farkindalik

nsan hakknda anlalmas gereken en nemli eylerden birisi onun uykuda olduudur.
O kendisinin

uyank olduunu dnse bile yle deildir.

Onun

uyankl

ok krlgandr;

onun uyankl o kadar zayftr ki,

nemsenmeye bile
Onun

demez.

uyankl sadece gzel bir isimdir

ama tamamen

bombotur.

indekiler
nsz
Anlamak

Fareler've'insanlar
Istrabn Kkenleri
zel Dnyalar
Farkndalk_ve_Merkezlenmek
Birok Hastalk, T e k Bir R e e t e

Analiz_Eden ve_Tank
Merkezde_Olmann Teknii_Tank Olmadr
Gerginlik_ve_Geveme
Zihin_ve_Meditasyon
Tekerlek_ve_Tekerlek_zi
E y l e m d e Farkndalk

Merkezden Bala
Eylem Yalnzca_Sessizlikten Ortaya_kar
Doal Ol
Kararl_Ol
Her An_Tamamla
yi_Olmaya_almaya_ Bir_Son_Ver
zleme Deneyleri

Zamanszln erisinde Kendini_Zamanla

Grnmez_Dokunu
Vipassana
Gece_Vardiyas
Sonsz

pte_ Aslmak

Sayfada Ara

NSZ
nsan hakknda anlalmas gereken en nemli eylerden birisi onun uykuda olduudur. O kendisinin
uyank olduunu dnse bile yle deildir. Onun uyankl ok krlgandr; onun uyankl o kadar
zayftr ki, nemsenmeye bile demez. Onun uyankl sadece gzel bir isimdir ama tamamen bombotur.
Doumdan lme dek uyku alkanln deitirir durursun; geceleyin uyursun, gndzleri uyursun ama
sahiden hi uyanmazsn. Sadece gzlerini ap da uyankmsn gibi kendini kandrma. Ruhsal gzler
almadan iin tamamen kla dolmadan, kim olduunu, kendini grmeden uyank olduunu
dnme. Bu insann yaad en byk yanlsamadr. Ve bir kez zaten uyank olduunu kabul edersen, o
zaman uyanmak iin bir abaya girmek sz konusu olmaz.
Kalbinin derinliklerinde hissetmen gereken ilk ey uykuda olduundur, tamamen uykuda. Gece demeden,

1 -> 81

gndz demeden rya gryorsun. Bazen ak gzlerle ve bazen de kapal gzlerle rya gryorsun ama
rya gryorsun; sen bir ryasn. Henz bir hakikat deilsin.
Elbette ryada ne yaparsan yap anlamszdr. Ne dnrsen dn bir ey ifade etmez, ne tasarlarsan
tasarla hayallerinin bir paras olur ve senin var olan grmene hibir zaman izin vermez. Bu nedenle tm
Budalar tek bir ey zerinde srarc oldular: Uyan! Yzyllardr srekli verdikleri retiler tek bir sze
sdrlabilir: Uyank ol. Ve onlar, iinde uyanabilmen iin oklara maruz kalacan ortamlar, enerji alanlar
ve meknlar yaratmakta; yntemler, stratejiler gelitirmektedir.
Evet oka uramazsan, temellerine kadar sarslmazsan uyanmayacaksn. Uyku o kadar uzun sredir var ki,
varlnn merkezinin ta iine kadar ulam durumda; iine batm durumdasn. Bedeninin her hcresi ve
zihninin her kesi uykuyla dolmu durumda. Bu kmsenecek bir olay deil. Dolaysyla uyank olmak,
dikkatli olmak, tank olmak iin grkemli bir aba gerekmekte.
Dnyann tm Budalar tek bir konuda hemfikir olacaklarsa o da udur: nsan olduu haliyle uykudadr ve
olmas gerektii ey ise uyank olmaktr. Uyank olmak hedeftir ve onlarn tm retilerinin z uyank
olmaktr. Zerdt, Lao Tzu, sa, Buda, Bahaddin, Kabir, Nanak; tm uyanm olanlar tek bir ey
retmekteler... farkl dillerde, farkl mecazlarla ama arklar ayn. Tpk denizin tuzlu olmas gibi ister
kuzeyden, ister doudan ya da batdan tadna baklsn deniz hep tuzludur Budaln tad uyanklktr.
Ancak zaten uyank olduunu dnmeye devam edersen hi aba sarf etmeyeceksin. O zaman bir aba
sarf etmenin bir gerei kalmaz; niye zahmet edesin ki?
Ve sen ryalarndan dinler, tanrlar, dualar, ibadetler yarattn; tanrlarn da dier tm eyler gibi ryalarnn
bir paras. Politikan ryalarnn bir paras, dinlerin ryalarnn bir paras, iirlerin, resimlerin, sanatn;
her ne yapyorsan. nk sen uykudasn. Yaptklarn kendi zihinsel durumuna uygun olarak yapyorsun.
Tanrlarn senden farkl olamaz. Onlar kim yaratacak? Onlara kim ekil, biim ve renk verecek? Onlar
sen yaratyorsun, onlara sen biim veriyorsun; seninki gibi gzleri var, seninki gibi burunlar var ve seninki
gibi zihinleri var! Eski Ahit'te Tanr der ki, "Ben ok kskan bir Tanrym!" imdi bu kskan Tanry kim
yaratt? Tanr kskan olamaz ve eer Tanr kskansa o halde kskan olmann neresi yanl olabilir? Tanr
bile kskansa neden kskan olduunda yanl bir ey yaptn sana retilsin ki? Kskanlk ilahi bir ey!
Eski Ahit'te Tanr diyor ki, "Ben ok kzgn bir Tanrym! Benim emirlerime itaat etmezsen seni yok
edeceim. Sonsuza kadar cehennem ateinde yanacaksn. Ve ok kskan olduum iin baka kimseye
ibadet etme. Buna katlanamam" Kim byle bir Tanry yaratt? Bunu sen kendi kskanlndan, kendi
kzgnlndan yaratm olmalsn. Bu senin tasarmn, senin glgen. Bu seni yanklandryor baka kimseyi
deil. Ve bu tm dinlerin tm tanrlar iin geerli.
Bu nedenledir ki Buda hibir zaman Tanr hakknda konumamtr. "Tanr hakknda uykudaki insanlara
konumann ne anlam var? Uykularnda dinleyecekler. Onlara ne sylesem ryasn grecekler ve kendi
tanrlarn yaratacaklar; bu da kesinkes sahte olacak, tamamen yetersiz, tamamyla anlamsz. Byle
tanrlara sahip olmamak en iyisi" demitir.
Bu yzden Buda tanrlar hakknda konumakla ilgilenmemitir. Onun tek ilgilendii seni uyandrmaktr.
Nehrin kenarnda oturup suyun sesinin ve aalar arasndan gemekte olan rzgrn fsltlarnn tadn
karmakta olan bir Budist ermii ustaya... bir adamn gelip "Dininizin zn bana tek bir szckle ifade
edebilir misiniz?" diye sorduu anlatlr.
Usta sanki soruyu hi duymamasna sessiz kalm, tamamen sessiz. Soruyu soran, "Sar falan msnz?"
demi.
Usta da, "Sorunu duydum ve cevabn da verdim! Cevap sessizliktir. Sessiz kaldm; bu boluk, bu ara
benim cevabmd" demi.

2 -> 81

Adam, "Ben bu kadar gizemli bir cevab anlayamyorum. Biraz daha ak olamaz msnz?" diye sormu.
Bunun zerine usta kumlarn zerine parmaklaryla kk harflerle "meditasyon" yazm. Adam, "imdi
okuyabiliyorum. Balangtan birazck daha iyi. En azndan zerinde dnp tanacam bir szce
sahibim. Ama biraz daha netletiremez misiniz?" diye sormu.
Usta tekrar "MEDTASYON" yazm. Elbette bu sefer daha byk harflerle yazm. Adam biraz utan,
aknlk, hakarete uramlk, kzgnlk hissetmi. "Yeniden meditasyon yazdnz. Benim iin biraz daha
ak olamaz msnz?"
Ve usta byk harflerle, kocaman harflerle "M E D i T A S Y O N" yazm
Adam, "Siz ldrm olmalsnz" demi.
Usta, "u halde bile fazlasyla aa inmi durumdaym. lk yant doru cevapt, ikincisi pek deildi,
ncs daha da yanlt, drdncyse ok yanlt" demi. nk byk harflerle MEDTASYON
yazdnda ondan bir tanr yaratm olursun.
Bu yzdendir ki Tanr szc byk "T" ile yazlr. Ne zaman bir eyi stn, nihai yapmak istersen byk
harfle yazarsn. Usta, "imdiden gnah ilemi durumdaym" demi. Yazm olduu her eyi silmi ve
"Ltfen ilk yantma kulak ver; sadece o zaman doruyu sylemi olurum" demi.
Sessizlik kiinin uyand yerdir ve grltl zihin ise kiinin uyuya kald yerdir. Eer zihnin gevezelik
etmeye devam ederse uyuyorsun. Sessizce otururken zihin kaybolursa ve sen kularn gevezeliklerini
duyabilirsen ve ierde zihinsizsen; bir sessizlik... kuun bu sl, t ve zihinsizlik kafanda iliyor, tam
sessizlik... o zaman farkndalk iinde ykselir. O dardan gelmez, iinden ykselir, iinde geliir. Aksi
halde unutma: Uyuyorsun.

Sayfada Ara

ANLAMAK
Ben hi vazgeme szcn kullanmam. Ben, sevin iinde hayatn, sevginin, meditasyonun, dnyann
gzelliklerinin, varoluun sonsuz mutluluunun tadn kart diyorum; her eyin tadn kart. Dnyevi
olan kutsala dntr. Bu kyy teki kyya dntr, yeryzn cennete dntr.
Ve sonrasnda dolayl olarak bir nevi vazgei gerekleir. Ama bu olur, sen yapmazsn. Bu bir eylem
deil,
olutur.
Aptallndan
vazgemeye
balarsn;
pislikten
vazgemeye
balarsn.
Anlamsz
ilikilerden vazgeersin.
Varln doyurmayan ilerden vazgemeye balarsn.
Gelimenin mmkn
olmad yerlerden vazgeersin. Fakat ben onu vazgei olarak adlandrmyorum, ben ona anlay,
farkndalk diyorum. ayet elinde elmas olduunu dndn talar tayorsan sana talardan vazge
demeyeceim. Ben sadece, "Dikkat kesil ve tekrar bak!"diyeceim. Sen kendi kendine onlarn elmas
olmadn grrsen
onlardan
vazgemene
gerek var
m?
Onlar
kendiliinden
ellerinden
dverecektir. Aslnda hl onlar tamak isteyecek olursan byk bir gayret sarf etmen gerekecek.
Hl onlar tamak istersen byk bir irade gstermen gerekecek. Fakat bir kez onlarn deersiz,
anlamsz olduunu grdkten sonra onlar fazla uzun sre tayamayacaksn; onlar frlatp atacaksn.
Ve bir kez ellerin bo kaldnda, gerek hazineleri arayabilirsin. Ve gerek hazineler gelecekte
deildir. Gerek hazineler tam imdi, buradadr.

Sayfada Ara

3 -> 81

FARELER VE NSANLAR
Uyanklk hayata giden yoldur. Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr ve sonsuza dek
yaar. O izler. O berraktr.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ne mutlu ona ki uyanmlarn yolunu takip eder.
Mutluluk ve zgrlk araynda byk bir sebatla meditasyon yapar.
Gautama Buda'nn

"Dhammapada" isimli kitabndan.

Etrafmzda olup bitenlere kesin bir dikkatsizlik gsterir halde yaayp gidiyoruz. Evet, bir eyleri yapma
konusunda olduka yetkinletik. Yapmakta olduumuz eyleri yapmakta o kadar yetkinletik ki, onu
yapmak iin hibir farkndala ihtiya kalmad. Mekanik, otomatik hale geldi. Robotlar gibi iliyoruz.
Henz insan olmadk; makineyiz.
George Gurdjieffin tekrar tekrar syledii de buydu: Var olduu haliyle insan bir makinedir. O pek ok
insan rahatsz etti nk kimse bir makine olarak anlmak istemez. Makineler tanrlar olarak adlandrlmak
isterler; o zaman ok mutlu hissederler, iinirler. Gurdjieff insanlar makineler olarak adlandrmt ve
haklyd da. Kendini izleyecek olursan ne kadar mekanik olarak davrandn bileceksin.
Rus fizyolog Pavlov ve Amerikal psikolog Skinner insanlar hakknda yzde 99.9 orannda hakllar: Onlar
insann gzel bir makine olduuna inanyorlar, hepsi bu! Onun iinde ruh yok. Onlar yzde 99.9 hakl
diyorum; kk bir marjla tutturamyorlar sadece. Bu kk marj Budalardr, uyanm olanlardr. Ama
onlar mazur grlebilir nk Pavlov hibir zaman bir Buda ile karlamad; o senin gibi milyonlarca
insana rastlad.
Skinner insanlar ve fareler zerinde almtr ve bir fark bulamamtr. Fareler basit varlklardr hepsi bu;
insan biraz daha karmaktr. nsan olduka karmak bir makinedir, farelerse basit makinelerdir. Fareler
zerinde almak daha kolaydr; o nedenle psikologlar srekli fareler zerinde alr. Fareler zerinde
alp insan hakknda sonulara varrlar ve onlarn vardklar sonular neredeyse dorudur. "Neredeyse"
diyorum, dikkatini ekerim nk bu yzde birin onda biri gereklemi olan en nemli olaydr. Bir Buda,
bir sa, bir Muhammed; bu az saydaki uyanm insanlar gerek insanlardr. Ama B.F. Skinner bir Buday
nerden bulsun? Amerika'da olmad kesin...
Adamn biri bir hahama sordu, "Neden sa yirminci yzyl Amerika'snda domay semedi?"
Haham omzunu silkti ve dedi ki, "Amerika'da m? Bu mmkn olmazd. Her eyden nce bir bakireyi
nerden bulacaksn? kincisi, tane akl banda adam nereden bulacaksn?"
B.F.Sknner bir Buda'y nereden bulsun? Hatta bir Buda'y bulsa bile onun nceden belirlenmi nyarglar,
dnceleri grmesini engelleyecekti. O farelerini grmeyi srdrecekti. Farelerin anlayamad hibir eyi
anlayamaz o. imdi, fareler meditasyon yapmazlar, fareler aydnlanmazlar. Ve o insan bir farenin
bytlm hali olarak tahayyl ediyor. Ve ben yine de onun insanln ok byk bir ksm hakknda
hakl olduunu sylyorum; onun karmlar yanl deil ve Budalar onunla szde normal insanlar
konusunda ayn fikirde olacaktr. Normal insanlk tamamen uykuda. Hayvanlar bile o kadar uykuda deil.
Hi bir geyii ormanda grdn oldu mu; ylesine tetikte grnr ki, ylesine dikkatli yrr ki? Hi bir
kuu aata otururken grdn m; etrafnda olup bitenleri ylesine zekice gzlemeye devam eder ki? Kua
doru yrrsn; izin verdii belli bir alan vardr. Onun tesine bir adm daha at ve uup gider. Onun kendi
alanyla ilgili belli bir farkndal vardr. ayet birisi bu alana girecek olursa tehlikelidir.
Etrafna bakacak olursan aracaksn: nsan yeryzndeki en derin uykudaki hayvandr.
Kadnn biri k bir genelevin eyalarnn satld bir mzayededen bir papaan satn alr ve kuun

4 -> 81

kafesinin zerini kfrbaz dilini unutacan umut ederek iki hafta boyunca kapatr. Kafesin zerindeki
rt sonunda kaldrldnda papaan etrafa baknr ve, "Aurrk! Yeni ev. Yeni madam" der. Kadnn kzlar
odaya girdiinde ekler, "Aurrk! Yeni kzlar."
Kocas akam eve geldiindeyse papaan der ki, "Aurrk! Aurrk! Hep ayn eski mteriler!"
nsan dm bir haldedir. Aslnda Hristiyanlarn Adem'in d, kovulmas meselinin anlam budur.
Neden Adem ve Havva cennetten kovuldular? Kovuldular nk bilgi meyvesini yediler. Kovuldular
nk zihinlere dntler ve bilinlerini kaybettiler. Zihin haline gelirsen bilincini yitirirsin; zihin
uykudur, zihin grltdr, zihin mekanikliktir. Zihin olursan bilin kaybedersin.
yleyse yaplmas gereken tm ey tekrar bilinli olmak ve zihni kaybetmektir. Sisteminde bilgi olarak
topladn eyleri pe atmak zorundasn. Seni uykuda tutan ey bilgidir; dolaysyla bir insan ne kadar ok
bilgiliyse o kadar ok uykudadr.
Bu benim de gzlemlediim eydir. Masum kyller profesrlerden ve tapnaklardaki punditlerden ok
daha fazla uyank ve tetiktedir. Punditler papaandan baka bir ey deillerdir; niversitelerdeki
akademisyenler kutsal inek pisliinden baka bir ey deillerdir. Hibir anlam olmayan grltyle dolu
zihinler ve hi bilin yok.
Doayla uraan insanlar iftiler, bahvanlar, oduncular, marangozlar, boyaclar niversitelerdeki
dekanlardan, rektr yardmclarndan, rektrlerden ok daha fazla uyanktrlar. nk doayla
uratnda, doa uyanktr. Aalar uyanktr; onlarn uyank olma tarzlar kesinlikle farkldr ama onlar
ok uyanklardr.
Artk onlarn uyanklklarnn bilimsel kantlar da mevcuttur. Eer bir ormanc aac kesme maksadyla
elinde baltasyla gelecek olursa onun geldiini gren tm aalar korkudan titrerler. Artk buna ilikin
bilimsel kantlar var; iirsel bir eyden bahsetmiyorum, bilimden sz ediyorum bunu sylerken. Artk
aacn mutlu mu, mutsuz mu; korkmu mu, korkmam m; zgn m, sevin iinde mi olduunu lecek
aygtlar var. Ormanc geldiinde onu gren tm aalar korkudan titremeye balarlar. lmn
yaknlarnda olduunun farkna varrlar. Ve henz ormanc hibir aac kesmedi bile; sadece geliyor...
Ve ok, ok daha garip baka bir ey daha var; eer bir ormanc bir aa kesme maksad olmadan sadece
oradan geiyorsa hibir aa korkmaz. Ayn ormanc, ayn baltay tayor. Grnen o ki adamn aalar
kesme niyeti aalar etkilemekte. Bunun anlam adamn niyetinin anlalddr; titreimlerin aalar
tarafndan zlebildii anlamna geliyor bu.
Ve bir baka nemli olgu daha bilimsel olarak gzlemlenmitir; ormana gidip bir hayvan ldrrsen
sadece hayvanlar alemi sarslmaz, aalar da sarslr. Bir geyii ldrrsen etraftaki tm dier geyikler
katliamn titreimlerini hisseder, zlr; byk bir korkuyla titremeye balarlar. Aniden, belirli bir neden
bile olmadan korkarlar. Geyiin ldrldn grmemi olabilirler ama bir ekilde, kolay anlalamayan
bir yoldan; igdsel olarak, sezgisel olarak etkilenirler. Fakat tek etkilenen geyikler deildir; aalar
etkilenir, papaanlar etkilenir, kaplanlar etkilenir, kartallar etkilenir, yeilliklerin yapraklar etkilenir.
Katliam olmutur, yok etme gereklemitir, lm gereklemitir; etraftaki her ey etkilenir. Anlalan o
ki, en fazla uykuya dalm olan insandr...
Buda'nn sutralarnn zerinde derinlemesine dnmek, zmsemek, izlemek gereklidir. Diyor ki:
Uyanklk hayata giden yoldur.
Sadece farknda olduun oranda canlsn. Yaamla lm arasndaki ayrm farkndalktr. Sadece nefes
aldn iin canl saylmazsn, sadece kalbin att iin canl saylmazsn. Hi bilincin olmadan, fizyolojik
olarak hastanede canl tutulabilirsin. Kalbin atmaya devam edecek ve nefes alabileceksin. Mekanik
ayarlamalarla nefes alma ve kalbin atmas ve kann dolam anlamnda yllarca canl tutulman mmkn
olabilir. Artk dnyann eitli yerlerindeki gelimi lkelerde bitkisel olarak hayatna hastanelerde devam
eden pek ok insan vardr nk gelimi teknoloji lmn sonsuza dek erteleyebilecek olanaklar yaratt;

5 -> 81

yllar boyunca hayatta tutulabilirsin. ayet bu yaamaksa hayatta tutulabilirsin. Ama bu yaamak falan
deil. Bitkisel olarak yaamak hayat deildir.
Budalarn baka bir tanmlamas vardr. Onlarn tanm bilinlilii ierir. Onlar sadece nefes aldn iin
senin yaadn sylemiyorlar, onlar sadece kan dolamn var diye senin yaadn sylemiyorlar; onlar
eer uyumuyorsan yaadn sylyorlar. yleyse uyanm olanlar haricinde hi kimse gerekten
yaamyor. Sen cesetsin yryen, konuan, bir eyler yapan robotsun.
Uyanklk hayata giden yoldur diyor Buda. Daha uyank hale gel ve daha fazla canlanacaksn. Ve hayat
Tanrdr; baka bir Tanr yoktur. Bu yzden Buda hayat ve farkndalk hakknda konuur. Hayat amatr
ve onu elde etme teknii, yntemi de farkndalktr.
Ahmak uyur...
Herkes uyur, yani herkes aptaldr. Hakarete uram hissetme. Gerekler olduu gibi ortaya konulmaldr.
Uykuda yayorsun; o yzden tkezliyorsun, yapmak istemediin eyleri yapp duruyorsun. Yapmamaya
karar verdiin eyleri yapp duruyorsun. Doru olmadn bildiin eyleri yapmaya devam ediyorsun ve
doru olduunu bildiin eyleri yapmyorsun.
Bu nasl mmkn olabilir? Neden dosdoru yryemiyorsun? Neden srekli yan yollarn tuzana
dyorsun? Neden srekli yanl yola sapyorsun?
ok gzel sesi olan gen bir adamdan, bu gibi durumlarda hep utangalk yaadn sylemesine ve
yalvarmasna ramen bir trendeki gsteride oyunculuk yapmas istenir. ok basit olaca ve sadece bir
satr konuaca konusunda sz verilir: "Buraya bir pck almaya ve savaa atlmaya geldim. Ahhh! Bir
tfein ate ettiini duyuyorum" deyip sahneden kacaktr.
Oyun oynanrken son anda giymek zorunda brakld zerine yapm dapdar binici pantolonu yznden
utana skla sahneye kar ve artk bembeyaz elbisesiyle bahedeki banka uzanm kendisini bekleyen
gzel kadn kahramann nne geldiinde sinirleri iyice gerilir. Grtlan temizleyip, bararak der ki;
"Paan pmeye geldim y o k ! pck almak ve at arabasnda osurmak yani savaa atlmak demek
istiyorum! Ahhh! Fokurdayan bir aydanlk duyuyorum y o k ! kkrdayan bir ukur, zonklayan bir bok.
Ohh, yarasaboku, fareboku, bok yasn hepinizin stne! Bu lanet olas oyunda oynamay zaten ta
bandan hi istememitim!"
Olan ey bu. Yaamn izle; yaptn her ey o kadar kafa kartrc ki, kafan kartryor ki. Hi netliin
yok, hibir alglaman yok. Uyank halde deilsin. Gremezsin, duyamazsn; elbette ki duyabilecek
kulaklarn var ama ierde onu anlayacak kimse yok. Kesinlikle gzlerin var ve grebilirsin ama ierde
kimse mevcut deil. O yzden gzlerin grmeye, kulaklarn duymaya devam ediyor ama hibir ey
anlalmyor. Ve her admda tkezliyorsun, her admnla yanl bir ey yapyorsun. Ve hl farknda
olduuna inanmaya devam ediyorsun. .
Bu fikri tamamen brak. Onu brakmak ok byk bir sramadr, ok byk bir admdr nk bir kez
"Ben farkndaym" fikrini brakrsan farknda olmak iin aralar ve yntemler aramaya balayacaksn. Bu
durumda iinde yer etmesi gereken ilk ey uykuda, tamamen uykuda olduundur.
Modern psikoloji nemli birka ey kefetti; bunlar sadece entelektel olarak bulgulanm olsa da yine de
iyi bir balangtr. Entelektel olarak kefedilebildiine gre, sonradan, yakn bir zamanda varolusal
olarak da deneyimlenecektir.
Freud ok byk bir ncdr; elbette ki bir Buda deildir ama hl ok nemli bir adamdr nk insann
iinde ok byk bir bilinaltnn gizli olduu fikrinin insanln ounluunca kabul edilmesini salam
ilk kiidir. Bilinli zihin yalnzca onda birdir ve bilinalt zihin bilinten dokuz kat daha byktr.
Sonra onun takipisi olan Jung daha da ileriye gitti, biraz daha derine indi ve kolektif bilinaltn kefetti.
Bireysel bilinaltnn tesinde kolektif bir bilinalt mevcuttur. Artk, mevcut olan bir eyi daha

6 -> 81

kefedecek birilerine de ihtiya var ve umut ediyorum ki er ya da ge srmekte olan psikolojik

aratrmalar onu; kozmik bilinaltn kefedecektir. Budalar ondan hep bahsetmitir.
Bu durumda biz son derece krlgan bir ey olan, varlnn ok kk bir paras olan bilinli zihin zerine
konuabiliriz. Bilinli zihnin arkasnda bilinalt zihin vardr; belirsizdir. Onun fsltlarn duyabilirsin ama
ne olduunu karamazsn. O her zaman bilincin ardnda durup onun iplerini ekmektedir. ncs ise
sadece ryalarnda yahut uyuturucu kullandnda karna kan bilinsiz zihindir. Sonra kolektif bilinalt
gelir. Onunla sadece kendi bilinalt zihnin iinde ok derin aratrmalara girecek olursan karlarsn;
ancak o zaman kolektif bilinaltyla karlarsn. Ve hatta daha da ileri gidersen, daha derine inersen
kozmik bilinaltna geleceksin. Kozmik bilinalt doadr. Kozmik bilinalt bugne kadar yaam olan
tm insanlktr; o senin bir parandr.
Bilinalt, toplumun sende bastrd, ifade etmene izin vermedii senin bireysel bilinaltndr. Dolaysyla
geceleyin arka kapdan ryalarna girer.
Ve bilinli zihin... ben onu szde bilinli zihin olarak adlandracam nk lafta kalr. O kadar zayftr ki,
sadece yanp snen bir k gibidir ama sadece yanp snmesine ramen yine de nemlidir nk tohuma
sahiptir; tohumlar da her zaman kktr. Muhteem bir potansiyeli vardr. Artk yepyeni bir boyut
almakta. Nasl Freud bilincin altnda bir boyut atysa, Sri Aurobindo da bilincin zerindeki boyutlar
amtr. Freud ve Sri Aurobindo bu an en nemli iki kiisidir. Her ikisi de entelekteldir; ikisi de
uyanm kiiler deildir ama insanla muhteem hizmetleri dokunmutur. Bizlerin yzeyde grndmz
kadar kk olmadmz ve bu yzeyin muhteem derinlikler ve ykseklikler sakladn entelektel
olarak anlamamz salamlardr.
Freud derinliklere gitti, Sri Aurobindo yksekliklere ulamaya alt. Szde bilinli zihnimizin zerinde
gerek bilinli zihnimiz vardr: Bu sadece meditasyonla elde edilebilir. Sradan bilinli zihne meditasyona
eklendiinde, sradan bilinli zihin art meditasyon olduunda gerek bilinli zihin halini alr.
Gerek bilinli zihnin tesinde sperbilinli zihin vardr. Meditasyon yaptnda sadece bir anlna onu
yaarsn. Meditasyon karanlkta el yordamyla ilerlemektir. Evet, baz pencereler alr ancak tekrar ve
tekrar olduun yere geri dnersin. Sperbilinli zihin samadhi demektir; kristal berraklnda bir
alglamaya sahip olmusundur, tmleik bir farkndala ulamsn demektir. Artk onun altna
demezsin; o senindir. Uykuda bile seninle kalacaktr.
Sperbilincin tesinde kolektif sperbilin vardr; kolektif sperbilin dinlerde "Tanr" olarak bilinen
eydir. Ve kolektif sperbilincin tesinde tanrlarn dahi tesine geen kozmik sperbilin vardr. Buda
onu nirvana olarak adlandrr. Mahavira onu kaivalya olarak adlandrr, Hindu mistikler ona moksha
demilerdir; sen ona hakikat diyebilirsin.
Bunlar varlnn dokuz halidir. Ve sen varlnn sadece ok kk bir kesinde yayorsun; kck
bilinli zihninde. Bu sanki birisinin bir saray varken onu tamamen unutup sundurmada yaamaya
balamas ve bunun hepsi olduunu dnmesi gibi bir ey.
Freud ve Sri Aurobindo'nun her ikisi de ncdr, filozoftur, birer entelektel devdir ancak her ikisi de
muhteem bir tahmin ii yrtmektedir. rencilere Bertrand Russell'n, Alfred North Whitehead'in,
Martin Heidegger'in, Jean-Paul Sartre'n felsefesini retmektense, Sri Aurobindo hakknda bir eyler
retilse ok daha iyi olurdu nk o bu an en byk felsefecisidir. Fakat o akademik dnya tarafndan
tamamen gz ard edilmi, ihmal edilmitir. Bunun nedeni Sri Aurobindo'yu okumann dahi sana farknda
olmadn hissettirecek olmasdr. Ve kendisi dahi henz bir Buda olmamtr ama yine de sende utan
yaratr. Eer o doruysa, o zaman sen ne yapyorsun? O halde neden varlnn yksekliklerini
kefetmiyorsun?
Freud ok byk bir direnle kabul edildi ama sonunda kabul grd. Sri Aurobindo henz kabul dahi
edilmedi. Aslna baklrsa ona kar dahi klmamtr; o yalnzca grmezden gelinmitir. Ve nedeni ok
aktr. Freud senden dk seviyedeki bir eyden bahseder; bu utan verici bir ey deildir. Bilinli
olduunu ve bilincinin altnda bilinaltnn, bilin dnn ve kolektif bilinaltnn olduunu bilmek seni iyi

7 -> 81

hissettirir. Ama bu hallerin hepsi senden aadadr; sen tepedesin, kendini iyi hissedebilirsin. Ancak Sri
Aurobindo'yu renirsen utan duyarsn, aalanm hissedersin nk senden daha yksek haller
mevcuttur. Ve insann egosu kendisinden daha yksekte bir ey olduunu hibir zaman kabullenmek
istemez. nsan her zaman kendisinin zirve, doruk, Gourishankar, Everest olduuna; kendisinden daha
yksek bir ey olmadna inanmak ister....
Ve kendi kralln reddetmek, kendi yksekliklerini reddetmek iyi hissettirir; kendini ok iyi hissedersin.
Bunun aptallna bir bak.
Buda hakl. Diyor ki: "Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr ve sonsuza dek yaar."
Farkndalk lmszdr, lm hi bilmez. Sadece farknda olmamak lr. Demek ki bilinsiz olarak,
uykuda kalrsan yeniden lmen gerekecek. Tm bu tekrar tekrar lmek ve domak perianlndan
kurtulmak istersen tamamen uyank hale gelmen gerekecek. Bilinte ykseklere daha ykseklere ulaman
gerekecek.
Ve bu eyler entelektel temelde kabul edilmesi gereken eyler deildir; bu tr eyler yaantsal hale
gelmek zorundadr, bu tr eyler varolusal hale gelmek zorundadr. Sana felsefi olarak ikna olman
gerekiyor demiyorum nk felsefi kanaatler hibir ey getirmez, hasad yoktur. Gerek hasat yalnzca sen
kendini uyandrmak iin byk bir gayret sarf ettiinde gerekleir.
Ancak bu entelektel haritalar sende bir arzu uyandrabilir, bir istek yaratabilir. Potansiyelin, mmkn
olann farkna varman salayabilir; senin grndn ey olamadn, ok daha fazlas olduunu fark
etmeni salayabilir.
Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr
ve sonsuza dek yaar.
O izler. O berraktr.
Basit ve gzel ifadeler. Hakikat her zaman basittir ve her zaman gzeldir. u ifadelerin basitliine bak...
ama o kadar ok ey ieriyorlar ki. Szckler ierisinde szckler, sonsuz szckler; O izler. O berraktr.
renilmesi gereken tek ey izleyiciliktir. zle! Yaptn tm eylemleri izle. Zihninden geen her dnceyi
izle. Seni ele geiren tm arzular izle. Kck hareketlerini bile; yrmeyi, konumay, yemeyi, du
almay izle. Her eyi izlemeyi srdr. Her eyin izlemek iin bir frsat olmasn sala.
Mekanik bir ekilde yeme, kendini tka basa doldurmaya devam etme; ok farknda ol. ok iyi ine ve
fark et... ve bu ana kadar ne kadar ok eyi karm olduuna aracaksn nk her srk sana mthi bir
tatmin verecek. Farknda olarak yiyecek olursan yiyecekler daha bir lezzetli hale gelecek. Sradan
yiyecekler dahi farknda olursan lezzetli olur; farknda deilsen en lezzetli yiyecei bile yesen tad
olmayacaktr nk fark edecek kimse yoktur. Kendini sadece tkayp durursun. Yavaa ye, farknda
olarak; her srn tadna varlmal, inenmeli.
Kokla, dokun, meltemi ve gne nlarn hisset. Aya bak ve farkndaln dingin havuzu ol ve ay
muhteem gzelliiyle zerinde yansyacaktr.
Yaamn iine srekli farknda olarak katl. Tekrar ve tekrar unutacaksn. Bu yzden kendini harap etme;
bu doaldr. Milyonlarca hayattr farkndal hi denemedin, bu nedenle srekli olarak, defalarca unutman
ok basit ve doal bir ey. Ama hatrladn anda tekrar izle.
Bir eyi aklndan karma: zlemeyi unuttuunu anmsadnda zlme, pimanlk duyma yoksa yeniden
vakit kaybediyorsun. Kendini harap etme: "Yine kardm." "Ben bir gnahkrm" diye hissetme. Kendini
lanetlemeye balama nk bu yalnzca vakit kaybdr. Gemi iin hibir zaman pimanlk duyma! Anda
yaa. Unutmusan ne olmu? Doald bu; bu bir alkanlk halini almt ve alkanlklar ok zor lr. Ve bu

8 -> 81

alkanlklar bir tek hayatta zmsenmedi; bu alkanlklar milyonlarca hayatta zmsendi. Dolaysyla
birka anlna dahi farknda kalabilirsen kran duy. Bu ok az anlar dahi beklenenden ok daha
fazlasdr.
O izler. O berraktr.
Ve izlediinde bir berraklk ortaya kar. Niin berraklk izlemekten doar? Daha ok farknda olduka
tm telan giderek yavalar. Daha zarif hale gelirsin. zledike geveze zihnin daha az gevezelik yapar
nk gevezelik haline gelen enerjin dnr ve farkndalk halini alr; o ayn enerjidir! Artk giderek daha
fazla enerji farkndala dnr ve zihin besinini elde edemez. Dnceler giderek incelmeye
balayacaktr, kilo kaybedecektir. Yava, yava lmeye balayacaklar. Ve dnceler lmeye baladka
berraklk ortaya kar. Artk zihnin bir ayna haline geldi.
Ne mutlu ona! Ve bir kimsede berraklk varsa o kii mutludur. Kafa karkl sefaletin kkndeki
nedendir; mutluluun temelleri ise berraklktadr.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ve artk o bilir ki lm yoktur nk uyank olmak hibir zaman yok edilemez. lm geldiinde onu da
izleyeceksin, izleyerek leceksin; izlemek lmeyecek. Bedenin kaybolacak, toza topraa karacak ama
farkndaln kalacak; kozmik btnn bir paras olacak. Kozmik bilin haline gelecek.
Byle anlarda Upanishadlar yazanlar "Aham brahmasmi ben kozmik bilincim" diye ilan ederler. Bu
tr durumlarda Hallac- Mansur "En-el hak!ben hakikatim!" demitir. Bu ykseklikler senin doutan
sahip olduun haklardr. ayet onlar elde edemezsen sadece sen sorumlusun baka hi kimse deil.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ne mutlu ona ki uyanmlarn yolunu takip eder
Mutluluk ve zgrlk araynda byk bir sebatla
meditasyon yapar.
Bu szleri ok dikkatle dinle. Byk bir sebatla... Kendini uyandrmak iin tm gayretini ortaya
koymazsan bu gereklemeyecek. Ksmi gayret bounadr. yle-byle olamazsn, lk olamazsn. Bunun
bir yarar olmaz. Ilk su buharlaamaz ve uyank olmak iin yaplacak lk gayretler baarszla
mahkmdur.
Dnmek sadece sen tm enerjini ona verdiinde gerekleir. Yz santigrat derecede kaynadn zaman
buharlarsn, o zaman simyasal deiiklik gerekleir. O zaman ykselmeye balarsn. Hi gzlemlemedin
mi? Su aa doru akar ama buhar yukar doru ykselir. Tamamen ayn ey olur: Bilinsizlik aa doru
gider, bilin yukar doru.
Ve bir ey daha: Yukar doru ie doru ile eanlamldr ve aa doru da da doruyla eanlaml. Bilin
ieri doru gider, bilinsizlik da doru gider. Bilinsizlik senin bakalaryla; eylerle, insanlarla
ilgilenmeni salar ama her zaman bakalardr ilgilendiin. Bilinsizlik seni tamamen karanlkta tutar;
gzlerin her zaman bakalarna odaklanr. O bir eit dsal alan yaratr, seni dadnk yapar. Bilin isel
alan yaratr. O seni iednk yapar, seni ieriye doru, derine daha derine gtrr.
Derine ve daha derine ayn zamanda yksee ve daha yksee demektir; ikisi ezamanl olarak geliir,
tpk bir aacn gelimesi gibi. Sen sadece onun yksee doru gittiini grrsn, kklerin aa doru
gittiini grmezsin. Ama ncelikle kklerin aa doru gitmesi gerekir, ancak o zaman aa yukar doru
ykselir. ayet bir aa ge ulamak isterse en alta kklerini gndermek zorunda kalacaktr, mmkn
olan en alttaki derinliklere. Aa her iki ynde de ezamanl olarak byr. Tamamyla ayn ekilde bilin
de yukar doru ykselir... aa doru kklerini senin varlnn iine gnderir.

9 -> 81

Sayfada Ara

ISTIRABIN KKENLER
Sefalet bir bilinsizlik halidir. Sefil durumdayz nk ne yaptmzn, ne dndmzn, ne
hissettiimizin farknda deiliz; bu yzden her an kendimizle atma halindeyiz. Eylem bir ynde giderken
dnce dierinde gider, hisler ise bambaka bir yere. Srekli blnyoruz ve giderek daha ok paralara
ayrlyoruz. Sefalet budur; btnlmz, birlikteliimizi yitiriyoruz. Tamamyla merkezsiz kalyoruz;
sadece eper. Ve doal olarak da ahenksiz bir hayat perian bir hal alacak, trajik olacak, bir ekilde
tanmas gereken bir yk haline gelecek, strap dolu olacak. En iyi ihtimalle kii bu strab daha az sancl
yapabilir. Ve bin bir eit ar kesici mevcuttur.
Yalnzca uyuturucular ve alkol deil; szde dinler de afyon olarak ilev grmtr. nsanlar uyuturur.
Ve doaldr ki tm dinler uyuturuculara kardr nk bizzat kendileri bu pazarda mal satyor; onlar
rakiplerine kar kyor. nsanlar afyon kullanrsa dindar olmayabilirler; dindar olmalar iin bir nedenleri
kalmayabilir. Onlar afyonlarn buldular neden dini nemsesinler ki? Ve afyon daha ucuzdur, daha az
uramalar gerekir. nsanlar ayet esrar, LSD ve daha da rafine uyuturucular kullanacak olursa dindar
olmamalar ok normaldir nk din ok ilkel bir uyuturucudur. Bu yzden de tm dinler uyuturuculara
kardr.
Sebep onlarn gerekten uyuturucuya kar olmalar deildir. Sebep uyuturucularn rakip olmasdr.
Elbette insanlarn uyuturucu kullanmalar engellenebilirse, onlar eninde sonunda rahiplerin tuzana
deceklerdir nk bu elde kalan tek eydir. Bu yzden tekelleme var. Bu sayede kendi afyonlar
piyasada tek kalr ve onun dndakilerin hepsi yasad hale gelir.
nsanlar strap iinde yayor. Bundan kurtuluun iki yolu var: Meditasyoncu haline gelebilirler; uyank,
farknda, bilinli... bu etin bir eydir. Cesaret ister. Ya da, daha ucuz olan yol ise, seni daha da ok
bilinsiz hale getirecek bir ey bulmaktr, bylece strab hissetmezsin. Kendini tamamen
duyarszlatracak, sarho edecek, ar kesecek bir ey bul. Bu eyler seni ylesine bilinsiz hale getirsin ki
tm huzursuzluundan, mutsuzluundan ve anlamszlndan, bilinsizliinin iine seni karsn.
kinci yol doru olan deildir. kinci yol strabn biraz daha konforlu, biraz daha katlanlr, biraz daha
rahat hale getirir. Ama sana bir yarar dokunmaz; seni dntrmez. Dnm sadece meditasyonla
gerekleir nk meditasyon seni farknda yapan yegne yntemdir. Bana gre tek gerek din
meditasyondur. Tm dierleri hokus-pokustur. Ve afyonun farkl markalar vardr Hristiyanlk,
Hinduizm, Mslmanlk, Jainizm, Budizm ama bunlar sadece farkl markalardr. Kutusu ayrdr ama
iindeki ayndr; hepsi de bir ekilde senin strabna kendini uydurmana yardm eder.
Benim tm gayretim seni strabnn tesine gtrmektir. Istraba uyum salamaya gerek yoktur; straptan
tamamyla zgrlemek mmkndr. Ancak, o zaman yol biraz etindir; o zaman yol bir meydan
okumadr.
Bedenin ve onunla ne yaptnn farknda olmalsn...
Bir gn Buda sabah konumasn yapyordu ve bir kral da onu dinlemeye gelmiti. Buda'nn tam nnde
oturuyordu ve ayak baparman srekli olarak hareket ettiriyordu. Buda konumasn durdurup kraln
ayak baparmana bakt. Buda adamn ayak baparmana baktnda elbette kral da onlar oynatmay
durdurdu. Buda tekrar konumasna balad ve kral tekrar baparman oynatmaya balad. Buda sordu:
"Neden byle yapyorsun?"
Kral: "Sadece sen konumay kesip ayak baparmama baktnda ne yaptmn farkna vardm. Aksi
taktirde bilincinde bile deildim."
Buda yle dedi: "Bu senin baparman ve sen bilincinde bile deilsin... O zaman sen birisini dahi

10 -> 81

ldrebilirsin ve farknda bile olmayabilirsin!"

Ve tam da bu ekilde insanlar ldrld. Ve katil bilincinde deildi. Pek ok kere dava srasnda katiller
cinayet ilediklerini kesin bir dille reddettiler. Balangta yanltmaya altklar dnld ama son
bulgular kandrmaya almadklarn gsterdi; tamamen bilinsiz bir halde yapmlard. O an, o kadar
nefret ierisinde, o kadar fkeliydiler ki nefretleri onlar ele geirdi. Ve sen fkeliyken bedenin sarho
edici zehirler salglar, kann zehirlenir. fke iinde olmak geici deliliktir. Ve kii o an tamamyla
unutacaktr nk farknda dahi deildi. Ve insanlar byle k oluyorlar, birbirlerini ldryorlar, intihar
ediyorlar ve her trl eyi yapyorlar.
Farkndaln ilk adm bedenini izlemektir. Yava yava kii her harekete, her mimie dikkat kesilir. Ve
farknda olduka bir mucize gerekleir; eskiden yapmakta olduun pek ok ey kayboluverir. Bedenin
daha gevek hale gelir, bedenin daha uyumlu hale gelir, bedenini bile derin bir huzur kaplar, derinden bir
mzik almaya balar bedeninde.
Sonra dncelerinin farkna varmaya bala; ayn ey dncelerinle de yaplmak zorundadr. Onlar
bedeninden daha zor fark edilir ve elbette daha da tehlikelidirler. Ve dncelerinin farkna vardnda
iinde olup biten eylere arp kalacaksn. Herhangi bir andaki dncelerini yazacak olursan byk bir
aknla dersin. nanamayacaksn; "Bu mu iimden geen eyler?" Yalnzca on dakika yazmaya devam
et. Kaplar kapat ve kap ve pencereleri kilitle ki kimse ieri giremesin. Bylece drst olabilirsin. Ve bir
ate yak b u sayede hemen atee atabilirsin ki senin dnda kimse bilemesin. Ve sonra da samimi bir
ekilde drst ol; zihninden her ne geiyorsa yazmaya devam et. Yorumlamadan, dzeltmeden,
deitirmeden. Sadece olduu haliyle, plak bir ekilde kadn zerine dk.
Ve on dakika sonra oku; ierde delirmi bir zihin greceksin! Bu deliliin alttan alta akp gitmeye devam
ettiinin farknda deiliz. Hayatndaki tm nemli eyleri etkiler. Ve tm bunlarn genel toplam da senin
hayatn olacak!
yleyse bu delirmi adam deimek zorunda. Ve farkndaln mucizesi farknda olmak dnda hibir ey
yapmana gerek olmamasdr. zliyor olman gerei, onu deitirir. Yava yava delirmi adam yok olur.
Yava yava dnceler belli ekiller almaya balar: Artk kaotik deillerdir, artk daha bir kozmos haline
gelmitir. Ve tekrardan, daha da derin bir huzur yaylr.
Ve, bedenin ve zihnin huzurlu olduunda onlarn birbirleriyle uyum ierisinde olduunu greceksin; bir
kpr vardr. Artk farkl ynlerde komuyorlar, baka atlara binmiyorlar. lk kez arada anlama vardr ve
bu anlama nc adm zerinde almada son kertede yardmc olur; bu da duygularnn, hislerinin, ruh
hallerinin farkna varmaktr. Bu en ince katmandr ve en zorudur ancak, ayet dncelerinin farkna
varabilirsen yalnzca bir adm sonrasndadr. Duygularn, hislerini ve ruh hallerini fark etmeye balamak
iin biraz daha youn bir farkndala ihtiya vardr.
Bir kez bu nn farkna vardn m hepsi tek bir olguda birleir. Ve bu bir olduunda, mkemmel bir
ekilde ilediinde, beraberce titretiinde nn de mziini hissedebilirsin bir orkestra haline
geldiler ve drdnc gerekleir. Onu sen yapamazsn; o kendiliinden olur, o btnden gelen bir
armaandr. O, bu n yapanlara verilen bir dldr.
Ve drdncs, bir kimseyi uyanm yapacak olan nihai farkndalktr. Kii kendi farkndalnn farkna
varr; drdnc budur. Bu insan bir Buda, uyanm kii yapar. Ve sadece bu uyanta kii sonsuz
mutluluun ne olduunu bilir. Beden zevki bilir, zihin honutluu bilir, kalp cokuyu bilir ve drdncyse
sonsuz mutluluu bilir. Sonsuz mutluluk amatr ve farkndalk da ona doru giden yoldur.

| Sayfada Ara

ZEL DNYALAR

11 -> 81

Heraklit der ki:

nsanlar uyank anlarnda da
uyurkenki kadar etrafnda olup bitenlere kar dikkatsiz ve unutkandr.
Ahmaklar

durmalarna

sar

karn

gibilerdir;

onlar iin 'ne zaman burada

olsalar mevcut deiller'
deyimi uygun der.
Kii uykudaym gibi davranmamal
ve

konumamaldr.

