ZEN

NOTLARI
ZEN
ZHN
( 2-15)
Shunryu SUZUKI

BALANGI

BUDA ZHNN KAZANMAK

(16-24)

ZHNDR

Sheng YEN

BUDZM
VE
ZEN
(25-34)
Nyogen SENZAKI & Ruth Strout Mc CANDLESS
MEDTASYON
VE
(35-42)
Derleyen: lhan GNGREN
LDERLK
(43-49)

SANATI

TAZE
BLM
(50-52)
Thich Nhat HANH

ZAZEN

(Zen
MEN

Dersleri)
KOKUSU

HUZURUN
(53-61)
Thich Nhat HANH
ZEN YOLU
(62-69)

KENDS

OLMAK

Alan W. WATTS..........................

ZEN BUDZM * Bir Yaama Sanat: . GNGREN

(70-80)

ZEN ZHN BALANGI ZHNDR

Shunryu SUZUKI

Zende, bir usta ile renci arasndaki fark, ustann

renciden daha ilgin, daha farkl eyler yapmas deil, ayn
eyleri farkl bir yolla yapmasdr.

Snrl bir bedene sahip olduumuza minnettar olmalyz.

Tpk benimki gibi, sizinki gibi... Eer snrsz bir yaamnz
olsayd, bu sizin iin gerek bir sorun olurdu.
Bilgelii aramak bilgeliktir.
e yeni balayan bir insann zihninde birok olaslk vardr;
ustann zihninde ise yalnzca birka tane...
2

Zen, inde ortaya kndan sonra birok yoldan geliimine

devam etmi, fakat ayn zamanda safln gittike yitirmitir.
zgn zihnimiz her eyi kapsar. Kendi iinde daima
zengindir ve kendi kendine yeter. Zihninizin kendi kendine yeterli
olduu dzeyi yitirmemelisiniz. Bu durum, zihninizin kapal olmas
anlamna gelmez, gerekte bo ve hazr bir zihin anlamna gelir.
Benmerkezli dncelerin tm, engin zihninizi kstlar.
Balang zihni, sevecenlik dolu bir zihindir. Zihnimiz,
sevecen olduunda snrszdr... Bu nedenle en zor ey, balang
zihnini koruyabilmektir.
Baz insanlar zihnimizin ve ruhumuzun sonsuza dek var
olacan, lecek olan eyin bedenimiz olduunu sylerler. Fakat bu
tam olarak doru deildir; nk hem bedenin, hem de zihnin sonu
vardr. Ayn zamanda sonsuza dek var olacaklar da dorudur.
Bizler zihin ve beden desek de, bunlar yalnzca bir madalyonun iki
yzdrler.
Zazen oturuundaki en nemli ey srtn dik olmasdr.
Kulaklarnz ve omuzlarnz bir izgi zerinde olmaldr.
Ben olarak adlandrdmz ey yalnzca, soluk aldmzda ve
soluk verdiimizde hareket eden dner bir kapdr.
Eer, nesneleri, temelindeki Buda doasnn farkna
varmadan grrseniz, her ey ac biiminde varolur. Fakat, eer
varoluun temelini anlarsanz, acnn nedeninin yaam biiminiz
olduunu anlarsnz. Bu nedenle Zende bazen yaamn dengesizlii
ya da karkl zerinde dururuz.

Yaamn her anndan, byk zihnin al olarak zevk

aldmz iin, ar bir zevkin peinde komayz. Bu nedenle
soukkanl bir dinginlie sahibizdir.
Zazen uygularken dncelerinizi durdurmaya almayn.
Brakn kendi kendilerine dursunlar. Eer aklnza bir ey gelirse,
brakn gelsin ve brakn gitsin. Orada uzun sre kalmayacaktr.
Dncelerinizi durdurmaya altnzda, onlar tarafndan
rahatsz ediliyorsunuz demektir. Hibir eyden rahatsz olmayn.
Sanki zihninize dardan bir ey geliyor gibidir, fakat gerekte
bunlar yalnzca zihninizin dalgalardr. Ve eer zihninizdeki
dalgalardan rahatsz olmazsanz daha da dinginleirler. Be ya da en
fazla on dakikada, zihniniz tmyle dingin ve durgun bir duruma
gelir. O srada solunumunuz olduka yavalar ve nabz atlarnz
biraz hzlanr.
Zihninizdeki arsz otlara minnet duymalsnz, nk onlar
yava yava almanz zenginletireceklerdir.
..... Zararl otlar skerek besin salyoruz deriz.
..... Kendi zihninizden rahatsz olmamalsnz... Eer
zihninizdeki arsz otlarn zihinsel gdaya dntklerini
deneyimlerseniz,
almanzda
olaanst
bir
ilerleme
kaydedersiniz... Onlarn nasl birer zihinsel gdaya dntklerini
hissedeceksiniz.
Soluunuzun
bilincinde
olmayncaya
soluunuzun zerinde younlatrmalsnz.

dek

zihninizi

Zihinsel aclarnzdan kurtulmann en iyi yolu, bu zihinsel

karmaa iinde dahi Zazene oturmaktr. Eer bu tr zor
durumlarda Zazene oturma deneyiminiz yoksa, gerek bir Zen
izdei
deilsiniz
demektir.
Baka
hibir
ey
acnz
dindiremeyecektir.

Bir eyleri kabullenilmez hissettiinizde, sizin iin en iyi ey

oturmaktr. Sorunlarnz kabul etmenin ve onlar zerinde
almann baka hibir yolu yoktur.
Tam olarak sorunlarnzn ortasnda oturduunuzda, sizin
iin hangisi daha gerektir; sorunlarnz m, yoksa kendiniz mi ?
Tam burada ve tam bu anda olma farkndalnz en yce gerektir.
almalarmzn dncelerden, beklentilerden, hatt
aydnlanma isteinden bile arnm olmas gerekir.
..... Yeni balayan iin abasz alma, doru alma deildir.
Yeni balayan bir insan iin, alma byk bir aba gerektirir.
zellikle gen insanlarn bir eyler baarabilmek iin ok sk
almalar gerekir... Yalnzca elinizden gelenin en iyisini yaparak,
zihninizin ve bedeninizin tmyle, dncelere kaplmadan
almalarnz srdrrseniz, o zaman ne yaparsanz yapn, bu
gerek alma olacaktr.
Eilmek, benmerkezli dncelerimizi elememize yardmc
olur...
Her eili drt Budac yemininden birini ifade eder. Bu
yeminler unlardr: Duyarl varlklar snrsz sayda olsa da, onlar
korumaya yemin ederiz.
Kt arzularmz snrsz olsa da,
onlardan kurtulmaya yemin ederiz. reti snrsz olsa da, onu
renmeye yemin ederiz.
Budaclk ulalmaz olsa da, ona
ulamalyz ! Bu, Budaclktr.
Bir sre altktan sonra, hzl, olaanst bir ilerleme
gerekletirmenin mmkn olmadn fark edeceksiniz. Byk bir
abayla alsanz da, ilerleyiiniz daima adm adm olacaktr...
Sisin iine girdiinizde slanacanz bilmezsiniz, ama yrmeye
baladnzda yava yava slanrsnz.
..... Yalnzca iten olmak ve her an elimizden gelenin en iyisini
yapmak yeterlidir. almann dnda Nirvana yoktur.
5

Zazen amacmz yalnzca, bu almay sonsuza dek

srdrmektir. Bu alma balangsz bir zamanda balar ve sonsuz
bir gelecee doru devam eder..... Zazen almas, gerek doamzn
dorudan ifade edilmesidir.
Bir ey elde etmek iin Zazen yaptnz dndnz
srece, bu, gerek uygulama olmaz.
Eer bu basit almay her gn uygularsanz, harikulade bir
g elde edersiniz. Onu elde etmeden nce bu, harikulade bir eydir;
fakat onu elde ettikten sonra hibir zellii kalmaz. O, sizin
kendinizdir, zel bir ey deildir.
Gne batdan dosa bile, Bodhisatvann yalnzca tek yolu
vardr. Onun yolu, her eyleminde doasn ve itenliini ifade
etmektir.
Eer tekrarlama
olduka gleecektir.

ruhunuzu

yitirirseniz,

almalarnz

Budann yolu olduka farklyd. lknceleri kendi zamannda

ve yaad blgede bulunan Hindu almalarn uygulad, ardndan
ileci oldu. Fakat Buda ne insan kapsayan elerle, ne de varolu ile
ilgili metafizik kuramlarla ilgileniyordu. Daha ok kendinin u anda
nasl var olduuyla ilgileniyordu... lgilendii temel nokta, nasl
aydnlanabileceiydi.
Zen, cokun zevk alnacak bir ey deildir. Baz insanlar
yalnzca meraktan Zen almaya balarlar ve kendilerini yalnzca
daha da megul duruma sokarlar. Eer almalarnz sizi daha kt
bir duruma getirirse, yalnzca gln olur. Benim dnceme gre,
eer haftada bir kez Zazen uygulamaya alyorsanz, bu sizi
yeterince megul edecektir. Zenle fazla ilgilenmeyin. Gen insanlar
Zene fazla ilgi duyunca, genellikle okulu asar ve oturmak iin bir
ormana ya da dalara giderler. Bu tr bir ilgi, gerek bir ilgi
deildir.
6

Yalnzca dingin ve sradan almalarnz srdrn,

kiiliiniz glenecektir. Eer zihniniz daima megulse, kiiliinizi
oluturmaya zaman yoktur ve bu ekilde baarl olamazsnz;
zellikle de onun zerinde byk bir aba harcyorsanz...
....Buda, iyi kz srcs iin de ayn eyi syler: Src,
kznn ne kadar yk tayabileceini bilir ve srtna tayamayaca
kadar ar bir yk yklemez. Kendi yolunuzu ve zihinsel durumunuzu
biliyorsunuz. Ar yk tamayn !
Zazen alarak bir ey elde edeceinizi dnyorsanz, halen
saf olmayan bir almayla ilgileniyorsunuz demektir. alma
vardr ve aydnlanma vardr demek kolaydr, fakat szckler
tarafndan ynlendirilmeniz gerekir. Bunun sizi bozmasna izin
vermemelisiniz. Zazen uygularken, yalnzca Zazen uygulayn. Eer
aydnlanma gelecekse gelir. Aydnlanmaya balanmamalsnz. Siz
farknda olmasanz da Zenin gerek nitelii daima oradadr, bu
nedenle ondan kazanacanz dndnz her eyi unutun.
Yalnzca yapn. Zazenin nitelii kendi kendini ifade edecektir; o
zaman ona sahip olacaksnz.
..... Eer tm zihninizle ve bedeninizle bir an bile Zazen
uygulasanz, yaptnz ey Zazendir.
Ulamay dndnz ey, daima ilerlerde bir yerde
olacandan, u ann iinde kendinizi durmadan gelecekteki bir lk
iin kurban edeceksiniz. Bunun sonunda ise elinize hibir ey
gemeyecek. Bu, sama bir eydir; kesinlikle doru uygulama
deildir.
..... Gerekte, almamz iin belli bir ad kullanmayz; Zazen
uygularken yalnzca Zazen uygularz.
Dogen-zenji, Aydnlanmanzn bariz bir ekilde farknda
olacanz dnmeyin demitir. Onun farknda olsanz da
olmasanz da, almanzn iinde gerek aydnlanmaya sahip
olacaksnz. ... En st aama, yalnzca almay uygulamaktr.
7

Genellikle bir insan belli bir dine inandnda, davranlar

keskin bir ayla kendinden uzaklar. Bizim yolumuzda, a daima
bize dorudur.
Budaclk almann amac Budacl renmek deil,
kendimizi renmektir.
Bir retiye ihtiya duyarz, fakat yalnzca retiyi
inceleyerek, kendi iimizdeki beni anlamamz olanakszdr.
alma yardmyla insan doamz anlayabiliriz.
Kendimizi bedenimiz olarak dnrsek, reti de
elbiselerimizdir. Bazen elbiselerimiz hakknda konuuruz, bazense
kendi hakkmzda. Fakat ne elbiselerimiz ne de bedenimiz gerekte
bizizdir. Biz, byk bir eylemiz. Bizler yalnzca byk eylemin
kk paralarnn ifadesiyiz, o kadar... Kendimiz hakknda
konumann amac, byk eylemin renklerine ya da biimlerine
balanmann neden olduu yanl anlamay dzeltmektir.
Dogen-zenji, Budacl renmek kendimizi renmektir.
Kendimizi renmek kendimizi unutmaktr demitir.
nsanlarn ou yanlglar iinde, sorunlarla karmakark
durumda, kendi sorunlarn zmeye alarak yaar. Fakat
yaamak, sorunlarn iinde yaamaktr ve sorunlar zmek
yaamn bir parasdr, sorunla bir olmaktr.
Bizler, gecenin ortasnda afak gelir deriz. Bu, gece ile afak
arasnda hibir aralk olmad anlamna gelir. Yaz bitmeden nce
sonbahar gelir. Yaammz bu yolla anlamalyz. Bu anlayla
almal ve sorunlarmz bu yoldan zmeliyiz.
Kutsal metinleri incelemek, sutralar okumak ya da oturmak
da Zendir phesiz; bu eylemlerin tm Zen olmaldr. Fakat, eer
abanz ya da almanz doru ynde deilse, bunlarn hibiri ie
8

yaramayacaktr. Hatt yalnzca ie yaramamakla kalmayacak, ayn

zamanda saf doanzn bozulmasna da neden olacaktr.
.....
Dier bir tehlike de ifadelere taklp kalmaktr. Eer ustanzn
szlerini gerek anlamda anlayamazsanz kendi grlerinizle ilgili
bir eye ya da szcn ifade edildii belli bir duruma kolayca
taklabilirsiniz. Syledii eyleri yalnzca bir szck olarak ele alr,
szcklerin ardndaki ruhu anlamazsnz. Bu tr bir tehlike daima
sz konusudur.
Bizim retimiz yalnzca, kelimenin tam anlamyla gereklerle
i ie yaamaktr. Bizim yolumuz her an aba gstermektir.
Byk zihin aradnz bir ey deil, sahip olduunuz bir
eydir.
Birisini kendi grlerinizle zorlamayn; daha ok, bu gr
zerinde o insan ile birlikte dnn.
Yaammz ve lmmz ayn eylerdir. Bu gerei fark
ettiimizde, artk ne lm korkusu duyar, ne de yaamda gerek bir
zorlukla karlarz.
Domadan nce hibir ey hissetmiyorduk; evren ile birdik.
Bu, yalnzca zihin, zihin z ya da byk zihin olarak
adlandrlr. Tpk elaleden aaya yuvarlanan suyun rzgar ya da
kayalar nedeniyle elalenin btnlnden ayrlmas gibi, bizler de
doumumuzla, birlikten koptuumuzda birtakm duygulara sahip
oluruz. Glklerle karlarz, nk duygularmz vardr. Belli
bir duygunun nasl yaratldn bilmeden o duyguya balanrsnz.
Nehirle ya da evrenle bir olduunuzu fark etmediinizde,
korkularnz olur. Damlalara ayrlm olsa da olmasa da su, sudur.
Yaammz ve lmmz ayn eydir. Bu gerei fark ettiimizde,
artk ne lm korkusu duyar, ne de yaamda gerek bir zorlukla
karlarz.
.....
9

u an bizler iin lm korkusu vardr, fakat zgn doamz

yeniden kazandmzda, o zaman Nirvana vardr. Bizler bu nedenle
Nirvanaya ulamak, sona ermektir deriz. Sona ermek yeterince
iyi bir ifade deil; belki de teye gemek, devam etmek ya da
katlmak daha iyi olurdu.
Bizler her ey boluktan gelir deriz. Btn bir nehir ya da
btn bir zihin boluktur. Bu anlay yakaladmzda, o zaman
yaamn gerek anlamn da bulacaz. Bu anlaya ulatmzda,
insan yaamnn gzelliini grebiliriz. Bu gerei fark etmeden
nce, grdmz her ey yalnzca bir hayaldir.
Bu gerei fark ettiinizde, eski yorumlarnzn ne kadar
anlamsz olduunu ve ne kadar gereksiz bir aba sarf ettiinizi
anlayacaksnz.
Zazen alsanz da almasanz da Buda doasna sahipsiniz.
Ona sahip olduunuz iin almanzda aydnlanma vardr.
Buda ile ayn itenlii gstererek Zen almalyz.
Geleneksel Budac anlaya gre, insan doamz bensizdir.
Herhangi bir ben dncesine sahip olmadmzda, Budann
yaama bakn kazanrz. Bencil dncelerimiz, Buda doamz
rten bir hayaldir.
Budac yaam karmik yaam olmamaldr. almamzn
amac, zihni evreleyen karmay koparp atmaktr.
Bodhidharmann anlayna gre, dnce edinmeye dayanan
alma, yalnzca karmamzn tekrar ediliidir.
..... Elde edeceiniz btn aamalardan daha nemli olan ey,
itenliiniz ve doru abanzdr. Doru aba, geleneksel almamz
ile ilgili doru bir anlay zerinde ykselmelidir.
10

..... Aksi halde amaca giden yolun anlamn yitirirsiniz. Fakat

yolumuza gl bir ekilde inandmzda, zaten aydnlanmaya
ulamz demektir. Yolumuza inandmzda, aydnlanma oradadr.
..... Bodhidharmann Zenini anlamyorsanz, gzleriniz
kapal bakyorsunuz demektir. Aydnlanmaya ulama dncesini
nemsemeyiz; bizim iin nemli olan ey bu andr, gelecekteki bir
gn deildir. abamz bu anda gstermeliyiz. Bu, bizim almamz
iin en nemli eydir.
Budacln temel retisi, geicilik ya da deiim retisidir.
Her eyin deimesi, her varlk iin temel gerektir. Kimse bu
gerei yalanlayamaz. Budacln tm retisi bu gerein iinde
younlamtr. Bu reti hepimiz iindir. Nereye gidersek gidelim
bu reti dorudur. Ayn zamanda bu reti, benliksizlik retisi
olarak da adlandrlr. Her varlk, durmadan deimekte olduu
iin, olduu gibi kalan bir ben yoktur.
..... Hibir zaman sona ermeyen her eyin deimekte
olduu gereini fark eder ve onun iinde kendi konumumuzu
bulursak, kendimizi Nirvanada buluruz.
Her eyin deitii gereini kabul etmeden, mkemmel
huzuru bulamayz. Fakat ne yazk ki, gerek olsa da, bizim iin
bunu kabul etmek ok gtr. Geicilik gerekliini kabul
etmediimiz iin ac ekeriz.
Mkemmel varoluu, mkemmel olmayan varolu araclyla
bulmalyz. Kusurluluun iinde mkemmellii bulmalyz. Bizim
iin tam mkemmellik, kusurluluktan farkl bir ey deildir. Sonsuz
olmayan varolu nedeniyle, sonsuzluk var olur.
Zazenin amac, fiziksel ve zihinsel olarak varoluumuzun
zgrlne ulamaktr.

11

Eer Zen almak istiyorsanz, eski dncelerinizin tmn

unutmal, yalnzca Zazen almal ve almanz srasnda ne tr
deneyimler yaadnz grmelisiniz. Bu, doallktr.
Nyu nan shin yumuak ya da esnek zihin demek olup doal
zihin anlamna gelir. Bu zihne sahip olduunuzda, yaamn gerek
zevkini bulursunuz.
Budaclk alrken, zihninizde genel bir ev temizlii
yapmanz gerekir.
Budac yaam anlay, hem var olmay, hem de var
olmamay ierir.
Biz, gerek varln boluktan geldiini ve tekrar bolua
dndn syleriz. Boluktan doan varlk, gerek varlktr.
Boluun kapsndan gemek zorundayz.
..... Grdmz her eyin boluun bir paras olduunu
fark ettiimizde hibir varla balanmayz; her eyin yalnzca
geici bir biim ve renk olduunu anlarz. Bylece, her varln
gerek anlamn kavrarz.
..... Gerei fark etmek, yaamaktr; burada ve bu anda var
olmaktr.
Gnlk yaammzda, dncelerimizin yzde doksan dokuzu
benmerkezlidir.
..... Her varlk, baka bir eye baldr. Samimi olmak
gerekirse, kendi bana, ayr bir varlk yoktur.
Dogen Bir ey renmek, kendinizi tanmaktr; Budacl
renmek, kendinizi renmektir demitir.

12

Dogenin dedii gibi, Biz onlar sevsek de iekler der ve

onlar sevmesek de arsz otlar byr. Byle olsa da, bu bizim
yaammzdr.
Yaammz bu yolla anlamalyz. O zaman hibir sorun
olmaz.
Budann temel retisi tm okullar ierir. Budac olarak
bizim abamz, Budannki gibi olmaldr; yani belli bir okula ya da
doktrine balanmamalyz. Fakat genellikle, eer bir ustamz yoksa
ve sahip olduumuz anlayla gurur duyarsak, pek ok retiyi
ieren Budann retisinin zgn yapsn kaybederiz.
..... Bizler yalnzca Budaclarz. Hatt Zen Budac bile deiliz;
yalnzca Budacyz. Eer bu noktay anlarsak, gerekten Budacyz.
Gerek doamz, bilinli deneyimlerimizin tesindedir.
Gerek doamz deneyimlesek de, deneyimlemesek de, orada,
bilinliliin tesinde var olan ey gerekten vardr ve almamzn
temelini kurduumuz yer de burasdr.
Zihninizde zarar verici bir dncenin bulunmas, bazen
kabul edilebilecek bir eydir. Asl nokta, kendinizi dinginletirip
dinginletiremediiniz ve dnceye balanp balanmadnzdr.
Zihninizi durdurmaya almayn; yalnzca her eyi olduu
gibi brakn. O zaman, dnceler zihninizde fazla uzun
kalmayacaklardr. Geldikleri gibi gelecekler ve gittikleri gibi
gideceklerdir. O zaman, berrak ve bo zihniniz gittike daha uzun
sre devam etmeye balayacaktr.
Bedeninizi nasl dinlendireceinizi biliyorsunuz, ama zihninizi
nasl dinlendireceinizi bilmiyorsunuz. ... Dnen zihninizi, megul
zihninizi nasl terk edeceinizi renmelisiniz. Dnme
13

yeteneinizin tesine ulamanz iin, zihninizin boluuna gl bir

inan duyarak, saf ve zgn durumunuzu yeniden kazanmalsnz.
almak, yanlgnn iinde saf zihninizi fark etmektir. Eer
yanlgnn iinde, saf zihne, zgn zihne sahip olursanz, yanlg
ortadan kalkacaktr. Bu yanlg dediinizde, yanlg, varln
daha fazla koruyamaz... Bu nedenle, almanz yanlgnn iinde
kurmalsnz. almak, yanlglara sahip olmaktr. Yalnzca Ah,
bu sadece yanlg deyin ve onunla cannz skmayn. Yalnzca
yanlgy gzlemlediinizde, gerek, dingin, bar dolu zihninizi
kazanrsnz. Onunla baa kmaya altnzda yanlgya
dersiniz.
yleyse aydnlanmaya ulasanz da, ulamasanz da, yalnzca
Zazene ulamanz yeterlidir. Aydnlanmaya ulamaya altnzda
zihninizde ar bir yk tarsnz. Zihniniz, olgular olduklar
gibi grebilecek kadar berrak olmaz.
..... Akn zihne ulatmzda, olgularn olduklar gibi ve olmalar
gerektii gibi olmalarnn tesine ularz. zgn zihnimizin
boluunda, bunlarn ikisi de birdir ve burada mkemmel dinginlii
buluruz.
Budac felsefe, ylesine evrensel ve mantkl bir felsefedir ki,
bu nedenle bir felsefe deil, yaamn kendisidir. Budac retinin
amac, saf ve zgn zihnimizi, bilinliliin tesinde var olan yaam
iaret etmektir.
Buda doasn anlamann tek yolu, yalnzca Zazen
uygulamak, yalnzca burada, olduumuz gibi olmaktr. Bu nedenle
Budann, Buda doasyla anlatmak istedii ey, bilin alannn
tesinde, olduumuz gibi olmaktr.
Buda doas bizim zgn doamzdr. Ona Zazen
uygulamadan nce ve onu bilinli szcklerle tanmadan nce de
14

sahibizdir. Bu anlamda, yaptmz her ey Budann eylemidir.

Eer onu anlamak isterseniz, anlayamazsnz.
Onu anlamaya almay braktnzda, gerek anlay daima
oradadr.
Aydnlanmaya ulamak, daima Buda ile birlikte olmaktr.
Temel nokta, ciddi bir ekilde almaktr. En nemli tutum,
byk zihni anlamak ve ona inanmaktr.
Gven duymamz gereken byk zihin, nesnel olarak
deneyimlenebilecek bir ey deildir. O, daima sizinle birlikte, daima
sizin yannzda olan bir eydir.
Daima sizinle olan zihin, yalnzca sizin zihniniz deildir.
Eer byk zihninize kar gl bir gven duyarsanz,
aydnlanmaya ulamam olsanz da, daha imdiden gerek anlamda
bir Budacsnz demektir.
Herkes Buda doasna sahiptir. Her birimiz, kendi gerek
doamz fark etmenin yolunu bulmalyz. Uygulamann amac,
herkesin sahip olduu Buda doasn dorudan deneyimlemektir.
*** *** ***

15

BUDA ZHNN
KAZANMAK
Sheng YEN

Chanda asl olan bilgelii her gnk yaammzn iinde

gerekletirebilmektir.

16

Aslnda rahat yerinde olup da yine de bir eylerin eksik

olduunu, artk byyemediklerini, yaamn durduunu hissedenler
iindir.
ada toplumda insanlar dinden tamamen kopmak ya da
ona kr krne balanmak gibi iki kutupta yaarlar.

