ц

1.
Surovini, materijali, rezervni

delovi i siten inventar
Vo smetkovodstvenata literatura i praktika materijalite se sinonim za site
predmeti na trudot. Pod poimot materijali se podrazbiraat surovinite i
materijalite, rezervnite delovi, sitniot inventar, avtogumite i ambalaàta, koi
pretstavuvaat kratkotrajni materijalni sredstva, bidej}i nivnata vrednost se
prenesuva na u~inocite vo procesot na raboteweto i toa odedna{ i neposredno.
Ovoj vid na sredstva se od golemo zna~ewe za delovniot subjekt od
pri~ini {to tie angaìraat mnogu kapital. Poradi toa knigovodstvenata
evidencija na materijalite e mnogu zna~ajna, taka na primer, vo golemite
proizvodni sistemi problemot na evidencija na materijalite nametnal potreba od
oformuvawe na posebna evidencija, t.n. materijalno knigovodstvo.
Vsu{nost, pod materijali se podrazbiraat nabaveni predmeti na trudot {to
sluàt za reprodukcija vo ramkite na delovniot subjekt. Ova zna~i deka kako
materijali ne se tretiraat predmeti na trudot, nabaveni so cel da bidat
prodadeni. Vo grupata na materijali spa|aat surovinite, gorivoto i mazivoto, t.n.
potro{nite materijali, kancelariskite materijali, sitniot inventar, rezervnite delovi
i avtogumite i tn.
Materijalite {to se nabaveni, no u{te ne se dadeni vo upotreba se
tretiraat kako materijali na zaliha, dodeka, pak, materijalite predadeni vo
upotreba se trtiraat kako potro{eni materijali i nivniot tretman spa|a vo ramkite
na tro{kovnata problematika.
So ogled na va`nosta na problematikata na materijalite na zaliha,

razbirliva e potrebata za niv da se organizira uredna i aùrna, odnosno
navremena evidencija. Ovaa evidencija treba da obezbedi podatoci za
nabavkite, tro{eweto i sostojbata na sekoj vid materijali i toa za nivnite
koli~ini, ceni i iznosi. Poedine~nata, detalnata evidencija za materijalite po
oddelnite vidovi se vodi vo ramkite na t.n. analiti~ka evidencija.
Smetkovodstvenata evidencija na materijalite se odnesuva na evidencija
na nivnata nabavka, zaliha i nivnoto tro{ewe. Na zaliha materijalite se vodat po
nabavna vrednost. Nabavnata vrednost moè da bide presmetana po fakti~ki
nabavni ceni ili po planski nabavni ceni. Evidencijata na nabavnata vrednost na
soodvetnoto smetka, smetka 310 Materijali na zaliha, moè da se vr{i so
pomo{ na koristewe na smetkite za presmetka na nabavkata (grupa 30
Presmetka n anabavkata) ili vrz osnova na kalkulacija. Osnoven problem kaj
zalihite, koga tie na zaliha se vodat po fakti~ka nabavna vrednost, e problemot
vo vrska so nabavnata cena po koja materijalot treba da se presmeta pri
izdavaweto vo procesot na proizvodstvo, poradi postoeweto na razli~ni fakti~ni
nabavni ceni za razli~ni nabavki. MSS 2 Zalihi, kako osnovni metodi gi
propi{uva FI-FO metodot i metodot na prose~ni ceni, a kako alternativen
metod LI-FO za presmetuvawe na potro{okot na materijalot pri negovoto
davawe vo procesot na proizvodstvo.
Za evidencija na materijalite vo smetkovniot plan e rezervirana klasata 3
Zalihi na surovini, materijali, rezervni delovi i siten inventar.
Pri utvrduvaweto na nabavnata vrednost na surovinite i materijalite,
delovnite subjekti moàt da gi koristat smetkite za presmetka na nabavkata
(grupa 30 Presmeka na nabavkata) ili nabavnata vrednost na surovinite i
materijalite da ja utvrdat vrz osnova na kalkulacija.
1.1.1. Evidencija na nabavkata na materijalite po

nabavna vrednost
Primer:
Po faktura br. 1 nabaveni se surovini i materijali za 420.000 denari i DDV

vo iznos od 75.600 denari. Za prevoz na materijalite dobiena e faktura br. 2 na
iznos od 6.000 denari i DDV vo iznos od 1.080 denari. Za rastovar i
smestuvawe na materijalite dobiena e faktura br. 3 na iznos od 3.000 denari i
DDV vo iznos od 540 denari. Surovinite i materijalot na zaliha se primaat po
nabavna vrednost. Vrz osnova na navedenite podatoci da se izraboti kalkulacija
za utvrduvawe na nabavnata vrednost na surovinite i materijalite.
- Kalkulacija br. 1 za nabaveni surovini i materijali po faktura br. 1
1)
Fakturna vrednost
2)
Zavisni tro{oci
po f-ra br. 2
6.000 den.
po f-ra br. 3
3.000 den
Nabavna vrednost na
surovinite i materijalite
4)
R.
br
1
1
a
1
b
Datu
m
den 420.00
.
0
den
9.000
.
den 429.00
.
0
Broj
na
smetk
a
Opis
Vredenost po presmetka na
dobavuva~ite
Pobaruvawe vrz osnova na pove}e
platen DDV
Obvrski sprema dobavuva~i vo
zemjata
po faktura br. 1
Zavisni tro{oci
Pobaruvawa vrz osnova na pove}e
platen DDV
zemjata
po f-a br. 2 i 3
Surovini i materijali na zaliha
Vrednost sproed presmetka
na
dobavuva~i
Zavisni tro{oci
primen materijal na zaliha po
presmetka
300
160
Iznos
dolguva
(+)
420.000
75.600
220
301
160
495.600
9.000
1.620
220
310
300
301
pobaruv
a (-)
10.620
429.000
420.000
9.000
Glavna kniga
3
300
Vredenost
presmetka
po
160 Pobaruvawe vrz osnova
na
na
dobavuva~ite+-
pove}e
platen
DDV+-
1)75.6001a)1.620
1)420.0001b)420.000
220 Obvrski sprema
dobavuva~i vo zemjata+1)495.6001a)10.620
301
Zavisni
tro{oci+-
1a)9.0001b)9.000
310 Surovini i materijali
na zaliha+-1b)429.000
1.1.2. Evidencija na nabavkata na surovini i materijali so

koristewe na smetkata presmetka na nabavkata
Pri utvrduvaweto na nabavnata vrednost za surovinite i materijalite,
delovnite subjekti moàt da gi koristat smetkite za presmetka na nabavkata
(grupa 30 presmetka na nabavkata).
Primer:
vo iznos od 75.600 denari. Za prevoz na materijalite dobiena e faktura br.2 na
nabavna vrednost. Utvrduvaweto na nabavnata vrednost na surovinite i
materijalite da se izvr{i so koristewe na smetkite za presmetka na nabavkata.
1)
Fakturna vrednost
2)
Zavisni tro{oci
po f-ra br. 2
6.000 den.
po f-ra br. 3
3.000 den
Nabavna vrednost na
4)
den 420.00
.
0
den
9.000
.
den 429.00
.
0
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Vredenost po presmetka na
dobavuva~ite
platen DDV
zemjata
po faktura br. 1
Zavisni tro{oci
platen DDV
zemjata
po f-a br. 2 i 3
Presmetka na nabavkata
Vrednost spored presmetka
od dobavuva~ite
Zavisni tro{oci
spored presmetka
za zatvorawe na smetkata presmetka
na nabavka
1
a
1
b
1
v
300
160
Iznos
dolguva
(+)
420.000
75.600
220
495.600
301
160
9.000
1.620
220
309
300
10.620
429.000
420.000
301
310
309
pobaruv
a (-)
9.000
429.000
429.000
Glavna kniga
300
Vredenost
presmetka
po
na
na
pove}e
platen
dobavuva~ite+-
1)75.6001a)1.620
1)420.0001b)420.000
220 Obvrski sprema
309
dobavuva~i vo zemjata+-
nabavkata+-
1)495.6001a)10.620
1b)429.0001v)429.000
301
Zavisni
1a)9.0001b)9.000
tro{oci+-
Presmetka
DDV+-
na

na zaliha+-1v)429.000
1.1.3. Presmetuvawe i knièwe na otstapuvaweto od

planskite ceni na potro{enite surovini i materijali
Surovinite i materijalite se nabavuvaat so cel nivno izdavawe vo procesot
na proizvodstvoto kade se tro{at. Nabavnata vrednost na potro{enite surovini i
materijali se vkalkulira vo cenata na proizvodite i uslugite. Koga zalihite na
5
surovinite i materijalite se vodat po nabavna vrednost, pri nivnoto izdavawe vo

procesot na proizvodstvoto ne se javuva problem vo evidencijata na tro{ocite.
Problemi se javuvaat pri evidentiraweto na izlezot na materijalite koga tie se
vodat po planski ceni. Za taa cel neophodno e planskata cena da se svede na
nabavnata cena i za taa cel se vr{i presmetuvawe i knièwe na otstapuvawata
na cenite na surovinite i materijalite koe e sodràno vo potro{enite surovini i
materijali.
Primer:
vo iznos od 75.600 denari. Za prevoz na materijalite dobiena e faktura br.2 na
nabavna vrednost. Vrz osnova na navedenite podatoci da se izraboti kalkulacija
za utvrduvawe na nabavnata vrednost na surovinite i materijalite. Surovinite i
materijalite na zaliha se primaat po planska cena vo iznos od 450.000 denari.
Po trebovawe br. 1 izdadeni se materijali vo proizvodstvo za 45.000
denari. Da se presmeta i prokniì otstapuvaweto od cenite na surovinite i
materijalite, sodràno vo potro{enite surovini i materijali.
1)
Fakturna vrednost
2)
Zavisni tro{oci
po f-ra br. 2
6.000 den.
po f-ra br. 3
3.000 den
Nabavna vrednost na
Planska vrednost
4)
5)
6)
R.
br
Otstapuvawe od cenite na
Datu
m
Opis
den
.
den
.
420.000
den
.
den
.
den
.
429.000
9.000
450.000
(-)21.00
0
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
Vrednost po presmetka na
dobavuva~ite
platen DDV
zemjata
po faktura br. 1
Zavisni tro{oci
platen DDV
zemjata
po f-a br. 2 i 3
na
dobavuva~i
Zavisni tro{oci
Otstapuvawe od cenite na surovini
i materijli
za stavawe na materijalite na zaliha
po planska cena
Potro{eni surovini i materijali
po trebovawe br. 1
1
a
1
b
1
v
300
160
420.000
75.600
220
495.600
301
160
9.000
1.620
220
10.620
310
300
450.000
420.000
301
319
9.000
21.000
400
310
45.000
45.000
Glavna kniga
300
Vrednost
presmetka
po
na
na
dobavuva~ite+-
pove}e
platen
DDV+-
1)75.6001a)1.620
1)420.0001b)420.000
220 Obvrski sprema
dobavuva~i vo zemjata+1)495.6001a)10.620
301
Zavisni
tro{oci+-
1a)9.0001b)9.000
319
Otstapuvawe
cenite
na
surovini
od
i
materijli+-
zaliha+-
1b)450.0001v)45.000
400 Potro{eni surovini i
1g)2.1001v)21.000
319
na
materijali+-1v)45.000
Vkalkulirano
otstapuvawe od planskite
ceni
na
surovini
potro{enite
i
materijali+-
1g)2.100
Otstapuvaweto od cenite na surovinite i materijalite, sodràno vo

potro{enite materijali se utvrduva so slednava formula:
7
otstapuvaweodcenite
(saldoodsmetkata319) (zbir nanegativ.str. odsmetkata310)
materijali te sodràno
(zbir napozitivnat a stranaodsmetkata310)
vopotro{eni materijal
nasurovinite i
otstapuvawesodràno 21.000 45.000
2.100
vopotro{eni materijali 450.000
R.
br
1
g
Datu
m
Opis
Otstapuvawe od cenite na surovinite i
materijalite
Vkalkulirano otstapuvawe od
planskite ceni na potro{enite
surovini i materijali
za presmetano otstapuvawe
Broj
na
smetk
a
319
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
2.100
4009
2.100
1.1.4. Smetkovodstvena evidencija na surovinite i

materijalite vo dorabotka, obrabotka i
manipulacija
Vo praksata ~esto se slu~uva da nekoj deloven subjekt del od svoite
surovini i materijali gi isprati vo drugi delovni subjekti so cel vrz niv da bidat
izvr{eni oddelni operacii. Voobi~aeno, vakvi aktivnosti se pravat so cel da se
postigne podobar stepen na dorabotka ili obrabotka, odnosno surovinite i
materijalite da dobijat pogolem kvalitet za potrebite na proizvodniot proces. Za
vremeto dodeka surovinite i materijalite se vo procesot na ponatamo{na faza
na tehnolo{ka obrabotka, smetkovodstveno se evidentiraat na smetkata 316
Surovini i materijali vo dorabotka, obrabotka i manipulacija, spored nivnata
nabavna vrednost, kako i site transportni tro{oci okolu ispra}aweto i vra}aweto
na materijalite, tro{ocite za izvr{enata usluga i sli~no. Ovaa smetka e
8
nameneto pred s# za oformuvawe na novata cena na materijalite, koja

normalno e da bide pogolema zaradi izvr{enite operacii vrz materijalite, bidej}i
ovie materijali se vra}aat so podobar kvalitet, povisok stepen na dorabotka ili
vo krajna linija moàt da bidat i prenameneti.
Primer:
DOO "Favorit" ispratil materijal na dorabotka i manipulacija kaj DOO "Ilika
Stil" so ispratnica br. 12, so nabavna vrednost od 75.000 denari. Po izvr{enata
dorabotka i manipulacija DOO "Ilika Stil" ispratil faktura br. 4 na iznos od
30.500 denari, na koj treba da se plati i DDV od 18%. Za izvr{eniot transport na
materijalot dobiena e faktura br. 6 od dobavuva~ot "Trans" na iznos od 5.900
denari vo koj iznos e vklu~en i DDV vo iznos od 900 denari. So priemnica br. 15
doraboteniot materijal e primen vo magacinot.
R.
br
1
1
a
1
b
1
v
Datu
m
Iznos
Broj
na
smetk
a
Opis
dolguva
(+)
Surovini i materijali vo dorabotka,

316
75.000
obrabotka i manipulacija
310
spored ispratnica br. 12
316
30.500
160
5.490
platen DDV
220
zemjata
po f-a br. 4
316
5.000
160
900
platen DDV
220
zemjata
po f-a br. 6
310
110.500
316
priemnica
br. 15
316 spored
Surovini
i materijali
vo dorabotka, obrabotka i
na
1)75.0001v)110.5001a)30
.5001b)5.000
35.990
5.900
110.500
zaliha+-
220
Obvrski
sprema

pove}e
75.000
Glavna
kniga
1v)110.5001)75.000
manipulacija+-
na
pobaruv
a (-)
platen
1a)5.4901b)900
DDV+-
1a)35.9901b)5.900
9
1.1.5. Smetkovodstvena evidencija na surovinite i

materijalite na pat
Pri nabavkite na surovinite i materijalite ~est e slu~ajot da najnapred
pristigne dokumentot za nivnata nabavka, odnosno fakturata za nabavenite
surovini i materijali, a tie seu{te da ne se pristignati. Vo toj slu~aj vo
smetkovodstvenata evidencija se evidentiraat na smetkata 312 Surovini i
materijali na pat.
So pristignuvaweto na surovinite i materijalite se vr{i prekniùvawe so
zadolùvawe na smetkata 310 - Surovini i materijali na zaliha, a se odobruva
smetkata 312 Surovini i materijali na pat.
Primer:
Spored faktura br. 12 nabaveni se surovini i materijali za 150.000 denari i
DDV vo iznos od 27.000 denari. Me|utoa, surovinite i materijalite s#u{te ne se
pristignati vo DOO "Favorit".
Podocna, ispora~anite surovini i materijali se pristignati i za izvr{eniot
prevoz e dobiena faktura br. 17 na iznos od 40.000 denari i DDV vo iznos 7.200
denari. Za rastovaruvawe i smestuvawe na surovinite i materijalite e plateno
15.000 spored izvod br. 18.
Vrz osnova na ovie podatoci }e se izvr{i slednovo knièwe.
R.
br
1
Datu
m
Opis
Surovini i materijali na pat
platen DDV
Obvrski sprema dobavuva~i
vo zemjata
spored faktura br. 12
Broj
na
smetk
a
312
160
220
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
150.000
27.000
177.000
10
1
a
Vrednost spored presmetka na

dobavuva~i
Surovini i materijali na pat
spored f-ra br. 12
Zavisni tro{oci
platen DDV
zemjata
@iro-smetka
po f-a br. 17 i spored izvod br. 18
na dobavuva~ite
Zavisni tro{oci
spored priemnica
1
b
1
v
300
150.000
312
150.000
301
160
55.000
7.200
220
47.200
15.000
100
310
300
205.000
150.000
301
55.000
Glavna kniga
na
na
pat+-
1)150.0001a)150.000
pove}e
platen
DDV+-
1)27.0001b)7.200
301 Zavisni tro{oci+1b)55.0001v)55.000
300
Vrednost
spored
presmetka na dobavuva~i+220
Obvrski
sprema
dobavuva~i vo zemjata+1)177.0001b)47.200
1a)150.0001v)150.000
100
@iro-smetka+-
1b)15.000

na zaliha+-1v)205.000
1.2.
Smetkovodstvena evidencija na rezervnite
delovi
Pod rezervni delovi se podrazbiraat nabavenite delovi za vgraduvawe vo
sopstvenite proizvodi (servisirawe na prodadena oprema) i za odrùvawe,
popravka i rekonstrukcija na objektite i opremata. Tie se iskaùvaat na
smetkata 320 Rezervni delovi na zaliha. Delovite koi se vgraduvaat vo
proizvodite na delovniot subjekt se iskaùvaat na smetkata 310 Materijali na
11
zaliha, kako pomo{ni materijali. Rezervnite delovi se evidentiraat na klasata 3,

grupa 32 Rezervni delovi, na slednite sinteti~ki smetki
320 Rezervni delovi na zaliha
327 Vrednosno usoglasuvawe na zalihata na rezervnite delovi
329 otstapuvawe od cenite na rezervnite delovi
Nabavkata na rezervnite delovi se evidentira so koristewe na smetkite od
grupa 30 Presmetka na nabavkata, ili direktno na smetkite od grupata 32
Rezervni delovi. Rezervnite delovi na zaliha se vodat po nabavni ili planski ceni,
pri {to otstapuvaweto se evidentira na smetkata 329 Otstapuvawe od cenite
na rezervnite delovi.
Primer:
1
Po faktura br. 1 nabaveni se rezervni delovi za odrùvawe na postojanite
sredstva vo iznos od 180.000 denari i DDV vo iznos od 32.400 denari. Za

prevoz dobiena e faktura br.2 na 1.500 denari, vo koj iznos na DDV otpa|a 270
denari. Na zaliha rezervnite delovi se primeni po planska vrednost vo iznos od
200.000 denari.
2
Po trebovawe br. 1 izdadeni se rezervni delovi za vgraduvawe vo
ma{inite za 100.000 denari.
R.
br
1
1
a
1
b
Datu
m
Opis
dobavuva~ite
Pobaruvawa za pove}e platen DDV
po faktura br. 1
Zavisni tro{oci
Pobaruvawa za pove}e platen DDV
po faktura br. 2
Rezervni delovi na zaliha
rezervnite delovi
primeni rezervni delovi na zaliha po
planska vrednost
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
300
160
220
180.000
32.400
301
160
220
1.500
270
320
309
329
200.000
pobaruv
a (-)
212.400
1.770
181.500
18.500
12
1
v
dobavuva~.
Zavisni tro{oci
zatvorawe na grupa 30
Potro{eni rezervni delovi
spored trebovawe br. 1
309
300
301
181.500
404
320
100.000
180.000
1.500
100.000
Glavna kniga
300
Vrednost
presmetka
po
na
na
dobavuva~ite+-
1a)1.5001v)1.500
1)212.4001a)1.770
Rezervni
delovi
zaliha+-
cenite
Otstapuvawe
na
na
309
Presmetka
na
nabavkata+1v)181.5001b)181.500
1b)200.0002)100.000
329
DDV+-
301 Zavisni tro{oci+-
platen
1)32.4001a)270
1)180.0001v)180.000
220 Obvrski sprema
320
pove}e
od
rezervnite
404
Potro{eni
rezervni
delovi+-2)100.000
delovi+-1b)18.500
1.3.
Smetkovodstvena evidencija na siten
inventar i ambalaà
Sitniot inventar po svojata priroda ne e predmet, tuku sredstvo za rabota,
no od smetkovodstvena gledna to~ka poradi malata vrednost i relativniot kus
13
rok na upotreba se tretira kako predmet na trudot. Kako siten inventar moè da
bidat tretirani onie sredstva za rabota ~ija vrednost ne ja nadminuva so zakon
propi{anata i vek za rabota pokratok od edna godina. Vsu{nost stanuva zbor
za pogonski i deloven inventar, avtogumi, ambalaà, rezervni delovi i sli~no. Vo
taa
smisla
sitniot
invetar
kako
eden
od
elementite
na
procesot
na
proizvodstvoto, po svojata ekonomsko-tehni~ka sodrìna treba da bide

klasificiran kako sredstvo za rabota. Me|utoa, poradi negovata specifi~nost vo
tro{eweto, kako i poradi negovata relativno mala fakti~ka nabavna vrednost,
toj vo knigovodstvenata evidencija dobiva tretman na tekovno sredstvo.
Vo smetkovniot plan za evidencija na sitniot inventar i ambalaàta e
predvidena grupata 35 Siten inventar i ambalaà i slednite sinteti~ki smetki
350 Siten inventar na zlaiha
351 Siten inventar vo upotreba
352 Ambalaà i avtogumi na zaliha
353 Ambalaà i avtogumi vo upotreba
357
Vrednosno
usoglasuvawe
na
zalihite
na
sitniot
inventar,
ambalaàta i avtogumite
359 Otstapuvawe na cenite na sitniot inventar, ambalaàta i
avtogumite
Za evidencija na nabavkata na sitniot inventar, avtogumite i ambalaàta
mo`ni se tri re{enija i toa:
-
prvoto re{enie e so primena na smetkite od grupata 30 (smetki za

presmetka na nabavkata);
vtoroto re{enie e so koristewe na kalkulacija za utvrduvawe na

nabavnata vrednost;
tretoto re{enie e vo ramkite na smetkite od grupata 35.

Na zaliha sitniot inventar moè da se prima po nabavna fakti~na
vrednost ili po nabavna planska vrednost.

Primer:
Po faktura br. 27 nabaven e siten inventar za 100.000 denari i DDV od
18.000 denari. Za prevoz na sitniot invetar dobiena e faktura br. 31 na iznos od
10.000 denari i DDV vo iznos od 1.800 denari. Sitniot inventar na zaliha se vodi
14
pod: a) fakti~ka nabavna vrednost, b) planska nabavna vrednost, koja e za

10% povisoa od fakti~kata nabavna vrednost.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
dobavuva~ite
platen DDV
Obvrski sprema dobauva~i
po faktura br. 27
Zavisni tro{oci
platen DDV
Obvrski sprema dobauva~i
po faktura br. 31
Siten inventar na zaliha
dobavuva~.
Zavisni tro{oci
za stavawe na zaliha po fakti~ka vred.
dobavuva~.
Zavisni tro{oci
Otstapuvawe od cenite na sitniot
inventar
za stavawe na zaliha po planska
vrednost
1
a
1
b
1
v
300
160
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
100.000
18.000
220
118.000
301
160
10.000
1.800
220
11.800
350
300
301
110.000
350
300
301
359
121.000
100.000
10.000
100.000
10.000
11.000
Glavna kniga
300
Vrednost
presmetka
po
na
na
dobavuva~ite+-
pove}e
platen
DDV+-
1)18.0001a)1.800
1)100.0001b)100.0001v)1
00.000
220
Obvrski
sprema
301 Zavisni tro{oci+-
1a)10.0001b)10.0001v)10
1)118.0001a)11.800
350
Siten
.000
inventar
na
309
Presmetka
zaliha+-
nabavkata+-
1b)110.0001v)121.000
1v)181.5001b)181.500
359
cenite
Otstapuvawe
na
na
od
sitniot
inventar+-1v)11.000
15
1.3.1. Izdavawe na sitniot inventar vo upotreba

(potro{ok na siten inventar)
Smetkovodstvenata evidencija na izdavaweto na sitniot inventar vo
upotreba i negovoto tro{ewe ima posebna specifi~nost i se razlikuva od
smetkovodstveniot tretman na izdavaweto i tro{eweto na materijalot. Toa,
vsu{nost, proizleguva poradi karakteristikite na sitniot inventar, odnosno
poradi faktot {to sitniot inventar se tretira kako predmet na trudot i ima podolg
vek na upotreba. Vo praktikata poznati se tri na~ini za evidencija na potro{okot
na sitniot inventar, odnosno na~inot na otpis na sitniot inventar moè da se
izvr{i spored slednive metodi:
1. Metoda na neposredno (direktno) ili ednokratno 100% otpi{uvawe na
sitniot inventar, ambalaàta i avtogumite. Sitniot inventar moè da se
otpi{uva celosno so samoto davawe vo upotreba, pri {to stanuva zbor za
ednokratno tro{ewe na sitniot inventar.
2. Metoda na kalkulativno, odnosno posredno otpi{uvawe na sitniot
inventar, ambalaàta i avtogumite. Vrz baza na procenka za vekot na
traewe na sitniot inventar se utvrduva mese~en kalkulativen otpis, so toa
{to se utvrduva godi{en t.e. mese~en procent na otpis, koj se
presmetuva na iznosot na sitniot inventar vo upotreba ili vo praksata
poznat kako metod na mese~ni kalkulativni otpisi. Pri davaweto na sitniot
inventar vo upotreba se opredeluva vremetraeweto na negovoto
koristewe, odnosno brojot na mesecite. Za da se utvrdi mese~niot otpis
na sitniot inventar vo upotreba se deli iznosot na upotrebuvaniot inventar
so brojot na mesecite. Siteniot inventar vo upotreba moè da se koristi vo
pove}e presmetkovni periodi. Na krajot na sekoj presmetkoven period se
vr{i usoglasuvawe na knigovodstvenata so fakti~kata vrednost na sitniot
inventar. Ova usoglasuvawe se vr{i na sledniot na~in: prvo, so popis se
utvrduva fakti~kata vrednost na sitniot inventar vo upotreba; potoa, se
utvrduva
negovata
knigovodstvenata
vrednost
na
krajot,
se
sporeduvaat fakti~kata so knigovodstvenata vrednost na sitniot inventar,

16
pri {to moàt da se javat opredeleni otstapuvawa koi{to moàt da

zna~at pogolema fakti~ka od knigovodstvena vrednost, i obratno,
fakti~kata vrednost na sitniot inventar da bide pomala od negovata
knigovodstvena vrednost.
Metodata na kalkulativno, odnosno posredno otpi{uvawe na sitniot
inventar ovozmoùva ramnomerno raspredeluvawe na tro{ocite na sitniot
inventar po presmetkovni periodi, za vreme na peridot na negovata upotreba i
na toj na~in vlijae na visinata na troocite, rashodite i finansiskiot rezultat vo
presmetkovniot period na delovniot subjekt.
Primer:
1
Za potrebata na slu`bata za arhivirawe, spored trebovawe br. 25 izdaden
e siten inventar za 30.000 den. Ovoj siten inventar, celosno se presmetuva

kako tro{ok so samoto davawe vo upotreba.
2
DOO "Favorit" raspolaga so siten inventar na zaliha na iznos od 80.000
den. Spored trebovawe br. 45 na 01.03. daden e vo upotreba siten inventar za

