Uluslararas Enerji Verimlilii

Konferans, 2011 stanbul

Bu yayn Avrupa Birliinin destei ile oluturulmutur.

Bu yayn Avrupa Birliinin destekledii Strengthening Energy Efficiency

Capacities and Networks of CSOs and Municipalities-Bosnia and Herzegovina,
Czech Republic, Serbia and Turkey proje kapsamnda oluturulmutur ve
ierii hibir ekilde Avrupa Birliini balamaz. Bu brorde yer alan grler
Uluslararas Enerji Verimlilii Konferans (30 Eyll-1 Ekim 2011, stanbul)
konumaclarna aittir ve bir kurum olarak HBSDnin grleriyle birebir
rtmeyebilir.

Uluslararas Enerji Verimlilii

Konferans, 2011 stanbul

Finans ve Enerji Verimlilii

Konumaclar Melih adrc (KfW); Ivo Mulder (UNEPFI); Alper Acar (UNDP); Burak Kartal (TURSEFF); afak
Bezirgan (ekerbank)
Proje sorumlusu: Ulrike Dufner ve Zeyneb Gltekin
ngilizceden eviren: Fatih Genkal
Trkeden eviren: Lexicon eviri
ekeden eviren: Jana Ylmazova
Ekoloji
Heinrich Bll Stiftung Dernei Trkiye Temsilcilii
Heinrich Bll Stiftung Dernei Trkiye Temsilcilii
stanbul, Ocak 2012
ISBN 978-605-88952-8-7
Inn Caddesi, Hac Hanm Sk. No: 10/12
34439 Gmsuyu Istanbul
T

90 212 249 15 54 F 90 212 245 04 30

www.tr.boell.org

Tasarm ve Sayfa Dzeni: Myra

Bask: mak Ofset Basm Yayn San. ve Tic. Ltd. ti.
Atatrk Cad. Gl Sok. No : 1 Yenibosna
Bahelievler/STANBUL-TRKYE
Tel: 0212 656 49 97

4......nsz
7......Finans

ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

19.....Enerji

Verimlilii Kredileri

Melih adr (KfW)

25.....Su ve Biyoeitlilik

Ivo Mulder (UNEP-FI)
31.....Enerji Verimlilii

Alper Acar (UNDP)

Konularnda Finansal Sorumluluk

ve Srdrlebilir Kalknma

37.....Trkiye Srdrlebilir

Burak Kartal (TURSEFF)
43.....ekerbank ve Enerji

afak Bezirgan (ekerbank)
47.....Yuvarlak

Enerji Finansman Program

Verimlilii

Masa Toplantlar zeti

57.....Konumaclar

Enerji Verimlilii:
Sivil Toplum
Kurulular ve
Belediyeler
Uluslararas Konferans Notlar
30 Eyll - 1 Ekim 2011 stanbul
Enerji verimlilii, akll ve gelecei dnen enerji politikalar
ierisinde giderek daha nemli bir rol oynuyor. Srdrlebilir
ve kapsaml enerji eylem planlarnn hazrlanmas iin bu
alanda sz sahibi aktrlerin yerel, ulusal ve uluslararas
dzeyde ibirlii yapmas gerekiyor.
Heinrich Bll Stiftung Dernei (HBSD); Center for Ecology
and Energy (Bosna Hersek), Center for Monitoring and
Evaluation (Srbistan), Center for Progressive Technologies
(ek Cumhuriyeti) ve Avrupa Birlii Politikalar Enstits
ile ortak olarak 30 Eyll - 1 Ekim 2011 tarihlerinde enerji
verimlilii konusunda alan yerel ynetimler, sivil toplum
kurulular ve zel sektr temsilcilerinin katlmna ak
uluslararas bir konferans dzenledi.
2010 ylnn bandan bu yana Bosna Hersek, Srbistan
ve Trkiyede devam eden Avrupa Komisyonu destekli
Strengthening Energy Efficiency Capacities and Networks
of Civil Society Organizations and Municipalities: Bosnia

Finans ve Enerji Verimlilii

Herzegovina, Czech Republic, Serbia and Turkey

projesinin kapan etkinlii olan bu konferans; enerji
verimlilii politikalarn etkileme potansiyeline sahip eitli
gruplar arasnda iletiim ve ibirliinin glendirilmesini
hedeflemekteydi.
Dzenlenen bu konferans; aralarnda Covenant of Mayors
(Belediye Bakanlar Birlii, Avrupa Komisyonu), Alman
Kalknma Bankas KfW, ICLEI (Srdrlebilir Kentler
Birlii), Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP)
ve stanbul Bykehir Belediyesinin de bulunduu birok
nemli uluslararas kuruluun yan sra uluslararas belediye
ve finans kurulularndan uzman ve konumaclar bir araya
getirdi. Proje kapsamnda ilk olarak Srbistan ve Trkiyede
enerji verimliliini yasal ve idari adan deerlendiren
aratrma raporlar yaynland. Raporlarda yer alan bulgular
dorultusunda Bosna Hersek, Srbistan ve Trkiyede ek
partnerlerimizin destei ile yerel ynetim, STK ve ilgili
aktrlere ynelik kapasite gelitirme almalar yrtld
(proje ile ilgili daha fazla bilgi iin www.e-efficiency.org
web sitesini ziyaret edebilirsiniz).
Konferansta ele alnan konulardan bazlar yle zetlenebilir:
Avrupa Birliinde enerji verimlilii dzenlemeleri
Enerji verimlilii finansman
Enerji eylem planlarnn rol, yerel stratejiler ve
yntemler
Sivil toplum kurulular ve belediyeler: ibirlii
rnekleri
Belediyeler arasnda blgesel, ulusal ve uluslararas
dzeyde ibirlii olanaklar
Enerji verimlilii alannda alan uluslararas rgtler,
belediyeler ve finans kurulularn Trkiyede zellikle yerelde

faaliyet gsteren ve politika retenleri ayn platformda

buluturan bu konferansta yaplan sunumlar ve gerekleen
tartmalarn zetini ayr bror halinde ilginize
sunuyoruz: Finans ve Enerji Verimlilii; Belediyeler, rnek
Uygulamalar ve Belediyeler Aras birlii ve Sivil Toplum
Kurulular ve Yerel Ynetimler: Baar Hikayeleri.
Spesifik konu balklarn ele alan brorlerin; Trkiye,
Srbistan ve Bosna Hersekte enerji verimlilii tartmalarna
btncl bir bak asnn katlmas ve akll enerji
politikalarnn gelitirilmesi iin birer kaynak olmalarn
umuyoruz.
Enerji verimlilii konferansnda bize destek veren tm
konumaclara ve katlmclara ok teekkr ederiz.
Dr. Ulrike Dufner ve Zeyneb Gltekin
Heinrich Bll Stiftung Trkiye Temsilcilii

Finans ve Enerji Verimlilii

Finans ve Enerji
Verimlilii Yuvarlak
Masa Toplants

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

Finans ve Enerji
Verimlilii Yuvarlak
Masa Toplants
Katlmc: Ben yaltm sektrnden ZODERi temsilen
bir deneyimden bahsetmek istiyorum. Birka banka
ile alyoruz, bunlardan bir tanesi Ziraat Bankas.
lk baladmz ekerbank modeli. Bizim teknik
danmanlmzla yrtlen bir finans modeli olarak olduka
nemli ktlar elde ettik. Bunlar sizinle paylamak isterim:
Bir kere yaltm sektrnn zellikle s yaltm boyutuyla
binalarda s yaltm modeli ile oynadmz rol kimse
yadsyamaz. nk kullanlan enerjinin nemli bir ksm
ki biz bunu % 70, % 80ler civarnda hesaplayabiliyoruz,
binalarda stma ve soutma amacyla kullanlyor.
Bu stma ve soutma amacyla kullanlan enerjinin
yaltmszlk dolaysyla verimsizlik dzeyi ok yksek.
Hesaplara baktmz zaman petrol fiyatndan belirli bir
baza getirdiinizde lkenin sadece binalarda yaltmszlk
dolaysyla yllk 10 milyar TL civarnda enerji kayb
var. Dolaysyla lkemizde bir kere s yaltm bilincinin
artrlmas ynnde aba sarf eden derneimiz, yaltm
uygulamalarnn verimli bir ekilde yaplmas ve buna da
zm, mali finansal bir zm yaratlmas noktasnda bir
konsept gelitirdi. in birka aya var, bir tanesi bu ii
yapacaklarn seme firmalar tarafndan uygulanmas. Bunu
zdk, iki bine yakn bu konuda seilmi firmay internet
sayfamza koyduk. birlii yaptmz firmalarmz ancak

Finans ve Enerji Verimlilii

buradan, bu firmalardan gelen nerileri ya da vatandala

anlalan nerileri kredilendirebiliyorlar. kilinin anlamas
sonrasnda anlamann teknik ayrntlar dijital ortamda ya
da faks yntemiyle ZODERe iletiliyor. ZODER projenin
mevzuata uygunluunu ok kaba bir ekilde inceliyor, ok
yzeysel ana parametrelere gre kontrol edip bir onay veriyor.
Bu incelemede TS 825 uygunluu, yeni enerji verimlilii
kanununun getirdii enerji limitlerine uygunluuna baklyor.
Sonrasnda onay alan tketici ilgili bankaya gidiyor. Bu
Ziraat Bankas olabilir, ekerbank olabilir ya da bugnlerde
devreye girecek birka banka daha olabilir. Bu bankalar
buna gre kendi kredibilite almalarn yapyorlar, yani
tketicinin kredibilitesinin olup olmadn kendi yntemlerine
gre kontrol ediyorlar ve bu kontrol sonrasnda kredi tahsis
ediliyor. Bu sistem ok iyi alyor: doru uygulama, doru
rn, sertifikal ve eitilmi insanlar tarafndan yaplan
almalar nedeniyle sonu ok iyi oluyor. Burada sorun
bankalarn tahsis ettii ya da kulland fonlar, kaynaklar,
mevduat fonlar, vatandan mevduatndan oluturulan
kayna bize aktaryor, sektre fonlamaya alyor. Tabii
bu yksek bir maliyet getiriyor tketicinin gznde. zellikle
ekerbankla iki yldr yaklak 20 bine yakn konut
fonlanm, 1600 civarnda binadan bahsediyoruz. Bylece
47 milyon metrekp bir doalgaz tasarrufu elde edilmi. 2.4
milyon metrekare yaltm uygulamas yaplm, 150 milyon
TL civarnda bir fonlama yaplm. Bizim hesaplarmza gre
yani yaltmn doru yapld bu kontrol sonras yapldn
da ngrerekten 38 milyon TLlik bir tasarruf elde edilmi.
Yani burada 150 milyon TLlik geri dnmne baktnz
zaman ila be yl arasndaki sylemimiz teyit edilmi
oluyor. Dolaysyla pahal kredi kaynaklarn ucuzlatmak
lazm, vatandaa daha ucuz bir imkan salamak lazm.
Bunun eitli kaynaklar var, bir kere Ankarann yani

hkmetin enerji verimlilii konularnda alnan her tr vergiyi

arndrmas lazm, bata tketicinin, vatandan dedii
KDVnin kaldrlmas gerekiyor ya da % 1e indirilmesi
gerekiyor. Onun tesinde bu tr enerji verimlilii banka
kredileri zerinden alnan eitli vergiler var, ite kaynak
kullanm destekleme fonu, banka sigorta muamele vergisi
gibi, % 15leri bulan bir maliyet oluturan vergiler var.
Onlarn kaldrlmas durumunda bu konunun zellikle o
bilince ulam vatandan kredi kullanm alkanln
artrabiliriz ve yaygnlatrabiliriz diye dnyorum.
Soru: Alnan kredinin yllk faizi ne kadar acaba?
Cevap: Sanrm % 18lere dayanyor, ancak tketiciye
yansyan ksm bunun % 12si civarna geliyor. nk bunun
nemli bir ksmn sektrn sanayicileri, ZODER yeleri
olarak bankaya komisyon deyerek tketiciye tamamnn
yansmasn engelliyoruz. Dolaysyla u anda Trkiyede
en ucuz tketici kredisi olarak bizim desteklediimiz kredi
yntemidir, ok baarl gidiyor. Tketicilerin kredi kullanma
alkanl yok zellikle bizim alanmzda. Otomotivde,
giyimde ve beyaz eya tketiminde bu alkanlk ok yaygn.
naat sektrnde bu tr tketim alkanlklar gelitirmek
lazm ama her eyden nemlisi maliyetin drlmesi
gerekiyor. Hkmetin bu ie doru drst el atmas lazm.
Sylemleri ok gl ama eylemlerinde eksiklik var.
Onun tesinde enerji verimlilii ile ilgili fonlar ounlukla
yurtdndan geliyor. Bunlarn sadece KOBlere dnk
datlmamas ya da verilmemesi gerekir. Tketiciye dnk,
bireysel tketicilere de dnk alma yaplmas bu konsept
erevesinde ok gerekli diye dnyoruz.
Katlmc: Ben hem finans, hem de enerji verimliliine bir
niversite bak getirmek istiyorum. Hepimiz biliyoruz

