e prishin teuhidin dhe i shpjeguan ato me nj gj
t vetme: Konsiderimin hallall ose mohimin me zemr. Konsiderimi hallall q t on n kufr
sipas tyre sht konsiderimi hallall me zemr, ndrsa do dshmi tjetr n vepra t qarta q
dshmojn pr knaqsin dhe konsiderimin hallall, mohimin apo at q fshihen n
brendsin e tyre nuk e marrin parasysh. Ktu dera e keqinterpretimeve sht hapur me t dy
kanatat dhe fusha e justifikimeve t kota mund t prfshij edhe tagutt m t mdhenj t
toks.
Kshtu i shtyn njerzit pr lnien e veprave t mira dhe t bjn nj jet vetm me
iluzione, plot me siguri se n fund t fundit e kan nj thrrmij iman A mos vall u
siguruan prej kurdisjes s Allahut! E kush tjetr prve popullit t humbur sigurohet
prej kurdisjes s Allahut El araf 99.
Padyshim se t dy kto grupe; egzagjeruesit dhe grupi i irxhas, jan n humbje dhe
n rrezik t madh pr fen e tyre. Ashtu si tekfiri i muslimanve me supozime, padije dhe pa
argumente, i kthehet mbrapsht pretenduesit, ashtu edhe moskonsiderimi qafir i qafirit ose
dyshimi n kufrin e tij, e on kt person n kufr dhe dalje prej islamit.1
sundimtar t ligjshm prandaj dhe bindja e dashuria e tyre kundr atyre q i kundrshtojn sht detyr,
ashtu si i kan msuar shujuhat e murxhive; Allahu i gjykoft ashtu si e meritojn.
1
Kjo shtje ka rregullat e veta si do shpjegohet n vijim.

Parandalimi prej shkarjes n kto grupe bidati sht vetm dija e dobishme. Padyshim
se teuhidi, i cili i mson robit rreth krijuesit dhe rreth emrave dhe cilsive t tij, sht dija m
e rndsishme, m e obligueshmja dhe m e larta. Teuhidi i mson robit t drejtn e Allahut
ndaj tij, i mson imanin, kushtet e tij, nevojat e tij, shkaqet q e shtojn, t cilat prpiqet ti
kryej, i sqaron shirkun dhe at q t on n shirk pr tu distancuar prej tij dhe pasuesve t tij.
Ai q nuk e njeh teuhidin, mund t sulmohet dhe t mashtrohet lehtsisht, sepse nuk
sht i mbrojtur prej rnies n kurthet e shirkut dhe kufrit, ose prej ndihmimit t
zullumqarve. Sepse ai q e nuk e njeh dika sht njsoj si ai q nuk e posedon at dhe ai q
nuk e posedon dika nuk mund ta jap at.
Ai q nuk e zotron teuhidin nuk ka qndrueshmri dhe as nuk i pranohen adhurimet
dhe veprat e tij sado q t prkushtohet n kryerjen e tyre. Prandaj i duhet kushtuar shum
rndsi teuhidit dhe gjja e par q duhet t kryej nj musliman sht prvetsimi i tij dhe
nxitimi pr plotsimin e tij trsisht, duke e studiuar at me argumente prej Kuranit dhe
sunetit, ashtu si e kan kuptuar t part e ktij umeti. Krkuesi i teuhidit duhet t largohet
prej metods s kelamistve dhe bidative t cilt kan humbur rrugn, megjithse kujtojn se
po veprojn mir.
Allahu i lartsuar thot: Dije se nuk ka asnj ilah prve Allahut Muhamed 19.
Prej Xhundub ibn Abdullahit thot: Kur ishim me profetin djelmosha e
msuam imanin _dmth teuhidin_ prpara se t msonim Kuranin dhe kur e msuam
Kuranin na e shtoi imanin.1
Ky krkim t cilin e kam titulluar Rregulla rreth tekfirit, sht nj krkim serioz
pr udhzimin n rrugn e mesme dhe t vrtet islame, t dy kaheve t tejkalimit dhe
neglizhimit. Ai sht ndihmues pr kdo q synon t vrtetn n shtjet e teuhidit, kufrit dhe
imanit.
N kt krkim kam prmendur katrmbdhjet rregulla rreth tekfirit dhe n fund t
disa rregullave kam vendosur nj shtojc ku u jam prgjigjur disa pyetjeve t rndsishme q
lidhen me kt tem dhe me kt libr, pyetje t cilat jan t paqarta pr shum njerz.
E pranoj q sht udh e vshtir dhe e gjat, plot me rreziqe vrasse dhe torba e
udhtimit sht e pakt. Sikur t mos ndieja q krkimi n kt tem t rndsishme sht i
domosdoshm dhe njerzit kan nevoj pr t, nuk do ta merrja guximin pr t shkruar.
Shpresoj prej Allahut t lart t m ndihmoj dhe udhzoj. Nse gaboj, gaboj prej vetes dhe
pr shkak t shejtanit dhe i krkoj falje Allahut dhe pendohem te ai, e nse ja qlloj ajo
sht vetm prej Allahut dhe e gjith mirsia i takon vetm atij, Udhzimi im sht
vetm prej Allahut. Atij i mbshtetem dhe te ai pendohem Hud, 88.
1
Sahihu i sunen Ebi Maxheh, 170.

Salati dhe selami qofshin mbi profetin Muhamed dhe mbi familjen dhe shokt e tij.
E shkroi:
Abdul Munim Mustafa Halime
4. Sefer. 1415 h.
Ebu Basir Tartusi
13. 6. 1994 h.
10
Hyrje
Terma dhe kuptime q lidhen me krkimin.
Pr kuptimin e rregullave t tekfirit duhet patjetr t shpjegojm disa kuptime dhe
terma sheriatike q lidhen me kt tem:-
Kufri.
S pari: Kuptimi gjuhsor.
Kufri _n gjuhn arabe_ sht mbulimi i dikaje. Pr do gj q mbulon dika tjetr
prdoret folja Kefere. Kshtu pr bujkun prdoret fjala Kafir sepse ai e mbulon farn me
dh.
Allahu thot: Si shembulli i shiut q bujqve u plqejn bimt q mbijn prej
tij El hadid 20. Fjala kuf-far e prdorur n kt ajet nnkupton bujqit.
Edhe qafiri quhet kshtu sepse ai mbulon dhe mohon mirsit e Allahut .
Zuhriu thot: Mirsit e Allahut jan ajetet (dshmit, argumentet) q dshmojn
pr teuhidin e tij. Mirsit t cilat qafiri i ka mohuar jan ajetet q dshmojn _pr t
logjikshmin_ se krijuesi i tij sht nj i vetm dhe i pa shok. Prej ktyre mirsive sht edhe
drgimi i profetve me ajete t pakontestueshme, me librat e shpallur dhe argumente t qart.
Kushdo q nuk i beson kto mirsi dhe i mohon ato, ai u ka br kufr mirsive t Allahut,
dmth i ka fshehur dhe mbuluar kto mirsi prej vetes s tij.1
S dyti: Kuptimi terminologjik.

N kuptimin terminologjik, kufri sht e kundrta e imanit, pra kufri me Allahun
dhe mirsit e tij. Kufri n sheriat klasifikohet n dy lloje: Kufr i madh dhe kufr i vogl.
1- Kufri i madh sht kufri i cili e privon vepruesin e tij prej cilsimit si musliman
dhe pasues t islamit. Me fjal t tjera ai sht kufri i cili e nxjerr vepruesin e tij prej islamit
dhe largon prej tij mbrojtjen dhe t drejtat e islamit. N dynja gjykohet me dispozitat e kufrit
nse n origjin ka qn qafir, ose me dispozitat e riddes nse kufrin e ka vepruar pas islamit.
Ndrsa n ahiret prfundimi i tij sht i keq, dnimi i tij do t jet zjarri i xhehenemit
1
Lisanul arab.
11

dhe nuk i bn dobi ndrmjetsimi i askujt.
Kufri i madh ka t njjtin kuptim si kufri i besimit (kufrul itikad) dhe si kufri i qart
(kufrul beuah). Me kto dy fjal, kudo q t prdoren nnkuptohet kufri i madh dhe
domethnia e tij ose anasjelltas.
Shmbuj pr kt lloj kufri nga Kurani:Ajetet q dshmojn pr kt lloj kufri jan t shumta, prej tyre:E at q bn kufr e l q t dfrehet pak dhe pastaj e hedh n dnimin e zjarrit
dhe ai sht prfundim i keq El bekare, 126.
Kan br kufr ata q than: Allahu sht mesihu i biri i Merjemes El maide,
17.
Kan br kufr ata q than: Allahu sht i treti prej t treve El maide, 73.
Ata q bn kufr dhe i prgnjeshtruan ajetet tona ata jan banort e zjarrit e
n t do t jen prgjithmon El bekare, 39.
Allahu thot: Ata q bn kufr dhe vdiqn qafir mbi ta qoft mallkimi i
Allahut, i melekve dhe i t gjith njerzve. N t do t jen t prhershm. As nuk u
lehtsohet dnimi dhe as nuk u jepet afat El bekare, 161-162.
E shum ajete t tjera q dshmojn pr kt lloj kufri i cili t nxjerr prej islamit.
Shmbuj prej haditheve:Prej Ubade ibn Samit thot: Na thirri profeti dhe ia dham besn. Prej asaj q
i dham besn ishte: Dgjimi dhe bindja pr at q na plqen dhe at q nuk na plqen, n
vshtirsi dhe lehtsi dhe n varfri, dhe t mos ua rrmbejm sundimin atyre q sundojn
prvese nse shohim kufr t qart, pr t cilin kemi argument prej Allahut.1
Kufri i qart (el kufrul beuah) nnkupton kurfin e madh q t nxjerr prej miletit islam,
dhe ky lloj kufri ndahet n disa deg:
Kufr kryenesie.2
Kufr prgnjeshtrimi.3
1

Zakonisht nj person i till e di t vrtetn dhe e pohon me gjuh, mirpo nuk e pranon prej kryenesis
dhe as nuk i dshmon dy dshmit e islamit, si kufri i Ebu Talibit dhe atyre q i prngjasojn atij, si thot
Allahu: Hidheni n xhehenem do qafir kryene Kaf, 24 dhe thot: Jo! Ai ishte kryene ndaj ajeteve tona
El mudethir, 16.
3
Ai i cili e mohon me zemr dhe me gjuh krijuesin, ditn e gjykimit, profett dhe gjra t tjera. T till jan
ateistt, komunistt, dhe sorollapi i tyre. Pr kt lloj kufri Allahu thot: E din mirsin e Allahut dhe
pastaj e mohojn at dhe shumica e tyre jan qafir. En nahl, 83.
2
12
Kufr mndjemadhsie.1
Kufr mohimi.
Kufr nifaku (dyfytyrsie).2
Kufr prgnjeshtrimi dhe lejimi.3
Kufri i urrejtjes.4
Kufri i fyerjes dhe talljes.5
Kufri i refuzimit dhe kthimit t shpins.6
Kush konsumon ndonj lloj nga kto lloje t kufrit, ose nj vepr nga kto vepra,
athere ai sht qafir me kufr t qart q t nxjerr prej islamit. E nse vepron disa lloje ose
disa prej ktyre veprave, athere ai sht kufr m i madh dhe m i ndrlikuar, sepse kufri
1
Mndjemadhsia prngjason me kryenesin, sepse shkak i kufrit n kt rast sht inati dhe
mndjemadhsia. Kt lloj kufri e ka vepruar Iblisi i mallkuar dhe pasuesit e tij prej tagutve t cilt pasi e pan
se islami barazonte mes tyre dhe mes muslimanve t dobt dhe t varfr, e konsideruan kt si cnim t
nderit t tyre dhe i shpalln islamit armiqsi. Kta njerz krkonin prej t drguarve ti dbonin muslimant e
varfr si kusht pr t pasuar islamin, si thot Allahu pr ta: Than: A t besojm ty kur t kan pasuar
vetm t ultt. U tha: E si ta di un pr at q kan punuar. Llogaria e tyre i takon vetm zotit tim sikur ta
dini dhe un nuk kam pr ti dbuar besimtart Esh shuara, 114.
2
Ky lloj kufri ndodh kur e fsheh kufrin n zemr dhe e shfaq islamin n vepra. Pr kt Allahu thot:
Munafikt jan n thellsit m t ulta t zjarrit En nisa, 145 dhe thot: Allahu u ka premtuar munafikve
dhe munafikeve dhe qafirve zjarrin e xhehenemit, t prhershm jan n t, ai u takon atyre dhe Allahu i
ka mallkuar dhe ata kan dnim t prhershm Et teube 68.
3
Kt lloj kufri e bn ai i cili i merr pr t lejuara ato gjra q Allahu i ka br harram. Pr kt lloj kufri nuk
ka kundrshtim sepse ai e ka br veten e tij rival me Allahun dhe ka vendosur dispozita duke rivalizuar
sheriatin e Allahut dhe gjithashtu ka prgnjeshtruar at q e ka ligjruar Allahu. Allahu thot: Por ata q
kan br kufr prgnjeshtrojn El inshikak, 22, dhe thot: Por ata q kan br kufr jan n
prgnjeshtrim El buruxh, 19.
4
Argument pr kt sht fjala e Allahut : ata q kan br kufr sa ters sht pr ta dhe ua humbi
mundin e tyre sepse ata e urryen at q e zbriti Allahu prandaj ua rrzoi punt e tyre Muhamed, 9. Dhe
thot: Ata q u kthyen mbrapsht pasi u sqarua e vrteta n fakt shejtani i mashtroi dhe i inspiroi ata sepse
ata u than atyre q urryen at q e zbriti Allahu: Do ju bindemi juve n disa gjra Muhamed 25-26. Nse
ata q u thon atyre q e urrejn at q e ka zbritur Allahu: Do ju bindemi n disa gjra, ata jan qafir dhe
murted q ja kthyen shpinn islamit; far t themi athere pr at q e urren at q e ka zbritur Allahu?!
Padyshim se kufri i tij sht m i madh.
5
Argument pr kt sht fjala e Allahut : E nse i pyet ata kan pr t thn: Vetm ishim duke luajtur
dhe biseduar. Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t drguarin e tij ishit duke u tallur?! Mos u
justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj Et teube 65-66. Dhe ala e Allahut: Ju ka shpallur juve n libr
q: Nse dgjoni t bhet kufr dhe t tallen me ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta derisa t
bisedojn pr dika tjetr sepse ju pastaj do t jeni si ata dhe Allahu ka pr ti mbledhur n xhehenem t
gjith munafikt dhe qafirt sbashku En nisa, 140. Dhe ala e Allahut : E nse i thyejn betimet e tyre
pas bess q dhan dhe cnojn fen tuaj athere luftojeni parin e kufrit sepse ata nuk kan betime se
mbase heqin dor Et teube, 12.
6
Argument pr kt sht fjala e Allahut : E kush sht m i padrejt se ai q prkujtohet me argumentet
e Allahut e pastaj ua kthen shpinn atyre dhe harron at q ka punuar me duart e tij dhe fjala e Allahut: T
kemi dhn ty prej nesh nj prkujtues (Kuranin). Kush ia kthen shpinn ka pr t mbartur n ditn e
ringjalljes gjynahun. T prhershm jan n t (n zjarr) e sa barr e keqe sht ajo q mbartin Taha 99101, dhe thot: E kush i kthen shpinn prkujtimit tim ai ka pr t jetuar nj jet t rnd dhe do ta sjellim
ditn e ringjalljes t verbr Taha, 124.
13

mund t jet i thjesht dhe mund t jet i rnd dhe i mbledhur s bashku dhe disa grada t
tija jan m t rnda se disa t tjera.
2- Kufri i vogl.
Kufri i vogl sht kufr nn kufrin e madh. Ai e nxjerr vepruesin e tij prej islamit,
nuk e mohon cilsimin e tij si musliman dhe nuk i mohon t drejtat q i garanton islami si
musliman. Ndrsa n ditn e gjykimit ai sht n dor t Allahut; nse dshiron e fal dhe nse
dshiron e dnon. Edhe nse dnohet ai nuk do t jet i prhershm n zjarr t xhehenemit, n
dallim nga vepruesi i kufrit t madh i cili ka vdekur n kufr dhe shirk.
Atij i bn dobi ndrmjetsimi i ndrmjetsuesve, t cilt Allahu u jep leje t
ndrmjetsojn.
Ky lloj kufri quhet edhe kufr pune i vogl, kufr mirsie, kufr nn kufr. Me kto
emrtime sa her q prmenden, kihet pr qllim kufri i vogl i cili nuk e nxjerr njeriun prej
islamit.
Shmbuj prej kufrit t vogl:Allahu thot: Ai q kishte dije prej librit i tha: Un ta sjell at para se t
hapsh e mbyllsh syt. E kur e pa prpara tij tha: Kjo sht prej mirsis s zotit tim
q t m sprovoj a do falenderoj apo do mohoj (bj kufr) En neml, 40. Pra a do
falenderoj pr mirsin e Allahut apo do bj kufr dhe do e mohoj at e nuk do e
falenderoj? Kufri i prmendur n kt ajet nnkupton kufrin e mirsis dhe jo kufrin ndaj
Allahut .
N kt prdorim hyn edhe fjala e faraonit drejtuar Musait : I tha: A nuk t kemi
rritur n mesin ton kur ishe foshnje dhe qndrove mes nesh shum vite t jets tnde,
pastaj bre at q bre dhe ishe prej mosfalenderuesve (qafirve) Esh shuara, 18-19.
Dmth. ishe prej mohuesve t mirsive tona, si e prmend Ibn Abasi dhe t tjer. Ky sht
mendimi q Ibn Xherir Taberiu e ka przgjedhur n tefsirin e tij.1 Ky lloj kufri (kufri i
mosfalenderimit) nse bhet kundr tagutit sht i plqyeshm. Kufri i prmendur n kt ajet
ka kuptim gjuhsor dhe jo terminologjik dhe nuk sht prej kufrit q vepruesi i tij bn gjynah.
Shembuj prej haditheve:Prej Ibn Abasit thot: I drguari i Allahut ka thn: Mu shfaq zjarri dhe
shumica e banorve t tij ishin gra pr shkak t mohimit (kufrit) t tyre. I than: O i
1
Shiko tefsirin e Ibn Kethirit.
14

drguar i Allahut a i bjn kufr Allahut? Tha: Mohojn jetesn bashkshortore dhe
mohojn mirsin. Sikur t tregohesh bamirs ndaj saj pr gjith jetn, pastaj shikon prej
teje dika t vogl, do t t thot: Kurr skam par hair prej teje.1
Fjala kufr e prmendur n hadith nnkupton kufrin i cili sht nn kufrin e madh
dhe nuk t nxjerr prej islamit. Kt hadith Buhariu e ka vendosur n kapitullin me titull:
Kufri (mohimi) i jets bashkshortore dhe kufri nn kufr.
Kadiu Ebu Bekr Ibn Arabiu n komentimin e ktij hadithi thot: Autori (Buhariu)
dshiron t shpjegoj se ashtu si quhet bindja iman po ashtu edhe gjynahet quhen kufr,
mirpo kur ato cilsohen si kufr nuk jan si kufri q t nxjerr prej islamit.2
Ktu hyn edhe fjala e profetit : Sharja e muslimanit sht fisk dhe vrasja e tij
sht kufr.3
Dhe hadithi: Dy lloj njerzish bien n kufr; mohimi i prejardhjes dhe vajtimi i t
vdekurit.4
Dhe hadithi: Kush bn marrdhnie me gruan n kohn e hajzit ose n anusin e
saj, ose shkon te ndonj falltor dhe e beson pr at q thot, ai ka br kufr me at q i
sht zbritur Muhamedit.5
Prej Tausit thot: Ibn Abasi , u pyet pr at q kryen marrdhnie me gruan e tij n
anus? Tha: Ky po m pyet pr kufrin.6
Kufri i prmendur n kto hadithe nnkupton kufrin nn kufr, kufrin e vogl n
vepra, i cili nuk e nxjerr vepruesin e tij prej islamit dhe Allahu sht m i ditur.
Vrejtje:Kufri i mirsis disa her mund t jet kufr i vogl i cili nuk e nxjerr vepruesin e tij
prej islamit. Kjo ndodh athere kur i kushton rndsi mirsis dhe harron dhuruesin e ksaj
mirsie, ose nuk ja jep hakun e duhur atij ashtu si e meriton sipas sheriatit.
Por nganjher mund t jet kufr q t nxjerr prej islamit athere kur e mohon
dhuruesin e mirsis, e mohon bujarin e tij dhe ia vesh kt mirsi vetes dhe mundit t tij
dhe jo Allahut , si thot Allahu pr Karunin Tha: Un e kam fituar at me dijen
time. A nuk e di ai se Allahu i ka shkatrruar brezat q kan qn prpara tij e shum
1
E transmeton Buhariu.
Fethul Bari, 3/344.
3
E transmeton Muslimi.
4
5
E transmeton Tirmidhiu, Ebu Daudi dhe Ibn Maxheh. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n librin e tij
Adabul zefaf.
6
E transmeton Nesaiu dhe shejh Albani e ka konsideruar sahih n librin e tij Adabuz zefaf.
2
15

prej tyre kan pasur m shum fuqi se ai dhe m shum pasuri mirpo kriminelt nuk
do pyeten pr gjynahet e tyre e deri te fjala e Allahut sa udi me qafirt t cilt nuk
shptojn El Kasas 78-82.
16
Shirku
Shirku sht brja shok Allahut n uluhijen dhe rububijen e tij ose n cilsit dhe
veprat e tij. Shirku n sheriat klasifikohet n shirk t madh dhe shirk t vogl.
1- Shirku i madh.
Shirku i madh sht i ngjashm me kufrin e madh dhe prfundimi i tij sht njsoj si
kufri i madh. Ai i rrzon t gjitha veprat dhe e nxjerr vepruesin e tij prej islamit. Vepruesi i tij
do t jet i prhershm n zjarrin e xhehenemit dhe nuk i bn dobi shefati i askujt.
Argumente pr kt lloj shirku prej Kuranit:Argument pr kt lloj shirku sht fjala e Allahut : Allahu nuk e fal ti bhet
shirk dhe atij q dshiron ia fal at q sht m e vogl se ai En Nisa: 48.
Allahu thot: Atij q i bn shirk Allahut, Allahu ia ka privuar xhenetin El
maide, 72.
Dhe thot: E nse bn shirk ka pr t rn posht e gjith vepra jote dhe ke pr
t qn prej t humburve Ez zumer, 65.
Dhe thot: E nse do t bnin shirk kishin pr tu rn posht t gjitha ato q
kishin punuar El enam, 88.
Shirku n kto ajete ka t njjtin kuptim dhe dispozit si kufri i madh. Prej ksaj
kuptojm q do kufr sht shirk dhe do shirk sht kufr dhe do mushrik sht qafir dhe
do qafir sht mushrik, si thuhet n fjaln e Allahut : Kemi pr ti mbushur me frik
zemrat e qafirve prshkak se ata bn shirk me Allahun Ali Imran, 151. Pra ata bn
kufr dhe n t njjtn koh u cilsuan me shirk.
Dhe thot: Nuk i takon mushrikve t luten n xhamit e Allahut ndrkoh q
ata dshmojn me kufr kundr veteve t tyre Et teube, 17.
Dhe thot: Ata q bn kufr prej ehlil kitabit dhe mushrikve jan t
prhershm n zjarrin e xhehenemit dhe ata jan krijesat m t kqija El Bejineh, 6.
Pra ata q kan br shirk jan qafir.
N suren El kehf prmendet historia e personit t cilit Allahu , prej bujaris s tij
i dhuroi dy kopshte me rrush dhe me hurma, por ai e mohoi mirsin e Allahut dhe e
17

mohoi ringjalljen. Ky person njher cilsohet me kufr dhe njher me shirk. Kjo dshmon
se secila prej tyre nnkupton edhe tjetrn domosdoshmrisht. Allahu thot: Shoku i tij n
dialog me t i tha: A po bn kufr me at q t ka krijuar prej dheut pastaj prej nj pike
uji pastaj t formoi si njeri e deri te fjala e Allahut U shkatrruan t gjitha frytet e
tij dhe zuri t prplaste duart pr shpenzimet e bra dhe ai (kopshti) ishte shkatrruar
plotsisht dhe thoshte: A sikur t mos i kisha br shok (shirk) zotit tim asknd El kehf,
42. Pra vepra e tij njher u cilsua si kufr dhe njher si shirk.
Po kshtu fjala e Allahut : Kan br kufr ata q than: Allahu sht i treti
prej t treve El maide, 73. Fjala e tyre i treti prej t treve sht shirk i pastr dhe ata u
cilsuan n ajet me kufr. Kjo dshmon q shirku sht kufr dhe se do qafir sht mushrik
dhe do mushrik sht qafir.
Argumente prej hadithit:Prej Burejdas thot: E kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: Besa q
sht mes nesh dhe mes tyre sht namazi e kush e l at ai ka br kufr.1
Prej Theubanit thot: E kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: Mes robit
dhe kufrit dhe imanit sht namazi e kush e l at ka br shirk.2
Vre me kujdes se si hadithi i par e cilsoi lnsin e namazit me kufr ndrsa i dyti e
cilsoi me shirk ndrkoh q i cilsuari sht i njjt n t dy hadithet. Kjo dshmon se kur
prmendet njra nga kto dy fjal, secila prej tyre nnkupton edhe tjetrn dhe Allahu sht
m i ditur.
Nse thuhet: A ka dallim mes kufrit dhe shirkut?
Them: Nse kufri dhe shirku prmenden veas athere secili prej tyre nnkupton edhe
tjetrin bazuar n argumentet e prmendura m sipr. Por nse prmenden n nj konteks
sbashku kur thuhet: Kufr dhe shirk, qafir dhe mushrik, n kt rast ata jan t njjta n
aspektin e kuptimit sheriatik dhe dispozitave t tij por jan t ndryshm n kuptimin gjuhsor,
sepse me kufrin nnkuptohet mohimi, prgnjeshtrimi dhe mbulimi i asaj q duhet shfaqur
ndrsa me shirkun nnkuptohet pohimi i ortakut me Allahun dhe adhurimi i dikujt tjetr
me Allahun.
Shirku i vogl:Ai sht shirku i fsheht i cili sht nn shirkun e madh. Ai i prngjan kufrit t vogl
1
E transmeton Ahmedi; Ebu Daudi, Nesaiu dhe Tirmidhiu i cili thot: Hadith hasen sahih. Sahihul Tergib, 564.
E transmeton Taberiu me sened sahih. (Sahihul tergib; 565). N kt hadith prmendet se lnsi i namzit
sht mushrik dhe fjala e Allahut Ia fal at q sht m i vogl se ai atij q dshiron nuk e prfshin lnsin e
namazit sepse lnsi i namazit me teks t qart sht mushrik dhe qafir.
2
18

sepse nuk e nxjerr vepruesin e tij prej islamit dhe nuk e mohon cilsimin e tij me iman
trsisht. N ahiret ai do t jet n mshir t Allahut; nse dshiron e dnon e nse dshiron
e fal, mirpo edhe nse dnohet, prapseprap at do e kap ndrmjetsimi i ndrmjetsuesve.
Prej Mahmud ibn Lebidit se i drguari i Allahut ka thn: Ajo prej t cils
friksohem m shum pr ju sht shirku i vogl I than: far sht shirk i vogl o i
drguar i Allahut? U tha: Dyfaqsia. Allahu kur ti gjykoj njerzit pr punt e tyre thot:
Shkoni te ata pr t cilt hiqeshit me dyfytyra n dynja dhe shikoni se mos gjeni te ata
ndonj shprblim.1
Po prej tij thot: I drguari i Allahut doli dhe tha: O njerz! Ruajuni prej shirkut
t fsheht! I than: O i drguar i Allahu! far sht shirk i fsheht? Tha: Njeriu
ngrihet pr tu falur dhe e zbukuron namazin qllimisht pr shkak t vshtrimeve t
njerzve. Ky sht shirku i fsheht.2
Bejhakiu transmeton prej Jala ibn Shedadit prej babait t tij thot: N kohn e t
drguarit t Allahut, rijan (syfaqsin) e konsideronim shirk t vogl.3
Ktu hyn edhe fjala e profetit : do betim q bhet pr dika tjetr prve Allahut
sht shirk4 dhe fjala e profetit : Kush betohet me dika tjetr prve Allahut ai ka br
kufr ose shirk.5
E transmeton Ahmedi dhe Bejhakiu. Sahihut tergib, 29.

E transmeton Ibn Huzejme n sahihun e tij. Sahihut tergib 28.
3
tergib 32.
4
Es silsiletus sahiha 2042.
5
E transmeton Tirmidhiu dhe thot: Hadith hasen. Shejh Albani thot: Madje ai sht sahih. Es silsiletus
sahihah, 2042.
2
19
Fisku
Fisku, n gjuhen arabe, nnkupton daljen e dikaje prej lvores s saj. Kjo fjal
prdoret psh kur hurma arabe e njom del prej lvores s saj ose kur miu del prej foles.
Thuhet: Filani bri fisk athere kur nuk bindet dhe u del kundr ligjeve dhe kufijve t
sheriatit. Thuhet: Bri fisk ndaj urdhrit t zotit dmth nuk iu bind atij.1
Fisku n aspektin e sheriatit ndahet gjithashtu n dy lloje:1- Fisku i madh:Ai sht i prngjashm me kufrin dhe shirkun e madh, sepse e nxjerr vepruesin e tij
prej islamit dhe e rrzon t gjith imanin ashtu si kufri dhe shirku. Ai ka dispozita t njjta si
kufri dhe shirku. Allahu thot: T kemi zbritur ty ajete (argumente) t qarta dhe askush
nuk i mohon ato prve fasikave (t pabindurve) El bekareh, 99.
Dhe thot: e kush ia kthen shpinn atij pas ksaj mu ata jan fasikat (t
pabindurit) Ali Imran, 82.
Dhe thot: E kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan fasikat
(t pabindurit) El Maideh, 47.
Dhe thot: Munafikt dhe munafiket shkojn me njri-tjetrin urdhrojn pr
keq, ndalojn nga e mira dhe i zbrapsin duart (nuk veprojn pun t mira). E harruan
Allahun dhe Allahu i harroi ata. Munafikt mu ata jan fasikt (t pabindurit). Et
teube. 67.
Dhe thot: E kush bn kufr pas ksaj mu ata jan fasikt (t pabindurit) En
nur, 55.
Dhe thot: Mos jini si ata q e harruan Allahun dhe Allahu i bri q t harrojn
vetet e tyre dhe mu ata jan fasikt (t pabindurit) El hashr, 19.
Me fiskun n kto ajete kihet pr qllim fisku i madh q t nxjerr prej islamit.
2- Fisku i vogl:Fisku q sht nn fiskun e madh dhe prdoret pr vepruesit e gjynaheve q nuk t
nxjerrin prej islamit. Ai nuk e rrzon t gjith imanin dhe nuk e rrzon cilsimin me islam, si
1
Shiko: El muxhem el uesit, fjalor arabisht-arabisht i akademis s gjuhs arabe n Kajro.
20

n fjaln e Allahut: O ju q keni besuar! Nse ju vjen ndonj fasik me ndonj lajm
athere sigurohuni El huxhurat, 6.
Dhe fjala e Allahut : Nuk ka rafth dhe as fusuk (mosbindje) dhe as debate n
haxh El bekare, 197.
Me fiskun e prmendur n kto ajete kihet pr qllim fisku i vogl.
sht saktsuar n hadith se i drguari i Allahut ka thn: Sharja e muslimanit
sht fusuk (prishje, pabindje).
Dhe ka thn: Nse dikush prej jush agjron athere t mos flas keq e t mos bj
fisk.
Dhe thot: Sa her q dikush e akuzon tjetrin pr fisk ose pr kufr ai i kthehet atij
nse shoku i tij nuk sht ashtu si ka pretenduar. E transmeton Buhariu.
Me fiskun e prmendur n kto hadithe kihen pr qllim gjynahet, t cilat nuk e
nxjerrin vepruesin e tyre prej islamit dhe nuk ja rrzojn t gjith imanin.
Prej ksaj del qart se fjala fisk nganjher prdoret me kuptimin e kufrit t madh
dhe nganjher prdoret me kuptimin e gjynahut q sht posht kufrit, n varsi t grads s
gjynahut, llojit t tij dhe realitetit t vet gjynahqarit.
Ktu lind nj pyetje: Si t bjm dallim mes tyre n argumentet e Kuranit dhe t
sunetit?
Themi: Nga rrethanat e argumentit kuptohet edhe qllimi me fiskun, a sht fisk i
madh apo i vogl? Konteksi i ardhur n vet argumentin ose n argumente prej ajeteve dhe
haditheve t tjera t ndihmon pr t kuptuar llojin e fiskut.
21
Dhulmi
Dhulmi (padrejtsia-zullumi) n gjuhn arabe nnkupton tejkalimin e cakut dhe
mosvendosjen e dikaje n vendin e vet. Ai gjithashtu ndahet n dy lloje: dhulm i madh dhe
dhulm i vogl.
1- Dhulmi i madh.
Dhulmi i madh sht njsoj si kufri dhe shirku i madh dhe nnkupton rrzimin e t
gjith imanit prej vepruesit t tij, sepse dhulmi m i madh sht shirku dhe ti mveshsh
krijuesit tnd, ortak n fardo cilsi prej cilsive t tij dhe drejtsia m e madhe sht
njsimi dhe veimi i Allahut me adhurim.
Argumentet pr kt lloj dhulmi jan t shumta. Prej tyre fjala e Allahut: Shirku
sht padrejtsi (dhulm) e madhe Lukman, 13.
Kur Allahu zbriti kt ajet: Ata t cilt besuan dhe nuk e przien imanin e tyre
me padrejtsi, sahabt than: Cili prej nesh nuk ka br padrejtsi? Athere Allahu
zbriti: Shirku sht padrejtsi (dhulm) e madhe.
Ibn Haxheri, n El feth (1/87) thot: Argumenti n kt hadith, sht se sahabt
kuptuan prej fjals padrejtsi t gjitha llojet e gjynaheve dhe i drguari i Allahut nuk e
mohoi kt, por u shpjegoi se qllimi n kt ajet sht lloji m i madh i dhulmit
(padrejtsis) i cili sht shirku. Kjo dshmon q dhulmi sht me grada t ndryshme.
Pr dhulmin q sht i njjte me kufrin dhe shirkun dshmojn kto ajete:

Nuk do tju bj dobi sot pasi ju bt padrejtsi (dhulm) prandaj do merrni
pjes n dnim Ez zuhruf, 39.
Ata i humbn vetet e tyre pr shkak se bn padrejtsi (dhulm) ndaj ajeteve
tona El araf, 9.
Allahu nuk u bri padrejtsi atyre por ata i bn padrejtsi (dhulm) veteve t
tyre dhe i zuri e keqja prej gabimeve t tyre dhe i goditi ajo me t ciln talleshin En
nahl, 34.
prve atyre q kan br padrejtsi prej tyre, prandaj mos iu friksoni atyre
por mu friksoni mua El bekare, 150.
22

E shum ajete t tjera q flasin pr kt lloj padrejtsie me t ciln nnkuptohet kufri i
madh.
2- Dhulmi i vogl.
Ai sht dhulm nn dhulmin e madh, i cili nuk e rrzon t gjith imanin prej vepruesit
t tij dhe nuk ja heq atij emrtimin si musliman.
Argument pr kt lloj padrejtsie sht fjala e Allahut : e nse i ndani grat dhe
arrijn fundin e periudhs s pritjes athere ose kthejini ato me mirsi ose lshojini me
mirsi, por mos i mbani pr ti dmtuar dhe ti kaloni caqet sepse kush vepron kshtu i
ka br vetes s tij padrejtsi El bekare, 231.
Dhe fjala e Allahut : Tha: T ka br padrejtsi kur t krkoi q ta merrte
dhin tnde me dhit e tija Sad, 24.
Dhe fjala e tij: Ata t cilt nse bjn dika t turpshme ose u bjn padrejtsi
veteve t tyre ata prkujtojn Allahun Ali Imran, 135.
Dhe fjala e tij: Than: O Zoti yn! Ne i bm padrejtsi veteve tona. Nse nuk na
fal dhe nuk na mshiron kemi pr t qn prej t humburve El araf, 23.
Me dhulmin e prmendur n kto ajete kihet pr qllim dhulmi i vogl i cili nuk ka t
njjtin gjykimi si dhulmi i madh q sht si kufri dhe shirku.
sht saktsuar prej hadithi t profetit se ai ka thn: Padrejtsia (dhulmi) t ciln
Allahu nuk e fal sht shirku. Allahu thot: (Shirku sht padrejtsi e madhe). Ndrsa
padrejtsia (dhulmi) t ciln Allahu e fal sht padrejtsia mes robrve dhe zotit t tyre.
Ndrsa padrejtsia t cilin Allahu nuk e l pa ndshkuar sht padrejtsia mes robrve
derisa t gjykohet mes tyre.1
Prej ktij hadithi kuptohet se dhulmi ndonjher nnkupton kufrin dhe shirkun dhe
ndonjher nnkupton gjynahun i cili sht m i vogl se kufri dhe shirku. Dallimi mes tyre
bhet n baz t konteksit t teksit ose me argumente t tjer q lidhen me temn.
Prej ksaj nxjerrim si prfundim rregullin e msposhtm: do kufr sht shirk dhe
do shirk sht kufr dhe do shirk sht dhulm (padrejtsi) dhe fisk (pabindje), por jo do
dhulm dhe fisk jan kufr dhe shirk.
Fjal t dijetarve pr kufrin, fiskun dhe dhulmin e vogl.
Ibn Tejmija n Fetvat e tij (7/67) rreth fjals s profetit: Shirku n umetin tim
sht m i fsheht se ecja e milingons thot:
1
E transmeton Tajalisiu dhe Bezari. Sahihul xhami, 3961.
23

Ibn Abasi dhe nxnsit e tij thon: Ai sht kufr nn kufr, dhulm (padrejtsi) nn
dhulm dhe fisk nn fisk. Edhe pasuesit e sunetit si Ahmedi e t tjer thon t njjtn gj.
Prej Tausit thot:I thash Ibn Abasit E kush nuk gjykon me at q ka zbritur
Allahu a sht qafir? Tha: Ai sht kufr por jo si kufri i atij q bn kufr n Allahun, botn
tjetr, melekt, librat dhe t drguarit e tij. Pastaj tha: Ai sht kufr q nuk t nxjerr prej
islamit1
1
Fjala e Allahut : E kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan qafirt, E kush nuk gjykon
me at q ka zbritur Allahu mu ata jan t zullumqart, E kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu
ata jan t pabindurit (fasikat). Ibn Abasi thot: Allahu i ka zbritur kto ajete pr dy grupe ifutsh. Pr
ta kan zbritur dhe ata ka pasur pr qllim Allahu. Dhe thot: Kush mohon at q ka zbritur Allahu ai ka br
kufr.
Transmetohet se Bera ibn Azib, Hudhejfe ibn Jemani, Ibn Abasi, Ibn Mixhlizi, Ebu Rexha Atari, Ikrimeja,
Ubejdullah ibn Abdullahi, Hasen Basriu dhe shum t tjer kan thn: Kan zbritur pr ehlikitabin (ifutt
dhe t krishtert) dhe Hasen Basriu shton: Ky ajet sht detyrimisht edhe kundr nesh.
Sufjan Theuriu, Mensuri, Ibrahim (Nehaiu) thon: Kan zbritur pr izraelitt dhe Allahu sht knaqur prej
ktij umeti (muslimant).
Ibn Xherir Taberiu ka zgjedhur n tefsirin e tij se n kt ajet flitet pr ifutt dhe t krishtert dhe pr ata q
mohojn ligjin e Allahut t zbritur n librin e tij. (Shiko Tefsirin e Ibn Kethirit).
Nga kjo q prmendm na sqarohen disa shtje:1- Kto ajete kan zbritur pr qafirt e ehlikitabit dhe prfshijn doknd q vepron t njjtin veprim dhe
ndrrim t ligjit t Allahut .
2- Kto ajete n origjin nnkuptojn kufrin, fiskun dhe dhulmin (padrejtsin) e madh sepse ato kan zbritur
pr ehlikitabin t ciln ndrruan dhe mohuan ligjin e Allahut , n dallim me murxhit t cilt i interpretojn
ajetet vetm me kufrin, dhulmin dhe fiskun e vogl, a thua se kan zbritur vetm pr kt lloj kufri.
3- Kur ta zbatojm kt ajet pr muslimant duhet par vepra e tyre. Nse i kthejn shpinn, e ndrrojn ose e
mohojn ligjin e Allahut njsoj si kan vepruar ehlikitabi athere ata kan vepruar kufr t madh, fisk t madh
dhe dhulm t madh edhe nse nuk e deklarojn me gojt e tyre se ata e mohojn ligjin e Allahut sepse gjendja
dhe veprat e tyre n shumicn e rasteve jan m t domethnse pr mohimin dhe kthimin e shpins ndaj
ligjit t Allahut sesa deklarimet me goj.
Mirpo nse gjykojn me at q ka zbritur Allahu dhe gjejm fjal dhe vepra q dshmojn se ata i duan ligjet
q i ka zbritur Allahu dhe tregohen t kujdesshm q ti zbatojn dhe ti praktikojn dhe prpiqen me sa
kan mundsi, por n nj shtje ose n disa shtje nuk gjykojn me at q ka zbritur Allahu pr shkak t
epshit ose dobsis ose si nj keqinterpretim athere ata hyjn te fjala e Ibn Abasit dhe dijetarve t tjer se
ky sht kufr i vogl, fisk i vogl, dhulm i vogl dhe Allahu sht m i ditur.
4- Nse Ibn Abasi thot: Kto ajete kan zbritur pr qafirt e ehlikitabit dmth. kan zbritur pr kufrin e
madh, athere k ka pr qllim me fjaln e tij: Kufr nn kufr. Ai nuk sht kufri q ata kujtojn? Padyshim
ka pasur pr qllim t sundimtart musliman n kohn e tij prej emevitve dhe ka pasur pr qllim tu
kundrprgjigjet havarixhve t kohs s tij, t cilt i zbatuan kto ajete mbi emevitt, pa argumenet binds.
Edhe pse emevitt kishin disa gjra q binin n kundrshtim me sheriatin, por Ibn Abasi iu kundrprgjigj
atyre me kt fjal t njohur t tij.
I drguari i Allahut e pati paralajmruar umetin e tij pr kto kundrshtime t sheriatit q ndodhn n
kohn e emevitve, kur tha: Gjja e par q do t humbas prej islamit sht pushteti (ndrrimi i sitetemit
te shuras n sistem monarkie t trashguar). Dhe thot: I pari q do e ndrrojn sunetin tim sht nj
burr prej emevitve pra ndryshimin e sunetit t tij nga sistemi i shuras pr zgjedhjen e halifes n nj sistem
t trashgueshm. E megjithat askush prej dijetarve nuk u ngrit t thoshte q Muavija dhe pasardhsit e tij
kan br kufr pr shkak se trashguan sundimin.
5- Nse kjo sqarohet, kemi pr ta kuptuar se n far rrethanash e tha Ibn Abasi fjaln e tij: Kufr nn
kufr dhe k pati pr qllim. Do e kuptojm se nuk lejohet t zbatohet kjo fjal pr taguat e gjykimit n kohn
24

Prej Ibn Xhurejhut prej Ibn Atas thot: Kufr nn kufr, fisk nn fisk, dhulm nn
dhulm.
Muhamed ibn Nasri ka thn: Ataja ka thn dika t vrtet sepse qafiri mund t
quhet zullumqar (dhalim) ashtu si gjynahqari prej muslimanve mund t quhet zullumqar
(dhalim) sepse njri dhulm t nxjerr nga islami ndrsa tjetri jo".
Thot: Gjithashtu edhe fisku sht dy llojsh, nj fisk i cili t nxjerr prej islamit dhe
nj fisk q nuk t nxjerr. Qafiri quhet fasik ashtu si mund t quhet i pabinduri prej
muslimanve fasik. Allahu i lart kur thot: Ata q nuk u bindn (bn fisk) strehimi i tyre
do t jet zjarri ka pr qllim qafirt sepse pr kt dshmon vazhdimi i ajetit sa her q
duan t dalin prej tij kthehen prap n t.
Gjithashtu edhe i pabinduri prej muslimanve quhet fasik edhe pse nuk ka dal prej
islamit. Allahu thot: Ata t cilt i akuzojn grat e ruajtura e pastaj nuk sjellin katr
dshmitar, goditini me tetdhjet kamzhik dhe kurr mos e pranoni dshmin e tyre dhe
ata jan fasikt (t pabindurit). Dijetart kan thn pr shpjegimin e fiskut n kt ajet:
Kihen pr qllim gjynahet.
Than: E meq dhulmi dhe fisku jan dyllojsh po kshtu edhe kufri sht dy llojsh.
Njri lloj t nxjerr prej islamit, ndrsa lloji tjetr nuk t nxjerr. Po kshtu edhe shirku sht
dy llojsh; shirk n teuhid i cili t nxjerr prej islamit dhe shirk n vepra i cili nuk t nxjerr
prej islamit dhe ai sht syfaqsia.1
e sotme, t cilt i kan mbledhur sbashku t gjitha llojet e daljes nga feja, duke ua kaluar edhe vet
sundimtarve t ehli-kitabit. Nuk lejohet t bhet analogji dhe krahasim mes tagutve bashkohor dhe mes
emevitve dhe abasittve ashtu si veprojn dijetart e murxhive.
1
Cituar prej fetvave t Ibn Tejmijes, 7/227-239.
25
Nifaku
Nifaku sht fshehja e kufrit dhe shfaqja e islamit. N sheriat ai ndahet n dy lloje:
Nifak n besim dhe nifak n vepra.
Nifaku n besim:
Ndodh athere kur fshihet kufri dhe shfaqet islami prej friks nga dnimi. Ai ka
dispozita t njjta si kufri i madh. Ai e rrzon t gjith imanin dhe vepruesi i tij n ditn e
gjykimit do t jet prjet n gradn m t ult t zjarrit. N dynja konsiderohet si musliman
dhe sillemi me t si musliman prderisa nuk e shfaq nifakun dhe kufrin e tij haptas, sepse
dispozitat n dynja bazohen n pamjen e jashtme dhe n kufrin ose islamin q personi shfaq.
Prej argumenteve pr kt lloj nifaku sht fjala e Allahut : Munafikt jan n
thellsit m t ulta t zjarrit dhe nuk ke pr t gjetur pr ta ndihmues En nisa, 145.
Dhe ajeti: Allahu u ka premtuar munafikve dhe munafikeve dhe pabesimtarve
zjarrin e xhehenemit, t prjetshm jan n t. At meritojn dhe Allahu i ka mallkuar
dhe ata do t ken dnim t prhershm Et teube 68.
Dhe ajeti: Allahu ka pr ti mbledhur t gjith munafikt dhe qafirt n
xhehenem En nisa 140.
Nifaku i prmendur n kto ajete sht nifaku n besim, i cili e rrzon t gjith
imanin, e nxjerr njeriun prej islamit dhe meriton dnim t prhershm n zjarr.
Vrejtje:Nifaku i prmendur n Kuran nnkupton vetm nifakun n besim, i cili e rrzon t
gjith imanin, n dallim nga kufri, dhulmi dhe fisku t cilat nganjher prmenden me
kuptimin e kufrit, fiskut dhe dhulmit t madh dhe nganjher me kuptimin e kufrit, fiskut, dhe
dhulmit t vogl.
Nifaku n vepra:Ai sht m i vogl se nifaku n besim, sepse nuk ia rrzon njeriut t gjith imanin.
N botn tjetr sht n mshirn e Allahut ; nse dshiron e dnon e nse dshiron e fal,
por edhe nse dnohet nuk do qndroj prjet n zjarr si qafirt sepse e prfshin
ndrmjetsimi me lejen e Allahut t lart.
26

Argument pr kt lloj nifaku sht fjala e profetit : Kush vdes dhe nuk ka luftuar
ose nuk ka menduar pr t luftuar ai ka vdekur n nj deg t nifakut.1
Dhe thot: Kush i ka katr gjra ai sht munafik i pastr dhe kush ka njrn prej
tyre ai ka nj deg prej nifakut derisa ta ler at; kur flet gnjen, kur jep besn tradhton,
kur premton nuk e prmbush dhe kur zihet ofendon e transmeton Muslimi. Me nifakun
ktu nnkuptohet nifaku n vepra i cili nuk e rrzon t gjith imanin.
Neveviu n shpjegimin e sahihut t Muslimit (2/46-47) thot: T gjith dijetart
kan rn dakort se ai q beson me zemr dhe me gjuh por vepron kto vepra (t
prmendura n hadith) nuk gjykohet me kufr dhe as nuk sht munafik i prhershm n
zjarrin e xhehenemit. Ndrsa kuptimi i fjals s profetit munafik i pastr sht se ai u
ngjason shum munafikve pr shkak t ktyre veprave.
Imami Ebu Isa Tirmidhiu e prmend kt kuptim prej t gjith dijetarve dhe thot:
Kuptimi i saj te dijetart sht nifaku n vepra.
Mirpo Hatabi, Allahu e mshiroft, ka prmendur nj mendim tjetr se ai sht
trheqje vrejtje ndaj muslimanit, q kto vepra t mos i bhen shprehi, prej friks se mos e
shtyjn n nifakun e vrtet.
Ibn Tejmije n Mexhmuul Fetaua (11/140-143) thot: Nifaku prdoret me kuptimin e
nifakut t madh i cili sht fshehja e kufrit dhe me kuptimin e nifakut t vogl, i cili sht
mosprputhja e brendsis s njeriut me at q e shfaq n kryerjen e detyrave fetare.
Prej ksaj kuptojm q nifaku sht emr i prgjithshm, i cili prfshin dy lloje:
Nifaku n bazn e fes (akides dhe besimit) si n fjaln e Allahut : Munafikt jan
n gradn m t ult t zjarrit dhe Nse t vin ty munafikt dhe t thon: Dshmojm se
ti je i drguari i Allahut dhe Allahu e di se ti je i drguari i tij por Allahu dshmon se
munafikt jan gnjeshtar El munafikun, 1. Me munafikun ktu nnkuptohet qafiri.
Ose mund t kihet pr qllim me t nifaku n veprat fetare si n fjaln e profetit :
Shenjat e munafikut jan tre gjra dhe n fjaln e tij: Kush i ka katr gjra ai sht
munafik i pastr.
shtje: Cili sht dallimi mes takijes (shtirjes) dhe nifakut, duke qen se t dyja
jan shfaqje t asaj q nuk sht n zemr?
Dallimi mes tyre sht i madh. Shtirja (takija) nnkupton fshehjen e imanit dhe islamit
dhe dashurin pr Allahun , pr profetin dhe pr besimtart dhe shfaqjen e t kundrts
n rast imponimi ose domosdoshmrie n nj mas t caktuar, aq sa t largoj dmin dhe
vshtirsin dhe jo ta teproj pa mas, me kusht q imponimi dhe cnimi t mos ken rrug
1
27

tjetr largimi prve ksaj mnyre.
Nse nuk ka imponim athere shtirja (takija) nuk lejohet. Gjithashtu shtirja sht
vetm me fjal dhe jo me vepra sepse muslimant jan t barabart n t drejtat e tyre dhe
askujt nuk i lejohet ta largoj dmin prej vetes duke dmtuar vllezrit e tij, ose t shptoj
veten n shpagim t dnimit dhe friksimit t vllezrve t tij, si psh. kur i thuhet: Ose t
vrassh vllain tnd ose kemi pr t t vrar, apo: Na ndihmo q t vrasim ose t luftojm
vllezrit e tu. N kt rast nuk i lejohet tu bindet atyre edhe nse kjo on n vrasjen e tij.
Prej argumenteve pr lejimin e takijes (shtirjes) me kushtet e prmendura sht fjala e
Allahut : Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij prve atij q imponohet dhe
zemra e tij sht e qetsuar me iman En nahl 106.
Dhe ajeti: Besimtart t mos i marrin qafirt pr miq prve besimtarve! E
kush vepron kshtu ai nuk sht te Allahu asgj, vetm nse shtireni ndaj tyre pr tu
ruajtur Ali Imran, 28. Kjo sht takija.
Ndrsa nifaku sht fshehja e kufrit dhe shfaqja e islamit pr tu ruajtur kundr
muslimanve dhe shpats s t vrtets.
Nifaku sht cilsi e vazhdueshme pr munafikun q n fillimet e heqjes si musliman.
Por ndonjher mund t jet nifak i ri pr shkak t ndonj fjale apo vepre q kryhet vetm
prej munafikve dhe prfiton cilsit e munafikve pas islamit. Si rasti i atyre q ishin nisur
n betejn e Tebukut dhe n bised e sipr u shprehn pr profetin dhe sahabt me shaka
dhe tallje: Nuk kemi par m barkmdhenj se lexuesit tan dhe as gnjeshtar m t
mdhenj dhe as m frikacak se ata. Athere Allahu zbriti: E nse i pyet ata do t
thon: Ne po bisedonim dhe po bnim shaka. Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe
me t drguarin e tij po talleshit?! Mos u justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj.
Nse e falim nj grup prej jush e dnojm nj grup tjetr sepse ata ishin kriminel Et
teube 65-66.
Ata bn kufr dhe nifak pas imanit pr shkak t ksaj fjale si thot Ibn Tejmije n
Mexhmuul Fetaua (7/272):
Allahu e njoftoi (t drguarin) se ata bn kufr pas imanit t tyre. Mendimi se ata
bn kufr me goj pas imanit, por kjo ndodhi pasi kishin br kufr me zemrat e tyre, sht
mendim i pasakt, sepse shfaqja e imanit me gjuh kur n zemr fshihet kufri, realisht sht
kufr dhe nuk ka kuptim t thuhet: Ju keni br kufr pas imanit tuaj, sepse n realitet ata
ishin qafir prpara ksaj fjale dhe pas saj.
Nse thuhet: Ata e shfaqn kufrin pas shfaqes s imanit1, athere u thuhet: Ata nuk e
1
Dmth. ata ishin munafik, e shfaqnin imanin por e fshihnin kufrin. Kuptimi i ajetit sipas ktij pretendimi sht
se ata munafik kan br kufr duke e shfaqur kufrin haptas ndrkoh q m prpara hiqeshin si musliman.
28

shfaqn kt fjal prpara njerzve, por vetm n rrethin e tyre dhe n rrethin e tyre ata kan
qn munafik edhe m prpara.
E vrteta sht se ata u bn qafir pas imanit, me talljen dhe nifakun e tyre dhe u
friksuan se mos zbriste ndonj sure q do t demaskonte nifakun e zemrave t tyre. Konteksi
i ajetit nuk dshmon se ata ishin munafik m prpara (se t thoshin kto fjal).
Dijetart e tefsirit n fjaln e Allahut Nse e falim nj grup prej jush
prmendin se ata ishin nj grup dhe se ai i cili u pendua prej tyre ishte nj person q quhej
Muhashen ibn Humejr. Disa dijetar t tjer thon: Ai i qortoi ata pr disa fjal t tyre dhe
nuk bashkpunoi me ta, por zuri t ecte anash tyre. Kur zbriti ky ajet u distancua prej nifakut
t tij dhe tha: O Allah! Un akoma knaqem me dgjimin e ajeteve t tua, akoma m
rrnqethet mishi prej tyre dhe t m tronditet zemra. O Allah! Ma merr shpirtin duke u vrar
n rrugn tnde.
Po kshtu ai q u del prkrah dhe i ndihmon munafikt dhe tagutt, ai bie n nifak
edhe nse m prpara ka qn musliman. Grada e nifakut t tij bazohet n gradn e ndihms
dhe prkrahjes q u ofron tagutve dhe munafikve, si ndodhi me Sad ibn Ubaden athere
kur i doli prkrah koks s nifakut, Ibn Ubejit n shtjen e akuzimit t Aishes dhe i tha Sad
ibn Muadhit : Gnjen pasha Allahun. Nuk ke pr ta vrar dhe as q ke mundsi q ta
vrassh. Athere Usejd ibn Hudejri ju drejtua Sad ibn Ubades me fjalt: Gnjeshtar!
Pasha Allahun kemi pr ta vrar. Ti je munafik dhe debaton pr munafikt. Aisha thot
pr Sad ibn Ubaden: Ai prpara ksaj ngjarje ka qn njeri i detvotshm por e zuri
euforia (pr fisin e tij). E transmeton Buhariu dhe Muslimi.
Gjithashtu historia e Ebu Lubabes kur ua bri me shenj ifutve nga fisi Kurejdha
se nse do pajtoheshin me gjykimin e Muhamedit ai ka pr t gjykuar me vrasje, prandaj ua
bri me shenj duke vendosur dorn n fyt. Thot Ebu Lubabe : Vallahi nuk lviza prej
vendit derisa e kuptova se e tradhtova Allahun dhe t drguarin e tij.
Shiko se si zemra dhe imani i tij ndryshoi dhe u bind se ai kishte tradhtuar Allahun
dhe t drguarin , vetm pr shkak se ua bri ifutve me shenj se profeti kishte pr ti
vrar. Pr kt histori ka zbritur ajeti: O besimtar! Mos e tradhtoni Allahun dhe t
drguarin e tij dhe kshtu t tradhtoni amanetet tuaja pa e kuptuar El enfal, 27.
Nse ky ajet bn fjal pr at q ua bri me shenj vetm nj her t vetme si qndron
puna me at q gjith jetn punon si spiun dhe agjent i tyre kundr muslimanve. Padyshim ai
m shum e meriton t jet munafik dhe tradhtar ndaj Allahut , t drguarit dhe
besimtarve.
Po ashtu ata q e ndalojn umetin prej xhihadit dhe i pengojn muslimant prej lufts
n rrug t Allahut , duke u tallur me muxhahidat dhe duke i etiketuar ata me fjal
prmuese dhe i trembin njerzit prej tyre dhe i pengojn prej ndihms s tyre dhe i akuzojn
29

pr injoranc e menduri dhe se ata jan fitnexhinj pr shkak t xhihadit t tyre e shum e
shum fjal t tjera. Kto fjal dhe vepra jan dshmi pr nifak, t ojn n nifak dhe kryhen
vetm prej munafikve, Allahu na ruajt prej tyre.
Allahu , thot pr ta: Allahu i njeh mir ata q pengojn (prej xhihadit) dhe ata
q u thon vllezrve t tyre: Ejani me ne (dhe mos shkoni n xhihad) dhe aspak nuk
shkojn n vshtirsi (n luft) El ahzab, 18.
Dhe thot: Ata q u than vllezrve t tyre dhe nuk doln (pr xhihad): Nse do
na bindeshin ne nuk kishin pr tu vrar. Thuaj: Shmangeni athere vdekjen prej
veteve tuaja nse po thoni t vrtetn Ali Imran, 168.
Dhe thot: Nuk t krkojn leje ata q besojn Allahun dhe botn tjetr pr t
mos luftuar me pasurit dhe vetet e tyre dhe Allahu i njeh mir t ruajturit. Leje
krkojn vetm ata q nuk besojn Allahun dhe botn tjetr dhe zemrat i kan plot
dyshim dhe ata n dyshimin e tyre vrtiten Et teube, 44-45.
Ibn Tejmije n Mexhmuul Fetaua (28/438) thot: N kt ajet Allahu na tregon se
besimtari nuk i krkon profetit leje pr lnien e xhihadit, por ata q krkojn leje jan ata
q nuk besojn. mund t themi athere pr ata q e len xhihadin pa krkuar leje fare?!.
Them: Si sht puna e atyre q e pengojn umetin prej xhihadit dhe i konsiderojn
muxhahidat gjynahqar dhe kriminel pr shkak t xhihadit?!
Si sht puna e atij q e hedh posht t gjith xhihadin dhe e pengon umetin prej tij
bazuar n keqinterpretime t pavlera t cilat origjinn e kan te frika dhe tutja?!
Si sht puna e atij q e urren xhihadin dhe m t mirt e ktij umeti, duke i
armiqsuar ata dhe duke i nxitur njerzit kundr tyre dhe kundr xhihadit t tyre?!
Si sht puna e atij q n vend t xhihadit thrret n rrugn e kot t shirkut, n rrugn
e demokracis, n zgjedhjet parlamentare etj?! Pa dyshim ai sht m afr nifakut dhe
rrzimit t imanit.
do njeri le t tregohet i kujdesshm e t mos i ndihmoj armiqt e Allahut qoft edhe
n nj fjal apo situat! T mos i frenoj njerzit prej xhihadit! T mos e bj veten armik t
xhihadit dhe muxhahidave! T mos i prkrah zullumqart kundr tyre, q t mos bjer n
nifak pa e ndier dhe pa e kuptuar edhe nse m prpara ka qn musliman besimtar, sepse
parasysh merret vetm prfundimi i njeriut. I krkojm Allahut t na ruaj dhe t na dhuroj
prfundim t mir.
30
Zendeka dhe zindiku

Zindiku sht munafiku, sepse ai n brendsi ka akide kufri dhe n t njjtn koh e
shfaq islamin. Dallimi mes tyre sht se zindiku shfrytzon rastin pr prhapjen e kufrit t tij
aq sa kur njerzit e njohin dhe sillet pr gjykim dhe i krkohet pendim ai e mohon t ket
thirrur pr kufr.
Mendimi m i sakt prej mendimeve t dijetarve sht se zindiku vritet dhe nuk i
krkohet teube nse e shfaq kufrin dhe bhet i njohur me t, sepse krkimi i teubes bhet pr
dika t ditur, ndrsa zindiku e mohon kufrin dhe ridden e tij, megjith provat e qarta q i
paraqiten.
Ebu Idrisi thot: I solln Aliut disa zindik q kishin br ridde prej islamit dhe i
pyeti mirpo ata e mohuan. M pas u solln prova t qarta prej dshmitarve.
Thot: I vrau dhe nuk u krkoi teube. Pastaj i solln nj t krishter q kishte pranuar
islamin dhe pastaj dezertoi prej islamit. Thot: E pyeti dhe e pranoi, pastaj i krkoi q t
pendohej dhe m pas e la t lir.
I than: Pse i krkove ktij t pendohej dhe nuk i krkove t tjerve. Tha: Ky e pohoi
at q kishte vepruar ndrsa ata e mohuan derisa u provua me prova prandaj nuk u krkova
t pendoheshin.
Ndrsa n nj transmetim tjetr thuhet: A e dini pse krkova prej ktij t krishteri t
pendohej? I krkova t pendohej, sepse ai e shfaqi fen e tij, ndrsa zindikt q u dnuan me
prova e mohuan dhe i vrava sepse mohuan prball provave t qarta.1
Ibn Tejmije n Sarimul meslul fq. 350 shprehet: Pr lejimin e vrasjes s zindikut
munafik pa i krkuar teube dshmon edhe hadithi i transmetuar n dy sahihet prej Aliut rreth
historis s Hatib ibn Beltas , kur Umeri tha: M jep leje o i drguar i Allahut tia heq
qafn ktij munafiku. Por i drguari i Allahut i tha: Ai ka marr pjes n Bedr. Ku e di
ti se Allahu nuk i ka vshtruar pjesmarrsit e Bedrit dhe ka thn: Veproni far t doni
sepse ua kam falur.
Ky hadith dshmon se vrasja e munfikut pa i krkuar teube sht e lejuar sepse profeti
nuk e qortoi Umerin pr lejimin e vrasjes s munafikut, por ju prgjigj se ai nuk sht
munafik, sepse sht pjesmarrs n Bedr t cilt jan t falur. Por nse e shfaq nifakun, i
cili sht nifak i pastr athere gjaku i tij sht i lejuar.
1
E prmend Ibn Tejmije n librin e j Sarimul meslul, fq. 360.
31

Ibn Kajimi n Ilam el-muuakiin (2/144) thot: Prej argumenteve se pendimi i
zindikut pas kapjes, nuk e mbron prej dnimit sht edhe fjala e Allahut: Thuaj a prisni pr
ne prve njrs prej dy t mirave ndrsa ne presim q tju godas Allahu me dnimin e tij
ose me duart tona Et teube, 52. Selefi thon pr kt ajet ose me duart tona: ose me
vrasje nse e shfaqni at q keni n zemra.
Ky mendim sht i drejt sepse dnimi me duart e besimtarve pr kufrin q e fshehin
kryhet vetm me vrasje. Nse do t lejohej pranimi i pendimit t tyre pas zendekas
muslimant nuk do t kishin mundsi q t presin ti dnojn zindikt me duart e tyre, sepse
sa her q t duan ti dnojn zindikt, ata do t hiqen me islam dhe do t shptojn prej
dnimit.
Mirpo nse zindiku pendohet sinqerisht para se t kapet dhe distancohet prej kufrit
dhe zendekas s mparshme dhe e pranon gabimin pr at q besonte dhe vepronte, n kt
rast mendimi m i sakt sht se i pranohet pendimi dhe nuk vritet bazuar n fjaln e Allahut:
prve atyre q pendohen para se ti kapni El maide, 34. Pra ka dallim mes pendimit
para se t kapet dhe pas kapjes.
Ibn Kajimi n Ilamul muuakiin thot: Kt mendim1e ka dhn Ebu Jusufi,
Ahmedi n nj nga dy rivajetet e tij. Ky dallim sht nga mendimet m mira n kt shtje.
Dispozita pr zindikt vlen edhe pr grupet batini ekstreme, pr sekularist dhe pr
kdo q u prngjan atyre.
Ktu trheqim vrejtjen se n kt koh, pr shkak t mospasjes shtet islam dhe as
ligje t sheriatit, nuk gjen nifak dhe munafik, por vetm zendeka dhe zindik. Kta njerz e
shfaqin islamin n disa gjra dhe e shfaqin kufrin dhe cnimin e fes n gjra t tjera, sepse
ata jan t sigurt se askush nuk do ti marr n llogari.
Lind pyetja: Prse athere e shfaqin islamin?
Themi: E shfaqin islamin q njerzit t mos i braktisin dhe t mos i akuzojn me kufr
se pastaj psojn humbje t madhe morale dhe shoqrore, e cila sht n disfavor t tyre.
Prandaj mund t gjesh shum njerz q e veprojn kufrin gjat e gjr, mirpo kurrsesi nuk
pranon q t akuzohet me kufr dhe zendeka.
Mendimin e pranimit t teubes s zindikut nse pendohet para se t kapet.
32
Ridja
Ridja sht kalimi prej fes islame n nj fe tjetr. Murted sht ai person q bn
kufr pas islamit. Sa her q n sheriat prmendet ridja me t kihet pr qllim kufri i madh
sepse nuk ka n sheriat ridde t vogl si kufri, fisku dhe dhulmi i vogl.
Ridja n sheriat klasifikohet n dy lloje: Ridde e thjesht dhe ridde e rnd.
T dyja kto lloj riddesh e nxjerrin personin prej islamit dhe dallimi mes tyre sht
vetm n pranimin e pendimit si do t sqarohet.
1- Ridja e thjesht:Kjo ridde nuk pasohet me prishje, cnim apo luftim t islamit dhe muslimanve. Sipas
sunetit, konsumuesit t nj ridje t till duhet ti krkohet pendimi, e nse pendohet prej kufrit
pranohet, dhe kjo sht m e mir pr t, e n t kundrt vritet.
Transmeton imam Ahmedi me sened t tij prej Ibn Abasit se nj person prej
ensarve bri ridde prej islamit dhe shkoi me mushrikt dhe Allahu zbriti: Si ta udhzoj
Allahu at popull q bn kufr pas imanit t tyre dhe dshmuan q i drguari sht i
vrtet dhe u erdhn argumentet e qarta. Allahu nuk e udhzon popullin zullumqar
deri n fjaln e tij prve atyre q pendohen dhe veprojn mir sepse Allahu sht fals
dhe mshirues Ali Imran 86-89. T afrmit e tij ia drguan kto ajete dhe pastaj u kthye i
penduar. Athere profeti e pranoi dhe e la t lir.1
Prej Muhamed ibn Abdullah ibn Abdulkariut thot: Nj burr erdhi te Umer ibn
Hatabi prej Ebu Musa Eshariut dhe e pyeti pr njerzit dhe ai u prgjigj. Pastaj i tha: A
ke ndonj lajm t rndsishm? I tha: Po! Nj burr bri kufr pas islamit. I tha: Si vepruat
me t? I tha: E kapm dhe e vram. Athere Umeri i tha: Sikur ta kishit burgosur tre dit
do ishte m mir! do dit ti jepnit buk dhe ti krkonit pendim se mbase pendohej dhe
kthehej n fen e Allahut . O Allah! Un nuk isha prezent dhe as nuk i urdhrova dhe as
nuk m plqeu ky veprim kur m erdhn lajmet.2
Prej Abdullah ibn Utbes thot: Ibn Mesudi kapi disa njerz prej Irakut q kishin
dezertuar prej islamit dhe i shkroi Uthman ibn Afanit dhe Uthmani iu prgjigj:
Paraqitua atyre fen e vrtet dhe dshmin se nuk ka t adhuruar me t drejt prve
Allahu. Nse e pranojn lri t lir, e nse nuk e pranojn vriti. Disa prej tyre e pranuan
1
2
E prmend Ibn Tejmije n Es-sarim el-meslul t cituar prej imam Ahmedit.

E prmend Ibn Tejmije n Es-sarim el-meslul dhe thot: E transmeton Maliku, Shafiiu dhe Ahmedi
33

dhe i liroi, e disa t tjer nuk e pranuan dhe i vrau.1
Ibn Tejmije rreth fjals s Allahut : E kur t mbarojn muajt e shenjt vritini
mushrikt e deri te fjala e tij E nse pendohen dhe e falin namazin dhe e japin zekatin
athere lrini t lir thot: Kjo fjal prfshin luftimin e do mushriku dhe lshimin e tij
nse pendohet prej shirkut, e fal namazin dhe e jep zekatin, qoft ai mushrik n origjin apo
mushrik murted. 2
Nga kjo q prmendm sqarohet se syneti pr murtedin q bn ridde t thjesht sht
krkimi i teubes dhe pranimi i saj nse heq dor prej kufrit, e n t kundrt vritet, bazuar n
fjaln e profetit : Vriteni at q e ndrron fen e tij.3
2- Riddja e rnd.
sht ajo ridde e cila pasohet me shkatrrim, cnim, keqbrje, vrasje, sharje t profetit
etj. Nj murtedi t till nuk i pranohet teubeja4 nse kapet dhe nuk konsiderohet si ai q
bn ridde t thjesht. Kshtu sht syneti dhe kshtu kan vepruar edhe selefi.
Transmetohet se Enesi ka thn: Nj grup prej fisit Akel erdhn te i drguari i
Allahut , mirpo u ndikuan nga moti i Medines. Ai i urdhroi t shkonin dhe t pinin prej
qumshit dhe urins s deveve t sadakave. Ata vepruan kshtu derisa u shruan. Pastaj
dezertuan (bn ridde), vran barinjt dhe rrmbyen devet. Profeti urdhroi t viheshin
n ndjekje t tyre derisa i kapn, pastaj ua preu duart dhe kmbt dhe ua nxorri syt dhe i
braktisi derisa vdiqn. N nj transmetim tjetr thuhet: I hodhn n shkrettir dhe
luteshin prej etjes, por askush nuk u dha t pinin derisa vdiqn.
N transmetimin e Muslimit thuhet: Pastaj udhroi q tu priteshin duart dhe
kmbt dhe iu nxorrn syt, pastaj u flakn nn prvlimin e diellit derisa vdiqn.5
I gjith ky dnim ishte pr shkak se ridja e tyre u pasua me vjedhje t pasuris, vrasje
padrejtsisht dhe shprfillje dhe nnvlersim t shtetit islam q udhhiqej prej profetit .
N sahihun e Buhariut transmetohet prej Enes ibn Malikut se i drguari i Allahut
hyri n vitin e lirimit t Meks dhe n kok kishte veshur nj helmet. Kur e hoqi at i erdhi
nj person dhe i tha: Ibn Hatali sht kapur pas plhurs s Qabes i penduar dhe krkon
mshir. Tha: Vriteni!.
E prmend Ibn Tejmije n Es-sarim el-meslul dhe thot: E transmeton Ahmedi me sened sahih.
Es sarimul meslul, fq 318.
3
4
Me pranimin dhe refuzimin e teubes ktu kihet pr qllim pranimi i saj prej kadiut ose sundimtarit musliman
n dunja dhe jo pranimi i teubes prej Allahut sepse nse teubja e tij sht e sinqert Allahu e pranon at
dhe e fal. Shn. i prkthyesit.
5
2
34

Kjo prshkak se ai nuk u mjaftua me ridde por filloi t shante profetin , t prdhoste
fen dhe t luftonte islamin dhe muslimant.
Gjithashtu rasti i gruas q tallte profetin me shpoti, rreth t cils Ebu Bekri i
shkroi Muhaxhir ibn Ebi Rabias : Sikur t mos m paraprije n vendimin tnd kisha
pr t t urdhruar q ta vrisje, sepse dnimi pr cnimin e profetve nuk sht njsoj si
dnimet e tjera. do musliman q vepron kshtu sht murted dhe do muahed sht
muhareb tradhtar.1
Ibn Tejmija n Mexhmuul fetaua (20/103) thot: Bhet dallim mes murtedit q
bn thjesht ridde i cili nuk vritet nse pendohet dhe mes murtedit q bn ridde t rnd i cili
vritet pa ju krkuar pendim.
N librin e tij Es sarim el meslul shton: N sunetin e profetit do t gjejm se
bhet dallim mes dy llojeve. Ai e pranoi teuben e disa murtedve, mirpo urdhroi q Mekis
ibn Hibaba t vritej n ditn e lirimit t Meks pa ju krkuar pendim, sepse ai ridden e
pasoi me vrasjen e muslimanve, rrmbimin e pasurive dhe nuk u pendua para se t kapej. Ai
urdhroi edhe pr vrasjen e urenijinve t cilt e pasuan ridden e tyre me t njjtn gj.
Gjithashtu urdhroi pr vrasjen e Ibn Hatelit i cili e pasoi ridden me sharje dhe vrasje t
muslimanve.
Mirpo nse pendohet para se t kapet dhe vetdorzohet i penduar dhe i kthyer te e
vrteta a pranohet pendimi i tij apo jo?
Mendimi m i sakt sht se pranohet, bazuar n fjaln e Allahut : Dnimi i atyre
q luftojn Allahun dhe t drguarin e tij dhe prhapin n tok shkatrrim sht vrasja
ose kryqzimi ose tu priten duart dhe kmbt e tyre kundrzi ose t dbohen prej
vendit. Ky sht poshtrim pr ta n dynja. Ndrsa n ahiret do t meritojn dnim t
madh. Prve atyre q pendohen para se ti kapni dhe dijeni se Allahu sht fals dhe
mshirues El maide, 34.
Allahu ka br dallim mes teubes para dhe pas kapjes. Pendimi para kapjes i
pranohet dhe rikthehet n islam edhe nse luftimi i tij ka arritur gradn e riddes. Dnimet q
lidhen me t drejtn e Allahut bien, ndrsa dnimet q lidhen me t drejtat e njerzve duhet
t zbatohen dhe nuk tolerohen.
Gjithashtu nse ka shar ose cnuar profetin ose tjetrknd prej profetve, ai vritet
edhe nse pendohet. Ky dnim nuk rrzohet me teube edhe nse teubeja e fshin gjynahun e
kufrit dhe daljen prej islamit. Ai sht njsoj si vrassi pendimi i t cilit nuk e rrzon dnimin
e vrasjes, nse t afrmit e viktims nuk e falin. Profeti gjat jets s tij i ka falur disa q e
kan tallur, mirpo disa t tjer i ka vrar. Kjo sht e nj e drejt personale e profetit dhe
1
Es sarim el meslul.
35

falja sht vetm n dorn e tij. Ndrsa pas vdekjes s tij askush prej umetit nuk sht i
autorizuar q t fal pr nj t drejt q i takon vetm profetit . Askush nuk e merr guximin
t pretendoj kt t drejt pa argumente dhe fakte. Prandaj, patjetr duhet t zbatohet dnimi
me vdekje pr tallsin e profetit , kushdo qoft ai, i penduar apo jo, qoft pendimi i tij para
se t kapet apo pasi t kapet.
Ktu duhet t pohojm se pendimi i bn dobi n ditn e gjykimit, sepse pendimi i
fshin gjynahet e mrparshme. Kt shtje e kam ftilluar n librin tim Vrejtje ndaj t
shkujdesurve pr dispozitn e talljes me Allahun dhe fen.
Vrejtje:Koht e fundit disa publicist dhe organizata fetare, pr interesa vetjake, kan filluar
t mohojn dispozitat e riddes dhe t murtedit dhe dnimin e tij me vrasje. Ata kan prhapur
shum mjegull rreth ksaj shtje, pr hatr t organizatave dhe institucioneve amerikane dhe
perendimore dhe si prkrahje t demokracis, q po mbizotron si rend botror dhe thrret
pr lirin e mendimit, t shprehjes dhe besimit pa kushte dhe kufizime edhe nse shpehja e
mendimit dhe e besimit sht kufr i qart, apo tallje e qart me Allahun dhe t drguarin e
tij .
Prve kundrshtimit t tekseve t qarta t sheriatit pr vrasjen e murtedit, ata po i
nxisin njerzit pr ridde duke shfaqur haptas idet e kufrit dhe t zindikve, sepse kjo sht
thjesht shprehje e liris t ciln e gzojn dhe e respektojn t gjith.
Ata nuk bn dallim mes liris s mir dhe rregullimit, liris s shpalosjes s t
vrtets prpara t padrejtve, kt liri me t ciln islami ka ardhur dhe e kan pranuar
njerzit e asryeshm, dhe mes liris s t keqes dhe shkatrrimit, t ciln islami dhe njerzit
me natyr t pastr e luftojn.
I pyesim: N kohn ton asnj dispozit islame nuk zbatohet. Prse athere gjith kjo
zhurm pr dispozitn e riddes? far qllimi keni me kto thirrje?
Prgjigja duket qart. Ata duan tu japin zindikve t ksaj kohe m shum liri pr
prhapjen e t keqes. Duan tu thon atyre: Nuk keni pse t friksoheni. Frika prej dnimit t
riddes q ju ka ndjekur si hije pr shekuj t tr, q ju pengonte ta hapnit trastn e helmit, q
ua prente hovin e kufrit dhe mohimit, tashm nuk ekziston m, prandaj mos u friksoni sado
sherr dhe shkatrrim t shfaqni dhe t zhyteni n llumin e kufrit.
thurini njerzit dhe vendet! Shkatrrojeni shoqrin! Shajeni Allahun dhe
profetin e tij! Talluni me fen e Allahut si dhe kur t doni, pa u friksuar sepse askush
nuk do tju marr n prgjegjsi. Kjo sht e drejta juaj t ciln vet islami ua ka dhuruar dhe
t gjith duhet ta respektojn.
36

Kta t vetquajtur publicist islam dhe me fam, n realitet jan smundje q ka
pllakosur umetin prej mse nj shekulli. Ata prfaqsojn demoralizimin shpirtror dhe
dobsin e shtresave t mdha prej pasuesve t ktij umeti prball sfidave t jashtme dhe
kulturave t huaja dhe t prishura.
Kta publicist t demoralizuar jan hajdut t vrtet q nuk u zihet bes as n fe dhe
as n dynja. Ata profeti i ka cilsuar shum bukur me fjalt: do munafik orator,
prandaj kini kujdes prej tyre!
37
Epshi
Fjala arabe El haua nnkupton: devijim, anim, dashuri, pasion dhe epsh, teke dhe
kaprio dhe prdoret pr mir ose pr keq. Ajo vjen me kuptimin e dshirs s dikaje dhe
hauaja e vetes, sht dshira e saj, Allahu thot : dhe e ndalon veten e tij prej epshit
(hauas) e ndalon veten prej epshit q t on n gjynahe.
Fjala El haua kur prmendet e paprcaktuar me nj fjal tjetr prdoret vetm me
kuptim t keq, derisa t prshkruhet me nj fjal q i jep nj kuptim tjetr si: haua (dshir) e
mir, ose haua (dshir) e drejt.1
N sheriat, prdoret me kuptimin e kufrit t madh dhe ndonjher prmendet me
kuptimin e fiskut i cili sht m i vogl se kufri, n varsi t gjs q pason pr shkak t
epshit. Nse epshi e shtyn q t pasoj kufrin, t rrzoj islamin, t adhuroj tjetrknd prve
Allahut , t bj hallall dhe harram at q i thot epshi, t gjykoj gjrat pr mir dhe keq
n varsi t epshit, athere n kt rast epshi i tij sht i adhuruari i tij prve Allahut dhe
nnkupton kufrin e madh q t nxjerr prej islamit.
Ndrsa pasimi i epshit n gjynahe q jan m t vogla se kufri, si pirja e vers, zinaja,
por pa i konsideruar si t mira dhe hallall, nnkupton fisk dhe gjynah q sht nn kufrin e
madh. N vijim po paraqesim argumentet pr t dy kuptimet e ksaj fjale.
Epshi me kuptimin e kufrit t madh q t nxjerr prej islamit.
Allahu thot: Mos iu bind atij q ja kemi shkujdesur zemrn pr prkujtimin
ton dhe e ka pasuar epshin e tij dhe shtja e tij sht e kot El kehf, 28.
Dhe thot: Mos i paso epshet e atyre q i kan prgnjeshtruar ajetet tona El
Enam, 150.
Dhe thot: E nse do i pasosh epshet e tyre pas dijes q t ka ardhur athere nuk
ke pr t gjetur ndaj Allahut asnj mbrojts dhe asnj ndihmues El bekare, 120.
Dhe thot Sikur e vrteta t ndiqte epshet e tyre kishte pr tu shkatrruar qielli
dhe toka dhe do gj q sht n to El muminune, 71.
Dhe thot: A e shikon at q e ka marr epshin e tij pr zot (t adhuruar)? A
mos vall dshiron t jesh mbikqyrs i tij?! El furkan, 43.
1
Shiko fjalorin Lisanul arab. Them: Pas hulumtimit t ajeteve t Kuranit do t gjejm se kjo fjal n Kuran
prmendet vetm me kuptimin e keq.
38

Dhe thot: A e shikon at q e ka marr epshin e tij pr zot (t adhuruar) dhe
Allahu e ka humbur me dije El xhathijeh, 23.
Epshi i prmendur n kto ajete nnkupton kufrin e madh q t nxjerr prej islamit.
Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua thot: Kush e adhuron at q e admiron me
epsh ai e ka marr epshin e tij pr zot (t adhuruar) dhe at q e ka admiruar me epsh, ai
sht i adhuruari i tij, sepse ai nuk po adhuron at q e meriton adhurimin (Allahun) por po
adhuron epshin e tij. Ky q epshin e tij e merr pr zot, ka dashuri si dashuria e mushrikve
pr zott e tyre dhe si dashuria e adhuruesve t viit pr viin e tyre.
Kjo sht dashuri me Allahun dhe jo pr Allahun. Kjo sht dashuria e mushrikve.
Njerzit pretendojn nganjher se e duan Allahun, por n realitet dashuria e tyre sht
dashuri shirku sepse ata duan at q e admirojn me epsh, t cilin e kan br ortak me
Allahun (n dashurin e tyre).
N kt nocion hyn edhe brja e epshit burim prej burimeve t legjislacionit, t
vlersimit t gjrave si t mira apo t kqija, si realiteti i shumics s rendeve bashkohore.
Hallall sht ajo q epshi i tij e shikon pr hallall. E mir sht ajo q epshi i tij e shikon pr
t mir. E keqe sht ajo q epshi i tij e shikon pr t keqe edhe nse n sheriat vlersohet
ndryshe. Ky sht shirk i madh, sepse e ka br epshin e tij ortak me Allahun n nj nga
cilsit m specifike t uluhijes, sepse Allahu thot: Nuk e bn asknd ortak n
gjykimin e tij El kehf; 26, ndrsa kta e bjn epshin e tyre ortak me Allahun n
gjykimin e tij madje e bjn epshin burim primar t legjislacionit, mos t themi q ai sht
burimi i par dhe i fundit.
Kur nj person prej fisit Temim i tha profetit : Lavdrimi im sht i bukur dhe
nnmimi im sht i keq, profeti ia ktheu: Kjo i takon Allahut. Pra ai q cilsohet kshtu
sht Allahu , krijuesi i do gjje dhe jo robi i krijuar. Kush i lakomon kto cilsi ka
lakmuar cilsit m specifike t uluhijes s Allahut . Ai i ka tejkaluar caqet n cilsit m
t veanta t Allahut , me t cilat prshkruhet vetm ai dhe askush tjetr prej krijesave t tij.
Epshi me kuptimin e pabindjes dhe gjynahut i cili sht m i vogl se kufri i
madh.
Si n fjaln e Allahut : Mos e ndiqni epshin q t mos devijoni e t favorizoni
(njrn pal) dhe t fshihni dshmin (ndaj pals tjetr), sepse Allahu e di at q
veproni En nisa, 135.
Dhe fjala e Allahut : Ndrsa ai q friksohet prej qndrimit para Zotit t tij dhe
e pengon veten e tij prej epshit athere prfundimi i tij do t jet xheneti En naziat, 41,
pra nse e ndalon veten prej gjynaheve q e joshin.
39

Begeviu thot n tefsirin e tij: Mukatili thot: Bhet fjal pr personin q joshet prej
gjynahut, por prkujton qndrimin pr llogari prpara Allahut dhe e braktis at.
Gjynahet, sado t t shumta t jen, me kusht q t mos arrijn gradn e shirkut dhe
konsiderimin hallall, nuk konsiderohen kufr i madh dhe nuk e nxjerrin njeriun prej islamit.
Pra u qartsua se me fjaln epsh nganjher nnkuptohet kufri dhe nganjher
nnkuptohet ajo q sht m e vogl se kufri. Pasuesi i epshit nganjher mund t jet qafir
dhe nga njher mund t jet fasik, n varsi t epshit q e pason dhe mnyrs se si e pason,
sepse ka dallim mes pasimit q vjen si rezultat i dobsis dhe joshjes q shoqrohet me
ndjenj fajsije dhe pendim dhe mes pasimit prshkak se e shikon at gj t bukur dhe t
lejuar. I pari nuk sht kufr ndrsa i dyti po. Allahu sht m i ditur.
40
Miqsimi
Fjala arabe el muvalah sht antonim i armiqsimit dhe nnkupton dashuri,

prkrahje dhe aleanc. Prej nnkuptime derivate t ksaj fjale jan: nnshtrimi, afrimi, lajkat,
shoqrimi i ngusht. Pr t gjitha kto kuptime kan ardhur argumente prej Kuranit dhe
sunetit.
Miqsimi ndrmjet besimtarve sht vaxhip ndrsa miqsimi i qafirve sht haram.
Miqsimi n sheriat sht dy llojsh; miqsim i madh dhe miqsim i vogl.
Miqsimi i madh:E shtin vepruesin e tij n kufr t madh dhe e nxjerr prej islamit. Ky lloj miqsimi
ndodh athere kur ndihmon qafirt, lidh aleanc me ta kundr muslimanve, ose i ndihmon
ata pr torturimin e muslimanve dhe prhapjen e fitnes n mesin e tyre. Gjithashtu realizohet
me dashurin e qafirve dhe dashurin e atyre q i duan ata, ose me urrejtien e atyre q i
urrejn qafirt; pra kur e bazon urrejtjen dhe dashurin n miqsimin dhe urrejtjen e qafirve.
At q i miqson qafirt e miqsojn, e duan dhe e afrojn, ndrsa at q i armiqson ata,
armiqohen me t, e urrejn dhe e largojn. Ky lloj miqsimi sht kufr i madh dhe sht
nga prishset m t rnda t islamit. Argumentet rreth ksaj jan t shumt, prej tyre:
Fjala e Allahut : O besimtar! Mos i merrni ifutt dhe t krishtert pr miq,
sepse ata jan miq t njri-tjetrit. Kushdo prej jush q i merr ata pr miq ai sht prej
tyre El Maide, 51.
Ibn Sirini thot: Abdullah ibn Utbe ka thn: dokush prej jush t ruhet se mos sht
ifut apo i krishter. E kuptuam se ai kishte pr qllim kt ajet: O besimtar! Mos i
merrni ifutt dhe t krishtert pr miq El maide, 51.1
Miqsimi i prmendur n ajet nnkupton miqsimin e ndihms dhe aleancs dhe jo
miqsimin n fe dhe akide si vrtetohet prej shkakut t zbritjes s ktij ajeti.2
Ibn Kethiri n komentimin e ktij ajeti thot: Kur fisi Kurejdha luftuan profetin ,
1
E prmend Ibn Kethiri n tefsirin e tij.

Dijetart e murxhive pretendojn se miqsimi q e nxjerr njeriun prej islami sht miqsimi n fe dhe akide,
ndrsa llojet e tjera t miqsimeve hyjn te miqsimi me vepra q nuk e nxjerr njeriun prej islamit.
Kjo bie ndesh me argumentet e Kuranit dhe t sunetit, sepse plqimi i fes dhe akides s qafirve sht kufr
m vete me apo pa miqsim. Plqimi dhe knaqja me kufrin sht dika ndrsa miqsimi sht dika tjetr,
edhe nse t dyja ato jan kufr q t nxjerrin prej islamit.
2
41

Abdullah ibn Ubeji i prkrahu. Ndrkoh Ubade ibn Samit prej familjes Auf nga
Hazrexht q kishte aleanc me ta njsoj si Abdullah ibn Ubeji vajti te profeti dhe e prishi
aleancn mes tyre prpara profetit dhe u distancua prej tyre pr hir t Allahut dhe t
drguarit, dhe i tha: O i drguar i Allahut! Distancohem pr hir t Allahut dhe t drguarit t
tij prej aleancs s tyre. Aleatt e mi jan vetm Allahu, i drguari i tij dhe besimtart dhe
distancohem prej aleancs s qafirve dhe miqsimit t tyre. Pr Ubade ibn Samit dhe
Abdullah ibn Ubejin kan zbritur kto ajete n suren El Maide.
Sejid Kutbi n tefsirin e tij Nn hijen e Kuranit thot: Kuptimi i miqsimit prej t
cilit Allahu i ka ndaluar besimtart sht prkrahja dhe aleanca me ifutt dhe t
krishtert, jo n kuptimin e prqafimit t fes s tyre, sepse sht pothuajse e pamundur q
nj musliman ti pasoj ata n fen e tyre. Prandaj ktu nnkuptohet aleanca dhe prkrahja.
Sheukani n komentimin e fjals s Allahut Kushdo prej jush q i miqson ata ai
sht prej tyre thot: Ai sht prej grupit t tyre dhe llogaritet prej tyre. Ky sht nj
krcnim i madh, sepse ky gjynah, q ka arritur gradn e kufrit, i ka tejkaluar t gjitha
kufinjt. Ndrsa fjala Allahu nuk e udhzon popullin zullumqar tregon shkakun e ajetit t
mparshm, pra rnia e tyre n kufr sht pr shkak t mosudhzimit prej Allahut pr ata
q bjn padrejtsi veteve t tyre me kufr, si puna e atij q miqson qafirt.
Allahu thot: E nse do besonin n Allahun dhe profetin dhe n at q ju zbrit
atij, nuk kishin pr ti zn ata pr miq, por t gjith ata jan fasik (t pabindur) El
maide, 81.
Ibn Tejmije n Mexhuul fetava 17/7 thot: Kjo dshmon se imani n aspektin e
sheriatit bie n kundrshtim me znien miq t qafirve. Nuk mund t bashkohen n zemr
imani dhe miqsimi i tyre. Njsoj si ky ajet sht edhe fjala e Allahut: (Mos i merrni ifutt
dhe t krishtert pr miq, sepse ata jan miq t njri-tjetrit. Kushdo prej jush q i merr ata
pr miq ai sht prej tyre) El maide, 51. Allahu na tregon n ajetin e mparshm se
miqsuesi i tyre nuk sht besimtar. Ndrsa n kt ajet na tregon se ai sht prej tyre, sepse
Kurani vrteton njri-tjetrin.
Allahu thot: Besimtart t mos i marrin qafirt pr miq prve besimtarve! E
ruajtur Ali Imran, 28.
Sheukani n tefsirin e tij thot: Fjala nuk sht te Allahu asgj pra i distancuar
prej dashuris dhe miqsis s Allahut, madje i distancuar prej Allahut n do gj.
Miqsia dhe dashuria e Allahut mohohen totalisht vetm pr qafirt mizor. Allahu
thot: E prse t mos i dnoj Allahu kur ata pengojn prej mesxhidul-haram (qabes)
dhe ata nuk jan miqt e tij sepse miqt e tij jan vetm t devotshmit El enfal, 34.
Dhe thot: Ata q kan br kufr jan miq t njri-tjetrit. Nse nuk veproni
42

kshtu ka pr t ndodhur fitne (sprov) dhe rregullim i madh n tok El enfal, 73.
Begeviu n tefsirin e ktij ajeti thot: Fitna sht fuqizimi i kufrit dhe rregullimi i
madh sht dobsimi i islamit.
Kurtubiu thot n tefsirin e tij: rregullimi i madh sht dominimi i kufrit.
Dhe thot: Ata q melekt ua kan marr shpirtrat si zullumqar dhe u thon:
Ku ishit? Than: Ishim t shtypur n tok. U than: A nuk ishte toka e Allahut e gjer
q t bnit hixhret? Strehimi i tyre do t jet xhehenemi dhe ai sht prfundimi m i
keq En nisa, 97.
Dhe thot: Ata q melekt ua kan marr shpirtrat zullumqar dorzohen dhe
thon: Nuk kemi vepruar ndonj gj t keqe. Prkundrazi Allahu e di mir far keni
punuar prandaj hyni nga dyert e xhehenemit, t prjetshm jeni n t dhe ajo sht
streha m e keqe pr mndjemdhenjt En nahl, 29.
Ikreme thot: Ky ajet ka zbritur n Medine pr nj grup njerzish q u bn
musliman n Mek, dhe nuk bn hixhret dhe kurejsht i morrn me zorr n Bedr dhe u
vran n t.
N sahihun e Buhariut transmetohet prej Ibn Abasit se disa musliman u rreshtuan
n rradht e mushrikve kundr t drguarit t Allahut sa pr numr. Disa prej tyre u
goditn me shigjeta dhe vdiqn. Athere Allahu zbriti: Ata q melekt ua morrn
shpirtrat si zullumqar.
Kto ajete, si i kan komentuar dijetart e tefsirit, dshmojn se ata q melekt ua
kan marr shpirtrat si zullumqar, ata kan vdekur n kufr dhe n shirk pr shkak t
ndihms s mushrikve kundr muslimanve. Nj tjetr argument q e fuqizon kt mendim
sht se xhaxhai i profetit, Abasi, u kap rob n betejn e Bedrit me disa mushrik t tjer. Me
t u veprua njsoj si me mushrikt e tjer, pr shkak t ndihmimit t mushrikve kundr
profetit . Megjithse ai dshmonte q ishte musliman, mirpo prej tij u krkua q t
shpagonte pr t liruar veten, njsoj si t gjith robrit e tjer.
Justifikimi se ai kishte dal n luft kundr muslimanve i imponuar nuk ju pranua,
sepse ai kishte mundsi dhe fuqi t bnte hixhret dhe t largohej prej sundimit t qafirve
prpara se t imponohej.
Gjithashtu Halid ibn Velidi kur arriti n krye t 200 kalorsve n El Ard n
krahinn e Jemames kur ata bn ridde, u tha: Kdo q t kapni prej njerzve merreni! Ata
arritn t kapnin Mexhaan sbashku me 23 veta prej fisit t tij. Kur arriti te Halidi i tha:
O Halid! Ti e di shum mir q un kur kam vajtur te profeti , athere kur ishte gjall, i kam
dhn besn pr islam. Un sot e ksaj dite e ruaj besn e dikurshme. Nse nj gnjeshtar
(Musejleme) ka dalur prej nesh athere Allahu thot: Asnj gjynah nuk rndon mbi
43

tjetrin.
I tha: O Mexhaah! E braktise sot at q e prkrahe mot. Plqimi dhe heshtja jote
prpara ktij gnjeshtari, ndrkoh q ti je prijsi i Jemames, aq m shum q u informove
pr marshimin e ushtris sime, ishte pohim dhe plqim pr at q pretendonte?! Ah sikur t
gjeje justifikim dhe ta kundrshtoje ashtu si e kundrshtuan t tjert. Ashtu si foli dhe
kundrshtoi Thumame dhe Elishkiri. E nse thua: Pata frik pr fisin, athere prse nuk
erdhe te un ose t m drgoje nj t drguar?!
I tha: O bir i Mugiras! Ma bj hallall t gjith kt. I tha: Ta kam falur gjakun por n
zemr akoma kam dyshim pr moskundrshtimin tnd.1
Shejh Muhamed ibn Abdul Vehabi ka prmendur n shum libra t tij se prkrahja e
qafirve kundr muslimanve konsiderohet prej prishsve t islamit.2
Nipi i tij shejh Sulejman ibn Abdullahi shkon deri aty sa thot: Kush i mbron qafirt
pr patriotizm dhe u krkon muslimanve q ti ln rehat ata, ai sht prej miqve m t
mdhenj t qafirve dhe prej murtedve munafik.
Mjafton pr kt ajo q transmeton Ahmedi, Tirmidhiu _e ka konsideruar hasen_ Ibn
Ebi Hatim, Taberani dhe Hakimi _e ka saktsuar_ prej Ibn Mesudit thot: N betejn e
Bedrit solln robrit e lufts dhe n mesin e tyre ishte Abasi. I drguari i Allahut tha: far
mendoni pr ta? Ebu Bekri tha: Ata jan fisi yt dhe t afrmit e tu. Ndrsa n hadithin e
Enesit _transmetimi i Ahmedit_ tha: Mendojm q duhet ti falsh dhe t mjaftohesh me
shpagim.
Ndrsa Umeri tha: O i drguar i Allahut! Ata t prgnjeshtruan, t dbuan dhe t
luftuan, prandaj pritua kokat.
Pastaj profeti hyri brenda (n tend) pa folur, pastaj doli dhe tha: Ju jeni robr.
Askush t mos lviz prvese me shpagim ose ti pritet koka. M pas Allahu zbriti:
Nuk i takon profetit t mbaj robr derisa t fuqizohet n tok El enfal 67.
Nse u krkon muslimanve t mos i luftojn qafirt, me qllim afrimin e tyre q t
pranojn islamin, ose kan hyr n t ose i kan premtuar q do ta pranojn at edhe nse
interesi sht i pakt n mosluftimin e tyre athere kjo lejohet.
Mirpo nse ka pr qllim q muslimant t mos u qasen atyre as me luft, as me
hakmarrje, as me ashprsi, athere ai sht prej prkrahsve t tyre m t mdhenj dhe ai
sht mik i tyre edhe nse sht larg prej tyre.
1
Mexhmuatul teuhid, 299. Shiko se si Halid ibn velidi e konsideroi Mexhaan se ishte knaqur dhe kishte
pranuar thirrjen e Musejleme gnjeshtarit vetm pr shkak t qndrimit t Mexhaas nn sundimin e
Musejlemes pa asnj justifikim dhe asnj lajmrim, duke ditur q Mexhaah nuk pati thn asnj fjal q
dshmote se ai e prkrahte dhe e pranonte thirrjen e Musejleme gnjeshtarit.
2
Er resail esh-shehsije, 213.
44

Ktu lind nj pyetje: Ky miqsim, a konsiderohet nifak apo kufr? Nse miqsimin e
shoqron bashkjetesa me ta, n shtetin e tyre dhe dalja n luft bashk me ta athere gjykohet
pr kt person me kufr1 si thot Allahu : Kushdo q i miqson ata prej jush ai sht
prej tyre.2
Shejh Abdulatif ibn Abdurrahman Ali Shejh n Er risaletul mufidah fq: 64, thot:
Gjynahu m i madh, m i humbur dhe q e kundrshton m shum islamin sht
ndihmimi dhe prkrahja e armiqve t Allahut dhe prpjekja pr ta prhapur fen, shirkun,
mohimin dhe gjynahet e tyre t mdhaja. Gjithashtu edhe hapja e zemrs ndaj tyre, bindja e
tyre, lavdrimi i tyre dhe lavdrimi i atyre q i nnshtrohen dhe ingranohen me ta. Po kshtu
edhe lnia e xhihadit kundr tyre, paqsimi me ta dhe vllazrimi dhe bindja ndaj tyre.
Miqsimi i vogl:Ky lloj miqsimi nuk e nxjerr njeriun prej islamit. Ai nuk arrin n gradn e ndihms si
miqsimi i madh dhe ndodh athere kur njeriu anon me nj lloj dashurie dhe ndikimi nga
qafirt dhe munafikt, pr ndonj interes material, ose pr shkak t lidhjes farefisnore, ose pr
shkaqe t tjera si kto.
Transmetohet n dy sahihet, n historin e shpifjes ndaj Aishes, se i drguari i Allahut
tha: Kush m del pr krah kundr nj njeriu q m ka cnuar gruan _ka pr qllim
Abdullah ibn Ubejin kokn e munafikve_. Pasha Allahun nuk di pr gruan time asgj t
keqe. Ata marrin npr goj nj burr pr t cilin kam dgjuar vetm mir. Athere Sad ibn
Muadhi u ngrit dhe tha: Un t dal pr krah. Nse sht prej vllezrve tan nga Eusi
kam pr tia prer kokn. E nse sht prej vllezrve tan prej Hazrexhit athere na jep
urdhr dhe kemi pr ta zbatuar urdhrin tnd.
N kt ast fanatizmi e mbrtheu Sad ibn Ubaden . Aishja thot: Ka qn njeri i
devotshm por e mbrtheu fanatizmi sepse Ibn Ubeji ishte i pari i fisit t tij.
Athere Sadi tha: Pasha Allahun gnjen. As ke pr ta vrar dhe as q e vret dot.
Usejd ibn Hudejri u ngrit dhe ju drejtua: Pasha Allahun gnjen! Ti je munafik
dhe debaton pr t prkrahur munafikt.
Gjakrat e t dy fiseve u nxehn derisa i drguari i Allahut i qetsoi.
Megjithse Sad ibn Ubaden e kapi fantizmi dhe u przie n debat pro munafikve,
mirpo ai as nuk bri kufr dhe as nuk ishte i miqsuar me ta me miqsi t madhe q t nxjerr
1
Sepse miqsimi bhet haptas, ndrsa miqsimi prej nifakut ndodh athere kur njeriu sht nn sundimin
islam e megjithat ai i miqson dhe i ndihmon ata fshehtas, q t mos diktohet dhe mos ti zbulohet nifaku i tij.
Kjo te Allahu konsiderohet kufr dhe gjykohet me kufr edhe prej muslimanve nse ai zbulohet.
2
Mexhmuatul tehuhid, risaletu Euthak ural islam.
45

prej islamit.
Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua thot: Mund t ndodh q dikush ti doj ata
pr shkak t lidhjes s gjakut. Kjo sht gjynah q e pakson imanin, mirpo nuk arrin
gradn e kufrit. P.sh si ndodhi me Hatib ibn Ebi Beltean1 kur u drgoi mushrikve disa
lajme rreth profetit dhe Allahu zbriti: O besimtar! Mos e zini armikun tim dhe armikun
tuaj pr mik dhe tu shprehni atyre dashuri El mumtahineh, 1.
1
Veprimi i Hatib ibn Ebi Beltas konsiderohet miqsim i madh q t nxjerr prej islamit, sepse ai i ndihmoi
armiqt e islamit kundra profetit dhe muslimanve si prmendet n rivajetin e Taberiut prej transmetimit t
Harith Ibn Aliut pr kt histori se profeti tha: A nuk ka marr pjes n Bedr?! Umeri i tha: Po! Porse ai t
ka prer n bes dhe i ka ndihmuar armiqt e tu kundra teje. Profeti nuk e kundrshtoi Umerin pr fjaln
se Hatibi i ka ndihmuar mushrikt por n t njjtn koh nuk e aprovoi Umerin se ai ka br kufr dhe nifak
(t madh) sepse megjithse Hatibi veproi veprn e kufrit mirpo nuk u b qafir pr shkaqet e mposhtme:
S pari: Hatib ibn Ebi Belta veproi kshtu pr shkak t keqinterpretimit, duke kujtuar se kjo nuk i dmton
muslimant, si duket qart prej fjals s tij drejtuar profetit : Nuk veprova kufr dhe as bra ridde dhe as u
knaqa me kufrin pas islamit. Athere i drguari i Allahut tha: T vrtetn ju ka thn. Keqinterpretimi
sht penges pr shpalljen qafir t nj personi konkret.
S dyti: Hatibi u tregua i sinqert me profetin dhe nuk e mohoi veprimin e tij. Ky sht argument se kishte
nijet t mir dhe ishte i pastr prej nifakut, sepse prej shenjave t munafikut sht se kur flet gnjen. Kjo ishte
prej shkaqeve q profeti ia fali kt shkarje. Ndrkoh pr gruan q prcillte letrn e cila e mohoi t fshinte
ndonj letr pr mushrikt ,profeti urdhroi q t vritej ditn e lirimit t Meks, pa ju krkuar pendim sepse i
drejti i sinqert nuk sht njsoj si mohuesi prgnjeshtrues.
S treti: Hatibi kishte t mira t mdha. M e madhje prej tyre ishte pjesmarrja n Bedr dhe dalja n luft
me profetin , si thuhet n hadith: Ai ka marr pjes n Bedr dhe ku e di ti se Allahu i ka vshtruar
pjesmarrsit e Bedrit dhe u ka thn: Veproni far t doni sepse ua kam falur dhe thot: Askush prej
atyre q kan prezantuar n Bedr dhe Hudejbije nuk do t futen n zjarr . Hatibi ka marr pjes n Bedr
si transmetohet n hadithin q e transmeton imam Muslimi se nj skllav i Hatibit vajti te i drguari i Allahut
pr tu ankuar pr Hatibin dhe i tha: O i drguar i Allahut! Hatibi vrtet ka pr t hyr n zjarr! I drguari i
Allahut i tha: Gnjen! Ai nuk ka pr t hyr n zjarr sepse ka prezantuar n Bedr dhe Hudejbije.
Kjo vepr kaq e mir nuk mund t arrihet prej askujt sepse askush nuk mund t prezantoj n nj betej si
Bedri. Fjalt q profeti i tha pr Hatibin nuk mund t thuhen pr at q vepron si Hatibi , prshkak se ai
nuk i ka mirsit e Hatibit dhe as nuk jeton n rrethanat dhe kushtet q ka jetuar Hatibi .
S katrti: Fjala e profetit pr Hatibin: Ai ju ka thn t vrtetn, sht prej profecis s tij, sepse ai flet
me shpallje. Askush tjetr nuk mund gjykoj pr zemrat dhe sinqeritetin e njerzve, sidomos nse pamja e
jashtme bie n kundrshtim me brendsin. Prandaj Umeri gjykoi mbi Hatibin n pamje t jashtme, sepse
atij nuk i lejohet t gjykoj me di tjetr dhe tha: Lejom tia pres qafn ktij munafiku ndrsa n rivajetin e
Taberiut thuhet: Mirpo ai t preu n bes dhe ndihmoi armiqt e tu kundr teje, Kjo sht pamja e jashtme
me t ciln gjykoi Umeri , ndrsa ajo q sht n zemra _t ciln e di vetm Allahu dhe ai t cilit Allahu ia
tregon nprmjet shpalljes_ dshmon pr t kundrtn.
S pesti: Nuk pati ndodhur m par ndonj histori spiunazhi prej Hatibit, n dallim me spiunt profesionista
dhe t punsuar. Ky fakt ndikon n dhnien e gjykimit pr persona dhe raste t veanta.
T gjitha kto shkaqe pengojn pr shpalljen e Hatibit si qafir, megjithse ai pati vepruar nj vepr kufri. Ktu e
kuptojm gabimin e atij q e krahason spiunin me rastin e Hatibit dhe se vepra e Hatibit (spiunimi) sht kufr
i vogl dhe miqsim i vogl.
Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Aprovimi i mushrikve ndahet n tre lloje. Rasti i par sht kur i aprovon
n pamje t jashtme, por jo me zemr dhe pa hyr nn pushtetin e tyre, por pr shkak t ndonj pozite, ose
ndonj interesi material, ose pr shkak t friks pr fmijt apo pr humbjen e pasuris. N kt rast ai
konsiderohet murted dhe nuk i bn dobi urrejtja q ka pr ta n zemr dhe ky person hyn te fjala e Allahut:
sepse ata preferuan jetn e ksaj bote m shum se ahireti dhe Allahu nuk e udhzon popullin qafir.
(Mexhmuatul teuhid, 296).
46