Uyankken tek bir ortak dnya vardr; uyuyanlarnsa her birinin kendi zel dnyas vardr.
Uyankken her grdmz lmdr,

uyurken ise, hayaller.

Heraklit insann en derin sorununa parmak basar; bu da, onun uyankken bile derin uykuda olduudur.
Uyurken uyursun ama uyankken de uyursun. Bunun anlam nedir? nk Buda bunu syler, sa bunu
syler, Heraklit bunu syler. Uyank gibi grnyorsun ama bu sadece grntdr; iinin derinliklerinde
uyku devam etmekte.
u an dahi iinde rya grmektesin. Bin bir tane dnce akp gitmekte ve sen ne olduunun bilincinde
bile deilsin, ne yaptnn farknda deilsin, kim olduunun farknda deilsin. nsanlarn uykusunda
yapt ekilde davranyorsun. Uykusunda dolanp, unu-bunu yapp tekrar uykusuna dnen birilerini
duymu olmalsn. Uyurgezerlik denilen hastalk vardr. Baz insanlar gece yataklarndan kalkarlar; gzleri
aktr, hareket edebilirler. Dolaabilirler, kapy bulabilirler. Mutfaa gidip bir ey yiyecekler; geri dnp
yataa girecekler. Ve sabah onlara sorarsan gece hakknda hibir ey bilmezler. En fazla hatrlamaya
altklarnda, o gece uyanp mutfaa gittiklerini ryada grdklerini syleyeceklerdir. Ama her eyden
nce o bir ryayd; onu bile hatrlamak ok zordur.
Pek ok su ilemi insan; pek ok katil mahkeme esnasnda byle bir eyi yaptklarn hatrlamadklarn
ve hatta neden bahsedildiini dahi bilmediklerini syler. Mahkemeyi kandrmaya almamaktalar, hayr.
Artk psikanalistler onlarn kandrmaya almadklarn bulguladlar, onlar yalan sylemiyor, tamamen
doru sylyorlar. Cinayeti ilediler ok derin uykudayken ilediler ryadaym gibi. Bu uyku
normal olandan daha derindir. Bu uyku sarholuk gibidir: Biraz hareket edebilirsin, biraz bir eyler
yapabilirsin, birazck farknda da olabilirsin ama krktk sarhosun. Gerekten ne olduunu bilmiyorsun.
Gemiinde neler yaptn? Ayn ekilde yeniden anmsayabilir misin onu, neden yaptn, ne yaptn?
Sana ne oldu? O olurken uyank mydn? Neden olduunu bilmeden k oluyorsun; neden olduunu
bilmeden kzyorsun. Bahaneler buluyorsun elbette; yaptn her eyi mantkl hale sokuyorsun ama
mantkl olmak farkndalk deildir.
Farkndalk, anda olan her eyin tam bir bilinlilikle gerekleiyor olmas anlamna gelir; sen orada
mevcutsun. Kzgnlk gerekleirken sen orada mevcut olursan kzgnlk oluamaz. O sadece sen derin
uykudayken gerekleebilir. Sen orada olursan varlnda hemen bir dnm olmaya balar nk sen
oradaysan, farkndaysan pek ok ey mmkn deildir. Gnah denilen tm eyler sen farkndaysan
mmkn deildir. Dolaysyla, gerekte sadece tek bir gnah vardr o da farknda olmamaktr.
ngilizcesi "sin" olan gnah szcnn orijinali karmak anlamna gelir. Yanl bir ey yapmak anlamna

12 -> 81

gelmez; karmak, orda olmamak anlamna gelir. "Sin" szcnn branca'daki kk "miss" (karmak)
anlamna gelir. Bu baz ngilizce szcklerde geer: "misconduct" (zina, ahlakszlk, grevi ktye
kullanmak), "misbehavior" (terbiyesizlik, kt davran). Karmak orada olmamak demektir, bir eyi
kendini tam vermeden yapmaktr; tek gnah budur. Ya tek erdem? Bir ey yaparken tamamyla
dikkatlisin; Gurdjieff'in kendini-anmsamak dedii ey, Buda'nn doru ekilde dikkatli dedii ey,
Krishnamurti'nin farkndalk dedii ey, Kabir'in surati dedii ey budur.
Hibir eyi deitirmeye ihtiyacn yok ve deitirmeye alsan da zaten yapamazsn. Kendinde pek ok
eyi deitirmeye alp duruyorsun. Baarl oldun mu? Ka sefer tekrar kzgn olmamaya karar verdin?
Kararna ne oldu? Zaman geldiinde tekrar ayn tuzaktasn: Kzarsn ve kzgnlk gittiinde tekrar
pimanlk duyarsn. Bu bir ksrdngye dnt: Kzyorsun ve sonra piman oluyorsun ve sonra da tekrar
ayn eyi yapmaya hazrsn.
Unutma, pimanlk duyarken dahi orada deilsin, pimanlk da gnahn paras. Bu nedenle hibir ey
olmaz. Denemeye ve denemeye devam eder durursun, pek ok kararlar alrsn ve yeminler edersin ama
hibir ey olmaz; sen ayn kalrsn. Doduun zamankiyle tamamen aynsn, kck bir deiiklik dahi
gereklemedi sende. Denemedin deil, yeterince denemedin deil; denedin ve denedin ve denedin.
Baaramazsn nk bunun gayret etmekle bir alakas yok. Daha ok aba yardmc olmaz. abayla deil,
dikkatli olmakla ilgisi var.
Dikkatli olursan pek ok ey senin onlar brakmana gerek kalmadan gider. Farkndalkta belli eyler
mmkn olmaz. Ve bu benim tanmlamamdr, baka bir kriter de yoktur. Eer farkndaysan aka
demezsin; bu durumda aka dmek bir gnahtr. Ak olursun ama bu d gibi olmaz, ykseli gibi
olur. Neden aka dmek terimini kullanrz? O dmektir; ykselmezsin, dersin. Farknda olursan
dmek mmkn olmaz, kken bile. mknszdr; yalnzca imknsz. Ve akta ykselmek aka
dmekten tamamyla farkl bir olgudur. Aka dmek bir rya halidir. Bu nedenle k insanlar dierlerine
nazaran daha fazla uykudadr, sarhotur, rya lemindedir; bunu gzlerinden anlayabilirsin. Bunu
gzlerinden anlayabilirsin nk gzleri uykuludur.
Akta ykselen insanlar tamamen farkldr. Onlarn artk ryada olmadklarn grebilirsin, onlar hakikatle
yzleirler ve onun araclyla geliirler.
Aka derek bir ocuk olarak kalrsn; akta ykselerek olgunlarsn. Ve yava yava ak bir iliki
olmaktansa varlnn bir paras haline gelir. O zaman onu sevmek ve bunu sevmemek yoktur, hayr;
sevgisin sadece. Yaknna gelenler kim olursa olsun onlarla paylarsn. Ne olursa olsun sevgini veririsin
ona. Bir taa dokunursun ve ona sanki sevdiinin bedenini okar gibi dokunursun. Aaca bakarsn ve sanki
sevgilinin yzne bakyormusun gibi bakarsn. Bu bir var olu ekli haline gelir. Sevmiyorsun; artk sen
sevgisin. Bu ykselmektir, dmek deil.
Onun araclyla ykselirsen ak gzeldir ve ak onun araclyla dersen kirli ve irkin hale gelir. Ve er
ya da ge onun zehirli olduunun kantlarn greceksin. Klelik haline gelir. Ona yakalanm durumdasn,
zgrln ezilmi durumda. Kanatlarn kesilmitir; artk zgr deilsindir. Aka derek bir mlkiyete
dnrsn; sahip olursun ve birisinin de sana sahip olmasna izin verirsin. Bir nesneye dnrsn ve
aka dtn dier kiiyi de bir nesneye dntrmeye alrsn. Bir kar-kocaya bak: Her ikisi de birer
nesneye benzemilerdir, artk birer kii deillerdir. Her ikisi de birbirine sahip olmaya alyorlar. Sadece
nesnelere sahip olunabilir, kiilere asla! Bir kimseye nasl sahip olabilirsin? Nasl bir insan basklarsn?
Nasl bir kimseyi bir mlkiyete dntrebilirsin? mknsz! Ama koca karsna sahip olmaya alyor;
kars da ayn ey iin urayor. O zaman arpma vardr, birbirlerine dman oluverirler. O zaman
birbirleri iin lmcl hale gelirler.
Nasreddin Hoca mezarln mdrlne gitti ve mdre ikyette bulundu: "ok iyi biliyorum ki eimin
mezar bu mezarlkta ama bir trl bulamyorum."
Mdr kaytlar at ve "Einizin ismi neydi?" diye sordu.
Nasreddin Hoca da: "Bayan Nasreddin Hoca" dedi.

13 -> 81

Mdr kaytlarna bakt ve "Bayan Nasreddin Hoca yok ama bir Nasreddin Hoca var. zr dileriz galiba
kaytlarda bir karklk olmu" dedi.
Nasreddin Hoca: "Yanllk falan yok. Nasreddin Hoca'nn mezar nerede? nk her ey benim adma
yaplmtr."
Karsnn mezar bile!
Sahiplenmek... herkes sevdiine, sevgilisine sahip olmaya alyor. Artk bu ak deildir. Aslnda birisine
sahip olduunda ondan nefret edersin, onu yok edersin, onu ldrrsn: Ak zgrlk vermelidir; ak
zgrlktr. Ak sevileni ok, daha ok zgrletirecektir, ak kanatlar takacaktr ve ak sonsuz
gkyzn aacaktr. O bir hapishane, hcre haline gelemez. Ama bu ak sen bilmiyorsun nk sadece
sen farkndaysan gerekleir; akn bu nitelii sadece sen farknda olduunda gelir. Sen gnah olan bir ak
biliyorsun nk uykudan kmadr o.
Ve bu yaptn her ey iin byledir. yi bir ey yapmaya alsan bile zarar verirsin. yilikseverlere bak:
Onlar her zaman zarar verirler, onlar dnyadaki en zararl insanlardr. Sosyal reformcular, szde
devrimciler, bunlar en zararl insanlardr. Fakat onlarn zararlarnn nerede yattn grmek zordur nk
onlar iyi insanlardr, onlar her zaman insanlara iyilik yaparlar; onlarn bakalar iin hapishane yaratma
yntemi de budur. Eer onlarn sana bir iyilik yapmasna izin verirsen, sahip olunacaksn. Ayana masaj
yaparak balayacaklar ve er ya da ge ellerinin boynuna uzandn fark edeceksin. Ayaktan balarlar ve
boyunda bitirirler nk farknda deiller; ne yaptklarn bilmiyorlar. Bir kt renmiler: Birini eline
geirmek istersen ona iyilik yap. Bu numaray rendiklerinin dahi bilincinde deiller. Ama zarar
vereceklerdir nk ne olursa olsun n e olursa olsun birisine sahip olmaya almak, ad ya da eklinin
ne olduu nemli deil, dinddr, gnahtr.
Kiliselerin, tapnaklarn, camilerin, hepsi sana kar gnaha girdiler nk hepsi sahip oldular, baskc hale
geldiler. Tm kiliseler dine kardr nk din zgrlktr! Peki bu neden olur? sa sana zgrlk vermeye,
kanatlar takmaya alr. yleyse ne olur, bu kilise nasl araya girer? Bu olur nk sa tamamyla farkl
bir var olu dzleminde yaar, farkndalk dzleminde ve onu dinleyenler, onu izleyenlerse uyku
dzleminde yaar. Duyduklar, anladklar her ne ise, kendi ryalar araclyla yorumlarlar. Ve onlar ne
yaratrlarsa yaratsnlar bir gnah olacaktr. sa sana bir din verir ve derin uykuda olan insanlar da onu bir
kiliseye evirir.
Sylendiine gre eytan bir gn ok zgn bir ekilde bir aacn altnda oturuyordu. Bir aziz geiyordu ve
eytana bakp dedi ki: "Duyduumuza gre sen hi dinlenmezmisin, srekli bir takm ktlkler
yaparmsn. Burada aacn altnda oturmu ne yapyorsun?"
eytan gerekten depresyondayd. Dedi ki: "Grnen o ki benim iimi papazlar ele geirmi ve ben hibir
ey yapamyorum; ben tamamen isiz kaldm. Bazen intihar etmeyi bile dnyorum nk bu papazlar
iini o kadar iyi yapyorlar ki!"
Rahipler ok baarl nk zgrl hapishaneye evirdiler, hakikati dogmaya evirdiler; farkndaln
dzlemindeki her eyi uykunun dzlemine dntrdler.
Bu uykunun tam olarak ne olduunu anlamaya al nk ne olduunu hissedebilirsen uyank olmaya
balamsn demektir; imdiden onun dna kacak yola girdin. Nedir bu uyku? Nasl gerekleir?
Mekanizmas nedir? alma yntemi nedir?
Zihin her zaman ya gemite ya da gelecektedir. O imdiki zamanda bulunamaz, zihin iin imdiki
zamanda bulunmak kesinlikle imknszdr. Sen imdiki anda olursan zihnin orada deildir nk zihin
dnmek demektir. imdiki andayken nasl dnebilirsin ki? Gemi hakknda dnebilirsin; o
halihazrda hafzann bir paras haline gelmitir, zihin onun zerinde alabilir. Gelecek hakknda
dnebilirsin; henz ortada yoktur, zihin onu hayal edebilir. Zihin iki ey yapabilir. Ya gemiin iinde
dolanabilir hareket edecek yeterince alan vardr; gemiin engin boluu, srekli devam edip
durabilirsin ya da gelecein iinde dolanabilir; yine engin bir boluk, sonu yoktur, hayal kurabilir,

14 -> 81

kurabilir ve ryalara dalabilirsin. Ancak zihin nasl olur da imdiki zamanda alabilir? Onun zihnin
hareket etmesi iin yeterli alan yoktur.
imdiki an sadece bir blme izgisidir. Yer kaplamaz. O gemi ve gelecei bler; yalnzca bir blme
izgisidir. imdiki anda bulunabilirsin ama dnemezsin; dnmek iin alana ihtiya vardr.
Dncelerin tpk nesneler gibi alana ihtiyac vardr. unu unutma; dnceler ok ince nesnelerdir, onlar
maddidir. Dnceler manevi deildir nk maneviyat boyutu ancak dnceler yoksa balar.
Dnceler maddi eylerdir, ok incedir ve tm maddi eylerin bir alana ihtiyac vardr.
imdiki anda dnemezsin. Dnmeye baladn anda o artk gemi olur. Gnein douunu
izliyorsun; grdnde diyorsun ki: "Ne gzel bir gndoumu." Gemi oldu bile. Gne doarken "Ne
gzel!" bile diyecek yeterli boluk yoktur nk sen bu szleri " N e gzel!" sylerken yaant gemi
oldu bile; zihin imdiden onu hafzasndan tanr. Ama tam olarak ne zaman gne douyor, tam olarak
hangi zaman gne domakta, nasl dnebilirsin? Ne dnebilirsin? Doan gne ile birlikte olabilirsin
ama dnemezsin. Senin iin yeterli yer vardr ama dncelerin iin yoktur.
Bahede gzel bir iek ve sen "Gzel bir gl" diyorsun; o anda artk sen glle beraber deilsin, imdiden
bir anya dnt. iek oradayken ve sen de oradayken, birbiriniz iin orada mevcut durumdayken nasl
dnebilirsin? Ne dnebilirsin? Dnmek nasl mmkn olabilir? Onun iin yer yoktur. Yer o kadar
dardr ki aslnda hi yer yoktur aslnda sen ve iek ayn anda varolamazsnz nk iki iin yer
yoktur, sadece bir varolabilir.
Bu yzdendir ki ok derin bir mevcudiyette sen iek ve iek de sen olmutur. Dnme olmad zaman
iek kimdir ve gzleyen kimdir? Gzleyen gzlenene dnt. Aniden snrlar kayboldu. Aniden sen
nfuz ettin, iein iine nfuz ettin ve iek de senin iine nfuz etti. Aniden iki deilsiniz; bir vardr.
Dnmeye balarsan yeniden iki haline gelmi olursun. Dnmezsen ikilik nerededir? iekle beraber,
dnmeden varolduunda o bir iletiimdir; ikileim deil. Sevgilinle birlikte olduunda bu bir iletiimdir,
ikileim deil nk iki orada yoktur. Sevgilinin yannda otururken, sevdiinin elini tutarken sadece var
olursun. Geip gitmi gnleri dnmezsin; gelmekte olan gelecei dnmezsin; imdi, buradasn. Ve
imdi ve burada olmak ok gzeldir ve ok youndur; hibir dnce bu younluun iine szamaz.
Ve kap dardr; imdinin kaps dardr. ki bile oradan geemez, yalnzca bir. imdide dnmek
imknszdr, hayal grmek imknszdr nk hayal grmek resimlerle dnmekten baka bir ey deildir.
Her ikisi de nesnedir, maddidir.
Dnmeden imdiki ann ierisinde olduunda ilk kez maneviyatnla temas kurdun demektir. Yeni bir
boyut alr; bu boyut farkndalktr. Bu boyutu nceden bilmemi olduun iin Heraklit senin uykuda
olduunu, farknda olmadn syleyecektir. Farkndalk imdiki ann iinde ylesine tam olarak bulunmak
demektir ki, ne gemie ne de gelecee doru bir hareket etme sz konusudur; tm hareket durur.
Bu sen duraan hale geersin demek deildir. Yeni bir hareket balar, derinden bir hareket. ki eit
hareket vardr ve sa'nn hann anlam da budur: Bu iki hareket ynn gsterir, akan yollar. Bir
hareket dorusaldr, bir izgi zerinde bir eyden dierine, bir dnceden dierine hareket edersin. Bir
ryadan dier ryaya; 'A"dan "B"ye gidersin, "B"den "C"ye gidersin, "C'den "D"ye gidersin. izgi
zerinde, yatay hareket edersin. Bu zamann hareketidir; bu derin uykudakilerin hareketidir. Ring seferi
yapar gibi ileri-geri gidebilirsin; izgi oradadr. "B"den "A"ya gelebilirsin, ya da "A"dan "B"ye gidebilirsin,
izgi oradadr.
Bambaka bir boyutta farkl bir hareket daha vardr. Bu hareket yatay deil, dikeydir. "A"dan "B"ye
gitmezsin; A"dan daha derin bir "A"ya gidersin: "A1"den derindeki "A2"ye, "A3"e, "A4"e, ya da
yksektekilere.
Dnme durduunda yeni hareket balar. Artk derine, uurum gibi bir eyin iine dersin. Derin
meditasyon yapan insanlar er ya da ge bu noktaya gelirler; o zaman da korkarlar nk dipsiz bir uurum
alm gibi hissederler. Ban dner, korkarsn. Eski hareketine tutunup kalmak istersin nk o

15 -> 81

biliniyordu; bu lm gibi gelir sana. sa'nn armhnn anlam budur: O bir lmdr. Yataydan dikeye
gitmek lmdr; bu gerek lmdr. Ancak bu sadece bir taraftan lmdr; dier taraftan o bir dirilitir. O
domak iin lmektir; bir boyutta lp dier boyutta domaktr. Yatayken sen sa'sn. Dikeysen Mesih
olursun.
Bir dnceden dierine gidip durursan zamann dnyasnda kalrsn. Eer ann iine ynelirsen
dncelere deil sonsuzlua doru gidersin. Sen duraan deilsin; bu dnyadaki hibir ey duraan
deildir, hibir ey duraan olamaz. Fakat yeni bir hareket doar, motivasyonu olmayan bir hareket. Bu
szleri anmsa. Yatay izgide motivasyon yznden hareket ediyorsun. Bir eyi elde etmek zorundasn;
para, prestij, g ya da Tanr ama mutlaka bir ey elde etmelisin. Bir motivasyon vardr.
Motive olmu bir hareket uyku demektir. Motive olmam bir hareket farkndalk demektir; hareket
edersin nk hareket etmek saf sevintir, hareket edersin nk hareket etmek hayattr, hareket edersin
nk hareket enerjidir ve enerji de harekettir. Hareket edersin nk enerji keyiftir. Baka bir ey iin
deil. Onun iin bir ama yoktur, bir ey baarmann peinde deilsin. Aslnda hibir yere gitmiyorsun, bir
yere falan gittiin yok; sadece enerjinin tadn karyorsun. Hareketin kendisinden baka bir motivasyon
yok; hareketin kendine ikin bir deeri vardr, dsal bir deeri yoktur.
Bir Buda da yaar bir Heraklit yaar; ben burada yayor, nefes alyorum ancak motivasyonsuz,
bambaka trden bir hareketle.
Birisi bana birka gn nce soruyordu, "Neden insanlara meditasyonda yardmc oluyorsun?"
Ona dedim ki, "Bu benim zevkim, bir nedeni yok; sadece houma gidiyor." Tpk bir insann baheye
tohumlar serpip iekleri beklemesi gibi. Sen iek atnda benim houma gider. Bu bahvanlk, birisi
iek atnda bu saf mutluluktur. Ve ben paylayorum. Bunun iin bir hedef yok. Eer baaramazsan
kendimi kt hissetmem. ayet iek amazsan bu da iyidir nk iek ama zorlanamaz. Bir goncay
kaba kuvvetle aamazsn; yapabilirsin ama o zaman da onu ldrrsn. iek ama gibi gzkse de bir
iek ama deildir.
Tm dnya, varolu sonsuzluun iinde devinir. Zihin zamanda devinir. Varolu derinliin ve yksekliin
iine hareket eder ve zihinse ileri-geri hareket eder. Zihin yatay olarak hareket eder; bu uykudur. Eer
dikey hareket edersen bu farkndalktr.
Anda kal. Tm varln ana getir. Gemiin araya girmesine ve gelecein ieri girmesine izin verme.
Gemi artk yoktur, ldr. Ve sa'nn dedii gibi, "Brak lleri lleriniz gmsn." Gemi artk yoktur,
neden onun hakknda endieleniyorsun? Neden onu tekrar ve tekrar ve tekrar ineyip duruyorsun?
Delirdin mi? Artk yok; o senin zihninde, yalnzca bir an. Gelecek henz ortada yok; gelecek hakknda
dnerek ne yapyorsun? Henz var olmayan bir ey hakknda nasl dnebilirsin? Onunla ilgili nasl
planlar yaparsn? Onunla ilgili ne yaparsan yap gereklemeyecek ve sen kendini baarsz hissedeceksin
nk btnn kendi plan vardr. Neden ona kar kendi planlarna sahip olmaya alyorsun?
Varoluun kendi planlar var, o senden daha bilge; btn paradan daha bilge olmak zorundadr. Neden
btnmsn gibi davranyorsun? Btnn kendi kaderi var, yerine getirdii grevleri var. Neden onun
iin bu kadar cann skyorsun? Ve ne yaparsan yap bu bir gnah olacaktr nk an karyor olacaksn,
bu an. Ve ayet o bir alkanlk haline gelirse karmaya balarsan alkanlk halini alr gelecek tekrar
geldiinde de onu karyor olacaksn nk o zaman, o bir gelecek olmayacak, imdiki an olacak. Dn
bugn hakknda dnyordun nk o zaman o yarnd; artk o bugn ve sen yarn hakknda
dnyorsun. Ve yarn geldiinde bugn olacak nk varolan her ey imdi ve burada var olur, baka
trl var olmas mmkn deildir. Ve zihninin srekli yarna bakmasnda olduu gibi sabitlenmi bir
biimde iliyorsan, o halde ne zaman yaayacaksn? Yarn hi gelmez. O zaman srekli karrsn ve bu
gnahtr. Sin (gnah) szcnn branca'daki kknn anlam budur.
Gelecek girdii anda, zaman girer. Varolua kar gnah iledin, kardn. Ve bu artk sabitlenmi bir biim
ald: Robot gibi karp duruyorsun.

16 -> 81

Bana ok uzak lkelerden gelen insanlar var. Onlar oradayken beni dnp benim iin heyecan duyarlar
ve okurlar ve dnrler ve hayal kurarlar. Buraya geldiklerinde evlerini dnmeye balarlar; henz
vardklar anda geri dnmeye baladlar bile! Sonra ocuklarn, elerini ve ilerini ve unu-bunu ve bin bir
tane eyi dnmeye balarlar. Ve ben tm aptall grebiliyorum. Tekrardan onlar oraya dnecekler ve
beni dnyor olacaklar. Karrlar ve bu gnahtr.
Sen burada benimleyken, benimle ol; btnyle benimle burada ol. Bu sayede yeni bir hareket tarz
renebilirsin, bu sayede sonsuzlua doru ynelebilirsin, zamana deil.
Zaman dnyadr ve sonsuzluk da Tanr; yatay olan dnyadr, dikey olan Tanr. Bu ikisi bir noktada birleir
ve buras sa'nn armha gerildii yerdir. Her ikisi de, yatay ve dikey bir noktada buluur; bu nokta imdi
ve burasdr. imdi ve buradan bir yolculuk dnyada; gelecekte, dier yolculuksa Tanrda, derinde iki
yolculua kabilirsin.
imdiki ana daha da ok duyarl ve tetikte ol, onun daha ve daha ok farknda ol.
Ne yapacaksn? Bu nasl mmkn olabilir? nk o kadar derin uykudasn ki bunu da bir ryaya
dntrebilirsin. Sen bunun kendisini de bir dnce nesnesi, sreci haline getirebilirsin. Ona ilikin
olarak yle gergin bir hal alabilirsin ki srf onun yznden imdiki ann iinde olamazsn. Nasl ann iinde
kalnacan ok fazla dnrsen, bu dncenin bir yarar olmayacaktr. ok fazla sululuk duyarsan...
eer arada bir gemie dnersen duyacaksn; bu o kadar uzun sren bir rutin halini ald ki. Ve bazen
gelecek hakknda dnmeye balayacaksn; yeniden bir gnah ilediin iin hemen sululuk duyacaksn.
Sululuk hissetme. Gnah anla ama sululuk hissetme. Ve, bu ok narin bir eydir. Sululuk hissedersen
esas eyi karrsn. Artk eski kalp yeni bir tarzda tekrardan balar. Bu sefer imdiyi kardn diye
sululuk duyarsn. Artk gemii dnyorsun nk imdiki an artk imdiki an deildir; o geti ve sen
onun hakknda sululuk duyuyorsun. Hl karyorsun.
yleyse bir eyi unutma: Ne zaman gemie ya da gelecee gitmi olduunu fark edersen bunu bir sorun
haline getirme. Sadece sorun karmadan u ana gel. Bir sorun yok! Sadece farkndaln geri getir.
Milyonlarca kez karacaksn; o hemen imdi, aniden oluvermeyecek. Olabilir de ama sen yapmayacaksn.
O kadar uzun, upuzun bir sabitlenmi davran kalb ki hemen u an deitiremezsin. Ama endie yok,
varoluun bir acelesi yok. Sonsuzluk ebediyen bekleyebilir. Onun iinden bir gerginlik karma.
Ne zaman kardn hissedersen geri gel, hepsi bu! Kendini sulama, bu zihnin bir numarasdr, yeniden
bir oyunu oynuyor. "Yine unuttum" diye piman olma. Dndn zaman sadece ne yapyorsan ona geri
gel. Du alyorsan geri gel; yemeini yiyorsan geri gel; yrye kyorsan geri gel. imdi burada
olmadn fark ettiin anda basite, masum bir ekilde geri gel. Sululuk yaratma. Sululuk duyarsan
konunun zn karrsn.
Gnah var ve sululuk yok; ancak bu senin iin zordur.. Bir eyin yanl olduunu hissedersen hemen
sululuk duyarsn. Zihin ok, ok kurnazdr. Sululuk duyarsan oyun artk balam demektir; yeni bir
zemindedir ama oyun eskidir. nsanlar bana gelir ve "Srekli unutuyoruz" derler. "Srekli unutuyoruz.
Deniyoruz ama sadece birka saniye anmsyoruz. Kendimizin farknda olarak uyank kalyoruz, sonra
tekrar kayboluyor. Ne yapmal?" derken ok zgndrler. Hibir ey yaplamaz! Bunun yapmayla pek bir
alakas yok. Ne yapabilirsin? Yaplabilecek tek ey sululuk yaratmamaktr. Basite geri dn.
Daha ok geri dndke... basit bir biimde, unutma. Ciddi bir suratla deil, ok aba sarf etmeden;
basite, masumca, ondan bir sorun kartmadan. nk sonsuzluun sorunlar yoktur; tm sorunlar yatay
dzlemde var olur. Dikey dzlem sorun nedir bilmez. Kaygsz, kedersiz, endiesiz, sululuk hissetmeden,
hibir ey olmadan saf keyiftir. Basit ol ve geri dn.
Pek ok kez karrsn, bu doal karlanr. Ama hi endielenme; bu byledir. Pek ok kez karacaksn
ama nemli olan bu deil. Pek ok kereler kardn gereine ok fazla aldr etme, pek ok kereler onu
yeniden kazandna dikkatini ver. Bunu unutma; vurgu ne kadar ok kardna deil, anmsamay ne
kadar ok yeniden kazandna yaplmal. Onun iin mutlu hisset. Kardn, elbette ki, olmas gereken

17 -> 81

eydir. Yatay dzlemde ok, pek ok yaamlar boyunca yaam olan bir insansn, yani bu ok doal.
Gzellik senin pek ok kereler geri dnmende. mknsz olan yaptn; kendini mutlu hisset!
Yirmi drt saatte yirmi drt bin sefer karacaksn ama yirmi drt bin sefer onu yeniden kazanacaksn.
Artk yeni bir usul ilemeye balayacak. Pek ok kez eve geri dneceksin; artk yava, yava yeni bir
boyut ieri szyor. Giderek daha ok farkndalkta kalacaksn, giderek daha az ileri-geri gidip geleceksin.
Gidi-gelilerin mr giderek daha ok ksalacak. Daha, ok daha az unutacaksn, daha, ok daha fazla
hatrlayacaksn; dikey olana giriyorsun. Bir gn anszn yatay yok oluverir. Farkndala bir younluk gelir
ve yatay kaybolur.
Shankara, Vedanta ve Hindularn bu dnyay yanlsama olarak adlandrmalarnn ardnda yatan anlam
budur. nk farkndalk mkemmel hale geldiinde bu dnya zihninden yarattn bu dnya ortadan
basite kalkverir; baka bir dnya alr sana. Maya kaybolur, yanlsama kaybolur; yanlsama senin
uykun, senin bilinsizliin yznden ordadr.
Ayn rya gibidir. Geceleyin ryaya dalarsn ve rya olduu mddete ok gerektir. Hi ryanda, "Bu
imknsz" dediin oldu mu? mknsz ryada gerekleir ama sen phe duyamazsn. Ryada bylesi bir
inancn vardr; ryada kimse kukucu deildir, bir Bertrand Russel bile. Hayr, bir ryadayken herkes
ocuk gibidir, olan her eye gvenir. Ryada einin geldiini grrsn; anszn bir ata dnr. Bir an bile
"Nasl bu mmkn olabilir?" diye dnmezsin.
Rya grmek gvendir, inantr. Ryada phe duyamazsn. Bir kez bir ryada kuku duyarsan kurallar
inenmitir. Bir kez phe duyarsan rya ortadan kalkmaya balar. Sadece bir kez dahi bunun bir rya
olduunu anmsayabilirsen anszn bir oka dnecek ve rya darmadan olacaktr ve sen tamamen
uyank olacaksn.
Etrafnda grdn bu dnya gerek dnya deil. Var olmadndan deil vardr ama sen onu bir
hayal ekran araclyla gryorsun. Arada bir bilinsizlik var; ona bakp kendi tarznda yorumluyorsun;
tpk bir ayya gibisin.
Bir seferinde:
Nasreddin hoca koarak geldi. Tamamen sarhotu ve asansr ileten adam tam kapy kapatmak zereydi
ancak Hoca bir ekilde ieri girmeyi baard. erisi ar kalabalktr, herke Hoca'nn krktk sarho
olduunu fark etti; nefesi kokuyordu. Hibir ey yokmu gibi yapmaya alt; kapya doru yz evirdi
ama hibir ey gremedi; gzleri de sarhotu ve uykuluydu. Bir ekilde ayakta kalmaya alyordu ama bu
da imknszd. Ve sonrasnda ok utand nk herkes ona bakyor ve herkes onun krktk sarho
olduunu dnyordu; bunu hissedebiliyordu. Baka ne yapabileceini bilemeden, aniden dedi ki,
"Neden sizleri bu toplantya ardm merak ediyor olmalsnz."
Sabaha doru Nasreddin iyi olacak. O da sizin gldnz gibi glecek.
Tm Budalar uyandklarnda kahkaha att. Onlarn kahkahalar aslan kkremesi gibidir. Onlar sana
glmyor; onlar tm bu kozmik akaya glyorlar. Onlar ryada, uykuda, arzular tarafndan tamamyla
zehirlenmi bir biimde yaadlar ve varolua arzularnn iinden baktlar. O zaman da o gerek varolu
deildi; kendi uykularn onun zerine yansttlar.
Tm varoluu bir ekran gibi alp kendi zihnini onun zerine yanstyorsun. Orada olmayan eyleri gryor
ve orada olan eyleri de grmyorsun. Ve zihnin her ey iin bir aklamas vardr. inde bir kuku
ykselirse zihin aklama yapar. Srf her eyin yolunda olduu konusunda rahat hissedebilmek iin
kuramlar, felsefeler, sistemler oluturur. Tm felsefeler yaam daha mnasip bir hale getirmek iin
yaratlmtr. Bu sayede her ey iyi grnr, her ey yolundadr. Ama sen uykudayken her ey yanl.
Adamn biri bana geldi. Endieliydi; gzel bir kzn babasyd. ok endieliydi, dedi ki: "Her sabah biraz
rahatsz hissediyor ve ben tm doktorlara bavurdum hibir eyi yok diyorlar. Bu durumda ne yapmal?"

18 -> 81

Ben de ona dedim ki: "Nasreddin Hocaya git; o buralardaki bilge kiidir ve her eyi bilir nk onun
'bilmiyorum' dediini hi duymadm. Sen git ona"
Gitti. Srf Nasreddin'in ne diyeceini grmek iin onu izledim. Nasreddin gzlerini kapatt, sorun zerinde
dnp tand, sonra da gzlerini ap dedi ki: "Ona geceleri yatmadan nce st veriyor musun?"
Adam da "Evet" dedi.
"imdi meseleyi anladm: ocua st verirsen ocuk da sadan sola, soldan saa yer deitirip durur ve
alkalama yznden de st kesilip katlar. Sonra da kesilip katlam st peynir olur, ondan sonra da
peynir tereya haline gelir, sonra tereyandan ya oluur, ya ekere dnr, sonra da eker alkol halini
alr; elbette sabahleyin de kz akamdan kalma olur."
Tm felsefeler bundan ibarettir; eylerin bir takm aklamalar, aklanamayan eylerin bir takm
aklamalar, bilinmeyen eyler hakknda bir eyler biliyormu gibi davranmak. Ama onlar hayat
kolaylatrr. Daha rahat uyursun, yattrc gibidirler.
Unutma, felsefe ve dindarlk arasndaki fark budur: Felsefe yattrcdr, dindarlk ise bir oktur; felsefe
rahat uyumana yardm eder, dindarlk seni uykundan ekip kartr. Dindarlk bir felsefe deildir; o seni
bilinsizliinden kartacak bir tekniktir. Ve tm felsefeler seni rahata uyutacak tekniklerdir; sana
hayaller, topyalar verir.
Dindarlk ise senden tm hayalleri ve topyalar alr. Dindarlk seni hakikate gtrr ve hakikat sadece sen
rya grmediinde mmkndr. Rya gren bir zihin hakikati gremez. Rya gren bir zihin hakikati de
bir hayale dntrr.
Hi gzlemledin mi? Sabah drtte kalkp bir trene yetimek zorundasn; alarm kurarsn. Sonra sabah
olduunda alarm almaya balar ve zihnin bir rya yaratr: Bir tapnakta oturuyorsun ve tapnan zilleri
almaya balar; o zaman her ey aklanmtr. Artk alarm problem olmaktan kmtr, seni uyandramaz.
Hemencecik onu aklayverdin!
Zihin kurnazdr. Ve artk psikanalistler nasl olup da zihnin hemencecik, annda aklamalar rettiine
arp kalmaktalar. Bu ok zor bir ey! Zihin onu nceden tasarlam olmal. Nasl anszn kendini bir
tapnakta ya da kilisede anlar alarken bulabilirsin? Anszn alarm almaya balar ve sen ryanda
aklamaya sahipsin. Alarmdan kanmaya alyorsun, kalkmak istemiyorsun, bylesi souk bir k
gecesinde kalkmak istemiyorsun. Zihnin der ki: "Bu alarm deil, bu ziyaret ettiin tapnak." Her ey
akland, uykuna devam edersin.
Felsefelerin yapmakta olduu ey budur ve bu yzden bir sr felsefe var nk herkes baka bir
aklamaya ihtiya duyar. Baka birisinin uykuya dalmasna yardm eden bir aklama sana yardmc
olmayacaktr. Ve Heraklit'in bu alntda syledii de budur.
imdi onu anlamaya al. Diyor ki:
insanlar uyank anlarnda da
uyurkenki kadar etrafnda olup bitenlere kar dikkatsiz
ve

unutkandr.

Uyurken etrafnda olup bitenlerin farknda deilsin ama uyumadn saatlerde etrafnda olanlarn farknda
msn?
Pek ok aratrma yaplmtr. Sana gelen mesajlarn yzde doksan sekizinin girmesine zihnin hibir zaman
izin vermez; % 98. Sadece yzde 2'ye izin verir ve bu yzde 2'yi de ayrca yorumlar. Ben bir ey
sylyorum, sen baka bir ey anlyorsun. Ben baka bir ey sylyorum, sen ise onu senin uykunu
rahatsz etmeyecek bir ekilde yorumluyorsun. Zihnin annda sana bir yorum verir. Zihninde onun iin bir

19 -> 81

yer bulursun ve zihin onu iine alr; zihnin bir paras haline gelir. Bu nedenle srekli Budalar, salar,
Heraklitleri karyorsun. Onlar devaml seninle konuurlar; sana srekli bir ey bulduklarn, bir ey
deneyimlediklerini sylerler ama sana syledikleri zaman annda onu yorumlarsn. Senin kendi hilelerin
var.
Aristo Heraklit'ten ok rahatsz oldu. Bu adamn karakterinde bir yanllk olduuna karar verdi. Bitti! Onu
sana uymad iin snflandrdn, seni rahatsz ediyor. Heraklit Aristo'nun zihni iin ok ar gelmi olmal
nk Aristo yatay zerinde hareket eder, o bu iin ustasdr ve Heraklit denen bu adamsa seni uurama
doru itiyor. Aristo mantn dzlklerinde dolanyorken Heraklit denen bu adam seni gizemin iine
itekliyor. Baz aklamalara ihtiya vardr. Aristo der ki: "Bu adamn baz arzalar var; psikolojik,
fizyolojik, 'karakteriyle ilikili' bir takm arzalar mevcut. Yoksa neden paradoks zerinde bu kadar srarc
olsun? Niin gizemle ilgili bu kadar srar etsin? Niin kalkp ztlklar arasnda bir ahenk olduunda srarla
dursun. Ztlklar zttr; ahenk yoktur. Yaam yaamdr ve lm de lm; bu konuda ak ol, eyleri
birbirine kartrma. Grnen o ki bu adam kaln kafal."
Lao Tzu da aynyd. Lao Tzu dedi ki: "Benim dmdaki herkes ok bilge grnyor. Benim dmdaki
herkes ok zeki grnyor; ben bir aptalm!" Lao Tzu gelmi gemi en yce, en bilge kiilerden birisidir
ancak sizlerin ortasnda kendisini bir aptal gibi hissediyor. Lao Tzu der ki: "Herkes o kadar ak fikirli
dnrler gibi grnyor ki, ben ok kaln kafalym." Aristo'nun Heraklit iin sylediklerini Lao Tzu
kendisi iin sylyor.
Lao Tzu der ki, "Bir kimse benim sylediklerimi zihinsiz olarak dinlerse aydnlanr. Eer birisi
sylediklerimi zihni araclyla anlarsa, o zaman benimle hibir ilgisi olmayan kendi aklamalarn bulur.
Ve birisi pek de dinlemeden dinlerse dinlemeden dinleyen insanlar vardr dinlemeden dinliyormu gibi
yaparak birisi beni dinlediinde, aptallma gler." Ve nc tipteki zihin ounluktur. Lao Tzu der ki:
"Eer ounluk sana glmezse, dikkatli ol yanl bir ey sylyor olabilirsin. ayet ounluk glyorsa,
ancak o zaman gerek bir ey sylyorsundur. Ne zaman ki ounluk senin bir aptal olduunu dnr,
ancak o zaman bilge bir adam olma olasln biraz vardr; aksi takdirde hibir olaslk yoktur.
Heraklit Aristo'ya biraz kaln kafal grnr. Sana da yle grnecektir nk Aristo btn dnyadaki tm
kolejleri, tm niversiteleri ele geirmitir. Artk her yerde sana mantk retiliyor, gizem deil. Her yerde
sana mistik deil rasyonel olmak retiliyor. Herkes keskin olmak iin eitiliyor. Keskin olmak istersen
yatay olanda dolanman gerekir. Orada "A" "A"dr, "B" "B"dir ve "A" hibir zaman "B" deildir. Fakat
dikeyin gizemli uurumunda snrlar birbiriyle buluur ve i ie geer. Erkek kadndr, kadn erkek; yanl
dorudur, doru yanl; karanlk ktr, k karanlk; hayat lmdr, lm hayat. Tm snrlar buluur ve
i ie geer.
Bu yzden Tanr bir gizemdir, mantksal bir karm deil. Tanr iin kantlar sunanlar sadece imknsz
olan yaparlar; Tanr iin hibir kant sunulamaz. Kantlar yatay olanda var olur.
Gvenin anlam budur: Uuruma dersin, uurumu yaarsn, basite iinde kaybolursun... ve bilirsin.
Sadece zihin yokken bilirsin, asla nce deil.
Sen neredeysen oras tam olarak mevcut olmadn yerdir. Belki baka bir yerdesin ama orada, olduun
yerde deilsin. Neredeysen orada deilsin.
Eski Tibet yaztlarnda Tanrnn sana pek ok kereler geldii ama seni hi orada, olduun yerde bulamad
sylenir. O kapy alar ama ev sahibi evde, orada yoktur; o her zaman baka bir yerdedir. Evinde misin,
yuvanda msn yoksa baka bir yerde misin? Tanr seni nasl bulabilir? Ona gitmene gerek yok, sadece
evde dur o seni bulacaktr. Tpk senin onu aradn gibi o da seni aryor. Sadece evde ol, bylelikle
geldiinde seni bulabilir. Milyonlarca defa gelir, kapn alar, kapda bekler ama sen hibir zaman orada
deilsin.
Heraklit der ki:
Ahmaklar

20 -> 81

duymalarna

karn

sar

gibilerdir;

onlar iin 'ne zaman burada

olsalar mevcut deiller'
deyimi uygun der.
Uyku budur: imdiki anda hazr bulunmamak, mevcut olmamak, baka bir yerde olmak. Gnn birinde:
Nasreddin Hoca bir kahvede oturmu cmertliinden bahsediyordu. Ve o konutuunda herkes gibi arya
kaar nk ne sylediini unutur. Bunun zerine biri dedi ki, "Hoca madem bu kadar cmertsin neden
bizi hi evine davet etmiyorsun? Bir tek yemee dahi bizi davet etmedin. Buna ne diyorsun bakalm?"
Nasreddin ok heyecanlanp karsn tamamen unuttu. "Hemen imdi gelin!" deyiverdi. Eve yaklatka
akl bana geldi. O zaman kars aklna geldi ve korkmaya balad; otuz kii geliyordu. Tam kapnn
dnda, "Siz burada bekleyin! Hepiniz biliyor ki bir karm var. Sizin de karlarnz var, yani biliyorsunuz.
Sadece bekleyin. nce girip onu ikna edeyim, sonra sizi ieri arrm" dedi. Sonra da ieri girip
kayboldu.
Beklediler, beklediler, beklediler ve o gelmedi, gelmedi, onlar da kapy ald. Nasreddin olan her eyi,
cmertlik hakknda ok fazla konutuunu ve yakalandn karsna olduu gibi anlatm. Kars dedi ki:
"Ama bizim otuz insana verecek eyimiz yok ve gecenin bu ge vaktinde hibir ey mmkn deil."
Bunun zerine Nasreddin dedi ki: "Sadece unu yap: Kap aldnda git ve onlara Nasreddin'in evde
olmadn syle."
Bunun zerine kap aldnda kars gelip, "Nasreddin evde yok" dedi.
Onlar da, "Bu artc nk onunla beraber geldik ve o ieri girdi ve biz onun dar ktn grmedik.
Merdivende otuz kii bekliyoruz, ierde olmas gerek. eri gidip onu bulun. Bir yerde saklanyor olmal"
dedi.
Kars ieri girdi. "Ne yapacaz?" diye sordu.
Nasreddin heyecanland. "Bekle" dedi. Dar kp, " N e demek istiyorsunuz? Arka kapdan km
olabilirdi!" dedi.
Bu mmkn, bu her gn senin bana geliyor. Nasreddin kendisini tamamen unuttu; olan budur mantn
iinde kendini kaybetti. Mantk doru, iddias doru ama.. "Ne demek istiyorsunuz? Siz n kapda
bekliyorsunuz; o arka kapdan gitmi olabilir" mantk doru ama Nasreddin kendinin bunu sylediini
tamamen unuttu.
Sen hazr deilsin. Sen ne dnya iin hazrsn, ne de kendin iin. Uyku budur. O zaman nasl duyabilirsin?
O zaman nasl grebilirsin? O zaman nasl hissedebilirsin? ayet imdi burada hazr olmazsan o zaman tm
kaplar kapaldr. Sen l bir insansn, canl deilsin. Bu nedenle sa kendisini duyanlara, dinleyenlere
tekrar ve tekrar "Kulaklarnz varsa beni duyun; gzleriniz varsa beni grn!" diyor.
Heraklit dinleyen ama duymayan, bakan ama gremeyen pek ok insan bulmu olmal nk onlarn evleri
tamamen bo. Sahip evde deil. Gzler bakyor, kulaklar duyuyor ama sahip ierde mevcut deil. Gzler
sadece penceredir; sen onlarn iinden bakmazsan onlar gremezler. Bir pencere nasl grebilir? Senin
pencere kenarnda durman gerekir, ancak o zaman grebilirsin. Nasl? O sadece bir pencere, o hissedemez.
Sen oradaysan, o zaman tamamyla baka bir eye dnr.
Tm beden bir ev gibidir ama zihin hep seyahattedir; sahip hep baka diyarlarda geziyor ve ev hep
bo kalyor. Ve hayat kapn alar o n u Tanr olarak ya da nasl istersen yle adlandrabilirsin, isim

21 -> 81

nemli deildir; varolu d e o kapn alar, aslnda srekli kapn almakta ama sen hi orada
bulunmadn. Uyku budur.
Kii uykudaym gibi
davranmamal

ve

konumamaldr.
Tam farkndalkla davran, konu ve sonrasnda kendinde inanlmaz deiiklikler bulacaksn. Farknda
olduun gereinin ta kendisi davranlarn deitirir. O zaman gnah ileyemezsin. Kendini kontrol etmek
zorunda kalmazsn, hayr! Kontrol farkndaln gariban yedeidir, ok yoksuldur; fazla yarar dokunmaz.
Farknda olursan kzgnln kontrol etmene gerek kalmaz; farkndalkta kzgnlk hi ortaya kmaz.
Beraber var olamazlar; onlar iin birlikte var olu yoktur. Farkndalkta kskanlk hi ortaya kmaz.
Farkndalkta pek ok ey kolayca ortadan kalkar; tm negatif eyler.
Tpk k gibidir. Evinde k varken, karanlk nasl orada var olur? Hemencecik kaar. Evin aydnlkken,
nasl olur da tkezlersin? Nasl olur da duvara arparsn? Ik vardr, kapnn nerede olduunu biliyorsun;
kolayca kapya ular ve dar kar ya da ieri girersin. Karanlk varken tkezlersin, el yordamyla
dolarsn, dersin. Kzgnlk tkezlemek dnda bir ey deildir, kskanlk el yordamyla ilerlemektir.
Tm yanl eyler yanltr, kendisi yznden deil sen karanlkta yaadn iin.
Bir sa kzmak isterse olabilir; onu kullanabilir. Sen kullanamazsn; sen onun tarafndan kullanlyorsun.
Eer sa iyi ve yararl olacana inanrsa, her eyi kullanabilir; o bir ustadr. sa kzgn olmadan kzabilir.
Pek ok kii Gurdjieff ile alt ve o korkun bir adamd. Kzdnda korkun bir biimde kzard, bir katil
gibi grnrd! Ancak bu sadece bir oyundu, birine yardmc olacak bir durumdu. Ve anszn, bir an bir
boluk dahi olmadan, baka bir insana bakp glmseyebilirdi. Ve tekrar kzm olduu adama bakp berbat
grnerek kzabilirdi.
Bu mmkndr. Farknda olduunda her eyi kullanabilirsin. Hatta zehir bile sen farknda olduunda iksire
dnr. Ve sen uykudayken iksir bile bir zehir halini alr; nk her ey senin uyank olup olmamana
baldr. Eylemlerin bir anlam yoktur. Eylemlerin nemi yok; nemli olan sensin, senin farkndaln,
senin bilinli, dikkatli olmandr. Yapp ettiinle bir alakas yok.
Gnn birinde:
Nagarjuna adnda yce bir Budist usta vard. Bir hrsz geldi ona. Hrsz ustaya k olmutu nk hi bu
kadar gzel bir insan, bylesi esiz bir zarafet grmemiti. Nagarjuna'ya sordu: "Benim de geliimim iin
bir olaslk var m? Ancak unu net olarak sylemem lazm: Ben bir hrszm. Ve dier ey ise: Onu
brakamam, bu durumda bunu bir koul yapmayn. Baka ne derseniz yapacam ama bir hrsz olmaktan
vazgeemem. Bunu pek ok kereler denedim, hi ie yaramyor ben de tm abay braktm. Kaderimi
kabullendim, bir hrsz olacam ve yle kalacam bu yzden bundan sz etmeyin. En bandan bunu
netletirin."
Nagarjuna dedi ki: "Neden korkuyorsun? Kim senin hrszlndan bahsedecek ki?"
Hrsz: "Ama ne zaman bir keie, dindar bir rahibe veya dini btn bir azize gitsem, hep bana 'nce
almay brak' derler."
Nagarjuna gld ve dedi ki: "O zaman sen hrszlara gitmi olmalsn; yoksa neden? Niin umurlarnda
olsun ki? Benim umurumda deil."
Hrsz ok mutluydu: "O zaman tamam. Grnen o ki artk ben bir mrit olabilirim. Sen doru ustasn"
Nagarjuna onu kabul etti ve dedi ki: "imdi gidip ne istiyorsan onu yapabilirsin. Yalnzca bir koula uyman
gerekiyor: Farknda ol! Git bir eve gir bir eyler al, al n e istersen yap bu beni ilgilendirmiyor, ben bir

22 -> 81

hrsz deilim ama tam farkndalkla yap."