gnmzde teknolojik uygulamalar, teknoloji rnleri ok

daha karmak halde, gn getike daha da karmaklayor.
Bu karmak sistemde enerji verimliliini artrmak enerji
ynteminin esas konusudur ve enerji yneticilerinin esas
grevidir. Bu konudaki almalarda ok iyi yetimi bir
teknik kadroya ihtiya var. ok iyi uzman mhendisler,
uygulayclar ve ekonomistler yetitirmeliyiz. Bu noktada
niversite olarak zerimize rol almamz lazm. zellikle
baz devlet niversiteleri bu konuda biraz daha tutucu
davranyor. Enerji verimliliini artrmak iin bir kere
sanayiciyi zorlamaya kalktnzda verimi daha yksek olan
cihazlar, rnler maalesef daha fiyatl. Yatrm yapmak
gerekiyor, sanayici hem cihazdan tehizata yatrm yapmal
hem de daha iyi yetimi eleman kullanmak zorunda
olduu iin mteri politikasn da ona gre deitirmeli.
Burada sanayiciyi, kullancy serbest brakrsanz maliyetin
ykseklii nedeniyle bu almalardan geri kalma yolunu
tercih ediyor, gnmzn piyasa ekonomisi artlarnda.
Burada bir kanun zoru gerekiyordu. Ne mutlu ki Trkiyede
2007 ylndan beri bu kanun zoru var. 2007 ylnda Enerji
Verimlilii Kanunu kt, daha sonra da ynetmelik kt.
zellikle ynetmelie baktmzda biz niversiteler
aslnda kendi rolmz de gryoruz. Byk lekli
sanayi kurulular, binalar, belediyeler enerji yneticileri
grevlendirmek zorunda. Bu enerji yneticilerini de bizler
yetitireceiz. Burada niversiteler yeni programlar
amal, bunlar lisans seviyesinde olmamal, enerji yneticisi
yetitirecek lisansst programlar olmal. Bunun finansman
tarafna baktnzda tabii ki devlet niversiteleri kamuya
ayrlm genel bteden pay almallar, yani niversiteler yeni
bir blm kurarken kamunun btesinden pay almallar.
Belediyelere baktnzda yetkileri var. Bina ruhsatlarn
belediye veriyor. Ayrca belediyenin, bu ruhsatlama srasnda

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

kadrosunda eer iyi yetimi enerji yneticileri varsa bu

konuda daha aktif olacaklar ve kendi yetkilerini daha doru,
daha yerinde kullanacaklar. O nedenle yine niversitenin
hizmeti ok nemli. Biz belediyelere de iyi yetimi mezunlar
gndermeliyiz.
Ayrca belediyelerin bir baka yetki sahas daha var. ehirler
byyor, ehrin eskimi ksm iin ok zor belki ama yeni
gelime sahalarnda ehir planclarna ok byk grev
dyor. ehri yle optimum, aklc tasarlamallar ki trafik
skmas, kargaas olmasn, aralar en kestirme yoldan
merkezlere gidip gelebilsin. Toplu tamaya nem verilsin,
bunlar olmadnda skan trafikte harcanan yakt maliyeti
ne kadar? Hesapladmzda buradaki bu projenin ciddi
ktlarndan bir tanesi bu enerji verimlilii brornde de
gryoruz, ulamda enerji tketimi byk bir pay alyor.
Binalarn stmas, soutulmas yine byk pay alyor. Burada
belediyelerin de, biz niversitelerin de insan yetitirmede ok
byk rol var. Yksek lisans programlar aarak bu rol
hemen stlenmeliyiz. Ama belediyelerin de ok byk rol
var, ehri ona gre planlamallar ve ruhsatlamay gerektii
ekilde yapmallar.
Katlmc: Ben de hem niversite perspektifiyle hem
de genel bir bak asyla bugne kadar izlediklerimi,
gzlemlediklerimi ve ayn zamanda iinde yer aldm
almalardan edindiklerimi paylamak isterim. ncelikle
eitim konusunda enerji enstits olarak bnyesinde sadece
yksek lisans ve doktora bulunduran stanbul Teknik
niversitesi bulunuyor. Eitim kesinlikle ok temel bir
eksiklik, zellikle lisans seviyesinde deil, yksek lisans
seviyesinde bunun yaplmas gerekiyor. nk belli bir
birikimin gereklilii hem makine disiplini hem elektrik
disiplini bir arada olmas gereklilii konusu ok nem tayor.

10

Finans ve Enerji Verimlilii

Kamu tarafnda tevik ve finans mekanizmalar olarak u anda

genel anlamda iki tip finans mekanizmas bulunuyor. Birisi ad deiir mi bilemiyorum, nk yeni ynetmelik taslanda
ad farkl geiyor - verimlilik artrc proje destekleri, dieri
de gnll anlama destekleri. Verimlilik artrc proje
destekleri ve gnll anlamalarda u anda sadece temel
olarak sanayi sektr ile snrl ve st limitleri u anki hala
gncel konumda 100.000 TLyi gemeyen bir destek. Yeni
taslak strateji ile beraber bunun st limitinin yaklak 10
milyon TLler gibi bir seviyeye karlmas ve bina sektrn
iermesi yksek planlama kuruluna nerilmi durumda. Dier
nemli bir finans mekanizmas enerji verimlilii danmanlk
irketleridir. Yani temel olarak enerji verimlilii danmanlk
irketlerinin kkenine bakacak olursak ama ncelikle mevcut
durumu tespit etmek ki bunlar da bildiimiz gibi hem enerji
yneticisi hem de enerji verimlilii ettleri ile sz konusu.
Onun stne de uygulama projeleri gelitirilip bunlar zel
bir szleme olarak tanmlanan performans szlemesi
kapsamnda yaplmal. Szlemenin zel olmas u adan
nemli: belli bir garanti olmas lazm ki bir taahht altna
girilebilsin ve sonu daha pratik bir ekilde elde edilebilsin. Bu
ekilde bir uygulama sz konusu olmas gerekiyor. Trkiyede
de kanundan sonra kurulma aamalar ok hzland. Austos
aynda EEnin sayfasna baktmzda 38 tane EVD irketi
gryoruz. Bunlar eski kurulma aamasna gre kurulmular.
imdi yeni ynetmelik taslan yine EEnin sayfasndan
inceleyecek olursanz yine EVDlerin yetkilendirilmesinde
farkllklar getiriliyor ki zellikle uygulama projeleri
yapabilmek iin bir takm yeni kstaslar konulmu durumda;
nemli olan uygulama projelerine ynelinmesi. nk
Trkiyede balangta hibir dnya lkesinde olmayan
bir konu vard, EVDlerin enerji eitimi yapabilmeleri.
Bu ilk bata ok kolay bir pasta olduu iin ncelikle ona

yneldiler ve eitim yapmaya baladlar. Halbuki EVDnin

asl grevi potansiyeli belirlemek. Bunun stne de uygulama
projesi gelitirip performans szlemesi ile uygulamak ki bu
kendi iinde zaten bildiimiz zere bir finans kayna. Bu
ekilde olamad maalesef. nce ok hazr bir pasta olarak
eitime yneldiler, ett ksmlar zellikle verimlilik artrc
projelerinin son aamalarnda artk son bavuru tarihlerinde
veya gnll anlamalarn devlete belirlenmi son bavuru
tarihlerinde ok ksa dnemlerde gerekletirildi. Bu temelde
bu ett almalar olsun ve bu konutuumuz EVDler olsun.
Aslnda bakarsanz her eyin temelinde salam bir veri
bankasnn olmas yatyor. Deerlendirilecek potansiyelin
doru belirlenmesi gerekiyor. Trkiyede daha ileriye
gtrlmesi gerektiini dndm bir konu da senaryo
analizleri ile gelecekte ne olacann irdelenmesi. nk biz
enerjiden bahsederken artk srdrlebilirlik kavram ile
birlikte hem finans konuuyoruz, hem evreyi konuuyoruz
hem de iin sosyal tarafn konuuyoruz. Tabii teknoloji, bunlar
art olarak geliyor. Eskiden ekonomi teknoloji boyutuyla ok
zdeletirilirken imdi verimlilik ve buna paralel yenilenebilir
teknolojilerin ayr bir bal haline geldi. Bundan dolay hem
enerji sektr iin hem de bununla ilikili olan konumuzun
temelinde yatan finans sektr iin dzgn yol haritalarnn
karlmas; doru veri, doru senaryo analizi ve doru
projeksiyonlarn yaplmasna bal. retim taraf m tketim
taraf m diye dnecek olursanz u andaki dnya trendi de
genellikle tketimi modelleyip retimi ona gre ynlendirmek
eklinde olmakta. Onun dnda mesela genellikle Avrupada
Trkiyenin finans sektrnde gelime noktas olarak hep bir
beyaz eya rnei veriliyor, o uygun bir model olarak alnabilir
deniyor. Orada syledikleri de yle; Trkiyenin retiminde
yer alan nemli markalarn rettii beyaz eyalar Avrupa
piyasasnda hem verimli hem de kendi ilerindeki fiyatlardan

daha uygun olabildii iin daha ok tercih edilmekte diye

belirtiyorlar ve bu ekilde bu konuda uygulanan yntemin
dier teknoloji alanlarna tanabileceinin bir rneklemesi
yaplabileceini sylyorlar.
Konumuzun iinde yerel ynetimler yer almakta ve ehircilik
anlay ve arazi kullanm planlamas. Karbondioksit
emisyonu, toplam sera gaz emisyonu her ne balk
altndaysa artk iki ekilde veriliyor, bir toplam olarak
veriliyor bir de ormanclk ve arazi kullanm planlamasna
endekslenmi ekilde veriliyor. O yzden yerel ynetimlerin
bu gstergelerdeki pay ok nem tayor. Bir de tabii yerel
ynetimlerin nemi Trkiye gibi daha merkezi hkmet
sisteminde olan bir lke iin nemi tartlrken enerji
sistemlerinin de merkezden deil yerelden ynlendirilmesi
konusu nemli. Hem verimlilik teknolojilerinin hem de
birbirini glendirici etkiye sahip olarak birbirinden
ayrlamaz veya birbirini destekleyici alternatif politika
olarak grlen yenilebilir enerjilerin sektre entegrasyonu, bu
konudaki finansmanlarn gelitirilmesi toplu olarak hem bu
bazda hem lkemiz baznda ileriye dnk potansiyeller olarak
nmzde duruyor.
Katlmc: Elektrik leri Ett daresinin koordinasyonunda
hazrlanan enerji verimlilii strateji belgesi henz taslak
halinde deil mi? Eer bu stratejik belgeye ki bu 2023 ylna
kadarki dnemi kapsyor, bir nerimiz olacaksa bu toplantda
belki birlikte bir ey oluturup veya kendi birimimizde
buralara ltfen gr bildirelim. Bu stratejik belgeye
dzeltmemiz, eklememiz olacaksa mdahil olmalyz.
Katlmc: Bu taslak ilgili bakanln nnde, nce meclis
komisyonunda ele alnp bakanlar kurulunda ele alnacak;
gre kapatld.