Si ndodhi edhe me Sad ibn Ubaden kur mbrojti Ibn Ubejin n ngjarjen e shpifjes
ndaj Aishes kur i tha Sad ibn Muadhit: Pasha Allahun gnjen! As ke pr ta vrar dhe as q
e vret dot. Aishja thot: Ka qn njeri i devotshm por e mbrtheu fanatizmi.
Edhe fjala e Usejd ibn Hudejrit drejtuar Sad ibn Ubades : Gnjeshtar! Pasha
Allahun kemi pr ta vrar! Ti je munafik dhe debaton pr munafikt, hyn n kt shtje.
Edhe akuzimi i disa sahabve pr Malik ibn Dahshemin se sht munafik, megjithse
ata e than kt prshkak se e pan t shoqrohej me disa munafik.
Ky lloj miqsimi nuk sht kufr, mirpo nse zgjerohet dhe kalon n ndihmim,
prkrahje dhe aleanc me qafirt dhe munafikt duke vn n rrezik muslimant dhe sigurin
e tyre, ai shndrrohet n miqsi t madhe e cila e nxjerr njeriun prej islamit. Prandaj duhet
br kujdes sepse gjynahet e vogla t ojn te t mdhajat dhe miqsimi i vogl pr shkak t
shkujdesjes t shtyn te i madhi.
47
Imani
N aspektin gjuhsor nnkupton vrtetim. Ndrsa n sheriat ai sht: Besim, fjal dhe
vepr, shtohet me bindje dhe vepra t mira dhe paksohet me gjynahe dhe vepra t kqija.
Disa vepra konsiderohen kusht pr saktsimin e imanit. Ndrsa disa t tjera
konsiderohen plotsuese t imanit. Shtimi dhe paksimi i tij lidhet pikrisht me kt lloj t
dyt t veprave.
Pr kt dshmon Kurani, suneti dhe fjalt e selefit dhe dijetarve t devotshm. M
posht po paraqesim argumentet prkatse:1- Besimi me zemr sht pjes prej imanit.
T gjith dijetart jan pajtuar unanimisht se kush nuk e beson imanin me zemr ai
sht qafir dhe jasht miletit islam edhe nse n pamje t jashtme vepron dhe flet si
musliman.
Allahu thot: Nse t vin munafikt dhe t thon: Dshmojm se ti je i
drguar i Allahut! Por Allahu dshmon se munafikt jan gnjeshtar. I bn betimet e
tyre sa pr tu mbrojtur dhe penguan prej rrugs s Allahut. Vrtet ata vepronin shum
keq. Kjo sepse ata besuan dhe pastaj bn kufr dhe zemrat e tyre u vulosn prandaj
ata nuk kuptojn. El munafikun, 1-3. Ata ishin qafir prshkak se u shtirn me fjal imani
pr dika q nuk e besonin me zemra. Nuk i than ato fjal imani se i besonin, por me nifak
dhe pr tu mbrojtur prej dnimit t riddes dhe kufrit.
Allahu thot: Munafikt jan n thellsit m t ulta t zjarrit dhe nuk ka pr
ata asnj mbrojts En nisa, 145.
Dhe thot: Allahu u ka premtuar munafikve dhe munafikeve dhe
pabesimtarve zjarrin e xhehenemit, t prjetshm jan n t. At meritojn dhe Allahu
i ka mallkuar dhe ata do t ken dnim t prhershm Et teube, 68.
Nifaku sht fshehja n zemr e kufrit dhe mohimit dhe shfaqja e islamit n vepra,
prej friks s dnimit dhe paragjykimit t njerzve ndaj tij.
Me kt mashtrim, ata mashtrojn vetm vetet e tyre, si thot Allahu : Prpiqen
ti mashtrojn Allahun dhe besimtart por ata mashtrojn vetm vetet e tyre El bekare,
9.
Kurtubiu n tefsirin e tij thot: Mashtrimi i tyre sht shfaqja e veprave t imanit dhe
fshehja e kufrit sa pr t siguruar vetet dhe pasurit e tyre duke kujtuar se me kt kan
48

shptuar dhe u ka ecur mashtrimi.
Imam Muslimi transmeton n sahihun e tij se i drguari i Allahut ka thn: Veprat
jan vetm sipas nijeteve dhe dokujt i takon ajo q ka br nijet. Ky hadith dshmon se
pranimi i veprave, prfshi edhe imanin, varet nga nijeti n zemr, i cili nxit pr kryerjen e
veprave.
I drguari i Allahut ka thn: Kushdo q dshmon se nuk ka t adhuruar me t
drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguar i Allahut, me vrtetim prej zemrs
s tij, Allahu ka pr tia br harram zjarrin E transmeton Buhariu.
N nj transmetim tjetr te Buhariu thuhet: Prgzojuni dhe prgzoni njerzit pas
jush se kushdo q dshmon se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut me vrtetim
ai ka pr t hyr n xhenet.
Kto hadithe dshmojn se kush dshmon se nuk ka t adhuruar me t drejt prve
Allahut , por nuk e thot me besim, vrtetim dhe sinqeritet prej zemrs, ai nuk ka pr t
hyr n xhenet dhe as nuk do t jet prej banorve t tij, por do t jet prej banorve t zjarrit.
Argumentet pr konsiderimin e besimit me zemr pjes t imanit dhe se imani nuk
sht i sakt pa besim n zemr, jan t shumt dhe nuk mund t prmenden t gjitha ktu.
Kto argumente dshmojn kundr medhhebit t murxhive kerami, t cilt mendojn
se imani sht vetm me fjal. Rrjedhoj e ksaj fjale sht se munfikt jan besimtar dhe do
t hyjn n xhenet n ditn e gjykimit.
Kt medhheb t humbur edhe nse n kohn ton askush nuk e prkrah, mirpo bazat
e tij po i zbatojn shum njerz pa e kuptuar. Argument pr kt sht se kur flet para tyre pr
kufrin e komunistave dhe laikve, t cilt besojn n kufr dhe n t kot, menjher t thon:
Ku e di ti q jan qafir, sepse ata thon: La ilahe il-lallah.
2- Fjalt jan pjes e imanit.
Me konceptin "fjal" kemi pr qllim vrtetimin me gjuh t dy dshmive t teuhidit:
Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguar i
Allahut.
Prej argumenteve se shprehja e dshmive sht kusht prej kushteve t imanit sht
fjala e profetit drejtuar Ebu Talibit 1: O xhaxhai im! Thuaj: Nuk ka t adhuruar me t
drejt prve Allahut q t dshmoj pro teje n ditn e gjykimit. Tha: Sikur t mos m
paragjykonin kurejsht dhe t thoshin se m ka shtyr frika kisha pr t t gzuar me kt
fjal. Ai refuzoi t thoshte La ilahe il-lallah dhe Allahu zbriti pr t: Ti nuk udhzon at
1
E transmetojn Muslimi dhe t tjer.
49

q dshiron por Allahu udhzon at q dshiron dhe fjaln e tij: Nuk i takon profetit dhe
besimtarve t krkojn falje pr mushrikt edhe nse jan t afrm t tyre pasi u sht
sqaruar se ata jan prej banorve t zjarrit.
Ebu Talibi refuzoi t shqiptonte dshmin e teuhidit, jo sepse e prgnjeshtronte
profetin dhe besonte se thirrja e tij ishte e kot, prkundrazi ai u druajt prej paragjykimeve
t kurejshve se e pranoi shehadetin prej friks s vdekjes, prandaj refuzoi ta shprehte dhe vdiq
si qafir.
I drguari i Allahut ka thn: Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t
dshmojn se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i
drguar i Allahut dhe derisa ta falin namazin e ta japin zekatin. Nse e veprojn kt kan
siguruar prej meje gjakun dhe pasurit e tyre, prve me t drejtn e islamit dhe llogaria e
tyre i takon Allahut.1
Neveviu n shpjegimin e sahihut t Muslimit (1/212) thot: Ky hadith sht
argument se pohimi i dy dshmive me besim n to dhe besim n t gjith at me t ciln sht
drguar profeti sht kusht i imanit.
Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua (7/609) thot: Nse nuk i shqipton dy dshmit
kur ka mundsi ti shqiptoj, ai konsiderohet qafir me pajtimin e t gjith muslimanve. Ai
sht qafir n pamje t jashtme dhe t brendshme, me pajtimin e selefit, imamve dhe t gjith
dijetarve t umetit
3- Veprat jan pjes e imanit.
Argumente t shumt dshmojn se puna sht pjes e imanit, Allahu thot: Nuk
i takon Allahut q tua humbas imanin tuaj El bekare, 143. Ktu me fjaln "iman"
nnkuptohet namazi.
Kurtubiu thot: Nuk i takon Allahut q tua humbas imanin tuaj namazin tuaj.
Allahu e quajti namazin iman prshkak se ai prbhet prej nijetit, fjalve dhe veprave. Imam
Maliku thot: Sa her e dgjoj kt ajet m kujtohet fjala e murxhive se namazi nuk sht prej
imanit.2
N hadithin e Ebu Hurejrs se i drguari i Allahut sht pyetur: Cila vepr sht
m e mir? Tha: Imani n Allahun dhe t drguarin e tij. E transmeton Buhariu. Pra i
drguari i Allahut e quajti imanin vepr madje e konsideroi prej veprave m t mira.
Dhe thot: Imani sht shtatdhjet e ca deg. M e mira prej tyre sht fjala La
ilahe il-lallah dhe m e ulta e tyre sht largimi i pengess prej rrugs. Edhe turpi sht
1
2

Tefsiri i Kurtubiut, 2/157.
50

deg prej imanit. E transmeton Muslimi. I drguari i Allahut e konsideroi largimin e
pengess dhe turpin prej imanit.
I drguari i Allahut i tha delegacionit t fisit Abdukajs: Ju urdhroj pr iman n
Allah. A e dini se far sht imani n Allah nj t vetm? I than: Allahu dhe i drguari i
tij jan m t ditur. Tha: Dshmia se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe
se Muhamedi sht i drguari i Allahut, falja e namazit, dhnia e zekatit, agjrimi i
ramazanit dhe t paguani nj t pestn prej plaks s lufts.1 I drguari i Allahut e
shpjegoi imanin me veprat e gjymtyrve.
Dhe thot: Nuk sht besimtar (mumin) ai q komshiu i tij nuk sht sigurt prej
sherrit t tij.2
Dhe thot: Vallahi nuk beson, vallahi nuk beson, vallahi nuk beson ai prej sherrit
t t cilit nuk sht i sigurt as komshiu i tij.3
Dhe thot: Kur zinaqari bn zina nuk sht besimtar (mumin) dhe athere kur
vjedh nuk sht besimtar dhe athere kur pi ver nuk sht besimtar.4
Ibn Rexhepi thot: Sikur t mos konsiderohej braktisja e ktyre gjynaheve t mdha
prej botkuptimit t imanit, nuk kishte pr tu mohuar emrtimi me iman i vepruesit t ktyre
veprave, sepse emrtimi i dikaje mohohet vetm athere kur bie dika prej esencs dhe
kushteve t tij.5
Bazuar n kto argumente, dijetart dhe selefi i ktij umetit kan thn se: Imani sht
besim me zemr, fjal dhe vepr. N vijim po paraqesim disa fjal t tyre.
Imam Buhariu thot n sahihun e tij: Imani sht fjal dhe vepr, shtohet dhe
paksohet.
Umer ibn Abdulazizi u shkroi muslimanve n vise t ndryshme: Imani ka farze,
dispozita, kufinj dhe sunete. Kush i plotson ato e ka plotsuar imanin dhe kush nuk i
plotson ato nuk e ka plotsuar imanin. Nse jetoj gjat kam pr tua sqaruar ato q ti
veproni, e nse vdes athere kurr nuk i jam prkushtuar jets me ju.
Ibn Rexhepi thot: Seleft e kan kundrshtuar ashpr mendimin e atij q nuk i
konsideron veprat prej imanit. Prej atyre q e kan kundrshtuar kt mendim jan: Said ibn
Xhubejri, Mejmun ibn Mehrani, Katade, Ejub Sihtijani, Ibrahim Nehaiu, Zuhriu, Jahja ibn
Kethiri e shum t tjer.
1
2
3
4
5

Xhamiul ulum uel hikem, 1/105.
51

Sufjan Theuriu ka thn: Ky sht nj mendim i shpikur. Njerzit i kemi arritur n nj
mendim tjetr. Euzaiu ka thn: Seleft q kan qn para nesh nuk bnin dallim mes imanit
dhe puns. 1
Imam Shafiu n librin e tij El umm thot: Ka pasur ixhma t sahabve dhe
tabinve dhe prej dijetarve q i kemi arritur se ata thon: Imani sht fjal, vepr dhe nijet.
Asnjra prej tyre nuk vlen nse bien t tjerat.
Ibn Tejmije n Mexhmuul Fetaua, (7/144) thot: Ebu Kasim Ensariu shejhu i
Shehrestanit n Sherhul irshad t Ebu Mealit, pasi prmend mendimin e medhhebit t tyre
thot: Pasuesit e hadithi mendojn se imani i prfshin t gjitha veprat e mira farze apo
sunete qofshin. Ata e prkufizuan imanin si veprim i asaj q Allahu e ka urdhruar, qoft ajo
farz apo sunet dhe braktisje e asaj q Allahu e ka ndaluar, haram qoft apo e paplqyeshme.
Thot: Ky sht mendimi i Malik ibn Enesit imamit t darul hixhra dhe mendimi i
shumics s imamve t selefit, Allahu qoft i knaqur prej tyre.
Ibn Rexhepi thot: Shumica e dijetarve thon: Imani sht fjal dhe vepr. Kjo
sht ixhmaja e selefit dhe dijetarve t hadithit. Imam Shafiiu e ka prmendur ixhman e
sahabve dhe tabiinve rreth ksaj. Ixhman e ka prmendur edhe Ebu Theuri. Euzaiu ka
thn: Seleft q kan qn para nesh nuk bnin dallim mes imanit dhe puns.
Kt mendim e kan transmetur shum dijetar t hershm prej ehli suneh uel
xhemaah. Prej dijetarve t ehli sunetit q e kan prmendur kt sht edhe Fudejl ibn Ijadi
dhe Ueki ibn Xherahu.
Prej atyre q transmetohet se imani sht fjal dhe vepr jan edhe: Haseni, Said ibn
Xhubejri, Umer ibn Abdulazizi, Ataja, Tausi, Muxhahidi, Shabiu, Nehaiu, Zuhriu. Ky sht
mendimi i Theuriut, Euzaiut, Ibn Mubarekut, Malikut, Shafiiut, Ahmedit, Ishakut, Ebu
Ubejdit, Ebu Theurit etj.2
A jan veprat kusht pr saktsimin e imanit apo plotsuese t tij?
Dikush mund t pyes: Meq veprat qnkan iman ose prej imanit, athere nse ato
bien, bie edhe imani.
Themi: Argumentet prej Kuranit dhe sunetit dhe fjalt e dijetarve t hershm
dshmojn se disa vepra jan kusht pr saktsimin e imanit, kshtuq imani bie trsisht me
rnien e tyre. Ndrsa disa vepra t tjera jan plotsuese t imanit dhe imani nuk bie trsisht
me moskryerjen e tyre, por paksohet dhe nuk sht i plot.
Veprat q jan kusht pr teuhidin dhe veprat q duhet t braktisen q t saktsohet
1
2
Xhamiul ulum uel hikem, 1/144

Fethul Bari sherh sahihul Buhari, 1/5.
52

teuhidi, kto lloj veprash jan kusht pr saktsimin e imanit; sepse njeriu kosiderohet
musliman vetm nse i vepron kto vepra me t cilat sht urdhruar dhe u shmanget atyre
veprave prej t cilave sht ndaluar.
Prej veprave q e prishin teuhidin dhe e rrzojn trsisht imanin jan adhurimi i
dikujt tjetr prve Allahut, rnia n sexhde pr ndonj idhull apo varr, shqiptimi i kufrit pa
imponim ose justifikim, tallja me fen dhe emrat e Allahut, ulja me ata q tallen me fen e
Allahut, pjesmarrja bisedn e tyre pa imponim dhe pa kundrshtim, sharja e Allahut dhe e t
drguarit, kthimi pr gjykim te taguti, gjykimi me ligjet t tjera prve ligjeve t Allahut,
hartimi i ligjeve dhe legjislacioneve q u prngjajn ligjeve t Allahut, mbrojtja dhe
imponimi i ligjeve t kufrit dhe shirkut mbi njerzit, miqsimi dhe ndihmimi i qafirve
kundr muslimanve, ai q nuk ka vepruar asnj vepr si bindje ndaj Allahut, magjia, lnia e
namazit. T gjitha kto vepra e rrzojn imanin trsisht edhe nse me goj pretendon se ai
nuk i konsideron hallall kto vepra. N ann tjetr braktisja e ktyre veprave konsiderohet
kusht prej kushteve t saktsimit t imanit.
Allahu thot: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij prve atij q
imponohet dhe zemra e tij sht qetsuar me iman, por ai q ja hap gjoksin kufrit. Mbi
ta ka rn zemrimi i Allahut dhe ata kan dnim t madh En nahl 106.
Dhe thot: E nse i pyet ata do t thon: Ne po bisedonim dhe po bnim shaka.
Thuaju: A me Allahun, me ajetet dhe t drguarin e tij po talleshit?! Mos u justifikoni!
Ju keni br kufr pas imanit tuaj Et teube, 66.
Dhe thot: Betohen n Allah se nuk than asgj, por ata than fjaln e kufrit dhe
bn kufr pas imanit t tyre Et teube, 74.
Ibn Tejmije thot: Kush e shan Allahun dhe t drguarin pa imponim, madje
kush e flet kufrin pa imponim dhe tallet me Allahun , me ajetet e tij dhe me t drguarin e
tij , ai sht qafir n pamje t jashtme dhe n brendsi. Kush thot q ai sht qafir n
pamje t jashtme por n brendsin e tij mund t jet besimtar, ai ka thn nj fjal q nuk
diskutohet se sht e gabuar fetarisht.1
Dhe thot: Abdullahi thot: Babai im (Ahmed ibn Hanbeli) sht pyetur pr at q
thot: O bir i ksaj dhe asaj, ti dhe kush t ka krijuar ty. Babai m tha: Ai sht murted i
dalur prej islamit. I thash: A i pritet koka? Tha: Po! I pritet koka.2
Prej argumenteve se dikush mund t shpallet qafir pr shkak t veprave sht edhe
fjala e Allahut : Ju ka shpallur n libr q nse dgjoni t bhet kufr dhe t tallen me
ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta derisa t ndryshojn bised sepse athere jeni
njsoj si ata En nisa, 140.
1
2
Mexhmuul fetaua, 7/557.

53

Dhe fjala e tij: O besimtar! Mos i merrni ifutt dhe t krishtert pr miq sepse
ata jan miq t njri-tjetrit dhe kushdo prej jush q i miqson ata ai sht prej tyre El
maide, 51.
Dhe thot: A nuk i shikon ata q pretendojn se kan besuar at q t sht
zbritur ty dhe at q sht zbritur para teje, dshirojn t gjykohen te taguti ndrkoh
q jan urdhruar t bjn kufr me t, mirpo shejtani dshiron ti humbas me
humbje t largt En nisa, 60.
Dhe thot: e kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan qafirt
El maide, 44.
Dhe thot: Jo pasha zotin tnd ata nuk besojn derisa t t bjn ty gjykats pr
at q ka ndodhur mes tyre dhe pastaj t mos gjejn n vetet e tyre asnj siklet prej
gjykimit tnd dhe ta pranojn me nnshtrimEn nisa 65.
Ibn Kajimi thot: Allahu u betua me veten e tij duke e prforcuar betimin me
pjeszn mohore jo, se ata njerz nuk besojn derisa ta bjn profetin gjykues n do
kundrshtim mes tyre, n bazat dhe degt e fes, n dispozitat fetare, n dispozitat e
ringjalljes, n cilsit e Allahut dhe n do gj tjetr. Madje nuk mjafton vetm kthimi pr
gjykim te profeti pr vrtetimin e imanit, por duhet t mos ndiejn asnj siklet dhe dyshim,
por ta hapin gjoksin pr gjykimin e tij dhe ta pranojn menjher. E pas gjith ksaj nuk
cilsohen me iman, derisa t knaqen, t dorzohen dhe t mos kundrshtojn gjykimin e
tij.1
Edhe lnsi i namazit konsiderohet qafir dhe mushrik. Transmetohet prej profetit se
gjja e fundit q bie prej fes sht namazi, prandaj imani konsiderohet i sakt vetm me
faljen e namazit. 2
Abdullah ibn Shakiku ka thn: Sahabt e profetit nuk e shikonin lnien e ndonj
vepre kufr prve namazit.3
Nuk mund t pretendohet se ktu kihet pr qllim kufri i vogl ose kufri n vepra dhe
jo kufri i madh sepse kjo sht larg kuptimit t ksaj fjale. Nse do t ishte kshtu, athere
lnia e namazit do t ishte e barabart me lnien e shum veprave t mira t cilat
konsiderohen kufr i vogl dhe nuk do kishte dallim mes tyre dhe namazit, duke ditur q
namazi, me argumente t qarta prej Kuranit dhe sunetit, konsiderohet shtylla m e madhe e
islamit pas shehadetit.
Fjala e Abdullah ibn Shakikut dshmon qart se sahabt kan pasur pr qllim kufrin
e madh dhe jo t voglin, me argument se sahabt kan pas konsideruar pr kufr t vogl
1
2
3
Et bjan li hamele l kuran, fq: 270.

Shiko argumentet rreth ksaj n librin ton Gjykimi pr lnsin e namazit.
Sahihut tergib uet terhib, 564.
54

lnien e shum veprave. Prej ksaj kuptojm se ata nuk kan pas ixhma se lnia e dikaje
sht kufr prve namazit dhe se me kufr ktu kan pasur pr qllim kufrin e madh dhe t
qart.
Hambeli thot: Na ka treguar Humejdi thot: M sht prcjellur se disa njerz thon:
Kush e pohon namazin, zekatin, agjrimin dhe haxhin, porse nuk vepron asgj prej tyre derisa
t vdes dhe falet me kurriz nga kibla derisa t vdes, ai sht besimtar prvese nse i
mohon (kto adhurime), pasi ta dij q mohimi i tyre ia rrzon imanin, sepse ai i pohon kto
farze dhe e pohon q duhet drejtuar nga kibla.1
I thash: Ky sht kufr i pastr dhe n kundrshtim me librin e Allahut, me sunetin e
profetit dhe me fjalt e dijetarve t muslimanve. Allahu thot: Ata u urdhruan vetm
me adhurimin e Allahut me sinqeritet dhe nnshtrim. Hambeli thot: E kam dgjuar Ebu
Abdullah ibn Hambelin t thot: Kush thot kshtu ai ka br kufr me Allahun dhe ka
refuzuar fjaln e Allahut dhe at me t ciln profeti sht drguar prej Allahut.2
Ibn Tejmije thot: Nse supozojm se disa persona i thon profetit : Ne e besojm
me zemra at q t sht shpallur pa pik dyshimi dhe i pohojm me goj t dy dshmit,
mirpo nuk t bindemi ty n asnj urdhr dhe ndales. As nuk falemi, as nuk agjrojm, as
nuk bjm haxh, as nuk themi t vrtetn, as nuk e ojm n vend amanetin, as nuk e
prmbushim premtimin, as nuk i ruajm lidhjet farefisnore dhe nuk veprojm asnj prej vepr
t mir me t ciln ke urdhruar. E pijm vern, martohemi me mehremet me zina, vrasim sa
t kemi mundsi prej sahabve dhe prej umetit tnd, ua grabisim pasurit, madje edhe ty t
vrasim dhe luftojm kundr teje n rradht e armiqve t tu. A mos vall njeriu i logjikshm
mund t prfytyroj se profeti do u thoshte: Ju jeni besimtar me iman t plot. Ju ka pr tju
prfshir shefati (ndrmjetsimi) n ditn e ringjalljes dhe shpresoj t mos hyni n zjarr.
Prkundrazi do musliman pa pik dyshimi e di se ai do u thoshte: Ju jeni njerzit m qafir
me at q jam drguar, dhe kishte pr ti vrar nse nuk pendoheshin prej ksaj.3
Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Nuk ka kundrshtim se teuhidi patjetr duhet t
jet me zemr, fjal dhe vepra. Nse teuhidi prishet n ndonjrn prej tyre ai nuk
konsiderohet musliman. Ai q e njeh teuhidin por nuk vepron sipas tij, ai sht qafir
mndjemadh, njsoj si faraoni, Iblisi dhe sorollapi i tyre. E nse vepron me teuhid n pamje
t jashtme, por nuk e kupton dhe nuk e beson at me zemr, ai sht munafik m i keq se
qafiri i pastr sepse Allahu thot: Munafikt jan n gradn m t ult t zjarrit.4
Prej ksaj kuptojm se vnia n praktik e teuhidit dhe e do gjje q sht kusht pr
t (si namazi), konsiderohet kusht pr saktsimin e imanit. Ndrsa do pun tjetr prve tyre
1
2
3
4
Si e thon kt dijetart e irxhas n kohn e sotme duke e pretenduar se ky sht mendimi i ehli sunetit.
Marr prej Mexhmuul fetava t ibn Tejmijes, 7/209.
Mexhmuatl teuhid, fq. 82.
55

konsiderohet plotsuese e imanit. Imani shtohet me veprimin e tyre dhe paksohet me lnien
e tyre.
Argument se imani shtohet me veprimin e veprave t mira dhe paksohet me veprimin
e gjynaheve sht edhe fjala e Allahut : E kur u lexohen ajetet e Allahut ato ua shtojn
imanin El enfal, 2.
Dhe fjala e tij: E kur zbritet ndonj sure disa prej tyre thon: Kujt ia shtoi
imanin kjo sure? Atyre q besuan ua shton imanin dhe ata prgzohen Et teube, 124.
Dhe fjala e tij: Allahu u shton atyre q u udhzuan udhziminMerjem, 76.
Dhe fjala e tij: Q tu shtohet imani bashk me imanin e tyre El feth, 4.
Dhe fjala e tij: dhe ua shtoi atyre imanin dhe nnshtrimin El ahzab, 22. Dhe
shum ajete t tjera.
Prej Xhundub ibn Abdullahit thot: Kur ishim me profetin djelmosha e msuam
imanin prpara se t msonim Kuranin, pastaj e msuam Kuranin dhe e shtuam imanin me
t.1
Prej Enes ibn Malikut thot: Nj mngjes sahabt vajtn te profeti dhe i than:
O i drguar i Allahut! Pr zotin e Kabes u shkatrruam! U tha: Pse? I than: Nifaku!
Nifaku!
U tha: A nuk dshmoni se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se
un jam i drguar i Allahut? I than: Po. U tha: Kjo nuk sht nifak.
Pastaj e pyetn prsri dhe i than: O i drguar i Allahut! Pr zotin e Kabes u
shkatrruam. U tha: Pse? I than: Nifaku! Nifaku!
U tha: A nuk dshmoni se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se
un jam i drguar i Allahut? I than: Po. U tha: Kjo nuk sht nifak.
Pastaj e pyetn pr her t tret dhe than t njjtn gj. U tha: Kjo nuk sht nifak.
I than: O i drguar i Allahut! Kur jemi me ty jemi n nj gjendje (t lart imani) e kur
largohemi prej teje joshemi pas dynjas dhe familjes. I drguari i Allahut u tha: Sikur
t ishit n t njjtn gjendje kur jeni me mua pasi t largoheshit, kishin pr tju
prshndetur melekt n rrugt e Medines.2
Sahih sunen Ibn Maxheh, 52.

Kjo ndjenj prej sahabve ishte pr shkak t imanit t tyre t plot dhe pastrtis s zemrave dhe prshakak
se ndjenin do gj q ndikonte n imanin e tyre negativisht. I drguari i Allahut n hadithin e sakt ka thn:
At q e mira e tij e gzon dhe e keqja e tij e dshpron ai sht besimtar. Ndjenja pr smundjen e zemrs
sado e vogl t jet, ajo realisht buron nga pastrtia e zemrs dhe e veprave. Kjo n dallim me ata q zemrat i
kan t smura, t cilt nuk dshprohen pr t kqijat e tyra, sepse nuk i ndjejn ato, aq sa gjen dik q
vepron gjynahe t mdha shkatrruese dhe kujton se imanin e ka si Ebu Bekri dhe Umeri !!.
2
56

Shiko se si imani i tyre ndikohej kur ziheshin me punt dhe bukurit e dynjas, n
dallim me imanin e fort kur ishin me profetin , aq sa u vun n siklet nga frika e nifakut.
Kjo dshmon se imani shtohet dhe paksohet n varsi t gjendjes, veprave dhe ambjentit q
e rrethon personin.
N hadithin sahih rreth shefatit, q e transmeton Ebu Said Hudariu prej profetit ,
thuhet se besimtart pasi t nxjerrin prej zjarrit doknd q njohin, prej atyre q kan iman,
zoti u drejtohet atyre dhe u thot: Nxirreni doknd q n zemr ka iman sa nj dinar, pastaj
at q ka iman sa nj gjysm dinar, e derisa thot: Nxirreni at q ka nj thrrmij iman. Ebu
Saidi thot: Kush nuk e beson kt le t lexoj kt ajet: Allahu nuk bn padrejtsi as
sa nj thrrmij e nse sht vepr e mir e shton at dhe jep shprblim t madh En
nisa, 40.
Kjo dshmon se imani ka grada t ndryshme n varsi t veprave t njerzve. Ai q
imanin e ka sa nj mal, nuk mund t jen njsoj me at q imanin e ka sa pesha e nj dinari.
Ai q ka iman sa pesha e nj dinari nuk sht i barabart me at q ka nj thrrmij iman.
Ibn Umeri sht pyetur: A qeshnin sahabt? Tha: Po, por imanin n zemra e kishin
sa malet. Allahu qoft i knaqur prej t gjith atyre.
shtje: Kudrshtimi mes dijetarve nse imani e prfshin islamin apo secili prej
tyre ka kuptim t ndryshm.
Mendimi m i sakt n kt shtje _bazuar n argumentet e kuranit dhe t sunetit_
sht se imani nganjher prdoret me kuptim t veant dhe t ndryshm nga islami, ashtu si
edhe islami prdoret me kuptim t ndryshm nga imani. Por nganjher imani prdoret me
kuptim q e prfshin islamin dhe po kshtu islami prdoret me kuptim q e prfshin imanin.
1- Kur imani merr kuptim t ndryshm nga islami dhe islami kuptim t
ndryshm nga imani?
N kt rast imani nnkupton imanin n zemr dhe veprat e zemrs. Si psh. imani n
Allahun, melaiket, librat, t drguarit, botn tjetr, caktimin e Allahut, t mirn e tij dhe t
keqen, dashurin pr Allahun dhe urrejtjen pr hir t Allahut dhe vepra t tjera t zemrs.
Ndrsa islami nnkupton veprat e dukshme t gjymtyrve si namazi, agjrimi, haxhi,
zekati, xhihadi dhe t tjera vepra t dukshme.
Argument rreth ksaj sht pyetja q Xhibrili i drejtoi profetit pr islamin dhe
imanin, i tha: O Muhamed! M trego pr islamin. I drguari i Allahut i tha: Islami sht
t dshmosh se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i
drguar i Allahut, t falsh namazin, t japsh zekatin, t agjrosh ramazanin, t bsh
haxh n Qabe nse t jepet mundsia. I tha: T vrtetn ke thn.
57

I tha: M trego pr imanin: I tha: T besosh n Allahun, melekt e tij, librat e tij, t
drguarit e tij, ditn tjetr dhe t besosh n caktimin e Allahut t mirn dhe t keqen prej
tij. I tha: T vrtetn ke thn.1
Vshtro se si profeti e shpjegoi islamin me vepra t dukshme, q veprohen me
gjymtyr. Ndrsa imanin e shpjegoi me besim t brendshm dhe vepra t zemrs.
Profeti lutej: O Allah! Kdo q i jep jet prej nesh jepi jet n islam dhe kujdo q ja
merr shpirtin merrja shpirtin me iman.2 Pra profeti bri dallim mes islamit dhe imanit.
Ibn Rexhepi thot: Sepse punt e gjymtyrve i vepron gjat jets, ndrsa n astin e
vdekjes i mbetet vetm vrtetimi me zemr.3
Dhe thot: Kush fal namazin ton, drejtohet nga kibla jon dhe ha prej kurbanit
ton, ai sht musliman.4 Kto jan pun gjymtyrsh dhe t dukshme.
Transmetohet n sahihun e Muslimit se nj person e pyeti t drguarin e Allahut: Cili
sht muslimani m i mir? Tha: Ai q prej gjuhs dhe dors s tij muslimant nuk
cnohen. Ndrsa kur u pyet pr besimtarin (muminin) tha: Ai prej t cilit kihet siguri pr
pasurin dhe vetet e muslimanve. Muslimanin e prshkroi me vepra t dukshme, si siguria
prej gjuhs dhe dors s tij dhe t dyja kto jan prej veprave t dukshme. Ndrsa besimtarin
e prshkroi me gjra t brendshme, si siguria e njerzve prej tij, ndrkoh q dihet se siguria
buron prej zemrs.
N hadithin e Amr ibn Abeses thuhet se nj person e pyeti profetin: far sht
islami? I tha: Shprndarja e ushqimit dhe fjala e but I tha: far sht imani? I tha:
Falja dhe sabri. Profeti e shpjegoi islamin me vepra t dukshme, si shprndarja e
ushqimit dhe fjala e but. Ndrsa imanin e shpjegoi me vepra t brendshme sepse falja dhe
durimi jan prej punve t zemrs.
Gjithashtu fjala e profetit n dy sahihet: Askush prej jush nuk beson derisa t
doj pr vllain e tij at q e do pr veten e tij dhe fjala e profetit : Askush prej jush nuk
beson derisa un t jem m i dashur pr t sesa babai i tij, fmija i tij dhe e gjith njerzia.
Dhe fjala e tij: Tre gjra kush i posedon, e ka arritur mblsin e imanit: T jen
Allahu dhe i drguari i tij m t dashur pr t se dokush tjetr, ta doj njeriun vetm pr
hir t Allahut dhe t urrej t kthehet n kufr ashtu si urren t hidhet n zjarr. Profeti
e lidhi imanin dhe mblsin e imanit me dashurin pr Allahun dhe t drguarin e tij ,
ndrkoh q dashuria sht prej veprave t zemrs.
1
E transmeton Tirmidhiu dhe thot: Hasen sahih, dhe hakimi i cili e ka konsideruar t sahih dhe kt e ka
aprovuar edhe Dhehebiu.
3
Xhamiul ulum uel hikem, 1/108.
4
2
58

Ktu hyn edhe fjala e profetit pr ensart: Ata i do vetm besimtari dhe i urren
vetm munafiku.1
Hadithet q dshmojn pr kt kuptim jan t shumta.
2- Kur imani e prfshin islamin dhe islami e prfshin imanin?
N kt rast imani prdoret me nj kuptim q e prfshin islamin, ndrsa islami me nj
kuptim q prfshin imanin. N kt rast imani i prfshin t gjitha punt, t dukshmet dhe t
padukshmet (punt e zemrs). Po kshtu edhe islami i prfshin t gjitha punt e dukshme dhe
t brendshme, si n fjaln e Allahut: Feja te Allahu sht islami Ali Imran, 19, dhe n
fjaln e tij: E kush synon fe tjetr prve islamit nuk ka pr tu pranuar prej tij Ali
Imran, 85. Islami i cili sht feja e vetme t ciln Allahu e pranon prfshin imanin dhe
islamin dhe t gjitha veprat e dukshme dhe t brendshme t cilat Allahu i plqen, sepse ky
ajet nuk mund t komentohet n tjetr mnyr.
Po kshtu fjala e Allahut : I nxorrm prej saj ata q ishin besimtar dhe gjetm
vetm nj familje prej muslimanve Edh dharijat, 36. Besimtari (mumini) dhe muslimani
ktu kan kuptim t njjt dhe secila fjal nnkupton edhe tjetrin. Kt kuptim ka edhe fjala e
profetit n dhnien e selamit kur kalohet nga varrezat e muslimanve: Selami (paqja)
qoft mbi ju o banor t ktij vndi prej besimtarve dhe muslimanve. Allahu i mshiroft
t part dhe t mvonshmit dhe ne n dasht Allahu do vim pas jush. E transmeton
Muslimi.
Imam Neveviu thot: sht e pamundur q n kt hadith t nnkuptohet me fjaln
musliman dika tjetr prve besimtarit (muminit) sepse nse me besimtarin2 nnkuptohet
munafiku, athere munafikut nuk lejohet ti jepet selam dhe t krkohet mshir pr t.3
I drguari i Allahut iu drejtua delegacionit t fisit Abdukajs me fjalt: Ju urdhroj
pr iman n Allah. A e dini se far sht imani n Allah nj t vetm? I than: Allahu dhe i
drguari i tij jan m t ditur. Tha: Dshmia se nuk ka t adhuruar me t drejt prve
Allahut dhe se Muhamedi sht i drguari i Allahut, falja e namazit, dhnia e zekatit,
agjrimi i ramazanit dhe t paguani nj t pestn prej plaks s lufts. E shpjegoi imanin
me islamin dhe veprat e dukshme. Kjo dshmon se ndonjher imani prdoret me nj kuptim
q e prfshin edhe islamin.
N musnedin e imam Ahmedit prej Amr ibn Abeses thot: Nj person erdhi te
1
Mbase m e sakt sht t themi musliman n vend t fjals besimtar, sepse besimtari nuk mund t
prfytyrohet me nifak, sepse nuk mund t bashkohen n nj zemr t vetme imani me nifakun q t nxjerr
prej islamit. Ndrsa pr muslimanin mund t prfytyrohet nifaku, sepse ai mund t jet i nnshturar ndaj
sheriatit n pamje t jashtme, por e fsheh kufrin dhe nifakun n zemr dhe Allahu sht m i ditur.
3
Sherh sahihul muslim, 7/44.
2
59

profeti dhe e pyeti: O i drguar i Allahut! far sht islami? I tha: Tia dorzosh
zemrn Allahut1 dhe muslimant t mos cnohen prej gjuhs dhe dors tnde I tha: Cili
sht islami m i mir? I tha: Imani. I tha: far sht imani? I tha: T besosh n
Allahun, melaiket e tij, librat e tij, t drguarit e tij, dhe ringjalljen pas vdekjes. I tha: Cili
sht imani m i mir. I tha: Hixhreti (braktisja). I tha: far sht hixhreti? I tha:
Braktisja e punve t kqija. I tha: Cili sht hixhreti m i mir: I tha: Xhihadi.2
Profeti ktu e konsideroi imanin pjes t islamit, madje si islamin m t mir.
Ndrsa veprat e dukshme si hixhreti dhe xhihadi i konsideroi brenda imanit.
Gjithashtu fjala e profetit : N xhenet do t hyj vetm muslimani.3 Me
muslimanin kihet pr qllim besimtari. Islami ktu e prfshin edhe imanin, sepse imani sht
prej kushteve t hyrjes n xhenet, si i tha profeti Umerit : O bir i Hatabit! Shko e
thirri njerzit e thuaju se n xhenet do t hyjn vetm besimtart.4
N nj hadith tjetr thuhet: O bir i Aufit! Hyp mbi kal dhe pastaj thirr: Xheneti
sht hallall vetm pr besimtarin.5
Vrejtje:Si prfundim mund t prmendim se do besimtar (mumin) sht musliman, sepse
imani patjetr ka pr ta shtyr besimtarin e sinqert q t veproj veprat e dukshme prej
farzeve dhe t largohet prej veprave t ndaluara.
N hadithin sahih thuhet: N trup gjendet nj cop mishi, e cila nse rregullohet
athere drejtohet i gjith trupi, e nse prishet athere shkatrrohet i gjith trupi. Ajo sht
zemra.
Ibn Haxheri thot: E veoi zemrn me kt cilsi, sepse ajo sht komanduesja e
trupit dhe kur komanduesi sht i drejt, athere drejtohen edhe t komanduarit. Ndrsa kur
sht i prishur athere prishen edhe t komanduarit.
Kushdo q pretendon iman n zemr dhe besimin n islam, por n t njjtn koh nuk
i vepron shtyllat e islamit dhe obligimet e imanit, ai sht qafir dhe gnjeshtar, sepse pamja e
jashtme sht argument pr brendsin. Prishja e ans s dukshme dshmon pr prishjen e
brendsis, ashtu si rregullimi i brendsis t on detyrimisht n rregullimin e punve t
dukshme, sepse ato kushtzojn njra-tjetrn.
Vshtro se si e shpjegoi islamin me pun t brendshme, me dorzimin e zemrs ndaj Allahut.

Hajthemiu n Mexhmaul zeuaid 1/59 thot: E transmeton Ahmedi, Taberani n El kebir afrsisht dhe
transmetuesit e tij jan t besueshm.
3
4
5
E transmeton Ebu Daudi, Sahihul xhami, 7837.
2
60

Mirpo jo do musliman sht besimtar (mumin) sepse ai mund t jet musliman
munafik. Mund ti veproj shtyllat e islamit n pamje t jashtme me nifak ndrsa n
brendsin t tij sht qafir, i mbushur me smir dhe mohues q nuk i beson msimet e
islamit.
Edhe pse nj person i till n botn tjetr konsiderohet qafir dhe do t jet n gradat
m t ulta t xhehenemit, mirpo n dynja ai konsiderohet musliman bazuar n pamjen e tij t
jashtme, prderisa nuk e shfaq nifakun e tij haptas.
Bazuar n kt q u prmend mund t themi se do besimtar (mumin) do t hyj n
xhenet, sepse ai q n zemr ka iman t sinqert patjetr do punoj me kt iman. Mirpo jo
do musliman _kur thuhet me kuptimin q nuk e prfshin imanin1_ do t hyj n xhenet sepse
nuk sht kusht q puna n pamje t jashtme t buroj nga zemra.
A lejohet q t dshmojm pr nj person t caktuar se ai sht besimtar
(mumin)?
Nuk lejohet t dshmojm pr nj person t caktuar se ai sht besimtar (mumin) me
bindje t plot _nse nuk transmetohen ajete ose hadithe_ sepse vendi i imanit sht zemra
dhe at q fshihet n zemra e di vetm i dijshmi i s fshehts. Gjithashtu nuk na lejohet t
dshmojm pr nj person t caktuar se ai sht prej banorve t xhenetit _nse nuk
transmetohen ajete ose hadithe_ sepse besimtari padyshim sht prej banorve t xhenetit.
Mirpo na lejohet t dshmojm se sht musliman bazuar n pamjen e jashtme, e cila
dshmon pr islamin e tij, si thuhet n hadithin sahih: Kush e fal namazin ton, drejtohet
nga kibla jon dhe ha prej kurbanit ton ai sht musliman. Pra ai sht musliman pr
islamin e t cilit mund t dshmojm dhe Allahu sht m i ditur.
Sepse nse fjala musliman prdoret me kuptimin q i prfshin edhe imanin edhe islamin athere do
musliman do t hyj n xhenet dhe do t jet prej banorve t tij.
61
Pas ksaj parathnie t rndsishme pr sqarimin e disa termave fetare po nisim _me
lejen e Allahut_ sqarimin e rregullave t tekfirit dhe shpjegimin e argumenteve t tyre. E
lusim Allahun t na ndihmoj, t na udhzoj dhe t na drejtoj.
Rregulli i par: Kufri i prgjithshm nuk nnkupton domosdoshmrisht

shpalljen qafir t nj personi t caktuar.
Tekfiri i prgjithshm i prmendur n Kuran dhe n sunet nuk mund t zbatohet

prher mbi persona konkret t cilt kan rn n kt kufr. Kjo prshkak se mund t
ekzistojn pengesa q pengojn prej shpalljes qafir, ose mund t mungojn kushte t caktuara
pr shpalljen e tyre si qafir.
Shprehjet: Kjo fjal dhe kjo vepr jan kufr, ose kush vepron kshtu ai sht qafir;
jan shprehje me tekfir t prgjithshm, i cili nuk nnkupton domosdoshmrisht se kushdo q
e ka thn kt fjal ose e ka vepruar kt vepr sht br qafir. Kjo prshkak se mund t
ekzistojn shkaqe q nuk lejojn brjen e tij qafir, si mosprmbushja e disa kushteve pr
tekfir dhe ekzistimi i pengesave q lidhen me kt person.
I drguari i Allahut n hadithin sahih ka thn: M erdhi Xhibrili dhe m tha: O
Muhamed! Allahu e ka mallkuar vern, at q e shtryll, at q porosit prodhimin e saj, at
q e pi, at q e mbart, at pr t cilin mbartet, shitsin e saj, blersin e saj, at q e servir
dhe at q krkon ti serviret.1 Ky mallkim sht i prgjithshm.
Ndrkoh q n sahihun e Buharit transmetohet prej Umer ibn Hatabit , se nj
person n kohen e profetit me emrin Abdullah dhe nofknhimar q e gajaste profetin, ishte
kamzhikuar pr shkak se pinte. Nj dit e solln dhe e kamzhikuan. Nj person prej turms
tha: Mallkoje o Allah! Sa shum her q sht ndshkuar! Athere i drguari i Allahut tha:
Mos e mallkoni, se pasha Allahun un e di q ai e do Allahun dhe t drguarin e tij.
Megjithse pijaneci sht mallkuar n mnyr t prgjithshme mirpo profeti i ndaloi
prej mallkimit t ktij sahabiu, pr shkaqe q ndalojn prej mallkimit t tij, sepse ai e donte
Allahun dhe t drguarin , duke e ditur q ai pinte shpesh, bazuar n deklarimin e ktij
1
E transmeton Taberani dhe Hakimi. Sahih El xhamiil sagir, fq. 72.
62

personit se ai ishte dnuar shpeshher.
Profeti ka thn: Pirsi i vers vazhdimisht sht si adhuruesi i idhullit1 Por ky
gjykim i prgjithshm nuk mund t zbatohet mbi kt sahabi, pr shkak t nj t mire q
peshon m shum se kjo e keqe dhe e pengon prfshirjen e tij n kt krcnim. Kjo e mir
penguese sht dashuria pr Allahun dhe t drguarin e tij , sepse t mirat i fshijn t
kqijat.
Prej Ebu Hurejrs thot se solln nj person q kishte pir te profeti dhe tha:
Goditeni! Ebu Hurejra thot: Dikush e goditi me dor, dikush me kpuc e dikush me
rrob. Kur u largua nj person i tha: Allahu t poshtroft! Athere i drguari i Allahut tha:
Mos thoni kshtu! Mos e ndihmoni shejtanin kundr tij!. N nj transmetim tjetr thuhet:
Por thoni: O Allah fale! O Allah mshiroje!.2
Shiko se si profeti i ndaloi t luten kundr tij, madje i urdhroi q t luteshin pr t,
duke ditur q gjykimi i prgjithshm pr at q pi sht mallkimi dhe largimi prej mshirs s
Allahut.
Hatib ibn Belta i ndihmoi kurejsht kundr profetit me nj vepr kufri _si u
sqarua m par_ mirpo pr t ndrmjetsoi vlera e Bedrit Mbase Allahu i ka vshtruar
pjesmarrsit e Bedrit dhe u tha: Veproni far t doni sepse ua kam falur. Realisht ai
keqinterpretoi dhe gaboi n veprimin e tij, mirpo n brendsi ishte i sinqert dhe nuk ishte i
njohur pr tradhti, prandaj kjo e pengoi gjykimin me kufr dhe nifak ndaj tij.
Gjithashtu grupi i muslimanve _me n krye Kudame ibn Medhunin_ e
keqinterpretuan fjaln e Allahut : Ata q kan besur dhe kan vepruar vepra t mira,
nuk kan asnj gjynah pr at q han nse i ruhen (Allahut) dhe besojn dhe veprojn
vepra t mira El maide, 93, dhe kur ishin n Sham pin ver duke than: Na lejohet ta
pim. Athere Umeri urdhroi t silleshin para tij dhe krkoi mendimin e njerzve dhe i
than: O prijs i besimtarve! Mendojm se ata kan prgnjeshtruar Allahun dhe kan
ligjruar n fe at q Allahu nuk e ka lejuar, prandaj prijua kokat.
Ndrkoh q Aliu po dgjonte n heshtje iu drejtua dhe i tha: Po ti o Ebu Hasen
far mendon? I tha: Mendoj se duhet tu paraqessh teuben. Nse pendohen duhet ti dnosh
me 80 kamzhik pr shkak t pirjes s vers. E nse nuk pendohen hiqua qafat sepse kan
prgnjeshtruar Allahun dhe kan ligjruar n fe at q Allahu nuk e ka lejuar.
Pastaj u krkoi t pendohen dhe u penduan. Pastaj i fishklloi me 80 kamzhik dhe
Umeri i tha Kudames: Ja hodhe paq! Sikur t ruheshe prej Allahut dhe t veproje vepra t
1
2
Sahih sunen ibn Maxheh, 2720.

Sahih sunen Ebi Daud, 3758.
63

mira nuk kishe pr t pir ver.1
Ndalimi i vers ka ndodhur pas betejs s Uhudit dhe disa prej sahabve pyetn: Si
sht puna e shokve tan t cilt kan kan vdekur dhe kan pas pir ver? Athere Allahu
zbriti kt ajet, pr t sqaruar se ai q ka ngrn dika para se t bhej haram, nuk merr
gjynah nse ka qn i ruajtur prej harameve dhe ka punuar pun t mira. Mirpo Kudame
dhe shokt e tij e keqinterpretuan ajetin dhe kujtuan se ka zbritur pas shpalljes haram t vers.
Ata kujtuan se ky ajet i prfshin edhe ata, prandaj ia lejuan veteve t tyre vern.
Ajo q na intereson ktu sht se megjithse e konsideruan t lejuar vern _dhe kjo
sht kufr_, ata nuk u bn qafir prpara se tu ngrihej argumenti, prshkak se e
keqinterpretuan argumentin dhe dispozitn e sheriatit gabimisht.
Transmeton Ibn Abasi se nj burr i dhuroi profetit nj en me ver dhe profeti
i tha: A nuk e di se Allahu e ka ndaluar at? Pastaj pshpriti por nuk e kuptova mir far
tha dhe pyeta ata q ishin m pran tij, ndrkoh profeti i tha: Me far pshprite? I tha: E
urdhrova q ta shes at. Athere i drguari i Allahut i tha: Ai i cili e ka ndaluar pirjen e
saj e ka ndaluar edhe shitjen e saj pastaj e hapi tapn dhe e derdhi. 2
Padyshim q ky person e konsideronte vern hallall edhe pas zbritjes s dispozits s
ndalimit. Ky sht kufr, mirpo profeti e justifikoi dhe nuk e shpalli qafir sepse atij nuk i
kishte arritur dispozita e sheriatit pr ndalimin dhe shitjen e vers.
Po kshtu ai personi i cili e kaloi gjith jetn e tij i zhytur n gjynahe, si prmendet
n hadithin sahih te Muslimi prej Ebu Hurejres , se profeti ka thn: Nj njeri, i cili
kurr nuk kishte vepruar mir i tha familjarve t tij: Nse vdes m digjni! Pastaj
shprndajeni gjysmn e hirit n tok dhe gjysmn n det. Pasha Allahun! Nse Allahut ka
caktuar pr t m dnuar, ka pr t m dnuar me nj dnim q nuk e ka dnuar asknd
prej njerzve. Kur ky person vdiq e prmbushn porosin e tij. Pastaj Allahu e urdhroi
tokn t mblidhte hirin e tij dhe e udhrdhroi detin t mblidhte hirin e tij, pastaj i tha: Pse
e bre kt? I tha: Prej friks tnde o Zot dhe ti je m i ditur. Athere Allahu e fali.
Megjithse ky person shqiptoi fjal kufri dhe i porositi bijt e tij me t, mirpo ai nuk
u b qafir dhe nuk u dnua si qafirt, prshkak se ai ishte i paditur pr disa cilsi t Allahut
dhe prshkak se ai u nis n veprimin e tij prej friks s Allahut, prandaj Allahu ia fali kt
shkarje.
Ibn Tejmije thot: Ky person dyshoi n fuqin e Allahut dhe n ringjalljen e tij pasi
t jet br hi. Madje kujtoi se nuk do t ringjallet. Kjo sht kufr me pajtimin e t gjith
muslimanve. Mirpo ai ishte i paditur dhe ishte besimtar q friksohej se mos Allahu e
1
E transmeton Tahaviu n Meanil athar. Ibn Haxheri prmend disa transmetime t tjera n Fethul bari.
Marr prej librit Ikfarul mulhidin, fq. 95.
2
64

dnonte, prandaj edhe Allahu e fali.1
Ibn Hazmi thot: Ky njeri deri n pragun e vdekjes nuk e diti se Allahu ka fuqi ta
mbledh t gjith hirin e tij dhe ta ringjall, mirpo Allahu e fali pr shkak t pranimit t
fajit, prej friks dhe padituris s tij.2
Prej Uakid Lejthiut thot: Dolm me profetin pr n Hunejn, kur ishim akoma t
sapokthyer prej kufrit _ishin br musliman n ditn e lirimit t Meks_ thot: Kaluam
pran nj peme dhe i tham: O i drguar i Allahut! Na cakto nj dhatul enuat njsoj si
kan ata dhatu enuat, sepse mushrikt kishin nj pem para s cils qndronin (pr ibadet)
dhe i varnin armt e tyre dhe e quanin dhatu enuat. Kur i tham profetit kshtu na tha:
Allahu ekber! Pasha at n dorn e t cilit sht shpirti im, keni thn njsoj si i than
izraelitt Musait: Na cakto nj ilah (t adhuruar) ashtu si kan ata t adhuruar. Tha: Ju
jeni popull i paditur. Keni pr ti ndjekur rrugt e atyre q kan qn para jush.3
Megjithse ata shqiptuan fjal kufri njsoj si fjala e izraelitve drejtuar Musait : Na
cakto nj idhull ashtu si kan ata idhuj, mirpo ata nuk u bn qafir sepse u justifikuan me
periudhn kohore t shkurtr q kishin n islam, prandaj profeti u mjaftua me msimin dhe
ndalimin e tyre prej ksaj fjale.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: ...ishim akoma t sapokthyer prej kufrit
... kjo sht argument se tjetrkush nuk mund t mos e dij dika t till dhe se ai q kthehet
nga e kota q i ishte rrnjosur n zemr, akoma mund ti mbeten n zemr disa gjra t
kota.
Shejh Muhamed Hamid Fakiu thot: Krkesa e tyre nuk ishte kufr i vogl. Nse do
t ishte e till profeti nuk do e prngjasonte me fjaln e izraelitve (Na cakto nj idhull)
dhe nuk kishte pr tu betuar. Ajo ishte kufr i madh, ashtu si ishte krkesa e izraelitve
kufr i madh. Mirpo ata nuk u bn qafir sepse ishin akoma t rinj n islam dhe n fund t
fundit ata nuk e vepruan at q krkuan dhe u trhoqn (nga krkesa e tyre) ....4
Ktu hyn edhe hadithi i Adij ibn Hatimit ku thot: Shkova te profeti dhe n qaf
kisha nj kryq ari dhe m tha: O Adij! Flake kt put prej qafs snde. E flaka dhe kur u
afrova m afr ai lexoi I morrn priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut.
Kur e mbaroi i thash: Ne nuk i adhuronim ata. I tha: A nuk jua ndalonin at q Allahu
jua ka lejuar dhe e konsideronit harram dhe jua lejonin at q Allahu ua ka ndaluar dhe e
konsideronit hallall? I thash: Po. Tha: Ky sht adhurimi i tyre.5
1
2
3
4
5

El fisal l milel ue nihel, 3/252.
E transmeton Tirmidhiu dhe ibn Ebi Asim n librin Es sunneh dhe shejh Albani e ka konsideruar sahih.
Marr nga fusnotat e librit Fethul mexhid, bo m i shtpis botuese El kutubul ilmije, fq. 141.
Tefsiri i Begeviuit, 3/285.
65

Prej hadithit prfitojm se:
1- Adij ibn Hatimi erdhi te profeti si musliman dhe dshmonte dy dshmit e
islamit, megjithse m prpara e ka pasur gjakun t lejuar mirpo islami e ka mbrojtur.
2- Adij ibn Hatimi m par ka qn i krishter dhe ishte akoma i ri n islam, pra
nuk mund t dinte q n fillim do gj q ka lidhje me teuhidin.
3- Prej ksaj q prmendm do shohim se Adiu ra n dy lloje t shirkut dhe kufrit
t madh, secili prej tyre e nxjerr vepruesin e tij prej islamit, nse veprohet pas njohjes s
argumentit sheriatik rreth ndalimit t ktyre veprimeve.
Lloji i par: Veshja e kryqit. Ky sht shirk i madh, prandaj profeti e quajti put i
cili adhurohet prve Allahut . E megjithat profeti u mjaftua duke i thn: flake kt
put prej qafs tnde, pa e shpallur at qafir apo murted dhe se duhet t hyj rishtazi n islam
dhe t shqiptoj dy shehadetet edhe njher.
Lloji i dyt: Adiu nuk e dinte se bindja ndaj priftrinjve dhe murgjrve pr ato
gjra q i bnin hallall dhe haram pa asnj argument prej Allahut sht nj lloj adhurimi i
cili nuk i takon askujt tjetr prve Allahut , sepse ajo sht shirk i madh. Ai nuk e diti
kt, derisa profeti ia shpjegoi dhe e njoftoi se bindja ndaj murgjve dhe priftrinjve dhe
gjykimi me fjalt e tyre pr hallallin dhe haramin dhe jo me ligjet e Allahut , konsiderohet
adhurim i tyre dhe shirk me Allahun . Por profeti nuk gjykoi pr Adiun se sht qafir
dhe murted dhe se duhet t hyj n islam rishtazi, sepse ai ishte akoma i ri n islam.
Gjithashtu ai q e shqipton kufrin me lapsus, pa qllim dhe pa dashur ta shqiptoj at1.
Edhe pse ajo sht fjal kufri, mirpo ai sht i justifikuar, sepse Allahu e ka falur gabimin
e paqllimt. Transmeton imam Muslimi se profeti ka thn: Gzimi i Allahut pr
pendimin e robit t tij kur kthehet te ai sht m i madh sesa gzimi i nj personi q kalon
shkrettirn me deve, por ajo i humbet me gjith ushqimin dhe ujin e tij dhe i humb
shpresat pr ta gjetur. Pastaj shkon e shtrihet n hijen e nj peme i pashpres. Kur
papritmas ajo i shfaqet para syve. E kap prej kapistre dhe nga gzimi i madh thot: O Allah
i je robi im dhe un jam zoti yt; gaboi prej gzimit t madh.
Profeti ka thn: Allahu ja ka falur umetit tim gabimin (e paqllimt), harresn
dhe at pr t ciln imponohen.2
Dhe ka thn: Ai q shkon te falltori apo orakulli dhe e beson pr at q thot ai ka
1
Pa pasur qllim lapsusin dhe jo pa pasur qllim kufrin sepse ai q e thot fjaln e kufrit me qllim (jo si
lapsus) ai bn kufr dhe t bhet qafir, edhe nse nuk dshiron me kt fjal daljen prej islamit. Ki kujdes rreth
ksaj, sepse shum murxhi e ngatrrojn shtjen e qllimit t shqiptimit me qllimin e daljes prej islamit. Ata
e mohojn brjen qafir t atij q i shqipton fjalt e kufrit duke u argumentuar me t njjtin hadith t
prmendur m sipr.
2
E transmeton imam Ahmedi dhe t tjer. Sahihul xhamiis sagir, 1731.
66

br kufr me at q i sht zbritur Muhamedit.1
N ann tjetr sht saktsuar se Muavije ibn Hakem Silmiu ka thn: I thash: O i
drguar i Allahut! Ne jemi nj popull q sapo kemi dalur prej xhahilijetit. Allahu na ka
dhuruar islamin, mirpo disa njerz prej nesh shkojn te fallxhort. M tha: Ti mos shko.2
Profeti nuk gjykoi me gjykimin e prgjithshm se kush shkon te fallxhori dhe i z bes ai
ka br kufr, por u mjaftua me msimin e tij dhe e justifikoi at pr shkak se ishte akoma i ri
n islam.
Ktu hyn edhe sexhdja q sahabiu i bri profetit, duke kujtuar se ajo lejohet t bhet
pr profetin. Profeti e ndaloi dhe u mjaftua me msimin e tij se sexhdja sht ibadet,
prandaj nuk lejohet t kryet pr asknd tjetr prve Allahut , por nuk gjykoi mbi t se
sht br qafir dhe ka dalur prej fes.
Gjithashtu fjala e nj sahabiu drejtuar profetit : Ajo q ka dshiruar Allahu dhe ke
dshiruar ti. I drguari i Allahut i tha: A m bre rival me Allahun?! Kurrsesi, por
vetm far ka dshiruar Allahu i vetm. Megjithse kjo fjal sht kufr dhe shirk mirpo
ky sahabi nuk e dinte se kjo fjal nnkupton kufr prandaj u justifikua dhe nuk u b qafir dhe
as nuk u gjykua mbi t si qafir dhe mushrik.
E shum e shum argumente t tjer q dshmojn pr saktsin e ktij rregulli q
thot: Kufri dhe tekfiri i prgjithshm nuk nnkupton domosdoshmrisht brjen qafir t
nj personi konkret, pr shkak se mund t ket ndonj penges q pengon prej shpalljes
s tij si qafir dhe dnimit t tij n zjarr.
Allahut i takon falenderimi prej t cilit plotsohet do mirsi dhe devotshmri.
Thniet dhe konsensusi i dijetarve rreth ktij rregulli.
Ibn Tejmije thot: Nj fjal mund t jet kufr dhe pr thnsin e saj thuhet se sht
qafir paprcaktim, ose thuhet se kush thot kshtu ai sht qafir. Mirpo mbi personin
konkret q e thot kt fjal nuk gjykohet me kufr, derisa ti paraqiten faktet, refuzuesi i t
cilave bhet qafir ... .
Mund t ndodh q personit i cili shqipton fjal kufri, t mos i ken arritur argumentet
q sqarojn t vrtetn. Ose mund ti ket dgjuar, por nuk i konsideron t sakta3, ose nuk i
kupton ashtu si duhet, ose mund t bjer n paqartsi t justifikueshme. do besimtar q
prpiqet pr gjetjen e t vrtets, por gabon, Allahu ia fal gabimin kushdo qoft ai, qoft
kjo n shtje akideje apo n vepra. Kjo sht rruga e sahabve dhe e t gjith dijetarve
islam. Ata nuk i kan ndar shtjet n baza t cilat po ti mohoj bn kufr dhe deg t cilat
1
2
3
E transmeton Ahmed dhe sht hadith sahih.

Kjo ndodh n rastin e ixhtihadit rreth haditheve t ndryshme nse jan sahihe apo daife.
67

po ti mohoj nuk bn kufr ... .
Ashtu si nuk kuptohet prej mallkimit t prgjithshm se lejohet mallkimi i nj person
konkret, pr shkak t pengesave q e pengojn prej meritimit t mallikimit, po ashtu sht
edhe tekfiri dhe krcnimi i prgjithshm. Prandaj krcnimi i paprcaktuar n Kuran dhe n
sunet sht i varur nga disa kushte dhe mosekzistimin e pengesave ...
Ua pata shpjeguar atyre se transmetimet prej selefit dhe imamve rreth tekfirit t atij
q thot kshtu dhe ashtu ato jan t vrteta, mirpo duhet br dallim mes thnies
paprcaktim dhe caktimit pr nj person konkret i cili vepron kshtu apo ashtu. Kjo sht
njsoj si fjala e disa prej selefit: Kush thot kshtu ai sht kshtu, mirpo nj person i
caktuar mund t mos prfshihet n kt gjykim, pr shkak t teubes, veprave t shumta t mira
q ja fshijn t kqijat, musibetet e ndryshme q i bien ose me ndrmjetsimin e pranuar.1
Vrejtje:Fjala jone: "tekfiri i prgjithshm nuk nnkupton domosdoshmrisht shpalljen qafir t
nj personi t caktuar", nnkupton q disa her tekfiri i prgjithshm zbatohet mbi nj person
t caktuar dhe shpallet qafir. Kjo ndodh athere kur nuk gjenden pengesa pr shpalljen e tij si
qafir dhe prmbushen kushtet e tekfirit. Prandaj kur nuk gjenden pengesa dhe plotsohen
kushtet ai person shpallet qafir, sepse dispozitat e sheriatit, Allahu i ka zbritur pr tu zbatuar
mbi ata q i meritojn ato.
Pengesat dhe kushtet e tekfirit krkojn nj shtjellim m t zgjeruar t cilin po e
paraqesim n vijim:
Pengesat e shpalljes qafir t nj personi t caktuar.
Duhet ditur se pamundsia e pashmangshme, t ciln njeriu mundohet ta shmang, e
rrzon do lloj angazhimi fetar q lidhet me kt pamundsi, derisa ti mundsohet shmangia
e ksaj pamundsie.
do shkak q t shtyn n pamundsin e msiprme, konsiderohet n sheriat si
penges pr zbatimin e dnimit pr nj person t caktuar, derisa t largohet kjo penges me
paraqitjen e fakteve, qoft ky shkak i lidhur me vet personin _psh kur sht shurdh dhe nuk
ka mundsi ti dgjoj argumentet_, ose ka lidhje me ambientin rrethues ose me kohn n t
ciln jeton.
Mirpo nse vrtetohet q ky person ka mundsi ta shmang kt penges q e ka
shtyr n haram, por pr shkak t hutimit pas dunjas nuk e shmang at dhe nuk prpiqet q
ti jap fund asaj, athere ajo nuk konsiderohet penges pr dnimin dhe ai person nuk
1
Mexhmuul fetaua, 3/230, 10/329, 23/41.
68

justifikohet pr gabimet e tij dhe shpallet qafir nse harami n t cilin ka rn sht prej kufrit
t madh.
Argument pr kt sht fjala e Allahut : Ruajuni Allahut aq sa keni mundsi
Et tegabun, 16 dhe fjala e Allahut : Allahu nuk e ngarkon asknd me at q nuk ka
mundsi El Bekare, 286.
Ibn Kethiri n tefsirin e tij thot: Nuk e ngarkon asknd me dika q nuk ka mundsi
dhe fuqi. Kjo sht prej butsis dhe mirsis s Allahut me krijesat e tij.
sht saktsuar n hadithin sahih se i drguari i Allahut ka thn: Prej asaj q ju
kam urdhruar veproni aq sa keni mundsi. Mutefek alejhi.
Prej Abdullah ibn Ebi Eufa thot: Nj person erdhi te i drguari i Allahut dhe tha:
Nuk kam mundsi t msoj prej Kuranit asgj, prandaj m mso dika q e zvendson at.
I tha: Thuaj: Subhanallah, uel hamdulilah, ue la ilahe il-lallah, la haule ue la kuuete il-la
bil-lah I tha: O i drguar i Allahut! Kjo i takon Allahut, mirpo dua nj lutje pr vete. I
tha: Thuaj: O Allah! M mshiro! M furnizo! M jep shndet dhe m udhzo! Kur u
ngrit bri shenj me dor dhe i drguari i Allahut tha: Ky e ka mbushur dorn e tij me
mirsi.1
Megjithse leximi i Fatihas sht prej shtyllave t namazit, pa t ciln nuk
konsiderohet i sakt, mirpo ky person u justifikua, sepse nuk kishte mundsi t msonte prej
Kuranit asgj.
Gjithashtu ai personi t cilin profeti e pyeti: far thua n namaz? I tha:
Shehadetin dhe pastaj them: O Allah t lutem ty pr xhenetin dhe krkoj mbrojtjen tnde
prej zjarrit, sepse un nuk di t them ashtu si pshprisni ti dhe Muadhi. Athere i
drguari i Allahut i tha: Edhe ne rreth ksaj pshprisim.2
Bazuar n kto argumente dhe n argumente t tjer, dijetart kan nxjerr kt
rregull t fikhut: Ajo q sht e mundur nuk bie posht prshkak t asaj q sht e
pamundur.
Imam Shafiu thot: Allahu e di se ky person vepron aq sa ka mundsi, prandaj e
shprblen at. Ndrsa dikush tjetr nuk e vepron at q ka mundsi ta veproj, prandaj dhe e
dnon at, prshkak se ai nuk e ka vepruar dika q ka mundsi dhe Allahu e njeh gjendjen e
tij. Allahu nuk e urdhron at q nuk ka mundsi dhe nuk e dnon pr at q nuk ka
mundsi.3
El-iz ibn Abduselami thot: Kush ngarkohet me ndonj urdhr, mirpo ka mundsi
1
2
3

Shpjegimi i akides s tahaviut, bo m i El mekteb el islami, fq. 271.
69

t zbatoj vetm nj pjes t tij pa pasur mundsi pr pjesn tjetr, athere e vepron at q ka
mundsi dhe i bie obligimi prej asaj q nuk ka mundsi.1
Ibn Tejmije n librin e tij t vyer Largimi i qortimit thot: Justifikimi pranohet
vetm athere kur ndodh pr shkak t pamundsis, e n t kundrt nuk justifikohet nse ka
mundsi ta njoh t vrtetn por neglizhon.2
Prej pengesave t tekfirit q shkaktojn pamundsi pr t njohur dispozitn e sheriatit
n nj shtje ku e ka kundrshtuar sheriatin jan:
1- Mosarritja e tekseve t sheriatit.
Kush e kundrshton sheriatin ose bie n kufr pr shkak se nuk i kan ardhur tekset e
sheriatit, at nuk e prfshin krcnimi dhe nuk bhet qafir derisa ti paraqiten argumentet e
sheriatit prej fjals s Allahut dhe fjals s profetit rreth asaj q ka kundrshtur. E nse i
mohon, i prgnjeshtron, tallet me to ose ua kthen shpinn athere ai bhet qafir.
Si ai q i dhuroi profetit ver pas zbritjes s ndalimit t saj. Ai kujtonte se ishte
hallall, por profeti e justifikoi sepse nuk i kishte arritur argumenti i sheriatit rreth ndalimit t
vers.
Po kshtu ata q faleshin akoma n drejtim t Kudsit, megjithse kibla ishte ndryshuar
drejt Kabes dhe kujtonin se namazi duhet falur n drejtim t Kudsit. Ata ishin t justifikuar,
pr shkak se nuk u kishin arritur argumentet pr drejtimin e kibles nga Qabja e nderuar.
Transmetohet n hadith se ajeti: Ktheje fytyrn tnde drejt mesxhil haramit dhe
kudo q t jeni kthejini fytyrat tuaja drejt saj El bekare, 144, zbriti kur muslimant ishin
duke falur sabahun n Kuba n drejtim t Bejtul Makdesit. Nj burr prej fisit Sulejma kaloi
dhe u foli kur ishin n ruku dy her, se kibla qe kthyer nga Qabja dhe u kthyen nga Qabja kur
ishin akoma n ruku.3
Po kshtu edhe historia e atij personit i cili pati br shum gjynahe dhe i urdhroi
fmijt q ta digjnin dhe gjysmn e hirit ta shprndanin n tok ndrsa gjysmn tjetr n det.
Ai dyshoi n fuqin e Allahut pr ringjalljen e tij dhe ky sht kufr i pastr, mirpo
Allahu e justifikoi dhe e fali, pr shkak t padijes dhe se nuk i kishte arritur dija e sheriatit,
e cila i dshmon se Allahu sht i fuqishm pr do gj dhe i tregon pr emrat dhe cilsit
e prkryera t Allahut .
Allahu thot: t drguar prgzues dhe qortues q njerzit q mos t ken
1
Kauaidul Ahkam, 2/5.

Raful melam an eime l islam, fq. 114.
3
E transmeton Muslimi dhe t tjer. Ky hadith sht argument kundr atyre q nuk e pranojn hadithin ehad
n akide, sepse ktij personi t vetm iu pranua fjala n prcjelljen e nj urdhri q kshte zbritur prej qiellit pa
m t voglin hezitim, madje n shtylln m rndsishme t islamit pas shehadetit. Kjo dshmon se brja dallim
mes hadithit ehad dhe haditheve t tjera sht bidat i shpikur dhe kt ndarje seleft nuk e kan ditur.
2
70

argument kundr Allahut pas drgimit t profetve En nisa, 165 dhe Allahu thot:
Nuk do t dnojm derisa t drgojm t drguar El isra, 15.
Shenkiti n tefsirin e tij thot: N aparenc ky ajet dshmon se Allahu nuk dnon
asknd prej krijesave t tij, as n dunja dhe as n ahiret, derisa tu drgoj t drguar
paralajmrues dhe qortues, e ata ta kundrshtojn profetin e tyre dhe t vazhdojn n kufr
dhe gjynah edhe pas paralajmrimit.1
Ibn Hazmi thot: Allahu e tregon qart se paralajmrimi prfshin vetm at t
cilit i ka arritur ky paralajmrim dhe se Allahu nuk dnon asknd para se t drgoj t
drguar. Kjo dshmon se atij q nuk i ka arritur thirrja pr shkak t largsis s vendit, ose
pr shkak se e ka arritur profetin n koh shum t shkurtr, ai nuk dnohet dhe nuk ka
prgjegjsi asgj dhe ky sht mendimi i shumics s dijetarve tan.2
Ktu hyjn edhe katr personat e justifikuar pr mosarritjen e thirrjes s profetve, pr
shkak t smundjeve t ndryshme, si transmetohet n hadith: Katr persona justifikohen
n ditn e ringjalljes; shurdhi i cili nuk dgjon asgj, i menduri, plaku i shkuar n mosh
dhe ai q vdes n fetra. Shurdhi thot: O Zot! Islami erdhi por un nuk dgjoja asgj. I
mnduri thot: O Zot! Islami erdhi por un nuk logjikoja asgj. Ndrsa ai q ka vdekur
n fetra thot: O Zot! Nuk m ka ardhur asnj i drguar prej teje. Pastaj Allahu merr
besn e tyre se do ti binden atij, pastaj i urdhron q t hyjn n zjarr. Kush hyn do ta
gjej at t ftoht dhe paqe, e kush nuk hyn hidhet n t.3
Pr shkaqe t ndryshme kta persona nuk jan t informuar pr thirrjen islame, mirpo
ata pajtohen n pamundsin e njohjes dhe kuptimit t thirrjes islame.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Kush betohet me dik tjetr
prve Allahut ka br kufr ose shirk. Ndrkoh q Ibn Umeri transmeton se profeti
e dgjoi njher Umerin t thoshte: Pasha babn! Pasha babn! I tha: Allahu ju ndalon t
betoheni me baballart tuaj.4
Ky hadith dshmon se shqiptimi i kufrit nuk nnkupton gjithmon se ai person bhet
qafir ose mushrik. Ai dshmon gjithashtu se Umeri ishte i justifikuar sepse ai nuk e kishte
dgjuar t drguarin e Allahut t ndalonte prej betimit me dik tjetr prve Allahut ,
prandaj i drguari i Allahut e justifikoi dhe u mjaftua me msimin dhe ndalimin e tij.
Po kshtu personi q i tha profetit : far ka dashur Allahu dhe ke dashur ti. I
tha: A m bre rival me Allahun?! Por thuaj vetm far ka dashur Allahu.
Ktu hyn edhe ai q i bri sexhde profetit . Ai e ndaloi dhe i tha: Nuk i lejohet
1
2
3
4
Eduaul bejan, 3/471.

El usul uel furu, fq. 131.
E transmeton Ahmedi dhe t tjer, Sahih el xhami es sagir, 881.
E transmeton Buhariu dhe Muslimi, Sahih sunen et rmidhi, 3526.
71

njeriut ti bj sexhde njeriut. Sikur t lejohej ti bhej sexhde ndokujt kisha pr ta
urdhruar gruan ti bnte sexhde burrit t saj, pr shkak t t drejtave q ai ka ndaj saj.1
Dhe u mjaftua me msimin e tij, pa gjykuar mbi t me kufr pr shkak t sexhdes.
Kjo mnyr e t folurit prdoret pr at q nuk e di dispozitn e sheriatit dhe nuk
kundrshton qllimisht, sidomos n shtje kufri, si transmetohet n hadithin e Abdullah ibn
Amrit thot: I drguari i Allahut kur kapte ndonj plak lufte urdhronte Bilalin t
thrriste njerzit dhe ata e sillnin plakn e lufts pastaj merrte nj t pestn dhe pjesn tjetr
e ndante. Njher pasi e ndau plakn i erdhi nj person me nj kapistr leshi dhe i tha: O i
drguar i Allahut! Kjo sht prej plaks s lufts. I tha: A e dgjove Bilalin t thrriste tre
her? I tha: Po. I tha: far t pengoi ta sillje m par? Athere u justifikua, por profeti i
tha: Ma sill n ditn e gjykimit se nuk do e pranoj prej teje.2
Profeti nuk ia pranoi justifikimin pr shkak se ai kundrshtoi urdhrat e tij pasi i
kishte dgjuar, duke ditur q ky gjynah sht m i vogl se kufri. far mund t themi nse
arrin gradn e kufrit. Padyshim se nuk justifikohet.
Po kshtu edhe fjala e profetit : Pasha at n dorn e t cilit sht shpirti i
Muhamedit! Kushdo prej ktij umeti prej ifutve dhe t krishterve, i cili dgjon pr mua
dhe pastaj vdes pa besuar n thirrjen time, ai ka pr t qn prej banorve t zjarrit.3
Profeti e lidhi dnimin me zjarr me dgjimin rreth tij dhe rreth thirrjes s tij dhe me
mosbesimin.
Vrejtje:Kush sht i paditur pr dispozitat e sheriatit, pr shkak t neglizhencs dhe lnies pas
dore, apo pr shkak t dunjas dhe bukurive t saj dhe nuk prpiqet aspak t msoj at q e
ka detyr, ai nuk justifikohet pr injorancn e tij nse bie n kufr, bazuar n fjaln e Allahut:
Ata q cilt preferojn jetn e dunjas m shum se ahireti dhe pengojn prej rrugs s
Allahut dhe pasojn rrugn e shtrmbr ata jan n humbje t largt Ibrahim, 3, dhe
thot: Kjo sepse ata preferuan jetn e dunjas m shum se ahireti dhe Allahu nuk e
udhzon popullin qafir En nahl, 107.
Justifikimi merret n konsiderat athere kur e ka t pamundur pr t msuar dhe jo
kur ka fuqi dhe mundsi.
2- Keqinterpretimi i tekseve t sheriatit:Ai q bie n gabim ose n kufr pr shkak t keqinterpretimit dhe kuptimit t gabuar
1
2
3
E transmeton Ahmedi dhe Nesaiu, Sahih el xhami es sagir, 7725.

72

t tekseve t sheriatit, t cilat mund t kuqkuptohen n aspektin gjuhsor, nuk bhet qafir,
derisa ti qartsohet argumenti i sheriatit dhe ti largohen dyshimet dhe keqkuptimet rreth
tekseve t tij.
Si ndodhi me Kudame ibn Medhunin dhe shokt e tij, t cilt e konsideruan vern t
lejuar _dhe kjo sht kufr_ bazuar n kuptimin e gabuar t ajetit, mirpo ata nuk u bn
qafir pr shkak t keqinterpretimit, si prmendet n historin e tyre.
Prej Adij ibn Hatimit thot: Kur zbriti ky ajet derisa t dallohet fija e bardh
nga fija e zez morra disa litar t bardh dhe t zinj dhe i vendosa nn jastk. I vshtrova
gjat mirpo nuk i dallova dhe i tregova profetit i cili qeshi dhe m tha: E paske jastkun
gjat e gjer. Allahu ka pr qllim ditn dhe natn.1
Ky sahabi hante dhe pinte edhe pas shfaqes s agimit t vrtet pr shkak t
keqinterpretimit t ajetit. Kur profeti i sqaroi kuptimin e ajetit nuk e urdhroi ta prsriste
agjrimin dhe e justifikoi pr shkak t interpretimit t gabuar.
Prej Esma bin Umejsit thot: Thash: O i drguar i Allahut! Fatimes bijs s Ebu
Hubejshit i ka ardhur hajzi prej kaq e kaq ditsh dhe nuk sht falur. I drguari i Allahut i
tha: Subhanallah! Kjo sht prej shejtanit. Le t ulet n nj govat e nse shikon nj lng
t zverdhur le t marr nj gusl t vetm pr ylen dhe ikindin, pastaj le t marr nj gusl
t vetm pr akshamin dhe jacin, dhe t marr gusl pr sabahun dhe t marr abdes mes
tyre (mes dy namazve me nj gusl). 2
Mosfalja e namzit sht prej gjynaheve m t mdha dhe argumentet dshmojn pr
kufrin e lnsit t namazit, mirpo ato nuk e prfshijn kt grua, madje as nuk u urdhrua t
bnte kaza namazet q i kishin kaluar, sepse ajo besonte se nuk e kishte vaxhib namazin n
kt gjendje dhe keqinterpretoi argumentet fetare, t cilat ndalojn prej faljes s namazit gjat
hajzit, derisa i erdhi argumenti fetar q i sqaroi se rasti i saj nuk hyn te hajzi q e pengon
namazin.
Eslem ibn Umrani thot: Dolm pr luft prej Medines n drejtim t
Kostandionopojs dhe udhheqsi i grupit ishte Abdurrahman ibn Halid ibn Velidi. Romakt
ishin rreshtuar prpara bedenave t qytetit. Papritmas nj burr u vrsul n drejtim t tyre dhe
njerzit i than: Ndalo! Ndalo! La ilahe il-lallah! Po e hedh veten e tij n shkatrrim.
Athere Ebu Ejubi tha: Ky ajet ka zbritur pr ne ensart kur Allahu e bri profetin
triumfues dhe islamin sundues dhe tham: Hajde t kujdesemi pr pasurit tona dhe ti
shtojm ato! Athere Allahu zbriti: Shpenzoni n rrug t Allahut dhe mos i hidhni
vetet tuaja n shkatrrim. Rnia n shkatrrim ishte lakmia e pasuris dhe lnia e
1
2
E transmeton Buhariu dhe Muslimi, Sahih sunen Ebi Daud, 2059.

73

xhihadit.1
Njerzit e keqkuptuan kt ajet dhe e zbatuan mbi at q vrsulet n rreshtat e armikut
i vetm. Kshtu ata e konsideruan harram nj dika t ligjshme pr shkak t keqkuptimit t
ajetit. Ndrsa Ebu Ejubi u sqaroi gabimin, se ajeti nuk ka at kuptim, sepse ai ka zbritur
pr ata q lakmojn pasurin dhe ln pas dore xhihadin n rrug t Allahut . Mirpo ai nuk
i konsideroi ata prej atyre q e bjn haram hallallin dhe gjrat e lejuara.
Gjithashtu disa njerz e keqkuptuan fjaln e Allahut : Kujdesuni pr vetet tuaja!
Nuk ju dmtojn juve ata q kan humbur nse ju jeni udhzuar El maide, 105, dhe
kujtuan se lejohet braktisja e njerzve dhe lnia e urdhrimit pr t mir (davetit) dhe
ndalimit prej t keqes. Kur Ebu Bekri e morri vesh kt, doli para njerzve dhe pasi
falenderoi Allahun tha: O njerz! Ju e lexoni kt ajet por nuk e vini n vendin e duhur O
Besimtar! Kujdesuni pr vetet tuaja! Nuk ju dmtojn juve ata q kan humbur nse
ju jeni udhzuar. Kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: Nse njerzit e shohin t
padrejtin dhe pastaj nuk e udhzojn, shum shpejt ka pr ti prfshir Allahu me dnim.
Dhe e kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: do popull n mesin e t cilve bhen
gjynahe dhe ata kan mundsi ti ndryshojn, por nuk i ndryshojn, shum shpejt Allahu
do ti prfshij me dnim.2
Prafrsisht si kjo sht edhe hadithi q e transmeton Buhariu n El edeb el mufred
prej Talk ibn Hubejbit thot: Isha prej mohuesve m t betuar t shefatit (ndrmjetsimit n
ditn e gjykimit), derisa pyeta Xhabirin dhe m tha: O Tulejk! E kam dgjuar t drguarin
e Allahut t thot: Kan pr t dalur prej zjarrit pasi t hyjn n t. Pastaj edhe ne i
lexojm ato q ti i lexon. 3
N nj transmetim te Ahmedi thuhet: do ajet q thot banort e zjarrit sht pr
mushrikt, ndrsa kta jan njerz q kan vepruar gjynahe dhe dnohen e pastaj dalin.
Talku sht prej brezave t hershm t tabinve, e megjithat e mohonte shefatin,
megjithse ai sht vrtetuar me Kuran dhe me sunet, duke i interpretuar pr gjynahqart
ajetet e zbrituara pr mushrikt, derisa Xhabir ibn Abdullahu ja korrigjoi kt mendim t
gabuar.
Vrejtje:Jo do keqinterpretim konsiderohet justifikim dhe penges pr shpalljen qafir. Kushdo
q bn kufr me interpretime q jan jasht botkuptimit gjuhsor t argumenteve, si ato t
batinive ekstrem pr shtyllat e fes, t cilat realisht jan deformime dhe prgnjeshtrime,
1
2
3

Sahih el edeb el mufred, 629.
74

nuk justifikohet por konsiderohet zindik dhe qafir edhe nse ata i quajn kto deformime,
interpretime.
Nse thuhet: A ka pr keqinterpretimin ndonj prkufizim t njohur me t cilin mund
t dallojm keqinterpertimin q justifikohet prej atij q nuk justifikohet.
Them: Nuk ka ndonj prkufizim t njohur pr keqinterpretimin e justifikueshm, t
cilin kush e tejkalon bie n gjynah dhe ndshkohet. Ai q mund t konsiderohet
keqinterpretim i justifikueshm pr nj person, mund t mos pranohet pr nj person tjetr.
Kjo sht n varsi t dijes q ata kan, dyshimeve q i rrethojn, shtjes ku kan gabuar
dhe qartsis s saj, e cila mund t jet e njohur pr nj person dhe nuk justifikohet, por mund
t jet e vshtir dhe e panjohur pr nj tjetr dhe justifikohet me interpretimin e gabuar.
Zakonisht, keqinterpretimi i justifikuar shoqrohet me shenja dalluese, kur deri diku
sht i pranueshm n aspektin gjuhsor dhe prputhet me bazat e prgjithshme t sheriatit,
ose kur bazohet n interpretimin e tij n argumente jo t forta apo t abroguara dhe nuk i njeh
argumentet e forta dhe abroguese, ose kur argumentohet me argumente t prgjithshme dhe
nuk i di argumentet prjashtuese, ose argumente t pakufizuara dhe nuk i di argumentet
kufizuese.
Keqnterpretimi, kur shoqrohet me kto shenja, zakonisht sht i pranueshm dhe
pengon prej brjes qafir t atij q bie n kufr. Kto shenja forcohen dhe dobsohen n varsi
t rrethanave q e rrethojn personin. A e ka zakon pasimin e dyshimeve dhe devijimin prej
argumenteve t qart? A sht i njohur m par me interpretimet e zindikve? A njihet prej tij
dhnia prparsi logjiks ndaj argumenteve t shriatit? A sht i njohur si pasues i bidateve
dhe epsheve, apo n origjin sht pasues i sunetit dhe selefit? A ka rrshkitur n nj apo n
shum shtje? A ka m shum mendime t drejta apo devijime? Gabimi a sht i qllimt
apo si pasoj e hulumtimit pr t vrtetn? T gjitha kto ndikojn n prcaktimin se kush
justifikohet me keqinterpretim dhe kush jo, dhe Allahu sht m i ditur.
3- Kur sht akoma i ri n islam:Kush bie n kundrshtime ose kufr pr shkak se sht akoma i ri n islam dhe sapo e
ka braktisur kufrin justifikohet derisa ti shpjegohen argumentet e sheriatit dhe ti vij thirrja
profetike pr ato q ka gabuar. Nj i ri n islam e ka t pamundur t msoj menjher t
gjitha obligimet n akide dhe dispozitat e islamit. U prmend se pamundsia e anulon
ngarkimin fetar. Prej muslimanit t ri mund t priten shum mendime q mund t jen kufr
ndrkoh q ai kujton se ato nuk bien ndesh me islamin.
Ata q i than profetit n ditn e Hunejnit: Na cakto nj dhatu enuat ashtu si kan
ata dhatu enuat ishin br musliman n ditn e lirimit t Meks. Kur i than kto fjal, nuk
kishin kaluar prej islamit t tyre m shum se 15 dit, sipas mendimit m t sakt t
75

historianve.
Ktu hyn edhe hadithi i Muavije ibn Hakem Silmiut kur i tha profetit : Ne jemi
nj popull q sapo jemi shkputur prej xhahilijetit dhe Allahu na udhzoi n islam por
disa prej nesh shkojn te fallxhort. I tha: Mos shko te ata.
Po prej tij thot: Po falesha pas t drguarit t Allahut dhe dikush tshtiu. I
thash: Allahu t mshiroft (jerhamukallah)! Njerzit m mbrthyen me shikimet e tyre
dhe thash: Ju humbt nna! hall keni q shikoni? Pastaj zun t prplasin duart n
kofsh dhe e kuptova q po ma bnin me shenj q t hesht. Kur profeti e mbaroi namazin
_nn e bab i qofshin fal_ as m goditi, as m brtiti dhe as nuk m shau por m tha:
Nuk lejohet t flassh n namaz me njerzit, por vetm t lartsosh dhe madhrosh
Allahun dhe t lexosh Kuran.1
Vre se si profeti e justifikoi dhe nuk e urdhroi ta prsriste namazin, sepse ishte i
paditur dhe akoma i ri n islam, si u prmend n fjaln e tij se populli i tij akoma shkojn te
fallxhort.
Po kshtu historia e Adij ibn Hatimit , kur erdhi te profeti me kryq n qaf, pasi
ishte br musliman, mirpo ishte akoma i ri n islam, si u prmend m par n historin e
tij.
Ibn Tejmije thot: I sapohyri n islam nuk mund ti msoj t gjitha dispozitat dhe
urdhresat e fes. Edhe i penduari prej gjynaheve edhe ai q prpiqet t msoj nuk mund t
ngarkohen me do urdhr dhe t msojn t gjith dijen q n fillim, sepse sht e pamundur
dhe pamundsia e rrzon obligimin n kt rast. E nse (msimi i do gjje) nuk sht
obligim athere nuk i takon pushtetarit dhe dijetarit q ta ngarkojn at, por e falin pr ato
urdhra dhe ndalesa q i ka t pamundura ti msoj dhe punoj, derisa ti jepet mundsia;
sepse profeti i falte kto lloj personash derisa tua sqaronte kto shtje. Veprimi i profetit n
kt rast nuk konsiderohet si pohim i haramit dhe lnie e vaxhibit, sepse obligimi dhe ndalimi
jan t kushtzuara me mundsin e msimit dhe veprimit, e nse ky kusht nuk plotsohet
athere bie obligimi dhe ndalimi.
Prej ksaj na sqarohet se shum gjra q n origjin jan vaxhip ose haram bien nga
prgjegjsia, pr shkak t mos arritjes s argumentit t sheriatit, i cili sqaron obligimet dhe
ndalesat, sepse pamundsia e shfuqizon urdhrin dhe ndalimin edhe nse ai sht vaxhip (ose
haram) n origjin.2
4- Nse jeton n krahina t largta ku sht e pamundur arritja e dijes.
Kush bie n gjynah dhe kufr prshkak se jeton n krahina t largta si n malsi, n
1
2

Mexhmuul fetaua, 20/60-61.
76

xhungl dhe n zona ku nuk din asgj pr thirrjen e profetve dhe dija sht e pamundur ti
arrij dhe as ai nuk ka mundsi ta gjej dijen, athere ai justifikohet me paditurin e tij, derisa
ti vij argumenti i qart prej sheriatit pr at q ka kundrshtuar dhe ti jepet mundsia e
krkimit t dijes fetare prej atyre q e posedojn at.
Prej argumenteve ku mund t mbshtetemi pr marrjen n konsiderat t ksaj
pengese1 sht fjala e profetit : Sot jeni n nj koh t mbushur me dijetar dhe me pak
orator. Kush e l nj t dhjetn prej asaj q di, ai ka rrshkitur. M von do t vij nj
koh e mbushur me orator por me pak dijetar. Kush kapet fort me nj t dhjetn e asaj q
di ka shptuar.2
Profeti bri dallim mes kohs s mbushur me dijetar dhe gjykoi me rrshkitje pr
at q l qoft edhe nj t dhjetn e asaj q di dhe mes kohs ku dijetart jan t pakt dhe se
ai q kapet fort pas nj t dhjets s asaj q njihet n mesin e tyre _pr shkak t mungess s
dijetarve_ ai ka shprtuar.
Gjithashtu fjala e profetit : Islami do t vjetrohet ashtu si vjetrohet rroba aq sa
t mos njihen as agjrimi, as namazi, as haxhi, as sadakaja (zekati). Libri i Allahut do t
ngrihet brenda nj nate dhe nuk do mbetet prej tij n tok asnj ajet. Derisa t mbeten
grupe njerzish me pleq e plaka q thon: Baballart thonin: La ilahe il-lallah dhe ne e
themi at.
Sileh ibn Zuferi e pyeti transmetuesin e hadithit, Hudhejfen : E far dobie u bn
atyre fjala La ilahe il-lallah kur ata nuk njohin as namazin, as haxhin dhe as zekatin?
Hudheifa nuk ju prgjigj. E pyeti tre her mirpo Hudheifa nuk i prgjigjej, e kur e pyeti
pr her t tret i tha tre her: O Sileh! Ajo i shpton prej zjarrit.3
Ky hadith sht argument pr justifikimin me padije dhe argument pr justifikimin e
personit q jeton n nj koh dhe vend ku islami pothuaj sht zhdukur dhe as nuk i vjen dija
dhe as nuk e gjen dot, prandaj nuk e njeh as namazin dhe as agjrimin. N kt rast dshmia e
teuhidit i bn dobi ktij personi.
Por nuk prfitohet prej hadithit, si pretendojn murxhit dhe xhehmit, se lnsi i t
gjitha veprave prfshir edhe shtyllat e islamit sht musliman dhe prej banorve t xhenetit,
pa marr parasysh ambjentin ku jeton edhe nse jeton n nj vend ku dija sht e shumt dhe
e leht pr at q e krkon.4
Prandaj themi: Nse njeriu q jeton larg dijes, ka mundsi t udhtoj n vendet e
1
Pengesa e kohs dhe vendit ku mbizotron injoranca e madhe dhe mosnjohja e sheriatit dhe ndikimi i tyre n
ndshkimin e njeriut.
2
Es silsiletus sahihah, 2510.
3
4
Shiko fjaln e shejh Nasirit n Es silsiletu es sahiha 1/130. Un e kam kritikuar kt fjal t tij n shum
libra si: Triumfi, Justifikimi me padituri, gjykimi i lnsit t namazit dhe mund tu kthehesh atyre nse dshiron.
77

dijes pa asnj penges, por preferon rehatin, pasurin dhe qndrimin n vendin e tij dhe nuk
e merr mundin ta largoj paditurin; nj person i till nuk justifikohet nse bie n kufr pr
shkak t neglizhencs, se ai ka mundsi ta largoj injorancn por nuk e bn.
Muslimani sht krijuar pr nj qllim q sht m i rndsishm se do qllim tjetr
dhe nuk i lejohet ta neglizhoj dhe t vonohet n realizimin e ktij qllimi, ashtu si e knaq
Allahun. Ky qllim sht njsimi i Allahut me adhurim, si thot Allahu: I kam krijuar
xhint dhe njerzit vetm q t m adhurojn Edh dharijat, 56. Dhe thot: Ata u
urdhruan q t adhuronin vetm nj ilah, nuk ka t adhuruar me t drejt prve atij.
I pastr sht ai prej shirkut q bjn Et teube, 31. Dhe thot: Ata u urdhruan t
adhurojn vetm Allahun me sinqeritet, nnshtrim dhe pastrti dhe ta falin namazin e
ta japin zekatin dhe kjo sht feja e vyer El bejineh, 5.
Allahu na ka krijuar pr nj gj t vetme dhe na ka urdhruar me nj urdhr t
vetm, q sht adhurimi i Allahut nj dhe t vetm. Kuptimi i prgjithshm i adhurimit
prfshin do vend dhe do koh q lidhet me njeriun dhe prfshin do vepr dhe fjal t
dukshme apo t fsheht q Allahu i lart e plqen.
Njeriut nuk i lejohet t neglizhoj nj qllim kaq t madh dhe t justifikohet me
justifikime q ka mundsi ti largoj. Allahu thot: O robrit e mi q keni besuar! Toka
ime sht e gjer prandaj vetm mua m adhuroni El ankebut, 56. Allahu e ka br tokn
e gjer, q robrit e tij ta adhurojn dhe t mos i bjn atij shok. Nse bien n vshtirsi n
nj zon, athere emigrojn n nj zon tjetr, pr t ruajtur fen. Kudo q u jepet mundsia
pr kryerjen e ibadeteve fetare lirisht dhe n mnyrn q e knaq Allahun m shum, athere
e ka detyr t shkoj n at vend, sepse hixhreti nga vendi i kufrit, i fiskut dhe padrejtsis,
sht ligjruar pikrisht pr kt qllim.
Ibn Hazmi _Allahu e mshiroft_ thot: Kujt i arrin prmendja dhe thirrja profetike,
por nuk gjen n vendin e tij asknd q ta informoj rreth profetit, ai e ka farz udhtimin n
nj vend tjetr ku arrin dijen e t vrtets. Kushdo q jeton n malsi t largta dhe nuk gjen
asknd q ia mson dispozitat e fes, t gjith ata e kan farz, burra e gra, q t shkojn n
nj vend ku e gjejn nj njeri t ditur q u mson fen, ose t sjellin n zonn e tyre nj fakih
(njeri t ditur) q tu msoj shtjet e fes. Nse pushtetari islam informohet (se n kt vend
t largt nuk kan hoxh) athere e ka detyr q tua drgoj nj njeri t ditur pr ti
msuar.1
5- Gabimi i paqllimt.
Prej pengesave t shpalljes s nj personi qafir sht edhe gabimi i paqllimt, athere
kur gabon nga harresa ose bn lapsus t paqllimt. Nj person i till justifikohet sepse
1
Ihkamul ahkam, 5/112.
78

Allahu thot: Nuk merrni gjynahe pr at q gaboni (paqllim) por pr at q zemra
juaj e vepron qllimisht dhe Allahu sht fals dhe mshirues El ahzab, 5.
I drguari i Allahut ka thn: I sht falur umetit tim gabimi dhe harresa.
Prej argumenteve se gabimi i paqllimt nuk ndshkohet sht edhe hadithi personit i
cili i kishte humbur shpresat pr deven e humbur, n t ciln kishte ushqim dhe uj, e kur e
gjeti tha: O Allah! Ti je robi im e un jam zoti yt. Gaboi prej gzimit t madh.
Lexuesi i Kuranit me vshtirsi q shpeshher shton dhe pakson n t sht i
justifikuar pr gabimet n lexim. Nse do shtonte dhe paksonte prej Kuranit me vetdije dhe
qllim, athere do t shpallej qafir me prcaktim.
Ai q shkel dika duke kujtuar se sht prej sendeve t shtpis, por pastaj e kupton se
ka shkelur Kuranin. Pr kt gabim t paqllimt nuk merr gjynahe, por nse e shkel me
qllim duke e ditur q ai sht libri i Allahut bhet qafir.
Gabimi i paqllimt nnkupton mosdashjen e rnies n kt gabim dhe nuk nnkupton
mosdashjen e kufrit me kt gabim, sepse ai q e thot ose e vepron gabimin q sht kufr
me dshir, athere ai bhet qafir, pati apo nuk pati pr qllim daljen prej islamit. Ka dallim
mes atij q e vepron gabimin me dshir dhe qllim _ky sht kusht i drejtprdrejt pr
ndshkimin_ dhe mes atij q e vepron gabimin pr t br kufr me qllim dhe kjo nuk sht
kusht pr ndshkim dhe rnien n kufr. Kushtzimi i qllimit t kufrit n brjen qafir pr
shkak t gabimit sht mendimi i xhehmive dhe murxhive, si u prmend edhe m par.
6- Ixhtihadi.
Gabimi pr shkak t ixhtihadit sht penges pr tekfirin. Kur nj dijetar gabon pr
nj arsye t pranueshme1 dhe e konsideron t lejuar nj haram ose t ndaluar nj hallall, ose
gjykon me nj dispozit q nuk e ka zbritur Allahu, duke kujtuar se kjo sht e vrteta q e
knaq Allahun, athere ai justifikohet pr ixhtihadin e tij. Madje ai shprblehet nj her nse
gabon dhe dy her nse ia qllon, si transmetohet n hadithin sahih se i drguari i Allahut
ka thn: Nse gjykatsi bn ixhtihat dhe ja qllon ai ka dy shprblime, e nse bn
ixhtihad por gabon ai ka nj shprblim.2
N dy sahihet prej hadithit t Said Hudariut thot: Bilali i solli profetit disa
hurma t mira dhe profeti i tha: Ku i gjete? I tha: Kisha ca hurma t vjetra dhe i
shkmbeva dy sae me nj t vetm. I tha: Mos! Kjo sht ribaja. Mos vepro kshtu! Nse
1
Kur nuk i ka arritur argumenti, ose i arrin por e harron, ose e konsideron senedin dhe teksin e tij t dobt,
ose e konsideron t sakt por mendon se n t nuk ka argument pr shtjen ku ka gabuar, ose e kujton pr t
abroguar ose t kufizuar, e shum arsye t tjera q i justifikojn dijetart aty ku e kan gabim. Shejhul islam
Ibn Tejmije ka shkruar nj libr pr kt tem t quajtur Mosqortimi i dijetarve islam.
2
79

dshiron t blesh, shiti hurmat me dika tjetr dhe pastaj ble.1
Ndrkoh n sahihun e Muslimit, transmetohet se i drguari i Allahut ka thn: E
mallkoft Allahu ngrnsin e ribas, dhnsin e saj, dy dshmitart dhe shkruajtsin. Dhe
tha: Ata jan njsoj.2
Dhe thot: Dirhemi q hahet me riba sht m i rnd te Allahu se 36 her zina.3
Por kjo dispozit nuk e prfshin kt sahabi sepse ai kujtoi, bazuar n ixhtihad, se kjo nuk
konsiderohet riba, prandaj profeti e justifikoi dhe e fali dhe u mjaftua me msimin dhe
sqarimin e tij.
Gjithashtu atyre q u arriti fjala e profetit: Ribaja sht vetm n kredi4 dhe e
lejuan, n kuptimin e ktij hadithi, shitjen e dy saeve me nj t vetm dor m dor, prej tyre
ishin Ibn Abasi dhe nxnsit e tij; Ebu Shathai, Atau, Tausi, Said ibn Xhubejri, Ikreme dhe t
tjer prej dijetarve t Meks, t cilt jan ajka e dijetarve t umetit n dije dhe pasim.5
Ibn Tejmije thot: Nuk i lejohet muslimanit t besoj se dik prej sahabve ose ata
q i pasojn ata, aty ku lejohet pasimi, i kap mallkimi i ngrnsit t ribas, sepse ata e
vepruan kt pr shkak t interpretimit q n parim sht i pranuar.
Transmetohet se disa medinas i lejonin marrdhniet me grat n anus, ndrkoh q
Ebu Daudi transmeton se i drguari i Allahut ka thn: Kush kryen marrdhnie me gruan
n anus ai ka br kufr me at q i sht zbritur Muhamedit.6
Gjithashtu Usama vrau nj person q tha: La ilahe il-lallah, duke kujtuar se ai e
shqiptoi shehadetin pr ti shptuar shpats. Profeti e kritikoi ashpr, por nuk e dnoi as me
kisas dhe as me shpagimin e dijes,7 por e justifikoi pr shkak t ixhtihadit dhe pr shkak se
ai nuk i kishte dgjuar argumentet q ndalonin bazimin n dyshime n t tilla shtje.
Ndrsa kur Mikdad ibn Esuedi e pyeti profetin : O i drguar i Allahut! Nse
prballem me nj person qafir dhe ai m lufton dhe m pret njrn dor me shpat, pastaj
fshihet pas nj peme dhe thot: I jam dorzuar Allahut, a ta vras o i drguar i Allahut pas
ksaj fjale? I tha: Mos e vrit. I thash: O i drguar i Allahut! Po ai m ka prer njrn dor
dhe kt fjal e thot pasi t ma pres dorn, prandaj pse mos ta vras? I tha: Mos e vrit sepse
po ta vrassh ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje dhe ti do t jesh n pozitn e tij
para se ta thoshte kt fjal. 8 Pra ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje si musliman
1
2
3
4
5
6
7
8

E transmeton Muslimi:
Es silsiletu es sahiha, 1033.
Shiko: Mosqortimi i dijetarve islam i shejhul islamit, fq. 82.
Mosqortimi i dijetarve islam i shejhul islamit, fq. 82
Shpagimi q i paguhet t afrmve t viktims, athere kur nuk zbatohet kisasi. (Shn. i prkthyesit)
E transemton Buhariu dhe Muslimi.
80

musliman dhe i siguruar me sigurin e islamit, ndrsa gjaku yt do t lejohej ashtu si gjaku i tij
ishte i lejuar para se t thoshte fjaln q e futi n islam dhe do zbatohej mbi ty dnimi i kisasit
pr vrasjen e muslimanit. Profeti nuk e justifikoi at pr shkak se atij ju sqarua argumenti i
ndalimit pas t cilit nuk bn dobi as ixhtihadi dhe as interpretimi.
Ibn Umeri ua priste grave kpuct q i vishnin n haxh, mirpo Safije bint Ebi Ubejd i
tregoi se Aishja i kishte treguar se i drguari i Allahut ua kishte lejuar grave mbathjen e
kpucve. Pas ksaj hoqi dor prej grisjes s tyre.1
Profeti e kshillonte emirin e ushtris me kto fjal: Nse rrethon ndonj
kshtjell dhe krkojn prej teje q t zbresin n gjykimin e Allahut, athere mos prano t
zbressh n gjykimin e Allahut, por negocio me ta sipas gjykimit tnd, sepse ti nuk e di a ja
qllon gjykimit t Allahut apo jo.2
Profeti shprehet qart se gjykimi i emirit mund t mos prkoj me gjykimin e
Allahut . N kt aspekt ai mund t gjykoj me at q Allahu nuk e ka ligjruar, mirpo ai
sht i justifikuar pr ixhtihadin e tij.
Ktu hyn edhe ixhtihadi dhe kundrshtimi i sahabve rreth urdhrit t profetit :
Askush t mos e fal ikindin vese te fisi Kurejdha. Disa prej tyre i kapi ikindia n rrug
dhe disa than: Falemi vetm te fisi Kurjdha. Ndrsa t tjert than: Ne do falemi, sepse
profeti nuk ka pasur pr qllim q t mos falemi. Kur e pyetn profetin , ai nuk qortoi
asnjrin prej tyre.3 Profeti nuk qortoi asnj sepse argumentet e tjera rreth namazit e lejojn
kt lloj ixhtihadi dhe kundrshtimi.
Ebu Said Hudariu thot: Dy veta u nisn pr udhtim dhe i zuri namazi, por nuk
gjetn uj dhe morrn tejemum. Pastaj gjetn uj prpara se t dilte koha. Njri e prsriti
abdesin dhe namazin, ndrsa tjetri jo. Kur vajtn te profeti dhe e pyetn, i tha atij q nuk e
prsriti: E ke qlluar synetin dhe namazin e ke t vlefshm ndrsa atij q morri abdes
dhe e prsriti i tha: E ke shprblimin dy her.4
Ibn Tejmije thot: Nse sht rritur n malsi t largt ose sht akoma i ri n islam
dhe vepron ndonj haram pa e ditur se sht haram, ai nuk ka gjynah dhe nuk dnohet edhe
nse nuk argumentohet pr veprimin e tij me ndojn argument prej sheriatit.
Ndrsa atij q nuk i ka ardhur argumenti pr ndalimin e dikaje dhe bazohet n
lejimin e saj n argumente po prej sheriatit, ai e meriton m shum t justifikohet. Madje ai
shprblehet dhe lavdrohet pr ixhtihadin e tij.5
1
2
3
4
5

Mosqor mi i dijetarve islam; fq. 56.
81

Vrejtie: Kjo q u prmnd m sipr nuk prfshin injorantin i cili nuk sht i aft pr ixhtihad
dhe as bidatiun i cili e di t vrtetn me argumeta t prera, por devijon prej saj dhe jep fetva
n kundrshtim me t vrtetn, pr tu br qejfin pushtetarve t prishur dhe pabesimtar,
ose pr shkak t interesit material. Nj person i till nuk justifikohet me ixhtihad, sepse
persona t till profeti i ka prgzuar me zjarr, kur thot: Tre jan kadit. Njri sht n
xhenet dhe dy t tjert n zjarr. N xhenet sht ai q e njeh t vrtetn dhe gjykon me t,
ndrsa ai q e njeh t vrtetn dhe devijon n gjykim ai sht n zjarr dhe kush gjykon mes
njerzve me injoranc ai sht n zjarr.1
Justifikimi i muxhtehidit n gabimin e tij nuk nnkupton q lejohet imitimi (taklidi) i
tij n kt gabim, nse imituesi e di q ai sht gabim. Imitimi i dijetarve n t drejt dhe n
t kot, n t sakt dhe n gabime, sht prej rrugs s ifutve dhe t krishterve, t cilt i
morrn priftrinjt dhe murgjit e tyre zotr prve Allahut, si thot Allahu: I morrn
priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut Et teube, 31, sepse ju bindn
atyre n lejimin e haramit dhe ndalimin e hallallit.
7- Imponimi:Shfaqja e kufrit pr shkak t imponimit, kur zemra sht plot me iman, nuk merret n
prgjegjsi por justifikohet, sepse Allahu thot: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t
tij prve atij q imponohet dhe zemra e tij sht e qetsuar me iman, por ai q ja hap
gjoksin kufrit, mbi ta ka rn zemrimi i Allahut dhe ata kan dnim t madh En nahl
106.
Dhe thot: T mos i marrin besimtart qafirt pr miq prve besimatarve. E
ruajtur. Allahu ju trheq vrejtje q t friksoheni prej tij Ali Imran, 28.2
1