.......................................................................
Zihin dinginletiinde alr
rencinin zihni sakin ve younlam olduunda, derin bir
ie dnme ya da Samadhi durumuna varana dek daha da inceltilip
younlatrlr. Bu noktadan sonra kii aydnlanma deneyimine
doru bir atlm yapabilir.
Biz dank zihinle balarz, onu samadhiye ulatrr ve
Chan yntemini kullanarak birlik durumu iinde zeriz. Dank
zihin odaklama ve enerjiden yoksundur. rencinin enerjisi
biriktirilmeli ve younlatrlmaldr.
Chann ruhsal gc eyleme gemi olan inantr.
Zihinlerini sakinletirenlere ve derin younlamaya
ulaanlara byk bir huzur, kutsanma, nee ve hayranlk gibi hisler
gelebilir.
Ancak bu hisler kendi ilerinde bir ama haline gelebilirler,
bylece birer engele dnebilir ve kolayca gerek aydnlanmayla
kartrlabilirler.
... O kendi gerek doasn grmek, Buda-zihnini
kazanmaktr.
Sheng-yen Usta bilgi vermek, cesaretlendirmek, ilham
vermek, hatt dikkat elmek ve uyarmak iin ders verir; ancak asl
eitmek iin deil.
17

Sheng-yen Usta bize aydnlanmann eitli dzeyleri olduunu

ve en yksek aydnlanmann sonunda aydnlanmay amak ve saf
varolua ulamak olduunu syler.
Chan uygulamas bazlar iin ruhsal farkndalk, dierleri
iin belki de duygusal yaamlarn ve salklarn iyiletirmenin bir
yolu anlamna gelir.
Yedi gnlk Chan inzivas en azndan bir sreliine zihin ve
bedenin btn sknt ve kirlerini aktp zihni en st dzey bir
berraklk durumuna ulatracaktr.
Esasen Sakyamuni Budadan beri snrl bir sreyi derin bir
uygulama iin ayrmak gelenei vardr. Budist sutralardan, her
zaman yedinin katlar olan birok uygulama dnemi olduunu
reniyoruz.
Bedenimiz kk bir evren, bir mikrokozmostur; ve byk
evreni, makrokozmosu yanstma eilimindedir.
Bir kii sknt ve kirlerinden arndnda, buna Buda
Zihnini Kazanmak denir. Ayrca kendi z-doasn grmek, ya
da kendi gerek yzn grmek gibi tmceler de kullanrz. Yola
giren kii bunu acnn sonsuz dngsn krmak iin yapar.
Aydnlanma annda skntlardan arnmtr ve Buda-zihnine
ulamtr.
Buda dharmay duyumsamak ok zor deildir. Daha zor olan
onu uygulamaktr. Uygulamak ok zor deildir. Daha zor olan Yolu
kavramaktr. Yolu kavramak ok zor deildir. Daha zor olan yoldan
kmamaktr.
Buda zihnini kazannca ormanlara git, bir rmak boyunca
yaa ve meditasyon yap. Bylece bilge ceninini beslemi olursun Bu
bebek ne zaman doacaktr ? Bilmezsiniz. Ama, hamile bir kadn
gibi, bilge cenininizi beslemeniz gerekir.
18

Buda-zihnini deneyimleyen birisi sonsuza dek deimitir.

Eer Yoldan karsa, bunun tamamen farkndadr; ve zihninde her
zaman uygulamay yeniden kazanma istenci vardr. Ancak, Budazihnini hibir zaman yaamam olan birisi kargaa iindedir.
Bir usta rencisine sadece Yolu gsterebilir. renci Yolu
kendi bana izlemelidir.
in deyiiyle Eer bir korsan gemisindeyseniz, yaplacak en
iyi ey bir korsan olmaktr.
Eer sebat etmezseniz, yntemin etkili olduunu nasl
bilebilirsiniz ? Eer uygulamanz olgunlamamsa, yntemin
uygun olup olmadn nasl bilebilirsiniz ?
Ancak
Byk Yeminin edilmesinden itibaren kii
bencilliinden gitgide uzaklaabilir..... Bu noktada genilemi,
byk benlik hissi ortaya kar. Kk beni amak iin Byk
Yemine gerek vardr.
En yaygn olarak yaplan yemin Drt Byk Yemindir:
. Btn duyarl varlklara yardm etmeye yemin ederim.
. Btn sknt ve kirleri temizleyeceime yemin ederim.
. Btn Dharma yollarnda ustalaacama yemin ederim.
. Budala ulaacama yemin ederim.
Bu yeminler btn Buda ve Bodhisatvalar ve ciddi bir ekilde
uygulama yapmak isteyenler tarafndan her gn edilir..... Ondan
byk bir enerji alrz. Yeminin gc bizi ileri doru eker, nk o
her zaman nmzden gider.
...Her oturuta, bu yemini ederek oturuunuzu gelitirirsiniz;
bu sayede de inan ve enerjiniz byr.
Hayal edin ! Dnyadaki btn insanlar arasnda, Yoldan
haberdar olan ve onu izlemek isteyen ok az insandan biriyim. Byle
19

iyi bir karmaya sahip olmann ne kadar az bulunan birey

olduunu farketmeliyim ve tm benliimi uygulamaya vermeliyim.
Zamanm ve bu frsat en iyi ekilde kullanmalym.
Yaamn Ksaln Farketmek :
Ne zaman leceimi bilmiyorum. Eer imdi, uygulamamda
baarya ulaamadan lrsem, bu ok anssz bir durum olurdu.
Eer bir para enerjim bile kalsa, bu enerjiyi uygulama iin
harcamalym. Aydnlanmaya ulap ulaamamam baka bir
meseledir. En azndan kendime kar drst davranm, elimden
gelenin en iyisini yapm olurum. Ve bir sonraki yaammda byk
olaslkla uygulamaya devam edebilirim. Eer tembellik iinde
lecek olursam, gelecek yaammda karmam uygulamama devam
etmeme izin verecek kadar iyi olmayabilir. yleyse elimden geleni
yaparak, ve yaamn ksaln fark ederek tm varlmla uygulama
yapmalym.
Benliksiz olmak :
Gerek benliinizi bulmak iin, kendinizi yitirmelisiniz.
..... O noktada, benliinizin gerek doasnn benliksizlik
olduunu kefedersiniz. Bu aamaya vardnzda, benliin gerek
doasnn ve Budacl yaamann ne olduunu bilirsiniz.
Her ne kadar benliin en sonunda zlmesi gerekse de, ayn
zamanda benliksizlie varmamza yardm etmesi iin bu benlie
gereksiniriz.
..... Bu yzden uygulamaya neden sradan, bencil benliinizle
baladnz anlamalsnz. Onu kmsememelisiniz; o sizi
benliksizlie gtren aratr.

20

Zorluklarla karlatnzda cannz skmanz sadece

zorluklara zorluk katar. Barl ve kar koymayan bir zihni
srdrerek btn gerilimler kendiliinden zlr.
Boluk ve varolu birarada varolurlar; ikisi arasnda bir snr
yoktur. Yine de uygulayclar varolutan bolua giden yollarn
bulmakta zorlanrlar. Grnenden varolularnn kkeni olan
bolua gidemezler. Meditasyonda, grnenden bolua doru
zihinsel durumlarmz aama aama boaltarak gideriz.
Meditasyonda gerek bir ilerleme gerekletirmek iin, bir
noktada yntemi unutmanz ve sadece meditasyon yapmanz
gerekir. ..... imdi bir adm daha ileri gidin ve kendinizi de unutun.
Eer kendinizi deil yntemi unutacak olursanz, bedeniniz
kendini ok rahat hissederdi. Ancak kendinizi de unuttuunuzda,
rahatlk ya da rahatszlk hissi de sorun olmaz, evrenizdeki herey
berraklk iinde varolmay srdrr.
Son olarak evreyi bile unutmalsnz. Kulaklarnz kapal
olmasa da, hibir ey duymazsnz; gzleriniz ak olsa da hibir ey
grmezsiniz. Zaman hissiniz yoktur. Dsal sorunlarnz, u anki
dncelerinizi, ynteminizi, kendinizi ve evrenizi boaltm
olduunuzda, samadhiye girmisiniz demektir.
.....
Eer sonunda yntemi de unutursanz, zaman farkndalnz
kaybeder ve ok iyi oturabilirsiniz. Eer kendinizi unutabilirseniz,
bir kiilik deiimini deneyimleyebilirsiniz. Sonra evrenizi unutur
ve Samadhiye girersiniz; kesinlikle byk bir deiim geirirsiniz.
Grnenden bolua uzun bir yol katetmi olursunuz.
Bunun tesi olan benliksizlik dzeyi iin yle bir yntem
nerilebilir :
Be geliim dzeyi yle zetlenebilir.

21

lki, zihninizi gnlk dncelerinizle ilgili dncelerden

boaltn.
kincisi, inziva srasnda ortaya kan dncelerinizi bir
kenara koyun.
ncs, yntemin kendisini de boaltn.
Drdncs, kendinizi unutun.
Beincisi, evreyi unutun. Kendinize u ana kadar hangi
seviyeye vardnz sorun.
.....
Yzeysel bir meditasyondan balamak ve sonra da derinlere
aama aama gitmek zorundasnzdr. Bu daha derin dzeylere
doru ilerledike zihniniz yavaa saflar; ve bu ok deerli
duruma vardnzda ballktan kurtulmu olacaksnzdr.
.....Aydnlanm kiiler dnyay tam olarak olduu gibi
grrler. Ancak grdkleri ey sradan insann grdnden
tmyle farkldr. Bir yaprak grdklerinde onun iinde evreni
grebilirler. Bu ne ruhsal bir g, ne de normal bilgidir. Eer onun
hakknda konumalarn isterseniz, hibir ey syleyemezler. Ne
byk bir zevk ne de bir tiksinti hissederler. Bu sadece byk bir
uyanma durumudur.
.....
Genel olarak, bir kii mkemmellie varana dek anormalden
normale, olumsuzluktan olumlulua on hatt yz deiimden geer.
Eer bunu bir yaam sresinde baarmak istiyorsanz, her an
gerek bir abayla ok youn uygulama yapmanz gerekir.
Aydnlanmann iinde boluk vardr; aydnlanmann dnda
varolu vardr. Bu tmceyi anlamak kolay deildir...
Wu : Hibir ey, ... ya da Orada birey yok.
Wu alanna girildiinde boluk vardr; Wunun derinlerine
girildiinde varolua dnlr. Boluk ve varolu iki farkl ey
deildir. Onlara sadece tek bir eydir. Temelde, Wu varolula ayn
22

eydir. Eer derin aydnlanmada varolu varsa, orada benlik de var

mdr ? Gerekte vardr. Eer benlik varolmasayd herhangi birey
yapamazdnz. Uzaklatrlm olan ey, her zaman kendisi iin
olma hissine sahip olan egodur. Gerekte, sndrlm olan ey
benlie olan bamllktr.
Bu yzden, benliin aydnlanmayla varoluunu yitirdiini
dnmemelisiniz. Aydnlanan benlik tm eylerin yannda
varolmaya devam eder. Ancak, aydnlanmann en derin seviyesinde
kii hibir eyin yannda varolmaz; o sadece varolur.
.....
Zihin kmldamadnda, bu samadhidir ve iyi bir durumdur;
ama gerek aydnlanma deildir. Gerek bir aydnlanma
zihinsizlik durumuna karlk gelir ve benliksizlikle ayn eydir.
Kmldayan zihin ok dar bir benlik hissine ya da kk benlie
karlk gelir. Kmldamayan zihin ok genilemi bir benlik hissine,
ya da byk benlie karlk gelir. Chann bak asndan,
sadece zihinsizlik seviyesi gerek aydnlanmann balangcdr.
Karmanz henz ilerlemeniz iin yeterince olgun olmasa da,
uygulamanza devam ederseniz, sonunda mutlaka olgunlaacaktr.
Aydnlanamayacak kimse yoktur.
..... zgrleme bilgisizlikten bilgelie gitmek demektir... Bir
dncenin ortaya kmasndan korkma, sadece onu ok ge
farketmekten kork.
..... Hibir zaman uygulama yapmam insanlar srekli
gezinen dncelerini farkederler, ancak onlar durdurmak iin
hibir ey yapamazlar.
.....
Herey zihninizin rndr. Eer zihin kmldamasayd,
herhangi bir ayrm yaplmazd. Baz eyleri kendi konumunuza
gre iyi ya da kt olarak grrsnz. Ancak bu her zaman deiir
ve eylerin kendisi bu sabit niteliklerden hibirine sahip deildir. yi
23

ve kt zerine kesin bir standart yoktur; bu tmyle o andaki

gr noktanza baldr...
Budadharmaya gre, kutsallk ya da sradanlk onu grenin
zihnindedir. Buda ya da sa gibi kiilerin azizlii bile deer
yargsdr.
Buda duyarl varlklara baktnda, btn duyarl varlklar
sadece Budadrlar. Duyarl varlklar Budaya baktklarnda ne
grdklerini dnrler ? Sakyamuni Buda ormanlarda, ya da
Ganjn kysnda yrdnde, btn kular, karncalar ve dier
kk hayvanlar bir Buda grdler mi ? Eer siz o zamanlarda
yaam olsaydnz ve bu Sakyamuni denen kiiyi hi duymam
olsaydnz, onun bir Buda olduunu mu, yoksa sadece herhangi bir
gezgin kei olduunu mu dnrdnz.? Bir ey algladmzda, o
sadece bizim varolan ey konusundaki dncemizdir.
nsanlar byk ruhsal gler iin bir potansiyele sahiptirler.
Biz bunu tm dinlerde grrz. Ancak bu gler rastgele
kullanlmamaldr. Bu gler ulalamaz deildir, ancak onlarla ok
yol alnmaz; nk kiinin karmasnn gcn tersine eviremezler.
..... Ruhsal gler gvenilir olmadndan ve kullanm
tehlikeli olduundan, asl onlarn peinden koulmamaldr.
Zihniniz safsa, bu durumda nerede olursanz olun siz de saf
olacaksnzdr. Eer cennetsel bir zihniniz varsa, cennettesinizdir.
Kendinizi zavall hissediyorsanz, cehennemdesinizdir..... Ark lke,
Cennetler tmyle tam burada, sradan dnyada deneyimlenebilir.
Eer uygulamanz yeterince derinse, tm duyarl varlklar
anne-babanz gibi grrsnz. Bunun nedeni sizin kazara
doumunuzun, says bilinmez duyarl varlklar da ieren ok uzun
alarn neden ve etkilerinin sonucu olmasdr. Bunu bildiinizde,
hereye ve herkese kar derin bir minnet hissi duyarsnz.
Konumalar bazen insanlar arasnda gerek bir iletiim
salamak yerine engel olutururlar.
24

Bir usta, rencinin icra etme giriiminde bulunduu zel bir

mzikal akordu aldran mzik retmeni gibidir. Bir ustaya sahip
olmadnda renci amaszca notalarn doru kombinasyonunu
arayabilir; ancak retmenden sadece bir ipucu ile bu parman
buraya koy, brn uraya; ve renciyle ustas uyum iinde ayn
akordu almaya balarlar.
Shih-fu ou zaman drt farkl zihin durumu tanmlar :
Dank zihin, basit zihin, tek zihin ve zihinsizlik.

BUDZM
VE
ZEN
25

Nyogen SENZAKI
&
Ruth Strout McCANDLESS

Zen bir bilmece deildir; o aklla zlemez. O yaamn ve

bizim yolumuzun ne olduunu renmek isteyenler iin ruhsal bir
besindir.
Dhamma arkadalar, kendi kafanzdan tatmin olun. Kendi
kafanzn stne yanl kafalar koymayn. Sonra an be an
admlarnz yakndan izleyin. Her zaman banz serin ve
ayaklarnz scak tutun. Bunlar benim sizlere son szmdr.
Senzakinin, son anlarnda iken, rencilerinin srarla Zene ilikin
hikmetleri sormas zerine verdii yanttan...(Mart 1958)

Filologlar kutsal metinleri ve yorumlar sadk bir ekilde

evirebilirler, fakat anlamlar daha derin biimde anlalmadka bu
szler nemsiz ya da yanl ynlendirici olabilir.
..... Budaclk, zihinlerimizi evrensel yasayla uyum iine
girmesi iin zgrletiren bir retidir.
Soru: Budaclar bir tanrya inanr m ?
Eer Tanr szc evrensel yasann iirsel bir ifadesiyse, o
zaman yant evet. Fakat eer bu szck evrensel yasadan ayr
kiisel bir varoluu ima ediyorsa yant hayrdr. ... Dnyada
26

olmayan bir tanr sahte bir tanrdr ve tanrnn iinde olmayan bir
dnya gerek deildir.
Eer Tanr szne bu kadar balysanz, o zaman evren
tanrdr ve tanr da evrendir. Tanrnn evreni yarattn ve sonra da
bu evrenin dnda kaldn sylemek bir elikidir. ... Eer bu
dnyann stn bir varlk tarafndan yaratldna inanyorsanz, o
zaman kendinizi bunu deitirmek konusunda gsz hissediyor ve
kaderinizi yaratcnzn merhametine brakyor olmalsnz...
..... Budaclar dnyann kendi retiminiz olduunu bilirler.
Onu deitirebilir, yeniden kurabilir ya da kendi isteinize uyacak
ekilde dzeltebilirsiniz.
Zihin srecin, yani arzulama, edimde bulunma ve
honutsuzluk srelerinin sonsuz bir zinciridir. Bu bir dngy
oluturur: arzulamadan edime, edimden honutsuzla ve
honutsuzluktan arzulamaya. Bu sre olmadan zihin olmaz ve
bunun sonucunda beden de olmaz.
... Kurallardan doal olarak hibir canl varln kiisel zevk
iin ldrlmeyecei sonucuna gelinir -tm duyarl varlklar iin
sevgi dolu efkat vardr; kendine ait olmayan hibir ey alnmazbencil olmayan, cmert bir yaam yaanr; evlilikte birbirine kar
sevgi ve sayg duyularak sadakat korunur -kii kendini artr ve
temizler; doru olmayan tek sz sylemez- her ekilde drstl
gelitirir; sarholuktan kanr; ar ve ayk bir hayat srer; kendini
temiz tutar ve deerli klar.
Budaclar, tm inanlarn retilerini ve kutsal metinlerini
incelerler, her dinin ve inancn gerek ve gzel olan taraflarn kabul
ederler...
Kii kendini meditasyona adad zaman zihinsel ykler,
gereksiz kayglar ve babo dnceler birer birer yokolur; yaam
sanki przsz ve ho bir ekilde akar... Bazen meditasyona yeni
27

balayanlar, sanki Zen kavrayyla rya grme arasnda bir

balant varm gibi ryalarndan bahsederler. Ne var ki ryalar
psikolojik bir olgudur ve Zen ile hibir ilgisi yoktur.
Koan : Koan bir ustann rencisine zmesi iin verdii bir
problemdir. rencinin aslnda bunu yalnz bana zmesi gerekir,
ama arada srada bir retmen de yardm eder. Bir koan stnde
almak iin onu zmeye hevesli olmalsnz; bir koan zmek
iin, onu dnmeksizin onunla yzlemelisiniz. Onu ne kadar akla
vurursanz bir zme ulamak o kadar zor olur. ki el birbirine
vurulunca ses kar. Tek elin sesi nedir? Bu bir koandr. Eer bir
ses olmadn dnrseniz yanlrsnz.
Bir Zen koan dardakiler iin samalktan baka birey
deildir, fakat bir Zen rencisi iin bu aydnlanmaya alan
kapdr... Gerekte bir koan, renciyi idrakin tesine gemeye
zorlamak iin verilir... Gnlk grevlerinizi ihmal etmeksizin bo
zamanlarnz koanla zihne egzersiz yaptrarak geirmelisiniz.
Bu yaamda aydnlanmaya inanmadnz srece, hi Zen
almamanz daha iyi olur. lmden sonra aydnlanma vaadinde
bulunan pek ok inan ve mezhep vardr.
Bir Zen kapsndan girmeden nce kendinizi egoist
dncelerden arndrmalsnz. Eer nihai gerei beyninizle
bulabileceinizi dnyorsanz, bunu neden yapmyorsunuz ? Bir
kez Zen almasna baladnz zaman ne saa ne de sola
dnmeden dosdoru yolunuzda gidin... Ekidonun and lk olarak,
yaam ve lm elalesi geilmelidir diye balar...
Sradan insan yaam ve lmn gerek anlamn bilmez, bu
nedenle yaama tutunur ve lmden korkar. Bir bodhisattva
bedenini kendisinin olarak grmez, beden ve zihni ayr olarak da
dnmez. Bunu duyularyla kavrad zaman buna beden der, ie
bakyla kavrad zaman zihin der.
..... Bir Budac boluktan szettii zaman, bunu doluluun
kart anlamnda deil, daha ziyade hibir eyin verilmedii ve
hibir eyin alnmad koulsuz bir durum anlamnda kullanr.
28

Karma : Bu yaamdaki tm durumlar ve artlar daha nceki

edimlerin dorudan sonulardr ve imdiki zamandaki her edim
gelecein kaderini belirler. Yaam ileyen Karman sreci, sonsuz
neden ve sonu dizisidir.
Arnma her dncenin szn ve edimin bilincinde olmak ve
yaama duyulan saygyla ktden kanmak yoluyla gerekletirilir.
Yaama sayg duymak bilinen erdemleri uygulamak, drst olmak,
temiz yaamak ve ar dnmek, adil ve nazik olmak, bakalarna
sayg duymak ve onlarla bar iinde yaamak ve cehaletle mcadele
etmektir...
..... Bodi-Dharma bir kez yle demiti: Eer Buday grmek
istiyorsanz kendi i doanza bakmalsnz; bu doann kendisi
Budadr.
Meditasyon uygulamas bir kavraya ulama yntemi deil,
fakat aydnlanmann kendisidir.
Kitaplar, szckler arasndaki araynz sizi idrak dnyasnn
derinlerine gtrebilir, fakat bu kendi gerek znzn yansmasn
bulma yolu deildir.
Yaam ksa ve kimse sonraki ann ne getireceini bilmiyor.
Frsatnz varken zihninizi temizleyin ve bylelikle bilgeliin
hazinelerini kazann, sonradan bunu bakalaryla onlara mutluluk
vererek bol bol paylaabilirsiniz.
Her birimiz kendi bedenimize ve zihnimize hakim olmaya,
evremizi huzurla idare etmeye, saf ve bencil olmayan bir yaam
srmeye ve tm varlklara kar yardmsever ve nazik olmaya
almalyz. Bunlar bizim en nemli gnlk grevlerimizdir.
(Dogen)
Zihnin zn kavramak yeniden doutan kurtulmaktr... ve
bu sorun zld zaman artk yaamn geicilii sorunu ortadan
kalkar. (Genkaku)
29

# Gerein peinde koan, gerein gerisinde kalr.

#...Bedenlerimiz sreksiz olduu iin, bunun sonucu olarak
ayn zamanda bo ve hayalidirler de. Aslnda, gerekte bize ait bile
deillerdir. Sizin bedeniniz sizin deildir ve benim bedenim benim
deildir.
#... Maddi eyler ve zihinsel olgular mavi gkteki bulutlar gibi
gelip giderler.
Hrs, fke ve cehalet... bu kpk okyanustaki bir serap gibi
grnp kaybolurlar.
Hrs, fke ve cehalet insann iyi karakterine zarar veren
zehirdir... bu kurtulu yolunda engel olarak durur; tpk ayrk
otlarnn kklerinin faydal otlarn gelimesini nlemesi gibi,
gelimemizi nlerler.
#...Eer Zen iinde yaarsanz, dnk ryalarnzn
cehennemini terkedebilir ve bulunduunuz her yerde kendi
cennetinizi oluturabilirsiniz.
nsanlar yanl bilgilerle aldatan idraksizler, yaamlar
sresince ancak birer cehennem yaratabileceklerdir.
... Benim Zen hakknda sylediklerim benimdir, kendi
idrakinize ulaana dek sizin olamaz.
Buda olmay hedeflediiniz srece, ne kadar abalarsanz
abalayn, asl olamazsnz. Eer onu bulunduunuz yerde
bulamyorsanz, onu aramak iin nerelerde dolamay umuyorsunuz
ki ? (Yokadaishi)
Be tr grme; fiziksel, gksel, prajna, Dharma ve BudaGrmesidir.
Be g; inan, enerji, bellek, meditasyon ve bilgeliktir.
30

Kii bu be tr grmeye ve gce, bunlarn ortak bilgelik

cevheri olan Zihin-zyle btnleerek ular.
nan kiinin salam bir ekilde gerekte kalmasn salar;
enerji ilerlemeyi srdrmek iin gereklidir; bellek bilgiyi artrr ve
zenginletirir; meditasyon beinci g olan prajnann zgrletirme
bilgeliinin kayna olan skneti korur.
Tanr, Eski Ahitteki gibi, Davuda ne kadar yaklarsa
yaklasn, onlar hl bir deil, ikidirler. Bir Zen izdeisi hibir
tanrya ibadet etmez, hibir dinsel kural gzetmez, gelecek iin
vaadedilmi hibir meskenin peinde komaz; ne de onun baka biri
tarafndan ihtimam gsterilip kayrlacak bir ruhu vardr. O
durumuna hakim olduu srece, bulunduu her yerin, gerein
memleketi olduunu bilerek dogmatik ve ilahi varsaymlarn
ykn bou bouna tamakszn yolunda zgrce yrr. Onun Zen
eitimi ve meditasyonu sadece mkemmel kurtulu iindir.
O Zihin-znde tek bana yrr.
Bugn tekrar gelmeyecek;
Her an, paha biilmez bir hazine deerindedir.
(Takuan)
Paha biilmez hazine herkese aittir. Her birimiz Dharmakayann parasyzdr; fakat meditasyon yapmadan ve bu
abamzn semeresini almadan bunu nasl kavrayabiliriz ki ?
Bir Zen izdeisi ne insanlardan kaar ne de kadn
dmandr, bu nedenle kendisini bir da kulbesine kapatmasnn
ya da kar cinsten kamasnn gerei yoktur.
Kendimizi retinin zne ulamak iin meditasyona adarz.
31

Sudaki ayn yansmas gzeldir; fakat ne ayn kendisi

oradadr, ne de gzellii gkyznde asl kalr.
Gerek bir Zen izdeisi ne gerei arar ne de gerek
olmayandan kaar.
O bunlarn sadece biimi olmayan ikici dnceler olduklarn
bilir.
..... Eer gerek bir Zen izdeisiyseniz sadece dnmemeyi
dnn. Orada hibir ey bilmezsiniz, fakat hereyle
birliktesinizdir. Bir seim ya da tercih yoktur; ve ikicilik
kendiliinden kaybolur. Fakat eer hareketi kesip sessiz kalrsanz
bu sessizlik hep devinim halindedir.
..... Zen zaman ve uzay aar. Onbin yl bir dnceden baka
birey deildir ne de olsa. Grdnz tm dnyada sahip
olduunuzdur. Eer dnceniz uzay ve zaman aarsa en kk
eyin byk ve en byk eyin kk olduunu, olmann olmama ve
olmamann olma olduunu bilirsiniz. Byle bir deneyim olmadan
herhangi bir ey yapmakta tereddt edersiniz. Eer birin ok ve
okun bir olduunu kavrayabilirseniz, Zeniniz tamamlanm olur.
Gerei gerek olmayann dnda var saymamalyz. Kutsal
olmayan durumlarn eklini deitiren kutsall grmeliyiz. imdi
ve burada cennetin kralln kurmalyz. Bilim ve felsefenin
terimleri, ayrm yapmakta ne kadar usta olursa olsun, ikici
aldanlara dayanr. erideki Tanr veya Ben Oyum gibi
ifadelerle bylenmeyin; fakat ieride veya darda hibir tanrnn
olmadn; ne bu, ne u, ne ben, ne de sen olmayan Samadhiyi
deneyimleyin. O zaman eer isterseniz hristiyan terimlerini rahata
kullanabilir ve yle diyebilirsiniz: Dnyada olmayan tanr sahte
bir tanrdr ve tanrda olmayan dnya gereklik deildir. O
zamana kadar sessizlii renin ve zihnin ne olduunu grmek iin
srekli sessizlik iinde aln.
32

Yedi Hazine :
nan,
Sebat,
Dinleme,
Alakgnlllk,
Teslimiyetilik, Meditasyon ve Bilgeliktir.