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

11

Dr. Pnar zuyar: Melih Bey, enerji verimliliini

konutuumuzda finans sektr olarak ne gibi riskler
tayorsunuz?
Melih adrc: Bizim gibi birok uluslararas finansman
kuruluunun u anda Trkiyede girmek istedii bir sektr
enerji verimlilii. Farkndaln olmas lazm ki bir talep
olsun. Bugn bir zel ticari banka ile alrken elbette
banka riskini alyoruz. Bu adan deerlendirildii zaman
bize benzer uluslararas kurulularn bir bankay fonlad
zaman lke art banka riski almas sz konusu. Trkiyenin
her ne kadar reytingi ykselse de bugn bankalarn zel
ticari bankalarn saladklar sendikasyon kredilerinin
seviyesine inmemiz mmkn deil. Bu da ister istemez son
kullanc asndan kredileri pahal hale getirmekte. Bir
enerji verimlilii konseptini ele aldnz zaman bunun ok
yaygn bir konu olduunu gryorsunuz: enerji verimlilii
konusunda bir iletmenin ya da bir ev sahibinin yatrm
yapmas iin motivasyon nedir? Bilinlilik tabii ki evre
bilincinin olmas, ileriye dnk birtakm perspektifler bu
tamamen eitimle alakal bir konu. Dolaysyla imdiden bir
takm tohumlar ekmek istiyorsanz ilkokuldan balayarak
belli bir bilinlendirme kampanyas dzenlemek zorundasnz.
Bu da zaten kamunun rol olarak karmza kyor. Dier
taraftan bu tip yatrmlara karar vermi olan insanlarn bu
yatrmlarn finanse ederken elbette ki daha uygun koullar
salamamz mmkn. Bir banka, gerek bir enerji verimlilii
projesi olsun ya da baka bir proje olsun kredilendirme
yaparken teminatlandrmay da gz nne almak zorunda
kalyor. Bunun sebebi de u; karlklar ynetmeliine gre
BDDKnn bir kredinin geri denmesi durumunda bir sknt
kmas neticesinde ald teminata gre bir karlk ayrmak
zorunda kalyor ve bu kredi performe etmeyen bir kredi

12

Finans ve Enerji Verimlilii

haline gelmeye baladnda bu ayrlan karlk artmaya

balyor. Pahallayor ve banka zarar yazmaya balyor.
br taraftan hibir teminat almamsa ve batmsa, bu
krediden sorumlu kiiler zimmet suuyla yarglanyorlar ya da
byle bir tehlikenin altnda kalyorlar. Bu da tm bankalarn
her trl kredilendirmede olduka sert teminatlandrma
koullar almas gibi bir durumu ortaya kartyor. ok
deil kk kredilerde ki baz kk enerji verimlilii
kredilerinde biz bankalara nakit ak baz kredilendirme
tekniklerini, teknik yardmlar erevesinde vermeye alarak
bunlarn geri deme kapasitesinin ortaya kartlmasn
daha doru bir yntem olduunu teminattan ziyade vermeye
alyoruz. Fakat leden nce de belirttiim gibi enerji
verimlilii konusunda herkesin kendine gre bir kredi
program benimsemesi, bir bankayla anlamas, bankalarn
bunlar datmas, bu bir yntem olabilir. Bankalar enerji
verimliliinin lmlemesini yapmakla ykml deiller.
nk biz raporlarda dediimiz gibi en az % 20 enerji
verimlilii ya da enerji tasarrufu, karbondioksit salmndan
azalma gibi bir ey bekliyoruz. Bankalar yle teknik
kurulular deil. Dolaysyla belki sivil toplum kurulularyla
almak lazm, ona gre bir modelleme gelitirmek lazm.
Standart bir tip rnle btn IFAlarn (uluslararas finans
kurulularnn) gelmesi lazm. Bizim zerinde altmz
bir yaplandrlm finansman fonu modeli var ki kamunun
bu fonlarn alp IFAlarn fonlar ile harmanlayp
ikisinin zel yatrmcnn riskini ald bir mekanizmadan
bahsediyoruz. Bunun finansman deil, re-finansman yani
srekli olarak bu konuda finansman yaratan bir sistem
haline gelmesi sz konusu. Bu sayede uzun soluklu projeler
ve daha standart yaklamlar belirlemeliyiz. Eer rn
standartize edemezseniz yaylmn kolaylatramazsnz.
Dier taraftan son kullanc iin uygun koullarda kredinin

salanabilmesi iin bahsettiimiz kamu fonlarnn kaldra

etkisinin kullandrlmas, bankalarn uygun koullarda
finanse edilmesi onlarn da bu avantaj mteriye yanstmas
lazm. Sbvansiyon ok srdrlebilir bir yaklam deil
ve biz Alman Kalknma Bankas olarak kamu bankas
olmamza ramen sbvansiyonu benimseyen bir kurulu
deiliz. Kendi kendini ucuzlatan bir mekanizma, hem de i
finansman koullarnda bankalara saland andan itibaren
ucuz finansmann mteriye yanstlmas ok doru bir
yntem olabilir. Bunun yannda ZODERin yapt gibi bu
ilerle uraan kiilerin yani taeronlarn ve mteahhitlerin
eitilmesi lazm, yani u kadar metrekare binann izolasyonu
u kadar tasarruf salandnn standardize edilmesi lazm.
Bu gerekten de ok daha kolay yaplabilir. Btn bunlar
iin belki Trkiyenin karbon emisyon sertifikalar retmesi
lazm ki ok gzel bir ey olur bu ileriki dnemlerde. Eer
ki sanayici retime devam etmek iin karbon sertifikalar
satn almak zorundaysa, bu Trkiyedeki yatrmlar sayesinde
retilmi sertifikalarn satlmas eklinde olabilir ki bu bence
uzun orta vadede ok daha uygun bir zmdr.
Katlmc: Devletin ve enerji bakanlnn politikas u an
hala fosil yaktlara ve bunlara bal olan kmr santralleri
ve nkleer santralleri gibi nakit olan sistemlerin yaplmas
iletilmesi zerine kurulmu. Bildiiniz gibi bankalarn da
% 30, % 40nn fonlamas bu hidroelektrik santrallerin
ve termik santrallerin fonlarna gidiyor. imdi siz bu
bankalarla acaba nasl yarabiliyorsunuz? Kredi anlamnda
byle bir yarnz var m? Eer varsa, bir avantajnz
ya da dezavantajlarnz var m? Bunu nasl dndrmeyi
planlyorsunuz? kincisi devlet politikalarnn yenilenebilir
enerjiye ve enerji retimine tam olarak dokunmad bir
ortamda sizin bu piyasadaki rekabetinizi salamak iin

elinizde yeteri kadar ara var m? Eer varsa bunlar ne

olabilir? ncs Avrupada yenilenebilir fonlara ve enerji
verimlilii konusuna ok fazla talep var ama bu talep i
piyasaya ok fazla yansmad. Bunun iin hem fonlama hem
bilgilendirme anlamnda acaba sivil toplum kurulular ile
ortak bir alma ya da ortak bir mekanizma var m?
Melih adrc: Alman Kalknma Bankas olarak fosil
yaktlarn direkt finansmanna girmiyoruz zaten. Trkiyede
kamunun finansmann yaparken bankaclk sektr zerinden
enerji verimlilii projeleri, kk iletmelerin finansman ve
yenilenebilir enerji projelerini finanse ediyoruz. Bu manada
bizi fonlayan kaynaklardan birisi de Alman evre Bakanl.
Bakanln bir takm fonlarn kendi kaynaklarmzla
birletirerek, Trkiye Sna Kalknma Bankas zerinden
hazine garantili yenilenebilir enerji yatrmlarna ynelik
finansman salyoruz. Dolaysyla orada bankalarn aslnda
fon salay, rekabetten ziyade onlarn pozisyonundan
dolay bize geliyor. TSKB Hazine garantisi alabildii iin bu
bankay fonlayabiliyoruz. Trkiyedeki yenilenebilir enerjiye
ve enerji verimliliine olan talebin artrlmas elbette sivil
toplum rgtlerinin katksyla ve kamunun onlarla ibirlii
yapmasyla olur. Fakat kamunun imkanlarnn snrl
olduunu da biliyoruz, her ne kadar minimize edilmise de
bte aklar var. Dolaysyla bu kamu kaynaklarnn zel
sektr kaynaklaryla bir araya getirilerek kaldra etkisiyle
artrlmas sz konusu. Bu da riskin yaplandrlmas ile
mmkn. Bahsettiimiz, zerinde altmz mekanizma
bunlardan bir tanesi. Dolaysyla hibe sistemlerinin yerine bu
tip eylerle kayna oaltarak, mr uzatarak ve herkesin bu
kaynaa finansmana giriini salayarak burada zendirici bir
rol oynayabiliriz. Tabii ki kamunun kendi politikasna bizim
mdahalemiz mmkn deil. rnein dier bir ek zendirici

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

13

tedbir sadece KDVnin deil, mesela bina izolasyonu yapan

bina sahiplerinin kredilerini geri deyene kadar bina vergisi
vermemesi direkt onlar etkileyen bir teviktir. Bunun
birtakm paralar direkt olarak salamaktan ziyade bir takm
alacaklarndan belli bir sre vazgeerek zendirici olmas
mmkn. Aksi takdirde enerji verimliliini sadece bir laf
olarak ya da moda bir kavram olarak kalmasndan endie
ederiz. Bunun etkilerinin grlebilmesi, somutlatrlabilmesi
iin de sivil toplum rgtlerinin desteinin eitim aamasnda,
zellikle de kklerin eitimi aamasnda ok gerekli
olduunu dnyorum.
Katlmc: Enerji verimlilii ynetmelii revize ediliyor.
Buradan baktmzda aslnda yerel ynetimlerin rol ok
belli deil. Ynetmelie mutlaka sivil toplum kurulular ve
belediyeler birlii mdahale etmeli. Belediyenin bu ruhsat
vermede enerji verimlilii ynnden yaptrmlar aka
bu ynetmelie girmeli. Belediye de evre vergisi topluyor.
Yani belediyenin bir takm gelirleri artk merkeze deil,
yerel ynetimlere dorudan giriyor. Belediyelerin gelirleri
artt son yllarda. Burada bakyoruz evre vergisi alnyor
ama uygulamaya baktmzda; pler alnyor, biraz iek,
park baheler yaplyor. Ama emisyonlar, verimsiz binalar,
trafikteki skmalar gibi evre konularna girmeli. Mesela
bir bina daha yeil bina olmaya karar verdi ki bunu belirli bir
sreye yayp kanun da zorlamal. Belediye vergisini azaltarak
o binann ynetiminden veya uygulaycsndan tevik
edebilmeli. Tabii bu tevikleri yaparken de belediyenin de
evre vergisi kanalyla gelirleri arttrlmal. Sonu olarak sivil
toplum rgtleri ynetmelie muhakkak mdahale etmeli.
Katlmc: Enerji verimlilii konusunda ncelikli alanlar
belirlenmek gerektiini dnyorum. Mesela binalarda %
30 enerji tasarrufu ok byk bir rakam. Enerji verimliliine

14

Finans ve Enerji Verimlilii

ayrlacak finansmann fayday salayacak ekilde harcanmas

gerekir. Su stratejisi ile ilgili katldm bir altaya gre
konutlarda kullanlan su toplam tketimin % 20siymi,
sanayide % 10uymu, tarmda ise % 70iymi. Yani
tarmdaki sudan tasarruf ederseniz ksa vadede ok daha
fazla fayda salayabilirsiniz. Byle bir alma yaplrsa
faydal olacaktr.
Katlmc: Enerji verimlilii ayn zamanda finansla ok
zdeleiyor. nk verimlilik artrmak isterseniz mutlaka
para harcamak zorundasnz. Biraz nceki sunumlarda %
40, % 55, % 70 gibi rakamlar vard ve finans sektrnde bu
kredilerin yksek olduundan bahsettik. O zaman acaba bunu
dnebilir miyiz? Yzde ka verimli bir proje hazrlarsak
bunun kredi karl bize doru olarak dnebiliyor? Yani
hazrladnz projeler % 40 ise aldnz kredi % 50 ile
alyorsanz o zaman bir anlam olmayacak. 150 harcayp 140
liralk kazan salam olacaksnz, onu da datarak tabi
yllara blerek.
Katlmc: Hem pratikten gelen hem teoride hesabn
yaptmz bu tip kredilerin kullanm zellikle yaltm
yaplarak elde edilen verimlilikte geri dn periyodu 5
yldan daha az, maksimum 5 yl. Yani 3 yl ile 5 yl arasnda
diyoruz. adam olarak baktmz zaman etrafmzdaki
insanlar 10 yllk bir geri dnm olan yatrmdan ok
mutlu olur i adamlar. Yaltmda bu kadar ksa vadede bir
geri deme, amortizman yakalyorsanz ok karl bir yatrm
olduunu dnyorum, geri dn ok karl.
Katlmc: una da dikkat etmek gerekiyor: Verimi
ykseltirsiniz ama o nite ne kadar enerji harcyor? Bir
termik santral iin ve ayrca bir eliin ilendii kav
frnlar dediimiz frnlar - ki bunlar byk miktarda enerji