Shfaqja e kufrit pr shkak t imponimit sht lehtsim dhe mshir prej Allahut. Kush dshiron e marr kt
lehtsim dhe kush dshiron e l. Nse imponohet pr kufr m e mira sht t rezistoj, bazuar n fjaln e Ebu
Dardas : "Miku im m ka porsitur t mos i bj shok Allahut edhe nse pritem ose digjem .... E
transmeton Ibn Maxheh dhe Bejhakiu. Sahihu et tergib, 566.
Dhe fjala e profetit : Tre gjra nse njeriu i posedon ka gjetur mblsin e imanit . . . t urrej t kthehet
n kufr ashtu si urren t hidhet n zjarr. Mutefek alejhi.
Dhe fjala e tij: Dikur prpara jush e merrnin njeriun dhe e groposnin n tok pastaj i vinin sharrn n kok
dhe e prisnin n mes ose e krihnin me krehr hekuri n mish dhe n kock por asgj nuk e kthente prej fes
s tij. Mutefek alejhi.
Argument sht edhe historia e sahabiut Abdullah ibn Hudhafe Sehmiut me mbretin tiran t romakve, kur
u kap rob dhe tirani romak i tha: Nse bhesh i krishter t jap prej sundimit tim. Abdullahi i tha: Nse ma jep
t gjith sundimin dhe sundimin e arabve me kusht q t kthehem nga feja e Muhamedit qoft edhe nj
ast t vetm nuk kisha pr ta br. I tha: Do t vras. I tha: Si t duash. Pastaj urdhroi q t kryqzohej dhe u
tha shigjetarve: Qlloni pran duarve dhe kmbve. Pastaj e joshte (pr kufr) por refuzonte. M pas i
2
82

Ibn Xheriri thot n tefsirin e tij: Vetm nse shtireni prej tyre pr tu ruajtur
vetm nse jeni nn sundimin e tyre dhe keni frik pr vetet tuaja dhe shtireni me fjal se ju e
pranoni sundimin e tyre, ndrsa n zemra fshihni armiqsin, por mos i prkrahni n kufrin e
tyre dhe mos i ndihmoni kundr muslimanit me vepra.1
Ibn Abasi thot: Shtirja sht fjal me goj, kur zemrn e ka t mbushur me
2
iman.
Transmetohet n hadithin sahih se i drguari i Allahut ka thn: Allahu ja ka falur

umetit tim gabimin, harresn dhe at pr t ciln jan imponuar.3
Gjithashtu kur mushrikt e kapn Amarin dhe nuk e lan rehat derisa t fliste keq pr
profetin dhe t lavdronte idhujt e tyre, e kur vajti te profeti i tha: Si sht puna? I tha:
Shum keq o i drguar i Allahut. Nuk m lan rehat derisa fola keq pr ty dhe lavdrova
idhujt e tyre. Profeti i tha: Si e ke zemrn? I tha: Zemrn e kam plot me iman. I tha: Nse
kthehen prap, vepro njsoj.4
urdhroi ta zbrisnin dhe krkoi nj kusi. E mbushi me uj derisa valoi dhe krkoi dy robr musliman dhe
urdhroi q njri prej tyre t hidhej n kusi pasi e ftoi n krishtrizm por ai refuzoi. Pastaj i urdhroi ta
hidhnin (Abdullahin) n kusi. Kur e morrn syt ju mbushn me lot. Athere i than mbretit: Syt ju mbushn
me lot. Ai kujtoi se u friksua dhe u tha: Kthejeni! Pastaj e ftoi n krishtrizm por refuzoi. I tha: Pse qajte
athere? I tha: Qava sepse thash me vet: Tani do t hidhesh n kt kusi dhe do t vdessh dhe ndrroja
sikur do qime n trupin tim t kishte shpirt q merrej pr hir t Allahut.
Athere tirani i tha: A e puth kokn time dhe un t t liroj? Abdullahi i tha: Ti lirosh edhe robrit e tjer
musliman. I tha: Kam pr ti liruar t gjith robrit musliman.
Abdullahi thot: Thash me vet: Nj armik prej armikve t Allahut nse ja puth kokn i liron t gjith robrit
musliman. Pun e madhe. Pastaj u afrua dhe ja puthi kokn dhe i liroi robrit.
Pastaj shkoi me t gjith robrit te Umeri dhe ia tregoi t gjith historin dhe Umeri tha: do musliman e ka
hak tia puth kokn Abdullah ibn Hudhafes. Un jam i pari q po e puth. Ky sht nj aprovim me konsensus
prej sahabve pr veprimin e Umerit dhe se rezistimi sht m i mir.
1
Ktu duhet shtuar kushti i mospasjes forc dhe mundsi pr t dalur prej sundimit t tyre; sepse nse kan
mundsi t largohen prej sundimin t tyre ose t bjn hixhret por nuk bjn hixhret, nuk justifikohen me
shtirje dhe imponim, me argument historin pr t ciln ka zbritur fjala e Allahut : Ata q melekt ua kan
marr shpirtrat zullumqar dhe u thot: Ku ishit? Than: Ishim t dobt n tok. U than: A nuk ishte toka e
Allahut e gjer e t bnit hixhret. Strehimi i tyre do t jet xhehenemi dhe ai sht prfundimi m i keq En
nisa, 97.
2
Xhamiul bejan, 3/228.
3
E transmeton Ahmedi dhe t tjer. Sahihu el xhami, 1731.
4
Ktu trheqim vrjtje, se kufri lejohet t veprohet vetm nse krcnimi i imoponuesit sht real dhe ka
mundsi ta zbatoj at, nse nuk i prgjegjet krkesave t tija. Gjithashtu sht kusht q torturimi t jet i
padurueshm. Nuk veprohet kufri thjesht pr nj krcnim ose pr nj cnim q mund t durohet.
Ata q e praktikojn kufrin bazuar n iluzione se jan t imponuar, ose pr cnime q shum thjesht mund t
prballohen dhe argumentohen me historin e Amarit , ata jan n iluzione t gabuara. Amari kur shkoi te
mushrikt i urdhroi pr mir dhe i ndaloi nga e keqja, derisa ia vran prindrit prpara syve, pastaj e dogjn
me zjarr, pastaj e zhytn n uj, e vetm m pas ua plotsoi krkesat, si transmetohet se kur profeti e takoi
Amarin duke qar, zuri ti fshinte lott dhe i thoshte: Qafirt t rrmbyen dhe t zhytn n uj derisa the
kshtu e ashtu. Nse e prsrisin prap, athere thuaj prap. Amr ibn Mejmuni thot: Mushrikt e dogjn
Amar ibn Jasirin me zjarr.
83

Ndrsa atij q i flen zemra n kufr pas imponimit, ai nuk justifikohet, sepse Allahu
thot: por ai q ja hap gjoksin kufrit, mbi ta ka rn zemrimi i Allahut dhe ata kan
dnim t madh. Askush prej krijesave nuk ka ndikim n zemra, sepse imponimi ndikon te
gjymtyrt e jashtme por jo n zemr.
8- Shaqja e kufrit pr t larguar nj kufr m t madh dhe m t rnd.
Kjo ndodh kur vihet para zgjedhjes mes dy gjrave q jan kufr dhe duhet patjetr ta
veproj njrn prej tyre. N kt rast e vepron at q kufrin dhe dmin e ka m t vogl, pr
t evituar nj kufr dhe dm m t madh.1
Kjo ndodh athere kur umeti sprovohet me nj tagut, kufri i t cilit sht i rnd,
sprova dhe belaja e tij jan shum t rnda pr vendin dhe popullin dhe nuk ka asnj mundsi
t hiqet qafe dhe t biem rehat prej tij, vese nse deprtojm n mesin dhe n ushtrin e tyre
duke u hequr se jemi prej ushtarve dhe pasuesve t tij, derisa t na krijohet mundsia pr ta
hequr qafe.
Kjo shtje sht aq e qart sa nuk ka nevoj pr shum debate dhe krkime, sidomos
pr xhematet e xhihadit, t cilat kan nevoj pr dispozita t hollsishme n fikhn islam, q ti
praktikoj n rezistencn kundr tagutve q prhapin kufrin dhe laicizmin n tok, t cilt i
Jahja ibn Maini, kur u prhap fitnia e krijimit t Kuranit, ishte n rradhn e atyre q zgjodhn lehtsimin dhe u
shtirn dhe than: Kurani sht i krijuar. Kur hyri te imam Ahmedi Allahu e mshiroft kur ishte i smur i dha
selam, por nuk ia ktheu. Jahja u justifikua me hadithin e Amarit dhe fjaln e Allahut: prve atij q sht
imponuar dhe zemra e tij sht e qetsuar me iman. Athere Ahmedi e ktheu kokn nga ana tjetr. Jahja i
tha: Nuk pranon asnj justifikim? Kur Jahja doli, Ahmedi u tha: Argumentohet me hadithin e Amarit! N
hadithin e Amarit thuhet: Kalova pran tyre dhe ata po t shanin dhe un i ndalova por m rrahn, ndrsa
juve po ju thon: Do tu rrahim. Athere Jahja i tha: Pasha Allahun nuk kam par nn shtresn e qiellit asnj
njeri q e kupton fen e Allahut m mir se ti.
1
Kufri ndahet n dy lloje, i vogl q nuk t nxjerr prej islamit dhe i madh q t nxjerr prej islamit. Kufri i madh
gjithashtu ndahet n dy lloje: kufr i thjesht, i cili nuk shoqrohet me armiqsi, luftim, sharje, cnim etj, pra
thjesht kufr q nuk e kalon kufirin e kufrit t tij, dhe kufr i rnd i cili shoqrohet me cnim athere kur i
shton kufrit t thejsht kufr tjetr dhe e rndon at, si luftimi i Allahut, t drguarit t tij dhe besimtarve,
sharja, cnimi, ironizimi me fen, vrasja ose intrigat, t cilat ia shtojn kufrin dhe gjynahun. Ashtu si shtohet
imani me vepra t mira, po kshtu edhe kufri shtohet me tejkalimin e caqeve, me padrejtsi dhe kufr.
Edhe ridja ndahet n ridde t thjesht ose t rnd. Secila prej tyre ka dispozita t veanta n dunja dhe ahiret
edhe ns t dy kan dal prej islamit dhe ditn e gjykimit do t jen t prhershm n zjarrin e xhehenemit.
Kjo sht ndarja e sakt. Ndrsa ndarja e riddes n ridde t vogl dhe ridde t madhe, duke supozuar se ridja e
vogl ashtu si kufri i vogl nuk t nxjerr prej islamit, kjo ndarje sht e kot dhe e pasakt t ciln nuk e ka
br askush prej selefit.
Ibn Tejemije _Allahu e mshiroft_ thot: Bhet dallim mes murtedit q bn ridde t thjesht, i cili vritet
prve nse pendohet, dhe mes ridddes s rnd i cili vritet pa ju krkuar pendim. N sunetin e profetit do t
gjejm se bhet dallim mes dy llojeve. Profeti ua pranoi teuben disa murtedve, por urdhroi pr vrasjen e
Mekis ibn Hababes ditn e lirimit t Meks, pa i krkuar teube, prshkak se ai i shtoi riddes s tij vrasjen e
muslimanve dhe rrmbimin e pasurive dhe nuk u pendua para se ta kapnin muslimant. Gjithashtu urdhroi t
vriten aranijint, t cilt riddes s tyre i shtuan t njjtat vepra. Po ashtu urdhroi vrasjen e Ibn Hatelit sepse ai
riddes s tij i shtoi edhe sharjen dhe vrasjen e muslimanve. Dhe urdhroi pr vrasjen e Ibn Sershit athere kur
ai i shtoi riddes s tij shpifjet dhe talljen me profetin.
84

dalin n krah xhahilijetit bashkohor me do mundsi dhe mjet q posedojn.
Mirpo pas nj hulumtimi t gjat, vura re se kjo shtje sht shum e debatuar n
mesin e vllezrve. Disa prej tyre nuk e pranojn dhe pretendojn se shfaqja e kufrit sht e
lejuar vetm n rastin e imponimit direkt, i cili u shpjegua m par. Prandaj u detyrova ta
sqaroj kt shtje m hollsisht dhe vetm prej Allahut e krkoj udhzimin.
Muslimani nse dshiron t rehatohet prej nj taguti ose prijsi t madh n kufr dhe
padrejtsi, i lejohet q t deprtoj n rradht e ushtris s tij dhe t shtiret si nj prej tyre, me
nijet q t heq qafe kt tagut dhe ta rehatoj umetin prej sherrit dhe kufrit t tij. Kt fjal e
bazojm n pikat e mposhtme:S pari: Argumentet e sheritatit q dshmojn pr lejimin.
Imam Buhariu transmeton n sahihun e tij prej hadithit t Xhabir ibn Abdullahit thot:
I drguari i Allahut tha: Kush i del ball Kab ibn Eshrefit sepse ka fyer Allahun dhe t
drguarin e tij? Muhamed ibn Meslemeja i tha: O i drguar i Allahut! A dshiron q ta
vras? I tha: Po! I tha: Athere m lejo q t shtirem n fjal. I tha: Fol (at q dshiron).
Pastaj Muhamed ibn Mesleme vajti dhe i tha (Kab ibn Eshrefit): Ky robi na ka
krkuar sadaka dhe na ka futur n hall, prandaj kam ardhur t krkoj borxh. I tha: Pasha
Allahun keni pr tu mrzitur prej tij. I tha: Ne e kemi pasuar dhe nuk na plqen ta
braktisim, derisa t shohim se si do t prfundojn gjrat. Borxh na duhen nj ose dy
uasak ... e deri n fund t hadithit ku thuhet: Pasi i ra n dor tha: Afrohuni! Dhe pasi e
vran vajtn te profeti dhe e njoftuan.
Ibn Haxheri thot: N transmetimin e Vakidiut thuhet: Na krkoi sadaka edhe pse
nuk kemi pr t ngrn ... Kab ibn Eshrefi i tha Ebu Nailes: Ma thuaj tro at q blun n
kok. far mendon t veprosh? I tha: Duam ta braktisim dhe t largohemi prej tij. I tha:
M gzove.1
Padyshim se debati i zhvilluar mes sahabiut dhe armikut t Allahut Kab ibn Eshrefit
prmban kufr t qart, i cili nuk lejohet t shfaqet n raste t zakonshme. Mirpo ktu u
lejua sepse qllimi ishte heqja qafe e tagutit q kishte fyer Allahun dhe t drguarin e tij.
Shenjat e kufrit duken qart n kt hadith n shum aspekte:-
Fjala e Muhamedit Na krkoi sadaka edhe pse nuk kemi pr t ngrn, sht
akuzim i profetit me padrejtsi, sepse u krkon njerzve t paguajn kur ata nuk
kan far t han dhe kjo padyshim sht kufr.
Fjala na ka futur n hall, pra na ka munduar me kto krkesa ndrkoh q ne

nuk kemi mundsi, si kuptohet prej konteksit t fjals. Kjo sht kufr sepse
El feth, 7/392.
85

prmban ankesa dhe paknaqsi ndaj profetit dhe dispozitave q Allahu i ka
zbritur.
-
Nnkuptimi i fjals na ka futur n hall e shtyu Kab ibn Eshrefin t thoshte:

Pasha Allahun keni pr tu mrzitur prej tij. Pra do vij dita kur do t mrziteni
dhe do t lodheni prej profetit dhe thirrjes s tij, pr shkak t padrejtsive dhe
krkesave t shumta n sadaka, megjithse ju nuk keni asgj.
Fjala Ne e kemi pasuar dhe nuk na plqen ta braktisim derisa t shohim se si

do t prfundojn gjrat. Pra e pasojm n varsi se si shkojn gjrat; nse
triumfon e pasojm pr interes, e nse triumfon tjetrkush kemi pr ta braktisur
dhe thjesht po presim se si do prfundoj puna e tij dhe padyshim q kjo sht
kufr.
Fjala e Ebu Nailes q ishte n t njjtin mision me Muhamed ibn Meslemen

Duam ta braktisim dhe t largohemi prej tij, sht kufr i pastr pa pasur
nevoj pr interpretime dhe nse dikush i thot kto fjal n raste t zakonshme
shpallet qafir.
Fjalt e armikut t Allahut, Kab ibn Eshrefit keni pr tu mrzitur prej tij dhe
m gzove prmbaj cnim dhe fyerje ndaj profetit. E megjithat sahabt nuk u
kundrprgjigjn dhe qndruan me t derisa e prmbushn misionin. Ulja n
kuvendet ku kuvendohet me kufr dhe tallje t fes pa kundrshtuar dhe pa u
imponuar dhe pa u ngritur nga kuvendi sht kufr i madh, e megjithat sahabt e
vepruan at q tu jepej mundsia t hiqnin qafe nj kufr m t madh t cilin e
udhhiqte taguti Kab ibn Eshrefi, Allahu e mallkoft.
Me krkimin e lejes prej profetit pr t folur rreth tij kishin pr qllim fjaln
lnduese dhe nnmuese t cilat n origjin nuk lejohen t thuhen vetm nse
personi i thot ato prej kufrit, sepse fjala e lejuar nuk ka nevoj pr leje.
Ibn Haxheri e sqaron kt n Fethul bari kur thot: Fjala e tij Athere m lejo
q t shtirem n fjal. I tha: Fol i krkoi leje pr ta mashtruar, prandaj edhe autori (imam
Buhariu) e ka vendosur kt hadith n kapitullin Gnjeshtra n luft. N transmetimin e
Ibn Sadit t ksaj historie sqarohet se ata krkuan leje q t ankoheshin prej tij dhe ta
injoronin
N hadithi mursel prej Ikremes thuhet: Na lejo t flasim kundr teje q t sigurohet.
U tha: Thoni far t doni.
N rivajetin e Muss dhe Ibn Ishakut, t cilin Ibn Kethiri n El bidaje uen nihaje1
e prmnd t plot, thuhet: Muhamed ibn Mesleme u kthye dhe tre dit hante e pinte aq sa
1
El bidajetu uen nihaje, 4/8.
86

t mbante shpirtin gjall. Kur e njoftuan profetin e thirri dhe i tha: Pse nuk ha dhe pi? I
tha: O i drguar i Allahut! Ta dhash fjaln pr dika por nuk e di a do ta prmbush dot
apo jo. I tha: Prpiqu. I tha: O i drguar i Allahut! Patjetr duhet t flasim (keq). I tha:
Thoni far t doni se jua kam br hallall.
Shejbani n Es sijer thot: Na lejo t flasim se nuk ka rrug tjetr pra na lejo ta
mashtrojm me ankesa dhe duke shfaqur ofendimin tnd.1
Ky hadith, me t gjitha transmetimet e tij dhe ashtu si e kan kuptuar dijetart, sht
argument shum i fort n kt shtje. Edhe nse ndonj fjal n ndonj transmetim mund t
interpretohet, mirpo nuk mund t refuzohen me interpretime t gjitha fjalt dhe transmetimet
e prmendura msiprm dhe Allahu sht m i ditur.
Argument sht edhe historia e vrasjes s tagutit Halid ibn Sufjan ibn Nebih
Hudheliut, i cili mblodhi njerz pr t luftuar profetin n Medine. Ahmedi dhe t tjer e
transmetojn kt hadith t plot. Prej Abdullah ibn Unejsit thot: M thirri profeti dhe m
tha: M njoftuan se Halid ibn Sufjani po mbledh njerz pr t m luftuar prandaj shko dhe
vrite. N nj rivajet tjetr thuhet: I drguari i Allahut tha: Kush del pr Halid ibn Sufjan
Hudheliun sepse po m ironizon, po m shan dhe po m mundon? Thot: I thash: O i
drguar i Allahut! Ma prshkruaj at q ta njoh. I tha: Kur ta shohsh ke pr t ndjer nj
rrnqethje. Thot: Pastaj dola me shpat n brez derisa e gjeta n Arane me nj grup grash
n shtpin e tyre. Kur hyri koha e ikindis e pash dhe e gjeta njsoj si ma prshkroi
profeti pr rrnqethjen. U drejtova drejt tij dhe kisha frik se mos m zbulon prandaj edhe
namazin e fala duke br shenj me kok pr rukun dhe sexhden. Kur u afrova te ai m
tha: Kush je ti? I thash: Dikush q ka dgjuar pr ty dhe pr njerzit q ke mbledhur
kundr ktij personi (profetit) dhe erdhi pr t njjtin qllim. I tha: Po! Un kam dal pr
kt qllim. Thot: Pastaj ecm pak sbashku derisa gjeta rastin dhe e godita me shpat
derisa e vrara pastaj dola dhe i lash grat e tij rreth tij. Kur arrita te profeti m pa dhe m
tha: Fytyra flet pr sukses. I thash: E vrava o drguar i Allahut. M tha: T vrtetn po
thua. Pastaj u nism sbashku dhe shkuam n shtpin e tij dhe m dha nj shkop e m
tha: Mbaje n shtpin tnde o Abdullah ibn Unejs si argument mes nesh n ditn e
gjykimit. Njerzit m t pakt at dit do t jen mutehasirunt. Thot: Abdullahi e lidhi n
shpat dhe e mbajti me vete deri kur i erdhi vdekja i urdhroi q ta vendosnin n qefin dhe
pataj i varrosn sbashku.2
Vshtroje shprehjen Dikush q ka dgjuar pr ty dhe pr njerzit q ke mbledhur
kundr ktij personi (profetit) dhe erdhi pr t njjtin qllim pra erdha pr t t ndihmuar
1
Es sijer, 1/189.
E prmend ibn Hajthemiu n Mexhmaul zeuaid 6/203, thot: E transmeton Ahmedi dhe Ebu Jala afrsisht
por n t ka nj transmetues q nuk prmendet i cili sht i biri i Abdullah ibn Unejsit, ndrsa transmetuesit e
tjer jan t besueshm. Shiko Es silsiletus sahiha, 2981.
2
87

dhe ti bashkohem ushtris snde n luftn kundr profetit. Padyshim se kto fjal kufri nse
thuhen n situata t zakonshme konsiderohen kufr i madh.
Imagjino nse ky tagut do t lihej t realizonte qllimin e tij, sa do ti kushtonte kjo
luft thirrjes islame, e cila ishte akoma e brisht.
Argument tjetr sht edhe urdhri q profeti i dha Naim ibn Mesudit pr prarjen e
armikut n favor t muslimanve n luftn e Ahzabit. Prej fjalve q Naim ibn Mesudi i tha
Ebu Sufjan ibn Harbit n mesin e Kurejshve: Ju e dini dashurin q kam pr ju dhe urrejtjen
q kam pr Muhamedin. Jam njoftuar pr dika dhe mendoj se e kam detyr tju njoftoj si
kshill, por mbajeni sekret ...1
Nse thuhet q kjo fjal: Ju e dini dashurin q kam pr ju dhe urrejtjen q kam
pr Muhamedin nuk nnkupton kufr u themi: Thjesht ulja dhe qndrimi n kuvendet e
kufrit, talljes dhe cnimit t fes ku diskutohet pr luftimin e Allahut dhe t drguarit, pa
kundrshtuar dhe pa u larguar, sht kufr sepse Allahu thot: Ju ka shpallur n libr q
nse dgjoni t bhet kufr dhe t tallen me ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta
derisa t ndryshojn bised, sepse ju athere jeni njsoj si ata En nisa, 140. Pra nse
uleni me ta pa i kundrshtuar, athere jeni njsoj si ata n kufr. E si athere kur ky sahabi
uljes n kuvendet e kufrit ku diskutohet pr luftn kundr Allahut dhe t drguarit i ka shtuar
edhe fjaln e msiprme e cila sht kufr i qart.
Kjo u lejua pr shkak t qllimit q Naim ibn Mesudi kishte pr prarjen e aleancs,
q luftonte t drguarin dhe thirrjen islame, n favor t muslimanve. Ky mision kaq i
rndsishm dhe me vler i justifikoi fjalt e thna msiprm.
Shejbani thot: Nse muslimani hyn n vendin e armikut pa marr siguri dhe e kapin
mushrikt dhe u thot: Un jam prej jush, ose kam ardhur t luftoj muslimant, athere i
lejohet t vras prej tyre kdo q dshiron dhe ti marr pasurit e tyre.2 Pastaj u
argumentua me dy historit e msiprme pr vrasjen e tagutve; Halid ibn Sufjanit dhe Kab
ibn Eshrefit.
Fjala Un jam prej jush ose kam ardhur q t luftoj muslimant sht kufr por
lejohet, sipas Shejbanit, me qllim vrasjen e atij q dshiron. Nse kjo sht e lejuar athere
lejimi pr vrasjen e nj taguti me kufr dhe tirani m t madhe i cili persekuton muslimant
sht m parsor.
S dyti: Rregullat e sheriatit dshmojn pr rregull baz: "Dmi m i rnd lejohet t
evitohet duke vepruar dmin m t leht". Kjo baz i prfshin t gjitha shtjet dhe dispozitat
fetare, duke prfshir edhe shtjen pr t ciln po flasim.
1
2
Shiko El bidaje uen nihaje, 4/113.

Es sijer, 1/185.
88

Kur njeriu vihet prball dy kufrave dhe patjetr duhet t zgjedh njrin prej tyre,
athere mund ta largoj njrin kufr me tjetrin. Argumentet fetare dhe logjike, t shtyjn t
shikosh se cili sht kufr m i rnd dhe ta evitosh at me at q sht kufr m i vogl,
njsoj si n shtjen ton. Taguti sht nj bela e madhe pr umetin. Ai vepron lloj-lloj kufri,
krime, vrasje dhe padyshim ai prfaqson nj kufr m t rnd dhe m t ndrlikuar. Nse
nuk gjehet rrug tjetr pr ta hequr qafe, prvese me atentat duke u shtirur me disa fjal t
kufrit t thjesht, si transmetohet n historin e vrasjes s tagutve; Kab ibn Eshrefit dhe
Halid ibn Sufjanit, athere t lejohet inshallah dhe nuk ke gjynah nse nuk themi se ajo mund
t bhet edhe obligim.
Por nse dikush acarohet dhe thot: Kjo nnkupton q ti po lejon disa lloje kufri.
I them: Mosveprimi i tij nnkupton heshtjen dhe mbrojtjen e nj kufri dhe rreziku m
t madh pr njerzit dhe vendin. Prandaj zgjidh at q sht m e mir pr fen dhe botn
tjetr.
Disa prej tyre thon: Kufri lejohet vetm n raste t domosdoshme q nuk kan
rrugdalje tjetr, sepse haramet lejohen vetm n raste t domosdoshme, ndrsa largimi i
tagutit sht nevoj por jo domosdoshmri.
U themi: Si mund t konsiderohet thjesht nevoj largimi i tagutit i cili shfuqizon
sheriatin e Allahut, lufton teuhidin dhe muslimant, i cili nuk ka ln lloj kufri, tallje dhe
shthurje pa e vepruar?! Ai i cili e ka hedhur vendin dhe robrit n shkatrrim duke i
persekutuar me tortura dhe varfri. A mos vall kjo sht nevoj njsoj si nevoja e njeriut pr
lavatrie dhe frigorifer?! Nse largimi i tagutit sht vetm nevoj dhe jo domosdoshmri
athere far konsiderohet domosdoshmri sipas fukahave?!
Nse largimi i taguit i cili adhurohen prve Allahut dhe pretendon cilsi t tij, nuk
arrin gradn e domosdoshmris, athere asgj nuk konsiderohet domosdoshmri sipas jush.
Feja q n kohn e Nuhut e deri te profeti yn bazohet n dy baza t mdha. E para
sht mohimi dhe luftimi i tagutit. Ndrsa baza e dyt sht nnshtirmi i plot ndaj Allahut.
Kto dy baza jan kuptimi i fjals La ilahe il-lallah pr t ciln Allahu i ka krijuar krijesat.
Kjo fjal sht qllim m i madh se do qllim tjetr. Nse do qllim ose synim tjetr s'sht
asgj para ktij qllimi, far mund t themi athere pr mjetet dhe metodat?! A mos vall e
konsideroni gjysmn e teuhidit, o dijetar t dyshimeve, nevoj dhe jo domosdoshmri?!
S treti: Ibn Mesudi e lejon q personi t flas (fjal kufri) pr t evituar nj ose dy
gaditje kamzhiku. Si athere nuk lejohet t folurit me kufr pr t parandaluar masakrat,
vrasjet, tiranin dhe kufrin e rnd me t gjitha format e tij?!
Nse evitimi i dy kamzhikve konsiderohet domosdoshmri q e lejon ndalesn,
athere mnjanimi i vrasjeve dhe masakrave q taguti i kryen ndaj fmijve dhe grave
muslimane sht domosdoshmri q e lejon ndalesn.
89

S katrti: Kt metod e kan zbatuar muxhahidat e mdhenj, duke filluar nga
sahabt: Muhamed ibn Mesleme, Naim ibn Mesudi, Ebu Naile, Abdullah ibn Unejsi e deri te
Salahudin Ejubi i cili ishte vezir i shtetit qafir fatimi (ubejdi), derisa iu dha mundsia pr t
shkulur nga rrnja kufrin e ubejdijinve dhe rikthimin e Egjiptit n nj shtet islam sunit
muxhahid, e deri te heroi Halid Islamboli me shok t cilt e rehatuan umetin prej tradhtarit
Sadat.
Mendimi tjetr t on n akuzimin e ktyre heronjve me kufr dhe asnj njeri i
logjikshm dhe fetar nuk guxon ti akuzoj ata.
Vrejtje pr rregullat q lidhen me kt penges:Prej ksaj q u prmend m sipr dalim n prfundim me pikat e mposhtme:1. Shfaqja e kufrit lejohet vetm pr rrnjosjen e nj kufri m t madh dhe m t rnd
si n rastin e tagutve kriminel, por nuk lejohet shfaqja e kufrit me fjal dhe vepra
pr largimin e nj kufri t njjt ose m t vogl.
2. Kjo metod prdoret athere kur nuk kemi asnj mjet ose mundsi tjetr pr largimin
e ktij taguti me kufr t rnd por nse kemi n dor mjete dhe mnyra t tjera pr ta
larguar nuk lejohet q t prdorim kt metod.
3. N rast praktikimi t ktij lehtsimi duhet pasur kujdes dhe nuk duhet folur dhe
vepruar me kufr vetm n rast nevoje pa tejkaluar dhe ekzagjeruar.
4. Nse i jepet mundsia pr t prdorur mjete dhe metoda t tjera n prmbushjen e
misionit, athere nuk ka nevoj q t shtiret me kufr sepse Allahu thot: Ruajuni
Allahut aq sa keni mundsi Et tegabun, 16.
5. Ajo q lejohet gjat xhihadit nuk lejohet n do rrethan tjeter dhe ajo q i lejohet
muxhahidit nuk i lejohet civilit. Kjo shtje sht shum e qart dhe argumentet prej
Kuranit dhe sunetit jan t shumta dhe zgjerimi pr shpjegimin e ksaj shtje krkon
nj libr t tr.
9- Veprat e mira.
Veprat e mira, sprovat dhe kontributet e mdha q personi ka dhn pr islamin edhe
pse nuk pengojn prej shpalljes s nj personi qafir, mirpo ato ndikojn n gjykim athere
kur ka dyshime dhe vepra sht e komentueshme (mund t komentohet si kufr ose jo).
Veprat e mira e zgjerojn diapazonin e pranimit t keqinterpretimit dhe tolerimin e
gabimeve ashtu si ndodhi me Hatib ibn Beltan. Pjesmarrja n Bedr dhe t tjera vepra t
mira, e favorizuan dhe i doln n krah, athere kur Umeri tha: M jep leje o i drguar i
Allahut tia pres kokn ktij munafiku, sepse ai ka br nifak. Megjithse ai i informoi
90

mushrikt dhe zbuloi sekretin e t drguarit pr marshimin drejt Meks, mirpo ai e veproi
kt me interpretim tjetr si u sqarua m par.
Edhe havarixhi i cili i tha profetit: Friksoju Allahut dhe mbaj drejtsi! I drguari i
Allahut i tha: Mjer pr ty! A nuk meritoj ti friksohem Allahut m shum se kushdo n
tok? Nse nuk mbaj drejtsi un athere kush do t mbaj drejtsi?! Halid ibn Velidi i
tha: O i drguar i Allahut! A tia pres kokn? I tha: Jo! Mbase sht prej atyre q falen
....1 Namazi i doli n krah ktij personi dhe e ruajti prej vrasjes megjithse fjala q ai tha e
shtyu Halidin t krkonte leje prej profetit q ta vriste.
Allahu thot pr namazin: Fale namazin n dy skajet e dits dhe gjat nats.
Veprat e mira i fshijn t kqijat. Ky sht prkujtim pr ata q prkujtojn Hud 114.
Mirpo nse kufri sht i qart, i cili nuk pranon justifikim dhe interpretim, veprat e
mira sado t mdha dhe t shumta t jen, ato nuk e ndihmojn personin dhe nuk pegojn prej
shpalles qafir si ndodhi me Kudame ibn Medhunin dhe shokt e tij, t cilt e lejuan vern
dhe e pin bazuar n interpretime t gabuara. Sahabt u pajtuan unanimisht, se nse nuk
pendohen prej lejimit t vers dhe keqinterpretimit t tyre t gabuar ata do t konsideroheshin
qafir q kishin ndrruar fen dhe do t vriteshin pr shkak t kufrit dhe riddes, duke ditur q
Kudame ka qn prej pjesmarrsve t betejs s Bedrit dhe Uhudit dhe e ka shoqruar
profetin n luft disa her. Shiko se si pjesmarrja n betejn e Bedrit i doli n ndihm Hatibit
mirpo nuk do e ndihmonte Kudamen nse do t kmbngulte pr lejimin e vers. Kjo shtje
do t saqarohet m shum n vijim, me lejen e Allahut.
Kushtet pr shpalljen qafir t nj personi konkret.
Pasi sqaruam pengesat e tekfirit t nj personi konkret, do sqarojm, kushtet q duhen
prmbushur pr shpalljen qafir t nj personi konkret.
1- Mosekzistimi asnj penges prej pengesave t tekfirit t prmendura m sipr.
Kufri ose ajo q e shfaq prej veprave t kufrit duhet t jet i pajustifikueshm, pra t
mos jet i paditur, i ri n islam, keqiterpretues, i imponuar etj.
2- Sigurimi dhe vrtetimi.
Prej kushteve t shpalljes qafir t nj personi t caktuar sht sigurimi pr realitetin e
kufrit t atij personi. Nuk lejohet shpallja qafir me hamndje, supozime, dyshime dhe pa u
vrtetuar me prova t qarta. Allahu i Lart thot: O besimtar! Nse ndonj njeri i prishur
ju sjell ndonj lajm athere sigurohuni q t mos akuzoni asknd padije dhe pastaj t
pendoheni pr at q vepruat El huxhurat, 6. Dhe thot: Hamndja nuk vlen asgj
1
E transmeton Muslimi dhe t tjer.
91

prpara t vrtets En nexhm, 28.
Nse dgjojm se nj person q nuk e njohim mir, flet dhe vepron gjra kufri ose
beson n gjra q jan kufr, nuk na lejohet ta konsiderojm menjher qafir duke u bazuar
n kto fjal t prhapura, sepse ai q i prhap kto lajme mund t jet gnjeshtar, ose e ka
inat ose mund ta ket kuptuar gabim at q ka dashur t thot, apo ka vepruar ai person.
Fillimisht duhet t sigurohemi dhe pastaj t mos e shpallim qafir, derisa t posedojm
argument t mjaftueshm pr kufrin e tij, i cili na lejon q ta shpallim qafir.
Allahu thot: O besimtar! Nse dilni n rrug t Allahut sigurohuni dhe mos i
thoni atij q ju jep selam: Ti nuk je besimtar, pr t lakmuar t mirat e dynjas sepse te
Allahu ka m shum shprblime. Kushtu keni qn edhe ju m par por Allahu ju
udhzoi prandaj sigurohuni sepse Allahu e di do gj q veproni En nisa, 94.
Prej Ibn Abasit thot: Nj person prej Beni Sulejmit kaloi pran disa sahabve me
gjith tufn e deleve q e kulloste dhe u dha selam. Ata than: Ky po na jep selam pr t
ruajtur veten. Pastaj iu vrsuln dhe e vran dhe ia solln delet profetit. Athere Allahu zbriti
kt ajet: O besimtar! Nse dini n rrug t Allahut sigurohuni ....1
Ibn Abasi thot: I drguari i Allahut i tha Mikdadit pasi vrau nj person q dshmoi
shehadetin La ilahe il-lallah: Ai ishte besimtar q e fshihte imanin para qafirve dhe kur
e shfaqi imanin ti e vrave. Edhe ti njsoj si ai e ke pas fshehur imanin tnd n Mek2
Pra ti duhej ta pranoje imanin e shfaqur dhe t mos e vrisje, sepse dyshimin me t
cilin e vrave, ti vet e ke prjetuar m par. A t plqen t vritesh pr shkak t saj, ashtu si u
solle m kt person dhe e vrave bazuar n hamndje?
3- Sqarimi i argumentit.
Pr shpalljen e dikujt qafir duhet patjetr, pas sigurimit, ti ngrihet huxhja e sheriatit
(ti sillen faktet e pakontestueshme) pr at q ka kundrshtur nse sht prej atyre q
justifikohen me padije ose ajo q ka shfaqur prej kufrit ka qn pasoj e mosarritjes s
argumentit t sheriatit. Nse e mohon dhe i kthen shpinn argumentit t qart ai shpallet qafir
sepse Allahu thot: Nuk kemi pr t dnuar derisa t drgojm t drguar El isra,
15. Dhe thot: T drguar prgzues dhe qortues, q njerzit t mos ken asnj
argument kundr Allahut pas drgimit t profetve dhe Allahu sht i fuqishm dhe i
urt. En nisa, 165.
Ngritja e huxhes bhet me do mnyr q sqaron faktet e pakontestueshme t
sheriatit: ka thn Allahu, ka thn i drguari, dhe ja largon padijen dhe ja bn t pamundur
justifikimin pr at q ka kundrshtur.
1
2
E transmeton Buhariui dhe t tjer, shiko tefsirin e Ibn Kethirit.

92

Kto jan kushtet e shpalljes s nj personi qafir dhe nse plotsohen pr nj person t
caktuar dhe nuk ka asnj penges prej pengesave t prmendura m sipr, athere ai shpallet
qafir detyrimisht.
Nj kusht i pavler:Disa njerz shtojn n kushtet e tekfirit t nj personi t caktuar edhe kushtin e
krkimit t pendimit prej kufrit q e ka shfaqur prpara se t shpallet qafir. Ky kusht sht i
kot. Asnj dijetar i njohur nuk e ka kushtzuar at. Ai sht n kundrshtim edhe me
argumentet e sheriatit.
Allahu thot: Kur t mbarojn muajt e shenjt vritini mushrikt kudo q ti
gjeni dhe kapini, rrethojini dhe zijuni prit n do shteg. E nse pendohen dhe e falin
namazin dhe e japin zekatin athere lejini t lir sepse Allahu sht fals dhe
mshirues Et teube, 5. Allahu gjykoi mbi ta me shirk dhe i quajti mushrik para se t
pendoheshin ose tu krkohej pendimi.
Krkimi i teubes duhet t ket nj arsye. Nse nuk gjykohet mbi nj person t caktur
me kufr, ridde apo fisk athere pr far po i krkon teube?!
Krkimi i teubes konsiderohet mundsia e fundit q i jepet kundrshtuesit, prpara se
t zbatohet mbi t dnimi, me qllim q t kthehet te e vrteta dhe logjika. Disa dijetar e
kan kufizuar krkimin e teubes s murtedit me tre dit.
Nuk duhet t ngatrrojm ngritjen e huxhes me krkimin e teubes sepse ngritja e
huxhes, nnkupton sqarimin e argumentit t sheriatit i cili e largon justifikimin ose
pamundsin pr at shtje ku ka kundrshtur. Ndrsa krkimi i teubes nnkupton dhnien e
mundsis pr her t fundit q t kthehet dhe t pendohet pasi i sht ngritur huxhja dhe para
se t zbatohet mbi t dnimi i sheriatit dhe jo para se t gjykohet me kufr dhe ridde.
93
Rregulli i dyt: Prmbushja e premtimit dhe vonimi i krcnimit.1

Mshira dhe urtsia e Allahut krkojn prmbushjen e premtimit dhe shprblimin e
veprave t mira. Ndrsa veprat e kqija, megjithse meritojn denim, ato jan n mshir t
Allahut, nse dshiron dnon, e nse dshiron fal.2 Allahu thot: Allahu nuk e fal ti bhet
shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se ai, atij q dshiron En Nisa: 48.
Dhe thot: Allahu i ka bler shpirtrat dhe pasurit e besimatarve sepse ata
meritoj xhenetin. Ata luftojn n rrugn e Allahut duke vrar dhe duke u vrar. Ky
sht premtim prej Allahut, i vrtet n Teurat, Inxhil dhe Kuran. E kush m shum se
Allahu e prmbush premtimin. Prandaj prgzohuni pr tregtin q keni br dhe kjo
sht fitorja e madhe Et teube, 111.
Dhe thot: Prej atyre i pranojm veprat m t mira q i punonin dhe ua falim
banorve t xhenetit t kqijat e tyre, ky sht premtimi i vrtet me t cilin
premtoheshin El ahkaf, 16.
Dhe thot: Falenderimi i takon Allahut i cili e prmbushi premtimin e tij dhe na
trashgoi tokn dhe lvizim n xhenet ku t dshirojm. Ky sht shprblimi m i mir
pr punmirt Ez zumer, 74.
Dhe thot: Thuaj: A kjo sht m e mir apo xheneti i prhershm me t cilin
jan premtuar t devotshmit? Ai sht pr ta shprblim dhe prfundim El furkan, 15.
E shum e shum ajete q dshmojn pr kt kuptim.
Prej Ubade ibn Samit , se i drguari i Allahut kur rreth tij ishin nj grup sahabesh,
tha: Ma jepni besn se nuk do ti bni shirk Allahut asgj. Nuk do t vidhni. Nuk do t
bni zina. Nuk do ti vrisni fmijt tuaj. Nuk do t sillni ndonj trillim mes kmbve dhe
duarve tuaja. Nuk do t kundrshtoni n vepra t mira. Kush e prmbush kt, shprblimin
e ka te Allahu. Kush vepron ndonj prej ktyre gjynaheve dhe ndshkohet n dynja, ajo
sht kefaret (shlyerje) pr t. Kush kryen dika prej tyre dhe Allahu e mbulon, athere
shtja e tij sht te Allahu, nse dshiron e fal e nse dshiron e ndshkon.3 I drguari i
Allahut e tha prerazi se Allahu e prmbush premtimin ndaj robrve n varsi t punve t
1
Ky rregull lidhet me gjynahet q jan m t vogla se kufri dhe shirku, sepse dnimi pr at q vdes n shirk
sht i pashmangshm ashtu si thot Allahu: Allahu nuk e fal ti bhet atij shok) En nisa, 48.
2
Pr pranimin e veprave t mira duhet t plotsohen dy kushte:
1- Vet puna duhet t jet n prputhje me rrugn profetike.
2- Ajo duhet t kryehet vetm pr Allahun . Allahu thot: Ai q e synon takimin me zotin e tij le t veproj
vepra t mira dhe t mos i bj Allahut shok n adhurim asgj El kehf 110 dhe thot: q tju sprovoj se
kush sht m punmir El mulk, 2. Selefi kan thn: Ajo sht puna m sakt dhe m e sinqet.
3
94

mira. Ndrsa dnimin e lidhi me dshirn e Allahut , nse dshiron i dnon e nse dshiron
i fal.
Prej Enesit thot: I drguari i Allahut ka thn: Allahu nuk i bn padrejtsi
besimtarit n asnj pun t mir. Me t furnizohet n dunja dhe me t shprblehet n
ahiret. Ndrsa qafiri ha me t mirat q i ka vepruar pr Allahun n dunja1 derisa kur t
shkoj n ahiret nuk ka asnj t mir me t ciln shprblehet.2
Dhe thot: Kujt i premton Allahu shprblim pr ndonj vepr, ka pr tia
prmbushur dhe kujt i premton se do e ndshkoj pr ndonj pun, ai sht n dshir t
Allahut3 Kjo sht nj dshmi shum e qart pr saktsin e ktij rregulli.
Gjithashtu fjala e profetit : Nse dikush prej jush vepron gjynah q meriton t
dnohet (n dynja) dhe ndshkohet ai sht kefaret (shlyerje), e nse nuk ndshkohet
shtja e tij sht n dor t Allahut, nse dshiron e dnon e nse dshiron e mshiron.4
Ibn Umeri thot: Kujtonim se ata q veprojn gjynahe patjetr do t dnohen,
derisa i zbriti profetit ky ajet: (Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e
vogl se ai atij q dshiron dhe profeti na ndaloi q t dshmojm me zjarr pr pasuesit e
fes.5 Fjala pr pasuesit e fes, pra pr pasuesit e islamit dhe kjo nnkupton q ne
dshmojm me zjarr pr jo muslimant.
Ktu bn prjashtim dnimi q lidhet me t drejtat e robrve dhe padrejtsit mes tyre.
I padrejti patjetr duhet t marr dnimin e merituar dhe patjetr duhet ti kthehet e drejta atij
q i sht br padrejtsi, at dit kur nuk bn dobi as fmija dhe as pasuria. Kjo i shkon pr
shtat drejtsis s Allahut dhe pr kt dshmojn argumentet e sheriatit.
I drguari i Allahut ka thn: Padrejtsia sht tre lloje; padrejtsi t ciln Allahu
nuk e fal, padrejtsi q e fal dhe padrejtsi t ciln nuk e l pa e ndshkuar. Padrejtsia t
ciln Allahu nuk e fal sht shirku. Allahu thot: Shirku sht padrejtsi e madhe.
Ndrsa padrejtsin t ciln Allahu e fal sht padrejtsia mes robrve dhe zotit t tyre.
Ndrsa padrejtsin t cilin Allahu nuk e l pa ndshkuar sht padrejtsia mes robrve
derisa t gjykohet mes tyre.6
1
Ky hadith sht argument se qafiri mund t veproj vepr t ligjruar n sheriat dhe t jet i sinqert n t,
ndrsa kufri i tij mund t jet n gjra t tjera. Por ky kufr e pengon at q t ket dobi prej do pune t mir
q e ka vepruar n dynja, sepse Allahu thot: (Iu afruam asaj q kishin punuar dhe e bm pluhur e hi) El
furkan, 23, sepse ata kan vdekur n shirk, i cili i rrzon t gjitha punt.
2
3
E transmeton Ebu Jala dhe Ibn Ebi Asim n librin Es sunneh. Es silsiletus sahiha, 2463.
4
E transmeton Ibn Ebi Asim n Es sunneh 961. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n shqyr min q i ka
br ktij libri.
5
E transmeton Ibn Ebi Asim n Es sunneh 973. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n shqyr min q i ka
br ktij libri.
6
Sahihul xhami, 3961.
95

Prej Ebu Hurejres se i drguari i Allahut ka thn: Kan pr tu kthyer t
drejtat te poseduesit e tyre n ditn e gjykimit, aq sa edhe delja brikputur do ta marr t
drejtn e saj prej deles me bri1
Po prej Ebu Hurejres se i drguari i Allahut ka thn: Kush i ka br vllait t
tij ndonj padrejtsi n nderin e tij ose n dika tjetr, le ti krkoj hallall sot, para se t
vij nj dit ku nuk ka dinar dhe as dirhem. Nse ka vepruar vepra t mira merret prej
tyre aq sa e shlyen padrejtsin. E nse nuk ka vepra t mira, merren t kqijat e vllait t
tij dhe i hidhen atij.2
Dhe thot: A e dini se kush sht i falimentuari? I than: I falimentuari sht ai q
nuk ka as dirhem dhe as pasuri. U tha: I falimentuari n umetin tim sht ai q n ditn e
gjykimit vjen me namaz, agjrim dhe zekat, mirpo ka shar kt, ka shpifur ndaj nj tjetri,
ka ngrn pasurin e dikujt, ka derdhur gjakun e dikujt tjetr ose ka goditur dik. Atyre u
jepet prej t mirave t tij, e nse mbarojn para se t shlyen padrejtsit, athere merren
prej gjynaheve t tyre dhe i hidhen atij, pastaj flaket n zjarr.
Vrjetje:Argumentet e Kuranit dhe t sunetit q dshmojn pr dnimin e dikujt duhet t
kuptohen n mnyr t prgjithshme dhe t paprcaktuara pr nj person konkret. Themi se
nj gjynah meriton kt dnim, por nuk themi q filan person dnohet me kt dnim, sepse
mund t ket pengesa q pengojn prej dnimit. Kto pengesa3 jan t shumta, prej tyre:
1) Veprat e mira.
Veprat e mira i fshijn t kqijat dhe e zhvlersojn dnimin, si thot Allahu: Fale
namazin n dy skajet e dits dhe gjat nats. Veprat e mira i fshijn t kqijat. Ky sht
prkujtim pr ata q prkujtojn Hud 114.
Prej Abdullah ibn Mesudit , thot: Nj burr erdhi te i drguari i Allahut dhe i tha:
Un putha dhe prkdhela nj grua n periferi t Medines. Veprova me t do gj, por pa
kryer marrdhnie. Ja ku jam para teje prandaj gjyko pr mua far t dshirosh. Umeri i
tha: Allahu t mbuloi dhe m mir do ishte ta mbuloje veten.
Thot: I drguari i Allahu nuk iu prgjigj. Pastaj ky personi u ngrit dhe iku dhe i
drguari i Allahut drgoi dik q ta thrriste dhe pastaj i lexoi kt ajet: Fale namazin n
1
3
Ka dallim mes pengesave t tekfirit dhe pengesave t dnimit pr gjynahe, pr nj person t caktuar. E para
ka lidhje me kufrin dhe at q bie n kufr, ndrsa e dyta ka lidhje me ata q bien n gjynahe q jan m t
vogla se kufri, prandaj thuhet: do penges e tekfirit konsiderohet penges pr dnimin e nj personi t
caktuar pr ndonj gjynah, por jo do penges prej pengesave t dnimit pr gjynahe konsiderohet penges
prej tekfirit. Ky rregull, me lejen e Allahut, do t shpjegohet n mnyr t veant n vijim.
2
96

dy skajet e dits dhe gjat nats. Veprat e mira i fshijn t kqijat. Ky sht prkujtim pr
ata q prkujtojn. Nj person prej t pranishmve e pyeti: O profet i Allahut! Kjo sht e
veant pr kt person? I tha: Jo! Ajo sht pr t gjith njerzit.1
Prej Enesit thot: Nj person erdhi te i drguari i Allahut dhe i tha: O i drguar i
Allahut! Kam br nj gjynah q meriton ndshkim prandaj m ndshko. Pastaj hyri
namazi dhe i drguari i Allahut u fal. Pasi e kreu namazin i tha: O i drguar i Allahut!
Kam br nj gjynah q meriton ndshkim prandaj m ndshko sipas librit t Allahut. I
tha: A e fale namazin me ne? I tha: Po. I tha: Allahu ta ka fal.
N nj transmetim tjetr thuhet: Kur dole prej shtpis, a morre abdes n mnyr t
prkryer? I tha: Po, o i drguar i Allahut! I tha: Pastaj e fale namazin me ne? I tha: Po, o i
drguar i Allahut! Athere i drguari i Allahut i tha: Allahu ta ka falur ndshkimin ose
tha: Dnimin.2
Dhe hadithi: Pes namazet i fshijn gjynahet ashtu si e pastron uji pisllkun.3
Dhe thot: Kur njeriu falet gjynahet i vendosen mbi shpin dhe mbi kok. Sa her
q bie n ruku ose sexhde, gjynahet i rrzohen.4
Prej Abdullah ibn Mesudit thot: I drguari i Allahut ka thn: Digjeni e
digjeni e kur ta falni sabahun ai i fshin ato. Pastaj digjeni e digjeni e kur ta falni ylen ajo
i fshin ato. Pastaj digjeni e digjeni kur ta falni ikindin ajo i fshin ato. Pastaj digjeni e
digjeni kur ta falni akshamin ai i fshin ato. Pastaj digjeni e digjeni e kur ta falni jacin ajo
i fshin ato. Pastaj flini dhe veprat nuk ju shkruhen derisa t zgjoheni.6
5
Dhe thot: Allahu ka caktuar nj melek i cili thrret pr do namaz: O bij t

Ademit! ohuni dhe shuajini zjarret q i keni ndezur.7
Dhe thot: A sht i pafuqishm ndonjri prej jush t fitoj njmij t mira? Ta
madhroj Allahun me njqind tesbihe dhe Allahu ja shkruan njmij t mira dhe ja fshin
njmij t kqija.8
Agjrimi i fshin t kqijat, si thuhet n hadith: Kush e agjron ramazanin me iman
dhe shpres (pr shprblim) atij do i falen gjynahet q i kan kaluar.
Haxhi i fshin gjynahet e kaluara, si thuhet n hadith: Kush e kryen haxhin pa
1
2
3
4
5
6
7
8
E transemton Muslimi.
E transmeton Ahmedi. Sahih el xhami es sagir, 1668.
E transmeton Taberani dhe t tjer, Sahih el xhami, 1671.
Pr shkak t gjynaheve.
Sahihu et tergib uet terhib, 354.
Sahihu et tergib uet terhib, 355.
E transmeton Ahmedi, Muslimi dhe Nesaiu. Sahihul xhami, 2665.
97

gabime dhe gjynahe, ai kthehet me gjynahe si ditn kur e ka lindur nna.1
Dhe thot: Umra deri n umre sht kefaret pr gjynahet n mes tyre dhe
shprblimi i haxhit t pranuar sht vetm xheneti.2
Xhihadi n rrug t Allahut i fshin gjynahet si asgj tjetr. I drguari i Allahut ka
thn: Kapuni pas xhihadit n rrug t Allahut tebarek ue teala, se ai sht port prej
portave t xhenetit. Allahu e largon me t ankthin dhe shqetsimin.3 Padyshim se gjynahet
gjynahet jan shkaku kryesor i ankthit dhe shqetsimit.
Dhe thot: Ai q i ka plurosur kmbt n rrug t Allahut, ai i sht br zjarrit
haram.4 far mund t themi athere pr at q pluroset i tri n rrug t Allahut!?
Dhe thot: Shembulli i muxhahidit n rrug t Allahut, dhe Allahu i njeh m mir
ata q luftojn n rrugn e tij, sht njsoj si agjruesi q falet me prkushtim dhe i shton
rukut dhe sexhdet.5
Dhe thot: Nj vajtje dhe kthim n rrug t Allahut sht m e mir se dynjaja dhe
far ka n t.6
Dhe thot: A nuk dshironi tju fal Allahu dhe tju fus n xhenet? Luftoni n
rrug t Allahut.7
Prej Ebu Hurejres thot: Nj person erdhi te i drguari i Allahut dhe i tha: M
trego nj pun q sht e barabart me xhihadin! I tha: Nuk di asnj pun. Nse muxhahidi
niset (pr xhihad) a ke mundsi t hysh n xhami dhe t falesh pandrprer dhe t agjrosh
pa e prishur? I tha: E kush ka mundsi ta bj kt!?.8
N sahihun e Muslimit transmetohet se nj rob i Hatibit vajti te profeti pr tu ankuar
pr Hatibin dhe i tha: O i drguar i Allahut! Hatibi do t hyj n zjarr. I drguari i Allahut i
tha: Gnjen! Nuk do t hyj, sepse ai ka marr pjes n Bedr dhe Hudejbije.9
E shum hadithe t tjera q dshmojn pr vlern e xhihadit n rrug t Allahut. Ai i
fshin gjynahet dhe gabimet sado t mdha t jen, prve shirkut, sepse at nuk e fshin asgj
tjetr prve pendimit t sinqert.
Ibn Tejmije: Ilai m i mir pr at q ka br gjynahe t shumta sht xhihadi sepse
1

3
E transmeton Hakimi dhe t tjer. Es silsiletus sahiha, 1941.
4
Sahih sunen En nesai, 2919.
5
6
7
E transmeton Tirmidhiu, Es silsiletus sahiha, 902.
8
9
2
98

Allahu ia fal gjynahet, si na ka treguar Allahu n librin e tij: ua fal juve gjynahet tuaja.
Edhe ai q dshiron tia fal Allahu gabimet e tij n thirrjen dhe fanatizmin pr xhahilijet,
athere le t shkoj n xhihad.1
T gjitha kto argumente dshmojn se veprat e mira i fshijn gabimet dhe jan
penges pr dnimin e nj personi t caktuar.
Dijetart kan rn n kundrshtim pr gjynahet q fshihen me pun t mira. Disa
thon se fshihen vetm gjynahet e vogla ndrsa gjynahet e mdha fshihen vetem me pendim
t sinqert.
Mendimi m i sakt, pr t cilin dshmojn edhe argumentet nga suneti, sht se kjo
gj varet nga lloji dhe vlera e veprave t mira dhe grada e sinqeritetit dhe njsimit t Allahut,
sepse nj dirhem i vetm mund t jet m i vlefshm se mijra dirhem.
Prandaj themi: Kush i ka punt e mira sa malet, Allahu ua fal gjynahet edhe nse jan
t mdha. Kush i ka veprat e pakta ato fshijn prej gjynaheve aq sa pesha e tyre. Ai q lufton
n rrug t Allahut me vete dhe pasuri nuk sht si ai q bn xhihad vetm me pasuri. Ai q
fal pes namaze n xhami nuk sht si ai q falet n shtpi. Ai q prqndrohet n t gjith
namazin nuk sht i barabart me at q prqndrohet n erekun apo n 10% t tij. Pra grada
e veprave t mira sht e ndryshme dhe shtohet e paksohet ashtu si gjynahet. Prandaj nuk
mund t barazojm vepra t mira t mdha me disa vepra t mira t vogla n fshirjen dhe
faljen e gjynaheve.
N hadith prmendet se nj sahabi pinte ver vazhdimsht, e cila sht koka e
pislliqeve, dhe dnohej shpesh. Nj dit e solln dhe u kamzhikua. Nj prej t pranishmve
tha: Allahu e mallkoft! Sa shum her q sht ndshkuar! Athere i drguari i Allahut i tha:
Mos e mallko! Un e di se ai e do Allahun dhe t drguarin e tij. Shiko se si mirsia e
dashuris pr Allahun dhe t drguarin, pengoi prej meritimit t mallkimit t pirsit t vers
duke ditur q pirja e vers sht gjynah i madh.
Po kshtu ndodhi me Hatib ibn Beltan kur mirsia e betejs s Bedrit ndrmjetsoi pr
t: Mbase Allahu i vshtroi pjesmarrsit e Bedrit dhe u tha: Veproni far t doni sepse ua
kam falur.
Lavirja izraelite e cila i dha uj nj qeni, si transmetohet n hadith: Nj qen po
vrtitej rreth nj pusi dhe etja gati po e vriste, kur nj lavire prej lavireve izraelite e vrejti
dhe zbathi kpucn dhe i dha t pij dhe Allahu e fali.2
Vshtro se si dhnia uj nj qeni q po e mbyste etja, i fshiu gjynahet e kurvris duke
ditur q kurvria konsiderohet gjynah i madh dhe Allahu sht m i ditur.
1
2

99

2- Sprovat dhe musibetet.
Allahu i fal mkatet dhe gjynahet pr shkak t musibeteve, sprovave, belave dhe
smundjeve q e godasin njeriun, nse bn durim dhe shpreson shprblimin e Allahut. Allahu
i lart thot: Do tju sprovojm me frik dhe uri dhe paksim t pasurive dhe humbje t
njerzve dhe paksim t fryteve. Por prgzoi durimtart, t cilt kur i godet ndonj
musibet (fatkeqsi) thon: T Allahut jemi dhe te ai do t kthehemi. Ata kan bekime
prej zotit t tyre dhe mshir dhe mu ata jan t udhzuarit El bekare 155-157.
Dhe thot: Kemi pr tju sprovuar derisa ti njohim muxhahidat dhe durimtart
prej jush dhe ti provojm veprat tuaja Muhamed 31.
Transmetohet n hadithin e sahih se i drguari i Allahut ka thn: Nse robi arrin
te Allahu nj grad q nuk e ka arritur m par, Allahu e sprovon n trupin e tij, ose n
pasurin e tij, ose n fmijn e tij, e pastaj i jep durim derisa ta arrij at grad.1
Prej Xhabir ibn Abdullahit se i drguari i Allahut ka thn: Ata q kan qn t
shndosh, n ditn e gjykimit do t dshirojn sikur lkurat e tyre t priteshin me
grshra, pr shkak t shprblimit q shohin tu jepet t sprovuarve.2
Dhe thot: Pr do gj q e godet dhe e mundon besimtarin n trupin e tij, Allahu i
shlyen atij gjynahe.3
Dhe thot: Allahu thot: Nse e sprovoj nj rob besimtar prej robrve t mi dhe m
falenderon dhe duron n sprovn me t ciln e kam sprovuar ai ngrihet prej shtratit t tij
me gjynahe si ditn kur e ka lindur nna. Zoti u thot melekve q e ruajn: Un e pengova
dhe e sprovova robin tim prandaj shkruajani shprblimin q e shkruanit m prpara kur
ishte i shndosh.4
Dhe thot: Belaja (sprova) qndron n veten, fmijn ose pasurin e besimtarit,
derisa ta takoj Allahun pa asnj gjynah.5
Dhe thot: Shprblimi i madh vjen prej sprovs s madhe. Allahu nse e do nj
popull e sprovon at. Kush knaqet le t knaqet e kush hidhrohet le t hidhrohet.6
Dhe thot: Njerzit e devotshm sprovohen. Besimtarin nse e ther qoft edhe nj
gjmb ose m shum se kaq, atij i fshihet nj gjynah dhe i ngrihet nj grad.7
1

Es silsiletus sahiha, 2206.
3
4
Es silsiletus sahiha, 2009. Veprat e mira dhe sprovat sado t mdha q t jen nuk e fshinj gjynahun e
shirkut sepse at e fshin vetm pendimi dhe krkimi i faljes dhe plotsimi i teuhidit.
5
6
E transmeton Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh, Es silsiletus sahiha, 146.
7
E transmeton Ahmedi dhe t tjer. Es silsiletus sahiha, 1610.
2
100

Dhe thot: Belat (sprovat) jan m afr prej t dashurit tim se rrkeja e ujit n
grykderdhjen e saj.1
Dhe thot: Smundja e muslimanit sht kefaret (shlyerje) pr gjynahet e tij.2
Dhe thot: Sa her q Allahu e sprovon nj rob me ndonj sprov q nuk i plqen,
Allahu e bn kt sprov shlyerje dhe pastrim, vetm nse pretendon se kjo sprov sht
prej tjetrkujt prve Allahut, ose lut dik tjetr prve Allahut, pr tia larguar kt
sprov.3
Dhe thot: Njerzit me sprova m t mdha jan pejgambert, pastaj ata q jan m
afr tyre. Njeriu sprovohet sipas fes s tij. Nse sht i fort n fe i shtohet sprova, e nse
sht i dobt n fe sprovohet sipas fes. Sprova vazhdon ta mundoj robin derisa ta lshoj
at, e t eci n tok pa asnj gjynah.4
E shum hadithe t tjera q dshmojn se sprovat i fshijn gabimet dhe gjynahet dhe
se ato jan penges pr dnimin e nj robi t caktuar.
Gjynahet q fshihen prej sprovave jan n varsi t sprovs dhe n varsi t durimit
dhe shpresimit t shprblimit. Kush e ka sprovn e madhe, durimin e madh dhe shpresn pr
shprblim t madhe, atij i fshihen gjynahe t mdha. Kush e ka sprovn dhe durimin t vogl,
atij i fshihen prej gjynaheve aq sa e ka sprovn dhe durimin dhe Allahu sht m i ditur.
3- Pendimi dhe krkimi i faljes.
Prej pengesave t dnimit t nj personi t caktuar sht edhe pendimi dhe krkimi i
faljes. Pendimi i fshin gjynahet e mparshme prfshi ktu edhe shirkun me kufrin.
Allahu thot: Kush pendohet pas padrejtsis s tij dhe vepron mir Allahu ia
pranon teuben sepse Allahu sht fals dhe mshirues El maide, 39.
Dhe thot: Un jam fals pr at q pendohet dhe beson dhe vepron pun t
mira dhe pastaj udhzohet Taha 82.
Dhe thot: Prve atij q pendohet dhe beson dhe vepron pun t mir. Atyre
Allahu ua shndron gjynahet e tyre n mirsi dhe Allahu sht fals dhe mshirues El
furkan 70.
Transemtohet n hadithin sahih, se i drguari i Allahut ka thn: Ai q pendohet
prej gjynahut sht si ai q nuk e ka kryer gjynahun.5
1
2
3
4
5
E transmeton Ibn Hibani, El xhamius sahih, 1592.

Es silsitetus sahiha, 2410.
E transmeton Tirmidhiu, Ibn Maxheh dhe Darimiu. Es silsiletus sahiha, 143.
Sahih sunen Ibn Maxheh.
101

Dhe thot: Sikur t gabonit aq sa gabimet tuaja t arrinin qiellin dhe pastaj t
pendoheshit, prap kishte pr tjua pranuar pendimin.1
Dhe thot: Pasha at n dor t t cilit sht shpirti im! Sikur t mos bnit gjynahe,
Allahu kishte pr tju larguar dhe do t sillte nj popull tjetr, q bnin gjynahe dhe pastaj
krkonin falje dhe do ti falte.2
Prej Ebu Hurejres prej profetit i cili tregon prej zotit t tij: Nj rob bri nj
gjynah dhe tha: O Allah! Falma gjynahun! Allahu tebareke ue teala tha: Robi im bri nj
gjynah, por e diti q ka zot q e fal gjynahun dhe dnon pr t. Pastaj u kthye dhe bri
gjynah prap dhe tha: O Zot! Falma gjynahun! Athere Allahu tebareke ue teala tha: Robi
im bri nj gjynah, por e diti q ka zot q e fal gjynahun dhe dnon pr t. Pastaj u kthye
dhe bri gjynah prap dhe tha: O Zot! Falma gjynahun! Athere Allahu tebareke ue teala
tha: Robi im bri nj gjynah, por e diti q ka zot q e fal gjynahun dhe dnon pr t. Vepro
far t duash se ta kam falur.3
Imam Neveviu, n shpjegimin e ktij hadithi, thot: Vepro far t duash se ta kam
falur, kuptimin e ka nse vazhdon t pendohesh pr gjynahet q bn dhe un t fal.
Dhe thot: Kush thot: Krkoj falje prej Allahut prve t cilit nuk ka ilah tjetr, ai
sht i gjalli dhe drejtuesi i do gjje dhe atij i pendohem, atij do ti falen gjynahet edhe
nse sht arratisur prej lufts.4
Pendimi i pranohet robit deri sa ti vij shpirti n gryk dhe ta shikoj vdekjen ose t
lind dielli prej perndimit, si thuhet n hadith: Allahu e pranon teuben e robit deri sa nuk
gargarit.5
Dhe thot: Pendimi nuk ndrpritet derisa t lind dielli nga perndimi.6 Ather
robit nuk i bn dobi besimi nse nuk ka besuar m par.
Pendimi i sinqert i fshin t gjitha gjynahet e mrpashme bashk me shirkun dhe
kufrin, prndryshe nuk do kishte kuptim ligjrimi i krkimit t pendimit prej murtedve dhe
mushrikve.
4- Shefati (ndrmjetsimi).
Prej pengesave t dnimit t nj personi t caktuar sht edhe shefati i profetit n
ditn e gjykimit pr vepruesit e gjynaheve t mdha prej umetit t tij dhe shefati i
1
2
3
4
5
6
E transmeton ibn Maxheh, es silsiletus sahiha, 903.

E transmeton Ahmedi, Tirmidhiu dhe ibn Maxheh, Sahihul xhami, 1903.
E transmeton Ahmedi dhe t tjer, Sahihul xhami, 7469.
102

besimatarve t tjer, pr ata q kan vdekur n teuhid dhe nuk i kan br shirk Allahut
asknd. Prej Enesit se i drguari i Allahut ka thn: Shefati im do t jet pr ata q
kan vepruar gjynahe t mdha prej umetit tim.1
Dhe thot: M erdhi dikush prej zotit dhe m krkoi t zgjidhja mes futjes s
gjysms s umetit n xhenet dhe mes shefatit dhe un zgjodha shefatin. Ai i takon atij q
vdes dhe nuk i bn shirk Allahut asgj.2
Dhe thot: Shefatin tim pr gjynahqart e mdhenj prej umetit tim e kam vonuar
pr n ditn e gjykimit.3
Dhe thot: Njeriu m i lumtur prej shefatit tim n ditn e gjykimit sht ai q thot:
La ilahe il-lallah me sinqeritet prej zemrs.4
N hadithin e shefatit q e transmeton Enesi thuhet: M thuhet: O Muhamed!
Ngrije kokn dhe fol se do t pranohet! Bj shefat se do t pranohet! Krko se do t jepet! I
them: O Zot! Umeti im, umeti im! M thuhet: Shko dhe nxirr kdo q ka iman sa nj
kokrr elbi. Pastaj shkoj dhe i nxjerr dhe kthehem dhe e falenderoj me falenderime, pastaj
i bie n sexhde dhe m thuhet: O Muhamed! Ngrije kokn dhe fol se do t pranohet! Bj
shefat se do t pranohet! Krko se do t jepet! I them: O Zot! Umeti im, umeti im! M
thuhet: Shko dhe nxirr kdo q ka iman sa nj kokrr misri ose hardalli. Pastaj kthehem
dhe e falenderoj me falenderime. Pastaj i bie n sexhde dhe m thuhet: O Muhamed!
Ngrije kokn dhe fol se do t pranohet. Bj shefat se do t pranohet! Krko se do t jepet. I
them: O Zot! Umeti im, umeti im! I thot: Shko dhe nxirr kdo q ka iman m pak se fara
e hardallit. Pastaj e nxjerr prej zjarrit dhe kthehem pr her t katrt dhe e falenderoj me
falenderime. Pastaj i bie n sexhde dhe m thuhet: O Muhamed! Ngrije kokn dhe fol se
do t pranohet! Bj shefat se do t pranohet! Krko se do t jepet! I them: O Zot! M jep
leje pr at q thot: La ilahe il-lallah dhe i thot: Pasha krenarin dhe madhshtin time,
pasha lartsin dhe madhrin tim, do t nxjerr prej tij doknd q thot La ilahe illallah.5
N nj rivajet thuhet: Vazhdoja t bja shefat te zoti im dhe ma pranon shefatit. Sa
her q i krkoj shefat ma pranon shefatin, derisa t them: M lejo t bj shefat pr at q
thot La ilahe il-lallah dhe m thot: Kjo nuk t takon as ty dhe askujt tjetr o
Muhamed. Kjo m takon mua. Pasha krenarin, madhrin dhe mshirn time! Nuk kam
E transmeton Tirmidhiu dhe Ebu Daudi. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n Mishkatul mesabih 5598.
E transmeton Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n Mishkatul mesahbih
5600.
3
E transemton Ibn Ebi Asim n Es sunneh. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n shqyrtimin q i ka br
ktij libri.
4
5
2
103

pr t ln n zjarr asknd q thot La ilahe il-lallah.1
Prej Ebu Said Hudariut thot: I drguari i Allahut ka thn: Kur besimtart t
shpetojn prej zjarrit n ditn e gjykimit dhe t sigurohen, do t debatojn me zotin e tyre
pr vllezrit e tyre, q kan hyr n zjarr, ashtu si ndonjri prej jush debaton me vllain e
tij n dynja pr t drejtn e tij.
Thot: U thot: Shkoni dhe nxirrni kdo q njihni. Shkojn dhe i dallojn prej
pamjeve t tyre, sepse zjarri nuk ua djeg pamjet (fytyrat). Disa prej tyre zjarri i djeg deri n
mes t krcirit e disa deri n nyje t kmbve. I nxjerrin dhe thon: Zoti yn! I nxorrm ata
q na urdhrove. U thot: Nxirreni kdo q n zemr ka (iman) sa kokrra e misrit2. Ebu
Saidi thot: Kush nuk e beson kt le t lexoj kt ajet: Allahu nuk bn padrejtsi as sa
nj thrrmij. Nse sht vepr e mir e shton at dhe dhuron prej tij shprblim t madh.
Thot: Pastaj thon: O zoti yn! I nxorrm ata q na urdhrove dhe nuk ka mbetur
n zjarr askush q ka hajr n t.
Thot: Pastaj Allahu u thot: Bn shefat melekt, bn shefat profett, bn shefat
besimtart, por ka mbetur m i mshirshmi i mshiruesve. 3
Thot: Pastaj kap prej zjarrit nj grusht _ose thot: dy grushta_ me njerz q nuk
kan punuar mir4 jan djeguar aq sa jan br hi. Thot: Pastaj sillen pran nj uji q
quhet uji i jets dhe sprkaten me t dhe mbijn ashtu si mbin fara prej ujit t shiut dhe
dalin prej guackave t tyre njsoj si perlat. N shpinn e tyre kan vula ku shkruhet: T
liruarit e Allahut.
Thot: Pastaj u thuhet: Hyni n xhenet dhe fardo q dshironi dhe fardo q
shikoni sht e juaja dhe un kam fshehur pr ju dika m t mir I thon: O zoti yn!
1
E transmeton Ibn Ebi Asim n Es sunneh dhe shejh Albani e ka konsideruar sahih.
Kjo sht argument se imani sht me grada t ndryshme dhe se ai shtohet dhe paksohet n varsi t
punve.
3
Shefati i ndrmjetsuesve, mshirimi dhe afrimi q ndodh mes robrve n dynja dhe ahiret sht prej
mshirs dhe mirsis s Allahut ndaj robrve t tij. Mshira e tij ka prfshir do gj, si thot Allahu:
Mshira ime ka prfshir do gj dhe un kam pr ta obliguar at pr ata q ruhen dhe e japin zekatin dhe
n ajetet tona besojn El araf, 156. Allahu thot: O zoti yn! Ti e ke prfshir do gj me mshir dhe dije
prandaj fali ata q pendohen dhe ndjekin rrugn tnde dhe mbroji ata prej dnimit t zjarrit Gar 7.
I drguari i Allahut n hadithin sahih thot: Allahu ka njqind mshira. Nj mshir prej tyre e ka
shprndar n mesin e krijesave dhe prej saj mshirohen dhe afrohen me njri-tjetrin dhe prej saj edhe
egrsira i mshiron klysht e saj. Ndrsa nntdhjet e nnt mshira i ka ruajtur e me t cilat do mshiroj
robrit e tij ditn e gjykimit. Pra me mirsin e Allahut dhe mshirn e tij mshirojm dhe i pastrojm vetet
tona, si thot Allahu: (Sikur t mos ishte mirsia e Allahut ndaj jush dhe mshira e tij nuk kishte pr tu
pastruar askush prej jush por Allahu e pastron k dshiron dhe Allahu sht dgjues dhe i ditur) En nur 21.
Allahu ka n dor do gj dhe e tij sht mirsia dhe begatia.
4
Qllimi se ata nuk kan br mir asgj sht mirsia q sht pas teuhidit dhe kushtet e tij dhe ata nuk
kan vepruar ndonj prishs t imanit t cilat e nxjerrin njeriun prej islamit. Hadithin duhet ta kuptojm n
dritn e ktij rreguli sepse pr kt dshmojn argumentet q kan lidhje me shtjen t mbledhura s bashku
dhe Allahu sht m i ditur.
2
104

far sht m e mir se kjo? Thot: U thot: Knaqsia ime pr ju. Nuk kam pr tu
zemruar me ju asnjher.1
Dhe thot: Shehidi bn shefat pr shtatdhjet veta prej familjes s tij.2
Prej pengesave t dnimit sht edhe fmija i devotshm i cili lutet pr prindin e tij
pr falje dhe mshir. Gjithashtu edhe rritja e vajzave dhe bamirsia ndaj tyre si thuhet n
hadith: Kush i rrit tre vajza, prkujdeset, i mshiron dhe sillet but me to, ai sht n
xhenet.3 N nj transmetim tjetr thuhet: Ato do t jen pr t penges prej zjarrit.4
Gjithashtu lutja e muslimanve pr vllezrit e tyre q kan vdekur dhe falja e
namazit t xhenazes i fshin gjynahet, si thuhet n hadithin e q e transmeton Muslimi: do
musliman q vdes dhe xhenazen ia falin dyzet burra q nuk i bjn shok Allahut asgj,
Allahu ka pr tua pranuar shefatin (ndrmjetsimin).
Penges jan edhe fjalt e mira q njerzit thon pas vdekjes s muslimanit, si thuhet
n hadithin e Enesit: I drguari i Allahut kaloi pran nj xhenazeje dhe njerzit foln mir
dhe nxituan ta prmendin pr mir dhe than: Me aq sa dim e ka pas dashur Allahun dhe
t drguarin e tij. Athere i drguari i Allahut tha: E meriton, e meriton, e meriton. Pastaj
kaloi nj xhenaze dhe njerzit foln keq dhe nxituan t thoshin fjal t kqija pr t.
Than: Ka qn njeri i lig n fen e Allahut. Athere i drguari i Allahut tha: E meriton, e
meriton, e meriton. Umeri i tha: T bfsha fli nn e bab! Kaluan me nj xhenaze dhe
foln mir e the: E meriton, e meriton, e meriton. Pastaj kaluan me nj xhenaze dhe foln
keq dhe the: E meriton, e meriton, e meriton. Athere i drguari i Allahut tha: Ai pr t
cilin folt mir e meriton xhenetin, ndrsa ai pr t cilin folt keq e meriton zjarrin.
Melekt jan dshmitart e Allahut n qiell ndrsa ju jeni dshmitart e Allahut n tok. Ju
jeni dshmitart e Allahut n tok. Ju jeni dshmitart e Allahut n tok.5
Dhe thot: Kushdo musliman pr t cilin dshmojn katr veta me mirsi ka pr t
hyr n xhenet. I tham: Po tre? Na tha: Edhe tre. I tham: Po dy? Na tha: Edhe dy. Por
nuk e pyetm pr nj dshmitar.6 Hadithi dshmon se fjalt e mira q besimtart njsues i
thon pr nj person t caktuar jan prgzim pr t dhe argument pr prfundimin e mir me
lejen e Allahut. Por mos u mashtro pr komplimentat q t devijuarit u bjn tagutve
zullumqar, sepse ata nuk prfshihen n hadithet e msiprme dhe Allahu sht m i ditur.
1
2
3
4
5
6

Sahih Ebi Daud, 2201.
E transmeton Buahriu dhe Muslimi.
105

5- Dnimi me hadd.
Dnimi me hadd (n dynja) konsiderohet shlyerje pr gjynahun1 dhe nuk dnohet pr
kt gjynah n ditn e gjykimit si thuhet qart n hadithin sahih t cilin e transmeton Ubade:
kush vepron ndonj prej ktyre gjynaheve dhe ndshkohet n dynja ajo sht shlyerje pr
t. N nj transmetim tjetr thuhet: Nse dikush prej jush vepron gjynah q meriton t
dnohet (n dynja) dhe ndshkohet, ai sht shlyerje.
Vrejtje:Nga kjo q prmendm msiprm kuptojm se do penges prej pengesave t tekfirit
konsiderohet penges pr dnimin e gjynahut. Por jo do penges pr dnimin e gjynahut
konsiderohet penges pr tekfirin, me prjashtim t teubes e cila fshin do gj prpara saj.
Kt rregull do e prmendim dhe do e shpjegojm m qart n vazhdim.
Ktu bn prjashtim haddi i riddes (daljes prej islamit) sepse ai nuk e shlyen gjynahun e riddes. Ai q vritet si
qafir dhe murted do t jet i prhershm n xhehenem sepse Allahu thot: Kushdo prej jush q bn ridde
prej fes s tij dhe vdes qafir atyre kan pr tiu rrzuar t gjitha veprat n dynja dhe ahiret. Ata jan
banort e zjarrit dhe n t do t jen prjetsisht El bekare 217.
106
Rregulli i tret: Knaqja me kufr konsiderohet kufr.
Kush knaqet me kufrin, ose e plqen at, ose e konsideron t lejuar, ose e konsideron
t lejuar sundimin e tij pa imponim dhe pa shtirje, ai ka br kufr n pamje t jashtme dhe t
brendshme, edhe nse me goj pretendon se sht musliman.
Shkaku i kufrit sht knaqsia me at q Allahu nuk knaqet dhe dashuria e asaj q
Allahu e urren. Shkak sht edhe konsiderimi i mir i asaj q Allahu e konsideron t keqe dhe
lejimi i asaj q Allahu e ka ndaluar dhe pikrisht ky sht kufri i qart.
Allahu thot: Ju ka shpallur n libr q nse dgjoni t bhet kufr dhe t
tallen me ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta derisa t ndryshojn bised, sepse
athere jeni njsoj si ata En nisa, 140.
Shejh Sulejman ibn Abdullahi thot: Kuptimi i ajetit sht ashtu si kuptohet n
aparenc. Nse dikush dgjon t bhet kufr dhe t tallen me ajetet e Allahut dhe qndron
ulur me qafirt q tallen pa imponim, pa i kundrshtuar, pa u ngritur prej kuvendit, ose pa e
ndryshuar bisedn, athere ai sht qafir njsoj si ata, edhe nse nuk merr pjes n veprn e
tyre, sepse kjo nnkupton aprovim t kufrit dhe aprovimi i kufrit sht kufr.
Dijetart jan argumentuar me kt ajet dhe ajete t ngjashme, se ai q knaqet me
gjynahun sht njsoj si ai q e vepron at. Nse pretendon se ai e urren gjynahun me zemr
nuk i merret parasysh, sepse gjykimi lidhet me pamjen e jashtme dhe ai q e shfaq kufrin n
pamje t jashtme ai sht qafir.1
Ibn Xheriri n tefsirin e tij thot: Ju sht shpallur se nse uleni me ata q bjn
kufr me ajetet e Allahut dhe tallen me to dhe ju i dgjoni t bjn kufr dhe t tallen me
ajetet e Allahut dhe ashtu si e kan kundrshtuar Allahun ata me talljen me ajetet e tij ashtu
edhe ju keni e keni kundrshtuar Allahun dhe ju jeni njsoj si ata n kt kundrshtim.2
Kurtubiu thot: athere ju jeni njsoj si ata kush nuk largohet prej tyre, ai sht
knaqur me veprn e tyre dhe knaqja me kufr sht kufr. Kushdo q ulet n nj kuvend ku
ushtrohet gjynahu dhe nuk e kundrshton at, athere ai sht pjesmarrs n gjynah njsoj si
ata. Nse nuk ka mundsi ti kundrshtoj athere le t ngrihet dhe t largohet, q t mos
prfshihet n kt ajet.3
Nse n kuvend veprohet kufr ai sht qafir njsoj si ata. E nse veprohen gjynahe ai
sht gjynahqar njsoj si ata por jo qafir. Gjykimi pr personin sillet rreth veprave q kryen
1
2
3
Mexhmuatul teuhid, fq. 48.

Xhamiul ahkam, 5/418.
107

n kt vend.
I drguari i Allahut n hadithin sahih ka thn: Kush beson n Allahun dhe botn
tjetr t mos ulet n tryezn ku pihet ver. Dihet se ai q ulet n tavolin me ata q pin
ver nuk bn kufr por merr gjynahun e pirjes s vers.
Umer ibn Abdulazizit i solln disa njerz q kishin pir dhe urdhroi t goditeshin me
kamzhik. I than: Me ta sht edhe nj i agjrueshm. U tha: Me kt person filloni. A nuk e
keni dgjuar fjaln e Allahut: Ju ka shpallur n libr q nse dgjoni q po bhet kufr
dhe po tallen me ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta derisa t ndryshojn bised
sepse ju athere do jeni njsoj si ata.1 Ai e konsideroi prezantuesin e haramit njsoj si
vepruesin e tij, sepse ulja me ta pa kundrshim dhe pa imponim dshmon se ai sht i
knaqur me veprat e tyre, prandaj dnohet njsoj si ata.
Agument se ai q knaqet me dika sht njsoj si veprusi sht edhe fjala e Allahut:
Ata q bn kufr prej izraelitve jan mallkuar n gojn e Daudit dhe Isait birit t
Merjemes. U mallkuan pr shkak t kundrshimeve dhe tejkalimeve t caqeve. Ata nuk
e ndalonin njri-tjetrin prej t keqes q e vepronin dhe me t vrtet keq vepronin. El
maide 79.
N tefsirin e ktij ajeti prmendet se izraelitt kur ran n gjynahe dijetart e tyre i
ndaluan, por ata vazhduan me gjynahe. Dijetart e tyre vazhduan t uleshin dhe t hanin e t
pinin sbashku me ta, derisa Allahu ua prziu zemrat me njri-tjetrin dhe i mallkoi n gojn e
Daudit dhe Isait alejhim selam.
Ibn Abasi thot: U przien me ta megjithse i ndaluan n tregtin q bnin,
derisa Allahu ua przieu zemrat me njri-tjetrin.
Nse kjo thuhet pr at q przihet me ta megjithse i ndalon dhe i kundrshton pr
haramin q bjn, far mund t themi pr at q przihet me ta dhe nuk i ndalon dhe as i
kundrshton pr at q e veprojn?! Padyshim se kjo sht m e rnd dhe m afr mallkimit
t Allahut.
Gjithashtu fjala e Allahut: E nse i pyet ata do t thon: Ne po bisedonim dhe po
bnim shaka. Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t drguarin e tij po
talleshit?! Mos u justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj. Nse e falim nj grup
prej jush e dnojm nj grup tjetr sepse ata ishin kriminel Et teube 65-66.
Fjala Nse e falim nj grup prej jush thuhet se ajo ka zbritur pr nj person t
quajtur Muhashin ibn Himjer , i cili po hecte anash atyre q talleshin pa u przier me ta n
1
Argumentimi i Umer ibn Abdulazizit me kt ajet dshmon se mund t argumentohemi me at q sht m

e rnd pr at q sht m e vogl, sepse ajeti edhe nse ka zbritur pr kufrin e madh mirpo lejohet
argumentimi me t pr at q ulet me gjynahqart n kohn kur ata kryejn gjynahe pa i kundrshtuar ata dhe
pa u ngritur sepse ai n nj far mnyre hyn n kt ajet.
108

bised, mirpo ai qeshi dhe nuk i ndaloi. Ky person thoshte: O Allah! Un e dgjoj nj ajet ku
kihem pr qllim dhe m rrnqethet mishi dhe m coptohet zemra. O Allah! Ma merr jetn n
rrugn tnde q askush t mos thot: Un e kam lar, un e kam qefinosur, un e kam
varrosur. Ikreme thot: N ditn e Jemames u godit dhe t gjith trupat e muslimanve u
gjetn, prve trupit t tij.1
Vshtroje rrezikun q e zuri kt person vetm pr nj t qeshur, e cila u konsiderua
shenj e fsheht pr pajtimin e tij me veprimin e munafikve dhe sikur t mos e mshironte
Allahu dhe ta falte kishte pr t qn prej t shkatrruarve.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: do profet q Allahu e ka
drguar para meje ka pasur havarijun dhe sahab q udhzoheshin me sunetin e tij dhe
pasonin urdhrin e tij. Por ata q vinin m pas ndryshonin dhe thoshin at q nuk e
vepronin dhe vepronin at q nuk urdhroheshin. Kush i lufton ata me dor ai sht
besimtar. Kush i lufton ata me gjuh ai sht besimtar. Kush i lufton ata me zemr ai sht
besimtar. Pas ksaj nuk ka iman as sa fara e hardallit.2
Fjala e profetit : Pas ksaj nuk ka iman as sa fara e hardallit sepse pas
moskundrshtimit me zemr, vjen vetm knaqsia dhe pohimi dhe rrzohet i gjith imani.
Ibn Tejmije thot: Ndryshimi i haramit nganjher bhet me zemr, nganjher me
goj dhe nganjher me dor. Mirpo mohimi me zemr duhet t jet i prhershm, sepse
mohimi me zemr nuk e dmton njeriun. Ai q nuk mohon haramin me zemr nuk sht
besimtar. Ibn Mesudi sht pyetur: Kush sht i vdekuri prej t gjallve? U tha: Ai i cili nuk e
plqen t mirn dhe nuk e mohon haramin.3
I drguari i Allahut ka thn: Ai q e prezanton gjynahun q veprohet n tok dhe e
urren sht njsoj si ai q nuk e ka par at dhe kush nuk e prezanton gjynahun por
knaqet me t sht njsoj si ai q e ka prezantuar at.4
Kjo shtje lidhet me nijetin n zemr si thot profeti: Punt jan me nijete dhe
dokujt i takon ajo q ka br nijet.5
Dhe thot: Dynjaja sht pr katr persona; nj rob t cilit Allahu i ka dhuruar
pasuri dhe dije dhe ai i friksohet zotit pr kt pasuri, e prdor at pr lidhjen farefisnore
dhe e ruan t drejtn e Allahut n t. Ky sht n gradat m t larta. Nj robi tjetr Allahu i
ka dhuruar dije por jo pasuri dhe ai me nijet t sinqert thot: Sikur t kisha pasuri, kisha
pr t vepruar njsoj si filani. Atij i takon ajo q ka br nijet dhe shprblimin e kan
1
2
3
4
5
Tefsiri i Ibn Kethirit.

109

njsoj. Nj robi tjetr Allahu i ka dhuruar pasuri por jo dije. Ai e prish pasurin e tij padije
dhe pa ju friksuar Allahut. As nuk e lidh farefisin me t dhe as nuk e ruan t drejtn e
Allahut n t. Ky sht n gradat m t ulta. Nj robi tjetr Allahu nuk i ka dhuruar as dije
dhe as pasuri dhe thot: Sikur t kisha pasuri kisha pr t vepruar njsoj si filani. Atij i
takon nijeti i tij dhe gjynahun e kan njsoj.1
Dhe thot: Besimtar sht ai q e mira e tij e gzon dhe e keqja e tij e hidhron.
Kuptimi i anasjellt i hadithit nnkupton se ai q nuk gzohet me t mirn e tij dhe nuk
hidhrohet pr t keqen e tij ai nuk sht besimtar.
Ibn Tejmije thot: Nse nuk e urren asnj prej harameve ai nuk ka fare iman.2
Kur Halid ibn Velidi arriti n Ard n marshimin e tij pr te banort e Jemames, t
cilt kishin br ridde, nisi si pararoj 200 ushtar dhe u tha: Kdo q t kapni ma sillni
mua! Ata arritn t kapnin Mexhaan me 23 veta prej fisit t tij. Kur arriti te Halidi i tha: O
Halid! Ti e di shum mir q un kur kam vajtur te profeti athere kur ishte gjall i kam
dhn besn pr islam. Un sot e ksaj dite e ruaj besn e dikurshme. Nse nj gnjeshtar
(Musejleme) ka dalur prej nesh athere Allahu thot: Asnj gjynah nuk rndon mbi
tjetrin.
gjeje justifikim dhe ta kundrshtoje ashtu si e kundrshtuan t tjert! Ashtu si foli dhe
zemr akoma kam dyshim pr moskundrshtimin tnd
Shiko se si Halid ibn Velidi e konsideroi Mexhaan t knaqur dhe pohues t thirrjes
s Musejleme gnjeshtarit dhe se ai kishte devijuar prej islamit, thjesht pr shkak t qndrimit
t tij nn pushtetin e Musejlemes, pa u imponuar dhe pa e kundrshtuar, duke ditur q
Mexhaa nuk foli as edhe nj fjal q dshmon se sht i knaqur me Musejleme
gnjeshtarin.
Sejid Kutbi thot: Thjesht pranimi i legjimitetit t nj metode, shpikje ose gjykimi
prej tjetrkujt prve Allahut ai sht tamam dalja prej islamit. Islami pr hir t Allahut sht
njsimi i nnshtrimit vetm pr t dhe pr asknd tjetr.3
Nse kuptohet kjo, athere le ti friksohen Allahut ata q ulen n parlamente
1
2
3

Marre prej Mexhmuatul teuhid, fq. 299.
Rruga e thirrjes nn hijen e kuranit, 2/32.
110

sbashku me ata q tallen me fen e Allahut, duke kujtuar se po veprojn mir dhe marrin
pjes sbashku n votim kundr ligjit t Allahut duke nnvleftsuar fen e Allahut . Ti
friksohen Allahut ata q e ngrejn krijesn sipr krijuesit nn parrulln Ligji sht n
dor t njeriut dhe se ligji i njeriut sht mbi ligjin e Allahut.
Ti friksohen Allahut ata q irren duke thirrur pr respektimin e t drejtave dhe lirive
edhe nse kto liri nnkuptojn ridde prej fes dhe tallje me vet Allahun.
T mos kujtojn ata se me kto vepra q veprojn kan vler te Allahu edhe nse
hiqen si musliman. T mos kujtojn se kan pjes n fe dhe jan t mbrojtur prej dnimit.
Allahu thot: Ruajuni prej nj fitneje (kufrit) e cila nuk godet vetm ata q kan br
padrejtsi prej jush dhe dijeni q Allahu sht i ndshkues i rrept El enfal 25.
Kurtubiu thot: Ibn Abasi ka thn: Allahu i ka urdhruar besimtart t mos e
pohojn haramin n mesin e tyre, q t mos i prfshij Allahu n dnim.1
Shenjat q dshmojn pr knaqsin dhe besimin.
Prpara se t flasim pr shenjat q dshmojn pr knaqsin dhe besimin, do t
ndalemi pak pr t shpjeguar lidhjen reciproke q ekziston mes gjymtyrve dhe zemrs sepse
t dyja ato dshmojn pr njra-tjetrn dhe ndikohen nga njra-tjetra.
Argumentet e sheriatit dshmojn se pamja e jashtme sht reflektim i brendsis.
donjra prej tyre ndikohet dhe ndikon te tjetra dhe dshmon pr t. Prishja ose rregullimi i
brendis s njeriut patjetr do t reflektohet n punt e dukshme me prishje ose rregullim. N
vartsi t prishjes s brendshme shfaqet edhe prishja n veprat e dukshme dhe n varsi t
prishjes s veprave t dukshme sht edhe prishja e zemrs.
Nuk mund t supozohet nj pamje e jashtme e prishur me nj zemr t ndrequr, ose
nj zemr e prishur me vepra t jashtme t rregullt. Argumentet pr kt lidhje reciproke jan
t shumta. Prej tyre fjala e Allahut: A nuk e shikon se Allahu solli shembull pr fjaln e
mir, pemn e shndosh, e cila rrnjt i ka t forta dhe degt n qiell, e jep frytin e saj
prher me lejen e zotit t saj. Allahu u sjell njerzve shmbuj q ata t prkujtojn
Ibrahim, 24.
Allahu e solli kt shembull pr fjaln e teuhidit dhe imanit q ata t prkujtojn.
Imani sht njsoj si pema sepse ai ka rrnj n zemr dhe fryte t jashtme n vepra, ashtu si
pema ka rrnj t zhytura n brendsi t toks dhe deg t prhapura n qiell.
Ashtu si imani i brendshm ndikohet dhe ndikon pozitivisht apo negativisht, po ashtu
edhe frytet e ksaj peme ndikohen dhe piqen m shum me ushqimin q rrnjt e thithin prej
toks dhe e drgon at pr degt, frytet dhe gjethet. Gjithashtu edhe rrnjt ndikohen me
1
111

vijshmrin e degve dhe gjetheve, sepse nse dielli do t fshihej dhe oksigjeni do t
mbarohej, athere kjo pem do t vyshket dhe do t thahet. Kshtu sht edhe imani n
zemrn e njeriut n lidhje me gjymtyrt q jan njsoj si degt, frytet dhe gjethet e pems.
Nse pengohen prej ushqimit t adhurimit dhe bindjes ndaj sheriatit, ojn n dobsimin dhe
vdekjen e imanit t jashtm dhe t brendshm.
Kshtu komentohet edhe ajeti: Ti nuk ke pr ti br t vdekurit t dgjojn dhe
as shurdht t dgjojn duan En neml, 80.
Dhe Allahu thot: Thoni: Nse e doni Allahun athere m ndiqni mua q tju
doj Allahu dhe tju fal gjynahet tuaja dhe Allahu sht fals mshirues Ali Imran 31.
Kush tregohet i sinqert n dashurin ndaj Allahut patjetr kjo dashuri do t shfaqet n
bindjen me vepra ndaj sheriatit. Sipas grads s dashuris s zemrs shtohet dhe paksohet
bindja, nnshtrimi dhe pasimi me vepra i udhzimit t sheriatit.
Prej argumenteve q vrtetojn lidhjen e ndrsjellt mes zemrs dhe veprave t
jashtme sht edhe hadithi i sakt: N trup gjendet nj organ, nse rregullohet, athere i
gjith trupi rregullohet dhe nse prishet, athere i gjith trupi prishet. Ai sht zemra.1
Hadithi prmban dy kuptime. Nj kuptim t drejtprdrejt se rregullimi dhe prishja e
veprave t jashtme sht rrjedhoj e rregullimit dhe prishjes s zemrs.
Dhe nj kuptim t anasjellt se rregullimi i veprave t jashtme sht argument pr
rregullimin e zemrs dhe prishja e veprave t jashtme sht argument pr prishjen e zemrs.
Ky sht mendimi i ehli sunneh uel xhemaah t cilt thon: Imani sht besim fjal
dhe vepr, shtohet me bindje dhe paksohet me gjynahe.
N kt pik kan devijuar murxhit, t cilt nuk e konsideruan punn prej realitetit t
imanit dhe than: Imani sht fjal dhe pohim. Ndrsa murxhit e ekzagjeruar than: Imani
sht pohim me zemr. Me kto koncepte t gabuara e hodhn posht lidhjen mes pamjes s
jashtme dhe t brendshme. Ata e konsideruan besimtar me iman t sakt edhe at q e vepron
kufrin me vepra por pa e konsideruar t lejuar me zemr2
Ibn Tejmije thot: Ktu kemi disa parime pr t cilat njerzit jan kundrshtuar.
Parimi i par sht se a mund t ndodh vrtetim dhe prgnjeshtrim n zemr dhe kjo t mos
reflektohet as n fjal dhe as n vepra madje mund t shfaq t kundrtn e asaj q fsheh n
zemr.
Besimi i selefit, imamve dhe shumics s njerzve sht se besimi me zemr patjetr
1
E transmeton Buhriu.
Forma e lejimit sipas murxhive sht kur personi e shqipton me goj se ai e lejon kufrin me zemr ndrsa
do form tjetr nuk lejohet t konsiderohet lejim i zemrs sidoq ta shqiptoj kufrin me goj dhe ta veproj
me vepra.
2
112

duhet t reflektohet n vepra. Kush thot: Un e pohoj vrtetsin e profetit, e dua at, e
madhroj me zemrn time por nuk flet fare me fjaln e islamit dhe as nuk vepron asgj prej
veprave t obliguara pa u friksuar fare, ky person as n brendin e tij nuk konsiderohet
besimtar, prkundrazi konsiderohet qafir.
Xhehmiu _dhe ata q bien dakort me t_ thot se ai konsiderohet besimtar n brendsi
(zemr) thjesht me njohjen e zemrs. Sipas tij pohimi i zemrs sht iman pr t cilin
shprblehet n ditn e gjykimit edhe nse nuk flet dhe nuk vepron asgj. Ky mendim
konsiderohet i kot sipas sheriatit dhe logjiks. Dijetar t selefit si Vekiu dhe Ahmedi q
mbrojn kt mendim (mendimin e ehli sunetit) e kan shpallur Xhehmin qafir. I drguari i
Allahut ka thn: N trup gjendet nj organ; nse rregullohet, athere i gjith trupi
rregullohet dhe nse prishet, athere i gjith trupi prishet. Ai sht zemra Profeti e
shpjegoi se rregullimi i zemrs kushtzon rregullimin e trupit. Nse trupi nuk sht n rregull
kjo dshmon se zemra nuk sht n rregull, ndrkoh q zemra e besimtarit duhet t jet n
rregull. Prej ksaj kuptojm se kush e flet fjaln e besimit por nuk punon me t, ai nuk
konsiderohet besimtar as n zemr, sepse trupi sht varts i zemrs. do gj q fshihet n
zemr patjetr duhet t shfaqet rrjedhoja e tij n vepra n nj mnyre apo n nj tjetr.1
Gjithashtu thot: Imani dhe nifaku origjinn e kan n zemr. Veprat dhe fjalt e
dukshme jan produkt dhe argument i asaj q sht n zemr. Nse njeriu shfaq ndonj vepr,
ai mban prsipr edhe prgjegjsin e saj. Kur Allahu i lart i prmendi munafikt q u tallen
dhe cnuan profetin, e vrtetoi q fjalt e tyre jan dshmi e nifakut dhe produkt i tij. Dihet
mir se nse vrtetohet dshmia dhe produkti i dikaje kjo tregon se ajo gj sht realizuar
edhe n origjin. Kjo dshmon se kurdo q personi tallet (me fen) ai sht munafik, njsoj
nse ka qn munafik m prpara se t tallej apo u b munafik n momentin q e tha kt
fjal.2
Prej argumenteve q dshmojn se veprat e jashtme jan pasqyr e zemrs sht edhe
fjala e profetit : Nse robi bn nj gjynah i pikzohet n zemr nj pik e zez. Nse
kthehet, krkon falje dhe pendohet, zemra i pastrohet. E nse kthehet i shtohen pikat e zeza
derisa ta mbulojn zemrn dhe t arrij n gradn e Er-ran pr t ciln Allahu thot:
prkundrazi ata kan mbules (ran) n zemrat e tyre pr shkak t asaj q vepronin3
Shiko se si vepra e keqe l gjurm n zemr me pik t zez. Pikat e zeza n zemr
shtohen me teprimin n gjynahe n varsi t llojit dhe sasis s gjynaheve, derisa ta mbulojn
t gjith zemrn dhe ta pengojn njeriun prej udhzimit dhe kuptimit t s vrtets.
Prej ksaj e kuptojm gnjeshtrn e atij q pretendon se zemrn e ka bor t bardh
dhe plot iman, ndrsa veprat i ka t prishura dhe plot mkate.
1
2
3
Mexhmuul fetava.
Es sarimul meslul ala sha mir resul, fq. 34.
Sahih sunen Et Tirmidhi, 2654.
113

Pr kt dshmon edhe fjala e profetit: Sprovat i paraqiten zemrs njsoj si thuret
hasri (rrogoza) thupr thupr. do zemr q i mbart ato pikzohet me nj pik t zez dhe
do zemr q i refuzon ato pikzohet me nj pik t bardh, derisa t prfundoj te njra
prej dy zemrave: Ose e bardh e kulluar t ciln nuk e dmton asnj sprov sa t ekzistoj
qielli dhe toka, ose e zez sterr si kupa e shtrembruar, as nuk e njeh t mirn dhe as nuk
e refuzon t keqen, por ndjek vetm epshin e saj1.2
Zemra q nuk e konsideron asnj t mir pr t mir dhe asnj t keqe pr t keqe ajo
sht zemr e vdekur dhe pa iman, zemr e mbuluar me sprova, dyshime dhe gjynahe. Ajo
sht njsoj si copa e zez t cils nse i shtohet nj tjetr pik e zez nuk i prish pun. Kjo n
dallim nga zemra e besimtarit, e cila sht plot me ndjenj keqardhje pr gjynahet dhe t
keqen. Besimtari edhe pr t keqen m t vogl hidhrohet dhe sikletoset, a thua se armiku e
ka sulmuar me t gjith ushtrin e tij, prandaj shpejton t pendohet dhe t krkoj falje.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Besimatar sht ai q e mira e tij
e gzon dhe e keqja e tij e hidhron. Kuptimi i anasjellt i hadithit dshmon se at q e mira
e tij nuk e gzon dhe e keqja e tij nuk e hidhron ai nuk sht besimtar.
Sahabt ishin njerzit m t ndjeshm ndaj gjynaheve, aq sa dikush prej tyre ndiente
ndryshimin e zemrs edhe athere kur bnte gjra t lejuara q ja turbullonin imanin. E gjith
kjo buronte prej bindjes dhe imanit t lart. Transmetohet nga Handhala Usejdi _prej
shkruesve t profetit_ thot: M takoi Ebu Bekri dhe m tha: Si je o Handhala? I thash:
Grat, fmijt dhe pasurit na bn t harrojm. Ebu Bekri m tha: Na ka zn i njjti hall.
Pastaj u nisa me gjith Ebu Bekrin, derisa hym te profeti dhe i thash: Bri nifak
Handhalaja o i drguar i Allahut! I drguari i Allahut m tha: Si sht puna? I thash:
Kur jemi pran teje na prkujton zjarrin dhe xhenetin, a thua se e shohim me syt tan.
Por kur largohemi prej teje, grat, fmijt dhe pasurit na bjn t harrojm.
I drguari i Allahut m tha: Pasha at n dorn e t cilit sht shpirti im! Nse do t
qndronit n t njjtn gjendje sikur jeni pran meje dhe n prkujtim (t Allahut), kishin
pr tju prshndetur melekt n shtrate dhe n rrug. O Handhala! Kjo ka kohn e saj
dhe kjo ka kohn e saj. E prsriti tre her..3
Prej Ibn Ebi Melikes thot:Kam takuar tridhjet sahab. T gjith ata friksoheshin
pr nifakun e tyre dhe askush nuk thoshte: Un e kam imanin si Xhibrili dhe Mikaili.4
Pra at q epshi i tij e shikon si t mir ajo sht e mir edhe nse n sheriat sht e keqe. Ndrsa ajo q
epshi i tij e mendon pr t keqe ajo sht e keqe edhe nse n sheriat konsiderohet e mir. I adhuruari i tij t
cilit i bindet sht epshi i tij dhe jo Allahu. Pr t till njerz thuhet fjala e Allahut: (A e shikon at q e ka
marr epshin e tij pr zot! A mos vall mund t jesh ndihmtar!) El furkan 43.
2
3
4
114

Kto fjal burojn prej fortsis dhe pastrtis s imanit t tyre dhe ndjenjs s fajit
prej shkarjeve t ndryshme. Allahu qoft i knaqur me t gjith ata.
Prej Enesit thot: Ju punoni disa pun, t cilat n syt tuaj duken m t holla se
floku, ndrsa n kohn e profetit i kemi pas konsideruar shkatrruese.1
Sahabt e profetit paraplqenin t binin prej qiellit apo t shkrumboheshin shkrumb e
hi, sesa t flisnin ndonj fjal t keqe prej vesvesit t veteve t tyre. Kur e njoftuan profetin
pr kt u tha: Ky sht imani i sinqert.2 Pra shqetsimi pr vesvesin sht shenj e
imanit t sinqert. Kjo dshmon se ai q flet me kufr t qart pa u shqetsuar fare pr at q
vepron me duart e tij, ai sht qafir pa pik imani n zemr.
Shenjat q dshmojn pr brendin.
Vndi i knaqsis sht zemra. Knaqsia sht nj shtje e brendshme dhe e
fsheht t ciln askush nuk mund ta dij. Por nprmjet shenjave rrethuese t bazuara n
fjalt dhe veprat e njeriut argumentohemi pr knaqsin. Veprimi i disa veprave t tilla
dshmon pr realitetin e zemrs. Prej shnjave t knaqsis mund t prmendim:Shnjat dshmuese me fjal.
Fjalt jan shenjat m domethnse pr realitetin e zemrs. Si n rastin kur njeriu, pa
imponim, shprehet me fjal t qarta se sht i knaqur me kufrin dhe e lejon at, si ai q i
konsideron t mira ligjet e kufrit t cilat rivalizojn ligjet e Allahut, ose i konsideron ato ligjet
m t mira t cilat sjellin prparim dhe lulzim, ose shprehje t tjera t cilat dshmojn pr
realitetin e ngulur n zemr dhe se ku i fle zemra. Dijetart islam pajtohen n nj mndje se
kjo sht kufr i cili t nxjerr prej islamit.
Disa shprehje mund t nnkuptojn kufr shum qart dhe nuk kan nevoj t
sqarohen, apo t krkohet se far ka dashur t thot personi n fjal me kt shprehje, sepse
ato nnkuptojn vetm kufrin dhe nuk len vend pr mosbrjen qafir shprehsit, si psh ai q e
shan Allahun dhe t drguarin e tij e t tjera fjal si kto.
Ndrsa disa shprehje t tjera mund t jen me dykuptime dhe t prngjashme. Ato e
nnkuptojn kufrin n nj kndvshtrim, por mund t nnkuptojn dika tjetr n nj
kndvshtrim tjetr. Pra nuk mund t komentohen vetm si kufr apo jokufr. N raste t
tilla, duhet shikuar qllimi i personit dhe nuk lejohet t konsiderohet qafir, vetm nse
bisedojm me t dhe na qartsohet qllimi i fjalve t tij.
1
2
E transmeton Buahriu.
115

Shenja n vepra.
Veprat e gjymtyrve dshmojn pr realitetin e zemrs dhe at q sht rrnjosur n
zemr. N shum raste ato jan t mjaftueshme pr t gjykuar pr brendin e njeriut, pa pasur
nevoj q ai t shprehet me fjal t qarta pr knaqsin dhe lejimin e kufrit me zemr. Pra pa
pasur nevoj pr shprehje me fjal. Prej ktyre shenjave mund t prmendim:
1- Ulja n vendet ku kuvendohet me kufr dhe tallje me fen.
Si u prmend m par, ulja n vendet ku bisedohet me tallje me Allahun, ajetet dhe
t drguarin e tij, pa imponim dhe pa kundrshtim, sht shenj dshmuese pr knaqjen me
kufrin dhe veprat e tyre t ulta, prandaj ai konsiderohet qafir njsoj si ata. Allahu i lart thot:
Ju ka shpallur n libr q nse dgjoni t bhet kufr dhe t tallen me ajetet e Allahut
athere mos u ulni me ta derisa t ndryshojn bised sepse athere jeni njsoj si ata.
Allahu do ti mbledh t gjith munafikt s bashku n xhehenem En nisa, 140.
Kurtubiu n tefsirin e tij thot: Kush nuk largohet prej tyre, ai sht knaqur me
veprn e tyre dhe knaqja me kufr sht kufr. Kushdo q ulet n nj kuvend ku ushtrohet
gjynahu dhe nuk e kundrshton at, athere ai sht pjesmarrs n gjynah njsoj si ata..1
Sheukani n tefsirin e tij thot: athere jeni njsoj si ata Pra nse veproni kshtu
dhe nuk hiqni dor prej ksaj athere ju jeni njsoj si ata n kufr. 2
T njjtn fjal e thon edhe shum komentues t tjer t Kuranit.
Vshtroje fjaln e Kurtubiut: Kush nuk largohet prej tyre, ai sht knaqur me
veprn e tyre. Ai e konsideroi thjesht uljen, pa imponim dhe pa kundrshtim, shnj t qart
q dshmon pr aprovimin e veprs s tyre.
M par prmendm fjaln e Sulejman Ali Shejhut kur thot: Ai sht qafir njsoj si
ata edhe nse nuk merr pjes n veprn e tyre sepse kjo nnkupton aprovim t kufrit dhe
aprovimi i kufrit sht kufr.
Gjithashtu fjala e Halid ibn Velidit drejtuar Mexhaas: O Mexhaah! Plqimi dhe
heshtja jote prpara ktij gnjeshtari, ndrkoh q ti je prijsi i Jemames, aq m shum q u
informove pr marshimin e ushtris sime, ishte pohim dhe plqim pr at q pretendonte?!.
Ndrkoh q Mexhaa nuk shqiptoi as edhe nj fjal t vetme q dshmon aprovimin e tij pr
pretendimet e Musejleme gnjeshtarit. Mirpo prderisa qndroi nn pushtetin e tij pa
imponim dhe pa e kundrshtuar, athere kjo u konsiderua si shenj q dshmon pr
aprovimin e ktij gnjeshtari.
1
2
Xhamiul ahkam, tefsiri i Kurtubiut, vll. 5, fq. 418.