60.000 den. Spored planot na koristewe sitniot inventar }e bide koristen 20
meseci, taka {to mese~no }e se otpi{uva 3.000 den.
3
Spored zapinsnik za rashoduvawe br. 17, na 30.10. rashoduvan e del od
sitniot inventar vo upotreba za 10.000 den., pri {to e procenet i otpadok na

3.000 den.
R.
br
1
1
a
Datu
m
Opis
Siten inventar vo upotreba
Otpis na siten inventar
Vrednosno usoglasuvawe na
zalihite
na siten inventar,
ambalaà i avto
gumi
po trebovawe br. 45
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
351
350
30.000
405
357
30.000
351
350
60.000
pobaruv
a (-)
30.000
30.000
60.000
17
2
a

zalihite
na sitniot invetar
presmetan otpis na sitniot inventar za
eden mesec
Vrednosno usoglasuvawe na zalihite
na sitniot invetar
Otpadoci na zaliha
rashoduvan siten inventar vo
upotreba
405
357
3.000
357
7.000
3106
351
3.000
3.000
10.000
Usoglasuvaweto na fakti~kata so knigovodstvenata vrednost na sitniot

invetar vo upotreba }e go izvr{ime vrz osnova na sostojbata na smetkite na
sitniot inventar.
Glavna kniga:
350 Siten inventar na
zlaiha
+
1 30.000
)
2
405 Otpis na 60.000
siten
)
inventar
+
1a 30.00
)
0
2a 3.000
)
351 Siten inventar vo

upotreba
+
1)
30.00 3 10.000
0 )
2)3106
60.00
Otpadoci na
0
zaliha
+
3)
3.000
1.4.
357 Vrednosno
usoglasuvawe na
zalihite na sitniot
inventar
+
3)
7.000
1a
)
2a
)
30.000
3.000
Smetkovodstvena
evidencija na proizvodstvoto, proizvodite i

stokite
Vo procesot na proizvodstvo se sozdavaat gotovi proizvodi ili se
izvr{uvaat opredeleni uslugi. Za da se dobie kakov bilo nov proizvod, mora da
nastanat tro{oci, odnosno bez tro{oci nema proizvodi, {to zna~i deka tie se
neminovni.
Kaj proizvodstvenite delovni subjekti se sre}avaat tri razli~ni vidovi
tro{oci:
direktni
materijali,
direktna
rabotna
sila
op{ti
tro{oci
na
proizvodstvoto. Direktnite materijali poznati u{te i kako surovini i materijali se

koristat vo procesot na proizvodstvoto za izrabotka na proizvodite. Direktnata
18
rabotna sila, kako poseben vid tro{ok, se sostoi od iznosot platen na

rabotnicite, koi se direktno involvirani vo izrabotkata na proizvodite. Op{tite
tro{oci na proizvodstvoto gi opfa}aat site drugi tro{oci koi se odnesuvaat na
procesot na proizvodstvoto, no ne moàt direktno da se povrzat so specifi~nite
edinici na proizvodi. Kako na primer, amortizacijata na postojanite sredstva i
potro{enata elektri~na energija vo pogonot za proizvodstvo se samo del od
mo`nite op{ti tro{oci na proizvodstvoto. Poradi karakterot na ovie tro{oci koi se
op{ti, odnosno zaedni~ki za site proizvedeni edinici, vo smetkovodstvoto ima
razvieno pove}e tehniki za alocirawe (raspredelba) na op{tite tro{oci na
proizvodstvo za specifi~nite proizvodi.
Trite vida tro{oci koi se sre}avaat vo procesot na proizvodstvoto iniciraat
postoewe na tri formi na zalihi kaj proizvodstvenite delovni subjekti. Trite fazi
vo oformuvaweto na zalihite se: surovini i materijali, proizvodstvo vo tek i
gotovi proizvodi. Direktnite materijali ili surovinite i materijalite vleguvaat vo
procesot na proizvodstvo vo koj, so pomo{ na direktnata rabotna sila i op{tite
tro{oci na proizvodstvoto, se transformiraat vo gotovi proizvodi. Vo sekoja faza
od
raboteweto,
vklu~itelno
na
krajot
od
presmetkovniot
period
vo
proizvodnite delovni subjekti moàt da se sretnat surovini i materijali koi se

vlezeni vo procesot na proizvodstvo, a s#u{te ne se transformirani vo gotovi
proizvodi. Zapo~natite i s# u{te nedovr{eni proizvodi vo smetkovodstvoto se
narekuvaat proizvodstvo vo tek. Zalihite koi so zavr{uvaweto na procesot na
proizvodstvoto se kompletirani i se raspoloìvi za proda`ba se identifikuvaat so
poimot gotovi proizvodi.
Vkupniot iznos na site tro{oci ja pretstavuva vkupnata cena na ~inewe
na proizvodstvoto. Koga ovoj iznos }e se podeli so brojot na proizvodenite
edinici }e se dobie cena na ~inewe po edinica proizvodstvo, odnosno prose~na
cena na ~inewe. No, pritoa se javuva problem okolu razgrani~uvaweto na
delot na tro{ocite sodràni vo nedovr{enite i delot na tro{ocite sodràni vo
dovr{enite gotovi proizvodi. No, bez ogled na te{kotiite smetkovodstvenata
evidencija na gotovite proizvodi i finansiskiot rezultat bezuslovno nalaga
precizno razgrani~uvawe na vrednosta na dovr{enoto od vrednosta na
nedovr{enoto proizvodstvo.
Site tro{oci koi{to nastanuvaat vo tekot na raboteweto na eden deloven
subjekt za opredelen presmetkoven period, smetkovodstveno se iskaùvaat na
19
smetkata 600 Proizvodstvo, so knièwe na pozitivna strana so upotreba na

smetkata 490 Raspored na tro{ocite, so knièwe na negativnata strana.
Primer:
1
Spored presmetka na proizvodstvoto br. 24, od vkupnite vloùvawa za
proizvodstvo na opredelen proizvod dovr{eni se gotovi proizvodi za 340.000

denari. Spored priemnica br. 1 gotovite proizvodi se primeni na zaliha po
fakti~ka cena na ~inewe.
2
Spored priemnica br. 3, od proizvodstvoto primeni se gotovi proizvodi na
zaliha ~ija fakti~ka cena na ~inewe iznesuva 400.000 denari. Na zaliha

gotovite proizvodi se vodat po planska cena na ~inewe, koja e za 10% povisoka
od fakti~kata cena na ~inewe na primenite proizvodi.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Proizvodi na zaliha
Proizvodstvo
primeni gotovi proizvodi na zaliha
Proizvodi na zaliha
Proizvodstvo
proizvod.
po priemnica br. 6
Iznos
dolguva
(+)
630
600
340.000
630
600
639
440.000
pobaruv
a (-)
340.000
400.000
40.000
Glavna kniga
630
Proizvodi
na
600
Proizvodstvo+-
1)340.0002)400.000
zaliha+1)340.0002)440.000
639
cenite
Otstapuvawe
na
od
proizvodite+-
2)40.000
20
1.5.
Smetkovodstven priod na gotovite
proizvodi
Gotovite proizvodi pretstavuvaat u~inoci, koi pred se, se nameneti za
proda`ba i koi moàt da se upotrebat od samiot deloven subjekt za opredeleni
nameni. Gotovoite proizvodi se evidentiraat na smetkite na finanskoto
smetkovodstvo, no moè da se organizira
evidencija
i kako posebno
smetkovodstvo na gotovite proizvodi. Od analiti~kata evidencija se dobivaat

zna~ajni informacii za: koli~inata na zalihata na gotovite proizvodi po vidovi i
kvalitet, za intenzitetot na vidot i izlezot na gotovite proizvodi vo magacin,
intenzitetot na proda`bata, za tro{ocite po edinica prodaden proizvod, za
dinamikata na proda`bata, asortimanot i drugi zna~ajni informacii.
Gotovite proizvodi na zaliha moàt da se vodat po fakti~ka cena na
~inewe ili po planska cena na ~inewe. Vrz osnova na kalkulacija na
proizvodstvoto se utvrduva iznosot na vkupnite vloùvawa koi se odnesuvaat
na zavr{enite proizvodi, a vrz osnovana priemnica gotovite proizvodi se
primaat na zaliha, osven onie koi vedna{ se prodavaat. Pri vnesuvaweto na
proizvodite na zaliha, se zadolùva soodvetnata smetka od klasata 6, spored
sega{niot smetkoven plan toa se smetkite 630 Proizvodi na zaliha ili smetkata
631 Proizvodi vo tu| sklad ili, pak, smetkata 633 Proizvodi vo prodavnici,
dokolku proizvodite se nosat na zaliha, privremeno dodeka ne se predadat vo
sopstvenite prodavnici na delovniot subjekt, a se odobruva smetkata 600
Proizvodstvo.
Koga gotovite proizvodi na zaliha se vodat po planska cena na ~inewe,
rashodite treba da se koregiraat za realiziranoto otstapuvawe od planskata
cena na ~inewe na prodadenite proizvodi. Za presmetuvawe na otstapuvaweto
neophodni se podatoci od smetkata 639 Otstapuvawe od cenite na
proizvodite i od adekvatnoto smetka na koe se vodi zalihata na gotovite
proizvodi (630, 631 ili 633). Vo slu~aj koga zalihata na gotovite proizvodi se
evidentira na smetkata 630 Proizvodi na zaliha, toga{ otstapuvaweto od
planskata
cena
~inewe
sodràno
vo
prodadenite
gotovi
proizvodi
se
presmetuva spored formulata:
21
(S 0 nakonto 639) (zbir nadesnanegativna

otstapuvaweodplanskatacenana~inewe
sodràno voprodadenite gotovi proizvodi
strana nakontoto 630,631ili 633)

(Zbir naleva pozitivna strana
nakontata630,631ili 633)
Za iznosot na presmetanoto otstapuvawe neophodno e da se izvr{i

koregirawe na rashodite vo zavisnost od toa kakvo bilo otstapuvaweto, so
zadolùvawe
ili
odobruvawe
na
soodvetnata
smetka
na
rashodite
ednovremeno zadolùvawe ili odobruvawe na smetkata 639 Otstapuvawe od

cenata na proizvodite.
Primer:
So ispratnica br. 17 DOO "Favorit" proizvedenite proizvodi gi predava vo
magacinot za gotovi proizvodi, kade se vodat spored cena na ~inewe. Cenata
na ~inewe na primenite gotovi proizvodi iznesuva 700.000 denari. Spored
faktura br. 4, DOO "Favorit" prodal gotovi proizvodi vo vrednost od 400.000
denari i DDV vo vrednost od 72.000 denari. Cenata na ~inewe spored koja
gotovite proizvodi se vodat na zaliha iznesuva 300.000 denari. Spored izvod br.
6 fakturata e platena od kupuva~ot.
R.
br
1
2
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Proizvodi na zaliha
Proizvodstvo
vrz osnova na ispratnica br. 17
Pobaruvawa od kupuva~ite vo
zemjata
Obvrski za DDV
Prihodi od proda`ba na proizvodi,
stoki i uslugi na doma{en pazar
vrz osnova na faktura br. 4
Rashodi vrz osnova na prodadeni
proizvodi i uslugi
Proizvodi na zaliha
za namaluvawe na zalihata na
gotovite proizvodi
@iro-smetka
Pobaruvawa od kupuva~ite
vo zemjata
spored izvod br. 6
Iznos
dolguva
(+)
630
600
700.000
120
260
751
472.000
700
300.000
700.000
72.000
400.000
630
100
120
pobaruv
a (-)
300.000
472.000
472.000
Glavna kniga
22
630
Proizvodi
na
600
Proizvodstvo+-
1)700.000
zaliha+1)700.0003)300.000
120 Pobaruvawa
od
kupuva~ite vo zemjata+-
260
Obvrski
za
DDV+-
2)72.000
2)472.0004)472.000
751 Prihodi od proda`ba
700 Rashodi vrz osnova na
na proizvodi, stoki i uslugi
prodadeni proizvodi i uslugi+-
na
3)300.000
doma{en
pazar+-
2)400.000
100
@iro-smetka+-
4)472.000
1.5.1. Smetkovodstvena evidencija na gotovite proizvodi

vo prodavnica
Proda`bata na gotovite proizvodi, voobi~aeno se vr{i preku prodavnicite
na delovnite subjekti. Gotovite proizvodi na pazarot se prodavaat po proda`ni
ceni, so presmetan danok na dodadena vrednost, vo koja pokraj cenata na
~inewe na proizvodite deluvaat i niza drugi faktori od raboteweto na delovniot
subjekt. Pri proda`bata na proizvodite se ostvaruvaat prihodi ~ija golemina
zavisi pokraj od proda`nata cena, isto taka, i od prodadenite koli~ini. Spored
principot na sprotivstavuvawe na ostvarenite prihodi od prodadenite proizvodi i
uslugi, neophodno e da se sprotivstavat tro{ocite koi se napraveni za
proizvodstvo na prodadenite proizvodi, bidej}i tro{ocite za prodadenite
proizvodi pretstavuvaat rashodi.
Smetkovodstvenata evidencija na gotovite proizvodi vo prodavnica se
sostoi vo toa {to po knièweto na prihodot od opredelena proda`ba se
zadolùva soodvetnata smetka od klasata eden, a se odobruva soodvetnata
smetka od grupata 75 Prihodi od proda`ba. Potoa sledi knièwe so koe }e se
evidentira rashodot koj se odnesuva za prodadenite proizvodi i so toa }e se
namali zalihata. Za taa cel, evidencijata se sproveduva so zadolùvawe na
soodvetnata smetka od grupata 70 Rashodi na prodadeni proizvodi, a
odobruvawe na nekoe od smetkite 630, 631 ili 633 vo zavisnost od toa kade se
vodi zalihata na gotovite proizvodi. Evidencijata na rashodot i namaluvaweto
23
na razlikata voobi~aeno se vr{i periodi~no ili paralelno so proda`bata. Vo

praksata utvrduvaweto na iznosot na tro{ocite se vr{i vrz osnova na
analiti~koto knigovodstvo na gotovite proizvodi so mnoèwe na prodadenite
koli~ini so nivnata cena na ~inewe po koja se vodele na zaliha, ili vrz osnova
na specijalna presmetka, vo slu~aj koga ne se vodi uredno analiti~ko
knigovodstvo.
Utvrduvaweto na visinata na rashodite vrz osnova na specijalna
presmetka se pravi na sledniot na~in1:
1. se
utvrduva
vrednosta
na
zlaihata
na
gotovite
proizvodi
nedovr{enoto proizvodstvo na po~etokot na presmetkovniot period

t.e. 01.01;
2. se utvrduva iznosot na vkupnite tro{oci (od klasa 4) napraveni do
denot na koj{to se pravi presmetkata;
3. Vrednosta na vaka utvrdenite tro{oci se dodava na vrednosta na
po~etnite zalihi na gotovi proizvodi i nedovr{eno proizvodstvo i na
toj na~in se dobiva vrednosta na vkupnite vloùvawa vo periodot;
4. od
utvrdenata
vrednost
na
vkupnite
vloùvawa
se
odzema
vrednosta na nedovr{enoto proizvodstov i razlikata na gotovoite

proizvodi na denot na presmetkata i na toj na~in utvrdenata razlika
pretstavuva tro{oci sodràni vo prodadenite gotovi proizvodi.
Smetkovodstvenata evidencija na proda`bata na gotovi proizvodi vo
prodavnica, kako i zadolùvaweto na prodavnicata, a potoa i nivnoto
razdolùvawe pri proda`bata }e bide prikaàna preku slednite primeri.
Primer:
1
Od zalihata na gotovi proizvodi so ispratnica br. 17 DOO "Favorit" od
svojot magacin ispora~al proizvodi vo sopstvenata prodavnica za proda`ba na

krajnite potro{uva~i. Ovie proizvodi na zaliha se vodat spored cena na ~inewe
koja iznesuva 800.000 denari. Vo prodavnicata, gotovite proizvodi se vodat po
proda`na cena i za utvrduvawe na proda`nata cena so koja se zadolùva
prodavnicata e izgotvena kalkulacija. Kalkulacijata e izrabotena spored slednive
smetkovodstveni podatoci:
d-r Desa B. Kosarkoska, citiranop delo, str. 220.
24
proda`na vrednost na gotovite proizvodi, so vklu~en DDV 1.180.000

denari;
vkalkuliran danok na dodadena vrednost 180.000 denari;
cena na ~inewe na gotovite proizvodi 800.000 denari;
otstapuvawe od cenata na proizvodite 200.000 denari.

Od prodavnicata na krajnite potro{uva~i se prodadeni gotovi proizvodi za
300.000 denari i dnevniot pazar od prodadenite proizvodi, prodavnicata go

uplatila na ìro-smetkata na DOO "Favorit", spored izvod br. 19. Da se
presmetaat i prokniàt realiziranoto otstapuvawe od cenata na proizvodite,
koe{to e sodràno vo prodadenite proizvodi i realiziraniot danok na dodadena
vrednost.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Proizvodi vo prodavnica
Proizvodi na zaliha
Vkalkuliran danok na dodadena
vrednost
proizvodite
vrz osnova na kalkulacija
@iro-smeta
spored izvod br. 19
proizvodi i uslugi
Proizvodi vo prodavnica
za razdolùvawe na prodavnicata
2
a
633
Proizvodi
prodavnica+-
vo
630
Glavna kniga
633
630
634
Iznos
dolguva
(+)
1.180.00
0
639
pobaruv
a (-)
800.000
180.000
200.000
100
751
300.000
700
300.000
300.000
633
300.000
Proizvodi
na
zaliha+-1)800.000
1)1.180.0002a)300.000
634 Vkalkuliran danok
na dodadena vrednost+-
639 Otstapuvawe od cenite

na proizvodite+-1)200.000
1)180.000
100
@iro-smetka+-
2)300.000
prodadeni proizvodi i uslugi+2a)300.000

na
doma{en
pazar+-
2)300.000
25

otstapuvaweodplanskatacenana~inewe
sodràno voprodadenite gotovi proizvodi
nakontata 630,631ili 633)
200.000 300.000
50.847,46
1.180.000
Za presmetanoto otstapuvawe od cenite sodràno vo prodadenite

proizvodi, koe iznesuva 50.847,46 denari treba da se namalat rashodite koi se
odnesuvaat na prodadenite proizvodi. Namaluvaweto na rashodite }e go
izvr{ime na sledniov na~in:
R.
br
2
b
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
proizvodi i uslugi
proizvodite
za presmetano otstapuvawe
700
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
(50.847,
46)
639
50.847,4
6
Glavna kniga
639
Otstapuvawe
cenite
2b)(50.847,46)
2b)50.847,46
na
od
proizvodite+-
Na krajot na presmetkovniot period, e izgotvena presmetka na DDV

sodràn vo prodadenite proizvodi. Spored presmetkata presmetaniot DDV koj e
sodràn vo prodadenite proizvodi iznesuva 45.762 denari. Presmetkata e
izvr{ena na toj na~in {to vrednosta na prodadenite proizvodi iskaàni na
26
pobaruva~kiot promet na smetkata 633 Proizvodi vo prodavnica se mnoì so

presmetanata stapka na DDV od 15,254% od propi{anata stapka od 18% .
300.000 15,254
45.762
100
Presmetanata stapka na DDV od 15,254% se utvrduva spored slednava

formula:
18 100
15,254
100 18
Odnosno, realiziraniot DDV sodràn vo prodadenite proizvodi moème da

go presmetame spored slednava formula:

presmetkanarealiziran iot danok

nakontata 630,631ili 633)
180.000 300.000
45.762
1.180.000
Vo kontekst na prethodnoto, prihodite i rashodite sodràni vo prodadeni

proizvodi treba da se namalat za iznosot na DDV sodràn vo realiziranite
proizvodi. Ovie presmetki }e gi napravime vrz baza na podatocite od glavnata
kniga na DOO "Favorit".
R.
br
Datu
m
Opis
vrednost
proizvodi i uslugi
spored presmetka
Prihodi od proda`ba na proizvodi, stoki
i uslugi na doma{en pazar
Obvrski za DDV
spored presmetka
Iznos
Broj
na
smetk
a
dolguva
(+)
634
700
45.762
(45.762)
pobaruv
a (-)
751
(45.762)
260
45.762
Glavna kniga
45.762
45.762

260
na
45.762
doma{en
(45.762)
pazar+-
Obvrski
za
DDV+27
1.6.
Smetkovodstven priod na trgovskite stoki
Stokite koi trgovskiot deloven subjekt gi nabavuva se nameneti za

proda`ba, bidej}i edna od osnovnite aktivnosti na trgovskiot deloven subjekt e
nabavkata na stoki, so cel istite da bidat prodadeni na krajnite potro{uva~i. Za
trgovskite
delovni
subjekti
u~inok
pretstavuva
posreduvaweto
me|u
proizvoditelite i potro{uva~ite. Za nabavka na trgovskite stoki vo oficijalniot

smetkoven plan e rezervirana grupata 65 Presmetka na nabavkata na stoki,
no evidencijata na nabavkata na stoki vo praktikata naj~esto e organizirana
bez upotreba na smetkite za nabavka. Toga{ evidencijata na nabavkata se vr{i
vrz osnova na kalkulacija. So kalkulacijata se utvrduva nabavnata vrednost na
nabavenata stoka i nabavnata cena po edinica nabavena koli~ina. Osnoven
dokument pri nabavkata e fakturata vo koja e nazna~ena cenata po edinica
stoka, poznata kako fakturna cena, a vrednosta na celata koli~ina vo fakturata
pretstavuva fakturna vrednost na nabavenata stoka. Pri nabavkite se pravat i
opredeleni tro{oci koi{to ja zgolemuvaat fakturnata vrednost na nabavenite
stoki i smetkovodstveno se poznati kako zavisni tro{oci. Zavisnite tro{oci i
drugite dava~ki (carini, danoci) zaedno so fakturnata vrednost ja so~inuvaat
nabavnata vrednost na stokite.
Stokite na zaliha smetkovodstveno se evidentiraat po nabavni i po
proda`ni ceni. Naj~esto, stokite so golema poedine~na vrednost i stokite vo
magacin se vodat po nabavna vrednost, a stokite so mala poedine~na
vrednost i vo delovnite edinici od koi se prodavaat na krajnite potro{uva~i na
malo se vodat po proda`ni ceni. Proda`nata cena moè da bide opredelena od
prodava~ot ili od dràvata. Strukturata na proda`nata cena e: nabavna cena +
razlika vo cena, pri {to se doa|a do proda`na cena na golemo. Na taa cena se
presmetuva danokot na dodadena vrednost i se dobiva proda`na cena na malo
na trgovskata stoka. Cenata, odnosno vrednosta na uslugite na trgovskite
delovni subjekti pretstavuva razlikata me|u proda`nata cena na golemo i
28
nabavnata cena na stokite. Ovaa suma mu sluì na trgovskiot deloven subjekt

za pokrivawe na tro{ocite od raboteweto.
Za evidencija na zalihite na stokite vo trgovskite delovni subjekti e
predvidena grupata 66 Stoki.
Vo praksata poznati se dva sistemi za evidencija na nabavnata i
proda`nata vrednost na stokite i toa kontinuiran i periodi~en sistem. Spored
kontinuiraniot sistem site nabavki i proda`bi na stoki se kniàt direktno na
smetkata 660 Stoki na zaliha, vo vremeto koga nastanuvaat. Spored
periodi~niot sistem, site nabavki na stoki vo tekot na presmetkovniot period se
evidentiraat so koristewe na smetkite za evidencija na nabavkata.
Za da se dobijat vkupnite tro{oci za zalihite koi se raspolo`livi za
proda`ba za vreme na presmetkovniot period, na vrednosta na vkupnite
nabavki vo tekot na periodot se dodava vrednosta na zalihite na stoki na
po~etokot na presmetkovniot period. Na toj na~in, na krajot na presmetkovniot
period so popis se utvrduva vrednosta zalihite. Vrednosta na krajnite zalihi se
odzema od vkupnite tro{oci na zalihite raspoloìvi za proda`ba za vreme na
periodot i taka utvrdeniot ostatok gi pretstavuva tro{ocite sodràni vo
prodadenite stoki.
Smetkovodstvenata evidencija na nabavkata na stokite, koga stokata na
zaliha se vodi po nabavna i po proda`na cena }e ja ilustrirame so slednive
primeri.
Primer:
DOO "Favorit" nabavilo trgovski stoki (100 fenovi po cena od 400 denari)
po faktura br. 23 za 40.000 denari i DDV vo vrednost od 7.200 denri. Za prevoz
na ovie stoki e plateno vo gotovo 3.000 denari. Stokite se primeni na zaliha po
nabavna vrednost.
R.
br
1
Datu
m
Opis
Vrednost na stokata po presmetka na
dob.
Pobaruvawa vrz osnova na
pove}eplaten DDV
Obvrski sprema dobav. vo zemjata
Broj
na
smetk
a
650
160
220
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
40.000
7.200
47.200
29
1
a
Zavisni tro{oci za nabavka na stoki

Blagajna
plateno vo gotovo za prevoz
Stoki na zaliha
primeni stoki na zaliha
Vrednost na stokata po presmetka
na dobavuva~ot
Zavisni tro{oci za nabavka na
stoki
zatvorawe na smetkite za nabavka
1
b
1
v
651
102
3.000
660
659
43.000
659
650
43.000
3.000
43.000
40.000
651
3.000
Glavna kniga
650 Vrednost na stokata
160
po
osnova na pove}eplaten
dobavuva~ite
DDV+-1)7.200
zemjata+-1)47.200
presmetka
na
dobavuva~ite+-
Pobaruvawa
vrz
1)40.0001v)40.000
651 Zavisni tro{oci za
nabavka
na
102 Blagajna+-1a)3.000
stoki+-
220
659
Obvrski
sprema
Presmetka
vo
na
nabavkata+1v)43.0001b)43.000
1a)3.0001v)3.000
660 Stoki na zaliha+1b)43.000
1.6.1. Proda`ba na trgovski stoki

Proda`bata na stokite moè da se vr{i kako proda`ba na golemo i
proda`ba na malo vo zavisnost od toa dali se raboti za proda`ba na krajnite
potro{uva~i. Od aspekt na toa na koi pazari se prodava, proda`bata moè da
bide na doma{en pazar, ili proda`ba na stranski pazar t.n. izvoz na stoka.
1.6.1.1. Smetkovodstvena evidencija na proda`ba na trgovski stoki na
golemo na doma{en pazar
Osnovna karakteristika na proda`bata na trgovski stoki na golemo e
prodavawe na stoki vo golemi koli~ini na eden kupuva~, koj taa stoka ja
namenuva za ponatamo{na proda`ba. Pri ovaa proda`ba vo soglasnost so
zakonskite propisi se presmetuva i pla}a danok na dodadena vrednost i
proda`bata voglavno se vr{i preku magacinite i stovari{tata. Trgovskite
dru{tva koi prodavaat na golemo, svoite stoki na zaliha gi vodat po nabavni
ceni. Pri proda`bata trgovskite dru{tva pokraj redovnite prihodi od proda`bata
30
na trgovskite stoki pravat i odredeni rashodi koi del se pokrivaat od ostvarenite

prihodi, a del ostanuvaat kako dobivka, dokolku se ostvareni dovolno prihodi.
Primer:
1
DOO "Favorit" po faktura br. 23 nabavilo trgovski stoki za ponatamo{na
proda`ba vo vrednost od 800.000 denari i DDV vo iznos od 144.000 denari, t.e.