kullanlan yerler - verimin % 1in altnda bile ykseltilmesi,

ok miktarda enerji tketildii iin, geri deme sresi yllar
deil iki ay, ayda kabiliyor. Buna da ok dikkat etmek
lazm, yani harcama yksekse orada mthi miktarda yatrm
miktar fazla bile olsa geri demesi aylar mertebesinde bile
kabiliyor.
Katlmc: Enerji verimlilii deyince illaki kredi rnl enerji
verimliliin finansman iin satmak zor olabiliyor. Yap Kredi
Leasing ile yaptmz bir kredi program var. Mteri yeni
makinesini leasing ile alm, bizim programmzla salanan
kredi ile yenisi eskisi ile ayn enerji tketiyor fakat kapasitesi
iki kat yani bu bizim iin direkt enerji verimliliine ynelik
bir yatrm olarak kabul ettiimiz, ayn birimi daha dk
enerji ile retecek veya daha fazlasn daha dk enerji ile
retecek. nemli olan enerji verimlilii faktrn ortaya
kartmak ve bunu saysallatrmaktr.
Katlmc: Ben binalarda enerji verimlilii finansman
yntemleri ile ilgili bir Avrupa Birlii projesi yrtyorum,
MSADn da ayn zamanda i gelitirme koordinatrym.
Proje kapsamnda alt ortamz ile paralel olarak baz
aktiviteler yapyoruz. Bu sektrler aras ibirlii projesi,
5-6 farkl sektrde ayr toplantlar dzenliyoruz. Trkiyede
bugne kadar finans sektr ve STKlarla yuvarlak masa
toplantlar yaptk. Bu toplantlarn sonular ile ilgili bir
iki noktaya deinirsem bu konferansn ktlar asndan
faydal olabilir. Finans sektr toplantmza 40a yakn
davetliden 13 kii katld, bunlarn bazlar gayet st dzey
yneticilerdi. Bahsedilen Ziraat Bankas, ekerbank,
TURSEFFin beraber alt o drt be bankann haricinde
enerji verimlilii konusunda derin bir bilgi eksiklii vard.
Daha nceden taraflara eitli sorular gndermitik. Bu
konuyu kendi bankalarnn ynetim kurulunda da gndeme

getirerek bir eyler yapabileceklerini belirttiler. ok byk

baz bankalarn enerji verimlilii konusunda hibir ey
yapmadklarn grdk. Sonuta bunlar ticari zel sektr
kurumlar, bu tip konularda tabii ki bir sosyal sorumluluklar
var ama hedefleri de kar etmek. Zaten yapabilecekleri de
snrl ve bu finans sektr toplantsnn sonunda birka
madde zerinde hepsi hem fikir oldu. Evet, konu ok nemli,
evet hepimiz bu konuda bir eyler yapmalyz, evet belki bir
araya gelmeliyiz, belki temel baz noktalarda anlamalyz.
Mesela bir uzmanlk ynteminde kesinlikle bir noktaya
gelmeliyiz, fakat teoride ok gzel olmasna ramen pratikte
ok zor bir ey olduu sylendi, byle dnlmesi de gayet
doal. Sivil toplum rgtlerinden destek istediler. Sadece
finans sektrnn hkmetten destek talep etmesiyle bu
ilerin olmadn belirttiler. Projenin (EUbuild) bu nedenle
ok nemli olduunu, nk sektrlerin bir araya gelip
hkmet zerinde sadece bask kurmasnn yeterli olmadn,
konunun neminin tekrar tekrar dile getirilerek baz
srelerin hzlandrabileceini sylediler. Sizlerin de anlatt
sebeplerden ucuz kredi, ucuz finansman yntemlerinin halka
sunulmasnn zor olduunu ama zaten halktan da byle
bir talep olmadn, dolaysyla ilk nce talep yaratlmas
gerektiini, daha sonra arz konusunda bir eyler yaplmas
gerektiini sylediler.
Sivil toplum rgtleri ile yaptmz toplantda enerji
yneticileri dernei, belediye birlikleri gibi kurumlar yer ald.
Projemizin alt ortann yannda 47 tane de itiraki orta
var. Bizim ok dikkatimizi eken bir gr ortaya atld.
hracatla ilgili nasl Trkiyede senelerdir birtakm almalar
yaplyorsa ayn eyin enerji verimlilii iin de yaplmas
gerektii belirtildi. Eximbank tarz bir banka kurulmas
gerektii, ihracat destei gibi desteklerin enerji verimlilii

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

15

ile ilgili de verilmesi gerektii konular ne kt. Sivil

toplum rgtlerinin de genelde bir araya gelmesi gerektii
vurguland. Bu konunun ok gndemde olduu, fakat ayn
konuyla ilgili genelde ayn kii ve kurumlarn yer ald
aktiviteler yaplarak ilerleme salanamayaca belirtildi.
Hkmetten destek alnmas da tartld.
Enerji verimlilii yeni kefedilen bir alan deil. Avrupa
Birliinde yaplm baz almalar var, bunlarn
raporlarn, projelerini web sitesinde de grebilirsiniz.
AB yesi lkelerde enerji verimliliinin finansman ile
ilgili hangi rnlerin kullanld raporlanm ve her sene
bu raporlar gncelleniyor. Dolaysyla elimizde birok
alternatifler var, bunlarn iinden Trkiyeye uygun
olan bir model bulunabilir. Model ne olursa olsun bir
ekilde hkmetlerin bir rol olmak zorunda. Bankalarn
yapabilecekleri snrl, dolaysyla hkmetin destei ok
nemli grnyor. kinci bir konu ise bu iin sahibi olan bir
kurumun olmamasdr. Byle bir kurum var, fakat yeterli
olduunu dnmyoruz. EUbuild projemizde alt ortamz
var, bunlarn bei Balkan lkesi. Be lkenin ikisinde proje
orta enerji verimlilii ajanslar. Enerji verimlilii ajans
dediiniz zaman farkl sistemler var. Bazlar yar kamu-yar
zel, bazlar tamamen zel, ksmen STK gibi ama ok iyi
ileyen ama elbette hala eksikleri olan sistemler kurmular.
Bu yaplar lkeler baznda karlatrmak da ok faydal
olabiliyor. Proje orta dier Balkan lkelerinde de hemen
hemen ayn skntlar grlebiliyor. Ancak rnein iki lkede
Arnavutlukta ve Karadada hkmetin destei var. Bizim
KOBlere verilen ihracat ve teknoloji gelitirme kredileri
tarz; bir ksmn hkmetin, mesela faizinin bir ksmn
hkmetin stlendii ekilde modeller gelitirilmi. Bunlar
Trkiyede ok kolay uygulanabilecek rnekler, nk biz

16

Finans ve Enerji Verimlilii

zaten ihracat ile ilgili veya yksek teknolojiyle, geile

ilgili bu tarz finansal yntemleri kullanyoruz. Dolaysyla
buna benzer eyler yapmak talep olutuu srece ok zor
olmayacaktr.
Katlmc: Gnmzde yksek teknoloji kullanyoruz,
bunlar ok karmak mhendislik sistemlerine dayanyor ve
verimlerini artrmak kolay deil. O nedenle niversitelerin
yksek lisans seviyesinde enerji uzmanlar, enerji yneticileri
yetitirmesi lazm. Biz ODT olarak yeni ynetmelie
mdahale etmek istiyoruz, dier niversitelerin yardmna
ihtiyacmz var. Ksa kurslarla enerji yneticisi unvan
verilmesi tarif ediliyor mevcut ynetmelikte. Bu byk
bir tehlike. Maalesef niversiteler srarla drt yla km
lise eitimini hala inkr ediyor ve mhendislik eitiminin
birinci yl lise derslerinin tekrar ile geiyor. Kalan srede
de bir takm baka dersler alnyor ve sonrasnda mezun
olan mhendise byk bir yetki veriliyor. Bir hafta-on be
gnlk kurs sonrasnda enerji yneticisi olunuyor ve imza
atyor. Amerikadaki sistem ok doru alyor, mezun olan
renicinin yetkisi yok. nce uzman olmas ve piyasada
almas gerekiyor. Mhendis odalarnn dzenledii
snavlardan gemesi gerekiyor. Ancak ondan sonra enerji
yneticisi olup imza atabiliyor. Trkiyede eitimin eksii
burada, drt yllk eitimin birinci yl lise tekrardr. ylda
biz uzman yetitiremiyoruz, ancak verdiimiz yetki uzman
yetkisidir.
Elektrik leri Ett daresinin dzenledii ya da yetki verdii
danmanlk irketlerinin verdii on be gnlk kurslarla
maalesef bu i olmaz. Yeni kacak ynetmelikte bunun
mutlaka vurgulanmas lazm, biz ODT olarak buna gayret
ediyoruz. Bir de Elektrik lerinden gelen temsilcilere somut
neride bulunmak isterim. Elektrik leri Ett daresi eski

yllardaki grevini brakt, enerji ajans olarak alyor. Ad

insanlar yanltyor. Elektrik leri Ett daresi deil, enerji
ajans gibi doru bir ad bulunmal.

bakanlk, enerji verimlilii konusunda hazrlanacak tantm

klipleri yaynlatabilir ve bunun iin saat de belirtiyor. Fakat
Pazar gn ve sabah saat 4te veriliyor.

Katlmc: Aslnda zorlayc mevzuatlarmz var, zellikle

binalarda enerji performans ynetmelii nce mevcut
binalar sorguluyor, sonra da yeni yaplacak binalar
sorguluyor. Yeni binalarda zaten yeni getirilen performans
ynetmeliinde bir snflandrma var, enerji kimlik belgesi
ile orada zendirici bir boyut getirmi. Siz daha verimli bir
bina elde etmek istiyorsanz daha iyi yaltm yapacaksnz,
verimli cihazlar kullanacaksnz vs. Bundan sonra yaplacak
ilemler iin belediyelerin rol asndan eksikler var.
Zorlayc tedbirler olmasna ramen projeyi hazrlyorsunuz,
belediye inaat ruhsatn veriyor, sonrasnda ona uygun
projelendirilmi bina yaplp yaplmadna bakmalyz.

Katlmc: Enerji yneticisi eitimi konusunda ilk ynetmelik

ktktan sonra bir revizyon yapld. Burada hem kamunun,
hem zel sektrn hem de niversitelerin bunlara eleman
salayacak ekilde bir ibirlii yapmasndan bahsediyoruz.
Elektrik leri 1931 ylnda Atatrk tarafndan Trkiyenin
elektrik enerjisini karlamada fizibilite almalarn
yrtmesi iin kurulmu. Yeni bir oluumla ube Daire
Bakanlnda ok farkl bir noktaya gitti. EE bakanlk
altndadr, ikinci bir kurumdur ve yetkilerine baktmzda
Tabii Kaynaklar Bakanl, Bayndrlk ve skan Bakanl,
evre ve ehircilik Bakanl, Ulatrma Bakanl, vs. iin
iinde olduu iin bir yetki kargaas sz konusu. O nedenle
yaps tartlabilir. EEnin yeniden yaplandrlmas ve
eleman kalitesi ok nemli. Devlet altnda m olmal zerk
mi olmal tartmak gerekiyor. Belli uygulamalarn daha
kolay yaplabilmesi iin zerklik ve ajans kltr byk
nem tayor. Dnyann iklim deiiklii politikalarn
belirlerken uygulad yap her ekilde buna ok uygun.
ncelikle doru analizleri yapmak, doru analizlerin sonunda
durumu belirlemek, stratejiler oluturmak, bu stratejileri
uygulamak iin ykmlln yan sra tevikler koymak ve
bunlar uygulamaya dntrmek, vs. gerekiyor ki EVDler
asl branlarna dnebilsin. Bunun iin kamu ihale kanunu
bata olmak zere baz kanunlarn deimesi gerekiyor
ki zel sektr devletle ibirliine ynelebilsin. rnein
projeler ortaya kabilsin ve doru gstergelerle allsn.
Yatrmc kuruluun deerlendirme sonrasnda doru yne
yatrm yapabilmesi iin sektr baznda doru gstergelerin
tanmlanmas ok nemli. Sonu olarak bunlarn belli