Kurallar,

Tek bir ay btn sularda yansr.

Saysz yansmalar tek bir ayn sadece imgesinden baka
birey deildir.
Buda mritlerine neden-sonu ilikisi yasasn rettii
zaman yle dedi :
Edimleri cehalet belirler; bilinci edimler belirler; isim ve
biimi bilin belirler; duyular isim ve biimler belirler; temas
duyular belirler; duygular temas belirler; iddetli arzuyu duygu
belirler; ball iddetli arzu belirler; ballk oluu belirler; olu
doumu belirler; doum yallk ve lm, znt, keder, ac, feryat
ve umutsuzluu belirler. Tm bu hastalk kitlesi byle ortaya kar.
Bir Zen izdeisi zamann okumaktan ok (hatta Zen
kitaplarn bile) meditasyona vermelidir. Kendi deneyiminiz
olmad srece Zenin yabancs ve filozof bir serseri olursunuz.
Kendi hazinenizi bulun.
..... Bakas yerken alnz yatr m ? Bakas ierken
susuzluunuz geer mi ? Bakas uyurken dinlenir misiniz ? (efaat
diye birey yoktur; hem niye olsun ki; stelik byle bir smarlama
hakszla ne gerek var ?)... Kimin abalaryla aydnlanacaksnz ?
Zen, Budaclk ve Taoculuun ocuudur.
Bir ey, ya da bir dnce balanarak kabul edilir.
33

Cahil bir insan aldanlar yaratr ve ayrmclk yznden ac

eker. Gereklikte doru veya yanl yoktur. Cahil bir insan bunlar
yaratr, kabul eder, sonra da bu ayrmclktan ac eker. Olgular
dnyasnn gidiat budur.
Bodhi-Dharmadan :
Zihin kiinin bir imge oyduu bir tahta ya da ta gibidir.
Eer bir ejderha ya da kaplan oyar ve onu grnce ondan korkarsa,
bir cehennem resmi yapp, sonra da ona bakmaktan korkan bir
aptala benzer.
...
Eer batan beri byle birey olmadn
biliyorsa, o zaman Zihin-znn ekillenmediini de bilmelidir; bu
nedenle bu imgeler yanlsamadan baka birey deildir. Bu olguyu
kavrad anda zgrleir.
Zeki bir renci retmenin szlerine tabi olmaz, fakat
gerei bulmak iin kendi deneyimlerini kullanr. Aptal bir renci
retmeninin szlerine tabi olarak yava yava ama hazrc/kolayc
bir anlaya varmaya alr.
Zengetsudan :
Dnyada yaamak, fakat dnyann tozuna toprana
balanmamak ya da yapmamak gerek bir Zen rencisinin
yoludur.
Bir insan aptal gibi grnebilir, yine de aptal olmayabilir. O
bilgeliini koruyor ve onu dikkatle muhafaza ediyor olabilir.
Erdemler z-disiplininin semereleridir ve yamur ya da dolu
gibi gkten kendi kendilerine dmezler.
Neden her eyi byk evren yasasna brakp her gn
huzurlu bir glmsemeyle geirmiyorsunuz ?
34

MEDTASYON
VE ZAZEN
Derleyen : lhan GNGREN
35

Btn glk zihnimize doldurduumuz abur cuburu oradan

kartmakta, zihnimizi iine tktrdmz n yarglardan, n
seimlerden koullanmalardan kurtarmaktadr. Bu glk de ancak
sabrl ve dzenli bir biimde meditasyon yapmay srdrerek
alabilir.
... Usta ya da guru bildiklerinin, rendiklerinin kendisine
kazandrd otoriteyi rencileri zerinde baskya dayal bir
egemenlik kurmak iin kullanyor..... Sonuta zgrln arayp
bulma abas iinde olan rencinin zgrlyle arasndaki balca
engel usta ya da guru oluyor.
Diplomalar insana ne kazandryor ? Bir meslek, bir i, saygn bir
pozisyon, parasal gvence... Diplomalar insana yaamn
zorluklaryla savamay, yaam cokuyla, kvanla kucaklamay, i
huzurunu, i zgrln, mutlu olmann yolunu yntemini
retebiliyor mu ? Hayr !
Meditasyon zihinde ve bedende yeniden
gerginlikler,gerilimler olumasna izin vermeyecek bir dnya
gryle, bir yaam felsefesiyle birlikte yrtlmedike meditasyon
yaparak biryerlere varmak olduka gtr..... Onun iin meditasyon
bir felsefe, bir dnya gryle birlikte ve bir arada yrtlmelidir.
..... Btn ruhsal gerilimlerimizin balca nedeni olan
hrslarla, tutkularla, ar isteklerle baetmede meditasyon etkin bir
ara olmakla birlikte hrslarn, tutkularn tuzandan kurtulmak
istemeyenlere de pek fazla yardmc olamaz.
Gerein olduundan farkl biimde alglanmasnn nedeni
hevesler, istekler n yarglar, yanl armlar, gereki olmayan
36

duygusal deerlendirmelerdir. Biz, olan dnyada deil de kafamzn

yarats olan gerekd bir dnyada yayoruz..... Meditasyon
gerek dnyaya gzlerimizi amaya yardmc olabilir; ama biz
gzlerimizi
amak
istemiyorsak,
gzlerimizi
amamakta
direniyorsak bunu bir bana yapabilir mi ? Bu nemli bir soru. Ben
yapabileceini sanmyorum..... Bunlarn hepsinden nde de
meditasyon zihinsel ve bedensel gerginlikleri gidermede son derece
etkili bir yardmcdr.
Batan unu syleyeyim, meditasyon size sizde zaten
varolmayan hibir eyi veremez. Yapabilecei tek ey sizin kendi
iinize dnp oradaki kaynaklar bulmanz, iinizdeki deerli
eyleri ortaya karmanz kolaylatrmasdr. Meditasyon yapmak,
tam olarak yaamak, yaadnn farknda olmak demektir.....
Meditasyon bir yolculuktur ve bu yolculuun balca amac
kendinizi bulmak, kendinizle tanmak, kendiniz olmaktr.
Meditasyon kendinizle ilgili baz zellikleri farketmenize ve
kendinize kar daha hogrl olmanza yardmc olacaktr.
Meditasyon yaparak elde edeceimiz ey konusunda hereyden nce
yetingen olmalyz.
Kukusuz meditasyona bir geveme egzersizi, gerginlikleri
giderme egzersizi olarak bakmak yanl olur ama meditasyonun
getirecei baka eyler, bedensel ve zihinsel gerginlikler
giderilmedike ortaya kamyor.
teki kaplar aan anahtar gerginliklerin giderilmesidir.
Geveme deyince ok kimse yle bir kendini brakmlk,
lakalk, yerekimine kendini koyuvermilik diye dnebilir. Oysa
yerekiminini etkisini azaltmann bir yolu daha vardr. Dimdik
durmak, dimdik oturmak. Bitkileri dnn, aalar dnn;
nasl yerekiminin etkisini en aza indirmek iin dik bir gvde, dik
bir sap zerinde byr geliirler.....

37

Genellikle meditasyonun, zellikle Budac meditasyonun,

meditasyon yapan kimseye kazandraca nemli bir yetenek, uzun
sre dikkatli kalabilme, uzun sre dikkatini ayakta tutabilme
yeteneidir.....
Farkndalk ya da yaygn dikkatlilik yeteneinin gelierek
zihnimize ynelmesi meditasyonun doal bir sonucudur. Zihnimiz
byle ilemeye balaynca da zihnimizle tanmaya balarz..... ou
kez zihniniz, iinde bitmez tkenmez bir kr dnn hkm
srd karanlk bir odadan ynetilmektedir.....
nsanlarn byk ounluu zihinleriyle tanmaktan
korkarlar, bir an bile zihinleriyle babaa kalmamak iin neler
yapmazlar ki... Hemen radyoyu ya da televizyonu aarlar, yahut
ellerine bir kitap ya da gazete alrlar, hemen telefonla arkadalarn
ararlar, bunu da yapamazlarsa ekmecelerini dzeltmeye balarlar.
Kendileriyle babaa kalmak lesiye korkutur onlar...
Oysa meditasyon yapmann amac uyanmaktr... Meditasyon
yaparak zaten sizde olmayan bir eyi bulacanz, ya da sizde
olmayan bir eyi elde edeceinizi sanmanz da yanl olur.
Bizim bu kitapta inceleyeceimiz meditasyon, amac birey
dnmek, bir konu zerinde derin derin dnceye dalmak
anlamnda bir meditasyon deildir. Sonunda zihinden btn
dnceler uzaklaana kadar, zihinde hibir dnce kalmayncaya
kadar zihni sakinletirmektir. Ya da zihni ylesine rahat
brakmaktr ki dnseler sizin hibir abanz olmadan, mantksal
zorunluluklarn sonucu olarak deil de doalama yoluyla, sezgisel
bir biimde zihne gelsin ve kendiliinden gitsin.
Meditasyonun amac daha kapsaml, daha geni bir bilinlilik
durumudur.

38

Meditasyon yntemlerinin en bata gelen ortak zellii hangi

tr meditasyon olursa olsun, meditasyonun kendine zg bir duru
ve oturuu gerektirmesidir.
Meditasyon ister oturarak ister hareketle yaplsn, istisnasz
btn meditasyon trlerinde birinci koul srtn dik durmasn
salayacak bir duru ya da oturutur... Ancak srtn dik duruu
gerekletirildikten sonra i duyarlk ortaya kar ve bu i duyarlk
rahatlama, dinlenmilik ve giderek gerginliklerin giderilmesinden
kaynaklanan i bar duygusunu da beraberinde getirir....
Meditasyon duru ve oturuunda tam ayar, bir kemann
akordu kadar nemlidir. Bu ayar da ancak meditasyon yapan
kimsenin kendisi yapabilir. Duru ya da oturutaki ufack bir
dzeltme meditasyonun kalitesinde dnyalar kadar fark yapar.
Meditasyon srasnda eer olumsuz duygular iinizi kaplarsa,
olumsuz dnceler huzurunuzu bozmaya balarsa hemen
oturuunuzu gzden geirin; kesinlikle oturuunuzda bir bozukluk
olduunu greceksiniz.
Meditasyon duru ve oturuunda omuzlar olabildiince aa
drlmelidir. Sylediimi dzeltiyorum: Omuzlarn aa
drlm olmas btn yaammzn ayrlmaz bir paras
olmaldr..... Bir kimsenin meditasyonda yol alm olup olmadn
omuzlarnn duruuna bakarak syleyebilirsiniz. Tecrbe ettiiniz
zaman greceksiniz, omuzlarnz drdnzde iinizdeki
olumsuz duygular yerini gven ve sknete brakacaktr.
eitli meditasyon trleri ve uygulamalar arasndaki ikinci
ortak zellik, dikkatin bir konu zerinde younlatrlmasdr.
Tam kulanz vererek dinlediiniz zaman sessizliin ne
kadar sesli olduuna aar kalrsnz.

39

Belki nc ortak zellik olarak, zihni yle ya da byle

younlatrma almalarnn zihne kazandrd konsantrasyon
gcnden sz edilebilir.
.....
Bence bir baka ortak zellik de tm meditasyon trlerinin
meditasyonun dzenli bir biimde her gn yaplmas konusundaki
srarl tutumlardr. Hangi meditasyon yntemi uygulanrsa
uygulansn, etkili olabilmesi her gn dzenli bir biimde
yaplmasna baldr.
Sesle yaplan meditasyon hem olduka kolay, hem de kolay
olduu kadar etkilidir. Yntem iki kelimeyle zetlenebilir: Otur ve
dinle...
Hi kuku yok ki bir retmen, bir danman, veya deneyimli
bir arkada bu snrlar iinde kalrsa son derece yararldr. Ama
insan tabiat buna izin vermez. ounluk sz konusu olunca insan,
doas gerei elde ettii stnlklerden yararlanma eilimindedir.
En ksa bir tanmla guruluk kurumu eski alardan gnmze
kadar uzanm bir smr dzenidir.....
Eer herhangi bir konuda bir inceleme yapmak isteseydiniz,
bu inceleme iin tek bir insana, tek bir kaynaa m balanrdnz ?
Elbette ki hayr.
Kalama Sutrada Buda yle der : retmenlerinin,
keilerin sylediklerine srf onlar sylediler diye inanma. Ancak
inceleyip, irdeleyip, aklna yatkn bulduktan; senin iin de, bakalar
iin de yararl olduu kansna vardktan sonra inan.
.....
Aksi halde ok kimsenin yapt ey kerameti gurudan ve
teknikten beklemek olduu iin, bir gurudan tekine, bir teknikten
dierine dolap durmak oluyor... Oysa ki bu yol yalnzlk yoludur
ve bu yolda yalnz banza yryeceksiniz. Budann u szlerini hi
40

aklnzdan karmamalsnz: Kendinize kendiniz k olun. Budalar

bile size yolu iaret etmekten fazlasn yapamazlar.
Yine Buda, Ne yediiniz itiiniz eylerin tr, ne de kutsal
rman suyu zihninizi artmaya yetmez. demitir... Kuku
duyduunuz zaman bir kez daha, bir kez daha yazl metinlere
bakabilirsiniz... nk retmeninizin aradklar eyler baka, sizin
aradklarnz baka; retmenin bulduklar baka, sizin
bulacaklarnz baka eyler olacaktr.
letiim ve dnce zgrl anda gizlilin ticaretten
baka bir amac olamaz.
.....
Meditasyon herkese uyan hazr bir elbise deildir. Kendinize
uyan, yapnza uyan yntemi kendiniz bulacaksnz; ama gene de hi
olmazsa balangta belirli bir retiyi, belirli bir teknii
uygulamanzda byk yarar vardr.
temel ilke btn meditasyon trlerinde ortaktr. Bunlar:
Dik oturu, Nefesin dzenliliinin denetimi ve Zihnin
younlatrlmas (btnletirilmesi)dir.
Budann en nemli retilerinden birisi udur: Varolu,
blnmesi olanaksz bir btndr. Her birimiz evrenin btnln
kapsyoruz. Bu byle olunca hi birimiz yalnz kendi kurtuluumuzun
peinden giderek baka kimselerin esenliine aldrmadan gerek
anlamda bireysel huzurumuzu gerekletiremeyiz.
Bilge bir retmen daha en batan Zazeni, bir aydnlanma
teknii olarak deil de, hepimizde zaten var olan Buda Doasnn
ortaya karlmas olarak tantmaldr. Eer zazen aydnlanmay
salayan bir teknikten daha fazla birey olmasayd satoriye
eritikten sonra zazen yapmann gerei kalmayacakt. Ama Dogenzenjinin de vurgulad gibi, durum bunun tam tersidir. Sizin satori
yaantnz ne kadar derin olursa, zazen yapmaya duyacanz
gereksinim de o oranda oalacaktr...
41

En nemli ve deerli olan zen almas, ne satoriye erimek,

ne de baka belirli bir ama gtmeden yaplan zen almasdr.
Aslnda Zazen, aadaki sonucu kendiliinden salar. Bu
nedenle de kimi zaman tamamen yanl bir ifade ile bunlara
zazenin amac denilmektedir.
1)
Zihni younlatrma gcn oaltmak (joriki)
2)
Satori Uyankl
3)
Her gnk yaammzda En st Yolu, yani dorukta
yaamay gerekletirmek (mujodo no taigen).
Bu aslnda blnmez bir btndr.
Bir kez jorikiyi gelitiren kimse hibir biimde tutkularnn
tutsa olmaz, evresinin etkisi altnda da kalmaz. Her zaman iin
hem kendisinin, hem de yaam koullarnn efendisidir. Her zaman
iin tam bir zgrlk ve ll bir dengelilik iinde davranmay
baarr.....
Ama yine de btn mezheplerdeki ortak hedef ve nemli olan
ey, zihnin younlatrlmasndaki beceri dzeyi veya retiye
yrekten ballk gibi eyler deil, yalnzca Buda Doasnn ortaya
karlmasdr.
Yukarda saylanlardan sonuncusu olan Mujado No Taigen,
gnlk yaammzn tm etkinliklerinde, tm varlmzda doruk
yaam gerekletirmektir. Buraya ulanca, amac aratan
ayrdedemez oluruz.
Zen almasnn Temel lkesi unlardr:
. Gl bir nan (daishinkon)
. Gl bir Kuku duygusu (daigidon)
. Gl bir Kararllk (dai-funshi)
42

LDERLK SANATI

Zen Dersleri
43

Huzuru tanyorsanz, o zaman baarlsnzdr; kanaat

etmeyi biliyorsanz, o zaman zenginsiniz. (Ozan Su i)
Daha yksek erdemin yerine n ve kr kazanma
bayalna dme.
... Bu yzden ahlakllk ve doruluun
dnyada en byk ey olduunu, yalnzca azimli olmann nemli
olduunu biliriz. (Yanji un)
Gvenlik bir gnn gvenlii, tehlike de bir gnn tehlikesi
deildir.
... Liderlii aydnlanm niteliklerle ykseltmek,
aydnlanm nitelikler biriktirir; liderlii nezaket ve adaletle
ykseltmek nezaket ve adaleti biriktirir. Smrc liderlik
gceniklik ve dmanlk biriktirir.
Liderliin gerekli nitelii vardr: nsanlk, grme netlii ve
cesaret. ... Net olan insanlar uygun davranr ve grevlerini adilce
yapar, neyin gvenli neyin tehlikeli olduunu bilir, akll ya da aptal
olup olmadklarn grmek zere insanlar inceler ve doruyla
yanl birbirinden ayrr. (Usta Fuan Yuan)
Erdemli ve akll saf ve rafinedir, drst ve dncelidir.
Planlarn aydnlanm erdemler, insanlk ve adalet temelinde
yaparlar. ... rm olanlar hain ve aldatcdr, kendilerinden
gurur duyarlar, yetenekleri konusunda gsteri yaparlar, iddetli
isteklere gmlrler, kr elde ederler, tamamen pervaszdrlar...
Bakalarn ynetme konumunda olan lider, astlaryla
ilgilenirken alakgnll ve saygl olmaldr. Astlar liderlik iin
can gnlden almak zorundadr. Yukars ve aas uyum iinde
44

olduu zaman, liderliin yolu da sorunsuz yrr.

Yuan)

(Usta Fuan

Eski dnrler kendi yanllarn duymaktan memnun

olurlar, iyi birey yapmaktan keyif alrlard; yce gnlllkte
byktler, bakalarnn yanllarn gizlemede cmert, dostlarla
birlikteyken alakgnll ve insanlara yardm etme ve korumada
alkandlar. Akllarn kirletmezlerdi, bu yzden klar bykt,
bugn ve gemii aydnlatrd... Bir lider olarak, kendine kar
tutumlu olurken topluma kar cmert olmak arttr....
nsanlara grevler verdiin zaman, samimi olup olmadklarn
anlamak iin onlar derinden derine incele. ... Sen saygn olduun
zaman, topluluk, kat olmasan bile sana itaat eder; topluluk
etkilendii zaman, emirler verilmese bile yaplmas gerekenler
yaplr. (Wu Zu)
Sylenen fakat uygulanamayan eylerin sylenmemesi daha
iyidir. Uygulanan fakat sylenemeyen eylerin yaplmamas daha
iyidir.
Szckler azndan ktnda, her zaman sonunu
dnmelisin. Bir eyi uygulamaya koyduunda, her zaman
ierdiklerini gz nne almalsn...
Eskiler, bir eyi uygulamaya koyduklarnda, yalnzca
kendilerine dikkat etmekle kalmaz, ayn zamanda gelimemi
rencileri eitmek iin bunlar kullanrlard. (Usta Bai Yun)
Planlama ok insanla yaplr, karar tek bana verilir.
(Usta Hui Tang)
Uzun sre ihmal edilen eyler hemen onarlamazlar.
45

Uzun srede biriken hastalklar hemen iyiletirilemezler.

nsan sonsuza dek hoca vakit geiremez.
nsani duygular tamamen doru olamazlar.
Bellar kamaya almakla bertaraf edilemezler.
Bu be eyi kavram ve retmen olarak alan herkes,
sknt ekmeden dnyada yaayabilir. (Usta Hui Tang)
Birok zorluu yaamak iradeyi kusursuzlatrr; hibir
zorluk yaamamak varl mahveder. ...
Liderlik konumundayken kendilerini aldatanlar ok ender
olarak herhangi bir eyi baaryla tamamlarlar. yle grnyor ki,
onlarn erdemli nitelikleri yzeyseldir ve lmleri dardr,
deneyimlerden kardklar dersler ise dktr. Ayn zamanda iyiyi
de izleyemezler ve dorulua balanamazlar; bunu kendilerini
geniletmek ve gerekletirime ulamak iin kullanamazlar...
... Az konuan insanlarn ille de aptal olmalar gerekmez; ok
konuanlar ille de akll deildir. Kaba ve basit insanlar ille de
mantksz ya da isyanc deildir; uyumlu ve itaatkr olanlar ille de
sadk ve drst deildir. ...
Dncelerin ortaya kmasndan korkmayn, yalnzca
dncenin ayrmna varmann ne kadar yava olduunun farknda
olun. (Usya Ling Yuan)
Eski alardaki bir retmen yle dedi: Yolu incelerken,
kavramak gtr; bir kez kavradnz zaman, korumak gtr;
koruduunuz zaman, uygulamaya sokmak gtr. Yolu
gerekletirmeye almak, kavramaktan ve korumaktan daha
zordur....
46

Kavrama ve koruma, yalnzca kendi kendinize uraarak,

srekli bir abann ve azmin sorunudur; fakat pratik, dingin bir akl
ve kendinizi unutup bakalarna yardmc olmaya yaam boyu
srecek bir taahhd gerektirir.
Akl dengeli, taahht de salam deilse, o zaman kazanma ve
kaybetme geriye doru olur ve sradanlar, hatt soysuzlarsnz...
bu, farknda olunmas gereken bir eydir. (Usta Ling Yuan)
Kk davranlara dikkat etmezseniz, sonunda byk bir
erdeme engel olurlar. (Usta Yuan Wu)
Topluluk karsnda insann davranlar, dinlenme
anndayken bile ciddi olmaldr; konuklara kar sarfedilen
szckler tandklara sylenirken de onur verici olmaldr.
(Usta Foyan Yuan)
Bilgelik suya benzer; kullanlmad zaman durulur,
durulduu zaman devinmez, devinmeyince de bilgelik ie yaramaz.
... Erdem, insanlk ve doruluk yalnzca antiklere ait deildir,
bugnn insanlar da bunlara sahiptir; fakat bilgileri net,
aratrmalar geni, melekeleri saf olmad ve iradeleri zayf olduu
iin erdem, insanlk ve doruluu gl bir ekilde
gerekletiremezler ve eninde sonunda grdkleri ve iittiklerine
ilgileri dalr ve durumlarnn farknda olmazlar. Btn bunlar,
hemen yokedilemeyen derin bir alkanlk birikimine yol aan aslsz
dnceler ve duygusal dnme sisteminden kaynaklanr. Bugnn
insanlarnn antiklerin mertebesine ulaamamasnn tek nedeni
budur. (Usta Gaoan)
Akll ya da aptal renci yoktur. Bu yalnzca, retmenin
onlar erdemli olmalar iin terbiye etmesi, potansiyel yeteneklerini
kefetmek iin snavdan geirmesi, onlar ortaya karmas ve tevik
etmesi, szcklerine deer vermesi, pratiklerini tamamlamalar iin
onlarla ilgilenmesi sorunudur.
47

... Bu yzden, rencilerin yeteneklerini ve zamanlarn ini

ve klarn, iyi muamele edilirse dorua ulaacan, tevik edilirse
yceleceini, bask altna alnrsa sapacan ve yadsnrsa
leceklerini biliriz. rencilerin erdemlerinin ve yeteneklerinin
gelimesinin, ya da arur edilmesinin temel nedeni budur.
(Usta
Gaoan)
Ling Yuan mritleri karlatrma yoluyla snflamay
severdi. Eski bir deyii aktard: Bu, kil ve tahtadan insan figrleri
yapmaya benziyor. Tahtadan bir figr yaparken, nce burun ve
kulaklar byk yaplmal, oysa az ve gzler bata kk olmal;
sanat yanl yapabilir, o zaman byk kulaklar ve burun
kltlebilir, kk az ve gzler byltlebilir.
Kilden bir insan figr yaparken, kulaklar ve burun nce
kk, az ve gzler byk yaplmal. O zaman sanat yanl
yapmsa, kk kulaklar ve burun byltlebilir, byk gzler ve
azlar kltlebilir. ...
(Usta Xue Tang)
Lider, insanlarn psikolojik koullarn annda kavrayamaz
ve aadakilerin duygular yukardakilere iletilemezse, o zaman
aas ile yukars birbirlerine kar karlar ve dzen kaybolur.
Liderliin yokedilmesi byle olur
(Usta Caotang)
Kii yksek bir konumda olur da kendini ciddiye alr, kk
grevler konusunda titiz olur, fakat bir btn olarak topluluun
byk yapsn kk grr, akllnn kim olduunu bilmez, kimin
iyi olduunu alglamaz, yanl olan deitirmez, doru olan
izlemez, hibir sayg gstermeden can istedii gibi keyfi olarak
davranrsa, bu, belann douudur. Nasl farknda olunmaz ?
(Usta Miaoxinin, Usta Baoya mektubundan)
Sradan insanlarn iddetli zlemleri vardr; onlar severler,
nefret ederler ve isterler; bencil ve cahildirler, kaynayan bir kaptaki
48

kabarcklar gibi her dnceleri eyalarla ilgilidir. Bundan nasl

kurtulur ve sakinletirilebilirler ? Eski dnrlerin dncelerinin
ou bu konuyla ilgilidir. Yani slah olsunlar ve dzelsinler diye
insanlar denetlemek amacyla disiplin, meditasyon ve bilgi olarak
inceleme alan kurdular...
(Usta
Wanan)
Fozhi, Shuiana dedi ki: Liderlik yapsnn drt kenar
vardr: Aydnlanma ve Erdem, Sz ve Eylem, nsancllk ve Adalet,
Grg Kurallar ve Yasa... Aydnlanma ve Erdem retinin
kkdr; nsancllk ve Adalet retinin dallardr. Kk olmakszn
ayakta durmak olanakszdr; dal olmakszn tamamlanmak da
olanakszdr.
Nihai Yol, insan duygularna benzemeyen dosdoru bir
kestirmedir. Esasen yreini iten ve kafan doru klmalsn.
Tarafllk ya da gsteriin klesi olma. Gsteri aldatmaya yakndr
ve tarafl olduun zaman da dengeni yitirirsin... Bunlardan hibiri
nihai Yol iin uygun deildir.
(Usta Gaoandan Usta Shuiana)
Usta Yingan yle derdi: yi ve rk olanlar birbirinin
kartdr. Onlar birbirinden ayrt etmekten baka birey
yapamayz. yi gerei, erdemi, cmertlii ve adaleti korur. rk
kendini erk ve kra adamtr ve dalkavukluk ve aldatmacayla i
grr.
yi isteini gerekletirir ve her zaman rendiklerini pratie
uygular. Elinde mevki tutan rk ou zaman bencilliine
gmldr, aklly kskanr ve yetenekliye imrenir; iddetli
zlemlerine dknlk gsterir ve maddi eylere el uzatr ve ne
kadar ileri gidecekleri bilinemez.
Bu yzden, orada iyi insanlar varsa topluluk geliir; rk
insanlar varsa, o zaman topluluk ker. Tek bir rk insan bile
varsa, orada bar ve dinginlii salamak kesinlikle olanakszdr.
49

Gzel bir mcevher kesilmeden nce, ta ya da kiremite

benzer; iyi bir at yara sokulmadan nce binek atlar gibidir.
Kesildii ve parlatld, yara sokulduu ve snand zaman,
mcevher ile ta, svari at ile binek at birbirinden ayrlr. (Zide)
Kim hata yapmaz ki? stnlk bu hatalar dzeltmektir.
(Usta Jiantang)

TAZE BLM
MEN KOKUSU
Thich Nhat HANH
50

Huzur dolu ve yapacak hibir ii olmayan biri gibi

yrmelisin. Byle yrrsen btn tasalar, zntler akar gider
zerinden. Tmyle huzur iinde olmak iin byle yrmeyi
renmelisin.
Hi de zor deil, yapabilirsin. Gerekten huzur iinde olmak
isteyen herkes yapabilir.
.....
Yry meditasyonunun hedefi yry meditasyonunun
kendisidir. nemli olan yrmektir, varmak deildir; nk
yry meditasyonu ara deil amatr.
Her adm yaamdr; her adm dinginliktir. .....
Yr, ama kouturma. Yr ama her ne olursa olsun hibir
ey seni buna itmesin, kendiliinden olsun yrmen.
.....
yle yr ki, braktn ayak izlerinde yalnzca dinginlik
olsun. Yry meditasyonunun srr bu. Byle yrmek istersen
ac ve tasay akp gitmeye brakabilmeyi renmelisin.
.....
lk yapacan, bu dnyann kendisinin Arnm lkenin
btn mucizelerine sahip olduunu gzlemlemek, alglamak ve
idrak etmektir.
Bizi bu mucizeler karsnda kr ve yeteneksiz klan, ac ve
tasalarmzdr.
.....
Park, orman ya da rmak kysnda alabilecein sakin bir
yol se. Yolun fazla engebeli ya da dik olmamas iyidir.
Yry meditasyonunu esir kamplarnda uygulayanlar
vardr; kimileri de dar, karanlk hapishane hcrelerinde yaparlar.
alrken admlarn yavalat ve btn dikkatini bu admlara
ynelt. Attn her bir admn bilincine var.
51

ll ve dingin yr. Bir Buda gibi yr.