Tefsiri i Sheukanit, vll. 1, fq. 527.
116

2- Tallja dhe cnimi i fes qoft edhe n form shakaje.
Allahu thot: E nse i pyet ata do t thon: Ne po bisedonim dhe po bnim
shaka. Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t drguarin e tij po talleshit?!
Mos u justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj. Nse e falim nj grup prej jush e
dnojm nj grup tjetr sepse ata ishin kriminel Et teube 65-66.
Ky ajet dshmon se kushdo q tallet me Allahun, ajetet dhe t drguarin e tij, ai sht
qafir n pamje t jashtme dhe t brendshme. Tallja sht shenj e qart pr prishjen e zemrs.
Edhe nse e pohon me goj se ai e nuk konsideron t vrtet dhe t lejuar kt tallje, sepse u
tall pr shaka dhe argtim dhe nuk e kishte seriozisht dhe me besim. Nse n zemr do t
kishte iman nuk kishte pr tu tallur me fen e Allahut n asnj lloj mnyre.
Ibn Tejmije thot: Allahu na njofton se ata bn kufr pas imanit t tyre megjithse
ata u prpoqn t justifikoheshin duke thn: Nuk e tham kufrin se e besonim, por ishim
duke u argtuar dhe po bnim shaka. Allahu e tregoi qart se tallja me ajetet e Allahut sht
kufr dhe ky kufr kryhet vetem prej atij q ia ka hapur gjoksin kufrit. Nse n zemr do t
kishte iman, athere ky imani do ta pengonte prej t folurit me fjal t tilla.1
Shejhulislami gjykoi se tallja me fjal buron vetm prej atij q ia ka hapur gjoksin
kufrit, pr shkak t ksaj tallje. Kjo sht shenj dshmuese pr mospasjen e asnj pike imani
n zemr, sepse nse do t kishte iman, ky iman kishte pr ta frenuar prej ksaj fjale.
Ibn Tejmije thot: Ky sht teks i qart se tallja me Allahun, ajetet dhe t drguarit e
tij sht kufr. Athere sharja me qllim sht kufr edhe m i madh. Ky ajet dshmon se
kushdo q ofendon profetin me shaka apo seriozisht, ai ka br kufr.2
Ebu Bekr ibn Arabiu thot: Brja shaka me fjal kufri sht kufr pa asnj
kundrshtim n mes umetit3 Ai sht kufr e konsideron t lejuar apo jo, e beson apo nuk e
beson. Vendosja kusht n raste t tilla, se ai duhet ta lejoj apo ta besoj q t konsiderohet
qafir sht medhheb i murxhive dhe xhehmive t cilt nuk e konsiderojn punn prej imanit.
3- Shfaqja e kufrit pa imponim dhe pa shtirje t lejuar.
Allahu thot: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij prve atij q
imponohet dhe zemra e tij sht e qetsuar me iman, por ai q ja hap gjoksin kufrit,
mbi ta ka rn zemrimi i Allahut dhe ata kan dnim t madh En nahl 106.
Ky ajet dshmon se kushdo q e shfaq kufrin e qart pa shtirje dhe pa imponim t
pranuar n sheriat, ai ia ka hapur zemrn dhe gjoksin kufrit; e aprovon apo nuk aprovon at
1
2
3
Mexhmuul fetaua, vll. 7, fq. 220.

Es sarimul meslul, fq. 31.
El xhamiu li ahkamil kuran, vll. 8, fq. 197.
117

kufr, sepse realiteti i veprave t tij e prgnjeshtron pretendimet me fjal.
Ibn Tejmije thot: Ai e ka konsideruar kdo q flet me kufr, prej atyre q e
meritojn t dnohen me dnimin e qafirve, prve atij q imponohet dhe zemrn e ka t
mbushur me iman. Nse thuhet: Allahu ka thn: por ai q ja hap gjoksin kufrit. I themi:
Kjo pjes e ajetit prputhet me fillimin e ajetit, sepse dokush q bn kufr pa imponim, ai ia
ka hapur gjoksin kufrit. N t kundrt fillimi i ajetit do t ishte n kontradikt me kt pjes.
Nse do t kihej pr qllim se kufr bn vetm ai q ia hap zemrn kufrit, athere zemra nuk
mund t imponohet dhe nuk do kishte kuptim t prjashtohej vetm i imponuari, por duhej t
prjashtohej i imponuari dhe i paimponuari nse nuk e beson kufrin. Nse flet me fjal kufri
me dshir ai ja ka hapur gjoksin kufrit dhe kjo sht kufr.1
Vshtroje fjaln e tij: Nse flet me fjal kufri me dshir ai ja ka hapur gjoksin kufrit
dhe kjo sht kufr. Ibn Tejmije e konsideroi fjaln e kufrit me dshir dhe pa imponim
shenj q dshmon pr kufrin e besimit n zemr dhe se ja ka hapur zemrn kufrit.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi n komentimin e ktij ajeti thot: Allahu nuk
justifikoi asnjrin prej tyre, prve t imponuarve q zemrn e kishin t mbushur me besim.
Ndrsa t tjert bn kufr pas imanit t tyre edhe nse kt vepr kufri e vepruan prej friks,
pr politik, pr hir t vatanit apo fisit, pr shkak t pasuris, n form shakaje, apo pr
arsye t tjera prve imponimit. Ajeti dshmon pr kt n dy aspekte:
S pari: Me fjaln prve atij q imponohet prjashtoi vetm t imponuarin.
S dyti: Me e fjaln kjo sepse ata preferuan jetn e dynjas m shum se ahireti, u
shpreh qart se ky kufr dhe dnim nuk kan qn pr shkak t besimit me zemr, apo padijes
dhe urrejtjes s fes, ose prej dashuris s kufrit, por shkaku i kufrit ishte preferimi i pasuris
s dynjas m shum se feja.2

Mexhuut teuhid, fq. 88-89. Fjala e shejhut: prej friks apo pr politik duhet kuptuar kur frika sht e
supozuar, ose kur zgjerohet n fjal me politik pa imponim dhe pa shtirje t pranuar n sheriat. Frika prej
dnimit ose dmit serioz dhe t sigurt, nse njeriu nuk flet me politik ose nuk shtiret me shprehje kufri ose
nuk i prkrah zullumqart, shpresoj t jet e lejuar, nse njeriu flet aq sa t largoj dmin dhe dnimin dhe pa
u zgjeruar pa nevoj, nse ky dm nuk mund t largohet n tjetr mnyr. Kjo hyn te format e imponimit t
cilat Allahu i fal, sepse Allahu thot: T mos i marrin besimtart qafirt pr miq prve besimatarve e kush
vepron kshtu ai nuk sht te Allahu asgj, vetm nse ruheni (shtireni) prej tyre me ruajtje Ali Imran, 28.
Ibn Kethiri thot: vetm nse ruheni (shtireni) prej tyre nse dikush friksohet n disa vende ose n nj
koh t caktuar prej sherrit t tyre, atij i lejohet q t ruhet prej tyre n pamje t jashtme, por jo me zemr dhe
nijet. Transmeton Buhariu prej Ebu Dardas se ka thn: Ne zgrdhihemi para disa njerzve por zemrat tona i
mallkojn ata. Theuriu thot: Ibn Abasi ka thn: Shtirja nuk bhet me vepra por vetm me fjal. Ndrsa Haseni
thot: Shtirja lejohet deri ditn e gjykimit.
Ibn Xherir Taberiu thot: vetm nse ruheni (shtireni) prej tyre vetm nse jeni nn pushtetin e tyre dhe
friksoheni pr vetet tuaja dhe shtireni se i mbshtetni me fjal, por n zemra fshihni armiqsin dhe mos i
prkrahni pr kufrin e tyre dhe mos i ndihmoni kundr nj muslimani tjetr me vepra.
2
118

Prej argumenteve q dshmojn pr kufrin e atij q e shpeh fjal kufri me dshir dhe
pa imponim sht edhe fjala e Allahut: Betohen n Allah se nuk than asgj! Por ata
than fjaln e kufrit dhe bn kufr pas imanin t tyre Et teube, 74. Dhe fjala e Allahut:
E nse i thyejn betimet e tyre pas bess q dhan dhe cnojn fen tuaj athere
luftojeni parin e kufrit sepse ata nuk kan betime (marrvesheje) se mbase heqin dor
Et teube, 12.
Ibn Tejmije thot: Kjo dshmon se do cnues i fes sht prijs n kufr.1
Kurtubiu thot: Disa dijetar jan argumentuar me kt ajet se vrasja e atij q cnon
fen sht vaxhip, sepse ai sht qafir. Cnimi i fes ndodh athere kur e cilson at me gjra
q nuk i shkojn pr shtat, ose kur refuzon me nnmim dhe prmim dispozita t fes.
Transmetohet se nj person tha n kuvendin e Aliut: Kab ibn Eshrefi sht vrar me tradhti.
Athere Aliu urdhroi q ti pritej koka. Dijetart tan (malikijt) kan thn: Ky tip vritet
dhe nuk i krkohet pendim, sepse e ka akuzuar profetin me tradhti dhe me kt konsiderohet
zindik.2
Shiko se si gjykohet pr prishjen e zemrs dhe akides s njeriut, thjesht pr nj fjal
q e thot pa u menduar gjat.
T vrtetn ka thn i drguari i Allahut : Robi flet nj fjal q zmron Allahun
pr t ciln nuk ja priste mndja t arrinte aty ku arriti. Pr shkak t saj Allahu ja shkruan
zemrimin e tij deri n ditn kur ta takoj at.3
E lus Allahun e lart t na mbroj prej shkarjeve dhe gabimeve dhe ti vulosi punt
tona me vepra q shkruajn knaqsin e tij, deri n ditn e gjykimit. Allahu sht dgjues i
lutjes, afr lutsit dhe i prgjigjet atij.
4. Kthimi pr gjykim te taguti.
Prej shenjave q dshmojn pr zbrazjen e zemrs prej imanit sht edhe largimi prej
ligjit t Allahut dhe kthimi pr gjykim te taguti dhe ligjet e tij. Allahu thot: A nuk i
shikon ata q pretendojn se kan besuar at q t sht zbritur ty dhe at q sht
zbritur para teje, dshirojn t gjykohen te taguti ndrkoh q jan urdhruar t bjn
kufr me t, mirpo shejtani dshiron ti humbas me humbje t largt En nisa, 60.
E njjta gj thuhet edhe pr at q dshiron t largoj dmin e armikut prej muslimanve dhe nuk ka rrug
tjetr pr mnjanimin e tij, athere kjo lejohet me lejen e Allahut. Pr shembull, kur shtiret me fjal se i
prkrah qafirt pr t prmbushur misionin e tij, si ndodhi me sahabt kur profeti i drgoi pr t vrar
tiranin ifut Kab ibn Eshrefin apo n misione t tjera. Kt shtje e kam sqaruar m gjer n librin tim Rastet
kur lejohet shfaqja e kufrit.
1
2
Tefsiri i Kurtubiut, vll. 8, fq. 82.
3
E transmeton Maliku dhe Tirmidhiu i cili thot: Hadith hasen sahih.
119

Ajeti dshmon se kush kthehet pr gjykim te taguti1 me dshir dhe braktis gjykimin
me sheriatin e Allahut, megjithse ka mundsi t gjykohet me t, ai sht gnjeshtar kur
pretendon me goj se sht besimtar. Ky sht nj pretendim i kot. Po t ishte i sinqert nuk
do t shkonte pr gjykim te taguti dhe ligjet e tij dhe nuk do ti kthente shpinn sheriatit t
Allahut.
Shenkiti _Allahu e mshiroft_ n tefsirin e tij thot: Prej argumenteve m t qarta
pr kt sht sqarimi q Allahu bn n suren En nisa pr ata q dshirojn t gjykohen
me ligje t tjera dhe jo me sheriat dhe uditet me pretendimin e tyre se jan besimtar. Kjo
sepse pretendimi i imanit, n nj koh kur ata dshirojn t gjykohen te taguti sht nj
gnjeshtr e madhe q t habit. Allahu thot: A nuk i shikon ata q pretendojn se kan
besuar n at q t sht zbritur ty dhe at q sht zbritur para teje, dshirojn t gjykohen
te taguti En nisa, 60.
Nga kto fjal hyjnore duket qart kufri i atyre q pasojn ligjet e shpikura t cilat i
ka ligjruar shejtani n gojn e ithtarve t tij, pr t kundrshtuar sheriatin q Allahu e ka
shpallur nprmjet t drguarve t tij. Duket qart se nuk ka pik dyshimi pr kufrin dhe
shirkun e tyre. Ata q kujtojn t kundrtn, Allahu ua ka vulosur mendjet dhe syt u jan
verbuar prej drits s shpalljes, pr shkak t ithtarve t shejtanit.2
Sejid Kutbi n tefsirin e tij thot: Botkuptimi i imanit me fitre dhe me logjik t
shndosh e shtyn njeriun q t kthehet pr gjykim te ai i cili ka besuar. Nse pretendon se ka
besuar Allahun dhe at q e ka zbritur, ka besuar profetin dhe at q i sht shpallur, pastaj
ftohet pr t gjykuar me urdhrin, ligjin dhe rrugn e atij q ka besuar, natyrisht dhe logjikisht
do i prgjigjet ksaj ftese pozitivisht. Ndrsa kthimi i shpins dhe refuzimi bie ndesh me
realitetin e natyrs dhe logjiks s njeriut dhe sht shenj q zbulon nifakun dhe dshmon
1
Ibn Tejmije e shpjegon kup min e als tagut n mexhmuul fetaua 28/200 kur thot: Fjala tagut e ka
prejardhjen nga fjala arabe tugjan e cila nnkupton tejkalim kufiri, padrejtsi dhe prishje. Prandaj ai q
adhurohet prve Allahut _nse nuk e urren kt adhurim_ sht tagut. N hadithin e sakt profeti i quajti
idhujt tagut kur thot: Ai q adhuronte tagutt do t shkoj pas tagutve. Tagut sht edhe ai q njerzit i
binden n mosbindjen ndaj Allahut dhe n pasimin e dikaje tjetr prve udhzimit dhe fes islame, qofshin
bindjet dhe idet e tij t pranuara apo t praktikuara.
Nxnsi i Ibn Tejmijes dijetari i njohur Ibn Kajimi n librin Kshillimi i dijetarve thot: Tagut sht do gj e
adhuruar, e pasuar ose q robi i bindet duke e tejkaluar kufirin e saj. Taguti i nj populli sht do person tek i
cili kthehen pr gjykim prve Allahut dhe t drguarit t tij, ose e adhurojn prve Allahut, ose e pasojn pa
urdhrin e Allahut, ose i binden n at q nuk e din nse sht bindje ndaj Allahut. Kta jan tagutt n tok.
Nse hulumton rreth tyre dhe hulumton pr marrdhnien e njeriut me tagutin, ke pr ta kuptuar se shumica e
tyre kan braktisur adhurimin e Allahut pr adhurimin e tagutit, kan braktisur gjykimin e Allahut dhe t
drguarit pr tu gjykuar te taguti, kan braktisur bindjen ndaj Allahut dhe pasimin e profetit pr bindjen dhe
pasimin e tagutit.
Pra tagut sht do gj q adhurohet prve Allahut, kur i adhuruari e aprovon kt adhurim _qoft edhe n
nj lloj t vetm ibadeti_ dhe tagut sht kushdo q pretendon ose pohon pr veten e tij cilsi q i takojn
vetm Allahut t lart dhe t pashoq dhe e kemi pr detyr ta konsiderojn qafir dhe t bjm kufr me t.
2
Eduaul bejan, 4/83.
120

pr pretendimin e gnjeshtrt t imanit.1
Sheukani n tefsirin e tij thot: N kt ajet Allahu e fton t drguarin e tij t habitet
me realitetin e atyre q pretendojn se kan bashkuar sbashku besimin me at q i sht
shpallur profetit dhe profetve t tjer sbashku me at q e prish dhe e hedh posht kt
pretendim dhe se ata nuk jan askund me iman. Ky prishs i imanit sht dshira pr tu
gjykuar te taguti ndrkoh q n shpalljen e profetit dhe t profetve t mparshm jan
urdhruar q t bjn kufr me tagutin.2
Kta dijetar gjykuan pr besimin e prishur t zemrs dhe i prgnjeshtruan ata q
pretendojn imanin e n t njjtn koh braktisin sheriatin dhe kthehen pr gjykim te taguti
dhe ligji i tij, megjithse ata nuk u shprehn me fjal pr besimin n zemrat e tyre dhe pr
lejimin e gjykimit te taguti, prkundrazi kur u pyetn than: Ne deshm vetm t vepronim
mir dhe pajtim En nisa, 62.
Sheukani thot: Me kthimin pr gjykim te dikush tjetr prve teje (profetit) kishim
qllim t bnim mir dhe jo keq. Ne deshm t pajtonim palt n konflikt dhe jo t t
kundrshtonim3. Ata e mohuan se vepra e tyre ishte rrjedhoj e besimit t lejimit t kthimit
pr gjykim te tjetrkush prve profetit, mirpo ky sht pretendim i rrem Allahu i njeh
mir ata se far kan n zemra prej nifakut dhe gnjeshtrs prandaj largohu prej tyre
En nisa 63.4
5. Braktisja e gjykimit me sheriat.
Allahu thot: Thon: Kemi besuar n Allahun dhe t drguarin e tij dhe jemi
bindur por pastaj nj grup prej tyre kthehen mbrapsh dhe ata nuk jan besimtar. E
kur ftohen q Allahu dhe i drguari i tij t gjykojn mes tyre e shikon nj grup prej tyre
t kthejn shpinn En nur 48.
Ky ajet vrteton faktin se kthimi i shpins ndaj gjykimit t profetit5 sht shenj e
qart pr prishjen e zemrs dhe zbrazjen e saj prej imanit. Askujt nuk i bn dobi pretendimi i
1
Fi dhilalil kuran, 2/694.

Fethul kadir, 1/481.
3
Autori i librit Fethul mexhid sherh kitabit teuhid n fq. 392 thot: Kush kundrshton at q e ka udhruar
Allahu dhe i drguari dhe gjykon mes njerzve me dika q nuk e ka zbritur Allahu ose krkon kt lloj gjykimi
prej epshit dhe dshirs, ai e ka thyer besn e islamit dhe imanit edhe nse pretendon se sht besimtar. Allahu
i qortoi ata q dshiruan kt gjykim dhe i prgnjeshtroi n pretendimin e imanit, sepse fjala (pretendojn)
nnkupton mohimin e imanit. Kjo fjal zakonisht prdoret pr at q pretendon dika t rrem, sepse ai vet
vepron t kundrtn e asaj q thot. Kt e prforcon edhe fjala e Allahut jan urdhruar t bjn kufer me
t sepse kufri ndaj tagutit sht shtyll e teuhidit, si prmendet n ajetin e sures Bekare dhe nse nuk
plotsohet kjo shtyll, athere ai nuk sht njsues me teuhid.
4
Fethul kadir.
5
Kthimi pr gjykim te profeti n kohn kur ka qn gjall bhej me gjykimin prpara tij, ndrsa pas vdekjes s
tij me kthimin te suneti i tij.
2
121

imanit me goj edhe nse pretendon njmij her se ka besuar Allahun dhe t drguarin, nse
realiteti i tij sht i till. Kthimi i shpins ndaj gjykimit t Allahut dhe t drguarit e
prgnjeshtron kt pretendim.
Nse do t ishte i sinqert n pretendimin e tij do t thoshte: U bindm, dhe do ti
nnshtrohej gjykimit t Allahut dhe profetit t tij, si thot Allahu i Lart pr besimtart:
Fjala e besimtarve kur ftohen q Allahu dhe i drguari i tij t gjykojn pr ta ishte
vetm: Dgjuam dhe u bindm dhe mu kta jan t shptuarit En nur 51.
Ibn Tejmije thot: Allahu e sqaron se kush refuzon bindjen e profetit dhe i
kthen shpinn gjykimit t tij, ai sht prej munafikve dhe nuk sht besimtar, sepse besimtari
thot: dgjuam dhe u bindm. Nse nifaku vrtetohet dhe imani rrzohet thjesht me kthimin e
shpins, ndaj gjykimit t profetit dhe thjesht me dshirn pr tu gjykuar te dikush tjetr
_megjithse kjo sht thjesht nj lnie, shkak i t cils mund t jet forca e epshit_, athere
far mund t themi pr at q cnon dhe shan (fen dhe profetin)?!.1
Gjithashtu Allahu thot: Thuaj: Bindjuni Allahut dhe t drguarit. E nse
kthejn shpinn athere Allahu nuk i do qafirt Ali Imran 32. Ky ajet tregon se kush i
kthen shpinn bindjes ndaj Allahut dhe t drguarit nuk sht besimtar, por sht prej
qafirve kryene.
Ibn Kethiri thot: Kjo dshmon se kundrshtimi i rrugs s tij sht kufr dhe Allahu
nuk e do at q e vepron kshtu.2
Imam Ahmedi thot: Vshtrova n Kuran dhe e gjeta bindjen e profetit t prmendur
n tridhjet e tre vnde, pastaj lexoi Le t bjn kujdes ata q kundrshojn urdhrin e tij se
mos i godet ndonj fitne ose mos i godet ndonj dnim i dhimbshm En nur 63. Pastaj tha
duke e prsritur disa her: far sht fitnia? Ajo sht shirku. Nse refuzon ndonj fjal t
profetit, n zemr i hyn devijimi dhe zemra i devijon dhe shkatrrohet.3
6. Bindja ndaj mushrikve n kufrin e tyre.

Prej shnjave q dshmojn pr prishjen dhe zbrazjen e zemrs prej imanit sht edhe
bindja e mushrikve n konsiderimin e haramit t lejuar dhe konsiderimin e hallallit t
ndaluar, ose bindja e tyre sepse jan mushrik, ose bindja e tyre n kufrin e tyre.
Allahu i lart thot: Ata t cilt ia kthyen shpinn udhzimit pasi u sqarua ata i
mashtroi dhe i inspiroi shejtani sepse ata u than atyre q urrejtn at q zbriti Allahu:
Do ju bindemi ju n disa gjra dhe Allahu e di mir at q fshehin) Muhamed 26.
1
2
3
Es sarimul meslul ala sha mir resul, fq. 38.

Tefsiri i Ibn Kethirit, 1/366.
122

Ata u kthyen n kufr pas imanit t tyre dhe pasi e kuptuan rrugn e udhzimit,
prshkak se u than atyre q urryen shpalljen e Allahut: Do ju bindemi n disa gjra. Kjo fjal
ishte shenj e qart q dshmon pr prishjen e akides dhe pr kufrin e tyre n zemr, sepse
njeriu nuk mund t quhet murted1 kur n zemr ka qoft edhe nj grimc iman .
Ibn Kethiri n komentimin e ajetit Ata q ia kthyen shpinn udhzimit pasi u
sqarua thot: Dmth. doln prej imanit dhe u kthyen n kufr.2
Pra kufri dhe nifaku erdhn si pasoj e fjals s tyre edhe nse m prpara kan qn
besimtar. Po t kishin qn prprara ksaj fjale munafik nuk mund t thuhej: Doln prej
imanit dhe u kthyen n kufr, sepse munafiku sht qafir dhe nuk ka iman dhe nuk thuhet pr
munafikun: U b murted pas imanit.
Gjithashtu fjala e Allahut: Shejtant i inspirojn miqt e tyre q t debatojn me
ju. E nse u bindeni atyre ju jeni mushrik El enam 121. Pra nse u bindeni atyre n
lejimin e asaj q Allahu e ka br haram, athere ju jeni mushrik njsoj si ata dhe jo
besimtar3, sepse Kurani vrteton njri-tjetrin.
7- Sikleti dhe mosknaqja me gjykimin e Allahut.

Allahu i lartsuar thot: Jo pasha zotin tnd ata nuk besojn derisa t t bjn ty
gjykats pr at q ka ndodhur mes tyre dhe pastaj t mos gjejn n vetet e tyre asnj
siklet prej gjykimit tnd dhe ta pranojn me nnshtrimEn nisa, 65.
Ajeti dshmon se moskthimi pr gjykim te sheriati, sikletosja dhe mospranimi i tij
sht shenj e qart q dshmon pr mospasjen iman n zemr dhe dshmon pr gnjeshtrn
e atij q pretendon imanin. Nse do t ishte i sinqert n pretendimin e tij, kishte pr ta
aprovuar gjykimin e sheriatit islam dhe nuk kishte pr ti kthyer shpinn pr hatr t ligjeve t
tagutit, sepse imani e shtyn besimtarin t knaqet me gjykimin e Allahut dhe t profetit dhe t
mos preferoj asnj gjykim tjetr, si thot Allahu: Asnj besimtari dhe besimtareje nuk i
takon t zgjedh pr dika q Allahu dhe i drguari i tij kan vendosur El Ahzab, 36.
Ndrsa ata q kujtojn se kan liri zgjedhje mes aprovimit apo refuzimit t gjykimit t
1
Fjala (irteddu) e prmendur n ajet q mund t prkthehet (ia kthyen shpinn) e ka kuptimin q ata u bn
murted pas imanit t tyre sepse kjo fjal ka t njjtn prejardhje me fjaln murted. Shn. i prkthyesit.
2
3
Bindja ndaj mushrikve ndahet n dy lloje: Nj lloj e nxjerr njeriun prej islamit dhe kjo ndodh athere kur u
bindemi n kufrin dhe shirkun e tyre t madh, ose n lejimin e haramit dhe ndalimin e hallallit, ose
prgnjeshtrimin e t vrtets dhe daljes n krah t s kots dhe kur u bindemi atyre sepse jan mushrik apo
sepse nuk lejohet q tua refuzojm fjalt. Kjo lloj bindje sht kufr i madh q e nxjerr njeriun prej islamit.
Lloji tjetr nuk e nxjerr njeriun prej islamit por konsiderohet fisk dhe gjynah. Kjo ndodh athere kur u bindemi
n gjra q jan m t vogla se kufri i cili u prmend m sipr. Psh kur u bindet n kryerjen e disa gjynaheve
prej epshit, por jo se i shikon si hallall. Kjo lloj bindje sht gjynah, por nuk arrin gradn e kufrit dhe nuk e
nxjerr njeriun prej islamit.
123

Allahut dhe profetit, ata nuk jan besimtar.
tij.1
Them: Hedhja e sheriatit n referendum, sipas botkuptimeve t demokracis, nuk
sht prej veprave t atyre q besojn Allahun dhe t drguarin e tij.
Ibn Kethiri n tefsirin e tij thot: Allahu betohet me veten e tij se askush nuk beson
derisa ta bj profetin gjykues pr t gjitha shtjet dhe ta pranoj kt gjykim me nnshtrim
dhe pa asnj hezitim, refuzim apo kundrshtim.2
8- Prej kushteve t imanit t sinqert sht kthimi pr zgjidhjen e

kundrshtimeve te Allahu dhe i drguari.
Allahu thot: Nse bini n kundrshtim pr dika athere kthejeni at te Allahu
dhe i drguari i tij nse besoni n Allahun dhe botn tjetr En nisa 59.
Ajeti dshmon se kthimi te Allahu dhe i drguari sht prej kushteve t imanit. Imani i
kushtzuar n kt ajet rrzohet me rnien e kushtit, sidomos n kt rast kur kushtzimi
sht mes dy gjrave, ku secila prej tyre bie me rnien e tjetrs.3 Pra Allahu e bri
moskthimin te Allahu dhe i drguari n pamje t jashtme, argument pr mospasjen iman n
zemr.
Prej ksaj kuptojm se kush refuzon ti kthej konfliktet dhe kundrshtimet e
ndryshme te Allahu dhe i drguari i tij duke preferuar ti kthej ato te ligjet e vendosura
prej njerzve, si ligjet OKB-s, ai nuk sht besimtar sado q t pretendoj me gojn e tij.
9- Mospasimi me vepra (n pamje t jashtme).

Kush nuk e pason fare sheriatin me fjal e vepra, nuk ka pik dyshimi pr prishjen e
zemrs dhe kufrin e tij n pamje t brendshme dhe t jashtme. Allahu thot: Thuaj: Nse
e doni Allahun m ndiqni mua q tju doj Allahu Ali Imran 31.
1
2
3
Et bjan aksamil kuran, fq. 270.

Kt e prmend Ibn Kajimi n Ilamul muvakkiin 1/50.
124

Shenja q robi e do zotin sht pasimi i profetit n do gj q i sht shpallur.
Dashuria sht n varsi t ndjekjes dhe pasimit. Nse dashuria n zemr sht e madhe edhe
pasimi me vepra sht i madh. Nse pasimi me vepra sht i madh edhe dashuria n zemr
sht e madhe. Secila prej tyre sht shenj dhe kusht pr tjetrn. Kshtu mospasimi i
udhzimit t sheriatit n asnj lloj vepre sht argument pr mospasjen e asnj lloj dashurie
n zemr dhe mospasja e asnj pik dashurie pr Allahun ndodh vetm n zemrn e qafirit, i
cili nuk beson Allahun e madh. E kush pretendon me goj dashurin e Allahut, por nuk pason
profetin ai sht gnjeshtar dhe ky ajet i qart e prgnjeshtron at.
Ibn Kethiri n tefsirin e tij thot: Ky ajet gjykon pr gnjeshtrn e kujtdo q
pretendon dashurin e Allahut por nuk e pason rrugn e Muhamedit. Ai sht gnjeshtar n
pretendimin e tij derisa ta pasoj sheriatin e Muhamedit dhe fen e profetit n t gjitha
fjalt dhe veprat e tij.1
Hanbeli thot: M ka treguar Humejdi thot: M kan treguar q disa njerz thon:
Kush e pohon namazin, zekatin, agjrimin dhe haxhin por nuk vepron asnj prej tyre derisa
t vdes dhe falet me shpin nga kibla ai sht besimtar prderisa nuk mohon. U thash: Ky
sht kufri i qart dhe kundrshtim i librit t Allahut , i sunetit t profetit dhe dijetarve
islam. Allahu thot: Ata u urdhruan t adhurojn vetm Allahun me sinqeritet,
nnshtrim dhe pastrti dhe ta falin namazin e ta japin zekatin dhe kjo sht feja e vyer El
bejineh, 5.
Pastaj Hanbeli thot: E kam dgjuar Ebu Abdullah Ahmed ibn Hambelin t thot:
Kush thot kshtu, ai ka br kufr me Allahun dhe i sht kundrvn urdhrit t tij dhe
shpalljes q profetit i sht zbritur prej Allahut.2
Vshtroje pak fjaln e Humejdit: Ky sht kufri i qart, dhe fjaln e imam Ahmedit:
Kush thot kshtu, ai ka br kufr me Allahun. Ky gjykim sht pr at q thot kto fjal. E
si mund t jet gjykimi pr vepruesin?! Padyshim ai sht kufr m i qart dhe m i rnd.
Prej ksaj na sqarohet rreziku i mendimeve t dijetarve murxhi t cilt thon: Imani
vrtetohet thjesht me pohim edhe nse nuk pasohet me pun dhe nnshtrim.
Rreth ksaj shejhul islam Ibn Tejmije thot: Nse supozojm se disa persona i thon
profetit : Ne e besojm me zemra at q t sht shpallur pa pik dyshimi dhe i pohojm me
goj t dy dshmit, mirpo nuk t bindemi ty n asnj urdhr dhe ndales. As nuk falemi, as
nuk agjrojm, as nuk bjm haxh, as nuk themi t vrtetn, as nuk e ojm n vend
amanetin, as nuk e prmbushim premtimin, as nuk i ruajm lidhjet farefisnore dhe nuk
veprojm asnj prej vepr t mir me t ciln ke urdhruar. E pijm vern, martohemi me
mehremet me zina, vrasim sa t kemi mundsi prej sahabve dhe prej umetit tnd, ua
1
2

Marr prej Mexhmuul fetaua t Ibn Tejmijes, 7/209.
125

grabisim pasurit, madje edhe ty t vrasim dhe luftojm kundr teje n rradht e armiqve t
tu. A mos vall njeriu i logjikshm mund t prfytyroj se profeti do u thoshte: Ju jeni
besimtar me iman t plot. Ju ka pr tju prfshir shefati (ndrmjetsimi) n ditn e
ringjalljes dhe shpresoj t mos hyni n zjarr. Prkundrazi do musliman pa pik dyshimi e
dhi se ai do u thoshte: Ju jeni njerzit m qafir me at q jam drguar, dhe kishte pr ti
vrar nse nuk pendoheshin prej ksaj.1
Prej Ebu Ishak Fezarit thot: Euzaiu ka thn: Imani drejtohet vetm me fjal dhe
imani dhe fjalt drejtohen vetm me pun dhe imani, fjalt dhe punt drejtohen vetm me nijet
dhe prputhje t sunetit.2
10- Mosgjykimi me at q e ka zbritur Allahu.

Allahu thot: Kush nuk gjykon me at q e ka zbritur Allahu mu ata jan
qafirt El maide 44.
Ajeti dshmon se ai q i bn bisht gjykimit me at q e ka zbritur Allahu dhe i jep
prparsi gjykimit me ligjin e tagutit3, punon me kt ligj, i detyron njerzit t punojn me t
dhe lufton pr mbrojtjen e tij, nj person i till sht qafir n brendsin dhe n pamjen e
jashtme t tij. Nuk ka dallim a shprehet me fraza q nnkuptojn lejimin e gjykimit me at q
nuk e ka zbritur Allahu apo nuk shprehet, sepse prishja e veprave t jashtme dshmon pr
prishjen e zemrs dhe brendis s tij. Nj person i till nuk hyn te fjala e Ibn Abasit : Kufr
nn kufr, nuk sht prej kufrit q po kujtoni.
Fjala e Ibn Abasit nuk prfshin tagutt e njohur pr urrejtjen q kan pr ligjin e
Allahut dhe urrejtjen pr kdo q thrret pr gjykim me at q e ka zbritur Allahu. Kjo fjal
prfshin udhheqsit musliman q gjykojn me at q ka zbritur Allahu n t gjitha fushat e
jets dhe n gjykata pa e refuzuar dhe pa e urryer sheriatin, mirpo n disa shtje dhe raste t
caktuara gjykojn me at q nuk e ka zbritur Allahu, pr shkak t interpretimeve t kota,
dyshimeve, epshit, dobsis, pr t favorizuar t afrmit etj. Raste t tilla kan ndodhur edhe
n kohn e emevive dhe abasive. T till persona i prfshin fjala e dijetarve: Kufr nn
kufrin e madh dhe se nuk sht prej kufrit q kujtojn njerzit.
I drguari i Allahut na ka njoftuar pr kt kur thot: I pari q do ndryshoj
rrugn time do t jet nj person prej emevive.4 Dmth do ndryshoj sunetin e tij n
zgjedhjen e halifit islam me trashgimi dhe jo me shura.
Dhe thot: Gjja e par q do t humbas prej fes sht gjykimi dhe gjja e fundit
1
2
3
4

do gjykim me ligjin e tjetrkujt prve Allahut sht gjykim taguti
126

sht namazi.
Megjithat, askush prej dijetarve islam nuk i ka konsideruar qafir prijsit emevi dhe
abasi prshkak se e kthyen pushtetin n trashgimi.
Fjala e Ibn Abasit Kufr nn kufrin (e madh), patjetr duhet kuptuar n kt
mnyr, prndryshe do t ishim t padrejt me dijetarin e umetit dhe do e interpretonim fjaln
e tij me gjra q nuk ka dashur ti thot, duke i prplasur argumentet e sheriatit me njritjetrin.1
11- Miqsimi dhe prkrahja e mushrikve kundr muslimanve.

Miqsimi i mushrikve dhe qafirve sht shenj e qart q dshmon pr realitetin e
brendsis s njeriut dhe dshmon pr prishjen dhe nifakun e tij edhe nse me goj pretendon
t kundrtn.
Allahu thot: E nse do t besonin n Allahun dhe profetin dhe n at q ju
zbrit atij nuk kishin pr ti zn ata pr miq, por shumica e tyre jan fasik (t
pabindur) El maide, 81.
Ibn Tejmije thot: Kjo dshmon se imani n aspektin sheriatik bie n kundrshtim
me znien e qafirve pr miq dhe se nuk mund t bashkohet n zemr imani me znien e tyre
pr miq. Njsoj me kt sht edhe fjala e Allahut: Mos i merrni ifutt dhe t krishtert
pr miq sepse ata jan miq t njri-tjetrit. Kushdo prej jush q i merr ata pr miq ai sht
prej tyre El maide, 51. Allahu na tregon n ajetin e mparshm se miqsuesi i tyre nuk sht
besimtar. Ndrsa n kt ajet na tregon se ai sht prej tyre, sepse Kurani vrteton njritjetrin.2
Vshtroje fjaln nuk mund t bashkohet n zemr imani me znien e tyre pr miq!
Sepse imani dhe kufri nuk mund t bashkohen n zemrn e njeriut, si thuhet n hadith:
Imani dhe kufri nuk bashkohen n zemrn e njeriut.3 Ekzistimi n zemr i njrit prej tyre
hedh posht ekzistencn e tjetrit.
Allahu thot: T mos i marrin besimtart qafirt pr miq prve besimatarve. E
1
Profesor Muhamed Kutbi n librin e tij Realiteti yn bashkohor fq. 334 thot: Sa padrejtsi i sht br
Ibn Abasit. Ai e tha kt fjal kur e tha pr emevitt, kur i akuzuan se gjykojn me at q nuk e ka zbritur
Allahu, dhe u pyet pr hukmin rreth tyre. Askush deri m sot nuk ka thn q emevitt ishin qafir. Ata e kan
pas zbatuar sheriatin n t gjitha fushat e jets, mirpo patn rrshkitur n disa shtje q lidheshin me
pushtetin e tyre, pr shkak t interpretimeve t ndryshme, ose prej epshit, mirpo ata kurr nuk patn shpikur
ligje q rivalizojn sheriatin e Allahut. Prandaj Ibn Abasi tha pr ta: Ai sht kufr nn kufrin (e madh). Si mund
ta thoshte Ibn Abasi kt fjal pr ata q e hedhin posht sheriatin trsisht dhe vendos n vend t tij ligje t
shpikura?!.
2
3
127

ruajtur. Allahu ju trheq vrejtje q t friksoheni prej tij Ali Imran, 28.
Dhe thot: Nuk gjen asnj popull q besojn n Allahun dhe botn tjetr, t
duan ata q luftojn Allahun dhe t drguarin e tij edhe nse ata jan baballart e tyre
El muxhadeleh 22.
Dhe thot: Prgzoi munafikt me dnim t dhmbshm. Ata t cilt i zn
qafirt pr miq prve besimtarve. A mos po krkojn tek ata krenarin, ndrkoh q
e gjith krenaria i takon Allahut) En nisa 139. E shum ajete t tjera q dshmojn pr
nifakun e atij q i z qafirt pr miq prve besimtarve dhe dshmojn pr zemrn e prishur
dhe t zbrazur prej imanit.
12- Braktisja e luftimit t qafirve.

Prej shenjave t dukshme q dshmojn pr prishjen e zemrs dhe qllimit t keq,
sht braktisja e qafirve dhe mushrikve dhe pengimi i umetit prej xhihadit kundr tyre dhe
propaganda kundr xhihadit dhe muxhahidave, shpifja ndaj tyre dhe tallja me ta. Kto cilsi
gjenden vetm n zemrn e atij q n zemr fsheh t keqen kundr islamit dhe muslimanve.
Allahu i Lart thot: O besimtar! Mos jini si ata q bn kufr dhe u than
vllezrve t tyre kur doln n tok ose u nisn pr luft: Nse do ishin n mesin ton
nuk do t vdisnin dhe as do t vriteshin. Allahu do tua kthej kt fjal n lngim n
zemrat e tyre. Allahu jep dhe merr jet dhe ai e shikon do gj q veproni Ali Imran
156.
Ibn Kethiri thot: Allahu i ndalon besimtart prej prngjasimit me qafirt n besimin
e tyre t kot q prfitohet prej fjals pr vllezrit e tyre q vdiqn n udhtim dhe n luft:
Nse nuk do t dilnin nuk kishte pr ti goditur vdekja.1 Shiko se si e konsideroi kt fjal t
tyre dshmi pr kufrin dhe besimin e tyre t prishur.
Allahu thot: Ata betohen pr Allah se jan prej jush. Ata nuk jan prej jush,
por vetm friksohen prej jush. Sikur t gjenin strehim, ose vrim, ose rrugalje kishin
pr t nxituar me vrap Et teube, 57.
Allahu na tregon se ata betohen se jan besimtar edhe pse nuk jan t till, por vetm
ja kan frikn armikut.2
Allahu thot: Nuk t krkojn leje ata q besojn Allahun dhe botn tjetr pr t
mos luftuar me pasurit dhe vetet e tyre dhe Allahu i njeh mir t ruajturit. Leje
krkojn vetm ata q nuk besojn Allahun dhe botn tjetr dhe zemrat i kan plot
1
2

Si thot Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua 28/437.
128

dyshim dhe ata n dyshimin e tyre vrtiten Et teube, 45.
Ibn Tejmije thot: Allahu na njofton se besimtari nuk i krkon leje profetit pr lnien
e xhihadit por kt leje e krkojn ata q nuk besojn. E far mund t themi pr at q e l
xhihadin pa krkuar leje.1
far mund t themi ne pr at q pengon umetin prej xhihadit dhe cnon xhihadin
dhe muxhahidt?! far mund t themi pr at q refuzon t flas pr xhihadin si alternativ
sepse ai nuk i prshtatet ksaj kohe?! far mund t themi pr ata q i konsiderojn
muxhahidt kriminel sepse po luftojn n rrug t Allahut?! Padyshim se sht m afr
nifakut dhe mohimit t imanit.
Allahu thot: Ata q u than vllezrve t tyre dhe nuk doln (pr xhihad): Nse
do na bindeshin ne nuk kishin pr tu vrar. Thuaj: Shmangeni athere vdekjen prej
veteve tuaja nse po thoni t vrtetn Ali Imran, 168.
Dhe thot: Allahu i njeh mir ata q pengojn (prej xhihadit) dhe ata q u thon
vllezrve t tyre: Ejani me ne (dhe mos shkoni n xhihad) dhe aspak nuk shkojn n
vshtirsi (n luft) El ahzab 18 deri te fjala e tij: Ata nuk kan besuar dhe Allahu ua
ka rrzuar punt e tyre dhe kjo pr Allahun sht shum e leht El ahzab 19.
Ibn Tejmije thot: Dijetart kan thn: Munafikt ktheheshin prej hendekut dhe
hynin n Medine dhe kur i takonte dikush i thoshin: udi me ty! Rri dhe mos dil! Pastaj u
shkruanin vllezrve t tyre n ushtrin muslimane: Hajde kthehuni n Medine se po ju
presim. I pengonin prej xhihadit dhe shkonin n kampin e muslimanve, vetm kur skishin
rrugdalje, sa pr sy e faqe dhe kur njerzit nuk ishin vigjilent ktheheshin n Medine.2
Fjala e Allahut Ata nuk kan besuar prfshin ata q u prmendn me cilsit e
tyre n fillim t ajetit. Ata nuk besuan me iman t pastr sepse n zemrat e tyre fshihnin
kufrin dhe nifakun, n kundrshtim me veprat e jashtme t cilat dshmojn pr iman.3
Allahu thot: Ata t cilt presin t shfrytzojn rastin dhe nse vjen lirimi i
Allahut thot: Ne ishim me ju, e nse qafirt kan pjes n fitore u thon: A nuk ju
prkrahm dhe ju ruajtm prej besimtarve. Allahu ka pr t gjykuar mes tyre n ditn
e gjykimit. Allahu nuk ka pr tu dhn asnj shans qafirve kundr besimtarve.
Munafikt prpiqen t mashtrojn Allahun por Allahu i mashtron ata En nisa, 142.
Dhe thot: Disa njerz thon: Besuam Allahun, por kur sprovohet pr Allahun e
konsideron sprovn e njerzve njsoj si dnimi i Allahut. Nse vjen fitore prej zotit tnd
do t thon: Ne ishim me ju. A nuk sht Allahu m i ditur pr at q fshihet n zemrat
e njerzve? El ankebut 10.
1
2
3

Tefsiri i Sheukanit.
129

E shum ajete t tjera q dshmojn se braktisja e xhihadit n rrug t Allahut, pa
justifikim t pranuar n sheriat dhe pengimi i njerzve prej xhihadit dhe prej prkrahjes s
muxhahidave me shpifje dhe fabrikime t kota, sht cilsi e munafikve dhe shenj q
dshmon pr prishjen e zemrs.
Kty hyjn edhe ata q ndihmojn tagutt zullumqar duke i prkrahur me fetva t
kota kundr muslimanve dhe muxhahidave. Ata q nuk kursejn asnj fjal kundr
muxhahidave. Ata q i tmerrojn njerzit prej tyre, duke i servirur ata si fitnexhinj, kriminel
dhe duke e servirur xhihadin e tyre si nj gjynah t madh dhe se muxhahidat vendin e kan n
xhehenem dhe prfundimi i tyre do t jet shum i keq. E shum e shum shprehje t tjera q
u shrbejn tagutve. Kta njerz, edhe nse shfaqen si musliman, t mos kujtojn se besimi
tyre nuk sht prekur, sepse ata jan m pran kufrit dhe nifakut se kushdo tjetr.
Historia e Belamit, i cili u largua prej ajeteve t cilat Allahu ia dhuroi, pr shkak t
lutjes q bri pr qafirt nga populli i tij kundr muslimanve, sht nj msim i mir pr at
q dshiron t marr msim. Allahu thot: Lexoju atyre historin e atij q i dham
ajetet tona por u largua prej tyre dhe ndoqi shejtanin dhe u b prej t humburve. Nse
do t dshironim kishim pr ta ngritur lart me ajetet tona, por ai lakmoi kt bote dhe
ndoqi epshin e tij. Shembulli i tij sht si shembulli i qenit, nse e prz nxjerr llapn e
nse e l rehat prap e nxjerr llapn. Ky sht shembulli i atyre q prgnjeshtruan
ajetet tona, prandaj rrfeju historin se mbase prkujtojn) El araf, 175-176.
Ktyre njerzve u shkon prshtat fjala e profetit: Ai prej t cilit m shum
friksohem pr umetin tim sht munafiku orator.1
Allahu thot: Kur tu largohet frika, ju rrjepin me gjuh ashprsisht. Kurrnac
pr mirsin El ahzab 19.
Ibn Tejmije thot: Fjalt e ashpra me gojt e tyre jan disa llojesh:
Nganjher munfikt u thon besimtarve: Kjo q na ndodhi ishte prej tersit tuaj. Ju i
thirrt njerzit n kt fe dhe luftuat pr t dhe i kundrshtuat njerzit. Kto fjal munafikt
ua thoshin sahabve.
Ndonjher thon: Ju na kshilluat q t qndrojm deri tani ktu n kt vnd lufte.
Nse do kishim emigruar m prpara nuk kishte pr t na ndodhur asgj.
Ndonjher u thon: E shikoni q jeni pak dhe t dobt dhe prap doni ta mposhni
armikun. A feja juaj ju mashtroi? Allahu thot: Kur munafikt dhe ata q n zemra kan
smundje than: Kta i ka mashtruar feja e tyre. E nse i mbshteteni Allahut ai sht i
fuqishm dhe i urt. El enfal 49.
Ndonjher thon: Ju jeni budallenj dhe pa logjik. A mos doni ti shkatrroni vetet
1
130

dhe njerzin?
Ndonjher thon fjal shum ofenduese, megjithse kur vihen n loj prfitimet
materiale jan dorshtrnguar, pra pr pasurin dhe plakn e lufts q e keni fituar nuk
lshojn pe.1
13- Shenja t tjera n vepra q dshmojn pr prishjen e brendsis.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Kush i ka katr gjra ai sht
munafik i pastr dhe kush ka njrn prej tyre ai ka nj deg prej nifakut derisa ta ler at;
kur flet gnjen, kur jep besn tradhton, kur premton nuk e prmbush dhe kur zihet
ofendon.2 N nj rivajet t Muslimit thuhet: Edhe nse agjron dhe falet dhe pretendon se
sht musliman.
Profeti e konsideroi bashkimin e ktyre degve t nifakut te nj person t vetm,
argument pr nifakun dhe prishjen e brendsis s tij edhe nse pretendon se sht musliman
dhe falet e agjron.3
Dalja prej xhamis pas thirrjes s ezanit pa asnj shkak sht shenj e nifakut. I
drguari i Allahut ka thn: Kush e arrin ezanin n xhami dhe pastaj del pa asnj nevoj
dhe nuk dshiron t rikthehet ai sht munafik.4
Braktisja e tre namaze xhumaje pa arsye. I drguari i Allahut ka thn: Kush i l
tre xhuma pa asnj arsye ai shkruhet prej munafikve.5 N nj rivajet tjetr thuhet: E ka
hedhur islamin pas shpine.6
Ibn Umeri thoshte: Kur nuk e shikonim nj njeri pr sabah dhe jaci mendonim
keq pr t.7 Pra dyshonim pr nifak, sepse prtesa pr namazin e sabahut dhe jacis n
xhami sht prej shenjave t munafikve, t cilt kur ngrihen pr namaz ngrihen gjith
prtes.
Nse e braktis namazin e xhumas tre her shkruhet prej munafikve dhe e ka hedhur
islamin pas shpine. Nse prton pr faljen e namazit t sabahut dhe jacis akuzohet me nifak
1
Mexhmuul fetaua, 28/457-458. Them: Me preteksin e urtsis, maturis, logjiks, ruajtjes s nderit, ruajtjes
prej fitnes, sot dgjojm shum njerz q n pamje t jashtme jan shum fetar mirpo u drejtohen
muxhahidve kto shprehje _q jan shenj e nifakut_ ose m tepr.
2
3
Po nse kto deg bashkohen te ai q as falet dhe as agjron _t cilt jan shtuar n kt koh_ far mund
t themi?!
4
Sahihut tergib uet terhib, 259. Kto pun edhe nse jan shenj e nifakut dhe prishjes s zemrs dhe
ndihmojn pr dallimin e munafikve mirpo ato nuk jan t mjaftueshme pr t gjykuar me kufr mbi
personin dhe daljen prej islamit, prandaj bj kujdes.
5
6
7
131

dhe mendohet keq pr t. Po nse e braktis namazin trsisht dhe nuk falet pr Allahun
kurr?! Padyshim q ky sht kufr dhe nifak m i qart.
I drguari i Allahut ka thn: Mes robit dhe kufrit dhe shirkut sht lnia e
namazit.1
Dhe thot: Mes kufrit dhe imanit sht lnia e namazit.2
Dhe thot: Besa q sht mes nesh dhe mes tyre sht namazi. Kush e l at ka
br kufr.3
Dhe thot: Mes robit dhe kufrit dhe imanit sht namazi. Nse e l at ka br
shirk.
I drguari i Allahut e konsideroi braktisjen e namazit shenj q dshmon pr kufrin

dhe besimin e prishur dhe zbrazjen e zemrs prej imanit dhe lnsi i saj konsiderohet qafir
dhe mushrik.
Abdullah ibn Shakik Ukaliu ka thn: Sahabt e Muhamedit nuk shikonin se lnia
e ndonj vepre sht kufr prve namazit.5
Ibn Tejmije pr lnsin e namazit thot: Shumica e selefit mendojn se ai vritet si
qafir dhe e gjith kjo nse ai e pohon se namazi sht vaxhip.6
Dhe thot: Nse njeriu refuzon t falet derisa t vritet, athere edhe n brendsin e
tij nuk e beson namazin pr vaxhip dhe as mendon se duhet falur. Ky njeri sht qafir me
pajtimin e t gjith muslimanve. Fjalt e selefit pr kufrin e ktij njeriu jan shum t
njohura dhe pr kt kan dshmuar argumentet e sakta.7
Shiko se si e konsideroi refuzimin e faljes s namazit derisa t vritet shenj q
dshmon pr kufrin n zemr dhe hapjen e gjoksit ndaj kufrit edhe nse nuk shprehet me goj
se e mohon obligimin e namazit.
Shkurtimisht, bazuar n argumentet e prmendura, knaqsia dhe aprovimi sht nj
shtje e fsheht (e brendshme) q ndonjher msohet prej vet fjalve t personit dhe
ndonjher prej veprave t gjymtyrve q dshmojn pr t. Argumentimi me kto shenja pr
at q ndodhet n zemr ndryshon nga shenja n shenj. Disa jan m t qarta e disa m pak
1
E transmeton Nesaiu dhe t tjer. Sahihut tergib uet terhib, 563.

E transmeton Tirmidhiu.
3
E transmeton Ahmedi, Ebu Daudi, Nesaiu, Tirmidhiu dhe t tjer. Sahihut tergib uet terhib, 564.
4
E transmeton Taberiu. Sahihut tergib uet terhib, 565.
5
E transmeton Tirmidhiu dhe t tjer. Sahihut tergib uet terhib, 564. Them: Ai ka pr qllim kufrin e madh q
t nxjerr prej islamit sepse sahabt e kan konsideruar lnien e disa veprave prve namazit si kufr i vogl
dhe kufr veprash. Gjykimin pr lnsin e namazit e kemi shpjeguar m gjersisht n nj libr t veant.
6
7
2
132

t qarta. Me kto vepra argumentohemi edhe nse personi nuk shprehet hapur me fjal pr
akiden dhe besimin q ka n zemr, sepse shenjat dshmuese pr gjendjen dhe veprat e ktij
personi jan m domethnse se fjalt e tij. Kjo shtje nuk ka asnj kundrshtim mes ehli
sunetit dhe xhematit t cilt thon se imani sht besim me zemr, fjal dhe vepr.
133
Rregulli i katrt: do penges pr shpalljen qafir konsiderohet penges

edhe pr dnimin, por jo do penges prej dnimit konsiderohet penges pr
tekfirin (shpalljen qafir).
M par u prmend se rregulli konsiderohet i sakt athere kur bazohet n baza dhe
argumente prej sheriatit n t gjitha pikat e tij. sht e drejt e hulumtuesit dhe lexuesit t
mos e marr parasysh nj rregull, sidomos nse ka lidhje me akiden dhe bazat e fes, derisa t
njihet me argumentet e sheriatit q dshmojn pr t. N vijim po paraqesim disa argumente
q dshmojn pr vrtetsin e ktij rregulli.
Fjala: do penges pr shpalljen qafir konsiderohet penges edhe pr dnimin
n dynja dhe ahiret, vrtetohet me argumentet e mposhtme:
1- Padija.
Transmetohen shum argumente q dshmojn se kush bie n kufr prej padijes, t
ciln nuk ka mundsi ta shmang, kjo padije e pengon dnimin e tij n dynja dhe ahiret,
derisa ti sqarohet argumenti i sheriatit, i cili e largon padijen dhe e largon pamundsin e
kuptimit t argumentit t cilin e ka kundrshtuar.
Allahu thot: Nuk kemi pr t dnuar derisa t drgojm t drguar El isra, 15.
Dhe thot: T drguar prgzues dhe qortues q njerzit t mos ken asnj
argument kundr Allahut pas drgimit t profetve dhe Allahu sht i fuqishm dhe i
urt. En nisa, 165.
Dhe thot: Allahu nuk e ngarkon asknd me at q nuk ka mundsi El Bekare,
286.
Dhe thot: Ruajuni Allahut aq sa keni mundsi Et tegabun, 16.
Prej Esued ibn Seriut prej profetit thot: Katr persona justifikohen n ditn e
ringjalljes; shurdhi i cili nuk dgjon asgj, i menduri, plaku i shkuar n mosh dhe ai q
vdes n fetra. Shurdhi thot: O Zot! Islami erdhi por un nuk dgjoja asgj. I mnduri
thot: O Zot! Islami erdhi por un nuk logjikoja asgj. Ndrsa ai q ka vdekur n fetra
thot: O Zot! Nuk m ka ardhur asnj i drguar prej teje. Pastaj Allahu merr besn e tyre
se do ti binden atij, pastaj i urdhron q t hyjn n zjarr. Kush hyn, do ta gjej at t
ftoht dhe paqe, e kush nuk hyn hidhet n t.1
Kta katr lloje njerzish prfshihen n padijen e pashmangshme, e cila i pengoi prej
kuptimit t argumenteve edhe pse secili lloj justifikohet pr padijen me shkaqe t ndryshme.
1
E transmeton Ahmedi dhe t tjer, Sahih el xhami es sagir, 881.
134

Ata q i krkuan profetit , kur ishin akoma t rinj n islam, tu bnte nj Dhatu
enuat njsoj si kishin mushrikt dhe profeti u tha: Allahu ekber! Pasha at n dorn e
t cilit sht shpirti im keni thn njsoj si i than izraelitt Musait: Na cakto nj ilah (t
adhuruar) ashtu si kan ata t adhuruar. Tha: Ju jeni popull i paditur. Keni pr ti
ndjekur rrugt e atyre q kan qn para jush.1
Shejh Sulejman Ali Shejhu n librin Tejsirul azizil hamid thot: N kt histori ka
argument se fjala ilah e ka kuptimin i adhuruar dhe ka argument se kush dshiron t
veproj shirk padije por kur ndalohet, heq dor prej tij, ai nuk bn kufr ....
Padija e tyre ishte pr shkak se ishin akoma t rinj n islam dhe kjo padije nuk mund
t shmanget prandaj ata nuk i kap dnimi i kufrit.
Ktu hyn edhe fjala e Muavije ibn Hakem Silmiut kur i tha profetit : Ne jemi nj
popull sapo jemi shkputur prej xhahilijetit dhe Allahu na udhzoi n islam por disa prej
nesh shkojn te fallxhort. I tha: Mos shko te ata.2
Duke ditur q profeti ka thn pr at q shkon te fallxhort: Kush shkon te
ndonj falltor dhe e beson at pr at q thot, ai ka br kufr me at q i sht zbritur
Muhamedit. N nj rivajet tjetr thuhet: Ai sht distancuar prej asaj q i sht zbritur
Muhamedit.
Profeti nuk e zbatoi kt krcnim t madh mbi ta sepse ata shkonin te fallxhort
prej padijes, ngaq ishin akoma t rinj n islam dhe profeti nuk i tha Muavijes : Ti dhe
populli yt jeni qafir dhe jeni t distancuar prej meje, por e msoi dhe i sqaroi argumentin e
sheriatit dhe i tha: Mos shko te ata.
Adij ibn Hatim kur vajti te profeti pasi ishte br musliman me nj kryq ari t
varur n qaf, i drguari i Allahut u mjaftua me fjaln: O Adij! Flake kt put prej
qafs, por nuk e shpalli qafir pr shkak t varjes s kryqit n qaf dhe as nuk e urdhroi t
hynte n islam srisht, sepse ai e veproi kt prej padijes, pr shkak se ishte akoma i ri n
islam.
Argumentet pr justifikimin me padije jan t shumt. Ato i kemi shpjeguar m
gjersisht n libra t tjer. Ktu po mjafohemi vetm me disa argumente q dshmojn pr
pjesn e par t ktij rregulli do penges pr shpalljen qafir konsiderohet penges edhe
pr dnimin.
2- Keqinterpretimi.
Prej pengesave t tekfirit q pengojn prej dnimit sht edhe keqinterpretimi i
pranuar si justifikim n sheriat. Kush kundrshton sheriatin pr shkak t keqinterpretimit, at
1
2
E transmeton Tirmidhiu dhe ibn Ebi Asim n librin Es sunneh dhe shejh Albani e ka konsideruar sahih.
Sahih sunen Ebi daud, 823.
135

nuk e kap dnimi.1
Sahabiu dhe pjesmarrsi n betejn e Bedrit, Kudame ibn Medhuni dhe shokt e tij,
gabuan n interpretimin e fjals s Allahut: Ata q kan besur dhe vepruar vepra t mira
nuk kan asnj gjynah pr at q han nse ruhen (prej Allahut) dhe besojn dhe
veprojn vepra t mira. El maide, 93. Ai e lejoi pirjen e vers duke u bazuar n faktin se
ata ishin prej atyre q besuan dhe vepruan vepra t mira, prandaj dhe nuk e ka haram vern.
Ky sht kufr, mirpo keqinterpretimi i gabuar i ajetit pengoi prej shpallej s tij si qafir dhe
e rrzoi dnimin. Prandaj sahabt u pajtuan n nj menje se duhet ti krkohet pendim dhe ti
ngrihet argumenti i sheriatit, e nse kmbngul athere vritet si qafir dhe murted, sepse ka
ndrruar fe dhe ka lejuar at q Allahu e ka br harram.
Faktikisht ai u pendua shum prej ktij gjynahu aq sa Umeri i drgoi nj letr ku i
shkruante: Nuk e di cili sht gjynah m i madh; lejimi i haramit m prpara apo humbja e
shpress prej mshirs s Allahut tani?!.
Edhe gabimi i Hatib ibn Ebi Beltas , kur u shkruajti kurejshve pr nisjen e ushtris
s profetit n drejtim t Meks. Kjo vepr konsiderohet prkrahje e mushrikve kundr
muslimanve, mirpo ai u bazua n nj interpretim t gabuar, duke kujtuar se kjo nuk e
dmton imanin dhe islamin e tij dhe ishte i sinqert n interpretimin e tij. Ai kujtoi se me kt
vepr nuk binte n ridde dhe as n kufr. Athere profeti e fali dhe nuk gjykoi mbi t as me
kufr dhe as me nifak, me t ciln Umeri e akuzoi dhe i krkoi leje profetit ta vriste.
Ibn Haxheri thot: Justifikimi i Hatibit ishte pr shkak t asaj q i prmendi profetit,
se ai e veproi kt duke u bazuar n keqinterpretim dhe duke kujtuar se kjo nuk prbn
dm.2
Po kshtu edhe interpretimi i gabuar i Adij ibn Hatimit n lidhje me ajetin hani
dhe pini derisa t dallohet peri i bardh nga peri i zi prej agimit dhe lidhi n kmb dy
penj; nj t bardh dhe nj t zi dhe hante e pinte derisa ti dallonte, derisa profeti e sqaroi se
bhej fjal pr dritn e dits dhe errsirn e nats. Por nuk e qortoi dhe as nuk e konsideroi
gjynahqar pr kt interpretim t gabuar, madje as nuk e urdhroi ta prsriste agjrimin
megjithse ai vazhdonte t hante syfyr edhe pas shfaqjes s agimit.
Bazuar n kto argumente themi se interpretimi i gabuar q mund t pranohet n
aspektin sheriatik dhe at gjuhsor konsiderohet penges prej pengesave t tekfirit dhe
penges prej pengesave t dnimit pr gjynahun, pr nj person t caktuar.
1
Interpretimi i gabuar mund ta rrzoj dnimin n dynja dhe ahiret, por n disa raste ai sht vetm penges
prej mosshpalljes qafir mirpo nuk e rrzon dnimin dhe ndshkimin dhe n disa raste pengon edhe kufrin
edhe dnimin dhe do pasoj tjetr. Gjithashtu jo do keqinterpretim i fshin gabimet dhe e rrzon dnimin. Kjo
varet nga lloji i keqinterpretimit, nga forca dhe pranimit i tij n sheriat n aspektin e logjiks dhe gjuhs,
prandaj tregohu i kujdesshm.
2
Fethul bari, 8/503.
136

3- Imponimi.
Imponimi sht penges pr shpalljen qafir t nj personi t caktuar dhe penges prej
dnimit dhe gjynahut sepse Allahu thot: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij
prve atij q imponohet dhe zemra e tij sht e qetsuar me iman En nahl 106.
N hadithin e sakt thuhet: Allahu ja ka falur umetit tim gabimin (e paqllimt),
harresn dhe at pr t ciln imponohen.1
4- Gabimi i paqllimshm dhe lapsusi.
Kush bie n kufr gabimisht dhe paqllim justifikohet pr kt kufr, si pr dnimin
ashtu edhe pr gjynahun. Si ai q i humbi shpresat pr deven e humbur dhe kur e gjeti
prpara syve tha gjith gzim: O Allah! Ti je robi im dhe un jam zoti yt. Gaboi prej gzimit
t madh. Njeriu nuk ndshkohet pr kt lloj gabimi sepse nuk ka pasur qllim.
Allahu thot: Nuk merrni gjynahe pr at q gaboni (paqllim) por pr at q
zemra juaj e vepron qllimisht dhe Allahu sht fals dhe mshirues El ahzab, 5.
Me argumentet e prmendura u vrtetua pjesa e par e ktij rregulli do penges

pr shpalljen qafir konsiderohet penges edhe pr dnimin. Mbetet t sqarohen
argumentet pr pjesn e mbetur t rregullit: jo do penges prej dnimit konsiderohet
penges pr tekfirin (shpalljen qafir) t cilat jan si mposht:
1- Veprat e mira: Veprat e mira i fshijn gjynahet dhe e rrzojn dnimin sepse
Allahu thot: Fale namazin n dy skajet e dits dhe gjat nats. Veprat e mira i fshijn
t kqijat. Ky sht prkujtim pr ata q prkujtojn Hud 114.
Profeti ka thn: Pasoje t keqen me nj t mir q ta fshij at.
Prej Enesit thot: Nj person erdhi te i drguari i Allahut dhe i tha: O i drguar i
Allahut! Kam br nj gjynah q meriton ndshkim prandaj m ndshko. Pastaj hyri
namazi dhe i drguari i Allahut u fal. Pasi e kreu namazin i tha: O i drguar i Allahut!
Kam br nj gjynah q meriton ndshkim prandaj m ndshko sipas librit t Allahut. I
tha: A e fale namazin me ne? I tha: Po. I tha: Allahu ta ka fal.
N nj transmetim tjetr thuhet: Kur dole prej shtpis a morre abdes n mnyr t
prkryer? I tha: Po o i drguar i Allahut! I tha: Pastaj e fale namazin me ne? I tha: Po o i
drguar i Allahut! Athere i drguari i Allahut i tha: Allahu ta ka falur ndshkimin ose
E transmeton imam Ahmedi dhe t tjer. Sahihul xhamiis sagir, 1731.
137

tha: dnimin.1
Dhe thot: do musliman q e prkryen abdesin pastaj ngrihet t falet dhe
prqndrohet n at q thot ai kthehet si ditn kur e ka lindur nna.2
Dhe thot: Pes namazet i fshijn gjynahet ashtu si e pastron uji pisllkun.3
Dhe thot: Hixhreti i fshin gjynahet para tij dhe haxhi i fshin gjynahet para tij.4
Dhe thot: Nj qen po vrtitej rreth nj pusi dhe etja gati po e vriste kur nj lavire
prej lavireve izraelite e pa dhe zbathi kpucn e saj dhe i dha t pij dhe Allahu e fali.5
E shum argumente dhe hadithe t tjera q dshmojn se veprat e mira i fshijn
gjynahet dhe pengojn prej dnimit t tij n ahiret.
Mirpo a e pengojn veprat e mira dnimin e kufrit nse bie n kufr?
Them: Sado t mdha t jen veprat ato nuk e mbrojn prej shpalljes qafir nse bie n
kufr dhe at e prfshin dnimi i kufrit dhe rrjedhojat e tij si n dynja ashtu edhe n ahiret.
Veprat e mira fshijn gjynahet q jan m t vogla se kufri dhe shirku, ndrsa kufrin
dhe shirkun nuk e fshijn dot, sepse Allahu thot: Atij q i bn shirk Allahut, Allahu ia ka
br haram xhenetin Al maide, 72. Dhe thot: E nse bn shirk, ka pr tu zhvlersuar
e gjith vepra jote dhe ke pr t qn prej t humburve Ez zumer, 65. Dhe thot: E
nse do t bnin shirk kishin pr tu rn posht e gjith ajo q kishin punuar El enam,
88. Dhe thot: Ju afruam asaj q kishin punuar dhe e bm pluhur e hi El furkan, 23.
Nse thuhet: A prfshihet ktu edhe e mira e teuhidit?!
I themi: Edhe mirsia e teuhidit prfshishet vetm n rast se teuhidi i tij e mohon
shirkun dhe kufrin trsisht. Vetm kshtu teuhidi i bn dobi praktikuesit dhe e shpton prej
dnimit. Vepra e teuhidit dhe e keqja e shirkut nuk mund t prfytyrohen s bashku n
zemrn e njeriut. Teuhidi n disa gjra dhe brja shirk n gjra t tjera, sht n teuhid i
pavler dhe sht njsoj sikur nuk ekziston fare. Nuk mund t supozohet ekzistenca e teuhidit
dhe shirkut sbashku sepse ato hedhin posht njri-tjetrin dhe kjo on n pranimin e
ekzistencs s dikaje dhe t asaj q e rrzon at.
I drguari i Allahut ka thn: Nuk bashkohen imani me kufrin n zemrn e nj
personi t vetm.6
Dhe thot: Allahu thot: O bir i Ademit! Pr sa koh m adhuron mua dhe
1
2
3
4
5
6
E transmeton Ahmedi. Sahih el xhami es sagir, 1668.
138

shpreson prej meje pa m br shok kam pr t t falur sipas punve q ke kryer. Nse m
takon me gabime e gjynahe sa qielli dhe toka kam pr t t takuar me falje sa qielli dhe
toka dhe do t fal pa m interesuar fare.1
Dhe thot: Dy gjra jan obliguese. Nj person i tha: far jan obligueset? I tha:
Kush vdes dhe nuk i bn shok Allahut do t hyj n xhenet dhe kush i bn shok Allahut do
t hyn n zjarr.2
Maksimumi q mund t themi sht se veprat e mira t shumta dhe t mdha ndikojn
n prmisimin e prshtypjes pr njeriun dhe arsyetimin e tij nse kufri sht i dyshimt dhe
mund t kuptohet ndryshe. Ato ndikojn edhe n faljen e gjynaheve dhe rrshqitjeve t cilat
nuk e arrijn gradn e kufrit t qart. Si ndodhi me Hatib ibn Ebi Beltan kur u shkruajti
kurejshve, t cilit i doli n ndihm vepra e mir e luftimit n Bedr pr t ciln profeti tha:
Allahu i vshtroi pjesmarrsit e Bedrit dhe u tha: Veproni far t doni sepse ua kam
falur.3
2- Sprovat.
Sprovat i fshijn gjynahet dhe nuk dnohet pr to si thuhet n hadith: Besimtarit i
falen gjynahet sa her q sprovohet me smundje dhe lodhje, sa her q e kap meraku,
stresi dhe hidhrimi, madje edhe nse e shpon gjembi.4
Dhe thot: Nse robi arrin te Allahu nj grad q nuk e ka arritur m par Allahu
e sprovon n trupin e tij, ose n pasurin e tij, ose n fmijn e tij, e pastaj i jep durim
derisa ta arrij at grad.5
Dhe thot: Pr do gj q e godet dhe e mundon besimtarin n trupin e tij, Allahu i
shlyen atij gjynahe.6
Dhe thot: Allahu thot: Nse e sprovoj nj rob besimtar prej robrve t mi dhe m
falenderon dhe duron n sprovn me t ciln e kam sprovuar, ai ngrihet prej shtratit me
gjynahe si ditn kur e ka lindur nna. Zoti u thot melekve q e ruajn: Un e pengova
dhe e sprovova robin tim prandaj shkruajani shprblimin q e shkruanit m prpara kur
ishte i shndosh.7
Mirpo a ja fshijn sprovat gjynahun e kufrit dhe nuk dnohet pr t as n dynja dhe
as n ahiret? Padyshim q jo, sepse sado e madhe q t jet sprova, ajo nuk mund tia fshij
1
E transemton Taberani, Sahihul xhami, 4341.

3
4
5
6
7
Es silsiletus sahiha, 2009. Them: Veprat e mira dhe sprovat sado t mdha q t jen nuk e fshinj gjynahun
e shirkut sepse at e fshin vetm pendimi dhe krkimi i faljes dhe plotsimi i teuhidit.
2
139

kufrin dhe as ta ruaj prej dnimit t tij. Argumentet e prmendura m par dshmojn se
shirku e rrzon dhe zhvlerson t gjith punn dhe t mirat e njeriut.
Pra durimi i sprovave e ruan njeriun prej dnimit t gjynaheve q jan m t vogla se
kufri dhe shirku.
Mirpo mund t themi se ai q sprovohet pr hir t Allahut dhe i bn ball ksaj
sprove me sabr, duke u kapur fort me t vrtetn, atij i fshihen gjynahet dhe duhet t
tregohemi m dorlshuar n justifikimin e tij nse gjejm se ai ka rn n nj kufr q sht i
dyshimt dhe mund t kuptohet ndryshe.
3- Shefati (ndrmjetsimi).
Prej shkaqeve t rrzimit t dnimit sht edhe shefati n ditn e gjykimit. Por a bn
dobi shefati prej dnimit t kufrit dhe shirkut nse ai ka qn mushrik dhe qafir?
Padyshim q jo, sepse shefati prfshin vetm at q ka vdekur n teuhid, ndrsa pr
at q ka vdekur n kufr dhe shirk nuk bn shefat askush dhe as nuk i bn dobi shefati.
Allahu thot pr mushrikt: Atyre nuk u bn dobi shefati i ndrmjetsuesve El
mudethir, 48. Dhe thot: Ata nuk kan asnj ndrmjetsues dhe as shok t ngusht Esh
shuara.
N hadithin e sakt profeti ka thn: M sht dhn shefati dhe ai do t prfshij
kdo q nuk i bn Allahut shirk asgj.
Dhe thot: Njeriu m i lumtur prej shefatit tim n ditn e gjykimit sht ai q thot:
La ilahe il-lallah me sinqeritet prej zemrs.1
Dhe thot: Shefatin tim pr gjynahqart e mdhenj prej umetit tim e kam vonuar
pr n ditn e gjykimit.2
N ditn e gjykimit, prve profetve, do t bjn shefat edhe melekt, shehidt dhe
robrit e devotshm, t cilve Allahu u jep leje pr shefat.
Shkurtimisht, shefati e rrzon dnimin e gjynaheve q jan m t vogla se kufri dhe
shirku, ndrsa ai q ka br shirk dhe kufr nuk i bn dobi shefati aspak.
4- Pendimi dhe krkimi i faljes.
Pendimi i fshin gjynahet dhe e rrzon dnimin. Allahu thot: prve atij q
pendohet dhe beson dhe punon vepra t mira dhe kta do t hyjn n xhenet dhe nuk do
tu bhet padrejtsi asgj Merjem 60. Dhe thot: prve atyre q pendohen dhe
veprojn vepra t mira dhe e shfaqin (besimin e tyre) atyre ua pranoj pendimin dhe un
1
E transemton Ibn Ebi Asim n Es sunneh dhe shejh Albani e ka konsideruar sahih n shqyrtimin q i ka br
ktij libri.
2
140

jam pranues i pendimit dhe i mshirshm El bekare 160. Dhe thot: Allahu nuk do ti
dnoj ata kur ti je n mesin e tyre dhe nuk do ti dnoj ata prderisa krkojn falje
El enfal 33.
Nse thuhet: Pendimi i fshin t gjitha gjynahet e mparshme, duke prfshir edhe
shirkun me kufrin dhe e rrzon dnimin e tyre. Prandaj kush pendohet prej kufrit ai sht si ai
q nuk e ka vepruar gjynahun e kufrit.
I themi: Pendimi e fshin kufrin dhe dnimin e tij pas pendimit por para pendimit ai
vazhdon t quhet qafir dhe sht i rrezikuar me dnimin e kufrit. Pra pendimi e largon kufrin
vetm athere kur e vepron at nj person i caktuar, prandaj dhe e kemi konsideruar si
penges prej dnimit prej gjynaheve dhe jo penges prej pengesave t tekfirit dhe Allahu
sht m i ditur.
5- Shkaqe t tjera. Ekzistojn edhe shkaqe t tjera si lutja e besimtarve dhe krkimi
i faljes pr t pas vdekjes, veprat e mira t cilat i dhurohen personit pas vdekjes, sadakat q
nxirren n emr t tij, haxhi, umra etj. Prej tyre sht edhe dnimi i varrit. Pr t gjitha kto
kan ardhur argumente t sakta dhe t qarta se ato e pengojn dnimin e gjynaheve por nuk
pengojn dnimin e kufrit dhe nuk konsiderohen penges prej shpalljes qafir.
Transmetohet n hadithin e Abdullah ibn Amrit se As ibn Vaili porositi q t
liroheshin njqind rob n emr t tij (pas vdekjes) dhe i biri i tij Hishami liroi 50 rob, ndrsa
biri tjetr Amri deshi t lironte 50 robrit e tjer por pastaj tha: M mir t pyes profetin.
Vajti te profeti dhe i tha: Nse ka qn musliman dhe lironi robr n emr t tij dhe jepni
sadaka n emr t tij dhe bni haxh n emr t tij, atij ka pr ti arritur (kjo pun e mir).1
Pra nse ka vdekur n kufr dhe shirk nuk i bn dobi anjra prej ktyre veprave.
Shkurtimisht themi se kto argumente dshmojn pr saktsin e ktij rregulli:
do penges pr shpalljen qafir konsiderohet penges edhe pr dnimin, por jo do
penges prej dnimit konsiderohet penges pr tekfirin (shpalljen qafir). Falenderimi i
takon Allahut me mirsin e t cilit prmbushen veprat e mira dhe devotshmria.
141
Rregulli i pest: Pr kufrin dhe imanin, merret n konsiderat pamja e

jashtme.
Gjykimi me iman dhe kufr pr nj person bazohet n pamjen t jashtme t tij. Nse e
shfaq kufrin, pa shkaqe penguese n sheriat, gjykohet mbi t me kufr dhe nse e shfaq
imanin gjykohet pr t me iman, pa hulumtuar brendsin e tij dhe pa krkuar n realitetin e
zemrs s tij. Brendsin e zemrave e njeh vetm i dituri i gajbit prandaj dhe gjykimet
bazohen n pamjen e jashtme, n veprat dhe fjalt e personit.
Argumentet pr kt rregull jan t shumta, prej tyre:
Fjala e profetit : Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se nuk ka
t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguar i Allahut, ta falin
namazin dhe ta japin zekatin. Nse e veprojn kt kan siguruar prej meje gjakun dhe
pasurit e tyre prve me t drejtn e islamit dhe llogaria e tyre i takon Allahut.1
Veprat e prmendura n kt hadith jan t dukshme, shikohen me sy dhe dgjohen
me vesh. Kush i kryen ato cilsohet si musliman. Pasuria dhe gjaku i tij konsiderohen t
mbrojtura dhe sillemi me t si musliman.
Ibn Tejmije thot: Kuptimi i ktij hadithi sht se un jam urdhruar t pranoj prej
tyre faljen e namazit n pamje t jashtme dhe ta kthej brendsin e tyre te Allahu. Profeti
nuk i zbatonte ndshkimet e sheriatit bazuar n dijen e tij ose n fjaln e nj personi t vetm,
madje as bazuar n njohjen e tyre prej shpalljes, por bazohej n prova dhe fakte derisa t
vrtetohej shkaku i ndshkimit me fakte ose me pranim t akuzs prej fajtorit. A e shikon se si
profeti tha pr gruan q kishte br mulaenah nse fmija do t lind me kt dhe at
cilsi, athere ai sht i atij pr t cilin je akuzuar. Dhe fmija lindi me cilsit e urryera
athere i drguari i Allahut tha: Sikur t mos ishte imani kisha pr t vepruar me t
ndryshe. Dhe tha pr nj grua q vepronte vepra t kqija haptas: Nse do m lejohej t
gurzoja ndoknd pa fakte kisha pr ta gurzuar at.
Dhe u tha atyre q shkuan pr gjykim te ai: Ju vini pr gjykim te un mirpo disa
prej jush jan m shum orator n paraqitjen e provave dhe un gjykoj sipas asaj q
dgjoj. Kujt i jap t drejt prej t drejtave t vllait t tij t mos e marr at sepse po i jap nj
cop zjarri. Profeti nuk i vrau munafikt, megjithse ata jan qafir, prshkak se kufri i tyre
nuk ishte shfaqur me prova t pranuara n sheriat.2
Argument sht edhe fjala e profetit : Kush fal namazin ton dhe drejtohet nga
1
2

142

kibla jon dhe ha prej kurbanit ton ai sht musliman. Atij i takon mbrojtja e Allahut dhe
e t drguarit t tij.1 N hadith prmendet se kush i vepron kto vepra t dukshme gjykohet
si musliman dhe atij i takon mbrojtja e Allahut dhe e t drguarit t tij.
Argument sht edhe hadithi i Usama ibn Zejdit , thot: Profeti na drgoi n nj
et dhe n mngjes sulmuam fisin e Hurkatve prej Xhuhejnes dhe kapa nj person i cili tha:
La ilahe il-la Allah. Mirpo un e godita. Pastaj m vrau ndrgjegjja dhe ia prmenda profetit
dhe m tha: A tha la ilahe il-lallah ndrsa ti e vrave?!. I thash: O i drguar i Allahut!
Ai e tha pr tu ruajtur prej shpats. I tha: A mos ja hape zemrn q ta dije se e tha apo jo?
Pastaj filloi ti prsriste kto fjal aq sa dshirova t isha br musliman vetm at dit.
N nj transmetim tjetr thuhet: I drguari i Allahut i tha: A e vrave?! I tha: Po! I
tha: Si do ja bsh me fjaln La ilahe il-llah kur t vij n ditn e gjykimit? I tha: O i
drguar i Allahut! Krko falje pr mua. Tha: Si do ja bsh me fjaln La ilahe il-llah kur
t vij n ditn e gjykimit?2
Vshtro sa ashpr e qortoi profeti Usamn pr bazimin n supozime q nuk pin
uj n vrasjen e njeriut dhe paragjykimin se ai shtiret me dshmin e teuhidit prej friks s
shpats. Aq shum e qortoi sa Usama dshiroi q m mir t ishte br musliman n ato
aste sesa t kishte vepruar kt veprim.
sht e pamundur q Usama tia hapi zemrn _si nuk ka mundsi askush_ pr t
ditur nse e ka thn me sinqeritet apo jo? Kjo nnkupton se ai duhej t bazohej pr gjykim
n pamjen e jashtme dhe ta linte t fshehtn pr Allahun.
Imam Neveviu thot: Fjala e profetit A mos ja hape zemrn dshmon pr
rregullin e njohur n fikh dhe n usul se gjykimet bazohen mbi gjrat e dukshme ndrsa
fshehtsit i lihen Allahut.3
Ibn Tejmije thot: Nuk ka kundrshtim mes muslimanve, se qafiri q sht n
gjendje lufte me muslimant, nse bhet musliman kur shikon shpatn e zhveshur, qoft si i
lir ose i lidhur (rob lufte), atij i pranohet islami dhe i pranohet pendimi prej kufrit edhe nse
kjo gjendje dshmon q brendsia e tij mund t jet e ndryshme me at q shfaq.4
Argument sht edhe hadithi i Mikdad ibn Esuedit kur e pyeti profetin: O i drguar i
Allahut! Nse prballem me nj person qafir dhe ai m lufton dhe m pret njrn dor me
shpat pastaj fshihet pas nj peme dhe thot: I jam dorzuar Allahut, a ta vras o i drguar i
Allahut pas ksaj fjale? I tha: Mos e vrit. I thash: O i drguar i Allahut! Po ai m ka prer
njrn dor dhe kt fjal e thot pasi t ma pres dorn prandaj pse mos ta vras? I tha: Mos
1
2
3
4
Shpjegimi i sahihut t Muslimit, 2/107.
143

e vrit! Sepse po ta vrassh ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje dhe ti do t ishe n
pozitn e tij para se ta thoshte kt fjal. 1
Neveviu thot: Ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje dhe ti do t jesh n
pozitn e tij para se t thoshte kt fjal. Shpjegimi m i bukur dhe m i sakt sht shpjegimi
q i kan dhn imam Shafiiu, Ibn Kasar Maliku dhe t tjer se jeta e tij sht e mbrojtur dhe
ndalohet vrasja e tij pasi e tha fjaln La ilahe il-lallh, ashtu si ishte jeta jote para se ta
vrisje at. Ndrsa jeta jote, pas vrasjes s tij sht e pambrojtur dhe vrasja jote sht e lejuar
ashtu si ishte jeta e tij para se ta thoshte fjaln La ilahe il-lallah.2.3
Argument sht edhe hadithi i Ebu Said Hudariut thot: Erdhi nj burr me sy t
futur, me nofulla t mdha, balllart, me mjekr t dendur, kokrruajtur, me izar t
prveshur dhe tha: O i drguar i Allahut! Friksoju Allahut!4 I tha: O i mjer! A nuk m
takon ti friksohem Allahut m shum se kushdo tjetr n tok?!
Thot: Pastaj ai u largua dhe Halid ibn Velidi i tha: O i drguar i Allahut! A tia
pres kokn? I tha: Jo! Mbase falet. Athere Halidi i tha: Eh sa veta q falen dhe flasin me
goj at q nuk e besojn me zemr. I drguari i Allahut i tha: Nuk jam urdhruar t
grmoj zemrat e njerzve dhe as ti hap gjokset e tyre.
Pastaj vshtroi drejt, tij ndrsa ai i kishte ktyer shpinn dhe tha: Ky do t jet
origjina e disa njerzve q lexojn librin e Allahut shklqyeshm, por ai nuk ua kalon fytet.
Dalin prej fes ashtu si del shigjeta prej harkut. Sikur ti arrij kam pr ti vrar njsoj si
themudi.5
Fjala Nuk jam urdhruar t grmoj zemrat e njerzve dhe as ti hap gjokset e tyre
nnkupton q duhet t mjaftohemi me at q shfaqin. Nse shfaqin islamin n pamje t
jashtme, si falja e namazit, sillemi me ta si musliman dhe u japim t drejtat dhe prgjegjsit
e muslimanit. E nse shfaqin kufrin i trajtojm si qafir, pa kontrolluar n gjokset dhe zemrat
e tyre.6
Ky qndrim i profetit ishte nj msim i vyer pr Halid ibn Velidin n luftrat dhe
betjat e tij. M par prmendm historin e Mexhaas kur Halidi arriti n krye t 200
1

3
Nse thuhet: Prse nuk e vrau profeti Usamn i cili vrau nj person q tha La ilahe il-lallah? I themi: Pyetsi
le ti kthehet rregullit t par i cila thot: Krcnimi i prgjithshm nuk nnkupton gjithmon se ai zbatohet
mbi nj person t caktuar sepse mund t ket pengesa q pengojn prej dnimit dhe ndshkimit t tij si padija,
mosarritja e argumentit t sheriatit n at pik ku ka gabuar. Ngjarja e Usams hyn pikrisht n kto pika dhe
Allahu sht m i ditur.
4
Shikoje guximin e havarixhve, Allahu i shkatrroft, kundr profetit dhe muslimanve pas profetit.
5
E transemton Buahriu dhe Muslimi.
6
Hadithi sht argument edhe pr ndrmjetsimin e veprave t mira kur kufri sht me dy kuptime sepse
namazi i doli n krah ktij personi.
2
144

lufttarve n El Ard n marshimin e tij kundr banorve t Jemames athere kur
dezertuan prej islamit dhe u tha: Kdo q t kapni prej njerzve merreni! Ata arritn t
kapnin Mexhaan me 23 veta prej fisit t tij. Kur arriti te Halidi i tha: O Halid! Ti e di
shum mir q un kur kam vajtur te profeti athere kur ishte gjall i kam dhn besn pr
islam. Un sot e ksaj dite e ruaj besn e dikurshme. Nse nj gnjeshtar (Musejleme) ka
dalur prej nesh athere Allahu thot: (Asnj gjynah nuk rndon mbi tjetrin) .
gjeje justifikim dhe ta kundrshtoje ashtu si e kundrshtuan t tjert. Ashtu si foli dhe
zemr akoma kam dyshim pr moskundrshtimin tnd.1
Halid ibn Velidi e konsideroi Mexhaan aprovues t thirrjes s Musejleme
gnjeshtarit dhe se ai e kishte braktisur islamin e mrparshm, sepse ai n pamje t jashtme
shfaqej i knaqur me Musejleme gnjeshtarin. Megjithse Mexhaah nuk pati thn asnj fjal
q dshmonte se ai e prkrahte dhe e pranonte thirrjen e Musejleme gnjeshtarit, prkundrazi
e pohonte se vazhdonte t ishte besnik i bess q i kishte dhn profetit pr islamin.
Argument sht edhe hadithi i Numan ibn Beshirit , thot: Ishim me profetin dhe
dikush u afrua dhe i pshpriti dika. I drguari i Allahut tha: Vriteni kt. Pastaj u tha: A
dshmon se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut? I tha: Po por e thot pr tu
mbrojtur. I drguari i Allahut tha: Mos e vrisni! Un jam urdhruar t luftoj njerzit derisa
t thon: La ilahe il-lallah, e nse e thon at i sigurojn prej meje gjakun dhe pasurit e
tyre prve me t drejtn e islamit dhe llogaria e tyre i takon Allahut.2
Profeti e refuzoi supozimin se ai e thoshte shehadetin pr tu mbrojtur prej vdekjes
dhe u mjaftua me pamjen e tij t jashtme q dshmon pr islamin e tij.
Argument sht edhe hadithi i Ali ibn Ebi Talibit , thot: Disa skllevr vajtn te i
drguari i Allahut , n ditn e Hudejbijes, para se t shkruhej armpushimi dhe pronart e
tyre i shkruajtn profetit dhe i than: O Muhamed! Ata nuk kan ardhur te ty se e plqejn
fen tnde por q t shptojn prej skllavris. Disa njerz dshmuan se pronart kan thn
t vrtetn, prandaj duhet ti kthej ata. Athere i drguari i Allahut u zmrua dhe tha:
M duket se nuk do i jepni fund deri sa t drgoj Allahu diknd q tju vras dhe ju
vazhdoni t jeni n kt gjendje. Pastaj refuzoi ti kthente dhe tha: Ata jan t liruarit e
1
2
Mexhmuatul teuhid, 299.

145

Allahut.1
Abdullah ibn Utbe ibn Mesudit thot: Kam dgjuar Umer ibn Hatabin t thot:
Disa njerz jan gjykuar prej shpalljes n kohn e t drguarit t Allahut , mirpo tani
shpallja sht ndrprer. Tani gjykojm me veprat q i shfaqin. Kush e shfaq t keqen nuk e
besojm dhe nuk kemi siguri te ai edhe nse pretendon se qllimin e ka t mir.2
Fjala e tij: Disa njerz jan gjykuar prej shpalljes n kohn e t drguarit t Allahut
mirpo tani shpallja sht ndrprer nnkupton se profeti i ka falur gabimet e dukshme t
disa njerzve sepse nprmjet shpalljes e msonte pastrtin e zemrave t tyre. Mirpo kjo
nuk i takon askujt tjetr pas vdekjes s profetit . Askujt nuk i lejohet t argumentohet me
disa raste specifike ku profeti e morri parasysh brendsin e disa njerzve, si n historin e
Hatib ibn Beltas dhe disa t tjerve, se duhet inspektuar brendsia e njeriut dhe zemra e tij
pr t njohur realitetin e tyre.3 Prandaj sahabt kan pas praktikuar parimin e gjykimit me
pamjen e jashtme n rastin e kufrit dhe imanit.
Argument tjetr sht edhe hadithi i Ibn Abasit , thot: Muslimant hasn me nj
person q kishte nj tuf t vogl bagtish dhe ai i prshndeti: Es selamu alejkum, si shenj
pr islamin e tij, por ata e vran dhe i morrn bagtin. Pas ksaj zbriti ajeti: mos thoni pr
at q ju jep selam: Ti nuk je besimtar, duke synuar pasurin e ksaj bote bn fjal pr
tufn e bagtis.4 Ky ishte nj msim i mir pr ta dhe pr muslimant e tjer.
Po prej Ibn Abasit thot: I drguari i Allahut i tha Abas ibn Abdulmutalibit kur
arritn n Medine: O Abas! Paguaj shpagimin pr veten tnde dhe pr bijt e vllait tnd
Akil ibn Ebi Talibit dhe Neufel ibn Harith dhe pr Utbe ibn Amr ibn Xhuhdumin, sepse ti
ke pasuri t mjaftueshme. I tha: O i drguar i Allahut! Un kam qn musliman mirpo
njerzit m nxorrn me forc. I tha: Allahu e di m mir islamin tnd. Nse kjo q thua
sht e vrtet ka pr t shprblyer. Mirpo n pamje t jashtme ti ke qn kundr nesh
prandaj paguaj shpagim pr veten tnde. I drguari i Allahut morri n konsiderat veprat
e dukshme dhe daljen e tij n rradht e mushrikve n betejn e Bedrit kundr muslimanve.
Prandaj profeti u soll me t njsoj si me qafirt dhe nuk e pranoi justifikimin e daljes me
forc dhe se ishte musliman, sepse veprat e jashtme prgnjeshtronin pretendimin e tij. Abasi
n at koh nuk e kishte t pamundur hixhretin prej vendit ku sundonin qafirt armiqsor pr
n shtetin islam n Medine.
I drguari i Allahut e ka pas pranuar pamjen e jashtme t munafikve q dshmonte
1

E transmeton Buahriu.
3
Profeti e ka pas dashur justifikimin dhe i falte gabimet e shokve t tij sidomos t atyre q ishin t njohur pr
xhihadin dhe sprovimin e tyre pr hir t islamit dhe davetit. Ai anonte nga mshira dhe falja pr veprat q
kuptohen me disa kuptime falja dhe nuk anonte nga dnimi dhe ndshkimi. Kjo sht dshmi pr moralin e
lart t profetit.
4
2
146

pr islamin e tyre megjithse ai e ka pas ditur1 se ata n brendsin e tyre jan qafir dhe nuk
e besojn Allahun dhe t drguarin. Veproi kshtu, pr t prforcuar parimin e konsiderimit t
veprave t dukshme n rastin e kufrit dhe imanit, pa inspektuar brendsin e njerzve dhe pa
grmuar n zemrat e tyre.
Imam Tahaviu n akiden e tij thot: Nuk dshmojm pr asknd me kufr, shirk apo
nifak derisa ta shfaq dika t till dhe i kthejm t fshehtat e tij te Allahu.
Ibn Ebilizzi, n shpjegimin e akides s Tahaviut thot: Jemi urdhruar t gjykojm
me pamjen e jashtme dhe jemi ndaluar t pasojm supozimet dhe at q nuk e dim. Allahu
thot: O besimtar! Shmanguni shum prej dyshimeve, sepse disa dyshime jan gjynah
El huxhurat 12. Dhe thot: Mos e ndiq at q nuk e di sepse pr dgjimin, vshtrimin dhe
zemrn, pr t gjitha ato njeriu sht prgjegjs El isra 36.
Bazuar n parimin e gjykimit me pamjen e jashtme, ehlisuneti falen pas atij q
realiteti i tij nuk njihet, pa pyetur pr akiden dhe fshehtsin e tij dhe pa e vn n prov pr
disa shtje t akides dhe jo ashtu si veprojn disa t paditur.
Ibn Tejmije thot: Namazi pas atyre q nuk njihet realiteti i tyre sht i lejuar me
pajtimin e katr imamve dhe t gjith dijetarve musliman. Kush thot: E fal xhuman
vetm pas atij q ja njoh akiden q e fsheh n zemr, ai sht bidati dhe ka kundrshtuar
sahabt, tabint, katr imamt dhe dijetart e tjer.2
Dhe thot: Nuk sht prej kushteve t faljes pas imamit njohja e akides s imamit
dhe as provimi i tij me pyetje, sikur ti thot: far beson? Por falet edhe pas atij t cilit nuk i
njihet realiteti.
Ai q thot: Nuk falem pas atij q nuk e njoh dhe as nuk ia dorzoj pasurin time
(zekatin) atij q nuk e njoh, ai sht i paditur. Kt fjal nuk e ka thn askush prej dijetarve
t islamit.3
N shpjegimin e ajetit: Allahu ka pr ti njohur ata q besuan dhe ka pr ti
njohur munafikt El ankebut 34, thot: Sepse imani dhe nifaku origjinn e kan n zemr
ndrsa fjalt dhe veprat e dukshme jan rrjedhoj dhe argument t asaj q sht n zemr.
Prandaj nse personi shfaq dika ai gjykohet n baz t asaj q ka shfaqur.4
Sulejman Ali Shejhu pr at q ulet me ata q tallen me Allahun dhe argumentet e tij
1
Allahu ia ka pas treguar profetit munafikt, mirpo askush tjetr prve profetit nuk mund ta dij kt sepse
njohja e realitetit t zemrave i takon vetm t diturit t s fshehtave. Ne mund t bazohemi vetm n shenjat
e jashtme dhe n shprehjet e tij t cilat na shtyjn t tregojm kujdes dhe t ruhemi prej munafikve. Mirpo
nuk mund t gjykojm pr persona t caktuar se jan munafik vetm nse bazohemi n fakte t qarta pr
kufrin dhe nifakun e tyre dhe vetm athere mund t gjykojm me to.
2
3
4
147

_pa imponim dhe pa i kundrshtuar_ thot: Nse pretendon se ai e urren kt me zemr nuk
i pranohet sepse gjykimi bazohet n pamjen e jashtme dhe ai e ka shfaqur kufrin prandaj
konsiderohet qafir.1
shtje: Nse nj person n pamje t jashtme vepron vepra imani dhe kufri, si
duhet gjykuar dhe cils i jepet prparsi?
Nse njeriu shfaq vepra q dshmojn pr imanin e tij dhe n t njjtn koh shfaq
vepra q dshmojn pr kufrin dhe daljen prej fes, athere ai konsiderohet qafir dhe murted
derisa ti braktis kto vepra kufri, t cilat ia prishin imanin dhe e nxjerrin prej islamit.
Nse kufri i qart ndrthuret me imanin athere i jepet prparsi kufrit. Imani n kt
rast nuk i bn dobi askujt sepse ai ka vepruar nj gj dhe at q e hedh posht at dhe sht si
ai q e adhuron Allahun dhe tagutin sbashku.
Allahu thot: Shumica e tyre besojn Allahun duke qn mushrik Jusuf 106.
Ata besojn se Allahu sht zot por i bjn shok n adhurim prandaj dhe imani nuk u bn
dobi.
Dhe thot: Iu afruam asaj q kishin punuar dhe e bm pluhur e hi El furkan,
23.
I drguari i Allahut n hadithin sahih ka thn: Nuk bashkohen imani me kufrin
n zemrn e nj personi t vetm.2
Imani mund t bashkohet n zemr vetm me kufrin e vogl n vepra ose me shirkun
e vogl, si puna e rijas, dhe me gjynahet q jan m t vogla se kufri dhe shirku sepse ato
nuk e rrzojn imanin trsisht, por e dobsojn dhe e paksojn at.
Por nse bashkohen te nj njeri islami i qart me nj kufr q mund t kuptohet me
disa kuptime, athere i jepet prparsi imanit, sepse kufri i paqart, i cili mund t komentohet
si kufr ose si dika tjetr, nuk ngrihet n gradn e imanit dhe islamit t qart.
Kjo sht akidja e ehlisunetit t cilt thon: Imani sht besim me zemr, fjal dhe
vepra, shtohet me vepra t mira dhe paksohet me gabime dhe gjynahe.
shtje tjetr: Nse dshmia La ilahe il-lallah e ruan edhe armikun agresor
prej vrasjes dhe ja siguron jetn dhe pasurin, a i bn dobi kjo fjal nse m pas nuk i
nnshtrohet shtyllave dhe obligimeve islame? Ose nse e thot kt fjal sa her q i
krkohet dhe kur i intereson, mirpo n ann tjetr vepron gjra q e hedhin posht
kt fjal pa justifikim t pranuar, a i bn dobi dshmia e teuhidit n kt rast?
1
2

148

Dshmia La ilahe il-llah n kt rast nuk i bn dobi si n dynja ashtu edhe n ahiret,
sepse ai e shqipton teuhidin me fjal mirpo n ann tjetr vepron fjal dhe vepra q e hedhin
posht kt teuhid. Ai sht si ai q dshiron t bashkoj dy gjra kontradiktore, njsoj si ai
q thot: Nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe n ann tjetr thot: Ka edhe nj
zot tjetr q e meriton t adhurohet, ti bindemi dhe ta pasojm. Pra e beson dhe e mohon n
t njjtn koh.
Allahu thot: Kush bn kufr me tagutin dhe beson n Allahun ai sht kapur
me kapjen m t sigurt e cila nuk kputet El bekare 256. Allahu i dha prparsi kufrit
me tagutin prpara imanit, sepse ai sht kusht i saktsimit t imanit. Ai q beson por nuk bn
kufr me tagutin, nuk sht kapur me kapjen m t sigurt e cila sht fjala e teuhidit La
ilahe il-lallah.
Allahu thot: Kemi drguar n do umet t drguar q tu thot: Adhuroni
Allahun dhe largojuni tagutit En nahl, 36. Ky sht kuptimi i fjals La ilahe il-lallah e
cila ngrihet mbi dy baza, asnjra prej tyre nuk bn dobi pa tjetrn. Baza e par sht kufri me
tagutin, distancimi prej tyre dhe prej adhuruesve t tyre, urrejtja dhe konsiderimi i tyre qafir.
Ndrsa baza e dyt sht imani me Allahun dhe pohimi me goj e vepra se vetm ai e meriton
t adhurohet dhe do tjetr q adhurohet sht e kot dhe adhurohet padrejtsisht.
Tagut sht do gj q adhurohet prve Allahut _kur knaqet me t_ qoft edhe n
nj form adhurimi t vetme, ose nse i jep vetes cilsi dhe kompetenca q i takojn vetm
Allahut edhe nse njerzit nuk e pasojn at n pretendimin e tij.1
T mos kujtojn ata q besojn tagutin dhe Allahun s bashku, se jan n t drejt dhe
po veprojn mir sepse Allahu thot: Nse do t bsh shirk, ka pr tu rrzuar puna jote
Ez zumer, 65 dhe thot: Kush bn shirk me Allahun Allahu ia ka br haram xhenetin
El maide 72.
I drguari i Allahut n hadithin e sakt thot se Allahu ka thn: Un jam m i
panevojshmi i ortakve pr shirkun. Kush vepron nj pun dhe m bn shirk (ortak) dik
tjetr kam pr ta ln at dhe shirkun e tij.2
Dhe thot: Kush vdes pa i br Allahut shirk asgj do t hyj n xhenet dhe kush
Nse ai q adhurohet sht njeri dhe e aprovon adhurimin e njerzve ndaj tij, athere bhet kufr me t, me
adhurimin e tij dhe me ithtart e tij. Allahu thot pr Ibrahimin: Keni pasur shembullin e mir te Ibrahimi
dhe ata q ishin me t kur i than popullit t tyre: Ne jemi t distancuar prej jush dhe prej asaj q e adhuroni
prve Allahut. Kemi br kufr me ju dhe mes nesh sht shpallur armiqsia dhe urrejtja derisa t besoni
me Allahun nj dhe t vetm.
Nse ai nuk pajtohet me adhurimin e tyre, si puna e profetve dhe njerzve t mir, bhet kufr me adhurimin
e tyre dhe me ata q i adhurojn ata, por nuk bhet kufr me vet profett dhe njerzit e devotshm, sepse ne
e kemi detyr q ti duam dhe ti respektojm, prandaj nuk mund t konsiderohen tagut.
2
149

vdes duke i br Allahut shirk, do t hyj n zjarr.1
Dhe thot: Kush thot: La ilahe il-lallah, dhe bn kufr me at q adhurohet
prve Allahut, atij i sigurohet jeta dhe pasuria dhe llogaria e tij i takon Allahut.2 Kuptimi
i anasjellt i hadithit nnkupton se kush thot La ilahe il-lallah por nuk bn kufr me at q
adhurohet prve Allahut ai nuk e ka jetn dhe pasurin t siguruar prandaj dhe nuk sht
musliman.
Shejh Kashmiri thot: Kush bn kufr duke mohuar dika t mirnjohur, si mohimi i
ndalimit t alkolit, athere duhet t distancohet prej ktij besimi, sepse ai i ka pas pohuar dy
dshmit e islamit sbashku me kt besim kufri, prandaj duhet t distancohet. Shafit
shprehen qart n kt shtje dhe ky sht mendimi i autorit t librit Reddul muhtar minel
irtidad dhe i autorit t librit Xhamiul fusul. Nse shehadetin e shqipton se i sht br
zakon, nuk i bn dobi derisa t pendohet pr at q ka thn, sepse vetm kshtu i fshihet
kufri.3
Kufri nuk i fshihet edhe nse i shqipton dy shehadetet, sepse ai vazhdon t kryej nj
vepr q e rrzon imanin dhe e nxjerr at prej islamit. Q shehadeti ti bj dobi duhet q t
distancohet prej ksaj gjje q ishte shkak pr kufrin dhe daljen e tij prej islamit. Askush nuk
nuk kundrshton n shtje t tilla prve atyre q jan zhytur n mendimet e xhehmive dhe
murxhive.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Kush e adhuron Allahun dit e nat pastaj i
lutet nj profeti ose i lutet nj njeriu t mir pran varrit t tij, ai ka adhuruar dy zota dhe
nuk ka dshmuar se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut, sepse ilahu (zoti q
meriton t adhurohet) sht ai q meriton ti luten. Kshtu veprojn mushrikt n varrin e
Zubejrit dhe Abdulkadrit dhe n varre t tjera.
Fetvaja e shejhul islamit pr ushtrin e Tatarve dhe atyre q jan si ata.
U pyet shejhul islami pr ushtrin e Tatarve: Disa prej tyre dshmojn se nuk ka t
adhuruar me t drejt prve Allahut mirpo n ann tjetr veprojn gjra q e kundrshtojn
dshmin e teuhidit. A lejohet luftimi i tyre?
U prgjigj: Kta njerz, pr t cilt po pyet, nj pjes e ushtris s tyre jan qafir t
krishter dhe mushrik, ndrsa pjesa m e madhe e tyre paraqiten si musliman t cilt
dshmojn shehadetin kur u krkohet. E respektojn profetin mirpo vetm nj pjes e vogl e
tyre falen. Ata q agjrojn ramazanin n mesin e tyre jan m shum se ata q falen. E
vlersojn muslimanin m shum se t tjert ndrsa muslimant e devotshm kan pozit t
1
2
3
Ikfar el mulhidin, fq. 63.
150

lart n mesin e tyre. Ata kan disa gjra prej islamit dhe jan me grada t ndryshme n
besim.
Mirpo realiteti i shumics s tyre, pr t cilin luftojn, sht braktisja e shum
dispozitave islame ose shumicn e tyre. S pari ata e obligojn hyrjen n islam mirpo nuk e
luftojn at q e braktis islamin. N ann tjetr do qafir q lufton pr shtetin mongol sht i
respektuar dhe sht i lir edhe nse sht qafir dhe armik i Allahut dhe i profetit. E luftojn
kdo q rebelohet kundr shtetit mongol edhe nse sht prej muslimanve m t mir.
Pra nuk i luftojn qafirt dhe as nuk i ngarkojn ehlikitabin me pagimin e xhizjes dhe
nnshtrim. As nuk i ndalojn ushtart e tyre t adhurojn far t dshirojn; diellin, hnn
etj. Mesa kuptohet prej realitetit t tyre, ata e konsiderojn muslimanin si njeri t drejt dhe
t devotshm, ndrsa qafirin si muslimant e prishur.1
Shumica e tyre nuk e konsiderojn jetn dhe pasurin e muslimanve t mbrojtura,
vetm nse prijsi i tyre i ndalon. Pra nuk u qndrojn korrekt vaxhibeve fetare dhe nuk
gjykojn n mesin e tyre me at q ka zbritur Allahu por gjykojn me ligje t shpikura q
ndonjher prputhen me islamin, por e kundrshtojn at n shtje t tjera.
Luftimi i ktij lloj njerzish sht detyr me pajtimin e t gjith muslimanve. Askush
q e njeh islamin dhe e njeh realitetin e tyre nuk dyshon pr kt. Kjo shtirje me islam dhe
islami nuk mund t bashkohen kurr.2
Nse bjm nj krahasim mes ushtris tatare dhe ushtrive arabe bashkkohore, detyra
dhe misioni i t cilve sht vetm ruajtja e fronit t tagutit dhe madhrimi i tij dhe po ti
krahasojm me shum ushtri t tjera n viset muslimane, ke pr t kuptuar se ushtria tatare ka
qn m e mir se ushtrit arabe. Te ta do t gjesh shum vepra dhe cilsi t mira t cilat nuk
i gjen n ushtrit bashkohore, e megjithat Ibn Tejmije thot pr ta: Luftimi i ktij lloj
njerzish sht detyr me pajtimin e t gjith muslimanve. Askush q e njeh islamin dhe e
njeh realitetin e tyre nuk dyshon pr kt.
Nse luftimi i atij q bn kufr si tatart sht detyr me ixhman e muslimanve,
athere luftimi i atyre q bjn kufr, mizori dhe poshtrsi m t mdha, sht detyr m
parsore.
Ibn Tejmije pr ata q refuzojn t pasojn disa dispozita t islamit thot: do grup
q refuzon praktikimin e nj dispozite prej dispozitave t dukshme t islamit dhe mutevatire
(t mirnjohura) duhet t luftohet derisa e gjith feja t jet pr Allahun. Kjo sht me
pajtimin e t gjith dijetarve. Prej Dejlem Himjeriut thot: E pyeta t drguarin e Allahut
: O i drguar i Allahut! Ne jetojm n nj vend ku lodhemi shum prej puns s rnd,
prandaj pr t prballuar punn dhe ngricat prodhojm nj pije prej grurit.Tha: A t deh? I
1
2
Ndrsa sot ata q thrrasin pr patriotizm i barazojn t gjith.