Hrsz bir tuzaa yakalanmak zere olduunu anlayamad. "O zaman sorun yok. Deneyeceim" dedi.
hafta sonra geri geldi ve dedi ki: "Siz bana oyun oynadnz nk eer farknda olursam alamyorum.
alarsam farkndalk yok oluyor. G durumdaym."
Nagarjuna: "Senin hrsz olmanla ve almakla ilgili daha fazla konumaya gerek yok. Bu beni
ilgilendirmiyor; ben bir hrsz deilim. Artk karar senin! Farkndalk istiyorsan, o zaman karar senin. Eer
onu istemiyorsan o zaman da karar senin."
Adam: Ama artk zor. Onun birazck tadna baktm ve o ok gzel; ne sylersen syle brakacam. Geen
gece ilk kez olarak kraln sarayna girmeyi baardm. Hazineyi atm. Dnyadaki en zengin adam
olabilirdim ama siz beni takip ediyordunuz ve ben farknda olmak zorundaydm. Farknda olduum anda
anszn motivasyon kayboldu, arzular yok oldu. Farknda olduum zaman elmaslar talar, sradan talar
gibi gzkt. Bilincimi yitirdiimde hazineler oradayd. Bekledim ve bunu pek ok kez tekrarladm.
Farknda olup Buda gibi olabilirdim ve bu i tamamyla aptalca, ahmaka geldii iin dokunamayabilirdim;
sadece talar, ben ne yapyorum? Kendimi talar iin mi kaybediyorum? Ama o zaman farkndal
kaybederdim; onlar da, btn yanlsama tekrar bana gzel gzkrd. Ama en sonunda onlarn buna
demediine karar verdim."
Bir kez farkndal bildiinde, ona paha biilemez; yaamdaki en byk mutluluu biliyorsun. O zaman
anszn pek ok ey kolayca kaybolur; onlar aptalca, ahmaka bir hal alr. Motivasyon yoktur, arzu yoktur,
ryalar dklmtr.
Kii uykudaym gibi davranmamal ve konumamaldr.
Bu yegne anahtardr:
Uyankken tek bir ortak dnya vardr; uyuyanlarnsa
her birinin kendi zel dnyas vardr.
Ryalar zeldir, kesinlikle zel! Ryana kimse giremez. Bir ryan sevdiinle paylaamazsn. Kar-kocalar
ayn yatakta uyurlar ama ayr ayr rya grrler. Bir ryay paylamak imknszdr nk o hibir eydir;
nasl olmayan bir eyi paylaabilirsin ki? Tpk bir kpk gibi; kesinkes var olmaz; paylaamazsn onu, tek
bana rya grmelisin.
Bu yzden uyuyanlar yznden, bir sr uyuyan yznden pek ok dnya vardr. Senin kendi
dnyan var; uyuyakalmsan kendi dncelerinle, kavramlarnla, hayallerinle ve arzularnla evrilmisin.
Ne zaman birisiyle tanrsan iki dnya arpr. arpan dnyalar; durum bundan ibaret. zle!
Bir kar-kocaya konuurlarken bak; konutuklar bile sylenemez. Koca ofis hakknda, geliri hakknda
dnmekte; kars ylbanda giyecei elbiseyi dnmekte. erde ikisinin de kendi zel dnyalar var
ancak zel dnyalar bir yerde buluur daha dorusu arpr nk karsnn elbisesi kocasnn
gelirine baldr ve kocann geliri de karsnn elbisesini karlamak zorundadr. Kars "sevgilim" der ama
bu sevgilim szcnn ardnda elbiseler vardr; onlar dnmektedir. "Sevgilim" szlklerde yazld
anlama gelmez nk bir kadn her "sevgilim" dediinde artk baka bir anlam ifade ediyordur ve adam
endielenir. Elbette bunu gsteremez nk birisi sana "sevgilim" dediinde bunu gsteremezsin. O da:
"Ne oldu canm? Naslsn?" der. Ancak endielidir nk gelirini dnmektedir ve ylba yaklamaktadr
ve tehlike vardr.
Nasreddin Hoca'nn kars ona, "Ne oldu? Son zamanlarda alayp szlanyorum, gzyalar yanaklarmdan
szlyor ve sen 'Niin alyorsun' diye sormuyorsun bile" demi.
Nasreddin, "Bu kadar yeter! Sormak ok pahalya mal oluyor. Ve ben bu hatay gemite ok kez yaptm.

23 -> 81

nk bu gzyalar sadece gzyalar deil; elbiseler, yeni bir ev, yeni mobilyalar, yeni bir araba, bu
gzyalarnn ardnda pek ok ey gizli. Bu gzyalar sadece balang" diye cevap vermi.
Hibir diyalog mmkn deil nk ierde iki zel dnya var. Yalnzca atma mmkn.
Ryalar zeldir, hakikat zel deildir. Hakikat zel olamaz; hakikat benim ya da senin olamaz, hakikat
Hristiyan veya Hindu olamaz, hakikat Hintli ya da Yunanl olamaz. Hakikat zel olamaz. Ryalar zeldir.
zel olan ne varsa, unutma, rya lemine aittir. Hakikat ak bir gkyzdr; herkes iindir, o tektir.
Bu nedenledir ki Lao Tzu konutuunda dili farkl olabilir; Buda konutuunda dili farkldr; Heraklit
konutuunda dili farkldr; ancak ayn eyi ifade ederler, ayn eyi iaret ederler. Onlar zel dnyalarda
yaamazlar. zel dnyalar ryalaryla, arzularyla; zihinleriyle birlikte ortadan kalkt. Zihnin zel
dnyalar vardr ama bilincin zel dnyalar yoktur. Uyanmann ortak tek bir dnyas vardr... Tm
uyananlarn ortak tek bir dnyas vardr; bu varolutur. Ve tm uyuyan ve rya grenlerinse kendi
dnyalar vardr.
Dnyan braklmak zorundadr. Senden talep ettiim yegne vazgeme talebi budur. Karn terk et
demiyorum, iini brak demiyorum, parandan vazge demiyorum, hibir eyinden vazge demiyorum,
hayr! Sadece zel rya lemlerini terk et diyorum. Benim iin sannyas budur. Eski sannyas grnrdeki
bu dnyay terk etmekti. Kii karsn ve ocuklarn brakp Himalayalara gider; bunlarn konuyla ilgisi
bile yoktur. Braklacak olan dnya bu deildir, ondan nasl vazgeebilirsin ki? Himalayalar bile bu
dnyaya aittir. Terk edilmesi gereken gerek dnya zihindir, zel rya lemidir. Eer onu brakabilirsen
arda otururken bile Himalayalarda olursun. Eer onu brakamazsan, Himalayalarda da etrafnda kendi
zel dnyan yaratacaksn.
Kendinden nasl kaabilirsin? Nereye gidersen git kendinle birlikte olacaksn. Nereye gidersen git ayn
ekilde davranacaksn. Durumlar farkl olabilir ama sen nasl farkl olacaksn? Himalayalarda uyuyor
olacaksn. Pune'da, veya Boston'da uyuman ya da Londra'da veya Himalayalarda uyuman ne fark eder?
Nerede olursan ol rya gryor olacaksn. Rya grmeyi brak! Daha uyank hale ge. Anszn ryalar
kaybolur ve ryalarla tm straplar yok olur.
Uyankken her grdmz lmdr,

uyurken ise hayaller

Bu gerekten gzel. Ne zaman uyuya kalrsan ryalar, yanlsamalar, seraplar; kendi yaratmn, kendi zel
dnyan grrsn. Uyankken ne gryorsun? Heraklit diyor ki: "Uyankken her yerde lm gryorsun."
Belki de bu yzden grmek istemiyorsun. Belki bu yzden rya gryor, etrafnda bir rya bulutu
yaratyorsun, bu sayede lm gereiyle yzlemek zorunda kalmyorsun. Ama unu unutma: Bir insan
yalnzca lmle karlatnda dindar olur, ncesindeyse asla.
lmle karlatnda, onu yz yze grdnde, kanmadnda, elinden kurtulmaya almadnda,
ondan kamadnda lm gereiyle yzletiinde, onunla karlatnda anszn lmn yaam
olduunun farkna varacaksn. lmn derinliklerine gittike, hayatn da daha derinine ineceksin nk
Heraklit ztlklarn bulutuunu ve kartn sylyor; onlar tektir.
ayet lmden kamaya alyorsan, unutma, hayattan da kayor olacaksn. Bu yzden ok l gibi
grnyorsun. Paradoks budur: lmden ka ve l olarak kalacaksn; lmle karla, yzle ve
canlanacaksn. lmle o kadar derinden, ylesine youn bir ekilde yzletiin o anda ldn
hissetmeye balarsn sadece etrafnda deil iinde de lm hisseder ve ona dokunursun ve kriz gelir.
sa'nn armh, lmn krizi budur. O anda bir dnyada lrken yatayn dnyasnda, zihnin
dnyasnda dier dnyada dirilirsin.
sa'nn dirilii fiziksel bir olay deildir. Hristiyanlar gereksiz yere bunun etrafnda bu kadar ok hipotez
retiyorlar. O bu bedenin dirilii deildir; o baka bir boyutun hi lmeyen bedenin ierisinde dirilmektir.
Bu beden geicidir, o beden ise lmszdr. sa baka bir dnyada dirilir, hakikatin dnyasnda. zel
dnya yok olmutur.

24 -> 81

Son annda sa endielendiini, bann dertte olduunu syler. lmekte olan sa gibi bir adam dahi
endielenir, bu byle olmak zorundadr. Tanrya yakarp der ki: "Bana ne yapyorsun?" sa gibi bir adam
bile yatay olana yapmak, hayata yapmak isterdi.
Bu durumda kendin iin sululuk duyma. Sen de tutunmak isterdin. sa'nn iindeki insan budur ve o
Buda'dan, Mahavir'den daha insanidir. Bu insandr: lmle yzleen insann ba beladadr ve yakarr ama
geri dnmez; yere dmez. Anszsn neyi istiyor olduunun farkna varr. O zaman, "Sen nasl buyurursan"
der, rahatlar ve teslim olur. Aniden arklar dner; artk yatayda deildir; dikeye, derine girmitir. Orada
lmszln iinde dirilmitir.
Zamanda l, bylelikle lmszlkte dirilirsin. Zihinde l, bylece bilincin iinde canlanrsn. Dnmede
l, bu sayede farkndalkta doarsn.
"Uyankken her grdmz lmdr" diyor Heraklit. Bu yzden ryalarda, yattrclarda,
uyuturucularda, keyif vericilerde yayoruz; gerekle yzlememek iin. Ama gerekle yzlemek
zorunluluu vardr. Onunla yzleirsen gerek hakikate dnr; kaarsan yalanlar ierisinde yaarsn.
Gereklerle yzleirsen, gerek hakikate alan kapya dnr. lm gerektir; bununla yzlemek
zorunluluu vardr. Hayat ise hakikat olacaktr, lmsz hayat, bereket dolu hayat, hi bitmeyen hayat.

Sayfada Ara

FARKINDALIK VE MERKEZLENMEK
ncelikle farkndalkla ne anlatlmak istendiini anlamak gerekir. Yryorsun. Pek ok eyin farkndasn;
dkknlarn, yanndan geen insanlarn, trafiin, her eyin. Pek ok eyin farkndasn, yalnzca bir eyin
farknda deilsin; ve bu da kendindir. Sokakta yryorsun, pek ok eyin farkndasn ama kedinin farknda
deilsin! Bu z farkndaln George Gurdjieff z-anmsamas olarak adlandrmtr. Gurdjieff, "Srekli,
nerede olursan ol kendini anmsa" der.
Her ne yapyorsan yap, srekli olarak bir eyi iinde yapmaya devam et: Onlar yaparken kendinin
farknda ol. Yemek yiyorsun; kendinin farknda ol. Yiyorsun, konuuyorsun; kendinin farknda ol.
Kzdnda, kzgn olduunun farknda ol. Kzgnln orada olduunu fark ettiin anda hemen kzgn
olduunun farknda ol. Srekli olarak z anmsamak sende ince, ok ince bir enerji yaratr. Kristalize
olmu bir varlk olmaya balarsn.
Normalde sen gevek bir torbasn. Kristalleme yok, merkez yok; sadece bir sv, sadece, merkezi olmayan
bir sr eyin gevek bir karm. Srekli deien ve yer deitiren, iinde efendisi olmayan bir kalabalk.
Seni bir efendi yapan ey farkndalktr ve efendi derken bir kontrolc demek istemiyorum. Bir efendi ol
derken demek istediim bir mevcudiyet olman; kesintisiz bir mevcudiyet. Her ne yapyor ya da
yapmyorsan bilincinde srekli olarak bulunmas zorunlu olan ey, var olduundur.
Bu kendin olma duygusunun, var olma halinin kendisi bir merkez yaratr; bir dinginlik merkezi, bir
sessizlik merkezi, bir isel hakimiyet merkezi. O isel bir gtr. Ve "isel bir g" derken bunu kelimesi
kelimesine ayn anlamda sylyorum. Bu nedenle Buda "farkndaln atei"nden bahseder; o bir atetir.
Farknda olmaya baladka iinde yeni bir enerji hissetmeye balarsn, yeni bir hayat. Ve bu yeni hayat,
yeni g, yeni enerji nedeniyle seni basklayan pek ok ey zlp gider. Onlarla savamak zorunda
deilsin.
Kzgnlnla, hrsnla, cinselliinle savamak zorundasn nk gszsn. yleyse gerekte sorun
kzgnlk, hrs ve cinsellik deildir, sorun gszlktr. Bir kez iinde, isel bir mevcudiyet var
olduun duygusuyla gl hissetmeye baladnda, enerjilerin tek bir noktada younlar, kristalleir ve
bir z doar. Unutma ego deil bir z doar. Ego sahte bir z duygusudur. Hibir zn olmadan bir zn
olduuna inanmaya devam ediyorsun; ego budur. Ego sahte bir z demektir; sen bir z deilsin, hl

25 -> 81

kendinin bir z olduuna inanyorsun.

Hakikati arayan birisi olan Maulungputra Buda'ya geldi. Buda ona sordu: "Ne aryorsun?"
Maulungputra: "Kendimi aryorum. Bana yardm et!" Buda ondan ne yapmasn nerirse nersin
yapacana ilikin sz vermesini istedi. Maulungputra alamaya balad ve dedi ki: "Nasl sz verebilirim?
Ben olmadm; henz olmadm, nasl sz verebilirim? Yarn ne olacam bilmiyorum; sz verecek bir ze
sahip deilim, o yzden imknsz olan isteme. Deneyeceim. En fazla bu kadarn syleyebilirim;
deneyeceim. Ama her ne sylersen yapacam diyemem nk kim yapacak onu? Ben sz verecek ve
sz yerine getirecek olan aryorum. Henz o deilim."
Buda: "Maulungputra bunu duyabilmek iin sana bu soruyu sordum. Sz vermi olsaydn, seni geri
evirirdim. 'Ne dersen yapacama sz veriyorum' demi olsaydn, senin gerek bir kendini arayan
olmadn anlam olacaktm nk bir arayann henz olmadn bilmesi gerekir. Yoksa aramann
maksad nedir ki? Eer zaten olduysan ihtiya yok. Olmadn! Ve bir kimse bunu hissedebilirse o zaman
ego buharlar."
Ego var olmayan bir eyin sahte fikridir. "z" sz verebilen bir merkez demektir. Bu merkez srekli
farknda olarak, devaml farknda olarak yaratlr. Bir ey yaptnn farknda ol; oturuyorsun, imdi
uyuyacaksn, artk uyku sana geliyor, imdi dalyorsun. Her an bilinli olmaya al ve sonra iinde bir
merkez doduunu hissetmeye balayacaksn; her ey kristalize olmaya balad, bir merkezlenme var.
Artk her ey bir merkezle ilikili.
Bizim merkezimiz yok. Bazen merkezlenmi gibi hissederiz ama bunlar bizi farknda yapan durumlardaki
anlardr. Eer anszn bir durum, tehlikeli bir durum sz konusuysa, iinde bir merkez olduunu hissetmeye
balayacaksn nk tehlike annda farknda olma haline geersin. Birisi seni ldrmek zereyken, o anda
dnemezsin; o anda bilinsiz olamazsn. Tm enerjin merkezlenir ve o an katlar. Gemie gidemezsin,
gelecee gidemezsin; her ey tam o ana dnr. Ve artk sen sadece katilin farknda deil, kendinin,
ldrlenin de farkna varrsn. Bu belli belirsiz anda kendinde bir merkez olduunu hissetmeye balarsn.
Bu nedenle tehlikeli oyunlarn cazibesi vardr. Groushankar'n, yani Everest Da'nn zirvesine giden birine
sorun. Hillary ilk kez oradayken anszn bir merkez hissetmi olmal. Ve ilk kez birisi Ay'a ayak bastnda
ani bir merkez hissi gelmi olmal. Bu yzden tehlike caziptir. Araba sryorsun ve giderek daha hzl ve
daha hzl gidiyorsun ve sonra hz tehlikeli olmaya balyor. O zaman dnemezsin; dnceler durur. O
zaman rya gremezsin. O zaman hayal kuramazsn. O zaman imdiki an katlar. Her an lmn
mmkn olduu bu tehlike anlarnda iindeki bir merkezin anszn farkna varrsn. Tehlike sadece tehlike
annda bazen merkezinde hissettiin iin caziptir. Nietzche bir yerlerde savalar srmelidir nk yalnzca
savata bazen bir z bir merkez hissedilir diyor. nk sava tehlikedir. Ve lm bir gerek halini ald
m, yaam younlar. lm hemen yan bandayken, yaam younlar ve sen merkezlenirsin. Kendinin
farknda olduun her an merkezlenme vardr. Ancak eer bu koullara balysa, o zaman koullar
kalktnda yok olacaktr.
Sadece koullara bal olmamaldr, isel olmak zorundadr. yleyse her sradan eylemde farknda olmaya
al. Sandalyende otururken dene; oturann farknda ol. Yalnzca sandalyenin deil, yalnzca odann,
evredeki atmosferin deil, oturann farknda ol. Gzlerini kapat ve kendini hisset; derine in ve kendini
hisset.
Eugen Herrigel bir Zen ustasnn yannda renciydi. yldr okuluk reniyordu. Usta her zaman "yi.
Ne yapyorsan hepsi iyi ama yeterli deil" diyordu. Herrigel'in kendisi de usta bir oku oldu. Nian almas
yzde yz mkemmel hale geldi ama ustas hl "ok iyi gidiyorsun ama yeterli deil" diyordu.
"Yzde yz mkemmel hedefi bulmayla!" dedi Herrigel, "Artk ne bekliyorsunuz? Nasl daha ileri
gidebilirim? Yzde yz doruluk varken daha fazlasn nasl bekleyebilirsiniz?"
Zen ustasnn yle dedii sylenir: "Ben senin niannla ya da okuluunla ilgilenmiyorum. Ben seninle
ilgiliyim. Sen mkemmel bir teknisyen oldun. Ama okun yay terk ettiinde sen kendinin farknda deilsin,

26 -> 81

o yzden nafile! Ben okun hedefe ulamasyla ilgilenmiyorum. Ben seninle ilgileniyorum! Yaydaki ok
gerildiinde, ierde senin bilincinin de gerilmesi lazm. Hedefi karsan dahi hi fark etmez ama ruhsal
hedef karlmamaldr ve sen bunu karyorsun. Mkemmel bir teknisyen oldun ama bir taklitisin."
Batl bir zihne ya da gerekte modern bir zihne ve Batl zihin modern zihindir bunu kavramak ok
zor gelir. Sama grnr. Okuluk belli bir baaryla hedefi vurmakla ilgilidir.
Yava yava Herrigel hayal krklna uramaya balad ve bir gn dedi ki: "Ben gidiyorum. Bana
imknsz gibi geliyor! mknsz! Bir eyi nian aldnda ve eer baarl bir okuysan farkndaln
hedefine, nesneye ynelir ve eer baarl bir oku olacaksan kendini unutmak zorundasn; sadece nian
aldn eyi, hedefini hatrlayp her eyi unutmalsn. Sadece hedef orda olmal." Ancak Zen ustas srekli
Herrigel'i ierde baka bir hedef yaratmas konusunda zorluyordu. Bu yayda ikili bir ok olmal: Dardaki
hedefe ynelen ve srekli ierdeki hedefe; ze ynelen.

Herrigel, "Artk ayrlacam. mknsz grnyor. Koullarnz gerekletirilemez" dedi. Ve ayrlaca gn

sadece oturuyordu. Ustayla vedalamak iin gelmiti ve ustaysa baka bir eye nian alyordu. Baka birisi
reniyordu ve ilk kez Herrigel iin iinde deildi. Sadece vedalamak iin gelmiti ve oturuyordu. Usta
retmeyi bitirdii anda vedalaacak ve gidecekti.
Ama o zaman, anszn ustann ve ustann iki oklu bilincinin farkna vard. Usta nian alyordu. yl
boyunca Herrigel ayn ustayla birlikteydi ama kendi abalaryla daha ok ilgiliydi. Bu adam hi
grmemiti, ne yapyordu? lk defa grd ve fark etti; ve aniden, kendiliinden, aba sarf etmeden ustann
yanna geldi, yay eline ald, hedefi nianlad ve oku frlatt. Ve usta, "Tamam! lk kez yaptn. Mutluyum"
dedi. Ne yapmt? lk kez kendi iinde merkezlendi. Hedef oradayd ama o da oradayd; mevcuttu.
yleyse her ne yapyorsan h e r neyse; okulua falan gerek yok her ne yapyorsan, yalnzca
oturuyorsan bile, iki oklu ol. Darda olup bitenleri hatrla ve ierdekinin kim olduunu da hatrla.
Lin-chi bir sabah konuma yapyordu ve birisi aniden sordu: "Sadece u soruma cevap verin: Ben kimim?"
Lin-chi aa indi ve adama gitti. Tm salon sessizleti. Ne yapacakt? ok basit bir soruydu. Oturduu
yerden cevaplayabilirdi. Adama ulat. Tm salonda t yoktu. Lin-chi adamn nnde durup gzlerinin
iine bakt. ok ie ileyen bir and. Her ey durdu. Soru sahibi terlemeye balad. Lin-chi gzlerini dikmi
onun gzlerine bakyordu. Ve sonra Lin-chi, " Bana sorma. eri git ve kimin soruyu sorduunu bul.
Gzlerini kapa. 'Ben kimim?' diye sorma. eri gir ve kim soruyor, soruyu soran kim bul. Beni unut.
Sorunun kaynan bul. Derine dal!" dedi.
Ve adamn gzlerini kapad, sessizletii ve anszn aydnland sylenir. Gzlerini at, gld,
Lin-chi'nin ayaklarna dokundu ve dedi ki: Beni yantladnz. Bu soruyu herkese sorup duruyordum ve
bana pek ok cevap verildi ama hibiri bir cevap olduunu kantlayamad. Ama siz beni yantladnz."
"Ben kimim?" Kim bunu yantlayabilir? Ama belli bir durumda bin kii sessiz, t bile kmayan bir
sessizlik Lin-chi ieri nfuz eden gzlerle aa geliyor ve adama gzlerini kapamasn sylyor:
"Gzlerini kapa, ieri gir ve soruyu kimin sorduunu bul. Yantlamam bekleme. Soruyu kimin sorduunu
bul." Ve bu adam gzlerini kapad. Bu durumda ne oldu? Merkezlendi. Aniden merkezlendi, en ierdeki
zn farkna vard.
Bu kefedilmek zorunda ve farkndalk da bu en ierideki zn kefedilmesi yntemidir. Ne kadar
bilinsizsen, o kadar kendinden uzaktasndr. Ne kadar bilinliysen, kendine o kadar ok yaklarsn.
Bilinlilik tamsa, merkezdesin. Bilinlilik azsa, epere daha yaknsn. Bilinsizken, o zaman merkezin
tamamen unutulduu eperdesin. Bunlar iki olas hareket etme yntemidir.
epere gidebilirsin; o zaman bilinsizlie gidersin. Bir filme oturursun, mzik dinlemek iin bir yere
oturursun, kendini unutabilirsin; o zaman eperdesin. Bhagavad Gita ya da ncil ya da Kuran okurken
kendini unutabilirsin; o zaman eperdesin.

27 -> 81

Ne yaparsan yap kendini hatrlayabilirsen merkezin yaknndasn. O zaman bir gn anszn merkezlenirsin.
O zaman enerjin var. Bu enerji atetir. Tm yaam, tm varolu enerjidir, atetir. Ate eski ismidir; artk
ona elektrik diyorlar. nsanlar onu ok, pek ok ekilde etiketlediler ama ate iyidir. Elektrik biraz l gibi;
ate ise daha canl geliyor.
Eylemlerinde dikkatli ol. Bu ok uzun, zor bir yolculuk, tek bir an bile farknda olmak zordur; zihin srekli
titreir. Ama imknsz deildir. etindir, zordur ama imknsz deildir. Mmkndr; herkes iin
mmkndr. Yalnzca gayret etmek gerekir ve btn kalple gayret etmek. Darda hibir ey, ierde
hibir ey dokunulmadan kalmamal. Her ey farkndalk iin kurban edilmeli; ancak o zaman ruhsal ate
kefedilir. O orada.
u ana kadar varolmu veya varolacak tm dinleri birletiren zn ne olduunu birisi bulmaya kalkarsa,
sadece farkndalk szc bulunabilir.
sa bir yk anlatr... Bir evin efendisi dar km ve hizmetilerine srekli tetikte olmalarn nk her
an geri dnebileceini sylemi. Bu durumda gnde yirmi drt saat tetikte kalmak zorundadrlar. Herhangi
bir an efendi gelebilir, her an! Belirlenmi bir an yok, belirlenmi gn yok, belirlenmi tarih yok.
Belirlenmi bir tarih olsa o zaman uyuyabilirsin; o zaman cann ne isterse yapabilirsin ve sadece belli bir
tarihte hazr olursun nk efendi geliyor. Ama efendi, "Her an gelebilirim. Gece ve gndz beni
karlamaya hazr olmak zorundasnz" demiti.
Bu hayatn meselidir. Erteleyemezsin; her an efendi gelebilir. Kii srekli tetikte olmak zorundadr. Bir
tarih belirlenmemitir; bu ani olayn ne zaman gerekleecei hakknda hibir ey bilinmiyor. Kii sadece
bir ey yapabilir: Tetikte ol ve bekle.
Farkndalk kiinin kendisini merkezlemesi, ruhsal atei elde etmesi iin bir tekniktir. O, orada gizli;
kefedilebilir. Ve o bir kez kefedildiinde, sadece o zaman tapnaa girmek iin yetkinleiriz; nce deil,
asla deil.
Ama kendimizi sembollerle kandrabiliriz. Semboller daha derindeki gereklikleri gstermek iin var ama
biz onlar kandrmacalar olarak kullanabiliriz. Tts yakarz, dsal eylere tapnrz ve bir ey yapmz
gibi huzur hissederiz. Dindar hale gelmeden kendimizi dindar hissedebiliriz. Olan ey budur; yeryznn
geldii nokta budur. nsanlar ruhsal ateleri olmadan sadece dsal sembolleri izliyorlar diye dindar
olduklarn dnyorlar.
Baarszlk abidesi bile olsan abalamaya devam et. Balangta olacaksn. Tekrar tekrar baarsz
olacaksn ama baarszln dahi yardmc olacak. Tek bir an dahi farknda olma konusunda baarsz
olduunda, ilk defa ne kadar bilinsiz olduunu hissedeceksin.
Sokakta yr ve bilinsizlemeden birka adm dahi yryemezsin. Tekrar tekrar kendini unutursun. Bir
tabelay okumaya balarsn ve o zaman kendini unutursun.
Baarszlklarn yardmc olacak. Onlar sana ne kadar bilinsiz olduunu gsterecek. Ve hatta bilinsiz
olduunu fark edebilirsen, belli bir farkndalk elde ettin demektir. Delirmi birisi deli olduunun farkna
varrsa, akll olma yoluna girmi demektir.

BROK HASTALIK, TEK BR REETE

Kzmamaya altn, pek ok kereler bu karar aldn ama hl oluyor.
Hrsl olmamaya altn ama tekrar tekrar ayn tuzaa dtn.

28 -> 81

Kendini deitirecek tm eyleri denedin ama hibir eyin olaca yok gibi.
Hep ayn kalyorsun.
Ve ben burada diyorum ki basit bir anahtar var; farkndalk.
Buna inanamazsn. Nasl olur da yalnzca farkndalk, baka pek ok eyin bir yarar yokken yardm
edebilir? Anahtarlar her zaman iin ok kktr; anahtarlar byk eyler deildir. Kck bir
anahtar ok byk bir kilidi aabilir.
nsanlar Buda'ya: "Kzmamak iin ne yapmalyz veya hrsl olmamak iin ne yapmalyz veya seks ya da
yemek konusunda takntl olmamak iin ne yapmalyz?" diye sorduklarnda, onun cevab her zaman
aynyd: Farknda olun. Hayatnza farkndal getirin.
Mridi Ananda tekrar ve tekrar her trden insan dinleyince farkl sorunlar ama doktorun reetesi
ayn kalyor kafas karr. Der ki: Sizin sorununuz ne? Farkl farkl hastalklarla geliyorlarbirisi
hrs getiriyor ve birisi seks ve birisi yemek ve birisi de baka bir eyama sizin reeteleriniz hep ayn
kalyor!" Buda da ona: "Hastalklar farkl; aynen herkesin farkl ryalar grmesi gibi" dedi.
ki bin kii uyursa iki bin tane ryalar olur. Ama eer bana gelip bu ryadan nasl kurtulacan
sorarsan, ilac ayn olacaktr: Uyan!
Farkl olmayacaktr; reete ayn olacaktr. Onu farkndalk olarak adlandrabilirsin, tank olma olarak
adlandrabilirsin,
anmsamak olarak adlandrabilirsin,
meditasyon olarak adlandrabilirisin;
bunlar
ayn ila iin verilmi farkl adlardr.

Sayfada Ara

ANALZ EDEN VE TANIK

Bat yaklam bir sorun hakknda dnmek, sorunun nedenlerini bulmak, sorunun tarihine girmek,
gemiine gitmek, sorunu balangtaki kklerinden skmektir. Zihni koulsuz hale getirmek, ya da
yeniden koullandrmak, bedeni yeniden koullandrmak, beyinde kalm olan tm izleri silmek; budur
Batnn yaklam. Psikanalist hafzaya girer; orada alr. ocukluuna gider, gemiine gider; geriye
doru gider. Sorunun nereden kaynaklandn bulur; belki elli yl nce sen bir ocukken annenle ilikin
yznden balamtr, o zaman psikanalist geri dnecektir.
Elli yllk hikye! Uzun, srncemede kalm bir i. Hatta o zaman fazla bir yarar dokunmaz; bu sadece
tek bir sorundan ibaret bir ey deildir. Bir tek sorunun tarihinin iine girebilirsin; otobiyografine bakp
sorunlarn sebeplerini bulabilirsin. Belki tek bir sorunu aradan karabilirsin ama milyonlarca problem var.
ayet bir hayattaki sorunlarn hepsinin iine tek tek girmeye balarsan, milyonlarca hayata ihtiya
duyacaksn! Tekrar syleyeyim: Tek bir hayatn sorunlarn zmek iin milyonlarca kez tekrar tekrar
domak zorunda kalacaksn. Bu hemen hemen mmkn deildir. Bu yaplamaz. Ve bu hayatnn
problemlerini zmek iin doduun milyonlarca yaam kendi sorunlarn yaratacak... ve bu byle srp
gidecek. Defalarca sorunlarn iine srkleneceksin. Bu ok sama!
Artk ayn psikoanalitik yaklam bedene doru yneldi: Rolfing bioenerjetik ve dier yntemler
bedendeki izleri kaldrmaya alyor. Yine bedenin tarihine girmek zorundasn. Ama her iki yaklamda da
ayn mantk silsilesinde ileyen deimez ey: Problem gemiten kaynaklanr, yani bir ekilde gemite bir
yerlerde demir atm olmal.
nsann akl her zaman iki imknsz eyi yapmaya alr. Birisi yaplamaz bir ey olan, gemii yeniden
dzenlemektir. Gemi gereklemitir. Gemie gerekten gidemezsin. Gemie gitmeyi dndnde,
en iyi ihtimalle onun anlarna gidebilirsin, o gerek gemi deildir, o sadece bir andr. Gemi artk

29 -> 81

yoktur, dolaysyla onu yeniden dzenleyemezsin. Bu insanln gereklemesi imknsz amalarndan

birisidir ve insan bunun yznden ok ac ekmitir. Gemii silmek istersin; nasl silebilirsin ki? Gemi
kesindir. Gemi, bir eyin tm potansiyelinin bittii anlamna gelir; gerek olmutur. Artk onu
dzenleme, silme ya da yeniden yapma potansiyeli yoktur. Gemile ilgili yaplacak hibir ey yoktur.
Ve insan zihnini her zaman megul etmi dier imknsz dnce de gelecei kurmaktr; bu da, yine
yaplamaz. Gelecek henz olmam olan demektir: Onu kuramazsn. Gelecek kurgulanmadan kalr, gelecek
ak kalr.
Gelecek saf potansiyeldir; gereklemedii srece ondan emin olamazsn. Gemi saf gereklemedir;
olmutur. Artk onunla ilgili bir ey yaplamaz. Bu ikisinin arasnda, imdiki zamanda insan durup bu iki
imknszl dnr. O gelecekle ilgili her eyden emin olmak ister; ve bu yaplamaz. Bunun kalbinde
mmkn olduunca derinlere inmesine izin ver: Bu yaplamaz. imdiki ann gelecei belirlemek iin
harcama. Gelecek belirsizliktir; bu gelecein nitelii tam olarak budur. Ve zamann geriye bakarak
harcama. Gemi gerekleti, o l bir olgudur. Ona hibir ey yaplamaz. Yapabilecein en iyi ey onu
yeniden yorumlamaktr, hepsi bu. Psikanalistin yapt da budur; onu yeniden yorumlamak. Yeniden
yorum yaplabilir ama gemi ayn kalr.
Psikanaliz ve astroloji; astroloji bir ekilde gelecei belirlemek ister ve psikanalist de gemii yeniden
yapmak ister. Her ikisi de bilim deildir. Her ikisi de imknszdr ama her ikisinin de milyonlarca takipisi
vardr nk insanolu bunu sever! O gelecekten emin olmak ister bu yzden astrologa gider, I-Ching'e
danr, bir tarot okuyucusuna gider ve kiinin kendini kandrmas, aptallatrmas iin bin bir tane yntem
vardr. Ve gemii deitirebileceini syleyen baz insanlar vardr; onlara da danr.
Bir kez bu iki ey brakldnda, her trl aptallktan zgrleirsin. O zaman psikanaliste gitmezsin ve
astrologa gitmezsin. O zaman gemiin bittiini bilirsin; sen de onunla birlikte biteceksin. Ve gelecek
henz gereklemedi. Ne zaman olursa greceiz; tam u an onun iin hibir ey yaplamaz. Yalnzca,
elinde olan, gerek olan yegne an mahvedebilirsin.
Bat srekli bir biimde nasl zleceini bulmak iin problemlere bakyor. Bat problemleri ciddiye
alyor. Ve belli bir mantn, verili bir nermenin iine girdiinde mantk mkemmel grnr.
Geenlerde bir fkra okumaktaydm: Byk bir felsefeci ve dnyaca nl bir matematiki bir uaktadrlar.
Kaptandan, "zgnm kk bir gecikme olacak. Bir numaral motor durdu ve biz motorla umaya
devam ediyoruz" diye bir anons geldiinde, matematiki byk bir matematik problemini dnerek
koltuunda oturmaktadr.
On dakika kadar sonra ikinci bir anons gelir: "Korkarm daha da ok gecikme olacak; iki ve numaral
motorlar da durdu ve geriye sadece drt numara kald."
Bunun zerine matematikinin yannda oturan felsefeci ona dnp, "Vay canna! Eer dieri de duracak
olursa tm geceyi burada geireceiz!"
Belli bir izgi dorultusunda dnrken, onun ynnn kendisi pek ok eyi mmkn klar; sama eyler
de mmkndr. Bir kez insanlarn problemlerini ciddiye almsan, bir nermeyi kabul etmisindir, ilk
admn yanl attn. imdi bu dorultuda gidebilirsin ve srekli gidersin ve gidersin. Artk zihin olgusuyla,
psikanalizle ilgili o kadar byk miktarda bir literatr gelimitir ki; milyonlarca makale ve kitap
yazlmtr. Bir kez Freud belli bir mantn kapsn atktan sonra o tm yzyla hkmetmitir.
Dounun tamamen baka bir bak vardr. lk olarak o der ki hibir problem ciddi deildir. Hibir
problemin ciddi olmadn sylediin anda, problem nerdeyse yzde doksan dokuz lmtr. Onunla ilgi
tm grn deiir. Dounun syledii ikinci ey ise problemin sen onunla zdeletiin iin orada
olduudur. Onun gemile bir ilgisi yoktur, tarihiyle bir ilgisi yoktur. Onunla zdelemisin; gerek olan
bu. Ve tm problemleri zecek anahtar da bu.
rnein, sen kzgn bir insansn. Eer bir psikanaliste gidersen sana diyecektir ki: "Gemie git... kzgnlk

30 -> 81

nasl iinde ykseldi? Hangi koullarda giderek daha fazla zihnini artlandrd ve izlerini brakt? Tm bu
izleri temizleyip atmalyz; onlar silmeliyiz. Gemiini tamamen arndrmalyz."
Eer Doulu bir mistie gidersen sana diyecektir ki: "Sen kzgnlk olduunu dnyorsun, kzgnlkla
zdelemi hissediyorsun; yanl giden ey burada. Bir dahaki sefere kzgnlk geldiinde bir izleyici ol,
sadece bir tank ol. Kzgnlkla zdeleme. 'Ben kzgnm' deme. 'Ben kzgnlm' deme. Onun olmasn
sanki TV ekrannda oluyormuasna izle. Kendine sanki bakasna bakyormu gibi bak."
Sen saf bilinsin. Kzgnlk bulutu seni evrelediinde sadece izle ve tetikte ol, bu sayede onunla
zdelemezsin. Her ey problemle nasl zdelemeyeceinle ilgili. Bir kez rendin mi... o zaman "bir
sr probleme" sahip olmak sorun olmaktan kar nk anahtar, ayn anahtar tm kilitleri aar. Bu
kzgnlk iin byledir, hrs iin byledir, seks iin byledir. Zihnin yapabilecei dier her eyde bu
byledir.
Dou sadece zdelemeden kal der. Unutma; George Gurdjieffin "z-anmsamas" derken demek istedii
budur. Unutma sen bir tanksn, dikkatli ol; Buda byle diyor. Bir bulutun gemekte olduunun ayrmnda
ol; belki de bulut gemiten geliyordur ama bunun hibir anlam yok. Onun belli bir gemii olmal, gkten
zembille inmi olamaz. Belli bir olay srasndan geliyor olmal; ama bu tamamen konu ddr. Neden
bununla megul olasn? Tam imdi, tam u an ondan ayrlabilirsin. Kendini ondan ekip kartabilirsin,
kpr tam u an yklabilir ve yalnzca imdi yklabilir.
Gemie dnmek yardmc olmayacak. Otuz yl nce kzgnlk ortaya kt ve sen o gn onunla zdeletin.
Artk bu gemiinle zdelemeni ortadan kaldramazsn; o artk yok! Ancak u an zdelemenden
kurtulabilirsin, tam u an; sonrasnda, gemiindeki tm kzgnlk silsilesi artk senin bir paran olmaktan
kar. Anne-baban ve toplumun sana her ne yaptysa geri dnp silmen gerekmeyecek; bu ok deerli
imdiki ann tam olarak ziyan edilmesi olacaktr. Hepsinden nce o birok yl mahvetti; imdi tekrar senin
imdiki ann yok ediyor. Onun dna kolayca kabilirsin, ayn bir ylann eski derisinin dna kayvermesi
gibi.
Gemi ve artlandrmalar vardr ama onlar ya bedende ya da beyindedir; bilincinde var olmazlar nk
bilin artlandrlamaz. Bilin zgr kalr; zgrlk onun en saf niteliidir, zgrlk onun doasdr.
Bakabilirsin; pek ok yln basklar, pek ok yln belli bir eitimi. ayet u an ona bakyorsan artk bu
bilin onunla zdelememektedir; yle olmasa kim fark edecek? Eer gerekten basklanm halde
olsaydn, o zaman kim farknda olacakt? O zaman farknda olma olasl olmayacakt.
ayet sen , "lgn bir eitim sisteminde yirmi bir yl harcadm" diyebiliyorsan bir ey kesindir: Henz sen
ldrmamsn. Sistem baaramad; ie yaramad. Sen delirmedin bu yzden tm sistemin ldrm
olduunu grebiliyorsun. Delirmi bir adam deliliini gremez. Sadece akll bir adam bunun bir delilik
olduunu grebilir. Delilii delilik olarak grmek iin aklllna ihtiya vardr. Bu yirmi bir yllk ldrm
eitim sistemi baarsz oldu; tm bu baskc artlandrmalar beceremedi. Gerekte baaramaz; sadece
senin onunla zdelemenle orantl olarak baarl olabilir. Her an onun dnda durabilirsin... o orada,
onun orada olmadn sylemiyorum ama artk bilincinin bir paras deil.
Bilincin gzellii de budur; bilin her eyin dna kabilir. Onun iin bir engel, bir snr yoktur. Bir saniye
nce sen bir ngiliz'din; milliyetiliin samaln anladktan sonraki saniyede artk bir ngiliz deilsin.
Senin beyaz tenin deiecek demiyorum; beyaz kalacak. Ama artk beyazlkla kendini
zdeletirmeyeceksin; artk siyahla kar olmayacaksn. Onun aptalln gryorsun. Sadece artk
ngiliz olmadn grdn iin ngilizce dilini unutacan sylemiyorum, hayr. O hl senin hafzanda
olacak ama bilincin onun dna kayacak, bilincin bir tepede durup vadiye bakyor olacak; artk ngiliz
vadide lmtr ve sen tepelerde, ok uzaklarda, bamsz, dokunulmaz olarak duruyorsun.
Tm Dou metodolojisi tek bir szce indirgenebilir: Tanklk. Ve tm Bat metodolojisi tek bir szce
indirgenebilir: Analiz etmek. Analiz ederken dnp dnp durursun. Tanklkta basite emberin dna
karsn.
Analiz etmek fasit bir dairedir. Eer gerekten analize girersen hemen arrsn; nasl mmkn olabilir?