Yap denetim kanununun bu iin denetlenmesi, kontrol

edilmesi, amacna uygun yaplp yaplmadna baklmas
noktasnda maalesef tam bir kaos yaanyor. Eski rakamlara
gre ki bunu bakanlarmz dahi sylyor, lkede % 40-50ler
orannda kaak yaplamadan sz ediliyor. Binalarn %
50si kontrol edilmiyor, geri kalan % 50 acaba nasl kontrol
ediliyor, btn bu noktalarda aksaklklar var. Tek bana
zorlama olmas yetmiyor ki mevcut binalar iin bu zorlamay
zaten yapamazsnz. zendirme ve tevik gerekiyor. Batda
bunun uygulamalar 73 ylndan beri yaplyor.
Almanyada iki senede bir modeller deitiriliyor, kredilerin
bir ksm sbvansiyon olarak veriliyor, eitlendiriliyor,
dolaysyla bu kabiliyeti artrmak lazm ama ncelikle bilinci
yaratmak gerekiyor. Medya bunun iin ok nemli bir ara.
Enerji Verimlilii Kanununda Enerji Bakanlna bu konuda
yetki veriliyor. Televizyonun en ok izlendii saatlerde

Finans ve Enerji Verimlilii Yuvarlak Masa Toplants

17

aralklarla izlenmesi, yenilenmesi ve bu ekilde bir yol

haritas ile yola klmas doru bir yaklam olacaktr.
Katlmc: Talep konusunda hataya dmememiz gerekiyor.
Kesinlikle talebin olumasn beklemeyin, nk kapitalist
sistemde artk talebi de arz da sistem kontrol ediyor.
Tketicinin bir talep yaratmas ve ona kar bir arz retilmesi
gibi bir durum yok. Bunu da gncel bir rnekle Trkiye
zerinden vermek istiyorum. klim deiiklii eylem plan
hazrlanrken enerji younluunun drlmesi ile ilgili bir
hedef kondu ama bu hedef birincil enerji ile snrlandrld. Siz
bunu yaptnzda, enerji younluunu genelde drmediiniz
zaman tketiciyle olan ilikisini tamamen kesmi oluyorsunuz.
Tketici olmad zaman zaten talep de olumayaca iin
kredi verecek kimseyi bulamazsnz. Yani, her ey hkmetin
elinde o yzden de ben talebin tek bana halktan olumasn

18

Finans ve Enerji Verimlilii

beklemiyorum. Bunun oluturulmas iin hkmetin siyasi

politikalarnn deimesi lazm. Enerji younluunu drmek
iin bir hedef koyulduunda, yenilebilir enerji iin bir hedef
koyulduunda iler deiir. Trkiyenin bence en byk
eksiklii hedef koymamasdr. Net, yaptrm olan hedefler
koymas lazm. evre Bakanlna (o zaman ad evre
Bakanl idi) kendi grlerimi de gndermitim ama yant
gelmedi.
Katlmc: Bir neri ortaya atldktan sonra herkes her eyi
eletirebilir, eksikleri vardr ama bu bir ilk. Sonuta daha
nce iklim deiiklii probleminin belki de kamuda sahibi
yokken artk bir sahibi var. Yani o eylem plannn nne
adn yazdrm olan bakanlk ve altna imza atm olan
bakan artk bu iin sahibidir. Bu en azndan bir ilk admdr.
Yorumlarmz gndermeye devam etmeliyiz.

Enerji Verimlilii
Kredileri

Melih adrc
(KfW)

Enerji Verimlilii Kredileri

19

20

Finans ve Enerji Verimlilii

Enerji Verimlilii Kredileri

21

22

Finans ve Enerji Verimlilii

Enerji Verimlilii Kredileri

23

24

Finans ve Enerji Verimlilii

Su ve Biyoeitlilik
Konularnda
Finansal Sorumluluk

Ivo Mulder
(UNEP-FI)

Su ve Biyoeitlilik Konularnda Finansal Sorumluluk

25

26

Finans ve Enerji Verimlilii

Su ve Biyoeitlilik Konularnda Finansal Sorumluluk

27

28

Finans ve Enerji Verimlilii

Su ve Biyoeitlilik Konularnda Finansal Sorumluluk

29

30

Finans ve Enerji Verimlilii

Enerji Verimlilii ve
Srdrlebilir
Kalknma

Alper Acar
(UNDP)

Enerji Verimlilii ve Srdrlebilir Kalknma

31

32

Finans ve Enerji Verimlilii

Enerji Verimlilii ve Srdrlebilir Kalknma

33

34

Finans ve Enerji Verimlilii

Enerji Verimlilii ve Srdrlebilir Kalknma

35

36

Finans ve Enerji Verimlilii

Trkiye
Srdrlebilir Enerji
Finansman Program

Burak Kartal
(TURSEFF)

Trkiye Srdrlebilir Enerji Finansman Program

37

38

Finans ve Enerji Verimlilii

Trkiye Srdrlebilir Enerji Finansman Program

39

40

Finans ve Enerji Verimlilii

Trkiye Srdrlebilir Enerji Finansman Program

41

42

Finans ve Enerji Verimlilii

ekerbank ve
Enerji Verimlilii

afak Bezirgan
(EKERBANK)

ekerbank ve Enerji Verimlilii

43

44

Finans ve Enerji Verimlilii

ekerbank ve Enerji Verimlilii

45

46

Finans ve Enerji Verimlilii

Yuvarlak Masa
Toplantlar zeti

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

47

Yuvarlak Masa
Toplantlar zeti
ayr yuvarlak masa toplantmz oldu:
1. Finans ve Enerji Verimlilii (moderatr: Dr. Pnar
zuyar)
2. rnek Uygulamalar, Yerel Eylem Planlar, Strateji ve
Yntemler (moderatr: Arif Knar)
3. STKlar ve Yerel Ynetimler: Baar Hikayeleri
(moderatr: Martin Mikeska)

1. Finans ve Enerji Verimlilii

Raportr: Dr. Pnar zuyar
Oturumumuz olduka ilgin ve gerekli bir konuya eildi,
nk ad stnde enerji verimlilii iin ucunda finansman
olmadan hibir ie yaramayacak. Bu iin hem teknolojisi
gerekli, hem de teknolojiyi saladktan sonra pratikte
uygulamalar nasl oluyor, o teknolojiyi nasl uygulama
aamasna getirebiliyoruz, btn bunlara bakmalyz.
Uygulamay yapabilmek iin de tabii ki bir fon kayna
gerekli. Konumaclarmz ayr kurulutand. Birlemi
Milletlerden iki konumacmz vard: Birlemi Milletler
evre Program Finans Giriimi alt programndan Ivo
Mulder, yine Birlemi Milletler Kalknma Programndan
Alper Acar. Finans konusunu finans kurulular
perspektifinden bize anlatan Melih adrc da KfWden
geliyor.

48

Finans ve Enerji Verimlilii

Finans konusuna bakarken iin btnne bakmak gerektiini

grdk; yani neyi neden yapyoruz onu karmamak gerekli.
O ideali koyduktan, nemini anladktan sonra da nasl
uygulayabileceimizi anlamalyz.
Edindiimiz bilgilerden bazlar yleydi: 2012 ylnda
yaynlanm olan uluslararas bir rapora gre Hane iindeki
enerji yoksunluk iin dnyada artk iki temel gsterge
kullanlyor. Bunlardan biri elektrik enerjisine eriilebilirlik,
ikincisi de piirme iinde geleneksel ekilde biyoyakt
kullanm. Elektrik enerjisine eriilebilirlik oranlar ok
artc boyutta: 2011 ylnn sonundayz ve gnmzde
% 85i krsal alanda olmak zere hala 1.4 milyar insann
elektrik enerjisine eriimi yok. Bu da dnyann geneliyle
ilgili bize ok ciddi bir eyler sylyor: enerji verimlilii ya
da enerji eriimini konumadan nce bu 1.4 milyar aklda
tutmak gerekiyor. Hepimiz binyl kalknma hedeflerini
biliyoruz, ilk hedefi al ve ar al engellemek.
Srdrlebilir kalknma artk genel kabulyle kalknma,
refah ve enerjiye eriilebilirlik olarak tanmlanyor. Aslnda
bunlarn birbiriyle ok i ie gemi olduklar grlyor.
Keza enerji verimlilii iklim deiiklii konusuyla da birebir
ilgili, nk enerji verimlilii hepinizin bildii zere enerji
verimliliini artrabilirsek karbondioksit ve sera gaz
salmlar azalyor. Bylelikle iklim deiikliini en azndan
biraz yavalatma ansmz oluyor.
Birlemi Milletler Kalknma Programnn ilgin bir
programndan bahsedildi. Bu byk lekli program
Trkiyenin dk emisyonlu ve iklime direnli kalknmasnn
desteklenmesi program. Bu programn balklarna baktnz
zaman bunlardan bir tanesi enerji verimliliidir. Birlemi
Milletler enerji verimliliini Trkiyede n plana karmak
iin zaten bir giriimde bulunmu durumda. Fon anlamnda
Birlemi Milletlerin Kresel evre Fonunun (GEF) Kk

Destek Program, SGP diye bir program var. Yine Birlemi

Milletler Kalknma Programnn pazar dnm almalar
var. nk enerji verimlilii malum bankadan aldnz
krediyi kullanmakta ve geri demekle bitmiyor, pazarn
ciddi anlamda dnmesi iin gerekli ekipman ve hizmeti de
bulabilmelisiniz. Bunlar desteklemek asndan Birlemi
Milletler Kalknma Programnda tane alt proje yer alyor
ki alt proje diye bakmayn bunlar 5 ila 25 milyon dolarlk
projeler, yani byk lekli projeler. Bunlardan bir tanesi
enerji verimlilii iin elektrikli ev aletlerinin pazara dnm
market projesi; bir dieri ise sanayide enerji verimliliinin
artrlmas projesi ve ncs de Trkiyede binalarda enerji
verimliliinin artrlmas projesi - ki bunlar zaten enerji
verimliliinin malum tane aya. Birlemi Milletler
Kalknma Program politik stratejisi zerinde de almalar
yapyor. klim deiiklii uluslararas eylem plannn altnda
enerji, enerji verimlilii, binalar, sanayi ve ulamdaki enerji
verimlilii bunlarn hepsi isimlendirilip hepsi tartlm ve
ama olarak belirlenmi olan konular.

iletiim konusu. Pratikte neler yapyorlar diye baktnz

zaman pratikte zaten birok bilgilendirme yapyorlar, onun
yannda Dnya Bankasyla zellikle IFC ile Uluslararas
Finans Kurumuyla ok yakn iliki iindeler ve ortak baz
almalar var.

Birlemi Milletler evre Program da (UNEP) enerji

verimliliinin neminin farknda ve bu konuda alyor.
Birlemi Milletler evre Program Finans Giriimi (UNEPFI) nemli bir giriim. UNEP-FI kresel finans kurulular ile
ok eitli ortakl ngryor. Amac finansal performansn
evresel ve sosyal etkilerini anlamak ve de yeni uygulamalar
tevik etmek. Bunun iin UNEP-FI ile byk finans
kurulular arasnda bir mutabakata varlyor. Byk finans
kurulular inisiyatif gsteriyorlar bu konuda almak iin.
Halihazrda 2-3 tane uluslararas finans kuruluu bu giriimin
iinde aktif olarak yer almakta ve eitli uygulamalar
yapmakta. tane temel konular var: Bunlardan biri
tabii ki srdrlebilir kalknma ve onunla ilgili ilkeler, bir
dieri evre metni, ncs halkn bilgilendirilmesi ve

Oturumumuzda ayrca okuluslu finans kurulularnn

bak asnn ne olduunu da renmeye altk. KfWden
Melih Bey bize bunu anlatt. Bildiiniz zere okuluslu
finans kurulular bankalara kredi salayan kurulular, bu
anlamda onlarn yeri ve nemi apayr. Ele aldklar baz
riskler var ve baz eylerin dzelmesi gerekiyor. KfWden
bahsetmek gerekirse, KFW enerji verimlilii konusunda ciddi
olarak alan bir kurulu ve sadece 2010 ylnda toplam
25.3 milyar Euroluk bir kredilendirmeleri olmu. Bunun
karlnda 6.6 milyon ton karbon salmnn engellenmesi
edeer bulunmu. 6.6 milyon ton ok byk bir rakam.
Trkiye dahil olmak zere Gneydou Avrupada zel olarak
alyorlar. Almanya rakamlarna bakarsanz yine 2010
ylnda Almanyada hem sanayi hem de binalara ynelik

Proje finansmanlarnda yeni prensipler gelitirilmi durumda.