Mexhmu'ul fetaua, 28/594.
151

tham: Po. Tha: Lreni. I thash: Disa njerz nuk duan ta ln. Tha: Nse refuzojn ta ln
athere vritini.
Dhe thot n nj vend tjetr: do grup q paraqitet si musliman dhe refuzon
praktikimin e disa dispozitave t dukshme dhe t mirnjohura duhet t luftohet, me pajtimin e
t gjith muslimanve, derisa feja t jet e gjitha pr Allahun. Ashtu si i luftoi Ebu Bekri dhe
sahabt ata q refuzuan dhnien e zekatit ... . Kjo sht vrtetuar me Kuran, me sunet dhe me
konsensusin e umetit se kushdo q i nuk i qndron korrekt nj dispozite t islamit ai luftohet,
edhe nse i shqipton dy shehadetet.
do grup q refuzon praktikimin e disa namazeve farz, ose agjrimin, ose haxhin, ose
refuzon konsiderimin e jets dhe pasurive si t mbrojtura, ose refuzon konsiderimin harram t
alkolit, bixhozit dhe martess me mehremin, ose nuk e pranon xhihadin e qafirve, ose
obligimin e xhizjes kundr ehlikitabit, e t tjera dispozita q lidhen me obligimet dhe ndalesat
fetare pr t cilat nuk mund t justifikohet askush q i mohon dhe i braktis dhe bn kufr me
mohimin e obligueshmris s tyre, ky grup duhet t luftohet pr kt shkak edhe nse i pohon
kto dispozita. N kt pik nuk di ndonj kundrshtim n mesin e dijetarve.1
Luftimi dhe vrasja e atij q vepron vepra q e rrzojn imanin sht m parsore nse
kmbngul n mospendim. I drguari i Allahut n hadithin sahih thot: Vriteni at q bn
ridde (dezerton) prej fes s tij.
Vrejtje:Kush shfaq islamin ndrsa n zemr fsheh kufrin, porse nuk shohim prej tij vepra q
dshmojn pr kufrin e tij n zemr, athere ai trajtohet si musliman n t drejtat dhe detyrat
e tij. Por n ahiret do t dnohet me dnimin m t ashpr dhe do t jet n thellsit m t
thella t xhehenemit. Allahu thot: Munafikt jan n thellsit m t ulta t zjarrit
En nisa, 145. Dhe thot: Allahu u ka premtuar munafikve dhe munafikeve dhe
pabesimtarve zjarrin e xhehenemit, t prjetshm jan n t. At meritojn dhe Allahu
i ka mallkuar dhe ata do t ken dnim t prhershm Et teube 68.
Imani q i bn dobi njeriut n dynja dhe ahiret sht imani i jashtm dhe i brendshm
(n vepra dhe me zemr). Ndrsa ata q besojn n pamje t jashtme por jo me zemr, si puna
e munafikve, atyre islami u bn dobi n dynja por jo n ahiret.
Vrjetje tjetr:Ka dallim mes asaj q ja kursen jetn qafirit armiqsor dhe mes hyrjes s tij n islam.
Jeta e qafirit armiqsor sht do fjal ose shenj q dshmon se ai dshiron t hyj n islam.
Prshembull nse e hedh armn dhe krkon mbrojtje ose thot: E lash fen time dhe
1
Mexhmuul fetaua, 28/308, 347, 356, 357, 503.
152

nnkupton se sht br musliman mirpo nuk diti me u shpreh, athere pranohet prej tij dhe i
kursehet jeta dhe i jepet mbrojtje mirpo nuk konsiderohet se ka hyr n islam.
Kshtu ndodhi me Halid ibn Velidin kur i vrau ata q than: E lam fen, e lam
fen. Kishin pr qllim se u bn musliman, mirpo nuk ditn t shpreheshin m mir. Halidi
nuk ua pranoi kto fjal dhe i vrau. Kur profeti u njoftua pr veprimin e Halidit u
zemrua shum dhe u distancua prej ktij veprimi dhe tha: O Allah! Un distancohem pr
hirin tnd prej veprs s Halidit. Kt e prsriti tre her. Pastaj urdhroi t paguhej
shpagimi i t vrarve.
A sht e mjaftueshme fjala e njeriut: E lash fen time, ose t tilla fjal pr hyrjen n
islam?
Prgjigjen e dham m lart se nuk mjafton dhe duhet patjetr t dshmoj dshmin e
teuhidit se askush nuk e meriton t adhurohet prve Allahut. Pas ksaj konsiderohet se ka
hyr n islam. Pas dshmis s islamit i paraqiten shtyllat e fes, e nse prgnjeshtron ose
refuzon ndonjrn prej tyre, vritet si murted, sepse i drguari i Allahut ka thn: Jam
urdhruar ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se askush prve Allahut nuk meriton t
adhurohet dhe se un jam i drguar i Allahut, t falin namazin dhe t japin zekatin ...:
I drguari i Allahut i tha xhaxhait t tij Ebu Talibit: Thuaj La ilahe il-lallah q
t dshmoj pr ty n ditn e gjykimit. I tha: Sikur t mos m paragjykonin kurejesht se e
thash prej friks kisha pr t t gzuar me kt fjal. Ai vdiq pa e thn fjaln e teuhidit
dhe Allahu zbriti pr t: Ti nuk e udhzon at q dshiron por Allahu udhzon k
dshiron El kasas 56. Vdiq n fen e kufrit megjithse e pati mbrojtur profetit n shum
situata dhe konflikte me kurejsht. Madje shpeshher shqiptonte fjal q dshmonin
vrtetsin e profetit si transmetohet se thoshte:
E di se feja e Muhamedit
n mes feve sht m e mira
Por ai vdiq duke refuzuar shehadetin dhe n fen e kufrit, prandaj fjalt e mira pr
islamin nuk i bn asnj dobi.
Ibn Tejmije thot: Nse njeriu nuk i shqipton dy shehadetet, kur ka mundsi, ai sht
qafir me pajtimin e t gjith muslimanve. Ai sht qafir n brendsi dhe n pamjen e jashtme
sipas thnieve t selefit, imamve dhe t gjith dijetarve.1
Enes ibn Maliku thot: Profeti sulmonte n namazin e sabahut. Nse dgjonte
ezan trhiqej dhe nuk sulmonte. Nj dit dgjoi nj person t thoshte: Allahu sht m i
madhi, Allahu sht m i madhi. Tha: Sipas fitras (natyrs s pastr t njeriut). Pastaj ky
person tha: Nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut. Tha: Tani dole prej zjarrit.2
1
2

E transmeton Muslimi dhe t tjer. Sahih sunen Et Tirmidhi, 1319.
153

Dhe prej zjarrit del vetm muslimani i cili hyn n xhenet.
Nse parashtrohet pyetja: Veprimi i disa veprave t tjera a e zvendson shqiptimin e
shehadetit dhe e fut njeriun n islam?
Themi: Mendimi m i sakt sht se asnj vepr nuk e zvendson shehadetin prve
namazit. Ai q shikohet duke u falur konsiderohet musliman edhe nse nuk dihet ta ket
shqiptuar shehadetin m par, sepse profeti thot: Kush fal namazin ton dhe i drejtohet
kibles son dhe ha prej t therurs son ai sht musliman. Atij i takon mbrojtja e Allahut
dhe mbrojtja e profetit.1
Kurtubiu thot: Imani ka vler vetm me fjaln La ilahe il-lallah. Asnj fjal apo
vepr tjetr nuk e zvendson at prve namazit. Ishak ibn Rahavejhi ka thn: Dijetart
jan pajtuar pr nj shtje rreth namazit t ciln e kan refuzuar pr veprat e tjera. Ata jan
pajtuar n nj mndje se kush njihet pr kufrin e tij pastaj shikohet t fal namazet rregullisht
dhe n koh dhe nuk kan dgjuar prej tij pohim me fjal, ai person konsiderohet musliman.
Mirpo ata nuk kan gjykuar me t njjtn gj pr agjrimin dhe zekatin.2
Nuk sht kusht pr hyrjen n islam shpjegimi i dshmis s teuhidit me sqarime dhe
argumente q dshmojn se ai i ka kuptuar kushtet dhe gjrat q e hedhin posht kt fjal,
si pretendojn disa persona t shtrnguar dhe t paditur. Nuk ka asnj argument q dshmon
pr kt, prkundrazi kjo sht n kundrshtim me sunetin, pa folur q praktikimi i saj sht i
pamundur pr masat e gjra t umetit.
I drguari i Allahut , si transmetohet n hadithin sahih, i tha vajzs q ruante delet:
Ku sht Allahu? I tha: N qiell. I tha: Kush jam un? I tha: I drguari i Allahut. Pastaj i
tha pronarit t saj Muavije ibn Hakemit: Liroje se ajo sht besimtare.3 Profeti dshmoi
se ajo sht besimtare bazuar n pohimin e saj se Allahu sht n qiell dhe se ai sht i
drguar i Allahut.
Argument sht edhe fjala e profetit pr personin q tha La ilahe il-lallah: Dole
prej zjarrit . Argumentet q dshmojn se profeti dshmonte se dikush ishte besimtar
bazuar vetm n dshmin e teuhidit jan t shumta dhe n asnj rast ai nuk u krkonte
shpjegim dhe msim prmendsh t argumenteve. 4
Gazaliu thot: Nj grup kaluan n ekstrem dhe i konsideruan masat e muslimanve
qafir dhe pretenduan se ai q nuk e njeh akiden e sheriatit me argumentet q ata i kan
caktuar ai sht qafir. Kta njerz e ngushtuan mshirn e gjer t Allahut dhe e veuan
1
El xhami li ahkamil kuran, 8/207.
3
4
Ka dallim mes gjs se kur njeriu bhet musliman dhe mes gjykimit t tij si musliman gjat gjith jets s tij
prandaj trego kujdes dhe mos i ngatrro kto dy shtje q t mos humbassh.
2
154

xhenetin pr nj turm t vogl prej kelamistave.1
Ibn Haxheri thot: Transmetohet prej shum dijetarve, t cilve u merren n
konsiderat fetvat, se ata kan thn: Nuk sht kusht t ngarkohen masat e gjra t
muslimanve me njohjen e akides me argumentet e saj sepse kjo sht shum m e vshtir
madje edhe se njohja e shtjeve t fikhut.2
Shum njerz nuk posedojn shprehi n fjal dhe nuk din t shprehen mir pr
shum gjra q i besojn nga zemra. Kjo ka pas ndodhur edhe me disa sahabe si
transmetohet n sunenin e Ebu Daudit prej Ebu Salihut prej nj sahabiu t profetit thot:
Profeti i tha dikujt: far thua n namaz?. I tha: Them shehadetin dhe pastaj them: O
Allah. T krkoj xhenetin dhe krkoj mbrojtjen tnde prej zjarrit. Un nuk di t shprehem
ashtu si thua ti dhe Muadhi. Athere i drguari i tha: Edhe ne pr kt pshprisim.3
Disa sahab nuk kan pasur aftsi pr t msuar prmendsh disa pjes t Kuranit, si
transmetohet n hadithin e Abdullah ibn Ebi Eufas thot: Nj person erdhi te profeti dhe
i tha: Nuk mundem t msoj asgj prej Kuranit prandaj m mso dika tjetr prve tij. I
tha: Thuaj: Subhanallah, elhamdulilah, la ilahe il-lallah, Allahu Ekber, La haule ue la
kuuete il-la bil-lah. I tha: O i drguar i Allahut! Po ndonj dua pr veten time? I tha:
Thuaj: O Allah! M mshiro, m furnizo, m ruaj n shndet dhe m udhzo. Kur u largua
profeti bri shenj me dor dhe tha: Ky i mbushi duart me mirsi.4 Meditoi kto fjal,
Allahu t udhzoft dhe t ruajt prej rrugs s ekstremistave dhe anashkaluesve.
shtje: Nse gjykimi bazohet n pamjen e jashtme, prse athere dijetart e
kan kushtzuar shpalljen qafir t atij q vepron gjynahe t madha dhe gabime me
konsiderimin t lejuar dhe mohimin e ndalimit t tyre kur dihet q lejimi dhe mohimi
bhet me zemr?
Dijetart e kan kushtzuar shpalljen qafir t atij q bn gjynahe me lejimin e tyre dhe
me mohimin e ndalimit t tyre, sepse gjynahet q jan m t vogla se kufri dhe shirku n
vetvete nuk jan kufr, prandaj nuk lejohet q vepruesi i tyre t shpallet qafir. Qafir shpallet
vetm ai q i konsideron t lejuara dhe e mohon ndalimin e tyre, sepse ai po prgnjeshtron
Allahun dhe profetin dhe po refuzon dispozitn q e ka zbritur Allahu.
Ndrsa kufri dhe shirku jan kufr n vetveten e tyre dhe nuk sht kusht ta
konsideroj t lejuar dhe t mohoj ndalimin e kufrit me zemr. Kush thot fjal kufri dhe
vepron vepra kufri, ai bhet qafir, i konsideron apo nuk i konsideron t lejuara.
1
2
3
4
Fethul bari, 13/439.

Fethul bari, 13/350.
155

Nse thuhet: Si ta dim q gjynahqari i konsideron t lejuara gjynahet q jan m t
vogla se kufri, sepse ne nuk kemi dije pr at q fshehin n zemra dhe nuk jemi urdhruar t
kontrollojm zemrat?
I themi: Lejuesi i gjynaheve njihet prej shenjave t qarta n fjal dhe n vepra, t cilat
dshmojn nse i konsideron t lejuara kto gjynahe. Vetm me kto shenja t qarta bhet
dallim mes atij q i lejon dhe t tjerve. Pa dshmi t qarta nuk na lejohet t gjykojm pr
zemrat e gjynahqarve. Ne nuk jemi urdhruar pr kt dhe kjo sht n kundrshtim me
sunetin dhe rrugn e selefit.
Shkurtimisht themi: Gjykimi me kufr dhe iman bazohet n pamjen e jashtme dhe n
fjal dhe vepra q i shfaq njeriu. Prve pamjes s jashtme nuk na lejohet t bazohemi n
asgj tjetr, prandaj themi: Atij q e shfaq kufrin para nesh pa asnj justifikim t pranuar
n sheriat i kundrvihemi me shpalljen qafir.
Ky rregull sht rregull i rndsishm n rregullat e tekfirit prandaj kushtoi rndsi atij
pa harruar rregullin e par q flet pr pengesat e tekfirit.
Gjithashtu themi: Kush e shfaq islamin gjykohet si musliman pr aq koh sa nuk
shfaq dika q e prish dhe e hedh posht at. Edhe kjo sht prej rregullave t tekfirit
prandaj kushtoi rndsi.
156
Rregulli i gjasht: Shqiptimi i kufrit sht kufr dhe veprimi i kufrit sht
kufr.
Dije se shqiptimi i kufrit sht kufr dhe veprimi i kufrit sht kufr. Kush e flet ose e
vepron kufrin e qart, pa justifikim t pranuar n sheriat, ai sht qafir dhe murted. Nuk ka
dallim mes atij q fjalve dhe veprave t kufrit u shton edhe shenja t tjera q dshmojn pr
mohimin me zemr dhe mes atij q nuk shfaq shenja t tilla. Sepse kufri ktu lidhet me vet
fjaln dhe veprimin dhe nuk lidhet me gjra t tjera.
Argumentet prej Kuranit dhe sunetit q dshmojn pr kt rregull jan t shumta.
Ktu po paraqesim disa prej tyre:
1- Fjala e Allahut: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij, prve atij q
imponohet dhe zemra e tij sht e qetsuar me iman, por ai q ja hap gjoksin kufrit,
mbi ta ka rn zemrimi i Allahut dhe ata kan dnim t madh. Kjo sepse ata preferuan
jetn e dunjas m shum se ahireti dhe Allahu nuk e udhzon popullin qafir En nahl
106-107.
Ajeti dshmon se kush e shfaq kufrin me fjal dhe vepra, pa imponim, konsiderohet
qafir n pamjen e jashtme dhe t brendshme. Ai sht prej atyre q ja kan hapur gjoksin
kufrit edhe nse nuk e pranon kt. Kshtu kan thn dijetart.
Ibn Tejmije thot: Nse thuhet: Allahu ka thn: por ai q ja hap gjoksin kufrit. I
themi: Kjo pjes e ajetit prputhet me fillimin e ajetit sepse dokush q bn kufr pa imponim
ai ja ka hapur gjoksin kufrit. N t kundrt fillimi i ajetit do t ishte n kontradikt me kt
pjes. Nse do t kihej pr qllim se kufr bn vetm ai q ja hap zemrn kufrit, athere
zemra nuk mund t imponohet dhe nuk do t kishte kuptim t prjashtohej vetm i imponuari,
por duhej t prjashtohej i imponuari dhe i paimponuari nse nuk e beson kufrin. Nse flet
me fjal kufri me dshir ai ja ka hapur gjoksin kufrit dhe kjo sht kufr.1
Dhe thot: Kush e shan Allahun dhe t drguarin me vetdije dhe pa imponim, kush
flet fjal kufri me vetdije dhe pa imponim, kush tallet me Allahun , ajetet dhe t drguarin e
tij , ai sht qafir n brendsin dhe aparencn e tij. Kush thot: Nj person i till mund t
jet n brendsin e tij besimtar sepse ky sht kufr vetm n pamjen e jashtme, ai ka thn
nj fjal q n fe dihet shum mir se sht e kot.2
Dhe thot: Kush bn kufr me Allahun pas imanit t tij pa imponim ai
1
2

157

konsiderohet murted.1
Shejhulislami ka pr qllim se ai q e shfaq kufrin me fjal dhe vepra pa imponim, ai
sht murted. Ai nuk ka pr qllim at q e beson kufrin me zemr, sepse nuk mund t themi
se ai q e beson kufrin me zemr pa imponim sht murted, sepse besimi i kufrit me zemr
sht kufr dhe kufri me zemr nuk justifikohet as me imponim dhe as pa imponim, sepse
imponimi nuk ndikon n besimin e zemrs.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Allahu nuk justifikoi asnjrin prej tyre
prve t imponuarve q zemrn e kishin t mbushur me besim. Ndrsa t tjert bn kufr
pas imanit t tyre edhe nse kt vepr kufri e vepruan prej friks, pr politik, pr hir t
vatanit apo fisit, pr shkak t pasuris, n form shakaje, apo pr arsye t tjera prve
imponimit. Ajeti dshmon pr kt n dy aspekte:
S pari: Me fjaln prve atij q imponohet prjashtoi vetm t imponuarin.
S dyti: Me e fjaln kjo sepse ata preferuan jetn e dynjas m shum se ahireti, u
shpreh qart se ky kufr dhe dnim nuk kan qn pr shkak t besimit me zemr, apo padijes
dhe urrejtjes s fes, ose prej dashuris s kufrit, por shkaku i kufrit ishte preferimi i pasuris
s dynjas m shum se feja.2
Dhe thot: Allahu gjykoi me gjykim t parevokueshm se kush kthehet prej fes s
tij dhe shkon drejt kufrit ai sht qafir, edhe nse justifikohet me frikn prej njerzve pr
veten dhe pasurin, apo nse bn kufr me zemr, apo n pamjen e jashtme dhe jo me zemr,
dhe njsoj nse bn kufr me fjal dhe vepra apo me njrn prej tyre, dhe njsoj nse synon
ndonj prfitim dynjaje prej mushrikve apo jo. N t gjitha kto raste ai sht qafir prve
nse sht i imponuar. Nse njeriu imponohet pr t shfaqur kufrin dhe i thuhet: Bj kufr ose
t vram, ose t rrahm, ose kur mushrikt e kapin dhe e rrahin dhe nuk ka asnj mundsi t
shptoj prej tyre vetm duke u shtirur se gjoja sht me ta, me kusht q zemrn ta ket t
qetsuar me iman, besim dhe durim. E nse pajtohet me ta me zemr athere ai sht qafir
edhe nse e imponojn.3
Kurtubiu thot: Dijetart kompetent kan thn: T imponuarit i lejohet ta
shqiptoj kufrin n t njjtn mnyr si ne rastet kur i mashtron me lojra fjalsh4 sepse ai q
ka mundsi t bj lojra fjalsh nuk lejohet t gnjej. Nse nuk vepron kshtu ai sht qafir,
sepse n lojrat e fjalve nuk mund t imponohet. Prshembull kur i thuhet: Bj kufr me
Allahun e zgjat fjaln me nj i- t gjat q tia ndryshoj kuptimin, ose i thuhet: Bj kufr me
nebiun (profetin) dhe thot: Bj kufr me nebbiun dhe i jep shedde b-s sepse kshtu fjala
1
Mexhmuul fetaua 16/28.

Mexhmuatul teuhid, fq. 88-89.
3
4
N rastet kur lejohet t luhet me lojra fjalsh dhe kihet mundsi q me prdorimin e tyre t dalim prej
situats pa e shqiptuar qartazi kufrin pr t cilin imponohet.
2
158

merr kuptim tjetr dhe nnkupton vendin e lart . 1
Shikoje fjaln e dijetarve: Nse nuk vepron kshtu ai sht qafir kjo vlen pr at
q ka aftsi t prdor lojra fjalsh por nuk i prdor ato. Ndrsa ai q shqipton kufrin e qart
me vullnet t plot dhe pa imponim ai sht qafir dhe murted n mnyr m parsore.
2- Fjala e Allahut: E nse i pyet ata do t thon: Ne po bisedonim dhe po bnim
shaka. Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t drguarin e tij po talleshit?!
Mos u justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj. Nse e falim nj grup prej jush e
dnojm nj grup tjetr sepse ata ishin kriminel Et teube 65-66.
Kta persona bn kufr pas imanit t tyre pr shkak t fjalve tallse dhe ofenduese q
i than pr profetin dhe sahabt, n form shakaje dhe jo seriozisht.
Ibn Tejmije thot: Ky sht nj teks i qart q dshmon se tallja me Allahun, ajetet
dhe t drguarit sht kufr. Athere sharja me qllim sht kufr edhe m i madh. Ajeti
dshmon se kushdo q ofendon profetin me shaka apo seriozisht, ai ka br kufr.
Transmetohet prej disa dijetarve, si Ibn Umeri, Muhamed ibn Kabi, Zejd ibn Eslemi,
Katadja se nj munafik n betejn e Tebukut tha: Nuk kam par m barkmdhenj, m
gnjeshtar dhe m frikacak n luft se lexuesit tankishte pr qllim profetin dhe
lexuesit e Kuranit prej sahabve. Athere Auf ibn Maliku i tha: Gjnjeshtar. Ti je
munafik. Kam pr ti treguar t drguarit t Allahut. Pastaj nxitoi t shkonte te profeti pr
ta njofuar, mirpo e gjeti Kuranin t kishte zbritur me shpallje prpara tij. Athere ky personi
vajti te profeti, i cili kishte hypur n deve dhe qe nisur dhe i tha: O i drguar i Allahut! Ne po
bnim shaka dhe po bisedonim pr t kaluar rrugn dhe pr t hequr lodhjen e rrugs.
Ibn Umeri thot: A thua se e kam para syve at person kur zvarritej duke u kapur
pas kmbs s deves s profetit dhe gurt ia gjakosnin kmbt dhe thoshte: Ne po bisedonim
dhe po bnim shaka, ndrsa profeti ia kthente A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t
drguarin e tij po talleshit pa e kthyer shikimin nga ai dhe pa i shtuar asnj fjal tjetr.2
Dhe thot: Allahu e njoftoi (t drguarin) se ata kan br kufr pas imanit t
tyre. Mendimi se ata bn kufr me goj pas imanit, por kjo ndodhi pasi kishin br kufr me
zemrat e tyre, sht mendim i pasakt, sepse imani me gjuh kur n zemr fshihet kufri
realisht sht kufr dhe nuk ka kuptim t thuhet: Ju keni br kufr pas imanit tuaj, sepse n
realitet ishin qafir prpara ksaj fjale dhe pas saj.
Nse thuhet: Ata e shfaqn kufrin pas shfaqes s imanit3, athere u thuhet: Ata nuk e
shfaqn kt fjal prpara njerzve, por vetm n rrethin e tyre dhe n rrethin e tyre ata kan
1

3
Dmth. ata ishin munafik, e shfaqnin imanin por e fshihnin kufrin. Kuptimi i ajetit sipas ktij pretendimi sht
se ata munafik kan br kufr duke e shfaqur kufrin haptas ndrkoh q m prpara hiqeshin si musliman.
2
159

qn munafik edhe m prpara.
E vrteta sht se ata u bn qafir pas imanit, me talljen dhe nifakun e tyre dhe u
friksuan se mos zbriste ndonj sure q do t demaskonte nifakun e zemrave t tyre. Konteksi
i ajetit nuk dshmon se ata ishin munafik m prpara (se t thoshin kto fjal).1
Kurtubiu thot: Thuhet sa kan qn tre veta. Dy prej tyre u talln dhe njri vetm
qeshi. Allahu fali vetm at q qeshi dhe nuk foli. Halife ibn Hajati n librin e tij t historis
thot: Ai e kishte emrin Muhashin ibn Himjer. Thuhet sa ka qn musliman mirpo kur i
dgjoj munafikt qeshi dhe nuk i kundrshtoi. 2
Transmetohet se ky person thoshte: O Allah! Un e dgjoj nj ajet ku kihem pr
qllim dhe m rrnqethet mishi dhe m coptohet zemra. O Allah! Ma merr jetn n rrugn
tnde q askush t mos thot: Un e kam lar, un e kam qefinosur, un e kam varrosur.3
Ki kujdes pr fen tnde! Bj kujdes prej thirrjeve liberale dhe t hyrjes n biseda q
nuk t lejohen, q t mos shkatrrohesh e t mos humbassh dynjan dhe ahiretin sbashku.
3- Fjala e Allahut: Ju ka shpallur n libr q nse dgjoni t bhet kufr dhe t
tallen me ajetet e Allahut athere mos u ulni me ta derisa t ndryshojn bised, sepse
athere jeni njsoj si ata. Allahu do ti mbledh t gjith munafikt s bashku n
xhehenem En nisa, 140.
Ky ajet, dshmon pr kufrin e atij q tallet me ajetet e Allahut dhe pr kufrin e atij q
ulet, pa imponim dhe pa kundrshtim, bashk me at q tallet me ajetet e Allahut edhe nse
nuk tallet vet. Tallja dhe ulja jan fjal dhe vepr dhe jan kufr n vetvete edhe nse nuk
shfaqet ndonj shenj q dshmon se ai e beson dhe e lejon kt me zemr.
Ebu Bekr ibn Arabiu thot: Shqiptimi i kufrit me shaka sht kufr. Nuk ka asnj
kundrshtim mes umetit rreth ksaj.4
4- Argument pr kufrin e atij q flet me kufr sht edhe fjala e Allahut:
Betohen n Allah se nuk than asgj por ata than fjaln e kufrit dhe bn kufr pas
imanin t tyre Et teube, 74.
Shejh Kashmiri thot: Ibn Haxheri n librin e tij El Alam n kapitullin rreth kufrit
q nuk ka kundrshtim rreth tij, duke citur librat e hanefinjve thot: Kush shqipton fjalt e
kufrit ai ka br kufr dhe kushdo q knaqet dhe e plqen kufrin ai ka br kufr.
N librin El bahr thuhet: Nse nj njeri bn kufr me goj dhe pa imponim, ndrsa
zemrn e ka me iman, ai sht qafir dhe nuk konsiderohet te Allahu besimtar. E njjta gj
1
2
3
4

Shiko tefsirin e Ibn Kethirit.
El xhamiu li ahkamil kuran, 8/197.
160

thuhet n fetvat e Kadihanit dhe n fetvat hindije dhe n xhamiul fusul.
Shkurtimisht kush flet fjal kufri me shaka ai bn kufr sipas t gjith dijetarve dhe
nuk mirret parasysh besimi n zemr, si thuhet qart n librin El hanije dhe n Reddul
muhtar1
5- E nse i thyejn betimet e tyre pas bess q dhan dhe cnojn fen tuaj
athere luftojeni parin e kufrit sepse atyre nuk u pranohen betimet, se mbase heqin
dor Et teube, 12.
Ajeti dshmon se cnimi i fes sht kufr dhe ai q e cnon fen sht qafir dhe se
kufri i tij sht kufr i rnd dhe ai konsiderohet prej kokave t kufrit. Shkaku i kufrit t ktij
personi sht vet cnimi dhe ofendimi dhe nuk sht kusht q ta konsideroj cnimin dhe
ofendimin t lejuar. Kush e vendos lejimin si kusht pr brjen qafir t atij q shan fen ka
devijuar prej t vrtets dhe ka thn nj fjal q dihet fare mir se sht e pavler n aspektin
fetar. Nj person i till ka ndjekur rrugn e xhehmive dhe murxhive. Kshtu kan thn
dijetart dhe ktu po paraqesim disa prej fjalve t tyre.
Kurtubiu thot: Disa dijetar jan argumentuar me kt ajet se vrasja e atij q cnon
fen sht vaxhip sepse ai sht qafir. Cnim i fes ndodh athere kur e cilson at me gjra
q nuk i shkojn pr shtat, ose kur refuzon me nnmim dhe prmim dispozita t fes.
Transmetohet se nj person tha n kuvendin e Aliut : Kab ibn Eshrefi sht vrar me
tradhti. Athere Aliu urdhroi q ti pritej koka. Dijetart tan (malikijt) kan thn: Ky
tip vritet dhe nuk i krkohet pendim, sepse e ka akuzuar profetin me tradhti dhe me kt
konsiderohet zindik.2
Ibn Tejmije thot: Allahu i quajti ata pari t kufrit sepse cnuan fen dhe do
cnues i fes sht pari n kufr.3
Dhe thot: Sharja e Allahut dhe profetit sht kufr n pamje t jashtme dhe n
brendsi. Nuk ka rndsi nse ai e beson me zemr se kjo sht harram apo e lejuar apo nuk
mendohet gjat. Ky sht medhhebi i fukahave dhe i ehlisunetit q besojn se imani sht
fjal dhe vepr.
Nse sht musliman duhet t vritet me konsensus t plot, sepse ai sht br qafir
dhe murted, madje edhe m i keq se qafiri (n origjin) sepse edhe qafiri e madhron zotin
duke kujtur se feja q ai pason nuk sht tallje dhe ofendim i Allahut.
Imam Ebu Jakub Ishak ibn Ibrahim Handheliu i njohur si Ibn Rahavejhi thot: T
gjith muslimant jan pajtuar n nj mndje se kush e shan Allahun dhe t drguarin ,
ose refuzon dika q e ka zbritur Allahu, ose vret ndonj profet t Allahut, ai sht qafir me
1
2
3
Ikfarul mulhidin, fq. 59.

Tefsiri i Kurtubiut, vll. 8, fq. 82-84.
Es sarimul meslul ala shatimir resul.
161

kto vepra edhe nse pohon at q e shpallur Allahu.
Abdullahi thot: Babai im (Ahmed ibn Hanbeli) sht pyetur pr at q thot: O bir i
ksaj dhe asaj, ti dhe kush t ka krijuar ty. Babai m tha: Ai sht murted i dalur prej islamit.
I thash: A i pritet koka? Tha: Po! I pritet koka.
Hatabiu thot pr at q shan profetin : Nuk njoh ndonj prej muslimanve t ket
rn n kundrshtim pr obligimin e vrasjes s tij.
Ibn Umeri ka thn: Kush e shan profetin vritet.
Umer ibn Abdulazizi thot: Kush shan profetin ai sht murted i dalur prej islamit.
Asnj musliman nuk mund ta shaj profetin .
Abdullahi thot: E pyeta babain tim _Ahmed ibn Hambelin_ pr at q shan profetin
: A i krkohet pendim? Tha: sht detyr t vritet pa i krkuar pendim sepse Halid ibn
Velidi vrau nj person q shau profetin pa i krkuar pendim.
Muxhahidi thot: Solln nj burr q kishte shar profetin te Umeri dhe e vrau,
pastaj tha: Vriteni at q shan Allahun dhe ndonj prej profetve.
Ibn Tejmije thot: Murtedit i krkohet t pendohet prej rides s tij. Mirpo profeti
dhe sahabt e kan pas vrar ofenduesin pa i krkuar pendim sepse kufri i tij sht kufr i
rnd, prandaj dhe vrasja e tij sht obligim.
Dhe thot: Duhet ditur se mendimi q kufri i ofenduesit sht pr shkak t lejimit t
sharjes me zemr, sht rrshkitje dhe shkarje e madhe.
N kundrprgjigjen q shejhul islam u jep atyre q e konsiderojn kufrin me sharje
pr shkak t lejimit me zemr dhe jo se vet sharja sht kufr1 thot:Ky citim nga fukahat
se nse e lejon me zemr bn kufr e nse jo nuk bn kufr sht citim i pabaz ...
Aspekti i dyt: Nse kufri sht lejimi me zemr, pra besimi me zemr se sharja sht
e lejuar, athere konsiderimi hallall me zemr pr at q Allahu e ka ndaluar sht kufr
mvete. Kush i konsideron t lejuara haramet e mirnjohura si haram ai bn kufr. N kt
rast ska dallim mes ofendimit t profetit , apo akuzimit t besimtarve pr imoralitet, apo
1
Pr kto rreshta m shtyn mendimet e murxhive bashkohor, t cilt prishset e teuhidit i prkufizojn
vetm me lejimin me zemr dhe prgnjeshtrimin. Sipas tyre do kufr tjetr sht kufr i vogl n vepra. Ata
pretendojn se shkaku i kufrit t atij q shan Allahun dhe t drguarin sht konsiderimi hallall i sharjes n
zemr dhe jo vet sharja.
Pr shembull shejh Nasiri, Allahu e mshiroft, nj kaset me titull Kufri sht dy llojsh thot: Nuk
mendojm se sharsi i Allahut dhe i t drguarit sht gjithmon qafir, sepse ai mund t shaj nga padija, ose
prshkak t keqedukimit, ose prej hutimit, dhe ndonjher mund t jet me qllim dhe dije. Nse bhet me
qllim dhe dije kjo sht ridde dhe ktu nuk ka asnj kundrshtim. Mirpo nse sharja mund t interpretohet
me nj nga format e prmendura m sipr, athere duhet t mos e shpallim qafir dhe sigurimi n t tilla raste
ka m shum prparsi n aspektin islam. Kjo fjal e shejhut sht e refuzuar dhe kt e kemi shpjeguar m
gjat n librin ton Triumfi i pasuesve t teuhidit.
162

gnjeshtrs, apo gibetit, apo fjal t tjera q Allahu i ka ndaluar. Kushdo q vepron nj prej
ktyre veprime duke i konsideruar t lejuara me zemr ai ka br kufr. Mirpo ne nuk mund
t themi q akuzimi i muslimanit me imoralitet sht kufr, gibeti sht kufr duke nnkuptuar
se ai e ka lejuar kt me zemr.
Aspekti i tret: Lejimi i sharjes me zemr sht kufr, e praktikon apo nuk e praktikon
sharjen. Athere i bie q sharja nuk ka asnj ndikim n rnien e tij n kufr, por ajo q
ndikon sht vetm besimi i zemrs dhe kjo bie n kundrshtim me konsensusin e dijetarve.
Aspekti i katrt: Nse shkak i kufrit sht konsiderimi hallall dhe vet sharja nuk
dshmon se ofenduesi e lejon me zemr apo jo, athere i bie q nuk duhet ta shpallim qafir
sidomos nse thot: Un besoj se kjo sht haram por e thash pr ngacmim dhe pr shaka
si than munafikt ne vetm po bisedonim dhe po bnim shaka.
Nse thon: Ata nuk konsiderohen qafir; athere kjo sht n kundrshtim me
Kuranin. E nse thon: Ata bhen qafir, athere i kan br tekfir pa asnj shkak sepse ata
pretendojn q sharja n vetvete nuk sht kufr.
Allahu u tha: Mos u justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj dhe nuk u tha:
Ju gnjeni n pretendimin tuaj se po bnit shaka dhe po bisedonit. Allahu nuk i
prgnjeshtroi n justifikimin e tyre ashtu si i prgnjeshtroi munafikt n justifikime t tjera
t cilat nse vrtetohen dshmojn pr pafajsin e tyre, prkundrazi e sqaroi se ata jan br
qafir pas imanit t tyre, pikrisht pr shkak t ksaj bisede dhe shakaje.
Nse sqarohet q medhhebi i selefit dhe pasuesve t tyre sht se fjala (e kufrit) sht
kufr n vetvete e lejon apo nuk e lejon me zemr athere argument pr kt jan t gjitha
argumentet q i prmendm n shtjen e par rreth kufrit t ofenduesit, hadithet dhe thniet
(e dijetarve). Kto argumente jan t qarta se cnimi Allahut dhe profetit sht kufr n
vetvete pa hulumtuar nse e lejon me zemr apo jo.1
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Njeriu flet nj fjal t vetme t
cils nuk i kushton rndsi dhe fundoset pr shkak t saj 70 vjeshta (vite) n xhehenem.2
Dhe thot: Njeriu flet ndonj fjal pa u menduar gjat, rrshket pr shkak t saj n
zjarr sa hapsira mes lindjes dhe perndimit.3
Dhe thot: Njeriu flet ndonj fjal q e zemron Allahun pa i kushtuar rndsi,
fundoset pr shkak t saj n xhehenem. 4
Dhe thot: Njeriu flet ndonj fjal q zemron Allahun pa kujtuar se arrin aty ku
arrin. Pr shkak t saj Allahu e obligon zemrimin e tij deri n ditn e gjykimit.
1
2
3
4
Shiko librin Sarimul meslul n faqet: 3, 4, 17, 298, 512, 515, 517, 546.
E transmeton Tirmidhiu dhe t tjer. Sahih sunen Et Tirmidhi, 1884.
163

Vshtroji fjalt nuk e mendon t keqe pa u menduar gjat pa i kushtuar rndsi
pa kujtuar e megjithat i llogaritet si gjynah dhe dnohet dhe nuk justikohet. Ky sht nj
msim i mir pr ata q me padije vendosin si kusht qllimin dhe dijen, besimin dhe lejimin
me zemr, pr shpalljen qafir dhe ndshkimin me dnimin e tyre.
6- Prej punve q jan kufr n vetvete sht edhe miqsimi dhe prkrahja e
mushrikve kundr muslimanve. Allahu thot: O besimtar! Mos i merrni ifutt dhe t
krishtert pr miq sepse ata jan miq t njri-tjetrit, e kush i miqson ata prej jush ai
sht prej tyre El Maide, 51.
Dhe thot: T mos i marrin besimtart qafirt pr miq prve besimatarve. E
ruajtur. Allahu ju trheq vrejtje q t friksoheni prej tij Ali Imran, 28
Ibn Xherir Taberiu n interpretimin e ajetit nuk sht te Allahu asgj thot: Ka
pr qllim se ai sht distancuar prej Allahut dhe Allahu sht distancuar prej tij pr shkak t
daljes prej fes dhe hyrjes n kufr1
Dhe thot: E nse do t besonin n Allahun dhe profetin dhe n at q ju zbrit
atij, nuk kishin pr ti zn ata pr miq, por t gjith ata jan fasik (t pabindur) El
maide, 81.
Ibn Tejmije thot: Kjo dshmon se imani n aspektin sheriatik bie n kundrshtim
me znien e qafirve pr miq. Nuk mund t bashkohet n zemr imani me znien e tyre pr
miq. Njsoj me kt sht edhe fjala e Allahut: Mos i merrni ifutt dhe t krishtert pr
miq sepse ata jan miq t njri-tjetrit. Kushdo prej jush q i merr ata pr miq ai sht prej
tyre El maide, 51. Allahu na tregon n ajetin e mparshm se miqsuesi i tyre nuk sht
besimtar, ndrsa n kt ajet na tregon se ai sht prej tyre (ifutve dhe t krishterve) sepse
Kurani vrteton njri-tjetrin.2
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Dije se prishsit kryesor t islamit jan
dhjet gjra. Prej tyre prkrahja dhe ndihmimi i mushrikve kundr muslimanve. Argument
pr kt sht fjala e Allahut: Kushdo prej jush q i merr ata pr miq ai sht prej tyre El
maide, 51..
Me fjaln miqsim kemi pr qllim prkrahjen dhe aleancn me ta dhe jo pasimin e
ifutve dhe t krishterve n fen e tyre, si pretendojn xhehmit dhe murxhit. Ajeti nuk
mund t ket kt kuptim, sepse shkaku i zbritjes s ajetit dshmon t kundrtn. Ky ajet ka
zbritur pr Abdullah ibn Ubejin kur tha: Un friksohem se mos m godet ndonj fatkeqsi
prandaj dhe nuk heq dor prej aleancs me ifutt, sepse mes tyre kishte aleanc.3
1
2
3

Mexhmu'ul fetaua, 7/17.
Shiko tefsirin e Taberiut Xhamiul bejan dhe tefsire t tjera.
164

Kt tefsir e prforcon edhe fjala e profetit: Aleati i nj populli sht prej tyre1, e
cila e qartson m shum fjaln e Allahut: Kush i miqson ata prej jush ai sht prej
tyre, sepse Kurani dhe suneti vrtetojn njri-tjetrin.
Prej veprave q jan kufr n vetvete sht edhe luftimi i muslimanve dhe vrasja e
tyre pr shkak t islamit t tyre, ndshkimi dhe prndjekja e thirrsve n fe dhe pengimi i tyre
prej prhapjes s t vrtets vetm e vetm se thrresin n islam dhe urdhrojn pr mir dhe
ndalojn prej s keqes. Allahu thot: Ata q bjn kufr me ajetet e Allahut dhe i vrasin
profett padrejtsisht dhe i vrasin njerzit q urdhrojn pr mir, prgzoi ata me
dnim t dhimbshm. Atyre u jan shkatrruar punt n dynja dhe ahiret dhe nuk kan
asnj ndihmues Ali Imran 22. Punt rrzohen vetm nse vepron shirk q t nxjerr prej
islamit, sepse Allahu thot: Nse do t bnin shirk kishin pr tu rrzuar ato q
punonin El enam 88.
Ibn Tejmije thot: Nse supozojm se disa persona i thon profetit: Ne e besojm me
zemra at q t sht shpallur pa pik dyshimi dhe i pohojm me goj t dy dshmit, mirpo
nuk t bindemi ty n asnj urdhr dhe ndales. As nuk falemi, as nuk agjrojm, as nuk bjm
haxh, as nuk themi t vrtetn, as nuk e ojm n vend amanetin, as nuk e prmbushim
premtimin, as nuk i ruajm lidhjet farefisnore dhe nuk veprojm asnj prej vepr t mir me
t ciln ke urdhruar. E pijm vern, martohemi me mehremet me zina, vrasim sa t kemi
mundsi prej sahabve dhe prej umetit tnd, ua grabisim pasurit, madje edhe ty t vrasim
dhe luftojm kundr teje n rradht e armiqve t tu. A mos vall njeriu i logjikshm mund t
prfytyroj se profeti do u thoshte: Ju jeni besimtar me iman t plot. Ju ka pr tju prfshir
shefati (ndrmjetsimi) n ditn e ringjalljes dhe shpresoj t mos hyni n zjarr. Prkundrazi
do musliman pa pik dyshimi e dhi se ai do u thoshte: Ju jeni njerzit m qafir me at q
jam drguar, dhe kishte pr ti vrar nse nuk pendoheshin prej ksaj.2
Dhe thot: Dmtimi i muslimanve3 sht m i rnd se ndryshimi i fes. Nse ai q
dmton muslimant dhe kujton se besimin n zemr e ka n rregull, ai te Allahu , i drguari
i tij dhe besimtart sht gnjeshtar n kt pretendim. Dmtimi i muslimanve sht m i
rnd sesa ndryshimi i fes n dy aspekte:
1- Pr shkak se dmi i shkaktuar sht m i madh.
2- Sepse ai kujton se besimi i tij sht n rregull.
E transmeton Taberani, Sahih el xhami es sagir, 3156.

3
Me dmtimin e muslimanve kihet pr qllim dmtimi i tyre pr shkak t pasimit t islamit. Edhe ai q i
lufton t gjith muslimant sht qafir sepse fakti q ai i lufton t gjith muslimant pr interesa personale
dhe t ksaj bote, dshmon se ai i lufton pr shkak t fes s tyre dhe padyshim ai ka br kufr dhe ka dal
prej fes. Gjithashtu ai q i shan t gjith muslimant pa prjashtim ai sht qafir sepse ai i shan t gjith
muslimant vetm e vetm se ata jan t kapur me fen e Allahut.
2
165

Prandaj kur kto vepra ndodhin prej atij q nuk dshiron t ndrroj fen, dmi i tij
sht m i madh se dmi i ndryshimit t fes, sepse ndryshimi i fes dihet q sht kufr dhe
dmi i tij sht si dmi i do qafiri t rndomt. Ndrsa ky person kujton se kjo sht vetm
gjynah dhe jo kufr prvese nse e lejon me zemr. Mirpo n t vrtet ajo sht prej
llojeve m t mdha t kufrit1
Argument pr kufrin e atij q i torturon dhe keqtrajton muslimant pr shkak t imanit
dhe urdhrimit me drejtsi ashtu si ka urdhruar Allahu, sht se ai urren at q ka zbritur
Allahu. Allahu n librin e tij ka urdhruar pr miqsimin e besimtarve dhe dashurin e
tyre dhe kush urren at q ka zbritur Allahu ai sht qafir dhe murted edhe nse me goj
pretendon t kundrtn. Pretendimi i dashuris pr dika dhe luftimi i saj n t njjtn koh
nuk mund t bashkohen n nj zemr t vetme sepse ato hedhin posht njra-tjetrn.
Allahu thot: Ata q kan br kufr mallkuar qofshin dhe Allahu ua ka
humbur punt e tyre, sepse ata e urryen at q Allahu e zbriti prandaj ua rrzoi punt e
tyre Muhamed 9. Allahu e lidhi shkakun e kufrit t tyre me urrejtjen pr at q Allahu e ka
shpallur.
Dhe thot: Ata q ia kthyen shpinn udhzimit pasi u sqarua, ata i mashtroi dhe
i inspiroi shejtani sepse ata u than atyre q urryen at q zbriti Allahu: Do ju bindemi
n disa gjra dhe Allahu e di mir at q fshehin Muhamed 26.
Nse ata q vetm me fjal u thon atyre q urrejn shpalljen e Allahut: Do ju
bindemi n disa gjra, kan br ridde dhe jan kthyer n qafir pasi ju sqarua udhzimi dhe e
vrteta, athere far mund t themi pr ata q e urryen shpalljen e Allahut. Pa dyshim kufri i
tyre sht m i madh dhe m i rnde se kufri i atyre q ju bindn munafikve.
Urrejtja e asaj q e ka shpallur Allahu sht prej gjrave m t mdha q e rrzon
islamin, si e prmend kt shejh Muhamed ibn Abdulvehabi kur thot: Kush urren dika q
Allahu e ka zbritur, edhe nse e praktikon at (q e urren), ai bn kufr me ixhma. Argument
sht fjala e Allahut: sepse ata e urryen at q Allahu e zbriti prandaj ua rrzoi punt e
tyre Muhamed 9..
Urrejtja buron nga zemra dhe arrihet t njihet me shenja t ndryshme n vepra. Shenja
m e qart pr urrejtjen sht prdorimi i forcs, internimi dhe torturimi i asaj q e urren.
Vepra t tilla dshmojn pr realitetin e zemrs dhe nuk kan nevoj pr shenja dhe
argumente m t detajuara. Nse nj person kryen nj kasaphan t vrtet duke vrar dhe
torturuar ata q i urren pr tu hakmarr pr t kotn, sht budallallk t pyesim: A e pranon
me goj se ti i urren kta q po i vret dhe po i torturon? Ne t gjykojm vetm me at q e
pranon me gjoj ndrsa pr torturat, vrasjet dhe krimet q i kryen me dor je i lir t veprosh
far t duash, se do ta gjejm ndonj arsye pr justifikimin e tyre. Krkojm mbrojtje prej
1
166

Allahut prej devijimit dhe humbjes s xhehmive dhe murxhive.
Prej veprave q jan kufr n vetvete sht edhe adhurimi i tjetrkujt prve Allahut
si sexhdja pr idhujt, sexhdja pr varret dhe vendet e mira, lutja e krijesave pr ndihm t
ciln e ka n dor vetm Allahu , therja kurban pr dik tjetr prve Allahut , vendosja
ndrmjets n adhurim mes krijesave dhe Allahut duke shpresuar shefatin e tyre dhe duke
u afruar me adhurimin e tyre te Allahu . Kto vepra jan kufr n vetvete, pa pyetur nse e
lejon me zemr apo jo. Allahu thot pr mushrikt: E Allahut sht feja e pastr.
Ndrsa ata q kan marr prve tij evlija (dhe thon): I adhurojm ata vetm q t na
afrojn te Allahu. Allahu do t gjykoj mes tyre pr at q kundrshtohen. Allahu nuk e
udhzon at q sht gnjeshtar dhe qafir Ez zumer 3.
Dhe thot: Ai q e synon takimin me zotin e tij le t veproj vepra t mira dhe t
mos i bj Allahut shok n adhurim asgj El kehf 110.
Dhe thot: Thuaj: Un i lutem vetm zotit tim dhe nuk i bj shok atij asgj El
xhin 20.
Dhe thot: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se ai
atij q dshiron En Nisa: 48.
E shum ajete t tjera q dshmojn pr kufrin e atij q i bn shirk Allahut n
fardo lloj adhurimi.
Shejh Kashmiri thot: Ibn Tejmije n librin e tij Imani thot: Ka pajtim pr disa
vepra se jan kufr, megjithse mund t pohoj me zemr (t kundrtn), sepse ato jan vepra
me gjymtyr dhe jo me zemr si shakaja me fjal kufri edhe nse nuk i beson me zemr, si
sexhdja pr idhujt, vrasja e profetve, tallja me ta ose me Kuranin ose me Qaben. Mirpo jan
dhn mendime t ndryshme pr formn e kufrit, pas konsensusit se ai shpallet qafir. Nj
mendim thot se n sheriat besimi i tij me zemr nuk merret parasysh edhe nse ai n realitet
ekziston.
Ebu Bekau n librin El kulijat thot: Kufri ndonjher mund t ndodh me fjal dhe
ndonjher me vepra. Pr fjalt q shkaktojn kufr, si puna e prgnjeshtrimit t dikaje q
ka pajtim t plot dhe argumente t qarta, nuk bhet dallim mes tyre pr ato q thuhen prej
besimit t zemrs, prej inatit apo n form tallje. Ndrsa veprat q shkaktojn kufrin jan ato
vepra q kryen me vullnet t plot dhe nnkuptojn nnmim t fes si sexhja pr idhujt.1
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Dhjet gjrat kryesore q e prishin islamin
jan:
E para: Shirku n adhurimin e Allahut t vetm dhe t pashok. Argument pr kt
sht fjala e Allahut: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se
1
Ikfar el mulhidin.
167

ai atij q dshiron En Nisa: 48. Ktu hyn edhe kurbani pr dik tjetr prve Allahut si ata
q therin pr teqet dhe xhint.
E dyta: Ai q mes tij dhe mes Allahut vendos ndrmjets, t cilve u lutet dhe u krkon
shefatin. Ky person bn kufr me ixhma.1
Prej veprave t kufrit q t nxjerrin prej islamit sht kthimi i shpins ndaj sheriatit t
Allahut totalisht, as nuk e mson dhe as nuk punon sipas tij. Gjithashtu edhe kthimi i shpins
ndaj gjykimit me at q ka zbritur Allahu dhe zvendsimi i sheriatit me ligje dhe
dispozita t tagutit.2
Allahu thot: Kush sht m i padrejt se ai q prkujtohet me ajetet e
Allahut pastaj ua kthen shpinn atyre. Ne kemi pr tu hakmarr prej kriminelve Es
sexhde 22.
Dhe thot: A nuk i shikon ata q pretendojn se kan besuar at q t sht
zbritur ty dhe at q sht zbritur para teje, dshirojn t gjykohen te taguti ndrkoh
q jan urdhruar t bjn kufr me t En nisa, 60.
Dhe thot: Jo pasha zotin tnd ata nuk besojn derisa t t bjn ty gjykats pr
gjykimit tnd dhe ta pranojn me nnshtrim En nisa, 65.
Dhe thot: A mos po krkojn gjykimin e xhahilijetit! E kush sht m i mir n
gjykim se Allahu, pr popullin q jan t bindur El maide, 50.
Dhe thot: Kush nuk gjykon me at q e ka zbritur Allahu mu ata jan qafirt
El maide 44.
Dhe thot: E nse u thuhet: Ejani te ajo q ka zbritur Allahu dhe te i drguari,
ke pr ti par munafikt ti ndalojn njerzit prej teje En nisa 61.
Dhe thot: A i shikon ata t cilve u sht dhn nj libr m par. Thirren pr
te libri i Allahut q t gjykoj mes tyre mirpo nj grup prej tyre zbrapsen dhe i kthejn
shpinn Ali Imran 23.
Dhe thot: Nse u bindeni atyre athere ju jeni mushrik El enam 121.
Dhe thot: I morrn priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut) Et
teube, 31.
Dhe thot: dhe nuk i bn shok n adhurim zotit t tij asgj El kehf 110.
1
Er resail shehsije, fq. 212-213.

Ktu duam vetm t sqarojm se kufri mund ndodh me fjal dhe vepra ashtu si mund t ndodh me
zemr. Nuk kemi pr qllim t prmendim t gjitha veprat q t nxjerrin prej islamit. Pr kt tem kam
shkruar nj libr dhe tema t tjera. Mund t kthehesh te libri Vepra q t nxjerrin prej islamit.
2
168

E shum ajete t tjer. Nse do t citonim nj nga nj fjalt e dijetarve dhe t
komentuesve t Kuranit pr kto ajete, kishim pr tu bindur se cilsit e prmendura n to
jan vetm pr qafirin, mushrikun dhe murtedin.
Shejh Muhamed ibn Ibrahimi thot: Ai q gjykon me at q nuk e ka zbritur Allahu
sht qafir ose kufr besimi me zemr q e nxjerr prej islamit ose kufr vepre q nuk e nxjerr
prej islamit.1
I pari sht kufr besimi dhe ai sht disa llojsh....
Lloji i pest: Ky lloj sht m i rndi, m i prgjithshmi, m i qarti n refuzimin e
sheriatit dhe ligjeve t tij, m i distancuari nga Allahu dhe i drguari, ai q m shum i
rivalizon gjykatat e sheriatit nga aspekti i hartimit, financimit, parimeve dhe neneve, formave
dhe llojeve, gjykimit dhe zbatimit, n burime dhe dokumentacion. Ashtu si kan gjykatat e
sheriatit burime t bazuara n librin e Allahut dhe sunetin e profetit po kshtu edhe kto
gjykata kan pr burim ligjin e hartuar nga przgjedhja e ligjeve t ndryshme, si ligji francez,
ligji amerikan, ligji britanik ose ligje t tjera. Ato mund t jen przgjedhur prej rrymave
bidatije q i mvishen sheriatit ose nga gjra t tjera.
Kto gjykata n shum vende t islamit jan t prgatitura dhe t plotsuara. Dyert i
kan t hapura dhe njerzit hyjn turma turma. Gjykatsit e tyre gjykojn mes muslimanve
me ligje q kundrshtojn Kuranin dhe sunetin, prej neneve t ligjit t cilat u obligohen dhe
vihen n zbatim mbi muslimant. Cili kufr sht m i madh se ky kufr?! Cili zhvlersim i
dshmis se Muhamedi sht i drguari i Allahut sht m i madh se ky zhvlersim?!.
Shejh Ibn Bazi thot: Ska iman ai q beson se gjykimet dhe mendimet e njerzve jan
m t mira se gjykimi i Allahut dhe i t drguarit, apo njsoj si to, apo i prngjasojn atyre,
apo i braktis ato dhe vendos n vend t tyre ligje t shpikura dhe sisteme me burim prej
njeriut edhe nse beson me zemr se ligjet e Allahut jan m t mira, m t prkryera dhe m
t drejta.2
Dyshim q e prhapin murxhit dhe xhehmit.
Sa her q tagutt e ligjeve t shpikura, t cilt skan ln lloj kufri pa e vepruar,
prmenden me fjal t kqija q u shkojn prshtat dhe i meritojn, ngrihen murxhit me llojlloj justifikimesh pr ti mbrojtur, sepse kufri i tyre nuk sht kufr i madh por kufr i vogl.
Ndonjhere dijetart e prdorin termin kufr i besimit pr kufrin e madh q t nxjerr prej islamit dhe jo
kufrin q veprohet vetm me zemr ose mohohet me zemr. Gjithashtu e prdorin termin kufr vepre pr
kufrin e vogl, qoft ai me zemr apo me vepra. Kan pr qllim kufrin e vogl q nuk t nxjerr prej islamit dhe
nuk kan pr qllim vetm kufrin q veprohet me vepra t gjymtyrve.
2
Gjykimi me ligje t shpikura i shejh Muhamed Ibrahim Ali Shejhut, fq: 13, 17, 18 dhe prgjigjja e shejh bin
Bazit n broshurn Detyra e gjykimit me sheriat fq, 39, bo m i shtpis botuese Muslim.
169

Ata argumentohen me fjaln e Ibn Abasit 1 duke i krkuar umetit q tu binden dhe ti duan
kta qeveritar dhe t mos rebelohen kundr tyre. Sipas tyre dokush q i kundrshton ata,
apo gzohet me kryengritjet kundr tyre, ai sht gjynahqar, i humbur, harixhi dhe prej
xhematit t tekfirit.
Ktyre t humburve u themi: Kur i konsideroni kta tagut si qafir?!
Thon: Kur ta konsiderojn hallall gjykimin me at q nuk e ka shpallur Allahu.
U themi: Ai q refuzon t gjykoj me at q ka shpallur Allahu dhe lufton gjykimin
me sheriat dhe kdo q kapet pas sheriatit, ose krkon vendosjen e sheriatit dhe n t njjtn
koh nuk lkundet n asnj moment pr gjykimin me ligjet e tagutit duke i imponuar ato mbi
njerzit me forcn e arms dhe anemban vendit, a nuk e ka konsideruar ky person gjykimin
me at q nuk e ka shpallur Allahu pr t lejuar?!
Thon: Jo derisa t shprehet qart se ai e mohon gjykimin e Allahut ose se ai e lejon
q t gjykohet me at q nuk e ka shpallur Allahu, ndrsa kjo q prmend ti sht kufr vepre
dhe nuk mjafton pr ti shpallur qafir.
U themi: Po e ftillojm shtjen m shum. Ai aspak nuk heziton n ligjrimin e
ligjeve q rivalizojn dhe kundrshtojn sheriatin e Allahut. Ai e konsideron ligjvnien e tij
detyr t shenjt q duhet zbatuar dhe pasuar dhe mjer pr at q e kundrshton apo e
korrigjon. A nuk e ka lejuar nj person i till gjykimin me at q nuk e ka zbritur Allahu dhe
ka br kufr?
Thon: T gjitha kto nuk jan argument pr konsiderimin hallall sepse ti prmende
vepra, prandaj ai konsiderohet kufr n vepra dhe nj kufr i till nuk t nxjerr prej islamit.
U themi: Tju japim edhe disa informacione t tjera: Mbase nuk e dini, ose nuk doni
ta dini, q taguti e prshkruan ligjin e tij si burim t drejtsis, prparimit dhe lumturis s
shoqris, duke i thurur plot e plot elozhe t tjera n median e folur dhe n shtypin e shkruar.
far mendimi keni pr kt?
Thon: A ja ke hapur zemrn q ta dish se e ka lejuar apo jo gjykimin me at q
Allahu nuk e ka shpallur? A nuk e dgjoni q ai thot La ilahe il-lallah. Si ta bjm qafir
at q thot La ilahe il-lallah?!
U themi: N t njjtn koh ata e rrzojn dhe e prgnjeshtrojn fjaln La ilahe illallah me fjal dhe vepra. Ata jan njsoj si ai q thot dika dhe at q e prish at gj,
njkohsisht. Nj personi t till fjala La ilahe il-lallah nuk i bn dobi aspak.
Thon: A e rrzoi fjaln La ilahe il-lallah me lejim dhe mohim n zemr apo vetm
me vepra?
1
E shpjeguam fjaln e Ibn Abasit Kufr m i vogl se kufri dhe se zbatimi i ksaj fjale pr tagutt t cilt
kan rn n t gjitha llojet e kufrit sbashku, sht padrejtsi q i bhet Ibn Abasit dhe fjals s tij.
170

U themi: Athere far thoni pr Iblisin? A mos ka qn kufri i tij prej lejimit dhe
mohimit me zemr apo edhe pr Iblisin mendoni se nuk sht qafir1?
Nse kto fjal nuk jan fjalt e murxhive dhe xhehmive athere fjalt e kujt jan? Ju
jeni murxhi dhe xhehmi edhe nse e quani veten me emra t tjer dhe pretendoni me goj se
nuk pajtoheni me rrugn e tyre dhe pretendoni se jeni n rrugn e selefit. Allahu i lart do t
gjykoj mes jush.
shtja e lnsit t namazit:Prej punve q jan kufr n vetvete sht edhe lnia e namazit qoft edhe pa e
mohuar at. Pr kt dshmojn argumentet e sheriatit dhe ky sht mendimi i selefit t ktij
umeti.
I drguari i Allahut ka thn: Mes robit dhe kufrit e shirkut sht lnia e
namazit.
Dhe thot: Mes njeriut dhe kufrit dhe shirkut sht lnia e namazit.
Dhe thot: Besa q sht mes nesh dhe mes tyre sht namazi. Kush e l at ka
br kufr.
Dhe thot: Mes robit dhe kufrit dhe imanit sht namazi e nse e l at ka br
shirk.
Dhe thot: Mbrojtja e Allahut sht ndrprer prej atij q e l namazin me qllim.
Dhe thot: Do t kputen shtyllat e islamit nj nga nj, sa her q rrzohet nj
shtyll, njerzit kapen fort pas tjetrs. E para q do t rrzohet sht gjykimi dhe e fundit
sht namazi.2 Pra kush e l namazin, atij i jan rrzuar t gjitha shtyllat e islamit dhe nuk i
ka mbetur asgj me far t kapet.
Ibn Mesudi ka thn: Kush e l namazin sht i pafe.3
Ebu Dardaja ka thn: Nuk ka iman ai q nuk falet dhe nuk ka namaz ai q nuk
merr abdes.4
Abdullah ibn Shakik Ukaliu ka thn: Sahabt e Muhamedit nuk shikonin se lnia
1
Prej fjalve m t uditshme sht pretendimi i disa prej tyre se Iblisi ka br kufr prgnjeshtrimi. Ata
kundrshtuan fjaln e Allahut: Kur u tham melaikeve: Bjini sexhde Ademit dhe t gjith ata ran n
sexhde prve Iblisit i cili u tregua mndjemadh dhe u b prej qafirve El Bekare 34. Dhe thot: prve
Iblisit i cili u tregua mndjemadh dhe u b prej qafirve Sad 74. E shum ajete t tjera q dshmojn se kufri
i Iblisit ka qn pr shkak t mndjemadhsis dhe mosbindjes dhe jo pr shkak t prgnjeshtrimit.
2
T gjitha kto hadithe jan t sakta, disa prej tyre jan n dy sahihet. Shiko Sahih et tergib uet terhib, 564,
563, 565, 568, 571.
3
Sahih et tergib, 573.
4
Sahih et tergib, 574.
171

e ndonj vepre sht kufr prve namazit.1 Ktu kihet pr qllim kufri i madh sepse sahabt
shum pun t tjera i konsideronin kufr t vogl.
Hafidh Mundhiriu thot: Nj grup sahabsh dhe dijetar t tjer pas tyre mendojn
q lnia e namazit derisa ti dal koha dhe me qllim sht kufr, prej tyre: Umer Ibn Hatabi,
Abdullah Ibn Mesudi, Abdullah ibn Abasi, Muadh Ibn Xhebeli, Xhabir Ibn Abdullahi dhe Ebu
Dardaja, Allahu qoft i knaqur prej t gjithve.
Ndrsa prej dijetarve pas sahabve: Ahmed ibn Hambeli, Ishak ibn Rahaveji,
Abdullah ibn Mubarek, Nehaiu, Hakem ibn Utejbe, Ejub Sihtijani, Ebu Daud Tajalisi, Ebu
Bekr ibn Ebi Shejbe, Zuhejr ibn Harbi dhe shum t tjer.2
Ibn Tejmije thot: Konsiderimi i lnsit qafir sht mendimi m i njohur prej
shumics s selefit prej sahabve dhe tabinve. Edhe pr vrasjen ka dy mendime: A vritet
qafir apo si fasik? Shumica e selefit mendojn se ai vritet si qafir. E gjith kjo nse ai e pohon
se namazi sht vaxhip.
N nj fjal tjetr thot: Kush kmbngul n braktisjen e namazit dhe nuk falet fare
dhe vdes n kt gjendje ai nuk sht musliman.3
Nse shkaku i konsiderimit qafir sht mohimi i namazit dhe jo lnia e tij, far e
dallon namazin prej adhurimeve t tjera, sepse edhe mohimi se sivaku sht sunet ose
mohimi i suneteve t tjera mutevatira sht kufr, duke ditur q namazi sht shtylla m
madhe e islamit pas shehadetit?!
Patjetr q namazi bn dallim nga adhurimet e tjera sepse lnia e tij konsiderohet
kufr n vetvete dhe Allahu sht m i ditur.
Hanbeli thot: M ka treguar Humejdi thot: M kan treguar q disa njerz thon:
Kush e pohon namazin, zekatin, agjrimin dhe haxhin por nuk vepron asnj prej tyre derisa
t vdes dhe falet me shpin nga kibla ai sht besimtar prderisa nuk mohon. U thash: Ky
sht kufri i qart dhe kundrshtim i librit t Allahut, i sunetit t profetit dhe dijetarve
islam. Allahu thot: Ata u urdhruan t adhurojn vetm Allahun me sinqeritet,
nnshtrim dhe pastrti dhe ta falin namazin e ta japin zekatin dhe kjo sht feja e vyer El
bejineh, 5.
Pastaj Hanbeli thot: E kam dgjuar Ebu Abdullah Ahmed ibn Hambelin t thot:
Kush e thot kt ka br kufr me Allahun dhe i sht kundrvn urdhrit t tij dhe
shpalljes q profetit i sht shpallur.4
shtjen e lnsit t namazit e kemi trajtuar n librin me titull Gjykimi pr lnsin e
1
2
3
4
E transmeton Tirmidhiu dhe t tjer. Sahihut tergib uet terhib, 564.

Sahih et tergib, fq. 235.
Mexhmuul fetaua, 20/96, 22/49, 28/308.
Marr prej Mexhmuul fetaua t Ibn Tejmijes, 7/209.
172

namazit ku u jemi prgjigjur gjersisht argumenteve t pals tjetr.
Vrjetje:Ktu duhet t prmendim nj rregull t njohur te ehlisuneti se: Nse imani sht besim
me zemr, fjal dhe vepr, dhe disa vepra jan kusht pr saktsimin e imanit dhe disa t tjera
jo, athere prej ksaj rrejdh q edhe kufri mund t jet me zemr, fjal dhe vepra.
Kush thot se imani sht besim me zemr, fjal dhe vepr, shtohet dhe paksohet
duhet patjetr t pohoj se edhe kufri sht me besim me zemr, fjal dhe vepra, ose
prndryshe ka rn n kundrshtim me vetveten.
Kush thot se imani sht vetm vrtetim me zemr dhe fjal goje prej ksaj rrjedh q
kufri ndodh vetm me prgnjeshtrimin e zemrs dhe me fjal.
E kush thot: Imani sht vetm vrtetim dhe njohje me zemr prej fjals s tij rrjedh
q kufri sht vetm me prgnjeshtrimin e zemrs. Dhe ky sht medhhebi i Xhehmiut.
Ndrsa ata q e prkufizojn imanin me prkufizimin e selefit dhe n ann tjetr e
prmbledhin kufrin vetm n prgnjeshtrimin dhe mohimin me zemr, ata n nj aspekt
kan rn n kontradikt me vetveten dhe n aspektin tjetr jan pajtuar me fjaln e xhehmive
t humbur, edhe nse me goj pretendojn se ndjekin akiden dhe rrugn e ehlisunetit.
173
Rregulli i shtat: Prcaktimi i nj kufri si kufr i vogl n vepra bhet

vetm me argument dhe dshmi nga sheriati.
M par e cekm se kufri ndahet n kufr t madh q t nxjerr prej islamit dhe kufr
t vogl q nuk t nxjerr prej islamit. Ktu parashtrohet nj pyetje: Si t bjm dallim mes
ktyre dy llojeve? Si ta dim q kufri i prmendur n argumentet e sheriatit sht kufr i
madh apo i vogl?
Dije se dispozitat e sheriatit t shtjelluara n Kuran dhe n sunet nuk lejohet ti
nxjerrim prej kuptimit aparent t tyre dhe ti shpjegojm me kuptime t tjera, prvese nse
bazohemi n argumente t tjer q dshmojn se kjo fjal dhe kjo dispozit ka nj kuptim
tjetr. Pa kt rregull do t hidheshin posht shum dispozita dhe do hapej porta
interpretimeve t kota dhe deformimeve t zindikve, t cilt do t gjenin fush t lir pr t
praktikuar humbjen e tyre. N ann tjetr nse tekset komentohen jo n kuptimin parsor t
tyre ky sht nj prshkrim i gjrave n kundrshtim me cilsit q Allahu i ka prshkruar
dhe sht nj shtrembrim i fjals s Allahut dhe profetit .
Nse Allahu , ose i drguari , e prshkruajn nj vepr t caktuar si kufr, ky kufr
duhet interpretuar n kuptimin parsor t tij. Kufri n kuptimin parsor nnkupton kufrin e
madh i cili e rrzon imanin, e nxjerr njeriun prej islamit dhe dnohet me zjarr t prhershm.
Nuk lejohet q ky kufr t nxirret prej kuptimit parsor dhe t interpretohet si kufr mirsie
apo kufr i vogl q sht n gradn e gjynaheve t cilat nuk dnohen me zjarr t prhershm,
vetm n rast se ekziston ndonj argument tjetr n sheriat q dshmon pr daljen e tij prej
kuptimit parsor. Nse nuk ekziston asnj argument ose dshmi athere duhet gjykuar me
kuptimin e tij parsor.
Ibn Hazmi thot: Nuk mund t emrtojm n sheriat asgj me ndonj cilsi vetm
nse Allahu na ka urdhruar ose na e ka lejuar ta emrtojm me at cilsi. Vetm nprmjet
shpalljes mund t dim se far ka dashur Allahu t thot. Allahu i ka qortuar ata q
emrtojn ndonj gj n sheriat pa lejen e tij: Ato (idhuj) jan vetm emra me t cilat i keni
quajtur ju dhe baballart tuaj. Allahu nuk ka zbritur asnj argument pr to. Ata ndjekin
vetm hamndje dhe epshin e tyre ndrkoh q prej zotit t tyre u ka ardhur udhzimi. A
mos po kujton njeriu se atij i takon far ti teket En nexhm 24. Dhe thot: Ia msoi
Ademit t gjith emrat pastaj i paraqiti prpara melaikeve dhe u tha: M njoftoni pr emrat
e tyre nse jeni t sinqert. I than: Ne dim vetm at q ti na ke msuar El bekare 32. As
melekve dhe as njerzve nuk u lejohet t emrtojn dika pa lejen e Allahut. Kush
kundrshton kt gj ka shpifur ndaj Allahut dhe ka kundrshtuar Kuranin.
Prandaj ne quajm besimtar vetm at q Allahu e ka quajtur besimtar dhe nuk e
174

mohojm imanin prej askujt q ka hyr n t prve nse Allahu e ka mohuar. Disa vepra
Allahu i ka cilsuar si iman por nuk e ka mohuar cilsimin me iman t personit q i l ato
vepra dhe ne nuk na lejohet ta mohojm imanin e ktij personi, por themi atij i ka humbur nj
pjes e imanit dhe jo i gjith imani.1
Argumentet q vrtetojn kt rregull jan t shumt, prej tyre mund t prmendim:
1- Mospaguesi i zekatit.
Allahu thot: Nse pendohen dhe e falin namazin dhe e japin zekatin ata jan
vllezrit tuaj n fe. Ne i qartsojm ajetet pr ata q kuptojn Et teube 11.
Kuptimi i anasjellt nnkupton q nse nuk pendohen prej shirkut dhe nuk e falin
namazin dhe nuk e japin zekatin, ata nuk jan vllezr n fe dhe vllazria fetare mohohet
vetm prej qafirve.
N aparenc ajeti sht argument pr kufrin e atij q l namazin dhe nuk jep zekatin.
Mirpo bazuar n nj argument tjetr kufri i lnsit t zekatit nxirret nga kuptimi parsor i
kufrit t madh. Prandaj gjykojm pr lnsin e namazit se sht qafir, ndrsa pr lnsin e
zekatit nuk gjykojm se sht qafir, prshkak t dshmive t tjera n sheriat q e mohojn
kufrin e lnsit t zekatit. Argument pr kt sht fjala e profetit n sahihun e Muslimit:
Allahu ka pr ta mbledhur pasurin e do pronari q nuk e paguan detyrimin e tij dhe ka
pr ta nxehur n zjarr t xhehenemit, pastaj ka pr t vulosur me t ballin, kraht dhe
shpinn e tij, derisa t prfundoj gjykimi mes krijesave n nj dit q sht pesdhjet mij
vjet sipas llogaris suaj, pastaj shikon rrugn e tij pr n xhenet apo pr n zjarr.2 Kjo
nnkupton se ai sht n mshir t Allahut , nse dshiron e fal dhe e fut n xhenet dhe
nse dshiron e dnon dhe e fut n zjarr. Ai nuk sht qafir sepse qafiri dnohet me zjarr t
prjetshm dhe nuk falet, si thot Allahu: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at
q sht m e vogl se ai atij q dshiron En Nisa: 48.
Prej argumenteve q dshmojn se kufri i lnsit t zekatit nuk sht i madh sht
edhe fjala e Abdullah ibn Shakik Ukejliut : Sahabt e Muhamedit nuk shikonin se lnia e
ndonj vepre sht kufr prve namazit.3 Kjo padyshim e prfshin edhe lnien e zekatit.
2- Kufri i nimetit (mirsis) dhe kufri (mosmirnjohja) i jetess bashkshortore.
Ibn Abasi trasnemton se i drguari i Allahut ka thn: Mu shfaq zjarri dhe
shumica e banorve t tij ishin gra pr shkak t mohimit (kufrit) t tyre. I than: O i
drguar i Allahut a i bjn kufr Allahut? Tha: Mohojn jetesn bashkshortore dhe
mohojn mirsin. Sikur t tregohesh bamirs ndaj saj pr gjith jetn, pastaj shikon prej
El fisal l milel uen ahuai uen nihel, 3/191.

3
E transmeton Tirmidhiu dhe t tjer. Sahihut tergib uet terhib, 564.
2
175

teje dika t vogl, do t t thot: Kurr skam par hair prej teje.1
Fillimisht sahabt e kuptuan fjaln kufr pr kufr me Allahun, sepse profeti e tha
t pakufizuar me ndonj shenj q t l t kuptosh se nuk kihet pr qllim kufri me Allahun
, por gjynahu q sht m i vogl se kufri, derisa profeti ua sqaroi se kufri ktu
nnkupton kufrin (mohimin) e mirsis dhe jo kufrin t cilin e kujtuan sahabt.
Imam Buhariu e transmeton kt hadith n kapitullin me titull: Mosmirnjohja pr
jetesn bashkshortore dhe kufri q sht m i vogl se kufri.
Kadi Ebu Bekr ibn Arabiu thot: Autori ka pr qllim t sqaroj se ashtu si quhen
veprat e mira iman edhe gjynahet quhen kufr, mirpo ato cilsohen me kufrin q nuk t
nxjerr prej islamit.2
Ktu hyn edhe fjala e profetit: Kujt i jepet nj dhurat dhe gjen athere le ta
shprblej at, e nse nuk gjen le t thot fjal t mir sepse ai q thot fjal t mir ka
falenderuar, dhe kush hesht ka br kufr (mosmirnjohje).3 Pra sht treguar
mosmirnjohs pr mirsin dhe nimetin e atij q i dha kt dhurat.
Profeti ka thn: Kush nuk falenderon pr t paktn nuk ka falenderuar pr t
shumtn. Kush nuk i falenderon njerzit nuk e ka falenderuar Allahun. T folurit pr
mirsin e Allahu sht falenderim dhe lnia e saj sht kufr (mosmirnjohje).4 Pra sht
treguar mosmirnjohs pr mirsin q Allahu ia dhuroi dhe nuk kihet pr qllim kufri q t
nxjerr prej islamit.
Kufri i nimetit nuk sht si kufri me Allahun, me argument se mosdhnsi i zekatit q
nuk e mohon at, sht prej njerzve m mosmirnjohs pr mirsit e Allahut, sepse prej
detyrave t falenderimit t mirsis sht nxjerrja e zekatit sipas sheriatit. E megjithat ai nuk
bn kufr q t nxjerr prej islamit dhe vazhdon t jet n mshir t Allahut si u prmend m
par.
Gjithashtu profeti ka thn: Kush e vret veten e tij me nj hekur, me kt hekur n
dor do t godas barkun n zjarrin e xhehenemit prjetsisht. Kush pi helm dhe vret veten
Fethul bari, 1/83.
3
Sahih et tergib uet terhib, 958.
4
Sahih et tergib 966. Kufri i mirsis (mosmirnjohja) sht dy lloje. Njri lloj nnkupton mohimin e dhuruesit
t mirsis (Allahut) dhe pretendimi se mirsit jan prej vetes dhe mundit t tij dhe jo prej Allahut. Ky sht
kufr i pastr q t nxjerr prej islamit. Allahu thot pr Karunin: Tha: Un e kam fituar at me dijen time.
A nuk e di ai se Allahu i ka shkatrruar brezat q kan qn prpara tij e shum prej tyre kan pasur m
shum fuqi se ai dhe m shum pasuri, mirpo kriminelt nuk do pyeten pr gjynahet e tyre Al Kasas 78.
Lloji tjetr nnkupton mosmirnjohjen pr mirsin dhe jo mohimin e dhuruesit t mirsis, athere kur nuk
falenderon pr t dhe nuk e jep zekatin e saj. Ky sht kufr i vogl q nuk t nxjerr prej islamit dhe Allahu
sht m i ditur.
2
176

ai ka pr ta pir at n zjarrin e xhehenemit prjetsisht.1
Ky hadith n pamje t par t l t kuptosh q vetvrassi sht qafir. Qndrimi i
prjetshm n zjarrin e xhehenemit sht vetm pr qafirt t cilt vdesin n kufr dhe shirk
dhe jo pr gjynahqart njsues. Mirpo bazuar n argumente t tjer, t cilat e mohojn kufrin
prej atij q kryen vetvrasje, por pa e lejuar at2, e kuptojm se ai nuk sht qafir. Dnimi i
prmendur n hadithe sht nj form krcnimi pr t penguar vetvrasjen dhe pr t sqaruar
dmin e madh t ktij gjynahu. Por ai sado q t dnohet n zjarr, n fund do t nxirret prej tij
dhe destinacioni i tij do t jet xheneti, me mshirn dhe mirsin e Allahut.
Argumenti q mohon kufrin e vetvrassit sht hadithi q e transmeton imam
Muslimi se i drguari i Allahut kur bri hixhret pr n Medine, bri hixhret edhe Tufej ibn
Amri me nj burr prej fisit t tij. Ai nuk u ambjentua dot me klimn e Medines dhe u
smur Prej humbjes s shpress morri nj grshr dhe preu nyjet e gishtave dhe i rrodhi gjak
derisa vdiq. M pas Tufejl ibn Amri e pa n ndrr n pamje t bukur por me duar t
mbuluara, dhe i tha: far veproi zoti me ty? I tha: M fali pr shkak t hixhretit tim3 te
profeti . I tha: Pse i shikoj duart t mbuluara? I tha: M than: Nuk do ta rregullojm at q
vet e ke prishur. Pastaj Tufejli i tregoi profetit dhe i drguari i Allahut tha: O Allah!
Fale at edhe pr duart e tij.4
Fakti q Allahu e fali pr shkak t hixhretit dhe fakti q profeti u lut pr t me
falje, na l t kuptojm q ai ka vdekur musliman, sepse Allahu nuk e fal qafirin i cili vdes
n kufr, sado t mdha ti ket punt e mira dhe nuk lejohet t krkojm falje pr t. Allahu
thot: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se ai atij q
dshiron En Nisa: 48. Dhe thot: Profetit dhe besimtarve nuk u takon t krkojn
falje pr mushrikt edhe nse jan t afrmit e tyre, pasi u sht sqaruar se ata jan
banort e zjarrit Et teube 113.
N sahihun e Muslimit transmetohet se i drguari i Allahut kur vizitoi varrin e
nns s tij qau aq sa edhe t pranishmit u prekn, pastaj tha: I krkova leje zotit t krkoj
falje pr t po nuk m lejoi. Pastaj i krkova leje t vizitoj varrin e saj dhe m lejoi.5
Prej Aliut thot: Dgjova nj person t krkonte falje pr prindrit e tij mushrik. I
tham: Si po krkon falje pr ta kur ata jan mushrik?! Tha: A nuk krkoi falje Ibrahimi pr
1
Lejimi me zemr n kt rast sht kusht pr shpalljen e tij qafir sepse vetvrasja nuk sht kufr i madh n
vetvete. Kushtzimi i lejimit me zemr zbatohet pr t gjitha gjynahet q nuk jan kufr dhe shirk i madh. Kto
gjynahe kan pr qllim dijetart n fjaln e tyre: Nuk shpallim qafir asknd pr shkak t gjynaheve prderisa
nuk e konsideron t lejuar at gjynah, pra gjynahet q nuk jan kufr i madh. Mirpo ky kusht nuk vendoset
pr kufrin e madh i cili sht kufr n vetvete, si u sqarua m prpara.
3
Kjo dshmon se veprat e mira i fshijn t kqijat dhe e pengojn dnimin e ndokujt.
4
5
E transmeton Muslimi dhe t tjer.
2
177

babin e tij? Pastaj vajta dhe ia prmenda profetit e m pas zbriti: Istigfari (krkimi i
faljes) i Ibrahimit pr babain e tij ishte vetm nj premtim q ai ia pati dhn, por kur
iu sqarua se ai sht armik i Allahut u distancua prej tij.1
Ktu mund t hidhet nj dyshim; se ky person e veproi kt vepr para se vetvrasja t
ndalohej ose sepse atij nuk i kishte arritur argumenti dhe nuk e dinte se ishte haram prandaj
edhe Allahu e fali.
Themi: Konteksi dshmon t kundrtn. Nse do t ishte kshtu si pretendove
athere dy duart nuk do i kishte t mbuluara dhe nuk do i thuhej: Nuk do ta rregullojm at
q vet e ke prishur. Kjo dshmon se ai e dinte q kjo sht haram dhe i kishte arritur
argumenti i sheriatit. Zbatimi i dnimit, qoft edhe pjesrisht, sht argument pr arritjen e
argumentit t sheriatit dhe se ai e dinte q ishte harram, sepse Allahu thot: Nuk do t
dnojm derisa t drgojm t drguar El isra, 15. Kjo shtje u sqarua m gjersisht n
rregullin e par.
Imam Neveviu n shpjegimin e hadithit thot: Prej ktij hadithi nxirren konkluzione,
sepse ky hadith sht argument pr nj rregull t madh te ehlisuneti, se kush kryen vetvrasje
ose kryen ndonj gjynah tjetr dhe vdes pa u penduar nuk dshmohet pr t se sht n zjarr
prkundrazi ai sht n dshir t Allahut.2
Ibn Mubarek thot: T tilla transmetime q n pamje t jashtme dshmojn pr
tekfirin e gjynahqarve ato nnkuputojn ashprsi dhe krcnim.3
Ktu hyn edhe vrasja e muslimanit qllimisht. Disa argumente n pamje t par
dshmojn se ai sht qafir. Allahu thot: Kush e vret nj besimatar qllimisht
shprblimi i tij sht xhehenemi, i prjetshm sht n t dhe Allahu sht zemruar me
t dhe e ka mallkuar dhe i ka prgatitur nj dnim t madh En nisa 93. Dnimi me zjarr
prjetsisht i takon vetm qafirit.
Profeti ka thn: Sharja e muslimanit sht fisk dhe luftimi i tij sht kufr.4 E
shum argumente t tjer q dshmojn pr kufrin e atij q vret nj besimtar qllimisht.
Por, pr shkak t disa argumenteve t tjer, kufri i prmendur m sipr nuk
konsiderohet kufr i madh, por kufr i vogl dhe vrasja padrejtsisht sht gjynah i mdh q
nuk e nxjerr njeriun prej islamit.
Argument pr kt sht fjala e Allahut : O besimtar! Ju sht obliguar kisasi
pr t vrart. I liri me t lirin, robi me robin, gruaja me gruan. E kujt i falet prej vllait
1

3
Shpjegimi i sahihut t Muslimit 2/126.
4
E transmeton Muslimi. Nse luftimi dhe sharja e muslimanit bhet pr shkak t fes s tij athere hadithi
kuptohet me kuptimin e tij t jashtm dhe kufri n kt rast nnkupton kufrin e madh.
2
178

t tij athere t bindet me mirsi dhe t shpaguaj me mirsi El bekare 178.
Ibn Hazmi thot: Allahu ju drejtua fillimisht besimtarve duke prfshir vrassin dhe
t vrarin. Pastaj prmendi se vrassi qllimisht dhe prgjegjsi pr gjakun e t vrarit jan
vllezr. Allahu thot: Besimtart jan vllezr. Kjo dshmon se vrassi qllimisht sht
besimtar me vet dshmin e Kuranit. Kurani dshmon q ata jan vllezr n iman dhe kjo
vllazri nuk ekziston mes besimtarit dhe qafirit.
Allahu thot: Nse dy grupe besimtare luftojn me njri-tjetrin pajtoni n mes
tyre. E nse ndonjri prej tyre sulmon grupin tjetr athere luftojeni at q sulmon
padrejtsisht derisa t kthehet te urdhri i Allahut, e nse kthehet athere pajtoni mes tyre
me drejtsi dhe mbani drejtsi sepse Allahu i do t drejtt. Besimtart jan vllezr prandaj
pajtoni mes vllezrve dhe friksojuni Allahut El huxhurat, 10.
Ky ajet heq do pik dyshimi, sepse Allahu e konsideroi grupin agresor prej
besimtarve dhe i urdhroi besimtart e tjer ti luftojn ata derisa t kthehen te urdhri i
Allahut dhe i konsideroi ata vllezr t besimtarve q i luftojn n grupin tjetr. N kt
shtje rrshkasin vetm t humburit. Kto ajete jan argument i prer kundr mutezilve q
e mohojn imanin prej vrassit dhe kundr atyre q e mohojn imanin e gjynahqarit. Askush
nuk mund t pretendoj se Allahu i ka konsideruar ata vllezr nse pendohen, sepse ajeti
thot se ata jan vllezr n momentin e agresionit dhe para se t kthehen te e vrteta.1
Argument q mohon se vrassi sht qafir sht edhe fjala e profetit : Prpara
kiametit do t ket herxh (kaos). I than: far sht herxhi? Tha: Vrasja. Nuk do t vrisni
mushrikt por njri-tjetrin, derisa ta vras njeriu komshiun, vllain, xhaxhain, unin e
xhaxhait. I than: A nuk ka mes nesh t logjikshm at dit? Tha: Do zhduken njerzit e
logjikshm prej banorve t asaj kohe dhe n vend t tyre do t vin disa mndjeleht.
Shumica e tyre kujtojn se jan n t drejt mirpo ata nuk jan n asgj.2 I drguari i
Allahut e mohoi shirkun prej ktyre personave dhe bri dallim mes tyre dhe mushrikve
megjithse ata vrasin njri-tjetrin.
Dhe thot: U fala n namaz me dshir dhe frik dhe i krkova Allahut tre gjra
pr umetin tim por m dha vetm dy dhe ma refuzoi tjetrn. I krkova q t mos i
nnshtroj ata para armikut nga jasht tyre dhe ma pranoi. I krkova q t mos i mbys ata
me prmbytje dhe ma pranoi. I krkova q t mos hedh mes tyre luftra por ma refuzoi.3
Megjithse luftrat dhe vrasjet q do t ndodhin mes tyre, kjo nuk ua mohoi prfshirjen
n umetin e Muhamedit , pr t cilt lejohet duaja dhe shefati.
I drguari i Allahut ka thn: Pash at q do t ndodh me umetin tim pas meje
1
2
3
El sel l milel uen nihel, 3/235-236.

E transmeton Ahmedi dhe t tjer, Es silsiletus sahiha, 1682.
E transmeton Ibn Maxheh dhe t tjer, Es silsiletus sahiha, 1724.
179

dhe derdhjen e gjakut mes tyre dhe m hidhroi. Do t ndodh ashtu si ka ndodhur me
umetet para tij. I krkova Allahut t m lejoj pr t br shefat pr ta n ditn e gjykimit
dhe ma pranoi.1
Prfshirja e tyre n shefatin e profetit , megjithse jan vrar me njri-tjetrin,
dshmon se ata jan musliman gabimtar. Nse do t bnin kufr t madh me derdhjen e
gjakut t njri-tjetrit, nuk do e meritonin shefatin e profetit dhe as q nuk do lejohej shefati
pr ta.
Ibn Umeri thot: Qndruam nj koh t gjat t mos krkonim falje pr vepruesit e
gjynaheve t mdha derisa dgjuam prej gojs s profetit t thot: Allahu nuk e fal ti
bhet shirk por e fal at q sht m e vogl kujt dshiron. Un e kam ruajtur shefatin tim
n ditn e gjykimit pr vepruesit e gjynaheve t mdha Pastaj na u larguan shum
hamndje n vetet tona.2
Argument q mohon kufrin e madh prej vrassit sht edhe hadithi i Ubade ibn Samit
se i drguari i Allahut ishte n mesin e sahabve dhe u tha: Ma jepni besn se nuk do
ti bni shirk Allahut asgj. Nuk do t vidhni. Nuk do t bni zina. Nuk do ti vrisni fmijt
tuaj. Nuk do t sillni ndonj trillim mes kmbve dhe duarve tuaja. Nuk do t kundrshtoni
n vepra t mira. Kush e prmbush kt, shprblimin e ka te Allahu. Kush vepron ndonj
prej ktyre gjynaheve dhe ndshkohet n dynja, ajo sht kefaret (shlyerje) pr t. Kush
kryen dika prej tyre dhe Allahu e mbulon, athere shtja e tij sht te Allahu, nse
dshiron e fal e nse dshiron e ndshkon.3
Lnia n mshir t Allahut e vepruesit t ndonj prej gjynaheve t prmendura n
hadith dshmon se ai nuk sht qafir.
Maziniu thot: Ky hadith sht argument kundr havarixhve t cilt i konsiderojn
gjynahet kufr.4
Nse thuhet: Hadithi prfshin edhe shirkun dhe i bie q edhe mushriku t jet n
mshir t Allahut dhe kjo kundrshton bazat e akides.
I themi: Fjala asgj prfshin shirkun e vogl q sht rijaja dhe jo shirkun e madh.
Hadithi qndron n pamjen e tij parsore, sepse vepruesi i shirkut t vogl sht n mshir t
Allahut njsoj si ai q vepron kufr t vogl si u sqarua m par.
Nse supozojm se shirku i prmendur n hadith nnkupton shirkun n prgjithsi,
duke prfshir edhe shirkun e madh, themi se vepruesi i shirkut t madh bn prjashtim prej
1
E transmeton Ibn Ebi Asim n Kitabus sunneh. Shejh Albani e ka konsideruar sahih n shqyrtimin e
haditheve t ktij libri.
2
E transmeton Ibn Ebi Asim n Kitabus sunneh. Shejh Albani e ka konsideruar hasen.
3
4
Fethul bari, 1/68.
180

faljes dhe mshirs s Allahut me argumente t tjer si fjala e Allahut : Allahu nuk e fal
ti bhet shirk En nisa 48 dhe thot: E nse bn shirk ka pr tu hedhur posht e gjith
vepra jote dhe ke pr t qn prej humbsve Ez zumer, 65, dhe thot: Atij q i bn
shirk Allahut Allahu ia ka br haram xhenetin Al maide, 72.
Po ashtu, disa hadithe n pamje t jashtme dshmojn se konsumuesi i vers
vazhdimisht, vepruesi i zinas dhe hajduti nuk kan iman. Profeti ka thn: Ai q e pi
vern vazhdimisht sht si adhuruesi i idhujve1 Dhe thot: Athere kur zinaqari bn zina
nuk sht besimtar. Hajduti athere kur vjedh nuk sht besimtar. E kur pi ver nuk sht
besimtar, vetm nse pendohet.2
Mirpo ekzistojn argumente t tjer q dshmojn se vepruesit e ktyre gjynaheve
jan besimtar dhe n ditn e gjykimit jan t destinuar pr n xhenet dhe do t jen n
mshir t Allahut, nse dshiron i dnon e nse dshiron i fal. Prej ktyre argumenteve,
kuptojm pa pik dyshimi se n hadithet e msiprme mohohet plotsia e imanit dhe jo i
gjith imani, dhe se vepruesit e ktyre gjynaheve nuk jan qafir dhe nuk kan br kufr t
madh q t nxjerr prej islamit. Por nse ata i veprojn kto gjynahe duke i konsideruar t
lejuara athere hadithet e mparshme kuptohen n pamjen e tyre t jashtme dhe ata
konsiderohen qafir dhe murted, sepse e kan konsideruar haramin t lejuar dhe jo vetm
pr shkak se i kan vepruar kto gjynahe.
Argument tjetr sht edhe hadithi q e transmeton Umer ibn Hatabi se nj person
n kohn e profetit me emrin Abdullah dhe nofkn e kishte himar e bnte profetin pr
t qeshur dhe profeti e pati rrahur me kamzhik. Nj dit e solln dhe e pranoi (q kishte pir)
dhe e goditn me kamzhik. Nj person tha: Allahu e mallkoft! Sa shum q e sjellin (pr
dnim)! Athere profeti i tha: Mos e mallko! Un e di se ai e do Allahun dhe t drguarin
e tij.3
Ky sahabi pinte ver dhe qe dnuar vazhdimisht e megjithat profeti nuk e
konsideroi qafir dhe as adhurues t idhujve, prkundrazi i ndaloi njerzit prej mallkimit t tij,
prshkak t dashuris q ai kishte pr Allahun dhe t drguarin .
Transmetohet n sahihun e Muslimit, prej Ebu Dherrit thot: I drguari i Allahut
ka thn: do rob q dshmon La ilahe il-lallah pastaj vdes me t ai do t hyj n
xhenet. I thash: Edhe nse ka br zina dhe ka vjedhur? M tha: Edhe nse ka br zina
dhe ka vjedhur. I thash: Edhe nse ka br zina dhe ka vjedhur? M tha: Edhe nse ka
br zina dhe ka vjedhur. Ma prsriti tre her, e pr her t katrt tha: Edhe nse sja ka
qejfi Ebu Dherrit. Pastaj Ebu Dherri doli duke thn: Edhe nse sja ka qejfi Ebu
1
Sahih sunen Ibn Maxheh, 2720. Ktu hyn edhe fjala e profetit: Pirsi i vers vazhdimisht nuk do t hyj n
xhenet, sahih sunen Ibn Maxheh, 2721.
2
3
181

Dherrit.1 N nj rivajet tjetr thuhet: Edhe nse ka br zina, ka vjedhur apo ka pir ver.
Neveviu thot: Fjala e profetit Edhe nse ka br zina dhe ka vjedhur sht
argument pr medhhebin e ehlisunetit se nuk gjykohet prerazi pr vepruesit e gjynahve t
mdha se ata jan n zjarri. Nse hyjn n zjarr ato do t nxirren dhe do t hyjn n xhenet
prjetsisht.2
Tirmidhiu thot: Nuk njoh asnj dijetar q i pranohet mendimi, t ket br qafir at
q bn zina, vjedh apo pi.3
Argument tjetr sht edhe hadithi i mparshm i Ubade ibn Samit : Kush kryen
dika prej tyre dhe Allahu e mbulon athere shtja e tij sht te Allahu nse dshiron e fal
dhe nse dshiron e ndshkon. Kjo thuhet vetm pr besimtarin.
Gjithashtu hadithi i profetit : Askush nuk beson derisa t doj pr vllain e tij at
q e do pr veten e tij4, ka pr qllim mohimin e plotsis s imanit duke u argumentuar me
nj rivajet tjetr q thot: Nuk e arrin realitetin e imanit ... dhe raliteti i imanit sht
plotsimi i tij.
Ibn Haxheri thot: Ktu sht mohuar imani i plot, si thuhet qart n transmetimin
e Ibn Hibanit prej Ibn Ebi Adijit prej Husejn El Mualim: Nuk e arrin realitetin e imanit ....
Padyshim realiteti ktu nnkupton plotsimin e imanit sepse ai q nuk cilsohet me kt cilsi
nuk konsiderohet qafir.5
Neveviu thot: Dijtart kan thn pr kuptimin e ktij hadithi se ai nuk beson me
iman t plot, megjithse baza e imanit ekziston edhe pr at q nuk e ka kt cilsi.6
Profeti ka thn: Nuk do t hyj n xhenet personi prej t cilit komshiu i tij nuk
sht i sigurt.7 Prej hyrjes n xhenet pengohen vetm qafirt, mirpo sht saksuar se
profeti nuk sht sjellur me at q e cnon komshiun ashtu si qafirt dhe murtedt8. Prej
ksaj kuptojm se ky hadith nuk kuptohet n pamjen e tij t jashtme por qllimi i tij sht
qortimi i rrept dhe sqarimi i rndsis s t drejtave t komshiut.
Neveviu thot: Pr fjaln e profetit nuk hyn n xhenet jan dhn dy komente t
cilat prfshijn edhe hadithe t tjera t ngjashme.
I pari: Ktu kihet pr qllim ai q e konsideron cnimin e komshiut t lejuar
megjithse e di q kjo sht haram. Nj person i till sht qafir dhe nuk hyn n xhenet.
1
2
3
4
5
6
7
8
Fethul bri, 12/59.
E feth, 1/57.
Shiko sahih sunen Ebi Daud, 4292.
182

I dyti: Ktu kihet pr qllim se ai nuk do t hyj n xhenet athere kur t hyjn ata q
kan fituar xhenetin dhe kur t hapen portat e tij, por do t vonohet, e m pas Allahu mund ta
fal dhe ta fus n xhenet q n fillim (pra pa hyr n zjarr).
I tham kto dy interpretime sepse medhhebi i pasuesve t s vrtets sht se kush
vdes me teuhid, por ka gjynahe t mdha, shtja e tij kthehet te Allahu nse dshiron e fal
dhe e fut n xhenet q n fillim, e nse dshiron e dnon dhe m pas e fut n xhenet dhe
Allahu sht m i ditur.1
Pra, do gjynah q sht emrtuar si kufr, nuk lejohet interpretimi i kufrit ndryshe
nga kuptimi i tij parsor. Kjo lejohet vetm nse ekzistojn argumente t tjer n sheriat, q
dshojn se ky gjynah sht kufr i vogl dhe se vepruesi i tij nuk sht qafir, me kusht q t
mos e veproj at gjynah pr shkak se e konsideron t lejuar.
Prej argumenteve t prgjithshme q e mohojn kufrin e atyre q veprojn gjynahe m
t vogla se kufri dhe shirku i madh sht fjala e Allahut: Allahu nuk e fal ti bhet shirk
dhe ia fal at q sht m e vogl se ai atij q dshiron En Nisa: 48.
I drguari i Allahut ka thn: Kush e takon Allahun pa i br shok asgj do t
hyj n xhenet2.
Dhe ka thn: Kush vdes dhe nuk i bn shok Allahut asgj, do t hyj n xhenet
dhe kush vdes duke i br Allahut shirk, do t hyj n zjarr3.
Dhe ka thn: M sht dhn shefati (ndrmjetsimi), i cili do t prfshij doknd
q nuk i bn shirk Allahut asgj.4
Allahu thot n hadithin kudsi: Kush sht i bindur se un kam mundsi tia fal
gjynahet kam pr ta falur dhe nuk m intereson aspak, prderisa nuk m bn shok asgj.5
asgj.5
N nj hadith tjetr thuhet: Allahu i Lart ka thn: O bir i Ademit! Pr sa koh m
adhuron mua dhe shpreson prej meje pa m br shok kam pr t t falur sipas punve q i
ke kryer. Nse m takon me gabime e gjynahe sa qielli dhe toka kam pr t t takuar me
falje sa qielli dhe toka dhe do t fal pa m interesuar aspak.6
Imam Neveviu thot: Nuk do t qndroj n zjarr prjetsisht askush q vdes me
teuhid, sado gjynahe t ket vepruar. Gjithashtu nuk do t hyj n xhenet ai q vdes me kufr
sado vepra t mira t ket vepruar. Kjo sht prmbledhja e fjals s pasuesve t s vrtets
1
2
3
4
5
6

E transmeton Ibn Ebi Asim n Kitabus sunneh. Shejh Albani e ka konsideruar sahih.
E transmeton Taberani dhe Hakimi. Sahihul xhamiis sagir, 4330.
E transemton Taberani, Sahihul xhami, 4341.
183

pr kt shtje.1
Shkurtimisht themi se dispozitat e transmetuara n Kuran dhe n sunet, nuk lejohet
ti nxjerrim prej kuptimeve t tyre parsore duke u dhn nj kuptim tjetr, prvese n rast
se ekzistojn argumente t tjer q dshojn pr kt. Por nse nuk ekziston asnj argument
q ti jap kuptim tjetr athere qndron n kuptimin e tij t par.
Zakonisht, shumica e atyre q i bjn njerzit qafir pr gjynahet q veprojn, gabojn
pikrisht n kt rregull. Ata bazohen n disa argumente q prmendin kufrin pr disa
gjynahe t cilat jan m t vogla se kufri i madh, por anashkalojn argumente t tjer t cilat
shpjegojn dhe sqarojn kuptimin e kufrit n argumentet e par. Ata i kuptuan kto
argumente n pamjen e tyre t jashtme dhe i bn njerzit qafir. Padyshim kjo sht gabim
dhe ata me dije apo padije jan futur nn hijen e havarixhve t par.
Ndrsa nj grup tjetr nnvlersuan dhe u zgjeruan n shtjen e mosbrjes qafir edhe
kur ka shkaqe t qarta t kufrit bazuar n argumente q i cilsojn disa gjynahe si kufr dhe
kan pr qllim kufrin e vogl. Ata e prgjithsuan kt pr t gjith gjynahet duke prfshir
edhe gjynahet q jan kufr dhe shirk i madh dhe nuk i shpalln qafir as ata q n sheriat
jan qafir. Padyshim kjo sht gabim dhe pasuesit e ktyre mendimeve me dije apo padije
jan futur nn hijen e murxhive.
E vrteta e qart qndron mes ktyre dy grupeve pa teprim dhe pa anashkalim.
Ehlisuneti sillen me argumentin dhe kuptimet e tij ngado q t sillet, pa deformuar dhe pa
mohuar. Vetm ata jan n rrugn e drejt me t ciln Allahu ka urdhruar: Kjo sht rruga
ima e drejt prandaj ndiqeni at dhe mos i ndiqni rrugt e tjera e t ndaheni prej rrugs
s tij. Me kt ju ka porositur q t ruheni (me devotshmri) El enam 153.
Vrjetje:Disa dijetar e prdorin termin kufr n vepra dhe kan pr qllim kufrin e vogl
me vepra i cili nuk e nxjerr njeriun prej islamit. Mirpo disa xhehmi dhe murxhi e
shfrytzuan kt pr interesat e tyre dhe e prgjithsuan pr t gjith llojet e veprave duke
prfshir edhe veprat q e nxjerrin njeriun prej islamit. Ata u argumentuan pr kto ide t
devijuara me disa terma q i prdorin disa dijetar dhe kan kuptime t ndryshme nga ajo q
murxhit i prdorin.
Q t mos shfrytzohen kto terma pr interesat e tyre dhe t mos lindin keqkuptime
n masat e gjra t muslimanve, m i preferuar sht prdorimi i termit kufr i vogl n
vepra ose kufr nn kufrin e madh ose kufr mirsie dhe Allahu sht m i ditur.
184

Vrejtje tjetr:Kufri dhe shirku i vogl nuk ndodhin vetm me vepra t gjymtyrve, si kujtojn disa
njerz. Ai mund t ndodh me vepra si vrasja, zinaja, pirja e vers, vjedhja dhe t tjera pun
t cilat u prmendn msiprm. Ose mund t ndodh me fjal si betimi me dik tjetr prve
Allahut n form zakoni dhe jo adhurimi, vajtimi i t vdekurit, sharja, mallkimi e t tjera fjal
t cilat n hadith jan cilsuar si kufr dhe shirk dhe nnkuptojn shirkun dhe kufrin e vogl.
Ose mund t ndodh me besimin dhe vepra t zemrs si syfaqsija, t ciln profeti e quajti
kufr i vogl. E lus Allahun t na mbroj t gjithve prej kufrit t madh dhe t vogl, prej atij
q shfaqet dhe prej atij q fshihet.
185
Rregulli i tet: Kush e konsideron haramin t lejuar dhe hallallin t

ndaluar ai ka br kufr.
Lejimi i asaj q Allahu e ka br haram dhe ndalimi i asaj q Allahu e ka br
hallall sht kufr i qart dhe ridde prej fes. Ligjvnia e cila prfshin ndalimin, lejimin,
plqimin dhe mosplqimin sht e drejt q i takon vetm Allahut . Askujt nuk i lejohet ti
bj shirk Allahut n kt cilsi, apo t pretendoj se ajo sht e drejt edhe e tij. Allahu
thot: Nuk ka br ortak n gjykimin e tij asknd El kehf 26, dhe thot: Ju po
adhuroni prve Allahut vetm disa emra me t cilat i keni quajtur ju dhe baballart
tuaj. Allahu nuk ka zbritur pr ta asnj argument. Gjykimi i takon vetm Allahut. Ai
ka urdhruar t adhuroni vetm at. Kjo sht feja e vyer por shumica e njerzve nuk e
din Jusuf 40.
Kushdo q e pretendon kt t drejt pr veten e tij prve Allahut , ai e ka br
veten e tij rival me Allahun dhe zot q adhurohet me bindjen dhe pasimin e njerzve.
Kushdo q ia aprovon atij kt t drejt dhe e pason ai e ka br at rival me Allahun dhe e
ka marr at pr zot t adhuruar.
Argumetat q vrtetojn kt rregull dhe konsiderimin qafir t personave t till jan
t shumta. Prej tyre po prmendim:
Allahu thot: I morrn priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut.
Edhe Mesihun t birin e Merjemes e konsideruan zot megjithse u urdhruan t
adhurojn vetm nj ilah t vetm. Ai sht ilahu (i adhuruari me t drejt) i vetm dhe
i pastr sht ai prej asaj q po shoqrojn Et teube, 31.
zotr prve Allahut nnkupton ligjvns, t cilve u atriubojn ligjrimin e
hallallit dhe haramit, ndalesave dhe lejimeve, prve Allahut. Pikrisht kjo ishte marrja e tyre
pr zotr dhe pikrisht ky ishte adhurimi q i bn atyre prve Allahut.
Begeviu thot: Nse thuhet: Ata nuk i adhuruan murgjrit dhe priftrinjt e tyre! U
themi: Kuptimi i ajetit sht se ata iu bindn atyre n kundrshtimin e Allahut dhe e
konsideruan hallall at q ata e bn hallall dhe e konsideruan haram at q ata e
konsideruan haram dhe kshtu i morrn ata pr zotr.
Prej Adij Ibn Hatimit thot: Vajta te profeti me nj kryq ari n qaf dhe m tha:
O Adij! Flake kt put prej qafs tnde. E flaka dhe u ktheva prap dhe e dgjova t lexonte:
I morrn priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut. Kur prfundoi i thash:
Ne nuk i adhuronim ata. M tha: A nuk ua bnin haram at q Allahu ua pati lejuar dhe ju e
konsideronit pr haram dhe ua bnin hallall at q Allahu ua kishte ndaluar dhe ju e
186

konsideronit pr hallall? I thash: Po. M tha: Ky sht adhurimi i tyre.12
Prej Hudhejfe Ibn Jemanit thot: Ata nuk agjronin dhe nuk faleshin pr ta, por sa
her q ua lejonin dika menjher e konsideronin hallall dhe kur ua ndalonin dika q
Allahu e kishte lejuar menjhere e bnin haram. Kjo ishte marrja e tyre pr zotr.3
Ebu Buhturiu thot: Ata nuk u jan falur atyre. Sikur ti urdhronin q t faleshin
pr ta prve Allahut nuk kishin pr tiu bindur, mirpo ata i urdhruan ta bnin hallallin e
Allahut haram dhe haramin hallall. Ata u bindn dhe kjo ishte marrja e tyre pr zotr. 4 Ky
ishte adhurimi i tyre prve Allahut . Kshtu e kan komentuar ajetin edhe shum dijetar
dhe komentues t tjer.
Eh sa shum jan ata q merren pr zotr n kohn e sotme! Ata t cilt ligjrojn pr
njerzit hallallin dhe haramin pa udhzim prej Allahut. Pretendojn se jan ligjvns sovran
prve Allahut. Pretendojn se kjo sht e drejt e tyre prve Allahut, t ciln e ushtrojn
nprmjet parlamentit legjislativ dhe institucioneve demokratike. Kto sisteme kan ngulur
rrnj n trojet islame dhe po i ftojn njerzit n adhurimin e njerzve.
Eh sa shum jan ata q pa hezitim dhe siklet u binden dhe i pasojn kta zotr! I
madhrojn ata dhe u thurin lavde dhe pastaj kujtojn se jan besimtar!
Argument sht edhe fjala e Allahut : Mos hani prej asaj q nuk sht
prmendur emri i Allahut sepse ajo sht fisk (pabindje). Shejtant i inspirojn miqt e
tyre q t debatojn me ju e nse u bindeni atyre ju jeni mushrik El enam 121. Pra nse
u bindeni n lejimin e asaj q Allahu e ka br haram ose u bindeni n brjen haram t asaj
q Allahu e ka lejuar, athere ju jeni mushrik.
Begeviu thot: Mushrikt than: O Muhamed! Na trego se kush e mbyt delen e
ngordhur? U tha: Allahu e ka mbyt. I than: Si pretendon se at q e mbyt ti me shokt e tu
sht hallall dhe at q e mbyt qeni, skifteri dhe tigri sht hallall, ndrsa at q mbyt Allahu
sht haram? Disa prej muslimanve u vun n siklet dhe Allahu zbriti nse u bindeni
atyre n ngrnien e coftins ju jeni mushrik. Zexhaxhi thot: Ky ajet sht argument se
kush e bn hallall at q Allahu e ka br haram apo bn haram at q Allahu e ka br
hallall, ai sht mushrik.5
Ibn Kethiri thot: Fjala e Allahut nse u bindeni atyre ju jeni mushrik sepse e
1
Tefsiri i Begeviut, 3/285.