Hkmdarn mhrn fermanna basmas gibi yrrken
ayan dikkatli ama gvenle bas yere. .....
Huzurlu bir dnyann varl huzur iinde yryp
yrmediine baldr.
Her ey admlarndan tek bir tanesine baldr.
Huzur iinde bir adm atabilirsen iki tane de atabilirsin.
Sonunda btn admlarn dingin ve huzurlu olabilir.
.....
Oysa en nemlisi kendinle bar iinde yaamak ve bar
dier canl varlklarla paylamaktr.
Ancak, bar bulabilmek iin admlarnn her birinin
bilincinde olmalsn. En nemli edimin yrmektir. Odur hereyi
belirleyen. .....
Rahat ve gvenli yr; uyank ve kararl ol.
.....
Ac ve tasa, sen gemi ve gelecei dnrsen gelir.
Bir kez btn ac ve kayglarmz karmza alp grrsek
uyanrz. O halde merhametli olalm kendimize kar.
.....
Buda gibi yrmez, durmaz, oturmaz, eylere onun gibi
bakmazsan Budann eserini btn canl varlklarn iyilii iin
srdremezsin. Farkndalk ve bilgeliin yolunu Sutralar
syleyerek deil, gndelik yaamdaki yry, duru, oturu ve
grme biimimizle gsterebiliriz.
Gndelik yaam dnda aydnlanma yoktur.
.....
lmn nlenemez olduunu bildiimiz u anda yeil dnya
zerindeki admlarn ne denli deerli olduunu kavrarz. .....
Yry meditasyonu dikkat ve dinginlii hedefler.

52

Dikkat ve dinginlik, srekli olarak gelitirilmek ve korunmak

ister. te bunun iin nefes, yry, sayma ve kk glmsemeyi
kullanyoruz.
..... Yry meditasyonu dikkat, konsantrasyon ve huzur
getirir.
Yry meditasyonu gzlerimizi evrenin pek ok mucizesine
amamza yardm eder. Dnyamz Arnm lkeye dntrr.
fke ve korkular brakmamza destek olur, bar getirir bize. Ama
yry meditasyonu dnyadaki acy da alglamamza yardmcdr.
.....
...dnyann gerek durumunu kavramak iin gzlerinizi
amal ve uyanmalsnz.

HUZURUN
53

KENDS OLMAK
Thich Nhat HANH

Eer mutlu deilsek, eer huzurlu deilsek bakalaryla huzur

ve mutluluu paylaamayz, hatt ayn at altnda yaadmz
sevdiklerimizle bile.
.....
oumuz..... imdiki anda yaayamyoruz. Yaamay (ve
mutluluu) gelecee, ne zaman olduunu bilmediimiz uzak bir
gelecee erteliyoruz. ..... Byle olursa tm hayatmz boyunca hi
yaamayabiliriz.
.....
Gerek olan tek an budur. u anda ve burada olmak ve
imdiki andan zevk almak en nemli grevimizdir.
.....
Buda heykeli Budann bir semboldr, tpk amerikan
bayrann Amerikann sembol olduu gibi. Amerikan bayra
amerikan halk deildir.
Kelimenin kk olan bud uyanmak, bilmek, anlamak
anlamna gelir; ve uyanp anlayan kiiye Buda denir. Bu kadar
basittir. Uyanma , anlama ve sevme kapasitesine Buda Doas
denir. Budistler Budaya snyorum dedikleri zaman, anlama ve
farknda olma kapasitelerine gvendiklerini ifade ederler.
Budizmde cevher vardr: Buda, uyanan kii; Dharma,
anlama ve sevmenin yolu; ve Sangha, farkndalk ve ahenk iinde
yaayan toplumdur. Bu birbiriyle ilikilidir ve bazen bunlar
birbirinden ayrmak zor olur.
.....
54

Budizmi uygulamak, meditasyon yapmak sakin, mutlu,

anlayl ve sevgi dolu olmamz iindir.
.....
..... Bu nedenle
Dharma bedeni buradadr; yol, reti buradadr. Fakat reti her
birimizin bedeni ve yaam olmakszn gerek olamaz. yleyse
Buddhakaya da buradadr. Eer Buda ve Dharma burada deilse,
bu bir Sangha deildir. Siz olmadan Buda gerek deildir, sadece
bir dncedir.
Siz olmadan Dharma uygulanamaz. Onun birisi tarafndan
uygulanmas gerekir. Her biriniz olmadan Sangha olamaz.
Budaya snyorum dediimizde ayn zamanda Buda bana
snyoru duymamzn nedeni budur. Yani Dharmaya
snyorum. Dharma bana snyor. Sanghaya snyorum. Sangha
bana snyor.
.....
Holuk ya da naholuk bak amza baldr.
.....
Mutlu olup olmamamz farkndalmza baldr.
.....
Budizmi uygulamak hayattan zevk almann akllca bir
yoludur. Mutluluk elde edilebilir. Ltfen kendinize yardm edin.
Hepimiz ntr duygular uzun zaman srebilen ok ho duygulara
dntrme
kapasitesine
sahibiz.
Oturma
ve
yry
meditasyonlar srasnda yaptmz budur. Eer siz mutluysanz,
hepimiz bundan yararlanrz. Toplum bundan yararlanr. Tm
yaayan varlklar yararlanr bundan. ..... .....
Budizmi uygulamak, her an canl olmaktr.
.....
Gece gkyzne baktnz zaman ok gzel bir yldz grp
ona glmseyebilirsiniz. Fakat bir bilim adam o yldzn artk orada
olmadn, milyonlarca yl nce sndn syleyebilir. O yzden
buradaki algmz doru deildir. ok gzel bir gn batn
grdmz zaman, gnein orada bizimle birlikte olduunu
alglayarak ok mutlu olabiliriz. Gerekte o sekiz dakika nce
oktan dan arkasndayd. Gne nn gezegenimize ulamas
55

sekiz dakika alr. Gerek udur ki, gnei hibir zaman u anda
grmeyiz; sadece gemiteki gnei grrz.
.....
Budizm, yanllkla kt duygulara ve straba kaplmamamz
iin, gerek doasn anlamamz amacyla hereye nasl derin bir
ekilde baklmas gerektiini retir bize. ..... .....
Sizin mutluluunuzdan sorumlu olduumu bilerek kendimi
gzetmeliyim ve siz de aynsn yaparsanz herey yolunda gider. Bu
Budann alg hakkndaki, birbirine baml birlikte-ykselme
prensibine dayanan retisidir. Budizmi renmek kolaydr.
.....
Eer kendinize efkatli olamazsanz, bakalarna da efkatli
olamazsnz.
.....
Bilgiye muhafzlk etmek iyi bir anlama yolu deildir.
Anlamak bilginizi frlatp atmak demektir. Bilginizi bir merdiveni
trmanr gibi aabilmelisiniz.
..... Anlay hakknda konuurken su imgesini kullanmamn
nedeni udur: Bilgi katdr, anlayn yolunu engeller. Su ise akp
nfuz edebilir.
.....
Meditasyon toplumun dna kmak, toplumdan kamak
deil, aksine topluma yeniden girmeye hazrlanmaktr.
..... Toplumu beslememiz gerekir. Eer kklerimizi toplumdan
koparrsak onu kendimiz ve ocuklarmz iin daha yaanabilir bir
yer haline getiremeyiz. Yapraklar bir sapla aaca baldrlar. Bu
sap ok nemlidir.
.....
Meditasyon toplumdan ka deildir.
Meditasyon, yapran aac beslemesi iin, kendini toplumla yeniden
btnletirme kapasitesini kazandrmaktr.....
...meditasyonun
amacn yanl anlyoruz. Meditasyon sadece meditasyonu yapan kii
iin deil, herkes iindir.

56

Bu toplumda uzun bir sredir yayor olduum halde ben de

bu toplumla pek iyi geinemediimi hissediyorum. nzivaya
ekilmeyi, kendime geri dnmeyi istememi salayan o kadar ok ey
var ki toplumda. Fakat almalarm toplum iinde kalmama
yardm ediyor, nk eer toplumu terkedersem onu deitirmeye
yardm edemeyeceimin farkndaym. Budizmi uygulayanlarn
toplumda kalmay, ayaklarn yerde tutmay baaracaklarn
umuyorum. Bu bizim huzur umudumuzdur.
.....
Budizmin
nda bireysel nefs diye birey yoktur. Bildiimiz gibi, bir Budist
merkezine girdiiniz zaman, kendinizle birlikte toplumdan aldnz
tm yaralar da getirirsiniz ve bylelikle tm toplumu da getirmi
olursunuz.
..... Bir meditasyon merkezi, kendinize geri dndnz, ak
bir gereklik anlayna ulatnz, anlay ve sevgide daha ok g
bulduunuz ve topluma yeniden katlmaya hazrlandnz yerdir.
Eer byle deilse gerek bir meditasyon merkezi deildir oras.....
Uygulamamz meditasyon merkezinden gnlk yaantmza
aktarabilmeliyiz.
.....
Budizmi yemek zamanna, dinlenme zamanna, uyku
zamanna nasl uygulayacanz biliyorsanz, o zaman Budizm
gnlk yaantnzla i ie gemi olacaktr. O zaman toplumsal
konularda byk bir etkisi olacaktr. Buda, Dharma ve Sangha
sadece uzak bireyin tanm deil; gnlk yaamn, her dakikann,
yaantmzdaki her saatin konusu olacaktr.
.....
Sorun ok yapmak deildir, doru yapmaktr. Eer doru
yaparsanz, daha nazik, daha ho, daha anlayl ve sevgi dolu
olursunuz. Oturma ya da yry uygulamas yaparken nicelie
deil, nitelie nem vermeliyiz.
* * * * *
Ben bir mays bceiyim, bakalam geiren
nehrin yzeyinde.
57

ve ilkbahar geldiinde mays bceini yemek iin

zamannda gelen kuum.
Ben bir kurbaaym, mutlu bir ekilde
berrak su birikintisinde yzen.
Ayn zamanda da ylanm.
Sessizce yaklaan
ve kurbaayla karnn doyuran.
.....
* * * * *
Budaclkta en nemli kural neler olup bittiini bilmek,
farkndalk iinde yaamaktr.
.....
Eer srf bat lkelerinde et yeme ve alkol kullanma oran
yzde elli dse,
bu bile dnyann durumunu deitirmeye
yetecektir... Sadece yzde elli daha az.....
.....
Eer aalar lrse insanlar da leceklerdir. Aalar ve
hayvanlar yaamazsa, biz nasl yaayabiliriz ki?
.....
Meditasyon yapmak, acnn varlnn farknda olmaktr.
.....
Farkl gr, inan ve dncede olanlar arasndaki bar,
ancak, her iki tarafla da iliki iinde olabilen, onlarn aclarn ve
sorunlarn anlayabilen, ayrca her birine dier taraf anlatabilecek
durumda olanlar salayabilir.....
.....
Meditasyon,
eyleri
derinlemesine
grmektir;
nasl
deiebileceimizi,
durumumuzu
nasl
deitirebileceimizi
grmektir.
.....
Budist tapnaklarndaki Yedi Uzlama Uygulamasnn
esaslar:
58

. lk uygulama Yz Yze Oturmadr.

. kinci alma Hatrlamadr.
. nc prensip nat Olmamaktr.
. Drdnc uygulama amuru Samanla rtmektir.
. Sonraki aama Gnll tiraftr.
. Altnc ve yedinci uygulamalar Oybirliiyle Karar ve Hkm
Kabullenmedir.
.....
Meditasyon yapmak iinizde, duygularnzda, bedeninizde,
alglarnzda, ailenizde neler olup bittiinin farknda olmak
demektir.
.....
Budacln Budaclk olmas iin toplumun kltrne ve
psikolojisine uygun olmas gerekir.
.....
nsann kendisiyle temasta olmas meditasyonun anlamdr;
bedenimizde, duygularmzda, zihnimizde neler olup bittiinin
farknda olmaktr.
...
nsann kendisiyle temasta olmas bu
bilgelik ve sevecenlik kaynayla temasta olmak demektir.
.....
imdiki zamanda olmalyz; nk sadece imdi gerektir,
sadece imdiki anda yaayabiliriz. Bizler gelecein hatrna, cennette
yeniden domak iin deil, huzurun kendisi olmak, sevecenlik
olmak, hemen imdi sevin olmak iin alyoruz..... sevgi ve anlay
sadece szckler ve kavramlar deildir. Kiinin kendisinde ve
toplumda gerekletirilmi, hakiki eyler olmaldrlar.
* * *

Tiep Hienin (Karlkl-Olu) 14 Kural :

1..Hibir retiye, teoriye ya da ideolojiye tapma ya da
mecbur olma, hatt Budist olanlarna bile. Btn dnce
sistemleri yol gsterme aracdr; nihai gerek deildirler.
59

u anda sahip olduunuz bilginin deimez, nihai gerek

olduunu dnmeyin. Dar kafal olmaktan ve u anki grlere
saplanmaktan kann. Bakalarnn gr asna ak olabilmek
iin grlere balanmamay renin ve uygulayn. Gerek,
yaamda bulunur, sadece kavramsal bilgide deil. Tm yaamnz
boyunca renmeye ve kendi iinizdeki ve dnyadaki gereklii her
zaman gzlemeye hazr olun.
2.

3. ocuklar da dahil olmak zere bakalarn hibir arala,

ne otoriteyle, ne tehditle, ne parayla, ne propagandayla
hatt ne de eitimle kendi grlerinizi benimsemeye
zorlamayn. Fakat sevecen bir diyalog yoluyla,
bakalarnn fanatiklik ve darkafallktan vazgemesine
yardm edin.
4.
Acyla temasa gemekten kanmayn, ya da ac
karsnda gzlerinizi kapatmayn. Dnyann yaamnda acnn
varolduunun farkndaln kaybetmeyin. Her trl arala, kiisel
temaslar, ziyaretler, imgeler, sesler araclyla ac ekenlerle
birlikte olma yolu bulun. Bu yolla kendinizi ve bakalarn dnyada
ac olduu gereine kar uyandrn.
5.
Milyonlar aken servet biriktirmeyin. Hayatnzn
amac olarak n, kr, serveti ya da ehveti hedeflemeyin. Basit
yaayn ve zaman, enerjiyi ve maddi kaynaklar ihtiyac olanlarla
paylan.
6.
Kzgnl ya da fke tutmayn. Kzgnlk ve fke
alevlendii anda, kzgnla ve fkeye neden olan kiiyi daha iyi
anlayabilmek iin sevecenlik stne meditasyon yapn. Dier
varlklara sevecenliin gzleriyle bakmay renin.
7.
evrenizde dalarak kendinizi kaybetmeyin.
Bedeninizin ve zihninizin dinginliini kazanmak iin, ie ynelme
60

uygulamas yapmak iin ve konsantrasyon ve anlay gelitirmek

iin nefes alma almas yapmay renin.
8.
Anlamazlk yaratabilecek ve toplumun yklmasna
neden olabilecek szler sylemeyin. Ne kadar kk olsa da, her
ihtilaf zmek ve uzlama salamak iin aba gsterin.
9.
Kiisel kar yznden ya da bakalarn etkilemek iin
gerek olmayan eyler sylemeyin. Blnme ve fkeye neden olacak
szler sylemeyin. Kesin olduunu bilmediiniz haberler yaymayn.
Emin olmadnz eyleri eletirmeyin ya da kmsemeyin. Her
zaman doru ve yapc bir ekilde konuun. Bu gveninizi tehdit etse
bile adaletsizlik hakknda konuacak cesarete sahip olun.
(Dokuzuncu prensip ayn zamanda aklk ve cesaret de
gerektirir. Gerei sylemenin gvenliimizi tehdit ettii bir
durumda kamz adaletsizlii ortaya koyacak kadar
cesuruzdur ki?)
10.
Budist topluluu, kiisel kazan veya kr iin, ya da
topluluunuzu politik bir partiye dntrmek iin kullanmayn.
Ancak din bir topluluk baskya ve adaletsizlie kar durmal ve
partizan ihtilaflara karmadan durumu deitirmeye almaldr.
11.
nsanlara ve doaya zarar veren bir ile hayatnz
kazanmayn. Bakalarnn yaam ansn ellerinden alan irketlere
yatrm yapmayn. Kendi sevecenlik idealinizi anlamanza yardm
edecek bir i sein.
12.
ldrmeyin. Bakalarnn ldrmesine izin vermeyin.
Yaam korumak ve sava nlemek iin mmkn olan yollar
bulun.
13.
Bakalarna ait olan hibir eye sahip olmayn.
Bakalarnn mallarna sayg gsterin; fakat bakalarnn, insanlarn
61

ac ekmesi ya da dier
zenginlemesini nleyin.

varlklarn

ac

ekmesi

yoluyla

14.
Bedeninize kt davranmayn. Ona saygl olmay
renin. Bedeninize sadece bir alet olarak bakmayn. Yaamsal
enerjileri (cinsel, nefes, ruhsal) Yolu gerekletirmek iin koruyun.
(Eer dnyaya daha ok ocuk getirmek istiyorsanz, o
zaman dnya iin bireyler yapn..... Ya da bir baka
ifadeyle, eer ocuk sahibi olmak istiyorsanz, ltfen onlar
getireceiniz dnya iin bireyler yapn. Bu sizi u ya da bu
ekilde bar iin alan biri yapacaktr.)

ZEN YOLU
Alan W. WATTS

62

Bir dnce ya da idealin kr takipileri/kullar olarak

insanlktan km kiiler birer fanatiktir ve kendilerini baz
karmlamalara vakfetmeleri onlar yaamn dman yapmtr.
Tm budizm mezhepleri uyanmann zirve noktasnn yani
Budalk durumunun, sadece
insan
pozisyonuyla elde
edilebileceini ileri srerler.
...
Hem bat hem de hint bilginleri sanskritenin tam bir evirisi
olamayaca konusunda hemfikirdirler.
...
Budist kutsal yazn balca iki kaynaktan gelir. Birincisi
Theravadann Palice Klliyat yani Gney Budist Okuludur.
Dieri ise Mahayanann Sanskrite / Tibete / ince klliyatdr ki
Kuzey Budist Okulu olarak adlandrlabilir.
Budizm, tanr ya da doa tarafndan dikte edilen bir ahlaki
konunun var olduu ve buna itaatin insanolunun grevi olduu
konusundaki bat dncesine katlmaz.
...
Genel anlamda meditasyonun, eylerin zerinde tefekkre
dalmak, ya da derin dnmek olarak alnmas yanl bir eviriden
kaynaklanr.
...
lnce bize ne olacana dair kayg ykl soru, her eyden
nce elimizi anca yumruumuza ne olduu ya da ayaa
kalktmz zaman kucamzn nereye gittii sorusu gibidir...
.....
Kendi kayna konusundaki geleneksel Mahayana izahat,
retilerinin Buda tarafndan verilmi derslerden olumakta olduu
fakat bunlarn halka almasnn ortam uygun ve hazr hale
gelinceye kadar ertelendii ynndedir.
Mahayana felsefesinde, btnyle kavrama, Nirvana iin bile
olsa botur; nk kavranlacak hibir ey yoktur. Bu
63

Nagarjunann retisidir. Bu bir baka ekilde de Madhyamika

yani Orta Yol olarak bilinir. nk tm metafizik nerileri,
onlarn ne kadar rlatif olduklarn kantlayarak reddeder.
...
Evrende hibir ey (hibir gerek, hibir canl, hibir olay)
kendi bana ayakta duramaz; ve bu yzden de herhangi bir eyi
kavranabilecek bir ideal olarak ekip bir kenara koymak da sama
olacaktr. Baka eyler arasndan ekip karlan bir ey sadece
zddyla ilikisi dolaysyla vardr. Bir eyin ne olduu ne
olmadyla tanmland iin, haz acyla, yaam lmle, ve devinim
duraanlkla tanmlanr. Ak bir durum vardr: Zihin olmann ne
anlama geldiini, olmamak ile karlatrmadan anlayamaz.
nk olmak ve olmamak dnceleri sa elde bir bozuk para
varken sol elde birey olmamas kadar basit deneyimlerle yaplm
soyutlamalardr.
...
Mahayanann en nemli teorilerinden biri de tm varlklarn
Buda doasyla donanm ve dolaysyla da Buda olabilme
potansiyeline sahip olduudur...
... Ama te yandan Buda
olabilmek iin sarfedilen tm abalar, sadece egonun sahte kibiridir.
Bilenler konumaz,
konuanlar bilmez.