vkupnata vrednost na nabavenata trgovska stoka iznesuva 944.000 denari.
Spored faktura br. 27 DOO "Favorit" ja prodal celata koli~ina na trgovski stoki
vo iznos od 1.200.000 denari i DDV od 216.000 denri,odnosno vkupnata
vrednost na prodadenata trgovska stoka iznesuva 1.416.000 denari.
2
DOO "Favorit" po faktura br. 29 nabavilo trgovski stoki za natamo{na
proda`ba za 200.000 denari i DDV od 36.000 denari ili vo vkupna vrednost od

236.000 denari. Podocna DOO "Favorit" po faktura br.31 prodal na golemo na
drug trgovski deloven subjekt 50% od vrednosta na nabavenata stoka za iznos
od 400.000 denari i DDV vo iznos od 72.000 denari, odnosno vkupnata
vrednost na prodadenata stoka iznesuvala 472.000 denari.
3
Bidej}i DOO "Favorit" nemal drugi transakcii vo vrska so proda`bata na
stoki, ja utvrdil obvrskata vrz osnova na DDV na toj na~in {to izvr{il prebivawe
na saldata na smetkite 160 Pobaruvawa vrz osnova na pove}eplaten DDV i
260 Obvrski vrz osnova na DDV i prsmetal deka negovata obvrska po osnov
na DDV iznesuva 108.000 denari. Spored izvod br. 22 obvrskata vrz osnov na
DDV ja platil.
R.
br
1
1
a
1
b
Datu
m
Opis
Stoki na zaliha
pove}eplaten DDV
vo zemjata
Pobaruvawa od kupuva~i vo zemjata
Obvrski za DDV
Nabavna vrednost na prodadeni stoki
Stoki na zaliha
trgovskite stoki
Broj
na
smetk
a
660
160
Iznos
dolguva
(+)
800.000
144.000
220
120
751
pobaruv
a (-)
944.000
1.416.00
0
1.200.00
0
260
216.000
701
660
800.000
800.000
31
Stoki na zaliha
Pobaruvawe vrz osnova na
pove}eplaten DDV
vo zemjata
Obvrski za DDV
Stoki na zaliha
trgovskite stoki
Obvrski zaDDV
pove}eplaten DDV
spored presmetka
Obvrski za DDV
@iro-smetka
spored izvod br. 22
2
a
2
b
3
3
a
660
160
200.000
36.000
220
236.000
120
751
472.000
400.000
260
72.000
701
660
100.000
260
160
180.000
260
100
108.000
100.000
180.000
108.000
Glavna kniga
660 Stoki na zaliha+-
160 Pobaruvawa vrz osnova
1)800.0001b)800.0002)20
na
0.0002b)100.000
1)144.0003)180.0002)36.000
220
Obvrski
dobavuva~i
vo
pove}eplaten
DDV+-
sprema
zemjata+-
1)944.0002)236.000
120
Pobaruvawa
kupuva~i
vo
od
zemjata+-
1a)1.416.0002a)472.000
na
doma{en
pazar+-
1a)1.200.0002a)400.000
701 Nabavna vrednost
na
prodadeni
stoki+-
1b)800.0002b)100.000
260 Obvrski za DDV+3)180.0001a)216.0003a)1

08.0002a)72.000
100
@iro-smetka+-
3a)108.000
32
1.6.1.2. Smetkovodstvena evidencija na proda`bata na trgovski stoki

na golemo na stranski pazar
Smetkovodstvenata evidencija na proda`bata na trgovski stoki na golemo
na stranski pazar se isti kako i kaj proda`bata na stoki na golemo na doma{en
pazar, so taa razlika {to za proda`nata vrednost se zadolùva smetkata 121
Pobaruvawa od kupuva~ite vo stranstvo, a se odobruva smetkata 752 Prihodi
od proda`ba na proizvodi, stoki i uslugi na stranski pazar. Pri naplatata moè da
se koristi i smetkata 103 Devizni smetki, bidej}i stanuva zbor za stranski
sredstva za pla}awe so negovo zadolùvawe, a so odobruvawe na smetkata
121 Pobaruvawa od kupuva~ite vo stranstvo.
Primer:
DOO "Favorit" nabavilo trgovski stoki nameneti za natamo{na proda`ba,
po faktura br. 10 vo iznos od 150.000 denari i 27.000 denari danok na
dodadena vrednost. Spored faktura br. 13 stokata e prodadena na stranski
kupuva~ za 4.000 evra, t.e. vo denarska protivvrednost od 246.000 denari.
Spored izvod br. 11 stranskiot kupuva~ ja platil stokata na deviznata smetka na
DOO "Favorit" vo iznos od 4.000 evra, odnosno vo denarska protivvrednost od
248.000 denari.
R.
br
1
1
a
Datu
m
Opis
Stoki na zaliha
pove}eplaten DDV
vo zemjata
stranstvo
stoki i uslugi na stranski pazar
Broj
na
smetk
a
660
160
Iznos
dolguva
(+)
150.000
27.000
220
121
752
pobaruv
a (-)
177.000
246.000
246.000
33
1
b

Stoki na zaliha
trgovskite stoki
Devizna smetka
vo stranstvo
Prihodi od pozitivni kursni
razliki
spored izvod br. 11
1
v
701
660
150.000
103
121
248.000
150.000
246.000
765
2.000
Glavna kniga
660 Stoki na zaliha+-
160 Pobaruvawa vrz osnova
1)150.0001b)150.000
na
220
Obvrski
dobavuva~i
vo
sprema
zemjata+-
pove}eplaten
DDV+-
1)27.000
121
Pobaruvawa
kupuva~ite
1)177.000
od
vo
stranstvo+752 Prihodi od proda`ba

1a)246.0001v)246.000
na
na
stranski
pazar+-
prodadeni
stoki+-
1a)246.000
1b)150.000
103 Devizna smetka+-
765 Prihodi od pozitivni
1v)248.000
kursni razliki+-1v)2.000
Primer:
DOO "Favorit" po faktura br. 51 prodalo trgovski stoki na stgranski
kupuva~ za 2.000 evra, odnosno vo denarska protivvrednost od 122.000
denari. Nabavnata vrednost na ovie sotki spored ispratnica br. 35 bila 100.000
denari. vo dogovoreniot rok, stranskiot kupuva~ ja uplatil sumata, a delovnata
banka n# izvestuva deka devizniot priliv e preveden vo korist na devinata
smetka na DOO "Favorit". Kursot na evroto po koj e izvr{ena presmetkata e
6.100 denari za 100 evra.
Opis
Iznos
34
R.
br
Broj
na
smetk
a
Datu
m
stranstvo
stoki i uslugi na stranski pazar
Stoki na zaliha
trgovskite stoki
Devizna smetka
vo stranstvo
prevedeni pari od stranski kupuva~i
2
a
2
b
dolguva
(+)
121
752
122.000
701
660
100.000
103
121
122.000
pobaruv
a (-)
122.000
100.000
122.000
Glavna kniga
121
Pobaruvawa
kupuva~ite
od
vo
stranstvo+-
na
2)122.0002b)122.000
2)122.000
na
prodadeni
stoki+-
2a)100.000
stranski
pazar+-
660 Stoki na zaliha+2a)100.000
103 Devizna smetka+1b)122.000
1.6.1.3. Smetkovodstvena evidencija na proda`bata na trgovskite

stoki vo prodavnica (proda`ba na malo)
Proda`bata na stoki na malo zna~i proda`ba nakrajnite potro{uva~i i taa
se vr{i pred s# od prodavnicite, a mnogu poretko od magacinite. Stokite vo
prodavnicite se vodat na zaliha po maloproda`ni ceni. Maloproda`nite ceni se
utvrduvaat na sledniot na~in: na nabavnata cena se presmetuva razlikata vo
ceni, a na taka dobienata proda`na cena na golemo se presmetuva DDV i
dobienata cena pretstavuva maloproda`na cena. Proda`bata na trgovski na
malo naj~esto se vr{i za gotovi pari ili za prodadenata stoka se dobivaat hartii
od vrednost: ~ekovi ili menici.
35
Tro{ocite na prodadenite stoki se biten element na finaniskiot rezultat vo

presmetkovniot period. Tie se utvrduvaat na toj na~in {to koga na zalihite na
trgovskite stoki na po~etokot na periodot im se dodadat nabavkite na
trgovskite stoki vo tekot na presmetkovniot period i od niv se odzeme
vrednosta na stokata na krajot na periodot. Ovie tro{oci na krajot na
presmetkovniot period se evidentiraat na smetkata 701 Nabavna vrednost na
prodadenite stoki, so negovo zadolùvawe, a se odobruva smetkata 660 Stoki
na zaliha.
Trgovskite stoki vo prodavnicite se vodat po maloproda`ni ceni vo koi e
vklu~en i DDV, dodeka, pak, zalihite na stokite se evidentiraat na smetkata
663 Stoki vo prodavnica. Prodavnicite kako delovni podru`nici ~ija osnovna
dejnost e proda`bana stoki na malo se zadolùvaat so trgovski stoki so
dokumentot kalkulacija vo koj se oformuva proda`nata cena. Proda`nata cena
na stokite vo prodavnicata se sostoi od slednite elementi: fakturna vrednost,
razlika vo ceni i danok na dodadena vrednost.
Pri proda`bata na stokite pokraj ostvarenite prihodi potrebno e da se
prokniàt i rashodite koi se vrzani za tie prihodi. Kako rashod se javuva
nabavnata vrednost na prodadenite stoki. Prethodno spomnavme deka stokite
vo prodavnicite se vodat po proda`ni ceni, taka so namaluvawe na zalihite ne
moè da se utvrdat vistinskite rashodi predizvikani od tie prihodi. Utvrduvaweto
na rashodite se vr{i periodi~no. Posle uplatuvaweto na dnevniot promet,
knigovodstveno sledi evidencija so koe se namaluva vrednosta na zalihite i toa
se zadolùva smetkata 701 Nabavna vrednost na prodadenata stoka, a se
odobruva smetkata 663 Stoki vo prodavnica. Ovie knièwa se po proda`nata
vrednost, zatoa neophodno e da se izvr{i korekcija na smetkata 701 so cel da
se iskaè nabavnata vrednost na prodadenata stoka. Vsu{nost so odzemawe
na realiziranata razlika vo ceni i realiziraniot danok na dodadena vrednost, se
doa|a do nabavnata vrednost na prodadenata trgovska stoka. Realiziranata
razlika vo ceni koja se odnesuva na realiziranite stoki vo prodavnicite vo
presmetkovniot period, moème da ja presmetame na dva na~ina, i toa po
formula i po pat na smetkovodstvena postapka za nejzina presmetka.
Formulata za presmetka na realiziranata razlika vo ceni e sledna2:
d-r Desa B. Kosarkoska, citiranop delo, str. 242.
36
Zbi
r
na
de
s
n
a
t
a
s
t
r
a
n
a
na
S nakonto669-Razlika vo
konto663-Sumatanarealiziran ite
ceni nastoki voprodavnica
stoki voprodavnica
realiziran a
razlika voceni Zbir nalevatastrananakonto663-Vrednostanazalihite
napo~etokot napresmetkovniot period

plus nabavkitevotekot napresmetkovniot period
Ovaa razlika pretstavuva realizirana, ostvarena razlika vo ceni koja otpa|a

na realiziranite stoki vo presmetkovniot period i istata se kniì na sledniov
na~in: se zadolùva smetkata 669, a se odobruva smetkata 701. Po ova
knièwe, smetkata 701 ja pokaùva nabavnata vrednost na prodadenite stoki,
vo koja e vklu~en i DDV. Treba da se presmeta i realiziraniot danok, odnosno
del od danokot sodràn vo prihodite na prodadenite stoki. Realiziraniot DDV,
isto taka, moè da se presmetu spored formula i spored smetkovodstvena
postapka.
Formulata za presmetka na realiziraniot danok na dodadena vrednost e:
37
Zbi
r
na
des
n
at
a
s
t
r
a
na
na
S nakonto
664- Vkalkulira nDDV
stoki voprodavnica
realiziran
DDV Zbir nalevata strananakonto663- Vrednostanazalihite

Vaka realiziraniot DDV se kniì na sledniov na~in: se zadolùva smetkata

664 Vkalkuliran DDV, a se odobruva smetkata 701 Nabavna vrednost na
prodadenata stoka, a isto taka se kniì zadolùvawe na smetkata 260 Obvrski
za DDV, a odobruvawe na smetkata 751 Prihodi od proda`ba na proizvodi,
stoki i uslugi na doma{en pazar.
Primer:
DOO "Favorit" nabavilo 1.000 kilogrami industriski {e}er po cena 30
denari za eden kilogram i DDV vo iznos od 5.400 denari, po faktura br. 25. Za
prevoz na {e}erot plateno e vo gotovo 5.000 denari. Na nabavnata vrednost
DOO "Favorit" presmetuva 20% razliki vo ceni. Da se sostavi kalkulacija za
proda`nata cena i vrz osnova na kalkulacijata {e}erot se evidentira na zaliha.
Spored izvod br. 18, fakturata sprema dobavuva~ot e platena. Prodaden e
{e}er vo iznos od 25.000 denari i ostvareniot dneven promet od proda`bata vo
38
iznos od 25.000 denari e uplaten na ìro-smetkata na delovniot subjekt

"Favorit" sproed izvod br. 20.
Kalkulacija br. 1 za utvrduvawe na proda`nata cena na nabaveniot {e}er
1)
Fakturna vrednost
2)
DDV
3)
Fakturna vrednost so DDV (1+2)
4)
Zavisni tro{oci
5)
Nabavna vrednost (1+4)
6)
Razlika vo ceni 20%
7)
Proda`na cena bez DDV (5+6)
8)
DDV
9)
Proda`na cena so DDV (7+8)
R.
br
1
1
a
1
b
1
v
Datu
m
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
Opis
Stoki vo prodavnica
platen DDV
vo zemjata
Blagajna
vrednost
Razlika vo ceni na stoki
primeni stoki na zaliha po kalkulacija
br. 1
@iro-smetka
spored izvod br. 18
@iro-smetka
stoki i uslugi
za prodadena stoka
Nabavna vrednost na prodadeni
proizvodi
Stoki vo prodavnica
30.000
5.400
35.400
5.000
35.000
7.000
42.000
7.560
49.560
Broj
na
smetk
a
663
160
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
49.560
5.400
220
35.400
102
664
5.000
7.560
669
7.000
220
100
35.400
100
751
25.000
701
25.000
663
35.400
25.000
25.000
39
Glavna kniga
663
Stoki
vo
160
Pobaruvawa
vrz
prodavnica+-
osnova na pove}e platen
1)49.5601v)25.000
220 Obvrski sprema
DDV+-1)5.400
102 Blagajna+-1)5.000
1a)35.4001)35.400
669 Razlika vo ceni na
stoki+-1)7.000
1)7.560
100
@iro-smetka+-
1b)25.0001a)35.400

na
proizvodi,
stoki
uslugi+-1b)25.000
na prodadeni proizvodi+1v)25.000
Vrz osnova na prethodnite objasnuvawa, u{te edna{ da povtorime i

konstatirame deka na krajot na presmetkovniot period se vr{i presmetka na
ostvarenata razlika vo ceni na prodadenite stoki i so taa razlika se zadolùva
smetkata 669 Razlika vo ceni na stokite so istovremeno odobruvawe na
smetkata 701 Nabavna vrednost na prodadenite stoki. Saldoto na smetkata
669 na krajot od godinata pretstavuva vkalkulirana razlika na cenite od stokite
{to se na zaliha. Od ova proizleguva deka pri realizacijata na stokite, iskaàniot
prihod od proda`bata vo prodavnicata e ist kako i nabavnata vrednost na
trgovskite stoki. Ova doa|a ottamu {to ne moè pri uplatata na dnevniot
promet da se utvrdi vkalkuliraniot danok i vkalkuliranata razlika. Utvrduvaweto
na vkalkuliraniot danok i vkalkuliranata razlika moè da se napravi so
smetkovodstvena postapka3 za presmetka na istite na sledniov na~in.
3
d-r Gordana Vitanova, citirano delo, str. 162.
40
1)
2)
3)
4)
Vkupno zadolènie vo prodavnica

(dol`ni~ka strana na smetkata 6630)
Vrednost na prodadenata stoka
(pobaruva~ka strana na smetkata
6630)
Vkalkulirana razlika
6690)
Procent na vkalkulirana razlika
49.560
denari
25.000
denari
7.000 denari
14,12%
red.br. 3 100 red.br. 1
5)
Realizirana razlika vo ceni
3.530 denari
red.br. 2 red.br. 4
6)
7)
Vkalkuliran
danok
na
dodadena
vrednost
6640)
Procent na vkalkuliran danok
7.560 denari
15,254%
8)
Obvrska
vrednost
za
danok
na
dodadena
3.814 denari
red.br. 2 red.br. 7
Vrz osnova na izvr{enata presmetka }e se sprovede slednata evidencija.
R.
br
Datu
m
Opis
Razlika vo ceni na stokite
Nabavna vrednost na trgovski
stoki
spored presmetka
Obvrski za DDV
spored presmetka
vrednost
Nabavna vrednost na trgovski
stoki
spored presmetka
Broj
na
smetk
a
669
701
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
3.530
3.530
751
(3.814)
260
3.814
664
701
3.814
3.814
41
Glavna kniga
stokite+-3.530
na
trgovski
stoki+-
3.5303.814
na
doma{en
pazar+-
260 Obvrski za DDV+3.814
(3.814)
na dodadena vrednost+3.814
Primer:
Prodavnicata br. 3 nabavuva trgovski stoki po faktura br. 1 vo vrednost od
80.000 denari i DDV vo iznos od 14.400 denari. Stokite pristignale i se pravi
kalkulcija na proda`nata vrednost. Stokite se primeni na zaliha po proda`na
vrednost. Podocna prodadeni se stoki na kupuva~ite za 50.000 denari i
dnevniot promet e uplaten na ìro-smetkata. Da se presmeta i prokniì
ostvarenata razlika vo ceni i ostvareniot danok na dodadena vrednost so
koristewe na soodvetnite formuli i spored smetkovodstvenata postapka za
nivna presmetka.
Kalkulacija br. 2
1)
Fakturna vrednost
2)
DDV
den 80.000
.
den 14.400
.
42
3)
Fakturna vrednost so DDV (1+2)
4)
Nabavna vrednost
5)
Razlika vo ceni 20%
6)
Proda`na cena bez DDV (4+5)
7)
DDV
8)
Proda`na cena so DDV (6+7)
R.
br
2
2
a
2
b
Datu
m
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
den
.
94.400
80.000
16.000
96.000
17.280
113.28
0
Broj
na
smetk
a
Opis
Iznos
dolguva
(+)
Stoki vo prodavnica
663
113.280
160
14.400
platen DDV
220
vo zemjata
664
vrednost
669
primeni stoki na zaliha po kalkulacija
br. 2
@iro-smetka
100
50.000
160 Pobaruvawa vrz
663
Stoki
vo na proizvodi,
Prihodi
od proda`ba
751
stoki i uslugi
prodavnica+za prodadena stoka
DDV+-2)14.400
2)113.2802b)50.000
701
50.000
220 proizvodi
Obvrski sprema
Stokivo
vozemjata+prodavnica
663
dobavuva~i
664
Vkalkuliran
danok
2)94.400
pobaruv
a (-)
94.400
17.280
16.000
50.000
50.000
2)17.280
669 Razlika vo ceni na Glavna kniga
100
stoki+-2)16.000
@iro-smetka+-
2a)50.000
na
proizvodi,
stoki
uslugi+-2a)50.000

na prodadeni proizvodi+2b)50.000
43
Vkalkuliranata razlika vo ceni i vkalkuliraniot danok pri realizacijata na

trgovskite stoki vo prodavnicata }e gi presmetame spored slednive formuli:
Zbi
r
na
des
n
at
a
st
r
a
na
na
S nakonto669- Razlika vo
ceni nastoki voprodavnica
stoki voprodavnica
realiziran a
razlika voceni Zbir nalevata strananakonto663- Vrednostanazalihite

realiziran a 16.0 0 50.0 0

7.062
razlika voceni 1 3.280
44
Presmetka na realiziraniot DDV:
Zbi
r
na
desnat
a
st
r
a
na
na
S nakonto
konto663- Sumatanarealiziran ite

664- Vkalkulira nDDV
stoki voprodavnica
realiziran
DDV Zbir nalevata strananakonto663- Vrednostanazalihite

realiziran 17.280 50.000

.7 627
DDV 113.280
Realiziranata razlika vo ceni koja otpa|a na realiziranite stoki vo
presmetkovniot period, koja ja presmetavme spored pogore navedenata
formula, moème da ja presmetame i spored slednata smetkovodstvena
presmetka.
Na
ist
na~in,
t.e.
so
opredelena
smetkovodstvena
postapka
za
presmetka, moème da go presmetame i realiziraniot danok, odnosno del od

danokot sodràn vo prihodite na prodadenite stoki.
1)
2)
Vkupno zadolènie vo prodavnica

(dol`ni~ka strana na smetkata 6630)
Vrednost na prodadenata stoka
6630)
113.280 denari
50.000 denari
45
3)
4)
Vkalkulirana razlika
6690)
Procent na vkalkulirana razlika
16.000 denari
14,12%
5)
Realizirana razlika vo ceni
7.062 denari
red.br. 2 red.br. 4
6)
7)
Vkalkuliran
danok
na
dodadena
vrednost
6640)
Procent na vkalkuliran danok
17.280 denari
15,254%
8)
Obvrska
vrednost
za
danok
na
dodadena
7.627 denari
red.br. 2 red.br. 7
R.
br
Datu
m
2
v
Broj
na
smetk
a
Opis
Razlika vo ceni na stoki vo prodav.br.
3
Vkalkuliran DDV vo prodavnica br. 3
Nabavna vrednost na prodadenite
stoki vo prodavnica br. 3
za realizirana razlika vo ceni i
realiziran DDV vo prodavnica br. 3
Obvrski za DDV
spored presmetka
2
g
669/3
664/3
701/3
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
7.062
7.627
14.689
751
(7.627)
260
7.627
Glavna kniga
669/3 Razlika vo ceni na
664/3 Vkalkuliran danok
stoki
na dodadena vrednost vo
vo
prodavnica
br.
2+-2v)7.062
prodavnica
br.
3+-
2v)7.627
701/3 Nabavna vrednost
na
prodadeni
prodavnica
stoki
br.
vo
3+-
2v)14.689
46
1.6.1.4. Evidencija na popisot na trgovskite stoki vo prodavnica

So cel da se utvrdi realnata vrednost na stokite vo prodavnicata,
delovnite subjekti se dol`ni da vr{at popis na trgovskite stoki vo prodavnicite.
Vsu{nost,
se
raboti
za
smetkovodstvena
aktivnost
{to
nastanuva
od
namaluvaweto ili, pak, zgolemuvaweto na cenite na trgovskite stoki. Delovnite

subjekti vr{at popis na trgovskite stoki vo prodavnici najmalku edna{ godi{no,
soglasno zakonskite propisi i redovnopri promena na cenite na trgovskite stoki.
Ovaa pojava na menuvawe na cenite vo praktikata voobi~aeno se pravi od
razli~ni pri~ini. Vo osnova, promenite vo cenite kaj stokite nastanuvaat kako
rezultat
na
pazarnite
zakonitosti,
odnosno
vrz osnova na ponudata
pobaruva~kata na stoki na pazarot. Pritoa, treba da se ukaè deka vo

postapkata na evidencija na stokite vo uslovi na menuvawe na nivnite proda`ni
ceni. Najnapred e potrebno da se se izvr{i popi{uvawe na onie stoki ~ija cena
se menuva. Vrz osnova na izvr{enoto popi{uvawe na vakvite stoki se izgotvuva
pregled vo vid na izve{taj koj sluì kako osnova za sproveduvawe na evidencija
vo trgovskite knigi, so cel da se utvrdi razlikata {to proizleguva od novata i
starata cena, so {to na krajot se dobiva i vkupnata razlika od promenata na
cenite na stokite. Dokolku so popisot se utvrdat opredeleni anomalii, toga{ e
neophodno da se utvrdi pri~inata i istata da se otstrani.
Primer:
Vo DOO "Favorit" so popis vo prodavnicata br. 1 e utvrdeno deka ima
nedostatok kaj opredelena stoka vo iznos od 20.000 denari, spored zapisnik br.
35 i za toj iznos se zadolùva odgovornoto lice. Od smetkovodstvenata
evidencija utvrdeno e deka vkalkuliraniot danok iznesuva 3.194 denari,
razlikata vo ceni iznesuva 6.806 denari, nabavnata vrednost na stokata
iznesuva 10.000 denari. Odborot na direktori donesol odluka utvrdeniot kusok
da padne na tovar na liceto KK koe bilo zadolèno za stokite vo prodavnicata.
Liceto KK spored izvod br. 1 ja podmiril obvrskata po osnov na utvrdeniot
kusok.
R.
br
Datu
m
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
47
Kusoci vo prodavnica
vrednost
Stoki vo prodavnica
spored zapisnik br. 35
Pobaruvawa od vrabotenite za kusoci
na sredstva
Ostanati nespomnati prihodi
Obvrski za DDV
spored zapisnik br. 35
@iro-smetka
Pobaruvawa od vrabotenite za
kusoci na sredstva
spored izvod br. 1
1
a
1
b
452
669
664
660
10.000
6.806
3.194
173
11.800
20.000
779
260
10.000
1.800
100
173
11.800
11.800
Glavna kniga
452
Kusoci
vo

stoki+-1)6.806
prodavnica+-1)10.000

na dodadena vrednost+1)3.194
660
Stoki
vo
prodavnica+-1)20.000
Ostanati
vrabotenite za kusoci na
nespomnati
prihodi+-
sredstva+-
1a)10.000
173
Pobaruvawa
od
1a)11.8001b)11.800
260 Obvrski za DDV+1a)1.800
779
100
@iro-smetka+-
1b)11.800
Primer:
48
Vo DOO "Favorit" e nastanato zgolemuvawe na proda`nite ceni na

opredelena stoka od 150 na 170 denari za 1 kilogram. Od ovie 20 denari
zgolemena cena na razlika vo cenite na stokata otpa|a 17 denari, a na DDV 3
denari. od ovaa stoka, vo zalihata na stoki vo prodavnica br. 1 ima 1000
kilogrami, vo prodavnica br.2 ima 500 kilogrami, a vo prodavnica br. 3 ima
2000 kilogrami.
R.
br
2
Datu
m
Opis
Stoki vo prodavnica br. 1 (1000h20)
Razlika vo ceni na stokite vo
prodavnica br. 1 (1000h17)
vrednost vo prodavnica br. 1
(1000h3)
(500h3)
(2000h3)
spored izve{taj za zgolemuvawe na
cenite na stokite
Broj
na
smetk
a
663/1
663/2
663/3
669/1
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
20.000
10.000
40.000
17.000
669/2
8.500
669/3
34.000
664/1
3.000
664/2
1.500
664/3
6.000
49
Glavna kniga
663/1
prodavnica
Stoki
br.
vo
1
prodavnica
Stoki
br.
prodavnica
Stoki
br.
vo
2
(500h20)+-2)10.000
(1000h20)+-2)20.000
663/3
663/2
vo
stokite vo prodavnica br.1
(2000h20)+-2)40.000
(1000h17)+-2)17.000