Ky hadith dshmon pr pranimin e justifikimit me padije dhe mund t merret pr argument kundr atyre q
bjn dallim mes padijes n shtjet e akides si emrat dhe cilsit e Allahut dhe mes padijes q lidhet me
teuhidin n vepra. Ata e justifikojn t parin dhe nuk e pranojn justifikimin pr llojin e dyt duke ditur q
padija n t dy rastet sht rrjedhoj e pamundsis si u shpjegua m prpara.
3
Tefsiri i Taberiut, 10/115.
4
Mexhmuul fetaua, Ibn Tejmije, 7/67.
5
Tefsiri i Begeviut, 2/127.
2
187

keni braktisur urdhrin dhe sheriatin e Allahut dhe keni marr fjaln e dikujt tjetr dhe i keni
dhn prparsi m shum se Allahu dhe ky sht shirku, si thot Allahu: I morrn
priftrinjt dhe murgjit e tyre pr zotr prve Allahut.1 Pra Kurani vrteton njri-tjetrin.
Kurtubiu thot: Fjala e Allahut nse u bindeni atyre n lejimin e coftins ju jeni
mushrik. Ajeti dshmon se kush e lejon dika q Allahu e ka br haram ai bhet mushrik
pr kt shkak. Allahu e ka ndaluar ngrnien e coftins me ajete t qarta, mirpo nse e
konsideron hallall duke iu bindur tjetrkujt, ai ka br shirk .2
Ibn Tejmije thot: Nse njeriu e bn hallall haramin e njohur me konsensus t plot,
ose e bn haram hallallin e njohur me konsensus t plot, ose ndryshon dika n sheriat q
sht e njohur me konsensus t plot, ai sht qafir dhe murted me pajtimin e t gjith
juristve islam (fukahave).3
Argumenteve sht edhe fjala e Allahut : Ata q ia kthyen shpinn udhzimit
pasi u sqarua, ata i mashtroi dhe i inspiroi shejtani, sepse ata u than atyre q urryen
at q zbriti Allahu: Do ju bindemi n disa gjra dhe Allahu e di mir at q fshehin
Muhamed 26. Ata u bn qafir, pas sqarimit t udhzimit, sepse u than atyre q urryen
sheriatin e Allahut: Do ju bindemi pr disa gjra t cilat jan n kundrshtim me urdhrin e
Allahut dhe urdhrin e profetit .4
M prpara, ata ishin besimtar q e kishin njohur udhzimin dhe imanin. Mirpo, ata
ran n nifak dhe kufr, pr shkak t bindjes ndaj atyre q e urrejn shpalljen e Allahut pr
disa gjra dhe jo pr do gj, por vetm pr disa gjra q jan n kundrshtim me at q
Muhamedi e ka kumtuar prej zotit. Argument pr kt sht fjala e Allahut Ata q ja
kthyen shpinn udhzimit. Nse do t ishin munafik dhe qafir nuk do t cilsoheshin se
u kthyen prej fes dhe nuk do t kishte asnj dallim mes tyre dhe mes atyre q e urrejn
shpalljen e Allahut.5 Munafikt jan qafir dhe nuk thuhet pr ta se kan br ridde pas
imanit, megjithse munafikt e urrejn at q ka zbritur Allahu edhe nse ata shtiren me t
kundrtn.
Sido q t ken qn munafik apo besimtar, n konsiderat merret gjeneralizimi i
argumentit dhe jo specifikimi i shkakut t tij. Ajeti e gjeneralizon se kushdo q u bindet
qafirve dhe mushrikve n brjen haram t asaj q Allahu e ka lejuar apo n brjen hallall t
asaj q Allahu e ka ndaluar, ai sht qafir dhe murted, pa br dallim nse m par ka qn
besimtar apo munfik dhe Allahu sht m i ditur.
1

3
4
5
Fjala e prdorur n ajet irteddu ka kuptimin e kthimit mbrapsh dhe kthimit t shpins dhe largimit dhe
prejardhjen e ka nga fjala er-ridde. Shn. i prkthyesit.
2
188

Argument sht edhe fjala e Allahu : O besimtar! Nse u bindeni nj grupi prej
atyre q u sht dhn libri kan pr tju kthyer pas imanit tuaj n qafir Ali Imran,
100. Bindja q konsiderohet kufr sht bindja e tyre n lejimin e haramit ose bindja e tyre n
zbukurimin e asaj q Allahu e ka br t keqe ose n prbuzjen e asaj q Allahu e ka
br t mir.1
Gjithashtu Allahu thot: O besimtar! Nse u bindeni qafirve kan pr tju
kthyer mbrapsht dhe do t ktheheni t humbur Ali Imran 149.
Ibn Xheriri thot: O ju q keni besuar Allahun dhe t drguarin! O ju q keni besuar
premtimin dhe dnimin e Allahut , urdhrin dhe ndalesat e tij! Nse do tu bindeni qafirve
ifut dhe t krishter q kan mohuar profetsin e profetit Muhamed , n at q ju
urdhrojn dhe ju ndalojn dhe nse e pranoni idet e tyre dhe kshillat e tyre n ato shtje
ku pretendoni se ata po ju kshillojn kan pr tju kthyer mbrapsht pra kan pr tju
shtyr t bni ridde pas imanit dhe t bni kufr me Allahun , ajetet dhe t drguarin , pas
islamit.2
Argument sht edhe fjala e Allahut : Mos thoni me gjuht tuaja gnjeshtra:
Kjo sht hallall dhe kjo sht harram, q t mos trilloni ndaj Allahut gnjeshtra. Ata
q trillojn ndaj Allahut gnjeshtra nuk kan pr t shptuar) En nahl 116. Kushdo q i
bn disa gjra hallall dhe haram sipas qejfit dhe pa asnj udhzim prej Allahut, ai ka trilluar
gnjeshtr ndaj Allahut dhe prfshihet n ndshkimin e prmendur n ajet.
Prej ksaj sht edhe fjala e Allahut : Thuaj: far medoni pr furnizimin q e
ka zbritur Allahu e ju dika e keni br haram e dika e keni br harram. Thuaj: A
mos vall Allahu ju ka dhn leje pr kt apo ju po shpifni ndaj Allahut? Junus 59.
Konsiderimi i gjrave hallall, haram, t mira, t kqija sht prej t drejtave q i takon
1
Plqimi i dikaje sht m i gjer se konsiderimi i saj hallall. Kushdo q e preferon dhe e plqen dika e ka
konsideruar t lejuar at dhe e anasjellta nuk sht e vrtet. Transemtohet se Shafiu ka thn: Kush bn
istihsan (preferon dika nga vetvetja) ai ka ligjruar.
Nse thuhet: A sht do bindje ndaj qafirve dhe mushrikve kufr?
U themi: Bindja sht disa llojshe. Nj lloj bindje sht kufr q e nxjerr njeriun prej islamit. Nj lloj tjetr
sht gjynah m i vogl se kufri. Ndrsa nj lloj tjetr sht e lejuar.
Bindja q sht kufr ndodh athere kur u bindesh n shirkun e tyre, n prgnjeshtrimin e fes, n lejimin e
asaj q Allahu e ka br haram dhe n ndalimin e asaj q Allahu e ka br hallall. Ose kur i bindesh pr
vetveten e tij sepse ai sht filani duke ju bindur n t drejt dhe n t kot dhe n do ligj q e vendos dhe
do urdhr q e lshon dhe e pason at pr do gj sepse ai sht filani, apo sepse beson se atij i lejohet t
ligjitimoj ligje pr njerzit dhe si ligjvns q sht duhet ti bindemi. Kjo lloj bindje sht shirk dhe kufr i
madh q e nxjerr njeriun prej islamit.
Ndrsa bindja q konsiderohet gjynah sht bindja n veprimin e disa gjynaheve, por pa i konsideruar hallall
dhe pa i plqyer ato, p.sh. kur muslimani i bindet qafirit n pirjen e vers, por pa e konsideruar vern hallall.
Kjo lloj bindjeje sht gjynah i madh q nuk arrin gradn e kufrit.
Ndrsa bindja e lejuar sht n shtjet e organizimit, mjekimit, n rregullat e qarkullimit rrugor, bindja e
mjekut qafir pr mjekimin q t jep, etj. Kjo lloj bindje sht e lejuar dhe nuk prbn problem.
2
Tefsiri i Taberiut, Xhamiul bejan, 4/122.
189

vetm Allahut. At q Allahu e lvdon ajo sht e bukur dhe at q e nnmon ajo sht e
shmtuar. Asnj krijesave nuk e meriton kt prshkrim. Gjykimi pr do gj kthehet vetm
te Allahu, nj, i vetm dhe pa shok. Prandaj kur nj person nga fisi temim i tha profetit :
Lavdrimi im sht i bukur dhe nnmimi im sht i keq, profeti ia ktheu: Kjo i takon
vetm Allahut!.1 Nse Allahu e lvdon dika ajo patjetr sht e mir dhe nse e
nnmon dika, ajo patjetr sht e keqe. Kjo i takon vetm Allahut dhe askujt tjetr.
Lvdimi i krijesave nse prputhet me lvdimin e Allahut ai sht i bukur, e n t kundrt
sht i shmtuar edhe sikur t gjith njerzit t bashkohen n nj mendje se ai sht i bukur.
Nnmimi i njerzve nse prputhet me nnmimin e Allahut ajo gj sht e shmtuar, e
n t kundrt ajo sht e mir, edhe sikur t gjith njerzit t bashkohen n nj mendje se ajo
sht e shmtuar. N konsiderat merret vetm gjykimi i Allahut .
Aliu ka thn: Disa banor t shamit pin ver dhe emir i tyre ishte Jezid ibn Ebi
Sufjani dhe than: Ajo sht hallall duke keqkuptuar ajetin Ata q kan besur dhe vepruar
vepra t mira nuk kan asnj gjynah pr at q han. Athere Jezidi i shkroi Umerit
dhe Umeri i shkroi: Mi drgo mua kta persona para se ti prishin njerzit. Kur vajtn te
Umeri i mblodhi njerzit dhe u pleqrua me ta dhe i than: O prijs i besimtarve!
Mendojm se ata kan trilluar ndaj Allahut dhe kan ligjruar n fe at q Allahu nuk e ka
lejuar, prandaj prijua kokat. Aliu qndroi n heshtje derisa Umeri i tha: Po ti o Ebu
Hasen far mendon? I tha: Mendoj se duhet tu paraqessh teuben. Nse pendohen duhet ti
dnosh me 80 kamzhik pr shkak t pirjes s vers. E nse nuk pendohen hiqua qafat sepse
kan prgnjeshtruar Allahun dhe kan ligjruar n fe at q Allahu nuk e ka lejuar.
Pastaj Umeri u krkoi t pendoheshin dhe u penduan dhe e ndshkoi secilin prej tyre me
80 kamzhik.2
Ibn Tejmije thot: Rreth ksaj jan pajtuar t gjith sahabt dhe t gjith imamt e
islamit pa asnj kundrshtim mes tyre. Kush mohon obligimin e nj vaxhipi t njohur dhe
mutevatir si pes namazet, agjrimin e ramazanit, haxhin n Qabe, apo mohon ndalimin e
disa harameve t njohura dhe mutevatire si kurvria, padrejtsia, vera, bixhozi, ribaja etj,
apo mohon lejueshmrin e asaj q mirnjihet se sht hallall si buka, mishi, martesa, nj
person i till sht qafir dhe murted. Atij i krkohet pendim e nse pendohet falet e n t
kundrt vritet. Nse kto mendime vazhdon ti fsheh (n zemr) ai sht zindik dhe munafik
dhe nuk i krkohet pendim sipas mendimit t shumics s dijetarve, por vritet pa iu krkuar
pendim nse vrtetohet (q sht zindik).3
Dhe thot: sht e mirnjohur n fen islame dhe me pajtimin e t gjith
muslimanve, se kush e lejon pasimin e nj feje tjetr prve islamit, apo t ndonj sheriati
1
2
3

Cituar prej librit Ikfarul mulhidin darurija d din, fq. 95.
190

tjetr prve sheriatit t Muhamedit ai sht qafir. Kufri i tij sht njsoj si kufri i atij q ka
besuar nj pjes t librit dhe ka mohuar nj pjes tjetr. Allahu thot: Ata q bjn kufr
me Allahun dhe profett e tij dhe duan t bjn dallim mes Allahut dhe profetve dhe
thon: Ne besojm disa gjra dhe mohojm disa t tjera, dhe dshirojn t ndjekin nj
rrug mes ksaj, ata jan qafirt e vrtet.1
Dhe thot: Kush e lejon q mes njerzve t gjykohet me ligje q ai i shikon si t
drejt dhe nuk pason at q e ka shpallur Allahu, ai sht qafir. do milet n tok pretendon
se gjykon me drejtsi dhe drejtsia n fen e tyre sht pjell e mendjes s paris s tyre.
Madje shum prej pretenduesve t islamit gjykojn me adetet e tyre t cilat nuk jan zbritur
prej Allahut si puna e seualifeve t nomadve. Ata mendojn se gjykimi duhet t jet sipas
tyre dhe jo sipas Kuranit dhe sunetit. Mu ky sht kufri. Shum njerz e deklarojn islamin,
por akoma vazhdojn t gjykojn me adetet e prhapura n mesin e tyre, me t cilat i kan
urdhruar paria e tyre. Kur e msojn q nuk lejohet t gjykojn me dika tjetr prve asaj
q ka zbritur Allahu , nuk i kushtojn ksaj rndsi, madje e shohin t lejuar t gjykohet me
at q e kundrshton shpalljen e Allahut . Kta persona konsiderohen qafir.2
Sejid Kutbi thot rreth ksaj: Ai q e zotron t drejtn e lejimit apo ndalimit sht
vetm Allahu dhe askush tjetr, qoft ai individ, klas shoqrore, nj popull i caktuar, apo
i gjith njerzimi s bashku, prve me lejen e Allahut dhe n prputhje me sheriatin e
Allahut .
Lejimi dhe ndalimi sht sheriati dhe feja. Nse ai q e lejon dika sht Allahu
athere njerzit jan n fen e Allahut , e nse ai q ndalon dhe lejon sht tjetrkush
athere njerzit i nnshtrohen ktij individi dhe jan n fen e tij dhe jo n n fen e Allahut.3
shtja n kt prizm sht shtje e uluhijes (hyjnores) dhe e t drejtave q lidhen
me t. sht shtje e fes dhe kuptimit t fes. sht shtje e imanit dhe kufirit. T gjith
muslimant aneknd bots duhet t shohin se ku jan n kt pik. Ku jan ata n kt fe. Ku
jan ata prej islamit edhe nse kmbngulin n pretendimin e islamit.4
Arsyeja e kufrit t atij q e lejon at q e ka ndaluar Allahu.
Shtrohet pyetja: Cili sht shkaku i kufrit t atij q ndryshon dispozitat dhe prse
konsiderohet qafir?
Themi: Ai q e lejon at q e ka ndaluar Allahu ose e ndalon at q e ka lejuar
Allahu sht qafir pr disa shkaqe:
1

3
Konsiderohen t nnshtruar ndaj tij nse e marrin at pr ligjvns prve Allahut dhe e pasojn at n at
q e bn hallall dhe haram. Kshtu duhet kuptuar fjala e Sejid Kutbit.
4
Rruga e dave t nn hijen e kuranit, 2/179.
2
191

1- Me lejimin e haramit ai ka refuzuar dhe i ka kthyer shpinn ligjit t Allahut
dhe ka refuzuar bindjen dhe nnshtrimin ndaj tij.
Nj person i till sht qafir me kufr t madh dhe nuk ka asnj grimc imani, si
thot Allahu : Jo pasha zotin tnd ata nuk besojn derisa t t bjn ty gjykats pr
gjykimit tnd dhe ta pranojn me nnshtrim En nisa 65.
tij.1
Utbe Ibn Damras thot: Babai m ka treguar pr dy burra q shkuan pr t zgjidhur
konfliktin mes tyre te profeti . Profeti i dha t drejt atij q kishte t drejt kundr t
padrejtit. Mirpo ai q humbi gjyqin i tha: Nuk pajtohem me kt gjykim. Pala tjetr i tha:
far dshiron? I tha: Shkojm te Ebu Bekri. Athere shkuan te Ebu Bekri dhe ai t cilit
profeti i dha t drejt, tha: Vajtm te profeti pr gjykim dhe m dha t drejt mua.
Athere Ebu Bekri i tha: Ju jeni sipas gjykimit t profetit . Mirpo ai prap nuk u knaq dhe
tha: Vemi te Umer ibn Hatabi. Athere shkuan dhe personi q kishte t drejt i tha: Vajtm te
profeti dhe m dha t drejt mua por ky nuk u knaq. Pastaj vajtm te Ebu Bekri dhe na
tha: Ju jeni sipas gjykimit t profetit , por prap nuk u knaq. Athere Umeri e pyeti: A
sht kshtu? I tha: Po. Athere Umeri i tha: Prisni pak sa t dal dhe do t gjykoj mes jush.
Pastaj doli me shpat n dor dhe e goditi at q krkoi t shkonin te Umeri dhe e vrau.
Athere ky personi u kthye te profeti dhe i tha: O i drguar i Allahut! Umeri e vrau shokun
tim e sikur t mos shptoja prej tij kishte pr t m vrar. I drguari i Allahut i tha: Nuk
besoj se Umeri guxon t vras ndonj besimtar. Athere Allahu zbriti: Jo pasha zotin
tnd ata nuk besojn derisa t t bjn ty gjykats pr at q ka ndodhur mes tyre,
kshtu Allahu e shfaqsoi Umerin pr veprimin e tij.2
Imam Ahmedi ka thn: Vshtrova n Kuran dhe e gjeta bindjen e profetit t
prmendur n tridhjet e tre vnde, pastaj lexoi: Le t bjn kujdes ata q kundrshojn
urdhrin e tij se mos i godet ndonj fitne ose mos i godet ndonj dnim i dhimbshm En
nur 63. Pastaj tha duke e prsritur disa her: far sht fitnia? Ajo sht shirku. Nse
refuzon ndonj fjal t profetit , n zemr i hyn devijimi dhe zemra i devijon dhe
1
2
Et bjan aksamil kuran, fq. 270.

Es sarimul meslul, Ibn Tejmije, fq. 38.
192

shkatrrohet.1
Ibn Tejmije thot: Nifaku vrtetohet dhe imani rrzohet me injorimin e gjykimit t
profetit dhe me kthimin pr gjykim te dikush tjetr.2
2- Ai ka rrzuar dhe ndryshuar ligjin e Allahut , sepse kur Allahu thot pr dika
se sht haram, ai thot: Jo! Kjo sht hallall! Ose nse Allahu thot pr dika se sht
hallall, ai thot: Jo! sht haram dhe e ndaluar! Pikrisht ky sht prgnjeshtrimi dhe kufri i
qart.
Allahu thot: Vetm Allahu gjykon dhe askush nuk e rrzon gjykimin e tij
dhe ai sht i shpejt n llogari Er rad 41.
Dhe thot: Allahu gjykon far t dshiroj El maide, 1.
Dhe thot: O besimtar! Mos flisni prpara Allahut dhe t drguarit dhe
friksojuni Allahut sepse Allahu dgjon dhe di do gj El huxhurat 1.
Besimtarit _nse dshiron t ruaj imanin dhe islamin e tij_ nuk i lejohet t flas dhe t
gjykoj prpara Allahut dhe profetit dhe as t shpreh mendime dhe ide prpara gjykimit
t Allahut dhe t drguarit .
Rreth fjals s Allahut : O besimtar! Mos i ngrini zrat tuaj mbi zrin e
profetit dhe mos i brtisni atij ashtu si i brtisni njri-tjetrit se mos ju rrzohen punt
pa e kuptuar El huxhurat, 2, Ibn Tejmije thot: Bni kujdes dhe friksojuni q t mos ju
rrzohen punt. Punt i rrzon vetm kufri, sepse ai q vdes me iman patjetr do t hyj n
xhenet dhe do t dal prej zjarrit ns hyn n t. Nse do ti rrzoheshin t gjitha punt nuk
kishte pr t hyr n xhenet sepse veprat e mira i rrzon e kundrta e tyre dhe punt e mira
vetm kufri i kundrshton trsisht.
Duket qart se ngritja e zrit dhe brtitja ndaj profetit mund t jet shkak q on n
kufr pa e kuptuar, duke i zhvlersuar t gjith punt.3
Rrzimi i punve t atij q ngre gjykimin e tij sipr gjykimit t Allahut dhe profetit
dhe i jep prparsi m shum se Kurani dhe suneti, sht m i merituar.
Ibn Kajimi thot: Nse ngritja e zrit mbi zrin e profetit sht shkak pr rrzimin
e punve, si qndron puna e atij q i jep prparsi ideve, mendimeve, shijes, politiks dhe
dijes s tij m shum sesa ajo me t ciln profeti sht drguar?! A nuk e meriton m
shum q ti rrzoj veprat kjo pun?!.4
3- Ndryshuesi i ligjit t Allahut e konsideron Allahun gabimtar n dispozitat q i
1
2
3
4

Ilamul muakkiin, 1/51.
193

ka ligjruar n fe dhe e prshkruan at me mangsi dhe dobsi. Pra ose e prgnjeshtron
Allahun ose trillon pr t. Padyshim q ky sht kufr i qart.
Nse Allahu thot pr dika se sht haram ai thot _qoft edhe me dshmin e
realitetit t tij_: Jo! Kjo sht hallall. Nuk mund ta konsiderojm kt gj haram, sepse nuk
prshtatet me aktualitetin dhe parametrat e kohs dhe as me njeriun modern, etj.
4- Lejuesi i asaj q Allahu e ka ndaluar e ka br veten rival me Allahun duke i
dhn vetes cilsin e ligjvnies e cila i takon vetm Allahut dhe kjo sht kufr dhe shirk.
Kur Allahu thot:Gjykimi i takon vetm Allahut El enam 57, ai _qoft edhe me
dshmin e realitetit_ thot: Jo! Gjykimi m takon edhe mua1 dhe jo vetm Allahut. Ajo q
un them hallall sht hallall dhe ajo q un them haram sht haram. Njerzit duhet t m
binden mua. Pikrisht kjo sht uluhija t ciln e pretendoi faraoni kur tha: O njerz! Nuk
njoh pr ju ndonj ilah (zot) tjetr prve meje El kasas 38. Pra vetm un jam sovrani
q duhet ti bindeni dhe vetm un jam ligjvns tek i cili duhet t ktheheni pr shtjet fetare
dhe t ksaj bote. Kompetencat e lejimit dhe ndalimit m takojn vetm mua dhe askujt tjetr.
Kjo ishte uluhija q faraoni e pretendoi pr veten e tij.
Nse Allahu thot: Nuk e bn asknd ortak n gjykimin e tij El kehf; 26, ai
thot: Jo! Un jam ortak i Allahut n gjykim dhe ligjvnie pr shtjet q njerzit duhet ti
zbatojn. Hallall sht ajo q un e lejoj jo ajo q e lejon Allahu. Ndrsa haram sht ajo q
un e ndaloj dhe jo ajo q e ndalon Allahu. Kjo sht tamam shirku dhe kufri i qart t cilin
Allahu nuk e fal kurrsesi, prvese me teube t sinqert.
5- Me lejimin e haramit e ka marr epshin e tij pr zot q adhurohet prve
Allahut. Ai e konsideron pr hallall dhe haram at q epshi i tij e shikon si hallall apo haram.
Realisht ai adhuron epshin e tij dhe asgj tjetr, si thot Allahu : A e shikon at q e ka
marr epshin e tij pr ilah (t adhuruar) dhe Allahu e ka humbur me dije El xhathijeh,
23.
Dhe thot: E kush sht m i humbur se ai q pason epshin e tij pa udhzim prej
Allahut El kasas, 50.
Dhe thot: Mos ju bind atij q ja kemi hutuar zemrn prej prkujtimit ton dhe
ka pasuar epshin e tij El kehf 28.
Ibn Tejmije thot: Kush adhuron at q do epshi i tij, ai ka adhuruar epshin e tij dhe
at q e ka dashur ai sht i adhuruari i tij. Ai nuk adhruon at q e meriton t adhurohet por
adhuron at q i teket. Ky q e ka br epshin e tij zot t adhuruar shpreh dashuri (pr t
adhuruarin) njsoj si dashuria e mushrikve pr idhujt e tyre dhe njsoj si dashuria e
1
Ai q e pretendon ligjvnien mund t jet institucion q prfshin nj grup ligjvnsash, si parlamentet

legjislative n kohn ton. Ose mund t jet organizat, individ, parti, sundues, kryetar partie, pari e fisit, etj.
T gjith kta _megjithse emrtimet i kan t ndryshme_ prfshihen n kufrin e qart.
194

adhuruesve t viit pr t adhuruarin e tyre. Kjo lloj dashurie sht dashuri me Allahun dhe
jo dashuri pr Allahun. Kjo sht dashuria e mushrikve.1
Bazuar n kto arsye i gjith umeti _t hershmit dhe t mvonshmit_ jan pajtuar se
kush e lejon at q Allahu e ka ndaluar apo e ndalon at q Allahu e ka lejuar ai sht qafir
dhe nuk ka br prjashtim prej ksaj ixhmaje asnj dijetar i njohur.
Kushtet e pranimit t teubes s atij q lejon haramin.
M par u prmend se murtedit i paraqitet pendimi prej kufrit t tij sepse Allahu
thot: prve atyre q pendohen dhe veprojn vepra t mira dhe e shfaqin (besimin e
tyre), atyre ua pranoj pendimin dhe un jam pranues i pendimit dhe i mshirshm El
bekare 160. Allahu na njoftoi se ai sht fals dhe mshirues pr ata q pendohen pas
riddes. Kjo prfshin faljen n dynja dhe ahiret. Prandaj nj person i till nuk ndshkohet me
vrasje.2 Pra teubeja e rrzon dnimin dhe e fshin gjynahun e riddes.
Dhe thot: Kur t kalojn muajt e shenjt vritini mushrikt kudo q ti gjeni dhe
kapini, rrethojini dhe zijuni prit n do rrug. E nse pendohen dhe e falin namazin
dhe e japin zekatin athere lejini t lir sepse Allahu sht fals dhe mshirues Et teube,
5.
Ibn Tejmije thot: Kjo fjal prfshin luftimin e do mushriku ose lirimin e tij nse
pendohet prej shirkut t tij, e fal namazin dhe e jep zekatin, qoft ai mushrik n origjin apo
mushrik murted.
Ky ka qn mendimi i sahabve, sepse pas vdekjes s profetit kur shumica e
arabve u kthyen n kufr prve banorve t Meks, Medines dhe Taifit, dhe nj grup
ndoqn profett e rrem si Musejlemen, Ansiun, Tulejha Esdiun, athere Ebu Bekri me
gjith sahabt i luftuan derisa shumica e tyre u kthyen n islam dhe ua pranuan teuben dhe
nuk vran asnj prej t kthyerve n islam. Prej kokave t murtedve q u pendua dhe u kthye
n islam ishte vet Tulejha Esdiu i cili u hoq si profet dhe Eshathi nga fisi Kajs dhe shum t
tjer. Kjo sht shum e mirnjohur dhe nuk mund t jet e paqart pr asknd.3
Kashmiri pr sqarimin e kushteve t pranimit t teubes s atij q zhvlerson haramin,
thot: Kush bn kufr duke mohuar dika t mirnjohur, si mohimi i ndalimit t vers,
athere duhet t distancohet prej ktij besimi, sepse ai i ka pas pohuar dy dshmit e islamit
sbashku me kt besim kufri, prandaj duhet t distancohet. Shafit shprehen qart n kt
shtje dhe ky sht mendimi i autorit t librit Reddul muhtar minel irtidad dhe i autorit t
librit Xhamiul fusul. Nse shehadetin e shqipton se i sht br zakon, nuk i bn dobi
1
2
3
Mexhmuul fetaua, 8/359

Marr nga ala e Ibn tejmijes, Es sarim el meslul, fq. 314.
Es sarim el meslul, fq. 318.
195

derisa t pendohet pr at q ka thn, sepse vetm kshtu i fshihet kufri.1
Kjo pr shkak se kufri i tij ishte pr shkak t lejimit t vers, mohimit t ndalimit t
saj dhe jo sepse ai nuk i pohon dy dshmit e teuhidit. Nj personi t till nuk i bn dobi asnj
lloj adhurimi derisa t braktis kt prishs t imanit. Q t hiqet gjykimi me kufr dhe ridde
duhet patjetr q t distancohet dhe t pendohet prej ktij prishsi t imanit i cili ishte shkak
pr daljen e tij prej islamit, krahas shqiptimit t shehadetit.
Pr ta sqaruar m shum kt shtje po sjellim nj shembull: Nse dikush thot q
pes namazet nuk jan farz dhe nuk jan obligim ndaj muslimanve, e megjithat ai falet2,
agjron, kryen haxhin, bn xhihad dhe kryen lloj-lloj ibadete t tjera. T gjitha kto nuk i
bjn dobi dhe nuk rifutet n islam prvese nse pendohet prej ktij mendimi dhe e pohon
q namazi sht farz. Kjo sht nj shtje e qart pr t ciln nuk ka asnj kundrshtim.
Shejh Ibn Bazi thot: Kush agjron ditn dhe falet natn, e njson Allahu me
adhurim, e pason profetin , mirpo pas ksaj e kryen ndonj adhurim pr tjetrknd prve
Allahut , psh kur i kryen disa adhurime pr profetin, ose pr filan veli, apo pr filan idhull,
apo pr diellin, hnn, ndonj planet etj, duke iu lutur dhe duke krkuar ndihm dhe fitore
prej tij, athere t gjitha punt i rrzohen derisa t pendohet dhe t kthehet te Allahu sepse
Allahu thot: (E nse do t bnin shirk kishte pr tu rn posht e gjitha ajo q kishin
punuar) El enam 88.
Nse beson do gj q lidhet me Allahun dhe e beson at n do gj prve zinas
dhe thot zinaja sht e lejuar, ase homoseksualiteti sht i lejuar, ose vera sht e lejuar,
athere ai bhet qafir edhe nse i kryen t gjitha detyrat e tjera fetare, sepse nse e lejon
dika t mirnjohur n fe t ciln Allahu e ka ndaluar, athere bhet qafir dhe murted pr
shkak t ktij lejimi dhe asnj vepr tjetr nuk i bn dobi, madje as teuhidi, me pajtimin e t
gjith muslimanve.
E njjta gj thuhet nse ndalon at q Allahu e ka br hallall edhe nse vepron me
teuhid, sinqeritet dhe i beson profett. Psh nse thot: Un nuk e konsideroj t lejuar deven,
lopn, bagtin, apo gjra t tjera pr t cilat nuk ka kundrshtim se Allahu i ka br
hallall ndrsa ai thot se jan harram, athere bhet qafir dhe del prej islamit, pasi ti
ngrihet huxhja (ti paraqiten faktet) nse sht prej atyre q zakonisht jan t paditur.
Ose thot: Nuk e konsideroj t lejuar grurin dhe elbin sepse ato jan haram, athere
ai bhet qafir. Ose nse thot: Lejohet martesa me vajzn ose me motrn, athere
konsiderohet qafir dhe i dal prej islamit (murted) edhe nse falet, agjron dhe i kryen t
gjitha ibadetet e tjera sepse donjra prej ktyre veprave e prish fen..3
1
2
3

Duke besuar se ajo sht nafile.
Realite i teuhidit dhe shirkut, marr prej revists El hikme, 3/100-101.
196

Pr kt dshmon edhe pendimi q sahabt i krkuan Ibn Medhunit dhe shokve t tij
kur pin ver bazuar n interpretime t gabuara pr lejimin e saj. T gjith sahabt morrn
vendim q ata nse nuk pendohen prej lejimit t vers, athere ata jan qafir dhe duhet t
vriten sepse kan prgnjeshtruar Allahun dhe kan ligjruar n fe at q Allahu nuk e
ka lejuar. Dihet q Ibn Medhuni ka qn prej lufttarve t Bedrit dhe lufttart e Bedrit kan
pasur vlera dhe virtyte m shum se t tjert. Por mirsia e Bedrit dhe mirsit e tjera nuk do i
vlenin nse do kmbngulte n lejimin e vers edhe pas sqarimit t argumenteve.
Ibn Tejimije thot: Umeri me t gjith pjesmarrsit n shura u pajtuan n nj mendje
q atij dhe shokve t tij duhet tu krkohet pendimi, e nse e pranojn q sht haram
goditen me kamzhik, e nse nuk e pranojn q sht haram athere konsiderohen qafir.1
Prej ksaj nxjerrim si konkluzion se veprat e mira, sado t mdha t jen duke
prfshir edhe shehadetin, nuk i bjn dobi njeriut nse ai vepron kufr dhe shirk t madh.
Veprat e mira i bjn dobi njeriut pr gjynahet q jan m t vogla se kufri dhe shirku dhe
athere kur vepra mund t konsiderohet kufr nga nj aspekt dhe mund t mos konsiderohet
kufr n nj aspekt tjetr.
Allahu thot: E nse bn shirk ka pr tu hedhur posht e gjith vepra jote
dhe ke pr t qn prej t humburve Ez zumer, 65.
Dhe thot: E nse do t bnin shirk kishin pr tu rn posht e gjitha ajo q
kishin punuar El enam, 88.
Dhe thot: Iu afruam asaj q kishin punuar dhe e bm pluhur e hi El furkan,
23. Pra shirku i zhvlerson t gjitha veprat e mira a thua se nuk jan kryer. Allahu na ruajt
prej kufrit dhe shirkut.
Sqarim dhe vrejteje.
Dijetart e umetit, t hershmit dhe t mvonshmit, kan rn n shum kundrshtime
rreth shum shtjeve q lidhen me hallallin dhe haramin dhe detyrat fetare. Kto shtje jan
shtje pr t cilat lejohet ixhtihadi. Megjithse kundrshtimet n mendime jan t shumt,
mirpo askush prej tyre nuk e ka shpallur qafir at q ndonj haram e ka br hallall apo
ndonj haram e ka br hallall. Kjo pr shkak se ata nse kan gabuar n shtjet e hallallit
dhe haramit, nuk kan gabuar pr shkak se kan dashur kundrshtimin e sheriatit dhe
prgnjeshtrimin e profetit, por pr shkak t ixhtihadit dhe interpretimeve t ndryshme. Kta
dijetar, bazuar n ixhtihadin e tyre, kan kujtuar se ia kan qlluar t vrtets dhe e kan
kuptuar qllimin e sheriatit. Rregulli se Kush e lejon haramin ka br kufr nuk vlen pr ta,
sepse nse gabimi rrjedh prej ixhtihadit t lejuar ather atij i takon nj shprblim, si
transmetohet n hadith: Nse gjykatsi gjykon dhe bn ixhtihad dhe ja qllon t vrtets
1
Sarimul meslul, fq. 530.
197

atij i takojn dy shprblime. E nse gjykon dhe bn ixhtihad por gabon atij i takon vetm
nj shprblim.1
Ibn Tejmije thot: Prej ksaj sqarohet q muxhtehidi nse gabon prfiton nj
shprblim dhe gabimi i falet, sepse gjetja e mendimit t drejt n t gjitha shtjet sht ose e
pamundur ose shum e vshtir.2
Dhe thot: Besimi pr vaxhipin e njohur dhe mutevatir, dhe rreth haramit t njohur
dhe mutevatir sht prej bazave m t mdha t imanit dhe themeleve t fes. Mohuesi i tyre
konsiderohet qafir me ixhma, megjithse muxhtehidi nse gabon n disa prej ktyre shtjeve
nuk konsiderohet qafir me ixhma edhe pse e ka gabuar t vrtetn.3
Shejhul islami ka thn fjal shum t bukura rreth ksaj shtje n librin e tij t
muar Mosqortimi i dijetarve t mdhenj, i cili sht prej librave m t bukur q jan
shkruajtur n kt tem.
Nj dyshim dhe sqarimi i tij.
Prej ndarjeve t shpikura t cilat i prhapin murxhit bashkohor sht ndarja e lejimit
t haramit n dy lloje: Lejim me zemr q t nxjerr prej islamit dhe lejim me vepra q nuk t
nxjerr prej islamit.4
Kjo ndarje sht e pavler dhe e shpikur. Seleft nuk e kan pas njohur at. Lejimi
vendin e ka n zemr dhe kush e lejon nj gjynah me vepra dhe n pamje t jashtme, athere
ai e ka lejuar at edhe n zemr, sepse pamja e jashtme me brendsin e zemrs kan lidhje
dhe ndikim reciprok. Nuk thuhet pr vepruesin e gjynahut, q sht m i vogl se kufri, se me
veprimin e tij e ka lejuar gjynahun. Burimi i lejimit sht n zemr dhe sht i lidhur ngusht
me zemrn, mirpo veprimi i gjynahut sht dika tjetr dhe nuk quhet lejim, sepse lejimi
nnkupton ngulitjen e gjynahut n zemr dhe jo dokush q e vepron gjynahun sht i till.
shtje q lidhen me kufrin e lejimit.
Ktu po paraqes disa shtje t cilave u kam kthyer prgjigje mot, pr tu plotsuar
dobia dhe si prgjigje pr ata q prhapin dyshime rreth ksaj teme.
shtja e par: Liensat q shteti u jep bankave q punojn me riba,
mosndrhyrja pr largimin e ribas, mbrojtja dhe financimi i ktyre bankave nse
1
Raful melam an eime l alam, fq. 57.
3
4
P.sh. shejh Albani, Allahu e mshiroft, n librin Et tahdhir min fitnetit tekfir thot: Duhet ditur se kufri
ashtu si fisku dhe dhulmi ndahet n dy lloje: Kufr dhe fisk dhe dhulm q t nxjerr prej islamit dhe ai kthehet te
lejimi me zemr dhe nj lloj tjetr q nuk t nxjerr prej islamit dhe ai sht lejimi me vepra.
2
198

kalojn kriz ekonomike, a konsiderohet lejim praktik i ribas? Na e sqaroni Allahu ju
lartsoft dhe ju shprbleft me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon vetm Allahut, zotit t botrave. Nse vendosen ligje q
i liensojn bankat e kamats dhe prfitimin me riba dhe ribaja konsiderohet e lejuar,
ndrkoh q para daljes s ktyre ligjeve ishte e ndaluar, ky veprim n kt form dhe n kt
mnyr sht konsiderim hallall i ribas. Njeriu konsiderohet qafir nse e vepron dika t
till. Edhe nse hartuesit e ligjit nuk e pranojn me goj konsiderimin e ribas t lejuar,
mirpo realiteti dhe veprimet e tyre jan m t sinqerta dhe m t qarta se fjalt e gojs, dhe
Nse ktij veprimi i shtohet edhe mbrojtja e ktij harami me forcn e arms dhe
urdhrimi i ushtarve dhe policis pr ruajtjen e tyre dhe dnimi i dokujt q dshiron ti
dmtoj kto banka harami, athere kjo konsiderohet kufr dhe gjynah shetes dhe Allahu
sht m i ditur.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: E shpallim qafir at q i mbron teqet n t
cilat i bhet shirk Allahut dhe at q i lufton ata q kundrshtojn dhe krkojn prishjen e
tyre.1
Shiko se si i konsideroi ata qafir thjesht sepse i mbrojn kto teqe me forcn e arms
edhe nse nuk kryejn rituale n to dhe nuk e lejojn kt me gjuh dhe zemr.
Ata q ruajn ligjin e kufrit dhe t shirkut me forcn e arms, ata jan qafir edhe nse
nuk shprehen me goj pr lejimin e tyre. Ruajtja e ktyre ligjeve dhe pengimi i atyre q
mundohen ti heqin ato sht argument m i qart dhe m i besueshm pr kufrin e tyre sesa
lejimi me shprehjen e gojs dhe Allahu sht m i ditur.
shtja e dyt: Shejhul islami n Mexhmuul fetua (3/267) thot: Nse njeriu e
bn hallall haramin e njohur me ixhma ose e bn haram hallallin e njohur me ixhma ose
ndryshon dika n sheriat q sht e njohur me ixhma, ai bhet qafir dhe murted me
pajtimin e t gjith fukahave.
far kuptimi ka fjala tebdil (zvendsim, ndryshim) dhe far ka pr qllim
me ndryshimin e sheriatit? Cilat jan rastet q konsiderohen ndryshim dhe zvendsim
n kohn ton? A sht e vrtet kjo fjal: Ndryshimi n terminologjin e fukahave
nnkupton gjykimin me at q nuk e ka zbritur Allahu duke e konsideruar at prej fes
dhe sheriatit t Allahut?
Krkojm sqarime duke prmendur fjalt e dijetarve pr kt shtje t
rndsishme. Allahu ju shprbleft me t mira.
1
Er resail esh shehsije, fq. 60.
199

Prgjigje: Falendrimi i takon Allahut zotit t botrave. Kuptimi i fjals tebdil sht
zvendsimi i sheriatit t zbritur prej Allahut me nj ligj tjetr t kot i cili mund ti
atriubohet Allahut padrejtsisht ose ti atriubohet njeriut dhe epshit t tij. Nuk ka dallim
mes tyre n kufrin e tyre.
Kt ka pr qllim shejhul islami dhe dijetart e tjer kur flasin pr zvendsimin e
sheriatit dhe kufrin e atij q e zvendson sheriatin e Allahut. Askush prej tyre nuk ka br
dallim mes ndryshuesve dhe nuk kan thn se kush e ndryshon sheriatin dhe pretendon se ky
ndryshim sht prej Allahut ai bn kufr, ndrsa kush e ndryshon sheriatin me ligjet dhe
epshet e njeriut nuk bn kufr.
Nuk ka asnj argument pr kt dallim. Asnj dijetar i njohur prej dijetarve t selefit
nuk e ka prmendur kt dallim. Ky sht vetm nj dyshim i frymzuar prej shejtanit q ua
ka hedhur dijetarve t murxhive bashkohor.
Kujtoja se dyshimet e ktyre njerzve n kt shtje kishin marr fund dhe ishin
sqaruar me fjalt e dijetarve t udhzuar, mirpo her pas here befasohem me lindjen e
dyshimeve t tjera pr t cilat Allahu nuk ka zbritur asnj argument. Burim i ktyre
dyshimve jan shejtant t cilt i prhapin te njerzit q shpresojn se i pranojn ato. Nuk e
dim me far dyshimesh do t befasohemi n t ardhmen. Kto dyshime e pengojn rinin
islame prej rrugs s drejt dhe i devijojn prej detyrave t mdha q i kan marr prsipr.
Atij q bn dallim mes zvendsuesve i krkohet argumenti prkats dhe paraqitja e
fjalve t dijetarve. Prderisa ai po pohon nj dispozit, atij i takon t sjell argument.
Megjithat un po paraqes disa argumente dhe fjal t dijetarve q dshmojn pr
vrtetsin e fjals son, q tu qetsohet shpirti besimtarve dhe t ulen pasuesit e epshit dhe
t bidateve.
Allahu thot: Ata q nuk gjykojn me at q ka zbritur Allahu mu ata jan
qafirt . . . t padrejtt . . . fasikt (t pabindurit) Ibn Abasi ka thn: Allahu e ka zbritur
kt ajet pr dy fise ifutsh. Njri fis e kishte nshtruar fisin tjetr n kohn e xhahilijetit,
derisa ran dakort dhe u pajtuan me shpagimin prej 50 uasak pr do t vrar q e vret fisi i
fort dhe me shpagimin prej 100 uasak pr do t vrar q e vret fisi i dobt. Kjo marrveshje
ekzistoi deri n mbrritjen e profetit n Medine. Me mbrritjen e profetit t dy fiset e
humbn pozitn e tyre dhe profeti nuk e aprovoi marrveshjen mes tyre. M pas fisi i dobt
vrau nj person prej fisit t fort dhe fisi i fort i krkoi fisit t vogl q t paguanin 100
uasak. Mirpo fisi i dobt u prgjigj: Pse bni dallim mes dy fiseve q kan nj fe, nj
prejardhje, nj atdhe? Prse shpagimi i njrit t jet sa gjysma e shpagimit t tjetrit? Ne e
patm paguar m prpara sepse ju na imponuat me padrejtsi. Mirpo tani q erdhi
Muhamedi nuk paguajm m si m par.
Athere gati sa nuk plasi luft mes tyre, por pastaj ran dakort q t bnin gjykats
200

mes tyre t drguarin e Allahut . Fisi i fort tha: Betohemi pr Allah se Muhamedi nuk ka
pr tju dhn dyfishin e asaj q ju paguani. Ata u treguan t sinqert se n fund t fundit na
paguanin m shum padrejtsisht dhe prej shtypjes. Prandaj fusni te Muhamedi ndonj
person q tju tregoj pr mendimin e tij. Nse ju jep at q dshironi shkoni dhe gjykohuni, e
nse nuk ju jep t drejt ruajuni prej tij dhe mos shkoni pr gjykim. Pastaj futn te i drguari
i Allahut disa munafik q t zbulonin mendimin e profetit . Mirpo kur i drguari i
Allahut erdhi, Allahu e njoftoi pr historin dhe planet e tyre dhe zbrit kt ajet: O i
drguar! Mos u dshpro pr ata q nxitojn n kufr prej atyre q than: Kemi besuar) e
deri te fjala e kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan qafirt. Pastaj
(Ibn Abasi) tha: Pasha Allahun pr ata ka zbritur dhe ata ka pasur pr qllim Allahu.1
Le ti rikthehemi edhe njher leximit t hadithit sepse me t vrtet kemi pr t
gjetur argument t qart pr mendimin e pohuar n fillim t prgjigjes dhe falenderimi i takon
vetm Allahut.
ifutt kur ndryshuan ligjin e vrasjes nuk pretenduan se kjo sht prej Allahut , por
ia mveshn veteve t tyre. Si fisi i fort ashtu edhe i nnshtruari, e dinin se kjo ishte
padrejetsi dhe nuk ka mundsi q kjo padrejtsi t ndodh mes dy fiseve q fen e kan t
njt. Prandaj fisi i nnshtruar u tha: E patm paguar m prpara sepse ju na imponuat me
padrejtsi. Pra e dinin se ky gjykim nuk ishte prej fes s tyre dhe askush prej tyre nuk
pretendoi q ky gjykim sht prej fes s tyre.
Madje vet fisi i fort e pohoi se fjala e fisit tjetr ishte e vrtet dhe se ky ndryshim
ishte padrejtsi e epshit t tyre dhe kurrsesi nuk pretenduan se kjo sht prej Allahut : Ata
u treguan t sinqert se n fund t fundit na paguanin m shum padrejtsisht dhe prej
shtypjes. Fisi i nnshtruar nuk paguante m shum sepse kjo kishte zbritur n fen e tyre. As
fisi m i madh nuk merrte m shum duke pretenduar se sht zbritur n fen e tyre, e
megjithat Allahu zbriti pr ta: mu ata jan qafirt.
Ky sht argument shum i fort pr rrzimin e fjalve t bidative bashkohor t cilt
thon: Kush ia mvesh vetes s tij ndryshimin e ligjit t Allahut nuk bn kufr.
Ky sht argument i fort pr rrzimin e pretendimit se kush zvendson sheriatin dhe
n t njjtn koh e pranon q ai sht i padrejt, ai nuk bn kufr. Kshtu thot shejh Ibn
Uthejmini, Allahu e mshiroft. Un kam shkruar nj replik ndaj tij n nj ese t veant t
publikuar n faqen ton t internetit.
Prej fjalve ku shejh Albani ka kundrshtuar xhematin sht komentimi i ktij hadithi
n Es silsile 6/111 n prputhje me disa baza t tij t kota rreth imanit kur thot: Nse e
kupton kt athere nuk lejohet t zbatohen kto ajete pr sundimtart dhe kadit musliman
t cilt gjykojn me ligje toksore t tjera dhe jo me at q ka zbritur Allahu . Un them:
1
201

Nuk lejohet tu bhet tekfir pr kt shkak dhe t konsiderohen t dal prej umetit nse ata
besojn Allahun dhe t drguarin , megjithse athere kur nuk gjykojn me at q ka
zbritur Allahu kan br krim. Ata u prgjasojn fiutve n aspektin e gjykimit mirpo ata
i kundrshtojn ata n nj aspekt tjetr, sepse ata besojn dhe e vrtetojn at q ka zbritur
Allahu n dallim nga ifutt qafir, t cilt e mohojn at si than n fjaln e tyre: e
nse nuk ju jep t drejt ruajuni prej tij dhe mos shkoni pr gjykim.
E vrteta fshihet n faktin se kufri sht dy llojsh: Kufr besimi dhe kufr veprimi.
Kufri i veprimit vendin e ka n zemr ndrsa kufri i veprimit ndodh me gjymtyr. Kush vepron
nj kufr q kundrshton sheriatin dhe prputhet me kufrin q e ka n zemr athere ai sht
kufr besimi dhe ky sht kufri q Allahu nuk e fal. Ndrsa nse nuk prputhet me at q ka
n zemr, athere ai sht besimtar me gjykimin e Allahut mirpo ai e kundrshton kt me
veprat e tij dhe bn kufr n vepra dhe jo kufr besimi, prandaj vazhdon t jet n mshir t
Allahut; nse dshiron e dnon e nse dshiron e fal.
Ajo q e shtyu shejhun n kt interpretim t gabuar, q m shum i prngjason
deformimit t fjalve t hadithit sesa interpretimit, jan bazat e pasakta q ai ka n shtjen e
imanit t cilat jan m afr bazave t xhehmive dhe murxhive ekstrem. Prandaj do ndalemi
pak te fjalt e shejhut pr disa sqarime dhe komente t shkurtra.
1- Tagutt e gjykimit t cilt nuk kan ln prishs t imanin pa e kryer dhe pa
vepruar ata jan besimtar sipas shejhut. Prse: Sepse ata e vrtetojn at q ka zbritur Allahu.
Nse e pyesim shejhun pr prkufizimin e imanit ka pr tu prgjigjur menjher:
Besim, fjal dhe vepr shtohet dhe paksohet.
Lind pyetja: Si ta prputhim kt prkufizim me fjaln e shejut pr tagutt n gjykim
se ata jan besimtar prshkak se vrtetojn at q ka zbritur Allahu n dallim nga ifutt q e
mohojn. A mos shtja lidhet vetm me nj vrtetim dhe pastaj t ndodh far t ndodh.
Nse do studionim bazat e t humburit Xhehm ibn Safuan kishim pr t gjetur se ai e
lidh imanin me vrtetimin e zemrs dhe e lidh kufrin me mohimin ose prgnjeshtrimin e
zemrs. Kjo fjal sht pikrisht fjala e shejh Nasirit Allahu e falt dhe e mshiroft.
2- Kt e prforcon edhe ndarja n dy lloje q shejhu i bn kufrit: Kufr q t nxjerr
prej islamit dhe vendin e ka vetm n zemr dhe kufr q nuk t nxjerr prej islamit dhe
verprohet me vepra. Pra sado q kufri t shfaqet n vepra i qart dhe i pastr prderisa zemra
nuk pajtohet dhe e pohon kufrin athere ai nuk sht qafir por prej besimtarve njsues dhe
prej banorve t xhenetit. Kjo sht pikrisht fjala e t humburit Xhehm ibn Safuan Allahu e
gjykoft.
Rikthejuni fjals s shejhut edhe njher: Kush vepron nj kufr q kundrshton
sheriatin dhe prputhet me kufrin q e ka n zemr athere ai sht kufr besimi dhe ky sht
kufri q Allahu nuk e fal. Pra do kufr tjetr nuk sht kufr i madh.
202

3- Si ti prputhim bazat e ehli sunetit _t cilat shejhu i aprovon_ t cilat pohojn
lidhjen reciproke mes veprave t jashtme dhe zemrs me fjaln e shejhut: N pamje t
jashtme qafir ... bn kufr me vepra ... por n zemr sht besimtar ... zemrn e ka me besim
... udhheqs qafir dhe q i kundrvihet sheriatit t Allahut me vepra t dukshme ...
besimtar n brendsin dhe zemrn e tij.
4- Fjala e shejhut se shkaku i kufrit t ifutve ishte mohimi dhe prgnjeshtrimi me
zemra n dallim nga tagutt e gjykimit t cilt gjykojn n vendet islame, t cilt e pohojn
besimin me zemr, nuk sht e vrtet. N hadith nuk ka asnj dshmi pr kt pretendim.
Argumentimi q shejhu prdor nuk sht i sakt as n gjuh dhe as n formn dhe realitetin e
tij. Ai tha: T cilt e mohojn at si than n fjaln e tyre: e nse nuk ju jep t drejt
ruajuni prej tij dhe mos shkoni pr gjykim.
Ku sht argumenti n kt fraz se ifutt mohuan me zemrat e tyre?! Sikur t
zgjidhnim medhhebin q bn interpretimet m t kota, prap se prap nuk do t mund ta
interpretonim kt fjal me mohimin dhe prgnjeshtrimin e zemrs.
Ktu lind pyetja: Interpretimi q e transformon kuptimin a sht medhheb i selefit? I
sulmojm kundrshtart tan pr interpretimet deformuese dhe i kritikojm rnd dhe pastaj
biem vet n nj lloj t rnd deformimi.
Nse thuhet: Interpretimi q nuk bazohet n pamjen e jashtme lejohet n rast nevoje. I
themi: far nevoje ka ktu? Vetm nse shpjegimi i fjalve t hadithit sipas ideve t
Xhehmiut konsiderohet domosdoshmri q e lejon t ndaluarn.
N ann tjetr Kurani e vrteton q ifutt nuk e kan pas mohuar me zemrat e tyre as
profetin, as ajetet dhe argumentet me t cilat u drgua dhe as Kuranin. Prkundrazi ishin t
sigurt n zemrat e tyre se profeti sht i vrtet dhe se me t vrtet ishte drguar prej
zotit. Allahu thot: I mohuan ato padrejtsisht dhe me mndjemadhsi edhe pse ishin
t sigurt n vetet e tyre En neml 14. Ata i mohuan ajetet me gojt e tyre edhe pse ishin t
sigurt n vetet e tyre so ato ishin t vrteta. Ajo q i shtyu pr kt mohim n pamje t
jashtme ishte vetm hasedi dhe inati.
Allahu thot: Kur u erdhi ajo q e njohn bn kufr. Mallkimi i Allahut qoft
mbi qafirt El bekare, 89.
Dhe thot: Ata t cilve u kemi dhn librin e njohin at ashtu si njohin fmijt
e tyre por nj grup prej tyre e fshehin t vrtetn megjithse e njohin at El bekare,
146.
E shum ajete t tjera t cilat dshmojn se ifutt e pohonin n zemra se profeti
sht i drguar prej Allahut dhe se ajo me t ciln sht drguar sht e vrtet. E
megjithat bn kufr pr shkak t mndjemadhsis q t mos nnshtroheshin ndaj sheriatit
n vepra dhe mendime.
203

Nj argument tjetr q dshmon pr kufrin e atij q ndryshon sheriatin me ligje t
tjera q i ka shpikur vet ose i ka marr prej tagutve njerzor sht hadithi i profetit q
thot: Izraelitt, kur kaloi shum koh dhe iu ngursuan zemrat, shpikn nj libr prej
veteve t tyre t cilin e deshtn me gjith zemr dhe e predikuan me fjalt e tyre. Mirpo e
vrteta vazhdoi ti pengonte ata prej shum epsheve t tyre derisa e hodhn librin e Allahut
mbas shpins a thua se nuk e njohin dhe than: Paraqiteni kt libr para izraelitve e
nse ju pasojn n kt libr athere lejini t lir e nse ju kundrshtojn vritini ...1
Dhe thot: Izraelitt shkruajtn nj libr t cilin e pasuan dhe e braktisn
Teuratin.
T njjtn gj veprojn edhe tagutt q e ndryshojn sheriatin e Allahut sot. do tagut
prej tyre shkruan nj libr sipas qejfit dhe e quan ligj ose kushtetut dhe pastaj i detyron
njerzit me forc dhe kush nuk e pranon forcn e ligjit dhe nuk pajtohet me t dnohet me
vrasje, burg ose internim.
Kto metoda jan t vjetra. Ky sht pasimi i rrugve t atyre q kan qn para nesh
kut pr kut e pllmb pr pllmb, edhe nse hyjn n zgravn e zhapikut kemi pr t gjetur
n kt umet disa njerz q do t hyjn n t.
Ibn Hazmi thot: Nuk ka dallim mes atij q e lejon shpikjen e ligjeve t cilat
ndalojn dhe lejojn sipas ideve t njerzve, pr t cilat as Allahu dhe as i drguari nuk
kan dshmuar dhe mes atij q duke u bazuar n idet e tij e hedh posht nj ligj t cilin
Allahu e ka ligjruar n gojn e profetit . Kush bn dallim mes ktyre t dyjave ka
shpifur dhe ia ka futur kot sepse t dyja ato jan kufr i qart.2
Dhe thot: Shpikja e ligjeve ndahet n katr lloje.
1- Rrzimi i nj farzi t njohur; si rrzimi i disa namazeve, ose rrzimi i nj pjese t
agjrimit, ose i nj pjese t zekatit ose i nj pjese t haxhit, ose rrzimi i dnimit t zinas dhe
shpifjes pr zina, ose rrzimi i tyre trsisht.
2- Kur shton dika n kto farze si shpikja e nj farzi t ri.
3- Lejimi i haramit si lejimi i mishit t derrit, lejimi i vers dhe i ngordhsirs.
4 Ndalimi i hallallit si ndalimi i ngrnies s mishit t dashit etj.
Ai q vepron secilin prej ktyre llojeve sht mushrik, njsoj si ifutt dhe t
krishtert.3
Xhesasi, n tefsirin e fjals s Allahut ; thot: Jo pasha zotin tnd ata nuk
besojn derisa t t bjn ty gjykats pr at q ka ndodhur mes tyre : N kt ajet ka
1
2
3
E transemton Bejhakiu n Shuab el iman, Es silsiletus sahiha, 2694.

El ihkam, 2/208.
El ihkam 2/274.
204

argument se kush e refuzon ndonj prej urdhrave t Allahut dhe t drguarit t tij , ai ka
dal prej islamit. Nuk ka dallim nse e refuzon me dyshim apo e refuzon me mosaprovim dhe
nuk pranon ti nnshtrohet ..
Ibn Tejmije thot: Ata q i morrn murgjrit dhe priftrinjt e tyre pr zotr, athere
kur iu bindn n lejimin e asaj q Allahu e kishte br haram dhe n ndalimin e asaj q
Allahu e kishte lejuar, ata ndahen n dy lloje: Lloji i par jan ata q e din se kan
ndryshuar fen e Allahut dhe prap se prap i pasojn ata n kt ndryshim dhe e lejojn at
q Allahu e ka br haram dhe e ndalojn at q Allahu e ka lejuar, duke iu bindur paris s
tyre, megjithse e din q ata e kan kundrshtuar fen e profetve. Ky sht kufr dhe Allahu
dhe profeti e kan konsideruar at si shirk.1
Ai i konsideroi ata mushrik thjesht pr shkak t ndryshimit megjithse ata e dinin q
po kundrshtonin fen e profetve dhe se ligjet q i kishin shpikur nuk ishin prej Allahut
por prej vetes s tyre.
Dhe thot: Kjo sht feja islame me t ciln Allahu e ka drguar t drguarin e tij
. Ajo sht nnshtrimi ndaj Allahut nj dhe t vetm. Kush nuk i nnshtrohet Allahut ai
sht treguar mndjemadh ndaj adhurimit t tij. Allahu thot: Ata q tregohen
mndjemdhenj pr adhurimin tim ata do t hyjn n xhehenem t prbuzur. Ndrsa ai q
i nnshtrohet dikujt tjetr prve Allahut ai sht mushrik dhe Allahu thot: Allahu
nuk e fal ti bhet shirk.2
Dhe thot: sht vrtetuar me Kuran dhe me sunet dhe me ixhman e umetit, se ai q
largohet prej sheriatit islam luftohet edhe nse i shqipton dy shehadetet.3
Dhe thot: Allahu sht betuar n veten e tij se kushdo q largohet prej rrugs
dhe sheriatit t profetit ai nuk beson derisa t knaqet me gjykimin e t drguarit t Allahut
pr do shtje q lidhet me fen dhe dynjan dhe t mos gjej asnj siklet n zemrn e tij.
Argumentet kuranore pr kt shtje jan t shumta. do njeri me pozit q refuzon ti
bindet Allahut dhe t drguarit ai i ka shpallur luft Allahut dhe t drguarit t tij .
Kushdo q punon n tok me dika tjetr prve Kuranit dhe rrugs s profetit ai ka
prhapur rregullime n tok.4
Dhe thot: sht e mirnjohur n fen islame dhe me konsensusin e t gjith
muslimanve, se kush e lejon pasimin e nj feje tjetr prve islamit dhe pasimin e ndonj
ligji tjetr prve sheriatit t Muhamedit , ai konsiderohet qafir.5
1
2
3
4
5

205

Dhe kan thn e kan thn...! Sikur ti mblidhnim t gjitha fjalt q kan thn
dijetart, ata prap kishin pr ti keqinterpretuar dhe pr ti deformuar, pr t prkrahur tagutt
q kan ndryshuar ligjet e Allahut dhe q luftojn sheriatin e Allahut t cilt gjykojn
me ligjet e tagutit Kujt nuk i jep Allahu drit ai nuk ka drit.
shtja e tret: far kihet pr qllim me fjaln lejim dhe cilat jan kushtet e
saj? Kur nuk sht kusht lejimi pr gjykimin e nj gjynahqari q ai sht qafir?
Gjykimi i pushtetarit me at q nuk e ka zbritur Allahu n legjislacionin e shtetit a
nnkupton q ai e ka lejuar at edhe nse me goj pretendon se nuk e ka lejuar?
Vazhdimsia n kryerjen e gjynahut q sht kufr ose nuk sht kufr a nnkupton q
ai e ka konsideruar t lejuar at? Ju lutemi t na e sqaroni gjersisht sepse ka disa gjra
q nuk i kemi kuptuar. Allahu ju dhn bereqet dhe ju udhzoft.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahu zotit t botrave. Me fjaln lejim kemi pr
qllim konsiderimin hallall t veprave q Allahu i ka br haram ose lejimin e moskryerjes s
farzeve dhe riteve fetare. Kush bie n kt lloj lejimi ai bn kufr me ixhman e t gjith
dijetarve.
Ky lloj lejimi konsiderohet kusht pr shpalljen qafir t atij personi q vepron nj
gjynah q sht m i vogl se kufri dhe shirku. P.sh. themi: Ai q pi ver nuk bn kufr vetm
n rast se konsideron t lejuar. Po kshtu edhe ai q vjedh dhe bn zina.
Mirpo ky lloj lejimi nuk sht kusht pr shpalljen qafir t personit q kryen nj
gjynah q sht kufr dhe shirk. N kt rast nuk kushtzohet lejimi pr vepruesin e ktij lloj
gjynahu sepse kufri dhe shirku jan kufr n vetvete dhe t pavarur nga lejimi. Nuk sht
kusht q vepruesi i kufrit ta konsideroj at t lejuar. Prandaj ai sht qafir dhe mushrik nse
e vepron kufrin duke e konsideruar t lejuar apo duke mos e konsideruar t lejuar.
Prsa i prket pyetjes: Gjykimi i pushtetarit me at q nuk e ka zbritur Allahu n
legjislacionin e shtetit a nnkupton q ai e ka lejuar at edhe nse me goj pretendon se nuk e
ka lejuar?
Nse ke pr qllim se ai nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu asnjhere dhe u
bindet taguatve n do ligj q e ligjrojn dhe gjykon me ato ligje, apo gjykon me ligje q i
ka shpikur vet dhe i ka vendosur si kushtetut q pasohet; nse po pyet pr nj person t
till, athere nj person i till e ka lejuar gjykimin me at q nuk e ka zbritur Allahu edhe
nse me goj pretendon t kundrtn, sepse realiteti i veprave t tij e prgnjeshtron at dhe
veprat e tij jan m t sinqerta se pretendimi me fjal.
Prsa i takon pyetjes: Vazhdimsia n kryerjen e gjynahut q sht kufr ose nuk
sht kufr a nnkupton q ai e ka konsideruar t lejuar at?
Them: Vazhdimsia n gjynah nuk nnkupton q ai e ka lejuar gjynahun por
206

friksohemi se me kalimin e kohs dhe vazhdimsin n gjynah mund t bjer n lejim dhe
n zbukurimin e gjynahut sepse gjynahet e vogla t shtyjn drejt t mdhajave dhe gjynahet e
mdhaja t shtyjn drejt kufrit dhe shirkut, Allahu na ruajt prej tij.
Medito pr fjaln e profetit: Ai q e pi vern vazhdimisht sht si adhuruesi i
idhujve1dhe : Pirsi i vers vazhdimisht nuk do t hyj n xhenet2. E lus Allahun t na
ruaj dhe t na fal.
shtja e katrt: Jeni n dijeni, _Allahu ju ruajt_, q fjala e Allahut E kush nuk
gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan qafirt ka zbritur pr qafirt e
ehlikitabit dhe se ajo prfshin kdo q mohon gjykimin e Allahut. far kihet pr
qllim me fjaln mohon gjykimin e Allahut? Na e sqaroni Allahu ju shprbleft.
Prgjigja: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Mohimi nnkupton
prgnjeshtrimin, refuzimin dhe mosvrtetimin. Ai sht tre llojsh dhe t gjitha kto lloje
jan kufr q t nxjerr prej islamit.
Mohim n pamje t jashtme por jo me zemr; si mohimi i ifutve pr profetsin e
profetit megjithse n brendsit e tyre ishin t sigurt se ai ishte profet i vrtet. Allahu
thot: I mohuan ato padrejtsisht dhe me mndjemadhsi edhe pse ishin t sigurt n
vetet e tyre En neml 14.
Mohim me zemr por jo n pamje t jashtme; si mohimi i munafikve t cilt hiqen se
pranojn dhe besojn por n zemra fshehin mohimin dhe prgnjeshtrimin. Kta persona jan
qafir pa dyshim dhe pa asnj kundrshtim.
Mohim me zemr dhe n pamje t jashtme. Kufri i ktij lloj mohuesi sht m i rnd
dhe m i ndrlikuar. Allahu na ruajt!
Ajo q deshm t themi me kto fjal se t gjitha llojet e mohimit jan kufr i madh.
Kushdo q bie n nj nga kto lloje t mohimit ai sht qafir dhe del prej islamit dhe Allahu
sht m i ditur.
shtja e pest: Prej Bera ibn Azibit thot: Pran meje kaloi Ebu Burda me
nj flamur. I thash: Pr ku je nisur? M tha: I drguari i Allahut m ka drguar te
nj person q sht martuar me gruan e babait t tij pr tia sjell kokn. E transmeton
Tirmidhiu. N rivajetin e Ebu Daudit shtohet: pr tia prer kokn dhe pr tia marr
pasurin. Ndrsa n rivajetin e Ahmedit thuhet: As nuk e pyetn dhe as nuk i foln.
Ibn Kajimi ka thn: Nesaiu ka prmendur n sunenin e tij prej hadithit t
1
2

207

Abdullah ibn Idrisit, na ka treguar Ibn Ebi Kerimeh prej Muavije ibn Kurras prej
babait t tij se i drguari i Allahut e drgoi babain e tij q sht gjyshi i Muavijes pr
te nj person q u martua me gruan e babait t tij dhe ia preu kokn dhe ia morri nj t
pestn e pasuris.
Pyetja sht: Si ti prputhim kto hadithe dhe tekset e tyre, sidomos fjaln: ia
morri nj t pestn e pasuris me mendimet e dijetarve pr kto hadithe, duke ditur
q akidja e ehlisunetit sht mes akides s havarixhve dhe murxhive dhe nuk i bjn
qafir ata q veprojn gjynahe t mdha q nuk jan kufr vetm n rast se i lejojn ato.
Prej gjynaheve t mdha sht edhe martesa me gruan e babait. Allahu ju shprbleft
me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Dije se marrdhnia me gruan
e babait sht gjynah i madh q nuk ngjitet n gradn e kufrit t qart. Nuk di asnj dijetar t
besueshm q t ket thn se ajo sht kufr. Mirpo veprimi i ktij personi, pr shkak t s
cilit profeti urdhroi t vritej, ishte martesa me gruan e babait dhe brja dasm duke e
konsideruar at grua t tij dhe hallall.1 Pikrisht ky sht lejimi me t cilin personi bn kufr
edhe nse nuk shprehet me goj se ai e ka konsideruar t lejuar n zemr. Sepse veprimi i tij
dshmon pr kt dhe sht m i sinqert sesa fjala e gojs. Prandaj profeti urdhroi q t
vritej dhe ti merrej nj e pesta e pasuris, sepse ai ishte qafir dhe murted.
Fjala As nuk e pyetn dhe as nuk i foln, sepse vepra e tij ishte shum e qart pr
lejimin e marrdhnieve (me gruan e babait) dhe nuk kishte nevoj ta pyesnin: A e lejon me
zemr apo nuk e lejon me zemr?
Ky hadith sht argument se ndonjher vepra mund t jet e mjaftueshme si dshmi
dhe argument q njeriu e konsideron nj gjynah t caktuar t lejuar dhe bazuar n dshmin e
veprave gjykohet se sht qafir dhe murted.
N kt hadith ka argument kundr t infektuarve me dyshimet e irxhas t cilt e
ndajn lejimin n dy lloje: lejim i gjynaheve me vepra i cili nuk konsiderohet kufr dhe
lejim i brendshm dhe me zemr i cili konsiderohet kufr. Sipas tyre duhet q njeriu ta
shpreh me goj q e lejon kt gjynah ose kt kufr q ta dim se ai e ka lejuar me zemr
kt gjynah prndryshe nuk konsiderohet se e ka lejuar.
Prandaj them: Kushdo q vepron njsoj si ky person dhe martohet me gruan e t atit,
gjykohet se ka br ridde dhe kufr, sepse ai ka lejuar at q Allahu e ka ndaluar pa pasur
nevoj ta pyesim se far beson dhe lejon me zemr. Ai vritet pr kt ridde edhe nse
pretendon me gojn e tij se ai nuk e lejon nikahun me gruan e babait me zemr dhe nuk i
1
T njjtin gjykim ka edhe martesa mes homoseksualve. Kush kryen nj martes t till konsiderohet qafir
sepse ai martesn e kryen vetm e vetm q t jet bashkshort i ligjshm dhe kjo nnkupton q ata i
konsiderojn t lejuara marrdhniet homoseksuale mes tyre dhe kjo sht kufr. Shnim i prkthyesit.
208

zihet bes, sepse realiteti i tij sht m i besueshm se pretendimi me fjal.
shtja e gjasht: Kur konsiderohet lejimi i haramit dhe ndalimi i hallallit kufr
dhe vepruesi i tij qafir?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Kush e lejon haramin q sht
haram me ixhma apo e ndalon hallallin q sht hallall me ixhma, pa pasur justifikim t
pranueshm, ai sht qafir dhe murted sepse kjo nnkupton prgnjeshtrimin e sheriatit n
shtjet e hallallit dhe haramit dhe nnkupton mohimin e asaj q e ka zbritur Allahu dhe
sepse ai e ka konsideruar veten burim prej burimeve t ligjvnies dhe baz n konsiderimin e
gjrave pr t lejuara dhe t ndaluara.
Ibn Tejmije thot: Kush i mohon disa vaxhibe t njohura dhe mutevatire si pes
namazet, agjrimin e muajit t ramazanit, haxhin, ose mohon ndalimin e disa harameve t
njohura dhe mutevatire si gjrat e turpshme, padrejtsin, alkolin, kumarin, zinan etj, ose
mohon lejimin e disa gjrave t njohura si t lejuara dhe mutevatire si buka, mishi dhe
martesa; ai sht qafir dhe murted, i krkohet pendim, e nse pendohet i pranohet e n t
kundrt vritet. Nse kto mendime i fsheh dhe nuk i shfaq athere konsiderohet zindik dhe
munafik dhe nuk i krkohet pendim sipas mendimit t shumics s dijetarve por vritet pa i
krkuar teube nse fillon dhe i shfaq (kto mendime).1
Dhe thot: Nse njeriu e bn hallall haramin e njohur me ixhma ose e bn haram
hallallin e njohur me ixhma ose ndryshon dika n sheriat q sht e njohur me ixhma, ai
sht br qafir dhe murted me pajtimin e t gjith fukahave.2
Dhe thot n librin e tij t vyer Mosqortimi i dijetarve islam: Nse sht rritur n
malsi t largta ose sht akoma i ri n islam dhe vepron ndonj harram pa e ditur se sht
harram nuk ka gjynah dhe nuk dnohet edhe nse nuk argumentohet pr veprimin e tij me
ndojn argument prej sheriatit.
Ndrsa atij q nuk i ka ardhur argumenti pr ndalimin e dikaje dhe bazohet n
lejimin e saj n argumente prej sheriatit ai e meriton t justifikohet m shum madje ai sht
shprblehet dhe lavdrohet pr ixhtihadin e tij.3
shtja e shtat: Shejhul islami n librin Minhaxhus sunneh ka thn: Nse
_ata t cilt njerzit u binden_ e msojn q nuk lejohet gjykimi me at q nuk e ka
zbritur Allahu mirpo nuk e praktikojn at prkundrazi e lejojn q t gjykohet me
at q nuk e ka zbritur Allahu , athere ata konsiderohen qafir ose n t kundrt
1
2
3

Mosqor mi i dijetarve islam; fq. 56.
209

jan t paditur ... far qllimi ka shejhul islami me fjaln e lejojn?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. N disa raste ai q gjykon me
at q nuk e ka zbritur Allahu nuk bn kufr vetm nse e konsideron t lejuar. P.sh. si ai
q gjykon me at q nuk e ka zbritur Allahu n nj ose n disa shtje prej epshit, ose sepse
tregohet i dobt, duke e pranuar q kjo sht gabim dhe gjynah. Ky person nuk konsiderohet
qafir prderisa nuk gjykon me at q nuk e ka zbritur Allahu duke e kosideruar si t lejuar
dhe prderisa nuk mohon dhe prgnjeshtron. Kt ka pasur pr qllim shejhul islami n
fjaln e msiprme.
Lejimi n disa raste mund t jet shprehje e qart me goj dhe n disa raste shfaqet
qart n vepra dhe t dyja kto lloj lejimesh merren n konsiderat pr at q e lejon gjykimin
me at q nuk e ka zbritur Allahu , dhe Allahu sht m i ditur.
shtja e tet: far mendimi keni pr konsiderimin e zinas si dika t
rndomt prej atij q bn zina aq sa e konsideron at si nj t drejt t tij? Apo marrjen
e gjykimit jo me ligjin e Allahut si dika t rndomt dhe se ai ka nevoj pr lejen e
pushtetarit q t vihet n pratik? Nse e prfytyroj veten si kadi nuk kisha pr t
gjykuar me ridde derisa personi t shprehet me t tilla fjal dhe kisha pr tu larguar
prej gjykimit me kufrin e tij nse nuk shprehet me fjal t tilla edhe nse un jam i
sigurt se ai e beson kt me zemr.
A nuk e shikon se nse do i cilsojm njerzit n njerz q i shikojn haramet pr
gjra t thjeshta, apo t mira apo t penduar kishim pr tu futur n klasifikimin e
zemrave pr brendin e t cilave Allahu sht m i ditur dhe n kt mnyr e kemi
braktisur gjykimin me pamjen e jashtme i cili dshmon pr daljen e tij prej islamit?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Nuk sht kusht gjithmon pr
tekfirin apo shpalljen e nj personi t caktuar si qafir q ai ta pohoj me goj prpara teje se
ai beson se kjo sht e lejuar, ose t t thot tro: Un bj kufr me Allahun dhe e
prgnjeshtroj sheriatin e Allahut. Kto lloj fjalsh shum rrall mund ti dgjosh prej
zindikve dhe murtedve. Mund t ket shum njerz q praktikojn kufrin e qart me t
gjitha llojet e tij dhe n t njjtn koh pranon prej teje do akuz prve akuzs s kufrit t
ciln kurrsesi nuk e pranon!
sht saktsuar prej sunetit t profetit se disa kriminel dnohen pr gjynahet e tyre
edhe nse nuk i pohojn me gojt e tyre, madje n disa raste edhe pa u krkuar pendim, si
transmetohet n hadithin ku profeti urdhroi t vritej ai q u martua me gruan e babit t tij
dhe ti merrej nj e pesta e pasuris, pa i krkuar shpjegim pr veprn e tij nse e bri duke e
konsideruar t lejuar apo jo. Kjo pr shkak se vepra e tij ishte dshmi m e qart pr kufrin e
tij sesa fjalt e gojs.
210

Gjithashtu mendimi m i sakt sht se zindikut nuk i krkohet pendim por vritet,
sepse nse do t merrej n pyetje ka pr t mohuar dhe prgnjeshtruar veprn e tij e cila
sht kufr i qart dhe pr t ciln sht njohur si zindik. Shumica e dijetarve mendojn se ai
vritet pa i krkuar pendim dhe pa u marr n pyetje sepse krkimi i teubes bhet pr nj dika
t njohur ndrkoh q zindiku nuk pranon asgj edhe nse do ti sillje t gjitha provat q
dshmojn kufrin e tij ai prap kishte pr t debatuar dhe kishte pr tu hequr si musliman i
kulluar dhe nuk do t toleronte n akuzat q i bhen. E sa t shum ka si kta tipa n kohn
ton.
Fjal t zgjedhura prej Sejid Kutbit rreth bindjes dhe ligjvnies.
Shpjegimin e ktij rregulli dshiroj ta mbyll me disa fjal t mrekullueshme t Sejid
Kutbit q lidhen me kt rregull.
Allahu thot: Allahu i drgoi profett si prgzuas dhe qortues dhe u zbriti
atyre librin me t vrtetn pr t gjykuar mes njerzve n kundrshtimet e tyre El bekare
213.
Islami e vendos librin q Allahu e zbriti me t vrtetn pr gjykuar n
kundrshtimet e njerzve; e vendos kt libr baz n jetn e njeriut. Jeta m pas rrjedh dhe
nse prputhet me kt baz dhe bazohet n t athere kjo sht e vrteta e nse bazohet n
baza t tjera athere kjo sht e kota. Kjo sht e kota edhe nse njerzit e plqejn at n
epoka t caktuara t historis. Njeriut nuk i takon t jet arbitr q gjykon pr t vrtetn dhe
t kotn. E vrteta nuk sht ajo q njerzit e pohojn. Feja nuk sht ajo q njerzit e
pohojn. Pikpamja e islamit ngrihet mbi bazn: Veprat, fjalt dhe mnyra e jetess s
njerzve nuk e kthen dika n t vrtet nse ajo sht n kundrshtim me Kuranin dhe nuk e
bn at gj si baz fetare dhe nuk e shpjegon fen me realitetin e ksaj vepre dhe as nuk e
justifikon at vetm e vetm se disa breza jan bazuar n t.
Pranimi i ligjrimit t nj menhexhi, aktualiteti apo ligji jo prej Allahut sht
pikrisht dalja prej islamit. Islami sht feja e Allahut. Islami sht njsimi i Allahut nj dhe
t vetm prej krijesave t tij.
Allahu thot: O Besimtar! Nse u bindeni nj grupi prej atyre q u sht dhn
libri kan pr tju kthyer pas imanit n qafir. E si bni kufr ndrkoh q ajetet e Allahut
ju lexohen dhe i drguari i Allahut sht n mesin tuaj! E kush kapet fort me Allahun ai
sht udhzuar n rrug t drejt Ali Imran 101.
Me t vrtet habitem se si e marrim sistemin e jets son, ligjet dhe dispozitat tona
prej ktyre burimeve t shpikura. Habitem se si e marrim etikn e sjelljes dhe t edukats prej
ktij pusi t ndotur ku ka prfundur civilizimi materialist, i cili zhveshur nga do form feje.
Pastaj ngrihemi dhe pretendojm _pasha Allahun sht pr tu habitur_ se jemi musliman!
211

Gjynahu i ktij pretendimi sht m i madh sesa gjynahu i kufrit t qart. Ne kshtu po
dshmojm q islami sht i dshtur dhe bajat. As ata q nuk pretendojn si ne se jan
musliman nuk kan guxuar t dshmojn pr islamin kshtu.
Allahu i lart nuk pranon prej individit musliman dhe as prej shoqris islame q t
marrin n jetn e tyre metoda prej burimeve t ndryshme. Nuk pranon q pr jetn intime, pr
ritet fetare, pr ibadetet, pr moralin, pr edukatn t marrin menhexh librin e Allahut;
ndrsa pr marrdhniet ekonomike, shoqrore, politike, ndrkombtare t marrin pr
menhexh librin e tjetrkujt dhe filozofin njerzore. Athere nuk mbetet as iman dhe as islam!
Nuk ka as iman dhe as islam! Sepse ata q veprojn kshtu akoma nuk kan hyr n iman dhe
nuk i kan pranuar bazat e islamit, duke filluar nga e para e saj fjala La ilahe il-lallah,
prej t cils rrjedh se gjykuesi i vetm sht vetm Allahu dhe ligjvnsi i vetm sht
vetm Allahu .
Islami sht menhexh i gjith jets. Kush e pason at ai sht besimtar n fen e
Allahut. E kush pason ndonj menhexh tjetr qoft edhe n nj dispozit t vetme1 ai e ka
refuzuar imanin dhe i ka tejkaluar caqet n uluhijen e Allahut dhe ka dal prej fes s
Allahut sado q t hiqet me respekt pr akiden islame dhe t hiqet si musliman. Pasimi i
sheriatit t dikujt tjetr prve sheriatit t Allahut e hedh posht pretendimin e tij dhe e
on n daljen prej fes s Allahut .
udia m e madhe sht me disa njerz q pretendojn islamin, por e marrin
menhexhin e jets s tyre prej filanit dhe fistekut t cilt Allahu i ka cilsur t verbr.
Pastaj kmbngulin se jan musliman! Allahu thot: a mos sht njsoj ai q e di se ajo
q t ka zbritur ty prej zotit tnd sht e vrtet me at q sht i verbr Er rad, 19.
Muslimanit q pretendon se beson Allahun dhe t drguarin dhe beson se ky
Kuran sht shpallur prej Allahut, nuk i takon t imitoj t verbrin n shtjet e jets s tij.
Sidomos n shtjet q lidhen me sitemin e jets njerzore dhe me normat dhe vlerat ku
bazohet jeta. Nuk i takon muslimanit q e njeh udhzimin e Allahut dhe e njeh t vrtetn me
t ciln sht drguar i drguari i Allahut t ulet n bank si nxnes prpara njeriut q nuk
1
Nuk ka dallim mes t pakts dhe t shumts pr gjrat q e kundrshtojn imanin. Ai q e shan Allahun
nj her sht qafir njsoj si ai q e shan Allahun dhjet her. Ai q refuzon nj ligj prej ligjeve t Allahut
sht njsoj si ai q i refuzon t gjitha ligjet e Allahut . Kjo prsa i prket shtjes s kufrit dhe daljes prej
islamit sepse kufri i atij q e prsrit kufrin shpeshher sht m i madh dhe m i rnd dhe prfundimi i tij
sht m i keq.
Ibn Tejmije n librin e j Sarimul meslul fq. 87, thot: Nuk ka dallim n fjalt q e rrzojn imanin nse
thuhen nj her apo shum her edhe nse nuk shprehet me gojn e tij q u bra qafir. P.sh. ai q bn kufr me
nj ajet t vetm ose me nj farz t vetm ose shan profetin nj her t vetme, sht njsoj si ta ket
prgnjeshtruar profetin (pr do gj). Gjithashtu edhe fjalt q abrogojn betimet nse jan t qart, p.sh.
kur thot: E kam prishur marrveshjen q kishim mes nesh, kam dal jasht protektoriatit tnd, marrveshja e
tij prishet edhe nse nuk e prsrit kt fjal disa her. E njjta gj thuhet edhe pr sharjen dhe fyerjen e fes
dhe pr vepra t ngjashme t cilat nuk kan nevoj t prsriten.
212

e ka pranuar kt udhzim dhe nuk e ka njohur kt t vrtet.
Veoria m specifike e uluhijes _nse bjm krahasim me njeriun_ sht robrimi i
njeriut dhe ligjrimi i ligjeve q lidhen me jetn e tyre dhe vendosja e rregullave. Kush
pretendon pr veten e tij dika t till ai ka pretenduar cilsin m t rndsishme t uluhijes
dhe e ka br veten e tij ilah me Allahun.
Kur robi pretendon se njerzit duhet ti binden atij n vetveten e tij1, se atij i takon e
drejta e ligjvnies n vetveten e tij, se atij i takon e drejta e caktimit t rregullave dhe
normave n vetveten e tij, athere ai ka pretenduar se sht ilah edhe nse nuk thot ashtu si
tha faraoni: Un jam zoti juaj m i lart. Aprovimi i tij ai sht shirku dhe kufri n Allah.
Ai sht forma m e keqe e rregullimit n tok.
do njeri q pretendon se zotron pushtetin e ligjvnies n vetveten e tij ai ka
pretenduar se sht ilah n cilsi dhe vepra, e shpreh kt me goj apo nuk e shpreh. Kushdo
q e mbshtet kt njeri n kt t drejt ai e ka mbshtetur at n t drejtn e uluhijes, e
quan at me emrin e saj apo nuk e quan.
Ose pushtetart do t zbatojn sheriatin e Allahut trsisht q t konsiderohen
brenda rrethit t imanit ose do t zbatojn nj ligj tjetr pr t cilin Allahu nuk ka zbritur
asnj argument dhe kta jan qafirt, zullumqart dhe t pabindurit.
Njerzit, ose do t pranojn prej pushtetarve dhe gjykatsve ligjin e Allahut dhe
gjykimin e tij pr shtjet e tyre q t jen besimtar, ose n t kundrt nuk mund t jen
besimtar. Nuk ka dika t mesme me ktyre dy rrugve. Ktu nuk pranohen arsyetime,
justifikime dhe pretendime q lidhen me interesat.
Asnj robi t Allahut nuk i lejohet t thot: Un e refuzoj sheriatin e Allahut . Un
jam m largpams pr interasat e krijesave sesa Allahu . Nse shprehet kshtu _me gojn e
tij apo me veprat e tija_ ai ka dal prej rrethit t imanit. Nuk mund t bashkohet imani me
mosmarrjen pr gjykim sheriatin e Allahut apo prbuzjen e gjykimit me kt sheriat.
1
Kuptimi i fjals pr vetveten e tij sht se ai e meriton ti binden njerzit pr shkak se sht filani, pa i
kushtuar rndsi se ajo q ai thot sht e drejt apo e kot. Atij duhet ti bindemi dhe ta pasojm n do gj
qoft ajo e drejt apo e kot. Kush pretendon dika t till ai ka pretenduar pr veten e tij uluhijen dhe
rububijen prve Allahut . Kush e mbshtet kt person n kt pretendim dhe e pason ai e ka br at rival
me Allahun dhe ka rn n shirk sepse Allahu thot: Disa prej njerzve marrin prve Allahut rival t
tjer dhe i duan ata ashtu si e duan Allahun. Mirpo ata q kan besuar e duan m shum Allahun El
bekare 165.
Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua 10/607 thot: Nuk lejohet q t duhet ndonj prej krijesave pr shkak t
vetes s tij prve Allahut . do gj q duhet n bot duhet t duhet pr shkak t dikaje tjetr jo pr vet
veten e tij. Vetm zoti duhet t duhet pr vet veten e tij. Ky sht kuptimi i fjals s Allahut: Nse do t kishte
n to ilahe (t adhuruar me t drejt) prve Allahut kishin pr tu shkatrruar. Dashuria e dikaje pr vet
veten e tij sht shirk. Nuk duhet pr veten e tij askush tjetr prve Allahut sepse kjo sht prej veorive t
uluhijes s tij. Kt lloj dashuri nuk e meriton askush tjetr prve Allahut dhe do gj tjetr q nuk duhet pr
hir t Allahut dashuria e tij sht e kot.
213

Ata q pretendojn se jan besimtar e n ann tjetr nuk gjykojn me sheriatin e
Allahut n jetn e tyre dhe nuk knaqen me zbatimin e ligjeve t sheriatit, ata vetm
pretendojn, pretendojn me rrena. Ata duhen ballafaquar me kt fjal t prere Ata nuk
jan besimtar1.
Kush dshiron t thot se sheriati nuk i prshtatet njerzimit n nj epok t caktuar
le t thot, mirpo pas ksaj m mir ta shpreh qart se ai sht qafir _Allahu na ruajt_ dhe
nuk beson n kt fe dhe e prgnjeshtron fjaln e zotit t botrave.
Kt shtje e sqaron Allahu n fjaln e tij: O i drguar! Mos u dshpro pr ata
q nxitojn n kufr prej atyre q than: besuam me gojt e tyre por zemrat e tyre nuk kan
besuar El maide 41.
Kshtu sqarohet kjo shtje: Nj ilah i vetm, nj sundues i vetm, athere duhet edhe
t themi: Nj gjykues i vetm, nj ligjvns i vetm, nj prgjegjs i vetm, nj sheriat i vetm,
nj menhexh i vetm, nj ligj i vetm. Bindja, pasimi dhe gjykimi me at q ka zbritur Allahu
ky sht imani dhe islami, ndrsa mosbindja dhe gjykimi me at q nuk e ka zbritur Allahu
ky sht kufri, dhulmi dhe fisku.
far prisni t thot ai q e hedh posht sheriatin n jetn s tij dhe e zvendson me
ligjin e injorancs dhe e vendos epshin e tij apo epshin ndonj populli prej popujve, apo
epshin e nj epoke njerzore m lart se gjykimi dhe sheriati i Allahut?
far prisni t thot ai, sidomos kur pretendon se sht musliman? Situata! Realitet i
paqart! Njerzit nuk e duan! Nga frika e armiqve! A nuk i ka ditur Allahu t gjitha kto
athere kur i urdhroi muslimant t zbatonin sheriatin e tij dhe t ecnin n rrugn e tij dhe
t mos bien n fitne pr at q Allahu ka zbritur?
Sheriati nuk i prmbush t gjith nevojat e kohs! Realiteti q transformohet dita
dits! Nuk ka stabilitet! A nuk i ka ditur Allahu t gjitha kto athere kur urdhroi me rreptsi
dhe trhoqi vrejtjen me ashprsi?
Nj jomusliman mund t thot far t doj, mirpo muslimani apo ata q pretendojn
islamin nuk mund t thon t tilla fjal nse duan t mbeten n islam. Ktu ndahen rrugt.
Ktu nuk pi uj zgjedhja dhe debati ... ose islam ose xhahilijet, ose iman ose kufr, ose ligj t
Allahut ose ligj t xhahilijetit.
Pra nuk mjafton q njerzit t vendosin pr veten e tyre nj ligj q i ngjason sheriatit
t Allahut . Madje nuk mjafton t zbatojn sheriatin e Allahut pike e presje por duke ia
atriubuar at veteve t tyre apo duke ua prshtatur veteve t tyre derisa tia atriubojn at
Allahut dhe ta zbatojn at n emr t Allahut me nnshtirm ndaj sundimit t tij, me
1
Surja El Maide 43. Aje i plot: (E si krkojn t t bjn ty gjykues kur ata kan teuratin n t cilin gjendet
ligji i Allahut, por pastaj i kthejn shpinn dhe ata nuk jan besimtar).
214

pranim t uluhijes s tij, me njsim n uluhijen e tij, me njsimin i cili e zhvesh robin prej t
drejts s pushtetit dhe gjykimit, por vetm zbatim t sheritati t Allahut dhe pohim t
sundimit t tij n tok.1
Nnshtrimi ndaj sheriatit t Allahut nnkupton mosnjohjen e askujt tjetr prve
Allahut n t drejtn e uluhijes, rububijes, rregullimit dhe sundimit. Ktu nuk bhet dallim
mes mosnjohjes me fjal apo me vepra2 sepse kjo sht shtje e kufrit dhe imanit, e
xhahilijetit dhe islamit. Rreth ksaj sillen ajetet e Allahut e kush nuk gjykon me at q ka
zbritur Allahu mu ata jan qafirt ... t padrejtt ... t pabindurit.
N do skaj t bots, n do epok, n do koh ekzistojn dy baza ku bazohet sistemi
i jets, dy rregulla pr prfytyrimin e jets; njra baz sht njsimi i Allahut n uluhije,
rububije, rregullim dhe sundim. Mbi kt baz ngrihet sistemi i jets ku njeriu zhvishet prej
do lloj uluhije dhe rububije, prej do lloj mbizotrimi dhe sundimi. Sistemi i jets ku njeriu e
pranon Allahun nj dhe t vetm. Vetm prej tij e marrin akiden, etikn morale dhe
shoqrore, mnyrn e jetess, ligjet dhe sheriatin t cilat i zbatojn n kt bot dhe nuk i
mson kto gjra prej askujt tjetr prve tij. Pra sistemi ku dshmohet se ilahu dhe i
adhuruari me t drejt sht vetm Allahu .
Ndrsa baza tjetr e mohon uluhijen, rububijen, mbizotrimin dhe sundimin e Allahut
ose totalisht _duke mohuar ekzistencn e tij_ ose n shtjet e ksaj bote, n jetn e njerzve,
n ligjet dhe sheriatin e tyre. Kjo baz pretendon se njeriut, qoft ai individ, shoqri,
institucion, shtres; i jepet e drejta pr t ushtruar n jetn e njerzve kompetenca q i
takojn vetm Allahut n uluhijen, rububijen, mbizotrimin dhe sundimin e tij. Njerzit q e
ngrejn jetn e tyre mbi kt baz nuk dshmojn q vetm Allahu sht ilah i adhuruar me t
drejt.3
Kto dy baza nuk mund t bashkohen sbashku; sepse njra sht xhahilijet dhe tjetra
islam. Pa u zgjatur shum n format e ndryshme, n situatat e lloj-llojshme dhe n emrtimet
e shumta me t cilat njerzit e emrtojn xhahilijetin e tyre si: pushtet monark, pushtet
popullor, komunizm, kapitalizm, demokraci, diktatur, otokrati, teokrati!! Kto emrtime
1
Si veprojn demokratt n sistemet e tyre demokratike, t cilt do gj ia atriubojn popullit _si

pretendojn_. At q populli e vendos dhe e zgjedh ajo vihet n veprim dhe zbatim. Ndrsa at q populli e
refuzon nuk veprohet dhe nuk zbatohet edhe nse prputhet me sheriatin e Allahut pr t uar n vend
dshirn e prfaqsuesve t popullit. Ndonjher mund t ndodh q t zgjdhin dika q prputhet me
sheriatin, mirpo kjo prputhje nuk konsiderohet ligj i Allahut dhe apo se ata po gjykojn me disa ligje t
Allahut , sepse ata nuk e veprojn kt si nnshtrim dhe ibadet pr Allahun por e veprojn pr hatr t
dshirs s shumics dhe dshirs s ligjvnsve t tjer prve Allahut .
2
Sepse vepra ndonjher mund t jet m e qart pr at q njeriu e fsheh n brendsi sesa fjalt dhe
deklaratat e gojs.
3
Edhe nse e deklarojn me fjal mirpo n ann tjetr kryejn vepra dhe thon fjal q e kundrshtojn dhe
e hedhin posht kt deklarat. Ata jan njsoj si ai q e pranon dika bashk me t kundrtn e saj. Prandaj
ata n realitet nuk dshmojn se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut, edhe nse me gojt e tyre
pretendojn t kundrtn.
215

dhe kto forma nuk kan shum rndsi; sepse t gjitha kthehen te nj baz e vetme q sht
adhurimi q njeriu kryen pr njeriun dhe mohimi i uluhijes, rububijes, mibizotrimit dhe
sundimit t Allahut n jetn e njeriut. Ndryshimi i formave dhe emrave nuk ka shum rndsi
sepse baza ku bazohen sht njsoj.
Ajo q ka rndsi pr konsiderimin e sistemit sistem islam sht burimi nga vjen ky
sistem. Nse ai buron prej Allahut ai sht sistem islam dhe islami sht feja mbizotruese n
at koh. E nse buron prej tjetrkujt athere ai sht sistem xhahil dhe xhahilijeti mbizotron
n at koh. Ktu ndahen rrugt mes xhahilijetit dhe islamit, n do periudh dhe n do
sistem pa pasur nevoj t hyjm n detaje dhe analiza pr kt sistem.1
Cituar prej librit Rruga e dave t n hijen e kuranit vll. 2, dhe libri Baza t botkup mit islam.
216
Rregulli i nnt: Islamin e qart e rrzon vetm kufri i qart.

Njeriu bhet musliman athere kur pranon me seriozitet dy dshmit e teuhidit jo n
form tallje, prmimi apo stimulimi.1 Asnj pun tjetr nuk i zvendson dy dshmit e
teuhidit (pr hyrjen n islam), prve namazit sepse ai i prfshin kto dy dshmi; bazuar n
fjaln e profetit : Kush fal namazin ton dhe drejtohet nga kibla jon dhe ha prej
kurbanit ton ai sht musliman. Atij i takon mbrojtja e Allahut dhe mbrojtja e profetit2.
Kurtubiu thot: Imani arrihet vetm me fjaln La ilahe il-lallah dhe me asnj fjal
apo vepr tjetr prve namazit. Ishak ibn Rahaveji ka thn: Dijetart jan pajtuar pr
dika rreth namazit pr t ciln nuk jan pajtuar n ibadetet e tjera. T gjith ata kan thn:
Kush njihet si qafir dhe pastaj shikohet t fal namazin n kohn e tij dhe fal namaze t
shumt dhe nuk kan dgjuar prej tij ndonj pohim me goj dshmohet pr t imani. Mirpo
ata nuk kan dshmuar pr agjrimin dhe zekatin njsoj.3
Nse hyn n islam nuk lejohet t nxirret prej islamit vetm n rast se kryen kufr t
qart i cili nuk mund t interpretohet ndryshe, pr t cilin kemi dshmi dhe argument prej
Kuranit dhe sunetit.
Siguria nuk rrzohet me dyshime, prandaj edhe islami i qart nuk rrzohet me nj
kufr i cili mund t shpjegohet dhe interpetohet me mnyra t ndryshme.
M posht po paraqesim disa argumente pr kt rregull:
Argument pr kt rregull jan ajetet q na urdhrojn pr tu siguruar dhe pr tu
bindur plotsisht prpara se t bjm tekfir apo t vrasim ndoknd. Kto ajete ndalojn prej
hamndjeve dhe dyshimeve n rastet kur kufri sht i pasigurt, si thot Allahu : O
besimtar! Nse dilni n rrug t Allahut sigurohuni dhe mos i thoni atij q ju jep
selam: Ti nuk je besimtar, pr t lakmuar t mirat e dynjas sepse te Allahu ka m
shum shprblime. Kushtu keni qn edhe ju m par por Allahu ju udhzoi prandaj
sigurohuni sepse Allahu e di do gj q veproni En nisa, 94.
Ibn Xheriri thot pr fjaln sigurohuni: Thot: Tregoni durim para se t vrisni at
q keni dyshim dhe nuk jeni t sigurt pr imanin apo kufrin e tij; q t mos vrisni at q nuk
1
E them kt sepse n kohn ton ka njerz q e thon dshmin e teuhidit me tallje, shtirje dhe sa pr
debat. Kjo dshmi nuk ka asnj lloj vlere sepse ajo nuk thuhet me akide, iman dhe nnshtrim.
2
E transmeton Buhariu. M par e sqaruam dallim mes asaj q e fut njeriun n islam dhe mes vazhdimsis s
ruajtjes s islamit gjat jets. Ai bhet musliman me fjaln La ilahe il-lallah dhe e ruan islamin e tij gjat jets
duke iu shmangur gjrave q e prishin teuhidin sepse nse vepron dika q e prish teuhidin ai ka vepruar dy
gjra kontradiktore dhe ka dalur prej islamit.
3
217

e njihni. Mos e vrisni asknd derisa t bindeni plotsisht se ai sht armik q lufton Allahun
dhe t drguarin e tij.
Prmendet se ky ajet ka zbritur pr shkak t nj personi q u vra prej ets q e kishte
drguar profeti pasi tha: Un jam musliman, ose pasi e shprehu shehadetin e vrtet, ose
pasi u dha selam1, pr shkak t nj tufe bagtish q e kishte n pronsi apo pr do lloj prone
tjetr dhe ata ia grabitn.
Transmetuesit e kiraeteve t Kuranit e kan lexuar kt ajet me dy forma, njra sht
tebejjenu me kuptim sigurohuni dhe e dyta sht tethebtu me kuptim prisni dhe mos u
nxitoni.
Ibn Xheriri thot: Mendimi yn sht se kto dy kiraete jan t njohura dhe t
transmetuara prej kiraeteve t muslimanve dhe kan kuptim t njjt edhe nse jan
prdorur dy fjal t ndryshme, sepse ai q pret dhe nuk nxiton pret q t sigurohet, dhe ai q
sigurohet nuk sht nxituar. Prandaj me cilindo kiraet t lexoj ai sht i sakt.2
Prej argumenteve sht edhe fjala e Allahut: O besimtar! Nse ndonj njeri i
prishur ju sjell ndonj lajm athere sigurohuni q t mos akuzoni asknd padije dhe
pastaj t pendoheni prej asaj q vepruat El huxhurat, 6
Ibn Kajimi thot: Ky ajet ka zbritur pr Velid ibn Ukbe ibn Ebi Muitin athere kur
i drguari i Allahut e drgoi te fisi Mustalak pr t mbledhur sadakat. Mes tyre ka pasur
armiqsi n xhahilijet. Kur njerzit morrn vesh pr ardhjen e tij e pritn me respekte pr
shkak t profetit . Mirpo shejtani e mashtroi dhe kujtoi se ata duan ta vrasin, prandaj u
friksua dhe u morri rrugn pr tu kthyer te i drguari i Allahut . Kur arriti i tha: Fisi i
Musatalakut refuzuan ti jepnin sadakat dhe u prpoqn q t m vrisnin. Athere i drguari
i Allahut u zemrua dhe u b gati pr luft. Mirpo kur njerzit (nga fisi Mustalak) e
morrn vesh se ai u kthye, vajtn te profeti dhe i than: O i drguar i Allahut! Dgjuam se
po vinte emisari yt dhe dolm q ta prisnim me respekte dhe ti jepnim at q e kemi detyr
pr ta dhn. Mirpo e pam q ai nuk erdhi dhe u friksuam se mos u kthye prej ndonj letre
q ti i drgove pr shkak se u zemrove prej nesh. Ne i krkojm mbrojtje Allahut prej
zemrimit t tij dhe zemrimit t profetit t tij.
Profeti nuk u zuri bes dhe n fshehtsi drgoi Halid ibn Velidin me disa ushtar
dhe e urdhroi q t mos diktohej dhe i tha: Vshtroi ata! Nse shikon shenja q dshmojn
pr imanin e tyre athere merre zekatin e pasuris s tyre. Por nse nuk shikon shnja t tilla
athere sillu me ta njsoj si me qafirt.
Halidi i zbatoi direktivat dhe kur arriti te ata dgjoi ezanin e namazit t akshamit
dhe t jacis. Pastaj morri zekatin e tyre dhe prej tyre pa vetm bindje dhe mirsi. M pas u
1
2
Kto fjal imam Taberiu i ka transmetuar me senede t plota n tefsirin e tij.

Tefsiri i Taberiut, 4/227, shtpia botuese El kutubul ilmije.
218

kthye te i drguari i Allahut dhe i tregoi. Athere Allahu zbriti: O besimtar! Nse
ndonj njeri i prishur ju sjell ndonj lajm athere sigurohuni Sigurimi nnkupton
njohjen e realitetit t tij dhe sigurimit prej lajmit t tij. 1
Ibn Xherir Taberiu rreth fjals s Allahut q t mos akuzoni asknd padije thot:
Sigurohuni q t mos akuzoni njerz t pafajshm pr shpifjet q ju jan br dhe ju nuk i
dini.2
Gjynahu me i padrejt sht shpifja dhe akuzimi i njerzve t pafajshm me kufr dhe
ridde padije dhe pa u siguruar; sepse kjo gj sjell pasoja t rnda dhe t padshiruara.
N hadithin e Ubade ibn Samitit thuhet: I drguari i Allahut na thirri dhe ne i
dham besn. Prej gjrave q i dham besn ishte edhe dgjimi dhe bindja n do gj q e
plqejm apo e urrejm, n rehati apo n vshtirsi dhe t mos ua rrmbejm pushtetin
atyre q u takon derisa t shohim kufr t qart pr t cilin kemi argument prej Allahut.3
Kufri i qart sht kufri i dukshm q nuk kuptohet dhe interpretohet ndryshe dhe pr
t cilin kemi argumeta t qart prej librit t Allahut dhe sunetit t profetit .
Kuptimi i anasjellt i hadithit sht se nse sunduesi musliman bie n ndonj kufr q
sht i dyshimt dhe jo i qart i cili mund t kuptohet n ndonj form tjetr q nuk sht
kufr, athere ai nuk shpallet qafir dhe nuk luftohet me arm, sepse luftimi me arm
nnkupton shpalljen e tij qafir dhe dshmon se ai ka rn n kufr t qart. N ann tjetr
luftimi me arm sht rrjedhoj e shpalljes s tij qafir, nse krijohen mundsit. Pra t dyja
jan rrjedhoj dhe pasoj e njra-tjetrs.4
1
Et tefsirul kajjim, fq. 440.