Lao Tzu

...
Konsantrasyon meydana getirme abas batan yanltr.
nk konsantrasyon oluturarak kii nasl konsantre olabilir.
Shen Hui
...
Orman yanp kllere dntnde, bu kller bir daha orman
olamaz. Fakat sonradan ortaya km olan kllerin bir nceki
admdaki orman olduunu da dnmemeliyiz. Anlamamz gereken
udur;budist retilere gre orman, orman olma pozisyonunda
64

durmaktadr. nceki ve sonraki aamalar vardr fakat bu aamalar

kesin izgilerle birbirlerinden ayrlmlardr.
Yaam ve lm konusunda sa ayn ey geerlidir. Bu yzden
budizmde yle deriz: Domam olan ayn zamanda lmeyendir.
Yaam, zaman ierisinde bir pozisyondur. K ve yaz gibi rnein; ve
biz budizmde asla kn yaza, yazn da ka dntn dnmeyiz.
Dogen
Bir sutrada denir ki: Bu bedeni oluturan sadece bir geler
topluluudur. Ortaya kt zaman sadece bu geler ortaya kar.
Durduu zaman da sadece bu geler durur. Fakat bu geler ortaya
ktnda ortaya kan benim, ya da durduunda duran benim
dememelisin. Gemi, gelecek ve aradaki dncelerimiz veya
eylemlerimiz iin de durum byledir: Dnceler birbirlerine bal
olmadan birbirlerini takip ederler. Herbirisi tamamen durgundur.
Ma-Tsu
Onlar kaybetmekten korktuumuz zaman
eker gider iekler
Ayrk otlar
bydklerini grmekten holanmadmzda kar ortaya
Dgen
... imdiden baka birey asl olmamtr ve eer insan
imdide yaayamazsa baka hibir yerde yaayamaz.
Ksaca Zen, artk elde edilecek, peinden koulacak bireyin
kalmad noktada balar. Zen kesinlikle bir kendini gelitirme ya
da Budalk makamna erme yolu olarak alglanmamaldr. Linchinin ifadesiyle Eer Buday aramaya alrsan, onu
kaybedersin.
nk tm kendini gelitirme, gelecekte birey olma ya da
elde etme dnceleri sadece bizim soyut kendi imgemizle ilikilidir.
Onlarn peinden koturmak sadece bu imgeye daha fazla gereklik
atfetmek olacaktr.
65

[ Esiz, mkemmel uyantan elime hibir ey gemedi ve ite

zaten, bu yzden esiz, mkemmel olarak adlandrlmtr. ]
Buda (Vajracchedika)
Zen alma ya da uygulamalar srasnda da Zen hakknda
dnmenin bir yarar olmaz. Zen dnce ve ifadeleriyle dolu
kalabilmek iin, eski statlarn dedii gibi, Zenden uzak dur
yntemi ie yarayabilir.
Bu yzden statlar Zen hakknda mmkn olduu kadar az
konuurlar ve somut realitesini de direkt olarak bize havale ederler.
Bu realite bizim szl olmayan doal dnyamzn tathatas yani
ylesineliidir. Eer bunu olduu gibi grrsek; iyi hibir ey
yoktur, kt hibir ey yoktur, yaradltan ksa ya da uzun olan
hibir ey yoktur. Unutulacak sembolik bir kendiyoktur,
hatrlanmas gereken herhangi bir somut gereklik fikrine ihtiya
yoktur.
Balk suda yzer ama suyun farknda deildir, ku
gkyznde uar ama onun farknda deildir. te gerek Zen
yaam da byledir. Rzgarlar olmad zaman dalgalar
oluturmaya da ruhanilie ve dine de -sanki kendisinin zerinde ve
tesinde oluumlarm gibi- ihtiya duymaz.
* * *
Zazende fiziksel oturu ok nemlidir. Keiler, ileri skca
skca doldurulmu minderlerin zerinde otururlar. Bacaklar
birbirine gemitir ve ayak tabanlar kalann zerinden yukarya
bakar. Eller; sol el, sa elin zerine gelecek ekilde kucakta
dinlenmektedir. Avu ileri yukarya dnktr ve baparmaklar
birbirine dokunur. Beden kat bir ekilde olmasa da dimdik
durmaktadr. Gzler, birka metre tede zemine bakacak ekilde
ak tutulmaktadr. Soluklar gergin deil yava olacak ekilde
dzenlenir. Vurgu, soluun verilmesi zerinedir ve iti gsten
66

deil karndan gelecek ekilde ayarlanr. Bylece arlk merkezi

karna kayar. Bu da tm duru pozisyonunun bir salamlk ifadesi
iermesini ve kiinin zerinde oturmakta olduu zeminin bir paras
haline gelmesini salar. Yava ve sakin bir ekilde yaplan nefes alp
verme ilemi, bilin zerinde bir krlk vazifesini grr ve ona
sakin parlak bir keskinlik kazandrr. Yeni balayan bir kiiye
kendisine duraanlk ve sknet kazandrncaya kadar nefeslerini
birden ona kadar saymas nerilir. Bu sayma ilemi, dncesiz
oturma, doal ve abasz bir hale gelinceye kadar devam eder.
* * *
Satori aslnda kiiye ani ve sezgisel bir grme gc verir, bu
unutulmu bir ismin birdenbire hatrlanmas olabilecei gibi,
budizmin en derin prensiplerinin anlalmas da olabilir. Kii arar
arar fakat bulamaz, sonradan vazgeer ve aranlan cevap
kendiliinden kar ortaya. Bu yzden eitim sresi boyunca kk
Satori, byk Satori olmak zere birok Satori vardr.
Zenin mkemmellik anlay, tam anlamyla basit, sade bir
insan olmaktr. Zen takipisiyle baka normal bir insann arasndaki
fark ancak u olabilir: kincisinin kendi insanlyla ba derttedir.
Bir melek ya da bir eytan olmaya almaktadr.
... ... artk o yeryznde kimsenin cann skamayaca
zgr bir adamdr.
Zen, normal asyal renci-stat ilikisine kendisinden birey
daha ekler. Zen, ilikisinin balatlmasn tamamen rencisinin
giriimine brakr, zenin temel pozisyonu udur: onun retecek ya
da syleyecek hibir eyi yoktur. Budizmin gerei ylesine ak,
ylesine belirlidir ki aklamalar yapmaya kalkmak bu gerein
grlmesini zorlatrmaktan baka bir ie yaramayacaktr. nk
stat renciye hibir ekilde yardm etmeye kalkmaz nk byle
bir deneme aslnda renciyi engellemek olacaktr.
67

Zen eitiminin aslnda

artk bittii zaman balayan
olduunu sylemek pek de paradoksal saylmamaktadr. nk bu
aslnda prajnann karunaya gtrleceini syleyen Mahayana
prensibidir. Bu prensip u anlama gelir, eer Bodhisattva yaamn
hatrlatmyorsa,
Boluk
anlaynn
harika
kullanmnn
sergilenmesi anlamna gelmiyorsa, gerek uyana ermi saylmaz...
Devaml yerine getirilen Zazen uygulamas sonuta renciye
keskin, engelsiz bir zihin salar.
Uyan, gerein ne olmadn bilmektir. Uyan, kiinin
kendi kendisini, ne olursa olsun bilinebilecek herhangi bir eyle
tanmlamaktan vazgemesidir.
Satori, bireyi hissetmek deil, serbest brakmaktr. Bu
yzden Zen yaamnn asl bilinli yn satori deildir. Fakat kiinin
zihnindeki skma gevetildikten sonra yapmak, grmek ve
hissetmek iin serbest brakt hereydir.
* * *
in gzel yan udur ki, Zeni sadece duymak deil grmek
de mmkndr... Zenin kendisini sanatta bulan ifadesi, onu
anlamann en dolaysz yolunu verir. Zen sanatlar Buday veya
Zen stat ve pirlerini ileseler bile, yine de onlar dnyev ve insancl
bir tarzda ele alrlar.
Taoizm, Konfyanizm ve Zen, bu evrende kendisini
tamamen evinde hisseden ve insan evresiyle entegre bir para
olarak alglayan bir mentalitenin ifadesidirler. nsan zeks bir yere
kapatlm, uzaklardaki bir ruh deildir. Fakat bu doal dnyann
karmak bir ekilde dengelenmi organizmasnn bir yndr.
Uzakdou kltrnn temelinde yatan anlay, ztlarn
birbiriyle ilikili olduu ve temelde nefis bir uyum
oluturduklardr. atma her zaman greli olarak yzeyseldir.
68

nk eer zt iftlerden her ikisi de birbirine balysa; nihai bir

atma olmas beklenemez. Bu yzden ruh ve doa, zne ve nesne,
iyi
ve
kt,
sanat
ve
evre
arasndaki
kat
ayrmlarmz/izgilerimiz bu kltre olduka yabancdr.
Her ne kadar paradoksal gzkse de amal yaamn bir
ierii, esprisi yoktur; acele eder ve hereyi karr. Amasz yaam,
acele etmedii iin hibir eyi karmaz. nk herhangi bir amacn
veya acelenin olmad zamanlar, insann alclar berrak bir tarzda
aktr. Acele etmeyince, olaylarn doal akna bir mdahalede de
bulunulmaz... ... Bunlar batl birisine anlatmak zordur. nk
acelesi olan insanlar hissedemez.

Eer hristiyanlk arap, islam kahve ile beraber anlyorsa

budizmin de akla getirecei ey aydr. ayn sakinletirici, zihin
ac ve hafif ac tad neredeyse uyann kendi tad gibidir... ...
Tren ay scak suya koyularak elde edilen normal yaprak ay
deildir. Trende kullanlan ay, ince bir ekilde toza evrilmi yeil
aydr.
Yolda olmak varmaktan iyidir.
Yzeysel bilincin baka asl zihinin baka birey olduu
dnlmemelidir. nk yzeysel bilin, asl zihnin zel bir
eylemidir. Dolaysyla yzeysel bilin eer kavramaktan vazgeerse
sonsuz imdiye uyanabilir.

69

Bu anda olmakta olan hibir ey yoktur. Bu anda oluumu duran

hibir ey de yoktur. Dolaysyla sona erdirilmesi gereken bir doum-lm de
yoktur. te mutlak Taonun skneti (nirvana) bu imdiki andr. Her ne kadar
o bu anda da olsa bu ana snr konulamaz ve ite sonsuz zevk bunun iindedir.
Yan-ching Altnc Pir

ZEN BUDZM
Bir Yaama Sanat
lhan GNGREN

70

Zende kutsal bir kitap olmad gibi dogmalar da yoktur.;

etkileyici kabul trenleri, simgeler, birtakm giz dolu dualar, tlsml
laflar falan da yoktur. Zen, yolu izleyenleri hibir eye inandrmaya
hibir inanc kabul etmeye zorlamaz.
Bizden nce uyanm olanlarn doktrinlerinin, gzlemlerinin
tek deeri bize yolu iaret etmekten ileri gemez.
Btn budist retiler sutralarda ve astralarda yer almtr.
Zen bunlara pe atlacak kat gibi bakar. Olsa olsa bu katlarn
zihinlerimizde biriken pislikleri silmeye yarayacan syler.
Zen hibir felsefe sisteminin iine konamaz. ncelikle felsefe,
manta ve analize dayaldr... Zen aklc bir analiz yntemi
olmad gibi, hibir hazr doktrini de evetlemez. Onlar kabullenip
kabullenmemeyi yolu izleyenlerin kiisel gzlemlerine brakr.
Suzuki yle diyor: Zende ne sayg duyulup buyruklarna
uyulmas gerekli bir tanr, ne uyulmas, uygulanmas zorunlu
yasaklamalar, treler, trenler vardr. lenlerin sonunda esenlie
kavuabilecekleri bir ahret olmad gibi bunlardan da daha nemlisi
iyilii ve yararyla ilgilenebileceimiz ve lmszln
pekoumuzun o kadar nemsediimiz bir ruhun da olmaydr. Zen
btn bu dogmatik, dinsel yklerden kendini kurtarmtr.
Zen ustalarnn bize dedikleri udur: Bir dnceye
balanmak yalnz zihni koullamakla kalmaz bir dncenin tekine
stn tutulmas zihni baml da yapar.... Zen ustasnn iletmek
istedii gereklerden nemli bir tanesi yaamda bir anlam aramann
anlamszldr.
Zen u n, imdiki zaman dolu dolu yaamaktr.
Zenin
kurucusu
Bodhidharma
rencilerine
yle
sesleniyordu: Zenin lafla, sutralarla bir ilgisi yok; o yalnz sizden
71

dorudan iin zn kavramanz ve orada huzur iinde yerinizi

bulmanz istiyor.
Zenin konuya bak asna gre aydnlanma yaants
szcklere sdrlamaz. Szcklere sdrlmak istendii zaman
reti kaybolur.
* * *
Hepimiz biliyoruz ki doan herey byr, sonra yalanr, lr,
sonunda yokolur.
Hepimiz her eyin geici olduunu biliyoruz ama sanki yle
deilmi gibi davranmaya, bu gerei bilmezden gelmeye
alyoruz... deimeyen bir ey var; deikenliin sreklilii.
Yaama drt elle sarldka, sarlp balandmz eylerin
deitiini ya da dilediimiz, istediimiz yolda deil de baka yolda
deitiini grp ac ekmekten kendimizi kurtaramayacaz.
Yallk iin yerinmekten, yitirmi olduunuz, gerilerde
braktnz bir daha gelmeyecek eyler iin acnmaktan, olmasn
arzuladnz ama bir trl gereklemeyen istekleriniz iin
sabrszlanmaktan vazgeerseniz belki o zaman geicilikten
deikenlikten duyulan ac ve strap yerini, olana raz olmaktan
gelen bir i suskunluk ve i bara brakabilir. O zaman bundan bir
tr mutluluk bile duymaya balayabilirsiniz.
Deitirilmesi elimizde olmayan koullar deitirip de
gvenimizi salayacaz diye btnyle bo, verimsiz bir aba iinde
akntya krek eken bir kayk gibi bou bouna sinirlerimizi
ypratmaktan, cokuyla yaama, yaamaktan sevin duyma
olanaklarmz yitiriyoruz... yaam akp giderken her eyin deiim
iinde olmasn kabullenmek, byle olmasna katlanmaktan baka
elimizde yapacak birey yok.
Salam toprak diye ayamz bastmz dnya bolukta
sonsuza doru dmekte olan bir gezegendir. Biz de bu dnyada
72

geldiimiz bir boluktan gitmekte olduumuz bolua doru

yolculuumuzu tamamlamak abas iindeyiz.
Btn sorun yaama ok dar bir adan, ok dar bir zaman
dilimi iinden baktmz iin yaamn bu gvensiz yann bu
geiciliini, deikenliini btn zorunluluklaryla iimize
sindiremeyiimizden kyor... geici, deiken eylere tutunacaz
diye didinip duruyoruz.
Budizm her neyse, her naslsa olduu durumuyla gerekle
ilgilenir. Gnlmzn isteine uygun ama geree uymayan dsel
bir dnya yaratmakla ilgilenmez. Yaam, dnyay gerek
bylesiliiyle grp kavramay ve onu ylece kabullenip ylece sevip
yaamay nerir.
Gerek ben, benin varolmaydr; bene inanmak, beni
aramak, bene sarlmaya tutunmaya almak benle aramzdaki
akl bytr, ona ulamay olanakszlatrr.
Budann Anatman retisi insann kiisel bir ruhu
olduunu yadsr. Benlik ancak soyut bir anlamda vardr; ve o bir
mealeyi havada evirdiiniz zaman grdnz daire imgesi gibi
bireydir. Kuun havada uarken izledii yolu bir izgi gibi
dnebiliriz ama bu izgi dnyay bldn varsaydmz enlem
izgileri gibi soyut bireydir... Bunun gibi geen her an da hibir iz
brakmadan kaybolur gider. Belleimizde kalan gemiin ans,
zvarla, iimizdeki kiisel bene deil yalnz bellee, anmsama
gcmze bamldr. Bellek bozulur ya da yok olursa bu anlar da
silinir, kaybolur... gemiin bir izi kalmaz.
* * *
Zeni teki okullardan apayr yapan kendine zg ok
belirgin bir tad var. Bu da Zenin, Mahayana felsefesiyle inin
Taocu
ve
Konfys
retilerinin
uygun
oranlarda
karmasndan oluan ok deiik bir alam olmasndan ileri
geliyor.
73

Hintlinin ok zekice bulunmu ince szlerle, simgelerle,

gerekstc bir sahneleme iinde anlatmaya altn bir
bakarsnz Zen sanki dnyann en olaan eyiymicesine, simgelere
bavurmadan en dorudan, en arpc bir biimde aklamay
becerivermi, ok defa havadan sudan gibi grnen sorularla
yantlarla gerei olduu gibi gzlerinizin nne serivermi.
sadan sonra birinci yzylda ine gelen budizmin, in
toplumuna uyum salayarak taoculuk ve konfyslk yannda
saygn yerini alabilmesi iin yz yllk bir srenin gemesi gerekti.
Drdnc yzyldan sonra budizm yaygnlat. Altnc yzyldan
sonra Bat in tmyle budist olmutu, ama halk ynlarnn
benimsedii daha ok Jodo ya da Amida okulu denen ve gene hintli
olmaktan ok inli olan budist okuluydu.
in her yabanc eyi iyice yourup o kadar belirgin olan inli
damgasn vurmakta her zaman baarl olmutur.
inli, Zen retisinde, budizmi, gnlk ilerle uraan, doal
igdleri olan, hibir ayrcal olmayan insanlar iin de
uygulanabilir bir yol durumuna getirdi.
... in sentezi iinde budizm, Hindistandakine greli olarak
daha insanc bir grnm kazanm oldu. Hindistanda, Tibette
Budalar, Bodhisattvalar, Arhatlar insanst yaratklar gibi
gsterilmitir. Oysa Zende uyanp aydnlanmak, Budala erimek
iin, ne ise o olmak eksik ve fazlasyla insan olmak yeterlidir.
* * *
Zen, birincisi Buda olmak zere, doktrinin bir pirden tekine
aktarld ok nl kimselerden oluan bir pirler dizisiyle ortaya
kt. kinci pir Mahakasyapayd. Pirler arasnda Asvagosha,
Nagarjuna, Vasubandhu gibi nl filozoflarn adlar var.
Yirmisekizinci pir olduu sylenen Bodhidharma 520 ylnda ine
geldi. Bodhidharma Zenin inde birinci piri ve doktrinin de
indeki kurucusu olarak kabul edilip Zenin indeki geleneksel
tarihi Bodhidharmayla balatlr.
74

Bodhidharmann retisi u birka tmce iinde zetleniyor:

. Szlere yazlara bal kalmayan,
. Kutsal yazlarn dnda bir iletim yolu,
. nsann i varlna dorudan bir yaklam,
. Kendi doal yapsn tanyp Budala erimek (Suzuki).
Hui-neng: Sana sylediim eyde gizli birey yok. Eer
derinlemesine kendi iine dalar da daha dnya var olmadan bile var
olan gerek yzn kefedebilirsen ite giz senin kendinde! demitir.
Tan-Ching
Krsden Vaazlar adl yaptnda yle
diyordu: Gzmz aar da iimize bakarsak gerek yaratlmz
tanyabilir, bylelikle yaratln temelde okluk eitlilik deil de
zdelik birlik iinde olduunu anlayabiliriz.
Gerek zihin zihnin yokluudur diyordu Huang-po...
Sekizinci yzyl Zen ustas Lian-chinin paradoksu olduka
ilginti: Eer gerekle aranza Buda girerse onu ldrnz.
* * *
Zamanla Zen inde nicelikte ilerlerken nitelikten
kaybetmeye balad. Giderek kurumlat. oklukla ocuklarn
eitildii kat, hogrs az, kuramc, kuralc eitim kurumlarna
dnt. Daha sonraki dnemlerde ustalar yetimedi.
Buna karlk Zen Japonyada uygun bir ortam buldu.
Gelimesini gnmze kadar srdrd. Zen, Japonyaya bir hayli
ge geldi. Budizm, 538 ya da 552 ylnda Kore kral Kudarann
Sakyamuni Budann bir bronz heykeliyle bir ksm sutralar ve
dinsel gereleri imparatora armaan etmesiyle Japonyaya resmen
tantlm oldu.
Sekizinci yzyln sonlarnda bakent, Naradan Kyotoya
tand. Dengyo adnda bir kei Tendai okulunu gelitirdi; Kobo
75

Daishi adnda baka bir kei Shingon okulunu kurdu. Bu her iki
okul da gnmze kadar gelmilerdir... Daha sonra okul gelime
salad. Bunlardan biri Ark lke (Jodo-shin) budizmi, ikincisi ar
milliyetilie dnk olup devlet ve dinin ayn ey olduunu savunan
Nichiren okulu, ncsyse Zen Budizmdi.
* * *
Z a z e n : Zazen oturarak yaplan ve bat dillerine yanltc
bir biimde meditasyon olarak evrilen uygulamaya Zen dilinde
verilen ad olup, sanskritedeki dhyana szcnden gelmektedir.
Zazen, zihni younlatrmak iin zorlamadan i derinlie
ulap oradan i gr, sezgi (prajna) ve efkat, sevecenlik (karuna)
duygusunun doal olarak kendiliinden ortaya kmasna olanak
salayan bir yntemdir.
Dnce dalgalar yatp da zihin sakinleince tpk bulank
suda gzden kaybettiimiz kymetli bir inci tanesinin su durulup,
saydamlanca grnmesi gibi i gr, sezgi (prajna) meydana kar,
gzkr.
... uyanma, aydnlanma en bata zaman boyutunda bir
duyarllktr. imdiki zamana uyanmaktr, srekli imdide (eternal
present) yaamay baarmaktr. Uyanma, aydnlanma burada ve u
andadr. O zaman da gelecek zerine kurulmu umutlar, hayallerle
yaplan, bir amala yaplan Zen, gerek Zen deildir. Baka bir
deyimle insan Buda olmak iin Zen uygularsa bu uygulama onu
budala gtrmez. nsan Zeni uygulayarak Buda olduunun
farkna varr.
Zazen bize zihnimizi tanmak, asl yaradlmz tanmak
frsatn verir. Bir kere insan zihnini derinlemesine tand m bir
daha kaba dzeydeki eski durumuna geri dnmez. gr, sezgi
(prajna), efkat, sevecenlik duygusu (karuna) uyand m gerek
zgrle, bamszla gtren kapsz kapdan getiniz demektir.
76

Zazen yapmak isteyen kimse, kendisini kimsenin tedirgin

etmeyecei sakin bir odaya ekilmeli; zerine oturmak iin iyice
pamukla doldurulmu kalnca drtke bir yer minderi bulmal;
minder yetmi santime yetmi, ya da bir metreye bir metre olabilir.
Oda ne ok aydnlk ne de ok karanlk olmal, ne scak olmal ne de
souk. ste giyilen giysi rahat olmal; dar kemer, orap, pantolon,
dar etek ve buna benzer sknt veren giysiler giyilmemelidir.
Btn glyle birlikte zazen yapmak iin en uygun oturu
biiminin lotus oturuu olduunu syleyebiliriz. Onun iin baka
bir oturu biiminde zazen yapan kimsenin bir yandan da lotus
oturuu iin altrmalar yapmas nerilebilir. Ancak lotus
oturuunda rahatlk elde edilmedike bu oturuta zazen
yaplmamal, bu oturu yalnz altrma olarak yaplmaldr.
Kendini eziyete koymu bir kimsenin zihnini sakinletirmesi
beklenemez.
Bundan sonra yaplacak en nemli i omurgay dik ve doru
tutmaktr. in bu yn baarlamadka zazenden bir sonu
alnmas beklenemez... Bu duruta gvdenin arlk merkezi
gvdenin aa kesimine, gbek altna doru aktarlm oluyor.
Bir de nemli bir nokta, gzn bak alan iinde dikkati
datacak ya da o konuda insan dncelere gtrecek hibir eyin
bulunmamasdr... Deme yerinde desensiz bir hal ya da dz
battaniye en iyisidir.
Dikkatinizi hi bir d konuya yneltmeden iyice rahat
ettikten sonra birka derin nefes alnz. Sonra dzenli olarak yava
bir tempoyla derin nefes alveriini srdrnz. Zihin iyice
sakinleip nefes al verii srekli ve rahat tempoya oturana kadar
alp verdiiniz nefesleri saynz. Bylece nefes alp verme ilevi
zerinde dikkati younlatrmak kolaylaaca gibi bir yandan da
zihinden kaba dzeydeki dnceler de uzaklatrlm, dnce
dalgalar yattrlm olacaktr.
Hibir sebeple ya da alkanlkla ondan daha fazla
saymaynz; on olunca onbir diye deil, bir diye saymaya devam
77

ediniz. Eer yukarda nerildii biimde doru oturup yeteri kadar

derinden nefes almay becerebiliyorsanz, nefes yava yava
gsten karna iner, gittike karn boluunu farketmeye
balarsnz; zellikle gbein iki parmak kadar altnda aa yukar
tp dilinde gastric plexus ad verilen atardamarn olduu yerde
srekli bir duyarlk belirir. Bu duyarl kaybetmemeye zen
gstermelisiniz. Bu sinir merkezinin olduu yere japonlar tanden
adn veriyorlar (bu merkez yoga yazlarnda chakra swadisthana
olarak adlandrlr).
Daha nce de anlatlmaya alld gibi bu arada zihninize
gelip gidecek dnceleri zihninizden kovmaya ya da tutmaya
almayn. Braknz onlar serbeste gelip gitsinler. Yalnz
zihnimizde olup bitenlerden bilinciniz haberli olsun, bu yeter...
Zazen yaparken genellikle gnlk (veya tts) yakmak ve bu
gnlk kokusunu da srekli duymaya aba harcamak nem verilen
bir konudur.
Zazen yapmak iin en uygun zaman gnein doduu ya da
batt sralar olduu sylenir. Ama bu saatler herkese uymayabilir.
Her halde eer gnde bir defa zazen yaplacaksa sabahlar a
karnna yapmak uygundur. Koullar ne olursa olsun hibir nedenle
yemek stne, hi olmazsa yemekten kalktktan sonra yarm saat
gemedike zazen yaplmamaldr. nk zazen yapmann sindirim
ilevine olumsuz etkisi olabilir.
Her halde balarda zazen yapma sresi iin on dakikay
amamalsnz. Giderek gerek bedensel salk, gerek zihne salad
suskunluk ve i bar nedeniyle sreyi kendiliinizden uzatmak
isteyeceksiniz.

Satori
Uyanp aydnlanma ve bunun sonucunda da yaama ve
dnyaya bambaka, yepyeni bir gzle, deiik bir adan bakma
78

diye tanmlayabileceimiz duruma japoncada satori ad veriliyor.

Aslnda bu szck Sakyamuni Budann Gayadaki bilgelik aacnn
altnda aydnlanmas olayn anlatmak iin kullanlan anuttara
samyag sambodhi yani tam ve almaz aydnlanma kavramyla e
anlamdadr. Bu yaanty anlatmak iin kullanlan baka bileik
szckler de var ama Zen dilinde kullanlan szck satori. Anlam
olarak bu szcn kapsam samadhi ve nirvana kavramlarn
da ieriyor.
Zen grne gre bir kere satoriye eriildi mi o zaman
btn sorunlar kendiliinden zlecek, aydnlanan kimse karsna
kan her sorunla ba edebilecek gc ve yreklilii de elde etmi
olacaktr. Bunun iin de Zende satorinin nne geirilebilecek,
daha n sraya konabilecek nemde hibir konu, hibir sorun
yoktur.
Satoriye erien kimse iin her duyduunda, her yaptnda,
yemekte imekte, yaantnn her blmnde daha baka, daha ince,
daha keskin bir duyarlk oluuyor... Biimler keskinleip btn
ayrntlar zihne ulayor... Satoriye erien kimse iin btnyle
yaamn grnm deiiyor... Gerei kendi gereklii iinde
yakalayabilmek olana douyor. Gzden bylesine kard bir
dnyay yeniden bulmaktan duyduu bir sevin insann iini
kaplyor. O gne dek gz ucuyla bakt dnyaya ak gzlerle doya
doya bakyor. Birden kartlklar, ztlklar kayboluyor, tutarl
rgensel bir uyum iinde btnleiyor. Zihnin nnde zgrlk ve
bamszlk yolu alyor. Belki bir oklar zihnin bu yeni durumunu
ama yoksulluu, igi yokluu diye niteleyebilirler ama bu
dncelerin snrlamalarn aan bir stn bilinlilik durumu...
Satori bir bakma dnyann en doal, en olaan eyi ama yle
gz ucuyla bakmz ki u dnyaya, ya gelecekte, ya gemite
yaarken imdiye, u yaadmz na ylesine gzlerimizi kapamz
ki birden dnyay gerek bylesiliiyle grverince ap kalyoruz.
Sihirli, byl, giz dolu gibi laflar etmeye balyoruz.
79

Satori bamllktan bamszla, zgrle geitir.

Mutluluk ve sevgi yeteneklerimizi de ortaya karr. Bir kere igr,
sezgi, bilgelik (prajna) uyand m efkat, sevecenlik duygusu
(karuna) kendiliinden uyanr. Satori zihnin asl, doal,
blnmemi, btn zihinsel ilerliin hep birlikte en dzenli
biimde, tam uyum iinde alma durumudur.

S o n u :
Zen ne gelecekte, ne gemite, imdide yaamay neriyor.
Uygulamas ok g bir neri... Bunu hayvanlarla ocuklar doal
olarak yapyorlar. Ama bilinli olarak imdide yaamak iin uyanp
aydnlanmak gerekli.
Kukusuz gelecei planlamann zaman imdidir. Ama
gelecei planlamak imdiyi, u an yaamamza engel olmamal.