31 -> 81

rnein, diyelim gemie gitmeye alacaksn, nerde duracaksn? Tam olarak nerede? Eer gemie
gidersen cinselliin nerde balad? On drt yandayken mi? Peki o zaman gkten mi indi? Bedeninde
hazrlanyor olmu olmal, yleyse ne zaman? Doduunda m? Ama o zaman annenin rahmindeyken
hazrlanmyor muydu? O halde ne zaman, dllendiin an m? Ama bundan nce cinselliinin yars annenin
yumurtalarnda olgunlamt ve dier yars da babann sperminde olgunlayordu. Artk sen devam et...
nerede sonlanacak? Adem'le Havva'ya gitmek zorunda kalacaksn! Hatta o zaman dahi son bulmaz: Allah
Baba'nn kendisine gitmen gerekecek; hereyden nce Adem'i neden yaratma ihtiyac duydu ki?...
Analiz her zaman yarm kalacaktr, dolaysyla analizin kimseye gerek bir faydas olmayacak. Kendi
gerekliine daha ok uyum salaman salayacak, hepsi bu. Bu bir eit dzenleme, o senin problemlerin
hakknda, nasl yaratldklar, nereden kaynaklandklar konusunda birazck anlay edinmene yardm eder.
Ve bu azck entelektel anlay senin topluma daha iyi uyum salamana yardm eder ama sen ayn kii
olarak kalrsn. Onun araclyla bir dnm yoktur, kkten bir deiim yoktur.
Tank olmak bir devrimdir. Ta kklerden gelen bir radikal deiimdir. O varolua tamamyla yeni bir insan
getirir nk o bilincini tm koullanmalarn dna karr. Koullanmalar bedende ve zihinde vardr ama
bilin koullanmadan kalr. O saftr, her zaman saftr. O bakiredir; onun bekreti ifal edilemez.
Dounun yaklam seni bu bakire bilincin, bu safln, bu masumiyetin farkna vardrmaktr. Dounun
vurgusu gkyznedir ve Batnn vurgusu ise bulutlaradr. Bulutlarn bir yaradl hikyesi vardr: Nereden
geldiklerini bulursan, okyanusa gitmek zorunda kalacaksn, sonra gne nlarna ve suyun
buharlamasna ve bulutlarn ekillenmesine... ve sonra da devam edebilirsin ancak bir emberin iinde
dolanacaktr. Bulutlar oluur, sonra tekrar gelirler, aalara k olurlar, tekrar yeryzne dklmeye
balarlar, nehre dnrler, okyanusa giderler, buharlamaya balarlar, gne klaryla tekrar ykselirler,
bulut olurlar ve tekrar yeryzne derler... Bu srer gider ve dner durur, dner durur, dner durur. Bu
bir arktr. Neresinden dar kacaksn? Bir ey dierine gtrr ve sen arkn iinde kalacaksn.
Gkyznn yaradl hikyesi yok. Gkyz yaratlmamtr: O hibir ey tarafndan imal edilmemitir.
Aslnda herhangi bir eyin olabilmesi iin gkyzne bir zorunluluk, bir ncl olarak ihtiya vardr; o her
eyin var olmasndan nce var olmaldr. Hristiyan din bilginlerine sorabilirsin; derler ki: "Tanr dnyay
yaratt." Onlara Tanr dnyay yaratmadan nce bir gkyz var myd yok muydu diye sor. ayet
gkyz olmadysa, Tanr nerede var oluyordu? Onun bir uzaya ihtiyac olmu olmal. Eer uzay
olmadysa dnyay nerede yaratt? Dnyay nereye koydu? Uzay Tanrnn var olmas iin bile bir
zorunluluk. "Tanr uzay yaratt" diyemezsin. Bu sama olurdu, o zaman var olabilecei bir uzay olmazd.
Uzay Tanrdan nce var olmaldr.
Gkyz her zaman oradayd. Dounun yaklam gkyzne dikkat etmektir. Batnn yaklam seni
giderek daha fazla bulutlara kar uyarr ve birazck yardm eder ancak en derindeki znn farkna
vardrmaz. eperin, evet. Etrafn biraz daha farknda olursun ama merkezin farknda olmazsn. Ve bu
eper bir hortumdur.
Hortumun merkezini bulmak zorundasn. Ve bu sadece tank olunarak gerekleir.
Tank olmak koullanmalarn deitirmeyecek. Tanklk senin bedenindeki adale sistemini
deitirmeyecek. Ancak, tank olmak sana tm adale sistemlerinin, tm koullanmalarn tesinde olduun
deneyimini verecek. Bu teye gemilik, aknlk halinde senin iin hibir problem var olmaz.
Ve artk o sana kalm. Beden hl adale sistemini tayacak, zihin hl koullanmalarn tayacak; artk
sana kalm. Eer arada bir problem arayacak olursan, zihinbedene giderek probleme sahip olup tadn
kartabilirsin. ayet istemezsen darda kalabilirsin. Problem zihinbeden olgusunun iine kazl bir
biimde duracak ama sen ondan ayr ve uzakta olacaksn.
Bir Buda byle i grr. Sen hafzan kullanyorsun, bir Buda da hafzasn kullanr ama kendisini onunla
zdeletirmez. O hafzay bir mekanizma olarak kullanr. Mesela ben dili kullanyorum. Dili kullanmak
zorunda olduumda zihni ve iinde iz brakm olan her eyi kullanyorum ancak srekli olarak
bakldnda ben zihin deilim; bunun farkndal oradadr. Yani ben patron olarak kalrm, zihin de

32 -> 81

hizmetkr olarak kalr. Zihin arldnda gelir; onun faydalar oradadr ancak hkmedemez.
yleyse problemler yine de var olacak ama onlar yalnzca beden ve zihnin iinde tohum olarak var
olacaklar. Gemiini nasl deitirebilirsin ki? Gemite bir Katolik oldun; ayet krk yl bir Katolik
olduysan, bu krk yl nasl deitirecek ve bir Katolik olmayacaksn ki? Hayr, bu krk yl bir Katolik
olarak geirdiin bir dnem olarak kalacak ama syrlp onun dna kabilirsin. Artk biliyorsun ki o
yalnzca bir zdelemeydi. Bu krk yl yok edilemez ve onlar ortadan kaldrmaya gerek yok. Eer evin
efendisiysen gerek yoktur. Hatta bu krk yl bir ekilde, yaratc bir ekilde kullanabilirsin. Bu lgn eitim
bile yaratc bir biimde kullanlabilir.
Beyinde ve kas sisteminde kalm olan izlerin hepsi... onlar orada olacak ama bir tohum, bir potansiyel
olarak. Eer kendini fazlasyla yalnz hisseder ve problem sahibi olmak istersen onlar alabilirsin. Sefillik
olmad halde kendini fazlasyla sefil hissedersen onlar alabilirsin. Onlar her zaman emrine amade
olacaklar ama onlar almaya gerek yok, byle bir zorunluluk yok. Bu senin seimine kalm.

Sayfada Ara

MERKEZDE OLMANIN TEKN TANIK OLMADIR

Merkezde olmaktan bahsettik; bir kii iki ekilde yaayabilir: eperinden yaayabilir veya merkezinden
yaayabilir. eper egoya aittir ve merkez ise varla aittir. Egondan yayorsan her zaman dieriyle ilikili
olarak yayorsun. eper dieriyle ilgilidir.
Her ne yayorsan yaa hibirisi bir eylem deildir, her zaman bir tepkidir; sana yaplm olan bir eye
karlk yapyorsun. eperden hibir eylem yoktur, hepsi bir tepkidir; merkezinden hibir ey gelmez. Bir
anlamda sen koullarn klesisin. Sen hibir ey yapmyorsun; daha ok bunu yapmak zorunda
braklyorsun.
Merkezden bu durum tamamen deiir. Merkezden eyleme gemeye balarsn; ilk kez bir rela-ta olarak
deil, kendi dorularnla var olmaya balarsn.
Buda bir kyden geiyor. Baz insanlar kzgnlar, onun retilerinin fazlasyla karsndalar. Onu taciz
ediyorlar, ona hakaret ediyorlar. Buda sessizce onlar dinler ve der ki: "Bitirdiyseniz izin verin de devam
edeydim. Bir sonraki kye ulamam gerekiyor ve beni bekliyor olacaklar. Eer zihninizin kesinde bir
eyler hl varsa, geri dnp bu yol zerinden geerken bitirebilirsiniz."
Onlar da der ki: "Seni taciz ettik, sana hakaret ettik, bize bir ey sylemeyecek misin?" Buda yle der:
"Asla u an tepki vermem. Ne yaptnz sizi ilgilendirir; asla u an tepki vermem, beni bir ey yapmaya
zorlayamazsnz. Beni taciz edebilirsiniz; bu size kalm. Ben bir kle deilim. Ben zgr bir adam haline
geldim. Ben merkezimden hareket ederim, eperimden deil ve sizin tacizleriniz sadece benim eperime
dokunabilir, merkezime deil. Merkezim dokunulmadan kalr."
Sana merkezine dokunulduundan deil, bir merkezin olmad iin dokunuluyor. Sen sadece bir epersin,
eperle zdelemisin. eper her ey tarafndan, gerekleen her ey tarafndan dokunulmaya
mahkmdur. O senin snrndr dolaysyla ne olursa olsun ona dokunacaktr. Ve senin bir merkezin yok.
Bir merkezin olduu anda, o zaman kendinle aranda bir mesafe vardr; eperinden bir mesafen vardr.
Birisi eperini taciz edebilir ama seni deil. Sen ayr durabilir, dnda kalabilirsin; kendin ve sen arasnda
bir mesafe kalr. eperin olarak seninle ve merkezin olarak seninle bir mesafe vardr. Ve bu mesafe baka
birisi tarafndan yok edilemez nk hi kimse senin merkezine szamaz. D dnya sadece senin eperine
dokunabilir.
Bu durumda Buda yle diyor: "Artk ben merkezimdeyim. On yl nce farkl olabilirdi; ayet beni taciz
etmi olsaydnz, o zaman tepki verebilirdim. Ancak artk sadece eylemde bulunuyorum."

33 -> 81

Eylem ve tepki arasndaki fark net bir ekilde anlamalsn. Birisini seni sevdii iin seviyorsun. Buda da
seni seviyor, sen onu sevdiin iin deil ama; bu tamamen konu ddr. Onu sevmen ya da nefret etmen
konu ddr; o seni seviyor nk bu bir eylem, tepki deil. Eylem senden kaynaklanr ve tepkiyse sana
dayatlr. Merkezinde olmak artk eylemde bulunmaya baladn demektir.
Hatrlanmas gereken bir baka ey de, eylemde bulunduun zaman, eylemin hep tam olduudur. Tepki
verdiinde hibir zaman tam olamazsn. O her zaman ksmidir, paraldr nk eperimden hareket
ettiimde yani tepki verdiimde btn olamam nk ben gerekten ona katlmam. Yalnzca benim
eperim katlr, dolaysyla o btn olamaz. Bu demektir ki, eer eperinden seversen sevgin hibir zaman
tam olamaz; her zaman ksmidir. Ve bu ok ey ifade eder nk sevgi tam deilse, o zaman bo kalan
ksm nefretle dolacaktr. efkatin ksmiyse kalan ksm gaddarlkla dolacaktr. yilikseverliin ksmiyse o
zaman bo kalan ksm kim dolduracak? ayet Tanrn tam deilse, o zaman kalan boluu doldurmak iin
bir eytana ihtiyacn olacak.
Bu, ksmi bir eylemin elikili ve kendisiyle atma halinde kalmasnn kanlmaz olduu anlamna
geliyor. Modern psikoloji ayn anda hem sevdiini hem de nefret ettiini sylyor. Zihnin bir amfibidir,
elikilidir; ayn objeyle hem sevgi hem nefret ilikisi kuruyorsun. Ve eer sevgi ve nefretin ikisi de
oradaysa, o zaman kafa karkl olacaktr, hem de zehirli bir kafa karkl. efkatin ve gaddarln
karm durumda. Ve senin yardmseverliin hrszlktr, ibadetinse bir eit iddete dnmtr. eperde
bir aziz olmaya alsan da, azizliin gnahla nlamaya mahkmdur. eperdeki her ey kendisiyle atma
halinde olacaktr.
Sadece merkezinden hareket ettiinde eylemin tamdr. Ve eylemin tam olduunda kendisine has bir
gzellii vardr. Eylem tam olduunda anlktr. Eylemin tam olduunda ansn tamazsn, buna gerek
duymazsn! Eylemin tam deilse, o havada asl kalm bir eydir.
Bir ey yiyorsun; yemen tam deilse, gerekten yemen bittii zaman zihninde yemeye devam edersin. O
srncemede kalr. Yalnzca tam bir eyin bir balangc ve bir sonu vardr. Ksmi bir ey ise ba-sonu
belli olmayan devaml bir dizidir. Evindesin ve dkknn ve ary yannda tadn. Dkknndasn ve
evini ve ev ilerini yannda getirdin. Tek bir an bile tam olarak iinde olmadn ve olamayacaksn ok
fazla ey srekli tanmakta. Zihinde ve kalpteki arlk, youn arlk budur.
Btn bir eylemin bir balangc ve sonu vardr. O atomiktir; bir dizi deildir. imdi orada ve sonra orada
deil. Bilinmeyenin iine girebilmek iin ondan tamamyla zgrsn. Aksi taktirde kii bir yivin iinde
dner durur, zihin taklp kalmtr. Srekli ayn dairesel harekete, fasit bir dairede devam eder durursun.
nk gemi hi bitirilmemitir, imdiki ana gelir. Devam eder ve gelecein iine girer.
Dolaysyla ksmi bir zihin, eperdeki bir zihin kendi gemiini tar. Ve gemi byk bir eydir! Gemi
hayatlar hesaba katmasan bile, o zaman bile gemi byk bir eydir. Elli yln gzel-irkin deneyimi ama
bitmemi; hibir ey bitmemi, yani elli yl uzunluunda l bir gemii devaml tamaktasn. Bu l
gemi imdiki tek bir ann zerine ullanacak; onu ldrmesi kanlmaz!
Bu durumda yaayamazsn, imknsz. zerindeki bu gemile yaayamazsn; her an o kadar taze ve
narindir ki tm bu l yk onu ldrecek. ldryor! Gemiin srekli u ann ldryor ve u ann
ldnde de srtndaki arln bir paras olur. Canlyken senin bir paran deildir; ldnde, gemiin
tarafndan ldrldnde senin olur, o zaman senin bir parandr. Durum bundan ibaret.
Merkezinden eyleme getiin an, her eylem btndr, atomiktir. Oradadr ve sonra da deildir. Ondan
tamamen zgrsn. O zaman srtnda yk olmadan, arlksz hareket edebilirsin. Ve ancak o zaman,
taptaze bir ekilde ona gelerek her zaman orada olan yeni ann iinde yaayabilirsin. Ancak ona sadece
gemiin arln tamyorsan taze bir ekilde gelebilirsin.
Ve eer gemi bitirilmediyse gemii tamak zorunda kalacaksn nk zihin her eyi bitirme
eilimindedir. Bitirilmediyse, o halde tanmak zorunda. Bir ey gn boyunca tamamlanmadysa, geceleyin
ryasn greceksin nk zihin her eyi bitirme eilimine sahiptir. Bittii an zihin onun arlndan
kurtulur. Bitirilmedii srece zihin tekrar ve tekrar ona dnmeye mahkmdur.

34 -> 81

Ne olursa olsun, yaptn her ey sevgin, cinselliin, arkadaln bitmemitir. Ve eperde kalarak onu
btn yapamazsn. Peki nasl kendi merkezimizde olabiliriz? Nasl merkezde olmay baarp eperde
olmayacaksn? Bunun teknii tank olmadr.
Bu tank olmak szc en nemli szcktr. Merkezde olmay salayan yzlerce teknik vardr ama tank
olmak tm bu tekniklerin bir paras, temel bir parasdr. Teknik ne olursa olsun, tank olmak onun
vazgeilmez bir paras olacaktr. Dolaysyla onu tm tekniklerin teknii olarak adlandrmak daha iyi
olacaktr. Bu sadece bir teknik deildir; tank olma sreci btn tekniklerin vazgeilmez bir parasdr.
Tank olmaktan saf teknik olarak da sz etmek mmkndr. rnein J. Krishnamurti, o tank olmaktan saf
bir teknik olarak sz ediyor. Ancak byle konumak beden olmadan yalnzca ruhtan bahsetmek gibidir.
Onu hissedemez, onu gremezsin. Her yerde ruh bedenle cisimlemitir; ruhu beden araclyla
hissedersin. Elbette ruh beden deildir ama onu beden araclyla hissedebilirsin. Her teknik bir bedendir
ve tank olmaksa ruhtur. Tank olmaktan tm bedenlerden, tm maddeden bamsz olarak bahsedebilirsin;
o zaman o soyutlar, tamamen soyutlar. Krishnamurti yarm yzyldr srekli konumaktadr ama ne
sylerse sylesin, syledikleri o kadar saftr, cisimsizdir ki, kii anladn zanneder ama bu anlay sadece
bir kavram olarak kalr.
Bu dnyada hibir ey saf ruh olarak var olmaz. Her ey bedenlemi olarak var olur. Tank olmak tm
ruhsal almalarn ruhudur ve tm teknikler bedendirler, deiik bedenler.
yleyse ilk olarak tank olmann ne olduunu anlamak zorundayz ve o zaman tank olmay baz bedenler,
baz teknikler araclyla anlayabiliriz.
Dnmenin ne olduunu biliyoruz ve kii tank olmay anlayabilmek iin nce dnmeden balamaldr
nk insan bildii eyden balamaldr. Dnmenin ne olduunu biliyoruz, dnmek yarglamak
demektir; bir ey grrsn ve yarglarsn. Bir iek grrsn ve onun gzel olduunu ya da gzel
olmadn sylersin. Bir ark duyarsn ve onu ya beenirsin ya da beenmezsin. Bir eyi ya beenirsin ya
da bir eyi lanetlersin. Dnmek yarglamaktr; dnmeye baladn anda yargya balamsndr.
Dnmek deerlendirmektir. Deerlendirmeden dnemezsin. Bir iei deerlendirmeden nasl onun
hakknda dnebilirsin? Dnmeye baladn anda onun gzel olduunu ya da olmadn
syleyeceksin. Bir kategori kullanmak zorunda kalacaksn nk dnmek snflamaktr. Bir eyi
snfladn anda o n u etiketlediinde, isimlendirdiinde onun hakknda dnmsndr.
Yarglamayacaksan dnmek mmkn deildir. Eer yarglamayacaksan, o zaman farknda kalabilirsin
ama dnemezsin.
Burada bir iek var ve ben sana diyorum ki, "Ona bak ama dnme. iei gr ama dnme." Bu
durumda ne yapabilirsin? Dnmeye izin verilmediyse ne yapabilirsin ki? Yalnzca tank olabilirsin;
sadece farknda olabilirsin. Sadece iein farknda olabilirsin. Sadece iein bilincinde olabilirsin.
Gerekle yzleebilirsin; iek orada. Artk onunla karlaabilirsin. Dnmeye izin verilmezse, "O gzel.
O gzel deil. Onu biliyorum" ya da "O ok garip; daha nce hi grmemitim" diyemeyeceksin. Hibir
ey syleyemezsin. Szckler kullanlamaz nk her szcn iinde bir deerlendirme vardr. Her
szck bir yargdr. Dil yarglarn arln tar; dil hibir zaman tarafsz olamaz. Bir szck kullandn
anda yarglamsndr.
Bu durumda dili kullanamazsn, szcklerle ifade edemezsin. Sana, "Bu bir iek, ona bak ama dnme"
dediimde, szlerle ifade etmeye izin yok demektir. O halde ne yapabilirsin? Sadece bir tank olabilirsin.
ayet dnmeden orada durup bir eyle yzleirsen bu tank olmaktr. O halde tank olma pasif bir
farkndalk demektir. Unutma pasif. Dnmek aktiftir, bir ey yapyorsun. Bir eye bakarken onunla bir
ey yapyorsundur. Pasif deilsin, bir ayna gibi deilsin; bir ey yapyorsun. Ve bir ey yaptn anda bir
eyi deitirmi oldun.
Bir iek gryorum ve "O gzel!" diyorum; onu deitirdim. imdi iee bir ey dayattm. Artk iek
her neyse, benim iin o bir iek art onun gzel olma duygusudur. Artk iek ok uzaklarda; iek ve

35 -> 81

benim aramda benim yarglayc hislerim, onun gzel olduu deerlendirmem var. Artk iek benim iin
ayn deil, nitelik deiti. Onun iine girdim, artk benim yargm gerein iine nfuz etti. Artk o daha ok
kurgu ve daha az gerek.
iein gzel olduu duygusu iee ait deildir, bana aittir. Ben geree girdim. Artk gerek bakire
deil, onu bozdum. Artk benim zihnim onun bir paras haline geldi. Aslnda, benim zihnim onun bir
paras oldu demek, benim gemiim onun paras oldu anlamna gelir. nk ben, "Bu iek gzel"
dediimde, bu, ben onu gemi bilgilerim araclyla yargladm anlamna gelir. Bu iein gzel olduunu
nasl syleyebiliyorsun? Gemiinin deneyimleri, gemiinin kavramlar byle bir ey gzeldir der; sen onu
gemiine gre yargladn demektir.
Zihin senin gemiin, anlarn demektir. Gemi imdinin zerine yld. Bakire bir gerei yok ettin, artk
o arptld. Artk iek yok; kendi iindeki bir gereklik olarak iek artk orada deil. Senin tarafndan
bozuldu, yok edildi; senin gemiin araya girdi. Yorumladn; dnmek budur.
Dnmek gemii u ann gerekliine getirmektir.
Bu nedenle dnmek seni asla hakikate ulatrmaz nk hakikat bakiredir ve onun tm bakireliiyle
yzlemek zorunludur. Gemiini getirdiin anda onu yok ediyorsun. O zaman o bir yorumdur, gerekliin
grlmesi deil. Onu bozdun, saflk kayboldu.
Dnmek gemiini imdiki ana getirmektir. Tank olmak gemi yok demektir, sadece u an; gemiin
araya girmemesidir.
Tank olmak pasiftir. Sen bir ey yapmyorsun; sen varsn! Sadece oradasn. Sadece orada mevcutsun.
iek orada mevcut, sen orada mevcutsun; o zaman orada bir tank olma ilikisi vardr. iek mevcut
olduunda ve sen deil, senin tm gemiin mevcut olduunda, o zaman o bir dnme ilikisidir.
Dnmekten balarsn. Dnmek nedir? O zihni imdiye getirmektir. O zaman imdiki an kardn
demektir; tamamen kardn! Gemi u ana nfuz ettii an, onu kardn. "Bu iek gzel" dediinde o
gerekten gemi olur. "Bu iek gzel" dediinde, o gemi bir deneyimdir. Tandn ve yargladn.
iek ve sen orada olduunuzda bu iek gzel demek dahi mmkn deildir. imdiki anda hibir yarg
beyan edemezsin. Her yarg, her beyan gemie aittir. "Seni seviyorum dersem gemi bir ey haline geldi.
"Bu iek gzel" dersem hissettim, yargladm; o gemi oldu.
Tank olmak hep imdidir, hibir zaman gemi deil. Dnmek her zaman gemitir. Dnmek ldr,
tank olmaksa canldr. yleyse bir sonraki ayrm... lk olarak, dnmek bir ey yapmaktr. Tank olmak
pasiftir, yapmamaktr, saf olutur. Dnmek her zaman gemitir, ldr, artk yoktur, gp gitmitir.
Tank olmak her zaman imdiki andr, olandr.
Bu durumda eer dnmeye devam edersen tank olmann ne olduunu asla bilemezsin. Dnceyi
durdurmak, sonlandrmak tank olmay balatr. Dncenin durmas tank olmaktr.
O zaman ne yapmal? nk dnmek bizimle birlikte olan ok eski bir alkanlktr. Tpk bir robot gibi,
mekanik bir ey haline geldi. Sen dnmyorsun; artk senin kararn deil, mekanik bir alkanlk. Baka
bir ey yapamazsn. iein geldii an dnme balamtr. Szsz deneyimlerin yok; yalnzca kk
ocuklarn var. Szsz deneyim gerek deneyimdir. Sze dkmek deneyimden kamaktr.
"iek gzel" dediimde iei kaybettim. Artk benim ilgilendiim iek deil zihnim. Artk zihnimdeki
iein kendisi deil grntsdr. Artk iein kendisi zihindeki bir resim, bir dncedir ve imdi
gemi deneyimlerimle kyaslayp yarglayabilirim. Ama artk iek orada deildir.
Szce dktnde deneyime kapalsn. Szckler olmadan farknda olduunda aksn, savunmaszsn.
Tank olmak deneyime srekli ak olmadr, kapanma yoktur.

36 -> 81

Ne yapmal? Dnme denen u mekanik alkanlk bir yerden krlmak zorunda. yleyse her ne
yapyorsan yap szsz bir biimde yapmaya al. Zordur, etindir ve balangta kesinlikle imknszm
gibi gelir ama deildir. mknsz deildir; zordur. Sokakta yryorsun, szsz yr. Sadece yr, yalnzca
bir-iki saniye bile olsa bambaka bir dnyann kaps aralanacak; szsz bir dnya, insann kendi iinde
yaratt zihnin dnyas deil gerek dnya.
Yemek yiyorsun; szsz ye. Birisi Bokoju'ya sordu Bokoju yce bir Zen ustasyd "Senin yolun, senin
yntemin nedir?" Bokoju dedi ki: "Benim yntemim ok basit: Karnm acktnda yerim; uykum
geldiinde uyurum, hepsi bu."
Adam allak bullak oldu. "Ne diyorsun? Ben de yemek yerim ve uyurum ve herkes ayn eyi yapyor.
Bunda kendi yolun olarak adlandrlacak ne var?" diye sordu.
Bokoju: "Sen yemek yerken pek ok ey yapyorsun, sadece yemiyorsun. Ve sen uyurken, uyumak dnda
her eyi yapyorsun. Ama ben yerken, sadece yiyorum; uyurken sadece uyuyorum. Her eylem tamdr."
Eer szsz olursan her eylem btndr. O halde zihninde szel bir ifade olmadan, zihninde dnceler
olmadan yemeyi dene ve o zaman yemek bir meditasyona dnr nk szszsen bir tank olacaksn.
Eer szelsen bir dnr olacaksn. Eer szsz olursan o konuda bir ey yapamazsn; otomatikman bir
tank olacaksn. O halde ne olursa olsun szsz bir ekilde yapmaya al: Yr, ye, du al ya da sessizce
otur. O zaman sadece otur; "bir oturu" ol. Dnme. O zaman sadece oturmak bile bir meditasyon olur;
sadece yrmek de bir meditasyon olur.
Birisi Bokoju'dan talepte bulundu: "Bana baz meditasyon teknikleri ver."
Bokoju dedi ki: "Sana bir teknik verebilirim ama meditasyon yapamayacaksn nk bir teknii
szelletiren bir zihinle uygulayabilirsin." Parmaklarn bir tespihte gezinebilir ama sen dnmeye devam
edersin. Parmaklarn hi dnce olmadan sadece tespihte gezinirse, o zaman o bir meditasyon haline
gelir. O zaman gerekten hi teknie ihtiya yoktur. Yaamn tm bir tekniktir. Bokoju bu yzden dedi
ki: "Benimle kalp beni izlersen daha iyi olur. Bir yntem isteme, sadece beni izle ve anlayacaksn."
Zavall adam yedi gn boyunca izledi. Kafas daha da karmaya balad. Yedi gn sonra dedi ki:
"Geldiimde kafam daha az karkt. Artk kafam iyice kark. Seni yedi gn boyunca srekli izledim;
izlenecek ne var ki?"
Bokoju: "O zaman izlememisin. Yrdmde, grdn m, sadece yryorum? Sabahleyin bana ay
getirdiinde, izledin mi? Sadece ay alp iiyorum, yalnzca ay iiyorum. zledin mi? zlediysen,
Bokoju'nun artk var olmadn hissetmi olmalsn."
Bu zor fark edilir bir nokta nk ayet dnen oradaysa ego vardr. O zaman Bokoju ya da baka
birisisindir. Ama ayet szelletirme olmadan, dnce olmadan sadece eylem varsa, o zaman ego yoktur.
O yzden Bokoju der ki: "Gerekten izledin mi? Orada Bokoju yoktu; yalnzca ay imek, bahede
dolamak, topra kazmak vard."
Buda bunun yznden ruh yoktur der. nk izlemedin, bir ruhun olduuna dnmeye devam ediyorsun.
Sen yoksun! Bir tanksan, o zaman sen yoksun. "Ben" kendisini dnceler araclyla ekillendirir.
Bir ey daha: Biriktirilmi dnceler, bir araya toplanm anlar ego duygusu yaratr, sen deil.
Bu deneyi bir yap: Btn gemiini kes, kendinden uzaklatr, hi an yok. Anne-babann kim olduunu
bilmiyorsun, kime; hangi lkeye, hangi dine, hangi rka ait olduunu bilmiyorsun. Nerede eitildiini,
eitilip eitilmediini bilmiyorsun. Sadece tm gemii kes ve kim olduunu anmsa.
Kim olduunu hatrlayamazsn! Aktr ki sen varsn. Sen varsn ama sen kimsin? Tam bu anda bir "ben"
duygusu gelemez.

37 -> 81

Ego sadece biriktirilmi gemitir. Ego senin sktrlm, kristalize edilmi dncendir.
Bu yzden Bokoju: "Beni izlediysen, ben yoktum. ay ime vard ama bir ien yoktu. Bahede yrmek
vard ama bir yryen yoktu. Eylem oradayd ama eylemci yoktu" diyor.
Tank olmada bir "ben" duygusu yoktur; dnmedeyse vardr. Szde dnrler egolarnda ok derinden
kklemilerse bu bir rastlant deildir. Sanatlar, dnrler, felsefeciler, edebiyatlar; ayet onlar ok
egoistlerse bu sadece bir rastlant deildir. Ne kadar ok dnceye sahipsen, o kadar byk bir egon
vardr.
Tank olmada ego yoktur ama bu sadece sen dili aarsan mmkndr. Dil engeldir. Dile bakalaryla
iletiim kurmak iin gereksinim duyulur; kiinin kendisiyle iletiim kurmas iin ona ihtiya yoktur. O ok
kullanl bir aratr; hatta en kullanl olan aratr. nsan sadece dil sayesinde bir toplum bir dnya
yaratabildi. Ama dil yznden insan kendisini unuttu.
Dil bizim dnyamzdr. Bir ar iin bile dilini unutacak olsan, geriye ne kalr? Kltr, toplum, Hinduizm,
Hristiyanlk, komnizm; ne kalr? Hibir ey kalmaz. Varolutan yalnzca dil alnacak olsa, kltryle,
medeniyetiyle, diniyle, felsefesiyle tm insanlk ortadan kalkar.
Dil bakalaryla iletiim kurmaktr; o yegne iletiimdir. Kullanldr ama tehlikelidir ve ne zaman bir ara
ok kullanl olsa, ayn oranda da tehlikelidir. Bundaki tehlike udur; zihin ne kadar dilin iine doru
ynelirse merkezden o kadar uzaa gider. O halde, kiinin dilin iine girmek ve ayn zamanda dili terk
etmek, dilin dna kmak konusunda ok ince bir dengeye ve ustala sahip olmas gerekir.
Tank olmak dilin, szelletirmenin, zihnin dna kmaktr.
Tank olmak bir zihinsizlik, bir dnmeme halidir.
Bunu dene! Bu ok uzun srecek bir aba ve hibir ey ngrlemez ama dene ve bu aba sana dilin
anszn kaybolduu anlar sunacak. Ve o zaman yeni boyutlar alr. Baka bir dnyann; ezamanlln
dnyasnn, imdi ve burann dnyasnn, zihinsizliin dnyasnn, gerekliliin dnyasnn farkna varrsn.
Dil buharlamak zorunda. yleyse sradan eylemleri, bedensel hareketleri dili kullanmadan yapmay dene.
Buda bu teknii nefesi izlemek iin kulland. Mritlerine hep, "Nefesinizi izlemeye devam edin. Hibir ey
yapmayn: Sadece nefesin ieri geldiini, nefesin dar gittiini izleyin" derdi. Byle sylenmemeli,
hissedilmeli; nefes szler olmadan ieri geliyor. Nefesin ieri girdiini hisset, nefesle birlikte hareket et,
brak bilincin nefesle birlikte derine insin. Sonra brak dar ynelsin. Nefesinle birlikte hareket etmeye
devam et. Tetikte ol!
Buda'nn yle dedii sylenir: "Tek bir nefesi dahi karmayn. Fizyolojik olarak tek bir nefesi dahi
karrsanz lrsnz ve farkndalkta tek bir nefesi karrsanz, merkezi karm olacaksnz, ierde l
olacaksnz." Ayrca Buda der ki: "Nefes bedenin yaamas iin hayatidir ve nefesin farkndal da ruhsal
merkezinizin yaam iin hayatidir."
Nefes al, farknda ol. Ve eer nefesinin farknda olmaya alyorsan dnemezsin nk zihin iki eyi;
dnmeyi ve tank olmay ayn anda yapamaz. Tank olma olgusunun kendisi dnmekle kesinlikle
taban tabana zttr. O yzden ikisini ayn anda yapamazsn. Tpk ayn anda hem canl hem l
olamayacan, uyank ve uykuda olamayacan gibi, hem dnyor hem de tank oluyor olamazsn.
Herhangi bir eye tank ol ve dnmek duracaktr. Dnme ieri girer ve tank olma kaybolur.
Tank olmak ieride hibir eylem olmayan pasif bir farkndalktr. Farkndaln kendisi bir eylem deildir.
Bir gn Nasreddin Hoca ok endieliydi, kara kara dnyordu. Yzne bakan herkes dncelerinin
iinde bir yerde kaybolmu, ok gergin, strap ierisinde olduunu hissedebilirdi. Kars alarma geti.
Sordu: "Ne yapyorsun Nasreddin? Ne dnyorsun? Sorun nedir, neden bu kadar endielisin?"

38 -> 81

Hoca gzlerini at ve dedi ki: "Bu nihai olan problem. Kiinin ldn nasl anladn dnyorum.
Kii l olduunu nasl bilir? lecek olursam ldm nasl anlayacam? nk lm henz
bilmiyorum. Tanmak bir eyi nceden bilmek demektir.
Sana bakyorum ve senin A ya da B ya
biliyorum. lm ise bilmiyorum. Ve ne
endieliyim. Ve l olduum zaman baka
de danamam, hibir retmenin bir yarar

da C olup olmadn tanyorum nk senin kim olduunu

zaman gelir, onu nasl tanyacam? Problem bu ve ben ok
kimseye soramam yani bu kap da kapal. Hibir kutsal metne
dokunamaz"

Kars kahkahay basp, "Bouna endieleniyorsun. lm geldiinde kii anszn bilir. lm sana geldiinde
bileceksin nk souk, buz gibi souk olacaksn" dedi. Hoca rahatlamt; belli bir iaret, anahtar
elindeydi.
Bir-iki ay sonra ormanda odun kesiyordu. Bir k akamyd ve her ey souktu. Aniden anmsad ve
ellerini hissetti; elleri souktu. "Tamam! imdi lm geliyor ve ben evden ok uzaktaym kimseye haber
bile veremem. imdi ne yapmalym? Karma sormay unuttum. Bana kiinin nasl hissedeceini sylemiti
ama lm geldiinde ne yaplmas gerekir? imdi burada kimse yok ve her ey giderek souyor" dedi.
Sonra anmsad. Pek ok l insan grmt, o da "Yere yatmak iyi olur" diye dnd. Bu tm l
insanlarn yapt tek eydi ve o da yere yatt. Elbette daha da souk hale gelir, daha ok r; lm
zerindedir. Eei yanndaki aacn altnda dinleniyordu. ki kurt Hoca ld zannedip eee saldrrlar.
Hoca gzlerini aar ve "l insanlar hibir ey yapamazlar. Canl olmu olsaydm siz kurtlar eeime kar
bu kadar kstaha davranamazdnz. Ama artk hibir ey yapamam. llerin bir ey yapabildii hi
duyulmu ey deildir. Sadece tank olabilirim" diye dnr.
Eer gemiin iin l, tamamen l hale gelirsen, o zaman sadece tank olabilirsin. Baka ne yapabilirsin?
Tank olmak gemiin; anlar, dnceler her ey iin lmek demektir. O zaman imdiki zamanda ne
yapabilirsin? Sadece tanklk. Hibir yarglama mmkn olmaz. Yarg sadece gemi deneyimler karsnda
mmkndr. Hibir deerlendirme mmkn olmaz. Deerlendirme sadece gemi deerlendirmeler
karsnda mmkndr. Hibir dnce mmkn olmaz. Dnce sadece gemi varsa, imdiki ana
getirilmise mmkndr. yleyse ne yapabilirsin? Tank olabilirsin.
Eski Sanskrit edebiyatnda retmen l olarak tanmlanr; acharya mrityuh. Kahta Upanishad'da,
Nachiketa lm tanrs Yama'ya retim grmesi iin gnderilir. Ve lm tanrs Yama, Nachiketa'y cezp
etmek iin pek ok ey sunar; "Krall al, tm zenginlikleri, ok sayda at, ok sayda fili al, unu al bunu
al"... upuzun bir liste. Nachiketa der ki; "Buraya lmn ne olduunu renmeye geldim nk lmn ne
olduunu bilmediim srece hayatn ne olduunu bilemem."
O yzden eski zamanlarda bir retmen mridinin lm olabilecek bir kii olarak bilinirdi; lp yeniden
doabilmene yardmc olan kii.
Nicodemus sa'ya sordu: "Tanr'nn krallna nasl ulaabilirim?" sa dedi ki: "nce lmezsen hibir yere
ulaamazsn. Yeniden domadka hibir yere ulaamazsn."
Ve bu yeniden dou bir olay deildir, devaml bir sretir. Kii her an yeniden domaldr. Bu, bir kez
yeniden dodun ve artk her ey tamam ve bitti demek deil. Yaam srekli bir doumdur ve lm de
sreklidir. Bir kez lmelisin nk hi yaamadn ki. Eer yayorsan, o zaman her an lmelisin. Her ne
olursa olsun; bir cennet ya da bir cehennem, gemiine her an l. Ne olursa olsun ona l ve ann iine taze
ve gen olarak yeniden do. imdi tank ol. Ve eer tazeysen sadece imdi tank olabilirsin.

| Sayfada Ara

GERGNLK VE GEVEME

39 -> 81

Artk bir eyin anlalmas zorunludur. Hipnozcu ok temel bir kanunu kefetmitir; onlar buna ters etki
kanunu derler. Esaslarn anlamadan bir eyi yapmak iin ok alrsan, sonu tam tersi olur.
Bu bisiklete binmeyi renmeye altndaki gibi bir eydir. Sakin bir yoldasn; trafik yok, sabahn erken
bir saati ve sen yolun kenarnda duran krmz bir kilometre ta gryorsun. 18 metre geniliinde bir yol
ve kck bir kilometre ta. Ve sen korkarsn: Kilometre tana doru gidip arpabilirsin. Artk 18 metre
geniliindeki yolu unutursun. Aslnda gzlerin bal olarak gidecek olsan kilometre tayla karlap ona
arpma ansn pek olmazd ama gzlerin akken imdi tm yol unutuldu: Odaklanm oldun. Hepsinden
nce, krmzlk epey odaklanlacak bir ey. Ve senin dn kopuyor! Ondan kanmak istiyorsun. Bir
bisikletin zerinde olduunu unutmu durumdasn, her eyi unuttun. Artk senin iin tek sorun bu tatan
nasl kanacan; aksi taktirde kendine zarar verebilir, onunla arpabilirsin.
Artk arpma kesinkes kanlmazdr; taa arpman nlenemez. Ve sonra da ok aracaksn: " Ona
arpmamak iin ok abaladm." Aslnda ok abalaman yznden taa arptn. Ona yaklatka, ondan
kanmak iin daha ok alrsn; ancak ondan kanmak iin ne kadar ok alrsan ona daha ok
odaklanrsn. Hipnotik bir g haline gelir, seni hipnotize eder. Mknats gibi olur.
Bu, hayattaki ok temel bir kanundur. Pek ok insan, pek ok eyden kanmaya alr ve ayn eylerin
iine derler. Herhangi bir eyden ok byk bir abayla uzak durmaya al ve ayn ukura dmen
kanlmaz hale gelsin. Kanamazsn; kanmann yolu bu deildir.
Geve. ok abalama nk ok abalayarak deil, rahatlayarak farknda olabilirsin. Serinkanl, dingin,
sessiz ol.
GERGNLN NEDR? Her trl dnceyle, korkuyla; lm, iflas etmek, dolarn dmesi, her trl
korkuyla olan zdelemen var orada. Bunlardr senin gerginliklerin ve bunlar senin bedenini de etkiliyor.
Bedenin de gerginleiyor nk beden ve zihin iki ayr varlk deildir. Zihinbeden tek bir sistemdir, o
yzden zihin gergin hale gelirse beden de gerginleir.
Farkndalkla balayabilirsin; o zaman farkndalk seni zihninden ve zihinle olan zdelemelerinden
uzaklara gtrr. Doal olarak bedenin gevemeye balar. Artk baml deilsin. Ve gerginlikler
farkndaln nda var olamazlar.
Dier utan da balayabilirsin. Sadece geve, brak tm gerginlikler gitsin... ve gevedike iinde belli bir
farkndaln ykseldiine aracaksn. Onlar ayrlamazlar. Ama farkndalkla balamak daha kolaydr;
gevemeyle balamaksa biraz zordur nk geveme abas dahi gerginlik yaratr.
Bir Amerikan kitab var; ayet her trden sama sapan kitab bulmak istersen, bunun yeri Amerika'dr.
Kitabn ismini grdmde gzlerime inanamadm. Kitabn ad Gevemek Zorundasn. imdi, ayet bir
zorunluluk varsa nasl geveyebilirsin? Zorunluluk seni gerginletirecek; szcn kendisi gerginlik yaratr.
Zorundasn sanki Tanrnn bir buyruu gibi gelir. Kitabn yazar byk ihtimalle gevemek ve gevemenin
karmakl hakknda hibir ey bilmiyor.
Douda biz hibir zaman meditasyona gevemekten balamadk; meditasyona farkndalktan baladk.
Geveme kendi kendine gelir, onu getirmek zorunda kalmazsn. Onu getirmek zorunda kalrsan belli bir
gerginlik olacaktr. O kendi kendine gelmelidir; ancak o zaman saf bir geveme olacaktr. Ve gelir...
Eer istersen gevemeyi deneyebilirsin ama Amerikal danmanlarn tavsiyelerine gre deil. sel
dnyay deneyimlemek anlamnda Amerika dnyadaki en ocuksu yerdir. Avrupa biraz daha yaldr ama
Dou kendi ruhsal varln arayarak binlerce yl geirdi.
Amerika sadece yz yl yanda yz yl bir ulusun hayatnda hibir ey deildir bu yzden,
Amerika dnya iin en byk tehlikedir. Nkleer silahlar bir ocuklarn elinde... Rusya daha mantkl
davranacaktr; o eski, antik bir lke ve uzun bir gemiin tm deneyimlerine sahip. Amerika'da bir tarih
yok. Herkes babasnn ve byk babasnn adn biliyor ve hepsi bu. Orada aile aac son buluyor.

40 -> 81

Amerika sadece bir bebek; hatta bebek bile deil, henz rahimde. Hindistan ve in gibi toplumlarla
karlatrldnda, henz daha yeni dllendi. Bu insanlara nkleer silahlar vermek tehlikeli.
Sana eziyet eden politik, dini, sosyolojik, ekonomik problemlerin var. Gevemekle balamak zordur; bu
yzdendir ki Douda biz hibir zaman gevemeden balamadk. Ama eer istersen, nasl balaman
gerektiine ilikin belli fikirlerim var. Batl insanlarla almaktaym ve onlarn Douya ait olmadklarnn
farkna vardm. Ve onlar Doulu bilin akmnn ne olduunu dahi bilmiyorlar; onlar farkndaln ne
olduunu hi bilmemi bir gelenekten gelmekteler.
zellikle Batl insanlar iin Dinamik Meditasyon gibi meditasyonlar yarattm. Meditasyoncularn
kamplarn ynetirken bir gibberish meditasyonunu ve Kundalini Meditasyonunu kullanyordum. Eer
gevemekten balamak istiyorsan, nce bu meditasyonlar yaplmak zorundadr. Zihnindeki ve bedenindeki
tm gerginlikleri alacaklar ve sonra gevemek kolaydr. Ne kadar ok eyi iinde tuttuunu bilmiyorsun ve
gerginliinin nedeni de bu.
Dalardaki kamplarda gibberish meditasyonunu yapmalarna izin verdiimde... ehirlerde buna izin
vermek zordur nk komular ldrmaya balar. Polisi arayp, "Tm hayatmz mahvediliyor!" derler.
Kendi evlerinden katlacak olsalar hayatlarn iinde yaadklar deliliin dna kartabileceklerini
bilmiyorlar. Ama deliliklerinin farknda bile deiller.
Gibberish herkesin zihinlerine ne gelirse yksek sesle sylemelerine izin verildii meditasyondur. Ve tank
olan tek kii ben olduumdan insanlarn syledikleri, anlamsz, alakasz eyleri dinlemek ylesine
keyifliydi ki. Kimseye dokunmamak tek kouldu ve insanlar her trden eyleri yapyordu. stediin her
eyi yapabilirdin... Birisi kafasnn zerinde duruyordu, birisi elbiselerini frlatp atm ve rlplak olmu
tm saat boyunca etrafta koup duruyordu.
Bir adam her gn benim nmde otururdu bir broker ya da onun gibi bir ey olmal ve meditasyon
baladnda nce yapaca eyin samalna glerdi. Sonra da eline telefonunu alrd; "Alo, alo..."
Gznn ucuyla bana bakmaya devam ederdi. Meditasyonunu kesintiye uratmamak iin ona bakmaktan
kanrdm. Hisselerini satyordu, satn alyordu... tm saat boyunca telefondayd.
Herkes iinde sakl tuttuu garip eyleri yapyordu. Meditasyon bittiinde on dakikalk bir geveme vard
ve bu on dakikada insanlarn yere dtn grebilirdin; bunun iin gayret sarf ettiklerinden deil,
yorgunluktan helak olduklar iin. Tm plk dar atlmtr ve bu sayede belli bir temizlie sahip olup
gevemilerdi. Binlerce insan... ve sen bin kii olduunu dnemezdin.
nsanlar bana gelip, "Bu on dakikay uzat nk tm hayatmz boyunca byle bir rahatlama, bylesi bir
keyif grmedik. Farkndaln ne olduunu herhangi bir ekilde anlayabileceimizi dnmemitik, ama
onun geldiini hissettik" derlerdi.
Bu durumda eer gevemekten balamay istersen, nce Dinamik Meditasyon, Kundalini Meditasyonu ya
da gibberish gibi duygusal ve bedensel boalm salayan srelerden gemek zorundasn.
Bu gibberish szcnn nereden geldiini bilmiyor olabilirsin; Cabbar adndaki bir tasavvuf mistiinden
gelir ve bu onun yegne meditasyonudur. Kim gelirse gelsin, "Otur ve bala" derdi ve insanlar ne dediini
anlard. O hi konumad, hi toplulua hitap etmedi; sadece insanlara gibberish retti.
Mesela arada bir insanlara gsteri yapard. Yarm saat boyunca ne dili olduunu kimsenin bilmedii her
trden sama sapan eylerden sylerdi. O bir dil deildi; insanlara zihnine ne geldiyse retmeye devam
ederdi. Bu onun yegne retiiydi. Ve bunu anlam olanlara hemen, "Otur ve bala" derdi.
Ama Cabbar pek ok insann tamamen sessiz hale gelmesine yardm etti. Ne kadar srdrebilirsin? Zihin
boalr. Yava yava derin bir hilik... ve bu hiliin iinde bir farkndalk alevi. O her zaman gibberish
tarafndan kuatlm olarak mevcut. Gibberish ekip karlmal; bu senin zehrin.
Ayn ey beden iin de geerli; bedeninin de gerginlikleri var. Sadece bedenini nasl istiyorsa yle hareket

41 -> 81

ettirmeye bala. Ona hkmetmemelisin. Eer dans etmek, komak, sarslmak, yerlerde yuvarlanmak
isterse; onu yapmamalsn, sadece izin vermelisin. Bedenine, "Serbestsin, ne yapmak istiyorsan yap" de.
Ve aracaksn: "Aman Tanrm! Btn bunlar beden yapmak istedi ama ben iimde sakl tutuyordum ve
gerginlik de buydu"
O halde iki tr gerginlik var; beden gerginlikleri ve zihin gerginlikleri. Her ikisi de seni farkndala
gtrecek olan gevemeye balamadan evvel salverilmelidir.
Ama farkndalktan balamak zellikle de farkndal anlayabilecekler ki bu basittir iin ok daha
kolaydr. Btn gn onu nesneler iin arabalar iin, trafikte kullanyorsun. ehir trafiinde dahi canl
kalabiliyorsun! Ve o kesinlikle ldrm.
Bir-iki gn nce Atina ile ilgili bir ey okudum. Hkmet taksi ofrleri iin yedi gnlk zel bir yarma
yapm ve trafik kurallarna uymada en iyi olacak ofr iin altn kupalar hazrlanm. Ama Atina'nn
tmnde tek bir kii bile bulamamlar!
Polisler endielenmeye balyordu, gnler bitmek zereydi ve onlar da bir ekilde ofr bulmak
istediler; mkemmel olmayabilirlerdi ama bu dller bir ekilde datlmalyd.
Bulduklar adamlardan birisi trafik kurallarna harfiyen uyuyordu, o yzden hepsi mutluydu. Kupayla
birlikte adama aceleyle yneldiler ama polisi gren adam krmz kta geti! Kim gereksiz yere ban
derde sokmak ister ki? Polis baryordu: "Bekle!" Ama adam dinlemedi, a ramen hzla uzaklat.
Dier iki kiiyle de denediler ama polisi grnce kimse durmad. Yedi gnlk gayrete ramen bu dller
hl polis merkezinde duruyor ve Atina da her zamanki gibi neeyle devam ediyor...
Farkndal onun farkna varmadan kullanyorsun ama sadece dardaki eyler iin.
erdeki trafik iin de ayn farkndal kullanmak durumundasn. Gzlerini kapadnda dnceler,
duygular, ryalar, grntlerden oluma bir trafik vard. Her trden eyler yanp snmeye balyor. D
dnyada yapmakta olduun eyin tamamen aynsn i dnyanda da yap ve bir tank haline geleceksin. Ve
bir kez tadna varldnda tank olmak o kadar keyifli ve cennetten kma bir eydir ki, daha ok ve daha
ok iine ynelmek isteyeceksin. Her ne zaman vakit bulursan daha da ok iine yneleceksin.
Bunun belli bir pozisyonla ilgisi yok; hibir tapnakla, kilise ya da sinagogla bir ilgisi yok. Bir belediye
otobsnde veya trende oturmu yapacak bir eyin yokken sadece gzlerini kapat. Bu gzlerinin dar
bakarken yorgun dmesinden seni kurtaracak ve kendini izlemen iin sana yeterli zaman verecektir. Bu
anlar en gzel deneyimlerin yaand anlar haline gelecektir.
Ve yava yava farkndalk gelitike tm kiiliin deimeye balar. Bilinsizlikten farkndala gemek
en byk kuantum sramasdr.