Ekvator prensipleri, Trkiyede de uygulanmaya balad ve
10 milyon dolardan byk projeler iin artk ok detayl
evre almalar yaplyor, bunlara genel olarak Ekvator
Prensipleri deniliyor. Bunu daha imdiden pazarn % 80ini
aan sayda finans kuruluu sahiplenmi ve uyguluyor
durumda. Yalnz unutmamak gerekir ki, Trkiyede Ekvator
Prensipleri her ne kadar uygulanmaya balasa da 2012 yl
itibariyle yeni kurallar gelecek. Kurumsal olarak baktnzda
da ESRA (Environmental and Social Risk Analysis) diye bir
uygulama var, Trkesi evresel ve sosyal risk analizi, bu
proje finansmanndan biraz daha farkl. Fakat her ikisinde de
bu ok uluslu finans kurumlaryla anlama iindeler ve bunu
da ok zorluyorlar.

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

49

almalar yapmlar. Srf bina rneini verirsem sadece

2010 yl iin 950 bin evin enerji verimlilii kredilerinden
faydalanmas salanm. Bunlar Trkiyenin zerinde durmas
gereken noktalar.
Tartma sonucunda kan konular iki ayr gruba ayrdk:
riskler ve tehditler, yani nmzdeki engellerin tespit edilmesi
ve sonra da beklentiler ve tavsiyeler. Riskler ve tehditleri
eitli seviyelerde dnmek gerekir. Hem finans kurulular
asndan hem de belediye, hkmet vs. asndan, yani
herkesi ilgilendiren riskler ve tehditler bunlar. Bir yksek
enerji younluu sorunu var. Hzl byme yznden Trkiye
gibi lkelerde enerji gvenlii sorunlar sz konusu. Bunlarn
hepsi enerji verimliliine negatif olarak etki eden faktrler.
Enerji denetilerinin azl, mevcut enerji denetilerinin
yetersizlii ve kalitesizlii sorunu. nk bildiiniz zere
u anda enerji denetileri ksa bir kurs grerek almaya
balyorlar. deal olarak bunu yksek lisans programna
evirmek, eitim anlamnda biraz daha detaylandrlmak
gerekiyor.
Baka bir risk olarak, banka fonlar mevduat fonlar olduu
iin yksek maliyet getiriyor, bunun gerek maliyet % 18 gibi
bir yllk faiz oran var banka fonlarnda. Bir ekilde bunun
tketiciye yansmas % 12, ama hala tevik etmek anlamnda
bu rakam ok yksek. Uluslararas finans kurulular
Trkiyedeki bankalarla alrken bankalarn risklerini
tadklar iin farkl uygulamalar yapmalar gerekiyor ve bu
da ister istemez son kullancya, son tketiciye yansyor.
Beklenti anlamnda beni artan ve houma giden u oldu:
Tartma saatimizde daha ok pozitif konutuk, neler
yapabiliriz sorusu zerinde daha fazla duruldu. Demin
dediim gibi enerji denetilerinden balarsak, enerji
denetileri ksa kurslar yerine biraz daha uzun programlar

50

Finans ve Enerji Verimlilii

almal. Teknik kadrolarn iyi yetimi olmas enerji verimlilii

konusunda ok nemli. niversitelerde yeni blmler almas
gerekir, tabii yeni blmlere kamunun destei olmas gerekir.
Enerji verimliliinin altn izmeye ilkretimden balanmas
gerekiyor denildi, bunun tm yaam iinde olmas gerekiyor.
Finansman tarafna daha detayl baktmz zaman ncelikle
enerji verimlilii danman firmalar imdiye kadar daha
ok ynetici eitimleri ile uratlar, daha fazla ett
almalarnn yaplmasn tevik etmek gerekiyor. Hatta
performans szlemeleri daha nemli hale getirilmeli.
Bankalar olarak baktmz zaman bankalar aras
standardizasyonun art olduu defalarca vurguland. Vergiler
konusunda bir drme gerektiini konutuk. Hkmet iin
iine giriyor ister istemez, yani KDV rneinden tutun da srf
banka kredilerinin zerinden alnan vergiler % 15e yakn.
Yani enerji verimlilii konusunda kredi almak istiyorsanz %
15e yakn bir vergi vermek zorundasnz, bunun azaltlmas
art. Yurtd kaynakl fonlar Trkiyeye geliyor doru ama
bu fonlar arlkl olarak u anda KOBlere datlyor.
KOBlerden te bireysel tketicilere ynelik programlarn,
alt programlarn oluturulmas daha fazla gerekli. Tevik
ve finans olarak biliyorsunuz verimlilik artrc projeler
ve gnll anlamalar var, burada st limit 100 bin lira.
100 bin lira ok az bir st limit, bunun artrlmas gerekli.
Binalarn da bu proje grubuna dahil edilmesi art, nk
u an sadece sanayi iin geerli. Trkiyede genel anlamda
strateji belirlemek iin ilk olarak mevcut durumun tam olarak
belirlenmesi, onun zerine senaryo almalar yaplmas
ve senaryo almalarndan ok detayl yol haritalarnn
kartlmas gerekiyor. Avrupa Birliinde mesela bu tarz
almalar var. Zaten var olan baka uygulamalar da
inceleyerek hangisi Trkiyeye uygun, hangisi deil bunun
ele alnp baklmas gerekli. Enteresan bir rnek verildi,

verimliliin ucuz olabilecei kavram yerletirilmeli. Bunun

iin de bir rnek u: Avrupada Trkiyede retilen beyaz eya
konusunda genel bir izlenim var, hem ok kaliteliler hem de
fiyatlar uygun deniyor. Bunu dier sektrlere de tamak
gerekli.
Tevik salanmasn konutuk, daha detayl konulara da
girdik. Belediyelerin iin iine girmesi gerektii, belediyelerin
toplad p vergisi gibi vergilerin dorudan belediyeye
dn olan fon kaynaklarnn bir ksmnn karbon salm ile
ilgili projelerde kullanlmas gerektiini konutuk. Hepimiz
biliyoruz, Trkiyenin toplam enerji harcamasnn % 30u
binalara gidiyor. Belki bu ilk bata konutuumuz stratejiyi
konuurken harcama younluuna gre yapmal, yani ona
gre belirlemeliyiz. Belki de en nemlilerinden bir tanesi
en bata bu sektrler aras iletiim salanmas gerekiyor,
bu baka konularda da bir ihtiya olarak ortaya kyor.
Finanslar teknik adamlarla konumal, keza toplum
bilimcilerle konumal, vs. Bir arada konuulmas iin bu
iletiim iinde belli bir terminolojinin oturtulmas gerekir,
nk baktnz zaman terminoloji bile daha tam oturtulmu
deil bu konuda.
Yeni ve eski binalardaki yaptrmlarn farkl olmas
gerektiini konutuk. nk yeni binalarda mevzuata uygun
olarak baz zorunluluklar hzl bir ekilde getirebilirsiniz,
tabii arkasndan denetim art. Sadece mevzuatn olmas
yeterli deil. Ama eski binalarda bu hak biraz daha snrl,
yani eski binalar birden bire deitirme ansnz yok;
o da ancak tevikle olabilir diye konutuk, daha fazla
bilinlendirme ve daha fazla tevikle.

2. rnek Uygulamalar, Yerel Eylem

Planlar, Strateji ve Yntemler
Raportr: Arif Knar
ncelikle ksa bir tespitle szme balamak istiyorum. Biz
yllardr enerji verimlilii konusunda ok konutuk, ok
oturduk bu masalarda ama ben giderek Trkiyede enerji
verimlilii, binalarda ve sanayide enerji verimlilii, yerel
ynetimlerde enerji verimlilii, yerel ynetimlerde finans
modeli gibi iyi rnekler ve de zmlere eilen daha zm
odakl toplantlar olduunu gryorum.
kinci oturuma katlmayanlar ok ey kardlar. Ben de
onlara kardklarnn bir ksmn anlatmaya alacam.
Hem Brno Belediyesinden Jana Drapalova hem de
Trkiyeden ok sayda (hepsi zaten bir elin parmaklar kadar
olan) belediye u ana kadar neler yaptn ve Trkiyenin
gerek durumunu bizlere anlatt.
Brno Belediyesinin tm belediyelere k tutacak ciddi
almalar var ve kendi iinde finans modellerini de
gelitirmi. Birka tane ok arpc rnek vard: Mesela
20012006 yllar arasnda meclisler karar alp bir takm
iyiletirme almalar konusunda uygulama yapmlar.
10 apartman binasnda (toplam 386 dairede), maliyet 6,5
milyon Euro, bir daire bana 17 bin Euro dm ve finans
modeli olarak da bir kere blgenin kendi kayna kira.
Orada belediyeler konutlar kiralyorlar, binalar belediyeye
ait. ehir belediyesinin program zelletirme kaynandan,
ehir belediyesinin bor sermaye fonu ve bir takm enerji
performans kontrat dediimiz ya da bankalar, finansal
kurulular dediimiz finans kurulularndan alnan paralarla
15 yl demeli ciddi bir iyiletirme yapmlar. Sadece enerji
verimlilii deil, binalarn yenilenmesi dahil. Ciddi anlamda

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

51

hem kiralar drlm, nk enerji giderleri dt

iin hem de yaklak kiradaki bir ailenin ortalama yllk s
fiyatndaki tasarruf miktar 500 Euro. Bunlar lmler
ve belediyenin web sayfasna btn bu yaplanlarn lm
sonularn enerji verimlilik ana temas altnda izlenmesini
salamlar ki bence ok nemli bir deneyim bu proje.
Onun dnda Sivas Belediyesi ve Eskiehir Tepeba
Belediyesi iki gzel sunum yapt. Bu sunumlar Trkiyedeki
mevcut durumun analizi asndan nemli. Sivas Belediyesi
bir Avrupa Birlii projesi yapm; oradaki doalgaz
tketiminin kontrol edilmesi ve izlenmesi salanm. Enerji
verimlilii ile ilgili bu projenin stanbul Belediyesi gibi
paydalar var, tam ad Termo-rehabilitasyon iin Gaz
Tketiminin ncelenmesi. Bu proje ile ok ciddi bir gelime
salanm ve ilk defa bir belediyemiz bir envanter karm
oldu. Yani oradaki yakt tketimleri, enerji tketimleri, daha
ok yakt s anlamnda, elektrik ok fazla yok. Bylelikle
sabahki Belediye Bakanlar Szlemesine (Covenant of
Mayors, COMO) yelik iin hazrlklar yaplabilir. Hedefiniz
% 25ti 2020 ylna kadar, hem enerji hem karbon azaltma
hedefini salamanz iin bir kere ynetiminizdeki verileri
ve yaplar ncelikle hazrlayp mevcut durumu bir saptayp
ondan sonra gereklilikleri belirlemeniz lazm. Bu adan
mesela Sivas Belediyesi bir adm ne gemi, nk byle bir
almay yapm bulunuyor.
Bunun arkasndan Eskiehir Tepeba Belediyesi ncelikle
terzi kendi skn dikmeli diyerek kendi bnyesinde
enerji verimlilii enerji analizleri yaptrarak kendisi btn
yerel ynetime ve kendi blgesindeki halka rnek olarak
byle bir almay balatt. Arkasndan bundan sonra
yapaca yeni binalarda performans ynetmelii art daha
da tesinde sertifika alabilecek yeil bina sertifikas gibi
almalar yapld. Byle bir bilinle bina projesine balad,