80

BODHIDHARMA NIN
ZEN RETS
Bu zihnin tesinde aydnlanma ya da Nirvana aramak
mmkn deildir... Zihnin tesinde bir yerde bir Buda ya da
aydnlanma bulabileceinizi dnebilirsiniz, fakat byle bir yer
yoktur.
Bir Buda ya da aydnlanmay bulmaya almak uzay
tutmaya almak gibidir. Uzayn bir ad vardr, fakat ekli yoktur.
O kaldrabileceiniz veya indirebileceiniz birey deildir. Ve
kesinlikle onu tutamazsnz. Bu zihnin tesinde asl bir Buda
81

gremezsiniz. Buda sizin zihninizin bir rndr. Neden bu zihnin

tesinde bir Buda arayasnz ki?
Ne var ki insanlar aldan iinde. Kendi zihinlerinin Buda
olduunun farknda deiller. Aksi halde zihinlerinin dnda bir
Buda aramazlard.
Eer bir Buda aramak iin zihninizi kullanrsanz Buday
gremezsiniz. Baka bir yerde Buda aradnz srece Budann
kendi zihniniz olduunu asl gremezsiniz.
Bir Buda bulmak iin kendi doanz anlamanz gerekir.
Doasn gren herkes bir Budadr. Eer doanz grmyorsanz,
Budalara yakarmak, sutralar okumak, sunular sunmak ve
kurallara uymak faydaszdr. Budalara yakarmak iyi karma ortaya
karr, sutralar okumak iyi hafza oluturur; kurallara uymak iyi
bir yeniden dou ortaya karr ve sunu sunmak gelecek saadetleri
oluturur - fakat Buday deil.
Bir Buda olmak iin tm yapmanz gereken doanz
anlamaktr... Doasn anlayan insan bir Budadr; anlamayan bir
fanidir.
...
Drt elementten oluan (toprak, su, ate, hava) somut bir
beden sorundur. Somut bir beden domaya ve lmeye mahkumdur.
Fakat gerek beden varolmadan varolur, nk bir tathagatann
bedeni hi deimez. Sutralar yle der, nsanlar Buda-doasnn
her zaman sahip olduklar birey olduunu kavramallardr.
Doamz zihindir. Ve zihin doamzdr. Bu doa btn
Budalarn zihniyle ayndr.
* * *
Nihai Gerek szcklerin tesindedir. retiler szcklerdir.
Onlar yol deildir. Yol szckszdr. Szckler yanlsamadr.
Grntlere balanmayn, btn engelleri aarsnz.
82

... bir kez esas bedeninize ve zihninize uyandnz zaman

artk ballklarla snrl olmazsnz.
Dnyevi olan iin akn olan terkeden insan bir fanidir.
... fanatikler Budann ne demek istediini anlamazlar. Ve ne
kadar ok abalarlarsa, Bigenin kastettiinden o kadar
uzaklarlar. Tm gn boyunca sutralar okuyup Budalara
yakarrlar. Fakat kendi ilah doalarna kar kr kalrlar ve
emberden kurtulamazlar.
Doalarn anlamadklar srece, emsalsiz, tam bir
aydnlanmaya ulatklarn iddia eden insanlar yalancdr.
Zihinlerinin Buda olduunu gren insanlarn balarn
kaztmaya ihtiyac yoktur. Keilerin dndaki insanlar da
Budadr. Doalarn anlamadklar srece balarn kaztanlar
sadece fanatiktir.
...
Hindistandaki yirmiyedi Pir sadece zihnin damgasn
aktardlar (Bodhidharma, Mahakashyapa ile balayan Zen neslinin
yirmisekizinci, indeki Zenin ise ilk Piridir). Benim ine geliimin
tek nedeni Mahayanann anlk retisini aktarmaktr.
... zihin drt elementten oluan somut bedenin dnda bir
yerde deildir. Bu zihin olmadan hareket edemeyiz. Bedenin
farkndal yoktur. Bir bitki veya ta gibi bedenin de doas yoktur.
yleyse nasl hareket eder? Hareket eden zihindir.
Dil ve davran, alg ve idrak hep hareket eden zihnin
ilevleridir. Tm devinim zihnin devinimidir. Devinim zihnin
ilevidir. Devinim olmadan zihin olmaz ve zihin olmadan devinim
olmaz.

83

Budalk farkndalk demektir. Zihinleri farknda olan

faniler Aydnlanma Yoluna ularlar ve bylece Buda adn
alrlar.
Gereklii aramak iin zihni kullanmak aldantr. Gereklii
aramak iin zihni kullanmamak farkndalktr. Kendini
szcklerden kurtarmak zgrlktr... Aldanlar yaratmamak
aydnlanmadr. Cehalete kaplmamak bilgeliktir. Kedersiz olmak
Nirvanadr. Ve zihnin grntsnn olmamas kar kydr.
Eer gereklii renmek iin zihninizi kullanrsanz ne
gereklii ne de zihninizi anlayabilirsiniz. Eer gereklii zihninizi
kullanmadan renirseniz her ikisini de anlarsnz. Anlamayanlar
anlamay anlamazlar. Ve anlayanlar anlamamay anlarlar.
Fani zihin ortaya ktnda Budalk kaybolur. Fani zihin
kaybolduunda Budalk ortaya kar. Zihin ortaya ktnda
gereklik kaybolur. Zihin kaybolduunda gereklik ortaya kar.
Sutralar der ki: Hibir eyin kendi-doas yoktur.
Biimi grmek fakat biim tarafndan bozulmamak veya ses
duymak fakat ses tarafndan bozulmamak kurtulutur.
Biime nasl baklacan bildiiniz zaman biim zihne
sebebiyet vermez, zihin de biime sebebiyet vermez. Biim ve zihnin
ikisi de saftr.
Zihin Nirvanaya ulatnda Nirvanay grmezsiniz, nk
zihin Nirvanadr. Eer zihnin dnda bir yerde Nirvanay
grrseniz kendinizi aldatyorsunuzdur.
Sizin bedeniniz ve zihniniz topraktr. Istrap tohumdur,
bilgelik filizdir ve Budalk rndr.
Zihin olmadan Buda olmaz sz Budann zihinden geldii
anlamna gelir. Zihin Buday dourur. Fakat Buda zihinden
84

gelmesine ramen, zihin Budadan gelmez; tpk baln sudan

geldii, fakat suyun balktan gelmedii gibi. Bir balk grmek
isteyen bal grmeden nce suyu grr. Ve bir Buda grmek
isteyen Buday grmeden nce zihni grr. Bir kez bal grdnz
m suyu unutursunuz. Bir kez Buday grdnz m zihni
unutursunuz. Eer zihni unutmazsanz zihin sizi artacaktr, tpk
eer onu unutmazsanz suyun sizi artaca gibi.
Aldan iinde olduunuz zaman bu kydasnzdr. Farknda
olduunuz zaman kar kydasnzdr. Fakat bir kez zihninizin bo
olduunu bilir ve hibir grnt grmezseniz aldan ve
farkndaln tesindesinizdir. Ve bir kez aldan ve farkndaln
tesine geince kar ky yoktur. Tathagata ne bu kyda ne de kar
kydadr. Nehrin ortasnda da deildir. Arhatlar nehrin
ortasndadr, faniler ise bu kydadr. Kar kyda Budalk vardr.
* * *
Bitmez tkenmez straplarmz hastaln kkleridir. Faniler
yaarken lmden endie duyarlar. Tok iken alktan endie
duyarlar. Onlarnki Byk Kararszlktr. Fakat bilgeler gemii
dnmezler. Ve gelecekten endielenmezler. Ne de bugne yapp
kalrlar. Ve an be an Yolu izlerler. Eer bu byk geree
uyanmadysanz bu yeryznde veya gklerde bir usta aramanz iyi
olur. Kendi yetersizliinizi daha da bytmeyin.
Zen zdeleri in On yi Edim unlardr:
Bunlar cinayet, hrszlk, zina, yalan, iftira, kfr, dedikodu, hrs,
fke ve yanl grleri savunma olan On Kt Edimden saknmay
kapsar.
Kei Olmayan Budistler in Be Kural:
85

Bunlar cinayet, hrszlk, zina, yalan ve sarholuu yasaklayan

kurallardr.
* * *
Eer Budaya yakaracaksanz bunu doru yapmalsnz.
Yakarmann ne demek olduunu bilmediiniz srece yanl
yaparsnz. Ve eer bunu yanl yaparsanz hibir yere
varamazsnz.
Budann ismini yakarmak iin yakarmann dharmasn
anlamanz gerek. Eer bu zihninizde yoksa dudaklarnz bo bir
ismi tekrarlar. Eer zehirle veya kendinize dair dncelerle
megulseniz aldan iinde olan zihniniz Buday grmenize engel
olacak ve sadece bouna abalam olacaksnz. lahi sylemekle
yakarmak bambaka dnyalardr. lahiler azla sylenir. Yakar
zihinle yaplr. Ve yakar zihinden geldii iin ona farkndala
alan kap denir. lahi sylemek azda merkezlenmitir ve ses
olarak ortaya kar. Anlam ararken grntlere balanrsanz
hibir ey bulamazsnz. Bu nedenle gemi bilgeler konumay
deil, iebak gelitirdiler.
... Sonsuz Nirvana saadeti dingin zihinden gelir.
... insanlar yzeysel. Faziletin, biimi olan birey olduunu
dnyorlar.

86

ZEN
KILAVUZU
Katsuki SEKIDA
Yaamm boyunca Zen meditasyonunda usta olan iki insanla
karlatm... Ustalarn ilki Suzuki Roshi idi, San Franciscodaki Zen
87

Merkezinin kurucusu... kinci usta olan Katsuki Sekidayla da onun

Hawaii, Maui Zendoda ders verdii 1970lerin banda tantm.
[Marc ALLEN, Editr, 2003]
Samadhiye Zazende eriilir. Samadhide bilincin etkinlii
durur ve biz artk zamann, mekann ve nedenselliin farknda
olmayz. Balangta samadhi srf olutan veya varolutan ibaretmi
gibi gelebilir, fakat samadhiye eritiinizde siz de onun ok daha
farkl olduunu greceksiniz.
Saf ve sakin bir kla ykanm mutlak sessizliin ve
dinginliin hkm srd bir haldir samadhi. Fakat boluk ve
hilie benzemez. Dalarn kalbindeyken yaadmz grkemli
sessizlik ve dinginlii andran keskin bir uyanklk vardr onda.
...
Kendine ve d dnyadaki nesnelere saf varolu balamnda
bakmak kenodur, yani anlaya erme. Budadan bu yana her
kuaktan erkekler ve kadnlar bu deneyimi yaam ve yaamakta,
bunun gerekliine bizzat kendileri tanklk etmektedirler.
Sz konusu deneyim bedenin ve zihnin eitimiyle kazanlr.
Akl daha sonra gelir ve yaanan deneyimi aydnlatr.
Zazen almann amac samadhiye girmek, o hli
yaamaktr; daha nce de belirtildii gibi, bu hal zereyken
bilincimizin olaan etkinlii durur. Kolay bir ey deildir bu.
Zen rencileri genellikle nefeslerini sayarak almaya
balarlar, yani onlardan, verilen her soluu saymalar ve onuncuya
ulanca batan balamalar istenir.
Zazende neredeyse tmyle karn kaslar ve diyafram
araclyla soluruz. Alt karn itiinde diyafram aa iner, bylece
gs boluu (boyunla karn arasnda) byr ve akciere hava
alnr. Karn kaslar kasld zaman diyafram yukar itilir ve
akcierden hava dar atlr.
Zazende benimsediimiz ar ve uzun sreli soluk verme
yntemi diyafram kasl tutularak gerekletirilir; bylece diyafram,
88

havay akcierden atmaya alan karn kaslarnn eylemine direnir.

Bu diren karn kaslarnda bir gerilim yaratr, sz konusu gerilimin
srekliliiyse zazen almas asndan ok byk nem tar.
Bedenin geri kalan tm hareketsizdir ve br kaslarn hepsi
ya gevektir, ya da makul lde sabit bir gerilim altndadr.
Yalnzca karn kaslar etkindir. leride de greceimiz zere, bu
etkinlik, beynin younlama ve uyanklk halinin srmesini salayan
yaamsal mekanizmann bir parasdr.
...
Gerek zgrlk kendi arzularnzdan zgr olmaktr.
Ballk iinde yaadmz halde hibir eye balanmayan bir
zihni nasl sahip olup kullanacamz renmeliyiz. Buna anlaya
erdikten sonraki eitim veya Kutsal Budaln gelitirilmesi
denir; bu eitim Zenin temel retilerinden birini oluturur.
Zen eitimi kesintisizce srer. Kurtulduumuzu sandmz
baya ve kk benlik zihne yine sinsice sokulur. Bilincin mzmin
alkanlklar zihnimizde yle kklemitir ki, bizi srekli olarak
rahatsz eder; stelik onlar bagstermeden onlar tutmamz veya
engellememiz imkansz.
te yandan, kendimizi ne kadar uzun sreyle eitirsek kk
benlikten de o kadar zgrleiriz. Kk benlik ortaya ktnda
onunla ilgilenmeyin. Onu grmezden gelin, o kadar. Zihninize
olumsuz bir dnce geldiinde onu tanyn, sonra da brakn.
Bir Zen deyii, Kt bir dncenin ortaya k strap
kaynadr; aresiyse onu srdrmemektir der.
Kutsallk sz budizmde de kullanlr. Bir Buda kutsaldr.
Fakat budizme gre budala erienlerin o budal unutmalar
gerekir. Budalnzn bilincindeyseniz gerek Buda olamamsnz
demektir, nk bu izlenim sizi esir almtr. Bo deilsinizdir.
Bireyler baardnz -Buda olmak, kutsalla, hatt bolua
ermek- dndnz anda o dnceden kurtulmalsnz.
89

Duru:
Zazende birka farkl duru benimsenebilir; renciler
hangisinin kendilerine daha uygun olduunu kendileri
denemelidirler. nemli olan, yirmi-otuz dakika boyunca sabit ve
hareketsiz oturabilmek.
Hibir yerinizi skmayan bol giysiler giyin.
Eller kucakta, genellikle sa el sol elin altndadr ve ayalar
yukar bakar. Baparmaklar birbirine deerek bir halka yapsa da
olur, br parmaklara kout dursa da... Uygulamaya yeni
balayanlarn ou tam lotus pozisyonunda zorlanrlar. Ancak en
dengeli, kendine hakim olmaya ve iyi bir almaya en elverili
pozisyon budur.
Yarm lotus pozisyonu daha kolaydr. Yarm lotus asimetrik
bir pozisyon olduundan omurgann hizasn bozabilir, bunu telafi
etmek iin omuzlardan biri yukar kaldrlabilir.
Pozisyonlarn hepsinde de beden, kala ve iki dizden oluan
gen stnde durur, dolaysyla dizlerin mindere salam bir
biimde yaslanp vcudun arln ekebildii bir duruu bulmak
nemli. Leen (pelvis) sabit tutulmal ve gvde herhangi bir yne
meyletmeden dengeli biimde ona dayanmaldr.
Vcudun olabildiince dimdik tutulmas nemli. Alnn
ortasndan burna, eneye, boaza, gbee ve oradan da
kuyruksokumuna dikey bir hat ekilebilmeli... Gsterilen
pozisyonlardan birini benimsedikten sonra atlacak adm, bel ve alt
karnn doru konumlanmas. Buradaki temel hareket beli ieri
vermek ve leenin st blmn ne devirmek. Bu hareket alt karn
ne doru kartrken kalalar geriye doru iter.
Bedensel arln tandende younlamasyla en istikrarl
durua ve en sakin zihinsel koula ulalr. Zazende belin ieri
90

verilmesi ve bedensel arln binmesiyle alt karn kendiliinden

imelidir.
Beden tmyle hareketsiz olmaldr, samadhi iin n kouldur
bu.
Son olarak da gs ve omuzlar gevemeli ve drlmelidir.
Bu yolla omuzlar, boyun ve midenin dip blm rahatlatlr.
Doru durula zazen ok rahat yaplr. Yanl durularsa onu
ok rahatsz hale getirebilir. Gvdenin leen stnde dengelenmesi
nemli. renci ban, omurgasn veya gvdesini saa-sola
ememeli.
Doru duruu bulduunuzda yalnzca omuzlardaki deil,
srttaki, yanlardaki ve bedenin hi umulmadk yerlerindeki kaslarda
da gerilimin kaybolduunu greceksiniz.
Doru durutaki vcudun arl doruca tandene
younlar. Orada zihnin denetimi ve samadhiye giri asndan
nem tayan gl bir i basn doar.
...
Zazen uygulamasnda nefes, dncenin denetimi asndan
byk nem tar. Uygulamann nasl yapldn dikkatle
gzlemlediiniz takdirde bunun iin byk aba harcamak
gerektiini anlarsnz. Ona ramen dikkat zaman zaman dalr. Ve
dnceler kendine yer aacak gibi olur. Her seferinde de taze bir
abayla onlar engelleyebilirsiniz.
Bu aba erevesinde solumaya yardmc karn kaslarndaki
gerilimi diri tutmal. Dncenin denetim altnda tutulduu ve
ruhsal gcn dorua ulat bir srekli uyanklk hli olarak
samadhiye bu gerilimle ulalabilir.
Zazende gs boluu olabildiince hareketsiz tutulur.
Nefes alrken alt karn kalkar; nefes verince karn kaslar kaslr.
Normal solumayla zazendeki soluma arasnda nemli bir
fark var: Zazende karn kaslarnn serbeste kaslmas ve bunun
91

yaratt yukar ynl itme gc diyaframca dengelenir. Bu ise

nefesin kesilmesiyle sonulanr.
Zazen almasna genelde nefes sayarak balanr. ekilde
yaplabilir bu:
1. Hem aldnz, hem verdiiniz nefesleri sayarak. Nefes
alrken iinizden bir, verirken iki diye sayar ve ona kadar byle
gidebilirsiniz. Sonra yine birden balar ve ayn ekilde devam
edersiniz.
2. Yalnz verdiiniz nefesi birden ona kadar sayar ve ayn
ilemi tekrar edebilirsiniz. Aldnz nefesleri saymadan geersiniz.
3. Yalnz aldnz nefesleri sayar, verdiinizi saymadan
geebilirsiniz.
Yeni balayanlara ounlukla ilk yntem nerilir; ikinci
yntem daha ileri bir aama olarak kabul edilirken sonuncusu yeni
balayanlar iin biraz zor, ama telkin asndan iyi bir altrmadr.
Nefesleri sayarken aklnza anszn bir dnce gelebilir ve
kafanz bir sre onunla megul olur. Fakat ok gemeden kendinize
gelir ve saymaya kaldnz yerden devam etmek isterseniz, nerede
kaldnz unutmusunuzdur ve batan balamanz gerekir.
Yeni balayan herkes bunu yaar ve dncesini
denetlemedeki yetersizlii karsnda arr kalr. Baz okuyucular
buna inanmakta zorlanabilirler. Eer yleyse kendileri de denesin
ve zihinlerinin nasl denetimden ktn grsnler. Bir Zen
retmeni tam da bunu ister, yani rencinin kendi farkna
varmasn; sonra da Zihninizi eitmek iin bir sre bu tntemi
kullan der.
Aldnz ve verdiiniz her nefesi youn bir dikkatle izleyin.
Nefes vermenin balangcnda soluu doallkla kartn; soluma
hattna yakn bir noktaya geldiinizde, solumaya yardmc karn
kaslarn, nefesi durduracak kadar skn.
92

Zazende epey yol alm olanlar bile ksa ve orta uzunlukta

nefes verdiklerinde babo dncelerini denetim altnda tutmakta
zorlanabilirler.
Ne zaman kendinize gelip babo dnceleri farketseniz,
younlaarak bu hayalleri denetlemeye abalarsnz. Fakat sonunda
bakarsnz ki, buna gcnz yetmiyor. Bu durumdan nasl
kurtulabilirsiniz?
Tek yol, uzun uzun, yava yava verdiiniz nefesle soluma
kaslarnda gerilim yaratmaktr. Ancak bunun verecei g ve
dirilikle babo dnceleri denetleyebilirsiniz.
Verilen birka uzun soluun ardndan alt karnnzn
allmadk, normal olarak alnp verilen nefesle hi ilgisi olmayan
bir g kazandn greceksiniz. Bunun uyandrd duyguyu
varoluun tahtnda oturmaya benzetebiliriz.
Bu da sizi kendiliinden samadhiye gtrr.
Samadhi bilincin tazelenmesidir;
kurtulua zaten eriilmitir.

bilin

arnd

zaman

Kendine hakim olarak ulalan gerek samadhiyle, byle bir

aba olmakszn yaanan sahte samadhi arasndaki fark grmek
gerekir... D koullarla zdenetimimizi yitirmeden ilgili olduumuz
durumlarda olumlu samadhideyizdir. Burada isel hal unutulmaz,
yalnzca etkin deildir.
Mutlak samadhinin en derin evresindeyken bilincin tefekkr
eylemi gereklemez. Dolaysyla bu, ne isel, ne de dsal ilginin
olmad duruma karlk geliyor. Samadhinin daha yzeysel bir
evresindeyse bilincin tefekkr eylemi ara sra bagsterir ve bizim
samadhinin farkna varmamz salar. Sz konusu dnme anlk
olarak gelip gider ve her seferinde samadhiyi hafife kesintiye
uratr.
Samadhi derinletike bilincin tefekkr eylemi seyrekleir.
Sonunda btntle ortadan kalkar.
93

Zihnin bu haline hi denir. Fakat bu aylak bir boluk deil,

varoluumuzun en saf kouludur. O dnceye konu olmaz, onun
hakknda dorudan hibir ey renilemez. Dolaysyla ne isel
vardr, ne de dsal.
Uykuyla samadhi arasndaki fark nedir?
Samadhi kesinlikle uyanklktan dn vermez; bamszlk ve
zgrln yitirmez; kendine hakim ve ruhsal gce sahip olmay
gerektirir; duygularn ve akln tm kaynaklarn kendinde
barndrr.
Mutlak Samadhiden ktnzda kendinizi btnyle
huzurlu ve sakin, salam bir zihinsel g ve vakarla donanm
hissedersiniz. Aklen tetikte olursunuz, kafanz berraktr; duygusal
bakmdan saf ve duyarl olursunuz. Byk bir sanatnn ycelmi
halini duyarsnz. Mzii, sanat ve doann gzelliklerini fazlasyla
artan bir anlay ve beeniyle takdir edersiniz.
O nedenle bir hintkamnn gvdesine arpan bir tan sesi
veya iek am aalarnj grnts ok canl bir izlenim
brakabilir stnzde; ve keno dedimiz u harikulade anlay
nn yaayabilirsiniz. Bu n yaarken ok gzel eyler grr ve
iitir gibi olursunuz, oysa gerekte siz kendiniz gzellemi ve
ycelmisinizdir. Keno sizin kendi saf zihninizi tanmanzdr.
Zen almasnda bir hedeften sz edeceksek o da, zihnin
gnlk yaam iinde zgr olmasdr.
Samadhinin derinliklerindeki lme benzer hal mthi bir
eydir. Orada gerek doanz kefedebilirsiniz.
Bilincin etkinlii, sanlann tersine, varoluun gerek doasn
gizler ve onu arpk bir biimde gsterir. ncelikle bilin
etkinliinin sfr dzeyine drld mutlak samadhiyi
yaamalsnz; orada varoluu tm yalnl ve canllyla
grebilirsiniz. Bunu tecrbe ettikten sonra bilincin olaan etkinlik
dnyasna yeniden dner ve ite o zaman bilincin harikulade
aydnlatclyla tanrsnz. Olumlu samadhi budur.
94

* * *
Zihinsel ve ruhsal bakmdan derdi olanlar bunun bir hastalk
olduunu ou zaman anlamazlar. Aslnda insanlarn ezici
ounluu sinirsel rahatszlklardan mustarip, ama herkes zihnin
zaten byle birey olduunu sanyor. Hastaln farknda
olmadklarndan are bulmay da akllarna getirmiyorlar.
nsanlar bedensel hastalklardan ldkleri gibi akl
hastalklarndan da lyorlar. Bedensel hastalklar zihin ad verilen
bir gzetleme sistemiyle izlenir. Akl hastalklarndaysa gzetleme
sisteminin kendisi arzalanr. Sistem delirir ve umarszca ykma
doru ilerler.
Gerek zihinsel zgrlk zihnin peinden srklenmemektir.
Zihnin esiri olmaktan kurtulan kii zgr iradesini gerek anlamda
da vurabilir. Neye benzerse benzesin, evresel etkenler yalnzca
bize elik eder. Biz, bizi saran evreden bamsz olarak zihni
gerekten zgrletirebiliriz.
Bilincin aldatc doas, bilincin zorunlu olarak bireysel
benlie (ego) ait olmasndan ve onun ihtiyalarna hizmet
etmesinden kaynaklanr.
Olgun Zen rencileri varoluu kendilerinde barndrr ve
Budaln gelitirilmesi yoluyla bireysel benlikteki boluu grrler.
Onlar kendilerini kartlklar dnyasndan ayr tutar ve sonunda
onu ykarlar; kartlklar dnyasnn snrlar iinde tutsak
olanlarsa her dncede ve eylemde kanlmaz olarak kendileriyle
bakalar, kendileriyle dnya arasnda ayrm gzetirler.
Olgunlatka kendimizi bakalarnn yerine koyabiliyor,
onlarn aclarn hissedebiliyoruz. Bakalarnn aclarna da,
sevincine de katlabiliyoruz. Bakalarnn straplarn kendimizinki
gibi
yaayabiliyoruz.
Kendi
varlmz
bakalarnnkiyle
birletirebiliyoruz.
95

...
Zen maddeyle zihnin ayn olduunu ilan eder. O eyay
olduu gibi kabul eder... Her eyann yararll onu kullanan
kiinin zihniyle ayn nitelie sahiptir.
ay ustalar bir ay ksesini alp dudaklarna
gtrdklerinde o kse canldr. O ay ksesine anlay sahibi
gzlerle baktnzda orada nasl da aydnlk bir varolu lemi
grrsnz.
...
Sonunda kanlmaz olarak nihayete erecek olan bu yaam
sorunlarla doludur. Bu sorunlar salt speklasyon ve akl
yrtmeyle zmek imkansz; o yzden ok zahmet ve emek isteyen
Zazene balyoruz. Kendi bedenimiz ve zihnimizle bir anlamda
savap o sava kazanmadka i huzuruna eremeyiz. Bedenimiz ve
zihnimiz mutlak samadhide bir kez erimeye grsn, yaamn
sorunlarndan da, lmden de zgrleiveririrz.
Biz szcklerin yetmedii gizleri mantkl ve kabul edilebilir
bir tarzda gstermek arzusundayz. Bunun en azndan bir yere
kadar yaplabileceini dnyoruz, yeter ki ada kltrn
baarlarndan sonuna dek yararlanabilelim. Bunun iin birok
bilim insan ve dnrn ibirliine, ama hepsinden nemlisi, bir
Zen yeteneine ihtiyacmz var. Bu yetenek doutan geliyor
olabilir; fakat kendinizi akfikirlilikle tek bir konuya odaklar ve
onun stnde sebatla alrsanz, ayn doal yetenek sizde de geliir.
Zen metinleri szcklerden tasarruf eder ve yalnzca konunun
zn anlatr.
Mutlak samadhiyi tecrbe edip beniinci, aldatc dnce
tarznz zldke, amaz biimde, bakalarna sevgi duymaya
balarsnz.
96

Srekli alma ve mutlak samadhi deneyimiyle Buda

Doasn kendi gzlerinizle grebilirsiniz. te o zaman bakalarna
kar efkat ve sevgi kendiliinden geliir.