Sayfada Ara

ZHN VE MEDTASYON
Zihinde dnce olmad zaman o meditasyondur. Zihinde iki durumda dnce yoktur; ya derin
uykudayken ya da meditasyondayken. Eer farkndaysan ve dnceler kaybolursa o meditasyondur. Eer
dnceler kaybolur ve bilinsiz hale geersen o derin uykudur.
Derin uyku ve meditasyonun benzer ve farkl bir taraf vardr. Benzer olan bir ey; her ikisinde de dnce
kaybolur. Benzer olmayan bir ey; derin uykuda farkndalk da kaybolur ama meditasyonda kalr. Yani
meditasyon derin uyku art farkndalktr. Derin uykudaki gibi gevemi haldesin ve hl farkndasn,
tamamyla farknda. Ve bu seni gizemlerin kapsna gtrr.

42 -> 81

Derin uykuda zihinsizlie girersin ama bilinsiz olarak. Nereye gtrldn bilmiyorsun ama yine de
etkisini ve tesirini sabahleyin hissedeceksin. ayet o gerekten, hibir ryann seni rahatsz etmedii derin
bir uyku olduysa, sabahleyin kendini taze, yenilenmi, canl, genlemi, neeli ve tatl hissedeceksin. Ama
bunun nasl olduunu, nereye gitmi olduunu bilmiyorsun. Anestezi verilmi gibi, bir eit derin komaya
sokulup ve sonra da geldiin yerden baka bir dzleme genlemi, taze ve yenilenmi olarak gtrldn.
Bu meditasyon anestezi olmadan gerekleir. O halde meditasyon derin uykudaki gibi gevemi
kalnmasna ramen yine de uyank olmaktr. Farkndaln orada tutarak dnceler kaybolsun ama
farkndaln tutulmas arttr. Ve bu zor deildir, sadece onu imdiye kadar denemedik hepsi bu. O
yzmek gibidir; eer hi denemediysen zor gibi grnr. Tehlikeli de gzkr ve insanlarn nasl olup da
yzebildiine inanamazsn nk sen kolayca bouluverirsin! Ama bir kez, azck denersen kolaylar; o
ok doaldr.
Artk bir Japon bilim adam deneylerle alt aylk bir bebein yzebildiini deneysel olarak kantlamtr;
sadece frsat tannmaldr. Alt aylk pek ok ocua yzmeyi retmitir; bir mucizeyi gerekletirmitir!
Daha kk ocuklarla da deneyeceini sylyor. yle grnyor ki yzme sanat iimizde kaytldr;
sadece ona bir frsat tanmamz lazm ve sonra o almaya balyor. Bu nedenle bir kez yzmeyi
rendiinde hibir zaman unutmazsn. Elli yl boyunca yzmeyebilirsin, elli yl, ama yine de unutamazsn.
Bu rastlantsal bir ey deildir, doal bir eydir; bu nedenle onu unutamazsn.
Meditasyon da buna benzer; o iimizde kaytl bir eydir. Sadece ona alaca bir alan vermelisin; sadece
ona bir ans tan.
ZHN NEDR? ZHN BR EY DELDR AMA BR OLAYDIR. Bir eyin iinde madde vardr, bir
olay ise sadece bir sretir. Bir ey bir kaya gibidir, bir olay ise bir dalgaya benzer; vardr ama maddi
deildir. O sadece rzgr ve okyanus arasndaki bir olay, bir sre, bir olgudur.
Anlalmas gereken ilk ey zihnin dalga gibi, nehir gibi bir sre olduudur ama iinde hibir madde
yoktur. Maddesi olsa zlemezdi. Eer hibir maddesi yoksa, bir iz brakmadan kaybolup gidebilir.
Bir dalga okyanusta kaybolduunda geride ne kalr? Hibir ey, bir iz bile kalmaz. O yzden bilge olanlar
der ki zihin uan bir ku gibidir; geride ayak izi yoktur, bir iz dahi yoktur. Ku uar ama bir yol, bir iz
brakmaz.
Zihin yalnzca bir sretir. Aslnda zihin yoktur; sadece dnceler var, dnceler ylesine hzla hareket
ediyor ki sen sreklilii olan bir eyin var olduunu dnyor ve hissediyorsun. Bir dnce gelir ve
dieri gelir ve dieri, ve byle srer gider... boluk o kadar kktr ki bir dnceyle dieri arasndaki
aral gremezsin. Bu durumda iki dnce birleir, bir sreklilik arz eder ve bu sreklilik yznden bir
zihin olduunu dnrsn.
Dnceler vardr; "zihin" yoktur. Tpk elektronlarn olup "madde"nin olmamas gibi. Dnce zihnin
elektronudur. Tpk kalabalk gibi... kalabalk bir anlamda vardr, bir baka anlamda da yoktur. Sadece
bireyler vardr ama bir sr birey birlikteyken tekmi gibi bir duygu verir. Bir ulus hem vardr hem yoktur;
yalnzca bireyler vardr. Bireyler bir ulusun, bir topluluun, bir kalabaln elektronudur.
Dnceler vardr; zihin yoktur, zihin sadece bir grnmdr. Ve zihne derinlemesine bakarsan kaybolur.
O zaman orada dnceler vardr, ancak "zihin" kaybolduunda ve sadece bireysel dnceler var
olduunda pek ok ey anszn zmlenir. Aniden anlayacan ilk ey dncelerin bulutlar gibi
olduudur; gelir ve giderler ve sen de gkyzsn. Zihin olmadnda, anszn artk dncelerin iine
girmediin algs gelir; dnceler orada, bulutlarn gkyznden gelip gemesi, rzgrn aacn iinden
geip gitmesi gibi senin iinden geip gidiyorlar. Dnceler iinden geip gidiyor, geebilirler nk sen
engin bir boluksun. Bir engel bir mni yoktur. Onlar engelleyecek bir duvar yoktur; sen duvarlar olan bir
olgu deilsin. Gkyzn sonsuz bir ekilde aktr; dnceler gelir ve gider. Ve bir kez dncelerin gelip
gittiini hissetmeye baladnda izleyen, tank olursun, zihnin efendiliine eritin.
Zihin bilinen anlamda kontrol edilemez. Her eyden nce, olmad iin onu nasl kontrol edebilirsin ki?
kinci olarak, zihni kim kontrol edecek? nk zihnin tesinde hi kimse yoktur; aslnda bunu derken hi

43 -> 81

kimse vardr demek istiyorum, bir hilik vardr. Kim zihni kontrol edecek? ayet birisi zihni kontrol
ediyorsa, o zaman bu sadece zihnin bir ksmnn, bir parasnn zihnin dier bir parasn kontrol etmesi
olacaktr. Bu egonun ta kendisidir.
Zihin bu ekilde kontrol edilemez. O yok ve onu kontrol edecek kimse de yok. sel boluk grebilir ama
kontrol edemez. Bakabilir ama kontrol edemez ama bakmann kendisi kontroldr, gzlemleme olgusunun,
tank olmann kendisi zihin kaybolduu iin ustala dnr.
Bu aynen karanlk bir gecede seni izleyen birisinden korktuun iin hzla komak gibidir. Ve bu birisi
aslnda kendi glgenden bakas deil ve ne kadar koarsan glgen o kadar yaknna gelir. Ne kadar hzl
kosan da fark etmez; glge hep oradadr. Ne zaman arkaya baksan glge ordadr. Ondan kamann yolu
bu deildir ve onu kontrol etmenin yolu bu deildir. Glgeye daha derinlemesine bakman gerekecektir.
Sabit dur ve glgeye daha derinden bak ve glge kaybolur nk glge yoktur; o sadece n yokluudur.
Zihin sadece senin mevcudiyetinin yokluudur. Sessizce oturduunda, zihne derinlemesine baktnda,
zihin kolayca ortadan kalkar. Dnceler kalacaktr onlar varolusaldr ama zihin bulunmayacak.
Ama zihin gittiinde, bu sefer ikinci bir alglama gerekleir: Dncelerin sana ait olmadn grrsn.
Elbette sana gelirler ve sende bir sre kalp dinlenirler ve sonra da giderler. Sen bir dinlenme yeri
olabilirsin ama onlar senden kaynaklanmazlar. Hi senden tek bir dncenin bile ortaya kmadn fark
ettin mi? Tek bir dnce dahi senin varln araclyla gelmemitir; onlar her zaman dardan gelirler.
Onlar sana ait deildir; kksz, evsiz, ortalkta dolanan. Bazen sende dinlenirler hepsi bu, tpk bir bulutun
bir tepenin zirvesinde dinlenmesi gibi. Sonra kendiliinden harekete geecek; senin bir ey yapmana gerek
yok. Sadece bakarsan kontrol salanr.
Kontrol szc ok iyi deil nk szckler ok iyi olamaz. Szckler zihne, dncelerin dnyasna
aittir. Szckler ok da fazla derine ilemezler, yzeyseldir. Kontrol szc iyi deildir nk kontrol
edecek ve kontrol edilecek kimse yoktur. Ancak geici olarak gerekleen belli bir eyi anlamamza
yardmc olur: Derinlemesine baktnda zihin kontrol edilir; anszn sen efendi oldun. Dnceler orada
ama artk senin efendilerin deil. Sana hibir ey yapamazlar, sadece gelip giderler; tpk yamurda kalm
bir lotus iei gibi dokunulmadan kalrsn. Yamur damlalar ta yapraklara der ama srekli kayp
giderler, dokunamazlar bile. Lotus dokunulmadan kalr.
Bu nedenle Douda Lotus bu kadar nemli hale gelmitir, ok semboliklemitir. Doudan km olan en
muhteem sembol lotustur. O Dou bilincinin tm anlamn tar. Der ki: "Bir lotus gibi ol, hepsi bu.
Dokunulmadan kal ve kontroldesin. Dokunulmadan kal ve sen efendisin."
yleyse, bir adan zihin dalgalar gibidir; bir rahatszlktr. Okyanus sessiz ve sakinken, rahatszl yokken
dalgalar yoktur. Okyanus bir gelgit veya rzgrla rahatsz edildiinde, devasa dalgalar ykseldiinde ve
yzey tam bir kaosa srklendiinde, bir adan zihin var olur. Bunlar yalnzca szlerle anlatlamayacak
olan belli isel nitelikleri anlamana yardmc olacak benzetmelerdir. Bu benzetmeler iirseldir. ayet
bunlar sempati duyarak anlamaya alrsan belli bir anlaya ulaacaksn ama ayet bunlar mantken
anlamaya alrsan konunun zn karrsn. Onlar benzetmedir.
Tpk dalgalarn okyanus iin bir rahatszlk olmas gibi dnceler de bilin iin bir rahatszlktr. Yabanc
bir ey; rzgr araya girdi. Okyanusa ya da bilince dardan bir ey oldu; rzgr ya da dnceler ve kaos
kt. Ancak kaos her zaman yzeydedir. e doru gidersen kontrol elde edilmitir. Derinliklerde dalgalar
yok; olamaz da nk derinlere rzgr giremez. O yzden her ey yzeydedir. e doru gittiinde kontrol
elde edilmitir. Yzeyden ieri doru ynelirsen anszn merkeze gidersin; yzey hl rahatsz edilmi
olabilir ama sen rahatsn.
Tm meditasyon bilimi merkezde olmak dnda bir ey deildir; merkeze doru ynelmek, orada
kklenmek, orada ikamet etmek. Ve oradan tm perspektif deiir. Artk dalgalar hl orada olabilir ama
sana ulaamaz. Ve artk onlarn sana ait olmadn grebilirsin, onlar sadece yzeyde yabanc bir eyle
yaanan bir srtmedir.

44 -> 81

Ve merkezden baktnda zamanla srtme biter. Zamanla geversin. Zamanla elbette gl rzgr
olduunu ve dalgalarn ykseleceini kabul edersin ama endielenmezsin ve endieli olmadnda
dalgalardan bile keyif alnr.
Onlarda yanl olan bir ey yoktur.
Problem sen de yzeydeyken ortaya kar. Yzeyde kck bir kayktasn ve gl bir rzgr kyor ve
dalgalar ykseliyor ve tm okyanus ldryor; elbette endieleniyorsun ve lmekten korkuyorsun!
Tehlikedesin, her an dalgalar kck kayn tersyz edebilir, her an lm gerekleebilir. Kck
kaynla ne yapabilirsin? Nasl herhangi bir eyi kontrol edebilirsin? Dalgalarla savamaya alrsan
yenileceksin. Savamann yarar olmayacak; dalgalar kabul etmek zorunda kalacaksn. Aslnda, dalgalar
kabul edip ne kadar kk olursa olsun kaynn dalgalarla savamadan onlarla hareket etmesine izin
verecek olursan, o zaman tehlike yoktur. Dalgalar orada, sen sadece izin ver. Sadece kendine onlarla
birlikte hareket etme izni ver, onlara kar deil. Onlarn bir paras ol. O zaman ok byk mutluluklar
ykselir.
Tm srf yapma sanat budur; onlara kar olmak deil, dalgalarla birlikte hareket etmek. Onlardan bir
farkn olmayncaya kadar onlarla olmak. Srf yapmak muhteem bir meditasyon olabilir. Sana ruhsal olan
hakknda ipular verebilir nk o bir mcadele deildir, o bir rahat brakmadr. Bunu bir kez bildin mi
dalgalar dahi keyif verir... ve bu tm olaya merkezden baktnda bilinebilir.
Bu tpk ormanda gezinirken bulutlar toplanm ve srekli imekler akmakta ve sen yolunu kaybetmisin,
eve dnmek iin acele ediyormusun gibidir. Yzeyde olan budur; kayp bir gezgin, pek ok bulut,
imekler; birazdan ok youn bir yamur yaacak. Sen evini aryorsun, evinin gvenliini ve anszn
oraya varyorsun. imdi ierde otur, imdi yamuru bekle; imdi tadn kart. Artk imein kendine has
bir gzellii var. Dardayken, ormanda kaypken byle deildi ama imdi evin iinde otururken tm olay
muhteem bir gzellie sahip. imdi yamur yaar ve sen keyfini kartrsn. imdi imek akar ve sen
tadn kartrsn ve bulutlarda korkun gk grlemeleri olur ve sen keyfini kartrsn nk artk ierde
gvendesin.
Merkeze bir kez ulatnda yzeyde ne olursa olsun zevk alrsn. Esas olan yzeyde kalp mcadele
etmektense, merkezin iine kayvermektir. O zaman efendilik vardr ve bu dayatlm bir kontrol deil,
merkezde olduunda kendiliinden ortaya kan bir efendiliktir.
Bilincin merkezinde olmak zihnin efendisi olmaktr.
yleyse "zihni kontrol etmeye" alma. Lisan seni yanl yerlere gtrebilir. Kimse kontrol edemez ve
kontrol etmeye alanlar delirecektir; kolaylkla sinir hastas olacaklardr nk zihni kontrol etmeye
almak zihnin blr ksmnn baka bir ksmn kontrol etmeye almasndan baka bir ey deildir.
Sen kimsin, kim kontrol etmeye alyor? Sen de bir dalgasn; elbette zihni kontrol etmeye alan dini
btn bir dalgasn. Ve dindar olmayan dalgalar var; seks var ve kzgnlk var ve kskanlk var ve
mlkiyetilik var ve nefret var ve milyonlarca dinsiz dalgalar. Ve sonra da dindar dalgalar var;
meditasyon, sevgi, efkat. Ama bunlarn tm yzeyde, yzeye ait ve yzeyin zerinde. Dini btn ya da
dinsiz fark etmez.
Gerek din merkezdedir ve merkezden gerekleen perspektiftedir. Merkezde oturuyor ve kendi yzeyine
bakyorsun; her ey deiir nk perspektifin yenidir. Anszn sen efendisin. Aslnda sen o kadar
kontroldesin ki yzeyi tamamen kontrolsz brakabilirsin. Bu derindedir; sen o kadar kontroldesin, o kadar
kklemisin, yzeye ilikin o kadar endiesizsin ki, aslnda dalgalardan, gelgitlerden ve frtnadan keyif
alabilirsin. O gzeldir, enerji verir, g verir; onun iin endielenecek bir ey yoktur. Sadece zayf olanlar
dncelerle ilgili endie duyar. Sadece zayf olanlar zihin iin endielenir. Gl insanlar tmn iine
eker ve onun iin de daha zengindir. Gl insanlar hibir zaman herhangi bir eyi reddetmez.
Reddetmek zayflktandr; korkuyorsun. Gl insanlar hayatn verdii her eyi iine ekmek ister. Dini,

45 -> 81

dinsiz, ahlaki, ahlaksz, ilahi, eytani; hi fark etmez, gl kii her eyi iine ekmek ister. Ve bu yzden
daha zengindir. O sradan dindarlarn sahip olamayaca tamamen farkl trden bir derinlie sahiptir;
onlarsa zavall ve yzeyseldir.
Tapnaa, kiliseye camiye gitmekte olan sradan dindar insanlar izle. Hi derinlii olmayan ok ok s
insanlar bulacaksn her zaman. nk onlar kendi paralarn reddetmilerdir, sakatlanmlardr. Belli bir
anlamda ktrm olmulardr.
Zihinde, dncelerde yanl olan hibir ey yok. Yanl olan bir ey varsa yzeyde kalyor nk o zaman
sen btn bilmiyorsun, paral ve ksmi alglama yznden gereksiz yere ac ekiyorsun. Tm alglamaya
ihtiya var ve bu sadece merkezden mmkn nk merkezden her tarafa, her yne, her boyuta, varlnn
tm eperine bakabilirsin. Ve o engindir. Gerekte, varoluun eperiyle ayndr. Bir kez merkezde oldun
mu zamanla daha geni ve daha geni, daha byk ve daha byk hale gelirsin ve sonunda btn olursun,
daha az deil.
Baka bir adan zihin bir gezginin elbisesinde biriken tozlar gibidir. Ve sen milyonlarca yaamn boyunca
hi banyo yapmadan seyahat edip ve seyahat edip ve seyahat edip duruyorsun. ok toz birikti, doaldr ki
bunda yanl bir ey yok; bu byle olmak zorunda. Toz katmanlar. Ve sen de bu katmanlar kiiliin
zannediyorsun. Onlarla ok fazla zdeletin, bu katmanlarla o kadar uzun sre yaadn ki senin tenin gibi
gzkyor. zdeletin.
Zihin gemitir, andr, tozdur. Herkes onu toplamak zorundadr; eer seyahat edersen tozlanrsn. Ama
onunla zdelemeye, onunla bir olmaya gerek yok nk onunla bir olursan ban derde girer; nk sen
toz deilsin, sen bilinsin. "Toz stne toz" der mer Hayyam. Bir insan ldnde ne olur? Toz tozun
zerine geri dner. Sadece tozsan, o zaman her ey toza dnr; geride hibir ey kalmaz. Ama sen
sadece toz, katmanlarca toz musun yoksa iinde bir yerde pek de toz olmayan bir ey, bu dnyaya ait
olmayan bir ey mi var? Bu senin bilincindir, farkndalndr. Farkndalk senin varlndr ve
farkndalnn etrafnda toplad toz da senin zihnindir.
Bu tozla baa kmann iki yolu vardr. Sradan "dini" yol; elbiseleri temizlemek, bedenini iyice ovmaktr.
Ama bu yntemlerin pek bir yarar olamaz. Elbiselerini ne kadar temizlersen temizle, o kadar
kirlenmilerdir ki iflah olmaz duruma gelmilerdir. Onlar temizleyemezsin; aksine ne yaparsan onu daha
da kirletecektir. Bir seferinde:
Nasreddin Hoca bana geldi. O bir ayyatr. Elleri titrer; yerken, ay ierken her ey elbisesine dklr, o
yzden de tm giysileri ay lekeleri, yemek lekeleri, u-bu lekeleriyle doludur. Nasreddin'e dedim ki:
"Neden bir aktara gidip bir ey bulmuyorsun? Baz leke zc ilalar var ve bu lekeler karlabilir."
Gitti. Yedi gn sonra geri geldi; elbiseleri daha berbat haldeydi, eskisinden de ktyd. "Ne oldu? Aktara
gitmedin mi?" diye sordum. "Gittim. Ve bu kimyasal leke zcler harika i gryor. Tm ay ve yemek
lekeleri gitti. imdi baka bir leke ilacna ihtiyacm var nk bu ila kendi lekelerini brakt" dedi.
Dindar insanlar sana kirleri nasl ykayp temizleyebileceine ilikin ynergeler, kimyasal leke karclar
ve sabunlar salyorlar ama bu leke zcler kendi leke izlerini brakyor. Bu nedenle ahlaksz bir kii
ahlakl hale gelebilir ama artk ahlakl bir ekilde kirli kalr. Bazen durum eskisinden de beter hale
gelir.
Ahlaksz bir adam pek ok adan masumdur, daha az egoisttir. Ahlakl bir adam zihninin iinde btn
ahlakszla sahiptir ve yeni eyler ahlak, banaz ve egoist tavrlar edinmitir. Kendini stn
hisseder; kendisini seilmi kii hisseder. Ve dier herkes cehenneme kadar lanetlenmitir; yalnzca kendisi
cennete gidecektir. Ve tm ahlakszlklar ierde kalr nk zihni yzeyden kontrol edemezsin; bunun
hibir yolu yoktur. En basitinden o, bu ekilde olmaz. Yalnzca bir kontrol mevcuttur ve bu da merkezden
alglamaktr.
Zihin milyonlarca seyahatte birikmi toz gibidir. Gerek dini bak as, sradan olann karsndaki radikal
dini bak as elbiseleri atvermektir. Onlar ykamakla urama, onlar ykanamazlar. Sadece bir ylann

46 -> 81

syrlp eski derisinin dna kmas gibi hareket et.

Yine baka bir bak asndan, bir anlamda zihin gemitir, hafzadr, biriktirilmi tm deneyimlerdir. Tm
yapm olduklarn, tm dnm olduklarn, tm arzulam olduklarn; her ey, tm gemiin, hafzan,
hafza zihindir. Ve hafzadan kurtulamadka, zihnin efendisi olamayacaksn.
Hafzadan nasl kurtulmal? O her zaman seni izler bir ekilde mevcut. Aslnda hafza sensin, yleyse nasl
ondan kurtulmal? Anlarnn dnda sen kimsin? Ben sana, "Sen kimsin?" diye sorduumda bana adn
sylersin; bu senin hafzandr. Gemite bir zaman anne-baban sana bu ismi verdi. Ben sana, "Sen
kimsin?" diye soruyorum ve sen bana ailen, annen, baban hakknda eyler sylyorsun; bu bir hafzadr.
Ben sana, " Sen kimsin?" diye soruyorum ve sen bana eitiminden, edebiyat yksek lisans derecelerinden
ya da doktora derecelerinden veya bir mhendis, mimar olduundan bahsediyorsun. Bu hafzadr.
Ben sana, "Sen kimsin?" diye sorduumda, eer gerekten iine bakarsan yantn "Bilmiyorum" olabilir.
Syleyebilecein her ey hafza olacaktr sen deil. Tek gerek, hakiki yant "Bilmiyorum" olabilir nk
kiinin kendini bilmesi en son eydir. Ben kim olduumu yantlayabilirim ama yantlamayacam. Sen kim
olduunu yantlayamazsn ama cevaplarnla hazrsn. Bilgeler bu konuda sessiz kalyorlar. Tm hafza
atldnda, tm lisan atldnda kim olduum sylenemez. Senin iine bakabilirim, sana bir jest
yapabilirim; tm varlmla seninle birlikte olurum: Budur benim cevabm. Ama yant szcklerle
verilemez nk szlerle ne verilirse verilsin hafzann, zihnin bir paras olur, bilincin deil.
Anlardan nasl kurtulunur? Onlar izle, tank ol. Ve her zaman anmsa; "Bu benim bama geldi ama bu
ben deilim." Elbette belli bir ailede dodun ama bu sen deilsin; bu senin bana geldi, senin dndaki bir
olay. Elbette birisi sana bir isim verdi; bunun kendi iinde yararlar var ama isim sen deilsin. Elbette bir
biimin var, ancak bu biim sen deilsin; bu biim sadece senin iinde olman gereken ev. Biim sadece
iinde olman gereken beden. Ve beden sana ebeveynlerin tarafndan verildi; o bir hediye ama o sen
deilsin.
zle ve ayrt et. Douda vivek, ayrt etmek olarak adlandrlan ey budur; devaml olarak ayrt edersin.
Ayrt etmeye devam et; olmadn her eyi elediin bir an gelir. Bu durumdayken, ilk kez, birden kendinle
yzleirsin, kendi varlnla karlarsn. Olmadn tm kimliklerini kesip atmaya devam et; aile, beden,
zihin. Bu bolukta, sen olmadn her ey frlatlp atldnda anszn senin varln yzeye kar. lk kez
kendinle karlarsn ve bu karlama efendilik haline gelir.
DNCE DURDURULAMAZ, BU DURMAZ DEMEK DELDR AMA O DURDURULAMAZ. O
kendiliinden durur. Bu ayrm anlalmaldr; yoksa zihnini yakalamaya alrken delirebilirsin.
Zihinsizlik dnceyi durdurarak ortaya kmaz. Dnce artk yokken zihinsizlik vardr. Durdurmaya
alma abasnn kendisi daha ok endie yaratacaktr, atma yaratacaktr, seni blnm yapacaktr.
inde srekli bir kargaa hkm srecektir. Bunun yarar olmayacak.
Ve onu birka saniyeliine durdurmada baarl olsan bile, bu bir kazanm saylamaz nk birka saniye
neredeyse l gibi olacaktr, canl olmayacaktr. Bir eit hareketsizlik hissedebilirsin... ama dinginlik
deil. nk zorlanlm bir hareketsizlik dinginlik deildir. Onun altnda, bilinaltnn derinliklerinde
basklanm zihin almaya devam etmektedir.
Bu nedenle dnceyi durdurmann bir yolu yoktur. Ama zihin durur; bu kesindir. O kendiliinden durur.
O zaman ne yapmal? Bu soru konuyla alakaldr. zle. Durdurmaya alma. Zihne kar herhangi bir
eylemde bulunmaya gerek yok. Her eyden nce kim yapacak bunu? Zihin kendisiyle mcadele ediyor
olacak; zihnini ikiye bleceksin: Birisi patron olmaya, borusunu ttrmeye alyor, kendi dier ksmn
ldrmeye alyor, bu samadr. Bu ok aptalca bir oyun, seni delirtebilir. Dnceyi ya da zihni
durdurmaya alma; sadece izle, izin ver. Ona tam zgrlk ver. Brak istedii kadar hzl kosun; hibir
ekilde onu kontrol etmeye alma. Sadece tanklk et.
O gzeldir! Zihin en gzel mekanizmalardan birisidir. Bilim henz zihin paralelinde herhangi bir ey

47 -> 81

yaratamamtr. Zihin hl bir bayapt olarak duruyor; o kadar karmak, korkun derecede gl, pek
ok potansiyele sahip. zle onu! Tadn kart!
Ve bir dman gibi izleme nk zihne bir dman gibi yaklaacak olursan izleyemezsin. imdiden
nyarglsn, imdiden onun karsndasn. imdiden zihinde bir eyin yanl olduuna karar verdin; daha
imdiden sonuca vardn. Ve ne zaman birisine dmanca baksan, hibir zaman derinlemesine bakmazsn,
gzlerine asla bakmazsn; kanrsn.
Zihni izlemek demek ona derin bir sevgiyle, derin bir saygyla bakmaktr; o Tanrnn sana bir armaandr.
Zihnin kendi iinde yanl bir ey yoktur. Dnmenin kendi iinde yanl bir ey yoktur. Tm dier
sreler gibi gzel bir sretir. Gkyznde dolanan bulutlar gzeldir; neden dnceler isel gkyznde
dolanmasn? Aalar bezeyen iekler gzeldir; neden varlnda dnceler iek amasn? Okyanusa
dklen rmaklar gzeldir; neden bu dnce akmlar bilinmedik bir yere doru gitmesin? Gzel deil mi?
Derin bir saygyla bak. Bir sava deil, bir k ol.
Zihnin ok ince ayrntlarn, ani dnlerini, gzel dnlerini izle. Ani zplamalarn ve sraylarn,
srekli oynamaya devam ettii oyunlar; dokuduu ryalar, hayalleri, hafzay, yaratt bin bir tane
tasarm; izle! Orada ylece karmadan, mesafeli, iine girmeden dururken, yava yava hissetmeye
balayacaksn... Gzlemciliin derinletike, farkndaln da derinleecek, boluklar, aralklar ortaya
kacak. Bir dnce gider ve dieri henz gelmedi ve bir boluk var. Bir bulut geti, dieri geliyor ve bir
boluk var.
Bu boluklarda zihinsizliin ipularn ilk kez yakalayacaksn. Zihinsizliin tadn alacaksn; onu Zen'in ya
da Tao'nun ya da Yoga'nn tad olarak adlandrabilirsin. Bu kk aralklarda anszn gkyz alyor ve
gne parlyor. Anszn dnya gizemlerle dolar nk tm snrlar kalkmtr; gzlerindeki perde artk
yoktur. Net bir ekilde, nfuz eder ekilde grrsn. Tm varolu effaflar.
Balangta bu anlar az saydadr ve uzun aralkldr, enderdir. Ama onlar sana samadhi'nin ne olduuna
ilikin kavraylar sunar. Kk sessizlik havuzlar; onlar gelecek ve kaybolacaklar ama sen bileceksin ki
doru yoldasn. Yeniden izlemeye balayacaksn. Bir dnce getiinde onu izlersin; bir aralk getiinde
onu izlersin. Bulutlar da gzeldir, gn da gzeldir. Artk bir seici deilsin. Artk sabit bir zihnin yok.
"Sadece aralklar isterim" demezsin. Bu aptalcadr nk bir kez sadece aralklar beklemeye kendini
adadnda, tekrardan dnmenin karsnda olmaya karar vermisin demektir. Ve o zaman bu aralklar
kaybolacaktr. Onlar sadece sen mesafeliyken, ayryken gerekleir. Onlar olur, getirilemez. Onlar olur,
onlar olmas iin zorlayamazsn. Onlar kendiliinden olan olaylardr.
zlemeye devam et. Brak dnceler gelip gitsin; nereye gitmek isterlerse. Yanl bir ey yok!
Hkmetmeye ve ynlendirmeye alma. Brak dnceler tam bir zgrlk ierisinde hareket etsin. Ve
sonradan daha byk aralklar geliyor olacak. Kk satorilerle kutsanacaksn. Bazen dakikalar geecek
ve dnceler olmayacak; hi trafik olmayacak, kesintisiz, tam bir sessizlik. Daha byk boluklar
geldiinde yeni bir netlik ykselecek. Sadece dnyay grecek bir netlie sahip olmayacak, isel dnyay
da grebileceksin. lk boluklarla dnyay grebileceksin; aalar imdi grndnden daha yeil olacak,
hi bitmeyen bir mzikle, gklerin mziiyle evreleneceksin. Anszn Tanrsalln aklanamaz, gizemli
mevcudiyetinde bulacaksn kendini. Sen onu yakalayamasan da sana dokunuyor. Senin ulaabilecein
mesafede ama yine de tesinde. Tanr sadece darda olmayacak, birden aracaksn; o ayn zamanda
ieride. O sadece grnrde deil, grendedir; ierde ve dardadr. Zamanla...
Ama buna da balanma. Balanmak zihnin devam etme besinidir. Balanmadan tank olmak onu
durduracak, hi aba sarf etmeden durduracak olan yntemdir. Ve bu derin mutluluk anlarndan keyif
almaya baladka onlar daha uzun sreler elinde tutabilme kapasiten ykselecek. Nihayet, sonunda bir
gn artk efendi oldun. O zaman dnmek istediinde dnrsn; dnceye ihtiya varsa onu
kullanrsn. Dnceye ihtiya yoksa dinlenmesine izin verirsin. Zihin artk orada olmadndan deil,
oradadr ama sen onu kullanabilirsin ya da kullanmazsn. Artk o senin kararndr, tpk bacaklar gibi:
Komak istersen onlar kullanrsn; komak istemiyorsan dinlenirsin. Bacaklarn oradadr. Ayn ekilde
bacaklar da oradadr.

48 -> 81

Seninle konuurken zihni kullanyorum; konumann baka bir yolu yok. Sorularn yantlarken zihni
kullanyorum; baka bir yolu yok. Karlk vermek ve iliki kurmak zorundaym ve zihin gzel bir
mekanizmadr. Seninle konumuyorken ve tek bamayken zihin yok nk o sayesinde iliki kurulan bir
aratr. Tek bama otururken ona ihtiya yoktur.
Ona bir dinlenme frsat vermiyorsun; o yzden zihin vasatlar. Srekli kullanlr, durmadan ve
dinlenmeden, yorulur. Gndz alr, gece alr; gndz dnrsn, gece rya grrsn. Gece-gndz
almaya devam eder. Yetmi ya da seksen yl yaayacak olursan, o srekli alyor olacak.
Zihnin nezaketine ve dayankllna bak; ne kadar zarif! Kck bir kafada dnyann tm ktphaneleri
saklanabilir; bugne kadar yazlm her ey tek bir zihinde tutulabilir. Zihnin kapasitesi inanlmazdr. Ve bu
kadar kck bir alanda! Ve hi ses kartmadan. Eer bir gn bilim adamlar zihin ayarnda bir
bilgisayar yaratabilecek olurlarsa... bilgisayarlar vardr ama onlar henz zihin deiller. Onlar hala
mekanizmalar, organik bir btnlkleri yok; henz bir merkezleri yok. Eer bir gn bu mmkn olursa
ve bilim adamlarnn bir gn zihinleri yaratabilmesi mmkndr o zaman bu bilgisayarn ne kadar yer
igal edeceini ve ne kadar grlt karacan greceksin!
Zihin neredeyse hi ses kartmyor; sessizce almaya devam ediyor. Ve nasl bir hizmetkr; yetmiseksen yl boyunca! Ve hatta o zaman, lrken bile bedenin yal olabilir ama zihnin gen kalr. Kapasitesi
yine de ayn kalr. Eer onu doru ekilde kullanrsan bazen de yalandka oalr nk daha ok
bildike, daha ok anlarsn. Daha ok yaayp deneyim kazandka zihninin kapasitesi daha ok geliir.
ldnde bedenindeki her ey lmeye hazrdr; zihnin dnda.
Bu nedenle Douda zihin bedeni terk eder ve baka bir rahme girer deriz nk henz lmeye hazr
deildir. Yeniden doum zihne aittir. Ve bir kez zihinsizlik haline erdiinde baka bir yeniden doum
olmayacak. O zaman sadece leceksin. Ve lmnle her ey zlecek zihnin, bedenin sadece tank
olan ruhun kalacak. Bu zamann ve uzayn tesidir. O zaman varolula bir olursun, o zaman artk onunla
ayr deilsin. Ayrlk zihinden kaynaklanr.
Ama onu zorla durdurmann bir yolu yoktur, saldrgan olma. Sevgiyle, derin bir saygyla hareket et ve o
kendiliinden olmaya balayacak. Sen sadece izle ve acele etme.
Modern zihin ok acelecidir. O zihni durduracak hzl yntemler ister. O nedenle uyuturucular caziptir.
Zihni uyuturucular ve kimyasal maddeler kullanarak durmaya zorlayabilirsin ama o zaman da
mekanizmaya kar saldrgan oluyorsun. Bu iyi deildir, bu ykcdr. Bu yolla bir efendi haline gelemezsin.
Uyuturucular yardmyla zihni durdurabilirsin ama o zaman uyuturucular efendi olacak; sen efendi
olmayacaksn. Sadece patronunu deitirdin ve daha ktsyle deitirdin. Artk uyuturucular senin
zerinde g sahibi olacak, onlar sana sahip olacak; onlar olmadan kayp olacaksn.
Meditasyon zihne kar bir aba sarf etmek deildir, o zihni anlamann bir yoludur. Zihne sevecenlikle
tanklk etmektir ama kii elbette sabrl olmak zorundadr. Kafanda tamakta olduun bu zihnin ortaya
kmas yzyllar, bin yllar srd. Kck zihnin tm insanln deneyimini tayor. Ve sadece insanln
da deil hayvanlarn, kularn, bitkilerin, talarn t m bu deneyimlerden getin. Bu ana kadar olan her
ey sende de oldu.
Kck bir fndk kabuunda tm varoluun deneyimini tayorsun. Senin zihnin budur. Aslnda ona
senin demek doru deil. O kolektiftir; o hepimize aittir. Modern psikoloji buna yaklamaktadr, bilhassa
Jungcu psikoloji ona yaklamaktadr ve kolektif bilinalt gibi bir eyi hissetmeye balamlardr. Zihnin
sana ait deil; o hepimize ait. Bedenlerimiz ok ayr; zihinlerimiz ayr deil. Bedenlerimiz net bir biimde
ayr, zihinlerimiz rtr ve ruhlarmzsa tektir.
Bedenler ayrdr, zihinler rtr ve ruhlarsa tektir. Benim farkl bir ruhum yok ve senin farkl bir ruhun
yok. Varoluun tam merkezinde buluuruz ve tekiz. Tanr budur: Her eyin buluma noktas. Tanr ve
dnya "dnya" beden demektir arasnda zihin vardr.
Zihin bir kprdr, bedenle ruh arasnda, dnyayla Tanr arasnda bir kpr. Onu yok etmeye alma!

49 -> 81

Pek oklar onu Yoga ile yok etmeye alt. Bu Yogann yanl kullanlmasdr. Pek oklar onu beden
hareketleriyle, nefesle yok etmeye alt; bu da bedende zor fark edilen kimyasal deiiklikler yapar.
Mesela, eer kafa st, shirhasarida durursan zihni kolayca yok edersin: nk kan kafann iine hcum
eder, sel gibi kafann iine akar... kafann zerinde durduunda yaptn ey budur. Beyin mekanizmas
naziktir. Sen onu sel gibi kanla dolduruyorsun, nazik dokular lecektir. Bu nedenle hibir zeki yogiye
rastlayamazsn. Hayr; yogiler az ya da ok aptaldr. Bedenleri salkldr, gldr bu doru ama zihinleri
lmtr. Zek parltlar gremeyeceksin. ok grbz, hayvans bir beden greceksin ama bir ekilde
insan kaybolmutur.
Kafann zerinde durarak kann yerekimiyle kafann iine doru zorluyorsun. Kafann kana ihtiyac var
ama az miktarda ve yavaa, sel gibi deil. Yerekimine kar azck kan kafaya ular ve bu da dingin bir
ekilde olur. ok fazla kan kafaya giderse tahrip edicidir.
Yoga zihni ldrmek iin kullanlmtr. Zihni ldrmek iin nefes kullanlabilir; hassas zihin iin sert
olabilecek nefes ritimleri vardr, ince nefes titreimleri vardr. Zihin onlarla tahrip edilebilir. Bunlar eski
numaralar. Artk yeni numaralar bilim tarafndan salanyor: LSD, esrar ve dierleri; giderek ok daha
karmak uyuturucular er ya da ge sunulacak.
Ben zihnin durdurulmas taraftar deilim. Ben onun izlenmesi taraftarym. O kendiliinden durur ve o
zaman gzeldir. Bir ey hi iddet olmadan gerekleirse kendine has bir gzellii vardr; doal bir geliimi
vardr. Bir iei g kullanp aabilirsin; bir goncann ta yapraklarn ekip zorla aabilirsin ama iein
gzelliini yok etmi oldun. Artk neredeyse ldr. Senin vahetine dayanamaz. Ta yapraklar gevemi,
gszlemi, lyor. Gonca kendi enerjisiyle atnda, kendiliinden atndaysa bu ta yapraklar
canldr.
Zihin senin kendi ieklenmendir; onu hibir ekilde zorlama. Ben her trden zorlamaya ve iddete
karym ve bilhassa da kendine ynelik olana.
Sadece izle derin duada, sevgide, saygda ve ne olduunu greceksin. Mucizeler kendiliinden
gerekleecek. tip-kakmaya gerek yok.
Dnceyi nasl durdurmal? Ben sadece uyank ol ve izle diyorum. Ve bu durdurma fikrini de bir kenara
at yoksa zihnin doal dnmn durdurur. Bu durdurma fikrini brak! Sen kim oluyorsun da
durduracaksn?
En fazla keyfini kartabilirsin. Ve yanl hibir ey yok; ahlaksz dnceler bile, szde ahlaksz
dnceler bile zihninden gese, brak gesinler. Yanl bir ey yok. Sen ayr dur, bir zarar verilmiyor. O
yalnzca bir kurgu, isel bir film izliyorsun. Onu kendi halinde brak ve o seni zihinsizlie doru zamanla
gtrecek. zlemek nihai olarak zihinsizlikte son bulur.
Zihinsizlik zihnin karsnda deildir; zihinsizlik zihnin tesindedir. Zihinsizlik zihni ldrerek, yok ederek
gelmez; zihni btnyle anlayp artk dncelere ihtiya duymadnda zihinsizlik gelir. Kavrayn onun
yerine gemitir.