52

Finans ve Enerji Verimlilii

yani bundan sonra yaplacak binalarda rnek olma amacyla

byle bir projeye balad ve ilerliyor. Bunlar tabii ufak gibi
grnen yerel kk rnekler ama bence kamuya nclk ve
rnekleme asndan ok nemli rneklerdi.
Onun dnda gndemimizde olmamakla beraber
oturumumuza dier belediyelerden nemli katklar geldi.
Toplantda yaklak 10 belediyenin temsilcisi bulunuyordu.
Hepsi de enerji verimlilii, yenilenebilir enerji ve evreyle
ilikili birok alma yapm. Trkiyede dnn 400
belediye var, enerji konusunda alanlarn says da 15
belediyeyi gemez ve bu belediyelerin 10u buradayd.
Bu toplantnn nemi burada ortaya kyor ve giderek
daha somut eyler yaplmas iin de ok gzel bir ortam
yaratlm oldu. Dier belediyeler de ok deerli almalar
yapmlar, Trkiyede neler yapldn bilmemiz asndan
en azndan birer cmleyle gemek istiyorum. rnein Sivas
Belediyesi enerji verimlilii ile ilgili 3 bin kiinin katld
bir panel dzenlemi. Sivasn nfusunu bilmiyorum ama
neredeyse Sivasn btn kamu grevlilerini, ilgili kiileri,
bina sahiplerini, enerji ile ilgili herkesi bir araya getiren
bir toplant olmu. Bunun Trkiyede pek rnei yok, nk
biz birok panelde 5-10 kiiyle ayn tartmalar yayoruz,
byle bir katlmc saysna ulalm olmas ok gzel.
Onun dnda benim de uzun sredir almalarn takip
ettiim Nilfer Belediyesi ok ciddi iler yapt. Belediye
apnda hem ynetmeliklerde, hem meclislerde hem de
uygulamalarda geerli olan yamur sularnn toplanmas,
atlarda panellerin hem gne kondktr hem de baz
yerlerde parklarda aydnlatmalarn yaplmas kararlar. Baz
parklara rzgar tribn ile enerjinin salanmas, bisiklet
yolunun 15 km gibi ciddi bir rakama ulamas, Trkiyede
byle bir rakam henz yok. Buna benzer belediye ve meclisin
ald kararlarla yaylan ve genileyen ok ciddi almalar

yaplm. Diyarbakr Belediyesi de gne evinden de

bahsettikleri ksa bir sunum yapt. Gne evi dnda ok ciddi
baka bir alma balatlm. Gne evinin rneklenmesiyle
birlikte renciler ve ev kadnlar arasnda enerji verimlilii
bilinci yaratma projesi balatlm. Yanlmyorsam 37 bin
renci bu gne evi ve enerji verimlilii ile ilgili almann
iinden bilgilenip gemi. anakkale Belediyesi (bunu
teyit etmemiz lazm) meclis kararyla evre vergisinin bir
ksmndan muafiyet salam, yenilenebilir enerji ve enerji
verimlilii almalar olan binalarda enerji performansna
uyan binalarda byle bir meclis karar alnm. Bunlar
ok nemli gelimeler. Tepeba Belediyesi dnda bir de
Eskiehir Bykehir Belediyesi vard. Onlar da biliyorsunuz
Covenant of Mayorsa imza attlar. Temiz hava eylem plan
hazrlamlar ve tramvay hatlaryla ok ciddi bir oranda
karbon salmn azaltan baka projelere imza atmlar.
stanbul Bykehir Belediyesinin ok ciddi almalar var,
onlar yarn Muhammet Bey aktaracak. Buna benzer Kocaeli
Kent Konseyinde Salkl Kentler Birliine yelik karar
alnm ve bu konuda almalar balam.
Bunlara benzer daha birok rnek bulunuyor ancak bunlar o
belediyeler iinde enerjiyle zel olarak ilgilenen, bu konuda
bilgi ve merak olan bireylerin inisiyatifinden douyor.
Yani toplumsal veya btn belediyelere sirayet eden ya
da Trkiyenin tmn kapsayan bir ey deil. Bu nedenle
tartma ksmnda da ben konu balklar olarak birka konu
ortaya attm.
Bunlardan biri srdrlebilir belediyeler birlii oluturabilir
miyiz sorusu. u ana kadar bildiimiz birok belediyeler
birlii var, byk belediyeler birlii var, Marmara var, kendi
iinde kentsel belediyeler birlii, benim bildiim jeotermal
kullanan belediyeler birlii gibi birka eit var. Belki burada

bulunan 810 belediyenin iletiimlerinin glendirilmesi,

bir a (network) oluturulmas gerekiyor. Bu bir tartma
konusu olabilir. nk unu grdk ki birok belediyenin
dier belediyelerin almalarndan haberi yok, ilk defa
burada farkl almalar seslendirildi. Aslnda ok rahatlkla
yaplabilecek almalar var, ancak yntem bilinmedii
iin yaplamyor. Bilgi ve deneyim paylam salanmas
adna byle bir a kurulmasn temenni ederim. Bu fikir
olumlu karland ama ok detaylandramadk. Byle bir
yap oluursa srdrlebilir enerji eylem plannn nasl
hazrlanaca, COMOya nasl ye olunaca gibi birok
konuda bilgi paylalabilir. Bu srelerden gemi belediyeler
dierlerine nclk yapabilir ve destek olabilir.
Birtakm sorunlar da tarttk, metodoloji ve mekanizma
eksiklii ortaya kt. Birok yasamz var, birok ynetmelik
var, yerel ynetim var, bir sr kredi var, finans kurulular,
bankalar, uygulayc firmalar iin iinde, ilgi de var aslnda.
Teknik altyap yeterli deil dendi, denetilere deinildi, fakat
sorun o da deil. Aslnda gerekli her unsur elimizin altnda,
ancak etkili bir mekanizma ve metot oluturulmad iin
sorun yaanyor. Eer biz doru bir model ve mekanizma
gelitirebilirsek btn bu sorunlarn stesinden gelinebilir.
Her belediye, her birim ya da her ehir ya da her kurum,
kurulu kendince birtakm iler yapmaya alp sonra
vazgeiyor.
Enerji verimlilii merkezi ya da enerji verimlilii ajans gibi
bir modele ihtiya var, btn dnyada bildiim kadaryla
byle eyler var, sanyorum bir tek Trkiyede byle bir yap
yok. Bizim yapmamz gereken sorumlu kurum ve kurulular
(zel ve kamu olmak zere) bir araya getirip btn lkenin
mevcut kaynaklarna, parasal ve insan kaynana bakmak.
Yurtdndan gelen ok ciddi destekler var, u anda Trkiye 2
milyon dolarlk bir enerji verimlilii kredisi bekliyor, verilmek

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

53

zere yle ya da byle. Bunlarn birou kullanlamyor

ya da yanl kullanlyor ya da birou enerji verimlilii
adna kullanlamayabiliyor. Bunlar var, fakat dediim gibi
bunlarn modellemesi ve bunun nasl verilecei konusunda
skntlar var. Dolaysyla bir model eksiklii var ama zaman
yetmedii iin burada ok fazla tartamadk. Sonunda
btn tartmalar mevzuatn ksmen uygulanp ksmen
uygulanmamas, parasal kaynaklarn olmay gibi konularda
tkanyor. Bunlarn zm iin daha tepeden, btn
kurumlarn dnda hem kamu hem zel alandaki bilen ve
mekanizmalar retecek, karar alacak devletin de yer ald
bir yap gerekiyor. Bunun rnekleri ok, byle bir model
olabilir mi diye bunu tartmaya altk bir miktar.

3. STKlar ve Yerel Ynetimler: Baar

Hikayeleri

Onun dnda bina enerji performans ynetmeliinin ksa

da olsa bahsi geti, TS 825in uygulanp uygulanmamas
konusundaki skntlar konuuldu. Bunun bir ksmnn zm
var, bir ksmnn u anda henz yok gibi. Ben mmknse
kalan vaktimizde sizi buradan olumlu ve somut bir ey
ksn diye srdrlebilir belediyeler birlii oluturulabilir
mi, buradan bir rnek kabilir mi, adm atlabilir mi
konular zerine dnmeye davet ediyorum. kincisi bu
model-mekanizma konusu, bir enerji verimlilii ajans ya
da merkezi olabilir mi? Bunu sivil toplum kurulular yava
yava kamuda da dile getirmeye balad. Dnyada ok
baarl rnekleri var, Trkiyede bunlar yok ve baarszz.
Acaba baka bir model eksikliimiz mi var? nk
ynetmeliklerimiz var, mevzuatlarmz var, Avrupadan
direktifler var, teorik dzeyde her ey zaten var ama
pratikte uygulama yok. Bilginin sahaya akmas, uygulamaya
dnmesi gerekiyor.

lk rneimiz Bavyera blgesinden. 2.000 kiinin yaad

Puccheim kasabas, buras ve burada blge temsilcileri
tarafndan kurulmu bir rgt var, sivil toplum rgtleri,
iadamlar ve eitli sektrlerden rgtlerin destekledii bir
kurulu. Buradaki fikir Yerel Gndem 21 etrafnda geliiyor.
Gne ve termal tesislerin kurulmas konusunda bir dnce
ile balyor. 2030 yl itibariyle enerji tketimini % 50
azaltmak amac tayor. 2000 ylnda almaya balyorlar,
bu amac elde etmek iinde 30 yllk bir sreleri var. Bu
amaca ulaabilmek iin farkndalk yaratma, farkl rgt
fonlarndan istifade etme, okullarda retmenlerle faaliyetler
yrtme, proje ile ilgili bir halkla ilikiler ve bilgilendirme
projesi yrtme gibi iler yaplyor. Burada zellikle ilgin
olan konu u: Fotovoltaik tesislerde zellikle vatandalarn
sahibiyetine bal olarak alan ve fotovoltaik kullanm ile
enerji sistemlerinin nasl yaratlabilecei ve bunlarn nasl
verimli ve retici ekilde kullanlabilecei planlanyor.

Raportr: Martin Mikeska

Konumaclar bize kendi blgelerindeki baar hikayelerini
anlattlar. ki rnek vard. Bunlardan birincisi 240 kiinin
yaad ok kk bir kasaba, ikincisi ise bunun neredeyse
bin kat byklkte olan Almanyadaki bir baka blge.
Burada bu rnekleri dinlerken genel olarak iklim deiiklii
ve eer harekete gemezsek nihayetindeki maliyetinden ve de
ekonomik faydalarn yeni i alanlar yaratmaktaki ve baml
yaam biimini azaltmaktaki faydalarndan bahsettik.

Dier bir rnek ise, Veronica isimli bir sivil toplum

rgt. Yerel politikaclarn sivil toplum rgtleri ile nasl
birlikte altna, ilgin evre projelerine nasl yatrm

54

Finans ve Enerji Verimlilii

yaptklarna ve de bu kanalla turistleri nasl bu blgeye

ektiklerini grdk. 270 kiinin yaad bir yerde bu
tr bir baary elde etmek ok nemli. Ksaca kullanlan
teknolojilerden bahsetmek istiyorum. lk olarak biyolojik
ileme fabrikalarnn, biyolojik artma fabrikalarn kurulmas
ve daha sonra da dile getireceim gibi benim amdan
gerekten ilgin olan konu u; neredeyse genel olarak tm
kyde scak sudan faydalanarak enerjinin retiliyor olmas.
Biyoktle araclyla ve uluslararas para ve ayrca yerel ve
o blgeye ait parann kullanm ile bunun elde ediliyor olmas.
Yine gne kolektrlerinin kullanlyor ve bunlar ailelerin
kullanmna alyor. Biyoktle tesislerinin araclyla
elektrik retiliyor ve btn kasabay aydnlatacak etkin bir
aydnlanma salanyor. Ayrca bir bina yaklak 25-50 kii
kapasiteli bir konferans merkezi olarak kuruluyor. Daha da
nemlisi bu bina blgedeki pasif standartlarda ina edilen
ilk bina, btn lke geneline bakldnda esiz bir rnek
ve teknolojilerin nasl kullanlabileceinin, farkl binalarn
yaplarnn nasl entegre edilebileceini gsteren bir rnek.
Yerel ekonominin organik elma retimi ile desteklenmesi ve
yakn bir gemite meyve suyunun, elma suyunun retiminin
yaplmas ve bunun btn lke genelindeki pazarlarda sata
sunulmas da ve yine kltrel bazl projelerin yaplmas en
nemli zellikleri.

ya da verimsiz olan kombine s g sistemlerinin, enerji

sistemlerinin eski komnist lkelerde kullanm idi.
Tartmalara sivil toplum rgtleri ile yine farkl alardan
baktk ve ilgin olan nokta uydu: sivil toplum rgtleri
arasndaki dayanma. Bu u anlama geliyor; sivil toplum
rgtleri daha fazla tecrbelendike ya da farkl lkelerde
bile olsa daha az bilgili olanlar eittike bu konu zerinde
daha fazla hakimiyet elde ediyorlar. nemli bir noktann
zerinde duruldu, bunu dile getirmek istiyorum. Sivil toplum
rgtlerinin kendi ilerine kapanmalarnn nne gemek
ve aalk hissinin nne gemek iin daha fazla dar
almalar konusu.
Genel olarak bir toparlamak gerekirse nemli konu vard:
ulusal destek mekanizmas olmadan enerji verimlilii ile
ilgili bir miktar gelime sz konusu olsa da tam anlamyla
bir gelime yakalanamayacaktr. Ama paydalar her zaman
bunun bir paras olacaktr, bu da beraberinde her zaman
ilerici politikaclarn, i adamlarnn ve yerel toplumlarn
ibirlii iinde olmasn gerektiren bir konudur.

imdi sonulara bakalm: eer hesaplama yapacak olursanz

karbondioksit emisyonlarnn salmlarnn bir nceki duruma
nazaran % 50 azaldn grebiliyorsunuz ki bu gerekten
mkemmel bir sonu. Rakamlar sorduumda Yvonna bana
yle syledi, ekonomik adan 100 verimli kii varken 16
yeni i alan alarak % 16 daha fazla kiinin ie alnmas,
istihdam edilmesi salanm durumda.
Youn bir ekilde tarttmz konulardan birisi de yeil
teknolojiler, rnein rzgar enerjisinden faydalanlmas

Yuvarlak Masa Toplantlar zeti

55

56

Finans ve Enerji Verimlilii

Konumaclar

Konumaclar

57

Konumaclar
Melih adrc

Melih adrc 2007den beri Ankaradaki Alman Kalknma

Bankas KfWde Finans Sektr Kdemli Proje Yneticisidir.
2004-2007 yllar arasnda Ankara KfWde Finans Sektr
Proje Yneticisi olarak alt. 2002-2004 yllar arasnda
T.C. Babakanlk Hazine Mstearl Yabanc Sermaye Genel
Mdrl KOB Strateji ve demeler Dairesinde Dorudan
Yabanc Yatrm statistikleri Aratrma Blm Bakan
olarak grev yapt.