HUI HAI NN
ZEN RETLER
S : Dhyana ve Samadhiyi ltfen akla.
C: Yanl dnme durduunda bu dhyanadr; gerek doan
zerinde oturup dndnde bu Samadhidir, nk gerekten
gerek doan senin ebedi zihnindir. Samadhi sayesinde zihni
etrafndakilerden ekip alr, ve sekiz rzgarn tesir edemeyecei
97

(yani kazan ve kayp, iftira ve methiye, vme ve sulama, keder ve

mutluluk) bir hale getirirsiniz.
S : Uygulanacak eitim yntemi nedir?
C : Disiplin (vinaya), zihni bir noktaya toplama (dhyana), ve
akl-bilgelik (prajna).
S : Teker teker akla ltfen.
C : Disiplin lekesiz safl iine alr. Younlama, zihni bir
noktaya toplama, zihni temizleyerek sizi evreleyen olgulara
tamamen kaytsz kalabilmenizi gerektirir. Bilgelik demek,
zihninizin dinginliinin sizin o dinginlii dnmenizle rahatsz
olmamasdr; saflnzn saflk zerine dncelerinizle zarar
grmemesidir; ve iyi ve kt gibi ztlk iftlerinin tmnn arasnda
onlar tarafndan lekelenmeyerek onlar ayrtedebilmektir; ve bu
yolla tm ballklardan kurtulmak ve mkemmel bir huzur
durumuna ulamaktr.
...
Bamllklarla lekelenmi ve szdran bir zihin shhatsiz; bu
zelliklerden kurtulmu bir zihin shhatlidir. Szdran bir zihin
kapsayamad gerei srekli olarak kaybeder, bu ise yanlm bir
zihnin Samsarann emberine takl kalmasdr (szdrma, ayn
zamanda tama olarak da kullanlabilir).
...
Grme, duyma, koku alma, tat alma ve dokunma
Mkemmelletiren Bilgelii oluturan be bilin durumudur. Akl
veya altnc bilin durumu tek bana Derin Gzlemleyen Bilgelii
oluturur... Ayrtedici farkndalk ya da yedinci bilin durumu tek
bana Evrensel Bilgelii oluturur...Bilincin deposu ya da sekizinci
durum tek bana Byk Ayna Bilgeliini oluturur.
...
98

Btnyle kurtulu prensibini ortya koymak iin bilmelisiniz

ki u yeterlidir: eyler olduunda, tepki verme. Zihnini ne olursa
olsun hibir ey zerinde ikamet ettirme. Boluk gibi sonsuza kadar
durgun ve tam olarak saf (lekesiz)tut. Ve bylelikle kendi kendine
kurtulua ula.
Bo ret peinde komayn, maymunlarnki gibi zihinlerle
Mutlak hakknda hatiplik taslamayn! Konuma, eylemle elikili
olduunda, bu kendini kandrma olarak bilinir... Bu hayat sresinde
aydnlanmama ve gelecek uzun mddetler boyunca ac ekme
pahasna hret ve mutluluk aramayn. abalayn! abalayn!...
Duyarl varlklarn kendilerini kurtarmalar gerektiini ve
Budalarn bunu onlar iin yapamayacan ltfen idrak edin.
abalayn! abalayn! Kendiniz iin yapn. Baka Budalarn gcne
gvenmeyin. Sutrann dedii gibi: Dharmay arayanlar yalnzca
Budaya tutunarak onu bulamazlar.
...
Vimalakirti Nirdesa Sutras der ki: Her kim Saf Topraklara
erimeyi arzularsa ncelikle zihnini saflatrmaldr.
Sutrann dedii gibi, Gelime kavramnn zihinlerimize
girmesine izin vermek gelime deil hatadr; oysa, zihinlerimizi
hatadan kurtarrsak, gelime snrszdr.
...
Byk boluk manevi bilgelii dourmaz. Gerek zihin iyinin
ve ktnn nedensel bir rn deildir. Kt arzular derin olan
insanlarn ar derecede s potansiyelleri vardr. yiye ktye
tutunanlarn zihinleri engellenmitir. Duyu-izlenimleri zihinsel
ilemlerini kartranlar nadir olarak tek tarafl younlamay
baarrlar. Sabit, hareketsiz bir soyutlukta taayanlar, o
durgunluun esrarl kaynan unutmulardr ve bilgelik zayf bir
durumdadr. Bakalarna kar kmseyen davranlara sahip
olanlarn egosu gl bir yanlsamadr. yledir ve deidire
tutunanlar aptaldr. Gereklemeyi kitap bilgisiyle arayanlar kendi
99

nlerine daha byk engeller yarlar. Buday sofulua dayanarak

arayanlar yanl yoldadr. Budalk arayyla kendi zihinlerinin
yolundan sapanlar retinin karsndadr. Zihnin Buda olduuna
tutunanlarsa iblistir.
...
Kei Fa Yan sordu: Buda, Dharma ve Sangha nedir? l
Birlik nedir?
C : Zihin Budadr ve Buday aramak iin Buday
kullanmak gereksizdir... Zihin Dharmadr ve Dharmay Dharma
ararken kullanmak gereksizdir. Buda ve Dharma ayr deildir ve
beraberlikleri Sanghay oluturur. l Birli anlam ite budur. ..
Bir sutra der ki: Zihin, Buda ve duyarl varlklar arasnda hibir
fark yoktur. Bedeniniz, konumanz ve zihniniz temizlendii zaman
dnyaya bir Buda geldi deriz. Bu nitelik saflklarn yitirdii
zaman bir Buda yokoldu deriz. .. rnein kzgnken neeli
olmazsnz; neeliyken de kzgn olmazsnz. Ama her iki durumda
da ortada iki deil tek bir zihin vardr. Bilgelik insann kendi
iindedir...
...
Buda insanlardan kamaz; insanlardr Budadan kaan.
Budalk sadece zihinle gerekletirilebilir. Yanlm insanlar bunu
basl kelimelerde ararken, aydnlanm insanlar zihinlerinin iine
bakarlar ve Bodhiyi gerekletirirler. Yanlan insanlar sebepleri
olan eyler ekerek bunlarn meyve vermesini beklerler; oysa
aydnlanm insanlar zihnin maddi olmadn anlamlardr.
Yanlm insanlar aldatc egolarna yapr ve ona kendileri imi
gibi tutunurlar; ancak aydnlanm kiiler gerektii anda
kendiliinden grnen (ortaya kan) prajnalarn kullanrlar.
Yanlan insanlar yledir ve deildire tutunduklar iin
engellenirler, oysa bilge insanlar kendi doalarn alglar ve tm
ekillerin muhteem iieliini anlarlar.
...
100

Sutrada da dendii gibi Saf Topraa (Ark lke) ulamak

isteyenler nce kendi zihinlerini saflatrmaldrlar; o zaman,
onlarn bu saf zihinleri Budann Saf Topradr.
Eer zihniniz saf ve temiz ise, Saf Topra nerede olursanz
olun bulacaksnz.

GNDELK YAAMDA

Z E N
Adelheid Meutes & Judith Bossert

Zen zel birey deildir. Zen sizin dininizdir, benim dinimdir.

Japonlarn dinidir Zen. Kzlderililerin, islamn dinidir. Bir
felsefedir Zen.
101

Hedef yolun kendisidir.

Farkndalk almas, zihni sakinletirmek, harekete
odaklanmak, hibir ey elde etmeye almamak, hereyden
bamsz olmak... Zen prensiplerinden bazlardr.
Zen gndelik yaam demektir. Zen meditasyonu her gnk
yaamdan soyutlanp Zazene indirgenemez. Gndelik yaammzn
ak iinde, her gnk iimizi srdrrken almaktr Zen; sadece
sabahlar ve akamlar bir bamza sakin bir mekanda mindere
oturmak deildir. O nedenle yzylmzda Zen retmek iin
doudan batya gelen btn Zen ustalar nce bizim yaama
biimimizi renmitir.
Zen almak istiyorsak, Zenin Asyada uygulanan eski,
geleneksel yollarn izlemek ve szgelimi okuluk, judo ya da tai chi
ile uramak zorunda deiliz. Bunun yerine pekala dansedebilir,
golf, tenis ya da futbol oynayabilir, yzp kou yapabiliriz... Araba
kullanrken, telefonda konuurken olduu kadar pizza piirirken de
mmkndr Zen yapmak.
...
Olan kabul etmek, nefesleri saymak, dik oturmak, grup
oturular, yry meditasyonu (kinhin) yani yrrken yrmek,
dncelerinizi olduu gibi brakmak, grup halinde yry
meditasyonlar yapmak, sutralar okumak, tekbana almak,
iek dzenleme (ikebana), hat sanat (shodo), Zen iiri, uzakdou
sporlar, Tai chi, ki gong, kl (kendo), okuluk (kyudo), Sesshin,
koanlar... bunlarn hepsi -bir ksm birlikte ya da ayr ayr- Zen
alma konular olabilir... Ve bu almalarda, ancak Zen ruhuyla
yapldklarnda ustala ve mkemmellie eiilebilecektir.
* * *

102

 Om mani padme hum Mahayana geleneinden gelir,

budizmin en nemli mantralarndan biridir ve Sen, ey lotsteki
mcevher! demektir.
Zen alrken, eer isterseniz hergn bir sutra
okuyabilirsiniz. Sutralar yry meditasyonu, ikebana, ay treni,
shodo... ya da uygun olan dier Zen almalar srasnda da
okunabilir.
Yaamsal olan konservelenemez, zamana dayankl klnamaz.
Yaam bir andan tekine (anlk) tazeliinde yaanmaldr. nk
hibir an dierine benzemez, tutulamaz, saklanamaz, yinelenemez.
Temel Zen kavraydr bu...
...
...kii bir kez ulat aydnlanma deneyimine taklp
kalmamaldr.
nsanlarn
dnyasna
geri
dnmedike
aydnlanmann bir deeri yoktur. Grevimizi bilmeli, (budist
yemininde ifadesini bulduu zere) kendimiz ve bakalar iin
sorumluluk stlenmeliyiz.
Bitkiler, talar, aalar, insan ya da hayvanlar, ksacas btn
yaam topraktan gelir topraa dner. Hibir eleman (bileen)
yokolmaz, sadece biim deitirir.
Yaam srekli olarak yeni bir biim alr ve bu biim bir
saniye, bir gn, seksen yl ya da belki onbin yl sonra lr. Bir biim
almak ve o biimden zaman geldiinde ayrlmak, soluk alp vermek
gibidir. lm dediiniz ey de zaten bildiiniz anlamda lm ya da
bir sonlanma deildir; gerekte hibir ey son bulmaz, sonsuzlukta
ad ve biim deitirir; o halde gerekte ad ve biim de yoktur;
sadece varolu srp gider... [a.k.s.]
...
Zen, yaplmas gerekenin zen ve dikkatle yaplmas anlamna
gelir.
103

Aklmzdan hi karmayalm: Zenin hedefi havada umak

ya da suyun zerinde yrmek deil, tozluysa yeri, kirliyse camlar
temizlemektir. Btnyle arlk merkezimizde olmak, beden, zihin
ve ruhun olanca younluuyla ne gerekiyorsa onu yapmaktr. te o
zaman an be an btn bir evreni yerinden oynatr ve yaratrz.
O zaman, ancak o zaman btn evrenle, onun gc ve
enerjisiyle bir oluruz.
te onun iin;
Otururken otur,
Yrrken yr,
alrken al.
Hepsi bu, Zen bu..!

HAYATINIZIN
KIYMETN BLN
Zen Dersleri

Taizan Maezumi Roshi

104

Sakyamuni Buda da bu hayat yaad. Onun hayat ile bizim

hayatmz arasnda ne fark var. Sakyamuni Buda byk
aydnlanma annda yle syledi: Ne mucize! Btn varlklarda
Tathagata
Budann
bilgelii
ve
erdemi
var...
Sizi
yreklendiriyorum. Ltfen birlikte bu harika hayatn tadn karn.
Sadece u olann dnyasnn kymetini bilin. Baka birey yok. En
deerli hazine olarak hayatnzn kymetini bilin ve ona zen
gsterin.
...
Dogen Zenji yle diyordu: Dnmemeyi dnn.
Dnmemeyi nasl dnrsnz? Dnmeyerek. Bizzat Zazen
sanatnn zdr bu.
Kendinizi yzde yz kavramak samadhiye, dnmeme
haline girmektir. Dnen zihnin snrlar iinde kaldmz srece,
dnmeme halini deneyimleyemeyiz. Eer dnmemeyi
deneyimleyemezsek, hayatmzn gerekte ne olduunu anlayamayz.
Ltfen bunun farknda olun. Sadece oturun!
...
Dharma mhrleri geicilik, benliksizlik ve huzurdur.
Vaktimizi ne tr eyler zerine dnerek harcyoruz?
Gemi oktan gemitir, yine de ona sarlyoruz. Gelecek burada
deil, fakat onun hakknda dnyoruz. imdi hakknda konusak
da, imdi diye birey yoktur. u anda biz konuurken, n, oktan
umutur.
Dnceleri kk grmyorum. Siz sadece dndmz
ey ile gerekte olan birbirine kartrmayn. Buda her eyin srekli
deitiini syledi. Srekli deiim gerek hayattr, bu yzden
bilinemezdir. Biz de srekli deitiimiz iin, hi birimiz
bilinemeyiz. stelik bu bilinmez, kiisel olmayan ve u ya da bu
105

ekilde herhangi bir deere ve ballklara sabitlenmemi

benliksizlik (no-self) mkemmel bir biimde iler. Benliksizlik olan
bu sreksiz, sabit olmayan eyi anlyor musunuz? Bu benliksizlii
gremediinizde, sizi bekleyen straptr. Hibir eyin sabit
olmadn grdnz zaman ise huzur vardr... geicilii
anladnz zaman, strabn ve benliksizliin doasn anlarsnz.
... uygulamann drt admn hatrlayn: retileri dinlemek,
onlar hakknda dnmek, uygulamak ve nihayet onlar hayatnz
iinde deneyimleyerek dorulamak.
Varlacak hibir yere ulalmaz.
Uygulamanz nasl yapyorsunuz? Nefesinizi sayarken, sadece
nefesinizi sayn. Ksa srede saymay unutup rakamlarn kendisi
olacaksnz. Shikantaza yaparken sadece oturun. Zazen yaparken
bizzat Zazen olun. Koan zerine alrken, bizzat koana dnn.
Aksi halde, ne kadar uygulama yaparsanz yapn, tatmin
olamazsnz.
Vaktiyle biri yle sormutu, Hayatm iin nasl gerekten
sorumlu olabilirim? Ona sordum: Kim olduunu biliyor musun?
Bilmiyorsan nasl sorumlu olabilirsin? Sorun u ki hayatmz
gerekte olduu ey ile onun ne olduuna dair bizim ussal dediimiz
kavrayn syledii genelde iki farkl eydir. Bilsek de bilmesek de
ou zaman kendimizi aldatrz. Ltfen bu konuda dikkatli olun.
Bizzat Sakyamuni Buda yle sylemitir: Hayatnza meale olun.
Yani, kendi ayaklarnz zerinde durun ve olduunuzu sandnz
kii olarak deil, dharma olan kendinizden sorumlu olun. Bu ok
nemlidir. ikayetlerinize, agzllnze, kzgnlnza ve
cehaletinize bel balayamazsnz.
Bu yzden Kendiniz ile kendiniz arasndaki mesafeyi
kapatn. Bu bilgelii gndelik hayatnza tayn ve hayatnzn bu
ekilde devam etmesine izin verin. Mesafeyi kapadnz vakit, bu
ailenizin, toplumunuzun ve kendinizin hayatn sevinli klar.
106

...
Her birimizde gl bir bodhi zihni, yani uyanmann zihni
vardr. Her birimiz bizzat uyanmak zorundadr. Bunu hi kimse
bizim admza yapamaz. Sakyamuni Buda kendi kendine uyanmak
zorunda kald. Yllarca abalad ve en sonunda hereyi terk edip
kendisiyle yzleti. Bir hafta boyunca yalnzca Zazen yapt.
retmeni yoktu, fakat bir ey ona destek verip onu farketmeye
gtrd. Neydi o? O size de destek veriyor mu? Sakyamuni korkun
bir azme sahipti. Eer gerekten uyanmak istiyorsanz, siz bunu
nasl yapabilirsiniz?
Zazen belki de en dorudan yoldur. Onu tm yreinizle
yapn. Sadece minderin zerine oturup kestirmek veya hayallere
dalmak Zazen deildir. Oturduunuzda herhangi baka bir ile
ilgilenmeyin. Byk meseleyi zmeye azmedin. Btn enerjinizi bu
ie yatrn. Bunu yaptnz zaman, muazzam bir kuvvet
bulacaksnz.
...
Eilmek, eilerek selam vermek Budist Gelenekte nemli bir
eylemdir. Zende en saygl selam, dizlerimizin, dirseklerimizin ve
bamzn hep birlikte yere dedii secde eklindedir. Tibet ve
Hindistanda baz selamlar, btn vcutla yere yatarak verilir. Bir
insann kendi egosunun veya benliinin mutlak yokluunu,
hayatnn dzenini oluturan yasalara kesin bir itaati gsterir bu.
Egonun yokluuyla eilmek, en iten selamdr. Kendi kendinizle,
her eyle ve herhangi bir eyle nasl bir olursunuz? Eilerek.
Kendini unutmann ve eilerek aydnlanmann seremonik eylemidir
bu.
Aydnlanm hayat, dzenli, sradan bir hayattr.
* * *
107

Dogen Zenji, Genjo Koann bir yerinde yle der: Buda

yolunu incelemek, benlii incelemektir. Benlii incelemek, benlii
unutmaktr. Bensiz olun. Bensiz olduunuzda ne olur? Dogen
Zenji yle diyor:
Benlii unutmak, onbin dharmayla
aydnlanmaktr.
Bensiz olduunuzda, aydnlanr, her ey
tarafndan dorulanrsnz.
Dogen Zenji devam eder: Onbin dharmayla dorulanmak,
hem kendinin hem bakalarnn beden ve zihninden
zgrlemektir.
Sakyamuni Budann, Lotus Sutrada aklad neydi?
Srekli burada olan ey nedir? Gelen ve giden, fakat asl
terketmeyen hayat nedir?... uyandrn bodhi zihnini, aydnlanm
yrein zihnini ve grn srekli burada olan hayatn sreksizliini!
...
Hayatnzn Yolda olmas, hayatnzn bizzat Yol olduu
anlamna gelir. Bu hayat btn budalarn ve atalarn hayatdr.
Hepsi kendi hayatn bu ekilde deneyimledi.
Zen uygulamasnda uygulamann n gerekliliinden
bahsederiz: byk inan, byk kuku ve byk kararllk... bu
inan sizin ve Buda Yolunun ayn ey olduunan inan olmaldr,
yoksa kendi dncelerinizden gelen bir eye inan deil. Bu nemli
bir ayrmdr.
nancnz
ciddiletike,
sorularnz
artabilir
veya
artmayabilir. Eer artyorsa, ideal olan onlara younlamaktr. O
zaman drdnc gereklilik kendiliinden kar ortaya: byk
kararllk.
Koan:
Koan mutlak gerekliin ifadesidir. Mutlak gereklil nedir?
Sizin hayatnzdr! Hayatnz u anda kendini nasl ifade ediyor? Bir
koana tam anlamyla ifade kazandrdnz zaman, hazine sandnz
108

kendini aacak ve onu istediiniz gibi kullanacaksnz. Hazine

sandn amak iin koan bir anahtar olarak kullann. Onu
atktan sonra, iinde bulunduunuz ey de koandr. Bu hazine de
sizden ve sizin hayatnzdan baka birey deildir. Bunun farkna
vardnz zaman, koan ifade halindedir.
.....
Drt Soylu Hakikat arasnda Aamal Yol en nemlisidir;
nk o acyla nasl mcadele edeceimizi anlatr. Aamal Yolda
Buda doru kavray ya da doru bak asyla balar. Burada
doru kelimesi geleneksel anlamda doru anlamnda deil, tam ve
eksiksiz kavray anlamndadr. Doru kavrayn ardndan doru
dnce, doru konuma, doru davran, doru i, doru aba,
dncelilik ve dikkat veya samadhi gelir. Samadhi bizi tekrar
doru kavraya gtrr. Nedir doru samadhi? Bu samadhi, karar
almada hayat neme sahip temellerden biridir. Ona sahip
olduumuzda, snrl olan Beni aarz. Eer u Beni aamyorsam,
yanlsamalar yaratr, ac eker, korku ve hsran duyarz.
Aamal Yol doru kavray ile balar ve hayatn strabnn
yzde doksann alr. Onu doru klan ey nedir? Doru ve yanl
nedir? u ya da bu ekilde hepimizin bir eyin iyi veya kt, yanl
veya doru, yeterli veya yetersiz olduuna karar vermek iin
kullandmz baz deer ltlerimiz vardr.
Bu adan bakldnda verilecek bir kararmz olduunda ya
da eyleme gemek gerektiinde hesaba katlmas gereken drt yan
vardr. Bu yanlar zaman, yer, dahil olan kiiler ve miktardr. Bunlar
saduyumuzla her duruma uygulanabilir. rnein bir eyleme
gemeden veya bir karar vermeden nce olayn iindeki insanlar
hesaba katmamz gerekir. Ayrca artlar, yeri ve ne kadar
yapabileceimizi dnmeliyiz. Eer dikkatimizi bu drt yana
verirsek, ne yaplmas gerektiine hayli iyi karar verebiliriz.
.....
...ac, hsran yaadnzda, hayatnz Budann hayat olarak
kabul edin. Hastaysanz, zlmek ve hsran yaamak yerine,
109

kendinize iyi bakn. Yalanmak? Keyfini karn, nk yalanan

Budadr. Onunla birlikte len yapn! Neden olmasn? Hepimizin
ac tecrbeleri olmutur. Zihninizin baklarn evirin ve Buda ile
birlikte nasl keyif alacanza bakn. Sadece eylere bakma
biimimiz cennet ile cehennem kadar byk bir fark yaratabilir.
Hayatta korkun aclar yoktur demiyoruz, fakat ou zaman
kck bir eyi ok bytebiliriz; bizi neredeyse ldrebilir. Ancak
ona farkl bir bak asndan bakarsak, bizi gldrebilir de.
...
Farkna varma ya da aydnlanma dediimiz ey, kendinize
kattnz bir ey deildir; hayatnzn dndaki bir ey deildir. O
zaten sizin hayatnzdr. O ayn zamanda bizzat Sakyamuni
Budann, Dogen-Zenji de dahil olmak zere btn ustalarn
hayatdr. Bunu gerek kldmz zaman, kendimizi ustalarmzla el
ele yrrken greceiz. Dahas benim hayatm, sizin hayatnz,
Budalarn ve atalarn hayatlarna dnecek. Elden ele aktarma
budur. Shikantazann anlam, koann anlam budur. Fark et!
Hayatn zaten bu gerein ta kendisidir. Sakyamuni Budann
aydnlanmas bunu garantiliyor.
Drtl Bodhisattva Yemini :
. Duyarl varlklar sayszdr, onlar koruyacam;
. Arzular tkenmez, onlara bir son vereceim;
. Dharmalar snrszdr, onlarda ustalaacam;
. Buda yolu almazdr, ona ulaacam.
.....
Hayatmz genelde ikiye ayrrz. Genellikle ben ve benim
hayatm ile benden ayr olan ya da ben olmayan baka hayatlar
vardr. Fakat aslnda byle deildir; sizden ayr bir hayat yoktur.
110

Hayatnz kendinizi ayrarak yaadnzda tm duyarl varlklar

koruma yemini bir samalk haline gelir.
.....
nl altnc koan nasl meditasyona oturulaca zerinedir.
Dogen Zenji Dnmemeyi dnn. Dnmemeyi nasl
dnrsnz? Dnmemek. Bu bizzat zazenin esas sanatdr
diyor. Bu szler Usta Yakusan Igenin mehur bir koanna dairdir.
Bir kei Yakusan Ustaya sorar: Zazen yaparken ne hakknda
dnyoruz? Biz de ayn soruyu soruyoruz, yle deil mi?
Meditasyona oturduumuz zaman, oturma hakknda nasl
dnyoruz? Yakusan Usta, Dnlmeyeni dn der. Baka
bir deyile dnmemeyi, dnmesizlii dn. Doal olarak kei
bir daha sorar, Dnmemeyi nasl dnebiliriz? Ya da
dnlmeyeni, dnmesizlii? Yakusan Usta yantlar.
Dnmeyerek.
Zazenin zyle ilgili saysz soru sorabiliriz. Dnmeme
nedir? Dnmeden dn! Oturmadan otur. Nasl bir dnme
bu? Nasl bir Zazen bu? Ya da zazenin dnmesi nedir? Zazen
zazen yaparken ne dnr?
Dogen Zenji zihninizi ve bedeninizi brakmaktan sz ediyor.
Zazen yapmann en nemli yoludur bu. O neden bahsediyor? Peki
zihni ve bedeni brakmak hususunda koan ile zazen arasndaki fark
nedir? Bu tek-Buda-mhrn koruyun. Buda-zihni-mhr nedir?
Bu bir koandr. Shikantazadr. Shobogenzo, gerek dharma
gznn hazinesi ile nirvanann berrak zihnidir. Ve bu tek Budazihni
mhrn
uygulamamz,
onu
hayatmzla
nasl
koruyacamzdr. Yeminlerimiz, umutlarmz sadece bu Buda-zihni
mhrn korumaya yneliktir. Bu mealenin snmesine izin
vermeyin.
...
yle grnyor ki bir birey olarak her birimiz kelimenin tam
anlamyla nasl kalpte temiz olunacann bilincinde olmalyz.
Ruhta nasl yoksul olunur, nasl mtevaz olunur? Ac ektiimizde,
111

bize gerekten ac ektiren nedir? Yoksul olmadmz, mtevaz

olmadmz, temiz olmadmz iin ac ekeriz. Bunu zerseniz o
kenshodur. Tanry grmek, krall kalbinizde yaadnz yer
olarak ina etmektir. Bu Lotus lkesidir.
* * *
Japoncada bir deyi vardr: nsan kendini ip olmasa da
balar. Tmyle zgr olduunuzu dnmyor, bu yzden
kendinizi zgrletirmeye alsyorsunuz. Fakat sizi balayan ne?
evrenize bakn. Sizi balayan hibir ey yok, fakat siz bunu
gremiyorsunuz. Sanki bir eye balanm gibi hissediyorsunuz.
Buda buna yanlsama diyor. Zihniniz doru yerde deil... Zihninizi
doru yere nasl koyarsnz? Doru yer neresi? Yer, her zaman tam
burasdr. Buradaki yer ya da uzam, on yne, btn evrene snrsz
bir ekilde uzanr. Tam burasnn snrl yeri evrensel bir yer, btn
evren haline gelir. O ne bir rka, ne bir kltre, ne de bir lkeye
zgdr. Tam u an zamann ta kendisidir. Gemiten gelecee
uzanan sonsuz zaman bu na, tam imdiye indirgenmitir. Bunun
tersi de dorudur. Tam imdinin n btn balangsz gemileri
ve sonsuz gelecekleri ierir. Evrenseldir.
... dharmalarn en nemlilerinden biri nedensellik, sebepsonu yasasdr. Her ey bir eyin sonucu, baka bir eyin sebebidir.
Demek ki her ey u ya da bu ekilde birbirine baldr. Karmann
japonca karl innendir. n dorudan sebep veya sebepler ve
nen dolayl sebep veya sebeplerdir. Btn bu dorudan ve dolayl
sebepler her eylemde vardr... Yaptmz her ey dnyadaki her
eyi etkiler. Bizi bugne kadar etkilemi olan dorudan ve dolayl
sebepleri dnn yeter... nk her eylem baka eylerin hem
sonucu hem sebebidir.
* * *
Buda szc aydnlanm olan anlamna gelir ve
Sakyamuninin aydnlanmasndan nce de kullanlmtr. Bu adan
112

budizm genel bir terimdir. O halde hristiyan veya musevi olsanz da

Buda olabileceinizi syleyebiliriz. Bu balamda, baka bir dinsel
gemie sahip olmak aydnlanmaya engel deildir.
ounuz baka din gemilerden geldiniz, byk bir ksmnz
yahudi-hristiyan gelenekten. Buda Yolunu uygulamakla ilgilisiniz.
Hepinizi ok takdir ediyorum. Sizin ballnz yeterince takdir
edecek kelimeler bulamyorum. Mesela ben Japonyalym ve ok
kat bir budist evrede yetitim, dier din uygulamalar kefetmek
iin cesarete ve kararlla ihtiyacm var. Budacla, hatt
aydnlanmaya kendini adam sizleri takdir ediyor, hatt size
imreniyorum.
Bu adan baktmzda sizin Japon mu, inli mi, siyah m,
kahverengi mi yoksa beyaz m olduunuzun bir nemi olmadn
syleyebiliriz. Zamann bile bir nemi yoktur burada. Herkes,
herhangi bir zamanda kendini aydnlanm hayata ulamaya
adayabilir. Sadece aydnlanm Yolu, uyanm Yolu takip edin. Bu
yeterlidir. Bu adan, herhangi bir eliki yoktur. Hatt bu ekilde
daha bir hristiyan veya musevi bile olabilirsiniz. Demek ki, genel
olarak, Budann retisi evrenseldir; kiinin ister kadn ister erkek
olsun, sadece gerekten kendisi olmas yeterlidir. Bu belki ar bir
gr, fakat Sakyamuni Buda aydnlanmt ve Budann,
Aydnlanm Zat olarak onun derdi, hayatn mmkn olan en iyi
ekilde yaamakt.