Sayfada Ara

TEKERLEK VE TEKERLEK Z
nsan imdiki andaym gibi grnr ama bu sadece grnte byledir. nsan gemite yaar. imdiki
andan geer ama kkleri gemite kalr. Sradan bilin iin gerek zaman imdiki zaman deildir; sradan
zihin iin gerek gemi zamandr, imdiki zaman sadece gemile gelecek arasndaki geittir, anlk bir
geit. Gemi gerektir ve gelecek de yledir ama imdiki an sradan bilin iin gerek deildir.
Gelecek sadece genilemi gemitir. Gelecek tekrar tekrar gemiin yanstlmasdr. imdiki zaman

50 -> 81

yokmu gibi gelir. imdiki an dnecek olursan onu bulamayacaksn bile nk onu bulduun an gemi
olur. Bir an nce, onu bulmamken, o gelecekteydi.
Bir Buda-bilinci iin, aydnlanm bir varlk iin yalnzca imdiki an vardr. Sradan bir bilin, farknda
olmayan, uykudaki bir uyurgezer iin gemi ve gelecek gerektir ve imdiki an gerek deildir. Sadece
kii uyandnda imdi gerektir ve gemi ve gelecek ise gerek d olur.
Bu neden byledir? Neden gemite yayorsun? nk zihin biriktirilmi zihinden baka bir ey deildir.
Zihin hafzadr; yaptn tm eyler, ryasn grdn tm eyler, yapmay isteyip yapamadn tm
eyler, gemite kafanda canlandrdn her eydir zihin. Zihin l bir mevcudiyettir. Zihnin araclyla
bakarsan imdiyi asla bulamazsn nk imdiki an yaamdr ve yaama asla l bir ey araclyla
yaklaamazsn. Zihin ldr.
Zihin bir aynann zerini kaplayan toz gibidir. Ne kadar ok tozla kaplanrsa ayna o kadar az ayna gibi
olur. Ve eer toz katman senin zerindeki gibi kalnsa, o zaman ayna yanstma yapmayacaktr bile.
Herkes toz topluyor; sadece toplamyor ona yapyorsun, onun bir hazine olduunu dnyorsun.
Gemi bitti, neden ona yapyorsun? Onunla hibir ey yapamazsn, gemie gidemezsin, onu silemezsin;
neden ona yapyorsun? O bir hazine deil. Ve ayet gemie yapr ve onun bir hazine olduunu
dnrsen elbette zihnin onu gelecekte tekrar tekrar yaamak isteyecek. Gelecein modifikasyon
yaplm gemiten baka bir ey olamaz; birazck yontulmu, birazck dekore edilmi ama ayns olacak
nk zihin bilinmeyen bir eyi dnemez. Zihin sadece bilineni tasarlayacaktr, bildiin eyi.
Bir kadn seversin ve kadn lr. imdi nasl baka bir kadn bulacaksn? Dier kadn lm karnn
modifikasyondan gemi bir hali olacaktr; bu senin bildiin tek yol. Gelecekte yapacan her ne olursa
olsun gemiin bir devamndan baka bir ey olmayacak. Biraz deitirebilirsin; bir yama oraya bir yama
uraya ama ana ksm olduu gibi kalr.
lm deinde yatarken birisi Nasreddin Hoca'ya sordu: "Sana yeni bir hayat verilse onu nasl yaardn
Nasreddin? Herhangi bir deiiklik yapar mydn?" Nasreddin kapal gzlerle derin derin dnd, tand,
evirdi evirdi, sonra gzlerini at ve dedi ki: "Evet, eer bana yeni bir hayat verilirse salarm ortadan
ayracam. Bunu hep istemitim ama babam her zaman yapmamam konusunda srar etti. Ve babam
ldnde de salarm artk yle almt ki ortadan ayrlmyordu."
Glme! Yaamnla ne yapacan sana sorulursa bunun gibi ok az deiiklik yapacaksn. Burnu birazck
daha deiik bir koca, karndan biraz deiik yzl bir kadn, biraz daha byk yahut kk ev. Ama
bunlar san ortadan ayrmaktan daha baka bir ey deil, vr-zvr, nemsiz. zde hayatn ayn kalacak.
Bunu ok, ok kereler yapmtn; zde hayatn ayn kald. Pek ok kereler sana yaam verildi. Pek ok
kereler yaadn; sen ok ok eski dnemlerden kalmasn. Bu yeryznde yeni deilsin, bu dnyadan daha
da eskisin nk baka dnyalarda, baka gezegenlerde de yaadn. Varolu kadar eskisin; bu byle olmal
nk sen onun bir parassn. ok eskisin ama ayn kalb tekrar tekrar yineliyorsun. Bu nedenle Hindular
ona yaam ve lm tekerlei derler; kendisini tekrar edip durduu iin tekerlek. Yinelemedir: Ayn teller
yukar gelip aa iniyor, aa inip yukar kyor.
Zihin kendisini yanstr ve zihin gemitir, o halde gelecein gemiten baka bir ey olmayacaktr. Ve
nedir gemi? Gemite ne yaptn? Her ne yaptysan iyi, kt, u-bu ne yaparsan yap kendi tekrarn
yaratyor. Karma teorisi budur. Evvelsi gn kzdysan dn tekrar kzmak iin belli bir potansiyel yarattn.
Sonra bunu tekrar ettin, kzgnla daha ok enerji verdin. Kzgnlk halini daha da kkletirdin, suladn;
bugn artk onu daha byk bir gle, daha ok enerjiyle tekrar edeceksin. Ve yarn yine bugnn kurban
olacaksn.
Yaptn ve hatta dndn her eylemin kendine has tekrar ve tekrar srar etme yollar vardr nk bu
senin varlnda belli bir kanal aar. Senden enerji emmeye balar.
Kzgnsn sonra bu hal gider ve sen artk kzgn olmadn dnrsn; o zaman iin zn karrsn. Bu
ruh hali gittiinde hibir ey olmad; sadece teker hareket etti ve yukarda olan teli aaya indi. Kzgnlk

51 -> 81

birka dakika nce yzeydeydi; kzgnlk imdi bilinaltnn iine, varlnn derinine indi. O zamannn
tekrar gelmesini bekleyecek. Eer ona uygun davrandysan onu salamlatrdn. Onun yaamas iin tekrar
bir ruhsat vermi oldun. Ona yeniden bir g, bir enerji verdin. Topran altndaki bir tohum gibi
zonkluyor, doru zaman ve mevsimi bekliyor ve sonra da filizlenecek.
Her eylem kendi kendini yaatr, her dnce kendi kendini yaatr. Onunla bir kez ibirlii yaparsan ona
enerji veriyorsundur. Er ya da ge alkanla dnecektir. Onu yapacaksn ve bir yapan olmayacaksn;
onu sadece alkanln gcyle yapacaksn. nsanlar alkanlk ikinci doadr derler; bu bir abart deildir.
Aksine o bir azmsamadr! Aslnda, alkanlk birinci doa olur ve doa da ikincil hale der. Doa sadece
bir kitaptaki bir ek ya da dipnota dnr ve alkanlk da kitabn ana gvdesi olur.
Alkanlk yoluyla yaarsn; bunun anlam alkanlk aslnda senin araclnla yaar demektir. Alkanln
kendisi srar eder, onun kendi enerjisi vardr. Elbette senden enerji alr ama gemite sen ibirlii yaptn ve
imdi de ibirlii yapyorsun. Zamanla alkanlk efendi sen de yalnzca bir hizmetkr, bir glge olacaksn.
Alkanlk emiri, komutu verecek ve sen de sadece itaatkr bir hizmeti olacaksn. Ona uymak zorunda
olacaksn.
Bir Hindu mistik olan Eknath bir kutsal yolculua kyordu. Kutsal yolculuk en az bir yl srecekti nk
lkedeki tm mukaddes yerleri ziyaret edecekti. Elbette Eknath ile seyahat etmek bir imtiyazd, o yzden
bin kii onunla beraber seyahat ediyordu. Kasabann hrsz da geldi ve dedi ki: "Biliyorum ki ben bir
hrszm ve senin dini cemaatinin bir yesi olmay hak etmiyorum ama bana da bir ans ver. Ben de bu
kutsal yolculua kmak istiyorum."
Eknath dedi ki: "Bu zor olacak nk bir yl uzun bir sre ve sen insanlarn eylerini almaya
balayabilirsin. Sorun yaratabilirsin. Ltfen vazge bu fikirden." Ama hrsz srarcyd. "Bir yllna
almaktan vazgeeceim ama mutlaka gelmeliyim. Ve sana sz veriyorum, bir yl boyunca kimseden tek
bir ey bile almayacam" dedi. Eknath kabul etti.
Ama bir hafta iinde sorun kt ve sorun insanlarn eyalarndan bir eyler kaybolmaya balad. Hatta
daha da fazla kafa kartrcyd nk kimse bir ey almyordu; bir eyler birilerinin antasndan
kayboluyor ve birka gn sonra baka birisinin antasndan kyordu. Kaybolan eylerin antasnda
bulunduu adam, "Ben hibir ey yapmadm. Gerekten bu eylerin nasl olup da benim antama geldiini
bilmiyorum" diyordu
Eknath phelendi, bir gece uyuyormu gibi yapt ama uyankt ve izledi. Gece yarsna doru, gecenin tam
ortasnda hrsz belirdi ve bir kiinin antasndakini tekiyle deitirmeye balad. Eknath onu sust
yakalad ve dedi ki: "Ne yapyorsun? Ve sen sz vermitin!"
Hrsz da, "Ben szm tutuyorum. Ben tek bir ey bile almadm. Ama bu benim ok eski bir
alkanlm... gecenin ortasnda eer bir eytanlk yapmazsam uyumam imkanszlayor. Ve bir yl
boyunca uyumamak? Sen merhametli bir adamsn. Bana kar merhametli olmalsn. Ve ben almyorum!
Her ey srekli bulunuyor; bir yere gitmiyorlar da sadece birisinden dierine yer deitiriyor. Ve hepsinden
te bir yl sonra yeniden almaya balayacam, o yzden iyi bir pratik de oluyor."
Alkanlklar seni belli eyler yapmaya zorluyor; sen bir kurbansn. Hindular ona karma yasas diyorlar.
Yinelediin her eylem ya da dnce nk dnce de zihindeki ok ince bir eylemdir giderek daha
ok glenir. Artk onun penesindesin. O zaman alkanlkta hapis olursun. O zaman bir mahkmun, bir
klenin hayatn yaarsn. Ve bu hapislik kolay fark edilmez; bu hapishane alkanlklarndan,
koullanmalarndan ve yapm olduun eylemlerden yaplmtr. Tm bedenini sarm durumda ve
elin-kolun bal ama sen hl onu kendin yapyormu gibi dnyor ve kendini kandrmaya devam
ediyorsun.
Kzdnda onu kendinin yaptn dnyorsun. Ona bahaneler uydurup koullarn bunu gerektirdiini
sylyorsun: "Kzmak zorundaydm yoksa ocuk yanl yola sapacakt. Kzmasaydm iler ktye
gidecekti ve ofiste her ey bir kaosa dnecekti. Hizmetkrlar sz dinlemeyecek; ileri idare etmek iin
kzmak zorundaydm." Bunlar bahaneler; egon senin hl patron olduuna inanmay bu ekilde

52 -> 81

srdrebiliyor. Ama deilsin.

Kzgnlk eski kalplardan, gemiten gelir. Ve kzgnlk geldiinde ona bahaneler bulmaya alrsn.
Psikologlar deneylerler yapmaktadr ve Doulu ezoterik psikologlarla ayn sonuca ulamlardr: nsan bir
kurbandr, efendi deil. Psikologlar mmkn olan her trl konforu salayp insanlar tamamen tecrit
etmilerdir. Ne ihtiyalar varsa temin edilmi ama dier insanlarla hibir temasta bulunmamlardr.
Klimal hcrelerde hi almadan, hi sorun olmadan, hi belaya karmadan yaadlar ama ayn
alkanlklar devam etti. Bir sabah artk ortada hibir neden yokken nk her trl konfor
salanmken, kayg yokken, kzmak iin bir bahane yokken adam anszn kzgnln iinde kabardn
fark ediyor.
O senin iinde. Bazen grnrde hibir neden yokken aniden znt gelir. Ve bazen kii mutlu hisseder,
bazen kendinden geecek kadar mutlu hisseder. Tm sosyal ilikilerden yoksun braklm, her trl konfor
ierisinde tecrit edilmi, her trl gereksinimi karlanm bir adam senin bir ilikide yaadn tm ruh
hallerinin iinden geiyor. Bu bir takm eylerin ierden kaynakland anlamna geliyor ve sen onu
bakasnn boynuna asyorsun. Bu sadece bir bahane.
yi hissediyorsun, kt hissediyorsun ve bu hisler kendi bilinaltndan, kendi gemiinden kabarp
ykseliyor. Senden baka kimse sorumlu deil. Kimse seni kzdramaz ve kimse seni mutlu edemez. Kendi
kendini mutlu ediyorsun, kendi kendini kzdryorsun ve kendi kendini zyorsun. Bunu fark etmediin
srece bir kle olarak kalacaksn.
"Bama gelen ne olursa olsun kesinkes ben sorumluyum. Koulsuz olarak her ne olursa olsun kesinlikle
ben sorumluyum." Kii bunu fark edince kendisinin efendisi haline gelir.
Balangta bu senin cann skp zecek nk sorumluluu bakasna atabilirsen yanl yapmadn iin
kendini iyi hissedebilirsin. Karn saldrgan davranlarda bulunuyorsa ne yapabilirsin? Kzmak zorundasn.
Ama unutma karn kendi ruhsal mekanizmalar nedeniyle saldrgan davranyor. O sana kar saldrgan
deil. Sen orada olmasaydn ocuklara saldracakt. ocuklar orada olmasayd bulaklara saldracakt;
onlar yere arpm olacakt. Radyoyu krm olacakt. Bir ey yapmas gerekiyordu; saldrganlk
geliyordu. Gazete okurken bulunman ve sana kar saldrmas sadece bir rastlantyd. Yanl bir zamanda
elinin altnda bulunman sadece bir rastlantyd.
Kzgnsn, karn saldrganlat iin deil; o sadece uygun durumu sana salad hepsi bu. O sana kzman
iin bir olaslk, kzman iin bir bahane vermi olabilir ama kzgnlk kabarmaktayd. Karn orada
olmasayd ayn ekilde kzm olacaktn; baka bir eye, bir fikre ama kzgnlk orada olmak zorundayd. O
senin kendi bilinaltndan gelmekte olan bir eydi.
Herkes kendi varlndan ve davranlarndan sorumludur, tamamyla sorumlu. Sorumlu olmaktan
balangta ok cann sklacak nk sen her zaman mutlu olmak istiyor olduunu dnmtn; o halde
nasl olur da kendi mutsuzluundan sorumlu olabilirsin? Her zaman mutluluktan umay arzuluyorsun,
nasl olur da kendi kendine kzabiliyorsun? Ve bu yzden sorumluluu bakalarnn zerine atyorsun.
Eer sorumluluu bakalarna atmaya devam edecek olursan unu unutma ki bir kle olarak kalacaksn
nk hi kimse baka birisini deitiremez. Baka birini nasl deitirebilirsin? Hi birisi baka birisini
deitirmi midir? Dnyadaki en az yerine gelmi dileklerden birisi baka birisinin deimesini istemektir.
Bunu hi kimse bugne kadar yapamad, bu imknszdr nk baka bir insan da kendinden menkul bir
var olu srer; onu deitiremezsin. Sorumluluu bakalarnn zerine atmaya devam edersin ama dierini
deitiremezsin. Ve sorumluluu bakalarna attn iin de temel sorumluluun sana ait olduunu hi
gremezsin. Temel deiiklik kendi iinde gereklidir.
Tuzaa u ekilde dersin: ayet tm eylemlerinden, tm ruh hallerinden sorumlu olduunu dnmeye
balarsan balangta depresyona gireceksin. Ama bu depresyonun iinden geebilirsen hemen sonra
hissedeceksin nk artk bakalarndan zgrletin. Artk kendi kendine alabilirsin. zgr olabilirsin,
mutlu olabilirsin. Btn dnya zgr ve mutlu olmasa bile fark etmez. Ve ilk zgrlk bakalarna
sorumluluu atmay brakmaktr ve ilk zgrlk sorumlu olduunu bilmektir. O zaman pek ok ey birden

53 -> 81

mmkn hale gelir.

Bakalarna sorumluluu atmaya devam edersen unutma ki bir esir olarak kalacaksn nk kimse bir
bakasn deitiremez. Kimse bir bakasn bugne kadar deitirebildi mi? Sana ne olursa olsun zgn
hissediyorsun sadece gzlerini kapat ve zntn izle seni gtrd yere kadar izle, onun derinine gir.
Sonrasnda sebebine varacaksn. ok uzun yolculuk yapman gerekebilir nk tm hayatn bu iin iinde
ve yalnzca bu hayat da deil, pek ok baka hayat da iin iinde. Seni inciten pek ok yara bulacaksn ve
bu yaralar nedeniyle zleceksin; onlar zcdr. Bu yaralar henz kabuk balamad; kanyorlar.
Kaynana gitme, sonutan sebebe gitme yntemi onlar iyiletirecek. Nasl iyiletirir? Neden iyiletirir?
Bunda ima edilen olgu nedir?
Ne zaman geriye doru gidersen vazgeecein ilk ey sorumluluu bakalarnn zerine atmaktr nk
sorumluluu bakalarna atyorsan dar doru gidersin. O zaman tm sre yanltr, sebebi baka
birisinde aryorsun: "Neden benim karm saldrgan?" O zaman "niin" srekli bir biimde karnn
davranna nfuz eder. lk adm tutturamadn ve tm sre yanl olacaktr.
"Neden mutsuzum? Neden kzgnm?" Gzlerini kapa ve bunun derin bir meditasyon olmasna izin ver.
Yere uzan, gzlerini kapa, bedenini gevet ve neden kzgn olduunu hisset. Karn unut gitsin, bu bir
bahane; A, B, C, D, her neyse bahaneyi unut. Kendi iinde derine doru git, kzgnla nfuz et.
Kzgnln kendisini bir nehir gibi kullan; nehrin iinde ak ve nehir seni ieri doru gtrecek. inde ok
ince yaralar bulacaksn. Karn sana saldrgan gzkt nk iindeki ok ince bir yaraya, seni inciten bir
eye dokundu. Hep gzel olmadn dnmtn, yzn irkin ve iinde bir yara var. Karn
saldrganlatnda yznn farkna varman salayacak. "Git de bir aynaya bak!" diyecek. Bir ey incinir.
Karna sadk kalmadn ve o da saldrmak istediinde onu tekrar gndeme getirecek, "Neden o kadnla
glyordunuz? Neden o kadnla ok mutlu bir ekilde oturuyordunuz?" Bir yaraya dokunuldu. Sadk
olmadn, sulu hissediyorsun; yaran hl taze.
Gzlerini kapa, kzgnl hisset, onun btnyle ykselmesine izin ver ki ne olduunu tamamyla
grebilesin. Sonra da brak bu enerji seni gemie doru gtrsn nk kzgnlk gemiten geliyor.
Gelecekten gelemez elbette. Gelecek henz var olmad. imdiki andan gelmiyor. Karmann tm bak
noktas udur: Gelecekten gelemez nk gelecek henz yok; imdiden gelemez nk sen imdinin ne
olduunu bilmiyorsun bile. imdi sadece aydnlanm olanlar tarafndan bilinir. Sen sadece gemite
yayorsun, yleyse gemiinden bir yerlerden geliyor olmal. Yara anlarnda bir yerlerde olmal. Geriye
git. Bir tane yara olmayabilir, pek ok olabilir; byk, kk. Daha derine in ve ilk yaray bul, tm
kzgnlklarn orijinal kaynan. Eer denersen bulabileceksin nk o zaten orada. Orada; tm gemiin
hl orada. Sarlm bir film gibi ierde bekliyor. Onu dndr, filme bakmaya bala. Kkteki sebebe doru
gemie gitme sreci budur. Ve srecin gzellii udur: ayet geriye doru bilinli olarak gidersen, ayet
bilinli olarak yaray hissedersen yara hemen iyileir.
Peki neden iyileir? nk bir yara bilinsizlik, farknda olmamak tarafndan yaratlr. Bir yara cahilliin,
uykunun parasdr. Bilinli olarak gemie gidip yaraya baktnda bilin bir iyiletirme gcdr.
Gemite yara gerekletiinde bilinsizliin iinde gerekleti. Kzgndn, kzgnlk tarafndan ele
geirilmitin, bir ey yaptn. Bir adam ldrdn ve bunu tm dnyadan saklyordun. Polisten
gizleyebilirsin, mahkemeden ve kanunlardan gizleyebilirsin ama kendinden nasl saklayabilirsin?
Biliyorsun, o actr. Ve ne zaman birisi sana kzman iin bir frsat verirse korkarsn nk yeniden olabilir,
karn ldrebilirsin. Geri git nk birisini ldrdn ya da kzgnca ve lgnca davrandn an
bilinsizdin. Bilinaltnda bu yaralar korundu. Artk bilinlen.
Geriye gitmek bilinsizlik halinde yapm olduun eylere bilinli olarak gitmek demektir. Geri git; sadece
bilincin iyiletirir. O iyiletirici bir gtr. Neyi bilinli hale getirebilirsen iyileecek ve artk cann
yakmayacak.
Geriye giden bir insan gemii serbest brakr. O zaman artk gemi ilemiyordur, o zaman artk gemi
onu penelerinde tutmuyordur ve gemi bitmitir. Gemiin onun varlnda yeri yoktur. Ve gemiin
senin varlnda yeri olmadnda sen imdi iin hazr olursun, asla ondan nce deil.

54 -> 81

Bolua ihtiyacn var; ierde ok fazla gemi var, lm eyler iin bir hurdalk, imdiki ann girebilecei
bir boluk yok. Bu hurdalk devaml gelecek hakknda ryalar gryor, yani bu yerin yars artk olmayan
eylerle dolu, dier yars da henz gereklememi eylerle dolu. Ya imdiki an? O darda beklemekte.
Bu nedenle imdiki an bir geitten ibaret, gemiten gelecee bir geit, sadece anlk bir geit.
Gemile iini bitir; gemile iini bitirmediin srece bir hayaletin hayatn yayorsun. Hayatn sahici
deil, var olmuyor. Gemi senin araclnla yayor, srekli ller sana musallat olmaya devam ediyor.
Geriye git; ne zaman frsatn olursa, ne zaman iinde bir ey olursa. Mutluluk, mutsuzluk, znt,
kskanlk; gzleri kapa ve geriye git. Ksa sre sonra geriye doru seyahat etmede ehil hale geleceksin.
Ksa sre sonra gemite geriye gidebileceksin ve pek ok yara alacak. inde bu yaralar alnca bir
eyler yapmaya balama. Yapmaya gerek yok. Sadece bak, izle, gzle. Yara orada; izleme enerjini yaraya
ver, ona bak. Ona hibir yarg olmakszn bak nk eer yarglarsan, eer, "Bu kt, bu byle olmamal"
dersen yara yeniden kendisini kapatr. O zaman gizlenmek zorunda kalacak. Aypladn zaman zihin bir
takm eyleri gizlemeye alr. Bilin ve bilinalt bu ekilde yaratlr. Yoksa zihin tektir; blnmek iin
neden yoktur. Ama sen ayplarsn; o zaman zihin de blmek ve baz eyleri karanla, bodruma koymak
zorunda kalr bu sayede onlar gremezsin ve ayplanmay gerektirecek bir ey olmaz.
Ayplama, taktir etme. Yalnzca bir tank ol, bamsz bir gzlemci. Reddetme. "Bu iyi deil" deme nk
bu bir reddedi ve bastrmaya baladn.
Geride dur. Sadece bak ve izle. efkatle bak ve iyileme gerekleecek.
Bana neden oluyor diye sorma nk o doal bir olay; bu tpk yz santigrat derecede suyun kaynamas
gibidir. Hibir zaman, "Neden doksan dokuz derecede deil?" diye sormazsn. Bunu kimse yantlayamaz.
Sadece yz derecede kaynamas gerekleir. Bir soru yoktur ve soru sormak yersizdir. Doksan dokuz
derecede kaynasayd nedenini sorabilirdin. Doksan sekiz derecede kaynasayd nedenini sorabilirdin. Yz
derecede suyun kaynamas sadece doaldr.
Ayn ey isel doa iin de geerlidir. Tarafsz, efkatli bir bilin bir yaraya geldiinde, yara yok olur,
buharlar. Bunun bir nedeni yok. Bu yalnzca doaldr, bu byledir, bu byle olur. Bunu sylerken
deneyimimden sylyorum. Dene ve bu deneyim senin iin de mmkn. Yntem budur.

Sayfada Ara

EYLEMDE FARKINDALIK
Uyuya kalm bir adam hibir eyde btn olamaz. Yiyorsun tamamen orada deilsin; bin bir tane ey
dnyorsun bin bir tane rya gryorsun, yalnzca mekanik bir ekilde kendini tkyorsun. Erkeinle
veya kadnnla seviiyorsun belki ve tamamen orada deilsin. Belki de baka kadnlar dnyorsun,
kadnnla seviiyor ve baka kadnlar dnyorsun. Ya da belki pazar dnyorsun ya da satn
almay dndn eylerin fiyatlarn ya da bir arabay ya da bir evi ya da bin bir tane eyi; ve
mekanik bir ekilde seviiyorsun. Eylemlerinde btn ol ve eer btnsenfarknda olmak
zorundasn; hi kimse farknda olmadan btn olamaz. Bir ey yiyorsan, sadece yiyorsun; tam olarak
imdi buradasn. Yemek her ey: Yalnzca kendini tkamyorsun, keyif alyorsun. Ruh, beden zihin sen
yiyorken uyumlu ve ahenk ierisinde, varlnn bu katmannda derin bir ritim var. Yemek bir
meditasyona dnr, yrmek bir meditasyona dnr, yemek piirmek bir meditasyona dnr,
yrmek bir meditasyona dnr, odun kesmek bir meditasyona dnr, kuyudan su tamak bir
meditasyona dnr. Kk eyler dntrlr: Onlar ltl eylemler haline gelir.

Sayfada Ara

55 -> 81

MERKEZDEN BALA
Sessizliin zihnin bir paras olmad anlalmas gereken bir eydir. Bu durumda ne zaman, "Onun sessiz
bir zihni var" dersek bu samalktr. Bir zihin asla sessiz olamaz. Zihnin varlnn kendisi sessizliin
kartdr. Zihin sestir, sessizlik deil. Bir kimse gerekten sessizse onun zihinsiz olduunu sylemek
zorundayz.
"Sessiz zihin" elikili bir terimdir. Zihin varsa sessiz olamaz ve eer sessizse o zaman yoktur. Bu nedenle
Zen rahipleri zihinsizlik terimini kullanrken hibir zaman sessiz zihin demezler. Zihinsizlik sessizliktir. Ve
zihnin olmad an bedenini hissedemezsin nk zihin araclyla bedenini hissedecein geittir. Eer
zihinsizlik varsa bir beden olduunu hissedemezsin; beden bilinten kaybolur. Ne beden ne de zihin var;
sadece saf var olu. Bu saf var olu sessizlik tarafndan belli edilir.
Bu sessizlie nasl eriilir? Nasl bu sessizlikte olunur? Ne yaparsan yap yararsz olacaktr; en byk sorun
bu. Sessizlii arayan birisi iin en byk sorun budur nk ne yaparsan yap seni bir yere gtrmez.
nk yapmakla bir ilgisi yoktur. Belli bir beden pozisyonunda oturabilirsin; senin yaptn ey budur.
Buda'nn duruunu grm olmalsn; Buda'nn pozisyonunda oturabilirsin, bu bir yapma olacaktr. Bu
duru Buda'nn bana gelmitir. Onun sessizliinin nedeni o deildi; o bir yan rndr.
Zihin olmadnda, varlk tamamen sessiz olduunda, beden onu sessiz bir rmak gibi takip eder. Beden
belli bir pozisyon alr; en rahat, mmkn olan en pasif pozisyonu alr. Ama onu tersinden yapamazsn.
nce duruu yapp sonra sessizlemenin takip etmesini salayamazsn. nk bir Buda'y belirli bir
durula otururken grrz, bu duru takip edilirse isel sessizliin onu izleyeceini dnrz. Bu yanl
sralamadr. Buda iin ilk nce isel olay gerekleti ve sonra da bu duru onu izledi.
Kendi deneyiminin iinden bak buna: Kzdnda beden belli bir pozisyon alr. Gzlerin kan krmzs olur,
yzn belirli bir ifadeye brnr. Kzgnlk ierdedir ve beden onu izler; yalnzca dsal olarak deil ie
doru da: Bedenin tm kimyas deiir. Kann hzla akar, deiik bir tarzda nefes alrsn, savamaya ya da
svmaya hazrsn. Ama nce kzgnlk olur sonra beden onu takip eder.
Dier kutuptan bala: Gzlerini krmzlatr, hzl nefes olutur, kzgnlk varken bedenin ne yaptn
hissediyorsan onlar yap. Rol yapabilirsin ama iinde kzgnlk yaratamazsn. Bir aktr ayn eyi her an
yapar. Aktr bir k rol yaparken, ierde ak olduunda beden tarafndan yaplan eyleri yapyor ama
ak ortada yoktur. Aktr senden iyi yapyor olabilir ama ak onu izlemeyecektir. Grnrde sen gerekten
kzgn olduun zamankinden daha ok kzgn olacaktr ama o sadece sahte bir eydir. erde hibir ey
olmuyor. Ne zaman dtan balayacak olursan sahte bir durum yaratacaksn. Gerek olan her zaman nce
merkezde olur ve sonradan dalgalar epere ular.
En zdeki merkez sessizliktedir. Oradan bala.

Sayfada Ara

EYLEM YALNIZCA SESSZLKTEN ORTAYA IKAR

Eer sessiz deilsen nasl sessizce oturup ya da sessizce durup meditasyon yaplacan bilmiyorsan
yapp durmakta olduun her ey bir eylem deil, tepki olacaktr. Tepki verirsin. Birisi sana kfreder,
dmene basar ve sen tepki verirsin. Kzgnsn onun zerine atlarsn; kalkp onu bir eylem olarak m
adlandracaksn? O bir eylem deil, hatrlatrm, o bir tepki. O hkmedici ve sen de hkmedilensin. O bir
dmeye bast ve sen bir makine gibi iledin. Tpk dmeye basarsn ve lamba yanar, bunun gibi. Ve
dmeye basarsn lamba sner. nsanlarn sana yapt bu. Onlar seni ayor, seni kapatyor.
Birisi gelir ve sana methiyeler dzer egonu iirir ve kendini ok harika hissedersin. Sonra birisi gelir ve
sende bir delik aar ve sen dmdz yere yapverirsin. Kendinin efendisi deilsin. Herhangi birisi
aalayp seni zebilir, kzdrabilir, keyfini karabilir, rahatsz edebilir, saldrganlatrabilir, ldrtabilir.

56 -> 81

Ve herhangi birisi verek seni zirvede hissettirebilir, Byk skender'in senin yannda bir hi olduunu bile
hissettirecek kadar muhteem olduunu yaatabilir. Ve sen bakalarnn senin zerindeki
ynlendirmelerine gre davranyorsun. Bu gerek eylem deildir.
Buda bir kyden geiyordu ve insanlar gelip onu aalad. Kullanabilecekleri tm aalayc szckleri
kullandlar; bildikleri tm kfrleri sraladlar. Buda orada durdu, sessizce ve dikkatlice dinledi ve sonra,
"Bana geldiiniz iin teekkrler ama acelem var. Bir sonraki kye ulamak zorundaym insanlar beni
orada bekliyor olacak. Bugn size daha ok zaman ayramayacam ama yarn geri dnerken daha ok
vaktim olacak. Eer sylemek isteyip de syleyemediiniz bir eyler kaldysa yarn yeniden toplanabilir ve
bana syleyebilirsiniz. Ama bugn iin beni maruz grn" dedi.
nsanlar gzlerine, kulaklarna inanamadlar: Bu adam tamamen etkilenmeden, rahatsz olmadan kalmt.
Birisi sordu: "Bizi duymadn m? Seni herhangi bir eymisin gibi taciz ediyoruz ve sen yant bile
vermedin!"
Buda dedi ki: "Bir yant istediysen ge kalm durumdasn. On yl nce gelmi olman gerekirdi o zaman
seni yantlardm. Ama bu on yldr bakalar tarafndan ynlendirilmeye bir son verdim. Artk bir kle
deilim, ben kendimin efendisiyim. Ben kendime gre davranyorum, baka kimseye gre deil. Ben kendi
isel ihtiyalarma gre davranyorum.
Beni bir ey yapmaya zorlayamazsn. Beni taciz etmek istediniz ve ettiniz bunda yanl hibir ey yok.
Tatmin olmu hissedebilirsiniz; iinizi mkemmelen yaptnz. Ama benim amdan bakldnda, ben bu
aalamalarn hibirini zerime almyorum ve ben onlar almadm mddete de bir anlamlar yok."
Birisi seni aaladnda bir alc haline gelmek zorundasn, onun sylediini kabul etmek zorundasn
ancak o zaman bir tepki verebilirsin. Ama eer kabul etmezsen, sadece karmadan durursan, mesafeyi
korursan, sakin kalrsan sana ne yapabilir?
Buda dedi ki: "Birisi yanan bir mealeyi nehre atabilir. Nehre ulaana kadar meale yank kalr. Nehre
dt anda tm atei sner; nehir onu soutur. Ben bir nehir oldum. Bana aalamalar frlatrsnz;
onlar frlattnzda onlar atetir ama bana ulatklar anda benim serinliimin iinde ate kaybolur. Artk
actmazlar. Siz dikenleri atarsnz; sessizliime dnce onlar iee dnr. Ben kendi yaradlmn
doasndan hareket ediyorum."
Kendiliindenlik budur.
Farkndaln insan, anlayn insan eylemde bulunur. Farknda olmayan, bilinsiz, mekanik robot gibi bir
insan tepki verir.
Ve farknda olan insan sadece izlemekle kalmaz; izlemek varlnn bir yndr. zlemeden eyleme
gemez. Ama yanl anlama; mesela tm Hindistan Buda gibi insanlar yanl anlamaya devam ediyor. O
yzden de tm lke aylak hale geldi. Tm byk ustalarn "Sessizce otur" dediini dnp lke tembel
hale geldi, bitlendi. lke enerjiyi, canll, yaam kaybetti. Tamamen donuklat, aptallat nk zek
sadece eyleme getiinde keskinleir.
Ve sen an be an farkndaln ve uyanklndan eyleme getiinde mthi bir zek ortaya kar.
Parlamaya, ldamaya balarsn k saar hale gelirsin. Ama bu iki ey araclyla olur: zlemek ve bu
izlemeden kaynaklanan eylemde bulunmak. Eer izlemek bir eyleme dnrse o zaman intihar
ediyorsundur.
zlemek seni eyleme gtrmelidir, yeni trden bir eyleme. Eyleme yeni bir nitelik gelmitir. zlersin,
tamamen sessiz ve sakinsin. Durumun ne olduunu gryorsun ve bu grmenin sonucunda yant
veriyorsun. Farknda insan yant verir, o kelimenin tam anlamyla sorumludur. Cevap vermeye hazrdr,
tepki vermez. Onun eylemi kendi farkndalndan gelir, senin ynlendirmelerinden deil; fark buradadr.
O nedenle izlemekle kendiliindenlik arasnda bir uyumsuzluk yoktur. zlemek kendiliindenliin
balangcdr; kendiliindenlik izlemenin tamamlanmasdr.

57 -> 81

Gerek bir anlaya sahip insan eylemde bulunur; ok gl bir biimde eylemde bulunur, btnyle
eylemde bulunur ama o ann iinde kendi bilincinden eylem yapar. O bir ayna gibidir. Sradan insan,
bilinsiz insan ayna gibi deildir, bir fotoraf filmi gibidir. Bir fotoraf filmiyle ayna arasndaki fark nedir?
Bir fotoraf filmi bir kez pozlandnda ie yaramaz hale gelir. zlenimleri alr, o izlenimleri kaydeder;
resmi tar. Ama unutma resim gereklik deildir, gereklik gelimeye devam eder. Baheye gidebilir ve
bir gl goncasnn fotorafn ekebilirsin. Yarn fotoraf ayn kalacaktr, ondan sonraki gn de fotoraf
ayn kalacaktr. Tekrar git ve gl goncasn gr; o artk ayn deil. Gller yerinden gitmitir ya da yenileri
gelmitir. Bin bir tane ey olmutur.
Hayat hibir zaman sabit deildir, srekli deiir. Zihnin bir kamera gibi alr, fotoraflar toplamaya
devam eder durur; o bir albmdr. Ve sonra da bu fotoraflara dayanarak tepki vermeye devam edersin. O
nedenle de hayata kar hi drst olmazsn nk ne yaparsan yap yanltr. Diyorum ki ne yaparsan yap
yanltr. Hibir zaman uymaz.
Bir kadn ocuuna aile albmn gsteriyordu. Ve ok gzel bir adamn fotorafna denk geldiler; sk
sal ve sakall, ok gen, ok canl. Olan sordu: "Anne bu adam kim?" Kadn dedi ki: "Tanyamyor
musun? O senin baban!" ocuk kafas karm bir halde: "Eer o benim babamsa, o zaman bizimle
yaayan bu kel adam kim?"
Bir fotoraf statiktir. O, olduu gibi kalr, hi deimez. Bilinalt zihin bir fotoraf makinesi gibi alr, bir
fotoraf filmi gibi alr. Uyank bir zihin, meditasyon halindeki zihin bir ayna gibi alr. O hibir izlenim
yakalamaz: O tamamyla bo kalr, her zaman bo. O nedenle aynann nne ne gelirse yanstlr. Eer
aynann karsnda durursan seni yanstr. Eer gidersen aynann sana ihanet ettiini syleme. Bir ayna
sadece bir aynadr. Gittiinde seni yanstmayverir; artk seni yanstma zorunluluu yoktur. imdi baka
birisi ona bakyor; o baka birisini yanstyor. Eer kimse yoksa o hibir ey yanstmaz. O her zaman
hayata kar drsttr.
Fotoraf filmi hayata kar hibir zaman drst deildir. u an fotorafn ekilse, fotorafnn onu
makineden karaca an geldiinde dahi artk sen ayn deilsin! Kprnn altndan ok sular geti bile.
Gelitin, deitin, yalandn. Belki de sadece bir dakika geti ama bir dakikada muhteem bir ey olabilir;
lm olabilirsin! Sadece bir dakika nce canlydn; bir dakika sonra lm olabilirsin. Resim hi
lmeyecek. Ama aynada, eer canlysan canlsn; eer lysen de l. Sessizce oturmay ren; ayna
haline gel. Sessizlik bilincinden bir ayna yaratr ve sen an be an ilemeye balarsn. Yaam yanstrsn.
Kafann iinde bir albm tamazsn. O zaman gzlerin net ve masumdur, zihin aklna sahipsindir,
vizyonun vardr ve hayata kar hibir zaman samimiyetsiz olmazsn.
zgn yaamak budur.

Sayfada Ara

DOAL OL
Eylem yaparken her zaman gemie gre davranyorsun. Biriktirmi olduun deneyimlerine dayanarak
davranyorsun, gemite varm olduun sonulara gre davranyorsun; nasl doal olabilirsin?
Gemi hkmeder ve gemi nedeniyle imdiki an gremezsin bile. Gzlerin gemile ylesine dolu ki,
gemiin duman o kadar youn ki grmek imknsz. Gremezsin! Neredeyse tamamyla krsn; duman
nedeniyle krsn, gemi karmlar nedeniyle krsn, bildiklerin nedeniyle krsn.
Bilgili insan dnyadaki en kr kiidir. nk bilgisiyle hareket eder, durumun ne olduunu grmez.
Mekanik olarak ilemeye devam eder. Bir ey renmitir; onun iindeki kullanma hazr bir mekanizma
haline gelmitir o ve ona gre hareket eder.
Mehur bir hikye vardr:

58 -> 81

Pek ok tapnan alar boyunca hep olduu gibi Japonya'da da birbirine dman iki tapnak vard.
Rahipler o kadar uzlaamaz hale gelmilerdi ki artk birbirlerine bakmaz dahi olmulard. Yolda
karlaacak olurlarsa birbirlerine bakmazlard. Yolda kar karya gelecek olurlarsa konumaktan
vazgeerlerdi; yzyllar boyunca bu iki tapnak ve rahipleri birbirleriyle konumamlard.
Ama her rahibin kendisine hizmet eden, ayak ilerine bakan kk bir ocuk vard. Her iki tarafn rahipleri
de, ne de olsa onlar birer ocuk olduu iin birbirleriyle arkada olabilir diye korkuyordu. Bir rahip
hizmetindeki ocua dedi ki: "Unutma, dier tapnak bizim dmanmz. Asla dier tapnan ocuuyla
konuma. Onlar tehlikeli insanlar; onlardan bir insann hastalktan kand gibi kan. Vebadan kaan
birisi gibi ka!"
ocuun ilgisini ekti bu... nk yce vaizleri dinleyip durmaktan gna gelmiti. Onlar anlayamyordu.
Garip kutsal metinler okunurdu, dilini anlayamyordu; yce, ilahi sorunlar tartlrd. Oynayacak kimse
yoktu, hatta konuacak bile kimse yoktu. Ve "Dier tapnaktaki ocukla konuma" dendiinde, iinde
dayanlmaz bir arzu ykseldi. Arzular byle ykselir. O gn dier ocukla konumaktan kendini alamad.
Yolda ona rastladnda sordu: "Nereye gidiyorsun?"
Dier ocuk biraz felsefiydi; byk felsefeleri dinleye dinleye felsefi olmutu. "Gitmek? Giden ya da gelen
kimse yok! O oluyor; beni nereye gtrrse" dedi. Ustasndan bir Buda'nn byle; l bir yaprak gibi,
rzgr onu nereye gtrrse oraya giderek yaadn pek ok kez duymutu. Bu nedenle ocuk, "Ben
yokum! Yapan birisi yok, o halde nasl gidebilirim? Neler samalyorsun? Ben l bir yapram. Rzgr
beni nereye gtrrse..." demiti.
Dier ocuk donakalmt. Cevap bile veremedi. Syleyecek bir ey bulamad. Gerekten utanmt ve zor
durumda kalmt, "Ustam bu insanlarla konumamal derken haklyd; bunlar tehlikeli insanlar. Bu nasl
bir konuma tarz? ok basit bir soru sordum: 'Nereye gidiyorsun?' Aslnda nereye gittiini biliyordum
nk ikimiz de pazardan sebze almaya gidiyorduk. Basit bir cevap i grrd" diye hissetti.
Olan geri dnd ve ustasna yle dedi: "zgnm beni bala. Beni yasakladnz ama ben sizi
dinlemedim. Aslnda siz yasakladnz iin kendime hkim olamadm. Bu tehlikeli insanlarla bu ilk
konumam. ok basit bir soru sordum yalnzca: 'Nereye gidiyorsun?' Ve o da garip eyler sylemeye
balad.' Gelmek yoktur, gitmek yoktur. Kim geliyor? Kim gidiyor? Ben saf boluum, sadece rzgrdaki
l bir yapram. Ve rzgr beni nereye gtrrse...' " diyordu.
Usta, "Sana demitim! imdi, ayn yerde duracak ve o geldiinde ona yine soracaksn, 'Nereye gidiyorsun?'
Ve sonra o bu eyleri sylediinde sadece, 'Bu doru. Evet sen l bir yapraksn, ben de yleyim. Ama
rzgr esmediinde nereye gidiyorsun? O zaman nereye gidebilirsin?' diye syle. Ve bu onu utandracak.
Ve o utanmal, yenilgiye uramal. Srekli atma halindeyiz ve bu insanlar bizi hibir tartmada yenilgiye
uratamadlar. O yzden yarn bu yaplmal!" dedi.
Olan erkenden kalkt, yantn hazrlad, gitmeden nce pek ok kez tekrarlad. Sonra da olann yoldan
geecei yerde durdu, tekrar tekrar yineledi, kendini hazrlad ve birazdan olann geldiini grd. "imdi
tamam!" dedi.
ocuk geldi. "Nereye gidiyorsun?" diye sordu. Ve frsatn ona geleceini umuyordu.
Ama ocuk dedi ki, "Bacaklarm beni nereye gtrrse." Rzgrn, hiliin, bir ey yapmayann bahsi
gemiyordu... imdi ne yapmal? Onun tm kullanma hazr cevab sama geldi. imdi rzgrdan
bahsetmek ok alakasz kalacakt. Tekrar malup olmu, artk hakikaten aptal olduundan utanarak, "Bu
olan gerekten garip eyleri biliyor. imdi de diyor ki 'Bacaklar beni nereye gtrrse'" diye dnd.
Olan ustasna geri dnd. Usta, "Bu insanlarla konumaman sylemitim sana! Onlar tehlikeli, bu bizim
ka yzyllk deneyimimizdir. Ama artk bir ey yapmak gerekiyor. O yzden yarn tekrar sor, 'Nereye
gidiyorsun?' diye. Ve sana, 'Bacaklarm nereye gtrrse' dediinde, ona de ki, 'Ya bacaklarn olmasayd, o
zaman... ?' u ya da bu ekilde susmak zorunda kalacak" dedi.

59 -> 81

Ertesi gn olan yeniden sordu: "Nereye gidiyorsun? Ve bekledi.

Ve ocuk da dedi ki: "Pazara gidip sebze almaya."
nsan normal halinde gemie gre yaar; ve hayat deimeye devam eder. Hayatn senin karmlarna
uymak gibi bir zorunluluu yoktur. Bu nedenle hayat kafa kartrcdr; ok bilgili kii iin kafa
kartrcdr. O tm hazrlanm cevaplara sahiptir; Bhagavad Gita'ya, Kuran- Kerim'e, ncil'e, Vedalar'a.
Her eyi tka basa doldurmutur, tm cevaplar biliyordur. Ama hayat hibir zaman ayn soruyu tekrar
yaratmaz; o yzden ok bilgili insanlar her zaman eksik kalr.

Sayfada Ara

KARARLI OL
Zihin hibir zaman kararl deildir. Bu u kiinin zihni, bu kiinin zihni meselesi deildir; zihin
kararszlktr. Zihnin ilevi iki zt kutup arasnda tereddt etmek ve hangisinin doru yol olduunu bulmaya
almaktr. Bu gzlerini kapatp kapy bulmaya almak gibidir. Kesinlikle kendini iki arada b u yoldan
m gitsem, yoksa undan m ? diye asl kalm hissedeceksin; her zaman u/ya da bu konumunda
bulacaksn. Zihnin doas budur.
Soren Kierkegaard Danimarkal byk bir felsefecidir. "Ya/Ya da" isminde bir kitap yazd. Bu onun kendi
yaam deneyimiydi; hibir ey hakknda hibir zaman karar verememiti! Her zaman iin eer bir ey iin
bu ekilde karar veriyorken, bu sefer de u tarz daha doru gzkyordu. u ekilde karar verirken de bu
sefer bu ekil doru gzkyordu. Bir kadnn ona fena halde k olmasna ve onunla evlenmek
istemesine ramen evlenmeden kald. Ama dedi ki: "Bunu dnmek zorunda kalacam; evlenmek byk
bir ey ve hemen evet ya da hayr diyemem." Ve o bu soruyla birlikte, evlenmeden ld.
Yalnzca krk iki yl yaad ve srekli tartyordu, mnakaa ediyordu ama son karar olabilecek, zddnn
eiti olmad bir cevap bulamad. Hibir zaman bir profesr olamad. Bavuru formunu doldurdu,
olabilecek en iyi niteliklere sahipti; saygnln oluturan, yzyl sonra hl ada kalabilmi, eskimemi,
eski moda kalmam, ok nemli pek ok kitap yazmt. Bavuruyu doldurdu ama imzalayamad; nk
"ya/ya da"... niversiteye katlmal m katlmamal m? Bavuru formu ldnde, yaamakta olduu
kk odada bulundu.
Bir yol ayrmnda saatlerce, u yoldan m gitmeli, bu yoldan m gitmeli diye karar vermek iin dururdu...!
Tm Kopenhag bu adamn garipliinin farkna vard ve ocuklar ona "Ya/Ya da" diye isim takt. Sokak
veletleri o nereye gidecek olsa takip edip "Ya/Ya da" diye baryorlard. Durumu gren babas lmeden
nce tm ilerini paraya evirdi ve tm paray toplayp bir banka hesabna yatrd. Sonra da Kierkegaard'n
her ayn ilk gnnde belli bir miktar paray eline geirebilecei ekilde ayarlad. Bu sayede yaam
boyunca en aznda sa kalabilirdi... ve inanamayacaksn: Parann son taksitini para bitmiti bankadan
ektii gn eve dnerken sokakta yere dt ve ld. Son taksitle birlikte! Yaplmas gereken doru ey
buydu. Baka ne yaplabilirdi? nk o aydan sonra ne yapabilirdi ki?
Kitaplar yazyordu ama basmak ya da basmamak konusunda kararszd; pek ok kitabn baslmam
olarak brakt. ok byk deerleri olan kitaplard. Hepsi eylerin iine ok derinlemesine nfuz eden
kitaplar. Yazm olduu her konuda en derin kklere kadar gitmiti, her ann detayna girmiti... bir dahi
ama zihinsel bir dahi.
Zihinle olan problem budur ve ne kadar iyi bir zihne sahipsen o kadar ok problemin olur. Daha az zihinler
bu problemle ok yzlemezler. ki ztlk arasnda taklp seim yapamayanlar zihinsel dahilerdir. Ve sonra
da kendini bir belirsizlik durumu iinde hisseder.
Sana sylemeye altm ey bir belirsizliin iinde olmann zihnin doas gerei olduudur. ki ztln
tam ortasnda kalmak zihnin doasdr. Zihinden uzaklap zihnin tm oyunlarna tank olmadn srece,

60 -> 81

hibir zaman kararl olamayacaksn. Bazen zihne ramen karar versen bile piman olacaksn nk
kararn onun iin vermediin dier ksm seni taciz edecek: Belki de o taraf doruydu ve semi olduun
yanlt. Ve artk bunu bilmenin bir yolu yok. Belki de bir kenara ittiin seenek daha iyiydi. Ama onu
semi de olsaydn yine bir ey deimemi olacakt. Bu sefer darda brakm olacan bu seim seni
taciz edecekti.
Zihin en basit haliyle lgnln balangcdr. Ve eer onun ok fazla iindeysen seni delirtecektir.
Kymde bir kuyumcunun karsnda yaardm. Onun yerinin tam karsnda otururdum ve tuhaf bir
alkanl olduunu fark ettim: Dkknn kilitlerdi, sonra da kilidi gerekten kapanm m diye grmek
iin birka kez ekerdi. Bir gn ben nehirden gelirken o da daha henz dkknn kilitlemi ve evine
gidiyordu. "Ama kontrol etmedin ki!" dedim.
"Ne?" diye sordu.
Ben de: "Kilidi kontrol etmedin" dedim. Kontrol etmiti; onu kilidi sefer ekerken grmtm ama
onda bir phe yaratmtm ve zihin her zaman hazrdr..
Bunun zerine bana dedi ki: "Belki de unutmuumdur; geri dnmem lazm." Geri dnd ve kilidi tekrar
kontrol etti. Bu benim zevkim haline geldi; nereye gidecek olsa... pazardan sebze almaya gittiinde yanna
gider ve "Burada ne yapyorsun? Kilidi kontrol etmeden braktn!" derdim..
Sebzeleri orackta brakp, "Geri geleceim; nce gidip kilitleri kontrol etmem lazm" derdi. Tren
istasyonunda bile; bir yere gitmek iin bilet alyordu ve gidip ona, "Ne yapyorsun? Kilit?" diye sordum.
"Aman tanrm, kontrol etmemi miydim?" dedi.
"Hayr" dedim.
"Artk gitmem imknsz" dedi. Bileti iade etti, eve gitti ve kilidi kontrol etti. Ama o zaman da trene gitmek
iin ok ge kalmt; tren oktan ayrlmt. Ve bana gvenmiti nk her zaman onun evinin nnde
otururdum.
Zamanla herkes bunu rendi ve nereye gidecek olsa insanlar, "Nereye gidiyorsun? Kilidini kontrol ettin
mi" diye sorard.
Sonunda bana kzd. "Bunu sen yayyor olmalsn nk nereye gitsem herkes kilitten bahsediyor" dedi.
Ben de, "Onlara kulak asma. Brak ne istiyorlarsa sylesinler" dedim.
"Ne demek istiyorsun onlar dinleme derken! ayet onlar doruyu sylyorlarsa o zaman sonsuza kadar
mahvoldum demektir. Bunu ansa brakamam. Adamn yalan sylyor olabileceinden adm gibi emin bile
olsam kildi kontrol etmeye mecburen gelip bakmak zorundaym. Bir yerden kontrol ettiimi biliyorum ama
kim emin olabilir ki?" dedi.
Zihin hibir ey hakknda emin deildir.
Eer zihnin iki zt kutbu arasndaysan, arada kalmsan; her zaman yapmal m yapmamal m daysan
ldracaksn. Sen ldrm durumdasn! Bu gereklemeden dar zpla ve dardan zihne bak.
Zihnin farknda ol; parlak taraf, karanlk taraf, doru taraf, yanl taraf. Hangi kutbu olursa olsun sadece
farknda ol. Bu farkndalktan iki ey kacak: lki zihin olmadn ve ikincisi de farkndaln zihnin hibir
zaman sahip olmad bir kararlla sahip olduu.
Zihin temelinde kararszdr ve farkndalk da temelinde kararllktr. O halde farkndalktan kaynaklanan
her eylem tamdr, btndr, onda pimanlk yoktur.