(500h17)+-2)8.500

(2000h17)+-2)34.000

prodavnica
br.
(1000h3)+-2)3.000
prodavnica
br.
(500h3)+-2)1.500
prodavnica
br.
(2000h3)+-2)6.000
1.6.1.5. Trgovski stoki vo konsignacija i komision i nivna proda`ba

Pod stoki primeni vo konsignacija i vo komision se podrazbiraat takvi
stoki koi{to se tu|a sopstvenost, a vo trgovskiot deloven subjekt se primeni za
ponatamo{na proda`ba. Ovie stoki ostanuvaat vo sopstvenost na delovniot
subjekt {to gi dalo, a trgovskiot deloven subjekt treba ovaa stoka da ja prodade
za smetka na sopstvenikot, pod uslovi {to se predvideni vo dogovorot me|u
sopstvenikot na trgovskata stoka i delovniot subjekt. Stokite vo konsignacija,
vsu{nost se primeni stoki od stransko lice, koi{to doma{niot deloven subjekt }
e gi prodava vo ime i za smetka na stranskoto lice, sopstvenik na stokata.
Proda`bata na stoka od konsignacija, vsu{nost e proda`ba na uvezena stoka i
poradi toa ovaa stoka podleì na carina i na site uvozni dava~ki koi se
predvideni so zakonskite propisi. Na zaliha stokata vo konsignacija moè da se
vodi vo denari ili vo stranska valuta.
50
Kaj stokite vo komision, odnosno t.n. komisiona proda`ba, karakteristi~no

e toa {to ne se raboti za uvoz na stoka, bidej}i taa e ve}e prethodno uvezena i
carinata e ve}e platena, ili, pak, se raboti za proda`ba na doma{ni proizvodi za
koi ne se pla}a carina. Trgovskiot deloven subjekt ostvaruva prihodi od
proda`ba na stoki vo komision vo visina na dogovorenata provizija.
So dogovorot me|u trgovskiot deloven subjekt i komisionerot moè da
bide uredeno site tro{oci da pa|aat na teret na trgovskiot deloven subjekt {to
gi prodava stokite vo konsignacija i vo toj slu~aj tie se evidentiraat kako i
ostanatite tro{oci na delovniot subjekt i istite treba da se pokrijat od
provizijata, odnosno od ostvarenite prihodi po taa osnova. No, ako tro{ocite pa|
aat na tovar na sopstvenikotna stokata, toga{ tie se pokrivaat od ostvarenite
primawa na delovniot subjekt za smetka na sopstvenikot.
Stokite vo konsignacija i vo komision za trgovskiot deloven subjekt
pretstavuvaat
tu|i
sredstva
ne
ja
zgolemuvaat
aktivata,
nitu,
pak,
predizivkuvaat zgolemuvawe na obvrskite vo pasivata i zatoa ovie stoki vo

trgovskiot deloven subjekt se evidentiraat vonbilansno na smetki od grupata 99
Vonbilansna evidencija.
Primer:
1
DOO "Favorit" primilo stoki za proda`ba vo konsignacija za 500.000
denari. Od primenata stoka prodadeni se stoki vo vrednost od 375.000 denari

vo koja suma se presmetani provizijata od 10% i carinata od 15%. Kupuva~ot
ja platil obvrskata, a trgovskoto dru{tvo mu isplatuva na sopstvenikot na
stokata za izvr{enata proda`ba, isto taka, podmirena e obvrskata za carina.
2
DOO "Favorit" prima stoka vo komision od delovniot subjekt "KAN
EKSPORT" DOO vo vrednost od 350.000 denari. Spored dogovorot za komision,

presmetkata na komisionata proda`ba }e se vr{i na 15 dena, a nadomestokot,
odnosno provizijata na komisionerot }e se presmetuva vo visina od 10% od
izvr{enata proda`ba. Za prvite 15 dena proda`bata iznesuva 100.000 denari.
Naplatena e obvrskata od kupuva~ot, a po odbivaweto na provizijata za
izvr{enata proda`ba prevedeno mu e na sopstvenikot na stokata spored izvod
br. 73.
Opis
Iznos
51
R.
br
1
1
a
1
b
1
v
2
2
a
2
b
2
v
Broj
na
smetk
a
Datu
m
Primeni tu|i sredstva
Obvrski na primeni tu|i sredstva
primena stoka vo konsignacija
Pobaruvawa od komisiona i
konsignacionaproda`ba
Obvrski po osnov na komisiona
i konsignaciona proda`ba
Obvrski za carini i drugi dava~ki
Ostanati prihodi od proda`ba na
stoki, proizvodi i uslugi
za prodadena stoka od konsignacija
@iro-smetka
konsignaciona proda`ba
za podmirena obvrska
Obvrski po osnov na komisiona i
Obvrski za carini i drugi dava~ki
@iro-smetka
za izmireni obvrski
Primeni tu|i sredstva
Obvrski na primeni tu|i sredstva
primena stoka vo komision
Obvrski po osnov na komisiona
i konsignaciona proda`ba
Ostanati prihodi od proda`ba
na stoki, proizvodi i uslugi
za prodadena stoka vo komision
@iro-smetka
spored izvod br. 73
Obvrski po osnov na komisiona i
@iro-smetka
za podmireni obvrski kon sopstvenikot
dolguva
(+)
990
995
500.000
144
375.000
pobaruv
a (-)
500.000
244
300.000
265
7591
45.000
30.000
100
144
375.000
244
300.000
265
100
45.000
990
995
350.000
144
100.000
375.000
345.000
350.000
244
90.000
7591
10.000
100
144
100.000
244
90.000
100.000
100
90.000
2 . S m e t ko v o d s t v e n p r i o d n a
tro{ocite i rashodite
2.1.
Poim i podelba na tro{ocite i rashodite
52
Rashodite od raboteweto pretstavuvaat ekonomska i smetkovodstvena

kategorija i vo niv spa|aat: tro{ocite od raboteweto, rashodite na finansiraweto
i vonrednite rashodi.
Tro{ocite se edni od najvitalnite faktori vo raboteweto na delovniot
subjekt. "Tro{ocite se vo pari izrazeni tro{ewa na sredstva i trud {to se
sostaven del na cenata na ~ineweto na u~inocite" 4. Tie ne slu~ajno se
poistovetuvaat so raboteweto na delovniot subjekt, bidej}i bez tro{oci nema
proizvodstvo. Ottamu doa|a i poznatata premisa, spored koja me|u tro{ocite i
raboteweto na delovniot subjekt treba da postoi znak na ednakvost. Za razlika
od rashodite, tro{ocite se izraz na produktivno tro{ewe, odnosno nivnoto
nastanuvawe e vo vrska so nastanuvaweto na u~inoci, poluproizvodi, proizvodi
i
sli~no.
Vkupnite
tro{oci
napraveni
za
opredeleno
proizvodstvo
ja
pretstavuvaat cenata na ~inewe na toa proizvodstvo. Cenata na ~ineweto,

pak, e mnogu zna~ajna za utvrduvawe na realen finansiski rezultat, kako i za
vodewe na delovnata politika na delovniot subjekt. Imeno, poniskite tro{oci
zna~at pogolem finansiski rezultat, podobra finansiska sostojba na delovniot
subjekt, kako i podobruvawe na materijalnata osnova na delovnite subjekti. Od
tie pri~ini na tro{ocite se gleda kako na faktor od vitalno zna~ewe za
raboteweto na delovniot subjekt. Poradi golemata uloga i zna~ewe {to go
imaat tro{ocite za uspe{noto rabotewe na delovniot subjekt vo pazarni uslovi
na stopanisuvawe, ne samo od teoretski aspekt, tuku i vo sovremenata
smetkovodstvena praktika, tie se nabquduvani i prou~uvani od razli~ni aspekti
i spored razli~ni podelbi.
Nabquduvani
od
smetkovodstven
aspekt
tro{ocite
pretstavuvaat
vrednosno iskaàni tro{ewa na site vidovi sredstva, kako i izdatoci koi spored
zakonskite propisi treba da ja so~inuvaat cenata na ~ineweto na u~inocite.
Imeno, to~niot smetkovodstven tretman vo evidentiraweto na pooddelnite
vidovi
na
tro{oci
ovozmoùva
to~na
smetkovodstvena
postapka
vo
utvrduvaweto na to~en finansiski rezultat za opredelen presmetkoven period.

Poradi golemoto zna~ewe koe{to go imaat tro{ocite istite se klasificiraat
spored razli~ni kriteriumi i na razli~en na~in. Podelbata na tro{ocite
ovozmoùva polesno sfa}awe na nivnata su{tina i vlijanieto koe{to go imaat
vrz celokupnoto rabotewe na delovniot subjekt.
d-r Slobodan Markovski: Osnovi na smetkovodstvoto, Kultura, 1982 godina, Skopje.
53
Od smetkovodstvena gledna to~ka, najzna~ajni se slednive podelbi na

tro{ocite:
-
prirodni vidovi na tro{oci;
tro{oci po mesta i tro{oci po nositeli;
direktni i indirektni tro{oci;
fakti~ki, planski i standardni tro{oci;
fiksni i varijabilni tro{oci i
drugi podelbi na tro{ocite.

Prirodnite vidovi na tro{oci pretstavuvaat osnovna podelba na tro{ocite,
so koja se ovozmoùva da se utvrdi za koja cel se napraveni opredeleni tro{oci,

odnosno za koj vid na potreba se napraveni ili kakov vid na sredstva i trud se
potro{eni5.
Spored prirodnite vidovi, tro{ocite moàt da se podelat vo slednive pet
grupi:
-
tro{ocite na materijalot;
tro{ocite na postojanite sredstva amortizacijata;
platite kako tro{oci na trudot;
danocite i pridonesite kon dràvata i
uslugite.
Spored sega{niot smetkoven plan, prirodnite vidovi na tro{oci se
grupirano vo slednite grupi:

40 Tro{oci za surovini, materijali, energija, rezervni delovi i siten
inventar
41 Uslugi so karakter na materijalni tro{oci
42 Rezervirawa za tro{oci i rizici
43
Amortizacija
vrednosno
usoglasuvawe
na
dolgoro~nite
kratkoro~nite sredstva
44 Nematerijalni tro{oci od raboteweto
45 Ostanati tro{oci od raboteweto od redovnata aktivnost
47 Plati i nadomesti
48 Rashodi po osnov na kamati, kursni razliki i sli~ni rashodi
d-r Slobodan Markovski: Trokovi u poslovnom odluivanju, Nauna kniga, Beograd, 1991 godina.
54
Grupiraweto na tro{ocite spored mestoto na nivnoto nastanuvawe i

spored nositeli ima za cel lokalizirawe na tro{ocite spored tro{kovnite mesta.
Ovaa podelba e napravena od aspekt na raspredelbata na tro{ocite po
pooddelni ekonomski edinici kako mesta na tro{oci i po opredeleni u~inoci
kako nositeli na tro{oci.
Grupiraweto na tro{ocite na direktni i indirektni e napraveno od aspekt
na toa dali tro{ocite direktno se opfa}aat vo cenata na ~inewe na u~inocite ili
ne. Vo toj kontekst, direktni tro{oci se onie koi{to moàt neposredno da se
raspredelat po proizvodi i uslugi. U{te pri nivnoto nastanuvawe na ednostaven
na~in se utvrduva kolku od direktnite tro{oci i za koj proizvod ili u~inok se
odnesuvaat, taka {to, neposredno moè da se raspredelat po proizvodi i uslugi.
Takvi tro{oci se na primer, platite za izrabotka i materijalot za izrabotka. Poradi
mo`nosta lesno da bidat identifikuvani so proizvodite t.e. u~inocite za koi se
odnesuvaat, direktnite tro{oci u{te se narekuvaat neposredni ili poedine~ni
tro{oci. Indirektnite tro{oci u{te se narekuvaat i zaedni~ki ili op{ti tro{oci,
zatoa {to ednovremeno se odnesuvaat na pove}e u~inoci i ne moàt lesno i
neposredno da se raspredelat po proizvodi.
Fakti~kite tro{oci pretstavuvaat realno fakti~ki nastanati tro{ewa na
sredstva
trud.
Fakti~kite
se
vistinski
napravenite
tro{oci
vo
eden
presmetkoven period. Podatocite za utvrduvawe na visinata na ovie tro{oci vo

eden presmetkoven period se dobivaat od smetkovodstvoto na delovniot
subjekt. Ovie tro{oci u{te se poznati kako istoriski tro{oci, bidej}i se
odnesuvaat na izminat period. Planskite tro{oci pretstavuvaat odnapred
predvideni tro{oci za opredelen vremenski period. Kako osnova za nivnoto
planirawe sluà fakti~kite tro{oci od izminatite periodi, kako i predviduvawata
za dvièweto na tro{ocite za naredniot period, poradi {to ovie tro{oci se
tretiraat i kako normalni tro{oci {to treba da nastanat vo opredelen period, se
razbira vo normalni uslovi za rabota. Standardnite tro{oci, isto taka, se
odnapred predvideni tro{oci, no za razlika od planskite kako osnova za nivno
planirawe pretstavuvaat nau~nite ispituvawa za nastanuvaweto i dvièweto na
tro{ocite, so primena na odredni nau~ni metodi. Bidej}i se utvrduvaat vrz baza
na kompleksni nau~ni istraùvawa, standardnite tro{oci se smeta deka
pretstavuvaat najobjektivno merilo za utvrduvawe na fakti~kite tro{oci, bidej}i
tie najrealno pokaùvaat kolku treba da iznesuvaat tro{ocite vo presmetkovniot
period.
55
Podelbata na tro{ocite na fiksni, varijabilni i polufiksni e napravena od

aspekt na toa kako tro{ocite reagiraat na promenite vo obemot na
proizvodstvoto. Fiksnite tro{oci se karakteriziraat so toa {to vo svojot vkupen
iznos ostanuvaat isti, nepromeneti, nezavisno od obemot na proizvodstvoto.
Fiksni tro{oci se na primer, amortizacijata, kamatite na krediti za postojani
sredstva, tro{ocite za osiguruvawe, naemninata i sli~no.
Varijabilnite tro{oci, pak, se onie tro{oci koi se menuvaat vo zavisnost od
promenata na obemot na proizvodstvoto, odnosno tie se zgolemuvaat koga
raste obemot na proizvodstvoto i obratno, se namaluvaat so pa|aweto na
obemot na proizvodstvoto. Vo ovaa grupa na tro{oci spa|aat potro{okot na
materijalot, platite na direktnite rabotnici i sli~no.
Polufiksni tro{oci se onie tro{oci koi vo svojot vkupen iznos ne se
menuvaat srazmerno so promenata na obemot na proizvodstvoto, odnosno, tie
se zgolemuvaat koga raste proizvodstvoto, no ne vo ist obem, odnosno opa|aat
koga se namaluva proizvodstvoto, no, isto taka, ne vo ist srazmer. Vo ovaa
grupa na tro{oci spa|aat tro{ocite za osvetluvawe na pogonite, oddelenijata,
platite na reìskite rabotnici, golem del od tro{ocite na administrativnite
rabotnici i drugi.
Spored propisite koi{to ja reguliraat smetkovodstvenata teorija i praktika,
tro{ocite od raboteweto gi so~inuvaat:
-
materijalnite
tro{oci
(potro{enite
surovini
materijali,
potro{enite
rezervni delovi i siten inventar, potro{enata energija, uslugi koi imaat

karakter na materijalni tro{oci i rizici);
-
amortizacijata
vrednosnoto
usoglasuvawe
na
dolgoro~nite
kratkoro~nite sredstva;
-
nematerijalnite tro{oci (dnevnici za slu`beni patuvawa i patni tro{oci,

nadomest
na
propaganda,
tro{ocite
reklama,
za
vrabotenite,
reprezentacija
tro{ocite
za
sponzorstvo,
promocija,
premii
za
osiguruvawe, danoci, pridonesi, ~lanarini i drugi dava~ki koi nezavisat

od rezultatot, bankarski uslugi i drugo);
-
plati i nadomesti od plati za vrabotenite;
ostanati tro{oci (kusoci, kazni, penali i nadomest na {teti, dopolnitelno

utvrdeni tro{oci od raboteweto od porane{ni godini i ostanati rashodi od
raboteweto);
56
nabavna vrednost na nabavenite proizvodi, stoki i materijali (koi spored

sega{niot smetkoven plan se evidentiraat na klasa 7).
2.2.
Smetkovodstvena evidencija na tro{ocite
po vidovi
2.2.1. Tro{oci za surovini i materijali, energija, rezervni

delovi i siten inventar
Primer:
1
Spored trebovawe br. 3 od magacinot trebovani se materijali vo procesot
na proizvodstvoto za 200.000 denari.

2
Za potro{ena elektri~na energija vo mesec septemvri dobiena e faktura
br. 1 od EVN na 50.000 denari i DDV vo iznos od 9.000 denari.

3
Po trebovawe br. 5, izdadeni se rezervni delovi za potrebite na aparatite
za zavaruvawe za 15.000 denari.

4
Po trebovawe br. 12 izdaden e siten inventar vo upotreba, koj celosno se
otpi{uva so samoto davawe vo upotreba. Vrednosta na izdadeniot inventar

iznesuva 10.000 denari.
R.
br
1
2
Datu
m
Opis
Potro{ena elektri~na energija
platen DDV
Obvrski sprema dobavuv. vo
zemjata
po faktura br. 1
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
400
310
200.000
401
160
50.000
9.000
220
pobaruv
a (-)
200.000
59.000
57

Ispravka na vrednosta na sitniot
inventar
4
4
a
404
320
15.000
351
350
10.000
405
3507
10.000
15.000
10.000
10.000
Glavna kniga
400 Potro{eni surovini i
310 Surovini i materijali na
materijali+-1)200.000
zaliha+-1)200.000
401 Potro{ena elektri~na
energija+-2)50.000
na
pove}e
platen
DDV+-
2)9.000
220
Obvrski
sprema
dobavuva~i vo zemjata+2)59.000
320 Rezervni delovi na
zaliha+-3)15.000
404
Potro{eni
rezervni
delovi+-3)15.000
405
Otpis
na
inventar+-4a)10.000
350 Siten inventar na
351
zaliha+-4)10.000
upotreba+-4)10.000
3507
vrednosta
Ispravka
na
siten
Siten
inventar
vo
na
sitniot
inventar+-4a)10.000
2.2.2. Smetkovodstvena evidencija na uslugi so karakter

na materijalni tro{oci
Vo ovoj vid na materijalni tro{oci, koi{to imaat karakter na uslugi, spa|
aat: uslugite za odrùvawe, uslugite za izrabotka na proizvodi, transportnite
uslugi, uslugi za u~estvo na saem, naemnini i drugi uslugi so materijalen
58
karakter. Za smetkovodstvena evidencija na uslugite so karakter na materijalni

tro{oci, spored aktuelniot smetkoven plan e predvidena grupata 41 Uslugi so
karakter na materijalni tro{oci, vo ~ii ramki se predvideni slednive sinteti~ki
smetki:
410 Transportni uslugi
411 Nadvore{ni uslugi za izrabotka na proizvodi
412 Uslugi za odrùvawe i za{tita
413 Tro{oci za saemi
414 Naemnini lizing
419 Ostanati uslugi
Knièweto na ovie tro{oci }e bide prikaàno preku slednite primeri.
Primer:
5
Od T-Mobile Prilep dobiena e faktura br. 25 za napraveni telefonski
razgovori na 5.000 denari i DDV vo iznos od 900 denari.

6
Za izvr{ena dorabotka na proizvodi od kooperantot MM dobiena e faktura
br. 35 na 40.000 denari. Dobavuva~ot ne e dano~en obvrznik.

7
Za popravki na vodovodnata instalacija dobiena e f-ra br. 19 na iznos od
6.000 denari i DDV vo iznos od 1.080 denari.

8
Za u~estvo na saemot vo Skopje, DOO "Favorit" dobilo faktura br. 39 na
20.000 denari od koja na DDV otpa|a 3.600 denari.

9
Spored izvod br. 41 platena e naemnina za magacinski prostor vo iznos
od 60.000 denari za {est meseci odnapred.
R.
br
Datu
m
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
59
Tro{oci za telekomunikaciski i
po{tenski uslugi
platen DDV
Nadvore{ni uslugi za izrabotka na
proizvodi
Uslugi za odrùvawe
platen DDV
vo zemjata
za izvr{eni uslugi na vodovod. instal.
Tro{oci za saemi
platen DDV
Obvrski sprema dobavuv. vo
zemjata
Odnapred plateni tro{oci
@iro-smetka
platena zakupnina za 6 meseci
odnapred
Naemnini-lizing
Odnapred plateni tro{oci
presmetana zakupnina za tekovniot
mesec
9
a
4107
5.000
160
900
220
5.900
411
40.000
220
40.000
412
160
6.000
1.080
220
7.080
413
160
16.400
3.600
220
20.000
190
100
60.000
414
190
10.000
60.000
10.000
Glavna kniga
4107
Tro{oci
telekomunikaciski
za
i
po{tenski uslugi+-5)5.000

na
pove}e
platen
DDV+-
5)9007)1.0808)3.600
411 Nadvore{ni uslugi za

izrabotka
na
proizvodi+-
Obvrski
sprema
6)40.000
412
220
Uslugi
za
odrùvawe+-7)6.000
413 Tro{oci za saemi+8)16.400
190 Odnapred plateni
tro{oci+9)60.0009a)10.000
5)5.9006)40.0007)7.0808)
20.000
100
@iro-smetka+-
9)60.000
414
Naemnini-lizing+-
9a)10.000
60
2.2.3. Smetkovodstvena evidencija na rezervirawa na

tro{ocite i rizicite (dolgoro~ni rezervirawa)
Pod dolgoro~ni rezervirawa se podrazbiraat odnapred presmetani tro{oci
za koi se veruva deka }e nastanat vo narednite godini, i poradi toa
opredeluvaweto na iznosot na ovie tro{oci se vr{i so procenka. Ovie tro{oci se
rezerviraat zatoa {to za niv se ostvareni prihodi, efekti vo periodot koga se
presmetuvaat.
Naj~esto
dolgoro~ni
rezervirawa
se
presmetuvaat
za:
obnovuvawe na prirodnite bogatstva, investiciono odrùvawe na postojanite

sredtstva vo podolgi vremenski periodi, dolgoro~ni rizici, kako i drugi tro{oci za
koi postoi golema verojatnost deka }e bidat napraveni vo podolg vremenski
period, a za istite se ostvareni prihodi vo tekovniot period. Po pravilo,
dolgoro~nite rezervirawa se pravat za opredelen vremenski period i dokolku do
toj period ne nastane o~ekuvaniot tro{ok, toga{ na krajot na periodot
dolgoro~noto rezervirawe se prihoduva. Pokraj pogore spomenatite, isto taka
postojat i dolgoro~ni rezervirawa na tro{oci za nadomest na {teti, za penzii na
vrabotenite, za garancii i ostanati dolgoro~ni rezervirawa.
Rezervirawata za tro{oci i rizici smetkovodstveno se opfateni na smetkite
od grupata 42.
Dolgoro~nite rezervirawa kako posebna grupa na tro{oci se javuvaat vo
ponovata praktika i teorija i imaat posebna uloga i zna~ewe, kako i
smetkovodstven tretman.
Vo toj kontekst MSS 37 Rezervirawa, neizvesni obvrski i neizvesni
sredstva gi definira rezervirawata kako obvrski so neizvesen vremenski
raspored i iznos. Za rezerviraweto da bide priznato kako sega{na obvrska
(obvrska na denot na bilansot na sostojbata) treba da bidat ispolneti tri uslovi, i
toa:
-
prviot uslov e obvrskata da e sega{na (zakonska ili izvedena) i da e

rezultat na nekoj minat obvrzuva~ki nastan (voobi~aeno toj nastan da e
povrzan so nekoj dogovoren odnos, na primer proda`ba so garancija);
vtoriot uslov e da postoi verojatnost deka vo idnina izmiruvaweto na

obvrskata za delovniot subjekt }e zna~i odliv na resursi koi }e zna~at
ekonomska korist za podmiruvawe na obvrskata:
61
tretiot uslov e iznosot na obvrskata da moè realno da se proceni.