3
4
Ky sht medhhebi yn n kt shtje bazuar n argumentet e Kuranit dhe t sunetit. Prej tyre sht
hadithi i Ubade ibn Samit n dy sahiht i cili u prmend msipr. Gjithashtu edhe hadithi i sakt: Pas meje
keni pr t par padrejtsi dhe gjra q do ti urreni. I than: Me far na urdhron o i drguar i Allahut? U
tha: Jepuni atyre hakun e tyre dhe krkoni prej Allahut hakun tuaj.
Dhe thot: Kush urren dika prej emirit t tij le t bj durim, sepse ai q largohet prej pushtetit nj
pllmb vdes me vdekje xhahilijeti. Dhe thot: Kush shikon prej emirit dika q e urren le t bj durim
sepse kush i ndahet xhematit nj pllmb vdes me vdekje xhahilijeti.
N hadithin e Hudhejfe ibn Jemanit thuhet: Nse shikon ndonj halife athere qndro me at edhe nse
t goditet shpina. N transmetimin e Muslimit thuhet: Dgjo dhe bindiu emirit edhe nse pi dhe ta merr
pasurin ti prap dgjo dhe bindu. Dhe thot: E ke detyr t dgjosh dhe t bindesh n vshtirsi dhe rehati,
n at q t plqen dhe at q e urren edhe nse t bjn padrejtsi. N nj transmetim tjetr thuhet:
Dgjo dhe bindu n vshtirsi dhe rehati, n at q t plqen dhe at q e urren, edhe nse t bjn
padrejtsi dhe ta han pasurin dhe t godasin kurrizin. E shum e shum hadithe t tjera t sakta q
urdhrojn pr mos ngritjen krye kudr pushtetarve t padrejt prderisa padrejtsia e tyre nuk arrin kufirin
e kufrit t qart.
N ann tjetr kryengritja ndaj pushtetarve t padrejt dhe t prishur _t cilt nuk arrijn n gradn e kufrit_
on n dme m t mdha sesa pranimi i tyre si pushtetar duke u mjaftuar me kshillimin e tyre dhe
urdhrimi i tyre pr mir dhe ndalimi i tyre prej s keqes me urtsi dhe predikim t bukur.
2
219

Hatabiu thot: Kuptimi i fjals i qart sht kufri i dukshm dhe i kuptueshm. Kjo
rrjedh nga folja arabe baaha jebuuhu q nnkupton dika t qart dhe t prhapur.
Ibn Haxheri pr fjaln pr t cilin keni argument prej Allahut thot: Argument t
qart prej ajeteve dhe haditheve t cilat nuk mund t interpretohen ndryshe. Kuptimi i
anasjellt i tij sht se nuk lejohet kryengritja kundr tyre nse argumenti mund t
interpretohet ndryshe.1
Them: Ky hadith nnkupton se nuk lejohet edhe tekfiri i tyre nse kufri i tyre sht i
dyshimt dhe mund t interpretohet ndryshe.
N sahihun e Muslimit prej hadithit t Ummu Selemes thot: I drguari i Allahut
ka thn: Do t vin disa sundues t cilt keni pr ti njohur dhe keni pr ti urryer. Kush i
dallon ata ai sht i pafajshm. Kush i kritikon ai sht i shptuar. Por kush pajtohet dhe i
ndjek ata. I than: A ti luftojm? U tha: Jo! Pr aq koh sa falen.
N nj transmetim tjetr thuhet: T part tuaj m t kqinj jan ata q i urreni dhe
ju urrejn, i mallkoni dhe ju mallkojn. Than: I tham: O i drguar i Allahut! Athere le
ti luftojm? U tha: Jo! Pr aq koh sa e falin namazin mes jush. Pr aq koh sa e falin
namazin mes jush.
Prderisa ata falen dhe e urdhrojn popullin t falet athere mos i shpallni qafir dhe
Ibn Haxheri n El feth (7/13) thot: Ibn Batali ka thn: Ky hadith sht argument pr moskryengritjen ndaj
sunduesit edhe nse sht i padrejt. Fukahat jan pajtuar me ixhma se bindja ndaj sundimtarit q sundon me
forc dhe xhihadi me t sht vaxhip, dhe se bindja e tij sht m e mir se kryengritja sepse kjo on n
derdhjen e gjakut dhe teskin ed duhama. Ata nuk kan prjashtuar asnj prve n rastin kur sundimtari bie n
kufr t qart athere nuk lejohet ti bindemi por sht vaxhip luftimi i tij pr at q ka mundsi.
Po n El feth (13/61) thot rreth hadithit t Ibn Umerit athere kur i kri koi banort e Medins kur doln
kundr Jezid ibn Muavijes pasi i kishin dhn besn: n kt hadith prmendet obligimi i bindjes s imamit t
cilit i sht dhn besa (Bejah) dhe ndalimi prej ngritjes kundr tij edhe nse sht i padrejt n pushtetin e tij
dhe se ai nuk shkarkohet nga detyra pr shkak t fiskut t tij.
Neveviu n shpjegimin e sahihut t Muslimit (12/229) thot: Kryengritja kundr tyre dhe luftimi i tyre sht
haram me ixhman e t gjith muslimanve edhe nse ata jan fasik (t pabindur) dhe zullumqar. Hadithet
q dshmojn pr kt gj jan t shumt. Ehlisuneti ka rn n ixhma se sultani nuk shkarkohet prej detyrs
pr shkak t fiskut.
Dijetart kan thn: Shkaku i mosshkarkimit t tij dhe i ndalimit t kryengritjes jan fitnet dhe derdhja e
gjakut dhe prishja e lidhjeve mes njerzve. Dmi i prishjes s lidhjeve dhe i shkarkimit t tij sht m i madh se
dmi i qndrimit t tij.
Them: Durimi me t cilin imam Ahmedi prballoi sprovat dhe kamzhiqet e sundimtarve n fitnen e krijimit t
Kuranit sht prej ktij lloji.
Ktu i trheqim vrejtjen lexuesit se kjo fjal e msiprme e dijetarve nuk vlen pr sundimtarin qafir i cili ka
br kufr t qart, sepse argumentet dshmojn pr kt dhe nga ana tjetr durimi n kufr sht sprov m
e madhe sesa kryengritja ndaj tij _nse kihet mundsi_ sado t mdha t jen sakrificat. Allahu thot:
Fitneja sht m e rnd se vrasja dhe thot: luftojini ata derisa t mos ket fitne dhe feja t jet vetm
e Allahut. Asnj fitne nuk e sht m e madhe dhe m e dmshme pr vndin dhe njerzit sesa fitnia e kufrit.
Nuk sht vendi t zgjatemi m shum n kt shtje sepse pr kt shtje kemi shkruar nj krkim t
veant.
1
Fethul bari, 8/13.
220

mos i luftoni fardo q t punojn _nse nuk sht kufr i qart_ edhe nse mund t duket si
kufr por q mund t interpretohet ndryshe. Kjo sepse ekziston nj dshmi e qart si falja e
namazit, q na shtyn n mendimin mir pr kt person athere kur vihemi n dyshime dhe
ndodhin gabime.
Ky hadith sht argument se ai q e braktis namazin dhe nuk urdhron me t
shkarkohet nga detyra, qoft edhe me shpat, dhe ai sht qafir me kufr t qart, sepse
kryengritja bhet obligim vetm kundr atij q bie n kufr t qart si u prmend m par n
hadithin e Ubade ibn Samit .
Kadiu Ijad ka thn: Dijetart kan rn n ixhma se imameti nuk i ngakohet qafirit
dhe nse sundimtari bie n kufr t qart shkarkohet ... Po kshtu edhe ai q e braktis
namazin dhe urdhrimin me namaz.1
Prej argumenteve q dshmojn pr vrtetsin e ktij rregulli sht edhe hadithi q e
transmeton Muslimi n sahihun e tij prej Usama ibn Zejdit thot: I drguari i Allahut
na drgoi n nj et dhe sabahu na kapi te fisi i Xhuhejns dhe kapa nj burr i cili tha:
La ilahe il-lallah. Mirpo un e godita. Pastaj rash n dyshime dhe i tregova profetit
dhe m tha: Ai tha La ilahe il-llah ndrsa ti e vrave?! I thash: O i drguar i Allahut! Ai
e tha prej friks s arms! I tha: A mos ja ave zemrn q t bindeshe se e tha apo jo?
Pastaj vazhdoi ta prsriste aq dshirova t isha br musliman vetm n kt ast.
Profeti e qortoi Usamn ashprsisht sepse vrau nj person me dyshime dhe pa u
siguruar athere kur islami i tij ishte vrtetuar. Pra ai e refuzoi islamin e qart bazuar n
dyshime. Islamin e qart nuk e hedh posht kufri i dyshimt sepse hamndjet nuk vlejn para
s vrtets. Allahu thot: Hamndja nuk vlen asgj prpara t vrtets En nexhm, 28.
I till sht edhe hadithi i Mikdad ibn Esuedit kur i tha profetit : O i drguar i
Allahut! Nse prballem me nj person qafir dhe ai m lufton dhe m pret njrn dor me
shpat pastaj fshihet pas nj peme dhe thot: I jam dorzuar Allahut, a ta vras o i drguar i
Allahut pas ksaj fjale? I tha: Mos e vrit. I thash: O i drguar i Allahut! Po ai m ka prer
njrn dor dhe kt fjal e thot pasi t ma pres dorn, prandaj pse mos ta vras? I tha: Mos
e vrit sepse po ta vrassh ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje dhe ti do t jesh n
pozitn e tij para se ta thoshte kt fjal. 2
Profeti e ndaloi prej vrasjes s tij edhe pse sahabiu u prpoq q ti mbushte mndjen
profetit se ka shum mundsi q ai ta thot kt fjal pr tu ruajtur prej shpats dhe se
1

E transemton Buhariu dhe Muslimi. Fjala e tij: ai do t jet n pozitn tnde para se ta vrisje pra do ta
ket t ruajtur jetn dhe t drejtat e tjera pr shkak t islamit ashtu si e kishe edhe ti jetn dhe t drejtat e
ruajtura pr shkak t islamit prpara se ta vrisje ti do t ishe n pozitn e tij para se ta thoshte kt fjal
pra gjaku yt do t ishte i lejuar ashtu si ishte gjaku i tij i lejuar prpara se ta thoshte kt fjal sepse ti ke vrar
nj musliman duke e ditur dhe padrejtsisht.
2
221

shkak pr vrasjen e tij sht se ai i ka prer dorn. Mirpo profeti e ndaloi duke i shpjeguar se
gjykimi nuk bazohet n hamndje dhe dyshime, fardo qoft ai shkak dhe se islami i qart
rrzohet vetm me kufr t qart.
Ibn Batali ka thn: Islami i t cilit vrtetohet me siguri nuk del prej tij prvese me
siguri.1
Prej argumenteve q dshmojn pr vrtetsin e ktij rregulli sht edhe qndrimi q
profeti mbajti me harixhiun i cili i tha: Friksoju Allahut o Muhamed! Athere profeti i
tha: Kush do i bindet Allahut nse e kundrshtoj un?!
Halid ibn Velidi i tha: O i drguar i Allahut! A tia pres kokn? I tha: Jo! Mbase
ai falet. Halidi i tha: E sa veta q falen, flasin me goj at q nuk e besojn me zemr. I
drguari i Allahut i tha: Nuk jam urdhruar t grmoj zemrat e njerzve dhe as ti hap
gjokset e tyre.2
Gjithashtu edhe hadithi i konfliktit q ndodhi mes Zubejrit dhe nj ensariu pr
vaditjen e ars dhe profeti i tha: Vadit o Zubejr dhe pastaj lshoje edhe pr komshiun
tnd. Athere ensariu u zemrua dhe i tha: O i drguar i Allahut! A meq ishte uni i
halls tnde?! Athere fytyra e profetit ndrroi ngjyr.
Pra a gjykove pr Zubejrin dhe anove nga ai sepse ai sht uni i halls tnde. Kjo
fjal sht shum e rrezikshme dhe ngjitet deri n gradn e kufrit. Mirpo n rastin e ensariut
konsiderohet si kufr i paqart i cili nuk e rrzon islamin e tij t qart. Prandaj profeti nuk
ja morri pr baz dhe nuk transmetohet se ai i krkoi atij q t pendohej prej kufrit dhe riddes.
Gjithashtu edhe qndrimi i profetit me Ibn Ubejin dhe munafikt q ishin me t.
Shpeshher vepronin gjra q dshmonin pr nifakun dhe kufrin e tyre mirpo ato nuk
ngjiteshin n gradn e kufrit t qart prandaj dhe nuk ua merrte pr baz dhe ua pranonte
justifikimet.
N nj hadith daif thuhet: Shmangini ndshkimet e haddit pr shkak t dyshimeve
sa t keni mundsi. Nse gjeni ndonj justifikim pr t lejeni t lir. Hadithi sht i dobt
mirpo kuptimin e ka t drejt. Pr kt kuptim dshmojn rregullat e fes dhe argumente t
tjer.
Prej ndshkimeve q duhet t largohen me dyshime sht edhe ndshkimi i riddes dhe
gjykimi i t tjerve me kufr dhe ridde. Sikur t mblidhnim t gjitha argumentet do t na
duhej t sillnim me dhjetra argumente q dshmojn pr vrtetsin e ktij rregulli.
Kshtu kuptohet edhe qndrimi i Halid ibn Velidit me Mexhaan kur e fali sepse
kufri i tij nuk ishte shum i qart por ishte i dyshimt dhe mund t kuptohej n disa forma dhe
1
2
Fethul bari i Ibn Haxherit, 12/314.

222

nuk mund ta rrzojn islamin e qart t Mexhaas. Historia e tij u prmend e plot mprpara.
Kushtu kuptohet edhe qndrimi i Aliut me havarixht t cilve nuk u bri tekfir
megjithse ata i shpalln Aliun me sahabt qafir.
Ktu hyn edhe qndrimi i selefit me bidatit dhe mosbrja qafir e shum personave
konkret megjithse ata kishin rn n kufr. Mbledhja e t gjitha dshmive rreth ksaj pike
do e zgjaste shum librin dhe do e nxjerrte prej objektivit t tij.
Bazuar n kt q tham disa dijetar kan thn: sht obligim t ndalemi n
shtjen e tekfirit nse ka luhatje dhe dyshime dhe nse ka 99 mundsi q t jet kufr dhe
nj mundsi t vetme q t mos jet kufr athere m e mira sht q t ndalemi dhe t mos
bjm tekfir dhe Allahu sht m i ditur.
shtje: Gabimi n brjen qafir t nj muslimani sht m i rnd se gabimi n
konsiderimin e nj qafiri pr musliman.
Prej gjrave q na shtyjn pr maturi n gjykimin e nj personi konkret si qafir
athere kur ka luhatje dhe dyshime dhe nuk jemi plotsisht t sigurt sht edhe fakti se
gabimi n shpalljen e nj muslimani si qafir sht m i rnd se gabimi n shpalljen e nj
qafiri si musliman, bazuar n pikat e mposhtme:
Brja e muslimanit qafir gabimisht nnkupton cnimin padrejtsisht t t gjith t

drejtave q islami ia ka garantuar muslimanit. Kjo nnkupton ndrprerjen e dashuris
dhe t mirkuptimit mes muslimanve. Prandaj tekfiri i muslimanit sht njsoj si
vrasja e tij, si thuhet n hadith: Nse njeriu i thot vllait t tij: O qafir! sht
njsoj si vrasja e tij. Edhe mallkimi i besimtarit sht njsoj si vrasja e tij.1
Ndrkoh q ky cnim nuk ndodh athere kur e konsiderojm nj qafir si musliman
gabimisht por ndodh e kundrta sepse i garantohen t drejtat e islamit si ruajtja e jets,
pasuris dhe nderit, miqsohet ashtu si miqsohen t gjith muslimant, dhe i jepen
t gjitha t drejtat e tjera.
Brja e muslimanit qafir gabimisht sht gabim i shumfisht. S pari ai sht gabim
n t drejtn e Allahut sepse gjykohet mbi nj musliman me kufr n kundrshtim
me gjykimin e Allahut . Pra nuk ia ka qllur gjykimit t Allahut . N ann tjetr ai
sht gabim n t drejtn e robit sepse me tekfirin e tij i cnohen t gjitha t drejtat q
ia ka dhn islami. Pra gabimi ktu sht i dyfisht; gabim n t drejtn e Allahut
dhe gabim n t drejtn e robit. Ndrsa konsiderimi i nj qafiri musliman gabimisht
sht vetm gabim n t drejtn e Allahut sepse nuk ia ka qlluar gjykimit t
E trasmeton Ahmedi dhe Buhariu, Sahihul xhami, 710.
223

Allahut .1
Padyshim se gabimi n t drejtn e Allahut dhe n t drejtn e robit sht m i
rnd sesa gabimi q sht vetm n t drejtn e Allahut. N hadith thuhet:
Padrejtsia sht tre llojesh: Nj padrejtsi Allahu nuk e fal dhe nj padrejtsi
Allahu e fal dhe nj padrejtsi nuk e l pa ndshkuar. Padrejtsia t ciln Allahu
nuk e fal sht shirku. Allahu thot: Shirku sht padrejtsi e madhe. Ndrsa
padrejtsia t ciln Allahu e fal sht padrejtsia mes robrve dhe zotit t tyre.
Ndrsa padrejtsia t cilin Allahu nuk e l pa ndshkuar sht padrejtsia mes
robrve derisa t gjykohet mes tyre.2
Tekfiri i muslimanit gabimisht e on personin n shkatrrim dhe mbase edhe n kufr

pa e kuptuar, sidomos nse tekfiri nuk bazohet n baza t sakta t sheriatit dhe as n
interpretime t pranuara. sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Kushdo
q i thot vllait t tij: O qafir, ajo i kthehet njrit prej tyre. Nse sht ashtu si ka
thn mir e n t kundrt i kthehet atij.3
Dhe thot: Kush thot pr besimtarin at q nuk e ka do t hidhet n sekrecionet e
banorve t zjarrit derisa t gjej nj argument pr at q ka thn.4
Kto shkarje nuk ndodhin athere kur dikush e konsideron nj qafir pr musliman
gabimisht, sidomos nse gabimi ndodh si pasoj e ixhtihadit dhe interpretimit.
Gazaliu n librin Dallimi mes imanit dhe zendekas thot: Duhet br kujdes prej
tekfirit sa t kemi mundsi. Lejimi i gjakut t namazlinjve q e pranojn teuhidin sht
gabim dhe gabimi n dhnien jet t njmij qafirve sht m i leht sesa gabimi i
derdhjes s gjakut t nj muslimani.5
Rregullat dhe argumentet e sheriatit anojn m shum nga falja nse kihet mundsi.
Gabimi n falje sht m i leht se gabimi n ndshkim si thuhet n hadithin e Ebu
Hurejrs : Nj person u vra n kohn e profetit dhe i treguan profetit dhe ia
drgoi (vrassin) prgjegjsit t viktims. Athere vrassi i tha: O i drguar i
Allahut! Pasha Allahun nuk kisha pr qllim ta vrisja. Pastaj i drguari i Allahut i
tha prgjegjsit t viktims: Nse ai sht i sinqert dhe ti pastaj e vret, ke pr t
hyr n zjarr. Pastaj e la t lir.6
Nse ky gabim sht si pasoj e ixhtihadit dhe interpretimit q merret pr baz athere personi nuk hyn te
rregulli: Kush nuk e shpall qafirin qafir ai ka br kufr. Kt shtje do e shpjegojm m hollsisht n
shpjegimin e ktij rregulli.
2
Sahihul xhami, 3961.
3
4
E transmeton Ahmedi, Ebu Daudi, Hakimi. Es silsiletus sahiha, 437.
5
Prej fetuhul barit i Ibn Haxherit, 12/314.
6
224

Prej Enes ibn Malik thot: E kam par profetin t urdhronte pr falje sa her
q i ngrihej nj shtje q kishte kisas.1
Abdullah ibn Zubejri n komentimin e fjals s Allahut zgjidh faljen thot: I
drguari i Allahut , prej moralit t njerzve u urdhrua t zgjidhte faljen.2
N nj hadith daif thuhet: Nse imami gabon n falje sht m mir se t gaboj n
ndshkim.3 Hadithi megjithse sht i dobt mirpo kuptimin e ka t vrtet sepse
pr kt dshmojn bazat dhe rregullat e sheriatit.
Vrejtje:Nga rregulli Islamin e qart e rrzon vetm kufri i qart prfitojm se nuk bhet
tekfir pr shkak t gjynaheve t mdha dhe mkateve q jan m t vogla se kufri dhe shirku
sepse Allahu thot: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se
ai atij q dshiron En Nisa: 48. sht saktsuar n hadith se i drguari i Allahut ka thn:
M sht dhn shefati dhe ai do t prfshij doknd q nuk i ka br shirk Allahut
asgj.4
Prej Ibn Umerit thot: Pr nj koh t gjat vazhdonim t mos krkonim falje pr
vepruesit e gjynaheve t mdha derisa dgjuam prej gojs s profetit t thot: Allahu nuk
e fal ti bhet shirk por ia fal at q sht m e vogl kujt dshiron. Un e kam ruajtur
shefatin tim n ditn e gjykimit pr vepruesit e gjynaheve t mdha Pastaj na u larguan
shum hamndje n vetet tona.5
Mosbrja qafir e vepruesve t gjynaheve t mdha sht nj nga pikat kryesore q e
dallojn ehlisunetin prej havarixhve ekstrem t cilt u bjn tekfir muslimanve pr shkak
t gjynaheve t mdha t cilat nuk arrijn gradn e kufrit t madh.
Kjo shtje e trajtua n faqe t ndryshme t ktij libri prandaj nuk ka nevoj t
prsritet.
Prej ktij rregulli prfitojm gjithashtu se nuk lejohet t hyjm me hamendje n
akiden dhe nderin e njerzve padije dhe pa u siguruar. Sidomos nse ata njerz e meritojn q
t gjejm pr ta justifikime. Prandaj duhet t anojm nga mendimi i mir pr ta, si p.sh. pr
ata q jan prpjekur n dije dhe kan dhn kontribute t mdha pr islamin dhe xhihadin.
Mbase nj fjal t vetme q e thot njeriu me shkujdesje dhe pa e kujtuar pr gj t madhe
mund ta hedh n zjarr t xhehenemit dhe zemrimi i Allahut bie mbi t pa e kuptuar. Allahu
1
2
3
4
5

Daif sunen Et Tirmidhi, 237.
E transmeton Ibn Ebi Asim dhe shejh Albani e ka saktsuar n shqyrtimin e tij.
E transmeton Ibn Ebi Asim n Kitabus sunneh. Shejh Albani e ka konsideruar hasen.
225

thot: Kur thoshit me gojt tuaja at q nuk e dinit dhe kujtonit se sht e
parndsishme por pr Allahun ishte shum e madhe En nur 15.
Dhe thot: Ata q i lndojn (fyejn) besimtart dhe besimtaret pr gjra q nuk
i kan br ata kan mbartur mbi vete shpifje dhe gjynah t qart El ahzab 58.
Gjja q i lndon dhe prek m shum besimtart sht akuzimi i tyre n akide dhe fe
_sepse ato jan gjrat m t shtrenjta pr ta_ dhe akuzimi i tyre me kufr dhe zendeka prej t
cils jan t pastr.
sht saktsur n hadithin e profetit se ai ka thn: Kush thot pr besimtarin at
q nuk e ka do t hidhet n sekrecionet e banorve t zjarrit derisa t gjej nj argument
pr at q ka thn.1
Dhe thot: Ribaja m e madhe sht lshimi i gjuhs kundr nderit t muslimanit
padrejtsisht.2
shtja e ndalimit dhe sigurimit.
Prej shtjeve t nxehta n kt koh e cila ka marr kohn e shum studiuesve dhe
nxnsve t dijes sht edhe shtja e pritjes dhe sigurimit. Ata thon: Ndalemi n shtjen e
gjykimit t njerzve me kufr dhe iman dhe nuk gjykojm derisa t sigurohemi.
Nj grup prej tyre ka vendosur si kusht shtes edhe sprovimin e njeriut rreth shtjeve
t caktuara n akide, e nse u prgjigjen pozitivisht gjykojn me islamin e tyre, e nse nuk u
prgjigjen ose nuk din t prgjigjen ashtu si duhet, athere gjykojn me kufr.
Them: Ky sht shtrngim dhe ekstremizm i pabaz q bie n kundrshtim me
argumentet dhe bazat e sheriatit. Ktij grupi mund ti prgjigjemi shkurtimisht me pikat e
mposhtme:
1) Ide si ndalja dhe sigurimi, grada mes dy gradave, me t cilat nuk gjykojm as
me islam dhe as me kufr vetm pasi t sigurohemi; jan ide t shtrnguara prej t cilave jemi
ndaluar. Ato jan fjal t shpikura q kundrshtojn selefin e ktij umeti dhe kundrshtojn
argumentet e sheriatit. Njerzit ndahen n dy grupe: n qafir dhe musliman. Nuk ka n mes
tyre ndonj grad apo emrtim tjetr ku personi nuk sht as qafir dhe as musliman. Allahu
thot: Ai ju ka krijuar ju, dhe prej jush disa jan qafir dhe disa besimatar. Allahu
sht m i ditur pr at q punoni Et tegabun, 2.
2) Ideja e ndaljes dhe e grads mes dy gradave sht m afr mendimit t
mutezilive t humbur t cilt gjykuan se vepruesi i gjynahut t madh qndron n nj grad
mes dy gradave dhe than: Ai nuk sht as qafir dhe as besimtar por sht mes dy gradave.
1
2
E transmeton Ahmedi, Ebu Daudi, Hakimi. Es silsiletus sahiha, 437.

226

Kjo bie n kundrshtim me at q u pohua m par se njerzit jan ose qafir ose musliman.
3) Atyre q ndalen u shtrojm kt pyetje: Si silleni me personin pr t cilin ndaleni
dhe nuk gjykoni as pr kufr dhe as pr iman prpara se t siguroheni dhe t bindeni, sepse
kjo periudh mund t zgjas me vite ose nj jet t tr?
Nse thon: Sillemi me t si t jet musliman.
U themi: Si silleni me t si nj musliman kur nuk gjykoni me islamin e tij?!
Por nse thon: Sillemi me t si qafir.
U themi: Si silleni me t si me nj qafir kur nuk gjykoni me kufrin e tij?!
Nse thon: E injorojm dhe nuk sillemi me t as si musliman dhe as si qafir.
U themi: Kt nuk e pranon as logjika dhe as sheriati. Njerzit kan nevoj pr njritjetrin dhe patjetr duhet t sillen n nj mnyr ose n nj tjetr me njri-tjetrin dhe kjo
krkon njohjen e njri-tjetrit.
Gjithashtu u thuhet: Si doni ta ringjallni akiden e miqsimit dhe armiqsimit kur nuk e
njihni fen dhe akiden e t tjerve dhe nuk silleni me ta as me miqsi dhe as me armiqsi?!
4) Ideja e ndaljes dhe sigurimit sht e pamundur t praktikohet prej njeriut. Si
mundet q njeriu t dalloj akiden e 1.5 miliard muslimanve nj nga nj, n vende t
ndryshme dhe t largta?!! Kjo sht e pamundur. Islami sht n nj grad m t lart se sa
t ngarkoj njeriun me gjra t pamundura. Allahu thot: Allahu nuk e ngarkon asknd
me at q nuk ka mundsi El Bekare, 286. Dhe thot: Ruajuni Allahut aq sa keni
mundsi dhe dgjoni e binduni Et tegabun, 16. Dhe thot: Nuk e ngarkojm asknd me
at q nuk ka mundsi El araf, 42.
5) Nse ngrihet pyetja: Cili sht rregulli q na jep mundsin t dallojm muslimanin
dhe qafirin?
Themi: Rregulli sht shoqria ku jeton ky person. Dispozitat e tyre kthehen te
shoqrit ku jetojn. Nse sht shoqri muslimane dhe shumica jan musliman ata
konsiderohen musliman dhe sillemi me ta si musliman dhe gjykohen me islam pr aq koh
sa nuk ka dshmi apo shenj dalluese q dshmon pr kufrin e tyre dhe se nuk sht
musliman.1
N mesin e shoqris muslimane jetojn komunitete m t vogla si ndonj fshat apo krahin ku shumica e
njrzve jan qafir jo musliman, ifut, t krishtere, karamit, batini, etj. N kt rast ky komunitet i vogl
nuk ka t njjtin gjykim si shoqria e gjr muslimane, por konsiderohet komunitet qafir dhe sillemi me ta n
varsi t akides dhe fes s tyre.
Gjithashtu n mes t shoqris qafire mund t gjendet ndonj fshat ose zon ku shumica ose t gjith banort
jan musliman. Athere ky komunitet n kt fshat ose zon nuk merr t njjtin gjykim si shoqria e madhe
qafire prsa i takon marrdhnieve me ta dhe indentitetit dhe fes s tyre.
227

E njjta gj thuhet pr shoqrit jo muslimane ku shumica e banorve jan n kufr
dhe shirk. Sillemi me njerzit duke i konsideruar qafir prderisa nuk shfaqen haptas ose
ekzistojn shenja q jan musliman. Ky sht rregulli dhe peshorja me t ciln dallojm
muslimant dhe qafirt n shoqri.
sht saktsuar se i drguari i Allahut u pyet: Cili sht islami m i mir? Tha:
Dhurimi i ushqimit dhe ti japsh selam atij q e njeh dhe atij q nuk e njeh.1 Profeti
urdhroi q ti jepsh selam atij q e njeh dhe atij q nuk e njeh prderisa jeton me
muslimant dhe n shoqrin e tyre, prvese nse dallon gjra q dshmojn se ai nuk sht
musliman.
Dhnia e selamit nnkupton konsiderimin e tij pr musliman, megjithse nuk e njeh
at, sepse selami i jepet vetm muslimanit.
Madje profeti e ka konsideruar kushtzimin e njohjes s personit pr ti dhn
selam _si sht medhhebi i ktyre q ndalen_ prej shenjave t kiametit. sht saktsuar se ai
ka thn: Prej shnjave t kiametit sht prshndetja vetm e atyre q njeh. N nj
rivajet tjetr thuhet: Kur njeriu ti jap selam tjetrit vetm nse e njeh. Pra i jep selam sepse
e njeh, ndrsa at q nuk e njeh nuk i jep selam. Ky ves i keq sht prej shenjave t kiametit.
Tufejl Ibn Ubej Ibn Kabit tregon se ai shkonte te Abdullah ibn Umeri pastaj dilnin
sbashku n treg. Thot: Kur niseshim pr n treg, sa her q kalonte para Ibn Umerit
ndonj shits i gjrave t prdorura, ndonj tregtar, varfanjak ose dokush tjetr, i jepte
selam.
Thot: Nj dit vajta te Ibn Umeri dhe u nism pr n treg. I thash: Pse shkon n
treg kur nuk pyet as pr t bler dhe as pr mallra, kur as nuk negocion n mime dhe as nuk
ulesh n mexhliset e tregut. M mir ulemi ktu dhe bjm muhabet. Abdullahi m tha: O
Ebu Batan! Shkojm n treg pr t prhapur selamin. Kdo q takojm i japim selam.2
Aq sa Ibn Umeri prej shumics s selamit q jepte qllonte q ti jepte selam edhe
ndonj t krishteri prej Ehlidhimme-s pa e ditur. Transmetohet n etherin e sakt prej
Abdurrahman ibn Zejdit thot: Ibn Umeri kaloi para nj t krishteri dhe i dha selam dhe ai
ia ktheu selamin. Pastaj i treguan q ishte i krishter. Athere u kthye dhe i tha: Ktheje
mbrapsht at selamin q t dhash.3
Kjo gj ndodhte me shum selef. Kjo pr shkak se njerzit vepronin me njri-tjetrin
n baz t shoqris ku jetonin prderisa nuk vinte ndonj shenj q dshmonte pr t
kundrtn dhe e kundrshton kt rregull.
Transmetohet n ether se Ukbe ibn Amir Xhuheniu kaloi para nj personi me pamje
1
2
3

228

muslimani dhe i dha selam. Ai ia ktheu: Ue alejke ue rahmetullahi ue berekatuhu. Shrbtori i
tij i tha: Ai sht i krishter! Athere Ukbeja iu vu pas derisa e arriti dhe i tha: Mshira e
Allahut dhe bereqeti i tij qofshin pr besimtart. Ndrsa ty Allahu t dhnt jet, fmij dhe
pasuri.1
Shiko se si u bazua vetm n prngjashmrin me pamjen e muslimanit _kur ai jetonte
n mesin e muslimanve_ si nj shenj pr islamin e tij aq sa i dha selam duke e kujtuar pr
musliman. Mund t ndodhin gabime n raste t tilla, mirpo ato me lejen e Allahut jan t
falura, sepse ato ndodhin me ixhtihad, padashje dhe paqllim. I drguari i Allahut ka thn:
Allahu ia ka falur umetit tim gabimin, harresn dhe at pr t ciln jan imponuar.
Shkurtimisht themi: Gjykojm pr njerzit n baz t shoqris ku jetojn. Nse
jetojn n shoqri islame gjykojm me islam dhe sillemi me ta si musliman vetm nse
shfaqet ndonj gj q dshmon se ai sht qafir. Ndrsa n shoqrit e kufrit gjykojm me
kufr dhe sillemi me ta njsoj si me qafirt prderisa nuk shfaqet ndonj gj q dshmon se ai
sht musliman. Pr kt shkak dhe pr shkaqe t tjera sheriati ka urdhruar pr brjen
hixhret nga vndet e kufrit pr n vendet islame.
229
Rregulli i dhjet: N konsiderat mirret prfundimi i punve.

N konsiderat merret prfundimi i njeriut. Nse jeta i prfundon me iman ai sht
besimtar dhe prej banorve t xhenetit sado pun t kqija t ket br m prpara. E nse
jeta i prfundon me kufr ai sht qafir dhe prej banorve t zjarrit sado pun t mira t ket
vepruar m par. Pra n konsiderat merret prfundimi dhe me far punsh e mbyll jetn.
Argumentet rreth ksaj jan si mposht:
Allahu thot: Ata q kan br kufr dhe kan vdekur qafir mbi ta bie
mallkimi i Allahut, i melekve dhe i t gjith njerzve. N t (zjarr) do t jen t
prhershm. As nuk u lehtsohet dnimi dhe as nuk priten El bekare, 162.
Dhe thot: Ata q kan br kufr dhe kan vdekur qafir nuk do t pranohet
prej asnjrit prej tyre edhe nse paguajn t gjith tokn me flori pr t shptuar. Ata
kan dnim t dhmbshm dhe askush nuk u del n ndihm Ali Imran, 91. Allahu e
vari dnimin e tyre me vdekjen e tyre n kufr.
Dhe thot: Ata q kan br kufr dhe kan penguar prej rrugs s Allahut
pastaj kan vdekur qafir, Allahu kurr nuk ka pr ti falur Muhamed 34. Allahu e
lidhi dnimin dhe mosfaljen e tyre me vdekjen e tyre n kufr.
Dhe thot: Nuk u pranohet teubeja (pendimi) atyre q punojn t kqijat derisa
kur tu vij vdekja thon: Un u pendova tani dhe as atyre q vdesin qafir. Atyre u
kemi prgatitur dnim t dhembshm En nisa 18. Allahu nuk e pranon teuben e askujt
pas vdekjes n kufr.
Dhe thot: Kushdo prej jush q bn ridde prej fes s tij dhe vdes qafir atyre
kan pr tiu rrzuar t gjitha veprat n dynja dhe ahiret. Ata jan banort e zjarrit
dhe n t do t jen prjetsisht El bekare 217. Allahu e lidhi qndrimin e prhershm
n zjarr t xhehenemit me vdekjen n kufr. Kjo nnkupton se njeriu mund t prfitoj prej t
mirave t tij, mirpo nse vdes n kufr nuk prfiton asgj prej tyre. Kjo shtje do t
sqarohet m gjersisht n vazhdim.
N hadithin sahih, i drguari i Allahut ka thn: Kush vdes duke e ditur se nuk ka
t adhuruar me t drejt prve Allahut ai ka pr t hyr n xhenet.1 Shiko se si profeti
e kushtzoi hyrjen n xhenet me vdekjen n teuhid dhe njohjen e teuhidit.
Ktu hyn edhe fjala e profetit : Dshmoj se nuk ka t adhuruar me t drejt
prve Allahut dhe se un jam i drguari i Allahut. dokush q e takon Allahun me kto
1
230

dy fjal pa pik dyshimi n to ai do t hyj n xhenet.1
Dhe thot: do rob q thot Nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut e
pastaj vdes do t hyj n xhenet.2 I drguari i Allahut e kushtzoi hyrjen n xhenet me
vdekjen n teuhid. Kjo nnkupton se ai q nuk vdes n teuhid _edhe nse para vdekjes ka
qn n teuhid_ nuk sht prej banorve t xhenetit dhe as nuk do t hyj n t.
Argument pr kt sht edhe fjala e profetit : Pasha at n dor t t cilit sht
shpirti im! Ndonjri prej jush punon vepra t banorve t xhenetit aq sa nuk mbetet mes tij
dhe mes xhenetit m shum se nj kut, mirpo e paraprin at libri dhe punon vepra t
banorve t zjarrit dhe futet n t. E ndonjri prej jush punon vepra t banorve t zjarrit
aq sa mes tij dhe mes zjarrit nuk ka m shum se nj kut, pastaj e paraprin at libri dhe
punon me vepra t banorve t xhenetit dhe futet n t.3 Pra e parakalon ajo q sht
shkruajtur n libr (El leuhul mahfudh) dhe vepron me at q i sht paracaktur dhe vdes n
at gjendje.
Prej Enes ibn Malikut thot: I drguari i Allahut ka thn: Mos u habisni me
punn e askujt derisa t shikoni se me far do e mbyll. Njeriu punon pr nj koh t gjat
n jetn e tij ose nj far kohe prej jets s tij me vepra t mira, sikur t vdiste me to kishte
pr t hyr n xhenet, mirpo pastaj ndryshon dhe fillon t punoj vepra t kqija. Dhe
njeriu punon pr nj koh t gjat prej jets s tij me pun t kqija nse do vdiste me to
kishte pr t hyr n zjarr, mirpo pastaj ndryshon dhe punon vepra t mira. Nse Allahu
ia do t mirn nj robi e udhzon at t veproj vepra t mira para vdekjes dhe pastaj ia
merr shpirtin.4
Prej Aishes thot: Thash: O i drguar i Allahut! Ibn Xhedani n xhahilijet sht
kujdesur pr farefisin dhe e ushqente t veboktin. A i bn dobi kjo? I tha: Nuk i bn dobi. Ai
kurr nuk pati thn: O zot! Mi fal gjynahet e mia n ditn e gjykimit.5
Veprat e mira nuk i bn asnj dobi sepse ai vdiq n shirk. Vdekja n teuhid i bn
dobi atij n fshirjen e veprave t kqija si transmetohet n sahihun e Buhariut se nj person i
veshur me prkrenare hekuri erdhi te profeti dhe i tha: O i drguari i Allahut! A t luftoj
apo t bhm musliman? I tha: Bhu musliman pastaj lufto. Pastaj u b musliman dhe luftoi
derisa u vra. Athere i drguari i Allahut tha: Punoi pak dhe u shprblye shum.
N nj transmetim te Muslimi thuhet: Nj person prej ensarve erdhi dhe tha:
Dshmoj se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se ti je rob dhe i drguar i tij.
Pastaj u nis prpara dhe luftoi derisa u vra. Athere profeti tha: Punoi pak dhe u
1
2
3
4
5
231

shprblye shum.
N hadithin sahih i drguari i Allahut ka thn: Pasha at n dorn e t cilit sht
shpirti i Muhamedit! Askush nuk dgjon pr mua prej ktij umeti qoft ai ifut apo i
krishter e pastaj vdes pa besuar n at me t ciln jam drguar vese do t jet prej
banorve t zjarrit.1 Profeti e lidhi hyrjen e tyre n zjarr me vdekjen n kufr dhe
mohimin e drgess profetike.
Transmetohet se imam Ahmedi n agonin e vdekjes zuri t thoshte: Akoma jo,
akoma jo. I biri i tij, Abdullahi i tha: O baba! jan kto fjal q thua. I tha: O bir! Iblisi
sht ulur n qoshe t shtpis duke kafshuar gishtat dhe m thot: M rrshkite prej duarve
o Ahmed. E un i them: Akoma jo, akoma jo. Pra nuk shpton prej tij derisa t vdes n
teuhid, e pr aq koh sa sht n jet nuk sht i sigurt prej fitnes.2
Neveviu thot: Askush q ka vdekur n teuhid nuk do t qndroj n zjarr
prgjithmon sado gjynahe t ket punuar. E askush q vdes n kufr nuk do t hyj n xhenet
sado pun t mira q t ket vepruar. Kjo sht fjala e prmbledhur e medhhebit t pasuesve
t s vrtets n kt shtje.3
E lus Allahun t na dhuroj prfundimin e mir dhe ti prmbyll veprat tona me
mirsi.
far prfitohet prej ktij rregulli?
Prej ktij rregulli prfitohen shum dobi:
Durimi dhe qndrimi n rrugn e drejt duhet t shkoj deri n fund. Fundi i rrugs
duhet t mbyllet me vdekjen n iman dhe teuhid. N asnj mnyr nuk mund t ndalet n mes
t rrugs dhe t ngrej parrulln mjaf, mjaft kemi kontribuar, u plakm tani, u lodhm,
dhjetra vite n fushn e davetit dhe xhihadit, erdhi koha t shplodhemi, i takon brezave t
ardhshm ta ojn n fund punn ton.
Apsolutisht! Feja ka nevoj pr prpjekje dhe mund nga djepi e gjer n varr.
Muslimani nuk duhet t shplodhet pr sakoh q n vena i rrjedh gjaku i jets. Ata q u
prpoqn dhe u munduan nj apo dy dit .. nj apo dy muaj .. nj apo dy vjet .. pastaj
dorzohen pr shplodhje dhe rehati, pr gjum letargjik! Shejtani i mashtron se mjaft m,
detyrn e kryet. Asgj nuk ju dmton pas ktyre prpjekjeve dhe kontributeve. Kta njerz
nuk e kan kuptuar natyrn e ksaj feje dhe as natyrn e misionit me t cilin jan ngarkuar
dhe pr t cilin jan krijuar.
1
2
3
Parathnia e musnedit t imam Ahmedit, 1/14, El mekteb el islami.
232

Shum njerz jan br t njohur n skajet e bots, pr kapjen me fen dhe xhihadin e
tyre, n fund, sprovohen dhe e mbyllin jetn me vepr t keqe. Un njoh njerz q kan
duruar dhjetra vite n hixhret dhe xhihad, pastaj, para vdekjes ankohen se jan lodhur dhe
kputur dhe anojn nga tagutt zullumqar. La haule ue la kuuete il-la bil-lah.
Sado vepra t mira t ket punuar njeriu, prderisa vazhdon t jetoj n kt bot ai
nuk sht i sigurt prej fitneve. Nuk i takon ta lavdroj veten dhe asknd tjetr pr gjra q i
di vetm Allahu . N do ast duhet t synoj shptimin, ti krkoj Allahut
qndrueshmrin dhe prfundimin e mir dhe vdekjen n iman dhe teuhid.
Duhet marr patjetr n konsiderat prfundimi i nj personi t caktuar nse

dshirojm t flasim pr ahiretin e tij; nse ai sht prej banorve t zjarrit apo pr do
gjykim tjetr. Prfundimi i tij njihet prej punve t cilat i shfaq n fund t jets. Prandaj ai q
gjith jets e shfaq kufrin dhe pastaj nuk shfaq asnj shenj pendimi dhe imani, ai gjykohet si
qafir dhe do t jet i prhershm n xhehenem; sepse ai nuk ka shfaqur asgj q dshmon t
kundrtn e kufrit t tij. Prandaj dshmojm pr t at q shohim n pamje t jashtme.
Nse thuhet: Mbase e ka pasur zemrn t pastr dhe sht drejtuar n iman para se t
vdiste dhe njerzit rreth tij nuk e kan ditur.
U themi: E pranojm se at q e fshehin zemrat e di vetm Allahu . Asnj krijes
nuk mund t dij se far fshehin zemrat, prvese me shenjat dhe veprat e dukshme t cilat
dshmojn pr realitetin e zemrs. Prandaj ne bazohemi n pamjen e jashtme ndrsa Allahu
gjykon pr t fshehtat. Nse ndodh ndonj gabim n kto raste, ai sht i falur dhe personit i
takon nj shprblim _me lejen e Allahut_, sepse ai sht bazuar n rregulla t vrtetuara prej
sheriatit pr t cilat dshmojn argumente prej Kuranit dhe sunetit.
Ai q gjykon pr munafikun _i cili e fsheh kufrin_ se sht musliman dhe besimtar,
duke u bazuar n pamjen e tij t jashtme, nuk qortohet pr kt gabim dhe nuk sht e drejt
ti thuhet: Ti ke gjykuar pr nj munafik qafir me islam dhe iman. Kjo nuk sht e drejt. do
musliman e di pa pik dyshimi se ai ka vepruar drejt athere kur sht bazuar pr gjykim n
pamjen e jashtme. Ndrsa gabimi n realitetin e brendshm sht i falur dhe ai shprblehet
pr kt si transmetohet n dy sahihet: Nse gjykuesi bn ixhtihad dhe ia qllon ai ka dy
shprblime e nse bn ixhtihad dhe gabon ka nj shprblim.
Pastaj gjykimi pr nj person t caktuar me kufr dhe se ai sht prej banorve t
zjarrit nuk nnkupton detyrimisht se ky person sht prej banorve t zjarrit, sepse n dijen e
Allahut ai mund t jet prej banorve t xhenetit dhe t prfitoj prej mshirs s Allahut ,
sepse gjykimi i vrtet i takon vetm Allahut t lart dhe t fuqishm.
Nse dshmojn pr nj qafir q sht akoma gjall se sht qafir, nuk duhet t
dshmojm se ai sht i prjetshm n zjarr sepse nuk i dihet se mund t pendohet prpara
233

vdekjes dhe prfundimin ta ket t mir. Nse patjetr duhet t dshmojm se ai sht n zjarr
athere duhet ta kushtzojm me vdekjen e tij n kufr. Psh t thot: Ai sht qafir, e nse
vdes n kufrin e tij ai sht i prjetshm n zjarrin e xhehenemit. N t kundrt njeriu hyn n
kompetencat e Allahut padije dhe hyn n aventura t rrezikshme dhe Allahu sht m i ditur.
shtje q lidhen me rregullin.
shtja e par: A dshmohet pr nj musliman t caktuar se ai sht prej
banorve t xhenetit?
Ka dallim mes dshmis s paprcaktuar se muslimant e vdekur jan n xhenet dhe
se muslimant e vrar jan shehid dhe n xhenet dhe mes dshmis pr nj person kokret se
ai sht prej banorve t xhenetit.
Dshmia e par sht e lejuar, si p.sh. kur thot: Muslimant e vrar jan shehid dhe
jan n xhenet. Shehidt musliman n Palestin jan n xhenet. Muslimant e vrar n betejat
e riddes, n betejn e Jermukut, n betejn e Hitinit etj, jan shehid dhe n xhenet. Ose kur
thot: Kush vritet n mbrojtje t nj suneti ai sht shehid dhe sht n xhenet. Kush vritet n
mbrojtje t fes, t nderit, t pasuris ose pr t larguar padrejtsin ai sht shehid dhe sht
n xhenet. T gjitha kto shprehje t paprcaktuara jan t lejuara dhe nuk prbjn problem.
Argumentet e Kuranit dhe t sunetit dhe veprat e selefit q dshmojn pr kto thnie jan t
shumta.
Ndrsa dshmia pr nj person konkret se ai sht shehid dhe prej banorve t
xhenetit sht e ndaluar. Nuk dshmohet pr nj person konkret se ai sht prej banorve t
xhenetit vetm n rast se i drguari i Allahut ka dshmuar pr persona konkret se ata jan
n xhenet, si p.sh. dhjet sahabt e prgzuar me xhenet. Pr personat e vrtetuar me
argumente se ata jan prej banorve t xhenetit, dshmojm pr ta se jan prej banorve t
xhenetit, pa shtuar dhe pa paksuar.
Arsyet q pengoj pr dshmin me xhenet pr nj person konkret jan si mposht:
1- Punt q t fusin n xhenet jan t kushtzuara me nijetin dhe besimin e sinqert.
Veprat e pasinqerta dhe pa besim t drejt nuk i bjn dobi, prkundrazi jan shkak pr
dnimin dhe shkatrrimin e tij.
E prmendm se njohja e fshehtsive t zemrave sht kompetenc vetm e Allahut.
Askush nuk e di se far fshehin zemrat. Allahu e di ndrsa ne nuk e dim: Allahu di
ndrsa ju nuk dini En nur 19. Ai q nuk e di dika nuk mund t dshmoj pr t. E sa t
shumt jan ata pr t cilt dshmohet xheneti dhe devotshmria e tyre mirpo ai n dijen e
Allahut sht qafir dhe munafik n gradn m t ult t zjarrit.
Imam Buhariu transmeton n sahihun e tij n kapitullin me titull Kapitull: Nuk
234

thuhet filani sht shehid: Ebu Hurejra transmeton prej profetit se ai ka thn:
Allahu sht m i ditur pr at q lufton n rrugn e tij. Allahu sht m i ditur pr at q
plagoset n rrugn e tij. Sepse ai mund t ket luftuar me rija dhe pr tu br i njohur, ose
sepse sht zemruar por jo pr hir t Allahut, mirpo kt askush nuk e di prve Allahut.
Prej Sehl ibn Sad Saidiut se i drguari i Allahut u prball me mushrikt dhe u
prleshn. Kur profeti u trhoq n kampin e tij dhe t tjert (qafirt) u trhoqn n kampin
e tyre, n mesin e sahabve t profetit ishte edhe nj person i cili i ndoqi qafirt kmbakmbs duke i goditur me shpat. Than: Sot, nuk na bri pun askush m shum se sa
filani. Mirpo i drguari i Allahut tha: N fakt ai sht prej banorve t zjarrit. Athere
nj prej t pranishmve u ngrit dhe tha: Un do e ndjek at.
Thot: U vu n ndjekje t tij, sa her q ndalonte ndalonte edhe ai, e sa her q
nxitonte nxitonte me t. Thot: Pastaj ai u plagos rnd dhe i parapriu vdekjes, duke
vendosur dorezn e shpats n tok dhe gjoksin mbi teh dhe pastaj u lshua mbi shpat dhe
vrau veten.
Athere ky personi u kthye te profeti dhe i tha: Dshmoj se ti je i drguar i
Allahut. I tha: Si sht puna? I tha: Personi t cilin e prmende m par se sht prej
banorve t zjarrit dhe njerzit u friksuan dhe un u thash: Un do ta ruaj at. Pastaj e
ndoqa derisa u plagos rnd dhe i parapriu vdekjes duke e vendosur dorezn e shpats n
tok dhe tehun e tij n gjoks pastaj u lshua mbi t dhe vrau veten.
I drguari i Allahut tha: Njeriu vepron me punn e banorve t xhenetit n syt e
njerzve mirpo ai sht prej banorve t zjarrit. Njeriu mund t veproj prej punve t
banorve t zjarrit n syt e njerzve mirpo ai sht prej banorve t xhenetit.1
Ibn Haxheri ka thn: Fjala e tij: Kapitull: Nuk thuhet filani sht shehid, pra nuk
thuhet me bindje t plot, nse nuk jemi t informuar prej shpalljes. Mesa duket ai nnkupton
hadithin e Umerit i cili tha n hutbe: N betejat tuaja thoni: Filani sht shehid, filani ka
vdekur shehid. Ku e dini ju se ai nuk e ka lodhur kafshn e tij kot. Mos thoni kshtu por thoni
ashtu si thoshte i drguari i Allahut : Kush vdes ose vritet n rrug t Allahut ai sht
shehid. Ky hadith sht hasen. E transmeton Ahmedi dhe t tjer.
Pra ai ka pr qllim q sht e ndaluar t cilsohet nj person i caktuar se sht
shehid, mirpo lejohet t thuhet n mnyr t prgjithshme dhe pa prcaktim.
Fjala e tij: Allahu sht m i ditur pr at q plagoset n rrug t tij. Sepse kt
nuk e di askush prve atij q Allahu e ka informuar. Prandaj nuk duhet t dshmohet pr
1
Fakti q dikush sht prej banorve t zjarrit megjithse n syt e njrzve punon pun t banorve t
xhenetit, kjo sht pr shkak t nijetit dhe synimit t tij t prishur, sepse njerzit nuk kan mundsi ta din at.
Ndrsa ai q vepron n syt e njerzve vepra t banorve t zjarrit mirpo sht prej banorve t xhenetit, ai
gjykohet bazuar n prfundimin e tij t cilin nuk e di askush _para se t ndodh_ prve Allahut.
235

do njeri t vrar n xhihad se ai sht vrar n rrug t Allahut.1
Nj hadith t ngjashm e transmeton edhe Muslimi n sahihun e tij prej Ebu Hurejres
thot. E kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: "Njeriu i par q gjykohet n ditn
e gjykimit sht dikush q ka rn shehid. Sillet para Allahut dhe i tregon mirsit e tij t
cilat i pranon. I thot: far ke vepruar me to? Thot: Luftova pr hirin tnd derisa rash
shehid. I thot: Gnjen. Ti luftove q t thuhej: Filani sht guximtar dhe kjo tashm sht
thn. Pastaj urdhron t trhiqet prej fytyre derisa t hidhet n zjarr.
Pastaj (gjykohet) nj burr q e ka msuar dijen, e ka prhapur at dhe ka lexuar
Kuran. Sillet para Allahut dhe i tregon mirsit e tij t cilat i pranon. I thot: far ke
vepruar me to? Thot: E kam msuar dijen e kam dhn at dhe kam lexuar Kuran. I
thot: Gnjen. Ti ke msuar q t thuhej: I ditur. E ke lexuar Kuranin q t thuhej: Ai
sht recitues, dhe kjo tashm sht thn. Pastaj urdhrohet t trhiqet prej fytyre derisa
t hidhet n zjarr.
Pastaj (gjykohet) nj burr q Allahu i ka dhn nga t gjitha llojet e pasuris. Sillet
para Allahut dhe i tregon mirsit e tij t cilat i pranon. I thot: far ke vepruar me to?
Thot: Skam ln asgj q ty t plqen shpenzimi pr t vese kam shpenzuar pr ty. I
thot: Gnjen. E ke br q t thuhet: Ai sht bamirs, dhe kjo tashm sht thn. Pastaj
urdhrohet t trhiqet prej fytyre derisa t hidhet n zjarr".
Shiko se si Allahu ua refuzoi punt ktyre tre lloje njerzish; shehidit, dijetarit
recitues, dhnsit t sadakave, prshkak se e dinte nijetin dhe synimin e tyre t prishur. sht
e pamundur q njerzit ta din kt, sepse vetm Allahu e di ndrsa ne nuk e dim. Allahu
nuk e pranon asnj vepr t mir prderisa nuk sht kryer vetm pr hir t tij, si thuhet n
hadithin q e transmeton Muslimi n sahihun e tij prej Ebu Hurejrs thot: I drguari i
Allahut ka thn: Allahu ka thn: Un jam ortaku m i panevojshm pr shirkun.
Kush vepron ndonj pun dhe bn me mua ndonj ortak tjetr e braktis at me gjith
punn e tij.
Gjithashtu edhe ai q i urdhron njerzit pr vepra t mira dhe nuk i vepron dhe i
qorton pr vepra t kqija por ai vet i vepron ato, ai sipas njerzve sht prej banorve t
xhenetit pr shkak t devotshmris s tij dhe pr shkak se urdhron pr mir dhe ndalon nga
e keqja ndrkoh q n dijen e Allahut ai sht prej banorve t zjarrit.
N hadithin e Usamas thot: E kam dgjuar t drguarin e Allahut t thot: Do
t sillet nj person n ditn e gjykimit dhe do t hidhet n zjarr derisa ti dalin zorrt e
barkut dhe i mbshtillen rreth trupit ashtu si rrotullohet gomari rreth mullirit. Banort e
zjarrit mblidhen rreth tij dhe i thon: O filan! Si sht puna jote? A nuk na ke pas
urdhruar pr mir dhe na ke ndaluar nga e keqja? U thot: Ju urdhroja pr mir por
1
Fethul bari sherh sahih el buhari, 6/105-106.
236

nuk e veproja dhe ju ndaloja nga e keqja por e veproja.1
S dyti: Thnia me siguri pr nj person t caktuar se ai sht shehid apo prej
banorve t xhenetit sht nj lavdrim i teprt (tezkije) pr kt person me padije dhe
ndrhyrje n kompetencat e Allahut. Prandaj heriati ka ndaluar prej ksaj. Allahu thot: Mos
i lavdroni vetet tuaja. Ai sht m i ditur pr at q ruhet En nexhm 32. Dhe thot: A
nuk habitesh me ata q lavdrojn vetet e tyre! Por Allahu lavdron k dshiron dhe
atyre nuk u bhet padrejtsi En nisa 49.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Mos i lavdroni vetet tuaja.
Allahu sht m i ditur pr t devotshmit.2 Nse nuk lejohet q njeriu t lavdroj veten e
tij pr t ciln sht m i ditur si athere mund t lavdroj t tjert?!
Dhe ka thn: Nse duhet patjetr t lavdroj dik athere le t thot: Besoj se
sht kshtu dhe kshtu nse ai mendon se sht ashtu, dhe gjykues i tij sht Allahu, dhe
t mos lavdroj para Allahut asknd.3
Fjala e tij patjetr nnkupton q n origjin nuk lavdron asknd mirpo nse duhet
patjetr le t lavdrojn dhe t flas mir pr ato q i di dhe jo pr at q nuk e di dhe pastaj
duhet ta kushtzoj kt me fjaln nuk lavdrojm para Allahut asknd sepse Allahu sht
m i ditur pr t devotshmit dhe veprmirt.
Prej Kab ibn Uxhres thot: Profeti nuk e pa Kabin pr nj far kohe dhe pyeti pr
t. I than: sht i smur. Pastaj shkoi n kmb deri te ai dhe kur hyri brenda i tha:
Prgzohu o Kab! Nna e tij i tha: Hallall t qoft xheneti o Kab! Athere i drguari i Allahut
tha: Kush sht kjo q przihet n kompetencat e Allahut. I tha: Nna ime o i drguar i
Allahut. I tha: Ku e di ti o Ummu Kab (nna e Kabit) se Kabi nuk ka folur gjra q nuk i
takojn ose ka penguar prej gjrave q nuk i takojn?!.4
Transmetohet n sahihun e Buhariut prej Ebi Melikes se ka thn: Kam arritur
tridhjet prej sahabve t profetit. T gjith ata friksoheshin prej nifakut. Askush prej tyre
nuk thoshte: Imani im sht si imani i Xhibrilit dhe Mikailit.
Nse vet sahabt vepronin me vetet e tyre n kt mnyr athere ata q jan pas
sahabve duhet t friksohen m shum dhe t mos i lavdrojn vetet e tyre apo t tjert para
Allahut.
S treti: Dshmia pr nj person t caktuar se i sht n xhenet nnkupton barazimin
e tyre me sahabt pr t cilt profeti ka dshmuar se jan n xhenet. Kjo nnkupton q
sahabve tu hiqet nj nga veorit dalluese prej t tjerve. Dshmia e profetit se disa
1
2
3
4

E transmeton Ibn Ebi Dunja dhe t tjer. Es silsiletus sahiha, 3103.
237

sahab jan n xhenet e humb vlern e saj prderisa edhe njerzit e tjer mund t dshmojn
pr kdo q dshirojn se ai sht prej banorve t xhenetit. Kjo nuk sht e pranueshme as
n sheriat dhe as logjikisht.
Bazuar n kto arsye themi: Nuk lejohet t dshmojm pr nj person t caktuar se
sht shehid apo se ai n ditn e gjykimit sht n xhenet me profett dhe t devotshmit dhe
shehidt prve pr ata persona pr t cilt kan dshmuar argumenet e sheriatit.
Na lejohet t flasim prgjithsisht por pa prcaktim. P.sh. themi: Kush vritet n rrug
t Allahut ai sht shehid. T vrart tan jan n xhenet ndrsa t vrart e qafirve jan n
zjarr. Shehidt musliman n Uhud, n Mute, n Jermuk, n Palestin, n eeni, n
Afganistan jan n xhenet. Shprehjet e prgjithshme nuk jan t ndaluara _me lejen e
Allahut_ sepse suneti e lejon prdorimin e shprehjeve t tilla.
Vrejtje:Ndonjher ekzistojn shenja dhe dshmi q dshmojn pr prfundimin e mir. Kto
shenja jan prgzim pr njeriun n ahiret dhe na shtyjn t mendojm mir pr kt person
dhe shpresohet pr t xheneti n ditn e gjykimit me lejen e Allahut.
Prej ktyre shenjave sht lavdrimi dhe komplimentat e besimtarve pr veprat e
mira dhe devotshmrin e tij. Sepse Allahu nse e do dhe e pranon nj rob i dhuron pranim
dhe dashuri n mesin e njerzve dhe vendos n gjuhn e njerzve t mir lvdata dhe
komplimente pr t.
N hadithin e transmetuar prej Enesit thuhet: : I drguari i Allahut kaloi pran
nj xhenazeje dhe njerzit foln mir dhe nxituan ta prmendin pr mir dhe than: Me aq
sa dim e ka pas dashur Allahun dhe t drguarin e tij. Athere i drguari i Allahut tha: E
meriton, e meriton, e meriton. Pastaj kaloi nj xhenaze dhe njerzit foln keq dhe nxituan
t thoshin fjal t kqija pr t. Than: Ka qn njeri i lig n fen e Allahut. Athere i
drguari i Allahut tha: E meriton, e meriton, e meriton. Umeri i tha: T bfsha fli nn e
bab! Kaluan me nj xhenaze dhe foln mir e the: E meriton, e meriton, e meriton. Pastaj
kaluan me nj xhenaze dhe foln keq dhe the: E meriton, e meriton, e meriton. Athere i
drguari i Allahut tha: Ai pr t cilin folt mir e meriton xhenetin, ndrsa ai pr t cilin
folt keq e meriton zjarrin. Melekt jan dshmitart e Allahut n qiell ndrsa ju jeni
dshmitart e Allahut n tok. Ju jeni dshmitart e Allahut n tok. Ju jeni dshmitart e
Allahut n tok1
Prej Ebu Esued Dejliut thot: Shkova n Medine kur n t ishte prhapur nj epidemi
dhe patn vdekur shum njerz. U ula afr Umer ibn Hatabit dhe kaloi nj xhenaze dhe
foln mir pr t. Umeri tha: E meriton. I thash: far meriton o emirulmuminin? M tha:
1
E transmeton Buhariu dhe Muslimi. Shiko tahrixhin e shejh Albanit n Dispozitat e xhenazes fq. 44.
238

Un thash ashtu si ka thn profeti: do musliman pr t cilin dshmojn katr veta pr
mirsi Allahu do e fus n xhenet. I tham: Po tre veta? Tha: Edhe tre veta. I tham: Po
dy? Tha: Edhe dy. Por nuk e pyetm pr nj person t vetm.1
Dhe thot: do musliman q vdes dhe pr t dshmojn katr veta prej komshive t
tij t afrt se ata kan par prej tij vetm mir, Allahu thot pr t: E kam pranuar fjaln
tuaj, ose: E kam pranuar dshmin tuaj dhe ja kam falur at q nuk e dini.2
Prej Ibn Mesudit thot: I drguari i Allahut ka thn: Nse komshinjt e tu
dshmojn mir pr ty athere je punmir. E nse komshinj dshmojn keq pr ty
athere je punkeq.3
Dhe thot: Nse dikush vjen te nj grup njerzish dhe i thon: Mirsevjen! athere
atij i thuhet mirsevjen edhe n ditn kur ta takoj zotin e tij. E nse vjen e i thon:
Shporru! there i thuhet shporru edhe n ditn e gjykimit.4
Prej Ibn Abasit thot: I drguari i Allahut ka thn: Banort e xhenetit jan ata
t cilve Allahu ua ka mbushur vesht me lavdrimet e njerzve dhe ai i dgjon. Ndrsa
banort e zjarrit jan ata t cilve Allahu ua ka mbushur vesht me kritikat (qortimet) e
njerzve dhe ai i dgjon.5
Dhe thot: Nse falet namazi pr nj xhenaze dhe flasin mir pr t Allahu thot:
E kam pranuar dshmin e tyre pr at q e din dhe e kam falur pr at q nuk e din.6
Prej Ebu Hurejrs thot: I drguari i Allahut ka thn: Nse Allahu e do nj rob
e thrret Xhibrilin dhe i thot: Un e dua filanin prandaj duaje at. Athere Xhibrili e do.
Pastaj thrret n qiell dhe thot: Allahu e do filanin prandaj duajeni at. Athere banort e
qiellit e duan at. Pastaj i dhurohet pranimi n tok.
E nse e urren nj rob e thrret Xhibrilin dhe i thot: Un e urrej filanin prandaj
urreje. Athere Xhibrili e urren dhe thrret banort e qiellit dhe thot: Allahu e urren
filanin prandaj urrejeni. Ata e urrejn at dhe ai urrehet n tok.7
Po prej Ebu Hurejrs thot: I drguari i Allahut ka thn: do rob e ka
vlersimin n qiell. Nse vlersimi n qiell sht i mir ai sht i mir edhe n tok. E nse
vlersimi i tij n qiell sht i keq ai sht i keq edhe n tok.8
1
E transmeton Buhariu dhe t tjer.

E transmeton Ahmedi dhe Hakimi i cili thot: Sahih sipas kushteve t Muslimit. Kt e ka prkrahur edhe
Dhehebiu. Shiko Dispozitat e xhenazes.
3
E transmeton Ahmedi, Ibn Hibani dhe Hakimi. Sahihul xhami 277.
4
E transmeton Hakimi dhe e ka saktsuar dhe m kt sht pajtuar edhe Dhehebiu. Es silsiletus sahiha, 89.
5
E transmeton Ibn Maxheh dhe t tjer. Es silsiletus sahiha, 1740.
6
Sahihul xhami, 662.
7
8
2
239

Nse thuhet: Si i bhet puna me tagutt zullumqar t cilt kur vdesin shoqrohen me
elozhe dhe brohritje prej mijra e mijra njerzve, pa folur pr mediat dhe shpalljen e zis? Si
mund ti shpjegojm argumentet q dshmojn se lvdatat e njerzve jan shenj pr
prfundimin e mir?
Them: Kto hadithe jan vetm pr lavdrimin q e bjn besimtart njsues dhe t
drejt dhe pr asknd tjetr. Elozhet e masave t humbura dhe ngashrimi i tyre nuk vlen
asgj dhe nuk dshmon pr asgj n peshoren e drejt.
Gjithashtu lvdatat e shum prej masave t popullit pr zullumqart jan rrjedhoj e
shtypjes me hir dhe pahir. Jan rrjedhoj e faktorve disinformues n media t ndryshme.
Prandaj ata detyrohen t bjn komplimenta, t gnjejn, t shtiren etj. T tilla dshmi nuk
merren parasysh dhe nuk hyjn n hadithet e msiprme.
Gjithashtu lvdatat mund t jen pr shkak t fes ose mund t ken lidhje vetm me
dynjan. Prandaj nse lvdohet n fen dhe akiden tij n moralin dhe devotshmrin e tij kjo
lvdat merret parasysh te Allahu. Ndrsa lvdatat e tjera nuk hyjn n kto hadithe, p.sh. kur
thuhet: Ishte marangoz i zoti, mjek, inxhinier apo shkrimtar i rrall, ose ishte hatib orator, ose
politikan i zoti. Kto dshmi prfshij t mirin dhe t keqin dhe nuk merren parasysh.
Shum prej shenjave t vdekjes s mir i ka prmendur shejh Muhamed Nasirudin
Albani n librin e tij Dispozitat e xhenazes, t shoqruara me argumentet prkatse. Prej
tyre:
Shqiptimi i shehadetit para vdejes.

Vdekja me djersitjen e ballit.
Vdekja ditn ose natn e xhuma.
Rnia shehid n fushbetej.
Vdekja n luft n rrug t Allahut.
Vdekja prej mortajs.
Vdekja prej smundjeve t barkut.
Mbytja n uj ose vdekja kur i rrnohet banesa prsipr.
Vdekja e gruas gjat lehonis e saj pr shkak t fmijs.
Djegia.
Vdekja prej turberkulozit.
Vdekja n ruajtje t kufinjve n rrug t Allahut.
240

Vdekja gjat kryerjes s nj pun t mir.1
Kto shnja dhe dshmi jan prgzim pr njeriun dhe duhet t prmisojm mendimin
ton pr t dhe pr prfundimin e mir, mirpo ato nuk nnkuptojn se duhet t dshmojm
se ata jan n xhenet ashtu si dshmohet pr sahabt bazuar n argumentet q u prmendn
m pare, sepse argumentet shpjegojn njri-tjetrin dhe Allahu sht m i ditur.
2- shtja e dyt: A i lejohet personit t dshmoj pr imanin e vetes s tij (se
sht mumin).
Nse me fjaln mumin (besimtar) ka pr qllim besimin dhe vrtetimin e asaj me t
ciln sht drguar i drguari i Allahut prej zotit t tij dhe mohimin e dyshimit athere kjo
sht e lejuar.
Mirpo nse ka pr qllim se ai sht mumin (besimtar) prej banorve t xhenetit
sepse shprblimi i besimtarit sht xheneti, athere ai duhet ta kufizoj kt me dshirn e
Allahut2. Nuk lejohet lavdrimi i vetes me siguri t plot sepse ai nuk e di prfundimin e tij.
Nuk e di prfundimin e punt e tij. T shumt jan ata q ngrysen besimtar e gdhihen qafir
ose gdhihen besimtar dhe ngrysen qafir. Njeriu mund t kujtoj se sht n mirsi t
madhe, mirpo nuk sht i till. E lusim Allahun t na bj t patundur n fen ton dhe t na
dhuroj prfundimin e mir.
Shum selef e kan pas urryer kt pyetje dhe prgjigjen e saj dhe e kan pas
konsideruar si bidat t shpikur n fe. Nse pyteshin thonin: Kam besuar n Allahun, n
melekt e tij, n librat e ti, t drguarit e tij dhe nuk e kalonin kt cak.3
3- shtja e tret: A dshmohet pr nj musliman t caktuar q kryen gjynahe t
mdha se ai sht prej banorve t zjarrit.
Ndshkimet me t cilat jan krcnuar gjynahqart n Kuran dhe n sunet duhet ti
besojm paprcaktim. Besojm se gjynahet jan shkak pr ndshkimet e transmetuara pr
kto gjynahe dhe besojm se kjo sht e vrtet dhe i friksojm me kto ndshkime
gjynahqart dhe zullumqart.
Por kjo nuk nnkupton se dokush q i vepron kto gjynahe do t ndshkohet me kto
dnime sepse mund t ekzistojn pengesa t shumta q nuk lejojn zbatimin e ktij
ndshkimi, t cilat i sqaruam hollsisht mprpara. Gjithashtu Allahu mund ta fal nj
person t caktuar, sepse prej urtsis dhe mshirs s Allahut sht se do gjynah prve
shirkut mbetet n dshir t Allahut , nse dshiron e fal e nse dshiron e dnon. Allahu
1
2
3
Shiko librin Dispozitat e xhenazes t shejh Albanit Allahu e mshiroft.

Thot: Un jam besimtar nse do Allahu (inshaallah).
Shiko librin El ibaneh an sheria l rka n naxhijeh kitabul iman, 2/877.
241

thot: Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal at q sht m e vogl se ai atij q
dshiron En nisa 48.
N hadithin e Ubade Ibn Samitit n sahihun e Buahriut thuhet: Kush kryen dika
prej tyre dhe Allahu e mbulon athere shtja e tij sht te Allahu nse dshiron e fal dhe
nse dshiron e ndshkon.1
Prderisa kto gjynahe jan n mshir dhe dshir t Allahut athere nuk na lejohet
t prononcohemi me siguri t plot se filani do t ndshkohet n zjarr. Prononcimi me siguri
pr nj musliman se ai do t dnohet apo se sht n zjarr konsiderohet ndrhyrje n punt
dhe kompetencat e Allahut me padije.
N sahihun e Muslimit transmetohet prej Xhundubit se i drguari i Allahut u
tregoi se nj person tha: Pasha Allahun! Allahu nuk ka pr ta fal filanin! Athere Allahu
tha: Kush sht ky q betohet n emrin tim se gjasme nuk do e fal filanin?! E kam falur
filanin dhe ta kam rrzuar punn tnde.
Ky person humbi ahiretin dhe e futi veten n vndin e humbjes prshkak se ndrhyri
n kompetencat e Allahut padije dhe pa argument. Muslimani duhet t tregohet i edukuar me
Allahun ashtu si Isai kur tha Tha: I pastr je ti! Nuk m takon mua t pretendoj
at q nuk m takon. Nse e kam thn ti e ke ditur at. Ti e di se ka n veten tim por
un nuk e di ke ti n veten tnde sepse tij je i gjithdituri i gajbeve El maide 116.
4- shtja e katrt: A dshmohet pr nj qafir t caktuar se ai sht prej
banorve t zjarrit?
Nsa jeta e personit mbyllet n kufr athere dshmohet se ai sht qafir dhe i
prjetshm n zjarrin e xhehenemit. Kt e themi si bindje ndaj Allahut dhe t drguarit t
tij dhe pr t prmbushur urdhrin e Allahut dhe t drguarit t tij . sht saktsuar se i
drguari i Allahut i thirri qafirt e vrar n betejn e Bedrit me emrat e tyre duke u thn:
O ju q jeni n bunar2! O Utbe ibn Rabia! O Shejbe ibn Rabia! O Umeje ibn Halef! O
Ebu Xhehl ibn Hisham! Derisa i numroi nj nga nj ata q ishin n bunar. A e gjett at
q ju pati premtuar zoti juaj t vrtet, sepse un e gjeta at q m premtoi zoti im t
vrtet?.
N nj rivajet te Buhariu thuhet: Nisi ti thrriste me emrat e tyre dhe emrat e
baballarve t tyre: O filan i biri i filanit! O filan i biri i filanit! A u knaqt q iu bindt
Allahut dhe t drguarit t tij?! Ne e gjetm t vrtet at q na premtoi zoti yn. Po ju a e
gjett t vrtet at q ju premtoi zoti juaj?.
Prej Amir ibn Saidit prej babait t tij thot: Erdhi nj beduin te profeti dhe i tha:
1
2

I drguari i Allahut i hodhi mushrikt e vrar n bedr n pus.
242

Babai im prkujdesej pr farefisin dhe ka qn kshtu e ashtu, athere ku sht ai? I tha:
N zjarr. Mesa duket beduini u prek pak dhe i tha profetit: O i drguar i Allahut! Po babai
yt ku sht? I tha: Sa her q t kalosh pran varrit t ndonj qafiri prgzoje at me zjarr.
Thot: M pas ky beduini u b musliman dhe tha: M ka ngarkuar i drguari i Allahut
me pun t rnd. Sa her q kaloj pran varrit t ndonj qafiri e prgzoj me zjarr.1
Shejh Albani, Allahu e mshiroft, thot: Prej ktij hadithi prfitohet nj dobi e
rndsishme t ciln e kan anashkaluar shum libra t fikhut. Kjo dobi sht lejimi i
prgzimi i qafirit me zjarr nse kalon pran varrit t tij.2
Them: Ky prgzim lidhet me qafirin e prcaktuar. Ky hadith sht argument shum i
qart pr lejimin e gjykimit me zjarr pr qafirin e prcaktuar i cili vdes n kufr.
Nj dyshim dhe sqarimi i tij:Mbase dikush mund t thot: Gjykimi pr nj qafir konkret se ai sht n zjarr sht
ndrhyrje n kompetencat e Allahut. Ky person pr t cilin kemi gjykuar se sht qafir dhe n
zjarr a nuk sht e mundur q n dijen e Allahut t jet besimtar dhe t hyj n xhenet? N
kt rast ne kemi gjykuar pr nj besimtar me kufr dhe kemi dshmuar me zjarr pr nj
banor t xhenetit.
U themi: Kjo nuk sht ndrhyrje n kompetencat e Allahut pr dy arsye:
E para: Dshmia me zjarr pr nj qafir konkret sht zbatim i urdhrave t Allahut
dhe t drguarit t tij . Allahu nprmjet t drguarit t tij na ka urdhruar ta
prgzojm do qafir me zjarr. Kjo nuk sht ndrhyrje n kompetencat e Allahut sepse
ndrhyrja n kompetencat e Allahut ndodh n rast padije dhe n kundrshtim me urdhrat e
Allahut .
E dyta: Allahu na ka treguar me argumente t qarta se gjykimi pr at q vdes n
kufr sht nj gjykim i vetm dhe i pandryshueshm dhe ai sht hedhja n zjarr
prgjithmon. Ne kur gjykojm pr t me zjarr kemi gjykuar me gjykimin e Allahut me t
cilin ka urdhruar dhe na ka informuar. Kjo nuk konsiderohet hyrje n kompetencat e
Allahut. Hyrja n kompetencat e Allahut ndodh pr shtje t gajbit dhe t panjohura me
argument, t cilat sillen rreth faljes dhe dnimit. Ndrsa n rastin ton shtja ka nj gjykim
t vetm.
Pr faktin se ai n dijen e Allahut mund t jet besimtar q e meriton xhenetin, ne nuk
qortohemi prderisa gjykimi sht marr n baz t rregullave t sakta t sheriatit. Prej ktyre
rregullave sht marrja n konsiderat pamja e jashtme. Pradaj nj gabim i tilll nse ndodh
1
E transmeton Taberani. Shejh Albani ka thn: Ky sened sht i sakt. T gjith transmetuesit jan t
besueshm dhe t njohur. Es silsiletus sahiha, 18.
2
Es silsiletus sahiha, 1/26.
243

ai sht i falur, sepse sht produkt i nj ixhtihadi t drejt. N fund t fundit gjykimi yn pr
kt person nuk e pengon at prej hyrjes n xhenet _nse n dijen e Allahut sht besimtar_
sepse fjala e fundit i takon vetm Allahut.
Mbase dikush mund t thot: Prse nguruat dhe nuk dshmuat me xhenet pr at q n
pamje t jashtme sht besimtar ndrkoh q pr at q n pamje t jashtme sht qafir dhe
vdes i till nuk nguruat t dshmoni me zjarr?
I themi: Sepse pr hyrjen n xhenet sht kusht q t jet besimtar dhe musliman n
pamje t jashtme dhe n brendsin e tij. Ne njohim vetm imanin dhe islamin e dukshm
ndrsa imanin dhe islamin e brendshm nuk e njohim prandaj edhe ngurrojm t dshmojm
me xhenet.
Ndrsa ai q n dukje kryen kufr t qart nuk ka mundsi q n brendsi t jet
besimtar. Prandaj ai konsiderohet qafir n pamje t jashtme dhe n brendsi. Ktu bn
prjashtim vetm ai q e kryen kufrin i imponuar ose n rast shtirje dhe zemrn e ka plot me
iman. Nj njeri i till zakonisht njihet dhe nuk i bhet tekfir sepse nuk ndodh t jetoj tr
jetn i imponuar. Prandaj nse shikohet kufri i qart dhe nuk ka asnj penges prej tekfirit
athere veprohet si u shpjegua m lart dhe gjykojm me pamjen e dukshme ndrsa
fshehtsit dhe t panjohurat i kthejm te Allahu.
5- shtja e pest: A i rrzon riddja t gjitha punt e njeriut apo vdekja n kufr
sht parakusht pr rrzimin e punve?
Kufri i rrzon t gjitha punt mirpo punt e mira t cilat i ka vepruar para kufrit
mund ti bjn dobi nse nuk vdes n kufr. Murtedi nse pendohet prej kufrit dhe rikthehet n
islam athere i rikthehen edhe t mirat q i ka pas vepruar m par dhe prfiton prej tyre.
Argumentet prej Kuranit dhe sunetit dshmojn pr kt. Allahu thot: Kushdo prej jush
q bn ridde prej fes s tij dhe vdes qafir atyre kan pr tiu rrzuar t gjitha veprat n
dynja dhe n ahiret. Ata jan banort e zjarrit dhe n t do t jen prjetsisht El
bekare 217. Allahu e kushtzoi rrzimin e veprave n dynja dhe ahiret me vdekjen n
kufr.
Ibn Xheriri, n tefsirin e tij thot: Kufizimi me fjaln (dhe vdes qafir) pra vdes para
se t pendohet prej kufrit t tij sepse atyre u rrzohen veprat.1
Sheukani, n tefsirin e tij thot: Prej kufizimit me fjaln (dhe vdes qafir) prfitohet se
veprat e murtedit, rrzohen nse vdes n kufr. Dijetart jan kudrshtuar n shtjen e
riddes; a i rrzon veprat menjher apo i rrzon pas vdekjes n kufr. N kt rast ajetet e
tjera t prgjithshme duhet ti kufizojm me kt ajet.2
1
2
Tefsiri i Ibn Xherir Taberiut, 2/367, bo m i shtpis botuese El kutubul ilmije.

Tefsiri i sheukanit Fethul kadir, 1/218.
244

Shafiu Allahu e mshiroft ka thn: Kush bn ridde dhe kthehet n islam veprat nuk
i rrzohen dhe as haxhi t cilin e ka kryer. Mirpo nse vdes n ridde athere i rrzohen t
gjitha punt.1
Prej Ebi Said Hudariut thot: I drguari i Allahut ka thn: Nse robi bhet
musliman dhe islami i tij prmisohet athere Allahu ia shkruan si vepr t mir do t mir
q ka pas punuar dhe ia fshin do t keqe q e ka punuar. Pas ksaj do gjykohesh me
njprnj; do e mir shprblehet dhjet fish e deri shtatqind fish, ndrsa e keqja dnohet
sa nj e vetme nse Allahu nuk e fal.2
Neveviu ka thn: Mendimi m i sakt t cilin e kan prqafuar edhe studiuesit e
shquar aq sa disa kan prmendur si konsensus; se qafiri nse vepron vepra t mira si
sadakaja dhe prkujdesja pr farefisin e pastaj bhet musliman dhe vdes n islam athere i
shkruhet shprblimi i ktyre veprave.3
Them: Prfitimi prej veprave t cilat i ka vepruar kur ka qn musliman sht m
parsor. Sindi n shpjegimin e sunenit t Nesaiut thot: Ky hadith dshmon se veprat e mira
t qafirve lihen pezull, nse bhet musliman i pranohen e nse jo i refuzohen. Me kt
koncept ajete si veprat e atyre q kn br kufr jan si mirazhi jan t kushtzuar me
vdekjen e personit n kufr. Mesa duket nuk ekziston ndonj argument q e kundrshton
kt.
Shejh Albani, Allahu e mshiroft, ka thn: Njsoj si ajeti t cilin e prmendi
Sindiu _Allahu e mshiroft_ jan edhe ajetet e tjera q dshmojn pr rrzimin e veprave
pr shkak t shirkut. Kto ajete shpjegohen me vdekjen e personit si mushrik. Ktu del edhe
nj shtje fikhu: Nse muslimani bn haxh pastaj bhet murted pastaj kthehet n islam;
haxhi i tij nuk sht rrzuar dhe nuk e ka obligim prsritjen e tij. Ky sht medhhebi i imam
Shafiut dhe nj prej mendimeve t Lejth ibn Sadit. Kt mendim e ka przgjedhur edhe Ibn
Hazmi duke e prkrahur me fjal t bukura dhe t goditura.4
Njsoj si ky hadith sht edhe hadithi n dy sahihet prej Urve ibn Zubejrit se Hakim
ibn Hizami i ka treguar se i tha t drguarit t Allahut : O i drguar i Allahut! far thua
pr vepra q un i konsideroja t mira n xhahilijet si sadakaja, lirimi i robrve, lidhja e
farefisit, a kam shprblim pr to? I tha: Islami yt sht bashk me veprat e mira q i ke br
mpar
Ibn Hazmi thot: Kshtu vrtetohet se murtedi nse bhet musliman dhe qafiri q
nuk ka qn musliman nse bhet musliman ata bhen musliman duke iu llogaritur edhe
1
2
3
4
El xhami li ahkam el kuran, 3/48.

E transmeton Nesaiu. Es silsiletus sahiha, 247.
245

mirsit q i kan br mprpara.1
Shejh Albani thot: Nse sqarohet kjo athere nuk ka asnj kontradikt mes ktij
hadithi dhe hadithit Qafiri shprblehet pr veprat q i ka br pr Allahun n dynja sepse
ktu bhet fjal pr qafirin t cilin Allahu e ka ditur se do t vdes n kufr, me argument
fjaln e profetit n fund t hadithit: Derisa kur t shkoj n ahiret nuk i mbetet asnj e
mir pr t ciln do t shprblehet. Ndrsa qafiri t cilin Allahu e ka ditur se do t bhet
musliman dhe do t vdes besimtar, ai shprblehet n ahiret pr veprat e mira q i ka br kur
ka qn qafir, si prfitohet prej haditheve t mparshme.2
Nj dyshim dhe sqarimi i tij:
Disa mund t keqkuptohen dhe t thon: sht e njohur se sht kusht pr pranimin e
veprs t jet kryer pr hir t Allahut. Nse sht kshtu athere si pranohet vepra e qafirit
mushrik kur ka qn n kufr dhe pastaj sht br musliman?
U themi: Pa dyshim q Allahu nuk e pranon asnj vepr n t ciln ka shirk as prej
qafirit e as prej muslimanit sepse Allahu sht m i panevojshmi pr shirk dhe ortak. Por
qafiri mund t veproj disa vepra t mira _si u prmendn n hadithin e Hakim ibn Hizamit_
pa i br Allahut shirk n to dhe ti veprojn vetm pr Allahun , si thuhet n hadithin q e
transmeton Muslimi: Allahu nuk i bn padrejtsi besimtarit n asnj vepr t mir. Pr
shkak t saj furnizohet n dynja dhe pr t shprblehet n ahiret. Ndrsa qafiri prej t
mirave q i ka punuar pr Allahun ushqehet n kt bot derisa kur t shkoj n ahiret nuk
i mbetet asnj e mir pr t ciln shprblehet.
Vshtroje fjaln e profetit: q i ka punuar pr Allahun. Kjo dshmon se ai mund t
veproj vepra vetm pr Allahun ndrsa kufri i tij mund t jet n vepra t tjera.
1
2

246
Rregulli i njmbdhjet: Kush e bn qafir nj musliman ai ka br kufr.

Rregulli: Kush e bn qafir nj musliman ai ka br kufr sht nj rregull i sakt.
Pr t dshmojn shum argumente t sakta. Prej tyre fjala e profetit : Nse njeriu bn
qafir vllain e tij ai kthehet te njri prej tyre.1
Dhe thot: Kushdo q i thot vllait t tij: O qafir! Ai sht kthyer te njri prej tyre.
Nse sht ashtu si thot mir, por n t kundrt i kthehet atij.
Dhe thot: Kush pretendon kufrin e nj njeriu ose e quan at armik t Allahut kur
ai nuk sht i till, athere i kthehet atij.
Prej Ibn Umerit thot: I drguari i Allahut ka thn: Kushdo musliman q e
shpall qafir nj musliman, nse ai vrtet sht qafir mir por n t kundrtn ai vet sht
qafir.2
Ibn Said Hudariu thot: I drguari i Allahut ka thn: Sa her q nj person e
shpall qafir nj tjetr athere ai kthehet te njri prej tyre. Nse sht qafir mir e n t
kundrt bn kufr pr shkak t tekfirit t tij.3
Dhe thot: Akuzimi i muslimanit me kufr sht njsoj si vrasja e tij.4
I drguari i Allahut ka thn: Nse njeriu i thot vllait t tij: O qafir! sht
njsoj si vrasja e tij.5 Pra kjo sht njsoj si vrasja e tij n pasoja dhe n cnimin e t
drejtave t muslimanit q rrejdh prej ktij tekfiri.
Shkaqet q shtyjn pr tekfirin e muslimanit jan katr:
1- Prgnjeshtrimi i gjykimit t Allahut.
2- Pr shaka dhe loj.
3- Interpretimi i gabuar.
4- Ixhtihadi i gabuar.
Kufri i prgnjeshtrimit sht i qart, pr shkak se ai e ka kundrshtuar gjykimin e
Allahut duke i prshkruar gjrat jo me prshkrimin q u ka dhn Allahu . P.sh. kur
Allahu thot pr dika se sht hallall ndersa ai _pa arsye t pranueshme_ thot: Jo kjo gj
sht e ndaluar. Ose kur Allahu thot: Kush e vepron kt sht besimtar, ndrsa ai thot:
1
2
3
4
5
E transmeton Buhariu dhe Muslimi. Sahih sunen Ebi Daud, 3921.
E transmeton Ibn Hibani. Sahih et tergib, 2775.
E transmeton Bezari, Sahih et tergib, 2777.
247

Kush e vepron kt ai sht qafir. Pra nuk gjykon dhe nuk i prshkruan disa gjra ashtu si ka
gjykuar dhe i ka prshkruar Allahu duke gjykuar me kufr pr imanin. Padyshim kjo sht
kufr dhe dalje prej islamit.
Ndrsa ai q e bn muslimanin qafir me shaka ai bn kufr sepse Allahu thot:
Thuaju: A me Allahun, me ajetet e tij dhe me t drguarin e tij po talleshit?! Mos u
justifikoni! Ju keni br kufr pas imanit tuaj. Nse e falim nj grup prej jush, e
dnojm nj grup tjetr sepse ata ishin kriminel Et teube 65-66. Kto ajete kan zbritur
pr disa njerz q foln me tallje dhe shaka pr besimtart me fjal q nuk arrijn gjynahun e
tekfirit. E megjithat ata bn kufr pas imanit t tyre. Ata than pr besimtart: Nuk kemi
par m barkmdhenj se lexuesit tan dhe as gnjeshtar m t mdhenj dhe as m frikacak
se ata. Bn kufr vetm pr shkak t ksaj fjale. Athere mund t thuhet pr at q i
akuzon besimtart me kufr thjesht pr tallje dhe shaka!? Padyshim q ata hyjn n kt ajet:
Keni br kufr pas imanit tuaj.
M prpara e prmendm se shakaja me fjal kufri sht kufr te rregulli Shqiptimi i
kufrit sht kufr kshtuq nuk ka nevoj ta prsrisim edhe njher.
Ndrsa ai q gabon n interpretim ai sht gjynahqar, sepse ka folur pa dije, mirpo ai
nuk bhet qafir sepse argumentet e sheriatit na pengojn prej brjes qafir t nj personi t
caktuar pr shkak t gabimit n interpretim.1
Si puna e havarixhve t cilt i shpalln qafir disa sahab dhe pasuesit e tyre prej
muslimanve dhe i shpalln qafir muslimant q veprojn gjynahe t mdha. Megjithat
sahabt nuk i shpalln ata qafir dhe nuk i prfshin te rregulli Kush e bn qafir nj
musliman ai ka br kufr edhe pse t gjith sahabt i konsideruan gabimtar havarixht dhe
i luftuan.
Ibn Tejmije thot: Bidati i havarixhve ishte prej bidateve m t qarta. Luftimi dhe
tekfiri i umetit islam ishte shum i qart prej tyre. Mirpo askush prej sahabve nuk i shpalli
qafir. As Ali ibn Ebi Talibi dhe as ndonj sahabi tjetr. Prkundrazi i vlersuan ata si
musliman zullumqar dhe agresor.
Gjithashtu thot: Ata jan t part q i shpalln qafir pasuesit e kibles (umetin
islam) pr shkak t gjynahve, madje pr shkak t atyre q ata i kujtojn pr gjynahe. Pr kt
shkak e derdhn gjakun e muslimanve dhe ishin ashtu si i prshkroi profeti : I luftojn
1
N disa raste keqinterpretimi mund t konsiderohet justifikim i plot dhe nuk merret n prgjegjsi fare.
Ndrsa n disa raste t tjer merret n prgjegjsi n disa aspekte dhe i pranohet si justifikim n disa aspekte
t tjer. P.sh. shiko se si keqinterpretimet e havarixhve dhe dyshimet e tyre e shtyn Aliun q t mos i
shpallte qafir, mirpo nuk e penguan at prej luftimit, vrasjes dhe shpalljes s tyre si gjynahqar.
Ndrsa n disa raste t tjera keqinterpretimi mund t kaloj n deformim t qart t argumenteve dhe bazave
t fes. N kt rast nuk i pranohet si justifikim pr asgj, si keqinterpretimet e karamitve, batinive dhe
grupeve t tjera ekstreme.
248

muslimant dhe i ln adhuruesit e idhujve. Aliun dhe Uthmanin me gjith pasuesit e tyre
i shpalln qafir. Aliun e vran duke besuar se kjo sht e lejuar. At e vrau Abdurrahman
ibn Mulxhim Muradiu. Ata ishin shum t zellshm n ibadet mirpo ishin injorant prandaj
dhe u shkputn prej xhematit dhe sunetit.
Havarixht than: Njeriu sht ose besimtar ose qafir. Besimtar sht ai q i vepron
t gjitha vaxhipet dhe i braktis t gjitha haramet. Ai q nuk sht i till ai sht qafir dhe do
t dnohet n zjarr prgjithmon. Pastaj e konsideruan qafir doknd q kundrshtoi
mendimin e tyre dhe than: Uthmani, Aliu dhe pasuesit e tyre nuk gjykuan me at q zbriti
Allahu dhe bn padrejtsi prandaj dhe u bn qafir.1
Ndrsa muxhtehidi q gabon n tekfirin e nj muslimani me ixhtihad bazuar n
argumente, rregulla dhe dispozita t sheriatit, ai sht i justifikuar madje atij i takon nj
shprblim sepse i drguari i Allahut ka thn: Nse gjykatsi bn ixhtihad dhe gabon ai
ka nj shprblim.
Ktu hyn akuza q Umeri i bri Hatib ibn Beltas se ka br kufr dhe nifak
athere kur i informoi kurejsht pr sekretin e marshimit t muslimanve drejt Meks. Madje
ai i krkoi leje profetit q ta vriste por profeti i tregoi se Hatibi nuk sht munafik dhe se
zemrn e ka t pastr. Por n t njjtn koh nuk i tha Umerit : Ti gjykove mbi vllain tnd
1
Mexhmuul fetaua 7/217 7/481-482.

U prmend m par se shubuhatet (paqartsit) e ndryshme q ka nj person arsyetohen n varsi t
shkaqeve t tyre dhe n varsi t pranimit t tyre n sheriat. Nse kto paqartsi jan pa shkaqe dhe pa arsye
t pranueshme n sheriat dhe argumentet e sheriatit jan t qarta dhe nuk ln vend pr dyshim, athere
kto dyshime dhe paqartsi nuk justifikohen dhe gjykimi i prgjithshm me kufr zbatohet mbi kt person.
Bazuar n kt koncept dijetart islam jan kundrshtuar pr kufrin e havarixhve dhe atyre q u ngjasojn
atyre. Disa prej tyre nuk i kan konsideruar ata qafir por musliman zullumqar. Ndrsa disa t tjer i kan
konsideruar ata qafir t dal prej islamit. Gjykimi rreth tyre lidhet me shqyrtimin q kta dijetar u kan br
dyshimeve dhe paqartsive t havarixhve dhe se a konsiderohen kto paqartsi penges prej tekfirit t tyre
dhe vlejn si justifikim pr ta apo jo?
Ibn Tejmije n Mexhmuul fetaua (28/518) thot: Dijetart jan ndar n dy mendime t njohura n
medhhebin e Malikut dhe Ahmedit rreth tekfirit t havarixhve. Gjithashtu edhe n medhhebin e Shafiut jepen
dy mendime pr kufrin e tyre. N medhhebin hambeli ka dy mendime t prhapura: I pari se ata jan rebel
(bugat) ndrsa i dyti se ata jan qafir njsoj si murtedt dhe lejohet q tu shpallim luft nga ana jon dhe
lejohet vrasja e robrve t tyre dhe lejohet ndjekja e t arratisurve t tyre. Nse kapen u krkohet teube njsoj
si murtedi e nse nuk pendohen vriten ....
Deri kur thot: ...Prej fjals s Aliut kuptohet se ata nuk jan qafir si murtedt q kan kundrshtuar
thelbin e islamit. Ky mendim sht transmetuar qart prej imamve si Ahmedi dhe t tjer. E megjithat ata
nuk jan njsoj si pjesmarrsit n El xhemel dhe Safin por ata jan nj lloj i tret. Ky sht mendimi m i
sakt prej t tre mendimve.
Them: Havarixht dhe sorollapi i tyre prej bidative jan n grada t ndryshme dhe paqartsit e tyre variojn
n llojin dhe gradn e tyre. Ata jan n grada t ndryshme devijimi dhe do rast ka specifikn e tij ashtu si do
person prej tyre ka gjykim t veant n varsi t llojit dhe grads s dyshimeve dhe paqartsive t tij.
Por prgjithsisht mund t themi: Nse kushtet e tekfirit prmbushen te nj person konkret dhe bien pengesat
q pengojn prej tekfirit t tij athere ai shpallet qafir me prcaktim qoft ai prej havarixhve apo fardo grupi
tjetr sepse pasimi i havarixhve nuk sht penges prej tekfirit nse plotsohen kushtet dhe shkaqet e tij.
249

musliman se sht qafir dhe munafik, prandaj kufri dhe nifaku t kthehen ty. Nuk i tha kshtu
sepse Umeri u bazua n nj ixhtihad t lejuar.
Ktu hyn edhe leja q Halid ibn Velidi i krkoi profetit pr t vrar personin
_sepse e konsideroi munafik_ q i tha profetit : Friksoju Allahut! Profeti e ndaloi dhe i
tha: Mbase ai falet. Un nuk jam urdhruar t grmoj zemrat e njerzve dhe as t hap
gjokset e tyre. Mirpo nuk i tha Halidit : Gjykimi q pate pr kt person sht kthyer mbi
ty.
Ktu hyn edhe fjala e Usejd ibn Hudejrit drejtuara Sad ibn Ubades prpara syve
t profetit athere kur Sadi u mundua t mbronte kokn e munafikve Ibn Ubejin. Usejdi
i tha: Ti je munafik dhe u del n krah munafikve. Mirpo profeti nuk i tha Usejdit:
Gjykimi me nifak t sht kthyer ty, sepse ai n kt fjal u bazua n ixhtihad.
Edhe mendimi q sahabt dhan fillimisht pr keqinterpretuesit e ndalimit t vers
dhe e lejuan at. I pari i tyre ishte Abdullah ibn Medhuni, prej pjesmarrsve t Bedrit.
Athere Umeri u krkoi sahabve nj mendim rreth ta dhe ata i than: O emirulmuminin!
Mendojm se ata kan prgnjeshtruar Allahun dhe kan ligjruar n fe at q Allahu
nuk e ka lejuar, prandaj pritua kokat. Kjo nnkupton se ata gjykuan mbi ta me kufr dhe
ridde. Por e vrteta ishte n krahun e Aliut me t ciln m pas u pajtuan edhe sahabt; se
atyre duhej tu krkohej pendimi; e nse do t pendoheshin duhej tdnoheshin me 80
kamzhik prshkak se kan pir ver; e nse nuk do t pendoheshin duhej t vriteshin sepse
kan ligjruar n fe at q nuk e ka lejuar Allahu .
Sahabt q fillimisht gjykuan pr ta me kufr nuk mund t themi: Tekfiri i tyre iu
sht kthyer atyre sepse kan br qafir nj musliman pashkak; sepse gjykimi i tyre ishte i
bazuar n ixhtihad.
Ktu hyn edhe tekfiri q dijetart i kan br havarixhve. Nuk lejohet t themi pr
kta dijetar se ata kan br muslimant qafir dhe ai q e bn muslimanin qafir ai ka br
kufr, sepse qndrimi i tyre sht bazuar n ixhtihad dhe sht ngritur mbi rregulla dhe
argumente fetare.
Apo kundrshtimi pr lnsin e namazit dhe shtyllave t tjera t fes. Ai q nuk
gjykon me kufrin e tyre nuk lejohet tu thot atyre q gjykojn me kufrin e tyre: Ju keni
shpallur muslimant qafir dhe ai q e shpall nj musliman qafir ka br kufr dhe kufri ju
kthehet juve, sepse gjykimi i tyre sht bazuar n ixhtihad dhe n baza fetare t pranuara.
Nse kan gabuar, shprblehen pr kt ixhtihad t tyre me nj shprblim dhe Allahu sht
m i ditur.
Vrejtje:Ky rregull zbatohet pr ata njerz q i bjn tekfir muslimanve pa prjashtim, si ai q
250

thot: Muslimant jan qafir, ose: t gjith muslimant jan qafir. Kjo fjal sht kufr dhe
me t shprehet vetm nj qafir smirzi. Kjo fjal sht kufr sepse:
Tekfiri i t gjith muslimanve dhe konsiderimi i tyre t humbur paprjashtim buron

vetm prej atij q i urren muslimant. Nuk mund t prfytyrohet nj person q i bn
tekfir t gjith muslimanve t bots dhe pastaj e plqen fen e tyre. Allahu thot:
Ata q vepruan krime i prqeshnin besimtart dhe kur kalonin pran tyre
bnin me shenja dhe kur ktheheshin te familjet e tyre ktheheshin gjith gzim
dhe kur i shikonin ata thoshin: Kta jan t humbur. Ne nuk i kemi pas drguar
rojtar t tyre. Por sot besimtart do i prqeshin qafirt El mutafifin 29-34. Pra
ata bn kufr dhe faj t madh athere kur than pr besimtart: (Kta jan t
humbur). Po ai q thot: Kta jan qafir. Padyshim se faji i tij sht m i madh. Ibn
Hazmi n El milel uen nihel (3/237) thot: Nuk ka dyshim se ai q i akuzon t
gjith muslimant dhe i lufton ata pr shkak t islamit t tyre ai sht qafir.
Tekfiri i t gjith muslimanve paprjashtim bie n kundrshtim me dhjetra

argumente q dshmojn se ky umet nuk do t bjer i gjithi n humbje dhe se Allahu
do ta ruaj fen e tij nprmjet nj grupi q do t jet n t drejtn deri n ditn e
gjykimit. Pra tekfiri i t gjith muslimanve paprjashtim nnkupton mohimin e
ktyre argumenteve.
Tekfiri i t gjith muslimanve paprjashtim nnkupton q njeriu t braktis akiden e

miqsimit t besimtarve dhe armiqsimit t qafirve, sepse si mund ti doj
muslimant kur ka gjykuar me kufrin e tyre?!!
Shkurtimisht themi: Ky rregull Kush e bn qafir nj musliman ai ka br kufr sht

rregull i sakt mirpo ai ka kushtet dhe kufizimet e tij dhe varet sipas realitetit t atij q jep
gjykimin dhe atij pr t cilin jepet gjykimi.
Prandaj ai q dshiron t zbatoj kt rregull pr persona konkret duhet patjetr t
ndjek prjashtimet e msiprme dhe t mos e zbatoj kt rregull vend e pavend, q t mos
bjer n tekfirin e vllezrve t tij musliman dhe sidomos n tekfirin e thirrsve dhe
dijetarve pa e kuptuar.
251
Rregulli i dymbdhjet: Kush nuk e bn qafir qafirin ose dyshon n kufrin

e tij ai ka br kufr.
Ashtu si sht tekfiri i muslimanit nj gabim shum i madh po ashtu edhe mos brja
qafir e qafirit ose dyshimi n kufrin e tij konsiderohet gabim dhe rrezik i madh. Ashtu si
duhet t ruhet muslimani prej brjes qafir t muslimanve gjithashtu duhet t ruhemi prej
mosbrjes qafir t qafirit.
Rregulli Kush nuk e bn qafir qafirin ose dyshon n kufrin e tij ai ka br kufr
sht rregull i sakt pr t cilin dshmojn argumente fetare. Dijetart e kan konsideruar at
prej gjrave q prishin islamin dhe e nxjerrin njeriun prej tij.
Allahu thot: Thuaj: O pabesimtar (qafir) El kafirun1. Pra Allahu na ka
urdhruar tu drejtohemi atyre me kt emr pa hezitim dhe pa treguar dobsi por tu themi:
(O pabesimtar).
Allahu thot: Keni pasur shembullin m t mir te Ibrahimi dhe ata q ishin me
t, kur u than popullit t tyre: Ne jemi distancuar prej jush dhe prej asaj q adhuroni
prve Allahut. Ju kemi kundrshtuar ju dhe mes nesh dhe mes jush sht shfaqur
armiqsia dhe urrejtja prgjithmon derisa t besoni n Allahun nj dhe t vetm El
mumtehine 4.
Prandaj duhet tu drejtohemi me kto shprehje: Ne jemi t distancuar prej jush dhe
prej asaj q e adhuroni prve Allahut. Ju kemi kundrshtuar ju dhe mes nesh dhe mes jush
ka filluar armiqsia dhe urrejtja prgjithmon derisa t besoni n Allahun nj dhe t vetm.
Vtm kshtu plotsohet teuhidi dhe kushtet e tij.
Shejh Muhamed ibn Abdulvehabi thot: Ai q nuk i shpall qafir mushrikt ose
dyshon n kufrin e tyre ose e saktson medhhebin e tyre ai ka br kufr me ixhma.1
Vshtoroje fjaln e tij: Ka br kufr me ixhma, kjo nnkupton se nuk ka
kundrshtime mes dijetarve pr saktsin e ktij rregulli.
Dhe thot: Njeriu nuk bhet njsues i Allahut derisa ta mohoj shirkun dhe t
distancohet prej tij dhe ta konsideroj qafir at q e vepron at
Dhe thot: Trheqja vrejtje prej shirkut n adhurimin e Allahut dhe qortimi i
ashpr rreth ksaj dhe armiqsimi pr shkak t tij dhe tekfiri i atij q e vepron at. Teuhidi
plotsohet vetm me kto q prmendm dhe kjo sht feja e profetve... derisa thot: ...
Allahu i ka cilsuar mushrikt me kufr n ajete t shumt prandaj duhet patjetr ti shpallim
1
Letrat personale, Er resail shehsije, fq. 213.
252

ata qafir. Kjo sht kusht i fjals La ilahe il-lallah, fjals s siqeritetit. Kuptimi i ksaj
fjale plotsohet vetm me tekfirin e atij q i bn shirk Allahut n adhurim, si thuhet n
hadithin e sakt: Kush thot La ilahe il-lallah dhe bn kufr me at q adhurohet
prve Allahut pasuria dhe jeta e tij jan t mbrojtura dhe llogaria e tij sht para
Allahut. Fjala bn kufr me at q adhurohet prve Allahut sht prforcim pr
mohimin e do t adhuruari tjetr prve Allahut n dshmin e teuhidit. Pra njeriut nuk i
mbrohet jeta dhe pasuria derisa t veproj kshtu. Por nse dyshon ose lkundet athere nuk
i mbrohet as jeta dhe as pasuria. Kto gjra jan plotsuese t teuhidit sepse fjala Nuk ka t
adhuruar me t drejt prve Allahut sht kufizuar n disa hadithe me kushte t rnda t
cilat jan: Dija, pastrimi i adhurimit, sinqeriteti, bindja e plot dhe mosdyshimi. Njeriu nuk
konsiderohet njsues (muvehid) derisa ti veproj, ti besoj, ti pranoj dhe ti doj t gjitha
kto gjra dhe t prkah dhe urrej pr shkak t tyre.1
Nipi i tij shejh Sulejmani n broshurn e tij Kapja m e fort e imanit thot: Nse
dyshon n kufrin e tyre ose sht i paditur athere i sqarohen argumentet prej Kuranit dhe
sunetit pr kufrin e tyre. E nse prap vazhdon t dyshoj athere bhet qafir me pajtimin e t
gjith dijetarve sepse ai q dyshon n kufrin e qafirve ai sht qafir edhe nse thot:
Qafirt e tjer jan qafir mirpo kta njerz nuk jan qafir. Kjo nnkupton q ai i ka
konsideruar ata musliman sepse nuk ka ndonj gj t ndrmjetme mes kufrit dhe islamit.
Nse nuk jan qafir athere i bie q t jen musliman. Athere i bie q t kemi quajtur kufrin
islam dhe ai q i konsideron qafirt pr musliman ai sht qafir, prandaj ky person (q nuk i
bn qafirt qafir) sht qafir.2
Shejh Muhamed ibn Sehnuni thot: T gjith dijetart jan pajtuar n nj mendje se
ai q shan dhe fyen profetin ai sht qafir, madje kush dyshon n kufrin ose dnimin e tij ai
ka br kufr.3
Shkak i kufrit t tij sht sepse ai q nuk e bn qafirin qafir ai nuk i ka quajtur gjrat
ashtu si i ka quajtur sheriati por ka gjykuar pr to n kundrshtim me gjykimin e Allahut .
Ai e ka konsideruar kufrin dhe shirkun pr islam dhe iman ndrsa mushrikt dhe qafirt q
duhen urryer i ka marr pr musliman t cilt duhen dashur dhe e meritojn t hyjn n
xhenet. Kjo konsiderohet kundrvenje ndaj Allahut dhe refuzim i gjykimit t tij. Kjo sht
mohim dhe prgnjeshtrim i urdhrave t Allahut edhe nse personi n fjal nuk e pranon se
ka prgnjeshtruar.
Shembulli i tij sht i njjt me at q prpiqet t imitoj sheriatin e Allahu duke
vendosur ligje q e kundrshtojn sheriatin. Allahu e ka prshkruar kufrin me disa cilsi t
cilat nse gjenden te nj person ai konsiderohet qafir dhe mushrik n fen e Allahut, ndrsa
1
2
3
Mexhmuul teuhid, fq. 34-35.