113

SINIRSIZ
ZHN
Takuan Soho

evremizdeki eylerin bilinmesinin imknsz olduu zaman tek

are kendimizi bilmektir.
Bilgelik zekyla ilintilidir.
114

Bilgeliin sarslmaz olduu sylense de odun veya ta gibi

cansz anlamna da gelmez. Zihnin ileyii dorultusunda ileri veya
geri, saa veya sola, on ynden sekiz noktaya doru hareket eder ve
durmayan zihne sarslmayan bilgelik denir.
Teknik ve kurallar, arabann iki tekerlei gibidir.
Buda ve bilin sahibi varlklar ayr deildir. Bu tr zihinlere
tanr veya Buda denir.
... Dnya zerinde elbette zihnin neye yaradn bilmeyenler
de vardr. Az da olsa anlayan insanlar bulunmaktadr. Arada srada
anlayan insanlar da nadiren olmas gerektii gibi davranr. Zihni
anlayabilseler de derinine inemezler.
... Kendi zihinleriyle ilgili tamamen aydnlanmam olan
insanlarn anlay sahibi olmas mmkn deildir.
Dnceden Arnma durumunda zihin bir yerde taklp
kalmaz ve buna ihtiya duymaz. inizden dar taan su gibidir.
Gerektiinde uygun bir ekilde ortaya kar.
inde barndrdklarndan kurtulmay dnen zihin megul
olacaktr. Bunu dnmezseniz zihin, dncelerden kendiliinden
kurtulur. Ancak, bunu hemen yapmak istediinizde baaramazsnz.
Eski bir iirin dedii gibi:
Dnmeyeceim diye dnmek de
bir dncedir.
Dnmeyi
dnmeyin.

115

Zihni tamamen unutursanz, herey yolunda gidecektir.

...
Zihin glgelendii ve durduu iin, bunu engellemek zere
uyarlr ve peinden giderek onu kendimize geri kazandrmaya
alrz. Bu sre, eitimin ilk aamasdr. amurla lekelenmemi
lotus gibi olmalyz. amurun var olduunu bilsek bile
nemsemeyiz. Zihin, iyi parlatlm bir kristal gibi olursa, amura
batsa bile lekelenmez, o zaman diledii yere gitmesine izin
verebilirsiniz.
Zihni sk tutarsak serbest kalmas nlenebilir; fakat bu etki
sadece balang iin geerlidir. Kii, hayat boyunca bu ekilde
davranrsa daha st aamalara geemeyecek, hatt en dk
seviyeden teye gidemeyecektir.
...
Gnlk ilerinizi ihmal etmeyin. Evinize dkn olun, eler
arasnda uygunsuz birey olmasna izin vermeyin; doru hareket
edein, metres edinmeyin; ehvetten uzak durun, sade olun ve bu
Yolda hareket edin. Sizin iin alacak olanlara, kiisel hisleriniz
dorultusunda davranmayn. yi ve size bal kiileri ie aln; kendi
eksikliklerinizi saklamayn, evrenizi doru ynetin, iyi bir izlenim
uyandrmayan insanlar da bulundurun.
... nsanlar zihnin doru veya yanl olduunu ayrt edemez.
Ortaya bir dnce atldnda iinde hem iyi hem de kt vardr.
yi ve ktnn yapsn dnerek, iyi davranp ktden kansanz
bile zihin kendi kendini dorulayacaktr.
Ktl bilerek uzak durmaya almamak, kiisel arzulara
dayal bir hastalktr. ehvet veya bencillik, zihnin isteklerine
baldr. yi bir insann iyilii kimsenin ilgisini ekmedii srece ie
yaramayacaktr. Bir kenarda iyi bir insan dururken, kt olan bir
kez bile honut etmek veya ona zenmek hi iyilik olmamasyla
ayndr.

116

... Ynetimdekilere gsteri yapmaya alyorsanz, kesinlikle

hastalkl olduunuzu dnrm.
Saduyu, sapknlktan kanmann zdr ki bu da insan
zihninin esasn oluturur... Arzularmz bizi doru bir lme
tamyorsa, z bir kenara brakp lyoruz demektir.
Bahsettiimiz gibi doru yoldan ayrlmadan lenler acaba bin kii
arasnda ka tanedir?
* * *
Vcut Be Skandhadan oluur (snrl mevcudiyetin
elerinden oluan ynlar): ekil, Hisler, drak,, rade ve Bilin.
ekil, fizik bedendir.
Hisler, fizik bedenin iyi ve kty, doru ve yanl, nee ve
znty, ac ve zevki anlamasna dayanr.
drak, eilimdir. Kty sevmemek, iyiyi istemek, zntden
uzak durmak, acdan kanmak ve zevki istemektir.
rade, hisler ve idrak temelinde vcudun ileyiine denir.
Acy sevmeyerek zevk alabilmek veya ktlkten holanmad iin
iyi kiinin kendi adna iyi iler yapmasdr.
Bilin, iyi ve kt, doru ve yanl, ac ve zevk, nee ve znt
arasndaki ayrm idrak ve irade dorultusunda yapabilmektir.
Bilin araclyla, ktln kt, iyiliin iyi, acnn ac, zevkin
zevkli olduu anlalr.
Bilin, nyarglar ayrp ekillendirdii iin irkini sevmez,
gzele yanar, fizik beden de bu dorultuda hareket eder.
Fizik beden var olduu iin skandha hissi vardr.
Skandha hissi olduu iin idrak vardr.
117

drak olduu iin irade harekete geer.

rade harekete geince bilin devreye girer.
... Aydnlanmam kiilere yz gn boyunca bu tr konular
anlatsanz bile ok az ey anlayacaktr.
.....
... insan da bir oluumdur. Yer ve gk arasndaki boluk,
insanlar ve dier her ey iin gidip gelinecek bir handr. Sonu
olarak ne insanlar ne de dier eyler iin dur durak yoktur.
Zamann geii, bir gezginin sonu olmayan gezintileri gibidir.
... nsan zihnine sempati duyuyor ve dnyadaki yozlamay
gryorsanz, herkesin biraz elenmeye hakk olduunu
anlayabilirsiniz.
... ekil deitiinde ses de deiecektir; guguk kuu da blbl
de kendi arksn syler.
ark, ierii arndrr. Szler ise dorulukla ilikilendirerek
anlamaya altmz ksmdr.
Sezgi sahibi tm canllarda Buda Doas vardr.
Bir kaide etrafna belirli sayda ayna yerletirip ortaya bir
lamba koyarsanz, her aynada lamba grlecektir. Tek bir Buda
doasnn olmas gibi lamba da btn aynalarda yansr.
.....
Su donunca buz olur, sonra buharlap yine suya dnr.
Suyu, Btnlk olarak dnebiliriz.
Sradan insan ekil tesini gremez. Btnlk gremez.
Herhangi bir oluumun kendiliinden ortaya ktn syler.
Aydnlanma asndan bakacak olursak, oluumun Btnlke geri
dnp, artk grlemediinde ortaya ktn syleriz.
...
118

levin anlam, Bin millik bir yolculuk, bir admla balar

szyle aklanabilir.
Bu hayatta iyi olursanz, sonrakinde karln alrsnz.
Ktyseniz, karlnda ktlk bulursunuz. Buna Belirgin Etki
denir. Gizli Sebep iyi ise Gizli Etki iyi olur. Gizli Sebep kt ise
Gizli Etki de kt olur. Sese cevap veren yank veya ekli takip eden
glge gibidir.
... bitkilerin veya aalarn hissettii ac, insanlarn
ektiinden farkl deildir. Su verdiinizde byr ve iyi grnrler.
Kesilince, yapraklarn kurumaya balamas bir insann lmnden
farkl deildir.
Biz insanlar, bitkiler ve aalarn skntlarn anlamayz,
onlar da bizimkini.
... Bilmeden getiimiz iin fark etmeyiz. Bilge kiiler bitkileri
ve aalar ok iyi tanr. Kaba ve kalplara bal olduumuz iin
bizler bu tr eyleri anlamayz.
... Sezgi sahibi olmayan varlk muhtemelen yoktur. Veya
altmz eylere sahip olmadklar iin mi sezgi sahibi
olmadklarn syleriz?
Fenomeni daha yakndan gzlemleyecek olursak yer ve gk
arasnda hibir eyin fark olmadn grebiliriz. Fark gryorsak,
bak amz dar demektir.
Kaln dall ve ok yaprakl bir aacn arkasnda kald iin
Fuji dann grlmemesine benzer. Peki, Fuji dan tek bana bir
aa nasl gizleyebilir? Bak amz dar ve aa tam nmzde
durduu iin da grnmemektedir. Bizler, aacn da kapattn
dnmeye devam ederiz. Halbuki bak amz geni deildir.
nsanlar z anlamaynca genellikle bilmi bir ifade taknarak
anlayanlar eletirmeye kalkrlar. Dierlerine glerken aslnda
kendilerine glerler. En azndan gerekten anlayanlar byle
dnr.
119

Dnyann mevcut durumunu dikkatle inceleyecek olursak

yerin ana, gn baba olduunu anlarz. Kestane veya hurma
ekirdeini topraa ekersek, filizlenecek ve kestane veya hurma
meyvesi deimeden kacak ve bu durumda anne ve babas
tarafndan yetitirilmi olacaktr. Ekmek, baka bir yerden
getirildiine iarettir.
nsanlar iin de toprak ana, gkyz babadr; ocuun
domas da baka bir yerden gelmesine dayanr.
Varolu sonras, mevcut varolutan farkl deildir. Dolaysyla
mevcut varolu da, varolu olarak adlandrlr.
Mevcut varolu sonlandnda varolu sonras devreye girer.
Ardndan varolu sonras deiime urar ve sonraki varolu veya
reenkarnasyon balar. Hi birinde, mevcut bedendeki zihin
deimez.
...
Alglanan benlik kolaylkla grlebilir; z Benlik ise nadiren
gz nndedir. O sebeple dman beni grmez denir.
z Benlik, gkyz ve yeryznn ayrlmasndan, kiinin
anne ve babas domadan nce var olan benliktir. Kular,
hayvanlar, aalar, bitkiler ve iimizdeki benliktir. Tam olarak
Buda Doasdr.
Bu benliin ekli, doumu ve lm yoktur. Gzle
grlebilecek bir benlik deildir. Sadece aydnlanm kiiler
grebilir ki onlar zaten kendi derinlerine inerek Buda olmutur.
* * *
Baarl kii kl kullanr, ama kimseyi ldrmez. Klcyla
dierlerine yaam verir. ldrmek gerektiinde ldrr. Yaatmak
gerektiinde yaatr. ldrrken kendini btnyle ldrmeye
verir. Yaam verirken de btnyle yaam verir. Doru veya yanl
olduuna bakmaz, ayrt etmeye almaz, nk zaten ayrt etmitir.
Suya basmakla topraa basmak ayndr ve topraa basmakla suya
120

basmak da ayndr. zgrln kazanacaksa dnya zerindeki

kimse onu bu yoldan vazgeiremez. Her konuda rakiplerinden
ileride olacaktr.
Zihin,
doumunuzla
domamtr
ve
lmnzle
lmeyecektir. Gerek yznz budur. Gk, onu kapatamaz. Yer,
destekleyemez. Ate, onu yakamaz. Su, onu batramaz. Arasndan
rzgar bile geemez. Gkyznn altndaki hibir ey onu
engelleyemez.
Mkemmelliinden emin olanlar, Mralar bile korkutur.
Tereddtl olanlar ise kfirler tarafndan ezilir.

121

SZ NEREDEYSENZ
AYDINLANMA
ORADA
Shunryu SUZUKI

Suzuki Roshinin derslerinin yer ald ilk kitap Zen Zihni Balang
Zihnidir idi.
122

imdi Suzuki Roshinin sade ama etkili retilerini sizinle paylamak iin
onun baz derslerini daha derledik... Yolunuzda ilerlerken belki de Suzuki
Roshinin varln yannzda hissedeceksiniz; bilge, candan bir arkada,
karanlkta grnmez bir yolda olarak.
Roshi srekli olarak ikantaza yapmaktan szeder. Genel olarak
sadece oturmak diye tercme edilen bu sz ne dnceyi bastrmak, ne de
dnceye kaplmak olarak da tarif edilebilir.
Roshinin yolu usuz bucakszd. retisi bir eye balanmamakt; o da
retisinde hibir yola balanmad... Hibir eye balanmayn derdi,
geree bile... ...en nemli ey, hibir eye aldanmadan hayattan zevk
alabilmek...Hibir ey beklemediimizde kendimiz olabiliriz. Bizim
yolumuz bu; her n dolu dolu yaamak.

Zihnin skuneti verdiiniz nefesin bittii yerin tesindedir; o

yzden, nefesinizi przszce, nefes vermeye almadan verirseniz
zihnin kusursuz skunetine tam anlamyla ularsnz.
Bizde Zazen, yani ikantaza, sadece kendimiz olmaktr. Bizim
yolumuz bu; her n dolu dolu yaamak. Bu alma mr boyu
srer.
Bu nedenle, her gn belli bir sreyle ikantazaya oturun ve
sanki son demlerinizi yayormusunuz gibi hareket etmeyin, hibir
ey beklemeyin. An be an, son deminizi hissedin. Her nefes alta ve
verite saysz an vardr. Sizin maksadnz bu her n yaamaktr.
... Buda bize bakacaktr. Annemizin kucan yitirdiimizden,
artk kendimizi onun ocuu gibi hissetmeyiz. Oysa bolua
karmak annemizin kucanda olma duygusunu yaatabilir bize;
onun bize bakaca duygusuna kaplrz. ikantazay bu ekilde
almaktan hi vazgemeyin.
* * *
123

Her nn btnyle iinde, hibir ey beklemeksizin

yaayanlarn zaman kavray da olmaz. Zaman kavraynn
-bugn, yarn, gelecek yl- balad yerde bencilce davranlar
balar. Trl arzular zararl davranlara yol aar.
ahsnza kar ne kadar drst ve cesur olursanz kendinizi o
kadar iyi ifade edebilirsiniz. nsanlar ne dnrse dnsn, sizin
iin herey yolundadr. Srf ustanz iin bile olsa, yalnzca kendiniz
olun. Gerek alma, gerek hayat budur.
Bizler ayn deiliz. Her birimiz birbirinden farkl ve her
birimizin kendi sorunlar var.
... Bizim yolumuz bakalarn eletirmek deil, onlar bilmek
ve takdir etmek.
ikantazay yaayarak oturabildiinizde gnlk yaamnzn
anlam bambaka olacaktr. O zaman her eyden zgrleeceksiniz.
Asl mesele bu. Sahip olduunuz veya grdnz eyler karsnda
genellikle bir zgrlnz yoktur, ama ikantazay tecrbe
edenleriniz her eyden zgrleir. Hibir eye bal olmadnzdan,
hayattan gerekten zevk alrsnz.
Sahip olduunuz mutluluun ou yle bir ey ki, onu
yitirdiinizde sonradan zlrsnz. Ah, o zamanlar mutluydum,
ama imdi o kadar mutlu deilim dersiniz. Oysa gerek mutluluk
sizi hi terk etmez ve hem skntl, hem de mutlu gnlerinizde sizi
yreklendirir. Baarl olduunuzda baarnn tadn karrsnz,
baarsz olduunuzdaysa bunu dert etmezsiniz. Baarszlk
duygusunun zevkine varrsnz. Hmm, bu da gzel; sandm
kadar kt deilmi! dersiniz. Sahip olduunuz size daima yeter.
nceden olduu gibi fazlasn istemezsiniz.
... kendinize kar lkayt ve zgvensiz olursanz zazen, zazen
olmaktan kar. e yaramaz.
Her oturuunuzda elinizden gelenin en iyisini yapn... nemli
olan, maddi ve manevi tm abanz buna harcamanz.
124

Nefesinize younlan. Nefes doru olmadnda tm fiziksel

abalar zorlar.
... Zihin ve beden tam bir uyuma kavumadan aydnlanma
olmaz.
...
Buda Doasna zaten sahipsek niin alalm? Buda
doasnn ancak biz altktan ve trl bencil arzular bertaraf
ettikten sonra ortaya kacan dnebiliriz.
Herey srekli geliip deierek baka eylere dnr. Hibir
ey eski renk ve biimini korumaz.
Dogen Zenjinin de dedii gibi, Budizmi renmek kendini
renmek demek. Kendini renmek, her bir anki kendini unutmak
demek.
... Dolaysyla her an sadece kendiniz olmaya younlan.
...
Karma kk eylerden balar, ama ihmalkrlk yznden
kt karma giderek ivme kazanr.
Bedenlerinizi ancak alk veya susuzluktan lmeyecek kadar
kandrn. Nasl zazen alacanz renirseniz ne kadar yemeniz
gerektiini de bilir ve fazla ya da az yemek gibi bir tehlikeye
dmezsiniz.
Karmanz takip ettiiniz ve onu iyi yne doru srdnz
zaman onun ykc doasndan da kurtulabilirsiniz. Bunun yolu hem
karmann, hem de kendi arzu ve eylemlerinizin doasna dikkat
etmektir. Budann da iaret ettii gibi, acnn nedenini bilmek,
ondan nasl kurtulacan bilmek demektir. Neden ac ektiinizi
aratrrsanz etki-tepki silsilesini ve kt eylemlerin nasl kt
sonular dourduunu anlarsnz. Anlaynca da karmann ykc
gcnden kanabilirsiniz.
Benlik fikrinden syrlnca karma ne yapacan arr...
125

En iyisi karmann amaz kurallarn renmek ve kendi

karmamz stnde hemen almaya balamak...

Hayattan Zevk Aln:

Bu bir ay ta denince ok ilgi duyarsnz. Ama bana kalrsa
dnyadaki talarla aydaki yalar arasnda pek de fark yok. Marsa
gitseniz bile orada ayn yalar bulursunuz. Bundan gayet eminim. O
yzden, ilgin birey bulmak istiyorsanz evrende byle drt
dnmektense srdnz hayatn her an iin zevkine varn, u an
sahip olduunuzu gzlemleyin ve muhitiniz iinde gerekten
yaayn.
Meditasyon yaparken bazen nefesimizi sayarz. Nefesimizi
birden ona kadar saymak, sonra kafamz karnca tekrar batan
balamak aptalca gelebilir. Bir hesap makinesi kullansanz hi hata
yapmazsnz. Ama buradaki niyet nemli. Saylar tek tek sayarken
yaamlarmzn snrsz bir derinlii olduunu kefederiz.
... Her nefesi saymak, btn zihnimiz ve bedenimizle
soluklanmak demektir. Her sayy tm evrenin gcyle sayarz.
Yani nefesinizi gerekten tecrbe ederek sayarsanz bundan byk
bir minnet duyarsnz.
... Yeni tecrbelere bir bebek gibi byk bir ilgiyle
yaklarsnz. Bebekler her eye ayn ilgiyle yaklarlar. Ona
baktnzda hayatndan her zaman byk zevk aldn grrsnz.
Biz yetikinlerse ou zaman nyarglarmzn tutsayz. Nesnel
dnyayla bir olmadmzdan, ondan tmyle zgr olamyoruz.
Her ey deiir. Sradan insan iin bu ok cesaret krc.
Hibir eye gvenemezsiniz. Hibir eye sahip olamazsnz. Ve
grmek istemediklerinizi grrsnz. Holanmadnz biriyle
karlarsnz. Birey yapmak istediinizde onun imkansz olduunu
126

grrsnz. Gidiattan cesaretiniz krlr. Oysa bir budist olarak

yaamnz temelden deitiriyorsunuz. Bu dnyada ac ekmenizin
ve hsrana uramanzn nedeni, her eyin deimesi. Anlaynz
ve yaam biiminizi deitirdiinizdeyse yeni yaamnzn her
nnda ondan tam anlamyla zevk alabilirsiniz. Artk her ey zeval
bulduu iin yaamdan zevk alrsnz. Bu ekilde altnz zaman
yaamnz istikrar ve anlam kazanr.
Asl nemli olan, hayat anlaynz deitirmek ve doru bir
anlayla almak. Aya gitmek byk ve tarihi bir olay olabilir, ama
hayat anlaymz deitirmedikten sonra bunun pek bir anlam
veya mant kalmaz. Bizim asl daha derin bir hayat anlayna
ihtiyacmz var.
Tek yol, hayattan zevk almak. Zazen almak, nefesinizi bir
salyangoz gibi saymak buna engel olmad gibi belki aya gitmekten
bile daha zevkli. Biz bu yzden zazen alyoruz. En nemli ey,
hibir eye aldanmadan hayatn tadna varabilmek.
...
Buda doas bizim doutan gelen, her birimizde, tm
varlklarda ortak ve evrensel olan gerek doamzdr.
nemli olan, aceleyle bireyler kazanma fikrine kaplmadan,
n veya kr fikrine kaplmadan almak. Biz ne bakalar, ne de
kendimiz iin zazen alrz. Sadece zazen iin zazen alrz.
Sadece oturun.
* * *
Tanmlayabildiimiz dnyann yannda bir de baka bir
dnya var. Gereklie ait tm tanmlar boluk dnyasnn snrl
anlatmlarndan ibarettir. Yine de bu tanmlara balanr ve onlar
gerek yerine koyarz. Bu bir hat, nk tanmlanan ey asl
gereklik deil; ayrca onun gereklik olduunu dnyorsanz
buna kendi fikriniz karmaktadr. Bu da benlik fikridir.
127

Bu hataya birok budist de dmtr. Yazl metinlere veye

Budann szlerine o yzden balandlar. Onun szlerinin en deerli
ey olduunu ve retiyi korumann en iyi yolunun Budann
sylediklerini hatrlamaktan getiini sandlar. Oysa Budann
syledikleri yalnzca boluktan gelen mektuptu, yalnzca ondan
gelen bir neri veya yardmd. Onu bir bakas okuduunda anlaml
bulmayabilir. Budann szlerinin doas budur. Budann szlerini
anlamak iin olaan dnen zihnimize gvenemeyiz. Budann
dnyasndan gelen mektubu okumak istiyorsanz Budann
dnyasn iselletirmeniz gerekir.
...
Biz ikantaza almamzda birey aramayz, nk birey
aradmzda ie benlik fikri karr. Derken bu benlik fikrini daha
da ilerletmek iin bir eyler baarmaya alrz. aba gsterirken
yaptnz budur, oysa bizim abamz ben-merkezci eylemlerden
kurtulmak. Tecrbelerimizi byle saflatrrz.
...
Burada, Zen merkezinde yaptmz eyi anlamanz
istiyorum. Zazeni bir egzersiz veya idman gibi, almanz
glendirmek veya nefesinizi przszletirip doallatrmak iin
almak bazen iyi olabilir. Bu belki de almann bir paras, ama
ikantaza derken kasttettiimiz bu deil. Boluk dnyasndan
mektup aldmzda, ite o zaman ikantaza almas yryor
demektir.
...
...kendinize tutunun, yanlgya deil. Bazen ben de yanlg
iinde olabilirim. Beni fazla bytebilirsiniz. O iyi bir usta!
diyebilirsiniz. Bunu dediiniz anda zaten yanlg iindesiniz. Ben
sizin arkadanzm. Sizinle yalnzca birok seyyar merdiveni olan
bir arkadanz olarak alyorum.
.....
Gnlk
128

129