Ivo Mulder

Ivo Mulder bata bankalar ve yatrm irketleri olmak

zere finans kurulularyla yllarca alarak bu kurulular
biyoeitlilik, iklim, ve su kriterlerini kredi ve yatrm rnleriyle
daha iyi entegre etmeye tevik etmek iin aba gsterdi.
Ivo Mulder, UNEP FIdaki grevinde biyoeitlilik, ekosistem
hizmetleri, ve su ile ilgili meselelerin finans kurulularnca kredi
ve yatrm rnlerinde daha hassas biimde ele alnmasnn
ticari gerekelerini oluturmaktan sorumludur. UNEP FInin
BM ile 200den fazla finans kurumu arasnda bir ortaklk
olmas onu finans sisteminde deiiklii destekleme konusunda
benzersiz bir konuma yerletirmektedir. UNEP FIn faaliyet
gsterdii eitli alanlar arasnda finans kurumlarnn evre,
toplum, ve ynetiim meselelerine eilmelerinde kullanlacak
lm yntemlerinin gelitirilmesi; Sorumlu Yatrm lkeleri
gibi yeni giriimlerde yer almalarnn salanmas, hazrlk
aamasndaki Srdrlebilir Sigorta lkeleri, ve UNEP FI
Kresel Yuvarlak Masas araclyla srdrlen almalar
yer almaktadr.

58

Finans ve Enerji Verimlilii

Ivo Mulder bundan nce doann ekonomik deerlemeye tabi

tutulmas iin uygulanabilir bir model gelitiren Hollanda
firmas Triple Ede kdemli danman olarak grev yapt. Ayrca
Hollandada Hollanda Ekoloji An oluturan doa alanlarnn
finansman ve buralara yaplacak yatrmlar iin mali araclk
grevini stlenen Hollanda Krsal Alanlar Ulusal Fonunda
(Ulusal Yeil Fon) alt. Sorumluluklar arasnda Orman
klim Fonu iin yeni bir strateji oluturmak ve bu kuruluun
doa telafi ve biyoeitlilik offset uygulamalarndaki roln
nasl gerekletirebileceini belirlemek de yer ald. Ivo Mulder
daha nceleri KPMG Srdrlebilirlik ve Srdrlebilir Finans
Ltd. irketinde evre finansman danman, in ve svirede
Uluslararas Doa Koruma Birlii (IUCN) uzman, ve Orman
Eilimleri kuruluunda danman olarak alt.
evre Bilimleri alannda lisans ve lisanst diplomasn
ekolojik ve evresel ekonomi uzmanl derecesiyle Wageningen
niversitesinden alan Ivo Mulder ii dnda triatlon yapmakta,
da yryleri, seyahat, ve mzikten holanmaktadr.

Alper Acar
BM Srdrlebilir Kalknma Konferans 2012 (Rio+20)
Hazrlklar iin Trkiyeye Yardm Projesi Yneticisi
Alper Acar Birlemi Milletler Kalknma Programna
(UNDP) 2006 ylnda Srdrlebilir Kalknmann Sektrel
Politikalarla Entegrasyonu projesinde yardmc proje
yneticisi olarak girdi. UNDPdeki kariyerini 2008-2011
yllar arasnda, UNDP-spanya MDG Baar Fonu tarafndan
finanse edilen Trkiyenin klim Deiikliine Uyum Salama
Kapasitesinin Arttrlmas konulu MDG-F 1680 BM Mterek
Programnn Blgesel Proje Koordinatr olarak srdrd. Bu
grevinde Seyhan Nehri Havzasndaki faaliyetlerin koordine
edilmesi ve iklim deiikliine uyum salama almalarna
ilikin ba programn ynetme sorumluluunu stlendi.

Son olarak BM Srdrlebilir Kalknma Konferans 2012

(Rio+20) Hazrlklar iin Trkiyeye Yardm projesinin
yneticiliine getirildi.
stanbul Teknik niversitesinden (T) evre mhendisi
olarak 1994te mezun olan Alper Acar yine ayn niversiteden
evre mhendislii yksek lisans derecesi ald. Srdrlebilir
kalknma, iklim deiikliine uyum salama, atk su ve kat
atk ynetimi, doay koruma, ve krsal kalknma konularnda
deneyim sahibidir.

Burak Kartal

Burak Kartal 2010 ylndan beri Avrupa mar ve Kalknma

Bankasnn (EBRD) TURSEFF (Trkiye Srdrlebilir Enerji
Verimlilii Finansman Kuruluu) Projesinde danman, finans
uzman, pazarlama uzman, ve banka ilikileri uzman olarak
almaktadr. Sorumlu olduu konular yenilenebilir enerji
projeleri iin rapor hazrlamak, pazarlama faaliyetleri,
mterilerilerin ve ortak bankalarn faaliyetlerini planlamak,
uluslararas kurulularn mhendisiyle birlikte potansiyel
proje mevkilerini gezmek, gerek mteriler gerekse EBRD
iin ayrntl yenilenebilir enerji ve enerji verimlilii proje
planlar hazrlamaktr. Ayn zamanda Fagerli Ticaret ve Mali
Danmanlk firmasnn sahibi ve yneticisidir.

afak Bezirgan

letme mezunu olan Bezirgan, 1992-1999 yllar arasnda

Pamukbankta Bireysel Pazarlama Servis Yneticisi olarak
grev alm olup, devamnda srasyla Demirbank, TEB ve
Denizbankta Sat mdr olarak grev aldktan sonra 2004
ylndan itibaren ekerbank Bireysel Bankaclk Sat Mdr
olarak grevini srdrmektedir.

Dr. Pnar Gkin zuyar

stanbul Teknik niversitesi evre Mhendislii Blmnden

1992 ylnda mezun oldu, ardndan Boazii niversitesi
evre Bilimleri Enstitsnden yksek lisans ve doktora
derecelerini ald. Kat Atklardan Enerji retmenin
Termodinamik Analizi konulu doktorasn Almanyada,
TBTAK ve ForschungZentrum Jlich ortak bursuyla
tamamlad.
Trkiye ve Dubai (BAE)de enerji, evre ve sektr bazl
almalar yrten eitli mhendislik ve danmanlk
irketlerinde zellikle i gelitirme alannda yneticilik
yapt. 20 yllk proje deneyimine sahip olan zuyar, zellikle
irket birleme ve iktisaplarnda (M&A) ve sfrdan yatrm
projelerinde uluslararas finansman iin gerekli olan Dnya
Bankas Standartlarna gre evre, Salk ve Gvenlik
Denetimleri konusunda kapsaml bir uzmanlk kazand.
Ayrca, 1994-2000 yllar arasnda Tketiciyi Koruma Dernei
iin Uluslararas likiler Koordinatrl de dhil olmak
zere gnll ilerde alt ve Trkiyedeki ilk Avrupa Birlii
MEDA projelerinden birinin alnmasnda nemli rol oynad.
Nisan 2009da, IBS Aratrma ve Danmanlk irketindeki
Genel Mdrlk grevinden ayrlarak Ozyegin niversitesi
Enerji, evre ve Ekonomi Merkezine geti ve Direktr
Yardmcs olarak almaya balad. Devam eden aratrma
almalar srdrlebilirlik teriminin yeni tanm ve saysal
srdrlebilirlik ilkelerinin pratie uyarlanmas zerinedir.
Ayrca, ehirler iin sfr kentsel ilkelerin gelitirilmesi ve
eitimi konusunda aktif olarak almaktadr. Dr. zuyar,
AB Karadeniz Snrlar tesi birlii Program tarafndan
finanse edilen Karadeniz Havzasnda evre Koruma ve
Srdrlebilir Kalknma iin Endstriyel Simbiyoz A
Symnet projesinde IPA Proje Koordinatr olarak grev
yapmaktadr.

Konumaclar

59

Arif Knar

1988-1989 ylnda ODTden Elektrik-Elektronik Mhendisi

olarak mezun olmutur. Halen kurucu orta olduu EDSM
Enerji Firmasnda Genel Mdr ve ODT Mimarlk
Aratrma Tasarm Proje Uygulama Merkezi (MATPUM)un
da Enerji ve evre Danmanln grevlerini
yrtmektedir. Birok sanayi ve bina enerji etdn yrtm
ve halen yrtmektedir. Elektrik Mhendislii, 3E, Yeni
Enerji, Yeil Bina ve BEST Bina Teknolojileri Dergisi yayn
kurulu ve danman yesidir. Nkleer enerji, enerji verimlilii,
yenilenebilir enerji ve evre konularnda; 2 kitab, 3 bror,
100 den fazla gazete ve dergide makalesi yaynlanmtr.
ABD, in, Almanya, spanya, talya, Belika, Yunanistan
ve Kbrsta Yenilenebilir enerji, nkleer enerji, enerji
verimlilii, yeil bina altaylarna katlmtr.
1986 ylnda meydana gelen ernobil Santral kazasndan
beri, nkleer kart hareketin iinde yer almaktadr.
Bina Enerji Yneticisi Sertifikasna sahiptir. EMO, TTMD,
EYDER, ETBK, THD, ODT MEZUNLAR Dernei vb.
birok STKde yer almaktadr.

60

Finans ve Enerji Verimlilii

Martin Mikeska

Martin Mikeska u anda Brnoda (ek Cumhuriyeti) bulunan

Hnuti Duha (Friends of the Earth) adl evre rgtnde Enerji
Programnn banda yer almaktadr. evre konusunda
ulusal mevzuatn gelitirilmesi konusunda almakta ve
programa uzman destei salamaktadr. Mikeska ayn
zamanda Center for Progressive Technologiesin bir yesi
olarak enerji verimlilii zerine eitimler vermektedir. Daha
nce Agree.nette yenilebilir enerji uluslar aras koordinatr
olarak almtr. Tomas Vanicky ile birlikte Strengthening
Energy Efficiency Capacities and Networks of Civil Society
Organizations and Municipalities in Bosnia and Herzegovina,
Czech Republic, Serbia and Turkey projesi kapsamnda
2010-2011 boyunca Trkiye, Bosna Hersek ve Srbistanda
enerji verimlilii konusunda dzenlenen kapasite gelitirme
programlarn yrtmtr.

Bu yayn Avrupa Birliinin destekledii Strengthening Energy Efficiency

Capacities and Networks of CSOs and Municipalities-Bosnia and Herzegovina,
Czech Republic, Serbia and Turkey proje kapsamnda oluturulmutur ve
ierii hibir ekilde Avrupa Birliini balamaz. Bu brorde yer alan grler
Uluslararas Enerji Verimlilii Konferans (30 Eyll-1 Ekim 2011, stanbul)
konumaclarna aittir ve bir kurum olarak HBSDnin grleriyle birebir
rtmeyebilir.

Uluslararas Enerji Verimlilii

Konferans, 2011 stanbul

Bu yayn Avrupa Birliinin destei ile oluturulmutur.