61 -> 81

Hayatmda hibir zaman bir ey iin acaba baka bir ey daha m iyi olurdu diye ikinci kez dnmedim.
Hibir zaman pimanlk duymadm. Hibir zaman herhangi bir hata yaptm dnmedim nk bu
eyleri syleyecek baka bir kimse yok. Ben farkndalmdan eyleme gemekteyim; bu benim tm
varlm. Artk ne olursa olsun, mmkn olan her ey odur. Dnya ona doru ya da yanl diyebilir, bu
onlarn bilecei bir itir ama benim sorunum deil.
O yzden farkndalk seni kararszlnn dna kartr. Zihnin bu iki kutbunun arasnda asl kalmaktansa
her ikisinin de tesine zplarsn ve bu kutuplarn sadece zihnin iindeysen kutup olduunu grebileceksin.
Onun dndaysan onlarn madalyonun iki yz olduunu grp aracaksn; karar alma meselesi diye bir
ey yoktu.
Farkndalkla birlikte zihin aklna, btnle, brakmla sahipsin; senin iinde varolu karar verir.
Neyin doru neyin yanl olduuna karar vermek zorunda deilsin. Varolu elini elinin iine alr ve sen
rahat bir ekilde hareket edersin. Tek yol, doru yol budur. Ve senin akl banda olabilecein tek yol
budur; aksi taktirde sersem bir ekilde kalrsn.
imdi, Soren Kierkegaard ok byk bir zihindir ama bir Hristiyan olarak farkndalk diye bir kavrama
sahip deildi. Dnebilir ve ok derinlemesine dnebilir ama sadece sessiz kalp izleyemezdi. Zavall
adam izlemek, tank olmak, farkndalk gibi eyleri hi duymuluu yoktu. Tm duyduu ey dnmekten
ibaretti ve o da tm dehasn dnmeye aktard. Muhteem kitaplar retti ama kendisi iin muhteem bir
hayat retemedi. Tam bir sefalet iinde yaad.

Sayfada Ara

HER ANI TAMAMLA

Neden ryaya ihtiya var? Birini ldrmek istedin ve ldrmedin; onu ryanda ldreceksin. Bu senin
zihnini rahatlatacak. Sabahleyin tazelenmi olacaksn; ldrdn. Gidip ldr bu sayede ryaya ihtiyacn
olmayacak demiyorum!
Ama unu unutma: Eer birisini ldrmek istiyorsan, odan kapat, ldrme zerine meditasyon yap ve onu
bilinli olarak ldr. "Onu ldr" derken bir yast ldr; bir temsilini yap ve onu ldr diyorum. Bu
bilinli gayret, bu bilinli meditasyon sana kendin iin ok fazla anlay salayacak.
Bir eyi hatrla: Her an tamamla. Her an sanki baka bir an gelmeyecekmi gibi yaa. Onu ancak o zaman
tamamlayacaksn. Bil ki lm her an gerekleebilir. Bu sonuncusu olabilir. "Eer bir ey yapmam
gerekiyorsa, onu tamamen imdi ve burada yapmak zorundaym" diye hisset.
Bir Yunan generali hakknda bir yk duydum. Bir nedenden kral ona karyd. Bir vatana ihanet davas
sz konusuydu ve o gn generalin doum gnyd. Arkadalaryla birlikte kutlamaktayd. Anszn kraln
yneticisi gelip generale dedi ki: "Kusura bakmayn, bunu sylemek ok zor ama kral bu akam saat alt
civarnda sizin aslmanza karar verdi. Bu durumda saat alt civarnda hazr olun."
Arkadalar oradayd, mzik alnyordu. ki vard, dans vard, yemek vard. Onun doum gnyd. Bu
mesaj tm havay deitirmiti. Herkes zlmt. Ama general dedi ki: "imdi zlmeyin nk bu
hayatmn son ksm olacak. yleyse hadi, etmekte olduumuz dans tamamlayalm ve lenimizi bitirelim.
Artk imknm kalmad o yzden gelecekte bir zaman tamamlayamayz. Ve beni bu zgn havada
gndermeyin; yoksa zihnim hayat iin tekrar tekrar arzu duyacak ve durmu mzikle yarda kalm len
zihnimde bir yk olacak. O yzden haydi tamamlayalm onu. imdi durma vakti deil"
O istedi diye dans ettiler ama zordu. O kendi kendine daha byk bir evkle dans etti; tek bana daha da
enlendi ama tm grup orada deildi artk. Kars alyordu ama o dans etmeye devam etti, arkadalarla
konumaya devam etti. Ve o kadar mutluydu ki, kraln habercisi kraln yanna dnd ve dedi ki: "Bu adam
ok ender birisi. Mesaj duydu ama zlmedi. Ve bu olaya ok farkl bir ekilde yaklat; kesinlikle hayal

62 -> 81

edilemez bir ekilde. Glyor, dans ediyor ve eleniyor ve diyor ki bu anlar onun son anlar olduu iin ve
artk gelecek olmad iin onlar heba edemezmi; onlar yaamak zorundaym."
Kral kendisi ne olduunu grmek iin oraya gitti. Herkes zgnd ve alyordu. Sadece general dans
ediyordu, iki iiyordu, ark sylyordu. Kral sordu: "Ne yapyorsun?"
General, "Bu benim hayattaki prensibim; lmn her an mmkn olduunun farknda ol. Bu prensip
yznden her an mmkn olduunca yaadm. Ama elbette bugn siz bunu o kadar netletirdiniz ki. Size
minnettarm nk bu ana kadar sadece lmn her an mmkn olduunu sadece dnyordum. O
sadece dnmeydi. Arkada bir yerde gizlenmekte olan dnceyse hemen sonraki ann o olmayacayd.
Gelecek oradayd. Ama siz benim iin gelecei tamamen kaldrdnz. Bu gece sonuncusu. Artk hayat ok
ksa, onu erteleyemem."
Erteliyoruz. Bu erteleme isel bir diyalog olur, bir monolog olur. Erteleme. Tam burada imdi yaa. Ve
imdiki anda daha ok yaadka, bu srekli "zihinlenmeye", bu srekli dnmeye daha az ihtiya
duyacaksn. Ona daha az ihtiyacn olacak! O erteleme nedeniyle oradadr ve biz her eyi ertelemeye
devam ederiz. Her zaman hi gelmeyecek olan ve gelemeyecek olan gelecekte yaarz; gelmesi mmkn
deildir. Gelen her ey bugndr ve biz her zaman bugn hibir yerde olmayan gelecek iin kurban
ederiz. O zaman zihin devaml mahvettiin, henz gelmemi bir eye kurban ettiin gemii dnr. Ve o
zaman da daha ilerideki gelecekler iin ertelemeye devam eder.
Srekli
karm
olduun
eyi
gelecekte
bir yerde
yakalayacan
dnyorsun.
Onu
yakalayamayacaksn! erideki bu grlt gemi ve gelecek arasndaki bu srekli gerginliktir, imdiki an
srekli kartr. Bu durmad mddete sessizlie giremezsin. Bu nedenle ilk olarak, her an btn
olmaya gayret et.
kinci ey: Zihnin ok grltl nk onu bakalarnn yarattn, sorumlu olmadn dnmeyi
srdryorsun. Bu yzdendir ki daha iyi bir dnyada daha iyi bir karn varken, daha iyi bir kocan
varken, daha iyi ocuklarla, daha iyi bir evde, daha iyi bir semtte her ey iyi olacak ve sessiz olacaksn.
Etraftaki her ey yanl olduu iin sessiz olmadn dnyorsun, nasl olabilirsin ki?
Eer bu ekilde dnrsen, eer mantn buysa bu daha iyi dnya hi gelmeyecek. Her yerde dnya bu,
bunlar her yerde komularn, bunlar her yerde karlarn, kocalarn ve bunlar da ocuklarn. Bir yerde
cennetin var olduu yanlsamasn yaratabilirsin ama her yer cehennem. Bu tip bir zihinle her yer
cehennem. Bu zihin cehennem.
Bir gn Nasreddin Hoca ve kars gece ge vakit evlerine geldiler. Ev soyulmutu, bunun zerine kars
barmaya ve alamaya balad. Sonra da Hoca'ya: "Hata sende! Niin evden kmadan nce kilidi kontrol
etmedin?"
O ana kadar komular oktan toplanmt. ylesine sansasyonel bir eydi ki; Hoca'nn evi soyulmutu!
Herkes koroya katld. Komulardan birisi, "Bunu hep bekliyordum. Neden bunu daha nce tahmin
etmediniz? ok dikkatsizsiniz!" dedi. Dieri, "Pencereleriniz akt. Neden evden ayrlmadan nce
kapatmadnz?" dedi. ncs, "Kilitleriniz bozuk gibi duruyor. Neden yenilemediniz?" diye ekledi. Ve
herkes Nasreddin Hoca'ya hatalar yklyordu.
"Bir dakika ltfen! Ben hatal deilim" dedi sonunda.
Bunun zerine tm komular koro halinde, "Sen deilsen o halde kimin hatas olduunu dnyorsun?"
diye sordular.
Hoca da, "Hrsza ne dersiniz?" dedi.
Zihin devaml suu baka birilerine atar. Kars Nasreddin Hoca'ya atar, tm komular Nasreddin Hoca'ya
atar ve zavall adam etraftaki kimseye atamad iin de, "Hrsza ne dersiniz?" der.

63 -> 81

Devaml olarak suu bakalarna atyoruz. Bu sana hatal olmadn yanltc duygusunu verir. Baka
birileri bir yerlerde hataldr; X, Y, Z. Ve bu tavr zihnimizin en temel davranlarndan biridir. Her eyde
baka birisi hataldr ve ne zaman bir gnah keisi bulursak rahatlarz; o zaman zerimizdeki yk kalkar.
Arayan bir insan iin bu zihnin bir yarar yoktur; o bir engeldir. Bu zihin engeldir. Durum ne olursa olsun
anlamalyz ki, hangi koulda olursan ol sorumlu sensin ve baka hi kimse deil. Eer sorumluysan o
zaman bir ey mmkn olabilir. Eer baka birisi sorumluysa o zaman hibir ey mmkn deildir.
Dindar bir zihinle dindar olmayan bir zihin arasndaki en temel eliki budur. Dindar olmayan zihin her
zaman baka bir eyin sorumlu olduunu dnr; toplumu deitir, gelenekleri deitir, ekonomik
koullar deitir, politik koullar deitir, herhangi bir eyi deitir ve her ey iyi olacak. Pek ok eyi
defalarca deitirdik ve hibir ey iyi deil. Dindar zihin koullar ne olursa olsun eer zihnin buysa o
zaman cehennemde olacaksn, sefalet iinde olacaksn der. Sessizlie ulaamayacaksn.
Sorumluluu stlen. Sorumlu ol nk o zaman bir ey yaplabilir. Sadece kendinle bir ey yapabilirsin.
Dnyadaki baka kimseyi deitiremezsin, sadece kendini deitirebilirsin. Mmkn olan tek devrim
budur. Mmkn olan tek dnm kiinin kendisinin olandr. Ama bu yalnzca sorumlu olduumuzu
hissettiimiz zaman dnlebilir.

Sayfada Ara

Y OLMAYA ALIMAYA BR SON VER

Tek gnah farknda olmamaktr ve tek erdemse farknda olmaktr. Bilinsiz olmadan yaplamayacak olan
ey gnahtr. Yalnzca bilinli olarak yaplabilecek olan ey ise erdemdir. Farknda olduun zaman birini
ldrmen olanakszdr; eer farkndaysan iddet kullanman mmkn deildir. Tecavz etmek, almak,
eziyet etmek; bunlar farkndalk varken olanaksz olan eylerdir. Yalnzca farknda olmamak stn
geldiinde, farknda olmamann karanlnn iinde kaldnda her trden dman senin iine girebilir.
Buda yle demitir: Eer bir evin iinde k varsa hrszlar ondan kanr ve eer beki uyanksa hrszlar
hi denemeye bile kalkmazlar. Ve ayet insanlar ieride yryor, konuuyorlarsa ve henz uykuya
dalmamlarsa hrszlarn ieriye girmeleri ve hatta onu dnmeleri bile imknszdr.
Tamamyla ayn durum senin iin de geerli: Sen hi k olmayan bir evsin. nsann sradan hali mekanik
bir ileyitir: Homo mekanikus. Sadece isim olarak sen insansn, aksi taktirde eitilmi, becerikli bir
makinesin ve ne yaparsan yap yanl olacak. Ve unutma ne yaparsan yap diyorum; senin erdemlerin dahi
farknda olmadnda erdem olmayacak. Farknda olmadnda nasl erdemli olabilirsin? Erdeminin ardnda
kocaman, dehetengiz bir ego gelecek; byle olmas kanlmaz.
Senin byk bir igc ve gayret gerektiren renilmi, kazanlm azizliin bile nafiledir. nk o basitlik
ve alakgnlllk getirmeyecektir ve o yalnzca ego ortadan kalktnda gerekleen ilahi olann
muhteem deneyimini getirmeyecektir. Bir azizin sayg duyulan hayatn yaarsn ama herkes kadar zavall
olarak; isel olarak rm, isel olarak anlamsz bir var olu halinde. Bu yaamak deil bu bitkisel hayat.
Gnahlarn gnah olacak, erdemlerin de gnah olacak. Ahlakszln ahlakszlk olacak, ahlakn da
ahlakszlk olacak.
Ben ahlak retmiyorum ve ben erdem retmiyorum nk farkndalk olmadan onlarn sadece gsteri,
ikiyzllk olduunu biliyorum. Onlar seni yapmack hale getirir. Seni zgrletirmezler, seni
zgrletiremezler. Tam tersine seni hapsederler.
Sadece tek bir ey yeterlidir: Farkndalk her eyi aan anahtardr. O varoluun tm kilitlerini aar.
Farkndalk senin an be an, uyank halde, kendinin bilincinde olarak ve etrafnda olan biten her eye
annda yant verme bilinciyle yaaman demektir. Ayna gibisin, yanstyorsun. Ve bu yanstma ylesine
btndr ki, bu yanstmadan kaynaklanan her eylem dorudur nk uygun der, varolula ahenk

64 -> 81

ierisindedir. Gerekte senin iinden kmaz; sen onu yapan deilsin. O tm balamn iinden; koullardan
ykselir, sen ve her ey iin iindedir. Bu btnln ierisinden eylem doar; o senin eylemin deildir,
onu bu ekilde yapmaya sen karar vermedin. O senin kararn deil, senin dncen deil, senin kiiliin
deil. Sen yapmyorsun, sadece onun olmasna izin veriyorsun.
Bu tpk gne henz domadan sabah erken yrrken yolda karna bir ylan kmas; dnecek zamann
olmamas gibidir. Sadece yanstabilirsin n e yapp yaplmayacana karar vermek iin zaman yoktur
aniden zplarsn! Aniden szcn not et; tek bir an dahi kaybedilmez; aniden yolun kenarna srarsn.
Sonradan bir aacn altna oturup zerinde dnebilirsin; ne oldu, nasl yaptn. Ve kendi srtn ok iyi
becerdiin iin svazlayabilirsin. Ancak, aslnda onu sen yapmadn; o oldu. O tm balamn iinden kp
gerek oldu. Sen, ylan, lm tehlikesi, hayatn kendisini koruma gayreti... ve bin bir tane farkl ey iin
iindeydi. Bu koullarn tm bu eyleme neden oldu. Sen yalnzca bir aracydn.
imdi, bu eylem uygundur. Onu yapan sen deilsin. Dini bir ekilde syleyecek olursak Tanr onu senin
araclnla yapt. Dini ekilde konumann tek yolu budur, baka ekilde deil. Btn, para araclyla
eylem yapt.
Erdem budur. Bunun iin hibir zaman piman olmazsn. Ve bu gerekten zgrletirici bir eylemdir. Bir
kez oldu mu bitmitir. Yeniden eylemde bulunmak iin zgrsn; bu eylemi kafanda tamayacaksn.
Psikolojik hafzann bir paras olmayacak; iinde hibir yara brakmayacak. O kadar kendiliindendi ki
sende hibir iz brakmayacak. Bu eylem hibir zaman karmaya dnmeyecek. Bu eylem hibir zaman
sende syrk oluturmayacak. Karma haline gelen bir eylem gerekte eylem olmayan ama gemiten,
hafzadan, dnceden gelen bir tepkidir. Karar veren, seen sensin. O farkndalktan deil farknda
olmamaktan gelir. O zaman hepsi gnahtr.
BENM TM MESAJIM SENN BR BLNLLE HTYACIN OLDUUDUR, KARAKTERE
DEL. Bilinlilik gerek olandr, karakterse sahte olutur. Karakter, bilinci olmayanlarn ihtiya duyduu
bir eydir. Gzlerin varsa bir baston kullanp el yordamyla yolunu bulmaya ihtiya duymazsn. Eer
grebilirsen bakalarna, "Kap nerede?" diye sormazsn.
Karaktere gerek duyulur nk insanlar bilinsizdir. Karakter sadece bir makine yadr; hayatn daha
yumuak bir biimde yrtebilmene yardmc olur. George Gurdjieff karakterin bir tampon olduunu
sylerdi. Tamponlar demiryolu trenlerinde kullanlr; iki kompartman arasnda tamponlar vardr. Bir ey
olursa bu tamponlar iki kompartmann birbirine arpmasn engeller. Ya da sspansiyon gibidirler:
Arabalarn sspansiyonlar vardr bu sayede yumuak bir ekilde hareket edebilirsin. Sspansiyonlar
devaml olarak oklar emerler; onlara ok emici denir. Karakter de budur: ok emici.
nsanlara alakgnll olmalar sylenir. Alakgnll olmay renirsen, o bir ok emicidir; alakgnll
olmay renerek kendini bakalarnn egolarna kar korumay renirsin. Seni fazla incitemezler; sen
alakgnll bir adamsn. Eer bir egoist olursan defalarca incinmen kanlmazdr ego ok hassastr
o yzden sen de egonu alakgnlllk battaniyesiyle sarmalarsn. Sana yardm eder, belli bir yumuaklk
salar. Ama seni dntrmez.
Benim iim dnm ierir. Bu simyasal bir okul; ben senin bilinsizlikten bilinlilie, karanlktan
aydnla gemeni istiyorum. Sana bir karakter veremem, sana sadece bir igr, farkndalk verebilirim.
Benim tarafmdan ya da toplum tarafndan, kilise tarafndan, devlet tarafndan belirlenmi bir kalba gre
deil, an be an yaaman isterim. Senin kendi kk farkndalk na gre, kendi bilincine gre yaaman
isterim.
Her ana cevap vermeye hazr ol. Karakter senin hayatn her trl sorusuna verilecek belirli bir hazr
cevabnn olmas demektir, yani ne zaman bir durum ortaya ksa belirlenmi kalplara gre karlk
veriyorsun. Kullanma hazrlanm cevaplarla karlk verdiin iin o doru yant olmuyor, o sadece bir
tepki oluyor. Karakteri olan kii tepki verir, bilinci olan kii ise yant verir: Durumu iine alr, onu yanstr
ve bu yanstmadan karak eylemde bulunur. Karakteri olan kii tepki verir, bilinci olan kiiyse eylemde
bulunur. Karakteri olan adam mekaniktir, robot gibi iler. Zihninde bilgiyle dolu bir bilgisayar vardr;
herhangi bir ey sor ona ve hazrlanm cevap bilgisayarndan akmaya balasn.

65 -> 81

Bilinci olan kii gemiten ve hafzadan deil yalnzca ann iinde eylemde bulunur. Onun eyleminde bir
gzellik, doallk vardr ve duruma kar verdii yant samimidir. Karakteri olan kii her zaman eksik kalr
nk hayat srekli deiiyor; hibir zaman ayn deil. Ve senin yantlarnsa hep ayn, hi gelimiyor;
geliemezler onlar l.
ocukluunda sana belli eyler sylediler; o orda kald. Sen bydn, hayat deiti ama sana ebeveynlerin
ya da retmenlerin ya da rahiplerin tarafndan verilen cevaplar hl orada. Ve bir ey olduunda sana elli
yl nce verilmi olan cevaplara gre i greceksin. Ve elli ylda kprnn altndan ok sular geti;
tamamyla farkl bir hayat o artk.
Heraklit der ki: Ayn nehre iki kez giremezsin. Ve ben de sana diyorum ki: Ayn nehre bir kez dahi
giremezsin, nehir yle hzl akyor ki.
Karakter durgundur; O kirli bir havuz suyudur. Bilin bir nehirdir.
Bu yzden ben insanlarma davran kurallar vermiyorum. Ben onlara grecekleri gzler,
yanstabilecekleri bir bilin, ortaya kacak her trl duruma yant verebilecekleri ayna gibi bir varlk
veriyorum. Ne yaplmas ve yaplmamas gerektiine ilikin detayl bilgiler vermiyorum; onlara on emir
vermiyorum. Ve onlara emirler vermeye balarsan onda duramazsn nk hayat ok daha karmaktr.
Kutsal Budist yaztlarnda bir Budist rahip iin otuz bin tane kural vardr. Otuz bin tane kural!
Herhangi bir zamanda ortaya kabilecek her tr durum iin hazrlanm bir cevap vermilerdir. Ama otuz
bin davran kuraln nasl hatrlayacaksn? Ve otuz bin tane davran kuraln hatrlayabilecek kadar
kurnaz birisi her zaman iin onun dna kacak yollar bulabilecek kadar da uyank olacaktr; belli bir
eyi yapmak istemeyecek olursa ondan kurtulaca bir yol bulacaktr.
Bir Hristiyan azizi duymutum: Birisi yzne tokat atm bunun nedeni de o gnn sabahndaki vaazda,
"sa eer birisi yanana bir tokat atarsa teki yanan da dn, der" demesiymi. Ve adam da bunu
denemek istemi ve ona vurmu, gerekten ok sert vurmu. Ve aziz de gerekten sznde samimiymi,
sznn eriymi: Ona dier yanan da vermi. Ama adam da az deilmi: Dier yanana da ncekinden
de sert vurmu. Sonrasnda da arm: Aziz adamn zerine atlam ve ok sert bir ekilde vurmaya
balam. Adam da demi ki, "Ne yapyorsun? Sen bir azizsin ve daha bu sabah birisi sana vurursa teki
yanan da dn diyordun."
Aziz de, "Evet ama nc bir yanam yok. Ve sa orada duruyor. Artk zgrm; artk istediim eyi
yapacam. sa'nn bu konuda verdii bir bilgi yok" demi.
sa'nn hayatnda da tpk bu ekilde oldu. Bir seferinde bir mridine, "Yedi kez bala" dedi. Mrit de
"Olur" dedi. Adamn "Olur" deyiinden phelenen sa, "Yetmi yedi defa diyorum" dedi.
Mrit biraz rahatsz oldu ama, "Olur. nk saylar yetmi yedide sona ermiyor. Yetmi sekizden ne
haber? Ondan sonra zgrm, o zaman istediim eyi yapabileceim!"
nsanlar iin ka tane kural retebilirsin? ok aptalca, anlamsz. nsanlar bu ekilde dindar oluyorlar ve
yine de dindar deiller: Her zaman davran kurallarnn ve emirlerin dna kacak bir yol buluyorlar. Her
zaman arka kapdan bir yol buluyorlar. Ve karakter en iyi ihtimalle sana deri kalnlnda, sahte bir maske
verecek; deri kalnlnda bile deil: Birazck u azizlerini kazyver ve altta gizlenen hayvan bulacaksn.
Yzeyden gzel grnrler ama sadece yzeyden.
Senin yzeysel olman istemiyorum; senin gerekten deimeni istiyorum. Ama gerek bir deiim
varlnn merkezi araclyla gerekleir, eperden deil. Karakter eperleri boyamaktr, bilinse
merkezin dnmesidir.
HATALARINI GRMEYE BALADIIN AN KURU YAPRAKLAR GB DMEYE BALARLAR.
O zaman hibir ey yapmaya gerek yoktur. Onlar grmek yeterlidir. Hatalarnn sadece farknda olmak
tek gerekli olan eydir. Bu farkndalkta onlar kaybolmaya, buharlamaya balarlar.

66 -> 81

Birisi yalnzca bilincinde olmazsa ayn hatay tekrar etmeye devam edebilir. Bilinsizlik ayn hatay tekrar
etmek iin bir zorunluluktur ve hatta deitirmek istesen bile baka bir biimde ayn hatay srdrmeye
devam edeceksin. Her ekilde ve her ebatta mevcutturlar! Yerlerini deitireceksin, yerine yedeini
koyacaksn ama onu brakamayacaksn nk derininde onun bir hata olduunu gremiyorsun. Bakalar
sana sylyor olabilirler nk onlar grebilirler...
Bu nedenle herkes kendisinin ok gzel, ok zeki, ok erdemli, ermi olduunu dnr ve hi kimse
onunla ayn fikirde deildir! Nedeni basittir: Bakalarna bakarsn, onlarn gereini grrsn ve kendine
karysa kurgular tarsn, gzel kurgular. Kendin hakknda bildiin her ey az ya da ok bir mittir;
gerekle hibir alakas yoktur.
Kii kendi hatalarn grmeye balad an kkten bir deiim yerleir. O yzden alar boyunca tm
Budalar sadece bir tek ey retiyorlar; farkndalk. Sana karakter retmiyorlar; karakter rahipler,
politikaclar tarafndan retiliyor, Budalar tarafndan deil. Budalar sana bilin retiyorlar vicdan deil.
Vicdan senin zerinde bakalar tarafndan oynanan bir oyundur; bakalar sana neyin doru neyin yanl
olduunu sylyorlar. Sana kendi fikirlerini empoze ediyorlar. Ve onu ta senin ocukluundan beri
empoze ediyorlar. Ta en bandan, senin zerinde etki yaratabilmeleri, sende iz brakabilmeleri ihtimalinin
olduu zamanlardaki masumluun, krlganln, hassasiyetin varken seni koullandrdlar. Koullanmann
ad vicdandr ve bu vicdan srekli olarak senin tm hayatna hkmetmeye devam ediyor. Vicdan toplumun
seni kleletirme stratejisidir.
Budalar bilinlilik retir. Bilinlilik doruyu ve yanl bakalarndan renmemen demektir. Kimseden
bir ey renmeye ihtiyacn yok, sadece ieri girmen gerekir. Yalnzca ie doru yolculuk yeterlidir; ne
kadar derine inersen, o kadar bilin aa kar. Merkeze ulatnda o kadar ok kla dolarsn ki karanlk
kaybolur.
Odana k getirdiinde karanl dar iteklemek zorunda deilsin. In varl yeterlidir nk karanlk
sadece n olmamasdr. Ayn ekilde tm deliliklerin, lgnlklarnda yle.
Adolf Hitler gibi giyinmi bir adam bir psikiyatr ziyaret ediyordu.
"Grdnz gibi bir problemim yok. Dnyadaki en gl orduya, ihtiyacm olan tm paraya ve hayal
edebileceiniz, dnlebilecek her trl lkse sahibim" dedi
"O halde sorununuz ne olabilir?" diye sordu doktor.
"Karm, Kendisinin Bayan Weaver olduunu dnyor" dedi adam.
Bu zavall adama glme. O senden bakas deil.
Adamn biri bir terzi dkknna gitti ve tavann ortasndan bir koluyla asl duran bir adam grd.
"Bu adam orda ne yapyor?" diye terziye sordu adam.
"Oh, ltfen ona ilgi gstermeyin, kendisinin bir ampul olduunu dnyor" dedi terzi.
"Peki neden ona ampul olmadn sylemiyorsunuz?" diye sarslarak sordu adam.
"Ne?" diye sordu terzi. "Karanlkta m alaym yani?"
Deli olduunu bildiin anda artk deli deilsindir. Akl banda olmann tek kriteri budur. Cahil olduunu
bildiin an bilge bir adam haline gelirsin.
Delfi'deki khin Sokrat'n dnyadaki en bilge insan olduunu ilan etti. Birka kii hemen koup Sokrat'a
dediler ki: "Mutlu ol, kutla! Delfi'deki khin Sokrat'n dnyadaki en bilge insan olduunu ilan etti."

67 -> 81

Sokrat da onlara, "Bu tamamen samalk. Bildiim tek ey var o da hibir ey bilmediim" dedi.
nsanlarn kafalar kart ve ardlar. Tapnaa dndler ve khine, "Siz Sokrat'n dnyadaki en bilge kii
olduunu sylyorsunuz ama bizzat kendisi bunu yalanlyor. Tam tersine silme cahil olduunu sylyor.
Sadece bir tek ey bildiini ve onun da hibir ey bilmedii olduunu sylyor" dediler.
Khin kahkaha att ve "Bu yzden onu dnyadaki en bilge kii ilan ettim. Tam olarak bu yzden nk
cahil olduunu biliyor" dedi.
Cahil insanlar bilge olduuna inanr. Deliler en akl banda kiiler olduuna inanr.
Ve srekli darya doru bakmak insanolunun doasnn bir parasdr. Kendimiz dnda herkesi izledik;
o nedenle de bakalar hakknda kendimizden daha ok ey biliyoruz. Kendimiz hakknda hibir ey
bilmiyoruz. Kendi zihnimizin ileyiinin tan deiliz, iimizde uyank deiliz.
180 derecelik bir dne ihtiyacn var; meditasyon tam olarak buna ilikin bir eydir. Gzlerini kapatp
izlemeye balaman gerekir. Balangta karanlktan baka bir ey bulamayacaksn. Ve pek ok insan
korkup dar kaacak nk darda k var.
Evet darda k var ama bu k seni aydnlatmayacak, bu n sana pek de bir faydas olmayacak. sel
a ihtiyacn var; varlnn tam iinden kaynaklanan bir a, lm tarafndan sndrlemeyecek bir
a, sonsuz bir a. Ve ona sahipsin, potansiyel var! Onunla birlikte dodun ama onu arkanda
tutuyorsun; ona hibir zaman bakmyorsun.
Ve yzyllar boyunca, pek ok hayat boyunca dar baktn, mekanik bir alkanla dnt. Uyurken bile
ryalara bakyorsun; ryalar darnn yansmalar demektir. Gzlerini kapadnda yeniden hayaller
kurmaya ya da dnmeye balyorsun; bu yine bakalaryla ilgilenmeye baladn anlamna geliyor. Bu o
kadar kronik bir alkanlk halini almtr ki ok kk aralklar, aralndan kendi varlna bakp kim
olduunun ipularn alabilecein kk pencereler bile yoktur.
Balangta ok zor bir mcadeledir, ok etindir. Zordur ama imknsz deildir. Kararlysan, isel
dnyan kefe kendini adadysan eninde sonunda gerekleecektir. Sadece srekli olarak kazmaya devam
etmen gerekir, karanlkla srekli mcadele etmen lazm. Bir sre sonra karanl geeceksin ve k
alemine gireceksin. Ve bu k gerek ktr, gnein ya da ayn ndan ok daha hakikidir nk
dardaki tm klar geicidir; onlar sadece bir sreliine vardr. Gne bile bir gn gelip lecek. Yalnzca
kk lambalar kaynaklarn tketip sabaha doru snmezler, bu inanlmaz kaynaklara sahip gne bile
her gn lmekte. Er ya da ge bir karadelie dnecek; lecek ve ondan hi k gelmeyecek. Ne kadar
uzun yaarsa yaasn lmsz deil. sel k lmszdr; bir balangc ya da sonu yoktur.
Sana hata yapmay brak, kendini iyi bir insan yap, karakterini gelitir demek ilgimi ekmiyor, hi
ekmiyor. Karakterinle hi ilgilenmiyorum; yalnzca senin bilincinle ilgileniyorum
Daha uyank, daha bilinli ol. Kendi iinde, varlnn merkezini bulana kadar giderek daha derine in.
eperde yayorsun ve eperde daima kargaa var. Derine indike etraf kaplayan sessizlik de derinleir.
Ve bu sessizlik, keyif, k deneyimlerinde, yaamn baka boyutlara doru harekete geer. Hatalar,
yanllar kaybolmaya balar.
O yzden hatalar, yanllar, eksikler konusunda endielenme. Sadece tek bir ey, tek bir olayla ilgilen.
Tm enerjini tek bir hedefe koy ve bu da nasl daha ok bilinli olacan, nasl daha aydnlanm olacan
olsun. O kanlmazdr; tm enerjini buna verirsen gerekleecek. O senin doutan sahip olduun
hakkndr.
AHLAK Y VE KT NTELKLERLE LGLENR. Bir insan ahlaka gre drstse, doruysa,
gvenilirse, inanlrsa iyidir.
Bilinli bir insan sadece iyi bir adam deildir, ok daha fazlasdr. yi bir insan iin iyilik her eydir;

68 -> 81

farknda bir insan iinse iyilik sadece bir yan rndr. Kendi varlnn farkna vardn an iyilik seni bir
glge gibi takip eder. O zaman iyi olmak iin bir abaya gereksinim yoktur; iyilik senin doan olur.
Aalarn yeil olmas gibi sen de iyisin.
Ama "iyi adam" farknda olmak zorunda deildir. Onun iyilii byk bir aba sonucudur, kt eylerle;
yalan sylemekle, almakla, drst olmamakla, iddetle, yalanclkla savayor. Onlar iyi adamn iindedir
ama bastrlmtr, her an yeniden pskrebilir.
yi adam hibir abaya gerek olmakszn kt adama dnebilir
yalnzca harekete gememi halde durmakta, byk bir gayretle
verecek olursa onlar yaamnda hemen pskrmeye balayacak.
deildir. Drst olmak, iten olmak, yalan sylememek iin
yorucuydu.

nk bu kt niteliklerin hepsi oradadr,

bastrlmaktadr. ayet bu gayrete bir son
Ve iyi nitelikler sadece retilmitir, doal
ok gayret gsterir ama o bir abayd,

yi adam her zaman ciddidir nk basklanm tm kt nitelikler onu korkutmaktadr. Ve o ciddidir

nk iten ie iyilii iin paye edinmeyi, dllendirilmeyi arzular. Saygn olmak iin yanp tutumaktadr.
Szde azizlerin ounlukla sadece "iyi adamlardr."
"yi adam"n tesine gemek iin sadece bir yol vardr ve bu da varlna daha ok farkndalk getirmektir.
Farkndalk retilebilecek bir ey deildir; o zaten oradadr, sadece uyandrlmas gerekir. Tamamen
uyandnda yaptn her ey iyidir ve yapmadn her ey ktdr.
yi adam ktden kanmak ve iyi eyi yapmak iin ok byk bir gayret sarf etmek zorundadr; kt
onun akln srekli elmektedir. O bir seim; her an iyiyi semek ve kty sememek zorundadr.
rnein Mahatma Gandhi gibi bir adam; o iyi bir adam. Hayat boyunca iyinin tarafnda olmak iin ok
alt. Ama yetmi yandayken bile cinsel ryalar gryordu ve ok fazla kzgnd: "Uyank olduum
zamanlar sz konusu olduunda kendimi seksten tamamyla zgrletirebiliyorum. Ama uyurken ne
yapabilirim? Gndz bastrdm her ey geceleyin geliyor."
Bu sadece unu gsteriyor; o hibir yere gitmemitir. O senin iindedir, sadece beklemekte. Gevediin
anda, abay ortadan kaldrdnda ve en azndan uyurken gevemek ve abay ortadan kaldrmak
durumundasn basklamakta olduun tm kt nitelikler ryalarn haline gelmeye balar. Ryalarn
senin bastrlm arzularndr.
yi adam srekli atma halindedir. Hayat keyifli deildir; iinden geldii gibi glemez, ark syleyemez,
dans edemez. Her eyde srekli yarglama yapar. Yaam lanetlemeler ve yarglarla doludur. Ve bizzat
kendisi iyi olmak iin ok altndan bakalarn da ayn kriterlere gre yarglyordun Seni olduun gibi
kabul edemez; sadece onun iyi olma talebini gerekletirirsen seni kabul edebilir. Ve insanlar olduklar
gibi kabul edemedii iin de onlar lanetler. Senin tm azizlerinin ii herkes iin lanetlemelerle doludur;
onlara gre hepiniz gnahkrlarsnz.
Bunlar hakiki dindar insann nitelikleri deildir. Hakikaten dindar bir adamn hibir yargs yoktur, laneti
yoktur. Bir tek unu bilir ki hibir eylem iyi deildir ve hibir eylem kt deildir; farknda olmak iyidir,
farknda olmamak ktdr. Farknda olmadan tm dnyaya iyi gzken bir ey bile yapabilirisin ama
dindar kii iin o iyi deildir. Ve sen kt bir ey yapabilirsin ve dindar kii haricinde herkes tarafndan
lanetleneceksin. O seni lanetleyemez nk sen bilinsizsin; senin efkate ihtiyacn var yarglanmaya
deil. Lanetlemek deil; sen cehennemi hak etmiyorsun, kimse cehennemi hak etmiyor.
Kesin bir farkndalk noktasna gelmenin semekle bir alakas yoktur; sen yalnzca ne iyiyse onu yaparsn.
Onu masum bir ekilde yaparsn, tpk glgenin seni takip ettii gibi, abasz. Koarsan glgen de koar;
durursan glgen de durur ama glge asndan bir gayret yoktur.
Farknda olan bir kimse iyi adamla e anlaml dnlemez. O iyidir; ama ok farkl bir biimde, ok farkl
bir adan. O iyidir, iyi olmaya altndan deil; iyidir nk o farkndadr. Ve farkndalkta eytani,
kt, tm bu lanetleyici szckler karanln kta kaybolmas gibi kaybolurlar.

69 -> 81

Dinler sadece ahlak olarak kalmaya karar verdiler. Onlar ahlaki kurallar; onlar toplum iin kullanl ama
senin iin kullanl deil, birey iin kullanl deil. Onlar toplum tarafndan yaratlm kolaylklar.
Doaldr ki herkes almaya balarsa yaamak imkanszlaacaktr; herkes yalan sylemeye balarsa
yaamak imkanszlaacaktr; eer herkes dzenbaz olursa yaayamazsn bile. O nedenle en alt seviyede
toplum ahlaka ihtiya duyar; toplumsal bir menfaattir ama dini bir devrim deildir.
Sadece iyi olmakla yetinme.
Unutma, neyin iyi neyin kt olduunu dnmek bile zorunda olmadn bir noktaya gelmek zorundasn.
Farkndalnn, bilinliliinin bizzat kendisi seni iyiye doru gtrvermeli; bastrmak yok. Mahatma
Gandhi'yi farknda bir adam olarak adlandrmazdm, sadece iyi bir adam ve gerekten iyi olmak iin ok
abalad. Onun niyetlerinden phem yok ama iyilik konusunda takntlyd.
Farknda bir insan hibir ey iin takntl deildir; taknts yoktur. O sadece rahattr, sakin ve sessizdir,
dingin ve durudur. Sessizliinin iinden ne ieklenirse iyidir. Her zaman iyidir; seimsiz farkndalkta
yaar.
O yzden sradan iyi adam kavramnn tesine ge. yi olmayacaksn, kt olmayacaksn. Sadece tetikte
olacaksn, bilinli, farknda ve sonra ne gelirse iyi olacak. Bir baka adan diyebilirim ki farkndalnn
btnlnde Tanrsalla ereceksin. Ve iyi, Tanrsalln sadece kck bir yan rndr.
Dinler sana iyi olmay retip duruyorlar ki bu sayede bir gn Tanry bulasn. Bu imknsz; hibir iyi
adam Tanrsall bulamamtr. Ben tam tersine olan retiyorum: Tanrsall bul ve iyi kendiliinden
gelecek. Ve iyi kendiliinden geldiinde kendisine has bir gzellii, zarafeti, basitlii ve alakgnlll
vardr. Ne burada ne de ahrette bir dl istemez. O kendi kendisinin dldr.

Sayfada Ara

ZLEME DENEYLER
nsanlar sadece bakalarn izliyorlar; hi kendilerini izleme zahmetine girmezler. Herkes bu en
yzeysel izlemedir bakasnn ne yapan izliyor, bakasnn ne giydiini izliyor, nasl grndn...
Herkes izliyor; izlemek hayatnda tantrlman gereken yeni bir ey deil. Sadece derinletirilmesi,
bakalarndan alnmas ve kendi duygularna, dncelerine, ruh hallerine ve en sonunda da izleyenin
kendisine yneltilmesi gerek.
Trende bir Yahudi bir rahibin karsnda oturuyordu.
"Ltfen neden yakanzn arkasn n tarafa giydiinizi syleyebilir misiniz efendim?" diye sorar.
"nk ben bir babaym" ('baba'ngilizcede peder demektir) diye yantlar rahip.
"Ben de bir babaym ve byle bir yaka takmyorum" "Oh, ama ben binlercesinin babasym" der rahip.
"O zaman belki de," der Yahudi, "ters giymeniz gereken ey pantolonunuzdur. "
nsanlar baka herkes hakknda ok dikkatlidir.
ki adam yrmek iin dar ktlar; aniden yamur bastrd.
"abuk" dedi adamlardan biri,
"emsiyeni a. " "Pekyarar olmaz" dedi arkada, "emsiyemde bir dolu delik var." "Madem yleydi her
eyden nce niye getirdin ki?" "Yamur yaacan dnmemitim"
Bakalarnn tuhaf eylemlerine kolayca glebilirsin ama hi kendi kendine de gldn m? Hi kendini
tuhaf bir ey yaparken yakaladn m? Hayr, sen kendini tamamyla izlemeden kenarda tutuyorsun. Senin
tm izlemen bakalarna ynelik ve bunun bir yarar yok.

70 -> 81

Sayfada Ara

ZAMANSIZLIIN NDE KENDN ZAMANLA

Saniyesi olan bir saat alp nne koyar ve saniyenin zerinde gzlerini tutmaya alrsan arp
kalacaksn; tam bir dakika boyunca bile bunu hatrlayamazsn. Belki on be saniye, yirmi saniye en fazla
otuz saniye ve unutacaksn. Baka bir fikrin iinde kaybolacaksn ve sonra aniden hatrlamaya altn
hatrlayacaksn. Bir dakikalna bile devaml farkndaln korumaya almak zordur, o yzden kii
bunun bir ocuk oyunca olmadn fark etmelidir. Yaamn kk eylerinin farknda olmaya alrken,
unutmaman gerekir ki pek ok kereler unutacaksn. ok uzaklardaki bambaka bir eye gideceksin.
Hatrladn anda sulu hissetme; tuzaklardan birisi budur.
ayet sululuk hissedersen uygulamakta olduun farkndala geri dnemezsin. Sulu hissetmeyi
gerektirecek bir ey yok, bu doal. Pimanlk duyma; bu doal ve bu her arayann bana gelir. Onun doal
olduunu kabul et; yoksa pimanla yakalanrsn. Birka saniye iin bile hatrlayamadn ve srekli
unuttuun iin sululuk duyarsn.
Jainizm'in kurucusu Mahavira eer bir kii krk sekiz dakika srekli olarak hatrlar, farknda olursa bunun
yeterli olduunu; bu kiinin aydnlanacan, kimsenin onu engelleyemeyeceini bulgulam olan tarihteki
ilk kiidir. Sadece krk sekiz dakika ancak krk sekiz saniye bile ok zordur! Bir sr dikkat cezp edici
ey...
Sululuk yok, pimanlk yok; ne yaptn unuttuunu hatrladn an sadece geri dn. Geri dn ve
almaya devam et. Dklm st iin alama, bu ok aptalca.
Zaman alacak ama zamanla gitgide daha ok uyank kalabildiini fark eder hale geleceksin; belki bir
dakika, belki iki dakika. Ve iki dakika boyunca farknda kalabilmek o kadar byk keyiftir ki; ancak keyfe
takl kalma, bir eye eritiini dnme. Bu bir engele dnecektir. Bunlar kiinin kaybolduu yerlerdir;
kck bir edinim ve kii kendisini eve varm zanneder.
Yavaa ve sabrla almaya devam et. Acele yok; elinin altnda kullanabilecein sonsuzluk var. Hzl
olmaya alma. Bu sabrszln bir yarar olmayacak. Farkndalk alt haftalk srede byyp sonra da
len mevsimlik iekler gibi deildir. Farkndalk yetimesi yzyllar sren ama binlerce yl yaayan ve
ge doru elli metre, yetmi metre ykselen Lbnan sedirleri gibidir.
Farkndalk yava yava geliir ama geliir. Kii sadece sabrl olmaldr.
Gelitike daha nceden hi hissetmemi olduun pek ok eyi hissetmeye balarsn. Mesela ok zor fark
edilir olduu iin hibir zaman farknda olmadn pek ok gerginlii bedeninde tadn hissetmeye
balayacaksn. Artk farkndaln orada, bu ince, narin gerginlikleri hissedebilirsin. O halde bedeninin
neresinde bu gerginlii hissedecek olursan, o ksm gevet. Eer tm bedenin geveyecek olursa
farkndaln daha hzl geliecektir nk bu gerginlikler engellerdir.
Hatta farkndaln biraz daha ilerlediinde sadece uykuda rya grmediini fark edip aracaksn; uyank
olduunda bile arka planda bir rya aknts vardr. O uyanklnn hemen altndan akmakta; gzlerini
kapa ve gkyzndeki bulutlar gibi baz ryalarn gemekte olduunu her an grebilirsin. Ama yalnzca
biraz daha farknda olduunda uyanklnn gerek bir uyan olmadn grebileceksin. Rya orada
dalgalanmaktadr; insanlar onu hayale dalmak olarak adlandryor. Eer koltuklarnda bir an rahatlayp
gzlerini kapatacak olsalar anszn rya kontrol alr. lkenin babakan olduklarn dnmeye balarlar
ya da muhteem eyler yapyorlar ya da herhangi bir ey. Tam o an grmekte olduklar ryann samalk
olduunu biliyorlar. Sen lkenin babakan deilsin ama yine de sana ramen ryann iinde bir ey vardr.
Farkndalk uyank halindeki ryalarnn katmanlarn fark ettirir. Ve onlar dalmaya balar, tpk bir
odaya k getirdiinde karanln dald gibi.