Procenkata sekoga{ treba da se pravi pretpazlivo i da bide {to porealna,
bidej}i ako tro{ocite za rezervirawa se nerealno visoko proceneti, vo toj
slu~aj vo bilansot na sostojbata }e bidat iskaàni latentni rezervi, i
obratno, ako tro{ocite za rezervirawa se nerealno nisko proceneti vo
bilansot na sostojbata }e bidat iskaàni skrieni zagubi.
Spored MSS 37 se priznavaat slednive rezervirawa: za tro{oci koi }e
nastanat vo garanten rok, potoa za tro{oci za obnovuvawe na prirodni

bogatstva, za zadràni kaucii i depoziti, za tro{oci za prestruktuirawe, za
izdadeni garancii i drugi emstva, vrz osnova na sudski sporovi koga e izvesno
deka sporot }e bide zaguben, rezervirawa koi se rezultat na delovnata politika
na delovniot subjekt i drugi rezervirawa soglasno standardot.
Rezerviraweto na ovie tro{oci smetkovodstveno moè da se prikaè
preku slednive primeri.
Primer:
1
DOO
"Favorit"
za
proizvodstvo
na
oprema,
vo
soglasnost
so
smetkovodstvenata politika vo 2008 godina izvr{ilo rezervirawa na tro{oci za

garancii vo iznos od 900.000 denari, odnosno 6% od proda`bata koja iznesuva
15.000.000 denari.
2
Vo 2009 godina DOO "Favorit" prodalo proizvodi vo vrednost od
10.000.000 denari so garanten rok od edna godina i DDV vo iznos od 1.800.000

denari ili vo vkupen iznos od 11.800.000 denari. Cenata na ~inewe na
proizvodite iznesuva 8.000.000 denari.
Spored faktura br. 34 od ovlasten serviser vo 2009 godina izvr{eni se
popravki vo garanten rok vo iznos od 650.000 denari i DDV od 117.000 dneari,
t.e. vo vkupna vrednost od 767.000 denari.
Po odluka br. 184/09 ukinat e del rezervirawata za 2008 godina vo iznos
od 250.000 denari.
3
DOO "Favorit" po faktura br. 37 izvr{ilo proda`ba na drvna masa od
ise~ena {uma za 2.000.000 denari i DDV od 360.000 denari ili vo vkupen iznos
za 2.360.000 denari.
DOO "Favorit" izvr{ilo rezervirawe za regeneracija na {umi vo iznos od
300.000 denari.
62
DOO "Favorit" pokrenalo sudski spor protiv DOOEL "Ineks" za nadomest
na {teta za neizvr{ena usluga vo dogovoreniot rok, pri {to e izvesno deka DOO
"Favorit" }e go dobie sporot, vo iznos od 200.000 denari. Podocna donesena e
presuda P. br. 154/08 vo korist na DOO "Favorit".
R.
br
1
2
a
2
b
2
v
2
g
3
3
a
3
b
3
v
Datu
m
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
Rezervirawa za garancii
Obvrski za rezervirawa vo
garanten
rok
izvr{eno rezervirawe za 2008 godina
Prihodi od proda`ba na proizvodi
Obvrski za DDV
po faktura za prodadeni proizvodi
423
2890
900.000
120
751
260
11.800.0
00
Rashod po osnov na prodadeni

proizvodi
Proizvodi na zaliha
za namaluvawe na zalihite
Servisni uslugi
platen DDV
vo zemjata
po faktura od serviser
Obvrski za rezervirawa za garancii
Prihodi od ukinuvawe na
rezervirawa za garancii
ukinuvawe na rezervirawa za izvr{eni
popravki
Obvrski za rezervirawa za garancii
Prihodi od ukinuvawe na
rezervirawa za garancii
po odluka br. 184/09
Obvrski za DDV
po faktura br. 37
Proizvodstvo
Raspored na tro{oci
presmetka na tro{oci
Proizvodi na zaliha
Proizvodstvo
po presmetka
Tro{oci za prodadeni proizvodi
Proizvodi na zaliha
po presmetka
700
630
8.000.00
0
4110
160
650.000
117.000
pobaruv
a (-)
900.000
220
10.000.0
00
1.800.00
0
8..000.0
00
767.000
2890
772
650.000
2890
250.000
650.000
772
250.000
120
751
260
2.360.00
0
600
490
300.000
630
600
300.000
700
630
300.000
2.000.00
0
360.000
300.000
300.000
300.000
63
3
g
4
a
4
b
Dolgoro~ni rezervirawa za
4291
300.000
obnovuvawe na prirodni bogatstva
Obvrski za rezervirawa za
2893
obnovuvawe na prirodni bogatstva
za izvr{eni rezervirawa za {umi
Rezervirawa za tro{oci za potencijalni
4290
200.000
zagubi vrz osnova na sudski spor
Obvrski za rezervirawa vrz osnova
2891
na sudski spor
rezervirawa za sudski spor za 2008
423 Rezervirawa za
2890
Obvrski
za
god.
garancii+-1)900.000
Kazni, penali i nadomest za {teta
rezervirawa 453vo 200.000
garanten
Obvrski za dobavuva~i vo zemjata
220
rok+po sudsko re{enie P. br. 154/08
za rezervirawa od
vrz osnova
na
2891
200.000
2v)650.0001)900.0002g)250.
120 Obvrski
Pobaruvawa
sudski spor
000 Prihodi
od proda`ba
kupuva~i
vo od ukinuvawe
zemjata+- na 751
Prihodi
772
rezervirawa vrz osnova nana
sudski
proizvodi+2)11.800.0003)2.360.000
spor
2)10.000.0003)2.000.000
za ukinuvawe na rezerviraweto
260 Obvrski za DDV+prodadeni
Proizvodi
na
zaliha+-2a)8.000.000
160
Pobaruvawa
200.000
200.000
200.000
700
Rashod po osnov na
Glavna
kniga
2)1.800.0003)360.000
630
300.000
2a)8.000.0003v)300.000
4110
vrz
proizvodi+-
Servisni
uslugi+-
2b)650.000

220
DDV+-2b)117.000
Obvrski
dobavuva~i
772
Prihodi
od
vo
sprema
zemjata+-
2b)767.0004a)200.000
ukinuvawe na rezervirawa
za
garancii+-
2v)650.0002g)250.0004b)
600
Proizvodstvo+-
3a)300.0003b)300.000
200.000
490
Raspored
na
tro{oci+-3a)300.000
4291
Dolgoro~ni
rezervirawa
za
obnovuvawe na prirodni
bogatstva+-3g)300.000
4290
Rezervirawa
tro{oci
za
zagubi
vrz
za
potencijalni
osnova
sudski spor+-4)200.000
na
630 Proizvodi na zaliha+3b)300.0003v)630.000

2893
Obvrski
za
rezervirawa za obnovuvawe
na
prirodni
3g)300.000
2891
bogatstva+Obvrski
za
rezervirawa vrz osnova na

sudski
spor+-
4b)200.0004)200.000
453
Kazni,
penali
nadomest
4a)200.000
za
{teta+-
64
2.2.4. Smetkovodstvena evidencija na amortizacijata

Postojanite sredstva imaat ograni~en vek na upotreba i so tek na vreme
stanuvaat
neupotreblivi.
Amortizacijata
pretstavuva
vrednosen
izraz
na
tro{eweto na postojanite sredstva. Prethodno be{e kaàno deka postojanite

sredstva se tro{at postepeno i na toj na~in ja prenesuvaat svojata vrednost na
gotovite proizvodi. Tro{eweto na postojanite sredstva, spored toa, zna~i nivno
vrednosno transformirawe vo obrtni sredstva. Amortizacijata na postojanite
sredstva kako ekonomska kategorija od edna strana i kako smetkovodstveno i
tro{kovna kategorija od druga strana, pretstavuva tro{ok, kako i site drugi
tro{oci napraveni za opredelen presmetkoven period.
So cel realno da se utvrdi finansiskiot rezultat, smetkovodstveniot priod
na nastanuvawe i sprotivstavuvawe na tro{ocite (rashodite) i prihodite, bara
nivno pravilno utvrduvawe i na toj na~in objektivno utvrduvawe na namalenata
upotreblivost na postojanite sredstva, so cel realno alocirawe na tro{ocite za
nivnoto steknuvawe vo tekot na celiot vek na koristewe na sredstvoto na na~in
koj e konzistenten so nivnata namalena upotreblivost. Procesot na alokacija na
tro{ocite na postojanite sredstva vo smetkovodstvenata literatura i praktika e
poznat pod poimot amortizacija. Pritoa kako poseben problem se nametnuva
procenuvaweto i opredeluvaweto na namalenata upotreblivost na postojanite
sredstva, od ednostavna pri~ina {to na upotreblivosta na sredstvata vlijaat
mnogu faktori. Vo toj kontekst, namalenata upotreblivost na sredstvata moè
da bide uslovena so faktori od fizi~ka priroda, potoa moè da bide povrzana so
procesot
na
zastaruvaweto
na
sredstvata,
ili,
pak,
ednostavno,
od
65
smetkovodstvenata politika na delovniot subjekt povrzana so politikata na

odrùvawe na sredstvata.
2.2.4.1. Metodi na amortizacija
Mnogubrojnite faktori koi vlijaat vrz namaluvaweto na upotreblivosta na
postojnite sredstva nametnale potreba vo smetkovodstvenata literatura i
praktika da bidat koristeni nekolku metodi na amortizacija. Ova so edinstvena
cel da se odbere metod na amortizacija koj najsoodvetno }e ja iskaè
namalenata upotrebna vrednost na sredstvoto, a so toa i da ovozmoì realno
utvrduvawe na finansiskiot rezultat, bidej}i so izbraniot metod se ovozmoùva
soodvetno
sprotivstavuvawe
na
rashodite
prihodite
{to
gi
generira
konkretnoto postojano sredstvo.

Voobi~aeno, vo smetkovodstvenata literatura i praktika na stopanskite
subjekti se prifateni slednive metodi na amortizacija: vremenski (konstanten,
proporcionalen), funkcionalen, metod na zabrzana amortizacija, metod na
degresivna amortizacija i ostanati metodi na amortizacija i sl.
Pritoa, treba da se naglasi faktot deka site metodi na amortizacija se
baziraat na nabavnata vrednost (fakti~kite tro{oci) koi se napraveni za
steknuvawe na sredstvoto. Otkako }e se utvrdi nabavnata vrednost neophodno
e da se izvr{i procena i na dva osnovni faktori i toa: korisniot vek na upotreba
na sredstvoto i rezidualnata vrednost na sredstvoto. Pod rezidualna vrednost se
podrazbira onaa vrednost koja moè da se stekne so proda`ba na sredstvoto na
krajot na negoviot korisen vek na upotreba i po pravilo taa e nezna~itelna
(mala) vrednost, a ponekoga{ taa vrednost e ednakva i na nula.
Vo praksata nao|aat primena site metodi na amortizacija, no voobi~aeno
kaj nas, a i vo smetkovodstvenata praksa na razvienite nacionalni ekonomii,
naj~esto koristen metod e metodot na vremenska (konstantna) amortizacija.
Pri vremenskata amortizacija6, vremenskiot faktor e posebno zna~aen za
visinata na amortizacijata, odnosno amortizacijata e funkcija na vremeto, a ne
na intenzitetot na upotrebata na sredstvoto. So ogled na faktot deka po
opredelen vremenski period postojanite sredstva ja gubat svojata korisnost t.e.
upotrebna vrednost, za da se utvrdi vremenskata amortizacija neophodno e da
se proceni brojot na godinite na korisna upotreba na edno postojano sredstvo.
So deleweto na nabavnata vrednost so brojot na godinite na predvidenata
6
T. Rusevski, B. Nedev, Z. Boìnovska, Q. Janevski, Z. Minovski, citirano delo, str. 190.
66
upotreba se dobiva amortizacijata za edna godina, odnosno amortizacionata

kvota.
Postapkata za utvrduvawe na godi{niot iznos na tro{okot za amortizacija,
spored metodot na vremenska amortizacija moè da se prikaè na sledniov
na~in:
godi{niot iznosna nabavnavrednost( ro{oci zasteknuvaw)e
tro{okot za mortizacija procenetkorisen veknaupotreba

Smetkovodstvenata postapka za utvrduvawe na godi{niot iznos na
tro{okot za amortizacija }e go objasneme preku sledniot primer: Na 1. januari
2005 godina, delovniot subjekt "Favorit" kupilo prevozno sredstvo vo vrednost
od 1.000.000 denari, so korisen vek na upotreba od 5 (pet) godini, pri {to
godi{nata amortizacija iznesuva200.000 denari.
200.000
1.000.000
5
I pokraj toa {to ovoj metod na amortizacija nao|a golema primena vo

praktikata, kako osnoven nedostatok na vremenskiot metod se naveduvaat dve
pretpostavki za koi{to se smeta deka se nerealni, od koi prvata e, deka,
ekonomskata iskoristenost na sredstvoto e ista sekoja godina, a vtorata
pretpostavka e deka tro{ocite za popravki i odrùvawe se isti sekoja godina.
Dodeka,
pak,
kako
prednost
na
metodot
na
konstantna
(vremenska)
amortizacija se smeta ednostavnosta pri presmetkata na iznosot na tro{okot na

amortizacija.
Funkcionalnata amortizacija se utvrduva vrz baza na intenzitetot na
upotrebata na osnovnoto sredstvo, pri {to tro{ocite za amortizacijata se
baziraat na o~ekuvanata upotreba na sredstvoto.
Sumata na amortizacija na postojnoto sredstvo }e bide pogolema
dokolku postojanite sredstva pove}e se koristat bez ogled na toa kolku vreme
pominalo od denot na nabavkata, odnosno vekot na traewe pri ovoj vid na
amortizacija ne se zema vo predvid.
67
Vo mnogu slu~ai, namalenata upotrebna vrednost na postojanoto

sredstvo e direktno povrzana so negovata istro{enost, kako rezultat na
koli~estvoto na proizvedeni (sozdadeni) edinici. Vo vakov slu~aj amortizacijata
e vo funkcija na upotrebata t.e. produktivnosta i vo toj slu~aj taa treba da se
presmetuva kako autput od koristeweto na sredstvoto, ili kako input, spored
upotrebenite edinici, kako {to e brojot na ~asovi na rabota i sl. Spored toa,
korisniot vek na upotreba na sredstvata se izrazuva preku brojot na
proizvedenite edinici {to toa moè da gi sozdade ili preku mo`niot broj
ma{inski ~asovi {to se o~ekuva da gi iskoristi i sl. Utvrduvaweto na
amortizacijata po edinica proizvod }e se prikaè na sledniot na~in:
tro{oci zasteknuvawe(nabavnavrednost)-rezidualna vrednost

tro{ok zaamortizaci ja
vkupenbroj naproizvedeni edinici (potro{eni ~asovi)
zavremenakorisniot veknasredstvoto
Dodeka, pak, godi{niot iznos na tro{okot za amortizacija na sredstvoto se
presmetuva vrz osnova na brojot na proizvedeni edinici (potro{eni ~asovi) vo
tekot na godinata, odnosno spored slednava formula:
godi{en iznos na tro{okot za amortizacija = amortizacija po edinica
proizvod (potro{en ~as) h broj na proizvedeni proizvodi (potro{eni ~asovi)
vo tekot na godinata
Funkcionalnata amortizacija nao|a primena kaj delovnite subjekti koi
preferiraat tro{okot za amortizacija da bide vo funkcija na produktivnosta na
raboteweto, odnosno finansiskiot rezultat da bide rezultat na raboteweto, a ne
na vremeto, ili, poprezicno kaàno, rashodite za amortizacija da bidat povrzani
so soodvetnite prihodi koi{to gi sozdava sredstvoto.
Kako osnovna pri~ina za pomaloto koristewe na ovoj metod se naveduva
problemot vo vrska so procenkata na edinicite na autput ili potro{enite ~asovi,
pominatite ton kilometri i sl., koi se o~ekuvaat od soodvetnoto sredstvo za
vreme na korisniot vek na upotreba. Kako druga pri~ina koja moè da se
68
prepi{e i kako nedostatok na metodot na funkcionalna amortizacija e taa {to

ovoj metod ne e soodveten vo slu~aj vo koj amortizacijata e funkcija na
vremeto, a ne na aktivnosta.
Metod na zabrzana amortizacija e takva metoda kade{to poradi
pogolemata namalena upotreblivost na sredstvoto, vo po~etnite periodi se
ovozmoùva da se sozdavaat pogolemi tro{oci za amortizacija i pomali tro{oci
vo podocne`nite periodi na upotreba na sredstvoto. Ovoj vid na amortizacija se
odnesuva na nekolku metodi na amortizacija i toa na: metod na zbir na brojot
na godinite i metod na opa|a~ko saldo.
Metodite na amortizacijata imaat zna~ajno vlijanie vrz utvrduvaweto na
to~niot finansiski rezultat na delovniot subjekt. Ova od pri~ini {to delovnite
subjekti koi imaat ista struktura na postojani sredstva i imaat sli~nosti vo
ekonomskite resursi na raboteweto, moàt da pokaàt podobra profitabilnost
poradi razli~no izbranite metodi na amortizacija na postojanite sredstva. Taka,
na primer, delovniot subjekt koe koristi metod na zabrzana amortizacija, vo
prvite godini na upotrebata na postojanite sredstva }e pokaè pomala
profitabilnost, odnosno }e utvrdi finansiski rezultati koi ne go odrazuvaat
bonitetot na raboteweto na delovniot subjekt. Poradi toa, pri koristeweto na
informaciite
od
finansiskite
izve{tai,
investitorite,
koga
gi
kompariraat
informaciite od finansiskite izve{tai, pokraj drugoto treba da gi imaat vo

predvid metodite na amortizacija {to gi koristat delovnite subjekti, so cel da
dobijat realna pretstava za finansiskiot rezultat i da gi sporedat delovnite
subjekti koi koristat isti metodi na amortizacija, ili, pak, da gi otstranat efektite
od primenetite metodi na amortizacija.
Pri racionalnata amortizacija se zemaat predvid dvata faktora: izminatiot
vremenski period i intenzitetot na upotrebata, i se smeta deka ovoj vid na
amortizacija e najto~en.
Vo soglasnost so eden od osnovnite principi na smetkovodstvoto
principot
na
sprotivstavuvawe,
tro{okot
na
postojanoto
sredstvo
t.e.
amortizacijata treba da se raspredeli na racionalna i sistematska osnova vo

periodite vo koi sredstvoto generira prihodi za vreme na korisniot vek na
upotreba.
Osnovna formula za presmetka na amortizacija e:
Nabavnavrednost- Ostatok odvrednost
Broj na godini (procenetkorisen vek)
69
Najrealna presmetka na tro{okot na amortizacijata dava vremenskiot

metod na amortizacijata i od prakti~na gledna to~ka naj~esto se koristi
pravoproporcionalniot metod.
Presmetkata na amortizacijata spored proporcionalniot metod 7 moè da
se prikaè preku primerot na postojanite sredstva so koi{to raspolaga DOO
"Favorit".
R.
br
.
1
Opis na sredstva
Smet
.
Osn.
za
amor.
%
na
amo
r.
220.00
0
100.00
0
320.0
00
90.000
2,5
131.00
0
70.000
10
1.
Ma{inska hala
0210
2.
Pomo{en magacin
0210
Gradeì
3.
5.
Ma{ina za obrabotka
na drvo
Ma{ina za obrabotka
na drvo
Kompjuteri
0220
0220
0220
Oprema
6.
291.0
00
200.00
0
200.0
00
Transportni sredstva
Transportni
sredstva
R.
br
Datu
m
31.12
.
31.12
.
31.12
.
Opis
Amortizacija po minimalni stapki
Akumulirana amortizacija na
materijalnite sredstva
spored presmetka za amortizacija
God.
amor
.
Mes.
amor
.
Broj
na
mesec
i
Amor.
za
knièw
e
6=4h 7=6:1
5
2
5.500
458
12
5.500
5.000
417
12
5.000
875
10
10.5
00
9.000
750
12
9.000
13.10
0
14.00
0
36.1
00
50.00
0
50.0
00
1.092
12
13.100
1.167
12
14.100
25
25
Broj
na
smetk
a
10.500
3.00
9
4.167
36.100
4
4.16
7
16.668
16.668
Iznos
dolguva
(+)
430
029
10.500
430
029
36.100
430
029
16.668
pobaruv
a (-)
10.500
36.100
16.668
d-r Gordana Vitanova, citirano delo, str. 177-178.
70
Glavna kniga
430
Amortizacija
minimalni
po
stapki+-
1)10.5002)36.5003)16.668
029
Akumulirana
amortizacija
na
materijalnite
sredstva+-
1)10.5002)36.5003)16.66
8
Evidentiraweto i knièweto na amortizacijata se vr{i vrz osnova na

godi{niot plan na amortizacijata koj go donesuva organot na upravuvaweto na
po~etokot na godinata. Vrz osnova na toj plan vo tekot na godinata vo
soodvetni smetki mese~no se kniì tro{okot na ime amortizacija. Na krajot se
sostavuva kone~na presmetka na amortizacijata i toj iznos ja pokaùva
godi{nata
suma
na
amortizacijata
na
konkretnoto
postojano
sredstvo.
Amortizacijata spored sega{niot smetkoven plan se evidentira na klasata 4, na

grupata 43 na smetkovnoto smetka Amortizacija i vrednosno usoglasuvawe
na dolgoro~nite i kratkoro~nite sredstva.
Primer:
Spored godi{nata presmetka na amortizacijata na postojanite sredstva,
amortizacijata za grade`nite objekti iznesuva 1.200.000 den., a za opremata
2.400.000 den. Se vr{i presmetka i knièwe na mese~nata amortizacija.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
presmetana mese~na amortizacija kaj
sredstvata za rabota
430
029
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
300.000
300.000
Glavna kniga
430
Amortizacija
po
minimalni stapki+-1)300.000
029
Akumulirana
amortizacija
na
materijalnite
sredstva+-
1)300.000
71
2.2.5. Vrednosno usoglasuvawe

So
cel
objektivno
da
se
prikaè
sostojbata
na
kratkoro~nite
dolgoro~nite finansiski vloùvawa, pobaruvawata i zalihite vo finansiskite

izve{tai, delovnite subjekti se dol`ni da vr{at nivno usoglasuvawe vo
presmetkovniot period.
2.2.6. Smetkovodstvena evidencija na vrednosnoto

usoglasuvawe na dolgoro~nite i kratkoro~nite
finansiski vloùvawa
Vrednosnoto
usoglasuvawe
na
kratkoro~nite
finansiski
vloùvawa
knigovodstveno se kniì so zadolùvawe na smetkata 434 Vrednosno

usoglasuvawe na dolgoro~nite i kratkoro~nite finansiski vloùvawa, a vo korist
na smetkite od grupata 15, dodeka, pak, vrednosnoto usoglasuvawe na
dolgoro~nite finansiski vloùvawa se kniì so zadolùvawe na smetkata 434, a
so odobruvawe na smetkite od grupata 04.
Na krajot od presmetkovniot period, knigovodstveno mora da se sporedi
vkupniot tro{ok, nabavnata vrednost na portfolioto na akcii na delovniot
subjekt so nivnata vkupna pazarna vrednost. Ako pazarnata cena e pomala od
nabavnata, vo toj slu~aj nabavnata cena treba da se reducira vo visina na
pazarnata. Me|utoa, vo slu~aj koga pazarnata cena e pogolema od nabavnata,
toga{ nabavnata cena ne se zgolemuva vo visina na pazarnata cena. Vsu{nost,
stanuva zbor za primena na praviloto po poniska nabavna ili pazarna cena.
Primer:
DOO "Favorit" ima dadeno zaem vo iznos od 3.000.000 denari. Zaemot
vo dogovoreniot rok za vra}awe ne e naplaten, pa poradi toa e podnesena
tu`ba do sudot za naplata po sudski pat. Vkupniot iznos na usoglasuvaweto,
zaedno so presmetanata kamata iznesuva (3.000.000 zaem + 100.000
kamata).
R.
br
Datu
m
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
72
Ostanati vrednosni usoglasuvawa

kratkoro~nite finansiski
vloùvawa
vrednosno usoglasuvawe od
nenaplaten zaem
439
159
3.100.00
0
3.100.00
0
Glavna kniga
439 Ostanati vrednosni
159
Vrednosno
usoglasuvawa+-
usoglasuvawe
na
1)3.100.000
kratkoro~nite
finansiski
vloùvawa+-1)3.100.000
2.2.7. Vrednosno usoglasuvawe na pobaruvawata

Pri proda`ba na proizvodite i stokite na kredit, voobi~aeno, delovniot
subjekt gi dogovara uslovite na proda`ba i go opredeluva periodot vo koj treba
da si gi naplati svoite pobaruvawa od strana na kupuva~ite. No, vo praksata i
pokraj definiranite uslovi na proda`ba, ~esto se slu~uva kupuva~ite da ne gi
podmirat svoite obvrski vo opredeleniot rok. Pojavata za nemo`nost da se
naplatat pobaruvawata se reflektira i vo smetkovodstvenata evidencija kade
mora da se evidentiraat nenaplateni kupuvawa od kupuva~ite. Vkupniot iznos
na nenaplatenite pobaruvawa smetkovodstveno se tretira kako rashod od
proda`bata na kredit. So cel pravilno da se utvrdat iznosite na nenaplatenite
pobaruvawa, kako i istite da bidat prokniàni vo smetkovodstvenata evidencija
vo teorijata i praksata se koristat dva alternativni metoda, i toa: metod na
ispravka na vrednosta i metod na direkten otpis. Na krajot na presmetkovniot
period treba da se izvr{i vrednosno usoglasuvawe na pobaruvawata.
Primer:
1
Zaradi izguben sudski spor vo iznos od 45.000 denari, DOO "Favorit"
izvr{il direkten otpis na pobaruvaweto od kupuva~ot DOOEL "Karat".

2
DOO
"Favorit"
naplatil
del od otpi{anite
pobaruvawa
za
koi vo
prethodniot presmetkoven period bila izvr{ena ispravka vo iznos od 180.000

denari, spored izvod br. 21 se naplateni.
3
DOO "Favorit" na zastarenite pobaruvawa vo iznos od 130.000 denari, koi
ne bile tuèni izvr{il direkten otpis.

73
Od kupuva~ot vo zemjata za tekovni sredstva DOO "Olimpija" od Prilep,
pobaruvaweto vo iznos od 40.000 denari stanalo somnitelno i sporno.

Podnesena e tu`ba i spored kasov izve{taj br. 22 za sudski taksi e plateno
1.000 denari.
R.
br
1
2
a
3
4
a
Datu
m
Opis
kratkoro~ni pobaruvawa
zemjata
za izvr{en direkten otpis
Prihodi od naplateni otpi{ani
pobaruvawa
spored iozvod br. 21
@iro-smetka
zemjata
spored izvod br. 21
zemjata
za izvr{en direkten otpis na zastareni
pobaruvawa
Somnitelni i sporno pobaruvawa od
kupuva~ite vo zemjata
zemjata
za nastanato somnitelno pobaruvawe
Somnitelni i sporno pobaruvawa od
kupuva~ite vo zemjata
Blagajna
spored kasov izve{taj br. 22
Broj
na
smetk
a
436
Iznos
dolguva
(+)
45.000
120
129
45.000
180.000
776
180.000
100
120
180.000
436
130.000
180.000
120
1207
130.000
40.000
120
1207
102
pobaruv
a (-)
40.000
1.000
1.000
74
Glavna kniga
436
Vrednosno
usoglasuvawe
na
120
Pobaruvawa
kupuva~ite
vo
od
zemjata+-
kratkoro~ni
1)45.0002a)180.0003)130.00
pobaruvawa+-
04)40.000
1)45.0003)130.000
129
Vrednosno
usoglasuvawe
na
776 Prihodi od naplateni
kratkoro~ni
otpi{ani
pobaruvawa+-2)180.000
2)180.000
100
pobaruvawa+-
@iro-smetka+-
2a)180.000
1207
sporno
102 Blagajna+-4a)1.000
Somnitelni
pobaruvawa
kupuva~ite
vo
i
od
zemjata+-
4)40.0004a)1.000
2.2.8. Vrednosno usoglasuvawe na zalihite

Koga delovniot subjekt }e proceni deka na zalihite im se namaluva,
odnosno im opa|a pazarnata vrednost, ili koga tie ja gubat upotrebnata
vrednost za zadovoluvawe na potrebite na potro{uva~ite, neophodno e da se
sprovede vrednosno usoglasuvawe na zalihite i na toj na~in, vsu{nost se vr{i
korekcija na nivnata vrednost.
Ekonomskite efekti od smetkovodstvenoto vrednosno usoglasuvawe na
zalihite proizleguvaat i se vo soglasnost so primenata na MSS 2 Zalihi, a se vo
kontekst na objasnuvaweto za dobivawe na neto vrednosta {to moè da se
ostvari ili neto pazarnata vrednost, {to se vnesuva pri izgotvuvaweto na
finansiskite izve{tai za tekovnata godina. Vsu{nost, celta na knièwata na
vrednosnoto usoglasuvawe na zalihite e da se postigne usoglasuvawe na
iznosot na stavkata Zalihi na realnata pazarna cena.
Primer:
75
Vo DOO "Favorit" posle izvr{enata analiza i procenka na vrednosta na

zalihite utvrdeno e deka vrednosta na zalihite se namalila poradi slednite
pri~ini.
1
Vrz osnova na izve{tajot od popisnata komisija donesena e odluka
br.5/83 za namaluvawe na vrednosta na gotovite proizvodi vo magacinot poradi

nesoodvetni uslovi vo iznos od 110.000 denari.
2
Vrz osnova na soznanijata od strana na slu`bata za marketing, a vrz baza
na izvr{enite istraùvawa na pazarot, utvrdeno e deka trgovskite stoki vo

magacinot ja izgubile svojata atraktivnost kaj potro{uva~ite i poradi toa e
donesena odluka br. 7/51 za ispravka na vrednosta poradi nivnata namalena
vrednost od 150.000 denari.
3
Poradi ottu|uvawe rashoduvawe na edna digalka, DOO "Favorit" nosi
odluka br. 9/25 za ispravka na vrednosta na rezervnite delovi koi{to se

nabaveni za digalkata {to se vo magacinot, bidej}i pove}e nemaat upotrebna
vrednost vo iznos od 180.000 denari.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
zalihite
na gotovi proizvodi
spored odluka br. 5/83
zalihite
na stoki
zalihite
na rezervni delovi
Glavna kniga
437
Vrednosno
usoglasuvawe
na
638
Iznos
dolguva
(+)
437
638
110.000
437
667
150.000
437
327
180.000
pobaruv
a (-)
110.000
150.000
180.000
Vrednosno
usoglasuvawe na zalihite na
gotovi proizvodi+-1)110.000
zalihite+1)110.0002)150.0003)180
.000
667
327
Vrednosno
stoki+-2)150.000
Vrednosno
rezervni delovi+-3)180.000
76
2.2.9. Smetkovodstvena evidencija na nematerijalni

tro{oci
Vo raboteweto delovnite subjekti pokraj materijalnite tro{oci pravat i t.n.
nematerijalni tro{oci. Ovie se vsu{nost tro{oci, odnosno pravewe na izdatoci za
razli~ni nameni, koi pretstavuvaat del od cenata na ~inewe na u~inocite. Vo
grupata na nematerijalni tro{oci spa|aat: dnevnici za slu`beni patuvawa i patni
tro{oci, nadomest na tro{ocite na vrabotenite, tro{ocite za promocija,
propaganda, reklama, reprezentacija i sponzorstvo, premii za osiguruvawe,
danoci, pridonesi, ~lanarini, bankarski uslugi i drugi dava~ki koi ne zavisat od
rezultatot.
Za smetkovodstvena evidencija na nematerijalnite tro{oci vo aktuelniot
smetkoven
plan
predvidena
grupata
44
Nematerijalni
tro{oci
od
raboteweto, t.e. slednite sinteti~ki smetki:

440 Dnevnici za slu`beni patuvawa i patni tro{oci
441 Nadomest na tro{ocite na vrabotenite, podaroci i pomo{
442 Tro{oci za promocija, propaganda, reklama, reprezentacija i
sponzorstvo
443 Premii za osiguruvawe
444 Danoci, pridonesi, ~lenarina i drugi dava~ki koi nezavisat od
rezultatot
447 Bankarski uslugi i tro{oci za platniot promet
449 Ostanati nematerijalni tro{oci
Primer:
1
Od privatnata televizija "Orbis" za reklama dobiena e faktura br. 24 na
10.000 denari i DDV vo iznos od 1.800 denari.