Marr prej Mexhmuul teuhid.
253

ky person vjen e na thot: Apsolutisht! Kto cilsi nuk jan cilsi t kufrit dhe ai q
prshkruhet me kto cilsi nuk sht qafir prkundrazi sht besimtar i cilit duhet dashur dhe
e meriton t hyj n xhenet.
Padyshim, kjo sht prej kufrit t qart dhe prgnjeshtrimit t hapur pr t cilin kemi
argumet prej librit t Allahut dhe sunetit t profetit .
Vrejtje:Ky rregull nuk duhet prgjithsuar dhe nuk duhet t prfshij doknd q nuk e bn
qafir qafirin; sepse mund t ndodh q nuk e bn qafir qafirin bazuar n ixhtihad apo n
ndonj keqinterpretim, ose pr shkak t padijes s justifikuar. Kta persona kan gjykim
tjetr. N vijim po japim nj shpjegim m t gjer:
1- Ai q nuk e bn qafir qafirin bazuar n ixhtihad apo n interpretim t
pranuar:
Ktu hyjn ata dijetar q nuk e konsiderojn qafir lnsin e namazit1, ose
kundrshtimi rreth konsiderimit qafir t disa grupeve t humbur si havarixht dhe mutezilit.
Askush prej dijetarve q gjykojn pr kto grupe se jan grupe qafire nuk e ka zbatuar
rregullin Kush nuk e bn qafirin qafir ai sht qafir mbi ata dijetar q nuk gjykojn me
kufrin e ktyre grupeve. Kjo sepse ata dijetar nuk i kan shpallur qafir kto grupe bazuar n
ixhtihad dhe interpretim dhe si dihet prej sunetit nse muxhtehidi ia qllon, atij i takojn dy
shprblime, e nse gabon i takon vetm nj shprblim.
Ktu hyn edhe kundrshtimi i dijetarve rreth kufrit t Haxhaxhit. Shabiu ka pas
thn: Dshmoj se ai sht besimtar me tagutin dhe qafir pr Allahun.
Tausi ka thn: uditem me vllezrit tan irakian se si e quajn Haxhaxhin
besimtar.
Tausi i konsideroi pr vllezr dijetart irakian q e kundrshtonin, sepse ai e dinte q
ata kishin br ixhtihad dhe se tiranin e Haxhaxhit q e kishte par Tausi e cila e shtyu ta
shpallte qafir mund t mos e kishin par dijetart e Irakut.
Kto koncepte duhet t jen t qarta dhe t prfitojm prej tyre. Shum her jam
dshprohesha me vllezr t cilt binin n kundrshtim rreth tekfirit pr nj person t
caktuar, secili sipas argumenteve q i shikon m t sakta. Mirpo debati vazhdonte derisa
prfundonte n brjen tekfir t atyre q nuk e bjn tekfir at person dhe si pasoj e ktij
tekfiri vjen edhe miqsimi, armiqsimi dhe bojkotimi i njri-tjetrit, i cili sht fitne m e
1
Mendimin t cilin besojm se sht m i sakti sht: ai q e l namazin totalisht ai sht qafir dhe ka br
kufr t madh q t nxjerr prej islamit edhe nse me goj pretendon se e beson q namazi nuk duhet ln
sepse sht vaxhip. Kt shtje e kemi sqaruar me gjith argumentet e saj n nj librin Dispozita e lnsit t
namazit.
254

madhe se vet kundrshtimi i par. Shkak i gjith ksaj sht prdorimi i gabuar i ktij
rregulli dhe prdorimi i tij jo n vendin dhe rastet e duhura.
Vrejtje:
Kundrshtimet mund t pranohen pr disa persona realiteti i t cilve mund t jen i
diskutueshm sepse kufri i tyre nuk sht shum i qart dhe ka paqartsi. Mirpo
kundrshtimet dhe ixhtihadi nuk mund t pranohen n kufrin e tagutve t cilt i kan
mbledhur t gjitha llojet e kufrit dhe kufri i tyre sht i qart pr dijetart dhe pr njerzit e
thjesht dhe sht m i qart se dielli n mes t dits.
Prandaj themi: Kush prpiqet t bj ixhtihad _duke ditur q ixhtihadi nuk lejohet kur
prplaset me tekset e qarta t sheriatit_ dhe debaton pr ti prfshir n rrethin e islamit kta
tagut dhe i cilson ata me cilsit e islamit dhe imanit ai konsiderohet si mik dhe prkrahs i
tyre kundr islamit dhe muslimanve dhe ai sht pasues i ktyre tagutve edhe nse
pretendon se sht prej muslimanve sepse Allahu thot: e kush i miqson ata prej jush
ai sht prej tyre El Maide, 51. Rregulli i msiprmm zbatohet mbi kta persona t cilt
debatojn pr t kotn dhe u mbajn ann pabesitarve, mushrikve dhe zullumqarve.
Kundrshtimi sht i pranueshm rreth kufrit t diskutueshm, pr personin i cili e
shfaq imanin n disa aspekte mirpo n ann tjetr shfaq gjra q e kundrshtojn imanin, ose
her shfaq imanin e her shfaq t kundrtn, prandaj shtja e tij sht e paqart. Kjo shtje
mund t ndodh madje ka ndodhur shpesh.
Ndrsa kundrshtimi rreth atij q vepron kufr shum t qart pr t cilin kemi
argumente t qarta dhe t prera nga libri i Allahut dhe suneti i profetit , sht i
papranueshm dhe refuzohet.
2- Ai q nuk e bn qafir qafirin pr shkak t padijes dhe jo prej kryenesis apo
pr shkak t kundrshtimit t sheriatit. Kta persona jan dy llojsh:
a- I padituri i cili nuk i dallon gjrat q e rrzojn imanin ose disa prej tyre. P.sh. nse
dikush vepron ndonj vepr q e rrzon islamin ai e kujton at person pr musliman pr
shkak se nuk e di se ajo gj t nxjerr prej islamit. Nj person i till justifikohet me padijen e
tij nse kjo padije sht prshkak se sht akoma i ri n islam apo jeton n nj vend larg dijes
dhe ai nuk ka mundsi t dal jasht vendit t tij pr t msuar kt dije. Mirpo nse jeton n
vendin e muslimanve ku mbizotron dija e sheritatit dhe e ka t leht t krkoj dhe t msoj
mirpo pr shkak t hutimit pas dunjas dhe bukurive t saj e l pasdore kt dije athere ai
nuk justifikohet pr padijen e tij.
Kt shtje e cekm m prpara dhe e kemi sqaruar m gjersisht n librin ton
Justifikimi me padije dhe ngritja e huxhes.
255

b- I paditur pr realitetin e pabesimtarit. P.sh. nse nuk e njeh personin n fjal dhe
prandaj nuk gjykon dot pr t, ose e njeh at por nuk e di q ai ka vepruar dika q t nxjerr
nga islami. Nj person i till justifikohet me padijen e tij derisa ti bhet i njohur realiteti i atij
pabesimtari me fakte t sigurta. E nse pas ktyre fakteve nuk e konsideron at pabesimtar
athere konsiderohet qafir dhe pr kt lloj njeriu zbatohet rregulli: Kush nuk e bn qafir
qafirin ose dyshon n kufrin e tij ai ka br kufr.
Ktu trheqim vrejtjen se ka dallim mes nj pabesimtari t panjohur q jeton jetn e
tij pa pasur ndonj ndikim n shoqri dhe n jetn e njerzve, dhe mes nj pabesimtari fitnia e
t cilit sht prhapur mes njerzve dhe shfaqet haptas para njerzve me kufrin dhe fitnen e tij
duke i sprovuar njerzit n fen e tyre dhe duke prhapur rregullim n tok.
Mosnjohja e realitetit t personit t par sht shum normale dhe nuk sht kusht q
t njihet madje m e mira sht t mos gjurmoj dhe t mos humb kohn pas tyre sepse nuk
ka ndonj dm n fe ose n dynja.
Ndrsa mosnjohja e realitetit t personit tjetr me cilsit e prmendura sht
anormale sidomos prej muslimanve me dije dhe pozit, sepse mosnjohja e kufrit t tij on n
prhapjen e rregullimit, fitnes dhe humbjes t ciln vetm Allahu e di.
Prandaj themi: do pabesimtar fitnia e t cilit sht prhapur shum ndr njerz duhet
q muslimant e ditur ta demaskojn dhe tua sqarojn njerzve dhe t sqarojn gjykimin e
Allahut n lidhje me kta persona n mnyr q njerzit t largohen dhe t ruhen prej tij dhe
pr t prmbushur detyrn q ua ka caktuar sheriati (pr sqarimin e t vrtets).
Heshtja n kt rast sht e papranueshme sepse ajo konsiderohet tradhti ndaj Allahut,
profetit dhe besimtarve. Allahu thot: Kshtu i sqarojm ajetet n mnyr q t
sqarohet rruga e keqbrsve El enam 55. Demaskimi i keqbrsve dhe sqarimi i gjykimit
t Allahut pr ta sht nj form prej formave t sqarimit t rrugs s tyre.
Prej Ibn Mesudit thot: I drguari i Allahut ka thn: Allahu, n ditn e
gjykimit ka pr ti veshur frer zjarri kujdo q i ka dhn nj dije por ai e ka fshehur.1
Pyetje q lidhen me kt rregull.
U jam prgjigjur disa pytjeve q lidhen me kt rregull dhe po i paraqes ktu pr t
prfituar.
Pyetja e par: Shejh i nderuar! far mendoni pr shtjen e konsiderimit qafir
t personave t cilt aderojn n parti murtede. A mendoni se pengesat e tekfirit i
prfshijn edhe ata q aderojn dhe luftojn n rradht e murtedve apo jo?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Partit murtede n kohn e
1
E transmeton Taberani, Sahihul xhami, 2714.
256

sotme kan divergjenca dhe nuk jan n nj grad t vetme prsa i takon qartsis s kufrit
dhe praktikimit t tij. P.sh. ka dallim mes partis komuniste ideologjia e t cils bazohet mbi
ateizmin dhe luftimin e fes dhe mohimin e Allahut dhe mes nj partie murtede tjetr q e ka
przier t vrtetn me t kotn dhe q beson me nj pjes t Kuranit dhe e hedh posht nj
pjes tjetr dhe q thrret pr moral t lart dhe ndalon prej veprave t ulta dhe propagandon
pr lirimin e atdheut ... etj.
Ai q aderon n partin komuniste nuk justifikohet me padijen e tij dhe as me ndonj
penges tjetr prej pengesave t tekfirit dhe konsiderohet qafir me prcaktim, sidomos nese
arrin deri aty sa t luftoj ne rradht e tyre kundr besimtarve dhe njsuesve. Kjo n dallim
me nj parti tjetr n t ciln mund t ket element t humbur t cilt aderojn n t. N kt
rast justifikimi i tyre sht m i pranueshm dhe nuk shpallen qafir me prcaktim vetm
athere kur tu jet ngritur argumenti i sheriatit i cili e largon padijen pr shkak t s cils ata
kan aderuar n kt apo at parti, e sidomos nse ata jan prej namazlive q i drejtohen
kibles s muslimanve.
Me fjal t tjera sa m i rnd, i pastr dhe i qart t jet kufri i partis murtede aq m
shum ngushtohet rrethi i justifikimit t tyre dhe shpallen qafir me prcaktim. E sa m i
paqart dhe i fsheht t jet kufri i partis murtede aq m shum zgjerohet edhe rrethi i
justifikimeve penguese prej shpalljes s tyre si qafir, derisa tu ngrihet argumenti i sheriatit
prej thirrjes profetike sidomos nse jan prej namazlive dhe mass s gjer.
Fjala se: dokush q aderon n nj kto parti sht qafir me prcaktim dhe nuk
justifikohet me asnj lloj pengese prej pengesave t kufrit nuk sht e drejt dhe e
goditur. Po ashtu edhe mendimi i atij q thot se t gjith ata q aderojn n partit e kufrit
jan t justifikuar me pengesat e tekfirit dhe se duhet patjetr tu ngrihet argumenti para se t
shpallen qafir, edhe kjo fjal nuk sht e drejt dhe as e goditur.
Mendimin q e shohim si t drejt sht se ktu ka dallim mes nj personi dhe nj
personi tjetr, mes nj partie dhe nj partie tjetr, si u prmend n fillim t pyetjes, dhe
Pyetja e dyt: Nj vlla thot se t krishtert n perndim jan t humbur dhe
qafir prgjithsisht mirpo pastaj thot: Ai nuk e shpall nj t krishter qafir me
prcaktim derisa ti ngrej argumentin ose derisa t bj kufr prej kryenesis, e n t
kundrt nuk i shpall ata qafir. Me far e kshilloni kt vlla dhe far sht dispozita
pr at q thot fjal t tilla? Allahu ju shprbleft me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. T krishtert jan qafir kudo
q t jen, bazuar n argumente t prer nga Kurani: kan br kufr ata q than: Allahu
sht mesihu i biri i Merjemit dhe ajeti: Kan br kufr ata q than: Allahu sht
nj prej t treve, mirpo ilahu sht vetm nj ilah i vetm.
257

Ai q nuk i konsideron ata qafir ka refuzuar Kuranin dhe ka prgnjeshtur Allahun
. Ky sht kufr i pastr. Pr t till persona praktikohet rregulli i njohur: Kush nuk e
konsideron qafirin qafir ai ka br kufr.
Nse ky shoku juaj nuk i shpall qafir t krishtert me prcaktim a mos i konsideron
vall si musliman?! Njeriu nse nuk sht musliman ai sht qafir e nse nuk sht qafir
sht musliman. Ktu nuk kemi nj mundsi t tret. Nse nuk i konsideron ata qafir me
prcaktim athere kjo nnkupton q ai i konsideron ata musliman dhe ky sht nj lloj kufri
tjetr sepse ai e quan kufrin dhe shirkun (e t krishterve) si islam.
Un e kshilloj q ti ruhet Allahut dhe t mos flas pa dije dhe t krkoj diturin dhe
t pyes nse nuk di sepse kurimi i injorancs sht pyetja e dijetarve si thot Allahu :
pyesni dijetrt nse nuk dini.
Pyetja e tret: A sht obligim ngritja e argumentit ndaj tagutve qeveritar
bashkohor prpara se t gjykojm mbi ta me kufr?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Ngritja e argumentit sht
obligim athere kur personi gabon pr shkak t padijes q nuk e shmang dot. Ndrsa tagutt
pr t cilt po pyet nuk jan t till prkundrazi ata jan prej njohsave m t mir t fes
prandaj dhe din ti planifikojn shum mir planet pr luftimin e islamit sepse ata jan
eksperta pr fen dhe e din mir rrezikshmrin e fes ndaj tyre.
Ai q vendos si kusht ngritjen e argumentit ndaj tagutve sht nj injorant q vet ka
nevoj ti ngrihet argumenti.
Pyetja e katrt: Te xhehmit e kohs son mbizotron mendimi se kurrsesi nuk
mund ti bhet tekfir nj personi t caktuar prderisa nuk plotsohen kushtet dhe
largohen pengesat (e tekfirit) qoft kjo n bazat e fes apo n degt e saj. Ata ia mveshin
kt rregull imamve t thirrjes selefiste si puna e Ibn Tejmijes, Ibn Kajimit, Muhamed
ibn Abdulvehait. Sa i vrtet sht ky rregull dhe prkatsia e tij. Ju vm n dijeni se
nuk kemi pasur mundsi ti gjejm dy librat tuaj: Justifikimi me padije dhe rregulla n
tekfir.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Personi i caktuar ose sht jo
musliman ose sht musliman. Nse nuk sht prej muslimanve shpallet qafir me prcaktim
dhe nuk lejohet t mos dshmojm pr kufrin e tij dhe t hezitojm. Mirpo nuk dshmojm
se ai sht n zjarr derisa ti arrij thirrja profetike dhe thirrja profetike arrin athere kur i
jepen argumente t mjaftueshme se Muhamedi sht i drguar i Allahut pr te njerzit dhe
se Allahu e ka drguar at me dshmin e teuhidit.
Por nse sht musliman dhe pastaj bie n kufr me vepra ose fjal ose n besim,
258

athere shikohet nse sht prej t justifikuarve (q ndryshe quhen edhe pengesat e tekfirit)
_justifikimi sht pamundsia prej t cils nuk shpton dot prandaj dhe bie n gabim qoft ky
gabim edhe n gradn e kufrit_ athere nuk shpallet qafir prvese nse i sqarohet e verteta
me argumente t cilat ia largojn pamundsin q e pengonte nga njohja e t vrtets. Kto
quhen ndryshe edhe kushtet e tekfirit. Ktu nuk ka dallim mes bazave dhe shtjeve t
detajuara t fes.
Mirpo nse bie n kufr jo pr shkak t pamundsis pr njohjen e t vrtets _pra pa
ndonj justifikim t pranueshm_ dhe ka mundsi q ta largoj kt pamundsi por pr shkak
t dynjas dhe hutimit pas saj nuk i kushton shum rndsi, athere nj person i till ka rn
n kufr t qart dhe shpallet qafir sepse n rastin e tij pengesat e tekfirit jan larguar.
Shprehja: Shpallja qafir e nj personi t cakuar kryhet pas prmbushjes s kushteve
dhe largimit t pengesave sht e vrtet, por shpeshher nuk praktikohet n mnyrn e
duhur. Shum njerz fshihen pas ksaj shprehje pr t mbrojtur t kotn kur vjen fjala pr
tagutt dhe kokat e kufrit t cilt jan m t informuar se edhe vet Iblisi !!
Prshkak t prgjithshmris s ksaj shprehje shum njerz, pr t mbrojtur
mendimet e smura t murxhiave, e deformojn kuptimin q dijetart i kan dhn asaj n
librat e tyre.
Prsa i takon dallimit q bhet mes bazave dhe degve t fes u sqarua m par se nuk
ka dallim mes tyre dhe seleft nuk kan pas br dallim mes tyre prsa i takon justifikimit.
Edhe fjala e atyre dijetarve q kan br dallim mes tyre dhe se justifikimi n bazat e
fes sht i papranueshm sepse njohja e tyre sht prhapur n t gjith skajet e bots dhe se
njohja e tyre sht kollaj pr t gjith ata q e krkojn t vrtetn, prandaj ata q bien n
kufr dhe shirk nuk justifikohen, jo sepse ai ka rn n kufr apo n shirk por sepse ai ka rn
n kufr athere kur i ka t gjitha kushtet q ta largoj pamundsin e tij.
Prandaj kta dijetar e justifikojn njeriun n shtjet q lidhen me degt e fes sepse
sht e pamundur njohja e t gjith detajeve t fes, por nuk justifikojn n bazat e fes dhe
n shtjet e mirnjohura nga t gjith sepse pamundsia e mosnjohjes s ktyre bazave dhe
shtjeve t mirnjohura nuk ekziston. Kushdo q dshiron ti msoj ato i mson sepse dija e
tyre sht e lehtsuar pr t gjith dhe injoranca rreth ktyre shtjeve sht produkt i
neglizhencs dhe jo pamundsi q nuk mund t shmanget.
Kjo nnkupton se: Nse prmbushen rrethanat dhe kushtet e pamundsis q pengon
pr njohjen e t vrtets _qoft ajo edhe n bazat e fes_ athere patjetr duhet t justifikohen
sepse Allahu thot: Allahu nuk ngarkon asknd me at q nuk ka mundsi, dhe
thot: Ruajuni prej Allahut aq sa t keni mundsi.
Shafiu ka thn: Allahu e njeh at q ka mundsi dhe vepron aq sa ka mundsi
prandaj edhe e shprblen dhe at q ka mundsi por nuk e vepron at q ka mundsi prandaj
259

dhe e dnon. Allahu e dnon at sepse nuk e vepron at q ka mundsi dhe Allahu e di shum
mir sa mundsi ka ai. Ndrsa at q nuk ka mundsi Allahu as nuk e urdhron dhe as nuk e
dnon sepse ai nuk ka mundsi.
Them: Pamundsia i rrzon ngarkesat fetare me pajtimin e dijetarve pa asnj dallim
mes bazave dhe degve t fes.
Ibn Tejmije n librin e tij t vyer Mosqortimi i dijetarve thot: Justifikimi
pranohet athere kur sht rezultat i pamundsis pr ta larguar (padijen). Por nse njeriu ka
mundsi ta njoh t vrtetn dhe e neglizhon athere ai nuk konsiderohet i justifikuar.1
Ndrsa n librin Mexhmuul fetaua thot: Pamundsia e rrzon urdhresn dhe
ndalesn fetare edhe n qoftse ajo sht obligim (vaxhib) n origjin.2
Kjo ishte nj prmbledhje e medhhebit t fukahave t mirnjohur rreth pyetjes suaj.
Prej tyre shejhulislami dhe nxnsi i tij Ibn Kajimi, shejh Muhamed ibn Abdulvehabi etj.
Sikur t zgjatesha kisha pr ti prmendur fjalt e tyre njprnj, por ju mund t gjeni
shpjegime m t shtjelluara pr kt shtje n librat e tjer t mi dhe falenderimi i takon
Allahu zotit t botrave.
Pyetja e pest: Ne jetojm n Egjipt dhe si dihet ai sht nj vend murted ashtu
si edhe vendet e tjera islame n kt koh pr shkak se e kan ln fen e Allahut dhe
kan prqafuar fen e tagutit, ligjin e tij dhe gjykimin e tij. Banort e ktyre vendeve
megjithse thon La ilahe il-lallah mirpo ata kan vepruar do gj q e rrzon
dshmin e shehadetit, si psh n shtjen e gjykimit dhe kthimit pr gjykim te ligjet e
shpikura, n shtjen e adhurimit t varreve dhe tyrbeve, miqsimi me qafirt q
luftojn fen, luftimi i muslimanve njsues dhe t devotshm.
Pytja sht se un n kto vende nuk gjykoj me islamin e nj personi realitetin e
t cilit nuk e njoh dhe falem vetm pas atyre pr akiden e t cilve jam i informuar, dhe
ha vetm prej asaj nj e ka therur nj njsues t cilin e njoh. A konsiderohet kjo bidat?
A mjafton fjala La ilahe il-lallah pr t gjykuar pr islamin e dikujt? A sht namazi
dshmi e majftueshme pr islamin e dikujt n kto kohra? Duke mos harruar se fetvaja
duhet t bazohet n dy baza: N njohjen e realitetit t personave dhe n njohjen e
dispozits s sheriatit?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Kufri i sistemeve qeverisse
nuk nnkupton edhe kufrin e muslimanve t cilt jetojn n ato vende ku gjykojn sistemet
murtede.
Vndet tona nuk ndryshojn shum nga shteti i Mardinit pr t cilin sht pyetur
1
2
Mosqor mi i dijetarve, fq 114.

260

shejhul islami Ibn Tejmije. Klasa qeverisse n kt shtet ishin qafir ndrkoh q mulimant
prfaqsonin shtresat e gjra t popullit. Shejhu islami duke u prgjigjur pr kt situat tha:
Gjaku dhe pasuria e muslimanve jan t mbrojtura kudo qofshin, n Mardin apo n do
vend tjetr .. Ndrsa prsa i takon shtjes se ai sht vend lufte apo paqeje, athere ai
konsiderohet nga t dy aspektet, n njrn an nuk konsiderohet vend paqeje ku praktikohen
ligjet e islamit dhe ushtria sht islame, dhe as nuk sht njsoj si vendi i lufts banort e t
cilit jan qafir, por klasifikohet n nj grup t tret dhe sillemi me muslimanin me at q i
takon dhe luftohet ai q del kundr sheriatit islam ashtu si e meriton.1
Them: Ky gjykim vlen edhe pr tokat muslimane n kt koh sepse realiteti i tyre
sht njsoj si shteti i Mardinit pr t cilin sht pyetur shejhul islami.
Ndrsa fjala jote pr banort e Egjiptit dhe pr vendet e tjera islame se ata jan qafir
dhe murted paprjashtim sepse kan vepruar do gj q e rrzon imanin, kjo fjal nuk sht
e drejt dhe as e goditur dhe dshmon se ju nuk e njihni realitetin e njerzve dhe t shoqris.
Kjo fjal ndikon negativisht n fen dhe ahiretin tnd.
Ashtu si e prmende edhe ti, fetvaja e bazuar n sheriat duhet t bazohet n njohjen e
realitetit t shtjes dhe njohjen e argumenteve fetare t cilat i prshtaten ktij realiteti.
Mirpo ti nuk i more parasysh kto baza athere kur u nxitove n kt gjykim.
Prandaj po t them: Duhet t dshmojm me islamin e atij q e shpreh dshmin e
teuhidit apo falet haptas apo vepron gjra q dshmojn pr islamin e tij dhe duhet t sillemi
me t si musliman, pra t falemi pas tij, t ham mishin e therur prej tij. Nuk lejohet t sillemi
me t ndryshe dhe as t gjykojm me kufrin dhe daljen e tij prej islamin vetm n rast se ai pa
ndonj justifikim t pranuar n sheriat vepron kufr t qart pr t cilin kemi argumente t
prera nga Kurani dhe nga suneti i profetit .
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Kush fal namazin ton,
drejtohet drejt kibles ton dhe ha t therurn ton ai sht musliman. Atij i takon
mbrojtja e Allahut dhe mbrojtja e t drguarit t tij. E transmeton Buhariu.
Transmetohet n sahihun e Muslimit se i drguari i Allahut nj dit _n nj nga
betejat e tij_ dgjoi nj person t thoshte: Allahu Ekber, Allahu Ekber. Tha: Sipas fitres.
Pastaj ai tha: Nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut. Tha: Dole prej zjarrit.
Ky ishte gjykimi i profetit prandaj bj kujdes dhe mos e kundrshto gjykimin dhe
urdhrin e tij q t mos humbassh dhe t jesh prej t shkatrruarve.
Pr namazin pas atij t cilit realiteti i tij nuk njihet Shejhulislami ka prcjellur
pajtimin e t gjith imamve kur thot: Lejohet namazi pas muslimanit realiteti i t cilit nuk
njihet me pajtimin e t katr imamve dhe t imamve t tjer. Ai q thot: Un e fal xhuman
1
Mexhmuul fetaua, vll. 24. fq. 280.
261

ose namazin me xhemat vetm pas atij t cilit ia njoh akiden q ka n zemr; ky person sht
bidati q kundrshon sahabt, tabint e mir, katr imamt dhe dijetart e tjer.1
Dije se kjo akide q ti beson _prve kundrshtimit t Kuranit, t sunetit, t sahabve
dhe t dijetarve_ burimin e ka prej shejtanit dhe vesveseve t tij dhe prfundimi i saj sht i
hidhur. Egzagjerimi n fe ose mund t arrij deri aty sa t besosh se nuk ka musliman t
tjer n tok prve teje, ose ti bsh tekfir vetes tnde disa her n dit ashtu si ka ndodhur
realisht me t tjer persona, prandaj un t kshilloj t ruhesh prej ktyre mendimeve.
Pytja e gjasht: Si t bjm prputhje mes mendimit se njeriu shpallet qafir pasi
ti ngrihet argumenti dhe t mos ket pengesa pr tekfirin dhe qndrimit t
shejhulislam Ibn Tejmijes i cili edhe pasi ua sqaroi argumentet xhehmive nuk i shpalli
qafir disa persona konkret prej tyre. T njjtin qndrim ka mbajtur edhe imam
Ahmedi me mutezilit. Megjithse argumentet u jan sqaruar (ata nuk u shpalln
qafir) prkundrazi mund t konsiderohen dijetar n disa lmi fetare dhe n gjuhn
arabe.
Justifikimi i tyre i shtyn disa njerz t pranojn edhe justifikimin e tagutve t
gjykimit me preteksin se jan t imponuar dhe t paditur. Nse thua: Padija e tyre nuk
sht e pranueshme, t kundrprgjigjen: Padija e Mamunit nuk pranohet sepse ai ka
qn njeri i ditur. Allahu ju shprbleft me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. sht saktsuar se imam
Ahmedi i ka shpallur qafir disa persona konkret prej xhehmieve t cilt pretenduan se
Kurani sht i krijuar ndrsa disa t tjer nuk i ka shpallur.
Edhe pse ata kishin rn n t njjtin gjynah, imam Ahmedi n diferencimin n
tekfirin e tyre u nis nga fakti se pr ata q u bind se jan prmbushur kushtet e tekfirit dhe
nuk kan justifikime penguese i shpalli qafir. Ndrsa t tjert nuk i shpalli qafir prshkak t
ekzistimit t ndonj pengese q e pengon tekfirin megjithse ata kishin rn n kufr.
Nse thua: sht i mirnjohur argumenti q imam Ahmedi nuk i ka shpallur qafir
disa persona t caktuar prej xhehmive, mirpo na sill argument se imam Ahmedi i ka shpallur
qafir disa t tjer.
Them: Saliu, i biri i Ahmed ibn Hambelit transmeton prej babait t tij se u ka treguar
pr burgosjen e tij n shtpin e Ishak ibn Ibrahimit, thot: do dit m vinin dy persona. I
pari quhej Ahmed ibn Rabah, ndrsa tjetri Ebu Shuajb Haxhami. Rrinin gjith kohn duke
debatuar e kur mbaronin urdhronin q t lidhesha me pranga t tjera. Thot: Derisa m vun
n nj kmb t vetme katr pranga. Thot: Ditn e tret erdhi njri prej tyre dhe filloi t
debatonte. I thash: far thua pr dijen e Allahut? M tha: Dija e Allahut sht e krijuar. I
1
Mexhmuul fetaua, vll. 4. Fq. 542.
262

thash: Bre kufr. Emisari i Ishak ibn Ibrahimit m tha: Ky sht emisari i Emirit t
besimtarve. I thash: Mirpo ai u b qafir.1
Shiko se si imam Ahmedi e shpalli at qafir sapo tha kt fjal t kot.
Ndrsa krahasimi q ti bn pr tagutt e gjykimit n kt koh me personat q imam
Ahmedi i ka pas justifikuar edhe pse thoshin q Kurani sht i krijuar, sht nj krahasim i
kot dhe i pavrtet pr disa shkaqe:
1- Kufri i atyre personave q imam Ahmedi i justifikoi ishte pr shkak t
keqinterpretimit t disa cilsive dhe mendimi se Kurani sht i krijuar, ndrsa kufri q bjn
tagutt e gjykimit bashkohor i prfshin t gjitha llojet rrzuese t islamit t dukshmet dhe t
padukshmet.
2- Mohuesit e cilsive humbn pr shkak t keqinterpretimit i cili nuk i shfajson prej
humbjes dhe gjynahut, mirpo i justifikon disa prej tyre prej tekfirit. Ndrsa pr pushtetart e
sotm nuk themi dot se kan rn n kt kufr pr shkak t keqinterpretimit. Nuk themi dot:
Ata gabuan n interpretim athere kur e rrzuan sheriatin dhe solln ligjet e kufrit. Nuk bhet
fjal ktu pr interpretime q pengojn prej tekfirit t tyre. Nuk mund t thuhet: Ata i bn
vetet e tyre zotr prve Allahut duke ligjruar ligje dhe rivalizuan Allahun pr shkak se
gabuan n interpretim. Nuk mund t thuhet: Ata u miqsuan dhe i ndihmuan mushrikt,
ifutt dhe t krishtert kundr muslimanve dhe pasuesve t teuhidit, sepse gabuan n
intrerpretim. Nuk mund t themi pr ata q luftojn fen e Allahut me t gjitha mundsit dhe
fuqit q kan, se e bn padashje dhe gabuan n interpretim.
3- Ata q keqinterpretuan disa cilsi si puna e Mamunit kishin pr qllim lartsimin
dhe madhrimin e Allahut dhe jo prgnjeshtrimin dhe mohimin e asaj q e dinin me siguri
se sht prej fes s Allahut . Ky ishte shkaku kryesor prse imam Ahmedi dhe dijetart e
tjer nuk i shpalln qafir disa prej tyre.
Ndrsa pr tagutt e gjykimit sot, nuk themi dot: Ata synojn madhrimin dhe
pastrimin e fes, sepse ata kan rn n kufr t pastr me t gjith llojet e tij.
Pr kto arsye dhe pr arsye t tjera themi: Krahasimi i tagutve t gjykimit me
mohuesit e disa cilsive sht i kot dhe i pabaz.
Pyetja e shtat: Pr shtjen e kufrit n tagut a duhet t shqiptohet prpara
tagutit dhe ti themi: Ti je qafir, apo me ndonj mnyr q kjo fjal ti arrij atij dhe
prkrahsve t tij, apo mjafton q ta shprehim at prpara vllezrve tan, apo duhet
patjetr q t thuhet haptas prpara njerzve?
Si bhet kufr n tagutin me vepra? A duhet t prpiqemi pr vrasjen e tagutit
1
Musnedi i imam Ahmedit, me korigjime prej Ahmed Shakirit, vll. 1, fq. 91.
263

apo t prkrahsve t tij? Apo kjo shtje duhet t bazohet n politikn e sheriatit? Ju
lutemi na e sqaroni.
Ata njerz q pretendojn se e kan mohuar tagutin, mirpo n t njjtn kohe i
shikon t mbshtetin tagutt duke u dal n mbrojtie, a bhen kta njerz qafir pr
kt shkak?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Dije se shpalosja e armiqsis
dhe urrejtjes s tagutit, ushtris dhe mbshtetsve t tij sht prej obligimeve m t
konfirmuara n fe. Allahu thot: Keni pasur shembullin e mir te Ibrahimi dhe ata q
ishin me t kur i than popullit t tyre: Ne jemi t distancuar prej jush dhe prej asaj q
e adhuroni prve Allahut. Kemi br kufr me ju dhe mes nesh sht shpallur
armiqsia dhe urrejtja derisa t besoni Allahun nj dhe t vetm.
Ashtu si obligimet e tjera edhe ky obligim sht i kushtzuar sipas mundsive.
Muslimani shfaq prej armiqsis dhe urrejtjes aq sa ka mundsi, pa e ngarkuar veten me at
q nuk e prballon dot dhe pa e futur veten n sprova, si transmetohet n hadith: Nuk sht
besimtar ai q e poshtron veten e tij. E hedh veten n sprova pr t cilat nuk ka takat. do
njeri e di vet se sa mundsi ka, prandaj nuk i takon askujt t gjykoj t tjert sipas mundsis
dhe pamundsis s tij.
Kufri n tagut me vepra nuk sht vetm n vrasjen dhe luftimin e tij si u prmend
n pyetje. Ai vrtetohet edhe me distancimin prej tij, mosshoqrimin e tij, mosmiqsimin,
mosndihmimin e tij dhe mos prkrahjen e tij dhe shum pun t tjera, dhe Allahu sht m i
ditur.
Ndrsa ata q me goj pretendojn se e kan mohuar tagutin ndrsa n realitet e
ndihmojn dhe e prkrahin tagutin duke i shtuar atij forc dhe gjallri, ata bien n kontradikt
me vetet e tyre. Ata jan njsoj si personi q pohon dika dhe t kundrtn e saj. Ktyre u
shkon pr shtat fjala e Allahut : O ju q keni besuar! Prse thoni at q nuk e veproni?
Sa shum e urren Allahu t thoni at q nuk e veproni.
Mirpo a jan ata qafir dhe a kan dal prej islamit? Them: Duhet t shikojm se ku i
prkrahin. Jo do prkrahje nnkupton kufr, ashtu si i tha Usejd ibn Hudejri Sad ibn
Ubades athere kur i doli n mbrojtie koks s munafikve Ibn Ubejit n ndodhin e
gnjetrs kundr Aishes, i tha: Gnjen pasha Allahun. Kemi pr ta vrar. Mirpo ti je
munafik dhe prkrah munafikt. Kto fjal u than n prezencn e profetit .
Kjo q veproi Sad ibn Ubade ishte nj prkrahje n nj far mnyre pr kokn e
munafikve Ibn Ubejin e megjithat kjo nuk u konsiderua kufr. Gjithashtu profeti nuk i
doli n mbrojte Sadit dhe nuk i tha Usejdit : Jo o Usejd. Kjo q bri Sadi nuk quhet
prkrahje. Pra ajo ishte prkrahje mirpo prkrahja e qafirve ndahet n disa lloje njsoj si
miqsimi me ta; n disa raste sht kufr e n disa raste jo. Patjetr duhet t vshtrojm llojin
264

e prkrahjes dhe peshn e saj prpara se t japim gjykimin pr at q prkrah tagutin.
Gjithashtu duhet t marrim parasysh edhe shkaqet e prkrahjes, realitetin e vet personit,
gradn e dyshimeve q ai ka dhe duhet t shohim edhe vet tagutin dhe qartsin e tagutizmit
t tij dhe Allahu sht m i ditur.
Pyetja e tet: Si t sillemi me ata njerz realitetin e t cilve nuk e njohim _ata t
cilt n paraqitje nuk kan shenja dalluese t islamit dhe as t kufrit_ prsa i takon
dhnies s selamit, dhe sidomos pr ngrnien e mishit t therur prej tyre? Probabiliteti
m i madh sht q t mos jet as namazli si sht realitit i vendit ton q sht
mbushur plot me murted t cilt e ln namazin dhe sht prhapur sharja e fes n
mes t t rriturve dhe fmijve.
Prgjigja: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Origjina e njerzve n vendet
islame sht islami prvese n ato raste kur vrtetohet e kundrta me siguri. Pr sa koh q
shtja bazohet n probabilitet athere mendoj se m mir dhe m afr sheriatit q ti japim
prparsi probabilitetit q njerzit jan musliman edhe nse ai sht probabilitet i dobt
sepse gabimi n tekfir t shtyn n probleme dhe gabime t tjera t cilat nuk ndodhin nse
gjykojm gabimisht pr islamin e nj personi.
Pyetja e nnt: far gjykimi ka nj person i cili i mbron tagutt dit e nat,
debaton pr ta, i pranon veprat e tyre dhe i konsideron t ligjshme? Ai i prmon
pasuesit e teuhidit dhe i quan havarixh, t poshtr, t humbur etj.
A lejohet brja tekfir e nj personi t caktuar prej tyre? A sht kusht tu
ngrihen argumentet apo jo? Nse u sqarohen argumentet a mund ti shpallim qafir?
Apo un duhet t di nse ky person e njeh apo nuk e njeh realitetin e tagutit dhe kufrin
e tij? Shpresojm t na prgjigjemi dhe Allahu ju shprbleft me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Ai q i mbron tagutt dhe
debaton n mbrojtje t tyre dhe n mbrojtje t kufrit dhe t kots s tyre ai sht qafir njsoj
si ata. Ky sht nj gjykim i prgjithshm pr t cilin kan dshmuar argumentet e sheriatit.
Ndrsa pr shpalljen qafir t nj personi t caktuar n mesin e tyre dhe nse sht
kusht sqarimi i argumenteve athere them: Duhet t kemi parasysh disa gjra prpara se t
japim gjykim pr kt shtje. Duhet shikuar nse kufri i ktij taguti sht i qart me
argumente t qarta nga libri i Allahut dhe suneti i profetit t cilat nuk mund t kuptohen
ndryshe dhe nuk ka kundrshtim dhe debat rreth tyre, apo kufri i tij nuk sht shum i qart
sepse ai hiqet si njeri i devotshm q i friksohet Allahut pr t mashtruar masat e njerzve?!
N rastin e par tekfiri i nj personi t caktuar q prkrah dhe i del n mbrojtje tagutit
sht i sakt. Nuk sht kusht sqarimi i argumenteve dhe as njohja e shkaqeve sidomos nse
265

ndihma q ai jep sht kundr islamit dhe muslimanve, sepse njohja e ktyre argumenteve
sht shum e thjesht.
Ndrsa n rastin e dyt _athere kur shtiren para njerzve_ nuk duhet t nxitohemi n
tekfir. Ktu sht kusht sqarimi i argumenteve dhe debatimi me t n mnyrn m t mir
sidomos nse ata persona njihen pr dijen dhe devotshmrin e tyre dhe jan sprovuar n
rrug t Allahut. Argumentet fetare na shtyjn q pr t till persona t gjejm justifikime dhe
shfaqsime t pranueshme.
Gjithashtu duhet shikuar edhe gjendja e personit q i prkrah ata. A ka justifikime,
shkaqet q e kan shtyr pr ti prkrahur, lloji i prkrahjes? Kto gjra duhet t merren
parasysh athere kur taguti i mashtron njerzit me shtirje dhe Allahu sht m i ditur.
Nse thua: Sikur t kishit prmendur disa argumente pr kt prgjigje. T them: Nuk
sht vendi pr t'u futur n detaje por nse dshiron mund ti kthehesh librit ton Justifikimi
me xhehl dhe sqarimi i argumentit dhe librit t shejhul islamit Mosqortimi i imamve t
shquar.
Vrejtje:
Nse bindesh pa pik dyshimi n kufrin e ndonj personi t caktuar prej prkrahsve
dhe ndihmuesve t tagutit pasi t jen prmbushur kushtet dhe pengesat e tekfirit dhe nse ti
je person q i njeh argumentet athere t lejohet _madje e ke detyr_ q ta shpallsh at
person qafir. Por nuk t lejohet q ti imponosh t tjert me gjykimin tnd rreth ktij personi
sepse ti mund t kesh par dika q dikush nuk e ka par, ose dikush mund t ket par
ndonj penges q ti nuk e ke par, njsoj si kundrshtimi n mesin e dijetarve pr tekfirin e
Haxhaxhit. Kundrshtimi n mesin e tyre nuk i shtyu ata q ti bnin tekfir njri-tjetrit, dhe
Pyetja e dhjet: Ndonjher disa shejh mund t thon fjal kufri. A lejohet q t
gjykojm mbi ta bazuar n pamjen e jashtme t ktyre fjalve apo duhet t marrim
parasysh qllimin e tyre me kto fjal? Allahu ju shprbleft me t mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Nse ajo fjal sht kufr i
qart dhe i pastr athere nuk ka nevoj q t shohim qllimin e tij. Mirpo nse sht kufr
q mund t kuptohet n disa mnyra _pra nga njra an kuptohet si kufr dhe nga nj an
tjetr mund t kuptohet ndryshe_ athere duhet t dim qllimin q folsi ka pasur, ashtu si e
mori parasysh profeti qllim q Hatib ibn Belta pati athere kur i shkruajti letr qafirve
t kurejshve. Dhe ashtu si duhet ta merrte parasysh Halid ibn Velidi qllimin e atyre q
than: E lam fen, sepse ata kishin pr qllim t thoshin: U bm musliman, mirpo nuk
gjetn fjalt e duhura dhe Allahu sht m i ditur.
266

Shkurtimisht kjo shtje ndonjher ka vnd pr justifikime dhe ndonjher jo, n
varsi t personit q e thot fjaln dhe n vartsi t qartsis s kufrit q prmban kjo fjal
dhe n varsi t justifikimit dhe rrethanave ku jan thn kto fjal dhe Allahu sht m i
ditur.
Pyetja e njmbdhjet: Sa e vrtet sht kjo fjal: Bjm dallim mes veprimit
dhe llojit dhe personit t caktuar. Fjala e atij q thot kufr dshmon pr kufr mirpo
ne nuk e bjm qafir nj person t caktuar.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Kjo fjal nuk sht plotsisht
e sakt. Tekfiri i prgjithshm nuk nnkupton tekfirin e nj personi t cakutuar athere kur
ekzistojn pengesa t pranueshme n sheriat t cilat pengojn shpalljen qafir t nj personi t
caktuar. Ndrsa nse plotsohen kushtet dhe nuk ka pengesa athere tekfiri i prgjithshm e
prfshin edhe personin e caktuar dhe rregulli n sheriat thot: Atij q e shfaq kufrin e qart
pa asnj penges t pranueshme, i kundrprgjigjemi me tekfir.
Pyetja e dymbdhjet: Kush jan tekfirsat? A sht islami origjin e shoqris
islame sot apo kufri?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Pyetja sht parashtruar
gabim. Mbase ke pasur pr qllim ata q e tejkalojn masn n tekfir, sepse takfirsa _ashtu
si sht prhapur n mesin e njerzve_ kan qn edhe profeti yn me gjith shokt e tij
dhe t gjith ata q e pasojn at. Ata i kan br tekfir dokujt q e meritonte dhe pr kdo
q Allahu ka gjykuar me t pr kufr. Ndrsa ata q e tejkalojn masn n tekfir jan ata t
cilt kan rn n egzagjerim dhe ekstremizm duke br tekfir me dyshime, apo me gjynahe
q nuk arrijn gradn e kufrit, prandaj dhe u pajtuan me havarixht e dikurshm n shum
prej gjykimeve dhe fjalve t tyre.
Ndrsa pr shoqrit q ti po pyet, nse ke pr qllim njerzit athere islami sht
origjina derisa t bindemi pr t kundrtn. Ndrsa nse ke pr qllim me shoqrin sistemin
dhe ligjet e atij vendi athere ato jan sisteme qafire dhe t xhahilijetit.
Pyetja e trembdhjet: A e kam pr detyr o shejh q ta shpall qafir do person
pr kufrin e t cilit jam siguruar?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Po! Nse sigurohesh plotsish
pr kufrin e tij athere athere duhet q ta konsiderosh at pr qafir n t kundrt do biesh n
kundrshtim me vetveten.
Pyetja e katrmbdhjet: A e kam pr detyr t hulumtoj pr gjendjen e do
267

personi rreth t cilit hidhen dyshime? Sepse koht e fundit jan prhapur disa shtje
pr disa grupe t caktuara prej xhamive t cilt u dalin n mbrojtje tagutve murted.
Mua m kan thn q ata jan murted.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. M e mira sht q t mos
merremi me kto shtje nse kufri i tij sht i paqart dhe me dyshime dhe as t mos
hulumtojm pr realitetin e imanit apo kufrit t tij. Kjo sht egzagjerim prej t cilit jemi
ndaluar. Mirpo n rast se personi n fjal sht prej kokave t tyre dhe fitnexhi i madh dhe
rrethanat na imponojn q t flasim me xherh dhe tadil athere ju kshilloj q tu ktheheni
dijetarve t cilt e njohin realitetin dhe fjalt e tij. Nuk e shoh t lejuar q muslimant e
thjesht t merren me kto shtje vetm n ato raste kur pasojn dijetart.
Nse thua: Prse? T them: Sepse kufri i tij sht i paqart dhe mund t kuptohet n
shum mnyra. Tekfiri i tij ka nevoj q t shikohen pengesat dhe prmbushja e kushteve t
cilat kan nevoj pr devotshmri, dije dhe drejtsi. Kt gj kan mundsi ta bjn vetm
dijetart njsues dhe Allahu sht m i ditur.
Pyetja e pesmbdhjet: uditem me nj person. Sa her q nj person shfaq
disa gjra q e prishin islamin ai thot: Mbase ka pasur pr qllim kshtu dhe ashtu.
Pra i gjen justifikime dhe interpretime. far mendimi keni ju o shejh?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut. Kush e shfaq kufrin e pastr, pa pengesa t
pranueshme n sheriat, i kundrvihemi me tekfir. N kt rast nuk kemi nevoj t shikojm
qllimin dhe t krkojm justifikime, sepse qllimi dhe justifikimi merren parasysh n rastin
e dyshimeve dhe kur kufri sht i paqart dhe mund t kuptohet n shum mnyra dhe Allahu
sht m i ditur.
Pyetja e gjashtmbdhjet: E e konsideroni sundimtarin qafir. Nse po, ai q
punon n qeveri a konsiderohet qafir?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Shpallja qafir e sundimtarve
q kan shfuqizuar sheriatin apo q nuk gjykojn me at q ka zbritur Allahu nuk
nnkupton tekfirin e t gjith njerzve q punojn n qeverit e tyre ashtu si propagandojn
disa njerz pr t friksuar muslimant q t mos u bjn tekfir tagutve t gjykimit. Ajo q ne
themi: Kush i del n krah tagutit sundimtar dhe e ndihmon at kundr muslimanve ai sht
qafir njsoj si ai sepse ai sht prej ithtarve t tij. Mirpo ky realitet nuk prkon me realitetin
e dokujt q punon n qeveri dhe Allahu sht m i ditur.
Pyetja e shtatmbdhjet: Shejh i nderuar! Allahu ju ruajt dhe ju forcoft n t
vrtetn dhe ju shprbleft me xhenet! A sht i sakt namazi pas murxhive xhehmi,
268

sidomos kokat e ktij bidati dhe teoricient e tyre? A sht transmetuar prej selefit
tekfiri i atyre q kan kt akide? A jan njsoj thirrsi n kt bidat me imituesin? Si
ta praktikojm pa egzagjerim dhe ekstremizm rregullin se kush nuk e bn qafir qafirin
ai sht qafir? Sepse shum njerz e kan kufizuar kt rregull vetm pr ata q n
origjin jan qafir, ndrsa nj pal tjetr ekstremiste e praktikon kt rregull edhe pr
ata nj nuk e konsiderojn qafir lnsin e namzit apo nuk i shpall qafir disa bidati pr
tekfirin e t cilve ka kundrshtime n mesin e dijetarve. Allahu ju shprbleft me t
mira.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Allahu t shprbleft pr
duan e bukur dhe un lutem pr ty me t njjtn lutje q u lute pr vllain tnd. Si prgjigje
pr pyetjen tnde po t them: Tekfiri i selefit dhe i shum dijetarve pr xhehmit sht i
mirnjohur. Ndrsa tekfiri i nj personi t caktuar prej xhehmive ka nevoj pr prmbushjen e
kushteve dhe largimin e pengesave.
Nse kufri i nj perosoni t caktuar vrtetohet me siguri t plot athere nuk lejohet
falja pas tij e n t kundrt lejohet edhe pse m mir sht t braktiset dhe t falesh pas nj
imami q pason sunetin dhe teuhidin q ti shrbej si msim dhe qortim prpara
besimtarve. Por nse nuk ke mundsi ta bsh kt dhe ke frik se nuk gjen namaz me
xhemat tjetr athere falu pas tij.
Rregulli Kush nuk e bn qafir qafirin ai sht qafir sht rregull i sakt. Ai prfshin
at q sht qafir n origjin dhe qafirin murted. Ajo prfshin edhe ata q refuzojn ti
konsiderojn qafir ata q kan br kufr t qart dhe t pastr qoft kufri i tyre n origjin
apo sepse kan br ridde dhe zendeka. Ndrsa nse kufri sht jo shum i qart apo e pranon
kundrshtimin dhe ixhtihadin athere nuk lejohet zbatimi i ktij rregulli pr ata vllezr q
bien n kundshtim me ty rreth tekfirit.
Pyetja e tetmbdhjet: Si t prgjigjemi pr gjykimin rreth nj personi t cilin
nuk e njohim? P.sh. nse na thuhet: far gjykimi ka filani i biri i filanit n filan vend?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Nuk je i obliguar n sheriat t
japsh gjykime pr persona konkret t cilt nuk i njeh aq mir sa pr t gjykuar mbi ta. Nse
patjetr duhet t prgjigjesh athere krkon prej pyetsit q t t informoj rreth tij detajisht
dhe n varsi t informatave t tij i thua: Nse fjala jote sht e vrtet ai sht musliman ose
qafir. Pra lidhe gjykimin tnd me vrtetsin e fjals s tij sepse ajo mund t jet gabim ose ai
mund t gnjej pr realitetin e ktij personi t caktuar dhe Allahu sht m i ditur.
Pyetja e nntmbdhjet: Disa njerz prhapin dyshime dhe thon se tekfiri i
tagutit sundimtar q ka shfuqizuar sheriatin nnkupton brjen tekfir n seri derisa t
bjm qafir masat e gjra t muslimanve dhe ata t cilt nuk e meritojn tu bhet
269

tekfir. Si ti kundrprgjigjemi ktij dyshimi?
Prgjigje: Tekfiri n seri nnkupton brjen qafir t atij q nuk e bn qafirin qafir dhe
brjen qafir t atij q nuk e bn at person q nuk e bn qafirin qafir dhe brjen qafir t atij q
nuk e bn at i cili nuk e bn qafir personin q nuk e konsideron qafirin qafir e kshtu me
rradh derisa lista t plotsohet me tekfirin e masave t gjra t muslimanve dhe dijetart.
Them: Kjo fjal sht e kot dhe e pavrtet pr disa arsye:
- Kjo sht fjal e shpikur (bidat). At e thon vetm injorantt e smur me
simptomn e ekstremizmit ose ndonj murxhi i ult i cili ka pr qllim t hedh pluhur mbi t
vrtetn dhe pasuesit e saj pr t prkarahur tagutt tiran.
- Tekfiri ka rregulla dhe kufizime, kushte dhe pengesa dhe nuk lejohet brja tekfir pa
pasur parasysh kto kushte dhe kufizime. Nse plotsohen kushtet por ka disa pengesa
athere duhet t ndalemi prej tekfirit qoft ai n seri apo jo. E nse plotsohen kushtet dhe
nuk ka pengesa athere bhet tekfir qoft ai n seri apo jo.
- Seria sa m shum t zgjerohet aq m shum elemente prfshin n veten e saj dhe
rrjedhimisht zgjerohet edhe rrethi i justifikimeve dhe shfaqsimeve, sepse ai q nuk e bn
qafir qafirin nuk sht njosoj si ai q nuk e bn qafir at q nuk e bn qafirin qafir, ata nuk
jan njsoj n justifikime, shfaqsime dhe faljen e gabimeve.
Pyetja e njzet: Nj person thot: Brja tekfir e nj personi konkret i lejohet
vetm dijetarve ndrsa t tjerve nuk u lejohet. Sa e vrtet sht kjo fjal?
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Kjo fjal nuk sht plotsisht
e sakt. Nga njra an sht e sakt dhe n nj an tjetr e gabuar.
Ajo sht e sakt athere kur kufri sht i paqart dhe me shum kuptime dhe ka
nevoj pr plotsimin e kushteve dhe largimin e pengesave. Ky lloj tekfiri ka nevoj pr dije,
ixhtihad dhe devotshmri. Prandaj i kshillojm muslimant e thjesht t mos futen n
aventurat e tekfirit n raste t tilla, por t pyesin dijetart.
Por kjo fjal sht e gabuar nse kufri sht i qart dhe i sigurt si kufri i ifutve, t
krishterve, mexhusve, politeistve, komunistve dhe pabesimtart e tjer t cilt kan
mohuar bazat e islamit shum qart. Ky lloj qafirsh duhet t shpallen qafir nga t gjith, si
nga muslimant e thjesht ashtu edhe nga dijetart. N kt rast nuk sht kusht q brsi i
tekfirit t jet prej dijetarve dhe muxhtehidave, prkundrazi dokush prej masave t
muslimanve duhet q kt lloj qafirsh zullumqar ti konsiderojn qafir dhe t distancohen
prej tyre.
Nse pretendojm se muslimant e thjesht nuk kan mundsi ta njohin qafirin dhe as
nuk kan mundsi t bjn dallim mes shirkut dhe teuhidit si athere ta ringjallim n mesin e
270

tyre sunetin e distancimit nga shirku dhe mushrikt dhe pasuesve t mileteve t kufrit me t
cilin jemi urdhruar n dhjetra argumente prej sheriatit. Njohja e kufrit dhe pasuesve t kufrit
dhe dallimi mes pasuesve t s vrtets dhe t kots sht kusht themelor pr distancimin prej
tyre sepse injoranti sht njsoj si ai q nuk posedon asgj dhe nuk t jep dot asgj.
271
Rregulli i trembdhjet: Lnia e do kushti t imanit sht kufr dhe lnia

e do kufri sht kusht pr saktsin e imanit.
Ky rregull sht i sakt dhe gjithprfshirs. Pr kt dshmojn argumentet e Kuranit,
sunetit dhe rregullat e sheriatit. M posht po paraqesim nj shpjegim m t zgjeruar:
Gjysma e par e rregullit Lnia e do kushti t imanit sht kufr.
Kuptimi i kushtit sht: Ai i cili pa t nuk saktsohet ajo gj ose nuk ekziston, por
nse prmbushet nuk do t thot q ajo gj t ekzistoj. do gj ka kushtet dhe rrethanat e saj
specifike dhe gjja ekziston vetm athere kur kto kushte dhe rrethana prmbushen t gjitha
sbashku. do mangsi, qoft edhe n nj kusht t vetm nnkupton rrzimin e asaj gjje ose
mosekzistencn e saj.
Imani bazohet n kushte dhe athere kur kto kushte plotsohen t gjitha sbashku
ekziston imani, por nse mungon qoft edhe nj kusht i vetm athere imani rrzohet dhe
zhduket dhe rrjedhimisht bie n kufr.
Pohimi dhe shqiptimi i teuhidit sht kusht pr saktsin e imanit dhe teuhidit sepse i
drguari n hadithin mutefek alejhi thot: Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t
dshmojn se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i
drguar i Allahut. Kush e l shqiptimin e dshmis s teuhidit, megjithse i ka t gjitha
mundsit q ta thot, ai ka br kufr dhe sht jasht kufijve t islamit, sado q ti
prmbush kushtet dhe obligimet e tjera.
Edhe kufri n tagut sht kusht pr saktsin e imanit sepse Allahu thot: Kush
bn kufr me tagutin dhe beson n Allahun ai sht kapur me kapjen m t sigurt e
cila nuk kputet El bekare 256. Ai q e l at ka br kufr dhe ka dal nga islami.
Mospasja dyshime dhe besimi me bindje t plot i dshmis s teuhidit, sht kusht
pr saktsin e imanit sepse n t kundrtn ai ka dyshuar dhe nuk sht plotsisht i bindur n
dshmin e teuhidit dhe rrjedhimisht ka rn n kufr.
Praktikimi i teuhidit sht kusht pr saktsin e teuhidit. Imani dhe teuhidi jan t
sakt vetm nse praktikohen, sepse ai q e braktis praktikimin e teuhidit ka rn n shirk dhe
kufr.
Falja e namazit sht kusht prej kushteve t teuhidit dhe imanit. Imani saktsohet
vetm me faljen e tij, prandaj kush e braktis at ka br kufr dhe shirk, si dshmojn pr
kt tekset e sheriatit.
Nse kthimi pr gjykim te sheriati dhe pajtimi me gjykimin e Allahut sht kusht pr
saktsin e imanit _si dshmojn argumentet_ athere moskthimi pr gjykim te sheriati dhe
272

mospajtimi me dispozitat e saj sht kufr i madh q t nxjerr prej islamit.
Kjo prfshin do besim, fjal apo vepr q konsiderohet kusht pr saktsimin e imanit
me argumente t qart dhe braktisja e tyre konsiderohet kufr q t nxjerr prej islamit.
Pjesa e dyt e rregullit Lnia e do kufri sht kusht pr saktsin e imanit.
Braktisja e do besimi, fjale ose vepre kufri sht kusht pr saktsimin e besimit sepse
imani dhe kufri nuk mund t bashkohen n zemrn e njeriut sbashku, si thuhet n hadithin e
sakt: Imani dhe kufri nuk bashkohen n zemrn e njeriut.1 Pra rrzimi i njrit sht
kusht pr ekzistimin e tjetrit.
Prshembull imani i atij q adhuron idhujt dhe tagutt saktsohet vetm nse ai e
braktis adhurimin e tyre. Imani i atij q beson se Isai sht bir i Allahut saktsohet dhe
pranohet vetm me braktisjen e ktij besimi t kot dhe vetm me besimin se Isai sht rob
dhe i drguar i Allahut dhe jo bir i zotit.
Po ashtu imani i atij q mohon gjra shum t mirnjohura n fe nuk sht i sakt deri
sa ta braktis kt mohim dhe ti pohoj kto gjra.2
Gjithashtu imani i lnsit t namazit saktsohet vetm athere kur fillon t falet dhe
pendohet prej mosfaljes.
Ktu hyn edhe pretendimi i krijess se ka t drejt t vendos ligje dhe t bj hallall
dhe haram gjrat sipas epshit t tij duke vendosur ligje q rivalizojn ligjet e Allahut. Ky
sht kufr i qart si dshmohet prej argumenteve t qarta. Braktisja e ktij kufri dhe kthimi
i t drejts s ligjvnies pr Allahun sht kusht pr saktsin e imanit dhe teuhidit.
Nse tallja me fen sht kufr athere mostallja, respektimi dhe madhrimi i Allahut
dhe i fes jan kushte pr saktsimin e imanit dhe teuhidit.
Nse krkimi i ndihms prej krijesave pr ato gjra q jan vetm n dor t Allahut
sht kufr i madh athere braktisja e saj dhe krkimi i ndihms duke iu drejtuar me lutje
vetm Allahut sht kusht pr saktsimin e imanit dhe t teuhidit.
Pra braktisja e do vepre t ciln sheriati e ka cilsuar si kufr t madh sht kusht
pr saktsimin e imanit dhe teuhidit.

Prej bazave dhe rregullave pr t ciln kan dshmuar argumentet e sheriatit se: Urdhrimi pr dika
nnkupton ndalimin prej t kundrts s asaj gjje dhe ndalimi prej dikaje nnkupton urdhrimin pr kryerjen
e t kundrts s asaj gjje. P.sh. urdhrimi pr sinqeritet nnkupton ndalimin prej gnjeshtrs dhe ndalimi
prej gnjeshtrs nnkupton urdhrimin pr sinqeritet. Urdhrimi pr bamirsi dhe sadaka nnkupton ndalimin
prej koprracis dhe mosdhnies sadaka. Edhe ndalimi prej koprracis dhe prej mosdhnies sadaka sht
urdhrim pr bamirsi dhe dhnie sadaka. Urdhrimi pr teuhid sht ndalim prej shirkut dhe ndalimi prej
shirkut sht urdhrim pr teuhid.
2
273

Largim i nj dyshimi:
Ktu mund t ngrihet nj dilem: Nse ky rregull sht i sakt kjo nnkupton q
teuhidi paska dhjetra kushte dhe jo vetm nnt kushte si prmendet n librin tuaj Kushtet e
fjals La ilahe il-lallah?!
Them: T gjitha veprat t cilat jan kusht pr saktsin e teuhidit dhe t gjitha veprat
braktisja e t cilave sht kusht pr saktsimin e teuhidit, prmblidhen n nj kusht t vetm
q sht kushti i praktikimit t teuhidit me vepra. Ato jan kushte t cilat rrjedhin nga nj
kusht i vetm prej kushteve t teuhidit i cili sht kushti i praktikimit t teuhidit me vepra dhe
274
Rregulli i katrmbdhjet: do qafir konsiderohet injorat por jo do

injorant konsiderohet qafir.
sht vrtetuar n shum ajete kuranore se qafiri konsiderohet injorant dhe se qafirt
nuk din dhe nuk kuptojn dhe nuk logjikojn; se nse do t dinin, do t kuptonin dhe
logjikonin, kishin pr t besuar Allahun dhe mesazhin me t cilin sht drguar profeti .
Athere kur shqisat dhe logjika e tyre nuk e prmbushn detyrn pr t ciln u krijuan, ato
ishin njsoj sikur t mos ekzistonin. Allahu thot pr ta: Ata jan shurdh, memec, t
verbr dhe ata nuk logjikojn El Bekare 171.
Dhe thot: Kafsht m t kqija te Allahu jan shurdht memec t cilt nuk
logjikojn El Enfal 22.
Dhe thot: e ka hedhur pisllkun mbi ata q nuk logjikojn Junus 100.
Dhe thot: Me t vrtet ata jan budallenjt por ata nuk e kuptojn El Bekare
13.
Dhe thot: Allahu ua vulosi zemrat prandaj ata nuk kuptojn Et Teube 93.
Dhe thot: Kemi krijuar pr xhehenemin shum xhinde dhe njerz. Ata kan
zemra q nuk kuptojn. Ata kan sy me t cilt nuk shikojn. Ata kan vesh me t cilt
nuk dgjojn. Ata jan njsoj si bagtia, madje ata jan akoma edhe m t humbur. Ata
jan t shkujdesurit. El Araf. 179.
Dhe thot: Zemrat e tyre jan vulosur dhe ata nuk kuptojn Et teube 87.
Dhe thot: Kjo sepse ata besuan dhe pastaj bn kufr dhe zemrat e tyre u
vulosn prandaj ata nuk kuptojn El munafikun, 3.
Dhe thot: por munafikt nuk kuptojn El munafikun, 7.
Dhe thot: dhe than: Sikur t dgjonim dhe t logjikonim nuk kishim pr t
qn prej banorve t zjarrit El mulk, 10. E pranuan se nuk logjikonin sepse po t
logjikonin kishin pr tu udhzuar dhe nuk kishin pr t qn prej banorve t zjarrit.
Ibn Abasi ka thn: Sikur t dgjonim udhzimin dhe t logjikonim, apo sikur t
kishim dgjuar me kuptim dhe meditim dhe sikur t logjikonim me dallim dhe hulumtim.
Kurtubiu ka thn: Kjo dshmon se qafiri nuk kupton prej logjiks asgj.1
Kurtubiu, rreth fjals s Allahut: A mos vall mndja e tyre i urdhron me kt
apo ata jan njerz q i kan tejkaluar caqet thot:
1
Xhamiul ahkamil kuran, Imam Kurtubiu, vll. 10, fq. 212.
275

Fjala Ahlamuhum e prmendur n ajet nnkupton mndjet pasi qafiri nuk ka
logjik sepse po t kishte logjik kishte pr t besuar. Qafiri ka mndje mirpo kjo mndje do
t jet dshmuese kundr tij. Mndja lidhet me njohurit ndrsa logjika shkon m larg sepse
bn dallim mes njohurive dhe i jep urdhrave dhe ndalesave kufinjt e tyre.
Transmetohet se nj person i tha profetit : O i drguar i Allahut! Ky filan i krishter
sht njeri me shum logjik. Athere profeti i tha: Mos thuaj kshtu! Qafiri nuk ka logjik.
A nuk e ke dgjuar fjaln e Allahut : dhe than: Sikur t dgjonim dhe t logjikonim nuk
kishim pr t qn prej banorve t zjarrit El mulk, 10.
Ndrsa n transmetimin e Omerit thuhet: Profeti e ndaloi t thoshte kshtu dhe i
tha: Mos thuaj kshtu! Njeriu me logjik sht ai q i bindet Allahut.1
Injoranca e qafirit sht rrjedhoj e arsyeve t ndryshme si: mndjemadhsia, inati,
urrejtja e t vrtets, imitimi i verbr i t parve, i prifrinjve dhe i klerikve, dhnia pas
dynjas dhe knaqsive t saj. Kto arsye nuk e justifikojn injorancn e njeriut, prkundrazi
e shtojn gjynahun dhe kufrin e tij dhe n ditn e gjykimit do t jen pr t poshtrim dhe
pendim.
Ndrsa fraza: Jo do injorant sht qafir nnkupton injorancn q rrjedh si pasoj e
pamundsis pr ta larguar at. N t tilla raste njeriu justifikohet me padije dhe shfaqsohet
derisa ti krijohet mundsia pr ta larguar injorancn, nprmjet krkimit t argumenteve dhe
arritjen e tyre te ky person. Kt e shpjeguam m gjer n rregullin e par i cili thot: Kufri i
prgjithshm nuk nnkupton domosdoshmrisht kufrin e nj personi konkret.
Xhamiul ahkamil kuran, Imam Kurtubiu, vll. 17, fq. 73. Them: Prej gabimeve q jan prhapur n alorin e
thirrsve islam bashkohor sht prshkrimi i qafirve me logjik apo me logjik t shndosh apo thnie t
ngjashme. Duket qart se kjo sht gabim sepse qafiri posedon mndje por jo logjik.
276
Rregulla t gabuar t prhapur n mesin e njerzve.

N mesin e njerzve qarkullojn disa rregulla t pasakt q lidhen me shtjet e kufrit
dhe imanit. Prej ktyre rregullave:
1- Mohimi i islamit t nj personi nnkupton shpalljen e tij qafir.
Kuptimi i ktij rregulli sht se kushdo q vepron ndonj vepr apo thot ndonj fjal
pr shkak t s cils sht mohuar islami i tij n disa argumente t sheriat athere kjo
nnkupton se ai ka br kufr dhe se ai shpallet qafir.
Duke krkuar m shum rreth ktij rregulli u binda se ai nuk plotsisht i sakt. Jo do
mohim i islamit t dikujt nnkupton se ai ka br kufr. N disa raste _ose m mir t themi
n shumicn e rasteve_ mund t jet kufr e n disa raste t tjera nuk sht kufr. Rrethanat
dhe dshmit e prcaktojn se far nnkuptohet prej argumentit.
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Nse dy persona hyjn n islam
dhe pastaj braktisin njri-tjetrin athere njri prej tyre ka dal prej islamin derisa t
rikthehet Ka pr qllim t padrejtin1
Por bazuar n argumente t tjer q dshmojn se braktisja e muslimanit sht
padrejtsi q nuk arrin deri n gradn e kufrit, e kuptojm me siguri t plot se me daljen prej
islamit n hadith nuk kihet pr qllim dalja prej umetit islam por sht nj krahasim pr t
treguar se sa i madh sht gjynahu i braktisjes s muslimanit.
I drguari i Allahut thot: Kush ndahet nga xhemati ai ka e zhveshur qaforen e
islamit nga qafa e tij2 Dihet se ndarja prej xhematit t imamit _kalifit_ nuk sht kufr q t
nxjerr nga islami me argumente t shumt prej selefit t cilt nisur nga disa interpretime t
tyre jan ndar n disa shtje e megjithat askush nuk thot q ata kan br kufr. Mirpo
nse me fjaln ndarje n hadith nnkuptohet ndarja nga feja e xhematit t muslimanve dhe
brja ridde athere hadithi kuptohet me pamjen e tij t jashtme.
I drguari i Allahut ka thn: Prej kurrizit _ose pasardhsve_ t ktij njeriu kan
pr t dal nj popull t cilt e lexojn Kuranin por ai nuk e kalon fytin e tyre. Ata dalin
prej islamit ashtu si del shigjeta prej harkut. I vrasin muslimant dhe nuk i lejn
politeistt. Nse i arrij ata kam pr ti vrar ashtu si jan vrar populli i Adit.3
Ky hadith sht thn pr havarixht, e megjithat Ali ibn Ebi Talibi dhe selef t
1
2
3
E transmetojn Bezari n musnedin e j dhe t tjer. Es silsiletus sahiha, 3294.

277

tjer nuk i konsideruan ata qafir por i konsideruan prej fitnexhive musliman. Kjo
nnkupton se ata nuk e kan shpjeguar fjaln dalin prej islamit me kuptimin e kufrit dhe se
kan dal plotsisht prej islamit.
Gjithashtu i drguari i Allahut ka thn: Muslimani sht ai prej dors dhe gjuhs
s t cilit shptojn muslimant e tjer. Kuptimi i anasjellt i hadithit nnkupton se ai
person prej dors dhe gjuhs s t cilit muslimant nuk shptojn, ai nuk sht musliman. E
megjithat nuk mund t gjykojm me kufr pr at njeri q bezdis muslimant me dorn dhe
fjalt e tij, vetm nse kihet pr qllim se ata nuk shptojn prej tij pr shkak t urrejtjes q ai
ka pr muslimant n prgjithsi dhe pr fen e tyre; sepse n kt rast hadithi kuptohet n
pamjen e tij t jashtme dhe dshmon pr kufrin dhe daljen nga islami trsisht.
Bazuar n kto hadithe dhe n hadithe t tjer themi q ky rregull nuk sht plotsisht
i sakt edhe pse ai sht shum i prhapur n gojn e njerzve dhe Allahu sht m i ditur.
2- Kufri i shquar me nyjen shquese el nnkupton prher kufrin e madh.
Pas disa hulumtimeve mendoj se ky rregull nuk sht plotsisht i vrtet sepse fjala
kufr n trajtn e shquer me nyjen shquese el nganjher nnkupton kufrin e madh dhe
ndonjher nnkupton kufrin e vogl.
Allahu thot: e kush nuk gjykon me at q ka zbritur Allahu mu ata jan
qafirt El maide, 44. Fjala qafirt ka ardhur n trajtn e shquar mirpo seleft dhe
dijetart e tefsirit e kan shpjeguar at me t dyja kuptimet, me kufrin e madh dhe kufrin e
vogl n varsi t realitetit t atij q gjykon.
sht saktsuar se i drguari ka thn: Tre gjra jan prej kufrit _n nj
transmetim tjetr: Tre gjra ato jan kufri n Allah_ shqyerja e rrobave, vajtimi me gjm
dhe mohimi i prejardhjes.1 Megjithse fjala kufr ka ardhur n trajtn e shquar mirpo
ajo nuk nnkupton kufrin e madh, sepse shqyerja e rrobave, vajtimi me gjm dhe mohimi i
prejardhjes nuk konsiderohen kufr i madh me pajtimin e t gjith dijetarve.
Ibn Abasi sht pyetur pr personin q kryen marrdhnie anale me gruan e tij dhe
tha: Ky po m pyet pr kufrin. Fjala kufr edhe ktu ka ardhur n trajtn e shquar e
megjithat askush prej dijetarve nuk thot se marrdhniet anale jan kufr i madh q t
nxjerr prej islamit.
Gjithashtu fjala e profetit : Mes robit dhe kufrit sht lnia e namazit. Dhe ka
thn: : Mes kufrit dhe imanit sht lnia e namazit.2 Edhe pse fjala kufr ka ardhur n
1
E transmeton Ibn Hibani dhe Hakimi. Sahihut tergib 3525.

Megjethat besojm se lnsi i namazit sht qafir jo sepse fjala kufr ka ardhur n trajtn e shquar por
sepse nuk ka argumente q t dshmojn se me kufrin ktu nnkuptohet kufri i vogl dhe sepse ky mendim
sht mendimi i shumics s sahabve.
2
278

trajtn e shquar mirpo shum dijetar si Shafiu, Ebu Hanifja, Maliku, nuk gjykojn me
kufrin e lnsit t namazit, dhe ata nuk kan thn: Kufri ktu ka ardhur n trajtn e shquar
prandaj ai patjetr nnkupton kufrin e madh. Kjo dshmon se ky rregull nuk ka qn i
pranueshm n mesin e tyre nse supozojm se e kan pas dgjuar kt rregull.
Bazuar n kto argumente themi se ky rregull nuk sht plotsisht i sakt. Kufri nuk
duhet t klasifikohet bazuar n kto rregulla t gabuara qofshin ato edhe t prhapura n
mesin e njerzve.
3- Prej rregullave t gabuara dhe t prhapura sht edhe rregulli q thot: do
krcnim shprblimi i t cilit sht prmendur hyrja n xhehenemit prjetsisht, ai
nnkupton kufrin prgjithmon dhe qndrimi n xhehenem i atij q e meriton kt
krcnim do t jet i prjetshm njsoj si qafirt.
Pas krkimeve u sigurova se edhe ky rregull nuk sht i plotsisht i sakt sepse
prmendja e prjetsis n xhehenem nganjher nnkupton kufrin dhe qndrimin n
xhehenem njsoj si qafirt, dhe nganjhere nuk e nnkupton kt. Dshmit rrethuese e
prcaktojn kuptimin e saj.
Allahu thot: Kush e vret nj besimatar qllimisht shprblimi i tij sht
xhehenemi, i prjetshm sht n t dhe Allahu sht zemruar me t dhe e ka mallkuar
dhe i ka prgatitur nj dnim t madh En nisa 93. Qndrimi prgjithmon ktu nuk
nnkupton kufrin dhe nuk nnkupton qndrimin e vrassit n xhehenem njsoj si qafirt sepse
t tjera argumente n sheriat e mohojn kufrin e vrassit me qllim i cili e njson Allahun .
sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Kush pi helm dhe vret veten ai ka
pr ta pir at n zjarrin e xhehenemit prjetsisht.1
Transemtohet n dy sahihat se: Kush e hidhet prej majs s malit pr t vrar veten
ai do t rrzohet n zjarrin e xhehenemit prjetsisht. Kush pi helm dhe vret veten ai ka pr
ta pir at n zjarrin e xhehenemit prjetsisht. Kush e vret veten me nj hekur, me kt
hekur n dor do t godas barkun n zjarrin e xhehenemit prjetsisht.
E megjithat vetvrasja _pa kundrshtim mes dijetarve_ nuk konsiderohet kufr dhe
ai q vret veten nuk do t jet n zjarrin e xhehenemit prgjithmon ashtu si do t qndrojn
qafirt. Shefati n ditn e gjykimit e prfshin edhe at q ka vrar veten, me lejen e Allahut.
279
shtje t ndryshme q lidhen me kufrin, imanin, premtimin me xhenet

dhe krcnimin me zjarr.
N kt shtojc do t shqyrtojm disa shtje q lidhen me kufrin dhe imanin, shtje
pr t cilat ndodhin keqkuptime n mesin e njerzve:
shtja e par: Kuptimi i hadithit: Pastaj Allahu thot: Nxirrni prej zjarrit kdo q
ka iman n zemr sa pesha e nj fare hardalli. Dalin prej tij t nxir sterr dhe hidhen n
lumin e jets dhe mbijn ashtu si mbin fara pran prroit t ujit E transmeton Buhariu.
A do t jet prej t shptuarve ai q vepron prej bazave dhe detyrave t fes dhe
imanit sa pesha e ksaj grimce?
Prgjigje: Qllimi prej fjals s profetit: ka iman sa pesha e nj fare hardalli sht
pesha e puns q ka punuar prve bazs s imanit dhe teuhidit dhe kushteve t saktsimit t
tij. Njeriu nuk konsiderohet besimtar nse kto baza dhe kushte nuk plotsohen. Patjetr
duhet ta kufizojm kuptimin e hadithit; sepse veprat e mira sado t shumta t jen nuk vlejn
n rast se njeriu vepron shirk t madh pasi shirku i zhvlerson t gjitha punt. Allahu thot:
M sht shpallur mua dhe profetve para meje se nse bn shirk ka pr tu hedhur
posht e gjith vepra jote dhe ke pr t qn prej humbsve Ez zumer, 65
Dhe thot: E nse do t bnin shirk kishin pr tu rn posht e gjitha ajo q
kishin punuar El enam 88.
Nse punt e mdha nuk i bjn asnj dobi athere, veprat e mira sa pesha e fars s
hardallit apo misrit sht m parsore t mos i bjn dobi, nse sht prlyer me vepra shirku.
Pra imani sa pesha e nj fare hardalli i bn dobi njeriut nse ai e braktis shirkun dhe e
plotson teuhidin.
Ibn Haxheri thot: Me farn e hardallit kihen pr qllim punt q kryhen shtes
pas plotsimit t bazs s teuhidit, bazuar n transmetimin tjetr: Nxirreni at q ka thn
nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe ka punuar pun t mira sa pesha e
nj milingone.
N nj transmetim tjetr thuhet: Prej zjarrit del dokush q ka thn Nuk ka t
adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe n zemrn e tij ka mirsi sa pesha e nj
milingone.1
Ky kuptim sqarohet m shum prej fjals s profetit n hadithin e sakt: E kur
Allahu ta prfundoj gjykimin e krijesave dhe dshiron q me mshirn e tij t nxjerr
1
Fethul bari.
280

kdo q dshiron prej banorve t zjarrit, i urdhron melekt t nxjerrin prej zjarrit kdo q
nuk i ka br shirk Allahut asgj, prej atyre q dshiron ti mshiroj dhe kan thn Nuk
ka t adhuruar me t drejt prve Allahut. Melekt i dallojn ata n mesin e zjarrit prej
shenjave t sexhdes sepse zjarri djeg do gj prej njeriut, prve shenjave t sexhdes. E
transmeton Muslimi.
Fjala I dallojn ata prej shenjave t sexhdes dshmon se ata kan qn prej
namazlive. Hadithi dshmon q namazi sht domosdoshmri dhe kusht pr saktsimin e
imanit dhe teuhidit dhe se lnsi i tij sht qafir dhe mushrik.
Kshtu duhet kuptuar fjala e profetit : Njerz q nuk kan vepruar mirsi pr
Allahun aspak pra nuk kan vepruar pun shtes mbi bazn e teuhidit. Kta njerz sado pak
pun t mira t ken dhe sado shum pun t kqija t ken, mirpo ata nuk e kan humbur
teuhidin sepse sikur t mos kishin teuhid nuk kishte pr ti prfshir mshira e Allahut dhe
nuk kishin pr t hyr n xhenet.1
Pr kt kuptim dshmon edhe fjala e profetit : Disa njerz prej pasuesve t
teuhidit do t dnohen n zjarr derisa t bhen shkrumb e hi, pastaj do i mbrthej mshira
e mshiruesit dhe nxirren e hidhen te portat e xhenetit dhe banort e xhenetit i sprkasin
me uj dhe mbijn ashtu si mbijn fundrinat n llumin e rrkeve dhe pastaj hyjn n
xhenet.2
Profeti i quajti ata prej pasuesve t teuhidit. Ky hadith shpjegon qart ato hadithe
prej t cilave mund t kuptohet se njeriun do ta prfshij mshira e Allahut edhe nse nuk ka
vepruar asnj vepr t mir dhe as teuhidin ashtu si kujtojn dijetart e murxhive.
Edhe hadithi: N xhenet do t hyj vetm nj njeri musliman3 i prkufizon
hadithet e lartprmendura. N nj transmetim tjetr thuhet: O Ibn Hatab! Shko e thirr ndr
njerz: N xhenet do t hyjn vetm besimtart4 Pra vetm njsuesit. N nj transmetim
tjetr te Ebu Daudi thuhet: O Ibn Euf! Shaloje kalin dhe pastaj thirr: Xheneti sht hallall
vetm pr besimtarin, pra vetm pr njsuesin.
Ky sht kuptimi i fjals s Allahut : Allahu nuk e fal ti bhet shirk dhe ia fal
at q sht m e vogl se ai atij q dshiron En nisa, 48, sepse Kurani dhe suneti
shpjegojn dhe vrtetojn njri-tjetrin.
shtja e dyt: sht saktsuar se i drguari i Allahut ka thn: Allahu ia ka
br harram zjarrin atij q dshmon se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Allahut
1
2
3
4

281

dhe se Muhamedi sht i drguar i Allahut.1
A mjafton vetm shqiptimi i dshmis s teuhidit q dikush t jet prej banorve
t xhenetit, apo ajo sht e kushtzuar me kushte t tjera q dshmojn pr saktsin e
teuhidit.
Prgjigje: Dije se dshmia e teuhidit sht kushtzuar me kushte t tjera prve
kushtit t shqiptimit dhe pohimit. Nse ato kushte nuk plotsohen athere ajo dshmi nuk
vlen. Prej ktyre kushteve mund t prmendim:
Kufri n tagut.
Dija.
Sinqeriteti.
Largimi i dyshimeve dhe bindja e plot.
Praktikimi i saj.
Dashuria pr t dhe pr pasuesit e ksaj dshmie.
Pranimi i saj me knaqsi.
Nnshtrimi ndaj saj.
Vazhdimsia n t.
Nse prmbushen kto kushte, njeriut i bn dobi dshmia e teuhidit, por me

mosprmbushjen e nj kushti prej tyre, njeriu nuk konsiderohet prej pasuesve t teuhidit dhe
rrjedhimisht kjo dshmi nuk i bn dobi n ditn e gjykimit.
shtja e tret: far domethnia ka fjala e disa dijetarve: Asknd nuk e
shpallim qafir pr shkak t ndonj gjynahu prderisa nuk e konsideron at t lejuar A
sht kusht q dikush ta konsideroj dika t lejuar prpara se ta konsiderojm qafir?
Prgjigje: Me gjynahun ktu nnkuptohen gjynahet q nuk arrijn gradn e kufrit dhe
shirkut t madh, si zinaja, vjedhja, pirja e vers etj. Kto gjynahe nuk e hedhin njeriun n
kufr dhe nuk bhet qafir, vetm n rast se ai i konsideron ato t lejuara. Nse i konsideron
ato t lejuara athere bhet qafir edhe nse nuk i vepron kto gjynahe (sepse kufri konsiston
te konsiderimi hallall i haramit). Ndrsa gjynahet q jan kufr i madh ato jan kufr n
vetvete dhe kushdo q i vepron ato bhet qafir i konsideron apo nuk i konsideron t lejuara.
Dijetart, me kt shprehje kan dashur t replikojn me havarixht t cilt i shpallin
muslimant qafir pr shkak t gjynaheve t cilat nuk jan as shirk dhe as kufr. Mirpo
murxhit bashkohor i dhan tjetr nuanc ksaj shprehje duke i dhn kuptime pr t cilat
shprehja nuk dshmon. Fatkeqsisht ata e shfrytzuan vend e pavend kt shprehje pr
interesat e tyre dhe e kushtzuan konsiderimin t lejuar si kusht pr t gjitha gjynahet
1
282

paprjashtim prfshi edhe kufrin me shirkun e madh. Sa her q dikush debaton me ta pr
kufrin e ndonj taguti q vepron kufr t qart fare, t hidhen duke thn: A e beson dhe e
konsideron ai t lejuar kt kufr? A mos ja keni hapur zemrn? Ne nuk shpallim asknd
qafir pr shkak t ndonj gjynahu, fardo qoft ai gjynah, derisa ta konsideroj at t lejuar.1
Kjo fjal sht gabim dhe refuzohet prej Kuranit dhe sunetit. Askush prej dijetarve t
hershm dhe t mvonshm nuk e ka thn at. N faqet e ktij libri e shpejguam kt pik
m gjersisht prandaj dhe nuk po i rikthehemi. Pr t mnjanuar shfrytzimin vend e pavend
t ksaj shprehje, m e mira sht q shprehja kshtu: Nuk e shpallim asknd qafir pr
shkak t ndonj gjynahu q nuk sht kufr prderisa nuk e konsideron at t lejuar.
shtja e katrt: A lejohet t thuhet: Kush vritet pr hir t vatanit ai sht
shehid (dshmor). Kush vritet pr hir t umetit islam ai sht shehid. Kush vritet pr
hir t njerzimit ai sht shehid. E t tjera shprehje t tilla q jan prhapur mes
njerzve.
Prgjigje: Falenderimi i takon Allahut zotit t botrave. Duhet t dim se luftimi
klasifikohet vetm n dy lloje:
1- Luftim n rrug t Allahut dhe ai sht do luftim pr t lartsuar fjaln e Allahut
n tok.
2- Luftim n rrug t tagutit dhe ai sht do luftim q nuk kryhet pr hir t Allahut .
Allahu thot: Ata q kan besuar luftojn n rrug t Allahut ndrsa ata q
kan br kufr luftojn n rrug t tagutit En nisa, 76.
N hadithin e sakt thuhet: Kush lufton pr t lartsuar fjaln e Allahut ai sht n
rrug t Allahut.2
Luftimi nse przihet me shirk _athere kur nj pjes e tij sht n rrug t Allahut
1
Prej dijetarve q e thon kt fjal sht edhe vet shejh Muhamed Nasirudin Albani _Allahu e mshiroft_
dhe shum prej pasuesve t tij, kur thot n komentimin e fjals s Tahaviut: Asknd nga pasuesit e kibles
nuk e shpallim qafir pr shkak t ndonj gjynahu derisa ta konsideroj at t lejuar: Pra ta konsideroj t
lejuar me besim n zemr, sepse kushdo q e vepron nj gjynah e ka lejuar at me vepr. Prandaj duhet t
bjm dallim mes atij q e konsideron gjynahun t lejuar me besim n zemr _dhe kjo sht kufr me ixhma_
dhe mes atij q e vepron gjynahun vetm me vepra i cili konsiderohet gjynahqar. Shpjegusi i tahavijes (Ibn
Abdulizz El Hanefi) e ka prcjellur fjaln e ehli sunetit se imani sht fjal dhe vepra, shtohet dhe paksohet
dhe se veprimi i fardolloj gjynahi sht kufr n vepra dhe jo n besim.
Kufri n vepra sipas shejhut sht kufri i vogl i cili nuk e nxjerr njeriun prej islamit.
Them: Shpjeguesi i Tahavijes nuk e ka thn kt q prmendi shejhu, prkundrazi ka thn t kundrtn e saj
kur thot: Prandaj shum dijetar nuk pranojn ta thon fjaln Asknd nuk e bjm qafir pr shkak t
gjynahut prgjithsisht dhe t pakushtzuar, por thon: Nuk i bjm ata qafir pr fardolloj gjynahu ashtu
si veprojn havarixht.
Shejhun e shtyu n kt gabim mbrojtja e flakt pr medhebin e kot t murxhive n disa shtje t kufrit dhe
imanit. Pr replik m t zgjeruar mund ti ktheh librit tim Triumfi pr pasuesit e teuhidit.
2
E transemton Buhariu.
283

dhe nj pjes n rrug t tagutit_ ai konsiderohet n rrug t tagutit sepse Allahu pranon
vetm veprat q jan t sinqerta dhe t pastra nga shirku. Allahu nuk ka nevoj pr ortak
si thuhet n hadithin kudsi: Allahu thot: Un jam ortaku m i panevojshm pr ortak.
Kush punon nj pun dhe m bn mua shirk kam pr ta braktisur at bashk me shirkun e
tij.1
Prandaj themi: Nuk lejohet t quhet shehid ai q lufton n rrug t vatanit, apo n
rrug t umetit sepse kto vepra duhet t jen t sinqerta vetm pr Allahun .
Nse lind pyetja: Si ta prputhim ndalimin prej luftimit pr hir t toks me obligimin e
mbrojtjes s toks s islamit dhe muslimanve? Si ta prputhim kt mendim me hadithet q
dshmojn se kush lufton pr t mbrojtur pasurin dhe nderin e tij ai sht shehid?
Them: Nuk ka asnj kontradikt mes tyre. Ka dallim t themi q dikush lufton pr hir
t dikaje pa e kthyer kt shtje te Allahu dhe mes atij q lufton pr t mbrojtur dika
pr hir t Allahut dhe si bindje ndaj urdhrit t tij. Kt t dytin e ka lejuar sheriati islam
dhe ai sht adhurimi m i mir me t cilin robi mund ti afrohet Allahut . Ndrsa i pari
sht i kot dhe shirk sepse ai nnkupton kryerjen e veprave jo pr hir t Allahut .
Q shprehja t jet m e qart mund t themi: Luftojm n rrug t Allahut pr t
mbrojtur trojet dhe vlerat e islamit. Kush vritet me kt nijet ai sht shehid.
shtja e pest: Nse dshmia: Nuk ka t adhuruar me t drejt prve
Allahut, e merr n mbrojtje edhe qafirin muharib q n origjin sht qafir, mirpo a
e merr n mbrojtie murtedin q lufton islamin.
Prgjigje: Nse murtedi muharib ka br ride t thjesht athere sipas sunetit i
krkojm t pendohet dhe i pranohet pendimi. Prandaj nse e thot dshmin Nuk ka t
adhuruar me t drejt prve Allahut ajo e merr n mbrojtje edhe gjat lufts me kusht q ta
braktis luftimin ose ta dorzoj armn sepse kto jan dshmi rrethanore q dshojn pr
pendimin e tij t sinqert, ashtu si veproi Ebu Bekri me shum prej mutedave gjat luftrave
t riddes.
Mirpo nse ka br ridde t rnd dhe ka munduar e vrar musliman dhe ka cnuar
fen, athere nuk sht prej sunetit krkimi i pendimit madje as nuk i pranohet pendimi nse
bie n dor t muslimanve. N nj rast t till dshmia Nuk ka t adhuruar me t drejt
prve Allahut nuk e merr n mbrojtje gjat betejs edhe nse kapet pas plhurave q Qabes
duke krkuar strehim. Allahu thot: Nuk do tu pranohet pendimi atyre q kan br
kufr pas imanit t tyre dhe pastaj e kan tepruar n kufr, dhe ata jan t humburit
Ali Imran 90.
284

Shejhul islam Ibn Tejmije thot: Allahu na ka treguar se pendimi nuk pranohet
prej atyre q e kan tepruar n kurfr pas imanit t tyre dhe ka br dallim mes teprimit n
kufr dhe kufrit t thjesht. E ka pranuar pendimin prej t dytit por jo prej t parit. Ai q
pretendon se pendimi pranohet pr do lloj kufri pas imanit ai ka kundrshtur teksin e qart
t Kuranit. 1
Mpar e prmendm qndrimin q mbajti profeti me grupin nga fisi Ukal t cilt
prve riddes vodhn devet e muslimanve dhe vran barinjt e tyre prandaj urdhroi q t
vriteshin dhe t mos u pranohej pendimi, dhe qndrimin q mbajti me Ibn Hatelin _si
prmendet n sahihun e Buahriut_ kur dikush i tha: Ibn Hateli sht varur n mbulesn e
Qabes duke krkuar mbrojte i penduar por i drguari i Allahut u tha: Vriteni.
T njjtin qndrim mbajti edhe Ebu Bekri kur dogji me zjarr personat q bn ride,
dezertuan dhe vodhn pasurit dhe devet e muslimanve t cilat i kishte planifikuar pr
luftimin e murtedve dhe nuk e pranoi pendimin e tyre.
I njjti qndrim duhet mbajtur me zendikat dhe murtedt t cilt nga njra an shtiren
me islam dhe nga ana tjetr propagandojn kufrin e pastr. Pendimi i tyre pasi t bien n
duart e muslimanve nuk duhet t pranohet.
Shejhul islam Ibn Tejmie thot: Bhet dallim mes riddes s thjesht ku vritet vetm
pasi ti krkohet pendimi dhe mes riddes s rnd ku vritet dhe nuk i krkohet pendim.2
Nse thuhet: Atyre q nuk u sht pranuar pendimi pr shkak t rides s rnd ata nuk
kan qn n fushn e betejs, themi: N fushn e betejs kemi nj arsye m shum pr t
mos ua pranuar pendimin. Dhe Allahu sht m i ditur.
1
2
Es sarim el meslul, 368.

285
Prolog
O krkues i dijes! Ja ku jan prpara teje rregullat e tekfirit prandaj prpiqu ti studiosh
dhe ti kuptosh drejt. Bj shum kujdes se mos punon me disa prej tyre dhe neglizhon disa t
tjera q t mos humbassh vet dhe t mos humbassh t tjert. At q nj rregull e thot
prgjithsisht, nj rregull tjetr mund ta kufizoj. At q nj rregull e thot shkurtimisht nj
rregull tjetr mund ta qartsoj. At q nj rregull e pengon, nj rregull tjetr mund ta lejoj.
Prandaj ai q dshiron t shptoj nga gabimet duhet t punoj me t gjitha rregullat
sbashku, pa anashkaluar asnjrin prej tyre.
Shumica e atyre q kan rn n ekstrem apo tolerim t tepruar, jan bazuar n disa
rregulla dhe kan anashkaluar shum t tjer. I mshojn fort nj rregulli t caktuar, ndrsa
rregullat e tjer nuk i marrin parasysh, dhe mbi kt nj apo dy rregulla i bazojn t gjitha
shtjet e kufrit dhe t imanit. Prandaj her anojn nga ekstremi dhe her nga tolerimet e
murxhive.
Shum prej rasteve t paqarta t cilat kan nevoj pr njohjen e gjykimit t sheritit n
mnyr t sigurt, kan nevoj q t zbatohen pr to m shum se nj rregull, n mnyr q
tia qllosh gjykimit t sheriatit pr ato raste t paqarta. Kt gj ka mundsi ta kryej vetm ai
q i ka prvetsuar mir rregullat e tekfirit dhe kufizimet e tyre.
M prpara kshilluam dhe prap po e prsrisim kshilln: shtjet e kufrit dhe t
tekfirit mund t jen t qarta dhe shum t padiskutueshme t cilat nuk kan nevoj pr
shum prpjekje dhe hulumtime, por mund t jen edhe t paqarta dhe t diskutueshme n
disa aspekte dhe kan nevoj prprpjekje dhe prputhje t rregullave dhe argumenteve me
njra-tjetrn, n mnyr q t arrijm n nj gjykim q prputhet sa m shum me sheriatin.
Ndrsa shtjet q jan t qarta dhe t padiskutueshme ato u takojn edhe masave t
gjra, pr ti msuar dhe pr t sqaruar gjykimin e Allahut rreth tyre. Nuk sht e udhs q t
pengohen njerzit dhe tu thuhet: Konsiderimi i qafirave si qafira nuk sht kompetenc e
jote; mos u merr me kt pun; kjo sht kompetenc vetm e dijetarve ... . Kto fjal jan t
pabaza dhe bien ndesh me detyrn e mohimit t tagutve dhe tekfirit t tyre dhe t adhuruesve
t tyre sbashku me distancimin prej tyre.
Si do t ket mundsi muslimani ta praktikoj akiden e miqsimit dhe t distancimit n
lidhje me qafirt mushrik?! Si ta praktikoj akiden e mohimit t tagutve zullumqar n
formn e duhur?! Ndrkoh q n ann tjetr e detyrojm at t mos i bj tekfir askujt sepse
ai nuk sht dijetar dhe nuk flet dot me siguri pr tekfirin e tyre; sepse ai nuk di t dalloj mes
qafirit dhe muslimanit!!
286

Si ti krkojm atij t praktikoj fen e Ibrahimit , ashtu si ka thn Allahu
Keni pasur shembullin m t mir te Ibrahimi dhe ata q ishin me t, kur u than
popullit t tyre: Ne jemi distancuar prej jush dhe prej asaj q adhuroni prve Allahut.
Ju kemi kundrshtuar ju dhe mes nesh dhe mes jush sht shfaqur armiqsia dhe
urrejtja prgjithmon derisa t besoni n Allahun nj dhe t vetm El mumtehine 4,
ndrkoh q ne besojm se ai e ka t pamundur ti dalloj keqbrsit dhe ato gjra q
adhurohen prve Allahut. Kjo sht e pamundur dhe sht bashkim i dy t kundrtave
njkohsisht.
Kjo prsa i takon kufrit t qart dhe t padiskutueshm. Por nse kufri sht i dyshimt,
mund t interprehetohet me forma t ndryshme, nga nj aspekt mund t jet kufr po nga nj
aspekt tjetr mund t kuptohet ndryshe, athere kjo ka nevoj pr ixhtihad, pr njohuri n
dispozitat e fikhut dhe pr devotshmri dhe ka nevoj pr njohjen e rregullave dhe t
argumenteve prkatse. Pr kt lloj i ndalojm masat e gjra t futen n t prve nse
pyesin dijetart dhe t diturit dhe kjo pr dy arsye:
E para: Mosbrja tekfir ndaj tyre nuk shkakton ndonj shkelje n aspektin e sheriatit
dhe as q do t merren n prgjegjsi se prse nuk u keni br tekfir apo nuk keni gjykuar pr
at peson realiteti i t cilit sht i till. Kjo n dallim nga mosbrja tekfir ndaj atij personi
kufri i t cilit sht shum i qart dhe i padiskutueshm sepse n kt rast kemi t bjm me
shkelje t sheriatit q merret n prgjegjsi.1
E dyta: Mundsia e gabimit n raste t tilla sht m e madhe dhe pasojat q rrjedhin
prej ktij gabimi jan t rrezikshme dhe t paplqyeshme. Kto pasoja jan m t kqija se
pasojat e gabimit n gjykimin ndaj qafirit me islam. Prandaj kemi thn dhe themi se duhet
kthyer te dijetart pr shtjet q jan t paqarta dhe nuk duhet t flasin prpara tyre duke
dhn gjykime.
Mos harro o rob i zotit, se ekstremi gjen shije dhe dashuri te shpirti i dobt dhe i smur
dhe po kshtu edhe nelizhenca dhe irxhaja. Kto jan dy shtegjet e shejtanit pr t deprtuar
te shpirti i smur. Nse nuk ka sukses nga shtegu i ekstremit dhe i egzagjerimit n fe athere
i orvatet nga shtegu i neglizhencs dhe irxhas dhe tolerimit t tepruar, duke ja zbukuruar at.
N dallim nga rruga e mesme e cila nuk anon as nga egzagjerimi dhe ekstremizimi dhe as nga
irxhaja dhe anashkalimi e cila sht e vshtir pr t smurin por e dashur pr besimtarin e
drejt i cili ia ka mbyllur portat shejtanit, sepse ajo sht rruga e vrtet t ciln Allahu e
plqen.
Paqartsit dhe mundsit e shumta q lidhen me kufrin e paqart jan relative. Ajo q sht e paqart pr
dik, mund t jet shum e qart pr dik tjetr, sepse secili di prej realitetit t personit at q nuk e di tjetri.
N kt rast kta t dy duhet t arsyetojn njri-tjetrin n lidhje me personin prkats dhe konkret dhe t mos
akuzojn njri-tjetrin me akuza dhe ofendime dhe t mos nxitojn t bj tekfir mbi njri-tjetrin, si veprojn
disa injorant t cilt nuk friksohen pr fen e tyre dhe nuk i peshojn gjrat n mendjet e tyre.
287

E lusim Allahun e lart t na forcoj dhe t na dhuroj prfundim t mir dhe t na bj
prej njerzve t drejt dhe t mesm, sipas rrugs s profetit Mustafa dhe t shokve t tij
bujar, pa anim nga ekstremi dhe as nga irxhaja toleruese. Me t vrtet ai sht dgjues i
lutjeve, i afrt dhe u prgjigjet atyre.
Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi profetin, mbi familjen e tij dhe shokt e tij.
Rishikimi i ktij libri prfundoi n mngjesin e dats 13.3.1424h q prkon me datn

14.3.2003 dhe falenderimi i takon Allahut zotit t botrave.
Ebu Basir Tartusi.
288
Pasqyra e lnds
Parathnie ....................................................................................................................
Hyrje ............................................................................................................................
11
Terma dhe kuptime q lidhen me krkimin ..................................................................
11
1- Kufri ..................................................................................................................
11
2- Shirku ................................................................................................................
17
3- Fisku ..................................................................................................................
20
4- Dhulmi ...............................................................................................................
22
5- Nifaku ................................................................................................................
26
6- Zendeka dhe zindiku ..........................................................................................
31
7- Ridja ..................................................................................................................
33
8- Epshi .................................................................................................................
38
9- Miqsimi ...........................................................................................................
41
10- Imani ...............................................................................................................
48

Rregulli i par: Kufri i prgjithshm nuk nnkupton domosdoshmrisht shpalljen
qafir t nj personi t caktuar ......................................................................................
62
Thniet dhe konsensusi i dijetarve rreth ktij rregulli .................................................
67
Pengesat e shpalljes qafir t nj personi t caktuar ......................................................
68
1- Mosarritja e tekseve t sheriatit ........................................................................
70
2- Keqinterpretimi i tekseve t sheriatit ................................................................
72
3- Kur sht akoma i ri n islam .............................................................................
75
4- Jetesa n krahina t largta ...............................................................................
76
5- Gabimi i paqllimt ...........................................................................................
78
6- Ixhtihadi ............................................................................................................
79
7- Imponimi ...........................................................................................................
82
289

8- Shaqja e kufrit pr t larguar nj kufr m t madh dhe m t rnd ................
84
9- Veprat e mira ....................................................................................................
90
Kushtet pr shpalljen qafir t nj personi konkret ........................................................
91
1- Mosekzistimi i asnj pengese prej pengesave t tekfirit ....................................
91
2- Sigurimi dhe vrtetimi .......................................................................................
91
3- Sqarimi i argumentit ..........................................................................................
92
Nj kusht i pavler ........................................................................................................
93
Rregulli i dyt: Prmbushja e premtimit dhe vonimi i krcnimit ..................................
94
Pengesat q pengojn prej dnimit .......................................................................
96
1- Veprat e mira ....................................................................................................
96
2- Sprovat dhe musibetet ......................................................................................
100
3- Pendimi dhe krkimi i faljes ...............................................................................
101
4- Shefati (ndrmjetsimi) .....................................................................................
102
5- Dnimi me had ..................................................................................................
106
Rregulli i tret: Knaqja me kufr konsiderohet kufr ..................................................
107
Shenjat q dshmojn pr knaqsin dhe besimin ..............................................
111
Shenja me fjal ......................................................................................................
115
Shenja me vepra ....................................................................................................
116
Rregulli i katrt: do penges pr shpalljen qafir konsiderohet penges edhe pr

dnimin, por jo do penges prej dnimit konsiderohet penges pr tekfirin ..............
134
Rregulli i pest: Pr kufrin dhe imanin, merret n konsiderat pamja e jashtme ..........
142
Rregulli i gjasht: Shqiptimi i kufrit sht kufr dhe veprimi i kufrit sht kufr ...........
157
shtja e lnsit t namazit ..........................................................................................
171
Rregulli i shtat: Prcaktimi i nj kufri si kufr i vogl n vepra bhet vetm me

argument dhe dshmi nga sheriati ...............................................................................
174
Rregulli i tet: Kush e konsideron haramin t lejuar dhe hallallin t ndaluar ai ka

br kufr ....................................................................................................................
185
shtje q lidhen me kufrin e lejimit ............................................................................
198
Fjal t zgjedhura prej Sejid Kutbit rreth bindjes dhe ligjvnies ....................................
211
290

Rregulli i nnt: Islamin e qart e rrzon vetm kufri i qart ........................................
217
shtja e ndalimit dhe sigurimit ...................................................................................
226
Rregulli i dhjet: N konsiderat mirret prfundimi i punve .......................................
230
shtje q lidhen me rregullin ......................................................................................
234
Rregulli i njmbdhjet: Kush e bn qafir nj musliman ai ka br kufr ......................
247
Rregulli i dymbdhjet: Kush nuk e bn qafir qafirin ose dyshon n kufrin e tij ai ka
br kufr ....................................................................................................................
252
Pyetje q lidhen me kt rregull ...................................................................................
256
Rregulli i trembdhjet: Lnia e do kushti t imanit sht kufr dhe lnia e do

kufri sht kusht pr saktsin e imanit .......................................................................
272
Rregulli i katrmbdhjet: do qafir konsiderohet injorat por jo do injorant

konsiderohet qafir ........................................................................................................
275
Rregulla t gabuar t prhapur n mesin e njerzve .....................................................
277
1- Mohimi i islamit t nj personi nnkupton shpalljen e tij qafir .................................
277
2- Kufri i shquar me nyjen shquese el nnkupton prher kufrin e madh ..................
278
3- do krcnim shprblimi i t cilit sht prmendur hyrja n xhehenemit

prjetsisht, ai nnkupton kufrin prgjithmon ...........................................................
279
shtje t ndryshme q lidhen me kufrin, imanin, premtimin me xhenet dhe

krcnimin me zjarr .....................................................................................................
280
Prolog ...........................................................................................................................
286
Pasqyra e lnds ..........................................................................................................
289
291

Rregulla Rreth Tekfirit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rregulla Rreth Tekfirit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rregulla

Botimi elektronik i par 2014

T gjitha t drejtat e librit jan t rezervuara pr prkthyesin. Nuk lejohet

Me t gjitha shprehjet n kt libr ku

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Drejtuar vllezrve t mi musliman

Es selamu alejkum ue rrahmetullahi ue berekatuhu!

Dijeni _Allahu ju ruajt_ se e vrteta qndron n mes t egzagjerimit dhe t

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

E transmeton Buhariu dhe Muslimi.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Sahihu i sunen Ebi Maxheh, 170.

Rregulla rreth tekfirit

Ebu Basir Tartusi

Rregulla rreth tekfirit

S dyti: Kuptimi terminologjik.

Rregulla rreth tekfirit

E transmeton Buhariu dhe Muslimi.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Shiko tefsirin e Ibn Kethirit.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

E transmeton Ahmedi dhe Bejhakiu. Sahihut tergib, 29.

Rregulla rreth tekfirit

Shiko: El muxhem el uesit, fjalor arabisht-arabisht i akademis s gjuhs arabe n Kajro.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Pr dhulmin q sht i njjte me kufrin dhe shirkun dshmojn kto ajete:

Rregulla rreth tekfirit

E transmeton Tajalisiu dhe Bezari. Sahihul xhami, 3961.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Zendeka dhe zindiku

E prmend Ibn Tejmije n librin e j Sarimul meslul, fq. 360.

Rregulla rreth tekfirit

Mendimin e pranimit t teubes s zindikut nse pendohet para se t kapet.

Rregulla rreth tekfirit

E prmend Ibn Tejmije n Es-sarim el-meslul t cituar prej imam Ahmedit.

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Rregulla rreth tekfirit

Fjala arabe el muvalah sht antonim i armiqsimit dhe nnkupton dashuri,

E prmend Ibn Kethiri n tefsirin e tij.

Rregulla rreth tekfirit