71 -> 81

Sayfada Ara

GRNMEZ DOKUNU
Her ne yapyorsan yrrken, otururken, yerken ya da hibir ey yapmadan sadece nefes alp verirken,
dinlenirken, ayrlarn zerinde geverken hibir zaman unutma ki sen bir izleyicisin.
Yeniden ve yeniden unutacaksn. Baz dncelere, baz hislere, baz duygulara dalacaksn; herhangi bir
ey seni izleyenden uzaklatracak. Hatrla ve koup izleme merkezine geri dn.
Onu srekli bir isel sre yap... Hayatn nasl kendi niteliini deitirdiini grp aracaksn. Elimi hi
dikkat etmeden hareket ettirebilirim ve ayrca elimi tm hareketi ierden izleyerek de hareket ettirebilirim.
Hareketler tamamen farkldr. lk hareket bir mekanik, robot hareketidir. kinci hareket ise bilinli bir
harekettir. Ve bilinli olduunda bu eli ierden hissedebilirsin; bilinli olmadnda ise bu eli sadece
dardan bilirsin.
Yzn sadece aynadan biliyorsun, dardan nk sen bir izleyici deilsin. zlemeye balarsan yzn
ieriden hissetmeye balarsn ve bu kendini ieriden izleme ok ilgin bir deneyimdir. Sonra yava yava
garip eyler olmaya balar. Dnceler kaybolur, duygular kaybolur, hisler kaybolur ve seni sarmalayan
bir sessizlik vardr. Tpk sessizlik denizinin ortasndaki bir ada gibisindir... sadece bir izleyici, sanki bir
k, alevden bir k tm varlnn merkezindeymi, tm varlna yormu gibi.
Balangta sadece isel bir deneyim olacak. Zamanla bu mann bedeninden yayldn, bu nlarn
baka insanlara ulatn greceksin. Eer birazck duyarllarsa, dier insanlarn grnmeyen bir eyin
onlara dokunduunu hemen fark etmeleri seni artacak ve ok edecek. Mesela eer kendini izliyorsan
birisinin arkasndan yr. Kendini izliyorken hibir neden yokken dnp sana bakaca hemen hemen
kesindir. Kendini izlerken izlemen yaylmaya balar ve onun nnde yryen kiiye dokunmas
kanlmazdr. Ve eer grnmeyen bir ey tarafndan dokunulursa geri dnp bakacaktr: "Neler oluyor?"
Ve sen ona elle bile dokunamayacak kadar uzaktasn.
Bir deneme yapabilirsin: Birisi uyuyorken onun yannda yalnzca kendini izleyerek oturabilirsin ve o kii
anszn uyanp sanki birisi ona dokunmu gibi etrafna baknacaktr.
Zamanla sen de nlar araclyla dokunmay hissedebilir olacaksn. Titreim denilen ey budur. O var
olmayan bir ey deildir. Dier insan onu hisseder; sen de ayrca o kiiye dokunduunu hissedeceksin.
ngilizce'de kullanlan etkilenmek ("touched" dokunulmak) terimi ok anlamldr. Bu kiiden ok
"etkilendim" dediinde bunun ne anlama geldiini anlamadan onu kullanyor olabilirsin. O sana tek bir sz
bile sylememi olabilir. Yalnzca yanndan geip gitmi olabilir. Gzlerine sadece bir kez bakm olabilir
ve sen bu kii tarafndan "etkilendiini" ("touched" dokunulduunu) sylersin. Bu sadece bir szck
deildir; gerekten olur. Ve sonra bu nlar insanlara, hayvanlara, aalara, talara yaylmay srdrr...
ve bir gn greceksin ki ierden tm evrene dokunuyorsun.

Sayfada Ara

VPASSANA
Buda'nn yolu vipassana'yd; vipassana tank demektir. Ve o imdiye kadarki en muhteem aralardan
birisini bulmutur; nefesini izleme yntemini, sadece nefesini izlemeyi. Nefes almak son derece basit ve
doal bir olay ve gnde yirmi drt saat hep var. Hibir gayret gstermene gerek yok. Bir mantray tekrar
edecek olsan o zaman bir aba sarf etmen gerekecek, kendini zorlaman gerekecek. "Ram, Ram, Ram,"

72 -> 81

diyecek olursan kendini srekli germek zorunda kalacaksn. Ve pek ok kereler unutman kanlmaz.
stne stlk Ram szc yine zihne ait bir eydir ve seni asla zihnin tesine gtremez.
Buda tamamyla farkl bir a kefetti. Sadece nefesini izle; nefes ieri giriyor, nefes dar kyor.
zlenecek drt nokta var. Nefesi grerek, nefesi hissederek sessizce otur. eri giren nefes ilk nokta. Sonra
nefes ieri girdiinde durur; ok kk bir andr, bir saniyeliine durur. Bu izlenecek ikinci noktadr. Sonra
nefes dner ve dar kar; bu izlenecek nc noktadr. Sonra tekrar nefes tamamen dar ktnda bir
saniyeliine durur. Bu drdnc izlenecek noktadr. Sonra yeniden nefes ieri girmeye balar... nefes
dngs budur. Eer tm bu drt noktay izleyebilecek olursan, bu kadar basit bir ilemin mucizelerine
ap kalacaksn nk zihin iin iine girmez.
zlemek zihnin nitelii deildir; izlemek ruhun, bilincin niteliidir. zlemek zihinsel bir ilem deildir.
zlediinde zihin durur, var olmay durdurur. Evet, balangta pek ok kereler unutacaksn ve zihin eski
numaralarn yapmaya balayacak. Ama unutmu olduunu hatrladnda piman, sulu hissetmeye gerek
yok; sadece izlemeye geri dn, tekrar ve tekrar nefesini izlemeye geri dn. Yava yava zihin giderek daha
az araya girer.
Ve kesintisiz olarak krk sekiz dakika nefesini izleyebildiinde aydnlanm olacaksn. artc gelecek
sana; sadece krk sekiz dakika? nk onun pek zor olmayacan dneceksin... sadece krk sekiz
dakika! ok zordur. Pek ok kereler sadece krk sekiz saniye ve sen zihnin kurban olmu olacaksn!
nne koyacan bir saatle dene; balangta altm saniye uyank kalamayacaksn. Sadece altm
saniyede, yani bir dakikada pek ok kereler uykuya dalarsn. zlemeyi tamamen unutacaksn; saat ve
izlemenin ikisi de unutulacak. Bir fikir seni alp ok ok uzaklara gtrecek; sonra aniden fark edeceksin...
saate bakacaksn ve on saniye gemi. On saniyedir izlemiyordun.
Ama yava, yava o bir hnerdir; bir uygulama deildir, bir hnerdir yava, yava onu zmsersin.
Uyank olduun bu birka an o kadar nefis bir gzellie sahiptir ki, ylesine byk bir keyiftir ki bir kez o
anlarn tadn aldnda tekrar tekrar geri gelmek isteyeceksin; nefes iin bulunmann, sadece orada
olmann saf cokusu iin, baka bir niyetle deil.
Unutma Yoga'da yaplanla ayn ilem deildir bu. Yoga'daki ilemin ad pranayama'dr; bu tamamyla
farkl bir ilemdir, aslnda Buda'nn vipassana olarak adlandrdnn tam olarak zdddr. Pranayama'da
derin nefesler alrsn, gsn giderek daha ok nefesle doldurursun, daha fazla oksijenle; sonra gsn
mmkn olduunca karbondioksitten tamamyla boaltrsn. Bu fiziksel bir egzersizdir, beden iin iyidir
ama vipassana ile hibir ilgisi yoktur.
Vipassana'da doal nefesinin ritmini deitirmezsin. Uzun, derin nefesler almazsn, normalde yaptndan
hibir ekilde farkl olmayan bir biimde nefes veririsin. Kesinlikle doal olmasna izin ver. Tm bilincin
tek bir noktada olmal; izlemede.
Ve eer nefesini izleyebilirsen, o zaman baka eyleri de izlemeye de balayabilirsin. Yrrken
yrdn izleyebilirsin, yerken yediini izleyebilirsin. Ve nihayetinde, en son aamada uyuduunu da
izleyebilirsin. Uyuyorken kendini izleyebildiin gn baka bir dnyaya tanrsn. Beden uyumaya devam
eder ve ierde bir k parlayarak yanmaya devam eder.
Uyankln kesintiye uramadan kalr. O zaman gnde yirmi drt saat izleme alttan alta akmaya devam
eder. Bir eyler yapmaya devam edersin... d dnya iin hibir ey deimemitir ama senin iin her ey
deimitir.
Bir Zen ustas kuyudan su tayordu ve ok uzaklardan onun methini duyup grmeye gelmi olan dindar
bir kii ona sordu: "Bu manastrn falanca isimli ustasn nerede bulabilirim?" Bu adamn bir hizmetkr
olduunu dnmt, kuyudan su tayordu. Kuyudan su tayan bir Buda bulamazsn, yerleri temizleyen
bir Buda bulamazsn.
Usta kahkahay bast ve "Aradn kii benim" dedi.

73 -> 81

Dindar adam buna inanamad. "Sizin hakknzda ok ey duydum ama sizi kuyudan su tarken
dnemiyorum."
Usta dedi ki: "Ama bu ben aydnlanmadan evvel yaptm eydi. Kuyudan su tamak, odun kesmek;
bunlar yapyordum nceden ve ben bunlar yapmaya devam ediyorum. Bu iki eyi yapmada ok ustaym:
Kuyudan su tamak ve odun kesmek. Benimle gel; bir sonraki yapacam ey odun kesmek, beni izle!"
'Ama o halde fark nerede? Aydnlanmadan nce bu iki eyi yapyordunuz, aydnlandktan sonra da ayn iki
eyi yapyorsunuz; o zaman fark nerede?"
Usta gld. "Fark isel. nceden her eyi uykuda yapyordum; imdi her eyi bilinle yapyorum, fark
burada. Etkinlikler ayn ama ben artk ayn deilim. Dnya ayn ama ben artk ayn deilim. Ve artk ben
ayn olmadm iin bana gre dnya da ayn deil."
Dnm isel olmak zorunda. Gerek vazgei budur: Eski dnya gitmitir nk eski varlk gitmitir.

Sayfada Ara

GECE VARDYASI
Rya Grme ve uyank olma olgular tamamyla farkl eylerdir. unu dene: Her gece, uykuya dalarken,
yar uykulu, yar uyankken, yavaa uykunun derinliklerine dalarken kendi kendine "Onun bir rya
olduunu hatrlayacam" diye tekrar et.
Uykuya dalana kadar bunu tekrar etmeyi srdr. Birka gn alacak ama bir gn aracaksn: Bir kez bu
fikir bilinaltnn derinlerine girdi mi ryay bir rya olarak grebilirsin. O zaman seni penesine alamaz.
Sonra, yava yava uyankln daha da keskinletike ryalar kaybolur. Onlar ok utangatr; izlenmek
istemezler. Onlar sadece bilinaltnn karanlnda var olurlar. Uyanklk k getirdike kaybolmaya
balarlar.
O nedenle ayn egzersizi srekli yapmaya devam et ve ryalardan kurtulabilirsin. Ve arp kalacaksn:
Ryalardan kurtulmann pek ok etkisi vardr. Rya yok olursa, o zaman zihninin gndz gevezelikleri de
eskiden olduundan daha az olacaktr, ikincisi, imdiki anda daha ok olacaksn; gelecekte deil, gemite
deil. ncs eylemdeki younluun, btnln artacak.
Rya grmek bir hastalktr. Ona gerek duyulur nk insan hastadr. Fakat ryalar tamamyla
braklabilirse, yeni tr bir sala, yeni bir vizyona eriirisin. Ve bilinsiz zihninin bir ksm bilinli hale
gelecek ve bu sayede daha gl bir bireyselliin olacak. Ne yaparsan yap piman olmayacaksn nk
onu ylesi bir bilinlilikle yapm olacaksn ki pimanln hibir alakas olmayacak.
Uyanklk kiinin renebilecei en muhteem bydr nk tm varlnn dnmn balatabilir.
RYALARINI ZLEMEYE BALADIINDA BE ET RYA OLDUUNU GRECEKSN. lk
eidi ptr ve binlerce psikanalist sadece bu ple uramaktadr. Bir ie yaramaz. O olur nk tm
gn, btn gn alrken bir sr p toplarsn. Tpk bedenin kirlendii iin du almaya, temizlenmeye
ihtiya duyman gibi, ayn ekilde zihin de kir toplar. Ve zihne du aldrmann bir yolu yoktur, o yzden
zihnin tm pislii ve p otomatikman dar ataca bir mekanizmas vardr. Rya zihnin dar atmakta
olduu pisliin havalanmasndan baka bir ey deildir ilk eit rya ve bu ryalarn en byk orann
oluturur, neredeyse yzde doksann. Neredeyse ryalarn yzde doksan sadece dar atlan pisliktir.
Onlarla pek oyalanma. Ve ufak ufak farkndaln gelitike pisliin ne olduunu grebileceksin.
kinci tr rya bir eit dilek yerine getirmektir. Pek ok ihtiya vardr, doal ihtiyalar ama din adamlar
ve szde din hocalar zihnini zehirlemitir. Senin en basit ihtiyalarn dahi gidermene izin vermezler. Onlar
bu ihtiyalar tamamyla lanetlemitir ve bu lanet senin iine ilemitir. Pek ok ihtiyacnn al var; bu

74 -> 81

a kalm ihtiyalar doyurulmak istiyor. Ve ikinci tr rya dilekleri yerine getirmekten baka bir ey
deildir. Din adamlar ve zehirleyiciler yznden varlnda reddettiin her neyse zihnin onu ryalarda u
ya da bu ekilde yerine getirmeye alr.
Ama kii ihtiyaca bakmaldr onun anlamna deil. Anlam bilinli zihne aittir, ihtiyasa bilinaltna ve ite
ikinci trden ryalar da byle var olur. htiyalarn srekli krpyorsun ve zihin de o zaman onlar ryada
gideriyor. Yce kitaplar okudun ve dnrler tarafndan zehirlendin ve onlar zihnini belli bir kalba
dkt. Varoluun kendisine artk ak deilsin, felsefeler seni kr etti; yle olduunda da ihtiyalarn
kreltmeye balayacaksn. O zaman bu ihtiyalar kprp ryalarda yzeye kmaya balayacak nk
bilinalt hibir felsefeyi bilmez. Bilinalt hibir anlam, hibir ama bilmez. Bilinalt sadece tek bir ey
bilir: Varlnn ihtiya duyduu eyi yerine getirmek. O zaman bilinalt kendi ryalarn dayatr. Bu ikinci
tr ryadr; onu anlamak ve onun zerine meditasyon yapmak ok anlamldr. nk bilinalt seninle
iletiim kurmak istiyor, "Aptal olma! Onun iin ac ekeceksin. Ve varln a brakma. ntihara meyil
etme ve ihtiyalarn ldrerek ar ekimde intihar etmeyi srdrme. "
Unutma: Arzular bilinli zihne aittir, ihtiyalarsa bilinaltna. Ve aradaki mesafe ok, ok anlamldr,
anlalmas ok nemlidir.
Arzular bilinli zihne aittir; bilinalt arzu nedir bilmez, bilinalt arzular iin kayg duymaz. Arzu nedir?
Arzu eitiminden, koullanmandan, dncenden kaynaklanr. lkenin babakan olmak istersin; bilinalt
bunu hi nemsemez. Bilinalt lkenin babakan olmakla ilgilenmez, bilinalt sadece nasl doyurulmu
organik bir btn olunacayla ilgilenir. Ama bilinli zihin der ki, "Babakan ol ve eer babakan olmak
akn kurban etmeni gerektiriyorsa, o zaman kurban et. Bedenini kurban etmen gerekiyorsa; kurban et.
Geride kalanlar kurban etmen gerekiyorsa; et. nce lkeye babakan ol." Ya da ok fazla servet
edinmek; bu bilinli zihne aittir. Bilinalt servet nedir bilmez, bilinalt sadece doal olan bilir. O toplum
tarafndan ellenmemitir; o hayvanlar, kular ya da bitkiler gibidir. Bilinalt toplum tarafndan,
politikaclar tarafndan koullanmamtr. O hl saf kalmtr.
kinci tr ryay dinle ve zerine meditasyon yap ve o sana ne ihtiyacn olduunu syleyecek. htiyalarn
gider ve arzularn umursama. Eer gerekten ok mutlu olmak istersen ihtiyalarn yerine getir ve
arzularn bo ver. Sefil olmak istiyorsan ihtiyalarn kes ve arzularnn peinden git.
te bu yzden sefil hale geldin. Sefil mi olduun ok mutlu mu olduun ok basit bir olgudur; bu olgu ok
basittir.
htiyalarn dinleyen ve onlar izleyen bir insan tpk okyanusa akan bir nehir gibidir. Nehir douya m
batya m akmal demez, sadece yolunu bulmaya alr. Dou ya da bat fark etmez. Okyanusa akan nehir
arzu nedir bilmez; sadece ihtiyalarn bilir. Bu nedenle hayvanlar ok mutlu grnyorlar; hibir eyleri
yok ve ok mutlular! Ve senin pek ok eyin var ve ok bedbahtsn! Hayvanlar bile mutluluklarnda,
gzelliklerinde seni geride brakyor. Neler oluyor? Hayvanlar bilinaltlarn kontrol edip hkmedecek bir
bilinli zihne sahip deiller; onlar blnmeden kalrlar.
kinci tr ryann sana aklayaca ok ey var. kinci tr ile bilincini deitirmeye balarsn,
davranlarn deitirmeye balarsn, yaam kalbn deitirmeye balarsn. Bilinaltn sana ne sylerse
sylesin ihtiyalarna kulak ver.
Her zaman anmsa: Bilinalt hakl nk o alarn bilgeliine sahip. Milyonlarca hayat boyunca var
oldun. Bilin bu hayata aittir. O okullarda ve niversitelerde ve iinde rastlantsal olarak doduun toplum
ve aile tarafndan eitildi. Ama bilinalt tm yaamlarnn btn deneyimlerini tayor. O bir ta olduun
zamanlardaki deneyimleri tayor, o bir aa olduun zamanlardaki deneyimleri tayor, o hayvanlar
olduun deneyimleri tayor; o her eyi tayor, tm gemii. Bilinalt heybetli bir bilgedir ve bilinse
koca bir aptaldr. Bu byle olmak zorunda nk bilin sadece bu hayata aittir, ok kk ve deneyimsiz.
ocuk gibidir. Bilinalt ise sonsuz bilgeliktir. Dinle onu.
Batdaki psikanalizin tamam bundan baka bir ey yapmyor: kinci trden ryalarn dinliyor ve hayatnn
kalbn ona gre deitiriyor. Ve psikanaliz pek ok insana yardmc oldu. Onun kendi snrlamalar var

75 -> 81

ama yardmc olmutur nk en azndan bu ksm, ikinci tr ryalar dinleme ksm hayatn daha rahat ve
daha az gergin yapar.
Ve sonra nc tr rya vardr. Bu nc tr rya sperbilinten gelen bir iletiimdir. kinci tr rya
bilinaltndan gelen iletiimdir. nc tr rya ok enderdir nk sperbilinle olan tm temasmz
kaybettik. Ama gene de gelir nk sperbilin sana aittir. Belki buharlap bir buluta dnmtr, belki
mesafe ok uzaktr ama yine de sana demir atm durumdadr.
Sperbilinten gelen iletiim ok nadirdir. Sadece ok ok uyank hale geldiinde onu hissetmeye
balayacaksn. Aksi taktirde zihnin ryalarda att pislikte ve zihnin ryada srekli olarak
tamamlanmam, basklanm eyleri, dilekleri doyurmasnn iinde kaybolup gider. Kaybolacak. Fakat
farknda olduunda ldayan bir elmas gibidir; etraftaki talardan kesinkes farkl.
Sperbilinten gelen bir rya bulabildiinde, ya da hissedebildiinde izle onu. Meditasyon yap onun
zerine nk bu seni ustana gtrecek olan rehberin olacak. Bu sana uyacak olan yaam tarzna giden
yolda sana yol gsterecek, senin iin doru olan disipline gtrecek. Bu rya iinde derin bir rehbere
dnecek. Bilinle bir usta bulabilirsin ama bu usta senin iin bir retmenden baka bir ey olmayacak.
Bilinaltnla bir usta bulabilirsin ama bu usta bir ktan baka birisi olmayacak; belirli bir kiilie, belirli
bir tipe k olacaksn. Ama sadece sperbilin seni doru ustaya gtrr. O zaman o bir retmen olmaz;
syledii eylerden bylenmezsin, kendisinden bylenmezsin. Aksine, sperbilincin, bu insann sana
uygun olduu, bu insann sana gelimen iin doru olanaklar salayaca, bu insann senin iin doru
toprak olduu konusunda sana rehberlik eder.
Sonra, gemi yaamlardan gelen drdnc tr rya vardr. Nadiren deil, pek ok kez gelir. Ama iinde
her ey karman orman halde; hibirini ayrt edemezsin. Ayrt etmek iin orada deilsin.
Douda biz bu drdnc tr rya zerinde ok emek sarf ettik. Bu tr rya yznden reenkarnasyon
olgusuna taklp kaldk. Bu tr ryalar sayesinde ufak ufak gemi yaamlarnn farkna varrsn; gemie
doru gidersin, zamanda geriye doru gidersin. O zaman sende pek ok ey deimeye balar nk
ryada bile olsa gemi hayatnda kim olduunu hatrlayabilirsen pek ok ey anlamszlaacak ve birok
yeni ey de anlam kazanacaktr. Tm kalp deiecektir, tm getalt deiecektir.
Gemi bir hayatnda ok fazla servet topladn iin lkenin en zengin adam olarak ldn ama iinin
derinliklerinde bir dilenciydin. Ve ayn eyi bu hayatta da yapyorsun. Anszn getalt deiecektir. Eer ne
yaptn ve nasl hepsinin bir hie dntn hatrlayabilirsen birok hayatn hatrlayabilirsen, ayn
eyi defalarca, pek ok kereler yapp duruyorsun, taklm bir gramofon gibisin, bir ksrdng, gene ayn
eye balyorsun ve aynsn bitiriyorsun ayet birka hayatn hatrlayabilirsen anszn arp
kalacaksn, yeni tek bir ey dahi yapmamsndr. Defalarca ve defalarca servet topladn; defalarca ve
defalarca politik olarak gl olmaya altn; defalarca ve defalarca fazlasyla bilgili oldun. Defalarca ve
defalarca k oldun ve defalarca ve defalarca akn getirdii ayn sefalet... bu tekrar grdnde, nasl
ayn kalabilirsin? O zaman bu hayat anszn yn deitirir. Artk ayn rotada kalamazsn.
Bu yzden Douda insanlar bin yldr sorup duruyor, "Nasl bu yaam ve lm arknn dna klabilir?"
diye. Ayn ark gibi gzkyor, tekrar ve tekrar ayn hikyeymi gibi geliyor; bir tekrar. Bunu bilmiyorsan,
o zaman yeni bir eyler yaptn dnebilirsin ve ok heyecanlanrsn. Ve tekrar ve tekrar ayn eyleri
yapp durduunu ben grebiliyorum.
Hayatta hibir ey yeni deildir; o bir ark. Ayn rotada dnyor. Gemii srekli unuttuun iindir ki bu
kadar heyecan duyuyorsun. Bir kez hatrladnda tm heyecan kaybolur. Sannyas bu hatrlamada
gerekleir.
Sannyas rotann dna kmak iin gayret gstermektir, atlayp arkn dna kmaya almaktr. Kendi
kendine, "Artk yeter! Artk ayn eski samalklara katlmyorum. Onun dna kyorum" demektir.
Sannyas arkn dna mkemmel bir ktr; toplumun dna deil ama kendi isel lm ve yaam
arknn dna.

76 -> 81

Bu drdnc tr ryadr.
Ve beinci ve sonuncu tr rya vardr; drdncs gemiine doru gider, beincisiyse geleceine doru
gider. Enderdir, ok enderdir; sadece baz zamanlarda olur, ok, ok hassas, ak ve esnek olduunda.
Gemi sana bir glge verir ve gelecek de sana bir glge verir, zerine yansr. Ryalarnn farkna
varabilirsen bir gn bu olanan da farkna varacaksn; gelecein sana baktn. Anszn bir kap alr ve
gelecek seninle iletiim kurar.
Bunlar be eit ryadr. Modern psikoloji sadece ikinci tr anlar ve ounlukla da onu birinci tr ile
kartrr. Dier trse neredeyse hi bilinmez.
Ryalarnda meditasyon yapp isel varlnn farkna vardnda birok baka ey daha olacak. lk olarak,
yava yava daha ok ryalarnn farkna vardnda, uyumadn saatlerin gerekliine giderek azalan
oranda ikna olacaksn. O yzdendir ki Hindular dnyann bir rya gibi olduunu sylerler.
u anda tam tersi geerlidir. Uyumadn saatlerdeki gerekliin dnyasna ok ikna olmu olduun iin,
rya grrken de bu ryalarn gerek olduunu dnrsn. Hi kimse rya grrken ryann gerek
olmadn hissetmez; ryasn grrken mkemmel gzkr, kesinlikle gerek grnr. Sabah olduunda
elbette onun sadece bir rya olduunu syleyebilirsin ama nemli olan bu deil nk artk baka bir zihin
ilemekte. Bu zihin tank falan deildi; bu zihin sadece sylentiden haberdar oldu. Sabah uyanp hepsi bir
ryayd diyen bu bilinli zihin ona tank olmad ki, nasl olur da bir ey syleyebilir? Sadece bir sylenti
duydu.
Bu sen uyurken iki kiinin konumas gibidir ve sen uykundayken ok yksek sesle konutuklar iin
oradan buradan baz szler duyuyorsun ve karman orman bir takm eyler kafanda kalyor. Olan udur:
Bilinalt ryalar yaratyorken ve inanlmaz bir etkinlik sryorken bilin uykudadr ve baz sylentiler
duyar. Sabah olunca da, "Hepsi sahte. Sadece bir ryayd" der.
imdi, ne zaman rya grsen onun kesinlikle gerek olduunu hissedersin. Sama sapan eyler bile gerek
grnr, mantk d eyler gerek grnr nk bilinalt mantk nedir bilmez. Bir ryada yolda
yryorsun, gelen bir at grrsn ve aniden at artk bir at deildir, at karna dnmtr. Ve zihnine, "Bu
nasl mmkn olabilir? At o kadar anszn karm oluverdi ki?" diye bir soruyu sorduracak hibir ey olmaz.
Bir sorun kmaz, phe uyanmaz. Bilinalt pheyi bilmez. Bylesi sama sapan bir olaya dahi inanlr;
gereklie ikna oldun.
Ryalarn farknda olduunda bunun tam tersi gerekleir ve onlarn gerekten rya olduunu hissedersin;
hibir ey gerek deildir, yalnzca zihnin dram, bir psikodrama. Sahne sensin ve oyuncular sensin ve
senaryo yazar sensin. Ynetmen sensin ve yapmc sensin ve izleyici sensin; baka kimse yok orada, o
sadece zihnin bir yaratm. Bunun farkna vardnda, uyank olduunda var olan tm bu dnya
niteliklerini deitirecek. O zaman greceksin ki burada da durum ayndr; daha geni bir sahnede ama
rya ayn.
Hindular da bu dnyaya maya derler; yanlsama, rya gibi, zihinden oluma. Ne demek istiyorlar? Gerek
olmadn m sylemek istiyorlar? Hayr, gerek olmad doru deil ama zihnin onunla karmaya
baladnda gerek olmayan kendi dnyan yaratrsn. Ayn dnyada yaamyoruz; herkes kendi
dnyasnda yaar. Zihin says kadar dnya vardr. Hindular bu dnyalara maya derken sylemek
istedikleri ey gereklik art zihnin maya olduudur. Gerekliin ne olduunu bilmiyoruz. Gereklik art
zihin yanlsamadr, mayadr.
Bir insan tamamen uyandnda, bir Buda olduunda, o zaman gerei zihin karlm olarak bilir. O
zaman o hakikattir, brahmandr, nihai olandr. Zihni ekle ve her ey ryaya dnr nk zihin ryay
yaratan eydir. Zihni kart ve hibir ey zihin olamaz; sadece kristal saflndaki gereklik kalr.
Zihin ayn bir ayna gibidir. Aynada dnya yansr. Yansma gerek olamaz, yansma sadece bir yansmadr.
Ayna orda yokken yansma yok olur; artk gerei grebilirsin. Bir dolunay gecesi ve gl ok sakin. Ve ay
gln zerinde yansyor.

77 -> 81

Ve sen ay yakalamaya alyorsun. Bu herkesin pek ok hayatlar boyunca yapmakta olduu eydir;
gln aynasnda ay yakalamaya almak. Ve elbette hibir zaman baaramazsn; baaramazsn bu
imknszdr. Kii gl unutup tam ters istikamete bakmak zorundadr. Ay oradadr. Zihin, iinde dnyann
yanlsamaya dnt gldr. Ak gzlerle mi, kapal gzlerle mi rya grdnn nemi yok; eer
zihin varsa olan her ey ryadr.
ayet rya zerine meditasyon yaparsan fark edecein ilk ey bu olur.
Ve ikinci fark edi ise bir tank olduun olacaktr: Rya oradadr ve sen onun bir paras deilsin. Sen
zihninin bir paras deilsin, sen onun tesindesin. Zihnin iindesin ama zihin deilsin. Zihin araclyla
bakyorsun ama zihin deilsin. Zihni kullanyorsun ama zihin deilsin. Anszn sen bir tanksn; artk bir
zihin deil.
Ve bu tanklk son, nihai fark editir. O zaman ryann uyurken mi uyankken mi gerekletiinin bir
nemi kalmaz; sen tank olarak kalrsn. Dnyada kalrsn ama dnya senin iine giremez artk. Nesneler
vardr ama zihin nesnelerin iinde deildir ve nesneler de zihnin iinde deildir. Anszn tank ieri girer ve
her ey deiir.
Bir kez becerebildiinde ok basittir. Aksi taktirde rya grrken uyank olmak ok zor gzkr,
neredeyse imknsz gibi gzkr. mknsz gzkr ama deildir. Eer her gece yattnda, uykuya
dalarken uyank olmaya alp izlersen ila dokuz ay srer.
Ancak unutma, aktif biimde uyank kalmaya alma; yoksa uykuya dalmay baaramazsn. Pasif
uyanklk; gevek, doal, rahat, sadece gz ucuyla bakar ekilde. Onun iin ok aktif olmadan; sadece
pasif bir farkndalk, ok iine girmeden. Kenarda oturuyorsun ve nehir akp gidiyor ve sen sadece
izliyorsun. Bu ila dokuz ay srer. Sonra anszn uyku zerine karanlk bir ekran gibi, karanlk bir perde
gibi ker; sanki gne batyor ve gece kyor gibi olur. Her yerine yerleir ama ierde derinlerde bir
yerde bir alev yanmaya devam eder. zliyorsun; sessiz, pasif. Sonra rya alemi balar. Sonra bir sr oyun
balar, bir sr psikodrama ve sen izlemeye devam edersin. Yava yava ayrt etme olumaya balar; artk
onun ne tr bir rya olduunu grebilirsin. Sonra bir gn anszn bunun uyank halde olanla ayn olduunu
fark edersin. Niteliksel bir farkllk yoktur. Tm dnya bir yanlsamaya dnmtr. Ve dnya yanlsama
olunca sadece tank gerektir.

Sayfada Ara

SONSZ
PTE ASILMAK
Hindistan'da ok eski bir yk vardr: Byk bir bilge en yakn mridini Kral Janak'n sarayna gen
adamda eksik olan bir eyi renmesi iin gnderdi.
Gen adam dedi ki, "Eer bana sen retemediysen Janak denilen bu adam bana nasl retecek? Sen
byk bir bilgesin, o ise sadece bir kral. Meditasyon ve farkndalk hakknda ne biliyor ki?"
Byk bilge de, "Sen sadece benim dediimi yap. Ona git ve nnde eil; kendinin bir sannyasin olduunu
ve onunsa sradan bir ev sahibi olduunu dnp egoist olma. O dnyada yayor, o dnyevi sen ise
ruhanisin diye dnme. Tm bunlar unut. Seni ona bir ey renmen iin gnderiyorum. O halde u an
iin senin ustan o. Ve biliyorum, burada denedim ama sen anlayamyorsun nk onu anlamak iin deiik
bir balama ihtiyacn var. Janak'n huzuruna kmak ve saray sana doru balam verecektir. Sen sadece
git, onun nnde eil. Bu birka gn iin o beni temsil edecek" dedi.
Gen adam istemeye istemeye gitti. O bir Brahmand, en yksek kasta aitti! Ve bu Janak da neydi?
Zengindi, byk bir krall vard ama bir Brahmana ne retebilirdi ki? Brahmanlar her zaman insanlara

78 -> 81

retebileceklerini dnrler.
Ve Janak bir Brahman deildi, o bir Kshatriyayd, Hindistan'daki sava bir kasttan. Onlar Brahmanlardan
sonra gelirlerdi. Brahmanlar birinci, en ndeki, en yksek kastt. Bu adamn nnde eilmek mi? Bu hi
yaplmam bir eydi! Bir Brahman'n bir Kshatriyaya eilmesi Hintli zihnine uygun deildi.
Ama usta yle demiti, o yzden yaplmak zorundayd. Gen adam gitti ve istemeden nnde eildi. Ve
eilirken gerekten ustasna kzgnlk hissediyordu nk onun gznde Janak'n nnde eilmek ok
irkindi. Gzel bir kadn Kraln huzurunda dans ediyordu ve insanlar arap iiyordu ve Janak bu grubun
iinde oturuyordu. Gen adam ylesine lanetliyordu ki ama yine de eildi.
Janak gld ve dedi ki, "inde bu kadar lanetleme tarken nmde eilmene gerek yok. Ve beni
deneyimlemeden nce bu kadar nyargl olma. Ustan beni ok iyi tanr, o nedenle seni buraya gnderdi.
O seni buraya bir ey renmen iin gnderdi ama renmenin yolu bu deildir."
Gen adam, "Umurumda bile deil. Beni gnderdi ben de geldim ama sabaha doru geri dnm olacam
nk burada renebileceim bir ey gremiyorum. Aslnda eer senden bir ey renecek olursam
hayatm boa gitmi olacak! arap imeyi ve gzel bir kadnn dansn izlemeyi ve tm bu rezaleti
renmeye gelmedim" dedi.
Janak glmsedi ve "Sabah gidebilirsin. Ama madem ki geldin ve ok yorgunsun... en azndan gece dinlen
ve sabahleyin gidebilirsin. Ve kim bilebilir; belki de gece ustann seni bana gnderdii renme iin uygun
balam olabilir" dedi.
imdi, bu gizemliydi. Gece nasl olur da ona bir ey retebilirdi? Ama tamam geceleyin burada olabilirdi.
O yzden bu konuda fazla yaygara koparmaya gerek yoktu. Kald. Kral ona sarayn en gzel, en lks
odasn hazrlatt. Kral gen adamla birlikte gitti, yemeiyle ilgili tm zeni gsterdi ve yatana gittiinde
Janak oradan ayrld.
Ama gen adam tm gece boyunca uyuyamad nk yukar baktnda tam bann zerinde ince bir iple
asl duran plak bir kl grebiliyordu. imdi her an kl dp gen adam ldrebilirdi, ok tehlikeliydi.
O nedenle tm gece uyank kald, tetikte; bu sayede eer olursa bu felaketten kanabilirdi. Sabahleyin
Kral sordu: "Yatak rahat myd, oda rahat myd?"
Gen adam: "Rahat! Her ey ok konforluydu ama klca ne demeli? Neden byle bir numara yaptn? ok
acmaszcayd! Yorgundum, ustamn ormandaki, ok uzaktaki aramndan yryerek gelmitim ve sen
bana ok insafsz bir aka yaptn. Bu nasl bir ey byle? O kadar ince bir iple balanm plak bir kl ki
en ufak bir meltemde lp gideceim diye korktum" dedi.
"Sadece bir tek ey sormak istiyorum. ok yorgundun, her an kolayca uykuya dalabilirdin ama
uyuyamadn. Ne oldu? Tehlike ok bykt, lm kalm meselesiydi. O nedenle farkndaydn, uyanktn.
Benim retim de budur. Gidebilirsin. Ya da birka gn daha beni izlemek iin kalabilirsin.
Gzel kadn dans ederken dn gece orada oturuyordum ama bamn zerindeki plak kl yznden
tetikte bekliyordum. O grnmezdir; onun ad lmdr. Gen kadna bakmyordum: Tpk senin lks
odann keyfini kartamaman gibi, arap imiyordum. Sadece her an gelebilecek olan lmn
farkndaydm. Ben srekli lmn farkndaym; o yzden sarayda yayorum ama gene de bir inzivadaym.
Ustan beni tanr ve beni anlar. Benim anlaym da anlar. Bu nedenle seni buraya gnderdi. ayet burada
birka gn yaarsan, kendi gzlerinle grebilirsin" dedi kral.
Nasl daha farknda olunur bilmek ister misin? Hayattaki tehlikelerin daha ok farkna var. lm her an
gerekleebilir; bir sonraki an kapn alabilir. Sonsuza kadar yaayacan dnrsen farknda olmadan
kalabilirsin; lm ok yaknlarndayken nasl farknda olmadan kalabilirsin ki? mknsz! Eer hayat
anlksa, bir sabun kpyse, kk bir fiskeyle sonsuza kadar yok olacaksa... nasl farknda olmadan
kalabilirsin?

79 -> 81

Her eyleme farkndalk getir.

SENN NDE K DZEY VAR: ZHNN DZEY VE ZHNZSLN DZEY. Yahut izin ver
yle syleyeyim: Varlnn eperinde olduundaki dzey ve varlnn merkezinde olduundaki dzey.
Bilsen de bilmesen de her emberin bir merkezi vardr. Bir merkez olduundan bile pheye debilirsin
ama olmak zorundadr. Sen bir epersin, sen bir embersin; bir merkez var. Merkez olmadan sen
olamazsn; varlnn bir ekirdei var.
Bu merkezde sen zaten bir Budasn; evine varm kii. eperdeyken dnyadasn; zihinde, ryalarda,
arzularda, endielerde, bin bir tane oyunun iindesin. Ve sen her ikisisin.
Birka anlna bir Buda gibi olabildiini grebilecein anlar olmas kanlmazdr; ayn zarafet, ayn
farkndalk, ayn sessizlik, ayn saf mutluluk, kutsama, kutsanma... Kendi merkezinin azck tadna vardn
anlar olacak; bunlar kalc olamaz, tekrar tekrar epere geri frlatlacaksn. Ve kendini aptal, zgn,
beceriksiz hissedeceksin; hayatn anlamn karm. nk iki dzlemde var olursun; eperin dzleminde
ve merkezin dzleminde.
Ancak yava yava yumuak bir ekilde eperden merkeze ve merkezden de epere hareket etme
yeteneine sahip olacaksn; tpk yryerek evinin iine girmek ve evinin dna kmak gibi. Hibir
blnme yaratmazsn. "Evin dndaym, nasl olur da evin iine girerim?" demezsin. "Evin iindeyim nasl
olur da evin dna karm?" demezsin. Darda hava gneli, lk, ho; darda, bahede oturursun. Sonra
giderek snyor hava ve terlemeye balyorsun. Artk ok ho deil, rahatsz edici olmaya balad; basite
kalkp evinin iine giriyorsun. Oras serin; orada rahatszlk yok. imdi evin ierisi houna gidiyor. Devaml
ieri ve dar gidip gelirsin.
Ayn ekilde anlay olan ve farknda bir insan eperden merkeze, merkezden epere hareket eder. Hibir
yerde taklp kalmaz. Pazaryerinden manastra, dadnklkten iednkle srekli hareket eder nk
bu ikisi onun kanatlardr. Onlar birbirlerinin kart deildir. Zt ynlerde dengeleniyor olabilirler; yle
olmak zorundalar; iki kanat da ayn tarafta olursa ku gkyzne doru uamaz. Dengeleniyor olmak
zorundalar, zt ynlerde olmak zorundalar ama yine de ayn kua aitler ve ayn kua hizmet ediyorlar. in
ve dn senin kanatlarndr.
Bu ok derinden hatrlanmaldr nk orada bir olaslk vardr... zihin bir eye taklp kalma eilimdedir.
lerine taklp kalm insanlar vardr; onlar meditasyon iin vakitlerinin olmadn syler; vakit olsa bile
nasl meditasyon yaplacan bilmediklerini sylerler ve meditasyon yapabileceklerine inanmazlar.
Dnyevi olduklarn sylerler; nasl meditasyon yapabilirler ki? Onlar maddecidirler; nasl meditasyon
yapabilirler ki? Derler ki, "Biz dadnk insanlarz; nasl meditasyon yapabiliriz ki?" Onlar yalnzca bir
tek kanat semilerdir. Ve elbette ki bunun sonucunda hsrana uramak doaldr. Tek bir kanatla hsrann
gelmesi kanlmazdr.
Dnyadan bkp elini eteini ekerek manastrlara ve Himalayalara giden sannyasin olan, rahip olan, yalnz
yaamaya balayan, iekapank bir hayata kendini zorlayan insanlar vardr. Onlar gzlerini kapatr, onlar
tm kaplarn ve pencerelerini kapatrlar, Leibniz'in monadlar gibi olurlar penceresiz sonra da
sklrlar.
lerindeyken bkmlard, yorulmulard, engellenmi hissediyorlard. Giderek daha ok bir tmarhaneye
benziyordu, huzur bulamyorlard. ok fazla iliki ve ok az tatil vard, kendileri olmak iin yeterli alan
yoktu. Bir eylerin iine dyorlard, kendi varlklarn yitiriyorlard; giderek daha ok maddi ve daha az
ruhani oluyorlar. Ynlerini kaybediyorlar. Kendileri olan bilinliliklerini kaybediyorlar. Katlar. Bkkn,
engellenmi, katlar. imdi yalnz yaamaya alyorlar, iekapank birisinin hayatn. Eninde sonunda
sklacaklar. Tekrar baka bir kanad setiler ama yine tek bir kanad. Dengesiz bir hayatn yoludur bu.
Ayn yanlgya yeniden zt kutupta dtler. Ben ne ondan ne bundan yanaym. Ben senin o kadar
muktedir olman isterim ki, iinin banda olmana ramen yine de meditasyon halinde kalabilesin.
nsanlarla iliki kurman, sevmeni, milyonlarca ilikinin iine girmeni isterim nk onlar seni
zenginletirir; ama buna ramen kaplarn kapamaya ve bazen tm ilikilerinden tatile ayrlabilmeye

80 -> 81

muktedir kalabilmeli... bylece kendi z varlnla da iliki kurabilirsin.

Bakalaryla iliki kur. Ama kendinle de kur. Bakalarn sev. Ama kendini de sev. Da al; dnya gzel,
macera dolu; o bir meydan okuma, o zenginletirir. Bu frsat karma; ne zaman dnya kapn alsa ve
seni arsa dar k. Korkusuzca git; kaybedecek hibir ey yok, kazanlacak ise her ey var. Ama
kaybolma. Devaml olarak ve devaml olarak gidip de kaybolma; arada bir eve dn. Bazen dnyay unut;
bu anlar meditasyon iindir. Her gn eer dengeye gelmek istersen, ieriyi ve dary dengelemen gerekir.
Ayn arl tamallar bu sayede ierde hibir zaman dengeyi kaybetmezsin.
Zen ustalarnn, "Suda yr ama suyun ayaklarna dokunmasna izin verme" derken demek istedikleri
budur. Dnyada ol ama dnyaya ait olma. Dnyann iinde ol ama dnyann senin iinde olmasna izin
verme. Eve geldiinde, eve gel; tm dnya yok olmuasna.
Bir Zen ustas olan Hotei bir kyden geiyordu. Yeryzne ayak basm, gelmi gemi en gzel
insanlardan birisiydi, insanlar onu Glen Buda olarak bilirdi; her an srekli glerdi. Ama bazen bir aa
altnda otururdu b u kyde gzleri kapal olarak bir aacn altnda oturuyordu glmyor, hatta
glmsemiyordu, tamamen sakin, akl banda. Biri sordu, "Glmyorsun Hotei?"
Gzlerini at ve, "Hazrlanyorum" dedi.
Soruyu soran anlayamamt: "Hazrlanyorum derken neyi kastediyorsun?"
Hotei dedi ki, "Kendimi kahkaha iin hazrlamalym. Kendime bir dinlenme frsat vermeliyim. eri
girmek durumundaym, Tm dnyay unutmak zorundaym bylelikle tazelenmi olarak geri gelebilir ve
tekrar glebilirim."
Gerekten glmek istersen, alamay renmek zorunda kalacaksn. Alayamazsan ve gzyalarna
muktedir deilsen glmek iin yeterli olamayacaksn. Glmeye ait olan bir insan ayn zamanda
gzyalarna da aittir; o zaman bir insan dengededir. Cokulu bir insan ayn zamanda sessizdir. Kendinden
geebilen bir insan ayn zamanda merkezindedir de. kisi el ele gider. Ve bu kutuplarn bu birlikteliinden
bir denge doar. Ve ama da budur.

81 -> 81