2
Spored kasa isplati br. 7 na liceto MM isplateni mu se 150.000 denari na
ime slu`beno patuvawe vo zemjata. Liceto se vra}a od slu`ben pat i podnesuva

patna smetka od koi za dnevnici 80.000 denari i za patni tro{oci 50.000 denari.
77
Za izvr{en prevoz na vrabotenite, delovniot subjekt "Favorit" dobilo
faktura br. 73 na iznos od 55.000 denari, od koj iznos na DDV otpa|aat 2.750
denari, odnosno 5%.
4
Od osiguritelnata kompanija AD "KJUBI MAKEDONIJA" primena e polisa za
osiguruvawe na tekovnite sredstva vo iznos od 15.000 denari.

5
Za bankarski uslugi, spored izvod br. 8 DOO "Favorit" platilo 2.000 denari.
Spored izvod br. 29 NLB Tutunska banka AD Prilep za napraveni uslugi na
platniot promet, naplatila od delovniot subjekt "Favorit" 7.000 denari.
R.
br
1
2
a
4
5
Datu
m
Opis
Tro{oci za promocija, propaganda i
reklama
platen DDV
asmetkicija za slu`beni patuvawa
Blagajna
spored kasa isplati br. 7
Dnevnici za slu`beni patuvawa i patni
tro{oci
Blagajna
asmetkicii za slu`beni patuvawa
vrz osnova nakasa primi
Nadomest na tro{oci na vrabotenite
za prevoz do i od rabota
vo zemjata
spored izvod br. 7
Premii za osiguruvawe
primena polisa od "KJUBI"
Bankarski uslugi i tro{oci za platniot
promet
@iro-smetka
spored izvod br. 8
Bankarski uslugi i tro{oci za platen
promet
@iro-smetka
spored izvod br. 29
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
442
10.000
160
1.800
220
171
11.800
150.000
102
150.000
440
130.000
102
171
20.000
441
52.250
150.000
220
52.250
443
220
15.000
447
2.000
15.000
100
447
100
pobaruv
a (-)
2.000
7.000
7.000
78
Glavna kniga
442
Tro{oci
za
promocija, propaganda i
na
reklama+-1)10.000
1)1.800
220
Obvrski
sprema
dobavuva~i vo zemjata+1)11.80015)52.25016)15.
000
102
Blagajna+-
pove}e
171
platen
DDV+-
Pobaruvawa
od
vrabotenite za asmetkicija za
slu`beni
patuvawa+-
2)150.00014a)150.000
440 Dnevnici za slu`beni

patuvawa i patni tro{oci+-
2a)20.00014)150.000
2a)130.000
441
Nadomest
na
tro{oci na vrabotenite za
prevoz do i od rabota+3)52.250
100
@iro-smetka+-
5)2.0006)7.000
443
Premii
za
osiguruvawe+-4)15.000
447
Bankarski
uslugi
tro{oci za platniot promet+5)2.0006)7.000
2.2.10. Smetkovodstvena evidencija na platite i

nadomestocite od plati
Nabquduvani
od
smetkovodstven
aspekt,
platite
pretstavuvaat
vrednosen izraz na nadomestokot za vloèniot trud vo ramkite na pooddelnite

reprodukcioni ciklusi vo delovnite subjekti. Vo ekonomskata teorija i praktika,
kaj nas, dolgo vreme postoea neidenti~ni mislewa po pra{aweto dali sumata
na platite treba da bide tretirana i sistematizirana vo grupata na tro{ocite
79
spored nivnite prirodni vidovi ili, pak, tie treba da pretstavuvaat posebna
ekonomska kategorija. No, so ogled na faktot {to spored oficijalniot smetkoven
plan platite se inkorporirani vo klasata 4 Tro{oci, kako i faktot {to pri
utvrduvaweto na cenata na ~ineweto na u~inocite, tie imaat istovetna uloga,
zna~ewe i knigovodstven tretman kako site drugi tro{oci po vidovi, smetame
deka platite i nadomestocite od platite za delovniot subjekt pretstavuvaat
tro{ok i vleguvaat vo cenata na ~inewe na u~inocite.
Vo dosega{nata praktika se sre}avaat slednite vidovi na bruto plati:
vkalkulirani bruto plati, vkalkulirani nadomestoci na bruto plati, bruto plati od
dobivkata, bruto plati preneseni od prethodnata godina i bruto plati od drugi
izvori.
Vkalkuliranite plati kako tro{ok za delovniot subjekt pretstavuvaat
kratkoro~na obvrska sprema vrabotenite, koja treba da se podmiri vo rokot na
dostasanost. Uslov za podmiruvawe na ovaa obvrska e delovniot subjekt da
raspolaga so dovolno pari~ni sredstva na ìro-smetkata. Nadomestocite od
platite, isto kako i platite, imaat tretman na tro{ok i se konstitutiven element
na cenata na ~inewe na u~inocite i se nadomestuvani od pari~niot priliv od
naplatata na pobaruvawata za prodadenite proizvodi i uslugi. Platite od
dobivkata se presmetuvaat na krajot od presmetkovniot period i ne se
vkalkuliraat vo cenata na u~inocite kako tro{ok. Pri raspredelbata na neto
dobivkata, spored odluka na organot na upravuvaweto se donesuva odluka za
visinata na delot od neto dobivkata koja }e bide raspredelen kako plati od
dobivka. Smetkovodstvenata evidencija se sproveduva so zadolùvawe na
smetkata 870 Neto dobivka i odobruvawe na smetkata 885 Plati od dobivka,
a potoa se zadolùva smetkata 885 Plati od dobivkata, a se zadolùva
smetkata 2701 Obvrski za plati od dobivkata.
Presmetuvaweto na sumata na platite se vr{i vrz osnova na analiti~ka
evidencija za vloèniot trud po rabotni ~asovi, spored kvalifikacionata struktura
na vrabotenite, ili, pak, vo koli~ina iskaàni proizvodni u~inoci i vo soglasnost
so zakonskite propisi i internite akti na delovniot subjekt, vo smisla na pravilnici
za raspredelba na platite na vrabotenite.
Ekonomskata kategorija bruto plata se definira kako osnovica od koja se
presmetuvaat i pla}aat pridonesite. Bruto plata pretstavuva zbir od neto plata,
personalniot danok na dohod i pridonesite (pridones za zadolìtelno PIO,
pridones za zadolìtelno zdravstveno osiguruvawe, pridones za zadolìtelno
80
osiguruvawe vo slu~aj na nevrabotenost, dopolnitelen pridones za zadolìtelno

zdravstveno osiguruvawe za slu~aj na povreda na rabota i profesionalno
zaboluvawe).
bruto plata neto plata personalen danok na dohod pridonesi
Smetkovodstvenata evidencija na vkalkuliranite plati i nadomestoci se

vr{i na toj na~in {to tie se evidentiraat na pozitivnata strana na smetkata 470
Vkalkulirani bruto plati i 471 Vkalkulirani nadomestoci na plati,
a na
negativnata strana na smetkata 270 Obvrski za plati i nadomestoci od plati.

Potoa, obvrskite za neto plata, personalen danok od dohod i pridonesite od
plata se evidentiraat na negativnata strana na soodvetnite smetki, a na
pozitinata strana se kniì na smetkata 270 Obvrski za plati i nadomestoci od
plati. Otkako }e se izvr{i isplata na platata, danocite i pridonesite se
zadolùvaat soodvetnite smetki, a se odobruva ìro-smetkata na delovniot
subjekt. Presmetkata i isplatata na plata, danocite i pridonesite }e ja
pretstaveme preku sledniot primer.
Primer:
1
Vo DOO "Favorit" spored izgotvenata presmetka za bruto platata za eden
vraboten za mesec mart vo tekovnata godina iznesuva 20.000 denari od koi na

ime pridonesi od plati otpa|aat 5.680 denari, a na ime personalen danok otpa|a
732 denari. Se vr{i presmetka i isplata na platata.
R.
br.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Opis
Bruto
plata
osnovica
za
presmetka
Pridones za zadolìtelno PIO
Pridones za zadolìtelno zdravstveno
osiguruvawe
Dopolnitelen pridones za zadolìtelno
zdravstveno osiguruvawe za slu~aj na
povreda na rabota i profesionalno
zaboluvawe
Pridones za zadolìtelno osiguruvawe
vo slu~aj na nevrabotenost (pridones
za vrabotuvawe)
Pridonesi Vkupno (1 (2+3+4+5)
Stapka
Iznos
19,00 %
20.00
0
3.800
7,50 %
1.500
0,50 %
100
1,40 %
28,40
%
280
5.680
81
7)
8)
9)
Bruto plata namalena za pridonesi (1-6)

Li~no osloboduvawe
Dano~na osnova za presmetka na
personalen danok na dohod (7-8)
10) Personalen danok na dohod
11 Neto plata (1-6-10)
14.320
7.000
7.320
732
13.58
8
10%
Vrz osnova na ovie podatoci }e se sprovedat slednive knièwa na platata

vo dnevnik.
R.
br
Datu
m
Opis
Vkalkulirani plati
Obvrski za plati i nadomestoci
od plati
vrz osnova na presmetka za mesec
mart
Obvrski za plati
Neto plati
Personalen danok
Pridonesi od plati
mart
Neto plati
Personalen danok
Pridonesi od plati
@iro-smetka
mart
1
a
1
b
Iznos
Broj
na
smetk
a
dolguva
(+)
470
270
20.000
270
271
273
274
20.000
271
2730
274
100
13.588
732
5.680
pobaruv
a (-)
20.000
13.588
732
5.680
20.000
Glavna kniga
470 Vkalkulirani plati+-
270
1)20.000
nadomestoci
271
Neto
plati+-
1b)13.5881a)13.588
Obvrski
za
od
plati
plati+-
1a)20.0001)20.000
273 Personalen danok+1b)7321a)732
274 Pridonesi od plati+1b)5.6801a)5.680
100
@iro-smetka+-
1b)20.000
82
2.2.11. Smetkovodstvena evidencija na rashodite po

osnov na kamati i kursni razliki
Ovie rashodi od smetkovodstven aspekt se poznati kako rashodi na
finansiraweto i tuka pred s# se vbrojuvaat kamatite, negativnite kursni razliki i
ostanatite rashodi vrz osnova na finansiskite transakcii na delovnite subjekti.
Smetkovodstvenata
evidencija
na
rashodite
na
finansiraweto
se
sproveduva na smetkite od grupata 48 Rashodi po osnov na kamati, kursni

razliki i sli~ni rashodi na slednite sinteti~ki smetki.
Smetka 480 Kamati od raboteweto so povrzani subjekti,
Smetka 481 Kursni razliki od raboteweto so povrzani subjekti,
Smetka 482 Ostanati ~isti rashodi od finansiskite transakcii od
raboteweto so povrzani subjekti
Smetka 483 Kamati od raboteweto so nepovrzani subjekti,
Smetka 484 Zatezni kamati,
Smetka 485 Kursni razliki od raboteweto so nepovrzani subjekti
Smetka 489 Ostanati sli~ni rashodi od transakcii so nepovrzani
subjekti.
Smetkovodstvenata evidencija na rashodite vrz osnova na kamatite i
kursni razliki }e bide prikaàna preku slednive primeri.
Primer:
1
DOO "Favorit" vrz osnova na odobreniot kredit od Komercijalna banka
dobil presmetka za kamata za vtasan anuitet vo iznos od 190.000 denari.

Obvrskata po odnos na kamatata e platena spored izvod br. 16.
2
DOO "Favorit" za nenavremena platena obvrska prema dobavuva~ot
"Makedo" dobil presmetka za zatezna kamata vo iznos od 83.000 denari.

3
DOO "Favorit" za nenavremeno pla}awe na obvrskata na danokot na
akcizi dobil presmetka za zatezna kamata od Upravata za prihodi Prilep vo

iznos od 310.000 denari. Obvrskata po toj osnov e platena so izvod br.19.
83
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Kamati od raboteweto so nepovrzani
subjekti
Dolgoro~ni obvrski vrz osnova
na zaemi i krediti
spored presmetka za kamata
Dolgoro~ni obvrski vrz osnova na
zaemi i krediti
@iro-smetka
spored izvod br. 16
Zatezni kamati
vo zemjata
Zatezni kamati
vo zemjata
zemjata
@iro-smetka
spored izvod br. 19
1
a
2
3
a
483
Iznos
dolguva
(+)
190.000
281
281
pobaruv
a (-)
190.000
190.000
100
190.000
484
220
83.000
484
220
310.000
220
100
310.000
83.000
310.000
310.000
Glavna kniga
483
Kamati
od
281 Dolgoro~ni obvrski vrz
raboteweto so nepovrzani
osnova na zaemi i krediti+-
subjekti+-1)190.000
1a)190.0001)190.000
100
484 Zatezni kamati+-
@iro-smetka+-
1a)190.0003a)310.000
220
Obvrski
2)83.0003)310.000
sprema
dobavuva~i vo zemjata+3a)310.0002)83.0003)310
.000
2.2.12. Raspored na tro{ocite

Na smetkite od klasata 4 se dobivaat podatoci za visinata na vkupnite
tro{oci vo eden presmetkoven period, strukturata na tie tro{oci po vidovi i
nivnata dinamika vo sporedba so porane{nite godini. Tie ja so~inuvaat
84
kategorijata "tro{oci na prodadeni u~inoci", odnosno "cenata na ~inewe na

prodadenite u~inoci" ili "nabavnata vrednost na prodadenite stoki", a onie
tro{oci t.n. operativni tro{oci (tro{oci na proda`bata, tro{oci za isporaka i
transport, op{ti administrativni tro{oci i sl.) za koi so sigurnost se znae deka ne
se predizvikani od proizvodstvoto na u~inoci, direktno se prenesuvaat na
grupata rashodi.
Prenesuvaweto na tro{ocite koi se element na cenata na ~ineweto na
u~inocite se pravi preku smetkata 490 Raspored na troocite, so negovo
odobruvawe, a se zadolùvaat smetkite na tro{ocite. Vaka utvrdenite tro{oci gi
so~inuvaat "Tro{ocite na prodadenite u~inoci".
Smetkata 490 Raspored na tro{ocite e prenosna smetka i preku nego se
vr{i prenos na tro{ocite od klasa 4 na klasa 6, t.e. klasa 5, dokolku se koristi
ovaa klasa. Spored toa, ovaa smetka ja koristat samo proizvodstvenite delovni
subjekti koi tro{ocite od klasa 4 gi vkalkuliraat vo proizvodite. Bidej}i delovnite
subjekti so sopstven akt odlu~uvaat koi tro{oci }e gi vklu~a vo cenata na
~inewe na u~inocite, a koi neposredno }e gi pokrivaat od vkupniot prihod
preku smetkata 490 Raspored na tro{ocite, se prenesuvaat samo onie tro{oci
od klasa 4 koi se vklu~uvaat vo cenata na ~inewe. Knièweto na smetkata 490
se sproveduva po presmetkata na tro{ocite od klasa 4, so odobruvawe na ovaa
smetka i zadolùvawe na smetkata 600 Proizvodstvo, odnosno smetkite od
klasa 5, ako se koristi ovaa klasa. Na krajot na godinata, so godi{nata smetka,
smetkata 490 se zatvora so negovo zadolùvawe i odobruvawe na smetkite od
klasa 4 koi se vklu~eni vo cenata na ~inewe na proizvodstvoto.
Vo ramkite na smetkata 490 Raspored na tro{ocite moàt da se vodat
dve analiti~ki smetki za prefrluvawe na tro{ocite od klasa 4, i toa:
4900 Raspored na tro{ocite za presmetka na proizvodite i uslugite
4901 Raspored na tro{ocite neposredno vrz tovar na vkupniot prihod
Tro{ocite koi ne vleguvaat vo cenata na ~ineweto na u~inocite se
prenesuvaat na adekvatni smetki od klasata 7, so zadolùvawe na istite, a so
odobruvawe na smetkata 4901 Raspored na tro{ocite neposredno vrz tovar
na vkupniot prihod.
Prefrluvaweto na tro{ocite od smetkite na klasa 4 na klasa 7, razli~no se
izvr{uva kaj trgovskite i proizvodstvenite delovni subjekti. Vo toj kontekst kaj
trgovskite delovni subjekti site tro{oci iskaàni na klasata 4 direktno se
85
prefrlaat na klasata 7 i delovnite subjekti gi pokrivaat od vkupniot prihod za

soodvetniot presmetkoven period. Dodeka, pak, kaj proizvodstvenite delovni
subjekti, tro{ocite se podeleni vo dve osnovni grupi, i toa proizvodstveni
tro{oci i tro{oci na periodot 8. Vo proizvodstvenite tro{oci vleguvaat: potro{eni
materijali i surovini, potro{eni rezervni delovi, potro{ena energija, otpis na
sitniot inventar, transportni uslugi (dokolku ovie tro{oci ne se vlezeni vo
nabavnata vrednost na surovinite i materijalite), uslugi za izrabotka, uslugi za
odrùvawe na sredstvata, naemnina, rezervirawe na tro{oci, amortizacija,
nadomest na tro{ocite na vrabotenite, vkalkulirani plati i vkalkulirani nadomesti
i ostanati uslugi.
Tro{ocite na periodot se podeleni vo tri grupi, i toa: tro{oci na proda`ba,
tro{oci na administracija i rashodi od finansiraweto. Vo tro{ocite na proda`ba
spa|aat: potro{enoto gorivo nameneto za transport, transportni uslugi (za
isporaka), tro{oci za saemi, naemnina za transportnite vozila, uslugi povrzani
so proda`bata, amortizacija na sredstvata koi se koristat vo slu`bata za
proda`ba, dnevnici za slu`beni patuvawa i patni tro{oci na vrabotenite vo
slu`bata
za
proda`ba,
tro{oci
za
promocija,
propaganda,
reklama
reprezentacija, vkalkulirani plati i nadomesti na vrabotenite vo slu`bata za

proda`ba. Tro{ocite na administracija gi so~inuvaat: potro{eni kancelariski
materijali, potro{ena energija i gorivo vo administracijata, PTT tro{oci, uslugi za
odrùvawe vo administrativni prostorii i na sredstvata na administracijata,
amortizacija na upravnata zgrada, kancelariska oprema, nadomestoci na
vrabotenite vo administracijata, vkalkulirani plati i nadomesti na vraboteni vo
administracijata, premii za osiguruvawe, danoci, pridonesi, ~lanarini, bankarski
uslugi, vrednosni usoglasuvawa na zalihite i sli~no. Rashodite na finansirawe gi
opfa}aat rashodite vrz osnova na kamati, kursni razliki i finansiskite transakcii
me|u delovntie subjekti.
Prenesuvaweto na tro{ocite na smetkite od klasata 4 na klasa 6 i klasa 7
i zatvoraweto na klasa 4 }e go prikaème preku sledniot primer9.
Primer:
D-r Gordana Vitanova, cit. delo, str. 197.
d-r Gordana Vitanova, cit. delo, str. 198.
86
DOO "Favorit", na koj{to osnovna dejnost mu e proizvodstvo, na krajot od

presmetkovniot period ja ima slednata sostojba na tro{oci na klasa 4, koi se
evidentirani na soodvetnite smetki. Vkupnite tro{oci vo presmetkovniot period
se grupirani na sledniot na~in:
R.
Vid na tro{ok
br.
1.
Iznos
Tro{oci na materijali i tro{oci na konverzija
1.479.000
den.
375.000
2.
Tro{oci na proda`ba
3.
4.
Tro{oci na administracija
Rashodi na finansirawe
den.
90.000 den.
525.000
den.
2.469.000
Vkupno tro{oci na klasa 4:
den.
Vrz osnova na podatocite za napravenite tro{oci vo presmetkovniot
period vo DOO "Favorit" }e se sprovedat slednive knièwa.
R.
br
Datu
m
31.12
.
Opis
Raspored na tro{ocite na prodadeni
proizvodi
Potro{ena elektri~na energija
Nadvore{ni uslugi za izrabotka
na proizvodi
Ostanati uslugi
Rezervirawe za tro{oci i rizici
Nadomest na tro{oci na vraboteni
Vkalkulirani plati
Vkalkulirani nadomesti na plati
zatvorawe na tro{oci od klasa 4
Broj
na
smetk
a
4900
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
1.479.00
0
400
401
404
405
411
510.000
150.000
36.000
24.000
66.000
419
420
430
436
48.000
75.000
120.000
24.000
441
470
471
36.000
360.000
30.000
87
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
Proizvodstvo
Raspored na tro{ocite na
prodadeni
proizvodi
prenos na tro{ocite na proizvodstvo
Raspored na tro{ocite na periodot
Potro{eno gorivo za transport
Transportni uslugi
Uslugi povrzani so proda`bata
Amortizacija (na sredstva od
proda`na slu`ba)
Dnevnici za slu`beni patuvawa
Vkalkulirani plati (za proda`ba)
prenos na tro{ocite na periodot
Rashodi vrz osnova naprodadeni
proizvodi
Raspored na tro{ocite na perodot
Potro{eni (kancelariski)
materijali
PTT tro{oci
pobaruvawata od kupuva~ite
Vkalkulirani plati (za
administracija)
za prenos na tro{ocite na periodot
proizvodi
Kamati od raboteweto so
nepovrzani
subjekti
Zatezni kamati
prenos na tro{ocite na peridoot
Raspored vrz osnova na prodadeni
proizvodi
600
4900
1.479.00
0
4901
401
410
419
430
375.000
30.000
45.000
15.000
30.000
440
470
700
105.000
150.000
375.000
4901
4901
400
1.479.00
0
375.000
90.000
15.000
410
436
6.000
15.000
470
54.000
700
90.000
4901
4901
483
90.000
525.000
420.000
484
700
4901
105.000
525.000
525.000
Primer:
DOO "Favorit" na koj{to trgovijata mu e redovna dejnost vo tekot na
presmetkovniot period gi ima napraveno slednite tro{oci koi se evidentirani na
smetkite od klasa 4. Napravenite tro{oci se klasificirani na sledniot na~in:
R.
br.
1.
Vid na tro{ok
Tro{oci na proda`ba
Iznos
1.719.000
den.
88
2.
Tro{oci na administracija
545.000
3.
Finansiski tro{oci
den.
141.000
den.
2.405.000
Vkupno tro{oci na klasa 4:
den.
Vrz osnova na podatocite za napravenite tro{oci vo presmetkovniot
period vo DOO "Favorit" }e se sprovedat slednive knièwa.
R.
br
Datu
m
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
Opis
Potro{ena energija
Transportni uslugi
Uslugi za odrùvawe i za{tita
Tro{oci za saemi
Amortizacija po minamlni stapki
Dnevnici za slu`beni patuvawa
Vkalkulirani plati na vraboteni
Rashodi vrz osnova naprodadeni
proizvodi
Raspored na tro{ocite na perodot
Potro{eni (kancelariski)
materijali
Premii za osiguruvawe
Vkalkulirani plati (za
administracija)
proizvodi
Kamati od raboteweto so
nepovrzani
subjekti
Zatezni kamati
prenos na tro{ocite na peridoot
Raspored vrz osnova na prodadeni
proizvodi
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
4901
400
401
405
410
412
413
430
440
470
1.719.00
0
700
1.719.00
0
4901
4901
400
545.000
180.000
120.000
245.000
545.000
4901
4901
483
545.000
141.000
96.000
484
700
4901
90.000
210.000
15.000
120.000
27.000
210.000
120.000
210.000
717.000
1.719.00
0
443
470
700
pobaruv
a (-)
45.000
141.000
141.000
89
So ova knièwe na krajot na presmetkovniot period smetkite na tro{ocite

od klasata 4 ne pokaùvaat saldo, odnosno se gasnat. Vo naredniot
presmetkoven period, delovniot subjekt povtorno }e gi otvori smetkite od
klasata 4, na koi }e bidat evidentirani tro{ocite vo toj presmetkoven period.
3 . S m e t ko v o d s t v e n p r i o d n a
prihodite i rashodite
3.1.
Poimno definirawe na prihodite i
rashodite
Finansiskoto smetkovodstvo obezbeduva globalni podatoci od finansiski
karakter {to se odnesuvaat na delovniot subjekt vo celina. Vo finansiskoto
smetkovodstvo, kako centralna informaciona aktivnost na delovniot subjekt se
koncentrirani brojni podatoci i informacii iskaàni vo vrednostni pokazateli za
imotot (sredstvata), kapitalot, obvrskite sprema treti lica, finansiskata sostojba,
likvidnosta, zarabotuva~kite sposobnosti na delovniot subjekt, profitabilnosta
vo raboteweto i tn. Na toj na~in finansiskoto smetkovodstvo ja izvr{uva svojata
su{tinska zada~a, a toa e da gi sledi dvièwata (transformacijata) na
sredstvata, kapitalot i obvrskite, odnosno prihodite i rashodite koi nastanuvaat
vo tekot na raboteweto na delovniot subjekt. Sprotivstavuvaj}i gi vkupnite
rashodi i vkupnite prihodi treba da utvrdi valoriziran uspeh ili, pak, neuspeh od
celokupnoto
rabotewe na delovniot
subjekt, koj vo smetkovodstvenata
literatura i praktika go sre}avame pod terminot finansiski rezultat (dobivka ili

zaguba).
Vo toj kontekst, za da moè da se sogleda finansiskiot rezultat od
raboteweto neophodno e po smetkovodstven pat da se opfatat site prihodi i
rashodi {to se nastanati vo opredelen presmetkoven period. Imeno, podatocite
za prihodite i rashodite se od golemo zna~ewe i pretstavuvaat sostavni
elementi na finansiskiot rezultat od raboteweto na delovniot subjekt. Vo Me|
90
unarodnite smetkovodstveni standardi prihodite i rashodite se definirani na

sledniot na~in:
-
prihodot pretstavuva zgolemuvawe na ekonomskite koristi za vreme na

presmetkovniot period vo forma na prilivi, ili zgolemuvawe na sredstvata,
ili namaluvawe na obvrskite, {to ima za posledica zgolemuvawe na
glavninata, bez ona zgolemuvawe koe e vo vrska so uplatite od strana na
u~esnicite vo glavninata;
rashodot
namaluvawe
na
ekonomskite
koristi
vo
tekot
na
presmetkovniot period vo forma na odliv ili namaluvawe na imotot,

sredstvata, odnosno sozdavawe na obvrski {to ima za posledica
namaluvawe na glavninata, bez ona namaluvawe koe e posledica na
raspredelbata na glavninata na u~esnicite.
3.1.1. Vidovi na rashodi i nivno smetkovodstvo

Vo ramkite na Me|unarodnite smetkovodstveni standardi e prifatena
podelbata na rashodite vo tri grupi: rashodi od redovnoto rabotewe (osnovanta
aktivnost), rashodi od u~estva na vloùvawa (finansirawe) i ostanati tro{oci od
raboteweto od redovnata aktivnost i vonredni rashodi.
3.1.2. Smetkovodstvena evidencija na rashodite od

redovnoto rabotewe ili osnovnata aktivnosti
Rashodite,
pak,
nastanuvaat
kako
posledica
od
tro{eweto
na
materijalnite resursi. Rashodite koi{to proizleguvaat od redovnoto rabotewe na

delovniot subjekt pretstavuvaat finansiski izraz na tro{ewata na sredstva i trud
sodràni vo gotovite proizvodi i uslugite {to se prodadeni na kupuva~ite. Tie se
izraz
na
tro{ewata
vo
vrska
so
redovnoto
rabotewe
procesot
na
reprodukcijata, kako i aktivnostite vo vrska so vr{eweto na nabavnata,

proda`nata i drugite aktivnosti vo delovniot subjekt.
Rashodite od redovnoto rabotewe, vsu{nost pretstavuvaat finansiski izraz
na tro{eweto na sredstvata i trudot, kako i izdatocite koi se sostaven del na
cenata na ~ineweto na gotovite proizvodi i uslugi {to se prodadeni na
kupuva~ite za opredelen presmetkoven period. Redovnite rashodi se izraz na
tro{ewata vo vrska so redovnata aktivnost, so proizvodstvoto na proizvodite i
izvr{uvaweto na uslugite. Ovie rashodi vo knigovodstvoto se opfa}aat na
91
smetkite od grupata 70 Rashodi na prodadeni proizvodi, stoki, uslugi i

materijali. Vo ~ii ramki evidencijata na ovoj vid rashodi se sproveduva na
slednite sinteti~ki smetki:
700 Rashodi po osnov na prodadeni proizvodi i uslugi
701 Nabavna vrednost na prodadeni stoki
702 Nabavna vrednost na prodadeni materijali, rezervni delovi i i siten
inventar;
703 rashodi po osnov na prodadeni sotki i materijali.
Smetkovodstvenata evidencija na rashodite od redovnoto rabotewe }e ja
prikaème preku slednite primeri:
Primer:
1
Po faktura br. 75 prodadeni se gotovi proizvodi za 150.000 den. na
proda`nata vrednost se presmetuva i 18% DDV. Cenata na ~inewe na ovie

proizvodi iznesuva 120.000 den.
2
DOO "Favorit" po faktura br. 44 nabavil trgovska stoka od DOOEL "Karat"
za 200.000 denari i DDV vo iznos od 36.000 denari, ili vrednosta na fakturata

iznesuva 236.000 denari. Trgovskata stoka e primena vo magacinot i se vodi
spored nabavna vrednost. Spored izvod br. 22 fakturata e platena. Spored
faktura br. 45 prodadena e stoka vo iznos od 354.000 denari vo koj iznos e
vkalkuliran DDV od 54.000 denari. Spored izvod br. 38 kupuva~ot ja platil
fakturata.
3
Po faktura br. 85 prodadeni se materijali za 59.000 den. vo koj iznos e
vkalkuliran i DDV od 18%, odnosno vo iznos od 9.000 denari. Nabavnata

vrednost na materijalite iznesuva 45.000 den.
4
DOO "Favorit" donesol odluka za proda`ba na rezervni delovi koi{to vo
magacinot se vodat spored nabavna vrednost od 30.000 denari. Rezervnite

delovi se prodadeni spored faktura br. 33 vo vrednost od 47.200 denari, a vo toj
iznos e vkalkuliran DDV vo iznos od 7.200 denari.
R.
br
Datu
m
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
92
1
a
2
2
a
2
v
2
g
2
d
3
3
a
4
a
Pobaruvawa od kupuva~i
Obvrski za DDV
Rashodi na prodadeni proizvodi i
uslugi
Proizvodi na zaliha
Stoki na zaliha
platen DDV
vo zemjata
zemjata
@iro-smetka
spored izvod br. 22
Obvrski za DDV
i uslugi
Nabavna vrednost na trgovski stoki
Stoki na zlaiha
@iro-smetka
spored izvod br. 38
Pobaruvawe od kupuva~i
Obvrski za DDV
Prihodi od proda`ba na materijali
po faktura br. 85
Nabavna vrednost na prodaden
materijal, rezervni delovi i siten
inventar
nabavna vrednost na prodad.
materijali
Obvrski za DDV
Prihodi od proda`ba na materijali,
rezervni delovi i siten inventar
Nabavna vrednost na surovini i
rezervni delovi
za namaluvawe na zalihata
120
751
177.000
150.000
260
27.000
700
630
120.000
660
160
200.000
36.000
120.000
220
236.000
220
100
236.000
120
260
751
354.000
701
660
200.000
100
120
354.000
120
260
756
59.000
702
45.000
236.000
54.000
300.000
200.000
354.000
9.000
50.000
310
120
260
45.000
47.200
7.200
756
702
320
40.000
30.000
320.000
93
3.1.3. Smetkovodstvena evidencija na rashodite od

vloùvawata (finansirawata)
Rashodite od finansirawe (od u~estva na vloùvawe) i ostanati tro{oci od
raboteweto od redovnata aktivnosti ja definiraat vtorata grupa na rashodi. Ovie
rashodi nastanuvaat kako rezultat na osnovnata aktivnost na delovniot subjekt
vo vrska so pribavuvaweto, koristeweto i vra}aweto na finansiskite sredstva.
Za evidencija na rashodite od u~estvo na vloùvawa, vo aktuelniot smetkoven
plan se rezervirani smetkite od grupata 48 Rashodi po osnov na kamati,
kursni razliki i sli~ni rashodi:
480 Kamati od raboteweto so povrzani subjekti
481 Kursni razliki od raboteweto so povrzani subjekti
482 Ostanati sli~ni rashodi od finansiskite transakcii od raboteweto so
povrzani subjekti
483 Kamati od raboteweto so nepovrzani subjekti
484 Zatezni kamati
481 Kursni razliki od raboteweto so nepovrzani subjekti
488 Ostanati sli~ni rashodi od transakcii so nepovrzani subjekti
Ovie rashodi vo porane{nata praksa se evidentiraa na klasa 7 i imaa
tretman kako rashodi na periodot, odnosno ne se vkalkuliraa vo cenata na
~inewe na u~inocite. So ogled na toa deka nivnata evidencija spored
postojniot smetkoven plan se vr{i na klasata 4, neophodno e preku smetkata
491 da se prenesat na klasata 7, kako rashodi na periodot.
Ostanatite rashodi ja so~inuvaat grupata 45 Ostanati tro{oci od
rabotewe od redovnata aktivnost, vo koja grupa vleguvaat slednite sinteti~ki
smetki:
450 Neotpi{ana vrednost i drugi tro{oci na ottu|eni i rashoduvani
postojani sredstva
451 Namaluvawe na vrednosta na postojanite sredstva
452 Kusoci
453 Kazni, penali i nadomest na {teti
454 Dopolnitelno utvrdeni tro{oci, rashodi od porane{ni godini
459 Ostanati nespomnati tro{oci rashodi od raboteweto
94
Vo ramkite na ovaa grupa na rashodi, kako posebna grupa se javuva

kapitalnata zaguba. Kapitalnata zaguba pretstavuva rashod koj proizleguva od
proda`bata na postojanite sredstva i hartiite od vrednost, vo slu~aj koga
proda`nata
vrednost
pomala
od
nivnata
smetkovodstvena
vrednost,
revalorizirana na denot na proda`bata.

Primer:
1
Pri otvorawe na devizen akreditiv na stranskiot dobavuva~ presmetani se
negativni kursni razliki na 10.000 denari.

2
DOO "Favorit", zaradi nenavremeno izmiruvawe na obvrskite sprema
dobavuva~ot "Saneks" ima dobieno presmetka br. 13/91 za zatezna kamata vo

iznos od 11.000 denari.
3
DOO "Favorit", vo sistemot na pove}e delovni subjekti, za zaedni~ki
finansiski transakcii, zaradi nerealizirawe na negovite obvrski, spored izvod br.

8, platil na ime kamati 15.000 denari.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Negativni kursni razliki
Devizni smetki
presmetani negativni kursni razliki
Zatezni kamati
vo zemjata
spored presmetka br. 13/91
Ostanati sli~ni rashodi od finansiski
transakcii so povrzani subjekti
@iro-smetka
spored ozvod br. 8
Iznos
dolguva
(+)
485
103
10.000
484
220
11.000
482
15.000
pobaruv
a (-)
10.000
11.000
100
15.000
3.1.4. Smetkovodstvena evidencija na vonrednite

rashodi
Analogno na redovnite rashodi, koi se rezultat od redovnoto rabotewe na
delovniot
subjekt,
vonrednite
rashodi
se
rezultat
na
neo~ekuvani
nekontinuirani, naj~esto nadvore{ni slu~uvawa.

Vonrednite rashodi gi zgolemuvaat vkupnite rashodi vo presmetkovniot
period, a so toa go namaluvaat finansiskiot rezultat vo periodot.
95
Za evidencija na vonrednite rashodi e rezervirana grupata 72 Vonredni

rashodi.
Vo ramkite na ovaa grupa se predvideni slednive smetki:
720 Vonredni nevoobi~aeni stavki na tro{oci koi ne proizleguvaat od
voobi~aenite (redovni) aktivnosti i koi ne se o~ekuvaat deka }e se pojavat
721
Vonredni
otpisi
ottu|uvawa
na
sredstva
koi
nastanale
neo~ekuvano i so visoka vrednost

722 Zagubi poradi o{tetuvawe na golem del od sredstvata ili poradi
prirodna katastrofa.
Primer:
1
Vo nastanat {umski poàr predizvikan od nepoznat faktor, na DOO
"Favorit" uni{teni mu se ko{nici p~eli vo iznos od 25.000 denari.

2
Vo DOO "Favorit" od elementarna nepogoda vo magacinot napravena e
{teta na zalihite na surovinite i materijalite, koja{to od komisijata e proceneta

na 300.000 denari. Osiguritelnata kompanija AD "Kjubi Makedonija" ja priznala
{tetata vo celost i spored izvod br. 49 ja platila vrednosta na utvrdenata {teta.
R.
br
1
2
2
a
2
b
Datu
m
Opis
Zagubi poradi o{tetuvawe na golem
del od sred. ili poradi prirodna
katastrofa
Pove}egodi{ni nasasdi i osnovno
stado
uni{teni p~eli vo {umski poàr
Vonredni rashodi
spored zapisnik
Ostanati pobaruvawa
Ostanati nespomnati prihodi
spored zapisinik
@iro-smetka
Ostanati pobaruvawa
spored izvod br. 49
Broj
na
smetk
a
722
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
25.000
024
25.000
720
310
300.000
147
779
300.000
100
147
300.000
300.000
300.000
300.000
96
3.1.5. Vidovi na prihodi i nivno smetkovodstvo

Analogno na podelbata na rashodite vo tri grupi, vo ramkite na Me|
unarodnite smetkovodstveni standardi e prifatena i podelbata na prihodite vo
tri grupi: prihodi od raboteweto, prihodi od vloùvawata (finansirawata) i
vonredni prihodi.
3.1.6. Smetkovodstvena evidencija na prihodite od

raboteweto
Ovie prihodi vo najgolem del se rezultat od redovnoto rabotewe
(osnovnata aktivnost) na delovniot subjekt i se odnesuvaat za opredelen
presmetkoven period.
Vo ovaa grupa na prihodi spa|aat: prihodite od proda`ba na proizvodi,
stoki i uslugi, prihodite od subvencii, dotacii, regresi, kompenzacii i vra}awata
na dava~kite vrz osnova na proda`ba na proizvodi, stoki i uslugi.
Prihodite se predmet na razrabotka vo MSS 18 Prihodi. Spored ovoj
standard, prihodi od redovnoto rabotewe nastanuvaat vrz osnova na proda`ba
na proizvodi, na stoka, davawe na uslugi, i od nadomestuvawe na vloènite
sredstva, kako {to se: kamati, dividendi i tantiemi. Spored standardot,
tantiemite pretstavuvaat nadomestuvawa za koristewe na avtorski prava,
patenti, kompjuterski softveri i za{titni znaci. Vo ramkite na me|unarodniot
smetkovodstven standard se davaat i osnovni upatstva za prezentirawe na
prihodite vo bilansot na uspehot, od aspekt na vremeto na priznavawe na
prihodite za finansiskata uspe{nost i finansiskata sostojba na delovniot subjekt.
Spored MSS 18 Prihodi, prihodite od proda`ba se priznavaat toga{, koga:
-
prodava~ot }e ja isprati stokata i }e gi prenese site koristi i rizici od

pravoto na sopstvenost na kupuva~ot;
nepostoi neizvesnost vo pogled na naplatata; i
se presmetani site tro{oci vo vrska so proda`bata.

Standardot, isto taka, bara da se po~ituva principot na vnimatelnost i
predviduva prikaùvaweto na prihodite da se odloì do momentot na naplatata,

dokolku postoi neizvesnost za vremeto na naplatata na pobaruvaweto.
97
Vo ovaa grupa na prihodi spa|aat prihodite od proda`ba koi vo oficijalniot

smetkoven plan se evidentiraat na klasata 7, grupata 75 Prihodi od proda`ba,
vo ramkite na slednite sinteti~ki smetki
750 Prihodi od proda`ba na proizvodi, stoki i uslugi na povrzani subjekti
751 Prihodi od proda`ba na proizvodi, stoki i uslugi na odma{en pazar
752 Prihodi od proda`ba na proizvodi, stoki i uslugi na stranski pazar
753 Prihodi od naemnina
755 Prihodi po osnov na upotreba na sopstveni proizvodi, stoki i uslugi
756 Prihodi od proda`ba na materijali, rezervni delovi, siten inventar,
ambalaà i avtogumi
759 Ostanati prihodi od proda`ba na proizvodi, stoki, uslugi i materijali
Primer:
1
Spored faktura br. 20 se prodadeni gotovi proizvodi na doma{en kupuva~
za 118.000 denari. Fakti~kata vrednost na proizvodite e 75.000 denari. Vo

proda`nata vrednost e sodràn i DDV od 18% vo iznos od 18.000 denari.
Spored izvod br. 21 iznosot na proda`nata vrednost e naplaten so {to i
obvrskite vrz osnova na DDV se izmireni.
2
Spored faktura br. 25 DOO "Favorit" prodal rezervni delovi za 70.000
denari, na koj iznos se presmetuva i DDV od 12.600 denari. Nabavnata

vrednost na rezervnite delovi iznesuva 65.000 denari.
3
DOO "Favorit" spored faktura br. 30 prodal trgovska stoka za 1.180.000
denari so vkalkuliran DDV vo iznos od 180.000 denari. Stokite vo magacin se

vodat spored nabavna cena vo iznos od 600.000 denari. Spored izvod br. 33
fakturata od kupuva~ot e platena.
4
Spored izvod br. 13 liceto MM korisnik na deloven prostor na DOO
"Favorit", uplatil na ime naemnina 25.000 denari.
R.
br
1
Datu
m
Opis
Prihodi od proda`ba na proizvodi i
uslugi na doma{en pazar
Obvrski za DDV
Broj
na
smetk
a
120
751
260
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
118.000
100.000
18.000
98
1
a
1
b
1
v
2
2
a
3
a
3
b
4

proizvodi i uslugi
Proizvodi na zaliha
spored ispratnica
@iro smetka
zemjata
spored izvod br. 21
Obvrski za DDV
@iro-smetka
platen DDV
Prihodi od proda`ba na materijali,
rezervni delovi, siten inventar,
ambalaà i avtoguma
Obvrski za DDV
materijali, rezervni delovi i siten
inventar, ambalaà i avtoguma
spored ispratnica
Prihodi od proda`ba na stoki i
uslugi
Obvrski za DDV
Stoki na zaliha
spored ispratnica
@iro-smetka
spored izvod br. 33
@iro-smetka
Prihodi od naemnina
spored izvod br. 13
700
75.000
630
75.000
100
120
118.000
260
100
18.000
120
756
82.600
118.000
18.000
70.000
260
702
12.600
65.000
320
120
751
65.000
1.180.00
0
1.000.00
0
260
180.000
701
660
600.000
100
120
1.180.00
0
100
753
25.000
600.000
1.180.00
0
25.000
3.1.7. Smetkovodstvena evidencija na prihodite od

vloùvawata (finansirawata)
Vtorata grupa na prihodi gi opfa}aat prihodite od u~estvo na vloùvawa i
ostanati delovni prihodi. Prihodite od u~estvo na vloùvawa (finansirawe)
nastanuvaat po osnov na plasmanite na slobodnite finansiski sredstva od
strana na dru{tvata. Prihodite od u~estvo na vloùvawa (finansirawe) vo
sega{niot smetkoven plan se opfateni na grupata 76 Prihodi od u~estvo na
vloùvawa i prihodi od ostanati vloùvawa, odnosno vo ramkite na slednite
sinteti~ki smetki:
760 Prihodi od u~estvo na vloùvawa vo povrzani subjekti
761 Prihodi od u~estvo na vloùvawa vo nepovrzani subjekti
99
762 Prihodi od ostanati vloùvawa i zaemi vo ramkite na postojanite

sredstva so povrzani subjekti
763 Prihodi od ostanati vloùvawa i zaemi vo ramkite na postojanite
sredstva so nepovrzani subjekti
764 Prihodi po osnov na kamati, kursni razliki i sli~ni prihodi od
raboteweto so povrzani subjekti
765 Prihodi po osnov na kamati, kursni razliki i sli~ni prihodi od
raboteweto so nepovrzani subjekti
Primer:
1
Za nenavremeno pla}awe na svoite obvrski, na kupuva~ot DOOEL KIKI
presmetana mu e kamata na 5.000 denari.

2
Za kupenite akcii od AD LOGOS, po godi{nata smetka na DOO "Favorit"
na ime dividenda mu pripa|a 20.000 denari.

3
DOO "Favorit" vo soglasnost so svoite potrebi spored izvod br. 55 kupilo
obvrznici za 180.000 denari. Prviot kupon (30.06.) vo iznos od 18.000 denari e

pristignat za naplata. Od ovoj iznos za otplata se izdvojuvaat 14.000 denari, a
za kamata 4.000 den. Spored izvod br. 56 naplatata na ovoj kupon e
realizirana.
4
Vo soglasnost so sklu~eniot dogovor br. 21/51 DOO "Favorit", spored
izvod br.66 ostvarilo prihodi vo iznos 32.000 denari od vloèni finansiski

sredstva vo drugi subjekti.
R.
br
1
2
Datu
m
Opis
Prihodi od kamati
presmetana kamata na kupuva~ot
Ostanati drugi pobaruvawa od
vrabotenite
Prihodi od dividendi
presmetan prihod po dividenda
Obvrznici
@iro-smetka
spored izvod br. 55
Broj
na
smetk
a
120
765
1779
Iznos
dolguva
(+)
5.000
5.000
20.000
7601
112
100
pobaruv
a (-)
20.000
180.000
180.000
100
3
a
@iro-smetka
Obvrznici
Prihodi vrz osnova na kamati od
naplata na obvrznici
spored izvod br. 56 naplaten prv
kupon
@iro-smetka
Prihodi od u~estvo na vloùvawa
vo nepovrzani subjekti
spored izvod br. 66
100
112
765
18.000
100
761
32.000
14.000
4.000
32.000
3.1.8. Smetkovodstvena evidencija na ostanati delovni

prihodi
Ostanatite delovni prihodi se javuvaat kako prihodi od subvencii, dotacii,
regresi, kompenzacii, smetka 770, potoa, prihodi od danoci i pridonesi - smetka
771, prihodi od ukinuvawe na dolgogodi{nite rezervirawa i od odloèni prihodi
smetka 772, prihodi od proda`ba na postojani sredstva smetka 773, prihodi
od otpis na obvrski i prihodi od vi{oci smetka 774, prihodi od naplateni penali
smetka 775, prihodi od naplateni, otpi{ani pobaruvawa - smetka 776, prihodi
od porane{ni godini smetka 777, prihodi po osnov na reklama, propaganda,
donacii i sponzorstva smetka 778 i ostanati nespomnati delovni prihodi
smetka 779. Kako posledna grupa na ostanati prihodi se javuva kapitalnata
dobivka. Kapitalnata dobivka, vsu{nost, pretstavuva prihod koj proizleguva od
proda`bata na postojanite sredstva i hartiite od vrednost, vo slu~aj koga so
proda`bata se postignuva proda`na vrednost povisoka od knigovodstvenata
vrednost revalozirana na denot na proda`bata.
Primer:
1
Vrz osnova na izve{tajot na popisnata komisija, utvrden e vi{ok na
surovini i materijali vo magacinot vo iznos od 6.500 denari. Surovinite i

materijalite na zaliha se vodat po planska cena od 7.000 denari, a nabavnata
cena na surovinite i materijalite e 6.500 denari. Za utvrdeniot vi{ok se
zadolùva magacinot, spored odluka na Upravniot odbor br. 14/55.
2
Otpi{anoto pobaruvawe od kupuva~ot DOOEL "Market" vo iznos od
140.000 denari, DOO "Favorit" go naplatil preku ispravka na vrednosta spored

izvod br. 15.
101
Za nenavremeno pla}awe na pobaruvaweto od kupuva~ot DOOEL
"Angel" od prethodnata godina vo iznos od 37.000 denari, DOO "Favorit" mu

dostavil presmetka za zatezna kamata.
4
DOO "Favorit" dobil pari~ni sredstva od Ministerstvoto za obrazovanie
kako dotacija za stru~na kvalifikacija na informati~kiot kadar vo iznos od

410.000 denari, spored izvod br. 27.
5
So odluka na upravniot odbor na DOO "Favorit", eden kompjuter se
prodava. Nabavnata vrednost na kompjuterot iznesuva 70.000 denari, a

akumuliranata amortizacija 50.000 denari. Kompjuterot e prodaden za 25.000
denari na koja suma e presmetan DDV od 5%.
R.
br
1
2
2
a
3
4
5
a
Datu
m
Opis
Otstapuvawe od cenata na
Vi{oci
za utvrden vi{ok
@iro-smetka
spored izvod br. 15
pobaruvawata od kupuva~ite
Prihodi od naplateni otpi{ani
pobaruvawa
za naplateni otpi{ani pobaruvawa
Prihodi od porane{ni godini
spored presmetka za kamati
@iro-smetka
Prihodi od subvencii, dotacii,
regres
spored izvod br. 27
Prihodi od proda`ba na postojani
sredstva
Kapitalna dobivka od proda`ba na
postojani sredstva
Obvrski za DDV
za prodaden kompjuter
materijalni sredstva
Neotpi{ana vrednost i drugi tro{oci za
ottu|eni i rashodovani postojani sred.
Postrojki i oprema
za bri{ewe od evidencija
Broj
na
smetk
a
310
319
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
7.000
500
7741
6.500
100
120
140.000
129
140.000
140.000
776
140.000
120
777
37.000
100
770
410.000
120
773
26.250
37.000
410.000
20.000
7791
5.000
260
1.250
029
50.000
450
20.000
022
70.000
102
3.1.9. Smetkovodstvena evidencija na vonrednite prihodi

Vonrednite prihodi pretstavuvaat neo~ekuvani, nepredvideni prihodi. Koi
nastanuvaat vrz osnova na neo~ekuvanoto namaluvawe na obvrskite i
neo~ekuvano zgolemuvawe na sredstvata. Vonrednite prihodi gi zgolemuvaat
vkupnite prihodi vo presmetkovniot period. Kako vonredni prihodi se tretiraat:
prihodi od vonredna proda`ba na zna~aen del na postojanite sredstva,
vonredni prihodi koi proizlegle od zna~ajna promena na smetkovodstvenata
procenka, vonredni nepredvideni prihodi i sl. Vo oficijalniot smetkoven plan za
evidentirawe na vonrednite prihodi se rezervirani smetki vo ramkite na grupata
78 Vonredni nevoobi~aeni prihodi.
Primeri:
1
DOO "Favorit" spored izvod br. 15 dobilo 30.000 denari od za nego
nepoznat izvor.
R.
br
1
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
@iro-smetka
Ostanati vonredni-nevoobi~aeni
prihodi
spored izvod br. 15
100
789
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
30.000
30.000
Glavna kniga
100
2)30.000
@iro-smetka+-
789 Ostanati vonredninevoobi~aeni
prihodi+-
2)30.000
103
3.2.
Smetkovodstven priod na utvrduvawe na
finansiskiot rezultat
Utvrduvaweto
smetkovodstvoto.
na
finansiskiot
Nabquduvano
od
rezultat
edna
metodolo{ka
gledna
od
celite
to~ka
na
od
smetkovodstveno-tehni~ki aspekt, utvrduvaweto na finansiskiot rezultat od

raboteweto na delovniot subjekt se postignuva so sprotivstavuvawe na
vkupnite napraveni rashodi so vkupnite ostvareni prihodi za soodveten
presmetkoven period. To~nosta na finansiskiot rezultat vo golema mera zavisi
od
doslednoto
po~ituvawe
na
principite
na
dvojnoto
knigovodstvo.
Sprotivstavuvaweto na vkupno nastanatite prihodi i vkupno nastanatite rashodi

vo presmetkovniot period se pravi preku izgotvuvawe na finansiskiot izve{taj
Bilans na uspeh (smetka na dobivka i zaguba). Vrza baza na toa }e se sogleda
kakov finansiski rezultat e ostvaren, pozitiven, dobivka, koga vklupnite prihodi
se pogolemi od vkupnite rashodi, ili negativen, zaguba, koga vkupnite prihodi
se pomali od vkupnite rashodi vo presmetkovniot period.
Smetkovodstvenata postapka pri utvrduvaweto na finansiskiot rezultat e
sledna: vo tekot na presmetkovniot period prihodite i rashodite koi{to se
ostvaruvaat se evidentiraat na soodvetni smetki od klasata 7 Rashodi i
prihodi. Vo tekot na presmetkovniot period, smetkite na prihodite ne se
zatvoraat. Toa se pravi na krajot na presmetkovniot period, koga razlikata
pome|u saldata od smetkite na prihodite i rashodite so pomo{ na soodvetni
smetki od grupata 79 Razlika na prihodite i rashodite, se prenesuvaat na
smetkite na finansiskiot rezultat. Vo na{ata smetkovodstvena praktika toa se
smetkite vo ramkite na klasata 8 Rezultati od raboteweto, smetkite 800
Dobivka od redovno rabotewe pred odano~uvawe i 850 Dobivka od vonredni
nevoobi~aeni aktivnosti pred odano~uvawe. Na toj na~in, na krajot na
presmetkovniot period, smetkite na prihodite i rashodite se zatvoraat, odnosno
imaat saldo nula.
3.2.1. Smetkovodstvena postapka pri utvrduvaweto na

finansiskiot rezultat
Kako {to prethodno spomenavme, vrz osnova na smetkovodstvenata
evidencija na site prihodi i site rashodi pred 31.12. vo godinata se vr{i
104
utvrduvawe na postignatiot finansiski rezultat za periodot od edna kalendarska

godina.
Vo vrska so utvrduvaweto i presmetuvaweto na finansiskiot rezultat od
aspekt na smetkovodstvenata postapka, pokraj {to e potrebno ili nu`no da se
raspolaga so smetkite na prihodite i so smetkite na rashodite, u{te treba da se
koristat slednive smetki:
7900 Razlika na prihodite i rashodite od redovnoto rabotewe; i
7910 Razlika na prihodi i rashodi od vonredni nevoobi~aeni aktivnosti.
So pomo{ na ovie smetki se vr{i kone~na presmetka na site faktori od
koi{to zavisi finansiskiot rezultat, i toa: prihodi na periodot, rashodi {to se
pokrivaat od prihodite, bruto dobivkata i sli~no.
Prethodno be{e spomenato deka prihodite ostvareni za periodot od edna
godina se iskaùvaat na smetkite od grupite 75, 76, 77 i 78.
Poto~no, na soodvetnite smetki od ovie grupi se iskaùvaat sostojbite,
odnosno saldata na prihodite za periodot na presmetkata.
Dodeka, pak, rashodite napraveni za opredelen presmetkoven period se
iskaùvaat na smetkite od klasata 7 i klasata 4, kade {to, vsu{nost, se iskaùva
sostojbata na rashodite, odnosno saldata za periodot na presmetkata. Za da ja
prikaème prakti~no postapkata za utvrduvawe na finansiskiot rezultat vo
sublimirana
forma,
se
pretpostavuva
deka
sostojbata
na
nekoi
pokarakteristi~ni smetki na rashodite i prihodite e kako {to e prika`no.

Primer:
Na krajot od godinata (31.12.) DOO "Favorit" ja ima slednava sostojba na
vkupnite prihodi i rashodi, iskaàni na klasa 7:
I.
1.
2.
3.
Prihodi od redovno rabotewe

Prihodi od proda`bata (grupa 75)
Prihodi od vloùvawa (grupa 76)
Ostanati delovni prihodi (grupa 77)
Vkupno prihodi (1+2+3)
8.000.000 den.
1.200.000 den.
800.000 den.
10.000.000
den.
II.
1.
Rashodi od redovnoto rabotewe

Rashodi od prodadeni proizvodi, stoki, uslugi (grupa
70)
III. Dobivka od redovno rabotewe (I-II)
7.200.000 den.
2.800.000
den.
105
IV.
Vonredni nevoobi~aeni prihodi (grupa 78)
4.000.000
V.
Vonredni rashodi (grupa 72)
den.
2.800.000
VI. Dobivka
od
vonredni
nevoobi~aeni
den.
1.200.000
aktivnosti (IV-V)
den.
Vrz osnova na prihodite i rashodite prikaàni na smetkite vo glavnata

kniga, vo DOO "Favorit" }e se sprovede slednovo knièwe:
R.
br
Datu
m
31.12
.
31.12
.
31.12
.
31.12
.
Opis
Broj
na
smetk
a
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
8.000.00
0
1.200.00
0
800.000
7.200.00
0
Prihodi od proda`ba
Prihodi od vloùvawa
Ostanati delovni prihodi
Rashodi od prodadeni proizvodi,
stoki i uslugi
Razlika na prihodi i rashodi
za zatvorawe na prihodite i rashodite
75
76
77
70
Razlika na prihodi i rashodi

Dobivka od redovno rabotewe
pred
odano~uvawe
za utvrduvawe na finansiski rezultat
od raboteweto
Vonredni nevoobi~aeni prihodi
Vonredni rashodi
Razlika na prihodi i rashodi od
vonrednite nevoobi~aeni
aktivnosti
za zatvorawe na vonrednite prihodi i
rashodi
Razlika na prihodite i rashodite od
vonrednite nevoobi~aeni aktivnosti
Dobivka od vonredni
nevoobi~aeni
aktivnosti pred odano~uvawe
za utvrduvawe na rezultatot od
vonrednite aktivnosti
79
800
2.800.00
0
78
72
791
4.000.00
0
791
1.200.00
0
79
2.800.00
0
830
2.800.00
0
2.800.00
0
1.200.00
0
1.200.00
0
106
Glavna kniga
75 Prihodi od proda`ba+-
76 Prihodi od vloùvawa+-
1)8.000.000
1)1.200.000
77
Ostanati
delovni
prihodi+-1)800.000
70 Rashodi od prodadeni
proizvodi, stoki i uslugi+1)7.200.000
79 Razlika na prihodi i
78
rashodi+-
nevoobi~aeni
2)2.800.0001)2.800.000
3)4.000.000
800 Dobivka od redovno
72
rabotewe
3)2.800.000
pred
Vonredni
Vonredni
prihodi+-
rashodi+-
odano~uvawe+2)2.800.000
791 Razlika na prihodi i
rashodi
od
vonrednite
nevoobi~aeni aktivnosti+4)1.200.0003)1.200.000
830 Dobivka od vonredni

nevoobi~aeni
pred
aktivnosti
odano~uvawe+-
4)1.200.000
Ostvarenata dobivka pred odano~uvawe se odano~uva so danokot od

dobivkata, a po odbivaweto na danokot i pridonesite se dobiva dobivkata po
odano~uvawe, odnosno neto dobivkata. Stapkata na danok od dobivka
iznesuva 10% i negovata presmetkata se utvrduva vo soglasnost so dano~niot
bilans na krajot od kalendarskata godina. Vsu{nost, osnova za presmetuvawe
na danokot od dobivka e dobivkata {to pretstavuva razlika pome|u vkupnite
prihodi i rashodi od redovnoto rabotewe. Potoa, dano~nata osnova se
zgolemuva za delot od tro{ocite spored Zakonot za danok od dobivka i se
namaluva za delot od slednite prihodi: prihodi od dividendi (ostvareni so
u~estvo vo kapitalot na drug dano~en subjekt, prihodi vrz osnova na efektot
od raspredelbata na revalorizacionata rezerva (izvr{ena od drug subjekt, kaj koj
107
dano~niot subjekt ima vloèno sredstva) i kapitalnata dobivka ({to se

vklu~uva vo dano~nata osnova vo visina od 70%. Potoa, na smetkata 820 se
kniì dobivkata od redovnoto rabotewe po odano~uvawe.
Dodeka, pak, evidencijata na dobivkata od vonredni aktivnosti se vr{i na
smetkata 830 Dobivka od vonredni nevoobi~aeni aktivnosti pred
odano~uvawe. Vaka utvrdenata dobivka pretstavuva razlika me|u vonrednite
prihodi i vonrednite rashodi i istata, potoa, se odano~uva so danok, pridonesi i
drugi dava~ki utvrdeni so Zakon. Potoa, na smetkata 850 se evidentira
dobivkata od vonrednoto rabotewe po odano~uvawe.
So soodvetna odluka organot na upravuvawe odlu~uva kako ostvarenata
neto dobivka po odano~uvawe }e se rasporedi. Taa moè da se rasporedi na
sledniov na~in:
-
Za pokrivawe na zagubata od prethodnite godini.

Evidencijata }e se sprovede so zadolùvawe na smetkata 820 i
odobruvawe na smetkata 880 Pokrivawe na zagubi od prethodnite godini.

Potoa se vr{i zatvorawe na smetkata 880 na toj na~in {to se kniì na nejzinata
pozitivna strana, a se odobruva smetkata 960 Prenesena zaguba.
-
Za isplata na dividendi i drugi nadomestoci na vloùva~ite.

Odlukata na organot na upravuvawe za isplata na dividendi i drugi
nadomestoci na vloùva~ite, smetkovodstveno se kniì na toj na~in {to se

zadolùva smetkata 820, a se odobruva smetkata 883 Dividenda i drugi
nadomestoci na vloùva~ite. Potoa sledi zatvorawe na smetkat 883 preku
nejzino odobruvawe, a so odobruvawe na smetkata 247 obvrski vrz osnova na
u~estvo vo rezultatot.
-
Za rezervi
Delovnite
subjekti
imaat
zakonska
obvrska
del
od
dobivkata
da
rasporedat vo rezervniot fond. Rasporeduvaweto na del od neto dobivkata vo

rezervniot fond se vr{i so zadolùvawe na smetkata 820, a odobruvawe na
smetkata 884 Rezervi. Potoa, se sproveduva zatvorawe na smetkata 884
preku nejzino zadolùvawe, a odobruvawe na smetkata 940.
-
Del od neto dobivkata da ostane nerasporedena.

108
Vo ovoj slu~aj organot na upravuvawe odlu~il da dobivkata moè da

ostane i neraspredelena i taa se iskaùva na smetkata 275 neraspredelena
dobivka od finansiskata godina. Toga{, se vr{i knièwe so zadolùvawe na
smetkata 820, a odobruvawe na smetkata 889 Nerasporedena dobivka i na
krajot smetkata 889 se zatvora so nejzino zadolùvawe i odobruvawe na
smetkata 275.
Smetkovodstvenata
postapka
za
utvrduvawe
rasporeduvawe
na
dobivkata }e ja prikaème preku sledniot primer.

Primer:
DOO "Favorit" vo presmetkovniot period ostvarilo dobivka za finansiskata
godina (neto dobivka) vo iznos od 3.600.000 denari i bidej}i nema nikakvi
korekcii vo izgotvuvaweto na dano~niot bilans, obvrskata za danok od dobivka
iznesuva 10%. Obvrskata za rezervi iznesuva 540.000 denari. Vaka utvrdenata
dobivka za finansiskata godina, organot na upravuvawe na DOO "Favorit" ja
raspredelil na sledniot na~in: za pokrivawe na zagubata od prethodni godini
izdvoeni se 300.000 denari, za isplata na dividendi na akcionerite izdvoeni se
1.200.000 denari, a ostatokot od dobivkata ostanuva kako nerasporedena
dobivka.
R.
br
1
1
a
Datu
m
Opis
Dobivka od redovno rabotewe pred
odano~uvawe
Danok od dobivka od redovno
rabotewe
Dobivka od redovnoto rabotewe
po odano~uvawe
za utvrdeni dava~ki od dobivkata i
prikaùv. na neto dobivka, po
presmetka
Danok od dobivka
Obvrski za danoci i pridonesi
od dobivkata
spored presmetka za danok od
dobivka
Broj
na
smetk
a
800
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
2.800.00
0
810
280.000
820
2.520.00
0
810
263
280.000
280.000
109
1
b
1
v
2
a
4
a
4
b
Dobivka od vonredni-nevoobi~aeni
Danok od dobivkata od vonrednite
aktivnosti
Dobivka od vonredninevoobi~aeni
aktivnosti po odano~uvawe
spored presmetka
Danok od dobivka od vonredni
aktivnosti
Obvrski za danoci i pridonesi
od dobivkata
spored presmetka za danok od
dobivka
Dobivka od redovnoto rabotewe po
odano~uvawe
Dobivka od vonredni-nevoobi~aeni
aktivnosti po odano~uvawe
Dobivka od site aktivnosti od
raboteweto po odano~uvawe
utvrdena neto dobivka od site aktiv.
Dobivka od site aktivnosti od
raboteweto po odano~uvawe
Dobivka za finansiskata godina
po site odano~uvawa neto
dobivka
utvrdena neto dobivka za finan.
godina
Dobivka za finansiskata godina po site
odano~uvawa neto do dobivka
Pokrivawe na zagubata od
prethodni
godini
Dividendi i drugi nadomesti na
vloùva~ite
Rezervi
Nerasporedena dobivka
spored odluka na OU za
rasporeduvawe na dobivkata za
finansiskata godina
Pokrivawe na zagubata od prethodni
godini
Prenesena zaguba
spored odluka na OU za raspredelba
na neto dobivkata
Dividendi i drugi nadomesti na
vloùva~ite
Obvrski vrz osnova na u~estvo
vo rezultatot
spored odluka za raspredelba na neto
dobivkata
Rezervi
Zakonski rezervi
dobivkata
830
1.200.00
0
840
120.000
850
1.080.00
0
840
120.000
263
820
120.000
2.520.00
0
850
870
870
1.080.00
0
3.600.00
0
871
871
3.600.00
0
3.600.00
0
3.600.00
0
880
300.000
883
1.200.00
0
884
889
880
540.000
1.560.00
0
300.000
960
883
300.000
1.200.00
0
247
884
940
1.200.00
0
540.000
540.000
110
4
v
Nerasporedena dobivka
Nerasporedena dobivka od
finansiskata godina
dobivkata
800
Dobivka
od
redovno
rabotewe
pred
889
275
1.560.00
0
1.560.00
0
810 Danok od dobivka od

redovno
rabotewe+-
odano~uvawe+-1)2.800.000
1a)280.0001)280.000
820 Dobivka od redovnoto
263 Obvrski za danoci i
rabotewe po odano~uvawe+-
pridonesi
2)2.520.0001)2.520.000
1a)280.0001v)120.000
od
dobivkata+-
830 Dobivka od vonredninevoobi~aeni aktivnosti pred
840 Danok od dobivkata
odano~uvawe+-
od vonrednite aktivnosti+-
1b)1.200.000
1v)120.0001b)120.000
850 Dobivka od vonredninevoobi~aeni aktivnosti po

2)1.080.0001b)1.080.000
871 Dobivka za finansiskata
godina po site odano~uvawa
neto
dobivka+-
3)3.600.0002a)3.600.000
883
aktivnosti od raboteweto po
Glavna kniga
odano~uvawe+-
870 Dobivka od site
Dividendi
drugi
nadomesti na vloùva~ite+-
odano~uvawe+-
2a)3.600.0002)3.600.000
880 Pokrivawe na
zagubata od prethodni
godini+4)300.0003)300.000
884 Rezervi+4b)540.0003)540.000
4a)1.200.0003)1.200.000
889
Nerasporedena
dobivka+4v)1.560.0003)1.560.000
247 Obvrski vrz osnova na
u~estvo
vo
rezultatot+-
960 Prenesena zaguba+4)300.000

940 Zakonski rezervi+4b)540.000
4a)1.200.000
275 Nerasporedena dobivka
od
finansiskata
4v)1.560.000
godina+-
111
3.3.
Smetkovodstvena evidencija na zagubata
Delovniot subjekt vo presmetkovniot period moè da utvrdi i iskaè

zaguba od raboteweto, vo slu~aj koga od vkupnite prihodi ostvareni vo
presmetkovniot period ne moè da gi nadomesti vkupnite rashodi, kako i
danocite, pridonesite i drugite dava~ki od dobivkata.
Vo slu~aj koga delovniot subjekt ima nepokriena zaguba od tekovnata
godina, koja vo godi{nata smetka e iskaàna na smetkata 961 Zaguba za
finansiskata godina, pri prenosot na po~etnite sostojbi vo delovnite knigi za
narednata godina se prenesuvaat na smetkata 960 Prenesena zaguba.
Delovniot subjekt moè da utvrdi pove}e vidovi zaguba:
-
zaguba od redovnoto rabotewe pred odano~uvawe;
zaguba od redovnoto rabotewe po odano~uvawe

112
zaguba od vonredni-nevoobi~aeni aktivnosti pred odano~uvawe;
zaguba od vonredni-nevoobi~aeni aktivnosti po odano~uvawe;
zaguba od site aktivnosti vo raboteweto po odano~uvawe;
zaguba od finansiskata godina.

Zaguba od redovnoto rabotewe pred odano~uvawe delovnite subjekti
iskaùvaat vo slu~aj koga vkupnite rashodi od raboteweto se pogolemi od

vkupnite prihodi vo delovniot subjekt od redovnoto rabotewe.
Zaguba od redovnoto rabotewe po odano~uvawe moè da nastane
dokolku iznosot na presmetaniot danok od dobivkata od redovnoto rabotewe e
pogolem od iznosot na dobivkata pred odano~uvawe, ili, dokolku iznosot na
zagubata od redovnoto rabotewe pred odano~uvawe e pomal od dano~nata
osnova vo dano~niot bilans.
Delovnite subjekti na krajot od presmetkovniot period moàt da utvrdat
zaguba od vonredni nevoobi~aeni aktivnosti pred odano~uvawe koja{to se
evidentira na smetkata 892 Zaguba od vonrednite nevoobi~aeni aktivnosti
pred odano~uvawe.
Knièwata povrzani so iskaùvaweto na zagubite moàt da se prikaàt so
sledniov primer.
Primer:
DOO "Favorit" vo presmetkovniot period napravilo rashodi od raboteweto
vo iznos od 300.000 denari, a ostvarilo vkupno prihodi od raboteweto vo iznos
od 210.000 denari. Dodeka, pak, vo presmetkovniot period ima evidentirano
vonredni rashodi 100.000 denari, a vonredni prihodi 70.000 denari. Vo ovoj
slu~aj se sproveduva slednovo knièwe.
R.
br
1
Datu
m
Opis
Zaguba od redovnoto rabotewe pred
odano~uvawe
Razlika na prihodite i rashodite
od redovnoto rabotewe
utvrdena zaguba od redovnoto
rabotewe
Broj
na
smetk
a
890
790
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
90.000
90.000
113
1
a
Zaguba od vonredni-nevoobi~aeni
Razlika na prihodite i rashodite od
vonredni-nevoobi~aeni aktivnosti
utvrdena zaguba od vonredni
nevoobi~aeni aktivnosti
892
30.000
791
30.000
Vrz osnova na utvrdenata zaguba od redovnoto rabotewe i zagubata od

vonrednite nevoobi~aeni aktivnosti, delovniot subjekt utvrduva zaguba za
finansiskata godina od site aktivnosti, na sledniov na~in.
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Zaguba od finansiskata godina
Zaguba od redovnoto rabotewe
pred odano~uvawe
Zaguba od vonredni
nevoobi~aeni
aktivnosti
utvrdena zaguba od site aktivnosti
Zaguba od finansiskata godina
Zaguba od finansiskat godina
utvrdena zaguba za finansiskata
godina
2
a
895
890
Iznos
dolguva
(+)
120.000
90.000
892
961
895
pobaruv
a (-)
30.000
120.000
120.000
Glavna kniga:
890 Zaguba od redov.
predna
791rabot.
Razlika
odano~uvawe
prihodite i rashodite od
+
vonredni-nevoobi~aeni 1)
90.0
2)
90.0
aktivnosti
00
00
+
1a)
30.0
00
790 Razlika na
prihodite i rashodite od
895961
red.
Zaguba
od od
rab.
Zaguba
+ finansiskata
godina
finansiskata
godina
+ +
1)
90.0- 2) 2a)
120.0120.0
00
00
00
892 Zaguba od
vonredni-nevoobi~aeni
aktivnosti pred
odano~uvawe
+
1a)
30.0
2)
30.0
00
00
Utvrdenata zaguba od raboteweto moè da se pokrie:

-
so namaluvawe na osnovnata glavnina (kapitalot na delovniot subjekt);
od dotacii;
so otpis na pobaruvawata od doveritelite;
vrz tovar na zadolìtelnata op{ta rezerva;
vrz tovar na posebnite rezervi za pokrivawe na zagubi.
Primer:
114
DOO "Favorit" vo prethodnata godina pokaàla zaguba vo iznos od

120.000 denari, spored odluka na organot na upravuvaweto, zagubata e
pokriena od ostvareniot pozitiven finansiski rezultat vo tekovnat godina
(dobivkata).
R.
br
Datu
m
Broj
na
smetk
a
Opis
Dobivka za finansiskata godina po site
odano~uvawa
Pokrivawe na zagubata od preth.
god.
za pokrivawe na zaguba od prethodna
god.
Pokrivawe na zagubata od prethodni
god.
Prenesena zaguba
spored odluka na organot na
upravuvawe
871
Iznos
dolguva
(+)
120.000
880
880
960
pobaruv
a (-)
120.000
120.000
120.000
Glavna kniga:
871 Dobivka za
finansiskata godina po
site odano~uvawa
+
1) 120.0
00
880 Pokrivawe na
zagubata od preth.
godina
+
2)
120.0
00
1)
120.0
00
960 Prenesena zaguba

+
2) 120.00
0
Primer:
DOO "Favorit" prikaànata zaguba vo iznos od 120.000 denari, spored
odluka na organot na upravuvawe br. 2/18 ja nadomestuva od sredstvata na
zakonskite rezervi.
R.
br
Datu
m
Opis
Zakonski rezervi
Prenesena zaguba
spored odluka na orgnot za uprav.
br.2/18
Broj
na
smetk
a
940
960
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
120.000
120.000
Primer:
115
DOO "Favorit" nema mo`nost da izvr{i nadomestuvawe na zagubata

prikaàna so godi{nata smetka vo iznos od 120.000 denari i taa se prenesuva
za naredniot presmetkoven period (naredna delovna godina). Vo toj slu~aj }e
se sprovede slednoto knièwe:
R.
br
1
Datu
m
Opis
Prenesena zaguba
Zaguba za finansiskata godina
prenesena zaguba
Broj
na
smetk
a
960
961
Iznos
dolguva
(+)
pobaruv
a (-)
120.000
120.000
116

ц

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ц

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.

Surovini, materijali, rezervni

So ogled na va`nosta na problematikata na materijalite na zaliha,

1.1.1. Evidencija na nabavkata na materijalite po

Po faktura br. 1 nabaveni se surovini i materijali za 420.000 denari i DDV

160 Pobaruvawe vrz osnova

1.1.2. Evidencija na nabavkata na surovini i materijali so

160 Pobaruvawe vrz osnova

310 Surovini i materijali

1.1.3. Presmetuvawe i kni`ewe na otstapuvaweto od

surovinite i materijalite se vodat po nabavna vrednost, pri nivnoto izdavawe vo

160 Pobaruvawe vrz osnova

Otstapuvaweto od cenite na surovinite i materijalite, sodr`ano vo

otstapuvawesodr`ano 21.000 45.000

1.1.4. Smetkovodstvena evidencija na surovinite i

nameneto pred s# za oformuvawe na novata cena na materijalite, koja

Surovini i materijali vo dorabotka,

160 Pobaruvawe vrz osnova

1.1.5. Smetkovodstvena evidencija na surovinite i

Vrednost spored presmetka na

160 Pobaruvawe vrz osnova

301 Zavisni tro{oci+1b)55.0001v)55.000

310 Surovini i materijali

Smetkovodstvena evidencija na rezervnite

zaliha, kako pomo{ni materijali. Rezervnite delovi se evidentiraat na klasata 3,

Po faktura br. 1 nabaveni se rezervni delovi za odr`uvawe na postojanite

sredstva vo iznos od 180.000 denari i DDV vo iznos od 32.400 denari. Za

Po trebovawe br. 1 izdadeni se rezervni delovi za vgraduvawe vo

ma{inite za 100.000 denari.

160 Pobaruvawe vrz osnova

301 Zavisni tro{oci+-

Smetkovodstvena evidencija na siten

proizvodstvoto, po svojata ekonomsko-tehni~ka sodr`ina treba da bide

prvoto re{enie e so primena na smetkite od grupata 30 (smetki za

vtoroto re{enie e so koristewe na kalkulacija za utvrduvawe na

tretoto re{enie e vo ramkite na smetkite od grupata 35.

vrednost ili po nabavna planska vrednost.

pod: a) fakti~ka nabavna vrednost, b) planska nabavna vrednost, koja e za

160 Pobaruvawe vrz osnova

301 Zavisni tro{oci+-

1.3.1. Izdavawe na sitniot inventar vo upotreba

sporeduvaat fakti~kata so knigovodstvenata vrednost na sitniot inventar,

pri {to mo`at da se javat opredeleni otstapuvawa koi{to mo`at da

Za potrebata na slu`bata za arhivirawe, spored trebovawe br. 25 izdaden

e siten inventar za 30.000 den. Ovoj siten inventar, celosno se presmetuva

DOO "Favorit" raspolaga so siten inventar na zaliha na iznos od 80.000

den. Spored trebovawe br. 45 na 01.03. daden e vo upotreba siten inventar za

Spored zapinsnik za rashoduvawe br. 17, na 30.10. rashoduvan e del od

sitniot inventar vo upotreba za 10.000 den., pri {to e procenet i otpadok na

Otpis na siten inventar

Usoglasuvaweto na fakti~kata so knigovodstvenata vrednost na sitniot

351 Siten inventar vo

evidencija na proizvodstvoto, proizvodite i

proizvodstvoto. Direktnite materijali poznati u{te i kako surovini i materijali se

rabotna sila, kako poseben vid tro{ok, se sostoi od iznosot platen na

proizvodnite delovni subjekti mo`at da se sretnat surovini i materijali koi se

smetkata 600 Proizvodstvo, so kni`ewe na pozitivna strana so upotreba na

Spored presmetka na proizvodstvoto br. 24, od vkupnite vlo`uvawa za

proizvodstvo na opredelen proizvod dovr{eni se gotovi proizvodi za 340.000

Spored priemnica br. 3, od proizvodstvoto primeni se gotovi proizvodi na

zaliha ~ija fakti~ka cena na ~inewe iznesuva 400.000 denari. Na zaliha

Smetkovodstven priod na gotovite

smetkovodstvo na gotovite proizvodi. Od analiti~kata evidencija se dobivaat

presmetuva spored formulata: