Kitabn zgn Ad:

Uyun-u Ahbarir-Rza (a.s)

(mam Rza (a.s)dan Nakledilen
Rivayetler emesi)
eviri ve tatbik: Heyet
Bask: Kasm, 2001
Tm Haklar Mahfuzdur

steme Adresi:
Ferec Yaynlar
Zufuhrstr 20
90443 Nrnberg/Almanya
Tel: 0911-266690
Fax: 0911-265724

MAM RIZAdan

HADS
PINARLARI
eyh Seduk Muhammed b. Ali bn-i Babeveyh
(H. 305-381)

steme Adresi:
Ferec Yaynlar
Zufuhrstr 20
90443 Nrnberg/Almanya
Tel: 0911-266690
Fax: 0911-265724

Muhakkkn nsz
Allahn Adyla
Deerli okuyucular, elinizde bulunan
kitap, Uyun-u Ahbarir-Rza (a.s)1 kitabnn
Trke tercmesidir.
Bu deerli hadis kitab ia-i mamiyyenin
birinci kaynak kitaplarndan saylmaktadr.
Adndan da anlald zere de bu kitapta
sadece mam Ali b. Musa er-Rza (a.s)dan
nakledilen hadisler bir araya getirilmitir.
Baz Biyografistlerin iann yzsuyu
diye adlandrd eyh Saduk-i Kummi diye
mehur olan deerli muhaddis Muhammed
b. Ali b. Babeveyh Kummi H.K. 4. Asrn
ikinci yarsnda bu kitab kaleme almtr.
Burada kitabn tercme, tahkik ve basks
hakknda bir eyler demeden nce ksa da
olsa bu byk muhaddisin hayatyla
tanmamz daha iyi olur dncesindeyiz.
eyh Sadukun Ailesi
eyh Saduk ia aleminin kkl, ilmi
hanedanlarndan biri olan bn-i Babeveyh
hanedanna mensuptur. Bu hanedandan
byk ahsiyetler ortaya kmtr. rnein:

mam

Rza

(a.s)dan

Nakledilen

Rivayetler

emesi

1-eyh Sedukun babas olan ve Saduk-i

Evvel diye bilinen Ali bn-i Babeveyh
Kummi, Kum ehrinin byk alimlerinden
olup ikiyze yakn deerli ilmi eserler
ortaya koymu ve 294den fazla senetlerde
rivayet edilmitir1. O Kum, Badat ve
Kufede 35den fazla byk alimlerin
nezdinde ilim tahsil etmitir ki bu
ahsiyetlerden bazs bizzat mam Hadi (a.s)
ve
mam
Hasan-i
Askeri
(a.s)n
rencilerindendi.
2-Hseyin b. Ali b. Babeveyh, eyh
Sadukun kardei
3-Hseyin b. Hasan, eyh Sedukun kz
kardeinin ocuu
4-Hasan b. Hseyin, emsul-slam Haska
diye de bilinir ve eyh Tusinin rencisidir.
5-eyh Muntehebud-Din Razi, emsulslam Haskann torunudur.
Doumu ve Tahsili
Muhammed b. Babeveyh Kummi-eyh
Saduk- H.K. 305 ylndan sonra mam-i
Zaman (a.f.)n bereketli dua neticesinde
dnyaya gelmitir.2
1
2

Mucemul-Rical, Ayetullah Huyi, Biyografisinde

Ali b. Babeveyh Kummi-eyh Sadukun babas-

yolculuklarndan birinde Badata gitmitir. O

zamana kadar bir ocuk sahibi olamamt ve bu
olaydan dolay byk bir znt iindeydi. mam-i

eyh Saduk ilk nce Kum alimleri ve

muhaddislerinin nezdinde hadis ve fkh
ilminin temel eitimini ald. Daha sonra
yapt bir ok yolculuklarda ii ve snni bir
ok fakih ve muhaddislerden ilim elde etti.
Kumda babas Ahmet b. Ali b. brahim
Kummi Muhammed b. Hasan b. Hseyin b.
dris ve dierlerinden ilim rendi. Genlik
yllarnda, dier islam lkelerindeki byk
alimlerin ilminden de istifade etmek iin bir
ok yolculuklara kt.
Yolculuklar
Zaman (a.f.)in drt naibinden ncs olan
Hseyin b. Ruha mektup yazarak ona bu
zntsn bildirdi ve mam-i Zaman (a.f.)in
huzuruna vardnda bu isteini kendisine de
iletmesini rica etti.
eyh Sadukun babas bu mektubunda ocuk
sahibi olma arzusunu bildirmiti. Birka gn sonra
mam-i Zaman (a.f.)den kendisine yle bir mektup
geldi: Senin iin dua ettim, Allah sana fakih ve
temiz yaratll bir ocuk ihsan edecektir.
Bu dua H.K. 311 ylnda eyh Sadukun douu ile
birlikte gereklemi oldu. Birok byk ahsiyetler
de bu konuyu nakletmitir. rnein bizzat eyh
Saduk Kemalud-Din kitabnda eyh Tusi Gaybet
kitabnda (s. 195) ve Neccai de Rical kitabnda (s.
183) bunu aka beyan etmitir.

eyh Sadukun iinde bulunduu artlar

erevesinde yapm olduu yolculuklar da
gerekten de ok ilgintir. eyh Saduk
Kumdan; Mehed, Belh, Buhara, Merv, bu
yol zerindeki ehirler, Badat, Kufe,
Mekke,
Medine,
Hamedan,
Serkand,
Serkaza kadar bir ok beldeleri gezmitir.
H.K. 347 ylnda Rey ehrinde bn-i
Cerradeden; H.K. 352 ylnda Niaburda
Ebu Ali Hseyin Beyhakiden ve ayn yl
Merv ehrinde Mervrudiden ve Ebu Yusuf
Rafiden hadis renmitir.
354 ylnda Kufede Sekuni-i Kufi ve Ebu
Zer
Bezzazdan;
Mekke
ve
Medine
arasndaki fid kasabasnda da bn-i Cafer
Beyhakiden ilim renmitir. 355 ylnda
Hamedanda bulunmu ve 367 ylnda da
yeniden Mehede gidip Ebul Berakata
hadis imla etmitir/ders vermitir. Ayn yl
Maveraunnehir ve Belh ehirlerine de
yolculuk etmitir. Ognlerde lakta Ebu
Abdillah Nimetin istei zere Men-la
Yehzuruhul- Fakih kitabn telif etmitir.
eyh Sadukun eserleri, kendine sorulan
sorular
ve
verdii
cevaplardan
da
anlald zere Msr, Vast, Badat,
Hamedan, Niabur, Medayin, Basra, Kufe ve
Kazvinde bir ok kimse ilminden istifade
etmitir.
Hadis retimi ve Tartmalar
6

eyh Sadukun eitim ve ilmi tartmalar

hususunda
da
ilgin
konular
gze
arpmaktadr.
eyh Saduk Mehedde Sal ve Cuma
gnleri hadis dersi veriyordu. Burada imla
ettii (ders verdii) hadisler Emali veya
Mecalis adyla baslmtr. Bu dersler
H.K.22. Recep Cuma 367 ylnda balam
H.K. 19.aban 368de de sona ermitir.
eyh Saduk mamet, mamn Gaybeti
ve Hz. Mehdi (a.f)in mr hakknda da
farkl mezheplerin mtekellimleriyle bir ok
tartmalar gerekletirmitir ki; merhum
uteri bu ilmi tartmalar Mecalisul
Mminin adl kitapta bir araya getirmitir.
Bu tartmalarn en nemlisi Rey ehrinde
ve
Al-i
Buye
sultanlarndan
Ruknuddevlenin
huzurunda
gereklemitir.
eyh Saduk bu ilmi tartmalarn birinde
kendisine, Neden mamiye taifesi hibir
eksiltme ve art olmakszn sadece on iki
mamn imametine inanmaktadr? diye
sorulunca yle cevap vermitir:
mamet de ilahi farizelerinden biridir.
Her
farize
ise
belli
bir
say
ile
snrlandrlmtr. rnein gece gndz
olmak zere sadece on yedi rekaat namaz
farz klnmtr... Bu esas zere imamlarn
says da on iki ile snrlandrlmtr.
Dolaysyla namaz rekaatlarnn neden az
7

veya ok olmad sorulamayaca gibi

Peygamber (s.a.a)in halifelerinin neden on
iki kii olduu hususu da sorulamaz.
Hakeza Allah-u Teala Kuran Kerimde
namazn reakatlarnn saysn belirtmedii
gibi, imamlarn saysn da belirtmemitir.
Sadece ululemre (emir sahiplerine) itaati
emretmitir. Peygamber Ekrem (s.a.a)
imamlarn saysn beyan etmitir.
Bakalarnn gznde eyh Saduk
Ali b. Babeveyh Saduk -Baba- ve
Muhammed b. Babeveyh Saduk -Oul- her
ikisi de bn-i Babeveyh ve Saduk diye n
salmlardr. Fkh ve hadis kitaplarnda ise
Sedukeyn diye tannmaktadrlar.
Ama hem bn-i Babeveyh ve hem de
Saduk lakaplar mutlak ve kaytsz
kullanld
takdirde
Muhammed
b.
Babeveyhin olunun- lakabdr.
Velhasl byk ilmi ahsiyetler de
Merhum eyh Saduku ok vmlerdir.
Bir vasta ile eyh Sadukun rencisi
olan eyh Tusi1 Rical adl kitabnda yle
yazmaktadr: eyh Saduk ok deerli ve
byk bir ahsiyetti. ok sayda hadisleri

eyh Tusi, H. K. 460 ylnda vefat etmi olup H.

K. 412 ylnda len eyh Mufidin rencisidir. eyh

Mufis ise eyh Sadukun rencilerindendir.

ezberlemiti. 300e yakn ilmi eser kaleme

almtr.
bn-i dris Serair adl kitabnda onu
hadis uzman, eletirmen, rical alimi,
byk hadis hafz gibi kelimeler ile
vmektedir.
bn-i ehraub onu Kumlu sava,
Neccai ve Allame Hilli onu iann
yzsuyu ve Allame Behrul-Ulum onu
eriatn stunu, Sadk ve Muhaddislerin
reisi diye adlandrmlardr.
eyh Sadukun Reyde kameti
Merhum eyh Saduk hretinin en st
noktasnda olduu H.K. 347 ylnda RkudDevle Deyleminin -Al-i Buye sultanlarndan
biri- daveti zere hkmetinin bakenti yani
Rey ehrine hicret etti ve o zamandan ta
vefatna kadar asl skunet mahalli Rey
ehri oldu.
Vefat
eyh Saduk yetmi ksr yl iftihar dolu
yaam, uzun
ve mkerrer seferleri ve
yz cilde yakn deerli kitaplar yazdktan
sonra H.K. 381 ylnda, Rey ehrinde
dnyaya gzn yumdu ve kabri hala Rey
ehrinde
bn-i
Babeveyh
ad
ile
mehurdur.
eyh Sedukun Telifat (eserleri)
9

nceki sayfalarda iaret edildii gibi,

Merhum eyh Saduk 300 cilde yakn kitap
yazmtr, Merhum Neccai Rical ktabnda
onun 189 kitabnn adn kayd etmitir.
Bu cmleden onun telifat unlardr:
1-Men la Yehzuruhul-Fakih1
2-Kemalud-Din ve Temamun-Nimet
3-Emali2
4-Sfatu-ia
5-el-Hisal
1

Bu kitabn konusu fkhdr ve iann drt temel

kitabndan biridir. eyh Saduk bu kitab MaveraunNehire yapt yolculukta Belh ehrine bal lak
kasabasnda yazmtr. eyh Saduk bu kitabn
nsznde yle yazmaktadr: lahi takdir beni
gurbet ellere atnca Nimet diye bilinen mtedeyyin
ve deerli Seyyid bana Muhammed b. Zekeriyya
Razinin tp ilminde yazd Men la YehzuruhutTebib kitabndan bahsetti. Bunun zerine benden
btn dini hkmleri; helal ve haramlar kapsayan
bir fkh kitab yazmam, onu Men la YehzuruhulFakih diye adlandrmam ve istedii tm dini
hkmleri onda bulabilecei, gvenebilecei bir eser
olmasn istedi. Bylece ben de onun bu isteini
kabul ettim...
2
Emali kitab eyh Sadukun Mehedte syledii
hadis dersleridir. Bu hadis dersleri H. 367 ylnn
Recep aynda balam ve H. 368 ylnda sona
ermitir.

10

6-lelu-erayi
7-Tevhid
8-Uyun-u Ahbar
9-Meanil-Ahbar
10-Velayet-i Ali (a.s)
11-Marifet
12-Uyun-u Ahbarir-Rza (a.s) (Elinizdeki
kitap)
Uyun-u Ahbarir-Rza (a.s) kitab
Uyun kitab Merhum eyh Sadukun 69
Bab halinde kaleme ald iki Cildlik hadis
kitabdr. Birinci cildi 30 bab olup 348
hadisten olumaktadr. kinci cildi ise 39
Bab olup 604 hadisten olumaktadr.
Birka Hatrlatma
1-eyh Sadukun bu kitab yazmaktan
maksad sadece mam Rza (a.s)dan
nakledilen hadis ve rivayetleri bir araya
getirmek idi. Dolaysyla sadece sahih
rivayetleri bir araya toplamak istememitir.
Maksad sadece ilgili hadisleri nakletmek
olmutur. Muteber hadis olup olmadna
fazla
dikkat
etmemitir.
Siz
deerli
okuyucular kitab okurken bizzat eyh
Sadukun kendisinin zayf kabul ettii
rivayetleri de naklettiini greceksiniz.
Ayrca kitabn muhakkk da gerekli
yerlerde bu gibi hususlara iaret etmitir.
11

2-Hadis ravileri daha ok Peygamber

(s.a.a) ve tahir imamlar (a.s)n hadislerini
olduu gibi nakletmeye almlardr.
phesiz ki bir ok hadis ilk gnk shhat
ve doruluu ile bizlere ulamamtr.
Dolaysyla bir takm uydurma hadislerde
mevcuttur ve kitaplarda yer almtr.
Hakeza ravilerin unutkanl, beyan tarz,
yaz slubu, yanl duyma, yanl okuma ve
nsha
almadaki
yanllklar
gibi
sebeplerden dolay baz hadisler tmyle
sahih bir ekilde bizlere ulamamtr.
Ama herkes kendi istei ve dnceleri
esasnca, varolan hadisler eletirme ve
reddetme hakkna da sahip deildir. Bu
nemli grev hadis uzmanlarnn ve slam
bilginlerinin iidir. Bu nemli grevi byk
fakihler ve alimler stlenmeli ve konuyla
ilgili gr belirtmelidirler.
3-Kuran
Kerim
de
muhklem
ve
mteabih, mutlak ve mukayyet; genel ve
zel... Ayetlere sahip olduu gibi hadisler
de ayn zellie sahiptir. Dolaysyla hemen
hkm vermemek gerekir ve rivayetlere
bakta ilmi olmayan metotlardan istifade
etmemek icab eder. Bu kitapta yer alan bir
hadiste de yer ald zere mteabih
hadisleri muhkem hadislere gtrmeli ve

12

mmkn olduu kadar bu hadislerin arasn

bulmaya almalyz.1
Tercme iinin aamalar
1997 ylnda Trkiyeli talebeler ve alimler
tarafndan tesis edilen El Mehdi (a.f)
Hseyniyesinin mdriyeti, dini ve kltrel
grevleri nda iann kaynak kitaplarn
tercme edip bastrma kararn almtr. Bu
ie de elinizdeki kitapla balamann uygun
olacana inanmlardr.
Kitap tercme dildikten sonra da
gvenilir olmas asndan tercmelerin
hadislerin metniyle tatbik edilmesi srecine
girildi. Tatbik aamasndan sonra da edit
iin editre verildi. Bu ile birlikte kitabn
tahkik ii balatld, daha sonra dizgiye
verildi. Elhamdulillah sonunda elinizdeki
mevcut hale getirildi.
Ayrca hatrlatmak gerekir ki bu kitabn
tercmesi Gaffari Beyin tashih ettii nsha
esasnca yaplmtr ve kitabn tahkikinde
de Gaffari Beyin aklamalarndan istifade
edilmitir.
Ayrca kitabn tahkik ve tehzibinin
yansra, kitapta tekrar edilmi hususlar,
ihtiya duyulmam blmler veya zel bir
zamana zg olan ksmlar da tercme
1

Bir

araya

toplamak

ve

arasn

bulmak

reddetmekten daha evladr.

13

edilmemitir.
Elbette
yerinde
bunun
sebepleri de beyan edilmitir.
Muhterem Arkadalar!...
Kitabn tahkiki ve ileminin takibi
hususunda emei geen biri olarak, bu
kitabn mevcut hale geliinde katks
bulunan bac ve kardelerimize de teekkr
etmeyi bir bor biliriz. zellikle de Gne
Beye ve mtercimleri Kadri elik, Arif,
Yusuf, Beheti, Talib ve Azadi Beye de
teekkr ederiz. Birinci cildin tercmesinin,
hadislerin metni ile tatbik edilmesi iini
Hccetl-slam eyh Fahruddin, kitabn
edit iini de Ali rfan Bey, dizgisini ise
Resuli Bey ve Mcteba elik kardeimiz
yapmtr.
Davamzn nihayeti Hamdn alemlerin
rabbi Allaha mahsus oluudur.
Kum-Seyyid Ali Hseyni (Buhti)
5 Austos 2000

14

Mellifin nsz

Hamd Allaha mahsustur. O tek ve

kahredicidir, gl ve kudret sahibidir,
merhamet eden, balayan, yeri ve g
yaratandr, karanlk ve nuru icat edendir,
zaman ve dehri takdir edendir, sebep ve
ileri tedbir edendir, kabirdekileri (lleri)
diriltendir,
ak
ve
sakl
olandan
haberdardr, gemi ve gelecei bilendir,
ltuf ve ihsan onundur, g ve kudret ona
mahsustur.
Her durumda Allaha hamd ediyorum, en
iyi ameller iin ondan klavuzluk istiyorum,
azgnlk ve sapklktan ona snyorum,
nimetlerin
artmasn
hakkedecek
ve
vaadlerin gereklemesini tamamlayacak
bir krle ona krediyorum; helak ve
azaptan insanlar kurtaracak amelleri
yapmaya muvaffak olmak iin ondan
yardm diliyorum.
Allahtan baka bir ilahn olmadna
ehadet ediyorum; O yle bir Allahtr ki,
evveldir, balanglkla tavsif edilmez,
ahirdir, nihayetle vasfedilmez.1 yle bir ilah
1

1- Eer Allah Tealay balang ve son tavsif

etmi olursak Onu zamanla snrlandrm olmamz

15

ki, daimi ve ebedidir, sakl ve gizli olan her

eyi bilendir.
Yine ehadet ediyorum ki, Muhammed
(s.a.a), onun deerli kulu ve emin elisidir,
Allaha kulluk etmekle maruftur, efaat iin
seilmitir.
Allah-u
Teala
erilikleri
dorultmak,
hccetleri
nasbetmek
(gstermek) ve mminlere rahmet, kfirlere
hccet olmas iin Onu gndererek
mriklerin istememesine ramen Allahn
dinini aikr ve hakim klmas iin
meleklerle teyit etmitir. Allahn salat ve
selam ona ve pak Ehl-i Beytine olsun.
Yine ehadet ediyorum ki, Ali bin Ebu
Talib mminlerin emiri, mslmanlarn
mevlas (nderi) ve alemlerin Rabbinin
elisinin halifesidir. Yine ehadet ediyorum
ki, onun evlatlarndan olan mamlar,
kyamete kadar Allahn hccetleri ve
Peygamberlerin
ilminin
varisleridirler.
Allahn salat, selam, rahmeti ve bereketi
onlarn hepsinin zerine olsun.
Bu kitabn msannifi Ebu Cafer
Muhammed bin Ali bin Hseyin bin Musa
dnlebilir, yani Onu zamann balang ve
sonunda tasavvur etmi olabiliriz. Oysaki o Allah,
zamanla snrl deildir. Evvel ve ahirden maksat,
Onun daimi ve ebedi olmasdr.

16

bin Babaveyh el-Kummi el-Fakih (r.a) yle

diyor:
Sahip Ebul Kasm smail bin Abbadn 1Allah mrn uzatsn, devletini, nimetini ve
egemenliini daimi klsn- kasidelerinden iki
kaside elime geti; bu kasideler mam Rza
1

2- smail bin Abbad, Sahib bin Abbad olarak

mehurdur, Kafil Kufat-i ia lakabn alm ve l-i
Buye vezirlerindendi. O fazilet, kemal ve ilimde
kendi asrnn yegne ahsiyeti idi. Seyyid, Alevi ve
alimlerin, onun yannda zel bir makam vard. Bir
grup alimler, onun iin bir takm kitaplar telif
etmilerdir. rnein; eyh Saduk, Uyun-u Ahbarr
Rza kitabn onun ktphanesine hediye olarak telif
etmitir. Sahib bin Abbad, iilik ve Ehl-i Beyti
sevmede esiz bir kimse idi. Arzettiimiz gibi ona
Sahib ve Kafil Kufat lakabn vermilerdir. Ona
Sahib demelerinin sebebi, Ruknud-Devlenin
veziri olan Muhammed bin Amid ile musahib
(arkada) olduklarndan dolaydr. Kafil Kufat
(Kifayet edenlerin kifayet edeni) demelerinin sebebi
de Sultan Fahrid-Devlenin veziri olduundan
dolaydr; devletin nemli olan btn ilerinin
sorumluluu onun zerine idi. Tm sorun ve
mklatlar o hallediyordu. Bir ok eserleri ve
byk bir ktphanesi de varm.
Bu szler, eyh Abbas-i Kumminin Fevaidur
Razaviyye (c.1, s.45) kitabndan alnmtr.

17

(a.s)a selam etmekle ilgili idi. O Ehl-i Beyti

sevdiinden,
onlarn
velayetine
sarldndan, onlarn itaatlarnn farz
olduuna inandndan, imametlerini kabul
ettiinden, onlarn soyuna ikram ve hrmet
ettiinden,
onlarn
ialarna
ihsanda
bulunduundan, bana yapt ltuf ve iyilii
karsnda kusurlarm telafi etmek ve onun
yannda mukarreb olmaktan dolay, onun
yannda Ehl-i Beytin ilminden daha deerli
ve sevimli bir ey olmadn bildiimden
tr bu kitab onun ktphanesi iin telif
ettim. Umulur ki, zrm kabul eder,
kusurumdan geer ve onun hakkndaki mit
ve arzumu gerekletirir. Allah (c.c) onun
elini adaletle asn, szn hak ile
yceltsin, kudretini hayr zere srekli
klsn ve zorluklar onun kerem ve
bahiiyle kolaylatrsn.
Bu kitaba iki kasideyi zikretmekle
baladm. nk bu iki kaside, bu kitabn
hazrlanmasna sebep olmutur. Tevfik
Allahn yardm iledir.
Sayn Sahip smail bin Abbad (r.z), mam
Rza (a.s)a salat ve selam hediye ederken
yle diyor:

18

* Ey kutsal ve tertemiz mekn olan Tus

ehrine giden!
* Benim selamm Hz. Rza (a.s)a ilet ve
topraa verilenlerin en hayrls olan en
deerli kabrin bana in.
* Yemin olsun Allaha yle bir yemin ki,
Ehl-i Beytin velayetinde gark olan bir
kimse bu yemini etmitir.
* Eer arzularm gerekletirmek kendi
elimde olsayd, (Hz. Rzann) evinin yan
ba olan Tusda konaklardm.
* Ve hzl giden develer gibi koardm...
* yle bir Mehede (mamn ziyaretine)
ki, kla kuatlm, nur ve ycelikle
defnedilmitir.
* Ey efendim ve efendimin olu!
Gnlerimin yz, rahatsz ve ask suratl
olduktan sonra gld.
* O zaman ki, Nasibilerin bayraklar
yklm oldu.
* Sizin velayetiniz hakknda, hakk aka
beyan ettim, hak ise srekli mbarektir.
* Ey Peygamberin olu! O Peygamber ki,
Allah
Teala
onun
vastasyla
kibirli
zalimlerin belini krd.
* Ey Peygamberin vasisinin olu! O vasi
ki, stnlkte gl kahramanlardan ne
gemitir.
19

* Ve ey kusursuz iftihar sahiplenen ve

ycelii karksz ve phesiz olarak
kuanan!
* Nasibilerin oullar Yahudi gibidirler;
bazen
Yahudilikleri
Mecusiyetle
de
karyor.
*
Nice
necisler,
mslmanlarn
kabristannda
defnedilmitir;
onlarn
Hristiyanlarn mezarlna atlmalar daha
iyi olurdu.
* Onlarn alimleri ile tarttmda onlar,
bir bakarsn ki, kz ve manda oluyorlar
(mandkszca konuuyorlar).
* Onlarn alnlarna iyice baktnda,
eytann hissesini (eserini) onda grm
olursun!
* Bunlar, makamnzn ycelmesine sebep
olan ezan sesini, kilisenin an sesinden ayrt
edemiyorlar!
* Siz (Ehl-i Beyt), yaknin salam ipisiniz;
mr boyu ona sarlacam, o ip (insan
rahatlatan ve) znty gideren bir iptir.
*
Nice
frkalar
(gruplar)
sizin
hakknzdaki szlerimden dolay beni tekfir
ettiler, (ama) ben onlarn reislerini ekile
(veya balyozla) hor ve hakir ettim!
* Delil ve hccet ile onlar zelil kldm, o
uyumsuzlar benim karmdan kaverdiler!
20

* bn-i Abbad, siz Ehl-i Beyte snmtr;

yleyse bundan dolay aslan yatanda
aslandan korkmaz.
* Ey efendilerim! Allah katnda, Allah onu
(kendisini kastediyor) Firdevs cennetine
brakmas iin onun efaatisi olun.
*
Sizin
hakknzda
nice
vgler
sylemitir; ki sanki onlar tavusun teleidir.
*
Bu
methiyeleri
(vgleri),
nice
okuyanlar der ki; (bn-i Abbad) incileri
ktlara serpmitir.
* Bu iirleri syleyen, Sleymann
Belksn tahtna malik (sahip) olduu gibi
kendi iir defterine maliktir (onunla iftihar
etmektedir).
* Allah Teala onu dileine kavutursun, t
ki mam Tusda ziyaret etmi olabilsin.
mam Rza (a.s)a selam ihda ettii
dier bir kasidesinde de yle diyor:
* Ey kalkp aceleyle hareket eden
ziyareti!
* Adeta imek gibi geip gidiyorsun.
* Benim halis selamm Tusdaki mevlam
Hz. Rzaya ilet.
* Sekin Peygamberin torunu ve
beenilmi Vasinin oluna.
* O kimseye ki, sabit bir izzete sahiptir;
izzet ve azameti ycedir.
21

*
Velayetini
kendisine
farz
bilen
muhlisten taraf ona de ki;
* Gsmde kalbimi yakp eriten bir ate
var.
* Bu ate, dostlarn kalbini inciten
Nasibilerin eliyle tututurulmutur!
* Onlardan yz eviriyor, haklarnda
aka sz sylyor ve tevriye etmiyorum!
* Onlarla muhalefet ediyor ve Rafizi 1
olmutur derlerse de aldr etmiyorum!
* Rafiziliim size (Ehl-i Beyte) kar
muhalefet ve buzeden kimse iin ne de
gzeldir.
* Eer edebilseydim, kor atein zerinde
olsam dahi onu ziyaret ederdim!
* Fakat (ne yazk ki), vuku bulan baz
meselelere dar olmuum!
* Bu yzden, ziyaret yerine methiye
yazdm.
* Bu iirler emanettir, mam Rzann raz
olmas iin ona okunacaktr.
* bn-i Abbad bu methiyesiyle btl
olmayan (kabul olacak) bir efaat arzu
ediyor.
1

3- Rafizi, Refeze kknden olup terk etmek

manasna gelmektedir. ialara Rafizi demelerinin
sebebi de eyhayn terk edip Hz. Ali (a.s) mam
bildiklerinden dolaydr.

22

Abdullah bin Fazl el-Haim, mam Sadk

(a.s)n yle buyurduunu nakletmitir:
Kim bizim hakkmzda bir beyt iir
sylerse, Allah Teala cennette onun iin bir
ev yapar.
Yine mam Sadk (a.s)dan yle rivayet
edilmitir: Kim bizim hakkmzda bir beyt
iir sylerse, Ruh-ul Kudus ile teyit edilir.
Hasan bin Cehm de yle diyor: mam
Rza (a.s)nn yle buyurduunu duydum:
Kim bizim hakkmzda methedici bir iir
sylerse Allah Teala cennette, dnyann
yedi katndan daha byk olan bir ehir
onun iin yapar; her mukarreb melek ve her
mrsel Peygamber onu o ehirde ziyaret
ederler.
yleyse Allah Teala, sayn Sahib bin
Abbada btn deerli szleri, iyi amelleri,
gzel ahlak, uygun sreti (tavr) ve adaletli
tavrndan dolay byk mkfat versin ve u
iirlerinden: bn-i Abbad, bela ve zorluklar
ondan uzaklatran kimseye snmtr,
(bn-i Abbad, size (Ehl-i Beyte) snmtr;
bu iiyle korktuu her eyden gvende
kalacaktr) dolay, kendilerine snd
kimselerin hakk hrmetine onu arzularna
kavutursun, bela ve sevilmeyecek eyleri
ondan uzaklatrsn, onu diledii her hayra
kavutursun, isimleri yz kanda olan
23

kimseleri onun efaatisi klsn. Yznn

kandaki yaz yle idi:
efi-u smaile fil ahire, Muhammedun
vel itretut tahire.
Yani: smailin ahiretteki efaatisi Hz.
Muhammed (s.a.a) ve onun pak Ehl-i
Beytidirler.
Allah Teala onun devletini kendi ltfu ve
ihsan ile uzun, sebatl, nizaml, sona kadar
srekli, kutlu ve bki klsn.
(Merhum eyh Saduk, burada kitabn 69
bbnn isimlerini zikrediyor, ama biz, o
bablarn
isimlerini
kitabn
fihristi
blmnde zikredeceimizden dolay onlar
burada zikretmeyi gerek grmedik.

24

1. BLM
HZ. AL BN MUSAYA RIZA
LAKABININ VERLMESNN SEBEB

Bu kitabn yazar, Rey ehrinde oturan

Ebu Cafer bin Ali bin Hseyin bin Musa bin
Babaveyh-i Kummi Allah ona ittaat iin
yardm etsin ve onu raz olduu eylere
muvaffak klsn derki:
1- Ahmed bin Muhammed bin Ebi Nasr-
Bezentiden yle dedii naklolunmutur:
mam
Cevada
arz
ettim
ki;
sizin
muhaliflerinizden
bazlar
Memunun
babanz kendi veliahd olarak beenip
setii iin ona Rza adn verdiini
sanyorlar. Hz. mam Cevad buyurdular;
And olsun Allaha ki yalan sylyorlar,
doru demiyorlar. Allah Tebareke ve Teala,
ona Rza adn verdi. nk o gklerde
Allah iin, yeryznde Hz. Peygamber ve
ondan sonraki mamlar iin raz olmu biri
idi. Bezenti der ki; Arz ettim, peki dier
babalarn Allah, Hz. Peygamber ve mamlar
(a.s) iin raz olmu kimseler deiller miydi?
Buyurdular: Elbette. Dedim: Peki neden
onlarn ierisinde sadece babanz Rza
olarak adlandrld? Buyurdular: nk
dostlar ve taraftarlar ondan raz olduklar
25

gibi, dmanlar ve muhalifleri de ondan

raz idiler. Bu durum babalarndan hi biri
iin tahakkuk etmedi. Bunun iindir ki,
onlarn arasnda sadece babama Rza ad
verildi.
2- Sleyman bin Hafs el-Merveziden
rivayet olunmutur ki, Hz. mam Kzm
(a.s), olu Aliye Rza derdi. rnein:
Olum Rzay arn, Olum Rzaya
dedim, Olum Rza bana dedi eklinde
buyururlard.
mam
Rzaya
seslendiklerinde ise Ya Ebel Hasan diye
hitap ederlerdi.

26

2. BLM
MAM RIZANIN DEERL ANNES
HAKKINDA

1- Muhammed bin Yahya es-Suli derki:

Ebul Hasan er-Rza (a.s), Ali bin Musa bin
Cafer bin Muhammed bin Ali bin Hseyin
bin Ali bin Ebu Talibin kendisidir. Annesi
Tuktem adndaki mmi Veled idi.1 Bu ad,
mam Kzmn cariyesi olduktan sonra
kendisine verildi.
2- Beyhaki, Suliden o da Avn bin
Muhammed-i Kindden, o da Ebul Hasan
Ali bin Meysemden (Kindi onun hakknda;
mamlarn tarihi konusunda ondan daha
bilgilisini grmedim, diyor.) naklediyor:
Acemin en byk eref sahiplerinden olan
Hz. mam Kzmn annesi Hamide-i
Mseffa Tuktem adnda muvellede 2 bir
cariye ald. Tuktem akl, din ve hatununa
(Hz.
Hamideye)
saygs
bakmndan
kadnlarn en sekinlerinden idi. Edebinden
1

1- Sahibinden ocuk sahibi olan cariyeye derler.

2- Mvellede Araplar arasnda domu ve
onlarn
ocuklaryla
beraber
gelenek
ve
grenekleriyle bym olan cariyeye derler.
2

27

dolay Hamide onu ald gnden beri onun

karsnda oturmamt. Bundan dolay idi
ki, Hamide-i Mseffa olu Hz. mam Musa-
Kzma Olum! Tuktemden daha stn
birini grmedim. phesiz eer ondan bir
nesil dnyaya gelirse Allah (c.c) o nesli pak
klar. Onu sana hediye ediyorum, ona iyi
davran.
Tuktem Hz. mam Rzay dnyaya
getirdiinde mam Kzm (a.s) ona Tahire
adn verdi.
Ali bin Meysem yle devam ediyor: Hz.
mam Rza ok st emerdi, dolgun bir
ocuktu. Bu yzden Bir st annesi
bulmakta bana yardm edin buyurdu.
Stn azalm mdr? diye sorduklarnda
yle dediler: Vallahi yalan sylemiyorum,
stm azalmad ama, fakat kldm baz
namaz ve baz zikirlerim var ki, bu ocuu
dourduumdan bu yana onlarn hepsini
yerine getirmeye vakit bulamyorum.
Hakim Ebu Ali, Sulinin dilinden (naklen)
yle der: Hz. mam Rzann annesinin
adnn Tuktem olduuna dair delil olarak bir
airin mam (a.s) methettii u iiri rnek
verebiliriz:
* Bilin ki insanlarn en stn, nefs, baba,
ecdad, kavim ve airet asndan saygdeer
Alidir.
28

* Tuktem onu dourdu ki, ilim ve hilimde

sekizinci imam olsun ve ilahi hcceti halka
tamamlasn.
Suli derki; Bazlar bu iiri babamn
amcas
brahim
bin
Abbasa
nisbet
vermilerdir. Ama byle bir ey bana
naklolunmamtr. Bana naklolunmayan ve
kimseden iitmediim bir eyi ne kabul
ederim, ne de reddederim. Ama babamn
amcas brahim bin Abbasa ait olduundan
hi phe etmediim iir udur:
* Alimin ameli, ehli iin adil bir ahit
olarak yeterlidir.
* Gryorum ki, onlarn dikkate ayn
yeni bir mallar (servetleri) vardr, ama bu
yeni maln eski mal ile hibir benzerlii
yoktur.1
* (Ey Ehl-i Beytin ailesi!) Kendi malnzla
size minnet ediyorlar, mallarnzdan ancak
yzde birini size veriyorlar.
* Dmanlarnz ven, Allaha hamd-
sena etmemitir.
* Sen, (her ikiniz de Abdlmuttalibin
sekizinci
evlad
olmanza
ramen)
Memundan stnsn; babalarnn onun
babalarndan stn olduklar gibi...
1

3- Yeni maldan kast (Tarf) Hz. mam Rza, eski

maldan kast (Talid) ise Memundur.

29

Suli derki: Bu beyitleri babamn el

yazsyla ona ait bir defterin arkasnda
grdm. Babam bu iirler hakknda yle
demitir: Kardeim bu iirleri bana okudu
ve amcamzn, Ali yani mam Rza hakknda
o iirleri yazdn syledi.
O defterin de, okunmas zlenilecek u
mahiyette bir dipnot gze arpyordu:
Kasimihi fil kudedten kast, Memundur.
nk Abdlmuttalib, mam Rza ve
Memunun sekizinci babalar oluyor.1
Tuktem iirlerde ok gze arpan Arap
kadnlarnn isimlerindendir. rnein:
Tafel hyalani fehaca sekama
Hyalu tukna ve hyalu Tuktema
Suli derki: Babamn amcas brahim bin
Abbas, mam Rza hakknda vc ok
iirler yazmt ki, ekinmeden onlar
okurdu. Ama daha sonra, onlar gizlemek
zorunda kald. Bir mddet sonra onlar
tekrar oradan buradan toplamaya alt.
Hz. mam Rzann annesinin adnn
Sekenen Nevbiyye, Erva, Necme ve
mml Benin olduunu syleyenler
olmutur.

4- Kudedden kast, ahsn byk ceddine oranla

olan mesafesidir.

30

3- Ali bin Meysem babasndan yle

naklediyor: mam Kzm (a.s)n annesi
Hamide, mam Rza (a.s)n annesi Necmeyi
aldnda yle sylyordu. Gece ryamda
Hz. Resulullah grdm, bana; Hamide!
Necmeyi olun Musaya bala. Zira
ondan yeryznn en hayrl insan dnyaya
gelecek. Ben de onu olum Musaya
baladm.
Necme mam Rza (a.s) dnyaya
getirdii zaman mam Kzm (a.s) ona
Tahire adn verdi. Necme, Erva, Seken,
Semane, ve Tuktem ona verilen dier
isimlerdir.
Ali bin Meysem szlerinin devamnda
yle dedi: Babamdan; annem yle diyordu
diye dediini duydum: Hamide Necmeyi
satn aldnda o bakireydi.
4- Hiam Ahmer, mam Kzm (a.s)n
kendisine yle buyurduunu naklediyor:
"Acaba Marip ehlinden buraya gelen
birisini tanyor musun?"
Arzettim ki: Hayr
Buyurdular: Kzl tenli birisi gelmi, gel
birlikte onun yanna gidelim. "Binee
binerek birlikte onun yanna gittik. O
marip ehlinden birisiydi, yannda da bir
ok sayda kle vard. mam (a.s) ona:
Klelerini bize gster diye buyurdular.
31

Adam dokuz tane cariye (kadn kle)

mama gsterdi. mam (a.s) onlarn her
birini grdke buna ihtiyacm yok,
diyordu. Daha sonra dierlerini gster,
buyurunca adam: Bunlardan bakas yok,
diye cevap verdi. mam (a.s): Var, gster
buyurdular. Adam yemin ederek: Sadece
hasta bir cariye var, dedi. mam (a.s); Onu
gstermenin ne sakncas vardr? Buyurdu.
Ama adam onu gstermekten saknd. Daha
sonra mam (a.s) geriye dnd ve ertesi gn
beni o adamn peine gndererek yle
buyurdular: Ona de ki, onun hakknda son
dndn fiyat ne kadardr? u kadardr
derse, de ki: Kabul ediyorum, onu aldm.
Hiam diyor ki: Adamn yanna gittim ve
o, filan miktardan aa olmaz deyince, ben
de kabul ediyorum, al bu para senin dedim.
O da; bu cariye de senin maln, ama syle
bakalm dn seninle gelen o ahs kimdi?
Dedi. Ben de Beni Haimdendir, dedim.
Adam; Beni Haimin hangi boyundandr?
Deyince, onlarn byklerindendir, dedim.
Adam: Biraz daha aklama yap, dedi. Ben
daha fazla bilmiyorum dedim. Adam yleyse
ben bu hizmeti hakknda sana anlataym,
dedi: Ben bu cariyeyi Maribin en uzak
ehirlerinin birinden aldm ve Ehl-i Kitaptan
olan bir kadn beni grnce yle dedi: Bu
32

cariyenin senin yannda ne ii var? Ben:

Kendim iin satn aldm, dedim. Kadn: Bu
cariyenin senin gibi birisinin yannda
kalmas doru deildir, o yeryzndeki en
hayrl adamn yannda yaamaldr, ksa bir
mddet sonra onun evinde yle bir ocuk
dnyaya getirecektir ki, dou ve bat alemi
onun karsnda boyun emek zorunda
kalacak.
Hiam diyor ki: Onu satn aldktan sonra
mam Kzm (a.s)n yanna getirdim ve ksa
bir mddet sonra Ali b. Musa er-Rza (a.s)
dnyaya getirdi.
Bu hadisi ayn ekilde Muhammed b. Ali
Macivleveyh,
amcas
Muhammed
b.
Kasmdan o da Muhammed b. Ali elKfiden, o da Muhammed b. Halidden, o
da Hiam-i Ahmerden benim iin nakletti.

33

3. BLM
MAM RIZA (A.S)IN DOUM TARH

1- Attab bin Useyd, bir grup Medine

ehlinden yle duyduunu rivayet etmitir:
mam Rza (a.s) 153. Hicri, Rebi-ul Evvel
aynn onbirinde, Medine'de mam Sadk
(a.s)'n vefatndan be yl sonra bir
Perembe gn dnyaya geldi. Tusun
Nevkan ilesinin Senabat kynde vefat
etti. Humeyt b. Kahtabetut-Tainin evinde
bulunan ve Harunun da gml olduu
kubbenin altnda kble tarafna doru
gmld. mam Rza (a.s) Hicretin 203. Yl
Ramazan
aynn
yirmibirinde
(veya
yirmisinde), Cuma gn vefat etti. mam
(a.s), krkdokuz yl, alt ay mr srd. Bu
mddetin yirmi dokuz yl, iki ayn deerli
babas Musa b. Cafer ile birlikte geirdi ve
babasndan sonra kendi mamet dneminde
ise yirmi yl drt ay yaam srdler.
mam Rza (a.s) yirmi dokuz yandan iki
ay almt ki, mamet makamna ulat.
Onun imamet dnemi, Harun Reidin
hilafet dnemine rastlamaktadr. Harundan
sonra Zbeydenin olu Muhammed Emin,
yl yirmibe gn hkmdarlk etti.
34

Daha sonra Emin devre d braklarak

amcas brahim b. ekle ondrt gnlne
i bana getirildi. Daha sonra Emin
hapisten karld ve yeniden onun adna
halktan biat alnd. Bu defasnda bir yl alt
ay yirmi gn padiahlk etti. Eminden
sonra Abdullah Memun baa geerek yirmi
yl yirmi gn padiahlk etti. Bu mddet
zarfnda mam Rza (a.s) lmle tehdit
ederek kendi rzas olmad halde onu
veliaht yapp bu i iin halktan biat ald.
Memun bu i iin defalarca hazrete srarda
bulundu ama mam (a.s), bu teklifi kabul
etmekten ekindi. Fakat kendisini lm
tehlikesiyle kar karya grnce u duay
okudu:
Allahm! Sen beni, kendi elimle kendimi
lme atmaktan nehy etmisin. O, beni
mecbur etmitir. Eer onun veliahtln
kabul etmezsem lm tehlikesiyle kar
karya kalacam. Yusuf ve Danyaln
mecbur olarak zamanlarndaki tautlarn
hkmetine girmek zorunda kaldklar gibi,
ben de bu ii kabullenmeye mecbur edildim.
Allahm! Benim iin senin ahdinden baka
ahit ve senin tarafndan verilen velayetten
baka da velayet yoktur. Allahm! Beni
dinini ayakta tutmaya ve Peygamberin Hz.
Muhammed (s.a.a)in snnetini ihya etmeye
35

muvaffak kl. phesiz benim mevlam ve

yardmcm sensin. Sen ne gzel mevla ve ne
de gzel yardmcsn!
Daha sonra mam (a.s) hznl ve alar
bir halde veliahtl kabul etti. Kabul
ederken de kimseyi grevden almayacan
ve kimseyi greve atamayacan, hibir
adet ve gelenei deitirmeyeceini, sadece
uzaktan nezaret edeceini art kotu.
Bunun
zerine
Memun
hem
yaknlarndan, hem de halktan mam Rza
(a.s) adna biat toplad.
mam Rza (a.s)n fazilet, stnlk ve
gzel tedbirli ileri aa knca Memun
kskanarak mama kar kalbinde kin
beslemeye balad. Nihayet bu duruma
tahamml edemeyip hileye bavurarak
zehirle mam ehit etti.
2- Temin bin Abdullah el-Kurei'den yle
rivayet edilmitir: Ali bin Meysem'in babas,
annesinden naklediyor: "Hz. Rza (a.s)'n
annesi Necme'den iittim; yle diyordu:
Olum Ali'ye hamile kaldm zaman onun
arln
hissetmiyordum.
Uykudayken
karnmdan tesbih (sphanallah), tehlil (la
ilahe
illallah)
ve
temcid
zikirleri
duyuyordum. Bu ses beni korkutuyordu.
Uyandmda ise bir ey iitmiyordum. Onu
dourduum zaman, iki elini yere koydu,
36

ban ge doru kaldrd, dudaklarn da

hareket ettiriyordu; sanki bir eyler
sylyordu. Babas Musa bin Cafer (a.s)
yanna geldi ve bana "Necme! Rabbinin bu
ba sana kutlu olsun" diye buyurdu.
Sonra onu beyaz bir bezde mam Kzm'a
verdim. Sa kulana ezan, sol kulana
kamet okudu. Sonra Frat suyu istedi,
ondan damana srd, sonra onu bana geri
verdi ve: Al onu. O, yeryzndeki
"Bakiyyetullah"tr (Allah'n bki brakt
hccettir), buyurdu."

37

4. BLM
MAM MUSA BN CAFER (A.S)'IN
OLU AL BN MUSA ER-RIZA (A.S)'IN
MAMET VE VESAYET HAKKINDAK
NASSI VE AIK BEYANI

1- Muhammed bin smail bin Fazl elHaimi'den yle rivayet edilmitir: "Ebu'l
Hasan Musa bin Cafer (a.s)'n huzuruna
ktm, iddetli bir ekilde hastayd. Ona;
Allah'n bize gstermesini istemediim ey
(lm), gerekleirse o zaman kime
bavuralm (Sizden sonra mam kimdir)?
Dedim. yle cevap verdi: "Olum Ali'ye;
zira onun mektubu benim mektubumdur. O
benim vasim ve benden sonraki halifemdir
(Benim yerime geecek olandr)."
Baka Bir Nass:
2- Ali bin Yaktn'den yle rivayet
edilmitir: "Hz. Musa Kzm (a.s)'n
huzurunda idim. Olu Ali de yanndayd.
mam yle buyurdu: Ey Ali! Bu olum
ocuklarmn efendisidir ve ben kendi
knyemi ona verdim. (Ali bin Yaktn diyor
ki;) Hiam (Bu sz benden iittiinde)
eliyle alnna vurdu ve dedi: "nna lillah",
38

Allah'a andolsun ki, bu szle sana

kendisinin lm haberini vermitir."
Baka Bir Nass:
3- Hseyin bin Nuaym es-Sahhafi'den
yle rivayet edilmitir: "Ben, Hiam bin
Hakem ve Ali bin Yaktn Badat'taydk. Ali
bin Yaktn dedi ki; ben, salih kul Musa bin
Cafer (a.s)'n huzurundaydm, olu Rza
(a.s) onun yanna geldiinde yle buyurdu:
"Ey Ali! Bu benim ocuklarmn efendisidir
ve ben kendi knyemi ona verdim."
O srada Hiam eliyle alnna vurdu ve
dedi: "Yazklar olsun sana! Ne dedin?"
Sonra Ali bin Yaktn dedi ki; "Allah'a and
olsun ki, o bu szyle sana, kendisinden
sonra
imametin
onda
(Hz.
Rza'da)
olduunu haber vermitir."
Baka Bir Nass:
4- Ali bin Yaktin'den yle rivayet
edilmitir: Musa bin Cafer (a.s) ondan bir
ey sormadan bana yle buyurdu: "Bu,
ocuklarmn en fakihi, en alimidir." Ve
eliyle Rza (a.s)' gstererek; "Kendi
knyemi ona verdim" buyurdular.
Baka Bir Nass:
5- Mensur bin Yunus Buzurc'dan yle
rivayet edilmitir: "Bir gn Musa bin Cafer
(a.s)'n huzuruna gittim, bana yle
buyurdu: "Mensur! Bugn ne yaptm
39

biliyor musun?" Hayr, dedim. Buyurdu ki;

"Olum Ali'yi vasi ve kendimden sonraki
halife yaptm. Onun yanna git, bu
mnasebetten dolay onu tebrik et ve ona
bunu benim sana emrettiimi syle."
Mensur, sznn devamnda yle dedi:
"Ben onun huzuruna ktm. Onu tebrik
ettim ve bunu bana babasnn emrettiini
syledim."
(eyh Saduk diyor ki;) Mensur sonradan
Hz. Rza (a.s)'n imametini inkr etti ve
(mam Kzm (a.s)'a ait olan) onun elindeki
mallara el koydu ve satt.
Bir Baka Nass:
6- Dvud bin Kesir'den yle rivayet
edilmitir: "Ebu Abdullah'a (mam Cafer-i
Sadk) dedim ki; Canm sana feda olsun!
Eer sana bir ey olursa kime ba vuralm?
Buyurdular ki; "Olum Musa'ya."
Sonra o olay gerekleti. Allah'a andolsun
ki ben, Musa bin Cafer'in imameti hakknda
bir an bile phe etmedim. Sonra yaklak
otuz yl geti. mam Musa Kzm (a.s)'n
huzuruna gittim. Ona: Canm sana feda
olsun! Eer size bir ey olursa kime
mracaat edelim? Dediimde; "Olum
Ali'ye" buyurdular. Sonra o olay da
gerekleti. Allah'a andolsun ki, Ali Rza
(a.s) hakknda bir an olsun phe etmedim."
40

Baka Bir Nass:

7- Dvud-u Rakk'den yle rivayet
edilmitir: "mam Musa Kzm (a.s)'a dedim
ki;
Canm
sana
feda
olsun!
Ben
yalanmm, senden sonra kimin imam
olacan bana syle. mam Kzm (a.s), Hz.
Rza (a.s)' iaret ederek; "Benden sonra
sizin sahibiniz budur" buyurdular.
Baka Bir Nass:
8- Dvud-u Rakk'den yle rivayet
edilmitir: "Ebu brahim'e, yani mam Musa
Kzm (a.s)'a yle dedim: Babam sana feda
olsun! Ben artk yalanmm, seninle bir
daha buluamayacamdan korkuyorum.
Senden sonra kimin imam olacan bana
bildir. Buyurdular ki: "Olum Ali'dir."
Bir Baka Nass:
9- Yezid bin Selit-i Zeydi diyor: Ben ve yol
arkadalarm Mekke yolunda mam Sadk
(a.s) ile karlatk. mam (a.s)'a: "Anam
babam size feda! Siz ve ecdadnz tertemiz
imamlarsnz,
lmden
kimse
kap
kurtulamaz, o halde bana (kendinizden
sonraki imam hakknda) bir ey syle de
kendimden
sonrakilere
(evlat
ve
akrabalarma)
onu
syleyeyim"
diye
arzettim. mam cevaben bana yle
buyurdular:
"Evet,
bunlar
benim
evlatlarmdr; o ise (olu Hz. mam Rza
41

(a.s)'a iaretle) hepsinden stndr. O ilim,

hkm, hikmet, anlay ve cmertlik
sahibidir; halkn dini meseleler hakknda
ihtilafa dtkleri meseleleri (ok iyi)
bilmektedir; onda gzel ahlak, iyi komuluk
huyu vardr; o, Allah'n (c.c) kaplarndan
bir kapdr ve onda bunlarn hepsinden
daha stn olan baka bir zellik de vardr!"
Babam mam (a.s)'a; "Anam babam size
feda olsun! O zellik nedir? diye sordu.
mam (a.s) buyurdular ki; "Allah Azze ve
Celle, bu mmetin yardmcsn, feryada
koann, alemini (nianesini), nurunu,
anlay, hkm ve hikmet sahibini, en iyi
mevludu (doan ocuu), en iyi genci ondan
vcuda getirecektir. Allah Teala onun
vastasyla
kan
dkmeyi
nleyecek,
insanlarn arasn slah edecek, onlar
bartracak;
dankl,
kargaa
ve
kopukluu dzeltecek, pla rtecek, a
doyuracak,
korkana
gven
verecek,
yamuru yadracak, kullar onun vesilesiyle
emre boyun eecekler; o, genlerin ve
olgunlam kiilerin en hayrls, en
stndr, ergenlik ana ermeden aireti,
onunla (onun imameti ile) mjdelenecektir.
Onun konumas hkm ve hikmettir,
susmas ise ilim ve bilin zeredir; halkn
42

ihtilafa
dt
meseleleri
onlara
aklayacaktr."
Yezid bin Selit yle ekliyor: "Babam ona;
Anam babam sana kurban olsun! Acaba
ondan sonra onun bir evlad olacak m? diye
sordu. mam (a.s): Evet, diye buyurdu ve
sonra sustu.
Yezid daha sonra yle diyor: "Bir mddet
sonra Ebul Hasan (yani, mam Musa bin
Cafer a.s) ile grtm. Kendilerine
arzettim: Anam babam sana feda olsun!
(Sonraki imam hakknda) babanzn bana
haber verdii gibi, sizin de bana haber
vermenizi istiyorum. mam (a.s), cevaben
buyurdular ki: Babam yle bir zamanda
yayordu ki, bizim zamanmz yle deil.
Yezid diyor: mam'a dedim ki: Sizden bu
kadarna raz olan kimseye Allah lanet
etsin!"1
Yezid sznn devamnda yle diyor:
mam benim bu szme glp yle
buyurdular: Ey Eba Umare! Bil ki, ben
1

1- Galiba soru sorann maksad yle imi: Ben

bu miktar szle yetinmek istemiyorum, daha fazla
aklama yapmanz ve aka beyan etmenizi mit
ediyorum. Yani; hkmetin grevlileri byle bir sz
syleyebilme hakkn mam'dan almlarm. Yezid'in
sz de buna iarettir.

43

evimden ktm, zahirde (grnte) btn

oullarma vasiyet ettim, onlar olum Ali
ile ortak kldm, ama gizlide sadece Ali'ye
vasiyette bulundum (onu kendime vasi
yaptm).
Ryamda
Resulullah
(s.a.a)'
grdm, Emir'ul Mminin Ali (a.s) da
onunla birlikte idi; Resulullah (s.a.a)'in
yannda bir yzk, bir kl, bir sa, bir
kitap ve bir de sark vard. Kendisine:
Bunlar nedir? diye sordum. Buyurdular ki:
Sark Allah'n saltanatnn, kl izzetinin,
kitap nurunun, sa gcnn, yzk de
btn bunlar kapsyor. Sonra Resulullah
(s.a.a) buyurdu ki: mamet, olun "Ali"ye
yetiecektir.
Yezid daha sonra yle ekliyor: mam (a.s)
bana buyurdular ki: Ey Yezid! Bu konu senin
yannda emanettir, yleyse onu akl sahibi,
sadakatli ve Allah'n, kalbini iman zere
sndrd insanlar dnda kimseye syleme
ve Allah-u Teala'nn nimetlerine kar
nankrlk etme. Eer senden tanklk
isterlerse tanklk et. nk Allah-u Teala
yle
buyurmutur:
"Allah
sizlere,
emanetleri ehline ulatrmay emrediyor."1
Yine
Allah-u
Teala
buyuruyor
ki:

44

2- Nisa/ 58

"Kendisinde olan bir ehadeti (ve tankl)

Allah'tan gizleyenden daha zalim kimdir.?"2
Dedim ki; Allah'a and olsun ki, kesinlikle
byle bir ii yapmayacam. Sonra, Ebu'l
Hasan (mam Kzm) (a.s) szlerini yle
srdrd: Daha sonra Resulullah (s.a.a)
onun vasflarn bana aklad ve yle
buyurdular: "Olun Ali yle biridir ki,
Allah'n nuruyla bakar, Allah'n bildirmesiyle
duyar, hikmetle konuur, doru davranr;
hata yapmaz, alimdir, cahil deildir, hkm
(hikmet) ve ilimle doludur. Onunla birlikte
olacan sre ne kadar da azdr; o kadar
azdr ki, yok gibi saylr! yleyse seferden
dnnde ilerini dzenle, kendine bo
vakit ayarla; nk sen, onlardan ayrlp
baka eylerle birlikte olacaksn. O halde
evlatlarn topla ve Allah' onlara tank kl;
(phesiz) Allah, tanklk iin yeterlidir."
Sonra,
mam
Kzm
(a.s)
yle
buyurdular: Ey Yezid! Ben bu yl vefat
edeceim. Ali bin Ebu Talib ve Ali bin
Hseyin'in ada olan olum "Ali"ye
birincisinin (Hz. Ali'nin) anlay, ilmi, zaferi
ve heybeti verilmitir. O, Hrun'dan ancak
drt yl getikten sonra konuabilir (bu
mddetten nce konumaya hakk yoktur),
2

3- Bakara/ 140

45

drt yl getikten sonra, istediin her ey

hakknda ondan soru sor; Allah'n izniyle
cevabn verecektir."
Bir Baka Nass:
10- Abbas Nehhas'il Esed yle diyor:
"Hz. Rza (a.s)'a; Bu zamann imam siz
misiniz? diye sorduumda mam (a.s): Evet,
Allah'a and olsun ki, ben btn insan ve
cinlerin imamym, buyurdular."
Bir Baka Nass:
11- Sleyman bin Hafs el-Nervezi diyor:
"mam Ebu'l Hasan Musa bin Cafer (a.s)'n
yanna gittim ve kendisinden sonraki imam
ve Allah'n hcceti hakknda soru sormak
istiyordum. mam (a.s), ben hibir ey
sormadan bana bakp yle buyurdular:
Sleyman! "Ali" benim olum ve vasimdir.
Benden sonra Allah'n insanlara olan
hccetidir. O, benim evlatlarmn en stn
olandr. Eer benden sonra yaayacak
olursan, halifemi (yerime geeni) tanmak
isteyen ialarn ve velayet ehli kimselerin
nezdinde
onun
(Ali
bin
Musa'nn)
imamlna tanklk et!"
12- Ali bin Ubeydullah el-Haimi yle
diyor: "ia ve dostlarmzdan yaklak altm
kii Resulullah (s.a.a)'in kabri yanndaydk,
mam Kzm (a.s), olu Ali'nin elinden
tuttuu bir halde bize doru gelerek yle
46

buyurdu: Benim kim olduumu biliyor

musunuz?
Bizler:
Siz
efendimiz
ve
bymzsnz,
dedik.
mam
(a.s):
yleyse benim isim ve nesebimi syleyiniz,
buyurdu. Biz mam'n cevabnda yle arz
ettik:
Siz,
Musa
bin
Cafer
bin
Muhammed'siniz. mam: Benim yanmdaki
kimdir? Buyurdular. Bizler ise; Ali bin Musa
bin Cafer (a.s)'dr, dedik. O zaman mam
(a.s) yle buyurdular: yleyse ahit olunuz
ki o, hayatmda vekilim ve lmmden
sonra da vasimdir."
13- Abdullah bin Merhum yle diyor:
"Barra'dan Medine'ye doru hareket ettim.
Yolda Basra'ya gtrlmek zere olan mam
Kzm (a.s) ile karlatm.1 mam (a.s),
birilerini yanma gndererek beni arttlar
ve birka kitap vererek bunlar Medine'ye
ulatrmam emrettiler. "Size feda olaym,
bunlar kime vereyim?" diye sorduumda
yle buyurdular: "Olum Ali'ye ver. O
benim vasim, ilerimin sorumlusu ve
evlatlarmn en stndr."
14- Abdullah bin Haris ki annesi Cafer-i
Tayyar'n neslindendir yle diyor: "mam
1

1- Bu olay, Hicri 179. ylnn sonlarnda mam'n,

Harun'un Emri ile Medine'de yakalanmas ve
Basra'ya gnderilmesi zamannda vuku bulmutur.

47

Kzm (a.s) bizleri toparlayarak yle

buyurdu: Acaba sizi niin ardm biliyor
musunuz? Bizler: Hayr, dedik. mam (a.s):
ahit olunuz ki, bu olum Ali, benim vasim,
ilerimin sorumlusu ve benden sonra
halifemdir. Benden talebi olan ve kendisine
vade verdiim herkes bu oluma mracaat
ederek onu ondan istesinler. Benimle
grmek zorunda olan kimseler de ancak
onun mektup ve yazs ile benimle
grsnler, diye buyurdular. (Yani; btn
ilerinizde olum Rza'ya mracaat ediniz,
eer zaruri olarak benimle grlecek bir
i olursa yine, nce olum Rza (a.s)'n
yanna gidiniz, onun vermi olduu yazl
izinle benim grme geliniz.)"
15- Haydar bin Eyp yle diyor:
Muhammed bin Yezid-i Haim yle dedi:
imdi ialar Ali bin Musa (a.s)' kendilerine
imam olarak seecekler. Ben: Nasl? diye
sordum. yle dedi: mam Kzm (a.s), onu
(mam Rza'y) yanna ararak vasiyette
bulundu (onu kendine vasi tayin etti)."
16- Yine Haydar bin Eyp'ten yle
dedii naklediliyor: Medine ehrinde "Kuba"
denilen yerde toplanmtk; Muhammed bin
Zeyd bin Ali de o mahallede oturuyordu.
Muhammed,
her
zamanki
vaktinden
yanmza ge gelince ona; Allah bize sana
48

feda olmay nasib etsin, neden bu kadar

geciktin? diye sorduumuzda cevaben yle
dedi: mam Kzm (a.s) bugn, Ali ve Fatma
(s.a) evlatlarndan benimle beraber on yedi
kiiyi toplayarak hayatnda ve lmnden
sonra olu Ali'nin onun vasisi ve vekili
olduuna, szlerini, ister yararna olsun,
ister zararna, tamamyla kabul ettiine dair
bizleri ahit tuttu. Daha sonra Muhammed
bin Zeyd yle dedi: Ey Haydar! Allah'a and
olsun ki, bugn imameti onun iin karar
kld ve ialar ondan (mam Kzm
(a.s)'dan) sonra Rza (a.s)'a uyacaklardr.
Haydar diyor ki: Bu sz ondan duyunca
yle dedim: Bu nasl sz? Allah onu
yaatacaktr! Muhammed ise cevaben yle
dedi: Ey Haydar! Ona vasiyet etmesi,
imametlii ona brakmas demektir.
Ali bin Hakem diyor ki: Haydar, mam
Rza (a.s)'n imamlnda phe ettii bir
halde dnyadan gt."
17- Abdurrahman bin Haccac yle diyor:
"Ebu'l Hasan Musa bin Cafer (a.s), olu
Ali'ye vasiyet etti (onu kendine vasi kld) ve
onun iin bir yaz yazarak Medine
byklerinden altm kiiyi ahit tuttular."
18- Hseyin bin Beir yle diyor:
"Resulullah (s.a.a), Gadir-i Hum gn Hz.
Ali'yi yksek bir yere kararak kendi vasisi
49

kld gibi, mam Kzm (a.s) da olu Ali

(a.s)' ayaa kaldrp yle buyurdular: "Ey
Medine (veya ey mescit) halk! Bilin ki bu
(Ali), benden sonraki vasimdir."
19- Hasan bin Ali el-Hazzaz yle diyor:
"Ali bin Ebi Hamza ile birlikte Mekke'ye
doru hareket ettik. Ali kendisiyle birlikte
mal ve eya gtryordu. Ona: Bunlar nedir,
diye sordum. O, "Bunlar salih kulun (mam
Kzm (a.s)'n) mallardr. Bunlar olu Ali
(a.s)'a ulatrmam emretmitir. nk onu
kendi vasisi klmtr."
(Kitabn yazar eyh Saduk) yle diyor:
"Ali bin Ebu Hamza, mam Kzm (a.s)'n
vefatndan sonra bu meseleyi inkr ederek
mallar mam Rza (a.s)'a ulatrmad."
20- Seleme bin Muhriz yle diyor:
"mam Sadk (a.s)'a arz ettim: cliyye
frkasndan olan biri bana yle dedi: Bu
yal adamn (Hz. Sadk'n) ka yl daha
yaamas mit edilir? Bir iki yl sonra
dnyadan
gidecek
ve
artk
mit
balayacanz bir kimse de kalmayacak!
mam Sadk (a.s), bu sze kar yle
buyurdu: "Ona neden yle sylemedin:
Musa bin Cafer henz gentir, ona helal
olan bir cariye aldk, Allah'n izniyle (ok
gemeden) fakih bir evlada sahip olacan
greceksin."
50

21- smail bin Hattab yle rivayet

ediyor: "mam Ebu'l Hasan (Musa bin
Cafer), srekli olu Ali (a.s)' vyordu.
Onun fazilet ve iyiliini zikrediyordu; ondan
baka kimseyi byle vmezdi. Sanki bu
tavryla etraftakilerin ona (Hz. Rza'ya) ilgi
duymalarn salamak istiyordu."
22- Cafer bin Halef diyor ki: "mam Ebu'l
Hasan Musa bin Cafer (a.s)'dan iittim,
yle buyuruyordu: "Evlat grmedike
lmeyen kimseye ne mutlu! (Hz. Rza'y
iaret ederek) Allah-u Teala da benden
sonra bki kalacak bu ocuumu bana
gsterdi."
23- Hseyin bin Muhtar diyor: "mam
Kzm (a.s) hapisteyken baz mektuplar
bize yetiti. Onlarda yle yazlmt:
"mamet
makamm
byk
oluma
yetimektedir (yani; benden sonra imam
olacak odur)."
24- Yine, Hseyin bin Muhtar'dan yle
rivayet
ediliyor:
"mam
Kzm
(a.s)
Basra'dan getiinde elimize mektuplar
ulat.
Mektubun
kenarnda
yle
yazyordu: "Ahdim (sahip olduum imamet
makam) byk oluma yetiir."
25- Ziyad bin Mervan el-Kandi yle
diyor: "mam Kzm (a.s)'n huzuruna
vardm; yannda olu Ali (a.s) da vard.
51

mam Kzm (a.s) bana yle buyurdu: "Ey

Ziyad!
Bunun
(Ali'nin)
yazs
benim
yazmdr, sz benim szmdr, elisi
(gnderdii kimse) benim elimdir, ne
sylerse sz onun szdr."
Bu kitabn yazar (eyh Saduk) yle
diyor: Ziyad bin Mervan el-Kandi'nin
kendisi bu hadisi naklettii halde mam
Kzm (a.s)'n ehadetinden sonra onu (Ali
(a.s)') inkr etti ve Vakiflerden oldu. mam
Kzm (a.s)'n onun yanndaki mallarn
sahiplenerek mam Rza (a.s)'a iade etmedi.
26- Nasr bin Kbus yle diyor: "Musa
bin Cafer (a.s)'a arz ettim ki: Babanzdan;
sizden sonra imam kimdir, diye sorduumda
bize senin imam olduunu haber verdi.
Onun vefatndan sonra halk saa sola gitti
(saptt), fakat ben ve arkadalarm senin
imametini kabul ettik. O halde kendinizden
sonra kimin imam olacan bana buyurun.
mam (a.s): Olum Ali'dir, buyurdular. "
27- Yine, Nasr bin Kbus'tan yle
naklediliyor: "mam Kzm (a.s) bana yle
buyurdu: "Olum Ali ocuklarmn en
bydr, hepsinden daha ok szm
dinleyip emrime itaat edendir. Benimle
beraber "Cefr" ve "Camia" kitaplarna
bakyor. Peygamber veya Peygamber'in
52

vasisinden baka hi kimse bu iki kitaba

bakamaz."
28- Mufazzal bin mer yle sylyor:
"Hz.
mam
Kzm
(a.s)'n
huzuruna
vardmda olu Ali (a.s) kucanda idi. Onu
pp dilini emiyordu. Omzuna alp sonra
barna basarak yle buyuruyorlard:
"Babam, annem sana feda olsun! Kokun ne
de gzeldir, tabiatn ne de temizdir, faziletin
ne kadar da aikrdr!" mam (a.s)'a size
feda olaym; bu ocua kar kalbimde,
sizden baka hi kimseye duymadm
byk bir sevgi olutu, dedim. mam (a.s)
cevaben yle buyurdu: "Mufazzal! Onun
bana olan nispeti, benim babama olan
nispetim gibidir (yani; o da benim gibi
imamdr)."(Allah'n
sekin
kullar),
bazs bazlarnn neslindendir. Allah
iitip bilendir."(l-i mran/34)
mam (a.s)'a: O, sizden sonra imam mdr,
diye sorduumda mam (a.s): "Evet, kim
ona itaat ederse hidayet olur ve kim ona
itaatsizlik ederse kfir olur."
29- Muhammed bin Snan yle diyor:
"mam Kzm (a.s) Irak'a gtrlmeden bir
yl nce huzuruna vardm; olu Ali de
nnde idi. Bana hitaben; ey Muhammed!
diye buyurdu. Ben de: Lebbeyk! (Buyurun,
hizmetinize hazrm) dedim. mam (a.s): "Bu
yl bir olay olacaktr, ondan dolay
sabrszlk yapma" diye buyurdu. Sonra
53

ban aa eip eliyle yere vurdu. Daha

sonra ban kaldrarak yle buyurdu:
"Allah
zalimleri
saptracaktr,
Allah
dilediini yapar." (brahim/ 27)
Arz ettim: Size feda olaym! Olay nedir?
Buyurdu ki: "Kim (benden sonra) bu oluma
hakk hususunda zulmeder ve onun
imametini inkr ederse aynen Hz. Ali bin
Ebu Talib (a.s)'a hakk hususunda zulmeden
ve Hz. Muhammed (s.a.a)'den sonra onun
imametini inkr eden kimse gibi olur."
Ravi diyor ki: mam'n bu szler
sylemesiyle kendi lmnden ve olunun
imametliinden haber verdiini anladm.
Bundan dolay yle dedim: Allah'a and
olsun ki, eer Allah-u Teala bana uzun mr
verirse onun hakkn vereceim, imametini
ikrar edeceim.
ehadet ederim ki o, sizden sonra
Allah'n, halkn zerine hcceti ve onlar
Allah'n dinine davet edendir.
mam (a.s), bu szlerime kar yle
buyurdu: "Ey Muhammed! Allah sana uzun
mr verecektir, sen halk onun ve ondan
sonraki
imamn
imametine
davet
edeceksin."
"Canm size feda olsun! Ondan sonraki
imam kimdir?" diye sorduumda; "Onun
olu", buyurdular. Bunun zerine arz ettim:
Raz ve teslim oldum. mam (a.s) buyurdu
ki: Evet (doru sylyorsun), seni Emir el54

Mminin Ali (a.s)'n kitabnda byle

buldum. Sen, bizim ialarmz arasnda
zifiri
karanlk
bir
gecede
parlayan
imekten daha aikrsn.
Sonra yle buyurdular: "Ey Muhammed!
Mufazzal benim ns ve rahatlm (samimi
dostum) idi, sen de o iki imama (mam Rza
ve mam Cevad) ns ve rahatlk sebebi
olacaksn. Atee sana dokunmas, haramdr.

55

5. BLM
HZ. MUSA BN CAFER (A.S)'IN
VASYETNN NSHASI

1- Abdullah bin Muhammed el-Haccac

diyor ki: "brahim bin Abdullah el-Caferi bir
grup akrabasndan yle naklediyor: mam
Musa bin Cafer (a.s), Cafer bin Salih elCaferi, Muaviye el-Caferi (hepsi Ebu Talbib
soyundandr), Yahya bin Hseyin bin Zeyd
(mam Seccad (a.s)'n torunlarndandr),
Sd bin mran-i Ensari, Muhammed bin
Haris-i Ensari, Yezid bin Selid-i Ensari ve
Muhammed bin Cafer-i Esleme'yi (mam
Kzm (a.s)'n ashabndandrlar) kendi
vasiyetine tank kld. mam Musa bin Cafer
(a.s), ayn grubu bir takm hak inanlarna
da ahit tuttu. Mezkur inanlar unlardan
ibaret idi: "Ben ehadet ediyorum ki,
Allah'tan baka bir ilah yoktur, o tektir ve
orta yoktur, Muhammed onun kulu ve
elisidir,
kyamet
gelecektir;
onun
geleceinde phe yoktur. phesiz, Allah-u
Teala kabirlerdekileri diriltecektir, lmden
sonra dirilmek haktr, hesap ve ksas haktr,
(kyamette) Allah'n nnde dikilme haktr,
56

Hz. Muhammed'in getirdikleri haktr, haktr,

haktr, Cebrail (a.s)'n indirdikleri de haktr.
Bu saydklarma inanarak yayorum, ayn
inanlarla leceim ve ayn inanlarla da
dirileceim inallah."
mam (a.s), ad geen ahslar bu
vasiyetin kendisine ait ve kendi hattyla
yazlm olduuna dair ahit tuttu. Daha
sonra yle devam etti: "Bu vasiyetten nce
ceddim Emir-ul Mminin Ali (a.s)'n, Hasan
ve
Hseyin'in,
Ali
bin
Hseyin'in,
Muhammed bin Ali'nin ve Cafer bin
Muhammed'in
nasihatlerini
harfiyen
yazdm. imdi ise bu vasiyetle olum Ali'yi
ve onunla beraber dier ocuklarm eer
Allah isterse, vasi karar klyorum. Olum
Ali dier kardelerini olgun bulup onlarn
benim vasim olarak kalmalarna izin verme
yetkisine sahip olduu gibi dierlerinden
raz olmad takdirde, onlar vasiyetin
dnda brakma yetkisine de sahiptir ve
dierleri onun karsnda byle bir yetkiye
sahip deildirler.
Vakflar, mallar ve ocuklarma Ali'yi,
brahim'i, Abbas', Ahmed'i (mam Kzm
(a.s)'n dier ocuklar) ve mm Ahmed'i
(mam Kzm (a.s)'n hanm) vasi klyorum.
Hanmlarmla ilgili meselelerde sadece "Ali"
vasimdir. Babam ve aileme ait olan
57

vakflarn te birini ayn kendi malym

gibi nerede maslahat grrse orada
kullansn.
Ailem
konusunda
yaptm
vasiyetlere isterse uyabilir, istemezse de
uymama hakkna sahiptir. Mallar isterse
satabilir,
isterse
hediye
verebilir,
balayabilir veya bunlarn dnda uygun
grd bir yere sadaka verebilir. Bu
vasiyette
o
(mam
Rza),
mallarm,
hanmlarm ve ocuklarm hususunda benim
gibidir.
Vasiyetim
dnda
isimlerini
zikrettiim kardelerini eer kendisi uygun
grrse onlar hakkndaki vasiyetimi icra
edebilir, uygun grmezse onlar vasilikten
karma yetkisine sahiptir. Hi kimse ona
itiraz hakkna sahip deildir. Eer ad geen
ocuklarmdan
birisi
kz
kardeini
evlendirmek isterse, onun izni olmadan
byle bir hakka sahip deildir. Kim bu
vasiyetimde zikrettiim yetkiler hakknda
onu (mam Rza) bir kenara iter veya ona
mani
olursa
bu
ameliyle
Allah
ve
resulnden uzaklam, Allah ve resul de
ondan uzaklamtr; Allah'n, btn lanet
edenlerin, mukarrep meleklerin, nebilerin,
elilerin ve mminlerin laneti o ahsn
zerine olsun! Hibir sultan ve ayn ekilde
ocuklarmn hibirisi onun (mam Rza'nn)
yannda olan mallarm ondan alma
58

yetkisine sahip deildirler. Benim onun

yannda mallarm vardr ve o, mevcut
mallarn miktarn her ne kadar sylerse
benim kabulmdr, ister az sylesin, ister
ok, fark etmez. Dier evlatlarmn ismini
burada zikretmemin sebebi, onlarn ve
kk ocuklarmn ycelmeleri, (ihtiramla
anlmalar ve tannmalar) iindir.
mm veled1 olan hanmlarmdan hangisi
evde kalmaya devam ederse, onun (mam
Rza'nn)
kabul etmesi artyla, ben
hayattayken sahip olduklar btn haklara
sahip olacaklardr. Ama benden sonra
evlenirlerse artk hayatmdaki kendileri iin
belirlenmi hakk almaya dnemezler.
Elbette Ali (mam Rza), maslahat bilirse
onlar bu hukuktan yararlandrmaya devam
edebilir.
Kzlarm
da
onlarla
ayn
hkmdedirler.
Kzlarm
onlara
anne
tarafndan karde olanlar, evlendiremezler
(bu yetkiye sahip deillerdir). Kzlarmn da
onun (mam Rza'nn) gr ve izni
olmakszn evlenme hususunda bir i
yapmaya haklar yoktur. Eer kzlarmn
evliliine onlara anne tarafndan karde
olanlar, Ali'nin izni olmadan karrlarsa, bu
1

1- mm veled; efendisinden ocuk douran

cariyeye denir.

59

amelleriyle
Allah
ve
resulne
kar
muhalefet ve itaatsizlik etmilerdir. O
(mam
Rza)
kendi
kavminin
evlilik
meselelerinde daha bilgilidir. Eer isterse
evlendirir ve istemezse de evlendirmez. Ben
bu vasiyetnamenin evvelinde zikrettiim
eylerin benzerini onlara (anne tarafndan
kzlarma karde olanlara) vasiyet ettim ve
Allah', onlara ahit tutuyorum.
Kimsenin benim vasiyetimi ama veya
onu aklamaya hakk yoktur. Bu vasiyet,
ayn size beyan ettiim gibidir. Kim ktlk
yaparsa kendi zararna yapmtr, kim de
iyilik yaparsa kendi yararna yapmtr.
Rabbim kullara zulmeden deildir.
Hi kimse ister sultan isterse bir bakas
olsun, altn mhrlemi olduum bu
vasiyeti ama hakkna sahip deildir. Kim
bu ii yaparsa Allah'n lanet ve gazab onun
zerine olsun. Allah'tan sonra melekler,
mslman ve mminler grubu benim
yardmcmdr."
Daha sonra mam Musa bin Cafer (a.s) ve
ahitler onu (vasiyeti) mhrlediler.
Abdullah bin Muhammed el-Caferi diyor
ki: Abbas bin Musa (mam Rza (a.s)'n
kardei), bn-i mran adl kadya yle dedi:
Bu mektubun iinde bizim iin braklm
hazine var ve o (mam Rza) hepsini kendisi
60

sahiplenmek istiyor, bize hibir ey vermek

istemiyor. Babam her eyi ona vermi, bizi
ise muhta brakmtr. Bu esnada (mam
Kzm (a.s)'n vasiyetine ahit olanlardan)
brahim bin Muhammed el-Caferi onun
zerine srayp ona kt szler syledi.
ahitlerden bir dieri olan amcas shak bin
Cafer de ona ayn ekilde davrand. Bunun
zerine Abbas, kadya: Allah seni salih
klsn, mhr a da mektubun ieriini oku,
dedi. Kad: Mhr aarak babann lanetine
uramak istemiyorum, dedi.
Abbas: Kendim onu aacam.
Kad: Sen bilirsin.
Abbas, mhr aarak mektubu okudu ve
mam Kzm (a.s)'n onlarn hepsini
vasiyetten kardn, sadece Ali (a.s)' bki
braktn ve onlar, ister istesinler ve
isterse istemesinler Ali'nin velayeti altna
geirdiini bylece grm oldular ve
onlarn hepsi yetimler gibi mam Rza'nn
himayesi altna girmi oldular. mam Kzm
(a.s), onlarn hepsini sadaka vb. eylerin
snrndan uzaklatrmt.
Daha sonra mam Rza (a.s), kardei
Abbas'a dnerek yle buyurdu: "Ey
kardeim! Zarar ve borlarnzn sizi bu ie
zorladn biliyorum. mam daha sonra
Sd'a: Ey Sd! Git bak, ne kadar borlar
61

varsa onlardan taraf onu de ve bor

senetlerini geriye al, ayrca borlarn
dendiine dair bir de belge al. Allah'a and
olsun ki, yeryznde yrdm srece
size
yardm
ve
iyilik
etmeyi
terk
etmeyeceim. yleyse istediinizi syleyin."
Abbas: Bize verdiklerin senin yannda
olan mallarmzdan arta kalandr. Yoksa
bizim senin yanndaki mallarmz bundan
ok daha fazladr.
mam:
stediinizi
syleyin.
Benim
onurum
sizin
onurunuzdur.
Allah'm!
Bunlar ve ilerini slah et, eytan bizden ve
onlardan uzaklatr. Onlara sana kul olmada
ve yine sana itaat etmede yardmc ol. Allah
tm sylediklerimize ahittir."
Abbas: "Sylediklerini ne kadar da gzel
anlyorum (ama cevap veremiyorum!) Artk
krein iin benim yanmda bir amur
(tamah
edebilecein
hibir
ey)
kalmamtr." Daha sonra herkes dald."
2-Abdurrahman bin Haccac diyor ki:
"mam Kzm (a.s), Emir'l Mminin Hz.
Ali'nin
vasiyetnamesini
ve
babasnn
vakfettii
yerlerin
belgelerini
bana
gnderdi. Bu vesileyle kendi vakflarn ve
babasnn vakflarn beyan ettiler. (Mezkur
yaznn metni:)
62

"Bismillahirrahmanirrahim.
Musa
bin
Cafer'in vakflar: Filan mekandaki lleri
belli olan yerin tamam, ondaki hurma
aalar, zerinde bina olmayan ksmlar,
onda mevcut olan su, kenar ve keleri,
hukuk ve sulanmas, yksek ve yzeysel
yerlerindeki mevcut btn haklar, orman,
istirahat edebilecek yerleri, dz alan, su
yolu, verimli ve verimsiz ksmlar, btn
bunlar Musa bin Cafer ister kz, ister erkek
olan
(birinci
dereceden)
ocuklarna
vakfediyor. Bu yerden elde edilen gelirler,
orann onarlmas ve korunmas iin yaplan
masraflar ve kyn fakirlerine datlmak
zere ayrlm otuz hurma aacnn gelirleri
karldktan sonra, orann sorumlusunca
Musa bin Cafer'in ocuklar arasnda
datlr. Bu datmda erkeklere kzlarn iki
kat hak verilmelidir. Musa bin Cafer'in
kzlarndan birisi evlenirse, kocasn (lm
veya boanma nedeniyle) kaybetmedii
srece bu haktan yararlanamaz. Kocasn
kaybetmesi durumunda ayn evlenmemi
kzlar gibi o da pay almaya devam eder.
Musa bin Cafer'in ocuklarndan birisi
lrse onun hakk kendi ocuklarna miras
olarak kalr. Kz ocuklar bir, erkek
ocuklar iki pay alr. Eer lenin ocuu
yok ise onun pay dierlerininkine eklenir.
63

Kzlardan dnyaya gelen torunlarmn bu

malda haklar yoktur. Elbette eer babas
benim ocuklarmdan olursa durum deiir.
Benim neslimden her hangi birisi sa
olduu mddete baka birisi bu mlkte
hak sahibi olamaz. Eer ocuklarmn hepsi
lr de hibirisi sa kalmazsa bu mal baba
ve anne tarafndan bana karde ve bac
olanlara aittir. Onlar sa olduu mddete
bu yer bakasna gemez. Eer onlarn da
hepsi
lrse
bu
mlk,
ayn
kendi
ocuklarma art ettiim gibi, babamn kz
ve erkek ocuklarna, onlardan bir ocuk
kaldka miras olarak kalr. Eer onlardan
da hi kimse kalmazsa varislerin en iyisi
olan Allah-u Teala varis olana dek (kyamet
gnne kadar) bu mal, akrabalk bana
gre, bana en yakn olanlara miras kalr.
Musa bin Cafer bu mlk, sa salim olduu
bir halde, hibir ek ve pheye yer
vermeyecek bir ekilde ve bir daha da
(kyamet gnne kadar) geri dnmeme
artyla Allah'n rzas ve ahiret nimetleri
iin vakfetmitir. Ahirete ve Allah-u Teala'ya
iman olan hibir mminin, Allah-u Teala'nn
yeryzne ve yeryzndeki insanlara varis
olana dek, bu yeri satmas, almas, hibe
etmesi, birine balamas veya onun iin
64

belirlediim artlar deitirmesi, caiz

deildir.
Bu vakfn sorumlusu Ali (mam Rza) ve
brahim'dir. Eer onlardan birisi lrse
Ksm onun yerine geecektir. Sonra tekrar
onlardan birisi lrse smail onun yerine
geecektir. Eer bu ikisinden biri de lrse,
Abbas onun yerine geecektir. Eer o
ikisinden birisi lrse, dierlerinden daha
byk olan karde onun yerine geecektir.
Eer benim neslimden sadece bir kii
kalrsa bu vakfn sorumluluu onun
zerinedir."
mam Rza (a.s) buyurdu ki: "Babam
smail'e, Abbas'tan kk olmasna ramen
ncelik tand."
3-mam Sadk (a.s)'n ocuklar olan
shak ve Ali'den yle nakledilmitir: "Hz.
Musa bin Cafer'in tutukland sene, biz
Mekke'de Abdurrahman bin Eslem'in yanna
gittik ve yanmzda da Musa bin Cafer'in
kendi yazsyla ona ait bir mektup vard.
mam (a.s), bu mektuba ihtiya duyduu
eyleri yazmlard. Ona: mam bu yolla ad
geen eylerin yaplmas iin destur
vermitir; hangisi gerekleirse onu olu
Ali'ye ver; nk o, mam'n halifesi ve
ilerinin sorumlusudur, dedik.
65

Daha sonra shak ve Ali yle devam

ettiler: Bu sohbet, haclarn Mina'dan
Mekke'ye hareket etmelerinden bir gn
sonra
ve
mam
Kzm
(a.s)'n
tutuklanmasndan takriben elli gn sonra
gerekleti. mam Sadk (a.s)'n oullar
olan shak ve Ali, Ali bin Musa (a.s)'n kendi
babasnn vasi ve halifesi olduuna dair,
Hseyin bin Ahmed el-Minkr, smail bin
mer, Hassan bin Muaviye ve Hseyin bin
Muhammed-i
Sahib'ul
Hatm'i
kendi
ahitliklerine tuttular. Onlardan iki kii de
zikredildii ekilde ahitlik ettiler ve dier
iki kii de onun (mam Rza'nn) Musa bin
Cafer (a.s)'n vekili olduunu sylediler.
Netice itibariyle hepsinin ehadeti Hafs bin
Gyas adl hakimin nezdinde kabul edildi."
4-Bekir bin Salih diyor ki: "mam Kzm
(a.s)'n olu brahim'e babas hakknda ne
sylediini sordum. O yayor, dedi. Ben;
"Kardein Ebu'l Hasan (mam Rza)
hakknda ne diyorsun?" Dedim. O; "Ebu'l
Hasan doru szl ve gvenilir birisidir"
dedi. Ben; "O babann ldne inanyor"
dedim. Cevaben; "O ne dediini daha iyi
bilir" dedi. Ben szm tekrarlaynca o yine
ayn cevab verdi.
Ben; "Acaba baban birisini kendisine vasi
tayin etti mi?" Dediimde "Evet" dedi. Kimi
66

vasi tayin etti, dediimde ise "Bizden be

kiiyi belirledi ve Ali'yi bize ncelikli kld"
diye cevap verdi."

67

6. BLM
MAM RIZA (A.S)'IN MAMET LE
LGL NASLAR

(Bu bab'da toplam 37 hadis bu konu

hakknda nakl olup baz hadisler tekrar
edilmitir.
Bu
sebepten
dolay
baz
hadislerin zikr edilmesini gerek grmedik.)
1- Ebu Nezre yle nakletmitir: 1 "mam
Muhammed
Bkr'n
vefat
zaman
geldiinde, ihtizar srasnda vasiyetini
sylemek iin olu Hz. mam Sadk'
ard. mam Bkr'n kardei Zeyd bin Ali,
mam Muhammed Bkr'a yle dedi:
Zannmca mam Hasan'n, mam Hseyin
hakknda yapt iin benzerini sen de
benim hakkmda yapsaydn kt bir ey
1

Merhum eyh Saduk (r.a) mehur olan bu hadisi

deiik ekilde ve deiik ravilerden nakletmitir. Bu

rivayetlerde
(Ehl-i
Beyt
imamlar
ve
Resulullah(s.a.a)'n on iki vasisinin isimlerini zikr
etmitir. Bu rivayetlerde Cabir bn-i Abdullah'n bu
isimleri Hz. Fatma (s.a)'nn elinde olan nurlu bir
sayfada grd" ve Hazreti Bakr (a.s)'a syledii
nakledilmitir.

68

yapm olmazdn.2 mam Muhammed Bkr

(a.s) yle cevap verdi: Ya Ebe'l Hasan! lahi
emanet ve ahitler, insanlar birbirlerine
benzetilerek ve mukayese edilerek onlara
verilmiyor; o'nun emirlerinin benzetmekle
bir ilikisi yoktur. Bu ilahi hccetler
(imamlar), domadan nce belirlenmi bir
meseledir.
Sonra Cabir bin Abdullah' artarak,
kendi gzleriyle grm olduu o sahifeden
bahsetmesini emretti. Cabir; ba stne,
deyip yle syledi: Bir gn, Hz. mam
Hseyin'in doumunu tebrik etmek iin Hz.
Fatma (s.a)'n yanna gittim. Ellerinde
beyaz inciden bir sahife vard. "Ey
kadnlarn efendisi! Yannzda grmekte
olduum bu sahife nedir?" diye sorduumda
yle buyurdular: "Onda evlatlarmdan olan
imamlarn isimleri yazlmtr." "Onu verin
ben de bakaym" dediimde cevaben yle
buyurdular: "Ey Cabir! Eer yasaklanmam
olsayd onu muhakkak sana verirdim. Ne
var ki, ona Peygamber, Peygamber'in vasisi
ve Peygamber'in Ehl-i Beyt'inden bakasnn
2

Yani;

mam

Hasan'n,

kardei

Hseyin'i

kendisinden sonra mam yapt gibi, sen de beni

kendinden sonra mam yapm olsaydn fena
olmazd.

69

dokunmas yasaktr. Ancak dokunmadan

stten bakabilirsin."
Cabir diyor ki; Sahifede yle yazlyd:
"Ebu'l Ksm Muhammed bin Abdullah elMustafa, annesi Amine'dir; Ebu'l Hasan Ali
bin Ebu Talib el-Murtaza, annesi Esed bin
Haim bin Abdumenaf'n kz Fatma'dr;
Ebu Muhammed Hasan bin Ali el-Ber
(iyiliksever), Ebu Abdullah Hseyin bin Ali
el-Taki,
anneleri
Muhammed'in
kz
Fatma'dr; Ebu Muhammed Ali bin Hseyin
el- Adl, annesi Yezdgird kz ehribnu'dur;
Ebu Cafer Muhammed bin Ali el-Bkr,
annesi Hasan bin Ali bin Ebu Talib'in kz
mm Abdullah'tr; Ebu Abdullah Cafer bin
Muhammed es-Sadk, annesi Ksm bin
Muhammed bin Ebu Bekir'in kz mm
Ferve'dir; Ebu brahim Musa bin Cafer,
annesi Hamidet'l Mseffa isminde bir
cariyedir; Ebu'l Hasan Ali bin Musa er-Rza,
annesi Necme adnda bir cariyedir; Ebu
Cafer Muhammed bin Ali ez-Zeki, annesi
Hizran adnda bir cariyedir; Ebu'l Hasan Ali
bin Muhammed el-Emin, annesi Ssen
adnda bir cariyedir; Ebu Muhammed
Hasan bin Ali er-Refik, annesi Smane
isimli bir cariyedir ve kendisine mm'l
Hasan knyesi verilmitir; Ebu'l Ksm
Muhammed bin Hasan, o kyam edecek olan
70

hccettir ve annesi de Nergis adnda bir

cariyedir; Allah'n selam onlarnn tmnn
zerine olsun.
Kitabn yazar (eyh Saduk) yle diyor:
Bu
hadiste
Hz.
Kaim
(Mehdi)
aleyhisselamn ad zikrolunmutur. Bana
gre o hazretin adn sylemek caiz
deildir. 1
(2. Ve 6. Hadisler de ayn konuyu
iermektedir.)
7- Yine baka bir kanaldan nakledilen
rivayete gre, Hasan bin Mahbub, Ebu
Crud'dan; o da mam Bkr (a.s)'dan
rivayet eder ki: "Cabir dedi: Hz. Fatma
(s.a)'nn
huzurlarna
gittim.
Yannda
vasilerin (halifelerin) isimleri yazl olan bir
levha grdm. Onlar saydm, on iki tane
idi. Sonuncular "Kaim" idi; onlardan
tanesinin
isimleri
"Muhammed",
drt
tanesinin isimleri ise "Ali" idi. Allah'n
selam onlarn zerine olsun!"
1

1-Elbette;
mam
Mehdi(a.f)'nin
isminin
zikrolunmasnn caiz olmad hakknda deiik
grler vardr. Bazlar, mam'n ismini zikr etmenin
caiz olmas hakkndaki rivayetleri Gaybet-i Kbra
dneminden nceki dneme balyorlar. Zira
mam'n hayati tehlikesi sz konusuydu.

71

8- Sleym bin Kays el-Hilali'den yle

dedii
rivayet
olunmutur:
"Cafer-i
Tayyar'n olu Abdullah'tan yle dediini
iittim: Ben, mam Hasan (a.s), mam
Hseyin (a.s), Abdullah bin Abbas, mer
bin Ebi Seleme ve Usame bin Zeyd,
Muaviye'nin yanndaydk.
Sonra
aralarnda
geen
konumay
naklederek yle dedi: "Muaviye'ye dedim
ki: Ben (Abdullah), Resulullah'tan yle
dediini iittim: "Benim mminlere olan
velayetim,
onlarn
kendilerine
olan
velayetinden daha stndr; benden sonra
kardeim Ali bin Ebu Talib mminler
zerinde
velayet
sahibidir,
onun
da
mminlere
olan
velayeti
mminlerin
kendilerine
olan
velayetinden
daha
stndr; o ehit edildikten sonra olum
Hasan'n
mminlere
olan
velayeti
mminlerin kendilerine olan velayetinden
daha stndr, o ehit edildikten sonra,
olum Hseyin'in mminler zerindeki
velayeti
mminlerin
kendilerine
olan
velayetinden daha stndr; o ehit
edildikten sonra olum Ali bin Hseyin'in
mminler zerindeki velayeti mminlerin
kendilerine
olan
velayetinden
daha
stndr. Ey Abdullah! Sen onu greceksin.
Sonra olum Muhammed Bkr bin Ali'nin
72

mminler zerindeki velayeti mminlerin

kendilerine
olan
velayetinden
daha
stndr. Ey Hseyin! Sen onu greceksin."
Bylece on iki tane isim sayd ki, dokuz
tanesi mam Hseyin (a.s)'n evlatlarndan
idi."
Abdullah diyor ki: Sonra mam Hasan
(a.s), mam Hseyin (a.s), Abdullah bin
Abbas, mer bin Ebu Seleme ve Usame bin
Zeyd'in bu szme tanklk etmelerini
istedim, onlar da Muaviye'nin yannda
doru sylediime dair ahitlik ettiler."
Sleyman bin Kays diyor ki: "Ben de
Selman, Ebuzer, Mikdad ve Usame'den bu
szleri
Hz.
Resulullah'tan
iittiklerini
duydum.
9- Kays bin Abd'dan yle dedii
naklolunmutur: "Abdullah bin Mesud'un da
aralarnda
bulunduu
birka
kiiyle
oturuyorduk. Bedevi Araplarndan biri
kagelip
"Abdullah
bin
Mesut
hanginizsiniz?" Dedi. Abdullah: Abdullah
bin Mesud benim, dedi. Arap adam:
Peygamberiniz kendisinden sonra ka halife
geleceini syledi mi? diye sordu. Abdullah

73

bin Mesud: Evet, dedi; on iki tane, Beni

srail Nukebas says kadar.1"
10- Mesruk bin Ecda diyor ki: "Abdullah
bin Mesud'un yanndaydk. Kur'an'larmz
ona gsteriyorduk. O srada bir gen ona
sordu ki: Peygamberiniz kendisinden sonra
ka halife geleceini size haber verdi mi?
Abdullah: "Sen bir gen olmana ramen
bunu benden soruyorsun, senden nce
benden kimse byle bir ey sormamt.
Evet, peygamberimiz bize kendisinden
1

On iki Ehl-i Beyt imam hakknda olan hadisler

yle hadislerdir ki Ehl-i Snnet ve ia zerinde

ittifak etmilerdir.
Ceven kitab birinci cildinde bu hadisleri Layezal
hadisleri aratrmas ad altnda aratrdk, bu
aratrmada bu hadisleri aadaki kaynaklardan
zikr ettik.
Sahih-i Buhari: Ahkam Kitab 1148. Bab 2034.
Hadis. C.9, s.729 el-Kalem Beyrut
Sahih-i Mslim: maret Kitab c.12, s.201, DarulKitap el-Arabi Beyrut. 9.Hadisi yazmtr.
Sneni Ebu Davut: c.4, s.106
Nevevi: Sahih-i Mslimin erhi
Biharul Envar: 36, cildinde 226.sayfasndan cildin
sonuna kadar sekiz babta 234 hadis Peygamber
(s.a.a)den 52.hadis Masum mamlardan (a) bu konu
hakknda naklediyor. Toplam 286 hadistir.

74

sonra on iki halife geleceini haber verdi;

onlar, Beni srail'in Nukebas saysncadr."
Aklama: Abdullah bin Mesud, Hz.
Resulullah'n ashabndan idi. O, ok Kur'an
okuyan, Kur'an krsi ve retmeni olarak
mehur idi. mer, onu hilafeti srasnda
Kur'an retmesi iin Kfe'ye gnderdi.
11- Attab bin Muhammed, aadaki
hadisi yoldan bi'den nakletmitir
(Elbette burada naklettiimiz, muterref
yoluyla bi'den rivayet olunandr):
bi, amcas Kays bin Abd'dan yle
rivayet
eder:
"Mescitte
oturmutuk,
Abdullah bin Mesud da bizimleydi. Bedevi
Araplarndan biri yanmza gelerek yle
dedi: Abdullah sizin aranzda mdr?
Abdullah; Evet, ben Abdullah'm, niin
sordunuz? Dedi. Gebe Arap: Ya Abdullah!
Peygamberiniz ka tane halife geleceini
size haber verdi mi? Abdullah: Irak'a
geldiimden beri hi kimsenin bana
sormad bir soruyu sordun. Evet, Beni
srail Nukebas saysnca on iki kii halife
olacaktr."
Ebu Urabe, hadisin bu ksmn yle
nakletmitir: "Evet, bunlar Beni srail
Nukebas saysnca olacaktr"
Cerir E'as'tan, o da Abdullah bin
Mesud'dan, o da Resulullah'tan yle
75

nakletmektedir:
Resulullah
yle
buyurdular: "Benden sonra halifelerim, Beni
srail Nukebas saysnca on iki kiidir."
12- Cabir bin Semure diyor ki: "Babamla
beraber Hz. Resulullah'n yanndaydk. O
hazret: Benden sonra on iki emir gelecektir,
buyurdu. Sonra sessizce bir ey syledi.
Ben babama; Resulullah sessizce ne
buyurdu? diye sordum. Babam: "Hepsi
Kurey'tendir" buyurdular, dedi."
13- Yine, Cebir bin Semure'nin yle
dedii naklolunmutur: "Hz. Resulullah'n
huzuruna
gittim,
o
hazretin
yle
buyurduunu duydum: "Bu i, on iki halife
hkmet etmedike (gelmedike) son
bulmayacaktr." Sonra yavaa bir ey
dediler.
Babamdan
o
hazretin
ne
buyurduunu sordum. Babam: "Hepsi
Kurey'tendir"
szn
buyurduklarn
syledi.
14- Yine Cabir bin Semure diyor ki: "Hz.
Resulullah'n yle buyurduklarn duydum:
"Benden sonra on iki halife gelecektir, hepsi
de
Kurey'tendir."
Eve
dndklerinde
kimsenin yannda bulunmad bir srada
yanna giderek "Ondan sonra ne olacak?"
diye sorduumda "Kargaalk
olacak"
buyurdular."
76

(15 ve 16. Hadisler de ayn konuyu

iermektedir.)
17- Selman- Faris diyor ki: "Hz.
Resulullah'n huzurlarna gittim. mam
Hseyin
(a.s)
o
hazretin
dizlerinin
stndeydi. Resulullah onun azndan ve
gzlerinden pyordu ve yle diyordu:
"Sen efendisin ve efendinin olusun. Sen
imamsn ve imamn olusun, sen hccetsin
ve hccetin olusun, sen soyundan gelecek
dokuz hccetin babassn ve onlarn
dokuzuncusu onlarn Kaim'i (kyam edecek
ve yeryzn adaletle dolduracak olan
Mehdi)'dir."
18- Emir-ul Mminin Hz. Ali (a.s) diyor
ki: "Hz. Resulullah yle buyurdular:
Mjdeler olsun, mjdeler olsun, mjdeler
olsun! Benim mmetimin durumu yamura
benzer; ncesi mi hayrldr, sonras m belli
olmaz. Yine mmetimin durumu bir yl bir
grubun, dier yl da baka bir grubun
faydaland bir baa benzer; umulur ki son
grup, ba asndan daha geni, kudret ve
varlk asndan daha derin ve toplanm
meyve asndan daha gzel olur.
Benim ve benden sonra mutlu ve akl
sahipleri on iki kiinin banda geldii ve
sonunda sa bin Meryem'in gelecei bir
mmet helak olur mu hi? Ama bu arada,
77

kargaa ve fitnenin douraca bir nesil

helak olacaktr; onlar benden deildir, ben
de onlardan deilim."
(19. Hadis mam Ali (a)'nin bir Yahudiye
vermi olduu, cevaplardr.)
20- Temim bin Bohlul diyor ki: "Abdullah
bin Ebu'l Huzeyl'den imametin kimin hakk
olduunu ve imamn nianelerini sordum. O,
yle cevap verdi: Bu meseleye (imamet
meselesine) klavuzluk eden, mminlere
hccet
olan,
mslmanlarn
ilerinin
sorumluluunu stlenmeye kalkan, Kur'an
ile konuan ve dinin hkmlerini bilen
kimse Resulullah'n kardei, onun mmet
arasndaki halifesi ve onun halka olan
vasisidir; onun peygambere olan nispeti
Hrun'un Musa'ya olan nispeti gibidir. Onun
itaati u ayet gereince farzdr: "Ey iman
edenler; Allah'a, resulne ve sizden olan
Ulul Emr'e itaat edin." (Nisa/ 59) Allah-u
Teala onun vasfnda yle buyurmutur:
"Sizin veliniz ancak Allah, resul ve iman
edip namaz klan ve rku halinde zekt
verenlerdir." (Maide/ 55)
mam, halkn kendisine arld ve
Gadir-i Hum gn Hz. Peygamberin Allah'n
emriyle onu halife atad kimsedir. Hz.
Peygamber o gn yle buyurdular: "Ben
size kendinizden daha evla (velayet sahibi)
78

deil miyim?" Evet yledir, dediklerinde

buyurdular ki: "yleyse ben kimin mevlas
isem bu Ali de onun mevlasdr. Allah'm onu
seveni sev ve onunla dman olana dman
ol, ona yardm edene yardm et ve onu
yalnz brakan yalnz brak (yardmn
ondan esirge) ve ona destek olana destek
ol."
O, mminlerin emiri, muttakilerin imam,
nur yzllerin nderi, vasilerin en stn ve
Resulullah'tan sonra varlklarn en hayrls
olan Ali bin Ebu Talib'dir. Ondan sonra
resulullahn iki torunu ve kadnlarn en
stnnn ocuklar olan Hasan ve
Hseyin'dir. Sonra Ali bin Hseyin, sonra
Muhammed bin Ali, sonra Cafer bin
Muhammed, sonra Musa bin Cafer, sonra
Ali bin Musa, sonra Muhammed bin Ali,
sonra Ali bin Muhammed, sonra Hasan bin
Ali ve son olarak Muhammed bin Hasan
(a.s)'dr ki, gnmze dek birbiri ardnca
gelmilerdir. Bunlar imamet ve vasilik
makamlar ile tannan peygamberin itreti
(soyu ve Ehl-i Beyt'i)'dir. Her asr ve
zamanda, her vakit ve saatte yeryz
onlardan
hibiri
olmakszn
hccetsiz
kalmamtr. Onlar salam kulp (Urvet'ul
Vuska), hidayet imamlar ve Allah, yeryz
ve gkyzndekilere varis olana dek
79

(dnyann sonuna kadar) insanlara olan

hccetlerdir. Onlarla muhalefet eden herkes
sapk, saptrc, hak ve hidayeti terk eden
kimsedir. Onlardr Kur'an'n aklayclar ve
resulullahn yerine konuanlar. Kim lr de
onlar (imam olarak) tanmazsa cahiliye
lmyle lmtr. Bunlarn dini; her trl
ktlkten uzak durmak, iffetli olmak,
doru konumak, maslahata gre hareket
etmek, yorulmakszn Allah iin alp
abalamak; emaneti, ister iyi olsun ister
kt, sahibine geri vermek, uzun secdeler
yapmak,
geceleri
ibadetle
geirmek,
haramlardan kanmak, sabrla Ferec'i
(kurtuluu) beklemek, evrelerindekilerle
gzel arkadalk ve gzel komuluk
yapmaktr."
Sonra Temim bin Bohlul dedi ki: Bu
hadisin aynsn Ebu Muaviye a'me'ten ve o
da mam Sadk (a.s)'dan, imamet hakknda
bana nakletti.
21- Ebu Hamza-i Smali, Hz. mam Sadk
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmektedir:
"Allah, Hz. Muhammed'i insanlara ve
cinlere
(peygamber
olarak)
gnderdi.
Ondan sonra on iki vasi (halife) tayin etti.
Onlardan bazlar geldi geti, bazlar ise
henz gelmemitir. Her vasiye ilahi bir
snnet takdir edilmitir. Hz. Muhammed
80

(s.a.a)'den sonra olan vasiler, sa (a.s)'n

vasileriyle ayn takdiri paylamlardr.
Snneti zeredirler. Onlar on iki kii idi,
Emir-l Mminin Hz. Ali (a.s) da, Hz. sa
(a.s)'a taktir olunan snnet zereydi."
22- Zurare bin a'yen diyor ki: mam
Muhammed Bkr (a.s)'n yle dediini
iittim: "Biz on iki imamz. Hasan ve
Hseyin de onlardandr. Dier imamlar ise
Hseyin (a.s)'n evlatlarndandr."
23- Semaat bin Mihran diyor ki: "Ben,
Ebu Basir ve Muhammed bin mran (mam
Bkr (a.s)'n hizmetisi) bir evdeydik.
Muhammed bin mran dedi ki: mam Sadk
(a.s)'n "Biz on iki muhaddesiz" dediini 1
dediini iittim. Ebu Basir dedi: Allah iin
syle, bunu mam Sadk (a.s)'dan kendin mi
iittin? Allah'a bir veya iki defa yemin
etmesini istedi. O da kendi kulaklaryla
iittiine dair yemin etti. Ebu Basir bunun
zerine: Fakat ben bunu mam Bkr
(a.s)'dan iittim, dedi."
24- Zurare bin a'yan diyor ki: mam
Sadk (a.s)'n yle buyurduunu iittim:
"Biz imamlar Hz. Resulullah'tan sonra on iki

4- Muhaddes: Meleklerin dediklerini iiten ama

onlar grmeyen kimseye denir.

81

kiiyiz. Hepimiz Muhammed'in l'indeniz ve

Ali bin Ebu Talib (a.s) da bunlardan biridir."
25- mam Sadk (a.s) mam Bkr
(a.s)'dan, o da mam Seccad (a.s)'dan, o da
mam Hseyin (a.s)'dan yle buyurduunu
nakletmektedir: "Emir'el Mminin Ali
(a.s)'dan Resulullah (s.a.a)'in "Ben sizin
aranzda paha biilmez iki deerli emanet
brakyorum; bunlardan biri Allah'n kitab,
dieri ise itretimdir" szndeki itretten
(Ehl-i Beyt'ten) kast kimler olduunu
sorduklarnda yle buyurdular: "tretten
kast; ben, Hasan, Hseyin ve dokuzuncusu
Mehdi ve Kim olan Hseyin'in dokuz
evladdr.
Kevser
havuzunun
banda
Resulullah'a kavuuncaya dek onlar Allah'n
kitabndan, Allah'n kitab da onlardan
ayrlmaz."1
26- Ali bin Fazl el-Badadi diyor ki: Ebu'l
Abbas-i Sa'leb'in arkada Ebu mer'den
yle
sordular:
Hz.
Resulullah
buyurmulardr ki: "Ben size aranzda iki
ar emanet brakyorum." Acaba neden
1

Maksat, Kur'an ve Ehl-i Beyt'in kyamet gn

Kevser havuzunun banda Resulullah'a kavuuncaya

dek
birbirlerinden
ayrlmayacaklardr.
Birine
sarlmak, dierine sarlmak demektir.

82

bunlar
iki
ar
emanet
olarak
adlandrlmlardr? Ebu mer dedi ki:
"nk o iki emanete sarlmak ok ar ve
zordur."
(27, 28, 29. Hadislerde on iki Ehl-i Beyt
(a.s) imamlarnn ismi zikrolunmaktadr.)
30- Abdullah bin Abbas diyor ki:
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
duydum: "Ben, Ali, Hasan, Hseyin ve
Hseyin'in
evlatlarndan
dokuz
kii,
mutahhar (tertemiz) ve msumuz."
31- Metindeki senetle Abdullah bin
Abbas'tan
Resulullah
(s.a.a)'in
yle
buyurmu olduu nakledilmitir: "Ben
peygamberlerin efendisiyim, Ali bin Ebu
Talib de vasilerin efendisidir. Benden
sonraki vasilerim de on iki kiidir; onlarn
ilki Ali bin Ebu Talib, sonuncusu ise
Kim'dir."
32- mam Sadk (a.s), babalar vastasyla
Hz. Ali (a.s)'dan Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu nakletmitir: "Allah (c.c), Ehl-i
Beyt'imden on iki kiiye benim ilim, idrak ve
hikmetimi balamtr. Onlar benim
tnetimden
(amurumdan)
yaratmtr.
Benden sonra onlar inkr edenlere ve
benimle onlar arasnda akrabalk ban
grmezlikten gelenlere yazklar olsun!
83

Onlara ne olmu? Allah benim efaatimi

onlara ulatrmasn!"
33- Zeyd bin Ali, babas mam Seccad
(a.s)'dan, o da babas mam Hseyin
(a.s)'dan
Resulullah
(s.a.a)'in
yle
buyurduunu nakletmitir: "Evveli ben, Ali
ve evlatlarmdan on bir kii olan ki hepimiz
akl sahibi kimseleriz ve sonuncusu da
Meryem olu Mesih olan bir mmet nasl
helak olur! Fakat bu arada benden olmayan
ve benim de onlardan olmadm kimseler
helak olacaklardr."
34- mam Seccad (a.s) babas mam
Hseyin'den, o da babas Hz. Ali'den, o da
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
naklediyor: "Benden sonraki imamlar on iki
kiidir; ey Ali onlardan ilki sensin,
sonuncular da Allah Tebarek ve Teala,
yeryznn dou ve batsn onun eliyle
fethedecek olan Kim'dir."
35mam
Cevad
(a.s)'dan
yle
buyurduunu rivayet etmilerdir: "Bir gn
Emir'l Mminin Ali (a.s), olu Hasan (a.s)
ve Selman- Fris (r.a) ile beraber, Selman-i
Fris'nin eline yaslanm olduu bir halde
Mescid'l Harm'a geldi. O srada klk
kyafeti gzel olan bir adam gelerek Emir'l
Mminin Ali (a.s)'a selam verdi. mam (a.s)
da onun selamn ald ve o adam da oturdu.
84

Daha sonra yle dedi: Ey Emir'l Mminin!

Size soru soracam; eer bu sorular
cevaplarsanz anlarm ki, bu halk sizin
hakknzda yle bir i yapm ki, kesinlikle
dnyada
ve
ahirette
gvende
olmayacaklardr. Ama eer bu sorular
cevaplayamazsanz anlarm ki, siz ve onlar
eitsiniz (sizin bakalaryla bir farknz
yoktur).
Emir'l Mminin Ali (a.s) ona: Ne
istersen sor, buyurdular. Adam, yle bir
soru sordu: nsan uyuyunca ruhunun nereye
gittiini, nasl bir sz hatrladn, nasl
onu unuttuunu ve insann evladnn nasl
amcalarna ve daylarna benzediini bana
bildir. Emir'l Mminin Ali (a.s), mam
Hasan (a.s)'a dnerek: Sen onun cevabn
ver, buyurdular.
mam Hasan (a.s) buyurdu: nsan
uyuduunda ruhunun nereye gittiini
sorduun soruya gelince; cevab udur:
nsan uyuduu srece ruhu rzgra
muallaktr, rzgr da havaya muallaktr.
Eer
Allah-u
Teala
ruhun
sahibine
dnmesine izin verirse, o ruh rzgr
(kendine doru) eker, rzgr da havay
eker; derken, ruh dnp sahibinin
bedenine yerleir. Ama eer Allah-u Azze ve
Celle ruhun sahibine dndrlmesine izin
85

vermezse hava rzgr, rzgr da ruhu

eker;
bylece
ruh,
kyamet
gn
haroluncaya
dek
sahibine
geri
gnderilmez.
Hatrlama
ve
unutma
hakkndaki soruna gelince; cevab udur:
nsann kalbi bir hokkadr. Hokkann
zerinde ise bir rt vardr. Eer insan
Muhammed (s.a.a) ve Ehl-i Beyt'ine kmil
bir salavat gnderirse o rt kalkar ve kalp
aydnlanr ve insan unuttuu eyi hatrlam
olur. Ama eer insan, Muhammed ve Ehl-i
Beyt'ine salavat getirmez veya eksik
getirirse o rt o hokkann zerine kapanr;
derken, kalbi karartr ve insan hatrlam
olduunu unutur.
Doan
ocuun
amcalarna
veya
daylarna benzedii konusuna gelince;
cevab udur ki: Erkek rahat bir kalp,
dinlenen bir damar ve mztarip olmayan bir
bedenle hanmna yaklar, onunla cima
ederse, nutfe rahmine yerleir ve ocuk
anne ve babasna benzer. Ama eer erkek,
rahat olmayan bir kalp, dinlenmeyen bir
damar ve strapl bir bedenle hanmna
yaklar, onunla cima ederse, o zaman nutfe
strapl bir halle baz damarlara yerleir.
Eer amcalarla ilgili damarlardan birine
yerlemi olursa ocuk amcalarna benzer;
yok eer daylarla ilgili damarlardan birine
86

yerlemi olursa, o zaman ocuk daylarna

benzer.
Sonra adam dedi ki: ehadet ederim ki,
Allah'tan baka ilah yoktur, buna nceden
de ehadet ederdim; ehadet ederim ki,
Muhammed (s.a.a) Allah'n elisidir, buna
nceden de ehadet ederdim; ehadet
ederim ki, sen (Hz. Ali'ye iaret etti) Allah
resulnn vasisi ve halifesisin, buna
nceden de ehadet ederdim; ehadet
ederim ki, sen (Hz. mam Hasan'a iaret
etti), onun vasisi ve halifesisin, buna
nceden de ehadet ederdim; ehadet
ederim ki, Hseyin bin Ali (a.s), sizden
sonra babanzn vasisidir ve onun yerine
oturacaktr; ehadet ederim ki, Ali bin
Hseyin, Hseyin'in emriyle ondan sonra
onun yerine oturacaktr; ehadet ederim ki,
Muhammed bin Ali, Ali bin Hseyin'in
emriyle
ondan
sonra
onun
yerine
oturacaktr; ehadet ederim ki, Cafer bin
Muhammed, Muhammed bin Ali'nin emriyle
onun yerine oturacaktr; ehadet ederim ki,
Musa bin Cafer, Cafer bin Muhammed'in
emriyle onun yerine oturacaktr; ehadet
ederim ki, Ali bin Musa, Musa bin Cafer'in
emriyle onun yerine oturacaktr; ehadet
ederim ki, Muhammed bin Ali, Ali bin
Musa'nn emriyle onun yerine geecektir;
87

ehadet ederim ki, Ali bin Muhammed,

Muhammed bin Ali'nin emriyle onun yerine
geecektir; ehadet ederim ki, Hasan bin
Ali, Ali bin Muhammed'in emriyle onun
yerine geecektir; ehadet ederim ki,
Hasan'n evlatlarndan bir kii, zuhur edip
yeryzn, nceden zulmle dolduu gibi
adaletle dolduruncaya kadar onun knyesini
veya ismini dile getirmek caiz deildir,
Hasan bin Ali'nin emriyle onun yerine
geecek olan vasisidir. Allah'n selam,
rahmeti ve bereketi senin zerine olsun ey
mminlerin emiri! Adam, daha sonra kalkp
gitti.
Emir'l Mminin Ali (a.s), mam Hasan'a:
Ya Eba Muhammed (mam Hasan'n
knyesidir)! Onu takip et ve nereye gitmek
istediini ren, buyurdular. Hz. Hasan
(a.s) onun hemen arkasndan dar kt.
Onu gremeyince yle dedi: "O adam
ayan mescitten dar atar atmaz
gzlerden kaybolunca Emir'l Mminin Ali
(a.s)'n yanna dndm ve olay ona
anlattm. mam (a.s): Ya Eba Muhammed!
Onu tandn m? diye sordu. Cevaben; Allah,
onun resul ve Emir'l Mminin daha iyi
bilir, dedim. mam (a.s); O, Hzr (a.s) idi,
buyurdular."
88

36- Abdurrahman bin Selid, mam

Hseyin
(a.s)'n
yle
buyurduunu
nakletmitir: "Bizden on iki kii mehdidir
(ilahi hidayete ermitir); onlarn birincisi
Emir'l Mminin Ali bin Ebu Talib (a.s)'dr,
sonuncusu
ise,
evlatlarmdan
dokuzuncusudur; o hak zere kyam
edecek, Allah-u Teala onunla yeryzn
lmden sonra diriltecek ve onunla hak dini
mrikler istemese de dier dinlere stn
klacaktr. Onun bir gaybeti olacak; o gaybet
dneminde bir grup mrtet olacak ve dier
bir grup ise, dinleri zere sabit kalacaktr
ve onlara; "Eer doru sylyorsanz
nerede bu ilahi vaat?" Denilecektir. Bilin ki,
o imamn gaybeti dneminde eziyet ve
yalanlamalara sabreden kimse, Allah resul
(s.a.a)'in nnde klla cihat eden bir
mcahit konumundadr.
37- Ebu Basir diyor ki; mam Sadk
(a.s)'n yle buyurduunu duydum: "Bizden
on iki kii mehdidir; bunlarn alts kyam
etmi ve alts da bki kalmtr (gelecektir);
Allah (c.c) altnclar hakknda sevdiini
yapacaktr."
eyh Saduk (r.a) diyor: Bu konuda bana
rivayet edilen hadisleri, "Keml'ud Din ve
Tamam'un Nime fi sbat'il Gaybe ve Kef'il
89

Hayre" kitabnda getirdim. Allah, daha iyi

bilendir.

90

7. BLM
MAM MUSA BN CAFERN HARUN
RET VE MUSA GB MEHD1
DEVRNDEK BAZI OLAYLAR

1- Ali bin Muhammed bin Sleyman enNevfil, Salih bin Ali bin Atiyyeden yle
naklediyor: Msa bin Cafer (a.s)n
Badata gtrlmesinin sebebi undan
ibaret idi: Hrun Reit, olu Muhammed bir
Zbeydeyi (Emini) yerine geirmeye karar
verdi. Hrunun ondrt olu vard. Onlar
arasndan n seti. Zbeydenin olu
Muhammed Emini kendi veliahd yapt.
Abdullah Memunu onun halefi, Ksm elMutemeni de Memunun halefi yapt.
Hrun bu konuyu aleni olarak herkesin
vkf olaca ekilde halka duyurmaya karar
verdi. Bu amala 179 ylnda hac seferine
kt. Btn ehirlere mektup gndererek
fakihleri, alimleri, Kuran krilerini, ordu
komutanlarn hac gnlerinde Mekkede
hazr olmalarn istedi, kendisi de Medine
yolunu tuttu.
1

Musa bin Mehdi Harun Reitin kardei olup

ondan son ra takriben bir yl iki ay Hkmet etmitir.

91

Ali bin Muhammed en-Nefvel yle

devam etti: Babam bana yle nakletti:
Yahya bin Halidin (Hrunun veziri), Hrun
Reitin yannda Msa bin Cafer (a.s)
aleyhinde szler sarfetmesinin sebebi
uydu: Hrun, olu Muhammed Emin bin
Zbeydeyi
okumas
iin
Cafer
bin
Muhammed bin Easn yanna gndermiti.
Yahya ise bundan rahatszd. Kendi kendine
yle diyordu: Hrunun lmnden sonra
hilafet Muhammede ulaacak. Doal olarak
Cafer bin Muhammed bin Eas ve oullar
iin bana geecek, benim ve oullarmn
da kudret dnemi sona erecektir. Bundan
dolay are aramaya koyuldu. Yahya,
Caferin ia olduunu biliyordu. Bu yzden
kendisini ona ia olarak tantt, o da buna
ok sevindi. Bundan dolay btn srlarn
ve Msa bin Cafer hakkndaki inancn ona
ap syledi. Yahya, Caferin inan ve
itikadndan tamamen haberdar olunca
Hrunun yannda onu ktledi. Ama
Hrun, Yahyann ve babasnn hilafeti
desteklemedeki gemiini gz nne alyor,
onun hakknda acele etmiyor, sylenenleri
de nemsemiyordu. Dier taraftan Yahya,
Caferin aleyhinde var gcyle alyordu.
Bir gn Cafer, Hrun Reitin yanna gitti.
Hrun ona ikramda bulundu. Cafer ve
92

babasnn
saygnl
ve
meziyetleri
hususunda sohbet ettiler. Hrun, o gn
Cafere yirmibin dinar verilmesini emretti.
Yahya durumu byle grnce Cafer
hakknda bir ey sylemekten saknd ve
akama kadar bir ey sylemedi.
Sonra Hruna yle dedi: Ey mminlerin
emiri! Daha nce sana Cafer ve mezhebi
hakknda baz eyler syledim. Ama sen,
onlar
tekzip
ediyor,
dahas
onu
savunuyordun. Fakat imdi olay bir
kerecikte halledecek bir ey ortadadr!
Hrun: Nedir o?
Yahya: Cafer kendisine ulaan her maln
humusunu (bete birini) Msa bin Cafere
gnderiyor. Senin verilmesini emrettiin
yirmibin dinarda da byle yaptndan
phem yoktur.
Hrun: Evet, bu, meseleyi halledebilir ve
her eyi ak bir ekilde ortaya karabilir.
Hrun, o gece adamlarndan birini
Caferin evine gnderdi. Cafer de Yahyann
kendisini Hrunun yannda ktlediinden
haberdar
olmutu.
Bundan
dolay
dostluklar bozulmu, dman olmulard.
Hrunun gnderdii kii Caferin yanna
geldiinde Cafer, Hrunun Yahyann
szlerine inanm ve kendisini ldrmek
iin arm olduunu zannederek korktu.
93

Bundan dolay bedenine biraz su dkt.

Misk ve kfur istedi. Onunla kendini hnt 1
etti. Elbisesinin stne borde denilen ve
kefen iin de kullanlan abya benzer bir
elbise giyindi. Sonra Hrunun yanna gitti.
Hrunun gz ona ilitiinde kfurun
kokusunu hissedip elbisesinin zerine de
borde giydiini grnce; Cafer! Durum
nedir? diye sordu.
Cafer: Ey mminlerin emiri! Senin
yannda benim ktlendiimi biliyorum.
Gnderdiin kiinin gecenin bu saatinde
benim evime geldiini grnce, bu szlerin
size tesir ettiini, ldrtmek iin beni
ardnz zannettim.
Hrun: Kesinlikle hayr! Ama bana, senin
eline ulaan her parann bete birini Msa
bin Cafere gnderdiinin ve yirmibin
dinarda da byle yaptnn haberi geldi. Bu
yzden, bunun doru olup olmadn
renmek istedim.
Cafer: Allah-u Ekber! Ey mminlerin
emiri! Hizmetilerinden birini gnder, o

Hnut: Kiinin ldnde ykandktan sonra,

secdede yere temas eden uzuvlarndan (avu ileri,

aln, diz kapaklar ve parmak ular) kafur srlmesi
olayna denir.

94

paray ayn ekilde mhrlenmi halde

getirsin.
Hrun hizmetilerinden birine dnerek:
Caferin yzn al, evine git ve paralar
bana getir.
Cafer de parann kendisinde olduu
cariyenin adn hizmetiye syledi. Cariye
para
keselerini
mhrlendii
ekilde
hizmetiye verdi. Hizmeti de paralar
alarak Hruna gtrd.
Cafer: te benim aleyhimde konuann
yalan sylediini ispatlayan ilk delil budur.
Hrun: Doru sylyorsun ey Cafer!
Evine geri dn, gvendesin artk. Bundan
byle senin hakknda hi kimsenin szne
inanmayacam.
Ravi yle devam etti: Ne var ki Yahya,
srekli
Caferi
Hrunun
gznden
drmek iin urayordu.
Nevfel diyor ki; Ali bin Hasan bin Ali bin
mer bin Ali statlarnn birinden yle
nakletti: Hrunun bu haccndan bir nceki
hac seferinde Ali bin smail bin Cafer bin
Muhammed
(mam
Kzm
(a.s)n
kardeinin olu) beni grd ve yle dedi:
Neden kendini byle kenara ekmisin?
Neden vezirin ilerine itina etmiyor ve
elinden gelebilecek eyleri onun iin
yapmyorsun? Vezir birisini bana gnderdi,
95

ben de onun yanna gittim. htiyalarm

ondan talep ettim.
(Ravi diyor ki;) Bunun sebebi uydu ki;
Yahya bin Halid, Yahya bin Ebu Meryeme
dedi ki: Acaba bana, yaamn geniletmek
iin Ebu Talip ailesinden dnyaya dkn
olan birini tantabilir misin? O da cevaben:
Evet, byle birisini sana tantrm; o, Ali bin
smail bin Caferdir, dedi. Bunun zerine
Yahya da adam gndererek onu artt.
Sonra ona hitaben: Amcann ve ialarnn
durumundan ve ona gnderilen mallardan
bana haber ver, dedi.
Ali bin smail: Bunlardan haberim var,
dedi
ve
sonra
amcasnn
aleyhinde
konumaya balad. Szlerinden bir ksm
yleydi: Onun servetinin okluuna bir
rnek, otuzbin dinara satn ald Yesire
adndaki yerdir. Buray satn almak iin
paralar getirdiinde satc bu sikkeleri
istemediini, baka sikkeler istediini
syledi. mam Kzm (a.s) da emir verdi,
sikkeleri hazineye dktler ve satcnn
istedii
vasflardaki
otuzbin
sikkeyi
getirdiler.
Nevfel diyor: Babam dedi ki; Msa bin
Cafer
(a.s),
Ali
bin
smaili
kendi
memurlarndan
yapmt
ve
ona
gveniyordu. Hatta baz ialarna yazd
96

mektuplar bile Ali bin smailin hattyla idi.

Fakat yava yava ondan uzaklat. Hrun
Reit Iraka geri dnecei zaman mam
Msa Kzmn kardei olu Alinin de
onunla beraber Iraka gitmek istedii
haberi hazrete ulat. Bunun zerine mam
Msa onu artarak Neden sultanla
gitmek istiyorsun? diye sordu.
Ali: nk borluyum.
mam Kzm (a.s.): Ben senin borcunu
derim.
Ali: Ailemin durumu ve rzk ne olacak?
mam Kzm (a.s): Onu da ben karlarm.
Ne var ki Ali bin smail, mam Kzm
(a.s)n szn dinlemedi. Bunun zerine
mam (a.s), kardei Muhammed bin smail
ile yz dinar ve drtbin dirhem
gndererek yle buyurdu: Bunlar yol
az olarak tehizatlarnn ierisine brak
ve benim ocuklarm yetim brakma!
2- Ali bin Caferden yle nakledilmitir:
Muhammed bin smail bin Cafer (mam
Kzmn yeeni) benim yanma geldi ve
dedi
ki;
(mam
Kzmn
kardei)
Muhammed bin Cafer, Hrunun huzuruna
kt. Onu halife diyerek selamlad. Sonra
da ona yle dedi: Yeryznde iki halife
olacan zannetmiyordum. Oysa grdm ki,
97

kardeim Msa bin Caferi de halife diyerek

selamlyorlar.
Msa bin Cafer (a.s)n aleyhinde
olanlardan biri de Zeyd mezhebinden olan
Ykup bin Dvud idi.
3- brahim bin Ebul Bilad dedi ki; Ykup
bin Dvud bana, kendisinin imamlarn
imametine
inanmadn
sylyordu.
brahim yle devam etti: Msa bin Cafer
(a.s)n tutukland gecenin ertesi sabah,
Medinede Ykup bin Dvudun yan gittim.
Yakup yle dedi: Biraz nce vezirin (Yahya
bin Halidin) yanndaydm. Bana dedi ki;
Resulullahn kabrinin yan banda Hrun
Resulullaha hitaben yle diyordu: Annem
ve babam sana feda olsun ey Allahn
resul! Aldm karardan dolay senden
zr diliyorum. Ben Msa bin Caferi
tutuklayp zindana atmak istiyorum. Zira
mmetinin
arasnda
onlarn
kannn
dklecei
bir
sava
karacandan
korkuyorum.
Ykup (ya da Yahya) yle devam etti:
Yarn onu tutuklayacan zannediyorum.
Ravi diyor: O geceni sabahnda Hrun,
Fazl bin Rebi Msa bin Cafer (a.s)a
gndererek
tutuklanmasn
ve
hapsedilmesini istedi. (Fazl, mamn yanna
98

vardnda)
mam
(a.s)
Resulullahn
makamnda namaz klyordu.
4- Abdullah bin Salih, Fazl bin Rebin
yaknlarndan birinden Fazla yle dediini
naklediyor: Bir gece cariyelerimden biriyle
beraber yataktaydm. Gece yars kapnn
sesini iittim. Bu ses beni korkuttu. Cariye,
bunu rzgrdan dolay olduunu syledi.
Biraz gemeden bulunduum odann kaps
ald. Mesrurul Kebir (Hrunun klesi)
ieriye girdi. Bana selam bile vermeden
Emir seni istiyor dedi. Bundan sonra
kendimden midi kestim. Kendi kendime
Bu, izinsiz ve selam vermeden ieri giren
Mesrurdur; mutlaka Hrun beni ldrecek
dedim. O srada cnup idim. Gusl almak
iin ondan vakit istemeye bile cesaret
edemedim. Cariye, benim aknlm ve
acizliimi grnce bana; Allaha tevekkl
et ve kalk dedi. Derken kalktm, elbisemi
giyindim ve onunla beraber evden ktm.
Bir sre sonra Hrunun evine ulatk.
Mminlerin emiri (Hrun), yatandayd.
Selam verdim, selamm ald. Kendimi yere
attm. Hrun; Korktun mu? Dedi. Evet,
ey mminlerin emiri! Dedim. Beni bir
mddet kendi halime brakt. Rahatladm.
Sonra bana yle dedi: Zindana git; Msa
bin Caferi serbest brak. Ona otuzbin
99

dirhem ver, be tane ver ve be tane de

merkep ihtiyarna brak. Sen de bizimle
kalmakta veya istediin ehre gitmekte
serbestsin!
Ey mminlerin emiri! Msa bin Caferi
serbest brakmam m istiyorsun? diye
sordum. Evet, dedi. kere sorumu
tekrarladm. Sonunda Evet, onu serbest
brakmak istiyorum, yoksa ahdimi bozmam
m istiyorsun? Dedi. Ne ahdi? diye
sordum. Bu yataktaydm, dedi. Aniden
kendisinden daha byk birini grmediim,
iri csseli bir zenci zerime atld,
gsmde oturup boazm skarak Msa
bin Caferi zalimce hapsettin deil mi?
Dedi. Ben de cevaben Onu serbest
brakacam, ona bata bulunacam,
hediye vereceim dedim. Sonra da zenci,
benden sz ald ve gsmn zerinden
kalkt. Neredeyse canm kacakt.
Hrunun yanndan ayrldm. Msa bin
Cafer (a.s)n yanna gittim. Zindanda
namaz halindeydi. Namaznn selamn
verinceye
kadar
oturdum.
Sonra
mminlerin emiri Hrunun selamn ona
ilettim. Emrettii eyleri de ona ulatrdm
ve dedim:
- Hrunun hediyeleri hazrdr.
100

- Bundan baka bir memuriyetin de varsa

yerine getir.
- Hayr, ceddin Resulullaha yemin olsun
ki, baka bir memuriyetim yoktur.
- Halkn hakknn zerlerinde olduu
haletlere, merkeplere ve mallara ihtiyacm
yoktur.
Allah
akna
bunlar
reddetme;
Hrunun sinirlenmesine sebep olabilir!
- Onlarla ne istiyorsan onu yap!
Sonra elini tutarak zindandan kardm.
Bir mddet sonra:
- Ey Resulullahn olu, dedim. Bu
adamdan size ulaan ikramlarn sebebi
nedir? Benim, senin zerinde hakkm var;
nk, zgrlnn mjdesini ben verdim.
Allah bunu, benim elimle gerekletirdi. (O
halde bu olayn sebebini bana anlat!)
- aramba gecesi ryamda Resulullah
(s.a.a)i grdm. Bana Ey Msa, zalimce mi
hapsedildin? diye sordu. Ben de Evet, ey
Allahn resul! Mazlum (zulmedilmi)
olarak hapsedildim dedim. Resulullah bana
kez sordu ve sonra yle buyurdu:
Bilmiyorum, belki de bu, sizin iin bir
imtihandr ve bir zamana kadar yararlanma
(zevk)dr. (Enbiya/111) Yarn (aramba),
Perembe ve Cuma gn oru tut. ftar
olunca oniki rekt namaz kl. Her rektta
101

bir kez Hamd (Ftiha Sresi), 12 kez Kul

huvellahu ahad (hlas Sresi) oku. Drt
rekt tamamladktan sonra secdeye git ve
yle de: Ey elinden kimsenin kamaya
gc olmayan kimse! Ey her sesi iiten! Ey
lmden sonra kemikleri yeniden dirilten!
sm-i Azim ve zamn hakk iin, kulun ve
elin Muhammede ve onun pak ehline
salavat gnder ve beni iinde bulunduum
halden kurtar! Ben de yle yaptm ve
neticesi grdn gibi oldu.
5- Ebu Muhammed Abdullah bin Fazl,
babas Fazl bin Rabden yle naklediyor:
Bir zamanlar Hrun Reitin terifats
idim. Hrun bir gn kzgn bir halde elinde
klc dndrd halde bana ynelerek
yle dedi:
- Ey Fazl! Hemen imdi, amca olumu
buraya getirmezsen Resulullah ile olan
akrabalma yemin olsun ki boynunu
vururum!
- Kimi buraya getireyim?
- u Hicazly.
- Hangi Hicazly?
- Msa bin Cafer bin Muhammed bin Ali
bin Hseyin bin Ali bin Ebu Talipi!
Fazl diyor ki; Msa bin Caferi onun
huzuruna getirmek konusunda Allahtan
102

korktum. Ama iin sonucunu dnnce

Hruna bunu yaparm dedim.
Hrun dedi: ki tane krba, iki keskin
kl ve iki de cellat getir.
Fazl yle devam ediyor: stedii eyleri
yerine getirdim. Ebu brahim Msa bin
Cafer (a.s)n evine doru hareket ettim. Bir
harabeye ulatm. Orada hurma aac
dalndan yaplm bir kulbe vard. Zenci
bir gencin ayakta durmakta olduunu
grdm. Ona Efendinden ieri girmem iin
izin iste, Allah sana rahmet etsin dedim.
Cevaben: eri gir, onun terifats ve
kapcs yoktur dedi.
eri girdim. Baka bir zenci elinde
makas, ok secde etmesinden dolay Msa
bin Caferin alnnda ve burnunun stnde
oluan nasrlar kesiyordu.
Dedim ki; Allahn selam zerine olsun,
ey Allah resulnn olu! Hrun Reit seni
ard.
mam: Hrunun benimle ne ii var?
Hayatnn zevkleri onu benden gafil etmiyor
mu? diye sordu. Daha sonra yerinden hzla
kalkarak yle dedi: Eer Resulullah
(s.a.a)in olan Sultana takiye iin itaat
etmek
vaciptir
eklindeki
hadisini
duymam olsaydm asla gelmezdim!
103

Bunun zerine mama dedim ki; Ey Ebu

brahim! Allah sana merhamet etsin,
Hrunun cezas iin hazrlan!
mam (a.s) bu szme karlk yle
buyurdular: Dnya ve ahiretin maliki
benimle beraber deil mi? nallah o
(Hrun), bugn bana hibir ktlk
yapamaz.
Fazl bin Reb diyor ki: Grdm ki, mam
(a.s) elini kez bann zerinde ona iaret
ederek dndrd.
Nihayet Hrunun yanna ulatk. Hrun,
gen yavrusunu kaybetmi bir anne gibi,
akn bir ekilde ayakta idi. Beni grnce:
- Ey Fazl, dedi.
- Lebbeyk!
- Amca olumu getirdin mi?
- Evet.
- Onu rahatsz etmedin deil mi?
- Hayr.
- Ona, kendisine kzgn olduumu
sylemedin
deil
mi?
Nefsim,
beni
istemediim bir ie zorlamt. Ona ieri
gelmesini syle.
Msa bin Cafer (a.s) ieri girer girmez,
Hrun yanna yaklat ve onu kucaklad.
Sonra yle dedi: Amca olum, kardeim,
nimetimin varisi, ho geldin!
104

Sonra onu yastn zerinde oturttu ve

dedi ki: Benim ziyaretime gelmemenin
sebebi nedir?
mam cevaben; Saltanatnn genilii ve
dnyaya olan sevgin, diye buyurdu.
Sonra Hrun esans kutusunu istedi.
Getirdiklerinde kendi elleriyle ona bu
esanstan srd. Uurlarken de birka halet
ve iki kese de altn verdi ve askerlerine,
(mama ihtiram iin) hazretin nnden
hareket edilmesini emretti.
mam Msa bin Cafer (a.s): Allaha and
olsun ki, bunlarla Ebu Talip oullarnn
genlerini (nesillerinin kesilmemesi iin)
evlendirmenin
salah
olduunu
grmeseydim, asla kabul etmezdim dedi ve
Elhamdu lillahi rabbil alemin (Alemlerin
rabbi Allaha hamd olsun) diyerek evine
dnd.
Daha sonra Fazl, Hruna dnerek: Ey
mminlerin emiri! nce onu cezalandrmak
istiyordun, ama sonra ona halet verdin ve
ikramda bulundun, dedi.
Hrun: Sen gittikten sonra, evimin
etrafn bir grup adamlarn sardn
grdm. Her birinin elinde mzrak vard.
Mzraklar
evin
duvarlarnn
dibine
saplamlard ve yle diyorlard: Eer
Resulullah (s.a.a)n oluna eziyet ederse bu
105

evi yerin dibine sokacaz, ama eer ona

iyilik ederse bu iten vazgeeceiz!"
Fazl diyor ki; Msa bin Caferin
arkasndan gittim ve ona: Ne syledin de
Hrunun karsnda gvende kaldn, diye
sordum.
mam buyurdu ki: Ceddim Ali bin Ebu
Talipin duasn okudum; o hazret bu duay
okuduunda
karlat
her
orduyu
hezimete
uratrd;
karlat
her
savaya galip gelirdi. O dua, belaya kar
gvende kalma duasdr.
Okuduu duann hangi dua olduunu
sorduumda yle buyurdu: Allahumme
bike usaviru ve bike uhavilu ve bike
uhaviru, ve bike esulu ve bike entesiru. Ve
bike emutu ve bike ehya, eselemtu nefsi
ileyke ve fevveztu emri ileyke vela hevle
vela kuvvete illa billahil aliyyil azim,
allahumme inneke halekteni ve rezekteni ve
seterteni ve anil ibadi bilutfi ma hevvelteni
eteyteni, ve iza heveyt rededteni ve iza
aertu kevvemteni, ve iza meriztu efeyteni
ve iza deavt ecebteni, ya seyyidi irz anni
feked erzeyteni."
Tercmesi:
Allahm! Senin yardmnla saldryorum,
senin vesilenle teebbs ediyorum, senin
verdiin
gle
konuuyorum,
senin
106

yardmnla
hcum
ediyorum,
senin
desteinle
zafere
ulayorum,
senin
kudretinle lyorum, senin yardmnla
yayorum. Kendimi sana teslim ettim.
lerimin tedbirini sana braktm. Yce ve
azim Allahn gc olmakszn hibir g ve
kudret vrolmaz. Allahm! phesiz beni
sen yarattn, bana rzk verdin, beni rttn,
bana verdiin nimetin ve ltfnle beni
kullarndan mstani kldn, dtmde
kaldrdn,
srtmde
dorulttun,
hastalmda iyiletirdin, dua ettiimde
kabul ettin. Ey efendim! Benden raz ol,
phesiz beni kendinden raz ettin.
6- Osman bin sa, baz arkadalarndan
yle naklediyor: Ebu Ysuf (Abbas
saraynn kads), Msa bin Cafer (a.s)n
huzurunda Mehdiye (Mensur Divanikinin
olu ve Hrun Reitin babasna) yle dedi:
zin
veriyor
musun;
ondan
(mam
Kzmdan) baz sorular soraym da cevap
veremesin?
Mehdi; Evet, dedi.
Ebu Ysuf, bu kez de mama dnerek:
Soraym m, dedi.
mam (a.s): Evet.
Ebu Ysuf: Muhrim (Hacda ihrama
brnm kimse)in glgelenmesi hakknda
ne diyorsun? (Glgelenmesi caiz midir?)
107

mam (a.s): Caiz deildir.

Ebu
Ysuf:
adr
kurarak
iinde
oturmasnn hkm nedir?
mam (a.s): Sakncas yoktur.
Ebu Ysuf: Bu ikisinin fark nedir?
mam (a.s): Hayz gren kadnn namazn
kaza etmesi gerekli midir?
Ebu Ysuf: Hayr.
mam (a.s): Orucu kaza etmesi gerekli
midir?
Ebu Ysuf: Evet.
mam (a.s): Neden?
Ebu Ysuf: Allahn hkm byledir.
mam
(a.s):
Senin
sorduun
soru
hakknda da Allahn hkm byledir!
Mehdi, Ebu Ysufa: Bir ey yaptn
gremiyorum!Dedi.
Ebu Ysuf da cevaben: Mahvedici bir
tala beni vurdu! (Bu cevabyla beni
mahkum etti) dedi.
7- Ali bin Yaktin diyor ki; Msa bin Cafer
(a.s)a ehli beytinden bir ksmnn da
bulunduu bir mecliste iken, Msa bin
Mehdi (Hrunun kardei)nin kendisi
hakknda ald kararn haberi ulat.
mam ehli beytine; Sizin bu konu zere
grnz nedir? diye sordu. Onlar; Bize
gre maslahat, kendini ondan gizlemendir;
108

zira,
bu
adamn
errinden
gvende
olunmaz dediler.
Ebul Hasan (mam Kzm) tebessm etti
ve u iiri okudu (Tercmesi yledir):
Sehiyne kendi efendisine galip olacan
zannediyor. nk her zaman galip olan,
mutlaka bir gn malup olacaktr.
Ravi diyor ki: Sonra mam (a.s) ellerini
ge kaldrd ve u duay okudu: Allahm!
Nice dmanlar baklarnn azn ve
kllarnn ucunu bana kar bilemi ve
keskinletirmitir;
ldrc
zehirlerini
benim iin kartrmtr; bir an olsun
gzetici gz benden gafil olmamtr!
Benim musibet ve felaketler karsnda
zaafm ve aczimi grdnde benim
kudretimle deil, kendi kudretinle onu
benden
uzaklatrdn;
dnyadaki
arzusundan mitsiz olduu ve ahiret iin
midinden uzaklat bir halde benim iin
onu, kendi kazd kuyuya attn. Bunlardan
dolay sana layk olduun kadar hamd
ediyorum. Allahm! Onu izzet ve kudretinle
cezalandr! Kudretinle klcnn keskinliini
bana oranla krelt. Onu kendi ileriyle
megul et ve dman karsnda aciz kl.
Ona kar bana yardm et! Benim iin ondan
intikam al ki, iimdeki hmm yatsn ve
ona kin beslememi nlesin (baka nshaya
109

gre; ondaki hakkm alaym). Allahm!

Duam
icabete
eritir;
ikyetimin
deimesini sala; artk ikyetim olmasn.
Zalimlere verdiin vaadi onlara gster;
skntda olanlarn dualarn kabul etmek
hakknda verdiin vaadi ise bana gster.
phesiz sen, byk fazl ve deerli nimet
sahibisin.
Ravi diyor ki: Sonra orada bulunanlar
daldlar. Msa bin Mehdinin lmne
kadar bir daha toplanmadlar. Msa bin
Mehdinin lmnden sonra, onun lmn
bildiren bir mektubu okumak iin hepsi
Msa
bin
Cafer
(a.s)n
huzurunda
toplandlar. Orada mamn ehli beytinden
biri u iiri okudu (Tercmesi yledir):
Nice dualar vardr ki; gece vakti ge
ykselirler ve hi kimse onlarn nn
alamaz.
Bir yere gider ki; hibir kervan orada
hareket etmemitir ve oras engellerle
doludur.
Bu dua, gece perdesinin arkasndan;
bazlarnn uykuda, bazlarnn konutuu
bir zamanda hareket eder.
Bu dualar, ge ulamadan ve kimse
gn kaplarn amadan o kaplar alr.

110

nk kafile oraya ulanca Allah Teala

elilerini orann ehline geri evirmez; Allah
grendir, iitendir.
Ben Allaha mitliyim; yle ki, hsn zan
ile sanki Allahn ne yapacan gryorum.
8- Ebu Ahmed Hani bin Muhammed elAbd babasndan yle naklediyor: Msa bin
Cafer (a.s), Hrun Reitin yanna gitti.
Hrun dedi ki; Ey Resulullahn olu! Drt
tabiat hakknda bana bilgi ver.
mam (a.s): Rzgr ifa verici bir
padiahtr. Kan, kt bir kledir; bazen
sahibini bile ldrmektedir. Balgam, gl
bir dmandr; nereden kapatrsan kapat,
baka bir yerden kendine yol aar. Safra ise,
yer gibidir; sallandnda zerindekini de
sallar.
Hrun: Ey Resulullahn olu! Allah ve
resulnn hazinelerinden insanlara ba
yapyorsun!
(9. Hadis tekrar olduu iin yazmadk).
10- Ali bin Muhammed bin Sleyman enNevfelden rivayet edilmitir: Babamdan
yle iittim: Hrun, Msa bin Cafer (a.s)
tutuklad zaman o Resulullah (s.a.a)in
kabrinin baucunda namaz klyordu. Gelip
namazn bozdular. Onu alar ve Y
Resulallah! Bama geleni sana ikyet
ediyorum dedii halde gtrdler. Halk da
111

her taraftan, alayarak ve feryat ederek ona

doru kouyorlard. Onu Hrunun yanna
getirdiklerinde Hrun mam (a.s)'a svp
hakaret etti.
Gece olunca
iki ayr
(tahtrevan)
hazrlanmasn
emretti.
Tahtrevanlar hazrlandnda Msa bin
Cafer (a.s) ondan birine gizli olarak
naklettiler. Sonra hazreti, Hassan erevye
teslim etti. Onu Basraya gtrmesini ve
Basra emiri sa bin Cafer bin Ebu Cafere
teslim etmesini emretti. Dier taraftan
baka bir tahtrevan gndz ve ak bir
ekilde bir grup ile birlikte olay halktan
gizli tutmak iin Kfeye gnderdi. Hassan
da Terviye (Zihicce aynn sekizinci)
gnnden bir gn nce Basraya gitti.
Gndz ak bir ekilde hazreti, sa bin Ebu
Cafere teslim etti. Bylece olay, akla
kavutu ve her yerde haberi yayld. sa,
mam (a.s)' meclisinin oturduu odalarnn
birine hapsetti ve kapy kilitledi. Bayram
onu ylesine megul etti ki, hazreti
tamamen unuttu. Sadece iki ey iin kapy
ona ayorlard: Taharet ve yemek iin.
Nevfel yle devam etti: Babam dedi ki:
Feyz bin Ebu Salih ki nceden Hristiyan idi,
sonralar zahirde Mslman oldu; ama,
gerekte kfir idi. Ayn zamanda, sa bin
Ebu Caferin katili ve benim de zel
112

arkadalarmdan idi. (Bir gn) bana yle

dedi: Ey Ebu Abdullah! Bu salih insan,
bugnlerde bu evde bulunduu mddet
ierisinde eitli irkin ilere ahit oldu. Hi
phem yok ki, byle bir duruma deceini
aklnn ucundan bile geirmezdi.
Babam devam etti: O gn Ali bin Yakup
bin Avn bin Abbas bin Reba, sann
zindancs Ahmed bin Useydin kendisine
verdii bir mektupta beni sann yannda
ktlemiti. Bu ahs, yani Ali bin Yakup
Haimoullarnn
byklerindendi.
Ya
olarak da dierlerinden bykt. Yal
olmasna ramen arap iiyordu. Ahmed bin
Useydi evine davet ediyor ve onun iin iki
meclisi dzenliyor, kadn ve erkek arkclar
getirtiyordu. Bununla Ahmed bin Useydin
kendisini hakim (sa)in yannda iyilikle yd
etmesini
umuyordu.
Mektubun
konularndan
birisi
yleydi:
Sen
Muhammed bin Sleyman ikramda ve
saygda bizden ncelikli tutuyorsun. Ona
misk hediye ediyorsun. Oysa bizim iimizde
ondan daha yals vardr. Ayrca o, sizin
yannzda hapsedilmi olan Msa bin
Cafere
itaatin
vacip
olduuna
inanmaktadr.
Babam (Muhammed bin Sleyman) yle
devam etti: ok scak bir gn, le vakti
113

evde uyuyordum. Kap alnd. Kim o

dedim. Kle, Kaneb bin Yahya kapda ve
sizinle imdi mutlaka grmek istiyor
dedi. Brakn gelsin dedim. Kaneb ieri
girdi. Feyzden naklen mektup olayn bana
aklad ve yle dedi: Feyz bu olay
anlattktan sonra ona demi ki, Ebu
Abdullah (Nevfel)a bunlar anlatma. nk
gereksiz yere onun zlmesine sebep
olursun. Zira o ahsn mektubu, emire tesir
etmedi. Ben emire sordum: Acaba bu
konuda phen mi var? Nevfelyi senin
huzuruna getirtip bunlarn yalan olduuna
dair yemin etmesi iin artaym m? Emir
Onu arttrma, zira onun zlmesine
sebep olursun. Onun amcas olu ona
hasedinden dolay bu szleri sylemi dedi.
Ben yine emire dedim ki; Sen kendin
biliyorsun ve Nevfel ile olduu gibi kimseye
yakn sohbetin olmazd. Acaba imdiye
kadar seni bir kimse aleyhine kkrtt m?
Hayr, asla dedi. Ben, Eer onun mezhebi
dierlerinin mezhebinin muhalifi olsayd
mutlaka seni kendi mezhebine ekmeye
alrd dedim. Emir, Evet, elbette; ben
kendim, onu daha iyi tanyorum dedi.
Babam
devam
etti:
Merkebimin
hazrlanmasn emrettim. Ayn gn, le
vakti Kaneb ile birlikte Feyzin yanna
114

gittim. Girme izni istedim. Biriyle bana

haber gnderdi; Canm sana feda olsun! u
anda ben yle bir durumdaym ki, bu
durumda sizin burada bulunmanz annza
saygszlktr.
O
vakitte
arap
meclisindeydi. Ben de ona yle bir mesaj
gnderdim: Allaha and olsun ki, hemen
imdi seninle grmeliyim. Sonra ince bir
gmlek ve krmz renkli bir izar (petamal)
ile meclisinden kt ve yanma geldi.
Kanebin bana naklettii olay ona anlattm.
Feyz Kanebe dnerek: Hayr grmeyesin!
Sana bu konuyu Ebu Abdullaha (Nevfelye)
anlatma, onu rahatsz edersin, demedim mi?
Sonra bana Sakncas yoktur, emirin
bundan dolay kalbinde bir ey yoktur dedi.
Babam dedi: Bu olaydan birka gn sonra
Msa bin Cafer (a.s) gizlice Badata
gtrlerek zindana atld. Sonra hazreti
serbest braktlar. Sonra onu Sindi bin
ahike teslim ettiler. Sindi, hazrete ok
kt davrand. Sonra Hrun Reit, Sindiye
zehirli hurma gndererek bu hurmalardan
hazrete zorla yedirmesini emretti. Sindi de
bu emri aynen uygulad. Sonunda hazret
vefat etti. Allahn selam ona olsun.
(Bu Blmn devamnda drt hadis daha
zikr edilmi olduundan -11'den 14'de
kadar- tekrarn gerek grmedik.)
115

116

8. BLM
MUSA BN CAFER (A.S)'IN VEFATINI
DORULAYAN RVAYELER

(Sekizinci Blm 10. Hadisi kapsamakta

ve mam Musa Kazm (a.s)n hayatta
olmayp vefat ettiine delalet ediyor.
Merhum eyh Saduk (r.a) bu hadisleri
vakfiye Mezhebinin reddi iin yazmtr.
Vakfiye Mezhebi mam Musa Kazm (a.s)n
yaadna ve imametin imam Rza (a.s)a
ulamadna inanyorlard. Gnmzde bu
mezhepten eser kalmamtr. Bu sebepten
dolay bu baptaki hadisleri zikr etmeye
gerek duymadk.)

117

118

9. BLM
HARUN RED'N, MAM MUSA BN
CAFER (A.S)'I ZEHRLE EHT
ETMESNDEN SONRAK GNLERDE
RESULULLAH'IN EVLATLARINDAN
LDRD KMSELER DIINDA BR
GECE NDE TOPLU KATLAM
GEREKLETRD OLAY

1- Yal birisi olan Ubeydullah el-Bezzaz

en-Nabur yle diyor: "Humeyd bin
Kahtaba et-Ti et-Tsi ile aramzda bir
muamele vard. Bundan dolay bazen yanna
giderdim. Benim gelme haberim ona
ulatnda beni hemen yanna artt.
Benim zerimde yolculuk elbisesi vard,
henz deitirmemitim. Ramazan aynda
le namaz vaktinde yanna gitmitim. Onu
ierisinde su akan bir evde grdm. Selam
verip oturduumda leen ile ibrik getirdiler.
O ellerini ykad, sonra bana da ellerimi
ykamam syledi. Sofra ald, ben de
Ramazan
aynda
orulu
olduumu
unutmutum. Hatrladmda elimi sofradan
ektim. Humeyd; neden yemiyorsun, diye
sorduunda yle cevap verdim: Ey emir!
119

Bu ay Ramazan aydr. Ben hasta deilim ve

yemek yemem iin de herhangi bir sebep
yoktur. Herhalde sizin iin bir zr vardr ki
yemek yiyorsunuz.
Bu szme karlk yle dedi: Benim iin
yemek yememe sebep olabilecek herhangi
bir zr yoktur. stelik salm da
yerindedir. Sonra gzlerinden yalar akt ve
alad. Yemek yedikten sonra "Sizi alatan
nedir?" diye sordum. Cevabnda yle dedi:
Harun Reid Tus'da olduu zaman, gecenin
bir
vakti,
birisini
gndererek
"Emirelmminine icabet et!" Diyerek beni
ard. Oraya vardmda yannda yanan
bir mum ve knndan km yeil bir kl
grdm. Karsnda ise klesi (ayakta)
bekliyordu.
Ben
de
onun
karsna
getiimde ban bana doru kaldrarak
yle dedi: Emirelmminine kar itaatin
nasldr? Ben cevabnda: Malm ve canmla
(hizmetindeyim), dedim. Ban aa edi
ve sonra eve dnmem iin izin verdi. Eve
vardm zaman (ksa bir sre sonra)
grevlisi
tekrar
yanma
gelip
"Emirelmminine icabet et!" Dedi. Ben
kendi kendime yle dedim: Herhalde o
beni ldrmeye niyetlenmi, beni grnce
de utanmt. Tekrar yanna gittim. Ban
bana doru kaldrarak yle syledi:
120

Emirelmminine olan itaatin nasldr? (Bu

kez) cevabnda; malm, canm, ailem ve
ocuklarmla (itaat ederim) dediimde
gld, sonra tekrar dnmem iin izin verdi.
Eve dndm. Ksa bir sre gemeden
yine
grevlisi
gelip
ayn
ekilde
(Emirelmminine icabet et!) diye beni
ard. Ben tekrar Harun'un yanna gittim.
O yine ayn halindeydi. Ban bana doru
kaldrp tekrar seslendi: Emirelmminine
olan itaatin nasldr? Ben bu defasnda yle
dedim: Canm, malm, ailem, ocuklarm ve
dinimle (itaat ederim). Harun glerek bana
yle dedi: (O zaman) al bu klc ve
hizmetinin sana emrettii eyleri yerine
getir!
Hizmeti klc alp bana vererek kaps
kilitli bir eve gtrd. Kapy at zaman o
evin ortasnda bir kuyu, (etrafnda ise)
tane kilitli oda vard. O kaplardan birisini
atnda, ierisinde salar uzam kkll
yirmi tane zincirlerle balanm yal, gen
(erkek) grdm
Hizmeti bana: Emirelmminin bunlar
ldrmeni emrediyor, dedi. Bunlarn hepsi
Fatma ve Ali (a.s)'n soyundan olan "seyit"
evlatlar idi. Onlar bir bir karp bana
getiriyor, ben de boyunlarn vuruyordum.
Sonuna kadar hepsinin boynunu vurdum.
121

Kle ise bu ceset ve kafalarn hepsini (evin

ortasnda olan) o kuyuya att. Daha sonra
baka bir odann kapsn at. Orada da
Fatma ve Ali (a.s)'n soyundan olan
zincirlerle balanm yirmi tane seyit vard.
(Kle) bana: Emirelmminin bunlar da
ldrmeni istiyor, dedi. Onlar yine tek tek
getirdi, ben de sonuna kadar hepsinin
boyunlarn vurdum. (Kle) nc odann
da kapsn at. Orada da ayn ekilde,
Fatma
ve
Ali
(a.s)'n
evlatlarndan
zincirlere ekilmi yirmi tane erkek vard.
Hizmeti bana: Emirelmminin bunlar da
ldrmeni emrediyor, dedi. (Kle) onlar da
tek tek getiriyor, ben de boyunlarn
vuruyordum. O daha sonra cesetleri kuyuya
atyordu. Bu ekilde ondokuz tanesini
ldrmtm, onlardan yalnzca yal, uzun
sal birisi kalmt. Bana yle dedi: Ey
uursuz adam! Allah seni kahretsin!
Kyamet gn ceddim Resulullah'n yanna
getirildiinde nasl bir mazeretin olacaktr?
Oysa
sen,
Ali
ve
Fatma
(a.s)'n
evlatlarndan olan altm kiiyi ldrdn. (O
zaman bunlar duyduumda) ellerim ve
vcudum
titremeye
balad.
(Bunun
zerine) hizmeti bana sinirli bir ekilde
bakarak beni bu durumdan men etti.
122

Ben o yal adam da ldrdm. (Kle)

onu da kuyuya att. imdi benim (gemite)
byle bir gnahm vardr. Resulullah'n
evlatlarndan altmn ldrdm, artk oru
ve namazmn bana ne faydas olabilir? Ben
cehennemde ebedi olarak kalacamdan
phe etmiyorum."
Kitabn yazar eyh Saduk (r.a) yle
sylyor:
Mensur
Devanik'den
de
Peygamber (s.a.a)'in evlatlar hakknda bu
eit davranlar yazlmtr.
2- Hakim Ebu Ahmed, el-Enmat enNabur'ye mttesil bir senetle yle diyor:
"Mensur, Badat'ta bina yapt zaman
seyitleri ok iddetli bir ekilde aryordu.
Onlardan yakalayabildiini, ii bo olan
direklerin iine brakp tula ve alyla da
kapatarak rdryordu.
Bir gn, seyitlerden gzel ehreli bir
genci yakalad. Salar siyah olan bu gen,
mam Hasan bin Ali bin Ebi Talib (a.s)'n
soyundand. Onu binay yapan ustaya teslim
edip
direklerin
ierisine
brakarak
ldrmesini emretti. Gvendii birisini de
bu ii kontrol etmek iin grevlendirdi.
Usta, genci ii bo olan direin ierisine
braktnda vicdan szlayp merhamete
geldi.
O
yzden
direkten
havann
girebilmesi iin, bir delik brakt. Gence de
123

yle dedi: Sana bir ey olmayacaktr,

sabret. Karanlk ktnde ben seni
buradan kurtaracam. Karanlk kt
zaman,
usta
gelerek
seyidi
direin
ierisinden karp yle dedi: Kendini
sakla, ben ve benimle alan iilerin
kannn aktlmamas iin Allah'tan kork
(bizi tehlikeye sokma)! Seni bu karanlkta
direin ierisinden kardm, nk seni bu
ekilde braksaydm ceddin Resulullah
(s.a.a)'in
kyamet
gnnde
Allah'n
huzurunda benim dmanm olacandan
korktum!
O gencin salarndan, inaat malzemesi
ile mmkn olduu kadaryla keserek yle
dedi: Kendini gizle, cann kurtar ve
annenin de yanna dnme!
Gen (ona hitaben) yle dedi: yleyse
anneme kurtulduumu ve canm kurtarmak
iin de katm haber ver. Bylelikle biraz
rahatlar ve alamas da azalr. Anneme,
onlarn yanlarna dnmemin mmkn
olmayacan da syle.
Gen oradan uzaklat ve nereye gittii
de bilinmedi. Usta yle devam ediyor:
Gen,
annesinin
bulunduu
semti
alametleriyle birlikte bana tarif etti; ben o
yere gittiimde ar sesine benzeyen bir
alama duydum, o gencin annesinin
124

olduunu anladm. Yanna gidip olunun

haberini syleyip salarn vererek geri
dndm.

125

126

10. BLM
VAKIFLERN VAKIF OLMALARININ
SEBEB

1- Rebiy bin Abdurrahman yle diyor:

"Allah'a and olsun ki, Musa bin Cafer (a.s)
ok zeki ve alametlerden anlayan birisi idi.
Kendisinden
sonra
kimlerin
"Vakf"
olacan ve sonraki imamlarn imametini
kimlerin kabul etmeyeceklerini ok iyi
biliyordu. Onlara olan fkesini yenip (onlar)
hakknda bildiklerini darya vurmuyordu.
te bu yzden ona "Kzm" (fkesini yenen)
denilirdi."
2- Ynus bin Abdurrahman yle diyor:
Musa bin Cafer (a.s) dnyadan gt
zaman, her bir vekilinin yannda ok sayda
mal vard. te bu, "Vakf" olup (sonraki
imamn imametini kabul etmemelerine),
mam'n da lmn inkr etmelerine sebep
oldu.
Ziyad bin Mervan-i Kand'nin yannda
yetmi bin dinar ve Ali bin Hamza'nn
yannda da otuz bin dinar vard.
Ynus yle devam ediyor: Ben durumu
bu ekilde grdmde hak (gerek) benim
127

iin aikr oldu ve mam Rza (a.s)'n da

imametini anlam oldum. Bu yzden
konuup halk mam Rza'ya davet etmeye
baladm. O iki ahs (Ziyad ile Ali bin Ebi
Hamza) bir adam yanma gndererek bana
yle dediler: Halk neden ona (mam
Rza'ya) davet ediyorsun? Eer mal
istiyorsan, biz seni mstani klarz! On bin
dinar da bana garandi verdiler ve bu
ilerden elimi ekmemi istediler. Ama ben
umursamadm, onlarn cevabnda yle
dedim: ki imammzdan yle buyurduklar
rivayet edilmitir: "Bid'atlar ortaya kt
zaman alim ilmini ortaya koymaldr, bunu
yapmazsa iman nuru ondan alnr."
Ben her durumda, Allah urunda cihad
terk edecek birisi deilim. (Sonunda) o ikisi,
bana dman olup kin beslediler."
3- Muhammed bin Cumhur, Ahmed bin
Hammad'dan yle naklediyor: Osman bin
sa er-Revas mam Musa bin Cafer (a.s)'n
vekillerinden birisi idi. Msr'da yannda pek
ok sayda mal ve alt tane de cariye vard.
(Ravi yle devam ediyor): mam Rza (a.s)
mal ve cariyeleri vermesi iin haber
gnderdi. O mam Rza (a.s)'a yle mektup
yazd: "Baban henz lmemitir." mam Rza
(a.s) da onun mektubuna cevap olarak yle
yazd: "Babam lmtr, (brakm olduu)
128

miras ise paylatk ve onun ldn

dorulayan haberler de vardr." mam (a.s),
bu konuda ona deliller de getirdi.
Ravi diyor ki; Osman bin sa cevap olarak
"Baban lse dahi senin iin bu malda bir
hak yoktur; nk bu mallar sana vermek
konusunda bir ey buyurmamtr. stelik,
ben cariyeleri zgr brakp onlarla da
evlendim" dedi.
Bu kitabn yazar (eyh Saduk), yle
diyor: Musa bin Cafer (a.s), mal toplayacak
birisi deildi; yalnz bu mal, Harun Reid
zamannda toplanarak oald ve hazret de
bu toplanan mal datmaya kadir deildi.
Yalnz sr saklamada gvenilir olan az bir
kesime gnderebiliyordu. te bu mal,
bundan dolay topland.
Kendisi aleyhinde, Harun Reid'e sz
tayanlarn szlerini gerekletirmemek
istiyordu. Dalkavukluk yapanlar yle
diyorlard: Musa bin Cafer (a.s) iin birok
mallar gtrlyor, imametin (yneticilik
makamnn)
kendine
ait
olduu
inancndadr, halk halifenin aleyhinde
kyam etmeye kkrtyor!
Eer byle olmasayd, mam (a.s)
toplanan
o
mallar
elbette
fakirlere
datacakt. stelik o mallar fakirlerin hakk
deildi, belki hazrete ikram ve iyilik
129

maksadyla
dostlarndan
taraf
gnderilen bir takm mallar idi.

130

ona

131

11. BLM
MAM RIZA (A.S)DAN TEVHD LE
LGL NAKLEDLEN HADSLER

1- mam Rza (a.s)n hizmetisi Yasir,

mam Rza (a.s)dan u szleri iittiini
naklediyor:
Kim
Allah
onun
yaratklarndan birine benzetirse mriktir
ve kim Allahn nehyettii bir eyi Allaha
nisbet verirse (Mesela; Allaha zulm
nisbeti verirse) kfirdir.
2- brahim bin Ebu Mahmud diyor ki;
mam Rza (a.s) Nice yzler o gn
parlayacak,
rablerine
bakacaklar
(Kyamet/22-23) ayetlerini yle tefsir
ettiler:
Yani,
yzler
parlayacak
ve
rablerinin
onlara
sevap
vermesini
bekleyecekler.
3- Abdusselam bin Salih el-Herev diyor
ki: mam Rza (a.s)a; Ey Resulullahn
olu! Hadis ehlinin naklettii Mminler
cennetteki makamlarndan Allah ziyaret
132

edecekler hadisi hakkndaki grnz

nedir?
diye
sordum.
Hazret
yle
buyurdular: Ey Ebu Salt! Allah Teala, Hz.
Muhammed
(s.a.a)i
melekler
ve
peygamberler de dahil olmak zere btn
yaratklarna stn klmtr. Ona yaplan
itaati kendi itaati klm, ona uymay
kendine uymak bilmi ve onu ziyaret etmeyi
dnya ve ahirette kendi ziyareti saymtr.
Bu iddiann delili Allah Tealann Kim
resule itaat ederse Allaha itaat etmitir
(Nisa/80) szyle Dorusu sana biat
edenler Allaha biat etmitir ve Allahn eli
sizin ellerinizin stndedir (Feth/10)
szdr. Ayrca Resul-u Ekrem yle
buyurmutur: Kim beni saken veya
lmmden sonra ziyaret ederse Allah
ziyaret etmitir. Peygamber efendimizin
cennetteki makam herkesin makamndan
daha
stndr.
Kim
cennette
kendi
bulunduu makamdan Peygamber (s.a.a)i
ziyaret ederse Allah ziyaret etmi gibidir.
Ebu Salt diyor ki; Daha sonra mam
(a.s)dan u soruyu sordum: Ey Allah
resulnn olu! L ilahe illallah demenin
sevab Allahn yzne bakmaktr diye
nakledilen hadisin manas nedir?
mam Rza (a.s): Ey Ebu Salt! Kim
Allahn
kendi
mahluklar
gibi
yz
133

olduuna inanrsa kfirdir. Allahn yz,

onun peygamber ve evliyalardr. Halk
onlarn sayesinde Allaha, dine ve Allah
tanmaya ynelir. Allah Teala buyuruyor ki:
Her ey fnidir. Yalnzca rabbinin vehi
(yz) bkidir. (Rahman/26-27) Ve yine
buyuruyor: Onun vehinden (yznden)
baka her ey helak olucudur. (Kasas/88)
Grld gibi, Allah'n nebi; Peygamber ve
hccetlerine
makamlar
ve dereceleri
dahilinde bakmalar, kyamet gnnde
mminler iin byk bir sevaptr. Resul-u
Ekrem buyuruyor ki: Kim benim Ehl-i Beyt
ve itretime kin gderse kyamet gnnde ne
o beni grecektir, ne de ben onu. Yine
buyurmutur ki: Sizin aranzda baz
ahslar vardr ki benden ayrldktan sonra
bir daha beni gremeyecekler. Ey Ebu
Salt! Allah Tealann mekn yoktur. Gzle
grlmez ve akllar da lahi zatnn
derinliini derk edemezler.
Ebu Salt: Ey Resulullahn olu! Acaba
cennet ve cehennem u anda yaratlm
mdr?
mam (a.s): Evet, Allah resul Mirac'a
gtrld zaman cennete girdiler ve
cehennemi de grdler.

134

Ebu Salt: Bir grup, cennet ve cehennemin

takdir
edildii
fakat,
yaratlmad
inancndalar.
mam (a.s): Ne onlar bizdendir, ne de biz
onlardanz. Kim cennet ve cehennemin
yaratlmln inkr ederse Peygamber
(s.a.a)i ve bizi yalanlamtr. O ahs, bizim
velayetimiz zere deildir ve ebedi olarak
cehennemde
kalacaktr.
Allah
Teala
buyuruyor ki; te bu, mcrimlerin yalan
saydklar cehennem!.. Onlar bununla
kaynar su arasnda dolarlar....1
4- Reyyan bin Salt diyor ki: mam Rza
(a.s) deerli babalarndan naklediyor ki,
Emirl Mminin Ali (a.s), Peygamber
(s.a.a)den yle rivayet etti: Allah Teala
buyurmutur ki; Kim benim kelamm
kendi reyine gre tefsir ederse bana iman
etmemitir;
kim
beni
mahluklarma
benzetirse beni tanmamtr ve kim
dinimde kyasa bavurursa benim dinim
zere deildir.
5- Ahmed bin Muhammed bin Halid baz
ravilerimizden yle naklediyor: mam Rza
(a.s) bir gn ailesinden birinin kabrinin
yanndan geerken elini kabrin zerine
koyarak yle arz etti: Allahm! Senin
1

Rahman/43-44

135

kudretin
aikrdr,
hibir
zaman
zayflamamtr. Yaratklar seni tanmam
ve (bu halde) seni vmeye kalkmlardr.
Oysa bu ekilde seni vasfetmeleri rububiyet
inancna aykrdr. Allahm! Ben seni
mahluklarna
benzeterek
tanmaya
alanlardan uzam.
Senin hi bir ein ve benzerin yoktur.
Onlar (bu mandk ve tanyla) hibir zaman
seni idrak edemeyeceklerdir. Eer seni
yarattnla tanmak isteseler, onlara vermi
olduun zahiri nimetlerin seni tanmalaryla
ilgili onlar iin yeterli delillerdir. Ey rabbim!
Onlar seni tanmaya ynelmede arya
gittiler; seni yarattnla ayn grdler ve
bu yzden seni tanyamadlar. Senin yerine,
senin baz ayet ve nianelerini kendilerine
rab
edindiler;
bylece
seni
byle
vasflandrdlar. Ey rabbim! Oysa sen,
mebbihlerin
seni
vasflandrdklar
eylerden ok daha ycesin.
6- Muhammed bin Ebu Nasr (Ebu Cafer
Bezent) diyor ki: Mveraun Nehrinden
olan bir grup, mam Rza (a.s)n yanna
gelerek yle arz ettiler: Bizler meseleyi
sormak iin senin huzuruna geldik. Eer bu
meseleye cevap verirsen senin gerekten
alim olduunu anlarz.
mam (a.s): Sorun!
136

Onlar: Allah nerededir, ne ekildedir ve

neye dayanmaktadr?
mam (a.s): Allah Tealann kendisi bir
ekli olmakszn ekle ekil vermitir; bir
mekn olmakszn mekn mekn yapmtr.
Onun dayana ise kendi kudreti zeredir.
Onlar: ehadet ediyoruz ki sen, alimsin.
Kitabn yazar eyh Saduk (r.a), mam
Rza (a.s)n Allahn dayana kudreti
zeredir szn yle tefsir ediyor: Yani,
Allahn dayana onun knh zeredir.
nk kudret, Allahn zati sfatlarndandr.
7- Muhammed bin Arefe diyor ki: mam
Rza (a.s)a yle sordum: Allah Teala eyay
kudret ile mi yaratt, yoksa kudret
kullanmadan m yaratt?
mam (a.s): Allahn eyay (knhnn
dndaki
bir)
kudret
ile
yarattn
sylemek doru deildir. nk Allah,
eyay kudretle yaratt, dediin zaman sanki
kudreti Allahn dnda bilmisin ve onu
eyann yaratl iin Allaha bir aletmi
gibi tasavvur etmi oluyorsun ki, bu
dnce tarz irktir. Eer Allahn eyay
kudret olmakszn (veya kudretin dndaki
bir gle) yaratt, dersen bu szn manas;
Allahn eyay onlarn zerindeki bir g ve
iktidarla yaratmas demektir. Fakat (unu
bil ki) Allah Teala ne zayf, ne aciz ve ne de
137

baka bir eye muhtatr. Allah Teala, zat

gerei kadirdir, zatnn dndaki bir
kudretle deil.
8- Hseyin bin Bear diyor ki: mam
Rza (a.s)a yle sordum: Acaba Allah Teala
varolmayan bir eyin varolursa nasl
olacan biliyor mu?
mam (a.s): Allah Teala her eye
varolmadan nce alimdir. Allah Teala yle
buyuruyor: Dorusu biz sizin yapmakta
olduklarnz yazyorduk. (Csiye/29) Yine
cehennem ehli hakknda buyuruyor ki:
Eer geri evrilselerdi, mutlaka yasak
edildikleri
fenala
yine
dnerlerdi.
phesiz onlar, yalancdrlar. (Enam/28)
Ayette de grld gibi, Allah biliyordu ki,
eer onlar dnya hayatna dndrlseler
yine
nehyedildikleri
eyleri
yapmaya
koyulacaklard.
Allah Teala meleklerin; Sen orada
bozgunculuk yapacak ve kan dkecek birini
mi yaratacaksn? Halbuki biz seni hamd ile
tespih ve noksan sfatlardan tenzih edip
duruyoruz szne karlk u cevab verdi:
phesiz
ben
sizin
bilmediinizi
biliyorum. (Bakara/30) Demek ki Allah
Teala, eyay yaratmadan nce daima onlar
biliyordu. Allah Teala pak ve mnezzehtir.
Eyay nasl istemise yle yaratmtr ve
138

yaratmadan nce de onlara alim idi. te

bizim rabbimiz alim, gren ve iitendir.
9- Fazl bin azan diyor ki: mam Rza
(a.s)n duasnda yle dediini duydum:
Allah her eyden mnezzehtir; kudretiyle
varlklar yaratt; yarattklarn hikmetiyle
salamlatrd; ilmiyle her eyi kendi
yerinde karar kld. Allah her eyden
mnezzehtir; gzle yaplan hyanetleri ve
kalplerde sakl olan bilmektedir. Onun
gibisi yoktur O, iiten ve grendir.
10- Hseyin bin Halid diyor ki: mam
Rza (a.s)n yle sylediini duydum:
Allah Teala her zaman alim, kadir, canl,
kadim (nceliksiz), iiten ve grendir.
Ben: Ey Peygamberin olu! Bir grup,
Allahn devaml ilimle alim, kudretle kadir,
hayatla canl, kdemlikle (ncesizlikle)
kadim, bir iitmekle iiten ve bir grmekle
gren olduunu sylyorlar.
mam (a.s): Kim bunlar syler ve bu
sylediklerine de inanrsa gerekte Allah ile
birlikte baka ilahlar var olduuna
inanmtr ve byle bir ahs da bizim
dostlarmzdan saylmaz.
Allah Teala kendi zat gerei her zaman
alim, kadir, canl, kadim (nceliksiz), iiten
ve
grendir.
Allah
Tealann
n,
139

mriklerin
ve
tebih
ehlinin
sylediklerinden ok daha ycedir.
11- Saffan bin Yahya diyor ki: mam Rza
(a.s)a Allahn iradesiyle mahluklarn
arasndaki fark nedir diye sordum.
mam
(a.s):
Mahluklar
bir
eyi
yapacaklar zaman nce dnrler ve daha
sonra kendilerine gre en doru olan
yapmaya
karar
verirler.
Ama,
Allah
Tealann iradesi icat etmekten baka bir
ey deildir. nk o, dnme ve daha
sonra karar alma sfatlarndan mnezzehtir.
Bu sfatlar mahluklara aittir. Allahn iradesi
fiilinden baka bir ey deildir. O, bir eyin
olmasn isterse ol der ve o da oluverir. Bu
i iin ne bir kelimeye, ne konumaya ve ne
de dnp karar almaya muhtatr. Allah
Teala nitelendirilemeyecei gibi, onun ileri
de nitelendirilemez.
Allah Tealann ne ekildelii sz konusu
olamayaca gibi onun irade ve fiillerinde
ne ekilde ve nasll sz konusu olamaz.
12- Hseyin bin Halid diyor ki: mam
Rza (a.s)a arz ettim ki: Halk Peygamber
efendimizden Allah Adem (a.s) kendi
eklinde yaratt buyurduunu naklediyor.
mam (a.s): Allah onlar ldrsn! Hadisin
birinci ksmn atmlar. Hadisin asl
yledir: Bir gn Peygamber efendimiz,
140

birbirine kfreden iki kiinin yanndan

geiyordu. Onlardan biri dierine Allah
senin yzn ve sana benzeyen herkesin
yzn irkinletirsin dedi. Allahn resul
ona Ey Allahn kulu! Kardeine byle
syleme. nk Allah Teala Adem (a.s) da
ona
benzer
ekilde
yaratmtr
buyurdular.
13- Muhammed bin Ubeyde diyor ki:
mam Rza (a.s)a Ey blis! Benim kendi
elimle yarattma secde etmene ne mani
oldu? (Sad/75) ayeti hakknda sordum.
yle buyurdular: Burada elden maksat,
g ve kudrettir.
Kitabn yazar eyh Saduk diyor ki: Ben
iann baz byklerinden yle dediklerini
duydum: mamlar ayeti okuyunca halaktu
(yarattm) kelimesinde duruyor, daha sonra
biyedi (elimle) kelimesinden devamn
okumaya balyorlard. Bu durumda ayetin
devamnn manas yle oluyor: Kendi
elimle (nimetimle) bana m kibirleniyorsun?
Yoksa sen, ycelerden misin? Burada el
nimet ve ihsan manasnda kullanlmtr.
Halk
arasnda
bu
tip
tabirlere
rastlanmaktadr. rnein; Benim klcmla
benimle mi savayorsun veya benim
mzramla beni mi drtyorsun gibi
tabirler yaygndr. Ksaca ayet Benim
141

nimetimle bana m isyan ediyorsun?

Manasna geliyor.
14- Hasan bin Sait, mam Rza (a.s)dan
yle naklediyor: mam Rza (a.s) O gn
paalar svanr, secdeye davet edilirler
fakat, gleri yetmez. (Kalem/42) ayetini
yle tefsir ettiler: Nurdan olan hicap
kaldrldnda
mminler
secdeye
kapanrlar. Ama, mnafklarn srt dz olur,
sertleir. Artk secde edemezler.
15- mam Rza (a.s), metindeki senetle
Emirl
Mminin
Ali
(a.s)n
Kfe
Mescidinde yle bir hutbe okuduunu
nakletti: Hamd Allah'a mahsustur; ne
kendisi bir eyden yaratlmtr, ne de
yaratklarn
bir
eyden
yaratmtr.
Eyalarn
hdis
olmasn
(sonradan
yaratlmln) kendi ezeli oluuna tank
klmtr, mahluklarnn acizlik ve zayfln
kendi kudretinin gstergesi yapmtr ve
yaratklarn fensn kendi beksna delil
klmtr. Hibir mekn onun dnda
deildir ki, onun iin bir mekn dnlsn;
onun bir benzeri yoktur ki, bir nitelikle
vasfedilsin; hibir ey onun ilminin dnda
deil
ki,
bir
haysiyetle
(durumla)
tannabilsin.
O,
btn
sfatlarda
yaratklarndan
farkldr. Ztnn idrak edilmesi mmkn
142

deildir. nk yaratklar (onun emriyle)

devaml deiim halindedirler. Oysa kendisi
ululuk, azamet ve byklnden dolay her
trl deiimlerden uzaktr. Mahir, zeki ve
keskin anlay sahiplerinin ona snr tayin
etmeleri
haramdr;
ince
ve
derin
dnrlerin
onu
biimlendirmeleri
yasaktr; gr okyanusunun dalglarnn
onu
tasvir
etmeleri
de
imknszdr.
Meknlar,
azametinden
dolay
onu
kapsayamazlar; ller, celalinden dolay onu
lemezler; mikyaslar, ululuundan dolay
onu lp biemezler; vehimlerin onun
knhne
varmas,
kavraylarn
onu
kavramas, zihinlerin ona rnek getirmesi
imknszdr. Yce akllar, onun vcudunu
kuatarak
kefetmekten
mitsizdirler.
Usuz
bucaksz
ilim
deryalar
onun
knhnn
hakikatine
iaret
etmede
kurudurlar. Onun kudretini vasfetmeye
kalkan en zarif dnceli insanlar, aciz ve
zelil bir ekilde geriye dnmlerdir. O
birdir, ama birlii saysal deildir; daimidir,
ama daimilii zamansal deildir; kaimdir,
ama kaimlii stunlarla deildir. O cins
deildir ki cinsler, onun ei olabilsinler. O
karart deil ki karartlar ona benzemi
olabilsinler. O eyalar gibi deil ki bu
vesileyle vasflandrlabilsin. Akllar, onu
143

idrak
etmenin
akm
dalgalarnda
sapmlardr. Dnceler onun ezeliliinin
niteliini kavramakta akndrlar. draklar
onun
kudretinin
vasfn
anlamakta
mahsurdur. Zihinler onun melekutunun
engin feleklerinde gark olmutur. O, btn
nimetlere kadirdir; ululuuyla gldr; her
eyin sahibidir. Ne devran onu ypratr, ne
zaman onu eksiltir ve ne de vasf onu
kuatabilir (belirleyebilir). Sabit ve sert
varlklar kk ve esasnda onun iin boyun
emitir. Salam kale ve dalar, en yksek
zirveye sahip olmalarna ramen, onun iin
boyun emi durumdadr. Btn mahlukat
kendi rabliine ahit, onlarn acizliini
kendi kudretine delil, hdisliini kendi
kdemliine tank ve zevalini de kendi
beksna gsterge klmtr. Varlklar onun
emrinden kap kurtulamaz, onun kuatma
gcnden
dar
kamaz,
onun
saymasndan (divan nizamndan) kendilerini
saklayamaz ve onun kendileri zerindeki
kudretinden kanamazlar. Hilkat, nizam ve
salaml bir niane, tabiat terkipleri bir
delalet, alemdeki ypranma ve yok olma
kadimliine bir delil ve sanatnn salaml
ve hikmeti ise, ibret olarak yeterlidir. Onun
iin belirlenmi bir snr, rnek verilebilecek
bir misil ve ondan sakl tutulmu hibir ey
144

yoktur. Allah Teala rnek verilmekten ve

mahluklarn sfatndan ok stn ve ycedir.
O'nun
Rabliine
iman
ederek
inkrclarna da kar karak ondan baka
ilahn
olmadna
ehadet
ederim.
Muhammedin
onun
kulu
ve
resul
olduuna, onu (Peygamberimizi) en hayrl
yerde karar kldna, en deerli soy ve en
temiz rahimlerden naklettiine, en asil
kaynaktan (soydan), en stn kkten, en
deerli soydan peygamberlerini yarattna
ve eminlerini de ondan setii ecereden
yarattna ehadet ederim; yle ecere ki
aac tertemiz, stunu dmdz, gvdesi
yksek,
dallar
yemyeil
ve
parlak,
meyveleri olgunlam ve tatl, ii ise
kerametle doludur. O soy aac kerametli
bir mekna ekildi, kutsal haremde yeerdi,
orada yayld ve meyve verdi, orada aziz ve
gl oldu, derken bydke byd. yle
bir hadde ulat ki, Allah onu Ruhul Emin
ile (Cebril) ereflendirdi. Ak bir nur ve
yazl bir kitapla iftiharlandrd. Burak
onun emrine verdi ve melekler onunla el
sktlar. Allah Teala eytanlar onun
vesilesiyle korkuttu, putlar ve sahte ilahlar
onun vesilesiyle yok etti. Onun snneti rt,
siyeri adalet, hkm ise haktr. Rabbinin
ona emrettii eyi aka syledi ve
145

ulatrmakla grevli olduu mesaj iletti.

yle ki, halk aka tevhide davet etti ve
l ilahe illallah, vahdehu l erike leh
(Allahtan baka ilah yoktur, O tektir ve
eriki
yoktur)
iarn
halk
arasnda
yaygnlatrd. yle ki, vahdaniyeti Allaha
halis kld ve rububiyeti onun iin sf etti.
Derken Allah Teala tevhidle onun delilini
aikr etti, slam ile onun derecesini
yceltti ve Allah Teala kendi katndaki
rahmet ve makam onun iin seti. Allahn
selam ona ve pak Ehl-i Beytine olsun.
16- brahim bin Ebu Mahmud diyor ki:
mam
Rza
(a.s)dan
Allah
onlar
karanlklara
terk
eder,
grmezler
(Bakara/17) ayeti hakknda sordum, yle
buyurdular: Mahluklar iin brakma, terk
etme tabirlerini kullanmak dorudur ama,
Allah Tealay bu tabirlerle vasflandrmak
doru deildir. Allah Teala onlarn kfr ve
dalaletten
dnmeyeceini
bildii
iin
yardm ve ltfn onlardan kesmekte ve
onlar kendi balarna brakmaktadr.
Ravi diyor ki: mam (a.s)dan Allah
onlarn
kalplerini
ve
kulaklarn
mhrlemitir (Bakara/7) ayeti hakknda
sordum, yle buyurdular: Allah Teala
onlarn kalplerini kfirliklerinden dolay
mhrlemitir.
Nitekim
Allah
Teala,
146

Kurann
baka
bir
ayetinde
yle
buyuruyor: Dorusu Allah, onlarn kalpleri
zerine
kfrleri
yznden
mhr
vurmutur. Pek az mstesna, onlar iman
etmezler. (Nisa/15)
Ravi diyor ki: Daha sonra mam (a.s)a
yle sordum: Acaba Allah kullarn gnah
ilemeye mecbur eder mi?
mam (a.s): Hayr, Allah Teala kullarna
seme hakk tanyarak her istediklerini
yapmalarna izin vermitir ve mhlet
vererek onlara tvbe etme frsat tanmtr.
Ravi: Allah kullarn glerinin yetmedii
bir eyle sorumlu tutar m?
mam (a.s): Allah Teala Rabbin kullara
zulmedici deildir (Fussilet/3) buyurduu
halde nasl byle yapar?
mam daha sonra yle devam etti:
Babam Msa bin Cafer kendi babas Cafer
bin Muhammedden bana yle nakletti:
Kim Allahn, kullarn gnaha mecbur
ettii
ve
kullarn
onlarn
gleri
yetmeyecek
eylerle
mkellef
kld
zannna
kaplrsa
onun
boazlad
hayvann etinden yemeyin, tankln kabul
etmeyin, arkasnda namaz klmayn ve
zekttan da ona bir ey vermeyin!
17- Yezid bin Umeyr bin Muaviye e-am
diyor ki: Mervde mam Rza (a.s)n
147

huzuruna giderek kendisinden mam Sdk

(a.s)dan nakledilen Ne cebirdir, ne tevfiz;
ikisinin arasdr hadisin manasn sordum.
mam (a.s): Kim Allahn bizim ilerimizi
bizzat kendisinin yaptna ve daha sonra
da o ilerden dolay bizi azaplandracana
inanrsa, cebre inanm olur. Kim de
Allahn yaratma ve rzk verme ilerini
hccetlerine (imamlara) braktn sylerse
tevfize inanm olur; cebre inanan ise kfir;
tevfize inanan da mriktir.
Ravi:
yleyse
ikisinin
arasdr
ibaretinin manas nedir?
mam (a.s): Manas udur ki: Kullar
Allahn
emrettiklerini
yapmakta
ve
nehyettiklerini
de
yapmamakta
muhtardrlar.
Ravi: Acaba kullarn yaptklar ilerde
Allah Tealann meiyyet ve iradesi var
mdr?
mam (a.s): Allah Tealann itaatteki
iradesi; onu emretme, amele raz olma ve
kullarna o ite yardm etmektir. Allahn
gnahlar karsndaki iradesi ise; nehyetme,
o amelden dolay gazaplanma ve o amelde
kullara yardmda bulunmamaktr.
Ravi: Acaba kullarn amellerinde Allah'n
kaza ve kaderi var mdr?
148

mam (a.s): Evet; kullarn yaptklar

btn ilerde ister hayr olsun, ister er,
Allahn kazas ve kaderi vardr.
Ravi: Bu kazann manas nedir?
mam (a.s): Kaza; Allah Tealann kullara
amellerinden dolay dnya ve ahirette
hakketmi olduklar sevap veya azabn
verilmesine hkmetmesidir.
18- Abdulaziz bin Mslim diyor ki: mam
Rza (a.s)a Allah unuttular ve Allah da
onlar unuttu (Tevbe/67) ayetinin manasn
sordum. yle buyurdular: Allah Teala ne
unutur, ne de gaflet eder. Unutmak ve
gaflet,
mahluklara
mahsustur.
Allah
Tealann
Rabbin
unutkan
deildir
(Meryem/64) buyurduunu duymadn m?
Yukardaki ayetin manas udur: Allah
Teala, kendisini ve kyameti unutanlar,
kendi
kendilerini
unutmakla
cezalandrmaktadr. Nitekim Allah Teala
yle buyurmutur: O kimseler gibi
olmayn ki, Allah unutmular. (Allah da)
onlara kendilerini unutturmutur. te
bunlar,
fsklarn
ta
kendileridirler.
(Har/19) Yine yle buyurmutur: Onlar
bugne (kyamet gnne) kavumay nasl
unuttuysalar biz de onlar bugn yle
unutacaz. (raf/51) Yani onlar terk
edeceiz (kendi balarna brakacaz).
149

Nasl ki onlar, byle bir gne hazrlanmay

terk ettiler.
Kitabn yazar diyor ki: Onlar terk
edeceiz ibaretinden maksat; onlara,
kyametin gerekleeceine inananlarn
sevabn vermiyeceiz demektir. nk terk
etme, (brakma) gibi fiiller Allah iin sz
konusu edilemez. Allah onlar karanlklara
terk eder, yle ki bir eyi gremezler
ayetinden
kast;
yani,
Allah
onlar
azaplandrmada acele etmez ve tvbe
etmeleri iin onlara mhlet verir.
19- Ali bin Fazzal babasndan yle
naklediyor: mam Rza (a.s)dan Hayr!
Muhakkak ki onlar, o gn Rablerinden
(inen) bir perde arkasnda kalacaklardr
(onu gremeyeceklerdir) (Mutaffifin/15)
ayeti hakknda sordum. mam Rza (a.s)
buyurdular ki: Allah Tealay, kullar bir
perdenin
arkasndadr
ve
onu
gremeyecekler eklinde vasflandrmak
doru deildir. Ayetin manas, onlar Allah
Tealann sevabndan mahrum kalacaklardr,
eklindedir.
Ravi diyor ki; mam Rzadan Rabbin ve
melekler saflar halinde geldiler (Fecr/22)
ayetini sordum. Buyurdular ki: Allah Teala
gitme ve gelme eylemiyle vasflandrlamaz.
Allahn n bundan ok daha ycedir.
150

Ayetin manas, Rabbinin emri gelip,

melekler saf-saf olduunda..." eklindedir.
Yine ravi diyor ki: mamdan Onlar
Allahn meleklerle birlikte kendilerine
buluttan glgeler arasnda gelivermesini mi
bekliyorlar? (Bakara/210) ayeti hakknda
sordum. Buyurdular ki; Ayet u manadadr:
Acaba onlar, Allahn melekleri bulutlar
arasndan
onlara
gndermesini
mi
bekliyorlar?
Yine ravi diyor ki: mam (a.s)a Allah
onlarla alay etti (Tevbe/79), Allah onlar
istihza eder (Bakara/15), Hile yaptlar ve
Allah da hile yapt (l-i mran/54) ve
Mnafklar Allaha hile yapmaktadr, Allah
da onlara hile yapmaktadr (Nisa/142)
ayetlerini
sordum.
Cevaben
yle
buyurdular: Allah Teala ne alay eder ve ne
de hile yapar. Ancak, hile ve alaylarna
uygun olarak onlar cezalandrr. Allah
Tealann n zalimlerin syledikleri ve
zannettiklerinden ok daha ycedir.
20- Hasan bin Ali el-Hazzaz (Vea) diyor
ki: mam Rza (a.s) yle buyurdular:
Kyamet gnnde Resulullah (s.a.a) Allahn
eteinden tutacak, bizler de Resulullahn
eteinden tutacaz, ialarmz da bizim
eteimizden tutacaklar. Szlerine devam
ederek buyurdular: Etekten kast, nurdur.
151

Baka bir hadiste de yle buyurmulardr:

Etekten kast dindir.
21- brahim bin Ebu Mahmud diyor ki:
mam Rza (a.s)a halkn, Peygamber-i
Ekremden naklettikleri: Allah Teala her
Cuma akam dnya semasna gelir hadsi
hakknda
grnz
nedir,
diye
sorduumda yle buyurdular: Allahn
lneti, kelimelerin yerini deitirerek szn
manasn tahrif edenlerin zerine olsun.
Allahn resul byle bir ey sylememitir.
Peygamber (s.a.a)in buyurduu undan
ibarettir: Allah Teala her gecenin son te
birlik
ksmnda
ve
Cuma
gecesinin
evvelinden itibaren bir melei dnya
semasna gnderir. O melek, Allahn
emriyle yle nida eder: Acaba bir ey
isteyen yok mu ki, onun isteini yerine
getireyim? Tvbe eden yok mu ki, onun
tvbesini kabul edeyim? Mafiret dileyen
yok mu ki, onu balayaym? Ey hayr
isteyen! Bu tarafa gel. Ey ktlk peinde
olan! Vazge. Bu melek fecre kadar byle
seslenmeye devam eder. Fecr zaman
geldiinde bu melek, melekut alemindeki
yerine geri dner. Bu hadisi babam kendi
babasndan ve o da kendi babalar
vastasyla Peygamber efendimiz (s.a.a)'den
benim iin nakletti.
152

22- Dvud bin Sleyman Kazvin, mam

Rza (a.s)n babalar vastasyla Hz. Ali
(a.s)n yle buyurduunu naklediyor:
Allahn resul buyurdular ki: Msa bin
mran Allah Teala ile mnacat ettiinde
yle arz etti: Allahm! Eer bana uzaksan
seni yksek sesle anaym ve eer bana
yaknsan seni alak sesle anaym? Allah
Teala ona yle vahyetti: Ben, beni anann
yanndaym. Msa (a.s) arz etti: Ey rabbim!
Ben, bazen yle bir halde oluyorum ki,
senin nn seni o halde anmaktan ok
daha yce biliyorum. Allah Teala buyurdu
ki: Ey Msa! Btn hallerde beni anmaya
devam et.
23- Feth bin Yezid-i Curcan diyor ki;
mam Rza (a.s)n Allah Teala hakknda
yle dediini duydum: O latif ve her
eyden haberdar olandr, iiten ve grendir,
birdir ve ihtiyaszdr. yle bir ihtiyasz ki
ne domutur, ne dourulmutur ve ne de
benzeri vardr. Eyay icat eden, cisimlere
cisimlik veren ve ekilleri ekillendiren
odur. Eer dedikleri gibi olsayd yaratanla
yaratlan, icat edenle icat edilen birbirinden
ayrt edilemezdi. Ancak icat eden odur.
Allah'n, icat edip cisme brndrerek
ekillendirdii ile arasnda fark vardr.
153

nk hibir ey onun benzeri deildir ve o

da hibir eye benzememektedir.
Ravi diyor ki: mam (a.s)a yle arz
ettim: Canm size feda olsun, doru
sylyorsunuz. Ama siz, Allah birdir ve
ihtiyaszdr ve Hibir eye benzemez
buyurdunuz. Oysa Allah Teala birdir, insan
da
birdir.
Bu
ynden
birbirlerine
benzemediler mi?
Hazret buyurdular ki: Ey Feth! Allah seni
sabit kadem klsn, imknsz olan bir ey
syledin. Bizim kastettiimiz benzerlik
manadaki
benzerliktir.
sim
btn
varlklarda
ayndr
ve
msemmann
(isimlendirilenin) nianesidir. nsana birdir,
denildiinde kast, onun iki deil, bir
csseye sahip olduudur. Ama insan, gerek
manada bir deildir. nk aza ve renkleri
oktur. nsan, birbirinden farkl olan bir
grup azalardan ibarettir. Kan etinden, eti
kanndan, asab (sinir sistemi) damarndan,
sa derisinden ve siyahl beyazlndan
farkldr. Dier mahluklar da byledir.
Demek ki insan, sadece isim olarak tektir.
Ama manada tek deildir. Oysa Allah Teala
yle birdir ki, ondan baka bir yoktur. Onun
kendisinden hibir trl farkllk sz konusu
deildir. Onda eksiklik veya fazlalk yoktur.
Ama insan, birbirinden farkl azalar ve
154

maddeler
topluluundan
yaratlmtr.
nsan, bunlarn toplamyla bir eydir.
Ravi: Fedan olaym, beni rahatlattn,
Allah da seni rahatlatsn! Allahn birliini
tefsir ettiiniz gibi, onun latiflik ve her
eyden haberdar olma (habir) sfatn da
benim iin izah eder misiniz? Elbette
Allahn
ltfyle
yarattklarnn
ltf
arasnda fark olduunu biliyorum. Ama, ben
bu fark bana izah etmenizi istiyorum.
mam (a.s): Ey Feth! Allah Tealaya,
yaratmadaki zerafeti ve en kk varlklara
dahi ilmiyle hkmetmesi dolaysyla latif
diyoruz. Onu, bykl kkl nebatlardaki
sanatnn eserini, sivrisinek veya gzn zor
grebildii hatta daha da kk, bazlar o
kadar kk ki; byn knden,
erkeini diisinden, yeni doan eski
doandan ayrt etmek dahi ok zor
hayvanlar yaratmadaki incelii grmyor
musun?
Halbuki onlarn kklnn nasl bir
zerafet dahilinde olduunu elemeye
hidayet olduklarn, lmden kalarn,
ihtiya duyduklar eyleri denizin engin
yerlerinden,
aa
kavuklarndan
ve
llerden
toplamalarn,
birbirleriyle
kendilerine has dilleriyle konumalarn,
yavrularnn byk olanlarn szlerini
155

anlamasn ve valideynin yavrular iin

yiyecek getirmesini grdmzde, daha
sonra krmznn sar ve beyazn yeille
karmndaki renklerin oluumuna, ayn
ekilde gzlerimizin zor grecei ve
gzlerimizle
grlmeyecek,
elimizle
hissedilmeyecek
eylere
baktmzda
bunlar yaratann latif ve dakik olduunu
anlam oluruz.
Latif olan Allah, akladmz eylerin
yaratln hibir vesile ve alete ihtiya
duymakszn tam bir letafet ve incelikle
yaratmtr. phesiz her bir eyi yapan,
yapt eyi baka bir eyle yapmtr. Ama
halik (yaratc) ve latif olan (cismani
olmayan) Allah Teala, btn alemi yoktan
var etmitir.
24- Muhammed bin Sinan diyor ki; mam
Rza (a.s)dan yle sordum: Acaba Allah
Teala mahluklar yaratmadan nce kendi
kendisinin farknda myd?
mam (a.s): Evet.
Muhammed bin Sinan: Kendi nefsini
gryor ve sesini de duyuyor muydu?
mam (a.s): Byle bir eye ihtiya
duymuyordu. nk kendisi byle bir ey
istememitir. Onun varl kendisi ve
kendisi de varldr. Onun kudreti nfizdir.
Bundan dolay da kendisini isimlendirmeye
156

ihtiyac yoktur. Ama kendisine bir takm

isimler semi ki, dierleri onu bu vesileyle
arsnlar. Zira kendi ismiyle arlmazsa
tannmaz. Onun kendisine setii ilk isim,
Aliyyul Azimdir. nk o, her eyden
stndr. Onun manas ve gereklii
Allahtr. Ad ise Aliyyul Azimdir. Zira o,
her eyden daha stndr.
25- Muhammed bin Sinan diyor ki: mam
Rza (a.s)dan sim nedir? diye sordum.
Buyurdular ki: sim, mevsuf (sfatlandrlan)
iin bir sfattr (yani, tanmak iin bir
almettir).
26- Ali bin Hasan bin Ali bin Fazzal,
babasndan mam Rza (a.s)n yle
buyurduunu naklediyor: Allah Teala,
insanlarn
yazyla
tanabilmesi
iin
yaratt ilk ey alfabedir. Eer birinin
bana bir darbe vurulur ve bu darbe
neticesinde baz kelimeleri fasih bir ekilde
syleyemezse bu durumda hkm yle
olur: Alfabenin harfleri bir bir o ahsa
sunulur ve telaffuz edemedii harf saysnca
ona diyet denir. Babam babasndan, o da
dedesinden Hz. Ali (a.s)n Elif-b harfleri
hakknda yle buyurduunu naklediyor:
Elif Allahn nimetleri, B Allahn
sevinci, T l-i Muhammedin Kiminin
(mam- Zaman) iinin kemale ermesi, S
157

iyi ilerinden dolay mminlerin alaca

sevaptr. Cim Allahn cemal ve celali,
H Allahn gnahkrlar hakkndaki hilmi,
H gnahkrlarn Allah katnda ad ve
sannn batmas, Dal Allahn Rauf ve
Rahimliini, Z kyametteki zelzeleleri,
Sin ise ilahi nuru simgeler. in Allah
istediini istedi ve irade ettiini de irade
etti; Allah istemedike siz isteyemezsiniz.
Sd insanlarn srata sevk edilmesi ve
zalimlerin mirsatta (gzetleme yerinde)
hapsedilmesi hakkndaki vaadin gerek
olmasdr. Dd Muhammed ve l-i
Muhammede muhalif olan herkesin dalalet
iinde olduunu simgeler. T mminler
iin hayrl ve gzel bir akibetin olduunu,
Z da mminlerin Allaha hsn zanlar,
kfirlerin ise suizanlar olduunu simgeler.
Ayn ilmi, Gayn ihtiyaszl, F ate
lelerinden bir leyi ve Gf toplanmas
ve okunmas Allaha ait olan Kuran-
Kerimi simgeler. Kf kifayeti, Lm
kfirlerin Allah Tealaya nispet verdikleri
yalan ve bo szleri simgeler. Mim
Allahtan baka hi kimsenin malik olmad
gnde Allahn maliklik ve padiahln
simgeler. Allah Teala o gn; Bugn
padiahlk
kime
aittir
(Mmin/16)
buyuracak.
Daha
sonra
Allahn
158

peygamberi, elileri ve hccetleri Bir ve

kahhar olan Allaha aittir (Mmin/16)
diyecekler. Daha sonra Allah Teala Bugn
herkes kazand ile cezalanacaktr, bugn
zulm yoktur. phesiz Allah, hesab abuk
grendir (Mmin/17) Buyuracaktr. Nn
Allah Tealann mminlere verecei ba
ve kfirleri dar edecei azaptr. Vav
Allaha isyan edenin vay haline! H
Allahn
emrine
uymayann
onun
karsndaki
zelillik
ve
aaldr.
Lamelif
(L),
l
ilahe
illallahn
simgesidir
ki,
ona
hlas
Kelimesi
denilmektedir. Her kul onu ihlas ile
zikrederse cennet ona farz olur. Y
Allahn elinin yaratklar zerinde ak
olduunu ve onlara rzk verdiini simgeler.
Allah Teala, mriklerin onu vasfettikleri
eylerden mnezzeh ve ycedir.1
Daha sonra mam (a.s) buyurdular ki:
Allah Teala Kuran bu harflerle (Araplarn
alfabesine gre) nazil etti ve daha sonra
yle buyurdu: De ki: Yemin ederim
insanlar ve cinler bu Kurann benzerini
getirmek iin toplanm olsalar, birbirlerine

Bu

beyanlarn

incelii

Arap

edebiyat

erevesinde anlam bulur.

159

yardm da etseler, yine onun bir benzerini

getiremezler. (sra/88)
27- Hamdan bin Sleyman Niabur diyor
ki: mam Rza (a.s)a Allah kime hidayet
vermeyi dilerse onun gnln slama aar,
kimi de sapklkta brakmak isterse onun
kalbini yle daraltr, sktrr ki fkesinden
ge kacak sanrsn ayeti hakknda
sordum. Buyurdular: Allah Teala dnyada
iman olan birisini ahirette, cennet ve
keramet evine sokmak isterse Allaha teslim
olmak, ona gvenmek ve onun vaadettii
sevaplara itimat etmek iin onun gnln
aar; bylece gnl rahatlna kavuur.
Allah Teala her kimi de dnyadaki ona kar
kfr
ve
isyanndan
dolay
ahirette
cennetinden ve keramet evinden mahrum
klmak isterse onun gsn daraltr; yle
ki kfrnde ekke kaplr ve itikadndan
dolay kalbi straba maruz kalr. Adeta ge
kacakm
gibi
zorlar
(gkyzne
kldka azalan oksijenin insana verdii
zorluk gibi). te bylece Allah Teala, ricsi
(pislik ve irkinlii) iman etmeyenlerin
zerine klar.
28- mam Rza (a.s)n hizmetisi olan
Muhammed bin Horasan diyor ki: Zndn
biri mam Rza (a.s)n huzuruna vard. O
srada bir takm insanlar da oradayd. mam
160

buyurdu ki: Syle bakalm, eer senin

dediklerin doru olursa -geri doru deilbiz ve siz eit deil miyiz? Bu durumda
namaz, oru, zekt ve dier inanlarmz
bize bir zarar verir mi?
Adam hibir ey sylemedi ve mam yle
devam etti: Eer bizim dediklerimiz doru
olursa -ki dorudur- bu durumda siz helak,
bizse kurtulmu olmaz myz?
Zndk: Allah sana rahmet etsin, bana
Allahn nasl ve nerede olduunu aklar
msn?
mam (a.s): Vay senin haline! Allah
hakknda yanl bir zanna kaplmsn.
Mekn icat eden odur. O vrolduunda
mekn yoktu. Nasll icat eden de odur. O
vr iken nasllk yoktu. Bundan dolay da
mekn, keyfiyet ve duyu organlaryla derk
edilmesi mmkn deildir ve hibir eyle de
kyas edilmez.
Zndk: Eer hibir duyu organyla onu
derk etmek mmkn deilse demek ki yle
bir ey yoktur.
mam (a.s): Vay senin haline! Duyu
organlarn onu idrak etmekten acizdir diye
onu inkr m ediyorsun? Oysa ki biz onu
idrak etmekten aciz olduumuzda onun
bizim rabbimiz ve dier varlklardan da
farkl olduunu yakin ediyoruz.
161

Zndk: Syle bakalm, Allah ne zaman

vard?
mam (a.s): Sen Allahn ne zamandan
beri olmadn syle de ben ne zamandan
beri olduunu syleyeyim.
Zndk: Allahn vrolduuna dair deliliniz
nedir?
mam (a.s): Kendi bedenime baktmda
enimden ve boyumdan bir ey azaltmaya
veya
oaltmaya
kadir
olmadm,
zorluklar ondan defedip faydal olan eyleri
ona
cezbetmekten
aciz
olduumu
gryorum. Bu durumda bu yapnn bir
ustasnn olduunu anlyor ve ona iman
ediyorum. Buna ilaveten, gezegenlerin onun
emri ve kudretiyle hareketine, bulutlarn
olumasna,
rzgrn
esmesine;
ayn,
gnein ve yldzlarn hareketlerine ve Allah
Tealann dier hayret verici salam
ayetlerine baktmda btn bunlar icat ve
takdir eden birinin vrolduu kansna
varyorum.
Zndk: yleyse niin gizlidir?
mam (a.s): Allahn kullarna nispetle
hicaplar arkasnda olmasnn nedeni onlarn
ar gnahlardr. Ama, gece ve gndzde
sakl olan hibir ey, Allah Tealadan gizli
deildir.
Zndk: Niin gzler onu grmyor?
162

mam (a.s): nk, onunla gzle grlen

varlklar arasnda fark olmaldr. Buna
ilaveten, Allahn n; gzle grlmekten,
fikir ve akln onu idrak etmesinden ok
daha ycedir.
Zndk: Onun snrn benim iin akla.
mam (a.s): Onun snr yoktur.
Zndk: Niin?
mam (a.s): nk snrlanan her eyin
bir nihayeti vardr. Eer onu snrlamak
mmkn olursa, oalp eksilmesi de
mmkn
olur.
yleyse
Allah
Teala
snrszdr, oalp eksilmez, ksmlara
ayrlmaz ve akl ile tasavvur edilmez.
Zndk: Siz, Allahn Latif, Sem (iiten),
Hekim, Basir (gren) ve Alim olduunu
sylyorsunuz. Bunlar ne manaya geliyor?
Acaba birisi gz olmadan gren, kula
olmadan duyan, eli olmadan latif (zarif ve
dakik) veya sanat ehli olmadan hekim
olabilir mi?
mam (a.s): nsanlar arasnda latiflik
sfat, bir kimse bir eyi yapmak istediinde
sz konusu edilir. Hi grmedin mi; biri bir
ii yapmak istediinde eer ok dikkatle
yaparsa, "filan ahs iini ne kadar da dikkat
ve zerafetle yapyor" derler? Durum byle
iken, irili ufakl bunca varlk yaratan,
hayvanlarda ruhlar icat eden ve btn
163

cinsleri birbiriyle karmayacak ekilde

yaratan Allah, nasl olur da latif olmaz?
Btn varlklar zahiri terkipleri (yaplar)
itibaryla latif ve habir (her eyden
haberdar) olan Allah Tealann ltuflarndan
bir ltuftur. Daha sonra biz aalara ve
yenilen-yenilmeyen meyvelerine dikkatle
bakarak Bizim rabbimiz latiftir ama,
latiflii kullarnnki gibi deildir dedik.
Daha sonra; O, duyandr. Yerle gk
arasndaki kara ve denizdeki en kk
karncasndan tut, en byk hayvanlarna
kadar yaratklarnn sesleri ona gizli
deildir ve onlarn hibirinin dilini bir
dieriyle kartrmaz dedik. Bu durumda:
O, kulaksz iiten ve gzsz grendir.
nk o, siyah bir tan zerindeki kck
tohum tanesinin eserini zifiri karanlk bir
gecede gryor. Yine, karncann gece
karanlndaki hareketini, onun zarar ve
faydalarn, eiyle cinsel ilikisinin eserini
ve (bu ilikiden sonra meydana gelen)
yavrularnn neslini gryor. Sonuta; O,
grendir ama mahluklarn grmesi gibi
deil dedik.
Ravi diyor ki: Bu karlkl soru ve cevap
o zndk mslman oluncaya dek devam
etti. Zikredilen bu meselelerden baka dier
szler de bu hadiste vard.
164

29- Feth bin Yezid el-Curcan diyor ki:

mam Rza (a.s)dan Marifetin (Allah
tanmann) yolu nedir? diye sordum. yle
buyurdular: Allahtan baka bir mbudun
olmadna, benzeri ve misli bulunmadna,
sabitliine,
kadimliine,
varlna,
kaybolmadna ve hibir eyin onun gibi
olmadna ikrar etmektir.
30- Abdulaziz bin el-Muhtedi diyor ki:
mam Rza (a.s)dan tevhid hakknda
sordum, yle buyurdular: Kim hlas
Sresini okur ve ona iman ederse tevhidi
tanmtr. Sordum ki: Nasl okunmal?
Buyurdular: Halkn okuduu gibi. Daha
sonra defa kezalikellahu rabbi (benim
rabbim byledir) cmlesini de ekledi.
31- mam Rza (a.s)n hizmetisi
Muhammed bin Ali el-Horasan diyor ki:
Zndn biri mam Rza (a.s)dan yle
sordu: Acaba Allah eydir denilebilir mi?
mam (a.s) buyurdular: Evet; Allah Teala
Kuranda
kendisini
ey
diye
adlandrmtr. Kuranda yle buyuruyor:
De ki: ahitlik ynnden hangi ey daha
byktr? De ki: Allah benimle sizin
aranzda ahittir. (Enam/19) O, eydir;
ama, hibir ey onun gibi deildir.
32- Hseyin bin Halid diyor ki: Bir gn
adamn biri mam Rza (a.s)n yanna
165

gelerek yle sordu: Ey Peygamberin olu!

Bu alemin hdis (sonradan yaratlm)
olduunun delili nedir? mam buyurdular ki:
Sen bir zamanlar yoktun. Sonra vroldun ve
kendin de biliyorsun ki sen, kendi kendini
var etmedin ve kendin gibi birisi de seni
icat etmedi.
33- Ebu Salt Abdsselam bin Salih-i
Herev diyor ki: Bir gn Memun mam Rza
(a.s)a O, hanginizin daha gzel amel
ettiini imtihan etmek iin gkleri ve yeri
alt gnde yaratandr. Daha nce ar suyun
stnde idi (Hud/7) ayeti hakknda sordu.
mam (a.s) buyurdular: Allah Teala ar,
suyu ve melekleri gklerden ve yerlerden
nce yaratt. Melekler kendilerine, ara ve
suya bakarak Allah'n varlna delil
getiriyorlard. Daha sonra Allah Teala
kudretini, meleklere gstermesi ve her eye
gcnn yeteceini meleklerin anlamas
iin arn suyun zerine koydu. Daha sonra
Allah
Teala
kendi
kudretiyle
arn
kaldrarak yedi gn zerine koydu. te o
anda Allah Teala kendi arna hakim bir
halde, gkleri ve yeri alt gnde yaratt.
Elbette Allah Teala dileseydi bu ii bir gz
krpmada da yapard. Ama Allah Teala,
zemin ve gklerdekileri bir bir yaratarak
onlarn oluum aamalarn meleklere
166

gstermesi ve bylece meleklerin bu

vesileyle
Allahn
kudretine
istidlal
etmelerini salamas iin onlar alt gnde
yaratt. Allah Teala ar, ona ihtiya
duyduu iin yaratmamtr. nk o,
artan
ve
btn
yaratklarndan
mstanidir. Allah Teala hakknda o, arn
zerine oturmutur denilemez. nk o,
cisim deildir. Allah Teala yaratklarn
sfatlarndan ok ycedir.
Ama ayetin O, hanginizin daha gzel
amel ettiini imtihan etmek iin... Ksmna
gelince; maksat udur ki: Allah Teala onlar,
kendine ibadet ve itaatyla ykml klarak
imtihan etmek iin yaratmas; Kendisinin
bilmesi iin deil; onlarn durumunu
sergilemek iindir. nk o, her eyi srekli
bilmektedir.
Sz buruya ulanca Memun yle dedi:
Ey Ebul Hasan! Beni rahatlattn, Allah da
seni rahatlatsn. Daha sonra Memun mam
(a.s)a; Ey Resulullahn olu, Allahn Eer
rabbin dileseydi, yeryznde kim varsa
hepsi top yekn iman ederdi. O halde sen,
mmin olsunlar diye insanlar zorlayacak
msn? Allahn izni olmadka hi kimsenin
iman etmesi mmkn deildir (Ynus/99100) eklindeki sznn manas nedir? diye
sordu.
167

mam (a.s) cevaben yle buyurdular:

Babam Msa bin Cafer babas Cafer bin
Muhammedden, o da babas Muhammed
bin Aliden, o da babas Ali bin Hseyinden,
o da babas Hseyin bin Aliden ve o da
babas Ali bin Ebu Talipten yle
nakletmitir: Mslmanlar, Peygamber-i
Ekrem (s.a.a)e; Ey Allahn resul! Eer
zerinde kudret sahibi olduun kiileri
Mslman olmaya mecbur etseydin imdi,
saymz daha ok olurdu ve dman
karsnda da daha kuvvetli olurduk
dediler. Resul-u Ekrem buyurdular: Ben,
Allahn bana emretmedii bir eyi yapm
olarak
Allahn
huzuruna
kmak
istemiyorum. Ayrca ben, zorla bir ii
yaptranlardan deilim.
O bu esnada Allah Teala u ayeti nazil
etti: (Ey Muhammed!) Eer rabbin
dileseydi phesiz, herkes iman ederdi.
Ayet u manay iermektedir: Ahirette
zorluklarla
karlatklarndan
iman
getirdikleri
gibi,
dnyada
da
iman
ederlerdi. Eer ben kullarma iman etmeleri
iin
byle
yapsaydm,
onlar
benim
tarafmdan
sevap
ve
vgy
hakketmezlerdi. Ama ben, kullarmn zorla
deil;
kendi
istekleriyle
bana
iman
etmelerini istiyorum ki, bylece onlar,
168

kendilerine
ikramda
bulunmay,
bana
yaknl ve cennette daimi kalmay
hakketsinler. Acaba sen, insanlar iman
etmeye mecbur mu etmek istiyorsun?
Ama Allah Tealann Allahn izni
olmadan hi kimse iman edemez szne
gelince: Ayet, insanlarn iman etmelerini
haram klmak manasnda deildir. Ayet,
Allah Tealann izni olmadan kimsenin iman
edemeyeceini
beyan
ediyor.
Allahn
izniyse, insanlar teklif evi olan bu dnyada
iman ve teslimiyete davet etmesinden
ibarettir. nsanlar iman etmeye, teklif
onlardan
kaldrldktan
sonra
mecbur
edileceklerdir (yani, lp de Allahn azabn
grdkleri an).
Memun: Ey Ebul Hasan! Beni rahatlattn,
Allah da seni rahatlatsn. imdi de; O
kfirler ki beni hatrlatan ayetlerimden
gzleri perdelenmiti; iitmeye de gleri
yetmiyordu (Kehf/101) ayetinin manasn
aklar msn?
mam (a.s): Perdenin gzn nnde
olmas, hatrlamann (kalbi ynelilerin)
nn alamaz ve hatrlamak da gzle
olmaz. Allah Teala, Ali bin Ebu Talipin
velayetini
kabul
etmeyenleri
krlere
benzetmektedir. nk Peygamber (s.a.a)in
169

szleri onlara ar gelmekteydi ve onlarn

bu szleri dinlemeye tahammlleri yoktu.
Bunun zerine Memun tekrar: Beni
rahatlattn,
Allah
da
seni
rahatla
kavutursun, dedi.
34- Hamdan bin Sleyman diyor ki: mam
Rza (a.s)a mektup yazarak insanlarn
fiillerinin Allah Tealann mahluku olup
olmadn sordum. mam (a.s) cevaben
yle yazdlar: nsanlarn fiilleri, insanlar
yaratlmadan ikibin yl nce Allahn ilminde
takdir edilmiti.1
35- Hseyin bin Halid mam Rza
(a.s)dan, onun da babalar vastasyla
Emirul Mminin Ali (a.s)n Peygamber
(s.a.a)den yle buyurduunu naklediyor:
Kim benim havuzumun (Kevser Havuzu)
varlna iman etmezse Allah Teala onu bu
havuza ulatrmaz ve kim de benim
efaatime iman etmezse Allah Teala
efaatimi ona nasip etmez. Daha sonra
1

nsann fiillerinin Allah (c.c)nn ilminde var

olmas demek, insann o fiilleri ilemesinde mecbur

olduu (cebr) anlamnda deildir. nk, ilim bir ey
fiilse baka bir eydir. Allah-u Teala insann kendi
isteiyle bu ii sonradan yapacan biliyor
anlamndadr. ki bin seneyle snrlandrmak uzun
bir zaman dilimini gstermek iin sylenmi olabilir.

170

yle
buyurdu:
Benim
efaatim,
mmetimin byk gnah ileyen kimseleri
iindir. mmetimden gzel amellerde
bulunanlara gelince; onlarn aleyhine bir yol
yoktur
(onlar
knanmaya
mstahak
deillerdir).
Hseyin bin Halid diyor ki: mam Rza
(a.s)a Ey Resulullahn olu, Allahn raz
olduklarndan bakalarna efaat etmezler
sznn manas nedir? mam (a.s) cevaben
buyurdular ki: Yani, (efaatiler) Allahn,
dinini beendii ahslardan bakasna
efaat etmezler.
Yazar diyor ki: Mmin, iyilikleri kendisini
sevindiren ve gnahlar ise kendisini
rahatsz eden kimsedir. nk Resul-u
Ekrem yle buyurmutur: Kim iyilikleri
kendisini sevindirir ve gnahlar da
kendisini rahatsz ederse ite o, mmindir.
Mmin gnahlarndan dolay zlrse
piman olur ve pimanlk da tvbedir; tvbe
eden
ise
efaat
ve
balanmaya
mstahaktr. Her kim de gnahlarndan
dolay rahatszlk duymazsa mmin deildir
ve mmin olamaynca da efaate mstahak
olamaz. nk Allah Teala, onun dinini
beenmemektedir.
36- Ysuf bin Muhammed bin Ziyad ve Ali
bin Muhammed bin Seyyar, babalar
171

vastasyla mam Hasan Askerden, o da

mam Hdi (a.s)dan, o da mam Cevat
(a.s)dan, o da mam Rza (a.s)dan, mam
Rza da babalar vastasyla mam Seccad
(a.s)dan O Allah ki size yeryzn dek,
gkyzn ise bina yapmtr (Bakara/22)
ayeti
hakknda
yle
buyurduunu
naklediyor: Yani, Allah Teala yeryzn
sizin tabiat, huy ve bedeninize uygunluk arz
edecek ekilde yaratt. Onu ne yanacanz
kadar scak, ne donacanz kadar souk, ne
banz artacak kadar ho kokulu, ne size
eziyet edecek kadar kt kokulu, ne onda
gark olacanz su gibi yumuak ve ne de
onda
bina
yapmayacak
ve
kabir
kazamayacak kadar sert yapt. Ama Allah
Teala
yeryzn,
ondan
faydalanabileceiniz, kendiniz ve ailenizin
onun zerinde durabilecei bir sertlikte
yaratt. Allah Teala onu, ev yapp kabirler
kazabileceiniz ve sizin iin gerekli olan bir
ok
ihtiyac
karlayacak
bir
tarzda
yaratmtr. te btn bunlardan dolay
Allah Teala, yeryzn sizin iin bir dek
gibi yaratmtr. Daha sonra Allah Teala
buyuruyor ki: Gkyzn de sizin iin bina
yapt. Burada binadan kast, tavandr. yle
bir tavan ki; gne, ay ve yldzlar sizin
faydanz iin onda hareket halindedir. Daha
172

sonra
Allah
Teala
buyuruyor
ki;
Gkyznden suyu indirdi... Sudan kast;
dalara, tepelere ve vadilerin derinliklerine
ulamas iin gkyznden gnderilen
yamurdur. Allah Teala bu yamuru
yerleriniz onu iyice kendine almas iin
isentili, iddetli, peyderpey, iri taneli ve
sanak olmak zere muhtelif ekillere
ayrd. Allah Teala yamuru bir para
olarak, bir kerede size yadrmay karar
klmad. Eer byle yapsayd, bu yamur
sizin yerlerinizi, aalarnz, tarlalarnz ve
meyvelerinizi yok edip giderdi. Daha sonra
Allah
Teala
ayetin
devamnda
yle
buyuruyor: O vastayla sizin iin rzk
olarak meyveler kard. Yani, yeryznde
yetien eyleri sizin iin rzk yapt.
yleyse Allaha eler komayn! Yani,
akllar olmayan, duymayan, grmeyen ve
ne de bir i yapmaya gc yetmeyen putlar
Allaha benzetmeyin. Oysa ki sizin kendiniz
de putlarn, Allahn size verdii bunca
nimeti
vermeye
kadir
olmadklarn
biliyorsunuz.
37- Abdulazim bin Abdullah el-Hasen,
mam Hdi ve mam Cevat (a.s)dan, onlar
da mam Rza (a.s)dan yle naklediyorlar:
Bir gn, Ebu Hanife mam Sdk (a.s)n
yanndan ayrld ve yolda mam Kzm (a.s)
173

ile karlanca o hazretten yle sordu: Ey

ocuk! Sence gnah kimdendir?
mam (a.s) buyurdular: Burada ekilde
dnlebilir: Ya Allah Tealadandr; oysa
kesinlikle ondan deildir. nk Kerim olan
Allaha kulunu, ilemedii bir gnahtan
tr azaplandrmas yakmaz. Veya hem
Allah ve hem de kuldandr; bu durumda
kuvvetli olan ortan, zayf olan ortaa
zulmetmesi doru deildir. Veyahut da
gnah kuldandr -ki dorusu budur- eer
Allah Teala bu kulu cezalandrrsa bu, kulun
gnahndan dolaydr. Eer kulun suundan
geerse bu, Allah Tealann kerem ve
balayclndandr.
38- Ali bin Cafer el-Kf metindeki
senetle mam Rza (a.s)dan, o da babalar
vastasyla mam Hseyin (a.s)dan, Sekn
ve Abdullah bin Necih mam Sdk
(a.s)dan, o da babalar vastasyla Hz.
Aliden ve kreme de bn-i Abbastan yle
nakletmilerdir:
Hz.
Ali
(a.s)
Sffn
Savandan dnd zaman onunla savaa
katlan yallardan biri ayaa kalkarak dedi
ki: Ey Mminlerin Emiri! Bizim Sffine
hareketimiz Allah Tealann kaza ve
kaderiyle midir? (mam Rza (a.s)n
babalar vastasyla naklettii bir baka
hadiste yle deniyor: Irak ehlinden birisi
174

Hz. Alinin yanna gelerek am ordusuna

kar klarnn Allah Tealann kaza ve
kaderi ile olup olmadn sordu.) Hz. Ali
(a.s) yle buyurdular: Evet, ey yal adam!
Allaha and olsun ki her daa kmanz, her
vadiye
inmeniz
Allahn
kaza
ve
kaderiyleydi.
Yal adam: Acaba benim katlandm bu
zorluklarn Allah katnda bir karl var
m?
Hz. Ali: Sabret, Ey yal adam! Galiba
sen, benim Allahn deimez kaza ve
kaderinden bahsettiimi sandn. Eer yle
olsayd; sevap, azap, emir ve nehiy, mjde
ve tehdit gibi eyler bo, gnahkr
knanmaya ve iyilik yapan da vlmeye
mstahak olmazd. Hatta iyilik yapan,
knanmaya ktlk yapandan daha layk ve
ktlk yapan ise vlmeye iyilik yapandan
daha layk olurdu. Bu sz putperestlerin,
Allah dmanlarnn ve bu mmetin
Kaderiyecilerinin
ve
Mecsilerinin
szleridir. Ey eyh! Allah Teala insanlar
muhtar olduklar halde mkellef klmtr,
korkuttuu halde nehyetmitir (nehyettii
eyleri yapmalarna engel olmayarak sadece
onlar korkutmakla yetinmitir). Kullarn az
amellerine
karlk
byk
sevaplar
balamtr.
Eer
kullar,
Allahn
175

kanunlarna uymazlarsa bu, Allah Tealann

gszl ve yenilmiliine delalet etmez.
Eer kullar, Allah Tealann emirlerine itaat
ederlerse bu da mecbur olduklarndan
deildir. Allah Teala yeri, g ve onlar
arasndakileri btl (amasz) yaratmamtr.
Bu, kfirlerin zanndr ve cehennem
azabndan dolay vay onlarn haline!
(Sd/27)
Ravi diyor ki: Yal adam yerinden
kalkarken u iiri okuyordu:
Sen o imamsn ki, biz sana itaat ederek
kyamet
gnnde
Allahn
bizi
balayacan mit ediyoruz.
Bize dinimizin kapal olan ksmn
anlattn. Allah da bizden taraf sana gzel
mkfat versin.
Kt amele karlk hibir mzeret yoktur.
Eer fsklk ve isyankrlmdan dolay onu
yapm isem.
Asla, asla! Ktlkten nehyedenin, insan
ktle mecbur kld inancnda deilim.
Ey kavmim, eer byle dnrsem eytana
tapm olurum.
Allah Teala ktl sevmez, onu istemez
de;
velisinin
zulm
ve
dmanlkla
kastedilmesine de kesinlikle raz olmaz.

176

Snneti sahih olan ar sahibi Allah, nasl

byle bir eyi sevebilir? Oysa ki, kendisi
bunu ilan etmitir.
Kitabn yazar diyor ki: Muhammed bin
mer, bu hadisin sonunda iirden ancak ilk
iki beyti nakletmitir.
39- Ahmed bin Abdullah Cuybr mam
Rza
(a.s)dan,
o
da
Peygamber
efendimizden
yle
buyurduunu
naklediyor: Allah Teala Adem (a.s)
yaratmadan ikibin yl nce mukadderat
takdir etmi ve gerekli olan tedbirleri de
almtr.
40- Dvud bin Sleyman el-Ferra
(Kazvin) mam Rza (a.s)dan, o da babalar
vastasyla mam Hseyin (a.s)dan yle
buyurduunu naklediyor: Yahudinin biri,
Mminlerin Emiri Ali (a.s)n yanna gelerek
u sorular sordu: Hangi eydir ki Allah da
yoktur, sahip deildir? Hangi eydir ki Allah
onu bilmiyor?
Ali (a.s) cevaben yle buyurdular:
Allahn bilmedii ey, siz Yahudilerin
zeyr Allahn oludur demenizdir ki
Allah Teala, kendine ait bir ocuunun
olduunu bilmiyor (tanmyor). Allahn
yannda olmayan eye gelince; o da
zulmdr. Allah Teala hibir zaman
kullarna zulmetmez. Onun sahip olmad
177

eye gelince; o, eriktir. nk Allahn

eriki yoktur.
Yahudi bu cevaplar duyunca yle dedi:
Tanklk ederim ki Allahtan baka ilah
yoktur
ve
yine
tanklk
ederim
ki
Muhammed (s.a.a) onun resuldr.
41- Ahmed bin Sleyman diyor ki; Tavaf
esnasnda adamn biri mam Rza (a.s)a
Cmert kimdir? diye sordu. mam Rza
(a.s) cevaben yle buyurdu: Senin sorun iki
ynden ele alnabilir: Eer kastn insanlarsa
cmert, Allahn farz kld eyleri eda eden
kimsedir; cimri ise Allahn ona farz kld
eylerde cimrilik yapan kimsedir. Eer
kastn Allah Teala ise; bil ki o, ister bir
eyler versin, ister vermesin, cmerttir.
Eer o, kuluna bir ey verirse kul, o verdii
eyin maliki deildir; esirgeyip vermezse de
kulun hakk olmad bir eyi esirgeyip
vermemitir.
42- Hseyin bin Halid diyor ki: mam
Rza (a.s) babalar araclyla Mminlerin
Emiri Ali (a.s)dan, o da Resul-u Ekremden
yle dediini naklediyor: Allah Teala
buyurdu ki: Kim benim kazma raz olmaz
ve kaderime de iman etmezse kendisine
baka bir ilah bulsun. Allah resul buyurdu
ki: Allahn her kazsnda mminler iin bir
hayr vardr.
178

43- brahim bin Abbas diyor ki: Birisi

mam Rza (a.s)dan Allah Teala insanlara
glerinin yetmeyecei bir grev verir mi?
diye sordu. mam (a.s) yle buyurdular:
Allah Teala bundan daha adildir, (onun
adaleti,
bunu
yapmama
adilliinden,
makamndan daha ycedir)ve byle bir ey
yapmaz.
Adam;
Acaba
her
istediklerini
yapabilirler mi? diye sorduunda da mam
(a.s): nsanlar istedii her eyi yapabilme
konusunda daha da acizdir.Buyurdu.
44- Ebu Ahmed el-Gzi (Dvud bin
Sleyman) diyor ki; mam Rza (a.s)
babalar vastasyla Ali (a.s)n yle
buyurduunu bize nakletti: Ameller
ksmdr; farz ameller, mstahap ameller ve
gnahlar. Farzlar Allahn emri, rzas,
kazs,
takdiri,
istei
ve
ilmiyledir.
Mstahaplar, Allahn emriyle deildir; ama
onun rzas, kazs, takdiri, istei ve
ilmiyledir. Gnahlar da Allahn emriyle
deildir. Ancak onun kazs, takdiri,
meiyeti ve ilmiyledir. Allah, daha sonra bu
ameli yapanlar cezalandracaktr.
45- Hseyin bin Halid diyor ki: mam
Rza (a.s)a arzettim ki; Ey Resulullahn
olu!
Sizin
babalarnzdan
nakledilen
rivayetlerden dolay bizim cebir ve tebihe
179

inandmz
sanyorlar.
mam
(a.s)
buyurdular: Ey bn-i Halid! Syle bakalm;
tebih ve cebirle ilgili rivayetler Peygamber
(s.a.a)den mi daha ok nakledilmi, yoksa
benim babalarmdan m?
Dedim ki: Elbette Peygamber (s.a.a)den
nakledilen rivayetler daha fazladr.
mam (a.s): yleyse Peygamber (s.a.a)in
de cebir ve tebihe inandn sylemeleri
lazm.
Dedim ki: Onlar bu hadislerin hibirinin
Peygamber
(s.a.a)
tarafndan
sylenmediine ve bunlarn Peygambere
atlm iftiralar olduuna inanyorlar.
mam (a.s): yleyse benim babalarm
hakknda
da;
Onlar
bu
hadisleri
sylememiler, bu hadisler onlara atlm
iftiralardr demelidirler.
mam (a.s) daha sonra yle buyurdu:
Kim cebir ve tebihe inanrsa kfirdir ve biz
dnya ve ahirette ondan beriyiz. Ey bn-i
Halid! Cebir ve tebihle ilgili hadisleri,
Allahn azametini kk sayan gulat
snf, bizim admza uydurmutur. Kim
onlar (gulat) severse bize buzetmitir,
kim de onlara buzederse bizi sevmitir;
kim onlarla dost olursa bizimle dmanlk
etmitir, kim de onlarla dman olursa
bizimle dost olmutur; kim onlarla ilikiye
180

geerse bizimle ilikisini kesmitir, kim de

onlarla ilikisini keserse bizimle iliki
kurmutur; kim onlara ktlk ederse bize
iyilik etmitir, kim de onlara iyilik ederse
bize ktlk etmitir; kim onlara ikram
ederse bize ihanet etmitir, kim de onlara
ihanet ederse bize ikram etmitir; kim
onlar kabul ederse bizi reddetmitir, kim de
onlar reddederse bizi kabul etmitir; kim
onlara ihsanda bulunursa bize ktlk
etmitir, kim de onlara ktlkte bulunursa
bize ihsanda bulunmutur; kim onlar tasdik
ederse bizi tekzip etmitir, kim de onlar
tekzip ederse bizi tasdik etmitir; kim
onlara bir ey ihsan ederse bizi mahrum
etmitir, kim de onlara bir ey ihsan
etmezse gerekte bize ihsan etmitir. Ey
Halid! Kim bizim iamzdan olursa
onlardan hi kimseyi kendisine dost ve
yardmc edinmemelidir.
46- Hasan bin Ali Vea diyor ki: mam
Rza (a.s)dan sordum ki: Allah ileri
kullarna tevfiz mi etmitir (onlara m
brakmtr)?
mam (a.s): Onun kudreti bunu yapmay
gerektirir.
Vea: Acaba kullarn gnah ilemeye
mecbur mu etmitir?
181

mam (a.s): Bunlar Allah'n adalet ve

hekim sfatlarna aykrdr. Allah Teala
buyuruyor ki: Ey Ademolu! Senin
iyiliklerinin bana nispet verilmesine ben
daha laym ve yaptn ktlklerin ise
sana nispet verilmesine sen daha layksn.
Sen, gnahlar benim sana verdiim gle
yapyorsun.
47- Abdusselam bin Salih el-Herev diyor
ki: mam Rza (a.s)n yle buyurduunu
duydum: Kim cebre inanrsa, ona zekttan
bir ey vermeyin, tankln da kesinlikle
kabul etmeyin. Allah Teala, hi kimseyi
gcnn yetmeyecei bir grevle grevli ve
kaldramayaca bir ykle de ykml
klmaz. Herkesin yapt kendi hesabna
yazlr, hi kimsenin gnahn baka biri
yklenmez.
48- Sleyman bin Cafer el-Caferi diyor ki:
mam Rza (a.s)n huzurunda cebir ve
tevfizle ilgili sohbet edilince mam (a.s)
yle buyurdular: stemez misiniz, bu
meseleyle ilgili size yle bir temel kaide
reteyim ki, hibir zaman kendi aranzda
ihtilafa
dmeyesiniz
ve
kiminle
tartrsanz ona galip gelesiniz?
Dedik ki: Eer uygun gryorsanz
buyurun.
Derken
mam
(a.s)
yle
buyurdular:
182

(Allah Teala'ya zor ile itaat edilmiyor,

galibiyet sonucu da kendisine isyan
edilmiyor. (Asilerin Allah'a itaat etmemeleri
onlarn
Allah
karsnda
galebe
gelmelerinden
deildir).
Allah
Teala
kullarn kendi balarna brakmamtr. O,
kullarna verdii her eyin malikidir.
Kullarn kadir kld eylere kendisi de
kadirdir. Eer kullar Allah Tealaya itaat
etmek isterlerse onlara engel olmaz ve
gnah ileme karar alrlarsa, Allah Teala
isterse onlarn nn alabilecei halde
bunu yapmaz ve onlar gnaha dren de
Allah deildir.
Daha sonra buyurdular: Kim bu szn
snrlarn zapt ederse (onlar gzel ve dakik
bir ekilde kavrarsa), bu konuda kendisine
muhalefet eden herkese kar galibtir.
49- Ahmed bin Muhammed bin Ebu Nas
el-Bezent diyor ki: mam Rza (a.s)a;
ialardan bazlar cebre, bazlar da
istitaata (tevfize) inanyorlar dediimde
mam (a.s) buyurdular ki: Yaz, Allah Teala
buyuruyor ki: Ey demolu! Sen, benim
isteimle istiyorsun; benim kudretimle
farzlar
yerine
getiriyorsun,
benim
nimetimle bana isyan etmeye gl
olmusun. Ben seni duyan, gren ve kudret
sahibi kldm. Sana ulaan her iyilik benden,
183

sana ulaan her ktlk de kendindendir.

nk ben, iyiliklerinin bana nispet
verilmesine senden daha laym ve
ktlklerinin ise sana nispet verilmesine
sen benden daha layksn. Ben, yaptm
ilerden dolay hesaba ekilmem ama sen,
yaptn btn ilerden dolay hesaba
ekileceksin. Ben senin istediin her eyi
senin iin dzene soktum.
50- Hseyin bin Halid diyor ki: mam
Rza (a.s) yle buyurdular: Bilesin ki -Allah
seni hayr ilere alim klsn- phesiz Allah
Tebarek ve Teala, kadimdir. Kadimlik bir
sfattr ki, Allah Tealadan nce hibir
varln olmadn ve hibir varln da
onunla bki kalmayacan akll insanlara
anlatmaktadr. Ehl-i Snnetin itiraf ve
kadimlik
sfatnn
da
akl
aciz
brakmasndan anlyoruz ki, Allah Tealadan
nce hibir ey yoktu ve onunla birlikte
hibir ey de bki kalmayacaktr. Bylece
Allahtan nce veya Allah ile birlikte bir
eyin
vrolduunu
iddia
edenlerin
szlerinin btll da ortaya km oluyor.
Eer bir ey Allah ile birlikte vrolmu
olsayd, Allah Tealann onun yaratcs
olmamas gerekiyordu. nk o ey devaml
Allah ile birlikteydi ve Allah Tealann
srekli kendisiyle birlikte bir ey yaratm
184

olmas nasl dnlebilir? (Allah Tealadan

nce bir eyin varl dnlemez) Eer
byle olmu olursa, o zaman o ey, varln
ilk kayna olurdu; bu (Allah), deil. Ayn
ekilde ilk olann, ikincinin yaratcs olmas
daha uygun olurdu.
Daha sonra Allah Teala kendisini bir
takm isimlerle vasflandrd ve yaratklar
yaratt, onlar ibadete ard ve
imtihana tabi tuttuu zaman kendisini bu
isimlerle anmay onlardan istedi. Allah
Teala kendisini duyan, gren, kadir, kahir
(kahreden), yaayan, kayyum, zahir, btn,
latif, habir (her eyden haberdar), kavi
(kuvvetli), aziz, hekim, alim ve buna benzer
sfatlarla sfatlandrmtr. Yalanclar ve
gulat, bizim Allah Teala hakknda Onun
benzeri yoktur, onun hal ve keyfiyetine
sahip
kimse
yoktur
dediimizi
duyduklarnda yle dediler: Siz, hibir
eyin Allah gibi olmadn sylyorsunuz.
Nasl oluyor da Allahn esma-i hsnsnda
onunla ortaksnz? Btn bu isimlerle
kendinizi
isimlendiriyorsunuz?
Bu
da
gsteriyor
ki
sizler,
Allahn
btn
hallerinde ya da en azndan baz hallerinde
onunla ortaksnz. nk hem sizler, hem de
o, birtakm gzel adlara sahipsiniz.
185

Onlara denmelidir ki; Allah Teala,

adlarndan bazlarn kullarna isim olarak
koydu, ama bunlarn manalar farkldr. Ayn
bir ismin iki mana tamas gibi. Bu iddiann
delili halk arasndaki yaygn anlaytr.
-Allah Teala da ayn tarzda kullaryla sohbet
etmektedir ki onu anlayabilsinler ta ki, bu
vesileyle zayi ettikleri emirler karsnda
Allah Tealann elinde delil olsun (yani,
demesinler ki biz senin sylediklerini iyi
anlamamtk)- Halk arasndaki gnlk
konumalarda birbirlerine Kpek, Eek,
kz, eker, Ac ve Aslan gibi isimler
takyorlar. Bu isimlerin hepsi gerek
manalarnn dnda kullanlmaktadr. Bu
isimlerin hibirisi, insan iin kullanldnda
gerek manasn tamamaktadr. nk
insan ne aslandr ve ne de kpek. Bu rnei
iyice kavra, Allah sana merhamet etsin.
Biz Allah Tealaya Alim diyoruz. Ama
onun alimliinin manas, sonradan elde
edilen ve onunla, karlaaca eyleri
korumak iin yardm ald bir ilim ve
varlklar
yaratrken
onlar
zerinde
dnmesi gibi bir ey deildir. Byle bir
ey, Allah iin sz konusu deildir. Nasl
byle bir ey mmkn olabilir? Oysa
gemite bizzat kendisinin helak ettii
insanlarn
hepsi
dahi
onun
indinde
186

hazrdrlar. (Ksacas) Allah Teala, ilim

olmad takdirde kendisini cahil klacak bir
ilme muhta deildir. nsanlarda ise durum
tam tersinedir. Onlar, sahip olmadklar bir
ilmi
elde
ettiklerinde
alim
ismiyle
isimlendirilirler. nsanlar bu yeni bilgiyi
edinmeden veya bu bilgiyi edindikten sonra
unutmak suretiyle cahil olabilirler.
Allah Teala Alim olarak adlandrlmtr.
nk o, hibir eye nispetle cahil deildir.
Grdn gibi hem yaratan ve hem de
yaratlan
Alim
adyla
adlandrlmaktadrlar. Ama bu ikisi mana
ynnden farkllk arz etmektedir.
Ayn ekilde bizim rabbimiz, iiten olarak
adlandrlmtr. Ama bu iitme bir organ
vastasyla deil ki, onunla iitebilsin ama
gremesin. Biz insanlarda olduu gibi ki,
iittiimiz
organla
grme
eylemini
gerekletiremiyoruz. Oysa Allah, hibir
sesin kendisine sakl olmadn bildirmitir.
Allah Teala, bizim gibi deildir. Grld
gibi duyma sfat hem Allah iin kullanlyor,
hem de bizler iin. Ama bunlarn mana ve
msdaklar birbiriyle farkldr.
Allah Tealann basir (gren) sfat da
ayndr. Allah Teala gryor, ama herhangi
bir organ vastasyla deil. Bizde ise durum
tersinedir. Bizler gz denen organla
187

gryoruz, ama o organdan baka bir

alanda yararlanamayz. Oysa Allah Teala
grendir ve grlebilir hibir eye nispetle
cahil deildir. Allah Teala ile bu isimde de
ortaz. Ama mana ynnden bu ikisi
arasnda fark vardr.
Allah Kaimdir. Ama onun kaimlii dier
varlklar gibi ayaklar stnde durup
zahmet ve zorluklara katlanarak ayakta
durma eklinde deildir. Allah Teala
kendisinin kaim olduunu bildirdiinde tm
alemlere sahip ve onlarn koruyucusu
olduunu bildirmektedir. Bir adamn; Filan
adam bizim ilere kaimdir dedii gibi. Yani
onun ileri, o adamn elindedir. Allah Teala,
tm insanlarn, yapt ilerde kudret dahibi
ve koruyucudur. Kaim kelimesi Bki ve
Kifayet
manalarna
da
gelmektedir.
rnein; Kum biemri filanin (filancnn
iini yapmak iin kalk) denildiinde mezkur
cmle burada Onun ihtiyacn gider
manasndadr. Biz insanlardan ayak stnde
durana da kaim denmektedir. Burada da
isim mterektir, fakat mana farkldr.
Latif kelimesine gelince; az, ince ve
kk manasna gelmez. Latif; eyaya nfuz
etme ve idrak edilmez manasndadr.
rnein; Letufe anni hazel emr (filan i
bana inceldi) denildiinde veya: letufe
188

fulanin fi mezhebihi ve kavlihi (filan ahs

mezhep ve sznde latif ve zarif davrand)
denildiinde bu cmlenin manas udur:
Yani, filan ahs, sz ve davrannda zarif
ve ince davrand; akl hayrete drd; elde
edilmedi; ok zarif ve dakik idi; dnceler
onu idrak edemez. Allah Teala da ayn
ekildedir. Vasflarla idrak edilmekten daha
latif, daha zarif ve daha karktr. Ama biz
insanlarda
latifin
manas
azlk
ve
kklktr. Grld gibi, bu isimde de
lafzi adan Allah Teala ile mterekiz ama,
mana ve kavram asndan da farkllk sz
konusudur.
Habire gelince; yle bir haberdar
olandr ki, hibir ey ondan uzak (sakl)
kalamamakta ve hibir ey onun elinden
kamamaktadr. Ama bu bilme yle bir bilgi
deil ki tecrbe ve deneme yoluyla elde
edilmi olsun ve bunlar olmad takdirde
artk bir ey bilmesin. Byle olan bir kimse
cahildir. Oysa Allah Teala ezelden beri
yaratmak istedii her eyi biliyordu. Ama
insanlar arasnda habir, nce cahilken
sonradan
renme
peine
dene
denilmektedir. Bu isimde de bizimle Allah
arasnda manasal ynden farkllk vardr.
Zahir sfatna gelince; eyann zerine
oturarak onlar zerine kmas manasnda
189

deildir. Allah Tealaya zahir denmesinin

nedeni, onun her eye stn, galip ve kadir
olmasndan dolaydr. rnein; zehertu ala
da (dmanlarma zahir oldum) veya
ezhereniyellahu ala hasmi (Allah beni
dmanlarma zahir etsin) cmlelerinde
zahirden
kast,
galip
olmadr.
Allah
Tealann eyaya olan zahirlii de bu
manadadr.
Allah Tealann zahirliinin baka bir
manas da udur ki: Kim onu arrsa Allah
ona sakl deildir, hibir eyde Allah sakl
deildir
ve
o,
grnen
her
eyin
mdebbiridir. yleyse hangi zahir, i
asndan Allahtan daha zahir ve aikrdr.
Sen her nereye bakarsan bak Allahn
yaratklarn
grrsn.
Senin
kendi
vcudunda Allah Tealadan yle alametler
vardr ki (sadece) onlar sana yeterlidir.
Zahir kelimesi biz insanlar arasnda
vcudu aikr ve vasflar belli olan kii
hakknda kullanlmaktadr. Burada da isim
mterek, mana farkldr.
Allahn Btn sfatna gelince; eyann
iinde olma ve ona nfuz etme manasnda
deildir. Btn; Allaha oranla ilim, hfz ve
tedbir asndan eyann btnn bilme
manasndadr.
rnein;
ebtanduhu
dendiinde onun sakl srrn ve zn
190

kavradm, manasna gelmektedir. Ama

insanlar iinde Btn eyann iine dalp
saklanan kiiye denmektedir. Grld
gibi burada da isim mterek, mana
farkldr.
Kahir sfatna gelince; tedavi etme,
meakkatten bitkin dme, hile yapma,
birbirini itme ve aldatma gibi halk arasnda
yaygn olan manalara gelmemektedir.
Nitekim insanlarn bazlar, bazlarna kahir
(galip) oluyor. Halk arasnda mahkur
(kahredilen) olan kimse dnp kahir oluyor,
kahir olan kimse ise dnp mahkur oluyor.
Ama Allahn kahirlii hakknda durum
byle deildir. Allahn btn yaratklar
yaratcs karsnda zelil ve onun iradesi
karsnda
ise
mutdirler.
Onun
saltanatndan bir gz krpmak sresi kadar
bile kamayacak kadar gszdrler. O,
sadece bir kez Ol demi, btn mahlukat
da oluvermitir. Ama biz insanlar arasnda
kahir, yukarda da belirttiim gibi, bu
manada deildir. Burada da isim mterek
olmasna ramen mana farkldr.
te Allahn btn isimleri byledir. Geri
biz burada Allahn tm isimlerini saymadk
ama, sana saydklarmzdan yola karak
dierlerinde de ayn neticeye ulamak
191

mmkndr. Allah Teala, irat ve tevfikte

bizim ve sizin yardmcnzdr.
51- mam Rza (a.s)n Tevhid Hutbesi
Kasm bin Eyyub el-Alev diyor ki:
Memun, mam Rza (a.s) kendine veliaht
yapmaya karar verdiinde Haimoullarn
(burada
Haimoullarndan
maksat
Abbasoullardr) etrafna toplayarak yle
dedi: Ben kendimden sonra Rza (a.s)
kendi yerime halife tayin etmeye karar
verdim.
Abbasoullar
mensuplar,
hasetlerinden dediler ki: Sen, hilafet ve
siyaset hakknda hibir bilgisi olmayan
birisini
mi
kendine
veliaht
yapmak
istiyorsun? Birisini yollayarak onu buraya
getirt de onun kendi aleyhine delil olacak
cehaletlerinden baz rnekleri yakndan
gr!
Memun bunun zerine mam Rza (a.s)
artt. Abbasiler dediler ki: Ey Ebul
Hasan! Minbere karak Allah Tealay
doru tanyp o esasa gre ona ibadet
edebilmemiz iin bizi aydnlat.
mam Rza (a.s) minbere karak ban
nne edi ve bir mddet sohbet etmeyerek
o halde oturdu. Daha sonra hareket ederek
yerinden ayaa kalkt.

192

(Muhammed bin Yahya bin mer bin Ali

bin Ebu Talip de diyor ki: Ben kendim mam
(a.s)n o mecliste sohbetlerine ahit idim).
Allaha
hamd
ve
senada
bulunup
Peygamber (s.a.a) ve Ehl-i Beytine selam
gnderdikten sonra yle buyurdu: Allaha
ibadet etmedeki ilk aama onu tanmaktr;
Allah tanmann temeli ise onu bir
bilmektir. Allah Tealay bir bilmenin nizam
(esas) ise, onu (zatnn dndaki) sfatlar
ondan nefyetmektir. nk insann akl
ahitlik etmektedir ki; sfat ve mevsuftan
mrekkep olan (oluan) her ey mahluktur.
Her mahluk da ehadet etmektedir ki;
kendisini yaratan bir yaratcs vardr ve o
yaratc
ne sfattr,
ne de mevsuf.
(Sfatlandrlm olan) her sfat ve mevsuf
devaml birlikte olmak zorundadr. ki eyin
devaml birlikte olmas ise, onlarn hdis
(sonradan yaratlan) olduuna delalet eder.
Hdis
olmak
ise,
ezeli
olmakla
elimektedir.
yleyse
Allah
Tealay
yaratklarna benzeterek onu tanmaya
alan gerekte onu tanmamtr. Allah
Tealann knhn kavramaya alan
gerekte
tevhide
inanmamtr;
onun
benzerinin olduuna inanan, hakikatini
anlamamtr; onun bir nihayeti olduunu
farz eden, onu tasdik etmemitir; ona iaret
193

etmek
isteyen
gerekte
ona
doru
ynelmemitir (baka bir yne ynelmi ve
baka bir vcuda iaret etmitir); onu tespih
eden gerekte onu kastetmemitir; Allahn
czleri olduuna inanan gerekte onun
karsnda boyun ememitir; akli gc ile
onun hakikatini derk etmek isteyen,
gerekte Allah irade etmemitir (ona
doru ynelmemitir). Nefsi ve zt
vastasyla tannan her ey yapmadr
(sonradan yaratlmtr). Bakasnda kaim
olan (varl bakasnn varlna bal olan)
her ey mlul (muhta olduu sebeb
vesilesiyle var olan) ve illete muhtatr.
Allah
Tealann
varlna,
yaratklar
vastasyla
delil
getirilmektedir.
Akl
vastasyla onu tanma gereklemekte ve
ftrat vesilesiyle de hccet halka tamam
olmaktadr. Allahn kullar yaratmas,
kendisiyle kullar arasnda bir perdedir.
Allahn kullarndan uzakl (maddi ve
meknsal bir uzaklk deil), onun varlnn
kullarn
varlnn
nitelikleriyle
farkl
olmasndan kaynaklanmaktadr. Yaratklarn
bir balangcnn olmas, kullar iin Allahn
ezeli oluuna bir delidir. nk balangc
olan bir ey, baka bir eyin balang
nedeni olamaz. Allah Tealann mahluklarna
vesile ve uzuvlar vermesi kendisinin bu
194

vesilelere
ihtiya
duymadnn
gstergesidir. nk vesileler, sahibinin
acizlik ve fakirliinin gstergesidir. Onun
isimleri tabir, fiilleri tefhim (anlatma), zt
hakikat, knh mahluklardan ayrlmas,
beks ise dier varlklarn snrdr. Allah
vasfetmeye kalkan onu tanmamtr. Onu
dncesiyle kuatmaya yeltenen gerekte
ondan geip (onu brakp) baka bir eyi
kuatmtr; Allahn knhn kavramaya
kalkan yanlmtr.
Kim Allahn nasl olduunu sorsa onu
mahluklara benzetmitir; kim Allahn niin,
nasl, hangi yoldan, varolduunu sorsa,
onun iin illet (sebeb) dnmtr; kim
Allah ne zamandan beri vardr? diye sorsa,
onun iin vakit tayin etmitir; kim Allah
nerededir,
diye
sorsa
onun
mekn
olduunu zannetmitir; kim Allahn haddini
-nereye kadar olduunu- sorsa, onun iin
(mekan asndan) bir son dnmtr;
kim Allah ne zamana kadar vardr? diye
sorsa onun iin (zaman asndan bir son
dnmtr.) bir sre tanmtr; her kim
ona sre tansa, onun iin bir snr izmitir;
ona snr izen onu zler halinde
dnmtr: czlere ayran da onu
vasflandrmtr. Her kim onu vasfederse,
sapkla dmtr.
195

Allah Teala mahluklarn deiimiyle

deiime
uramaz,
o
snrlanmn
snrllyla da snrlanmaz. Birdir ama,
birlii saysal deildir. O, zahirdir ama, ona
dokunulamaz. Aikrdr ama, grlmez.
Btn ve sakldr ama, kullarndan ayr
deildir. Uzaktr ama, uzakl mesafe
asndan deildir. Yakndr ama, mekn
yaknl ynnden deil. Latiftir ama,
cisimsel olarak deil. Vardr ama, yokluktan
sonra deil. Faildir ama, faillii mecbur
olarak deildir. Takdir edendir (karar
alandr) ama, fikirle deil. Tedbir edendir
ama, hareketle deil. rade edendir ama,
kararla deil. steyendir ama, himmetle
deil. drak edendir ama, vesileyle deil.
Duyan ve grendir ama, kulak ve gzle
deil.
Zaman ve mekn yoktur. Uyuklamaz.
Muhtelif
sfatlara
sahip
olmak,
onu
snrlayamad gibi vesileler de onu
snrlayamaz. O hem zaman ve hem de
yokluktan
nce
vard.
Btn
balanglardan
nce
vard.
Duyu
organlarn yaratmas, onda duyu organ
olmadnn delilidir. Cevherleri yaratmas,
onun
cevherlerden
tekil
olmadnn
delilidir. Eya arasndaki icat etmi olduu
ztlktan kendisinde hibir ztln olmad
196

anlalmaktadr. ler arasnda icat ettii

ahenk ve birliktelikten kendisiyle birlikte
olan hibir eyin olmad anlalmaktadr.
Aydnlk ve karanlk, aklk ve gizlilik,
kuruluk ve yalk, soukluk ve scaklk
arasnda ztlk icat etmitir. Birbirinden
uzak eyleri birbirlerine yaknlatrm ve
birbirlerine
yakn
olan
eyleri
ise
birbirinden ayrmtr. Bunlarn ayrlk ve
yaknl,
onlar
yaknlatran
ve
uzaklatran birinin varlna bir delildir.
u ayet: Her eyden iki ift yarattk, ta
ki dnp t alasnz (Zriyat/49)
bahsedilen bu meseleye iaret etmektedir.
Bununlar ncelik ve sonralk arasnda
ayrlk icat etti ki kendisinin ncesi ve
sonrasnn
olmad
belli
olsun.
Yaratklardaki igdler, onlara bu gdleri
verenin gdsz olduunun nianesidir.
Varlklar arasndaki farkllk ve eksiklikler,
onlar bu ekilde yaratann her trl
eksiklikten uzak olduunun gstergesidir.
Varlklarn zamanl olular, onlar zamanl
yaratann zamansz olduunun delilidir.
Varlklarn bazlarn bazlarna sakl kld ki
kendisiyle varlklar arasnda hibir hicabn
olmad anlalsn.
O hibir varln olmad zaman rab ve
hibir mlkn olmad zaman da malikti. O
197

zaman ki, bilinebilecek hibir varlk yoktu

Allah Teala bilendi. O zaman ki, hibir
yaratk bu alemde yoktu o, yaratcyd. O
zaman ki, duyulabilecek hibir ey yoktu o,
iitendi. Allah Teala varlklar yaratmaya
baladndan
beri
deil;
varlklar
yaratmadan ve icat etmeden nce de
yaratc sfatna sahipti. Nasl olur da baka
trl
dnlebilir?
Oysa
ki,
onun
balangc yoktur. Onu balangca delalet
eden den ekiyle anarak baz zamanlarda
yok saymak mmkn deildir. O, devaml ve
btn
zamanlarda
vard.
Kad
(ki
Arapada bir zamann dierine oranla
yaknlna delalet eder) kelimesi onun
zamannn yakn olduunun gstergesi
olamaz (nk btn zamanlar ister uzak
olsun, ister yakn, onun iin birdir).
Lealle (ayet ve benzeri kelimeler ki,
bizler arasnda bir iin bir engelden dolay
olmama ihtimali olduunda kullanlyor)
Allah Teala hakknda geerli olamaz (nk
onun iradesinin vukusu kesindir).
Met ve hne (ne zaman ve o zaman)
kelimeleri Allah Teala iin zaman tayin etme
manasnda deildir (Allah hakknda zaman
kelimesini
kullanma
onun
zamann
hudutlar iinde olduunun gstergesi
deildir).
198

Ayn ekilde, Allah hakknda mea (ile,

birlikte) kelimesinin kullanlmas onun
baka bir eyle birliktelii manasnda
deildir.
Ara ve vesileler ancak kendileri ve
kendileri gibi olan eyleri snrlayabilirler.
Ara ve vesileler, Allah Tealada deil, dier
varlklarda
tesir
brakabilirler.
Moz
(zaman) Allah dndaki varlklarn, kadim
(nceliksiz) olmamasna neden oldu. Kad
(zamansal yaknlk) onlarn ezeli olmalarna
engel oldu. Levle (olmasayd) kelimesi
onlar
mutlak
kemalden
uzaklatrd.
Onlardaki
ayrlk,
onlar
ayrann
vcudunun delilidir. Onlardaki farkllklar,
bu
farkllklar
vr
edenin
varln
aklamtr.
Varlklarn
yaratcs
o,
varlklar vastasyla insanolunun zihninde
tecelli etmi ve onlar vesilesiyle gzlerden
saklanmtr. Fikirler iin Allah'n varlna
delil getirmenin ls yine varlklarn
kendisi olmutur. Varlklarda deiimi
ngrm;
delillerini
varlklarn
esas
zerine bina etmitir. Allah Teala kendi
birliine ikrar, bu varlklara varlklar
vesilesiyle tantmtr (ilham etmitir). Allah
Tealann
tasdiki
akllar
vastasyla
gerekleir. Allaha ikrarla iman kemale
erir. Mrifet olmadan dindarlk olmaz. hlas
199

olmadan da mrifet elde edilmez. Allah

Tealay yarattklarna benzetmekle ihlas
olmaz. Tebih iin sfat ispat etmekle
(Allahn ztna izafi bir sfat eklemekle
nefy, tebih inancn reddetmek) olmaz.
yleyse yaratkta olan her ey, onun
yaratcsnda bulunmaz. Yaratkta mmkn
olan her ey, onu icat edende imknszdr.
Onda hareket ve durgunluk tasavvur
edilemez. Nasl olur da kendi yaratt ey,
kendisinde vrolabilir? Ya da nasl olabilir
ki, kendisinin balatt (yaratt) bir ey
onun kendisine dnebilir (nasl onun bir
msdak olabilir)? Eer byle olsayd,
ztnda farkllk (noksanlk) meydana gelir,
knh ksmlara ayrlr (birlii bozulur) ve
ezelilii imknszlard. Neticede yaratc,
ayn yaratlan gibi olurdu.
Eer onun iin arka taraf tasavvur
edilirse, n taraf da tasavvur edilmi olur.
Eer onun iin tamam olmak dnlse,
noksanlk da dnlr. Eer hdislik
(sonradan vrolma) onun iin imkansz
olmasayd, ezelilik nasl onun iin sz
konusu olabilir? Kendisinin icad imkansz
olmayan, eyay nasl icad edebilir? Eer
byle olmu olsayd mahluk olmann
alametleri onda vrolmu olurdu. O zaman
da dier varlklar onun nianesi olmaz,
200

onun kendisi (baka bir varlk iin) niane

olurdu.
mkanszlk dahilinde bie szn, delil
olabilmesi mmkn deildir; mevzuda
(Allah hakknda) cevab da deildir. Aksi
taktirde Allahn ycelii ve saygnl
szkonusu olmaz. Byle bir sz halka
beyan
etmemek
haksazlk
deildir.
Gerekte ezeli olan (onun iin balangc
sz konusu olmayan) birden fazla ve
mrekkeb (bileik) olamaz; Balangc
olmayan da mahluk olamaz. Ezeli olan bir
varlkta ikilik ve balangc olmayan bir
varln balangc olmas imknszdr. Yce
ve byk olan Allahtan baka ilah yoktur.
Allahn dengi olduunu syleyenler (ona
irk koanlar) yalanc, yoldan km ve ak
bir hsran iindedirler. Allahn selam
Muhammed (s.a.a)e ve onun pak Ehl-i
Beytine olsun.

201

202

12. BLM
MAM RIZA (A.S)IN DER DN
MENSUPLARIYLA -MEMUNUN
HUZURUNDA- TEVHD HAKKINDAK
MNAZARASI

Hasan bin Muhammed en-Nevfel1 elHimden yle nakledilmitir: Ali bin

Msa Rza (a.s) Memunun yanna gittiinde
Memun, Fazl bin Sehde, din ve kelam
alimlerini rnein; Caselike (Hristiyan
oskoflarn reisi) Resul Calutu (Yahudilerin
byk alimini) Ruusus Saibiyni (melek ve
yldza tapanlar veya Hz. Nuh, Hz. brahim
ve
Hz.
Yahyann
dininde
olanlarn
byklerini), Hirbizul Ekberi (Zerdtlerin
kadsn), Nistas-i Rmi (Rumlu tabibi) ve
mtekellimleri (akaid ilminde stat olan
alimleri) onun iin bir araya toplamasn
1

Bu hadisin senedinde olan raviler, Nevfeli hari

rical kitaplarnda zikr edilmemilerdir.

203

emretti. Bylece mam (a.s) ve onlarn

szlerini duymak istiyordu.
Fazl bin Sehl bunlar toplad ve Memuna
geldiklerini haber verdi. Memun onlar
yanna artarak ho geldiniz dedikten
sonra yle dedi: Ben, sizi buraya hayrl
bir i iin ardm. Medineden yanma
gelmi olan amcamn olu ile mnazara ve
bahis etmenizi istiyorum. Hibiriniz bu
emirin dna kmadan yarn erken vakitte
yanma geliniz. Onlar da; Emredersiniz ey
mminlerin emiri, inallah erken vakitte
buradayz dediler.
Hasan bin Muhammed Nefveli yle
diyor: Biz Rza (a.s)n yannda sohbetle
megulken mam (a.s)n hizmetisi olan
Yasir gelerek hazrete yle arz etti:
Efendim; mminlerin emiri size selam
gndererek unlar syledi:
Kardein sana feda olsun, din alimleri ve
eitli
milletlerden
olan
kelamclar
toplanmlardr. Onlarn szlerini duymak
istiyorsanz sabahn erken saatinde yanma
geliniz ve eer bundan holanmyorsanz
zahmet etmeyiniz. Yine, eer bizlerin sizin
huzurunuza gelmemizi arzu ederseniz bu
bizim iin kolaydr.
mam Rza (a.s) cevabnda yle buyurdu:
204

Ona
selam
syle
ve
yle
de:
Maksadnz anladm. Ben kendim sabahn
erken
saatinde
yannza
geleceim
inallah.
Hasan bin Muhammed Nefveli yle
devam etti: Yasir gittikten sonra mam (a.s)
bana dnerek yle buyurdu: Nefveli! Sen
Iraklsn ve Irakllar zeki ve dikkatlidirler.
Sana gre amca olumun din ve irk
alimlerini karmza toplamasndan amac
nedir?
Ben de yle arz ettim: Sana feda olaym!
Sizi snamak ve akidenizi renmek istiyor.
Bu ii gvenilmeyecek bir esas zere
yapyor (tehlikeli bir i yapyor), yapt i
ne de ktdr! mam (a.s), Bundan amac
ne olabilir? diye sordular. Ben yle arz
ettim: Kelam ehli ve bidatiler, alimler gibi
deildirler. Alimler hakikati inkr etmezler.
Kelam ve irk alimleri ise inkr ve demogoji
ehlidirler. Eer onlara Allahn birliinden
bahsedersen, bir olduunu ispat ederler.
Eer Muhammed (s.a.a) Allahn resuldr
dersen Resul olduunu ispat ederler. Sonra
demogoji ederek kar tarafn kendi delilini
ispat
etmesine
ve
kendi
sznden
dnmesine sebep olurlar. Size feda olaym,
onlara kar dikkatli olunuz.
205

mam (a.s) glmseyerek yle buyurdu:

Ey Nefveli! Onlarn benim delillerimi btl
etmelerinden mi korkuyorsun? Ben ise;
Vallahi
hayr.
Senin
iin
bundan
korkmuyorum.
Allahtan
seni
onlara
muzaffer ve galip etmesini mit ediyorum
inallah, dedim. mam (a.s); Ey Nefveli!
Memunun ne zaman piman olacan
bilmek istiyor musun? diye sordu. Ben,
evet, dedim. mam (a.s) yle buyurdu:
Tevrat ehline Tevrattan, ncil ehline
ncilden, Zebur ehline Zeburdan delil
getirdiimi, Sablerle brice, Zerdtlerle
Farsa, Rumlarla Rumca ve btn alim ve
konumaclarla kendi dilleriyle sohbet
ettiimi, delillerinin btl olduunu ve
szlerinden vazgeerek benim szlerimi
kabul ettiklerini grd zaman Memun,
peinde olduu eye layk olmadn
bilecek ve ite o zaman piman olacaktr.
Allahn verdii gten baka bir g ve
kudret yoktur.
Fazl bin Sehl, sabahleyin mam (a.s)n
yanna gelerek yle dedi: Sana feda
olaym, amcann olu sizi bekliyor. Btn
konumaclar toplandlar. Siz ne zaman
toplandya eref vereceksiniz? mam Rza
(a.s) cevaben: Sen nden git, ben de
geleceim inallah diye buyurdular.
206

mam (a.s) daha sonra abdest ald ve

sevik (bir tr iecek) erbeti iti ve bize de
ikram etti. Daha sonra biz de kendileriyle
beraber oradan ayrldk ve Memunun
yanna gittik.
Topland salonu olduka kalabalkd.
Muhammed bin Cafer (mamn amcas),
Talib ve Himler (seyitler)den bir grup
ve
ordu
komutanlar
hazr
bulunmaktaydlar. mam Rza (a.s) meclise
girdii zaman Memun, Muhammed bin
Cafer ve beraberindekiler ayaa kalktlar.
mam Rza (a.s) ile Memun oturdular,
dierleri de ylece ayakta kaldlar. Daha
sonra Memun onlara oturmalarn emretti,
onlar da oturdular. Memun bir mddet
mam (a.s) ile karlkl konutuktan sonra
Caselike(Hrstiyan
din
adamlarnn
nderine) dnerek yle dedi:
Ey Caselik! Bu, amcam olu Ali bin Msa
bin Caferdir ve kendileri Peygamberimizin
kz Ftma ve Ali bin Ebu Talipin (Allahn
selam
onlarn
zerine
olsun)
oullarndandr. Onunla konuman, delil
getirmeni ve insafl olman istiyorum.
Caselik: Ey mminlerin emiri! Benim
kabul etmediim kitaptan ve kendisine iman
etmediim peygamberden delil getiren bir
kiiyle nasl bahsedip tartabilirim?
207

mam (a.s): Ey Nasran! Eer sana

ncilden delil getirsem kabul eder misin?
Caselik: ncilin buyruklarn ben nasl
reddedebilirim?
Evet,
vallahi
gnl
razlyla kabulleneceim.
mam (a.s): Ne dilersen sor ve cevabn
iit o halde.
Caselik: Hz. sa (a.s)n peygamberlii ve
kitab hakknda grn ve inancn nedir?
Onlardan inkr ettiiniz ey var mdr?
mam
(a.s):
Ben
sa
(a.s)n
peygamberliine, kitabna, mmeti iin
mjdelediklerine inanyor ve Havarilerin
kabullendiklerine
inanyor
ve
kabul
ediyorum. Ama, Muhammed (s.a.a)in
peygamberliini ve kitabn inkr eden ve
bunu mmetine mjdelemeyen bir sann
peygamberliini kabul etmiyorum.
Caselik: Acaba btn hkmler iki adil
ahitle ispatlanmyor mu?
mam (a.s): Evet.
Caselik: yleyse kendinizden olmamak
artyla
Muhammed
(s.a.a)in
peygamberliini
ispatlayacak
Hristiyanlarn kabul ettii iki ahit getirin
ve bizden de kendimizden olmamak artyla
iki ahit isteyin.
mam (a.s): Ey Nasran! imdi insafl
konutun; sa bin Meryem (a.s)n yannda
208

belli bir makama sahip olan birini kabul

etmiyor musun?
Caselik: Kimdir bu adam, bana ismini
syler misin?
mam
(a.s):
Yuhenna
Deylemdir.
Hakknda ne diyorsun?
Caselik: Ne de gzel, Mesihin en sevdii
birisinden bahsettin.
mam (a.s):Acaba yemin ederek syler
misin? ncil, Yuhennann yle dediini
buyurmuyor
mu:
Mesih,
Arap
Muhammedin dinini bana haber verdi ve
onun, kendisinden sonra geleceini bana
mjdeledi; ben de Havarileri bununla
mjdeledim. Onlar da buna iman ettiler.
Caselik:
Yuhenna
bunu
Mesihten
naklediyor ve bir kiinin peygamberliini,
Ehl-i Beyti ve varisini mjdeliyor. Ama
bunlarn ne zaman geleceini ve bizim
onlar tanmamz iin isimlerini bildirmiyor.
mam (a.s): Eer ncil okuyabilen birisini
getirsem ve Muhammed, Ehl-i Beyti ve
mmeti hakkndaki yerleri sana tilavet
edecek olursa iman getirecek misin?
Caselik: Gzel szdr.
mam (a.s), bunun zerine Nistas-i
Rmye dnerek ncilin nc ksmndan
teye ezbere biliyor musun? diye sordu.
ok iyi biliyorum dedi Nistas. mam daha
209

sonra
Resul
Caluta
dnerek
ncil
okumasn biliyor musun? diye sordu. O da;
evet, dedi. mam (a.s); Ben nc blm
okuyorum; Muhammed (s.a.a), Ehl-i Beyti
ve mmeti hakknda olursa benim iin
tanklk edin, ama eer orada bunlardan
bahsetmezse tanklk etmeyin buyurdu.
Daha sonra mam (a.s) nc blm,
Peygamber (s.a.a)den bahsedinceye kadar
okudu ve durdu. Sonra yle dedi:
Ey Nasran! Seni Mesihe ve annesinin
hakkna and vererek soruyorum; acaba
benim ncili bildiimi rendin mi?
Caselik: Evet, dedi. mam daha sonra
Muhammed (s.a.a)in Ehl-i Beyti ve mmeti
hakkndaki blm de okuyarak yle
buyurdu:
Ne diyorsun ey Nasran! Bu Mesih bin
Meryemin szdr. Eer ncilin dediklerini
yalanlayacak olursan hakikatte Msa ve sa
(a.s) yalanlam olursun. Ama eer sadece
bu
szleri
inkr
edersen
Allahn
peygamberini ve kitabn inkr ettiin iin
katlin vacip olur.
Caselik: ncilden bana aklanan inkr
etmiyor, aksine kabulleniyorum.
mam (a.s): Ey cemaat! Onun ikrarna
ahit olunuz. (Daha sonra tekrar Caseliki
210

muhatap alarak:) Ey Caselik, dilediin

soruyu sor!
Caselik: Bana sa bin Meryem (a.s)n
Havarilerinin ve ncil alimlerinin ka kii
olduklarn syle.
mam (a.s): Bilirkiiden soru sordun;
Havariler oniki kii idiler. Onlarn en alim
ve stn Eluka idi. Ama Hristiyanlarn
alimleri kii idiler: Byk Yuhenna Ecde,
Yuhenna Krksiyada ve Yuhenna Deylemi
Reccazda idi ki, bu sonuncu kii Hz.
Peygamber (s.a.a)in, Ehl-i Beyti ve
mmetiyle ilgili szleri biliyordu ve sa
(a.s)n mmetiyle srailoullar mmetine
mjde veren de oydu. Daha sonra yle
buyurdu:
Ey
Nasran!
Vallahi
ben
Muhammed (s.a.a)e iman eden saya
inanyorum. Ama sizin sada acizlik ile oru
ve namazn azlndan baka bir eksiklik
bulamyorum.
Caselik: Allaha and olsun ki kendi
szlerini rttn, kendini zayflattn. Oysa
ben seni Mslmanlarn bilgini biliyordum.
mam (a.s): Bu nasl oldu?
Caselik: sann zaafiyetini, oru ve
namaznn az olduunu sylyorsun; oysa
sa, hibir gn iftar etmedi, bir gece bile
uyumad; gndzleri srekli oru tutuyor,
geceleri de ibadetle geiriyordu.
211

mam (a.s): yleyse kimin iin oru

tutuyor ve namaz klyordu? (Caselik
syleyecek bir ey bulamayp sustu. Sonra
mam Caselike hitap ederek devam etti:)
Ey Nasran! Sana bir soru sormak
istiyorum.
Caselik: Sor, eer cevabn bilirsem
sylerim.
mam (a.s): sa (a.s)n, lleri Allahn
izniyle dirilttiini neden inkr ediyorsun?
Caselik: nk lleri dirilten, krlere ve
czzamllara ifa veren kimse, Allahtr ve o,
ibadet edilmeye (daha) layktr.
mam (a.s): Yesa da Hz. sann
yaptklarn yapyor; su zerinde yryor,
lleri diriltiyor, krleri ve abra hastalna
yakalananlar iyiletiriyordu. Ama mmeti
onu Allah olarak tanmad ve Allah brakp
da kimse ona ibadet etmedi. Hzkl
Peygamber de sa bin Meryem (a.s)n
yaptklarnn
aynn
yapyordu.
lmlerinden
altm
sene
gemesine
ramen otuz bebin kiiyi diriltti.
Daha sonra, mam (a.s) Resul Caluta
dnerek yle buyurdu: Ey Resul Calut!
Acaba Tevratta srailoullarnn u genleri
hakknda herhangi bir konu buldun mu?
yle ki; Bahtun Nasr, Beytul Mukaddese
saldrd
zaman
onlar
srailoullar
212

arasndan seerek Babile gtrd. Allah da

onu (Hzkli) onlar iin gnderdi ve o,
onlar diriltti. te bu konular Tevrattandr.
Sizlerden kfir olanlardan baka kimse
bunlar inkr edemez.
Resul Calut: Bu konular duymuuz ve
ondan haberdarz.
mam (a.s): Doru syledin ey Yahudi,
imdi dikkat et, Tevrattan okuduum bu
blm doru mudur? (Daha sonra mam
(a.s) bizler iin birka blm okudu. Yahudi
imamn byle gzel okumasna hayran olup
yerinde hareket etmeye balad. Sonra
mam (a.s) Nasranye dnerek):
Ey Nasran! Acaba bunlar m sadan
nceydi, yoksa sa m bunlardan nceydi?
diye sordu.
Caselik: Onlar sa (a.s)dan nceydiler.
mam (a.s): Kurey Resulullah (s.a.a)in
etrafnda
toplanarak
ondan,
llerini
diriltmesini istediler. Peygamber (s.a.a) Ali
bin Ebu Talip (a.s) onlarla beraber
gndererek Ali (a.s)a yle buyurdu:
Kabristana git, bunlarn dirilmesini istedii
kiilerin isimlerini ykses sesle ar. Sonra
onlara; Allahn resul Muhammed (s.a.a)
Allahn izniyle kalkmanz istiyor de! Ali
(a.s) da onlar ayn ekilde ardnda;
Kalktlar
ve
balarndaki
topraklar
213

temizlediler.
Kureyliler
onlara
kendi
ileriyle ilgili sorular soruyor ve Muhammed
(s.a.a)in
peygamber
olduunu
haber
veriyorlard. Dirilenler ise: Keke bizler de
onu derk edebilsek ve iman getirebilseydik,
dediler.1 Hz. Peygamber de krlere,
czzamllara ve delilere ifa veriyor ve
hayvanlar, kular, cinler ve eytanlarla
konuuyordu. Ama biz onu Allah diye
tanmadk. Ayn zamanda bunlarn (sa,
Yesa, Hizkl ve Muhammed) hibirinin
faziletini de inkr etmiyoruz. Peki nasl
oluyor da siz, sadece say Allah olarak
tanyorsunuz? Halbuki Yesa ve Hzkli de
Allah olarak tanmalsnz. nk onlar da
sa bin Meryem (a.s)n yaptklarn yapyor;
l diriltiyor ve dier ileri yapyorlard.
srailoullarndan
binlerce
kii
veba
hastal korkusundan kendi ehirlerinden
dar ktlar. Ama Allah bir anda hepsinin
cann ald. ehir halk etrafa duvar ekerek
lleri o ekilde braktlar. Kemikleri de
ylece rmeye balad.
srailoullar
peygamberlerinden
biri
oradan geerken rm kemiklerin
okluu
dikkatini
ekti.
Allah
da
1

Resulullah

(s.a.a)n

kitaplarda grlmemitir.

214

bu

mucizesi

baka

peygamberine u ekilde vahyetti: Acaba

onlar senin iin diriltmemi ve bylece
onlara tebli ederek inzar etmeyi istiyor
musun? O da: Evet, ey Rabbim! Dedi. Allah
Teala ona yle sylemesini vahyetti: Ey
rm kemikler, Allahn izniyle kalknz.
Daha sonra hepsi dirildi ve balarndaki
topraklar temizleyerek kalktlar.
brahim Halil-u Rahman (a.s) da kular
paralayarak her birinin parasn bir dan
bana koydu. Sonra onlar ard ve onlar
dirilerek brahim (a.s)a doru hareket
ettiler.
Msa
bin
mran
(a.s)
da
srailoullar ierisinden setii yetmi
ashabyla beraber daa ktlar. Msa
(a.s)a sen Allah grdn, onu nasl
grdysen ayn ekilde bize de gster!
Dediler. Msa (a.s), ben Allah grmedim,
dedi. Onlar Ey Msa! Biz Allah apak
grmedike sana inanmayz (Bakara/55)
dediler. O anda yldrm onlara arparak
hepsini yakverdi. Msa (a.s) yalnz kald ve
Allaha yle arz etti: Ey rabbim!
srailoullarndan yetmi kii seerek
kendimle getirdim. u an ise yalnz
dnyorum. Benim bu olaylarla ilgili
syleyeceklerimi nasl dorulayp inanrlar?
Dileseydin onlar da daha nce helak
ederdin beni de. imizdeki aklszlarn
215

iledikleri su yznden bizi de mi helak

edeceksin? (raf/155) Derken Allah Teala,
onlar lmlerinden sonra tekrar diriltti.
mam (a.s) daha sonra szlerine yle
devam etti: Sana bu sylediklerimin
hibirini reddedemezsin. Zira bunlarp
tm Tevrat, Zebur, ncil ve Furkan
(Kuran)n bildirdikleridir. yleyse btn
l dirilten; krlere, czzamllara ve
delilere ifa veren, iyiletiren herkes Allah
olmaldr. O halde bunlar da Allah olarak
tanmalsn. Ne dersin ey Nasran?
Caselik: Sz senin szndr. Allahtan
baka ilah yoktur.
mam daha sonra Resul Caluta dnerek
yle buyurdu: Ey Yahudi! Seni Msa bin
mran (a.s)a nazil olan on ayete yemin
etmeni istiyorum ki; Muhammed ve
mmetinin haberini Tevratta grmedin mi?
yle ki; Sonuncu mmet, deve binenin
takipileri geldii zaman ve Allah yeni
mabetlerde
ok
ok
zikrettiklerinde,
srailoullar kalplerinin mutmain olmas
iin onlara ve onlarn padiahlarna doru
hareket etmeliler. Zira onlar ellerindeki
kllarla ke bucaktaki kfirlerden intikam
alrlar. Acaba bu, Tevratta aynen yazl
deil midir?
216

Resul Calut: Evet, biz de Tevratta aynen

yle bulduk.
(mam daha sonra Caselike dnerek): Ey
Nasran!
ya
kitab
hakknda
ne
biliyorsun?
Caselik: Onu harfi harfine biliyorum.
mam ikisini de hitaben: u szlerin onun
szlerinden
olduunu
kabul
ediyor
musunuz: Ey kavmim! Ben merkebe binen
ahs, nurdan bir elbiseyle grdm ve
deveye binen kiiyi de grdm. Nuru ve
parlakl ay gibiydi.
Caselik ve Resul Calut: Evet, ya
bunlar sylemitir.
mam (a.s): Ey Nasran! sa (a.s)n
ncilde yle buyurduunu biliyor musun:
Ben sizin Allahnza ve kendi Allahma
doru gideceim ve Farkilita (Ahmed)
gelecektir. Ben onun yararna tanklk
ettiim gibi, o da benim yararma tanklk
edecektir. O size hereyi aklayacaktr.
Toplumlarn aalk ynlerini aklayacak
ve o, kfr stunlarn kracaktr.
Caselik: ncilden zikrettiin eylerin
hepsini kabul ediyoruz.
mam (a.s): Bunun ncilde bulunduunu
kabul ediyor musun?
Caselik: Evet.
217

mam (a.s): Ey Caselik! nceki ncilin

kayboluunu, kimin yannda bulunduunu
ve imdiki ncili size kimin hazrladn
bana syler misiniz?
Caselik: Biz ncili sadece bir gn
kaybettik ve onu yepyeni olarak, Yuhenna
ve Metta bizim iin buldular.
mam (a.s): ncil olay ve alimleri
hakknda ne kadar bilgisizmisin! Eer bu
olay senin dediin gibiyse neden ncil
hakknda bu kadar ihtilafa dtnz? Bu
ihtilaf bugn elinizde bulunan ncildedir.
Eer nceki gibi olsayd, onda ihtilafa
dmezdiniz.
te
ben
olay
sana
anlatyorum: Daha nce kaybolduunda
Hristiyanlar, alimlerinin yanna toplanarak;
sa bin Meryem (a.s) ldrld ve ncili de
kaybettik. Sizler alim olarak yannzda
neyiniz var? diye sordular. Eluka ve
Merkabus; ncil bizim (gsmzde ve
hafzamzdadr) ve her Pazar gn bir (Sfr)
blmn size getireceiz. Bunun iin
zlmeyiniz ve kiliseleri bo brakmaynz.
ncil tamamlanncaya kadar her Pazar gn
onun bir blmn de sizlere okuyacaz
dediler. Sonra Eluka, Merkabus, Yuhenna ve
Metta
bu
ncili,
birinci
ncilin
kayboluundan sonra sizler iin yazdlar.
218

Bunlar ilk drt rencilerdir. Acaba bunlar

biliyor muydunuz?
Caselik: imdiye kadar bilmiyordum.
Sizin ncil hakkndaki ilminizin bereketiyle
imdi rendim ve bildiiniz dier eyleri
sizden iittim. Kalbim bunlarn doruluuna
inand ve sizin bilginizden ok yararlandm.
mam (a.s): Bunlarn tankl senin
yannda nasldr?
Caselik: Dorudur, onlar ncil alimleridir.
Tanklk ettikleri ve onayladklar her ey
haktr.
Daha sonra mam Rza (a.s) Memuna,
yaknlarna ve orada bulunan dierlerine
Siz de ahit olunuz diye buyurdu. Onlar
da Biz ahidiz dediler. Daha sonra mam
(a.s) Caselike dnerek: Seni sa (a.s) ve
annesi Meryem adna yemin ederek cevap
vermeni isttiyorum: Mettann unlar
sylediini biliyor musun: Mesih, Dvud
bin brahim bin shak bin Ykup bin Yehuza
bin Hazrunun oludur.
Merkabus, sa bin Meryem (a.s)n nesebi
hakknda
yle
diyor:
O
Allahn
kelimesidir; onu insan bedeninde karar
vermi ve o da insan ekline dnmtr.
Eluka ise yle demitir: sa bin Meryem
(a.s) ve annesi, et ile kandan olumu iki
insandrlar ve Ruhul Kuds onlara hulul
219

etmitir. Sonra, senin de kabul ettiin Hz.

sann kendi hakkndaki u szne ne
diyorsun: Ey Havariler! Hak olarak sizlere
diyorum;
gkyznden
gelenden
ve
peygamberlerin
sonuncusu
olan
deve
binicisinden
baka
kimse
gkyzne
kmayacak. O, ge ykselip tekrar
dnecektir.
Caselik: Bu, sa (a.s)n szdr. Biz inkr
etmiyoruz.
mam (a.s): Hz. sa ve onun nesebi iin
Aluka, Merkabus ve Mettann tanklna
ne diyorsun?
Caselik: saya yalan uydurdular.
mam (orada bulunanlara dnerek): Ey
insanlar! Az nce onlarn doruluk ve
temizliini kabullenmedi mi? Onlarn ncil
alimleri olduunu kabul etmedi mi ve
szlerinin doruluunu onaylamad m?
Caselik: Ey Mslmanlarn alimi! Bu drt
kii
hakknda
beni
mazur
grmeni
istiyorum.
mam (a.s): yle olsun, biz seni mzur
gryoruz ey Nasran, (yine de) dilediini
sor!
Caselik: Bakas sorsun. Allaha andolsun
ki, Mslmanlarn ierisinde senin gibi bir
alimin olduunu zannetmezdim.
220

mam (Resul Caluta dnerek): Sen mi

soracaksn, yoksa ben mi soraym?
Resul Calut: Ben soruyorum ve senin
delillerini sadece Tevrat, ncil, Dvudun
Zeburu
ve
brahim
ve
Msann
Suhufundan kabul edeceim.
mam (a.s): Benim delillerimi Msann
Tevratndan,
sann
ncilinden
ve
Dvudun
Zeburundan
baka
kabul
etmeyebilirsin.
Resul
Calut:
Muhammed
(s.a.a)in
peygamberliini nasl ispat ediyorsun?
mam (a.s): Msa bin mran, sa bin
Meryem ve Allahn yeryzndeki halifesi
Dvud buna ehadet ettiler.
Resul Calut: Msa bin mrann szlerini
ispatla!
mam
(a.s):
Ey
Yahudi!
Msann
srailoullarna
vasiyet
ederek
yle
dediini
biliyor
musun:
Yaknda
kardelerinizden bir peygamber gelecektir.
Onu tasdik edin, szn dinleyin, ona itaat
edin.
Eer
smail
ve
srailoullarnn
akrabaln ve aralarndaki irtibatnn
brahim (a.s) tarafndan olduunu kabul
ediyorsan srailin smail soyundan baka
kardeleri olmadn biliyor musun?
221

Resul Calut: Bu, Msann szleridir,

inkr etmiyorum.
mam
(a.s):
Acaba
srailoullarnn
kardelerinden
Muhammed
(s.a.a)den
baka bir peygamber gelmi midir?
Resul Calut: Hayr.
mam (a.s): Acaba bu sz, size gre doru
deil midir?
Resul Calut: Evet, dorudur. Ama onlar
Tevrattan ispatlaman istiyorum.
mam (a.s): Tevratn sizler iin syledii
u szleri inkr m ediyorsun: Nur, Sina
Dandan geldi, Sair Dandan bizi
nurlandrd ve Faran Dandan bizlere
grnd.
Resul Calut: Bu szleri biliyorum ama,
aklama ve yorumunu bilmiyorum.
mam (a.s): Ben sana aklayaym: Nur
Sina Dandan geldi yani, Allah Tealann
vahyi Sina Danda Msa (a.s)a indirildi.
Sair
Dandan
bizleri
nurlandrd
szlerinden ama, Allahn sa bin Meryem
(a.s)a vahyi nazil ettii dadr ve Faran
Dadan bizlere grnd szlerinden
maksat ise, Mekkeyle arasnda bir gn
mesafe olan dadan bahsetmektedir. Sen ve
dostlarnn
dediklerine
gre
ya
Peygamber Tevratta yle diyor: ki
biniciyi gryorum, yeryz onlara k
222

sayor; onlardan biri merkebe, dieri ise

deveye binendir. Merkep ve deveye
binenler kimlerdir?
Resul Calut: Onlar tanmyorum, bana
anlatr msn?
mam (a.s): Merkebe binen sa (a.s)dr;
deveye binen ise Muhammed (s.a.a)dir.
Tevratn bu konularn inkr m ediyorsun?
Resul Calut: Hayr, inkr etmiyorum.
mam (a.s): Haykuk Peygamberi tanyor
musun?
Resul Calut: Evet, onu tanyorum.
mam (a.s): O yle diyor ve ayn eyi
sizin kitap da bildiriyor: Allah, Faran
Dandan
beyan
getirdi
ve
gkler
Muhammed (s.a.a) ve mmetinin tesbihiyle
doldu. Ordusunu karada tad gibi,
denizde de tayor -maksat, mmetinin kara
ve
denize
hakim
olmasdrBeytul
Makdisin
(Beytul
Mukaddesin)
tahribinden sonra bizim iin yeni bir kitap
getirdi (kitaptan maksat Furkandr).
Acaba bu szleri tanyor ve iman ediyor
musun?
Resul Calut: Haykuk (a.s) bunlar
sylemitir ve biz onun szlerini inkr
etmiyoruz.
mam (a.s): Dvud, Zeburda -ki sen de
onu okuyordun- yle diyor: Allahm!
223

Fetretten sonra snneti dirilten birini

gnder. Acaba Fetretten sonra Muhammed
(s.a.a)den baka snneti dirilten bir
peygamber tanyor musun?
Resul Calut: Bu Dvudun szdr, kabul
ediyor ve inkr etmiyorum. Ama bundan
ama, sa (a.s)dr ve onun dnemi Fetret
dnemidir.
mam (a.s): Yanldn, zira sa (a.s)
snnete muhalif deildi. Aksine, Allah onu
kendi yanna ykseltinceye kadar Tevratn
snnetiyle muvafk idi. ncilde de yle
yazldr: yi bir kadnn olu gidiyor ve
kendisinden
sonra
Farkilitu
(Ahmed)
gelecek. O zorluklar kolaylatracak ve her
eyi sizlere aklayacaktr. Benim onu
doruladm
gibi,
o
da
beni
dorulayacaktr. Ben size Emsali getirdim.
O da Tevili getirecektir. Acaba ncilin bu
szlerine inanyor musun?
Resul Calut: Evet.
mam (a.s): Ey Resul Calut! Sana
peygamberin Msa bin mran (a.s) hakknda
soracam.
Resul Calut: Sor!
mam (a.s): Msann peygamberliini
ispatlayacak delilin var mdr?

224

Resul Calut: Msa kendisinden nce

gelen
peygamberlerden
hibirinin
getirmedii bir mucize getirdi.
mam (a.s): Mesela ne gibi mucizeler...
Resul Calut: Denizi yarmas, sasnn
ylana dnmesi, taa vurarak pnarlar
aktmas, elini grenlerin huzurunda parlak
olarak karmas ve dier nianeler ki,
bakalar
onlar
yapmaya
muktedir
deillerdir.
ma (a.s): Doru syledin, Hz. Msa
peygamberlii
iin
hi
kimsenin
yapamayaca eyleri delil olarak getirdi.
Acaba peygamberlik iddiasnda bulunan
herkes, dier insanlarn getiremeyecei
eyleri getirecek olurlarsa, sizlerin onu
dorulamanz gerekmez mi?
Resul Calut: Hayr, zira Msa (a.s)n
Allaha
yaknl
ve
Allah
yanndaki
makamna benzer birisi yoktur. Her
peygamberlik
iddia
edeni,
Msann
getirdii
mucizeleri
getirmedike
onaylamak ve iman etmek bize vacip
deildir.
mam (a.s): yleyse Msa (a.s)dan
nceki
peygamberleri;
hibiri
denizi
yarmad, tatan oniki pnar aktmad,
elini Msann eli gibi parlak karmad ve
225

sasn ylan gibi yapmad halde nasl

kabul ediyorsunuz?
Resul Calut: Az nce sylediim gibi,
peygamberliinin ispat iin harukulade
eyleri ve mucizeleri getiren herkesi, hatta
eer
Msann
mucizelerinden
baka
mucizeler olsa bile dorulamak gereklidir.
mam (a.s): Ey Resul Calut! O zaman sa
bin Meryeme lleri dirilttii, kr ve
czzamllar iyiletirdii ve amurdan
yapm olduu kua fleyerek Allahn
izniyle yaayan bir kua dntrd
halde, ona neden iman etmiyorsunuz?
Resul Calut: Onun bunlar yapt
syleniyor ama, biz onu grmedik.
mam (a.s): Msann getirdii alamet ve
mucizeleri grdn m? Acaba bunlarn
haberleri Msann ashabndan gvenilir
ahslar vastasyla size ulamad m?
Resul Calut: Evet.
mam (a.s): Ayn ekilde, sa bin
Meryemin de mucizeleri de mtevatir
olarak sizlere ulamtr. yleyse neden
Msay
kabul
ediyor
da
say
kabullenmiyorsun?
Resul Calut cevap veremeyince mam
tekrar devam etti: Muhammed (s.a.a)in ve
Allah
tarafndan
gnderilen
dier
peygamberlerin durumu da aynen byledir.
226

Bizim
peygamberimizin
mucizelerinden
bazlar unlardan ibarettir: Yetim ve
fakirdi, cretle obanlk yapyordu, okuma
yazma renmemi ve bir retmenin
yanna da gidip gelmemiti. Btn bunlara
ramen, peygamberlerin haberlerini harfi
harfine anlatan bir Kuran getirmi, bundan
ncekilerin ve kyamete kadar gelecek
olanlarn
haberini
vermitir.
Onlarn
srlarn ve evlerinde yapm olduklar
eyleri
dahi
bildirmitir,
sonra
saylamayacak kadar mucizeler getirmitir.
Resul Calut: Bizim yanmzda sa ve
Muhammedin haberi dorulanmamtr ve
dorulanmayan bu olaylar onaylamak ve
iman getirmek bize gre doru deildir.
mam (a.s): yleyse sa (a.s) ve
Muhammed (s.a.a)e tanklk eden ahidin
tankl yalan mdr?
Resul Calut yine cevap veremedi. Bunun
zerine mam Hirbizil Ekberi ararak
yle buyurdu: Bana Zerdtten haber ver,
onun peygamber olduunu dnyorsun.
Peki ama, peygamberliini ispatlayacak
delilin var m?
Hirbiz:
Zerdt,
bize
kendisinden
ncekilerin getirmedikleri eyleri getirdi.
Kendisini grmedik ama, bizden ncekilerin
vermi
olduklar
haberlere
gre
227

bakalarnn helal etmedii eyleri bize

helal etmitir. Dolaysyla biz de onu takip
ediyoruz.
mam (a.s): Size iletilen haberler
vastasyla onlara uymuyor musunuz?
Hirbiz: Evet.
mam (a.s): Gemi mmetlerde de aynen
byledir; peygamberlerin Msa, sa ve
Muhammed (s.a.a)in dini hakknda olan
haberler onlara iletiliyor, onlara iman
etmemede mzeretiniz nedir? Zira sizler
Zerdte
hi
kimsenin
getirmedii
mucizelerden dolay mtevatir haberlere
iman getirmisiniz.
Hirbiz, bu szleri duyunca donakald.
Daha sonra mam (a.s) orada bulunanlara
hitaben yle buyurdu: Ey topluluk, eer
aranzda slama muhalif olan biri varsa ve
soru sormak istiyorsa hi ekinmeden
sorusunu sorsun.
Bu
arada
mran-
Sabbi
(kelam
alimlerinden) kalkarak yle dedi: Ey
insanlarn alimi! Eer soru sormak iin
davet etmeseydin sormayacaktm. Ben Kfe,
Basra, am ve Ceziyre'ye yolculuk yaptm
ve mtekellimlerle (kelam alimleriyle)
grtm ama, tek olan biri -ki ondan
bakasnn vahid olamayaca ekliyle228

ispatlayacak birini bulamadm. Acaba bana

soru sorma izni veriyor musun?
mam (a.s): Burada bulunan cemaat
ierisinde mran- Sabbi varsa, muhakkak
sen olmalsn.
mran: O benim.
mam (a.s): Sor ey mran, ama insafl ol,
btl ve haktan uzaklatran szlerden
sakn.
mran: Efendim, Allaha yemin ederim ki,
sadece kendisine yapabileceim ve ondan
bakasnn tarafna gitmeyeceim bir eyi
bana ispat etmeni istiyorum.
mam (a.s): stediin eyi sor.
Bu arada mecliste kalabalk artt ve halk
iyice
skarak
mecliste
konuanlar
dikkatlice dinlemeye koyuldu.
mran: lk vcud ve yaratt eyden bana
bahseder misin?
mam (a.s): Soru sordun, cevabn da
dikkatle dinle; Vahid (bir tek vcut),
beraberinde hibir ey olmakszn ve hibir
snr ve araz olmadan her zaman mevcut idi
ve her zaman da byle olacaktr. Sonra
hibir rnek olmakszn mahluku muhtelif
boyutlarda onu baka bir eyde karar
vermemek, snrlamamak, baka bir eye
benzeri olmayacak ve baka bir eyin de
ona benzeri olmayacak ekliyle yaratt.
229

Ondan sonra mahlukat eitli ekillerde

rnein; halis, gayri halis, farkl, eit, renk
ve tatlar ynnden muhtelif ve ayn
zamanda onlara hibir ihtiyac olmayacak
ve yine herhangi bir makam ve mevkiye
yetimek iin onlara muhta olmayacak bir
ekilde yaratt. Bu yaratlta kendisinde bir
eksiklik veya fazlalk grmedi. Ey mran,
bunlar anlyor musun?
mran: Evet efendim, yemin ederim ki
anlyorum.
mam (a.s): Ey mran! Bunu bilmi ol ki,
eer Allah yarattklarn onlara ihtiyac
olduu iin yaratsayd, sadece ihtiyacn
karlamaya yardm alaca yaratklar
yaratr ve yaratklarnn birka katn
yaratmas da uygun olurdu. Zira, yardm
edenler ne kadar ok olursa, yardm alan da
o kadar gl olur.
Ey mran! Bu durumda ihtiyalar
bitmezdi ve her eyi yarattka dier bir
hacet onda icat olurdu (bir eyi olup da
dier bir eye ihtiya duyan insanlar gibi
olurdu). te bunun iin diyorum ki,
mahlukat bir ihtiyatan dolay yaratmad;
ama bu yaratta ihtiyalar bazlarndan
bazlarna intikal ettirdi ve stn kldna
hibir
ihtiyac
olmakszn
ve
aa
kldndan
hibir
intikam
almakszn
230

bazlarn bazlarndan stn kld. te bu

sebepten dolay mahlukt yaratt.
mran: Efendim, o mevcut kendiliinden,
kendi yannda belli miydi (kendisini tanyor
muydu)?
mam (a.s): Bir eyin tannp bilinmesi,
bakalarndan
ayrt
edilebilmesi
ve
varlnn sabit ve tannm olabilmesi
iindir. Orada ona muhalif olacak bir ey
yoktu ki onu belirtmekle o eyi kendisinden
nefyetmeye ihtiya duymu olsun. Yani, bir
tek mevcut olduu iin buna gerek yoktu.
Anladn m ey mran?
mran: Yemin ederim ki anladm efendim.
Acaba bildii eyleri nasl anlyordu? Zamir
vastasyla m, yoksa deiik bir yolla m?
mam (a.s): Onun ilmi zamir vastasyla
olursa o zamiri tanmak iin belli bir snr
kararlatrlmaz m?
mran: Kararlatrlr.
mam (a.s): yleyse o zamir nedir?
mran sustu ve cevap vermedi.
mam (a.s): nemli deil, eer senden bu
zamiri baka bir zamir vastasyla m
tanyorsun, diye soracak olursam ve sen de
evet dersen, kendi sz ve iddian btl etmi
olursun. Ey mran! unu bilesin ki Vahid
(tek vcut), zamirle vasflandrlamaz; onun
iin "yapt" demekten baka ey denilemez.
231

(nasl-ne ile? diye sorulmaz) ve mahlukatta

olduu gibi onun hakknda yn ve czler
dnlemez. Bunlar iyice anla ve doru
bildiklerini de bu esas zere ayarla.
mran: Efendim, bana onun hilkatinin
snrlarnn nitelii, manalar ve eitleri
hakknda haber verir misin?
mam (a.s): Soru sordun, o halde
dikkatlice dinle; onun hilkatinin snrlar alt
ksm
zeredir:
Hissedilir,
arlkl,
grlebilir, arlksz (ruh gibi) baka bir
ksm
grnr
ama
arl
yoktur,
hissedilmez, dokunulmaz, renk ve tad
yoktur; takdir (miktar), araz, (zle ilgili
bulunmayan),suret, uzunluk ve genilii de
yoktur. Amel ve hareket de onlardandr ki,
eyalar meydana getirir, onlar halden hale
sokar, artrr ve eksiltirler. Ama amel ve
hareketler yok olur. nk gerektikleri
zamandan baka onlara ihtiya yoktur; i
tamamland zaman hareket biter ama
eseri kalr; aynen sz gibi kendisi gider
fakat eseri kalr.
mran: Efendim, eer yaratc tek olur,
ondan bakas ve beraberinde bir ey de
olmazsa,
mahlukat
yaratt
zaman
deiiklie uramyor mu?
mam (a.s): Allah kadimdir (evvelden
vardr), mahlukat yaratmakla deiime
232

uramaz
fakat,
mahlukat
onun
deitirmesiyle deiiklie uruyor.
mran: Efendim, bizler onu nasl ve neyle
tandk?
mam (a.s): Kendisinden baka bir eyle
tandk.
mran: Ondan gayrisi kimdir?
mam (a.s): Onun meiyyeti, ismi, sfat ve
buna benzer eyler ondan gayridir; bunlarn
hepsi hdis, mahluk ve tedbir edilmi
(kararlatrlm) eylerdir.
mran: Efendim, o nedir?
mam (a.s): O, gkyznde ve yerde
yaratm olduklarn hidayet eden bir
nurdur. Onun vahdaniyet ve birliini
ispatlayp aklamaktan fazla senin benim
zerimde hakkn yoktur (ondan baka bir
eyle grevli deilim).
mran:
Efendim,
Allah
mahlukat
yaratmadan nce suskundu ama, mahlukat
yaratnca konumaya balad yle deil mi?
mam (a.s): Bunun doru olabilmesi iin
nceden nutuk ve konuma olabilmeli ki,
sonradan susmann manas olabilsin. Bu
aynen una benzer ki; lamba konuandr
ama,
susmutur
denilsin;
veya
aydnlatcdan
istenildii
yerde
bizi
aydnlatmak istiyor denilmez. nk k ve
aydnlk lambann ii veya z deildir ama,
233

aydnlatcdan baka bir ey de deildir.

Bizlere k satnda bizi aydnlatt, biz de
onunla aydnlandk diyoruz. te sen o kla
kendi iini gryorsun.
mran:
Efendim
ben,
yaratcnn
mahlukat yaratt zaman, halden hale
getiini ve deitiini zannediyordum.
mam (a.s): mkansz bir ey syledin ey
mran! Yaratcnn bir halden bir hale
geebilmesi iin onu deitirecek bir eyin
olmas gerekir. Ey mran! imdiye kadar
atein kendisini deitirdiini, hararet ve
scakln kendisini yaktn veya kendi
bakn gren birini grdn m?
mran: Hayr efendim, grmedim. Syler
misiniz, o mu yaratklar ierisindedir yoksa
yakatklar m onun iindedir?
mam (a.s): O bu gibi eylerden
mnezzehtir; ne o yaratklar ierisindedir,
nede yaratklar onun iindedir. O bu gibi
szlerden ok ycedir. imdi Allahn gc
ve kuvveti ile onu sana tantacam. Bana
syler misin, aynaya baktnda sen mi
aynadasn yoksa ayna m sendedir? Eer hi
biri birbiri ierisinde deilse o zaman hangi
eyle aynay kendine delil getiriyorsun
( kendini aynada gryorsun)?
mran:Benimle ayna arasnda olan k ve
nurla.
234

mam (a.s): Acaba o aydnl gznde

grdnden
fazlasyla
m
aynada
gryorsun?
mran: Evet.
mam (a.s): yleyse onu bize de gster.
mran: ......
mam (a.s): Ben bu nuru gremiyorum.
Bu senden ve aynada olmad halde seni ve
aynay gstermekte yardmc oluyor. Bu
konunun daha fazla rnekleri de vardr ki,
cahilin ona yolu yoktur. En yce rnekler
Allaha aittir.
Daha sonra, mam (a.s) Memuna
dnerek
Namaz
vakti
gelmitir
buyurdular.
mran: Efendim, kalbim yumuamken
benim meselemi yarda brakmayn.
mam (a.s): Namaz klp dneceiz.
Sonra mam ve Memun yerlerinden
kalktlar. mam (a.s) ieride, dierleri de
Muhammed
bin
Caferin
imametinde
darda namaz kldlar. Daha sonra mam
(a.s) meclise dnd ve mran ararak
Sorularn sor ey mran! diye buyurdu.
mran: Efendim, Allahn birlii hakikatle
mi yoksa vasfla m anlalr?
mam (a.s): Vahidi (teklii) icat eden
Allah Teala nceden vrolan mevcudun
aynsdr. Onunla bir ey olmakszn srekli
235

tekti; birdir ve ikincisi yoktur. Ne

mlumdur, ne de mehul; ne muhkemdir, ne
de mteabih; ne mezkurdur, ne de mensi
(ne hatrlanandr, ne de unutulan). Ona
kendisinden baka eyalardan birisinin ismi
verilecek bir ey de deildir; (zel) bir
vakitten vrolup belli bir vakte kadar
kalacak bir mevcut da deildir. Ne bir ey
vastasyla ayakta durmutur, ne de bir eye
kadar ayakta duracaktr. Hibir eye
dayanmad
gibi
hibir
ey
de
saklanmamtr. Bunlarn hepsi muhlukatn
yaratlmasndan ncedir. Zira, kendisinden
baka hibir ey yoktu. Ona taktn her
sfat, bir takm hadis (yaratlm) olan
sfatlar ve anlamaya sebep olan bir
tercmandr.
Bilmelisin ki bd (icat etmek), meiyet ve
irade, isim olduu halde manalar bir
eydir. Onun ilk ibd, irade ve meiyeti, her
ey de esas idrak edilen her eye klavuz ve
her soruya aklayc klan harflerdir. Bu
harfler
vastasyla
hak
btldan,
fiil
mefulden ve mna mnaszlktan ayrlr.
Btn her ey, bu harfler zerine
toplanmtr.
Harflere,
yaratlnda
kendilerinden baka sonu olan ve vcd bir
mna verilmemitir. Zira onlar, icat edilerek
yaratlmlardr. Bu arada Allahn ilk fiili
236

nurdur; ki onun kendisi de yer ve gklerin

nurudur. te harfler bu fiilin sonucudur ve
konumann asl bu harflerledir. Allahn
yarattklarna retmi olduu ibaretlerin
hepsi otuz harftir, bunlardan yirmi sekiz
tanesi Arapaya aittir. Yine yirmi sekiz
harften yirmi ikisi Sryan ve brniceye
aittir. Geriye kalan be harf ise, eitli
blgelerde bulunan dier acem dillerinde
dalmtr. Bu be harf, yirmi sekiz harften
ayrlan harflerdir. te bylece harfler, otuz
harf olmutur. Bu be harf, baz
sebeplerden dolaydr ki sylediklerimizden
fazla aklanmas caiz deildir. Sonra
harfleri sayp saylarn salamlatrdktan
sonra onlar kendi fiili olarak karar verdi.
Aynen Allahn u buyruu gibi: Ol dedi,
oluverdi.
Burada
Ol
Allahn
yaratmasdr; onun vastasyla yaratlan ey
de mahluktur. Allahn ilk mahluku ibddr
(yoktan vr etmektir); onda arlk, hareket,
iitilebilirlik, renk ve hissedilebilirlik yoktur.
kinci mahluku ise harflerdir; (onlarda da)
arlk ve renk yoktur; iitilebilir ve
vasfedilebilir bir mahiyettedirler ama,
grlebilir bir kabiliyete sahip deillerdir.
Allah Tealann nc mahluku ise
dokunulur ve hissedilir mahiyetteki her
eydir; tadlabilme ve grlebilme zelliine
237

sahiptir. Allah Tebarek ve Teala ibddan

ncedir. Zira ondan nce ve onunla beraber
hibir ey yoktu. bd da harflerden ncedir.
Harfler kendilerinden baka bir eye delalet
etmezler.
Memun: Nasl olur da kendilerinden
baka bir eye delalet etmezler?
mam (a.s): Zira Allah Teala, onlar
mnadan baka bir ey iin bir araya
toplamaz (bir mna tekil etmeleri iin
birbirlerinin yannda toplar). Onlardan drt,
be, alt, daha ok veya daha az harfi bir
araya getirdii zaman nceden olmayan
yeni bir mna ortaya kar.
mran: Biz bunu nasl anlayabiliriz?
mam (a.s): Bu konu yle aklanabilir:
Harfleri zikrettiinde amacn onlardan
baka bir ey deilse elif, b, t, s, cm,
h... diye tek tek zikreder ve sonuna kadar
sayarsn. Bylece kendilerinden baka bir
mna bulamazsn. Ama, onlar bir araya
getirerek istediin her hangi bir mna iin
isim ve sfat oluturmak istersen kendi
mna ve sfatlandrd eye delalet ederler.
mam (a.s): Sylediklerimi anladn m?
mran: Evet.
mam (a.s): Bilesin ki sfatlanansz sfat,
mnasz isim ve snrsz da snr olmaz.
Btn sfat ve isimler, kemal ve vcda
238

delalet ederler. Snrlar gibi; -er, drder

ve altar da olduu gibi-kuatma ve
kapsama delalet etmezler. Zira Allah azze
ve celle, isim ve sfatlar vastasyla tannr;
uzunluk, genilik, azlk, okluk, renk, arlk
ve buna benzer snrlamalarla idrak
edilmez;
bunlardan
hibirinin
Allah
hakknda geerlilii yoktur; mahlukat,
onlar tanmakla (bu snrlar vastasyla)
Allah tanm olabilsinler. Ama Allahn
sfatlaryla ona klavuzluk edilir, isimleriyle
idrak edilir ve yaratklar vastasyla ona
delil getirilebilir; yle ki, hakikat talep eden
insan artk gzle grmeye, kulakla iitmeye,
elle dokunmaya ve kalple kavramaya ihtiya
duymaz.
Eer isim ve sfatlar ona delalet
etmeseydi mahlukatn ilmi onun mnasn
idrak edemezdi. O halde mahlukat onun
mnasna (zne) deil, isim ve sfatlarna
ibadet etmi olurlard; eer bu ekilde
olmasayd taplacak tek vcut Allahtan
bakas olurdu. Zira onun isim ve sfatlar
ondan baka bir eydir, anladn m?
mran: Evet ey efendim! Daha fazla anlat.
mam (a.s): Kalp gzleri kr ve sapk olan
cahillerin szlerinden sakn; onlar Allah
Tealann ahirette sevap ve azap hususunda
hesap sormak iin hazr olduunu, ama
239

dnyada kullarn itaat etmeleri ve mitli

olmalar iin hazr olmadn zannederler.
Eer Allahn hzr olmas onun iin bir
eksiklik ve aalk olsayd ahirette de
hibir zaman hzr olmazd. Ama byle
dnenler aakalp bilmedikleri ynden
hakka kar kr ve sar olmulardr. te u
ayet de buna iaret etmektedir: Kim bu
dnyada kr ise ahirette de krdr ve yol
bakmndan daha akn bir sapktr.
(sra/72)
Bu
ayette
krden
maksat,
hakikatleri grmekten kr olandr. Akl
sahipleri biliyorlar ki ahirette olanlara delil
getirmek, ancak bu dnyada olanlarla
mmkndr. Kim onu kendi gryle
bilmek ve idrak etmek isterse, bu tutumuyla
sadece ondan uzaklar. Zira Allah Teala,
zellikle onun ilmini akl eden, bilen ve
anlayan kimselerin yannda brakmtr.
mran: Efendim, bana ibdn mahluk olup
olmadn anlatr msnz?
mam (a.s): Suskun bir mahluktur; (fakat)
suskunlukla idrak edilmez. Hdis olduu
iin mahluk olmu, Allah onu icat etmi,
sonuta o da onun mahluku olmutur. Allah
ile onun arasnda nc bir ey yoktur.
Allahn yaratm olduu ey, mahluk
olmaktan dar kmaz. Yaratklar ya
suskun, ya hareketli, ya eitli, ya ayn, ya
240

bilinen veya benzerdir. Snrlanabilen her

ey Allahn mahlukudur. Bil ki hislerin sana
bulduu her ey, hislerle idrak edilen bir
mnadr. Btn hisler, Allah Tealann
idraknda onun iin karar kld eye
delalet eder. Bunlarn hepsini kavray,
kalpten (akldan) kaynaklanmaktadr.
Yine unu da bil ki hibir takdir ve
snrlama olmakszn ayakta duran o tek
vcut, takdirli ve snrl bir mahluk yaratt.
Yaratt iki ey takdir ve mukadderdir.
Bunlardan hibirinde renk, arlk ve
tadlabilme zelliine sahip bir ey yoktur.
Onlardan
birini
dierlerinin
idrak
edilmesine vesile kld ve her ikisini de
kendiliinden idrak edilir bir ekilde
kararlatrd ve kendi bana ayakta
durabilen hi bir ey yaratmad. nk
bylelikle
kendi
varln
ispatlamak
istiyordu. Allah Teala tek ve birdir; onu
ayakta tutacak, ona yardm edecek ve
koruyacak ikinci bir ey yoktur. Ama
mahlukat, Allah Tealann izni ve iradesiyle
birbirini
koruyorlar. Halk bu konuda
ihtilafa dt, hatta ne yapacan ard ve
hayrete kapld. Allah kendi sfatlaryla
vasflandrarak
karanlktan
karanlk
vastasyla kurtulmaya altlar. Bylece
haktan daha da uzaklatlar. Eer Allah
241

kendi sfatlaryla ve mahlukat da kendi

sfatlaryla vasflandrsalard kavray ve
yakin ile konuup ihtilafa dmezlerdi. Ama
iinden
kamadklar
(aknla
kapldklar) eyi talep edince karkla ve
iinden
klamaz
bir
kemekee
yakalandlar. Allah dilediini doru yola
hidayet eder.
mran:
Efendim,
Allahn
sizin
vasflandrdnz gibi olduuna ehadet
ediyorum. Ama baka bir sorum kald.
mam (a.s): Ne istersen sor!
mran: Hekim (Allah) nerededir? Onu bir
ey kuatyor mu? Bir yerden baka bir yere
geiyor mu veya baka bir eye ihtiyac var
m?
mam (a.s): Ey mran! Sorduun eyde
iyice dn; nk bu, halkn karlat en
kark meselelerden biridir. Akl az ve ilmi
olmayanlar bunu anlayamazlar ama, insafl
aklllar onu anlamaktan aciz kalmazlar.
Birinci nokta u ki, eer Allah Teala
mahlukat onlara ihtiyac olduundan dolay
yaratm olsayd o zaman mahlukatna
ihtiyac olduundan dolay onlara doru
hareket ediyor, dememiz caiz olurdu. Ama
Allah azze ve celle, hibir eyi ihtiyac
olduu iin yaratmamtr. Her zaman
sabittir; ne bir eydedir, ne de bir eyin
242

zerindedir. Ama yaratklar, bazs bazsn

(ayakta) tutuyor, bazs bazsna giriyor,
bazs da bazsndan kyor. Oysa Allah
Teala, kendi kudretiyle bunlarn hepsini
ayakta tutmaktadr; bir eye girmez, bir
eyden kmaz, onlar korumak onu yormaz,
onlar ayakta tutmaktan aciz olmaz. Allah
resullerinden, srrn bilenlerden ve eriatn
koruyanlardan baka mahlukattan hi kimse
onun niteliini anlayamazlar. Allahn emri
bir gz krpmak veya ondan daha abuk bir
zamanda uygulanr. Bir eyi istediinde ona
sadece ol der, o da Allahn irade ve
isteiyle oluverir. Mahlukatndan hibir ey
ona baka bir eyden daha yakn olmad
gibi, daha uzak da deildir. Ey mran!
Sylediklerimi anladn m?
mran: Evet efendim, anladm ve tanklk
ediyorum ki phesiz Allah Teala, senin
akladn ve birliini vasfettiin gibidir;
yine tanklk ederim ki Muhammed (s.a.a)
onun hidayet ve hak dinle gnderilmi olan
kuludur.
mran daha sonra kbleye dnerek secde
etti ve Mslman oldu. Hasan bin
Muhammed en-Nevfeli yle diyor: Dier
konumaclar ar cedel ehli olan ve o ana
kadar
da
hi
kimsenin
stnlk
salayamad mran- Sabbiyi bu ekilde
243

grnce ilerinden hi kimse mam (a.s)a

yaklaarak
soru
sorma
cesaretini
gsteremedi. Derken akam oldu. Memun
ve mam Rza (a.s) kalkarak ieri gittiler ve
halk da dald.
Ben cemaatten birkayla beraberken
Muhammed bin Cafer beni artt. Yanna
gittiimde yle dedi: Ey Nevfeli, dostunun
ne yaptn grdn m? Vallahi Ali bin
Msa (mam Rza)nn bu konulara musallat
olduunu
zannetmiyordum.
Biz
onu
Medinede
kelamdan
bahseden
veya
kelamclarn onun etrafna toplanan biri
olarak tanmyorduk.
Ben yle cevap verdim: Haclar onun
yanna gelerek helal ve haramdan sorular
sorarlar ve cevabn alrlard. Bazen de
hazretin yanna gelerek mnazara eder ve
tartrlard.
Muhammed
bin
Cafer:
Ey
Ebu
Muhammed! Ben o adamn (Memunun)
mama haset ederek zehirleyeceinden
veya
bana
herhangi
bir
bela
getireceinden korkuyorum. Ona bu gibi
eylerden saknmasn syle, dedi.
Ben ise: Szm kabul etmez; o adam
mam imtihan etmek ve babalarnn
ilminden bir eyler bilip bilmediini
renmek istiyordu, dedim. Muhammed bin
244

Cafer, mama unu sylememi istedi:

Amcan bir takm eylerden holanmyor ve
bunlardan saknmanz istiyor.
mam Rza (a.s)n evine gittiimde
amcasnn sylediklerini kendisine ilettim,
glmseyerek yle buyurdular: Allah
amcam
korusun;
onlardan
neden
holanmadklarn ok iyi biliyorum. mam
daha sonra hizmetisine dnerek mran-
Sabbiyi yanna armasn emretti. Sana
feda olaym, dedim. Ben onun u anda
nerede
olduunu
biliyorum;
o
ia
kardelerimizden bazlarnn yanndadr
mam (a.s): nemli deil, ona bir binek
verin, buyurdular. Ben de mrann yanna
giderek onu mamn yanna getirdim. mam
(a.s) ona ho geldin dedikten sonra elbise
istedi ve zerine giydirdi. Bir binek hayvan
ve hediye olarak da onbin dinar para verdi.
Ben; sana feda olaym, tpk ceddin Emirel
Mminin gibi davrandn, dedim. mam (a.s):
Byle olmay seviyorum, buyurdular.
Sonra, akam yemeinin getirilmesini
emretti. Beni sana, mran da soluna
oturttu. Yemekten sonra mrana yle
buyurdu: Evine dn ve sabahleyin erkenden
bize gel ki, sana Medine yemeinden
verelim.
245

Bu olaydan sonra, eitli gruplardan

kelam alimleri mrann etrafna toplanyor,
o da onlarn soru ve delillerini iptal
ediyordu. Sonu olarak ondan uzaklatlar.
Memun ona onbin dirhem hediye etti, Fazl
da mal ve binek balad. Daha sonra mam
Rza (a.s) onu Belha sadakalarnn grevlisi
yapt.1 Bylece byk menfaatlere ulat.

nde ykandktan sonra, secdede yere temas

eden - mam (a.s) veliahtl kabul ederken devlet

ilerine karmayacan ve hi kimsenin azlini ve
atamasn yapmayacan art komutu. Bundan
dolay mran- Sabbiyi sadaka toplama grevine
atamas phelidir. Bu grevden maksat, mama ait
sadakalarn toplanma grevi olabilir.

246

13. BLM
MAM RIZA (A.S)IN HORASAN
KELAM ALMLERNDEN SLEYMAN
MERVEZ LE MEMUNUN
HUZURUNDA TEVHD HAKKINDA
YAPMI OLDUU MNAZARASI
Hasan bin Muhammed Nevfeliden yle
naklediliyor: Horasan mtekellimi (kelam
alimi) Sleyman Mervez, Memunun yanna
geldi. Memun da ona sayg gstererek
hediyeler verdi. Daha sonra yle dedi:
Amcamn olu Ali bin Msa Rza (a.s)
Hicazdan yanma kadar gelmitir ve o,
kelam ilmini ve mtekellimleri sever.
Bundan dolay Terviye gn onunla
mnazara iin yanmza gelmende herhangi
bir saknca yoktur.
Sleyman: Ey mminlerin emiri! Sizin
meclisinizde ve Haimoullar cemaati
huzurunda onun gibi bir ahsiyetten soru
sormak
istemiyorum;
nk
topluluk
huzurunda
benimle
konuurken
ezik
decektir (yenilecektir). Dolaysyla onunla
fazla tartmam doru deildir.
Memun: Ben, senin mnazaradaki kuvvet
ve kudretini tandm iin senin arkandan
adam gnderdim. Benim amacm, sadece
onun bir delilini rtmendir.
247

Sleyman: Anlald ey mminlerin emiri!

Bizleri kar karya getir ve kendin ahit ol!
Memun,
mam
Rza
(a.s)a
haber
gndererek yle dedi: Merv (Horasan)
ehlinden kelam ilminde Horasanda stne
olmayan bir kii yanmza gelmitir. Eer
size zahmet olmazsa ve herhangi bir
maniniz yoksa yanmza geliniz.
mam Rza (a.s) bu mesaj duyar duymaz
abdest iin kalkt ve bize Siz benden nce
gidiniz buyurdular.
mran- Sabbi de bizimle beraber idi;
hareket ederek Memunun kapsna vardk.
Yasir ve Halid elimden tutarak beni
Memunun
yanna
gtrdler.
Selam
verdiim zaman Memun yle dedi:
Kardeim Ebul Hasan nerededir? Allah onu
korusun!
Ben;
Biz
geldiimizde
elbisesini
giymekle meguld ve bize nce gelmemizi
emretti dedim. Daha sonra yle dedim: Ey
mminlerin emiri! Dostunuz mran da
benimle birliktedir. Kapnn arkasnda
bekliyor.
Memun: mran kimdir? diye sordu. Sizin
vesilenizle
Mslman
olan
Sabbidir
dediimde ieri girmesini emretti. mran
ieri girdi. Memun ona Merhaba, ho
geldin! Dedikten sonra; Ey mran!
248

lmedin de sonunda Haimoullarndan m

oldun? dedi.
mran: Hamd o Allaha ki, beni sizin
vesilenizle ereflendirdi ey mminlerin
emiri, dedi.
Memun:
Ey
mran!
Bu
Horasan
mtekellimi Sleyman Mervezdir.
mran:
Ey
mminlerin
emiri!
Bu,
mnazara
ynnden
Horasanda
tek
olduunu zannediyor. Kendisi de bed
inancn inkr ediyor.
Memun:
Neden
onunla
mnazara
etmiyorsun?
mran: Bu kendisine baldr.
O srada mam Rza (a.s) ieri girerek
Ne hakknda konuuyorsunuz?
diye
sordular.
mran: Ey Allah resulnn olu! Bu,
Sleyman Mervezdir.
Sleyman (mrana dnerek): Acaba Ebul
Hasann bed hakknda dediklerini kabul
ediyor musun?
mran: Evet, bed konusunda Ebul
Hasann szne razym; u artla ki,
kendim
gibi
gr
sahiplerine
delil
gstermem iin bana delil getirmi olsun.
Memun: Ey Ebul Hasan! Bunlarn
bahsettikleri konu hakknda ne diyorsun?
249

mam (a.s): Ey Sleyman! Neden bedy

inkr ediyorsun? Oysa Allah (c.c) yle
buyuruyor: nsan hi dnmez ki o hibir
ey deilken daha nce biz yarattk onu.
(Meryem/67) Yine buyuruyor ki: Yaratmay
balatan, sonra onu iade edecek olan odur.
(Rum/27) Yine buyuruyor ki: Gkleri de
esiz-rneksiz yaratan odur, yeryzn de.
(Bakara/117) Yine buyuruyor ki: O,
yaratta neyi dilerse oaltr... (Ftr/1)
Yine buyuruyor ki: nsan da balktan
yaratmaya koyulmutur (Secde/7) Yine
buyuruyor ki: Bir baka blk de var ki
ileri Allahn emrine kalm; o bunlar ya
azaplandrr veya tvbelerini kabul eder.
(Tevbe/106) Yine buyuruyor ki: mr
srene mr verilmesi ve onun mrnden
ksaltlmas da mutlaka bir kitapta yazldr.
(Ftr/11)
Sleyman:
Acaba
bu
konuda
babalarnzdan size rivayet ulat m?
mam (a.s): Evet, Ebu Abdullah (mam
Sdk)tan
yle
bir
rivayet
bana
nakledilmitir: Allah Tealann iki gizli ve
sakl ilmi vardr. Kendisinden baka hi
kimse onu bilemez. te bed da bu ilimden
kaynaklanr. Dier ilim ise, melekler ve
peygamberlere
rettii
ilimdir.
250

Peygamberimizin Ehl-i Beytinin alimleri de

o ilmi biliyorlard.
Sleyman:
Bu
meseleyi
Allahn
kitabndan aklaman istiyorum.
mam (a.s): Allah Teala peygamberine
yle buyurmutur: Artk yz evir
onlardan,
bundan
dolay
da
sen
knanmazsn. (Zriyat/54) Allah Teala nce
onlar helak etmek istedi, sonra"beda" hasl
oldu ve yle buyurdu: Ve t ver,
gerekten de t, insanlara fayda verir.
(Zriyat/55)
Sleyman: Size feda olaym, yine
buyurun.
mam (a.s): Babam, babalarndan ve onlar
da
Allah
resulnden
yle
rivayet
etmilerdir: Allah Teala peygamberlerinden
birine Falan padiaha, falan zamanda
ruhunu alacam bildir, diye vahyetti.
Peygamber de bu haberi padiaha bildirdi.
Padiah bu haberi duyunca dua etmeye ve
yakarmaya balad; yle ki, oturmu olduu
tahttan dt ve Allaha yle arz etti:
Allahm!
Olumun
byyp
ilerimi
yapmasna kadar bana mhlet ver. Bunun
zerine Allah Teala peygamberine yle
vahyetti:
Padiaha
git
ve
ecelini
ertelediimi ve mrn onbe yl uzattm
bildir! Peygamber cevaben: Ey Rabbim!
251

Benim imdiye kadar yalan sylemediimi

biliyorsun, dedi. Allah (c.c) ona: Sen grevli
bir kulsun, o halde bunu ona ilet; Allah
yaptklarndan sorgulamaz, diye vahyetti.
Daha sonra mam (a.s) Sleymana
dnerek: Bu konuda Yahudilere benzediini
(onlar gibi dndn) zannediyorum.
Sleyman: Bundan Allaha snrm;
Yahudiler ne diyor?
mam (a.s): Yahudiler, Allahn eli baldr
dediler. Bundan amalar ise u idi: Allah
iini
tamamlam,
artk
hibir
ey
yaratmyor. Buna karlk Allah Teala da
yle buyurdu: Kendi elleri balanaslar!
Syledikleri
sz
yznden
lnete
urayaslar! (Mide/64) Bazlarnn babam
Msa bin Cafer (a.s)dan bed hakknda
soru sorduunu iittim. Babam yle
buyurdu: Halk bedy ve Allahn, bir
grubun ilerini karara balamak iin
geciktirmesini nasl inkr edebilir?
Sleyman: Biz Kuran Kadir Gecesi
indirdik. (Kadir/1) ayetinin hangi konu
hakknda indiini anlatr msn?
mam (a.s): Ey Sleyman! Allah Teala bu
gecede, bu yldan gelecek yla kadar olan
hayat, lm, hayr, er ve rzk gibi eyleri
takdir eder ve bu gecede takdir ettii her
ey, kati ve kesindir.
252

Sleyman: te imdi anladm. Sana feda

olaym, yine buyurun.
mam (a.s): Ey Sleyman! Baz iler
Allahn yannda onun idaresine baldr.
stediini ileri alr, istediini geciktirir ve
istediini yok eder. Ey Sleyman! Ali (a.s)
yle buyurdu: Allah katnda olan ilim iki
ksmdr; biri melek ve peygamberlerine
retmi olduu ilimdir; bunlar gerekleir
ve
Allah
kendisini,
melek
ve
peygamberlerini yalanlamaz. Allah katnda
olan
dier
ilim
ise
gizlidir
ve
yarattklarndan hi kimseye bildirmedii
ilimdir. te bu ilimden istediini ileri alr,
istediini geciktirir, istediini yok eder ve
istediini gerekletirir.
Sleyman
Memuna
dnerek:
Ey
mminlerin emiri! Allahn izniyle bugnden
itibaren
bedy inkr etmeyecek
ve
yalanlamayacam.
Memun: Ey Sleyman! Ebul Hasana
istediin eylerden sor ama, iyi dinle ve
insafl ol!
Sleyman (mama dnerek): Efendim,
soru sormama izin veriyor musunuz?
mam (a.s): stediin eylerden sor.
Sleyman: radeyi tpk Hay, Sem, Basir
ve Kadir gibi isim ve sfat bilenler
hakkndaki grnz nedir?
253

mam (a.s): Siz Eya yaratld ve

birbirleriyle farkl oldu; nk Allah, onu
yle istedi ve irade etti diyorsunuz. Ama
Eya yaratld ve birbirleriyle farkl oldu;
nk Allah Sem (duyan) ve Basir
(gren)dir demiyorsunuz. te bu, irade ve
meiyetin
Sem, Basir ve Kadir gibi
olmadklarna bir delildir.
Sleyman: phesiz o, srekli (ezelden)
Mrit (irade eden) idi.
mam (a.s): Ey Sleyman! radesi
kendisinden baka bir ey midir?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): yleyse Allahtan baka bir
eyi onunla beraber ezeli (kadimi) olduunu
ispatladn!
Sleyman: Hayr, hibir eyin onunla
beraber ezeli olduunu ispatlamadm.
mam (a.s): rade muhdes midir, sonradan
m meydana gelmitir?
Sleyman: Hayr, muhdes ne demektir?!
Memun araya girirek Sleymana yksek
bir sesle yle dedi: Ey Sleyman! Onun
gibi birisi aciz kalr m? Onun gibi birisine
byklk taslanr m? nsafl ol! Etrafndaki
gr sahiplerini grmyor musun? (Daha
sonra mama dnerek): Ey Ebul Hasan!
Szne devam et; o Horasan alimidir!
254

mam (a.s): Ey Sleyman! rade hdistir;

nk ezeli olmayan her ey hdistir ve
hdis olmayan bir ey ise ezeldir.
Sleyman: Allahn iradesi duymas,
grmesi ve ilminin ayndr.
mam (a.s): Allah kendisini irade etti mi?
Sleyman: Hayr.
mam (a.s): yleyse Mrit (irade eden),
Sem (duyan) ve Basir (gren) gibi deildir.
Sleyman: Aynen kendi sesini iittii,
kendisini grd ve kendisini bildii gibi
kendisini de irade etmitir.
mam (a.s): Kendisini irade etmitir
derken neyi kastediyorsun? Bir ey olmay
m irade etmitir; dirilii, duymay, grmeyi
ve kadir olmay m irade kastetmitir?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Acaba iradesiyle mi byle
oldu.
Sleyman: Hayr.
mam (a.s): Eer kendi iradesiyle byle
olmamsa o zaman diri olmay, duymay,
grmeyi ve kadir olmay irade etmesinin
hibir manas yoktur.
Sleyman: Hayr, bunlarn hepsi kendi
iradesiyle olmutur.
Byle elikili konuunca Memun ve
etrafndakiler gldler. mam (a.s) da
gld. Daha sonra yle buyurdular:
255

Horasan mtekellimine yumuak davrann

(onu zorlamayn). Ey Sleyman! Sizin
inancnza gre Allah Teala bir halden baka
bir hale gemektedir. Oysa Allah bu gibi
eylerle vasflandrlamaz.
Sleyman donup kald. Sonra mam (a.s)
yle devam etti: Ey Sleyman! Senden bir
mesele sormak istiyorum.
Sleyman: Sana feda olaym, sorun.
mam (a.s): Syler misin, sen ve
arkadalarn halk ile anladklarnz ve
bildikleriniz eylerle mi, yoksa bilmediiniz
eylerle mi konuuyorsunuz?
Sleyman: Elbette ki anlayp bildiimiz
eylerle.
mam (a.s): Halk, Mrit (irade eden)in
iradeden baka bir ey olduu, mridin
iradeden nce ve failin de mefulden nce
olduu
kansndalar.
te
halkn
bu
dncesi sizin mritle irade ayn eydir
eklindeki szlerinizi iptal edip rtyor.
Sleyman: Size feda olaym, bunlar halkn
anlamasna ve bilmesine gre deildir.
mam (a.s): yleyse marifet ve bilginiz
olmadan ilim iddiasnda bulunduunuzu ve
iradenin Sem ve Basir gibi olduunu
sylyorsunuz.
Byle
dndnz
mddete inancnz akl ve marifet esas
zere deildir.
256

Sleyman cevapsz kald.

mam (a.s): Ey Sleyman! Allah (c.c)
cennet ve cehennemdeki her eyi biliyor
mu?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Acaba Allah Tealann
gelecekte olacan bildii eyler icat olacak
m?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Olacak eyler olup bittiinde
ve onlardan hibir ey bki kalmadnda
acaba yine Allah Teala onlara bir eyler mi
ekleyecek, yoksa bu iten vaz m geecek?
Sleyman: Onlara ekleyecektir.
mam (a.s): Senin szne gre, Allah
Teala ilminde olmayan eyleri olacak
eylere ekleyecektir. (nk farz edilene
gre,
Allah
Tealann
gelecekte
vrolacaklarn bildirdii eylerin hepsi
artk vrolmu ve geriye hibir ey bki
kalmamtr.)
Sleyman: Sana feda olaym, eklenenin
snr ve sonu yoktur.
mam (a.s): Eer onlarn snr ve sonu
dnlmezse o zaman sizin grnze
gre Allah Tealann ilmi, cennet ve
cehennemde olacak eyleri kuatmyor
(onlar bilmez). Eer Allahn ilmi, cennet ve
cehennemde
olabilecek
eyleri
257

kuatmyorsa o zaman onlarda olacak

eyleri onlar olmadan nce bilmeyecektir.
Allah Teala bu tr sz ve inanlardan pek
ycedir.
Sleyman: Benim, Allahn onlara kar
ilmi yoktur demem, onlarn belli bir snr
olmadndandr. Zira Allah Teala, onlar
ebedilikle vasflandrmtr. te biz bunun
iin onlar snrlandrmak istemedik.
mam (a.s): Allahn onlar hakkndaki ilme
sahip
olmas,
onlarn
snrlln
gerektirmez. Zira Allah Teala bunu bilerek
onlara ekliyor ve ekledii eyleri onlardan
kesmiyor. te Allah Teala, kitabnda yle
buyuruyor: Derileri yanp eridike de azab
tatsnlar diye yerlerine tekrar tekrar deriler
bitiririz. (Nisa/56)
Cennet ehli iin ise yle buyuruyor:
Bitmez-tkenmez
bir
batr
bu.
(Hud/108) Yine buyuruyor ki: Ve birok
meyveler; ne kesilip eksilir ne de
yasaklanr. (Vka/32-33)
Allah Teala bunu (eklenenleri) biliyor ve
onlar onlardan esirgemiyor. Acaba Allah
Teala cennet ehlinin yeyip itii eylerin
yerine baka bir ey yaratyor mu?
Sleyman: Evet, yaratyor.

258

mam (a.s): Acaba yeyilip iilenlerin

yerine brakt eyleri onlardan kesiyor
mu?
Sleyman: Hayr.
mam (a.s): te bylece cennette sarf
edilen eylerin yerine konan eyler, artk
onlardan kesilmeyecektir.
Sleyman: Hayr, onlardan kesilecek ve
onlara bir ey eklenmeyecektir.
mam (a.s): O zaman cennet ve
cehennemde olan eyler tkenip yok
olacaklar. Ey Sleyman! Bu sz, ebedilie
ve Allahn kitabna aykrdr. Zira Allah
Teala yle buyuruyor: Orada ne dilerlerse
onlarndr ve katmzda daha fazlas da
vardr. (Kaf/35)
Yine buyuruyor ki: Bitmez-tkenmez bir
batr bu. (Hud/108)
Yine buyuruyor ki: Ve onlar oradan
karlacak deillerdir. (Hicr/48)
Yine buyuruyor ki: inde ebedi olarak
kalacaklardr. (Beyyine/8)
Yine buyuruyor ki: Ve birok meyveler;
ne biter, ne de yasaklanr. (Vka/32-33)
Sleyman bir cevap veremedi. Daha
sonra mam (a.s) yle devam etti: Ey
Sleyman! Syle bakalm, irade fiil (i)
midir, yoksa fiilden baka bir ey midir?
Sleyman: Evet, fiildir.
259

mam (a.s): yleyse hdistir; nk btn

fiiller hdistir.
Sleyman: rade fiil deildir.
mam (a.s): yleyse ezelden Allah ile
birlikte baka eyler de vard!
Sleyman: rade, ina ve icattr.
mam (a.s): Ey Sleyman! Bu, sizin Zirar 1
ve ashabn knadnz szn aynsdr; Zira
onlar yle diyorlar: Allahn gkte ve
yerde veya denizde ve karada yarattklar
rnein; kpek, domuz, maymun, insan ve
hayvan gibi, bunlarn hepsi Allahn
iradesidir. Allahn iradesi dirilir, lr, yrr,
yer, ier, evlenir, rer, zulmeder, kt iler
yapar, kfir olur ve irk koar. Biz bu tr
szlerden uzaz ve onlarla dmanz. te
onun snr budur.
Sleyman: rade aynen Sem, Basir ve
ilim gibidir.
mam (a.s): Yine ilk szne dndn!
Syler misin Sem, Basir ve ilim sonradan
m icat olmutur?
Sleyman: Hayr.
mam (a.s): yleyse iradeyi neden
nefyettiniz? Bir defasnda; irade etmedi, bir

- Zirar bin Amr el-Kad, fasit akideye sahip olan

bir Mtezildir. (Lisanul Mzan)

260

defasnda da irade etti dediniz ve iradeyi

Allahn meful (yapt i) bilmiyorsunuz.
Sleyman: Bu, aynen una benzer ki
bazen biliyor diyoruz, bazen de bilmiyor
diyoruz.
mam (a.s): Bunlar ayn deillerdir. Zira
bilinen eyleri nefyetmek, ilmi nefyetmek
deildir; oysa irade edileni nefyetmek,
iradenin varln nefyetmektir. nk eer
bir ey irade olunmazsa irade de olmamtr.
Ama bazen bilgi olur fakat, bilinen olmaz.
Bu aynen insann grme zelliine sahip
olup grlecek bir eyin olmamasna
benzer. Bilgi vardr ama bilinen yoktur.
Sleyman: rade icat edilmitir.
mam (a.s): O hdistir; Sem ve Basir gibi
deildir. nk Sem ve Basir icat
edilmemitir. Ama irade icat edilmitir.
Sleyman: rade, Allahn ezeli olan bir
sfatdr.
mam (a.s): yleyse insan da ezeli olmaya
layktr. nk insann sfat ezelidir.
Sleyman: Hayr, nk o sfat onun
kendisi oluturmamtr.
mam (a.s): Ey Horasanl! Yanln ne
kadar oktur! Acaba onun irade ve
kelamyla eya yaratlmyor mu?
Sleyman: Hayr.
261

mam (a.s): Eer Allahn irade, meiyet

(istek) ve emri ile deilse ve kendisi de
onlar yaratmamsa o zaman bunlar nasl
icat oldular? Allah Teala bunlardan pek
stn ve mnezzehtir.
Sleyman verecek bir cevap bulamad.
mam (a.s): u ayet hakknda ne
diyorsun? Bir ehri helak etmeyi irade
edersek ileri gelenlerine emrimizi tebli
ederiz. Buyruktan kar, orada isyana
koyulurlar da azab hak ederler. Biz de
onlar tamamyla helak eder, orasn yerle
bir ederiz. (sra/16) Buradaki iradeden
ama, Allahn iradeyi icat etmesi midir?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Eer Allah Teala iradeyi icat
etmi olursa, o zaman senin rade Allahn
kendisi veya ondan baka bir eydir
eklindeki szn btl olur. nk Allah,
kendisini icat etmiyor ve kendi halinden
deimiyor. Allah bundan pek ycedir.
Sleyman: Allah Teala onunla iradeyi icat
etmeyi kastetmemitir.
mam
(a.s):
yleyse
onunla
neyi
kastetmitir?
Sleyman: Allah Teala herhangi bir eyin
fiilini kastetmitir.
mam (a.s): Vay haline, bu meseleyi ne
kadar
tekrarlyorsun!
radenin
hdis
262

olduunu sana syledim; herhangi bir eyin

fiil ve icad, onun hdis olduunu (sonradan
yaratldn) gsterir.
Sleyman: O zaman onun bir manas
olmaz.
mam (a.s): Size gre Allah, kendisini
manasz
bir
eyle
(iradeyle)
vasflandrmtr. Eer iradenin ezeli veya
hdis manas olmazsa Allah ezelden irade
edendir diye sylediiniz sz btl olmu
olur.
Sleyman: Amacm, iradenin Allahn
ezeli fiillerinden olmasdr.
mam (a.s): Ezeli olan bir eyin ayn anda
hem meful, hem hdis ve hem de ezeli
olmasnn mmkn olmayacan bilmiyor
musun?
Sleyman yine cevap vermekten aciz
kald.
mam (a.s): nemli deil, sorunu
tamamla.
Sleyman: radenin Allahn sfatlarndan
biri olduunu sylyorum.
mam (a.s): Bu konuyu ne kadar tekrar
ediyorsun! Allahn sfat hdis midir, yoksa
ezeli midir?
Sleyman: Hdistir.
mam (a.s): Allah-u Ekber! yleyse irade,
Allahn ezeli sfatlarndan olsa dahi hdistir
263

ve Allah herhangi bir eyi irade etmemitir!

Ezeli olan bir ey, meful ve mesn olamaz.
Sleyman: Eya irade deildir ve Allah
herhangi bir eyi irade etmemitir.
mam (a.s): Ey Sleyman! Vesvese
ediyorsun. Acaba Allah, yaratlmasn ve
icat olmasn irade etmedii bir eyi mi
yaratt? Bu, ne yaptn bilmeyen bir
kimsenin sfatdr. Allah Teala bu gibi
szlerden mnezzehtir.
Sleyman: Efendim, iradenin aynen Sem,
Basir ve ilim gibi olduklarn size arz ettim.
Bu arada Memun sze kararak: Yazklar
olsun sana ey Sleyman! Bu yanl sz ne
kadar tekrarlyorsun! Bunu brak, baka
konular
se;
nk
baka
cevap
veremiyorsun.
mam (a.s): Ey mminlerin emiri! Brak
konusun,
szlerini
kesmeyin;
nk
kendisinin hakl olduuna dair delil
getiriyor. Devam et, ey Sleyman!
Sleyman: radenin aynen Sem, Basir ve
ilim gibi olduklarn arz ettim.
mam (a.s): nemli deil, syler misin
iradenin sadece bir manas m vardr, yoksa
eitli manalar da var mdr?
Sleyman: radenin sadece bir manas
vardr.
264

mam (a.s): yleyse btn iradelerin

manas ayn mdr?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Eer btn iradelerin manas
ayn olursa kalkmakla oturmann, yaamla
lmn manas ayn olur. Eer Allahn
iradesi bir olursa hibir irade birbirinden
nce ve farkl olamaz ve hepsi bir ey olur.
Sleyman: radenin manalar birbirinden
farkldr.
mam (a.s): Peki Mrit (irade eden)
iradenin kendisi midir, yoksa baka bir ey
midir?
Sleyman: Mrit, iradenin kendisidir.
mam (a.s): yleyse size gre mrit
muhteliftir; nk o, iradenin ayndr.
Sleyman: Efendim, irade mridin ayn
deildir.
mam (a.s): O halde irade hdistir. Byle
olmazsa Allah ile beraber baka birinin de
olmas gerekir. Bunu iyice anla ve
sorularna devam et.
Sleyman: rade Allahn isimlerinden
biridir.
mam (a.s): Acaba Allah kendisini
bununla m adlandrd?
Sleyman: Hayr, o kendisini bununla
adlandrmad.
265

mam
(a.s):
yleyse
kendisini
adlandrmad
bir
eyle
senin
onu
adlandrmaya hakkn yoktur.
Sleyman: Kendisini Mrit (irade eden)
olarak vasflandrmtr.
mam (a.s): Kendisini Mrit olarak
vasflandrmas, kendisinin irade olduunu
veya iradenin onun isimlerinden olduunu
da bildirmek manasna gelmez.
Sleyman: nk iradesi ilminin ayndr.
mam (a.s): Ey cahil! Allahn herhangi bir
eyi bilmesi, onu irade ettii anlamna m
gelir?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Eer onu irade etmezse
bilgisinin olmadn gstermez mi?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Bunu da nereden kardn?
Allahn iradesinin, ilminin ayn olduuna
delilin nedir? Halbuki Allah bazen, her eyi
biliyor ama onu asla irade etmiyor. te
yle
buyuruyor:
Ve
dilersek
sana
vahyettiimizi
senden
de
gideririz.
(sra/86) Allah onu gidereceini bilir fakat,
hibir zaman onu gidermez.
Sleyman: nk Allah iini tamamlam
ve elini ondan ekmitir ve artk ona bir ey
ekleyemez.
266

mam (a.s): Bu sz Yahudilerin szdr. O

halde Allah, niin yle buyurmutur:
arn
beni,
icabet
edeyim
size.
(Mmin/60)
Sleyman:
Buna
kadir
olduunu
bildirmek istiyor.
mam (a.s): Acaba Allah, vefa etmeyecei
(yerine getirmeyecei) sz m vadediyor?
yleyse
neden
yle
buyurmutur:
Yaratta neyi dilerse oaltr (Ftr/1)
Yine buyurmutur ki: Allah dilediini bozar,
dilediini yazar ve kitabn asl, esas onun
katndadr. (Rad/39) Acaba gerekten
Allah, elini iten ekmi midir?
Sleyman sustu ve cevap vermedi.
mam (a.s): Ey Sleyman! Allah, insann
vrolacan bildii halde onu yaratmay
asla irade etmemi olabilir mi? Ya da
insann bugn leceini bildii halde onun
bugn leceini irade etmemi olabilir mi?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): yleyse Allah, irade ettii bir
eyin mi olacan biliyor, yoksa irade
etmedii bir eyin mi?
Sleyman: Her ikisinin de vrolacan
biliyor.
mam (a.s): O halde o, insann ayn anda
hem hayatta, hem de l olduunu; hem
ayakta, hem de oturduunu; hem kr, hem
267

de grr olduunu biliyor. te bu, imknsz

bir eydir.
Sleyman: Sana feda olaym, Allah
bunlardan birinin olacan biliyor.
mam (a.s): nemli deil, yleyse hangisi
vrolacak; irade ettii mi, irade etmedii
mi?
Sleyman: rade ettii.
mam (a.s), Memun ve meclisteki alimler
hep birlikte gldler.
mam (a.s): Hata ettin ve nceki
sznden dndn. Daha nce Allah, insann
bugn leceini biliyor ama, onun bugn
leceini irade etmiyor; mahlukat yaratyor
ama, onlar yaratmay irade etmiyor
diyordun. Sizin anzdan irade etmedii
eyleri bilmek caiz olmadna gre, demek
ki sadece icat olmasn irade ettii eyleri
biliyor!
Sleyman: Ben ksaca yle diyorum;
irade ne Allahtr, ne de Allahtan baka bir
eydir.
mam (a.s): Ey cahil! rade Allah
deildir dediin zaman Allahtan baka bir
ey olduunu kabul ediyorsun; rade
Allahtan baka bir ey deildir dediinde
ise gerekte onun Allah olduunu kabul
ediyorsun!
268

Sleyman: Allah herhangi bir eyi nasl

yaratacan biliyor mu?
mam (a.s): Evet.
Sleyman:
Bu,
o
eyin
nceden
vrolduuna delildir.1
mam (a.s): mknsz bir ey sylyorsun.
nk bir kii usta olduu halde bina
yapmayabilir veya terzi olduu halde diki
yapmayabilir veyahut da bir eyin yapln
ok iyi bilebilir ama onu hibir zaman
yapmaz. Ey Sleyman! Acaba Allah,
kendisinin tek olduunu ve baka bir eyle
birlikteliinin olmadn biliyor mu?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Bu, kendisiyle birlikte
herhangi bir eyin olduunu ispat ediyor
mu?
Sleyman: Allah kendisiyle baka bir
eyin olmadn ve kendisinin de tek
olduunu bilmiyor.
mam (a.s): Sen bunu biliyor musun?
Sleyman: Evet.
mam (a.s): Ey Sleyman! yleyse sen
Allahtan daha bilgilisin!
Sleyman: Bu imknszdr.

- Sleyman, Bir eyi bilmek, onun vrolmasn

gerektirir grne sahipti.

269

mam (a.s): Sana gre Allahn tek olup

onunla birlikte bir eyin olmamas; Sem,
Basir, Hekim ve Kadir bir eyin olmas
imknszdr.
Sleyman: Evet.
mam (a.s): yleyse Allah bilmedii halde
nasl kendisinin diri, tek, sem, basir, hekim,
kadir, alm ve habr olduunu haber
veriyor? Senin bu szn Allah yalanlamak
demektir. Allah (c.c), bu gibi szlerden
mnezzeh ve ycedir.
Peki, yapmasn bilmedii bir eyi nasl
yapmak istiyor? Usta, bir eyi yapmadan
nce onu nasl yapacan bilmezse o
hakikatte akna dner. Allah Teala bu gibi
dncelerden pek ycedir.
Sleyman: rade, g ve kudretin
kendisidir.
mam (a.s): Allah Teala kesinlikle irade
etmedii eye dahi kadirdir. Byle de
olmaldr ve bu kesindir. nk Allah, yle
buyuruyor: Ve dilersek sana vahyettiimizi
senden gidermeye muktediriz. (sra/86)
Eer irade kudretin kendisi olsayd, kudreti
olduundan dolay onu gidermeyi irade
etmi olurdu.
Sleyman sustu, kald. O srada Memun
araya
girerek:
Ey
Sleyman!
Bu,
270

Haimilerin en alimidir, dedi ve daha sonra

meclistekiler dalmaya balad.
Musannif (bu kitabn yazar eyh Saduk)
yle diyor: Memun, mam Rza (a.s)n delil
getirmekten aciz kalmasn ve mnazarada
mahkum olmasn ok arzu ettiinden dolay
eitli frka ve mezheplerin, dnyann her
yerinden tand ve duyduu sapk
alimlerini
hazretle
tartmaya
davet
ediyordu. Onun bu abas, imamn ilmi
mevkisine olan kskanl yzndendi. Ama
mam ile tartan herkes onun stnln
itiraf ediyor, aleyhlerinde olan delillerini
kabullenmek zorunda kalyorlard. nk
Allah Teala, nurunu tamamlamay ve
hccetine (mama) yardmda bulunmay
irade etmiti. Allah, kitabnda u ekilde
vaadetmitir: phe yok ki biz, elbette
peygamberlerimize ve inananlara dnya
yaaynda da yardm ederiz, tanklarn
getirilecei gnde de. (Mmin/51)
Allah, inananlarla hidayet imamlarn ve
onlar tanyan ve dnyada olduklar
mddete muhalifleri aleyhinde onlardan
hccet
(delil)
alan
takipilerini
kastetmektedir. Allah, ahirette de onlara
byle davranacaktr. phesiz Allah, verdii
vaade aykr ey gerekletirmez, sznden
dnmez.

271

14.BLM
MAM RIZA (A.S)IN MEMUNUN
YANINDA ETL DN VE MEZHEP
ALMLERYLE YAPMI OLDUU BR
BAKA TOPLANDI

mam (a.s)n Ali bin Muhammed bin

Cehme Peygamberlerin (a.s) Masumluu
Konusunda Verdii Cevaplar:
-Ebu Salt-i Herevi yle diyor: Memun,
deiik slam mezheplerinin alimlerini ve
yine Yahudi, Hristiyan, Mecusi, Sabii
alimlerini, bir takm ilim ve kelam ehli
kimseleri Hz. Rza (a.s)n yanna toplad
srada, mecliste soru sormaya kalkan
herkes, net bir ekilde gereken cevaplar
alarak boazlar tkanmcasna susup
kaldlar. Son olarak Ali bin Muhammed bin
Cehm ayaa kalkarak yle dedi:
- Ey Resulullahn torunu! Acaba siz
peygamberlerin (a.s) masum olduklarna m
inanyorsunuz?
mam: Evet, inanyorum.
bn-i Cehm: Peki, o halde Allah-u
Tealann
u
ayetleri
hakknda
ne
diyorsunuz: Adem, rabbine kar gelmi
oldu da arp kald. (Tha/121), Ve balk
272

sahibi (Hz. Ynus); hani o, kzm vaziyette

gitmiti
ki,
kendisini
skntya
drmeyeceimizi sanmt. (Enbiya/87),
Zleyha, Ysufu kastetti ve Ysuf da
Zleyhay. (Ysuf/24), Dvud, anlad ki
biz onu denemeden geirdik. (Sad/24)1,
Allahn aa vuraca eyi kendi nefsinde
sakl tutuyordun. (Ahzap/37)
mam: Vay senin haline ey Ali (bin Cehm)!
Allahtan kork, ktlkleri peygamberlere
nispet verme! Allahn kitabn kendi reyin
1

Eer,

ayetin

devamndan

Rabbinden

balanma diledi diye sonraki ayette de O

meseleyi onun iin affettik buyurulmutur, bu da
grnte bir gnahn ilendiini sonra Dvud
(a.s)'n istifar ettiini ve Allahn onu baladn
anlatyor denilecek olursa yle cevap verilir:
stifar etmenin kendisi btn eriatlarda bal
bana bir ibadettir. Peygamber efendimiz her gn
bolca mafiret dilerdi ve Hazretin kendisi yle
buyurmutur: Kalbim (halkn ileriyle megul
olmasndan dolay) tozlanr, kararr. te bundan
dolay gnde yetmi kez istifar ediyorum. Hazretin
istifardan kast halkn ileriyle ilgilendiinden
dolay tozlanan kalbini cilalandrmak ve Allahtan
gafil olmamak iin Ondan yardm dilemekti. Demek
ki, istifarn ille de gnah ile olmas gerekmez,
Allaha yaklamak iin de olabilir.

273

ve grnle tevil etme. Allah-u Teala

buyurmutur ki: Onun tevilini (yorumunu)
Allahtan ve ilimde derinleenlerden bakas
bilmez. (l-i mran/7)
Ama zikrettiin ayetlere gelince, Allah-u
Tealann Hz. Adem hakkndaki; Ve Adem,
rabbine kar gelmi oldu da arp kald
eklindeki buyruuna gelince; phesiz
Allah azze ve celleh, Adem (a.s)
yeryznde hccet ve beldelerinde bir
halife olsun diye yaratt; onu cennet iin
yaratmad. Adem (a.s)n yapm olduu fiil
yeryznde
deil,
cennette
vuku
1
bulmutur.
Hz.
Ademin
ismetinin
(masumluk ve gnahtan ar olmasnn),
Allahn takdirlerinin tamamlanmas iin
yeryznde
olmas
gereklidir.
te
yeryzne indirildiinde ve Allahn hcceti
ve halifesi olduunda Allah Tealann u
szyle masum oldu: Kesinlikle Allah
Ademi, Nuhu, brahim ailesini ve mran
ailesini
alemler
zerine
seti.
(l-i
mran/33)

Cennetteki emir iradi emir olduu iin Hz.

Adem
(a.s)a
herhangi
bir
sorumluluk
yklenmemitir. Ve onun yapm olduu fiil Allahn
emrine aykr deildir.

274

Sonra Ve balk sahibi (Hz. Ynus); hani

o, kzm vaziyette gitmiti ki, kendisini
skntya
drmeyeceimizi
sanmt
ayetine gelince; ayetteki zanne (sanmt)
kelimesi, yakn etti manasndadr. Yani,
Allahn onu rzkta skntya ve darla
drmeyeceine yakn etti. Ayetteki len
nakdira aleyh cmlesi, ona gcmn
yetmeyeceini
zannetti
manasnda
deildir. Allah-u Tealann u ayetini
duymadn m: Ama ne zaman onu
deneyerek rzkn kssa... (Fecr/16) Bu
ayette yekdire rzk kesmek anlamndadr.
Eer Ynus (a.s) Allahn kendisi zerinde
kudreti olmadn sanm olsayd kfir
olmu olurdu.
Sonra Hz. Ysuf (a.s) hakkndaki u ayete
gelince; Zleyha Ysufa meyletti ve Ysuf
da o'na Zleyha (Ysufla) gnah ilemeye
meyletti; Ysuf ise onu ldrmeye meyletti.
Ancak Allah onu katle dmesinden ve iffete
aykr iten korudu. u ayet: Bylelikle biz
ondan ktl ve fuhuu geri evirmek
iin (ona delil gsterdik).(Ysuf/24) Bu
ayette
ktlkten
maksat
katletmek,
fuhutan maksat da zinadr.
Hz. Dvud (a.s)a gelince, sizin tarafta
olanlar bu konuda ne diyorlar?
275

bn-i Cehm: Diyorlar ki; Dvud (a.s),

mihrabnda namaz klmakta iken eytan,
kularn en gzeli klnda ona grnd.
Dvud
(a.s)
namazn
bozarak
kuu
yakalamak iin ayaa kalkt. Ku avluya
kt, Dvud (a.s) da onun arkasndan dar
kt, ku daha sonra damn zerine utu, o
da damn zerine kt. Derken ku, Urya
bin Hannannn evine utu. Dvud (a.s)
kuun gittii yere baknca gz ykanmakta
olan Uryann hanmna iliti; onu o halde
grnce ak oldu. te yandan Dvud, Urya
bin Hannan bir savaa gndermiti.
Derken
sava
komutannn
Uryay
1
Tabutun nne geirmesi iin ona bir
1

- Kuran- Kerimde Bakara sresi 250. ayette

srailoullar
Tabutuna
iaret
edilmitir.
Nakledildiine gre bu tabut, Hz. Msa (a.s)n
annesinin onu ierisine brakt, sonra da o hazretin
lm zamannda levha, elbise ve nbvvet
alametlerini ierisine brakarak vasi ve halifesi olan
Yue
bin
Nuna
verdii
sandn
aynsdr.
srailoullar bu sandkla teberrk ederlerdi. Yine
denilir ki, Hz. Msa hareket srasnda tabutu
insanlarn nnde hareket ettirirdi, srailoullar da
onu ordunun nnde tard. Yine nakledilen rivayete
gre; tabuttan ileride yryen kimse ya ldrlyor,
ya da zafer elde ediyordu.

276

mektup yazd. Komutan da Uryay ne

geirdi. Fakat o mriklere galip oldu. Bu
durum Dvuda ok ar geldi. Yine Uryay
tabutun nne geirmesi iin bir mektup
daha yazd. Komutan Uryay tekrar ne
geirdi ve Urya da ldrld. Derken Dvud
(a.s) da onun hanmyla evlendi.
Ravi diyor ki; mam Rza (a.s) eliyle
alnna vurarak yle buyurdu: nna lillah
ve inna ileyhi racin! Siz Allahn
peygamberlerinden birine namaz hafife
almay nispet verdiniz. yle ki, kuun
peinden komak iin namazn bozdu,
diyorsunuz. Sonra da ona fuhu nispet
verdiniz, daha sonra da cinayeti!
bn-i Cehm: Ey Resulullahn torunu! O
halde Hz. Dvudun hatas neydi?
mam(a.s): Vay haline! Dvud (a.s),
Allahn kendisinden daha bilgili birisini
yaratmadn sand. Bundan dolay Allah
azze ve celle iki melei onun yanna
gnderdi. Derken onlar mihraba srayarak
(duvardan kp Dvudun ibadet ettii yere
inerek) yle dediler: ...Biz iki hasmz.
imizden
birimiz,
dierinin
hakkna
tecavz etmitir, aramzda adaletle hkmet,
hakk ap adaletten kma ve bizi dosdoru
yola sevk et. phe yok ki u, benim
kardeimdir, doksan dokuz koyunu var ve
277

benimse bir tek koyunum; byleyken onu da

bana ver dedi ve konumamzda beni alt da
etti. (Sd/22-23) Burada Hz. Dvud,
acelede bulundu ve hakknda dava alan
kiinin zararna hkmederek yle dedi:
Senin koyununu, kendi koyunlarna katmak
istemekle gerekten de zulmetmi sana.
(Sd/24) Hz. Dvud, (gerekli olduu halde)
iddiada bulunan ahstan bir ahit ve delil
istemedi. Ayrca aleyhinde iddia edilen
ahsa Bu konuda sen ne diyorsun? diye
de sormad. te Hz. Dvudun hatas bu
hakimlik usul hakkndaki hata idi, sizin
dndnz gibi deil. Allah Tealann
yle buyurduunu duymadn m: Ey
Dvud, biz seni yeryznde halife kldk,
artk insanlar arasnda adaletle hkmet ve
dilediine uyma... (Sd/26)
bn-i Cehm: Ey Resulullahn torunu!
Peki, Hz. Dvudun Urya ile olan hikyesi
nasldr?
Hz. Dvud (a.s)n zamannda, bir kadnn
kocas ld veya ldrldnde o kadn
artk hibir zaman
evlenmezdi. Allah
(c.c)n, ilk olarak kocas lm kadnla
evlenmesini mbah kld kimse Hz. Dvud
(a.s) idi. te Hz. Dvud (a.s) Urya
ldrldnde iddeti getikten sonra onun
278

hanmyla evlendi. Urya hakknda halka ar

gelen ey, ite budur.
Ama Hz. Muhammed (s.a.a) hakknda
Allah Tealann u kelamna gelince: ...Ve
Allahn
aa
vuraca
eyi
iinde
gizliyordun, insanlardan korkuyordun ve
Allahtan korkman daha doruydu, o daha
laykt buna... (Ahzap/37) Allah Teala
Peygamberine, dnyadaki ve ahiretteki
elerinin isimlerini ve onlarn mminlerin
anneleri olduklarn o hazrete bildirdi. O
kadnlardan birisi Ceh kz Zeyneb idi ki, o
zaman Zeyd bin Harisenin hanmyd.
Peygamber
efendimiz,
mnafklarn;
Peygamber bakasnn evinde olan bir
kadn
kendi
elerinden
sayyor
dememeleri
iin
onun
ismini
iinde
saklayarak aklamad. Hazret, mnafklarn
byle syleyebileceklerinden ekindi.
Allah azze ve celle yle buyurdu: ...Ve
halktan
korkuyordun,
oysa
Allahtan
korkman daha doruydu... Yani iinden bu
szn sylenmesinden korkuyordun. Allah
azze ve celle kimsenin dnda
kullarndan hi kimseyi bizzat kendisi
evlendirmemitir; onlardan biri Hz. dem
ile Havvadr, dieri Hz. Peygamber ile
Zeynebtir ki, bu konu hakknda yle
buyurmutur: Artk Zeyd, ondan ilikisini
279

kesince,
biz
onu
(Zeynebi)
seninle
evlendirmi olduk. (Ahzap/37) ncs
ise Hz. Fatma (s.a) ile Hz. Ali (a.s)dr.
Ravi diyor ki; Ali bin Muhammed bin
Cehm,
alayarak
yle
dedi:
Ey
Resulullahn torunu! Ben artk bugnden
sonra sizin beyan ettiinizin dnda Allahn
peygamberleri
hakknda
bir
ey
sylememek zere tvbe ediyorum.

280

15. BLM
PEYGAMBERLERN MASUMLUU
KONUSUNDA MAM RIZA (A.S)IN
MEMUNLA OLAN BR BAKA
OTURUMU

(15. Bab da 14. Bab gibi Peygamberlerin

ismet sfatyla ilgilidir. Bir hadis olup,
tekrar edilmi ksmlarn zikr etmee gerek
duymadk.)
"Ali bin Muhammed bin Cehm yle
diyor: Memunun meclisine girdim, Hz. Rza
(a.s) da oradayd. Memun hazrete yle
sordu:
Ey
Resulullahn
torunu!
Siz
peygamberlerin
masum
olduklarn
sylemiyor musunuz?
mam (a.s): Evet sylyorum.
Memun: yleyse Allah azze ve cellenin
u sznn anlam nedir? Gece olup
karanlk basnca bir yldz grm de, budur
rabbim demiti. (Enam/76)
mam Rza (a.s): Hz. brahim grubun
ierisinde yer almt: Zhre (Vens)
yldzna tapanlar, aya tapanlar ve gnee
281

tapanlar. Bu olay, onu sakladklar yerden

kt zaman gerekleti. Gece olup
karanlk onu sarnca Zhre yldzn grerek
inkr ve imtihan etmek iin Bu benim
rabbim
midir?
Dedi.
Fakat
yldz
kaybolunca
Ben
kaybolup
gidenleri
sevmem dedi. nk kaybolmak, sonradan
olumu yaratklarn zelliidir; ezeli ve
ebedi olann zellii deil. Yine, ay (etrafa
aydnlk saarken) grdnde, imtihan
etme amacyla Bu benim rabbim midir?
Demi, fakat o da kayboluverince yle
demiti: Eer rabbim beni doru yola
eritirmezse
sapmlar
topluluundan
olurum. Sonra gnei (etrafa klar
saarak) doar grnce ihbar ve ikrar zere
deil, sadece inkr ve imtihan vechiyle: Bu
benim rabbim midir? stelik bu, aydan ve
Zhre yldzndan daha byktr! Dedi.
Ama o da kayboluverince yldz, ay ve
gnee tapan gruba dnerek yle dedi:
Ey kavmim! Ben sizin irk kotuunuz
eylerden uzam. Gerek u ki, ben bir
muvahhid olarak yzm gkleri ve yeri
yaratana evirdim; ben, irk koanlardan
deilim. (Enam/78-79)
brahim (a.s) bu szleriyle, onlara
dinlerinin btl olduunu aklamak, Zhre,
ay ve gne gibi eylere ibadet etmenin
282

doru olmadn ve ibadetin sadece gkleri

ve yeri yaratana has olduunu ispatlamak
istedi. brahim (a.s)n kendi kavmine
getirdii deliller Allah Tealann ona ilham
ettii eylerdendi. Nitekim Allah (c.c)
buyuruyor: Bu, brahime, kavmine kar
verdiimiz kesin delilimizdir. (Enam/83)
Memun: Allah sana ok hayr versin, ey
Allah resulnn evlad! imdi bana brahim
(a.s)n
buyurmu
olduu
u
sz
aklaynz: Rabbim, bana lleri nasl
dirilteceini gster. Allah ona inanmyor
musun, deyince brahim; evet, inanyorum
ancak kalbimin tatmin olmasn istiyorum,
demiti. (Bakara/260)
mam Rza (a.s): Allah Teala brahim
(a.s)a yle vahyetti: Ben kullarmdan
kendime bir halil (dost) seeceim; eer
benden lleri diriltmemi istese onun bu
isteini kabul edeceim. brahim (a.s)n
kalbine o halilin kendisi olduu ilham oldu.
Bu yzden yle dedi: Rabbim, lleri nasl
dirilttiini bana gster! Allah Teala
nanmyor musun? Deyince yle dedi:
Evet inanyorum, ama kalbimin tatmin
olmasn istiyorum. Bunun zerine Allah
Teala yle buyurdu: yleyse drt ku tut,
sonra onlar paralayp her bir parasn bir
dan zerine brak, sonra da onlar ar,
283

koarak sana gelirler. Bil ki phesiz Allah,

stn ve gl olandr, hkm ve hikmet
sahibidir. (Bakara/260) Derken, brahim
(a.s) birer kerkenez, tavus, rdek ve horoz
tuttu, sonra onlar paralayp birbiriyle
kartrd. Daha sonra kartrlm bu
etlerden etraftaki on dan zerine brakt.
Sonra onlarn gagalarn da yanna alarak
isimleriyle ard. Yanna onlar iin su ve
yem de almt. (Anszn grd ki) kularn
paralar birbirine doru uutular ve
bedenler tamamland ve her beden gelerek
kendi boyun ve bana eklendi. Byle olunca
Hz. brahim (a.s) onlarn gagalarn elinden
salverdi, onlar da utular. Daha sonra
inerek yerde bulunan su ve yemden yeyip
yle dediler: Ey Allahn peygamberi! Sen
bizleri dirilttin, Allah da seni diriltsin.
brahim (a.s) da: Hayr, dirilten ve ldren
Allahtr, o her eye kadirdir, dedi.
Memun: Tebrik ederim sizi ey Ebul
Hasan! imdi de bana Allah Tealann u
buyruunu
aklayn:
Msa
(dmanlarndan olan kiinin gsne) bir
yumruk att ve iini bitiriverdi; bu i,
eytann ilerindendir... dedi. (Kasas/15)
mam (a.s): Msa (a.s) akam ile yats
aras, halkn haberi olmad bir zamanda
Firavunun ehirlerinden birine girdi. Orada
284

kavga etmekte olan iki kii grd. Onlardan

birisi kendi taraftarlarndan, dieri de
dmanlarndand. Derken taraftarlarndan
olan, dmanlarndan olana kar yardm
istedi. Msa (a.s) da Allahn hkmyle
dman olann aleyhine hkm verdi ve
derken ona yumruk att, o da ld. Msa
(a.s) bu iten sonra Bu i, eytann iidir
dedi. Msann maksad o iki kii arasndaki
kavgayd, adam ldrmesi deildi. O, yani
eytan aka saptrc bir dmandr.
Memun: Peki, Msann u sznn
anlam nedir: Rabbim, ben kendi nefsime
zulmettim, beni bala! (Kasas/16)
mam (a.s): Maksad uydu: Ben bu ehre
girmekle kendimi uygun olmayan zor artlar
altnda braktm. Fefir li1 cmlesi burada
Beni dmanlarmdan gizle de bulup
ldrmesinler manasndadr. Allah Teala da
onu mafiret etti (buradaki tefsire gre onu
gizledi). nk o rten ve rahmed edendir.
Msa (a.s) dedi: Allahm! Bana verdiin bu
nimete, yani bir kiiyi bir yumrukla
ldrebilecek gce ve dierinden dolay
artk
sulu-gnahkrlarn
destekisi
1

unu

hatrlatmak

gerekir

ki,

gufran

kelimesinin asl anlam rtmektir. Igfir li de

benim iin rt anlamndadr.

285

olmayacam. Aksine, bu gle raz olana

dek senin yolunda cihat edeceim.
Hz. Msa, bylece o ehirde Korku
iinde (evreyi) gzetleyerek sabahlad.
Derken bir de bakt ki, dn kendisinden
yardm isteyen kii bir bakasna kar onu
(tekrar) aryor. Msa ona dedi ki: Sen
gerekten apak bir azgnsn. Dn bir
kiiyle kavga ettin, bugn de bir bakasyla
kavga ediyorsun, seni tedip edeceim! O
ikisinin dman olan tutmak istediinde,
dieri Musay aleyhinde sanp Ey Msa!
Dn birisini ldrdn gibi beni de mi
ldrmek istiyorsun? Sen yeryznde
yalnzca bir zorba olmak istiyorsun, slah
edicilerden olmak istemiyorsun. (dedi)
(Kasas/19)
Memun: Ey Ebul Hasan, Allah seni
peygamberleri tarafndan mkfatlandrsn!
yleyse Msann Firavuna dedii u
sznn manas nedir: Ben o ii yaptm
zaman dallinden1 idim. (uar/20)
mam (a.s): Msa (a.s) Medyenden
Firavunun yanna dndnde Firavun
yle dedi: Ve sen, yapacan ii (cinayeti)
1

Arapada dallin bir ka manadadr. Sapk,

yolunu kaybetmi vs... Bu ayetteki dallin kelimesi

yolunu kaybetmi manasndadr.

286

de iledin, sen nankrlerdensin. (uar/19)

Hz. Msa dedi: Ben o ii yaptm ama, o
zaman
aknlardan
idim,
senin
ehirlerinden birine girmekle akndm
(yolu kaybetmitim). Sizden korkunca da
hemen aranzdan katm. Sonra rabbim
bana hkm (ve hikmet) verdi ve beni
peygamberlerden kld. (uar/21)
Allah azze ve celle, peygamberi Hz.
Muhammed (s.a.a)e de buyuruyor ki: Seni
bir yetim iken bulup da barndrmad m?
(Duh/6) Yani, seni yalnz bulup da halk
sana yneltmedi mi? Ve seni yol bilmez
(veya arm bir durumda) iken doru yola
yneltip iletmedi mi? (Duh/7) Yani sen,
kendi kavmin ierisinde kaybolmu ve
tannmaz durumda iken halk seni tanmaya
yneltti. Bir yoksul iken seni bulup da
zengin etmedi mi? (Duh/8) Yani, senin
duan kabul ederek bylece seni zengin etti.
Memun: Kutlarm sizi ey Resulullahn
evlad! Peki, Allah Tealann u buyruunun
anlam nedir: Msa, tayin ettiimiz vakitte
gelip rabbi onunla konuunca rabbim,
demiti; bana grn de bakaym sana.
Allah; beni asla gremezsin, dedi...
(raf/143) Nasl oluyor da Kelimullah Msa
bin
mran
(a.s)
Allah-u
Tealann
287

grlemeyeceini bilemiyor ve ondan byle

bir istekte bulunuyor?
mam (a.s): Kelimullah Msa bin mran
(a.s)
Allah-u
Tealann
gzlerle
grlebilecek
olandan yce olduunu
biliyordu. Fakat Allah Teala Msa ile
konuunca ve onu (kendisiyle) gizlice
sylemek iin yaknlatrnca kavmine
dnerek onlara Allah-u Tealann kendisiyle
konutuunu ve onunla yakndan mnacat
ettiini haber verdi. Msann kavmi;
Senin duyduun gibi biz de onun sesini
duymadka sana inanmayacaz dediler.
Hz. Msann kavminin nfusu yedi yz bin
kiiydi. Onlardan yetmi bin kii seti, sonra
onlarn arasndan yedi bin kii seti, sonra
onlarn arasndan yedi yz kii seti ve son
olarak onlarn arasndan da yetmi kiiyi
rabbinin tayin ettii vakit iin seti. Onlar
Sna Dana gtrd. Dan eteinde onlar
bekleterek kendisi yalnz bana daa kt.
Allah Tealadan kendisiyle konumasn ve
onlara sesini duyurmasn diledi. Allah Teala
da onunla konutu ve topluluk Allahn
konumasn yukardan, aadan, sadan,
soldan, nden ve arkadan duydular. nk
Allah-u Teala aatan ses kartt ve o sesi
her taraftan duyacaklar ekilde yayd. Ama
onlar yle sylediler: Allah apak
288

grmedike duyduumuz sesin Allahn sesi

olduuna inanmayacaz. Byle ar bir
sz
konuup
azgnlk
ve
tekebbr
gsterdiklerinde Allah Teala onlara bir
yldrm gnderdi de onlar zulmlerinden
dolay yakalayp ldrd. Msa (a.s) dedi:
Ey
rabbim!
srailoullarnn
yanna
dndmde onlar yle diyecekler: Onlar
gtrp ldrdn m? nk Allah ile
konuman gerek deildi!
Bylece Allah-u Teala onlar diriltip Msa
ile gnderdi. Onlar yine dediler: Sen eer
Allahtan ona bakman iin kendisini
gstermesini istesen, o senin isteini kabul
eder ve sen onu grdn gibi, bize de onu
anlatrsn; biz de Allah gerektii gibi
tanm oluruz. Msa (a.s) cevaplarnda
yle dedi: Ey kavmim! Allah (c.c) gzle
grlmez, onun nitelii yoktur; ancak ayet
ve nianeleri ile tannr. Allahtan bu
dediimizi istemezsen sana asla inanmayz,
dediklerinde Msa (a.s) Allaha yle arz
etti: Allahm! srailoullarnn dediklerini
duydun. Sen onlarn yararna olan daha iyi
bilirsin. Bu srada Allah, Msa (a.s)a yle
vahyetti: Ey Msa! Onlarn istediklerini
benden iste, seni onlarn cehaletinden
dolay sorgulamayacam. O vakit Msa
(a.s) dedi: Rabbim, kendini bana gster de
289

bakaym! Allah Teala da yle buyurdu:

Beni kesinlikle gremezsin. Fakat, u daa
bak, eer yerinde durabilirse grebilirsin
beni. Derken rabbi daa tecelli edince da,
yerle bir oldu ve Msa baylp yere yld.
Kendisine
gelince
de;
Sen
noksan
sfatlardan mnezzehsin, sana tvbe ettim
dedi. (raf/143) Tvbe ettim sana yani,
kavmimin bilgisizliinden sana olan gerek
inan ve bilgime dndm. Kavmim iinde
senin grlmediine inananlarn ilki benim.
Memun: Allah hayrn bol etsin ey Ebul
Hasan! Bana Allah Tealann u ayeti
hakknda bilgi veriniz: Peygamberler,
mitlerini
kesip
tamamen
inkar
edileceklerini zannettikleri zaman bizim
yardmmz geldi. (Ysuf/110)
mam (a.s): Yani peygamberler kendi
kavimlerinden
mitlerini
kesince
ve
kavimleri
de
peygamberlerini
yalanc
sannca bizim yardmmz geldi.
Memun: Allah hayrn bol etsin ey Ebul
Hasan! Bana Allahn u ayeti hakknda bilgi
veriniz: Allah senin nceki ve sonraki
gnahlarn balasn. (Feth/2)
mam (a.s): Mekke mrikleri nezdinde
Hz. Resulullah (s.a.a)den daha gnahkr
bir kimse yoktu. nk onlar bisetten nce
360 puta tapyorlard. Resulullah (s.a.a) la
290

ilahe illallah kelimesini sylemeye davet

edince bu onlara ok ar geldi. te bundan
dolay yle dediler: lahlar bir tek ilah m
yapt? Dorusu bu, artc bir ey.
Onlardan nde gelen bir grup Yryn,
ilahlarnza kar (ballkta) da kararl olun;
nk asl istenen ey de budur diye ekip
gitti. Biz bunu son dinlerin hibirinde
duymadk. Bu, ancak bir yalan! (Sd/5-7)
Sonra Allah Teala, Mekkeyi Peygamberi
iin (s.a.a) fethedince yle buyurdu: (Ey
Peygamber!) phe yok ki biz, sana apak
bir fetih vermiizdir. Maksat, Mekkenin
fethidir. Allah senin nceki ve sonraki
gnahlarn balasndan kast, yani
Mekkeli
mrikler
nezdinde
Allahn
birliine davetinle nceden ve sonradan
telakki edilen gnahlar rtsndr. nk
Mekke mriklerinin bir ksm Mslman
oldular, bir ksm da Mekkeden dar
ktlar. Geri kalanlar ise Peygamber
(s.a.a)in halk tevhide davet etmesine kar
gelebilecek
yksek
bir
gce
sahip
deillerdi. Bylece Peygamber (s.a.a)in
onlara galibiyetiyle onlar asndan gnah
saylan eyler de rtlm (kapanm) oldu.
Memun: Allah hayrn bol etsin ey Ebul
Hasan! Bana Allah Tealann u buyruu
291

hakknda bilgi veriniz: Allah seni affetsin,

neden onlara izin verdin? (Tevbe/43)
mam
(a.s):
Bu
ayet (Trkedeki
syleniiyle) Kzm sana sylyorum,
gelinim sen iit! Kabilindendir. Allah (c.c)
zahirde peygamberiyle konumutur ama,
gerekte onun mmetini kastetmitir. u
ayet de yledir: Eer irk koacak olursan
amellerin hi olur ve zarara urayanlardan
olursun. (Zmer/65) Yine, u ayet de
yledir: Sana sebat etme kabiliyeti
vermeseydik and olsun ki birazck onlara
meyledecektin. (sr/74)
Memun: im rahatlad ey Resulullahn
olu! Bana gizli olan eyi akladnz. Allah
Teala, peygamberler ve slamdan taraf seni
mkfatlandrsn.
Ali bin Muhammed bin Cehm yle diyor:
Memun kalkp namaza giderken mecliste
bulunan
Muhammed
bin
Cafer
bin
Muhammed (mam Rzann amcas)in
elinden tutarak onu da kendisiyle birlikte
gtrd. Ben de onlar izledim. Memun,
ona: Kardeinin olunu nasl buldun? diye
sordu. Muhammed bin Cafer de cevaben:
O Alimdir, ama onun hibir alim ile
ilikisinin olduunu grmedik, dedi. Onun
bu sz zerine Memun yle dedi:
Kardeinin olu, Peygamber (s.a.a)in Ehl-i
292

Beytindendir; yle bir Ehl-i Beyt ki,

Peygamber (s.a.a) onlarn hakknda yle
buyurmutur: Bilin ki Ehl-i Beytimin iyileri
ve neslimin arnmlar, kklkte halkn
en olgunlar ve bydklerinde de halkn en
bilginleridirler. Onlara bir ey retmeye
kalkmayn; nk onlar, sizden daha
bilgilidirler. Onlar sizleri hidayetten karp
dalalet kapsna sokmazlar.
mam Rza (a.s) da kendi evine gitti.
Sabah olunca mam Rzann yanna gittim,
Memunun ve mamn amcasnn szlerini
hazrete bildirdim. mam glerek yle
buyurdu:
Ey
bn-i
Cehm!
Ondan
duyduklarn seni aldatmasn, o beni hile ile
tuzak kurup ldrecek, Allah da benim iin
ondan intikam alacaktr.
Bu kitabn mellifi eyh Saduk yle
diyor: Ali bin Muhammed bin Cehmin
nasib (Ehl-i Beyte kfreden) ve Ehl-i Beyt
dman olmasna ramen ondan byle bir
hadisi nakletmesi garip (ilgin)tir.1

-Bu hadisin senedi zayftr. nk Temim bin

Abdullah Kureyi Allame (r.a) kendi rical kitabnda

zayf saymtr. Ali bin Muhammed bin Cehm de
nasibi ve Ehl-i Beyt dmandr. Buna eyh Sadukun
kendisi de blmn sonunda deinmitir. (affari)

293

294

16. BLM1
MAM RIZA (A.S)IN ASHAB-I RESS
HAKKINDAK SZLER

Ebu Salt el-Harev yle diyor: mam Rza

(a.s), muhterem babalar vastasyla mam
Hseyin
(a.s)dan
yle
buyurduunu
naklediyor: Hz. Ali (a.s)n ehadetinden
gn nce Temim kabilesi erafndan olan
Amr adnda birisi hazretin yanna gelerek
Ashab- Ress hakknda u sorular sordu: Ey
Emirelmminin!
Ashab-
Ress
hangi
zamanda yayordu? Bulunduklar yer
neresiydi? Hkmdarlar kimdi? Allah Teala
onlara bir peygamber gndermi midir?
Nasl yok oldular? Kuranda onlarn
1

16. Blm tarihtir ve toplumda kt amel

ilemenin ilahi
belirtiyor.

gazaba

sebep

olaca

noktasn

295

zikrolunduklarn gryor ama, onlarla ilgili

bir haber grmyorum.
Ali (a.s) cevaben yle buyurdular:
Benden hibir kimsenin senden nce
sormad
bir
konu
hakknda
soru
soruyorsun. Benden sonra da bu konu
hakknda hibir kimse sana benden
duyduunun
dnda
bir
ey
sylemeyecektir.
Allahn
kitabnda
kendisini ve tefsirini dada m, ovada m
nazil olduunu, gece ve gndzn hangi
saatinde indiini bilmediim hibir ayet
yoktur.
phesiz
burada
(gsn
gstererek) ok ilim vardr ama, onu
arayanlar azdr. Beni kaybettiklerinde ok
yakn bir zamanda piman olacaklardr. Ey
Temim! Onlarn hikyesi yledir: Onlar
ah Diraht diye adlandrlan bir am
aacna tapyorlard. O aac Yafis bin Nuh
Db denilen bir pnarn bana dikmiti.
Bu pnar, tufann ardndan Hz. Nuh (a.s)
iin
kmt.
Onlara
Ashab-
Ress
denilmesinin sebebi de u ki, onlar yeri
kazarak evlerini yerin iinde yaparlard
(ress kazmak ve saklamak anlamndadr).
Zamanlar Dvud olu Sleyman (a.s)dan
sonra idi. Onlarn, dnyann dousunda vaki
olan Ress adl nehrin kysnda on iki kyleri
vard. O nehir de onlardan adn almt. O
296

zamanlar yeryznde o nehirden suyu daha

ok ve daha gzel olan bir nehir ve o
kylerden daha byk gelimi, gzel
kyler de yoktu. Onlarn adlar yleydi:
ban,
zer,
Dey,
Behmen,
sfendar,
Ferverdin, Ordibehet, Hordad, Mordad,
Tir, Mehr ve ehriver. ehirlerinin en
by ise sfendar idi ki, padiahlar orada
yaamaktayd. O padiahn ad Terkuz 1 bin
Gabur bin Yare bin Sazan bin Nemrut bin
Kenan idi. Sonuncusu (Nemrut bin Kenan)
brahim (a.s) zamannn Firavunu idi.
Yine o eme ve o am aac da bu
ehirdeydi. Her kye o am aacnn
meyvesinden bir tohum ekmilerdi de
yeerip kocaman aa oluvermiti. O
pnarn ve nehirlerin suyunu haram
etmilerdi. Ne kendileri ierdi, ne de
hayvanlarna
iirirlerdi.
eni
de
ldrrlerdi.
Derlerdi
ki:
Bu
bizim
ilahlarmzn yaam kaynadr, kimsenin
ilahlarmzn yaamndan bir ey eksiltmeye
hakk yoktur. Oysa kendileri de, hayvanlar
da kysnda kyleri bulunan Ress nehrinden
su imedeydiler. Yln her bir aynda her
1

- Ebul Futuh tefsirinde Terkun bin Amur bin

Navu bin aven bin Nemrut bin Kenan diye

gemektedir. (bkz: C.8, s.273)

297

kyde bir bayram kararlatrmlard ki,

kyn ahalisi toplanr kyn byk aacna
nakl resimli ipek cibinlik asarlard. Sonra
koyun ve srlar getirip aa iin kurban
keserlerdi.
Kurbanlarnn
zerine
de
odunlar dkp yakarlard. Kurbanlklarn
duman ge ykselip gkyzn onlarn
gremeyecei derecede kaplaynca aaca
kar secdeye kapanp onlardan raz olmas
iin alayp szlarlard. eytan da gelip
aacn
dallarn
sallayarak
aacn
gvdesinden ocuk sesi gibi bir ses
kararak yksek bir sesle yle derdi: Ey
kullarm! Sizden raz oldum. yleyse rahat
ve honut olun! Derken onlar balarn
kaldrarak arap iip ut ve tanbur alarak
dans ediyorlard. Gndz ve geceyi bu
vaziyette devam ettirip dalrlard. Acemler
(Farslar) ban ay, zer ay vs. Aylarn
adlarn
bu
kylerin
isimlerinden
almlardr.
nk
o
kylerin
halk
birbirlerine: Bu falan ayn bayramdr ve
bu da filan ayn bayramdr diyorlard.
Byk kylerinin (sfendar) bayram gelince
de bykl kkl herkes oraya toplanrd.
Pnarn ve am aacnn yannda oniki
kaps bulunan ve zerinde eitli naklar
olan ipekten bir adr kurarlard. Her kap
bir kyn ahalisi iindi. adrn dnda am
298

aacna secde ediyorlard. Ona kendi

kylerindeki aalar iin kestiklerinin kat
kat fazlasn kurban kesiyorlard. Bu
durumda blis geliyor ve am hzlca
sallyordu. Aacn iinden yksek sesle
konuuyor ve btn eytanlardan daha ok
vade ve vaatlerde bulunuyordu. Onlar da
balarn
secdeden
kaldryor
ve
sevinlerinin
okluundan
dolay
kendilerinden geiyorlard. arap imek ve
mzikle
uramaktan
konuamayacak
duruma geliyorlard. Bu ii oniki gn, yani
yl boyunca yaptklar bayramlar sresince
devam ettirir ve sonra dalrlard.
Allah inkr edip Allahtan bakasna
ibadet etmeleri uzun srnce Allah-u Teala
onlara srailoullarndan, Yehda bin
Ykupun evlatlarndan olan bir peygamber
gnderdi. O peygamber uzun sre onlarn
arasnda kalarak onlar Allaha ibadet
etmeye ve onun rububiyetini tanmaya
ard.
Ancak
halk,
ona
uymad.
Peygamber de onlarn sapklk ve dalalette
haddi atklarn, hidayet ve kurtulua
doru davetini reddettiklerini grnce,
onlarn
byk
ehirlerinin
bayramna
katlarak yle dedi: Allahm! Senin bu
kullarn beni yalanlayp seni inkr etmekten
baka bir ey yapmadlar. Yarn, hibir
299

faydas ve zarar olmayan aaca tapacaklar.

yleyse onlarn btn aalarn kurut;
kudret ve saltanatn gster onlara!
Ertesi gn herkes kalktnda aalarn
tmn kurumu grdler. Bu durum onlar
korkuttu. Acze ve mitsizlie kaplarak iki
gruba ayrldlar: Bir grup; Kendisini
yerlerin ve gklerin rabbi tarafndan eli
gnderildiini sanan bu adam, sizleri
ilahlarnzdan dndrp kendi ilahna
yneltmek iin sizin ilahlarnza by yapt
diyordu. kinci grup ise; Hayr, tanrlarnz
bu adam kendilerini ktleyip onlar
hakknda yersiz konutuunu, sizi onlardan
bakasna
ibadet
etmeye
ardn
grnce fkelenmiler ve siz de fkelenip
bu adamdan onlarn intikamn alasnz diye
gzellik
ve
deerlerini
sizlerden
gizlemilerdir dedi.
Bylece hep beraber onu ldrmeye
karar verdiler. Bu i iin geni azl kurun
borular
hazrladlar.
Borular
nehrin
dibinden suyun yzeyine kadar knk
(kanalizasyon
borular)
gibi
birbirine
geirdiler ve iinin (pnarn veya borularn)
suyunu
ektiler.
Ardndan onun
dip
ksmnda dar azl, derin bir kuyu kazp
peygamberlerini onun iine attlar ve o
kuyunun azna byk bir kaya koydular.
300

Daha sonra borular sudan kararak yle

dediler: imdi ilahlarmz, onlara kar
kt konuan ve bizleri onlara ibadet
etmekten men eden adam ldrdmz
ve onu kalbinin ifa bulmas iin byk
ilahmzn altna gmdmz grnce
mit ederiz bizden raz olurlar ve (bylece)
yeillik ve gzellikler de eskisi gibi bize geri
dnm olur.
Halk, gn boyunca peygamberlerinin
iniltisini ve yle dediini duyuyorlard: Ey
mevlam! Yerimin darln ve nefesimin
kesildiini grmektesin. Gszlk ve
aresizliime rahmedip ruhumu abuk al,
duamn icabetini geciktirme! Nihayet o
(Allahn selam zerine olsun) ld. Bunun
zerine Allah Teala Cebrile yle buyurdu:
Ey Cebril! Acaba sabrma aldanan,
gazabmdan kendilerini gvende hisseden,
benden bakasna taparak peygamberlerini
ldren bu kullarm benim gazabm
karsnda durabilecek veya hakimiyetim
altndan dar kabilecek bir gce sahip
midirler? Nasl kurtulabilirler? Oysa, bana
isyan eden ve azabmdan ekinmeyen
kimselerden kendim intikam alacam. zzet
ve celalime yemin ederim ki, onlar btn
aleme bir ibret klacam!
301

Allah-u Teala, onlar o bayramlarnda

iddetli kzl rzgrlarla korkuya drd.
Onlar tufanda aknla urayp vahete
kapldlar. Birbirlerine snmaya baladlar.
Daha sonra yer, ayaklar altnda yanmakta
olan bir kibrit tana dnt. Siyah bir
bulut da onlara glge drd. zerlerine
kubbe eklinde alevlenen bir ate paras
att. Bedenleri atete kurun eriyii gibi
eridi.
Allahn gazap ve azabndan yine ona
snrz. La havle vela kuvvete illa billahil
aliyyil azim.

302

17 ve 18. Blmlerde Saffat/107 ayeti

ve
Bu
iki
kurbann
evladym.
Hadisini aklyor.
19. Bab da mamet ile ilgilidir. Ama
20. Babda konu daha geni ele
alndndan,
tekrar
olmamas
ve
okuyucuya sknt vermemesi asndan
zikretmeye gerek duymadk.

303

304

20. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MASUM
MAMIN SIFATI, MAMET, FAZLET
VE RTBES HAKKINDAK SZLER

Abdulaziz bin Mslim yle diyor: Ali bin

Musa-i Rza (a.s) zamannda Mervde idik. O
ehre vardmz ilk gn, yani Cuma gn
merkez camiinde toplandk. Halk, imamet
meselesini ve insanlar arasnda bu konuyla
ilgili pek ok ihtilafn olduunu konuup
tartyordu. Ben efendim ve mevlam mam
Rza
(a.s)n
yanna
varp
halkn
konutuklar meseleyi kendilerine arz ettim.
mam
(a.s)
tebessm
ederek
yle
buyurdular: Ey Abdulaziz! Halk cahil kalp
hileyle dinlerinden sapm. Allah Tebarek ve
Teala
dinini
peygamberi
iin
tamamlamadka ve iinde her eyin beyan
olan Kuran ona indirip helal, haram,
hudut, ahkm ve ihtiya duyulan her eyi
tamamyla aklamadka peygamberinin
ruhunu
almad.
Allah
(c.c)
yle
buyurmutur: Biz, kitapta hibir eyi eksik
brakmadk
(Enam/38)
Allah
Teala,
Resulullah (s.a.a)n mrnn sonunda vaki
305

olan Haccetl Vidada u ayeti nazil etti:

Bugn dininizi ikmal ettim, size verdiim
nimetimi tamamladm, size din olarak
slam seip beendim... (Mide/3)
mamet meselesi, dini tamamlayan ve onu
kemale
erdiren
bir
meseledir.
Hz.
Resulullah (s.a.a) vefatndan nce, dinin
nianelerini mmetine aklam, onun
yollarn onlara izah etmi, onlar doru yola
iletmi, Hz. Ali (a.s) onlara bir imam ve
klavuz tayin etmi ve halkn ihtiya
duyduu her eyi aklamtr. Kim Allahn
kendi dinini kmil etmediini dnrse
gerekte Allahn kitabn reddetmitir;
Allahn kitabn reddeden de kfirdir. Acaba
halk imametin kadrini ve mmet arasndaki
konumunu biliyor mu ki, onlarn bu
konudaki seimleri de doru olabilsin?
mametin, kadri ve deeri halkn kendi
akllaryla ulaabileceinden veya kendi
grleriyle anlayabileceinden ya da kendi
seimleriyle bir imam seebileceinden
daha byk; n daha ulu, makam daha
yce, alan daha engin, dibi daha derindir.
mamet yle bir makamdr ki, Allah Teala
brahim (a.s) nbvvet ve halillik (Allahn
dostu olma) makamndan sonra nc bir
makam
ve
fazilet
olarak
onunla
ereflendirip bu makamla onun adn
306

yceltmitir. Allah Teala yle buyurmutur:

Ey brahim! Ben seni insanlara imam
klacam. (Bakara/124) brahim (a.s)
sevinle Benim zrriyetimden de mi?
Dediinde Allah Teala Benim ahdim
zalimlere ulamaz buyurdu. Bu ayet
kyamete kadar her zalimin imametini iptal
etmektedir. Bylece imamet, mmetin
sekinlerine mahsus klnm oldu. Sonra
Allah
(c.c)
imameti
Hz.
brahimin
soyundaki sekin ve temiz insanlara vererek
ona
ikramda
bulunmu
ve
yle
buyurmutur: Ve ona (brahime) shak
armaan ettik, stne de Ykupu ve
hepsini de salih kiiler kldk ve onlar kendi
emrimizle hidayete ynelten nderler kldk
ve onlara hayrl ileri; namaz klmay, zekt
vermeyi vahyettik ve onlar, bize ibadet eden
kiilerdi. (Enbiya/72-73)
te imamet bylece srekli olarak onun
neslinde bki idi; Hz. Peygamber (s.a.a) onu
miras alncaya kadar daima asrdan asra,
nesilden nesile imameti birbirinden miras
alyorlard. Allah Teala onlar hakknda yle
buyurmutur: brahime gerekten de
yakn olanlar, ona uyanlarla bu Peygamber
ve iman edenlerdir. Allah inananlarn dostu
ve yardmcsdr. (l-i mran/68)
307

Bylece imamet, Hz. Peygambere mahsus

klnmt. Hazret de onu Allahn emriyle
-Allahn farz kld ekilde- Hz. Ali (a.s)n
uhdesine brakt; daha sonra bu makam
onun, Allahn kendilerine ilim ve iman
verdii sekin nesline intikal etti. Allah
(c.c) onlar hakknda yle buyurmutur:
Kendilerine ilim ve iman verilenlerse
(kyamet gn dnyada ve berzahta bir
saatten fazla beklemediklerine dair yemin
eden sululara cevap olarak) derler ki:
Andolsun ki siz, Allahn kitabnda (yazl
sre
boyunca)
dirili
gnne
kadar
(kabirde) yatp kaldnz; ite bu dirilme
gndr. (Rum/56) yleyse bu (imamet),
kyamet gnne dek sadece Ali (a.s)n
soyunda bki kalacaktr. nk Hz.
Muhammed
(s.a.a)den
sonra
hibir
peygamber yoktur. O halde bu cahil insanlar
imam (kendi reyleriyle) nasl seebilirler?
mamet, peygamberlerin makam ve
vaslerin mirasdr. mamet, Allahn ve
Peygamber
(s.a.a)in
hilafetidir;
Emirlmminin Ali (a.s)n makam ve
Hasan ile Hseyin (a.s)n mirasdr. mamet
dinin
yular,
Mslmanlarn
nizam,
dnyann salah ve mminlerin izzetidir.
mamet, slamn gelien kk ve
ykselen daldr. mamla namaz, zekt,
308

oru, hac ve cihad kmil olur; ganimet ve

sadakalar oalr; had ve hkmler
uygulanr; hudut ve snrlar korunur. mam
Allahn helalini helal, haramn da haram
klar; er hadleri (cezalar) icra eder,
Allahn dinini savunur; hikmet, gzel t
ve kesin delillerle halk rablerinin yoluna
davet eder. mam alemlere ufukta yer
edinerek doan bir gne gibidir; yle bir
gne ki, ne eller ona eriebilir, ne de
gzler. mam aydnlk saan bir hilal, parlak
kandil,
doan
nurdur.
Karanlklarn
ortasnda, ssz lde ve engin denizlerde
hidayet yldzdr. Susuzlar iin tatl bir su
gibidir; doru yola klavuzluk eden ve
tehlikeden kurtarandr. mam, tepedeki ate
gibidir; souktan kap ona snan str,
tehlikeli yerlerde klavuzdur; kim ondan
ayrlrsa helak olur.
mam, ok yamurlu bulut, saanak
yamur, k saan gne, geni yer, bol
suyu olan pnar, su biriken byk ukur
(havuz) ve bahe (gibi)dir.
mam, dost olan bir emin, efkatli bir
baba, ikiz karde ve zorluklarda kullarn
snadr.
mam,
Allahn
yeryzndeki
emini
(gvenilir
kulu),
kullarna
hcceti,
beldelerindeki halifesi, halk Allaha davet
309

eden ve hrmetleri (korunmas gerekli olan

eyleri) savunandr.
mam,
gnahlardan
arndrlm
ve
ayplardan tertemiz klnmtr; ilim ona
mahsustur, sabrl ve halimdir; dinin dzeni,
Mslmanlarn izzeti, mnafklarn fkesi
ve kfirlerin yok olmasna sebep olandr.
mam kendi zamannn esiz insandr,
hibir kimse ona (derece ve fazilette)
ulaamaz, hibir alim onun dengi olamaz;
onun bedeli, misli ve ei bulunmaz.
Balayan Allahn fazl ile hibir talep ve
gayrette bulunmakszn btn faziletlerle
zelletirilmitir (tm stnlkler ona
verilmitir). yleyse kim imam tanyabilir
ve onu seebilir?
Heyhat, heyhat! (Hayr, asla! Asla!) Onun
makamndan bir makam, faziletlerinden bir
fazileti tarif etmekte akllar sapm, zihinler
aknla dm, beyinler hayran kalm,
gzler yorulmu, bykler eziklik hissetmi,
hekimler hayrete dm, akil insanlar
klm, hatipler dilsiz kalm, bilginler
cahil duruma dm, airler usanm,
edipler acze dm, fasihler yorulup
gszlemi, hepsi aczini ve gszln
itiraf etmitir. O halde onu btnyle
anlatmak,
knhn
vasfetmek,
onun
ilerinden bir ey anlamak ve onun yerine
310

geerek yerini doldurabilecek birini bulmak

nasl mmkn olabilir?! Hayr, bu mmkn
mdr? Oysa imam yldzlar gibi, kendisine
ulamak
isteyenlerin
elinden
ve
vasfedenlerin vasfndan uzaktr yleyse
halkn seimi nerede, bu makam nerede;
akllar nerede ve bu makam idrak etmek
nerede? Byle bir ahsiyetin Resulullah
(s.a.a)n hanedannn dnda bulunacan
m zannediyorlar? Andolsun Allaha ki,
nefisleri onlara yalan sylemi; btl (sz ve
dnceler) onlar arzulara drmtr.
Sonu olarak, zor ve kaygan olan yksek bir
yere ayak koymulardr. Ayaklar oradan
kayarak aa deceklerdir. Zayf, dk ve
noksan akllar ve sapk grlerle imam
tayin etmeye kalkmlardr. Hedeften
uzaklamann dnda bir sonu elde
edemeyeceklerdir. Allah ldrsn onlar!
Onlar nereye dnp gidiyorlar? ok zor bir
ie
girimiler;
geree
aykr
sz
sylemiler, derin bir sapkla dmler
ve aknlk iinde kalmlardr. nk onlar
bilerek imam terk ettiler; kendi yapmakta
olduklarn eytan onlara ssleyip ekici
kld. Bylece onlar doru yoldan alkoydu.
Onlar gren, basiret sahibi insanlardan da
deillerdi.
311

Allah ve Resulnn seiminden yz

evirip kendi seimlerini tercih ettiler. Oysa
ki Kuran, yksek bir sesle onlara yle
hitap etmektedir: Ve rabbin dilediini
yaratr ve seer; semek onlara ait bir hak
deildir. Allah onlarn irk kotuklar
eylerden mnezzeh ve ycedir. (Kasas/68)
Yine yle buyuruyor: Ne oldu size ki?
Nasl hkmediyorsunuz? Yoksa size mahsus
bir kitap var da ondan m okuyorsunuz?
Onda; neyi beenir-isterseniz sizindir, diye
mi yazl? Yoksa sizin iin zerimizde
kyamete dek srecek bir yemin mi var ki,
siz ne hkm verirseniz mutlaka o sizin iin
olacak diye? Onlara sor, onlardan hangisi
bunun savunuculuunu yapacak? Yoksa
ortaklar m var? Doru sylyorlarsa
ortaklarn da getirsinler. (Kalem/36-41)
Yine Allah Teala yle buyuruyor: Ne diye
Kuran iyice dnp tanmazlar? Yoksa
kalplerinde
kilitler
mi
var?
(Muhammed/24) Yoksa Allah kalplerini
mhrlemi de artk anlayamyorlar m?
Yoksa duyduk dedikleri halde duymuyorlar
m? phesiz ki yerde yryen canllarn
Allah katnda en kts, akl erdirmez olan
sar ve dilsiz mahluklardr. Allah, onlarda
bir hayr olduunu bilseydi elbette onlara
duyururdu. Fakat duyursayd da gene onlar
312

arkalarn
dnerek
yz
evirirlerdi.
(Enfal/21-23) Ve derler; duyarz da kar
karz! (Bakara/93) Hayr o ...Allahn
ltfdr, ihsndr, dilediine verir onu ve
Allah, pek byk bir ltuf ve ihsan
sahibidir. (Hadid/21)
Peki, imam nasl seebilirler? Oysa
imam, cehaletten uzak bir alim, korkmayan
bir ynetici; kutsallk, temizlik, ibadet, ilim
ve kulluk madenidir. Peygamber (s.a.a)in
Allahm, onu seveni sev veya Allahm,
onlardan pislikleri gider vb. Duas sadece
ona mahsustur. O, Betln (Hz. Ftmann)
tertemiz neslindendir. Onun soy eceresinde
hibir kusur yoktur. Soy-sop sahibi hi
kimse onunla boy lemez. O Kurey
soyundan, Haim boyundan ve Resulullah
(s.a.a)in Ehl-i Beytindendir. O, Allah
tarafndan raz olunmu ve beenilendir.
ereflilerin en ereflisidir, Abdumenaf
neslindendir. Cokun ilme ve kmil hilme
sahiptir. mamet ii iin gl, siyaset bilen,
itaati farz olan, Allahn emrini ayakta tutan,
Allahn kullarnn hayrn isteyen ve
Allahn dinini koruyan bir kimsedir. Allah
(c.c), peygamberleri ve imamlar (Allahn
salt onlara olsun) delillerinde baarya
ulatrr (veya ilham eder); bakalarna
vermedii gizli ilim ve hikmetlerinden
313

onlara verir, bylece ilimleri zamanlarndaki

ilim ehlinin ilminden daha stn olur. Allah
(c.c) yle buyuruyor: Halk geree sevk
eden mi uyulmaya daha layktr, doru yola
sevk edilmedike o yolu bulamayan m?
Nasl hkmediyorsunuz? (Ynus/35) Yine
buyuruyor: ...Ve kime hikmet ihsan
edilmise phe yok ki o, ok hayra nail
olmu
demektir.
(Bakara/269)
Tlut
kssasnda da yle buyuruyor: ...phe
yok ki Allah size onu seti; onun bilgi ve
vcut gcn artrd. Allah mlkn
istediine verir. Allahn rahmedi boldur, her
eyi bilendir. (Bakara/247) Resulne de
yle buyurmutur: ...Allahn sana ltf ve
ihsan pek byktr. (Nisa/113) Ayn
zamanda Peygamber (s.a.a)in Ehl-i Beyti,
itreti ve soyundan olan imamlar (a.s)
hakknda da yle buyurmutur: Yoksa
Allahn, ltfedip insanlara ihsan ettii
eylere haset mi ediyorlar? Gerekten de
biz, brahim soyuna kitap ve hikmet verdik
ve onlara byk bir saltanat ihsan ettik.
Bylece kimi ona inand, kimi de ona srt
evirdi. lgn ate olarak cehennem yeter!
(Nisa/54-55)
Allah (c.c) bir kulu, kullarnn ilerini
ynetmek iin setiinde bu i iin onun
gsn geniletir ve kalbine hikmet
314

emeleri yerletirir ve ona ilmi ilham eder.

Artk ondan sonra hibir sorunun cevabnda
aciz kalmaz ve doru olandan uzaklamaz.
O, masum teyit edilmi, muvaffak ve
dorudur; hata, srme ve kaymalardan
emniyettedir. Allah (c.c) onu kullarna
hccet ve yaratklarna ahit olmas iin
byle yapt. te bu, Allahn ltuf ve
ihsandr. Onu istediine verir. Allah pek
byk ltuf ve ihsan sahibidir. Acaba onlar
byle birini bulmaya kadirler mi ki, gelip
onu da seebilsinler? Ve setikleri kimsenin
de bu zelliklere sahip olmas mmkn m
ki, onu bakalarndan ne geirebilsinler?
Beytullaha andolsun ki, hakk amlardr.
Allahn kitabn arkalarna almlardr;
sanki hibir ey bilmiyorlar. Halbuki
Allahn kitabnda ifa ve hidayet vardr.
Onu bir kenara brakp kendi heva ve
heveslerine uymulardr. Bu yzden Allah
(c.c) onlar yenmi, onlara gazap etmi,
helak etmi ve buyurmutur ki: Allahtan
hidayet olmadan, kendi heva ve hevesine
uyandan daha sapk kim vardr? Allah
zalimleri hidayet etmez. Yine buyurmutur
ki: Yzst desiceler! (Allah) onlarn
amellerini
giderip
boa
karmtr.
(Muhammed/8)
Yine
buyurmutur
ki:
...Allah katnda da bir nefrete ve buza
315

urarlar, inananlar katnda da; ite Allah,

her kibirli ve cebbar kiinin gnln byle
mhrler. (Mmin/35)
Bu hadisi Muhammed bin Muhammed bin
sm el-Kuleyn, Ali bin Ahmed bin
Muhammed bin mran ed-Dekkak, Ali bin
Abdullah el-Verrak ve Hseyin bin brahim
bin Ahmed bin Hiam el-Meddib (r.a) bana
naklederek demilerdir ki: Muhammed bin
Ykub-i Kuleyn bu hadisi Ebu Muhammed
Kasm bin ladan, o da Kasm bin
Mslimden, o da kardei Abdulaziz bin
Mslimden, o da mam Rza (a.s)dan
nakletmitir.

316

317

21. BLM
MAM RIZA (A.S)IN HZ. FATIMA
(A.S)IN EVLENMES HAKKINDAK
SZLER

1- Muhammed bin Sbk yle diyor:

mam Rza (a.s) buyurdu: Babam, babas
Cafer bin Muhammed (a.s)dan, o da
babasndan ve o da ceddinden mam Ali
(a.s)n
yle
buyurduunu
nakletti:
Evlenmeye karar vermitim ama, bu konuyu
Peygamber
(s.a.a)e
amaya
cret
edemiyordum. Bir sre bu mevzu gece
gndz hep aklmdayd. Nihayet bir gn
Resul-u Ekremin huzuruna vardmda
hazret Ya Ali! diye buyurdular. Ben de:
Buyurun ey Allahn elisi! Dedim.
Resulullah (s.a.a); Evlenmeye rabetin var
m? diye sordu. Ben de cevaben: Allah
Resul daha iyi bilir dedim. Resulullah
(s.a.a)in
Kurey
hanmlarndan
birini
benimle evlendireceini zannettim. Fatma
(a.s) ile evlenme frsatn karmaktan
endieliydim.
Hibir
eyden
haberim
olmad bir halde hazret beni yanna
ardlar, ben de mm Selemenin evinde
318

huzurlarna vardm. Bana baknca yz

parlad (sevindi) ve tebessm etti; yle ki,
dilerinin parladn grdm. Hazret bana:
Ey Ali, mjde! Allah (c.c) beni mahzun
etmekte olan senin evlenme iini kendi
zerine ald diye buyurdu. Ben: Bu i nasl
oldu ey Allahn resul, dediimde yle
buyurdular: Cebril (a.s) cennet smbl
ve cennet karanfili ile bana geldi ve onlar
bana verdi. Ben onlar alp kokladm ve
Cebrile; ey Cebril, ne mnasebetten
dolaydr, diye sordum. Cebril yle dedi:
Allah Teala cennette bulunan meleklere ve
dier cennet ehline btn cennetleri; aa,
nehir, meyve ve saraylaryla beraber
ssleyip donatmalarn emretti. Cennet
rzgrlarna eitli trlarn kokusuyla
esmelerini emretti. Cennet hurilerine de
tha, tsin ve h mim ayn sin kf ile
balayan
sureleri
okumalarn
emir
buyurdu. Daha sonra bir mnadiye yle
nida
etmesini
emretti:
Ey
benim
meleklerim ve ey cennetimin sakinleri!
ahit olun ki, Muhammed (s.a.a)in kz
Ftmay, Ali bin Ebu Talip ile evlendirdim.
Bu iten dolay honut ve razym; bu ikisi
birbirlerinindir.
Sonra Allah, melekler iin de belagatta
stne olmayan Rahil adl melee bir
319

hutbe okumasn emretti. O da yer ve gk

ehlinin okuyamad bir hutbe okudu.
Ardndan bir mnadiye yle seslenmesini
emretti: Ey benim meleklerim ve ey
cennetimin sakinleri! Muhammed (s.a.a)in
habibi Ali bin Ebu Talip (a.s) ve
Muhammed (s.a.a)in kz Ftmay tebrik
edin. nk ben, onlara hayr ve bereket
verdim. Rahil; Ey rabbim, dedi. Cennette
ve katnda grdmzden baka onlara
verdiin bereket nedir? Allah Teala yle
buyurdu:
Onlara
ihsan
ettiim
bereketimden bazlar udur ki, onlar
sevgim zere bir araya topluyor ve
yaratklarma hccetim olarak klyorum.
zzet ve celalime andolsun ki, onlardan yle
bir nesil ve evlatlar vcuda getireceim ki,
onlar
yeryznde
hazinedarlarm
ve
hikmetimin
madenleri
klacam;
peygamber ve resullerden sonra da onlarla
yaratklarma delil gstereceim.
yleyse mjde ey Ali! Ben de Allah
Tealann
evlendirmesi
zerine
kzm
Ftmay seninle evlendirdim. Allahn onun
iin raz olduuna ben de razym. imdi
einin elinden tutuver ki, sen ona benden
daha layksn. Cebril bana haber verdi ki
cennet ve cennet ehli, sizi ok arzuluyorlar.
Eer Allah, sizin neslinizden halka hccet
320

karar klmak istemeseydi cennet ve cennet

ehlinin sizinle ilgili bu isteklerini kabul
ederdi. Sen ne iyi bir karde, ne iyi bir
dmat ve de iyi bir dostsun! Allahn
honutluu sana yeter.
Bu srada Ali (a.s) yle dedi: Allahm!
Bana verdiin nimete kretmemi bana
ilham et! (Neml/19) Resul-u Ekrem de
amin dedi.1
Bu hadis (Arapa metindeki tarikle),
dier yolla da Hz. Ali bin Ebu Talip (a.s)dan
nakledilmi,
balangcnda
da
yle
1

- Muhammed bin Sbk, Ehl-i Beyte bal

olmayan Snni bir Ahbardir (hadislere kaytsz

artsz ve tevile, tatbike gerek grmeden baml
olan grup). Byle kimselerin Ehl-i Snnetin Ehl-i
Beyt hakknda naklettikleri menkbelere de fazla
gvenemeyiz. Geri Saduk (r.a) Emali adl eserinde
bu hadisi baka bir tarik (senet) ile de nakletmitir
ama, orada da hadisin ravileri mehuldr. Ancak, her
hlukrda hadisi yle yorumlayabiliriz: Hazret bu
hadiste Ftma (s.a)nn dnnn melekt
alemindeki tecelli ve grkemliliini anlatmtr.
nk Ftma (s.a)nn dn, grnte ok sade
ve basit yaplmt. Halk bu sadelii Peygamber
(s.a.a)in
bu
dn
nemsemediine
yorumlamlard. Eer hadis uydurma deilse
dnn melekti eklini beyan etmitir.

321

denilmitir: Hazret buyurdu: Ftma (a.s)

ile evlenmeye karar vermitim ama, konuyu
Peygamber
(s.a.a)e
amaya
cret
edemiyordum...(hadisin sonuna kadar da
ayn olarak devam eder).
Yukardaki hadisin bir baka rivayet yolu
da var ki Medinetl lm kitabnda
zikretmitim.
2- Hseyin bin Halit, mam Rza
(a.s)dan, o da muhterem babalarndan ve
onlar da Ali (a.s)dan yle buyurduunu
naklederler: Resulullah bana buyurdular:
Ey Ali! Kurey byklerinden bir ksm
Ftmann seninle evlenmesi konusunda
beni knadlar ve dediler: Biz onu senden
istedik ama, sen vermedin; tutup Ali ile
evlendirdin! Ben de onlara dedim ki;
Allaha andolsun, bu ii ben yapmadm.
Allah (c.c) onu size vermedi ve Ali ile
evlendirdi. Cebril bana gelerek yle dedi:
Ey Muhammed! Allah buyuruyor: Eer
Aliyi yaratmasaydm, Ademden insanln
sonuna kadar yeryznde kzn Ftmaya e
olabilecek birisi bulunmazd.
Bu hadis (Arapa metindeki senetle)
baka bir yolla da Ali bin Ebu Talip (a.s)
vastasyla
Resulullah
(s.a.a)den
nakledilmitir.
Bu
konuda
bana
322

nakledilenleri
Mevlid-u
kitapta yazmtm.

Ftma

adl

323

22. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MAN VE
MANIN TARF HAKKINDAK SZLER

1- Ebu Salt el-Herev yle diyor: mam

Rza (a.s) muhterem babalar vastasyla Ali
bin Ebu Talip (a.s)dan Resulullah (s.a.a)in
yle buyurduunu nakletti: man; kalple
tanmak, dille ikrar etmek ve azalarla da
amel etmekten ibarettir.
2- Yine, baka bir senetle mam Rza
(a.s)dan, onun da babalarnn dilinden
Resulullah
(s.a.a)in
yle
buyurduu
nakledilmitir: man kalple tanmak, dille
ikrar etmek ve azalarla da amel etmektir.
3- Ebu Salt-i Herev yle diyor: mam
Rza (a.s)a man nedir? diye sorduumda
yle buyurdular: man; kalple inanmak,
dille ikrar ve azalarla da amel etmektir.
man ancak bu ekildedir.
4- Yine, baka bir senetle mam Rza
(a.s)dan,
o
da
muhterem
babalar
vastasyla Resulullah (s.a.a)den yle
buyurduu nakledilmitir: man; kalple
tanmak, dille ikrar etmek ve azalarla amel
etmektir.
324

5- Yine, baka bir senetle mam Rza

(a.s)dan,
o
da
babalarnn
dilinden
Resulullah
(s.a.a)in
yle
buyurduu
nakledilmitir: man; kalple tanmak, dille
ikrar etmek ve azalarla amel etmektir....
6- Muhammed bin Abdullah bin Thir de
yle
diyor:
Babamn
ba
ucunda
durmutum. Ebu Salt-i Herev, shak bin
Rahveyh ve Ahmed bin Muhammed bin
Hanbel de oradaydlar. Babam onlara Her
biriniz bana bir hadis nakledin dedi. Ebu
Salt yle dedi: Ali bin Msa er-Rza (a.s) ki,
gerekten de ismi gibi honut olunan ve
beenilen birisiydi, babas Msa bin Cafer
(a.s)dan, o da babas Cafer bin Muhammed
(a.s)dan, o da babas Muhammed bin Ali
(a.s)dan, o da babas Ali bin Hseyin
(a.s)dan, o da babas Hseyin bin Ali
(a.s)dan, o da babas Ali bin Ebu Talip
(a.s)dan
Resulullah
(s.a.a)in
yle
buyurduunu nakletti: man sz ve
amelden ibarettir..

325

23. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MEMUN LE
TRET VE MMETN FARKI ZERNE
MNAZARASI VE SZLER

Reyyan bin Salt1 yle diyor: mam Rza

(a.s) Mervde Memunun meclisine hazr
oldu. Mecliste Irak ve Horasan alimlerinden
bir grup vard. Memun mecliste bulunan
alimlere; u ayetin anlamn bana syleyin,
dedi:
Sonra
kitab,
kullarmdan
setiklerimize miras braktk. (Ftr/32)
Alimler: Allah Teala bu ayette btn
mmeti kastetmitir.
Memun: Ya Ebel Hasan! Sizin grnz
nedir?
mam (a.s): Onlarla ayn grte deilim.
Bana gre Allah Teala bu ayette Peygamber
(s.a.a)in temiz itretini kastetmitir.

- Hadisin senedinde yer alan Ali bin Hseyin bin

azeveyh mehul bir ahstr (mehur rical

kitaplarnda ismi gememitir). Yine hadisin
senedinde yer alan Cafer bin Muhammed bin
Masrurun da durumu (gvenilir olup olmad)
belirsizdir.

326

Memun: Allah Teala nasl mmeti deil

de sadece Peygamber (s.a.a)in itretini
kastetmitir?
mam (a.s): Eer mmeti kastetmi
olsayd, onlarn hepsinin cennet ehli
olmalar gerekirdi. Zira Allah (stteki ayetin
devamnda)
yle
buyuruyor:
Artk
onlardan kimi kendi nefsine zulmeder, kimi
orta bir yoldadr, kimi de Allahn izniyle
hayrlarda yarr, ne geer. te bu, pek
byk bir ltuf ve ihsandr. Daha sonra
hepsini cennet ehli olarak yle tantmtr:
Ebedi olan Adn cennetlerine girerler,
orada
altn
bileziklerle
sslenirler...
(Ftr/33) Bu nedenledir ki miras, tertemiz
itrete mahsustur, bakalarna deil.
Memun: Tertemiz itret kimlerdir?
mam (a.s): Onlar Allah Tealann kendi
kitabnda u ekilde vasfettii kimselerdir:
Ancak ve ancak Allah, siz Ehl-i Beytten her
eit ricsi (gnah ve irkinlii) gidermek ve
sizi tertemiz klmak ister. (Ahzap/33) Yine
onlar, Resulullah (s.a.a)in haklarnda u
ekilde
buyurduu
kimselerdir:
Ben
aranzda iki ar emanet brakyorum;
Allahn kitab ve itretim olan Ehl-i Beytimi.
Bilesiniz ki bu ikisi, havuzun banda bana
gelinceye dek birbirlerinden ayrlmazlar.
yleyse benden sonra bu ikisi hakknda
327

nasl davranacanza dikkat edin. nsanlar!

Onlara bir ey retmeye kalkmayn. Zira
onlar, sizden daha alimdirler.
Alimler: Ey Ebul Hasan! Acaba itret
dediin lin kendisi midir, yoksa dier
kimseleri de mi kapsyor?
mam (a.s): Onlar lin ta kendileridirler.
Alimler: Resulullah (s.a.a)den mmetim
benim limdir diye nakledilmektedir.
Ashap da inkr edilmeyecek mstefiz
(eitli kanallardan naklolunmu) rivayette
Muhammedin li, onun mmetidir
demilerdir.
mam (a.s): Bana syleyiniz; acaba
sadaka (farz zekt) l-i Muhammede haram
mdr?
Alimler: Evet, haramdr.
mam (a.s): Sadaka btn mmete de
haram mdr?
Alimler: Hayr.
mam (a.s): te l ve mmet
arasndaki fark budur. Yazk sizlere! Nereye
gtrlyorsunuz? Kurandan yz m
evirdiniz? Yoksa haddi aan bir kavim
misiniz? Acaba veraset ve taharetin (miras
ve tathirin) hidayet bulmu sekinler
hakknda
olup
bakalar
hakknda
olmadn biliyor musunuz?
328

Alimler: Ey Ebul Hasan! Bu konuyu neye

dayanarak diyorsunuz?
mam (a.s): u ayete: Ve andolsun ki biz,
Nuhu ve brahimi gnderdik, soylarnada
peygamberlik ve kitap verdik, yle iken
onlardan doru yolu bulanlar var ve
ouysa fasktrlar. (Hadid/26) Sonuta,
nbvvet ve kitap miras fasklara deil,
hidayet olmulara mahsus oldu. Nuhun
rabbinden yle bir istekte bulunduunu
biliyor musunuz: De ki: Rabbim, phe yok
ki olum, ehlimdendir ve senin vaadin de
dorusu
haktr.
Sen
de
hakimlerin
hakimisin. (Hud/45) Bu dilein sebebi
uydu ki Allah (c.c) ona, kendisini ve ehlini
(ailesini)
kurtaracana
dair
vaatte
bulunmutu. Rabbi de cevabnda yle
buyurdu: Ey Nuh! O, kesin olarak senin
ehlinden deil. nk o, kt bir i
yapmtr. Artk bilmediin eyi isteme
benden. phe yok ki ben, cahillerden
olmayasn diye sana t vermedeyim.
(Hud/46)
Memun: Acaba Allah (c.c), itreti dier
insanlardan stn m klmtr?
mam (a.s): Allah (c.c) itretin dier
insanlardan
stnln
kitabnda
aklamtr.
Memun: Kurann neresinde?
329

mam (a.s): u ayette: phe yok ki

Allah Ademi, Nuhu, brahim soyunu ve
mran soyunu seti, alemlere stn etti.
Birbirlerinden tremi bir soydur onlar ve
Allah iiten ve bilendir. (l-i mran/33-34)
Bir baka ayette de yle buyurmutur:
Yoksa Allahn ltfedip insanlara ihsan
ettii eylere haset mi ediyorlar? Gerekten
de biz, brahim soyuna kitap ve hikmet
verdik ve onlara byk bir saltanat ihsan
ettik. (Nisa/54) sonra bu ayetin ardndan
dier mminlere hitap ederek yle
buyurmutur:
Ey
inananlar!
Allaha,
Peygambere ve iinizden emir sahiplerine
itaat edin (Nisa/59) Yani kitap ve hikmetle
birletirdii (bunlar onlara miras olarak
verdii) kimselere itaat edin. te bu iki
mirastan dolay onlara haset edildi. yleyse
u ayetten:
Yoksa
Allahn
ltfedip
insanlara ihsan ettii eylere haset mi
ediyorlar? Gerekten de biz, brahim
soyuna kitap ve hikmet verdik ve onlara
byk bir mlk (saltanat) ihsan ettik
maksat, tertemiz olan sekinlere itaat
etmektir. Bu ayette mlkten kast, onlara
itaat etmektir.
Alimler: Anlatnz bize; acaba Allah (c.c)
sekinleri kitabnda aklam mdr?
330

mam (a.s): Allah Teala, btn hari,

zahirde
de
Kurann
oniki
yerinde
sekinleri aka beyan etmitir. Bu tabi
Kurann btnnda ve tevilinde olan
tefsirlerin dnda kalan miktardr.
Birinci
ayet
udur:
En
yakn
akrabalarn (ve ihlas sahibi yaknlarn)
korkut. (uar/214) Bu ayet Ubey bin
Kbn kraatnda byledir (yani ve ihlas
sahibi
yaknlarn
cmlesi
de
ilave
edilmitir). Bu, Abdullah bin Mesudun
mushafnda da sabittir. Allah Tealann bu
ayette Hz. Peygamberin lini kaydetmesi
ve onu Peygamberine zikretmesi (onlar iin)
yksek bir makam, byk bir fazilet ve yce
bir ereftir.
kinci ayet de udur: Ancak ve ancak
Allah, siz Ehl-i Beytten ricsi (her eit
gnah ve irkinlii) gidermek ve sizi
tertemiz klmak ister... (Ahzap/33) Bu ayet
de kat dmann dnda kimsenin habersiz
olmad ve inkr etmedii bir fazilettir.
nk taharetten (tertemiz olmaktan) daha
stn bir fazilet dnlemez.
nc ayet: Allah Teala yaratklarndan
tertemiz olanlar ayrdnda mbarek
ayetinde Peygamberine onlarla beraber
mbahele (lnetleme) yapmaya gitmesini
emrederek yle buyurdu: Ey Muhammed!
331

Artk sana gelen bunca ilimden sonra da

gene
bu
hususta
seninle
ekiip
tartmalara giriirlerse de ki: Gelin
oullarmz ve oullarnz, kadnlarmz ve
kadnlarnz,
kendimizi
ve
kendinizi
aralm; sonra da dua edelim ve Allahn
lnetini yalanclarn stne klalm. (l-i
mran/61)
Bu
ilahi
emirden
sonra
Resulullah (s.a.a) Ali, Hasan, Hseyin, ve
Ftmay (Allahn salat ve selam onlara
olsun) dar karp onlar kendi yanna
ald. Ayette geen kendimiz ve kendiniz
ibaretinin anlamn biliyor musunuz acaba?
Alimler: Allah Teala onunla Peygamberin
kendisini kastetmitir.
mam (a.s): Yanldnz; nk Allah Teala
onunla Ali bin Ebu Talip (a.s) kastetmitir.
Bunun
delillerinden
birisi
Resulullah
(s.a.a)in u szdr: Ya Velaoullar bu
ilerinden vazgeecekler, ya da kendim gibi
birisini
(onlara
kar
koymak
iin)
gndereceim. Yani Ali bin Ebu Talip
(a.s). Ayetteki oullardan kastsa Hasan
ve Hseyin (a.s)dr. Kadnlardan kast da
Ftma (s.a)dr. te bu, hi kimsenin o
fazilette onlardan ne geemeyecei bir
zelliktir. Hi kimsenin o zellikte onlara
ulaamayaca bir stnlktr ve hibir
yaratn o stnlkte onlar geemeyecei
332

bir ereftir. nk Hz. Peygamber, Alinin

nefsini (kendisini) kendi nefsi saymtr. Bu
da nc ayettir.
Drdnc ayet: Peygamber (s.a.a)
itretinin dnda herkesi camiden dar
kard. Bu duruma halk ve Abbas itiraz
edip yle dediler: Ey Allahn resul!
Neden Aliyi brakp da bizi kardn?
Resulullah (s.a.a) cevaben yle buyurdular:
Onu orada brakp sizi karan ben deilim,
bunu Allah (c.c) byle yapmtr. 1 te bu
sz, Peygamber (s.a.a)in Hz. Aliye
buyurduu Ey Ali! Sen bana nispetle,
1

-Balangta Mescid-i Nebinin yaps yle bir

ekildeydi ki ashaptan bazlarnn evlerinin kaps

mescide alyordu ve baz vakitler onlar cnp
olarak mescide girip oradan dar kyorlard.
Halbuki cnpl halde Mescid-i Nebinin iinden
gemek bile caiz deildir. Bu yzden Resulullah
(s.a.a), Ali (a.s)n kaps dnda mescide alan
btn kaplar kapattrd. Bu olay tarihte Sedd-i
Ebvab diye geer.
Dikkat edilmesi gereken bir baka mevzu da
udur: Peygamber (s.a.a)in amcas Abbas, bu olay
srasnda daha mslman olmamt, Mekkede
yayordu. Hadiste geen Abbas, ya yanllkla bir
baka kelimenin yerine yazlm veyahut da Abbas,
bir bakasnn ismi olarak burada kayda gemitir.

333

Hrunun Msaya olan nispeti gibisin

hadisini de aydnlatyor.
Alimler: Bu mevzu Kurann neresinde
geiyor?
mam (a.s): Bu konuda size Kurandan
delil getirip okuyacam.
Alimler: Getirin!
mam (a.s): Allah (c.c) yle buyuruyor:
...Msaya ve kardeine; Msrda kavminiz
iin evler hazrlayn ve evlerinizi kble yapn
(onlar kbleye yneltin)...diye vahyettik.
(Ynus/87) Bu ayet, Hrunun Msann
yanndaki ve Hz. Alinin de Peygamber
(s.a.a)in
nezdindeki
makamn
beyan
etmektedir. Bununla beraber Peygamber
(s.a.a)in u sznde de (Ehl-i Beytinin
stnlne dair) apak bir delil vardr:
Bu
mescide
Muhammed
ve
l-i
Muhammed hari, hi kimsenin cnp ve
hayz olarak girmesi caiz deildir.
Alimler: Ey Ebul Hasan! Bu beyan ve
aklama siz Ehl-i Beytten bakas yannda
bulunmaz.
mam (a.s): Resulullah (s.a.a): Ben ilmin
ehriyim, Ali de onun kapsdr; ilim ehrini
dileyen
onun
kapsndan
gelmelidir
buyururken bizim bu mevkiimizi kim inkr
edebilir? Aklayp izah ettiim szlerdeki
(mevcut olan) fazilet, eref, stnlk,
334

sekinlik ve temizlii inat dmanlardan

baka hi kimse inkr etmez. Bu makamdan
dolay Allaha krler olsun. Bu da
drdncsdr.
Beinci ayet: Akrabalarnn hakkn
ver. (sra/26) Bu, aziz ve cebbar olan
Allahn Ehl-i Beyte mahsus kld bir
zelliktir.
Allah
Teala
onlar
btn
mmetten
sekin
klmtr.
Bu
ayet
Resulullaha nazil olduunda Ftma (s.a)y
yanna ardlar. Ftma (s.a) geldiinde
Resulullah (s.a.a): Ey Ftma! diye
buyurdu. Ftma (s.a); Emrindeyim ey
Allahn
resul!
Dedi.
Resulullah
buyurdular ki: u Fedek, savasz elde
edilen ganimetler arasndadr. Bu yzden
(Allahn hkmne gre) bana aittir;
bakalarnn onda haklar yoktur. imdi
Allah (c.c) emrettii iin onu sana
baladm.
yleyse
onu
kendin
ve
evlatlarn iin al. Bu da beincisidir.
Altnc ayet: Allah Tealann buyurmu
olduu u ayettir: De ki: Sizden tebliime
karlk bir cret istemiyorum, istediim
ancak yaknlarma sevgidir. (ra/23) Bu,
kyamet gnne dek Peygamber (s.a.a)e,
bir de onun line mahsus olan bir
zelliktir; dier kimselere deil. nk
Allah Teala Kuranda Nuh (a.s)dan yle
335

dediini naklediyor: Ey kavmim, ben

sizden buna karlk bir mal istemiyorum;
benim ecrim ancak Allaha aittir ve ben,
inananlar kovacak da deilim. phe yok ki
onlar, rablerine kavuacaklar. Fakat ben,
sizi cahillik etmekte olan bir kavim
gryorum. (Hud/29) Allah Teala Huddan
da yle naklediyor: De ki: Ey kavmim; ben
buna karlk sizden bir cret istemiyorum;
benim cretim ancak beni yaratana ait, hla
akl etmeyecek misiniz? (Hud/51) Ama
Allah
Teala
Peygamberi
Muhammed
(s.a.a)e yle buyurmutur: De ki: Sizden
tebliime karlk bir cret istemiyorum,
isteim
ancak
yaknlarma
sevgidir.
(ra/23) Allah (c.c) onlarn dinden
kesinlikle kmayacaklarn ve hibir zaman
sapkla ynelmeyeceklerini bildiinden
dolay onlarn sevgisini ve dostluunu farz
klmtr. Onlar sevmenin farz olmasnn
dier delili de u ki; olabilir ki bir insan,
birisini sever ama, ailesinden bazlar
onunla dman olduu iin onu tam kalpten
ihlasla
sevemez.
Allah
Teala
da
Resulullahn kalbinde mminlere kar
hibir krgnlk olmasn istemedii iin
Resulullah (s.a.a)in akrabalarnn sevgisini
mminlere farz kld. yleyse kim bu farza
uyarak Resulullah (s.a.a)i ve onun Ehl-i
336

Beytini severse Resulullah (s.a.a) artk ona

kin beslemez; kim de bu vazifeyi terk edip
ona amel etmez ve Peygamberin Ehl-i
Beytine kin gderse Resulullah (s.a.a)in de
ona kin gtmesi gerekli olur. nk byle
birisi, Allahn farz kld eylerden birini
terk etmitir. imdi bundan daha stn veya
bunun ayarnda olabilecek herhangi bir
fazilet ve eref var mdr?...
Yedinci ayet de udur: phe yok ki
Allah
ve
melekleri,
salat
ederler
Peygambere. Ey inananlar! Siz de ona salat
edin ve selam verin. (Ahzap/56) Bu ayet
nazil olduunda halk; Ey Allahn resul!
Sana selam vermeyi biliyoruz, fakat sana
salat nasl olur? diye sordular. Resulullah
(s.a.a) buyurdular ki, yle diyeceksiniz:
Allahumme salli ala Muhammedin ve l-i
Muhammed, kema salleyte ala brahime ve
ala l-i brahim, inneke hamidun mecd
(Allahm! brahime ve line salat ettiin
gibi, Muhammed ve l-i Muhammede de
salat eyle. phesiz sen hamit ve mecitsin.)
imdi bu konuda ey cemaat, aranzda bu
sz hususunda bir ihtilaf var mdr?
Oradakiler hep birlikte Hayr dediler...
Memun: Andolsun ki, bu noktann izah ve
beyannn ancak nbvvet madeninde
olabileceini anlam oldum.
337

mam (a.s): Sekizinci ayet de udur: Ve

iyice bilin ki, ganimet olarak elde ettiiniz
eyin bete biri, muhakkak Allahn,
Peygamberin
ve
zilkurbnn
(yaknlarn)dr... (Enfal/41) Allah Teala bu
tarz
beyanyla
yaknlarn
(Peygamber
(s.a.a)in yaknlarnn) payn, kendi payyla
Resulullahn payna yanatrmtr. Bu da
l ile mmet arasnda bir eit farkllktr.
nk Allah Teala li (Ehl-i Beyti) bir
mevkide, dier insanlar da ondan aadaki
bir mevkide karar klmtr. Kendisi iin
beendiini onlar iin de beenmitir ve bu
konuda
onlar
semitir.
lk
nce
kendisinden balam, sonra peygamberini
ve ardndan da Peygamber (s.a.a)in
yaknlarn zikretmitir. Fey, ganimet vs.
eylerden kendisi iin beendii eyi onlar
iin de beenmitir. Nitekim (humus
ayetinde) yle buyurmutur: Ve bilesiniz
ki, ganimet olarak elde ettiiniz eylerin
bete biri, mutlaka Allahn, Peygamberin ve
zilkurbnn (yaknlarn)dr. (Enfal/41) te
bu ayet, Allahn ntk kitabnda kyamete
kadar onlar iin bki kalacak vurgulanm
bir tekit ve eserdir.
O yle bir kitaptr ki, Btl ona nnden
de, arkasndan da yaklaamaz. (nk)
hkm ve hikmet sahibi olan ve ok vlen
338

(Allah)
tarafndan
indirilmitir.
(Fussilet/42)
Ama
ayetin
devamnda
zikredilen
yetimler ve yoksullara gelince; (onlarn
durumlar yaknlardan farkldr; nk)
yetimin yetimlii ortadan kalknca (bali
olunca) ganimetler hkmden (humus
sahipleri srasndan) kar ve onun iin bir
pay olmaz. Yoksul da yledir; o da zengin
olduunda ganimetlerden onun iin bir pay
olmaz, ganimeti almak da onun iin helal
deildir. Ama zilkurbann (yaknlarn)
pay; ister zengin olsun, ister fakir,
kyamete dek onlar iin sabittir. nk
Allahtan ve Resulnden daha zengin olan
bir kimse yoktur. Buna ramen kendisi ve
resul iin bir pay ayrmtr. Kendisine ve
resulne beendii eyi zilkurb (yaknlar)
iin de beenmitir.
Bylece fey (sava kmadan elde edilen
mal) hakknda da kendisi ve peygamberi
iin isteyip raz olduu eyi zilkurb iin de
istemitir. Nitekim, ganimette de onlar iin
pay ayrmtr. lk olarak kendi hakkn,
sonra resulnn hakkn, ardndan da
zilkurbnn hakkn zikretmitir. Onlarn
payn
Allah
ve
resulnn
payna
yanatrmtr.
339

taat konusunda da durum ayndr. Allah

Teala buyurmutur ki: Ey inananlar!
Allaha, Peygambere ve iinizden emir
sahiplerine itaat ediniz. (Nisa/59) Allah
(c.c) bu ayette de kendisiyle balam, sonra
peygamberini ve ardndan da onun Ehl-i
Beytini zikretmitir. Velayet ayetinde de
durum
ayndr:
Sizin
veliniz
(yetki
sahibiniz) ancak Allahtr, onun resuldr,
namaz klan ve rk halinde zekt veren
mminlerdir. (Maide/55)
Allah Teala ganimet ve feyde, kendi
payyla Peygamberin payn, onlarn pay ile
birlikte zikrettii gibi, onlarn itaat ve
velayetlerini de Peygamber ve kendisinin
itaat ve velayetiyle yanatrarak birlikte
zikretmitir. Allah Tealann Ehl-i Beyte
olan bu nimeti ne kadar da byktr.
Ama sadaka (zekt) meselesi geldiinde
Allah Teala hem kendisini, hem resuln,
hem de resulnn Ehl-i Beytini ondan
mnezzeh
kld
ve
yle
buyurdu:
Sadakalar, Allahtan bir farz olarak
yalnzca fakirler, dknler, (zekt) iinde
grevli
olanlar,
kalpleri
(slama)
sndrlacaklar, kleler, borlular, Allah
yolunda (olanlar) ve yolda kalmlar iindir.
(Tevbe/60)
340

Acaba bu sylenenler arasnda Allah

Tealann kendisi, resul ve zilkurb
(yaknlar) iin bir pay zikrettiini bulabilir
misiniz? Tenzih etme sras geldiinde
kendisini, resuln ve resulnn Ehl-i
Beytini sadaka (farz zekt)dan mnezzeh
kld; hatta sadakay onlara haram bile etti.
nk sadaka Muhammed (s.a.a)e ve onun
Ehl-i Beytine haramdr. Sadaka (zekt),
gerekte insanlarn (malnn) kiri olduu
iin onlara helal deildir; zira onlar her
eit
ktlk
ve
kirden
mnezzeh
klnmlardr. Allah Teala onlar tertemiz
klp setiinde, kendisine beendii bir
eyi onlar iin de beendi ve kendisine
beenmedii bir eyi onlar iin de
beenmedi.
Dokuzuncu
ayet:
Biz
Kurann
buyurduu zikir ehliyiz. Zira Kuran yle
buyurmutur: Eer bilmiyorsanz zikir
ehlinden sorun. (Nahl/43) te zikir ehli
bizleriz; o halde bilmiyorsanz bizden sorun.
Alimler: Allah bu ayetten Yahudi ve
Hristiyanlar kastetmitir.
mam (a.s): Sphanallah! Byle bir ey
mmkn m? Bu durumda onlar bizi kendi
dinlerine arr ve Bizim dinimiz slam
dininden daha stndr derler.
341

Memun:
Ey
Ebul
Hasan!
Onlarn
dediklerinin
aksini
ispatlayacak
bir
aklamanz var mdr?
mam (a.s): Evet; zikir, Resulullah
(s.a.a)dir ve biz de zikrin (onun) ehli
(ailesi)yiz. Bu konu Talak suresinde apak
gelmitir. Allah orada yle buyuruyor:
Artk ekinin Allahtan ey akl banda
olanlar; ey iman edenler, andolsun ki Allah,
size zikir olan bir peygamberi gndermitir
ki, Allahn apak ayetlerini okumaktadr
size.
Bu ayetteki zikir, Resulullah (s.a.a)dir ve
biz de onun ehli (ailesi)yiz. Bu da
dokuzuncusudur.
Onuncu ayet: Nisa suresindeki u
tahrim ayetidir: Anneleriniz, kzlarnz ve
kzkardeleriniz... Size haram klnd.
(Nisa/23) imdi syleyiniz eer u an
Resulullah (s.a.a) hayatta olmu olsalard,
benim kzm ve olumun kz yahut benim
neslimden olan dier kzlarla evlenmesi
doru olur muydu?
Alimler: Hayr, olmazd.
mam (a.s): Syleyin bakalm, eer
Resulullah hayatta olsayd sizin kzlarnzla
evlenebilir miydi?
Alimler: Evet, evlenebilirdi.
342

mam (a.s): te bunun kendisi, benim o

hazretin linden olduuma bir delildir,
sizin deil. Eer siz onun linden
olsaydnz, benim kzlarmn o hazrete
haram olduu gibi sizin kzlarnz da ona
haram olurdu. Demek ki ben, onun
lindenim, siz ise onun mmetindensiniz.
te bu, l ve mmet arasndaki baka bir
farktr. nk l (Ehl-i Beyt), ondandr,
fakat byle olmadna gre ondan deildir.
Bu da onuncusudur.
Onbirinci ayette de Mmin suresinde
bulunan u ayettir: Firavun ailesinden
iman gizlemekte olan mmin bir adam dedi
ki: Siz, benim rabbim Allahtr diyen bir
adam ldryor musunuz? Oysa o, size
rabbinizden
apak
belgelerle
gelmi
bulunmaktadr... (Mmin/28)
Bu adam Firavunun days oluydu. Allah
(c.c) onu nesebinden dolay Firavuna nispet
etmitir; dininden dolay deil. Bylece biz
de doum ynnden Hz. Resulullahn Ehl-i
Beytinden olduumuz (nesep) ynnden
zelletirilmiiz, ama din ynnden btn
insanlar gibi saylmz. Bu da l ve mmet
arasndaki dier bir farktr. Bu da
onbirincisidir.
Onikinci ayet de udur: Ve ehline
namaz emret ve kendin de ona (namaza)
343

kar sabrl ol. (Tha/132) Allah Teala bizi

bu
zellikle
zelletirmitir
(stn
klmtr). nk bizi (bir defasnda)
mmet ile beraber namaza emretmi, daha
sonra bizi (Peygamberle birlikte namaza
emrederek) stn klmtr, mmeti deil.
Resulullah (s.a.a) bu ayet nazil olduktan
sonra dokuz ay boyunca her gn be defa
namaz vakitlerinde Ali ve Ftma (s.a)nn
kapsna gelerek yle buyurdu: Namaza!
Allah size rahmed etsin! Allah Teala,
peygamberlerin evlatlarndan hi kimseye,
bize
ikram
ettii
derecede
ikram
etmemitir; peygamberler ailesinden sadece
bizi has klmtr.
Memun ve alimler: Allah bu mmet
tarafndan siz Ehl-i Beyte hayr (mkfat)
versin. Biz mphem meselelerin gerekli
aklama ve izahn ancak sizin nezdinizde
bulabiliyoruz.

344

345

24. BLM
AMLI ADAMIN MMNLERN
EMR HZ. AL (A.S.)A SORDUU
SORULAR
(24. Blm iki hadisten olumaktadr.
Baz isim ve meselelerin aklamalaryla
ilgilidir ve hadisin de sahih bir senedi
bulunmadndan zikrini gerek grmedik.)

346

25. BLM
MAM RIZA (A.S.)DAN ZEYD B. AL
HAKKINDA NAKLEDLENLER:

1- bn-i Ebi Ebdun babasndan yle

naklediyor: Zeyd b. Musa b. Cafer Basrada
kyam edip Beni Abbasa ait evleri yaknca
yakalanp
Memunun
yanna
getirildi.
Memun onun kardei Ali b. Musa er-Rza
(a.s.)n hatrna balayarak yle dedi: Ey
Ebel Hasan kardein kyam etti ve
yapabilecei her eyi yapt. Ondan nce
Zeyd b. Ali ayn ekilde kyam etmi ve
ldrmt. Eer senin hatrn olmasayd
onu ldrrdm, nk onun yaptklar
hafife alnacak eyler deil.
mam Rza: (Memun'a hitaben) benim
kardeim Zeyd ile Zeyd b. Ebi Aliyi
kyaslama.
O
Peygamber
ailesinin
alimlerindendir .O Allah iin gazaplanm ve
Allahn dmanlyla ldrlnceye kadar
Allah yolunda savamtr. Babam Musa b.
Cafer babas Cafer b. Muhammed b. Aliden
yle duyduunu bana nakletti: Allah
amcam Zeyd'e rahmet etsin. nk o, halk
Muhammed'in sekinine davet ediyordu;
Kendisine deil. Eer zafere ulasayd, halk
347

davet ettii eye sadk kalacakt. O kyam

hakknda benimle meveret etti ve ben ona
yle dedim: Ey amca! Eer katledilip
Kunase mahallesinde dar aacna ekilmee
hazrsan kyam et. Zeyd oradan ayrldktan
sonra Cafer b. Muhammed yle buyurdu:
Onun feryadn duyduu halde yardmna
komayann vah haline. Memun: Ey Ebel
Hasan! Acaba imamet hakk olmad halde
imamet iddiasnda bulunanlarn aleyhinde
rivayet yok mudur?
mam Rza (a.s.): Zeyd b. Ali kendisine ait
olmayan bir hakk talep etmemitir. Onun
Allah Teala karsndaki takvas bundan ok
daha yceydi. O diyordu ki: Ben sizleri Al-i
Muhammed (a.s)'den raz olunana davet
ediyorum. O rivayetler, Allahn kendisini
imamete atadn iddia ettii halde
insanlar Allahn dininden baka bir dine
davet
edip
onlar
Allahn
yolundan
saptranlar
hakknda
varit
olmutur.
Andolsun Allaha Zeyd: Allah iin hakkyla
cihat edin o sizi semitir. Ayetinin
muhataplarndandr.
Elinizdeki kitabn yazar Muhammed b.
Ali b. Hseyin (r.a.)yle diyor: mam Rza
(a.s.) Dndaki imamlardan da Zeyd b. Ali
hakknda bir ok fazilet nakledilmitir ki
ben bu hadisten sonra onlar naklederek bu
348

kitab okuyanlarn, iann Zeyd b. Ali

hakkndaki
grn
renmelerini
istiyorum.
A) Hz. Resulullah (s.a.a.) Hz. Hseyin
(a.s.) yle buyurdu: Ya Hseyn! Senin
soyundan kendisine Zeyd denen bir ahs
kacak. O ve ashab kyamet gnnde
yzler nurlu bir ekilde halkn saflarndan
ayrlacak ve hesapsz olarak cennete
gireceklerdir.
B) mer b. Hilit diyor: Zeyd b. Ali b.
Hseyin san tutmu olduu bir halde
bana buyurdu: Babam Ali b. Hseyin
salarn tutmu bir halde bana buyurdu:
Hseyin b. Ali salarn tutmu bir halde
bana buyurdu: Ali b. Ebi Talib salarn
tutmu bir halde buyurdu: Resulullah
(s.a.a.) Salarn tutmu bir halde bana
buyurdu ki: Her kim benim samdan bir
teli incitirse beni incitmitir. Her kim beni
incitirse Allah Tealay incitmitir ve her
kimse de Allah Tealay incitirse Allah Teala
gk ve yerin byklnce ona lanet eder.
C) Muammer diyor ki: bir gn mescitte
mam Sadk (a.s.)n yannda oturmutum ki
Zeyd b. Ali gelerek elini kapya yaslad
.mam
Sadk
(a.s.)
Ona
dnerek:
Amcacm dar aacna asldn halden
Allaha snrm, dedi. Zeydin annesi mam
349

(a.s.)A: Andolsun, Allaha sen bu sz

oluma duyduun hasetten dolay sarfettin.
mam (a.s.) ( kere) Keke hasedimden
dolay sylemi olsaydm dedi ve yle
ekledi: Babam dedemden yle dediini
bana nakletti: Benim soyumdan Zeyd
adnda
birisi
gelecek.
Onu
Kufede
katlederek
dar
aacna
asacaklar.
Kyamette kabrinden ktnda gklerin
kaplar Onun ruhuna alacak. Onu
ruhunun vesilesiyle yer ve gklerin ehli
mutlu olacaklar. Ruhu yeil bir kuun
gsne kanacak ve o cennetin neresine
gitmek isterse gidecek.
) Cabir b. Zeydi Cufi diyor: Birgn mam
Bakr (a.s.)n yanna gittim. Kardei
Zeyd'de yanndayd. Bu esnada Maruf b.
Harrabuzi Mekki mam (a.s.)n yanna
geldi. mam (a.s.) Ona yle buyurdu: Ya
Maruf! Bildiin iirlerden birisini bana oku.
Maruf u beyitleri okudu: 1-Senin canna
andolsun ki Ebu Malik zayf deildir.
2- Eer hekim birisi onu uyarrsa,
konumada inat edip ona dmanlk etmez.
3- O kendi akranlarna stn ve yce
sfatlarna sahip birisidir ki bakalar onu
iyilikle ararlar.

350

4- Eer ona stn gelirsen sana itaatte

kusur etmez. Onada her ne grev verirsen
o grevin hakkndan gelir.
Maruf diyor: mam (a.s.) Elini Zeyd'in
omuzuna koyarak: Bunlar senin vasflarndr
ey Ebel Hseyin, buyurdu.
D) Abdullah b. Siyabe diyor: Biz yedi
kiilik bir gurup halinde Medinede mam
Sadk (a.s.)n yanna gittik. mam (a.s.)
Bize: Acaba amcam Zeyd ile ilgili bir
haberiniz var m? Buyurdu. Dedik ki: O
kyam etti.
mam (a.s.): Eer elinize baka bir haber
geerse bana iletin, buyurdu. Biz birka gn
Medinede kaldrdktan sonra Bessam
Sayrufi bir haberciyle bize bir mektup
gnderdi ve o mektupta unlar yazlyd:
Zeyd b. Ali Sefer aynn ilk arambasnda
ayakland ve bu kyam Cuma gnne kadar
davet etti. Cuma gn kendisi ve
beraberindeki filan ahslar ldrldler.
Biz mam Sadk (a.s.) Yanna giderek
mektubu kendisine takdim ettik. mam (a.s.)
Mektubu okuyunca alad ve sonra yle
buyurdu:
Biz
Allahtanz
ve
Allaha
dneceiz (inna lillah ve inna ileyhi raciun)
Amcamn musibetinden dolay Allahtan
sabr diliyorum. Dorusu o iyi bir amcayd.
Amcam hem dnya ve hem de ahiretimiz
351

iin yararl birisiydi. Andolsun Allah'a

amcam ehit olarak bu dnyadan gitti. O
ayn Resulullah,Ali, Hasan ve Hseyinin
(Allah selam onlara olsun) yannda
savaarak ehit dnler gibidir.
E) Fuzeyl b. Yesar diyor: Kyam ettii
gnn sabah Zeyd b. Ali (a.s.)n yanna
gittim, o yle diyordu: Kim am halkyla
savamada bana yardm etmeye hazr?
Andolsun Muhammed (s.a.a.) mjdeleyici
ve korkutucu olarak gnderen Allaha, her
kim bana onlarla olan savamda yardm
ederse kyamet gn Allahn izniyle onu
kendi ellerimle cennete sokacam.
Zeyd b. Ali ldrlnce bir merkep
kiralayarak
Medineye
hareket
ettim.
Medinede Zeydin ldrln zlmesin
diye mam (a.s.)I haber vermeme karar
aldktan sonra mam Sadk (a.s.)n yanna
gittim. mam (a.s.) Bana yle dedi: Amcam
Zeyd ne yapt? mam bu soruyu sorunca
beni alama haleti ald. mam: onu
ldrdler mi? Buyurdu.
Ben: Andolsun Allaha onu ldrdler.
mam (a.s.): onu dar aacna astlar m?
Ben: Vallahi onu dar aacna astlar.
mam (a.s.) Bunlar duyunca alamaya
balad ve gzyalar inci taneleri gibi
sakalna akmaya balad ve sonra yle
352

buyurdu: Ey Fuzayl! Amcamn amllarla

olan savanda sende var mydn?
Ben: Evet
mam (a.s.) Onlardan ka tanesini
ldrdn.
Ben: Alt tanesini
mam (a.s.) Onlarn kanlarnn dklmesi
gerektiinde phen var myd?
Ben: Eer phede olsaydm onlar
ldrmezdim. Bu esnada mam (a.s)n yle
dediini duydum: Allah beni dklen
kanlarn sevabna ortak etsin. Andolsun
Allaha amcam Zeyd ve ashab ayn Ali b.
Ebi Talip ve ashab gibi bu dnyadan ehit
olarak gtler.
ey Saduk buyuruyor ki: Bu hadisten
sadece ihtiya duyulan ksm naklettim (ve
geri kalann nakletmedim) Tevfik Allah
Teala dandr.

353

26. BLM
MAM RIZA (A.S.)DAN DEK
KONULARDA NAKLEDLEN NADR
HADSLER1

1. mam Rza (a.s.)n hizmetisi Abbas b.

Hilali e-ami mam Rza(a.s.)dan yle
dediini naklediyor: Her kim sabah ve
akam ezanlarn duyduunda u duay
okur: Allahm senden; gndzn gelmesin;
gecenin gitmesi; namaz vakitlerinin girmesi
ve sana dua edenlerin sesleri hrmetine
Muhammed (s.a.a.) Ve Ehl-i beytine selam
gndermeni ve benim tevbemi kabul etmeni
diliyorum. nk sen tevbeleri ok kabul
eden ve merhameti bol olansn. Ve o gn
1

Nadir hadis: Doru szl bir tek raviden

nakledilen ve nakledilen dier hadislerle mana

itibaryla elien hadislere verilen addr. Bu
Ahkamda bu hadislerle amel etmek doru deildir.
Elbette bazen de kendine zg oluu veya saylar az
oluu, ya da tek bana ayr bir balk altnda
toplanmas mmkn olmayan dank rivayetler iin
de "nadir" tabiri kullanlmaktadr. eyh Saduk da
"Men la Yahzuruh'ul Fakih" kitabnda "nadir"
kelimesini bu manada kullanmtr. (Telhis'ul Mikbas
s.161) Dolaysyla burada da "nadirden bu ikindi
anlam kasdedilmi olabilir.

354

veya o akam vefat ederse tevbe etmi bir

halde lr ve cennete girer.
2. Hadis- Dibil b. Ali mam Rza (a.s.)n
baba ve dedeleri vastasyla Hz. Aliden ve
oda Resulullah (s.a.a.)Den kendisi iin
yle buyurduunu naklediyor: Drt gurup
insan vardr ki ben kyamet gnnde
onlarn efaatisi olacam: 1-Benden sonra
zrryetime ikram ve ihtiramda bulunanlar.
2-Zrriyetimin hacetlerini giderenler 3-Zor
anlarnda benim zrriyetime yardm etmek
iin aba harcayanlar. 4-Kalbi ve diliyle
benim zrriyetime sevgisini izhar edenler.
3. Hadis- Feth b. Yezid Crcani diyor:
mam
Rza
(a.s.)A
mektup
yazarak
Ramazan
aynda
oruluyken
kendi
hanmyla veya kendisine helal olmayan bir
hanmla on kere birlikte olan bir adamn
hkm nedir? diye sordum. mam (a.s.)
Buyurdular: Her defas iin bir kere olmak
zere on kere keffare vermesi lazm. Ancak
yeme veya ime yoluyla orucunu bozmu
olsayd sadece bir gnlk keffare vermesi
gerekecekti.
4. Hadis- Yusuf b. Muhammed b. Ziyad
babasndan mam Hasan Askeri (a.s.)n
babalar vastasyla Hz. Ali (a.s.)Den
naklettii u hadisi naklediyor: Cafer b. Ebi
Talib Habeeden dndnde Rasulullah
355

(s.a.a.) Ayaa kalkp ona doru oniki adm

ilerleyerek onu kucaklayp alad ve yle
buyurdu: Bu iki olaydan hangisi benim iin
daha sevin vericidir bilmiyorum. Senin
dnn m yoksa Allah Tealann kardein
Alinin eliyle Hayber'in fethini nasip etmesi
mi? Sonra Resulullah Caferi grmenin
sevinciyle sevin gzyalar dkt.
5. Hadis- Hasan b. Ali Vea diyor ki
mam Rza (a.s.)Den dedeleri vastasyla
Resulullah (s.a.a.)Den u hadisi naklettiini
duydum: Beni Miraca gtrrlerken arta
bir akraba grdm ki baka bir akrabasn
rabbine ikayet ediyordu. Ben ona bu
ikayet ettiin kiiyle aranzda ka baba var,
diye sordum. O: onunla krknc babadan
akrabalk bamz var. Dedi.
6. Hadis- Abbas b. Hilal diyor ki mam
Rza (a.s.)Den yle dediini duydum: Her
kim Allah iin aban aynda bir gn oru
tutarsa Allah Teala onu cennete dahil eder.
Her kim aban aynda gnde yetmi defa
istifar ederse Allah Teala onu kyamet
gn
Peygamber
(s.a.a.)Te
birlikte
olanlarla hareder ve ona keramet ihsan
etmeyi kendisine vacip bilir. Her kim aban
aynda yarm hurmayla dahi olsa sadaka
verirse, Allah Teala onun bedenine atei
haram eder. Her kim de aban aynn son
356

gnn oru tutarak Ramazan orucuna

balarsa, Allah Teala ona iki ay pe pee
oru tutma sevabn yazar.
7. Hadis- Zekerriya b. Adem mam Rza
(a.s.)Den yle duyduunu naklediyor:
Namazn drt bin bab vardr.
8. Hadis- Ebu Haim Caferi diyor: mam
Rza (a.s.)Den daraacna ekilmi birisinin
cenaze namazn sordum, buyurdular:
Ceddimin (mam Sadk) amcas Zeyde
namaz kldn bilmiyor musun?
Ben: Bilmiyorum, meseleyi anlayabilmi
deilim. mam (a.s.): Sana aklayaym.
Eer aslan kiinin yz kbleye doru
olursa sa omuzuna doru dur, eer arkas
kbleye dnkse sol omuzuna doru dur,
nk douyla bat aras kbledir1. Eer sol
omuzu kbleye doruysa sen sa omuzuna
doru dur ve eer sa omuzu kbleye
doruysa sen sol omuzuna doru dur. unu
bil ki o hangi tarafa olursa olsun sen onun
omuzlarndan birisinin yannda durup
yzn douyla bat arasna evirmelisin.

Fakat baz mntkalarda kble, dou ve bat

arasnda yer alyor. Bu hadiste iaret edilen kble de

has bir mntkaya mahsus olup, dou ve bat
arasnda olduuna dikkat ekilmitir.

357

Ona tam olarak ne yzn evirmelisin ne

ve ne de srtn dnmelisin.
Ebu Haim diyor ki: mam (a.s.) Bana
dnerek inaallah anlamsndr, buyurdu.
eyh Saduk diyor ki: Bu ilgin hadisi
hibir kitapta grmedim ve bundan baka
bir senette bu hadis iin bilmiyorum.
9. Hadis- Haris b. Dilhas (mam Rza
(a.s.)n klelerinden) diyor: mam Rza
(a.s.)dan yle buyurduunu duydum:
zellik tamadka mmin mmin olmaz.
Bir
snnet
rabbinden,
bir
snnet
peygamberinden ve bir snnette velisinden
(imamndan) onda olmaldr. Rabbinden
almas gereken snnet srr saklamaktr.
Allah Teala buyuruyor ki: Allah gaybi
bilendir.
O
gaybi
resullerinden
raz
olduklarndan bakasna aikar etmez. (Cin
26-27) Rasulnden almas gereken snnet
halkn hatalarnda geerek onlar idare
etmesidir. Allah Teala Peygamberine halkla
iyilii
emrederek
yle
buyurmutur:
(insanlar)
af
et,
iyilii
emret
ve
cahillerden
yz
evir.
(araf/199).
Velisinden alaca snnet ise zorluklar ve
problemler karsnda sabretmektir. Allah
Teala
buyuruyor
ki:
Zorluklar
ve
problemler
karsnda
sabrederler.(Bakara/177)
358

10. Hadis-Sleyman b. Cafer Caferi mam

Rza (a.s.)n babalar vastasyla Hz. Ali
(a.s.)dan onunda Resulullah (s.a.a.)Den
yle naklettiini buyuruyor: Kargadan
sfat reniniz: Eiyle gizli bir yerde
ilikiye girmesi, sabah erkenden rzk
peine dmesi ve ihtiyatl olmasn (Her an
bir tehlikeyle kar karya kalacakm gibi
korku halinde olmasn)
11. Hadis- mam Rza (a.s.)n hizmetisi
Yasir, ondan yle naklediyor: nsann en
ok korktuu an yerdir: 1-Annesinin onu
dourmasndan sonra dnyay grd an
2-lpte ahireti ve ehlini grd an 3Yeniden
dirilip
dnya
grmedii,
kyametteki uygulamalar grd an. Allah
Teala bu yerde Hz. Yahya (a.s.)A selam
gndererek Onun korkusuna gidermi ve
yle
buyurmutur:
ona
(Yahyaya)
doduu
gnde,
ld
gnde
ve
diriltilecei
gnde
selam
olsun.
(Meryem/15)
sa b. Meryemde(aleyhima es-selam) bu
yerde kendisini selamlayarak yle
buyurmutur: Doduum gnde leceim
gnde ve tekrar dirileceim gnde selam
olsun bana. (Meryem/33)
12.
Hadismam
Rza
(a.s.)n
hizmetilerinden Hseyin b. Ali Deylemi
359

diyor: mam Rza (a.s.)dan yle sylediini

duydum: Her kim tane mmini hacca
gnderirse, phesiz o parayla kendi nefsini
Allah Tealadan satn almtr. Allah Teala
artk ondan maln helal yoldan m yoksa
haram
yoldan
m
elde
ettiini
sormayacaktr. eyh Saduk bu hadisi yle
yorumluyor:
Yani
Allah
Teala
onun
malndaki pheli mallarn hesabn ondan
sormayacak ve onun dmanlarn ondan
raz edecek (onlara bir takm nimetler
vererek.)
13. Hadis- Haris b. Dilhas babas
vastasyla mam Rza (a.s.)dan yle
buyurduunu naklediyor: Allah Teala
eye emretmitir ki dier ey devaml
onlarla birliktedir. Allah namaz ve zekata
emretmitir. Her kim namaz klar zekat
vermezse onun namazn da kabul etmez.
Kendisine ve anne babaya kretmeyi
(teekkr) emretmitir. Her kim Anne
babasnn krn yerine getirmezse Allah
Tealann da krn eda etmemitir. Son
olarak da takvaya ve sla-i rahime (akraba
ziyareti) emretmitir. Her kim sla-i rahimi
terkederse Allah Tealann ona emrettii
takvada riayet etmemitir.
14. Hadis-Ebu Nasr Bezenti mam Rza
(a.s.)dan yle buyurduunu naklediyor:
360

lim, hilim (yumuak huyluluk) ve sukut

fakih birisinin alametlerindendir. Dorusu
sukut hikmetin kaplarndan bir kapdr.
Sukut muhabbeti celbeder. Bu da btn
hayrlarn alametidir.
15. Hadis- Hemdan- Divani mam Rza
(a.s.)dan yle buyurduunu naklediyor:
Her insann dostu akl, dmanysa
cehaletidir.
16. Hadis- mam Rza (a.s.) babalar
vastasyla Ali b. Ebi Talip (a.s.)dan yle
naklediyor: Birisi Ali (a.s.) evine yemee
davet edince ona yle buyurdular: Eer
konuda bana sz verirsen gelirim. Adam, o
ey nedir? Dedi. Buyurdular: Evin
dndan
benim
iin
bir
ey
getirmeyeceksin,
evinde
olan
bana
sunmaktan ekinmeyeceksin ve hanmn da
zahmede
vermeyeceksin.
Adam
sz
veriyorum dedi ve bunun zerine Ali (a.s.)
onun davetine icabet etti.
17. Hadis- Davut b. Sleyman mam Rza
(a.s.)n dedeleri vastasyla Resulullah
(s.a.a.)den yle buyurduunu naklediyor:
Drt gurup insan vardr ki eer btn
yeryz ehlinin gnahlarn ilemi olsalar
dahi kyamet gnnde onlara efaat
edeceim:
1-Ehli Beytime yardm edenler
361

2-htiya
duyduklarnda
onlarn
hacetlerini giderenler
3-Onlar gnlden sevip dilleriyle bu
sevgiyi izhar edenler
4-Kendi elleriyle onlar savunanlar.1
(18. Hadis uzun bir hadistir. Ben-i srail
hikayeleri ile ilgilidir.)
19. Hadis- Ali b. Fazzal babasndan yle
dediini naklediyor: mam Rza (a.s.)dan
Bismillahn manas hakknda sordum.
yle buyurdular: Bir kii Bismillah
deyince manas budur ki: Ben Allahn
alametlerinden
bir
alametle
kendimi
damgalyorum ve o alamet kulluktur. mam
(a.s.)A
sim
(simet)
nedir
dedim.
Buyurdular: Yani alamet.
20. Hadis: mam Rza (a.s.) buyurdu ki:
Babam dedeleri vastasyla Ali (a.s.)dan
yle buyurduunu nakletti: Allah Tealann
yaratt her Htht kuunun kanadndan
Sryanice u yaz yazldr: Yaratlmlarn
en hayrls Muhammed (s.a.a.)in Ehl-i
Beytidir.
21. Hadis-mam Rza (a.s.) dedeleri
vastasyla Ali (a.s.)dan oda Resulullah
(s.a.a.)Den yle buyurduunu naklediyor:
1

Hadisin senedinde zikredilen raviler, Davud bin

Sleyman dnda tannmayan (mhmel) kiilerdir.

362

Ya Ali, ne mutlu seni seven ve dorulayan

kimseye ve vay sana dman olup
yalanlayann haline. Seni sevenler yedi kat
gk ile yedi kat yerde ve o ikisinin arasnda
olanlarca tannmaktadrlar. Onlar; dindar,
takval, gzel davranl, rableri karsnda
mtevazi, balar aa ve kalpleri Allah
hatrlamakla titreyen kiilerdir. Onlar; senin
vilayetini
hakkyla
tanyan,
senin
faziletlerini anlatmakla megul, sana ve
soyundan
gelenlere
duyduklar
muhabbetten
dolay
gzleri
yal
insanlardr. Onlar; Allaha kendi kitabnda
emrettii ekilde dindarlk eder, snnetten
delili olanlarna amel eder ve kendilerinden
olan Emir sahiplerinin desturlarna itaat
ederler. Onlar; paralanmayacak ekilde
birbirlerine kenetlenmilerdir ve bir daha
nefret etmeyecek ekilde birbirlerine sevgi
duyuyorlar. Dorusu melekler; onlara
selam gnderir, dualarna amin der,
gnahlar iin istifar eder, lm anlarnda
ba ularna gelir ve onlarn yokluundan
dolay kyamete kadar yalnzlk acs
ekerler.
22. Hadis- Abdusselam b. Salihi Herevi
mam Rza (a.s.)dan, o dedeleri vastasyla
Ali (a.s.)dan ve oda Resulullah (s.a.a.)den
yle buyurduunu naklediyor: Allah Teala
363

benden daha stn birisini yaratmam ve

hibir yaratna da benden daha ok
ikramda bulunmamtr. Ali (a.s.) diyor ki:
Resulullah (s.a.a.)e dedim ki: Siz mi daha
stnsnz yoksa Cebrail mi? Buyurdular:
Ya Ali! Allah Teala peygamberlerini
mukarrep (yakn) meleklerinden daha stn
klmtr. Beni ise btn peygamberlerine
stn klmtr. Ya Ali! stnlk benden
sonra sende de ve senin soyundan gelen
imamlardandr. Ya Ali; Melekler bizim ve
bizi sevenlerin hizmetileridirler. Ya Ali!
Allahn arn taya ve arn etrafnda
rablerini tesbih eden meleklerin hepsi bizim
vilayetimize iman edenler iin istifar
ederler. Ya Ali! Eer biz olmasaydk Allah
Teala,
Adem'i,
Havva'y,
cenneti,
cehennemi, gkleri ve yeri yaratmazd.
Nasl olurda biz meleklerden daha stn
olmayz. Biz Allah tanma, tesbih etme,
kendisinden baka ilahn olmadna ikrar
etme ve taktis etme faziletlerine onlardan
nce sahiptik. nk Allah Tealann ilk
yaratt varlk bizim ruhlarmzdr. Allah
Teala ruhlarmz yarattktan sonra onlar
kendi birlik ve hamdna ikrar ettirdi ve daha
sonra melekleri yaratt. Melekler bizim
nurlarmz bir tek nur halinde grnce bize
tazim ettiler. Daha sonra melekler bizlerin
364

mahluk olduumuzu ve Allah Tealann

bizim sfatlarmzdan mnezzeh olduunu
bilsinler diye biz Allah Tealay tesbih ettik.
Bunun zerine melekler de Allah Tealay
tesbih ettiler ve onu bizim sfatlarmzdan
tenzih ettiler. Melekler bizim anmzn
yceliini grnce bizler, Allahtan baka
ilah olmadna ehadet ettik ki melekler
Allahtan baka ilah olmadn bizlerin
onun kullar olduunu, onunla birlikte veya
onsuz kendisine ibadet edilen varlklar
olmadmz anlasnlar. Bunun zerine
melekler la ilahe illallah dediler. Melekler
bizim
makammzn
bykln
grdklerinde bizler, Allahn byklne
ikrar ettik ki melekler bykln ancak
Allah vastasyla baka varlklara ulatn
anlasnlar. Melekler Allah Tealann bize
verdii izzet ve kudreti grnce, bizler: la
havle ve la kuvve illa billah (btn g ve
kuvvetler Allahtandr.) Dedik ki melekler
bizlerin Allah Tealann verdii kudret ve
kuvvetten baka bir eye sahip olmadmz
anlasnlar. Melekler Allah Tealann bize
verdii nimetler ve itaatimizi vacip ettiini
grnce, bizler: Elhamdulillah dedik ki
Melekler Allah Tealann nimetleri karsnda
bizim
grevimizin
onu hamd etmek
365

olduunu
anlasnlar.
Bunun
zerine
melekler: Elhamdulillahdediler.
Biliniz ki melekler bizim vastamzla,
Allah Tealann birliini, tesbih edilmesi
gerektiini,
kendisinden
baka
ilahn
olmadn, hamd ve vgye sadece onun
layk olduunu rendiler. Daha sonra Allah
Teala Adem'i yaratarak bizi onun slbne
yerletirdi
ve
meleklere
bizim
byklmze saygda bulunsunlar diye
Ademe
secde
etmelerini
emretti.
Meleklerin Allah Teala iin secdeleri
kulluktur, Adem'e secdeleriyse Adem'in
slbnde
olan
bizlere
itaat
ve
byklmze ihtiram gstermeleri iindi.
yleyse nasl olurda bizler meleklerden
stn olmayz? Onlarn hepsi Ademe secde
ettiler. Ben miraca gtrldmde Cebrail
her cmleyi iki kere tekrar ederek ezan ve
ikame okudu. Daha sonra bana ne ge Ey
Muhammed, dedi. Ben ona: Ya Cebrail,
senin nne mi geeyim? Deyince Cebrail:
Evet. nk Allah Teala peygamberlerinin
hepsini meleklere stn klmtr. zellikle
de seni, dedi. Resulullah (s.a.a.) yle
devam ediyor: Ben ne geerek onlara
namaz kldrdm. Ama bundan dolay
kibirlenmiyorum. Daha sonra ykseliimize
devam ettik ve nur hicaplarna ulatk.
366

Oraya
ulanca
Cebrail
bana
Ya
Muhammed! ne ge ve benden uzakla,
dedi. Ben ona: Ya Cebrail byle bir mekanda
benden ayrlyor musun? Dedim. O: Ey
Muhammed (s.a.a.)! Allah ezze ve cellenin
bana belirlemi olduu son had bu
mekandr. Eer bu haddi aarsam rabbimin
belirledii
haddi
atmdan
dolay
kanatlarm yanar. Bu srada o nurlu alana
doru frlatldm ve Allah Tealann raz
olduu mekana kadar ykseldim. Orada
bana nida edildi ve ben: Lebbeyk ey rabbim,
sen tebarek ve telasn dedim. Sonra bana
yle nida edildi. Ey Muhammed! Sen
benim kulum ve bende senin rabbinim.
yleyse bana ibadet et ve bana tevekkl et;
Dorusu sen benim kullarm arasnda da
nurunu, mahlukatma gnderdiim rasulm
ve insanlara delilimsin. Sen ve seni takip
edenler iin cennetimi yarattm ve sana
kar gelenler iin cehennemimi yarattm.
Kerametimi sana, vasilerine ve sevabmysa
onlarn ialarna vacip ettim. Ben: Ya Rabbi!
Benim vasilerim kimlerdir? Dedim. Bana
yle nida edildi: Ey Muhammed! Senin
vasilerinin
ismi
armn
alt
ksmna
yazlmtr.
Ben
rabbimin
huzurunda
olduum bir halde arn alt tarafna baktm
ve oniki tane nur grdm. Her nurun
367

zerine yeil bir hatla vasilerimden birisinin

ad yazlyd. Onlarn ilki Ali b. Ebi Talip ve
sonuncusuysa mmetimin Mehdisiydi. Ben
Ya Rabbi! Bunlar benim benden sonraki
vasiler mi? Dedim. yle nida edildim: Ey
Muhammed! Bunlar benim senden sonra
kullarma olan, vasilerim, sevgili kullarm,
seilmilerim ve delillerimdirler. Bunlar
senin vasilerin, halifelerin ve senden
sonraki en hayrl varlklardr. zzetime ve
celalime andolsun ki onlar vastasyla dinimi
aikar edecek ve onlar vastasyla kelime-i
hakk ykselteceim. Onlarn sonuncusu
vastasyla
yeryzn
dmanlarmdan
arndracak ve onu dnyann dou ve
batsna hakim klacam. Rzgarlar ve ar
bulutlar onun emrine vererek ve onu gk
yzne ycelteceim. Ordularmla ona
yardm edecek meleklerimi onun yaveri
yapacam ki davetimi yceltsin ve insanlar
tevhid inanc altnda toplasn. Daha sonra
onun mlkn devam ettirecek kyamet
gnne kadar hakimiyeti evliyalarma tahsis
edeceim.
23. Hadis- Ayn senetle mam Rza (a.s.)
buyuruyor ki: Haya mandandr...

368

27. BLM
MAM RIZA (A.S)DAN HARUT VE
MARUT HAKKINDA NAKLEDLEN
HADSLER1

Ali bin Muhammed bin Cehm yle

diyor: Memun mam Rza'dan halkn
naklettii u rivayeti sordu: Zhre yldz
Harut ve Marut'un ak olduklar bir kadn
idi. Sheyl yldz ise Yemen'de vergi
toplayan bir tahsildar idi.
mam Rza (a.s): Bu ikisinin yldz olduu
yalandr. Bunlar suda yaayan iki canl idi.
nsanlar yanla dp o ikisinin yldz
olduklarn sylyorlar. Allah dmanlarn
kyamete kadar parlayacak bir k haline
asla getirmez. Ayrca mesh edilenler (ekli
deitirilenler) gnden fazla yaayamaz
ve asla remezler. Bu gn yeryznde
meshedilmi/ekli deitirilmi hi bir canl
yoktur. Meshedilmi diye mehur olan
maymun, domuz, ay ve benzeri hayvanlarn
kendisi mesh edilmi deildir. Allah'n,
tevhidi inkar ve Peygamberi tekzip ettikleri
1

Bu babda iki benzer hadis zikredilmiir. Konunun

uzamamas ve tekrar edilmemesi asndan sadece

bu hadislerden birine yer verdik.

369

iin lanet ve gazap ettii, o ekle soktuu

eylere benzemektedirler. Harut ve Marut
ise sihirden korunmak ve onu bozmak iin
insanlara sihri reten iki melek idiler.
nsanlara bu konuda bir ey rettiklerinde
yle derlerdi: Biz sadece imtihan
aracyz, sakn kfretmeyin 1 Ama bir
grup
saknmakla
emrolunduklar
eyi
kullanarak kafir oldular, rendikleri eyler
vastasyla
kadn
erkei
birbirinden
ayrmaya altlar. Allah-u Teala yle
buyuruyor: Onlar Allah'n izni olmadan
onunla hi kimseye zarar veremezler. 2
Ayetteki izinden maksat da Allah'n ilmidir.

28. BLM3
MAM RIZA(a.s)IN
ETL KONULARDAK BEYANLARI
1- Muhammed bin Fazl yle buyuruyor:
mam Rza'ya unu sordum: Acaba
yeryz kald mddete yeryznde bir
1
2
3

Bakara/102
Bakara/102
Bu blm aslnda 86 hadisten olumaktadr. Baz

hadislerin mefhumu bu blm ve dier blmlerde

zikredildiinden dolay tekrardan kanmak iin 68
hadisi nakletmeyi uygun grdk.

370

mam'n olmamas mmkn mdr? ma

Rza (a.s) yle buyurdu: Hayr, byle
olduu taktirde (yani yeryz imamsz
kalrsa) yeryz ehlini dibe batrr.
2- Ahmed bin mer yle buyuruyor:
mam Rza (a.s) unu sordum: Acaba
yeryz imamsz baki kalr m? mam Rza,
Hayr diye cevap verdi. Bunun zerine
ben yle dedim: Bize mam Sadk (a.s)'n
yle
buyurduu
rivayet
edilmitir:
Yeryz baki kalmaz; meer ki Allah
kullarna gazap etmi olsun. Bunun zerine
mam Rza (a.s)'dan yle buyurdu:
Yeryz baki kalmaz, bu taktirde ehlini
yerin dibine geirir.
3- Hasan bin Ali Vea' yle diyor:
mam Rza (a.s)dan unu sordum: Acaba
yeryz imamsz baki kalr m? mam Rza
(a.s) Hayr diye buyurdu. Bunun zerine
ben yle dedim: Bize mam Sadk (a.s)'n
yle
buyurduu
rivayet
edilmitir:
Yeryz baki kalmaz; meer ki Allah
kullarna gazap etmi olsun. mam Rza
(a.s) yle buyurdu: Yeryz baki kalmaz,
bu taktirde ehlini yerin dibine geirir.
4- Sleyman bin Cafer Caferi yle diyor:
mam Rza (a.s)'a unu sordum: Acaba
yeryz hccetsiz kalr m? mam (a.s)
yle
buyurdu:
Yeryz
gz
ap
371

kapayncaya kadar bile olsa hccetsiz

kalacak olursa ehlini dibe geirir.
5- Absusselam bin Salih Herevi yle
diyor: mam Rza (a.s)'da yle arz ettim:
mam Sadk'dan nakledilen u rivayet
hakkndaki grnz nedir: Hz. Mehdi
kyam edince Hseyin (a.s) katillerinin
evlatlarn, babalarnn yaptklar sebebiyle
ldrecektir. Bunun zerine mam Rza
(a.s) yle buyurdu: Evet yledir Ben de
bunu zerine yle dedim: O hlde u
ayetin manas nedir? Hi kimse bir
bakasnn gnah ykn tamaz.1
mam Rza (a.s) yle buyurdu: Allah tm
szlerini doru sylemitir. Ama Hseyin
(a.s)'n katillerinin ocuklar da babalarnn
yaptndan
honuttur,
onunla
iftihar
ediyorlar. Her kim bir iten raz olursa onu
yapan kimse gibidir. Eer bir kii douda
ldrlrse, batda birisi bundan raz olursa
Allah nezdinde katiliyle ortak olur. 2 Hz.
1
2

Enam/164
Kuran Kerimin mbarek Bakara suresinde

Yahudilere
hitaben
Peki
sizler
neden
Peygamberlerinizi
ldryorsunuz?
buyurulmaktadr. Oysa Peygamberleri onlar deil
atalar ldryorlard. Onlar ise atalarnn bu
yaptklar amellere raz olmalar sonucunda bu

372

Mehdi de kyam edince babalarnn

yaptklarndan honut olduklar iin onlar
ldrr. Ben yle dedim: Hz. Mehdi
kyam edince ilk ii ne olacaktr? mam
Rza (a.s) yle buyurdu: Evvela Ben-i
eybe'nin ellerini kesecektir. Zira onlar
Allah'n evinin hrszlardr.
6- Hasan bin Ali bin Fazzal mam Rza
(a.s)'n yle buyurduunu rivayet etmitir:
Adeta iileri gryorum ki evlatlarmdan
ncsn1 aryorlar da bulamyorlar.
Birisinin
ilerini
eline
almasn
ve
yrtmesini
istiyorlar,
ama
onu
bulamyorlar. Ben yle dedim: Neden ey
bni-i Resulillah? mam Rza (a.s) yle
buyurdu:
Zira
imamlar
gaybete
ekilecektir. Ben Neden? diye sorunca da
yle buyurdu: Zira bylece klcyla kyam
ettiinde boynunda hi kimsenin biat
olmasn.
(Zorla
ve
zulmle
kendi
zamanndaki zalimlere biat etmemi olsun.)
8- Safvan bin Yahya mam Rza'nn yle
buyurduunu rivayet etmitir: Peygamber
hitaba muhatap olmulardr.
1
mam Rzann nc evlad, mam Askeri
(a.s)dr. bu yzden hadisin metninde bir yanllk
olmutur. mamn drdnc evlad olmaldr;
ncs deil.

373

(s.a.a) tuvaletteyken ii bitmedike her

hangi bir kimseyle sohbet etmeyi veya
birine cevap vermeyi yasaklamtr.1
9- mam Rza (a.s), babas mam Kazm
(a.s)'dan yle rivayet etmitir: mam
Sadk (a.s)'dan lm bizim iin izah et
diye sorulunca yle buyurdu: lm
mmin iin en gzel kokulu bir gl gibidir.
Onu koklar, gzel kokusundan kendinden
geer, yorgunluk ve dertleri biter. Kafir iin
ise lm zehirli bir ylann veya akrebin
sokmas gibidir. Hatta ondan daha zordur.
Kendisine
yle
soruldu:
Bazlarnn
dediine gre, lm testereyle para para
olmak, makasla doranmak, tala ezilmek,
gz bebeinin deirmen tann altndan
kalmasndan daha zordur, bu konuda sizin
grnz nedir? mam Sadk (a.s) yle
buyurdu: Baz kafirler ve gnahkarlar iin
lm dediiniz gibidir. Bu insanlardan
btn
bu
zorluklar
eken
kimseyi
grmediniz mi? Bundan daha iddetlisi
ahiret azabdr. Zira ahiret azab dnya
azadndan
daha
zor
ve
iddetlidir.
Kendisine, O halde neden baz kafirlerin
rahat can verdiini, can verirken gldn
ve konuarak ldn gryoruz? Ama te
1

374

Buradaki yasaklama mekruh anlamndadr.

yandan baz mminlerin de ayn ekilde

olduunu syleyebilir miyiz. Baz mminler
ve kafirler ise lm annda bu zorluklara
duar oluyorlar. diye sorulunca da mam
yle buyurdu: Mminin o halde rahat
olmas kendisine abuk erien sevabdr.
lm
annda
zorluk
grmesi
onun
gnahlardan temizlenmesi ve temiz bir
halde ahirete girmesi iindir. Hibir engel
olmakszn, ebedi sevaba hak kazanmas
iindir. Ama o halde kafirin rahatl
iyiliklerin karln dnyada grmesi ve
ahirette azap dnda hi bir nasibinin
kalmamas iindir.
Kafirin lm anndaki zorluu da azabnn
balangcdr. Bu da Allah adil olduu
iindir. Daha sonra yle buyurdu: Bir
grup iin azap, bir grup iin de rahmedtir.
Kendisine, Nasl olur da rahmed azap
olabilir? diye sorulunca da yle buyurdu:
Bilmiyor musunuz cehennem atei kafirler
iin azap, kafirlerle orada olan cehennem
bekileri iin ise rahmedtir.
10- Ali bin Esbat yle diyor: mam Rza
(a.s)'a yle dedim: Bazen hkmnn
bilinmesi zaruri olan (ve sabredemediim)
bir meseleyle karlayorum ve yaadm
ehirde
kendisinden
sorabileceim
dostlarnzdan biri (yani ii'ler) de yok.
375

mam yle buyurdu: ehirdeki bir fakihin

yanna gir ve meseleyi ona sor. Eer fetva
verirse aksiyle amel et, zira hak odur.1
11- mam Rza (a.s) babalarndan (a.s)
Peygamber'in (s.a.a) yle buyurduunu
nakletmektedir: Ban n ksmndaki
beyazlk uur ve iyi talihin, ban yan
tarafndaki
beyazlk
ise
cmertliin
alametidir. Alnn karsndaki beyazlk
cesaretin, ban arkasndaki beyazlk ise
uursuzluun ve kt talihli olmann
gstergesidir.
12- Ebu Selt Herevi yle diyor: mam
Rza (a.s)'n yle buyurduunu duydum:
Allah-u Teala peygamberlerinden birine
yle buyurdu: Yarn sabah grdn ilk
eyi ye, ikincisini sakla, ncsn kabul
et, drdncsn yapma, beincisinden
ka.2
Ertesi gn sabah yola dt. Yolda siyah
ve byk bir daa rastlad. Kendi kendine
yle dedi: Rabb'im bana bunu yememi
emretti. (Bu emir karsnda) aknla
1

Bu

hadis

Huzmuhalefe

el-Amme

hadislerindenolup usul ilminin Tea-dul ve Teraciih

konusunda tartlyor ve zel artlara haizdir.
2
Temsil babndandr ve benzetme yapmak iin
sylenmitir.

376

dt. Sonra, Rabb'im bana gcmn

yettii eyi emreder.Dedi ve o daa doru
onu yemek iin hareket etti. Gittike
yaklayor ve da klyordu. Yanna
varnca onu bir lokma gibi grd. Onu yedi
ve yemekten lezzetli ald. Daha sonra
hareket etti, leen dolusu altn grd.
Rabbim
bana
bunu
saklamam
emretti.Diyerek bir ukur kazd ve o leeni
defnetti. zerini toprakla rtt ve yoluna
devam etti. Arkasna baknca leenin
gzktn grd. Kendi kendine, Ben
Rabbimin dediini yaptm dedi. Sonra yine
yoluna devam etti. Aniden arkasnda bir
kartal olan bir ku grd. Ku o
peygamberin etrafnda dnp duruyordu,
peygamber, Rabbim bana bunu kabul
etmemi emretti. Dedi. Kollarn at, ku
elbisesinin kolundan ieri girdi. Kartal, ka
gndr peinde olduum avm aldm.Dedi.
Peygamber, Rabbim bana bunu mitsiz
klmamam
emretti.Dedi.
Sonra
bacandan bir para koparp ona doru
att ve yoluna devam etti. Yolda kurtlanm
kt kokulu bir lee rastlad. Kendi kendine,
Rabbim
bana
bundan
kamam
emretti.Dedi ve ondan kat. Geri dnd.
Ryasnda kendisine yle sylendi: Sen
emredildiin eyleri yaptn, onlarn ne
377

olduunu biliyor musun? Hayr dedi.

Kendisine yle denildi: O da gazap
semboluyd, insan gazaplannca kendini
grmyor, ar gazaptan dolay kendi
deerini unutuyor. Ama kendini koruyup,
deerini tanyp gazabna hakim olunca
akibeti yiyecei tatl bir lokma gibi olur. O
altn leeni ise salih amelin semboldr.
nsan onu gizleyince Allah onu aa vurur.
Bylece Allah'n kendisine hazrlad
sevaptan ayrca o amelle de bunu ssler. O
ku ise sana nasihat eden kimsenin
semboldr. Onu ve nasihatini kabul et. O
kartal ise yanna gelen muhta biridir. Asla
byle birini mitsiz etme. O kt kokulu le
ise gybetin semboldr. Ondan srekli ka.
13- Muhammed bin smail bin Bezi'
mam
Rza
(a.s)'dan
yle
iittiini
naklediyor: Servet, sadece u be eyle
biriktirilir: Ar cimrilik, uzun emel, ar
ve galebe alan bir hrs, sla- rahimi terk
etmek ve dnyay ahirete tercih etmek.
14- mam Rza babalarndan, onlar da
Hz. Ali (a.s)'dan Peygamberin (s.a.a) u be
hayvan
ldrmekten
nehyettiini
nakletmektedir.
Sured'us-Sevvam
(sereleri avlayan, ba iri bir hayvan.),
Hdhd (avu kuu), bal ars, karnca ve
kurbaa. Ayrca u beini de ldrmeyi
378

emretmitir: karga, bir tr atmaca, ylan,

akrep ve kuduz kpek.
Kitabn sahibi eyh Seduk (ra) yle
diyor: Bu hadisteki emir bir ruhsattr; farz
deil.
15- Muhammed bin sa Yaktini mam
Rza'nn yle buyurduunu naklediyor:
Beyaz horoz, Peygamberlerin be hasletine
sahiptir: namaz vakitlerini tanmak, gayret,
cmertlik, cesaret, kararllk.
16- Yasir'ul Hadim yle diyor: mam
Rza babalarndan Peygamberin yle
buyurduunu bana naklettiler: Ey Ali ben
senin hakknda Rabbimden be ey istedim
ve Rabbim bunlar bana ihsan etti: Birincisi
Allah'dan kabrim yarlp toprak bama
dklnce yanmda olman istedim ki Allah
da kabul etti. kincisi Allah'dan beni
amellerin tartld yerde karar kldnda
senin de yanmda olman istedim ki bu da
kabul edildi. nc olarak Rabbimden seni
benim bayraktarm yapmasn istedim, o
bayrak Allah'n byk bayradr ve
zerinde
u
yaz
vardr:
Cennete
girenlerdir kurtulua erenler. Bu isteim
de kabul edildi. Drdnc olarak Allah'dan
senin mmetime havuzumdan su vermeni
istedim, bu da kabul edildi. Beinci olarak
Allah'dan seni mmetimi cennete sevk eden
379

bir nder klmasn istedim, o da kabul

edildi. Beni bu vesileyle minnettar eden
Allah'a hamd olsun.
17- mam Askeri babalarndan, onlar da
mam Rza'dan, o da babalarndan, onlar da
Hz. Ali (a.s)' den yle nakletmilerdir:
Cebrail Peygambere (s.a.a) Neccai'nin
ldn
haber
verince
Peygamber
zlerek
alad
ve
yle
buyurdu:
Kardeiniz Eshame (Neccai'nin addr)
lmtr. Sonra sahraya karak yedi
tekbir getirdiler. Allah btn ykseklikleri
peygamber iin dmdz hale getirdi, yle ki
Peygamber
Neccai'nin
cenazesini
Habeistan'da mahede ediyordu.
18- Caferi, mam Rza'dan yle iittiini
naklediyor: Trnaklarnz sal gn kesiniz,
aramba gn banyo ediniz, perembe
gn hacamatya gidiniz, cuma gn de en
gzel kokular srnz.
19- Muammer bin Hallad, mam Rza'dan
yle buyurduunu naklediyor: nsann her
gn, gzel kokular srmesi gerekir. Eer
her gn mmkn deilse en azndan gn
ar gzel kokular srmesi gerekir. Bu da
mmkn deilse haftada bir gn (veya her
cuma) gzel kokular srmelidir. Bu ii asla
terk etmemelidir.
380

20- Di'bil-i Huzai mam Rza'dan, o da

babalarndan, onlar da Hz. Ali'den yle
buyurduunu rivayet etmitir: Peygamber
(s.a.a)
u
ayeti
tilavet
buyurdular:
Cehennemliklerle
cennetlikler
bir
deildir. Kurtulua ermi kimseler
cennetliklerdir.1
Daha
sonra
yle
buyurdular: Cennet ehli bana itaat edenler
ve benden sonra Ali'nin karsnda teslim
olup velayetini kabul edenlerdir. Cehennem
ehli ise velayete kar kin ve buz iinde
olanlar, ahdini bozanlar ve benden sonra
onunla savaanlardr.
21- Sleyman Merveziyy yle diyor:
Ebul Hasan bana bir mektup yazd ve o
mektubunda yle buyurmutu: kr
secdesinde yz defa kren kren
(Allah'm sana krler olsun krler
olsun) veya affen affen (Allah'm beni
affet, affet) deyiniz.
Bu kitabn yazar eyh Saduk ise yle
diyor: Sleyman Merveziyy hem mam
Kazmn, hem de mam Rza'nn huzuruna
merref olmulardr. Bu yzden bu hadisi
bu iki mamdan hangisinden naklettiini
bilemiyorum.

Har/20

381

22- Hasan bin Ali Vea' yle diyor:

mam Rza (a.s) yle buyurdu: nsan
secde halinde uyursa Allah Tebarek ve Teala
yle buyurur: Kulumun ruhunu itaat ve
kulluk haletindeyken aldm.
23- Davut bin Sleyman yle diyor:
mam Rza babalarndan, onlar da Hz.Ali
(a.s)dan
yle
buyurduunu
nakletmilerdir:
Dnya
btnyle
cehalettir; ilim mevzileri dnda...lim de
insan iin hccettir; meer ki onunla amel
etmi olsun.1 Amel de btnyle riya
doludur; meer ki halisane olsun. hlas da
tehlike iindedir; ta ki insan akbetinin ve
iinin nereye vardn grm olsun.
24- Muhammed bin Halid Berkiyy yle
diyor: Efendim mam Cevad babas mam
Rza'dan, o da babas mam Kazm'dan yle
nakletmilerdir:
Eclah'ul
Kindi
Ebu
Bureyde'den, o da babasndan mam Kazm
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmilerdir
ki Peygamber (s.a.a) buyurmulardr ki:

Yani insan bir eyi renince artk kendisine

hccet tamamlanm olur ve aleyhine dnr.

Bildikleri hususunda sorguya ekilecektir. Ama bu
bildikleriyle amel etmise o zaman o bildikleri lehine
dnr.

382

Benden sonra Ali (a.s) btn mminlerin

imamdr.
25- Hasan bin Ali bin Fazzal, mam Rza
(a.s)'dan yle rivayet etmitir: Farz
namazlardan sonra
yaplan secde, farz
yerine getirmek iin kuluna baar ve tevfik
veren Allah'n dergahna kr anlamn
tar. kr secdesinde yaplacak en az zikir
defa kren lillah (kr Allah'a
mahsustur) demesidir.
Ben kendisine, kren lillah tan
maksadn ne olduunu sorunca da yle
buyurdu: Yani bu secdem gerekte bana
farz eda ve hizmet baarsn veren Allah'n
dergahna mahsustur. kr art nedenidir.
Eer farz namazlarnda bir eksiklik varsa ve
bu eksiklik nafilelerle telafi edilememise
bu secdelerle telafi edilmektedir.
26- mam Rza babasndan, o da
ceddinden naklettii zere mam Zeyn'l
Abidin (a.s)'a u soru soruldu: Neden gece
namaz klanlar insanlarn en gzel yzl
olanlardr? mam Zeyn'l Abidin yle
buyurdu: Zira onlar Allah'a yakarta
bulunmulardr. Allah da onlar kendi
nuruyla nurlandrmtr.
27- Abdulazim Heseniyy mam Cevad
(a.s)n yle buyurduunu nakletmektedir:
Babam Ali bin Musa Rza, Musa bin
383

Caferden yle nakletmektedir: Amr bin

Ubeyd Basri, mam Sadk (a.s)n yanna
gitti, selam verip mamn huzuruna
oturduktan sonra u ayeti tilavet etti:
Byk
gnahlardan
saknanlar...1
Sonra
sustu,
mam
(a.s),
Neden
sustun?diye sordu. O yle dedi: Byk
gnahlar Allahn kitabndan renmek
istiyorum. mam Sadk (a.s) yle buyurdu:
Ey Amr! En byk gnah Allaha irk
komaktr,
Allah-u
Teala
yle
buyurmaktadr:
Kim
Allah'a
ortak
koarsa muhakkak Allah ona cenneti
haram eder, varaca yer atetir,
zulmedenlerin yardmclar
yoktur 2
Daha sonra en byk gnah Allahn
rahmedinden midini kesmektir. Zira Allahu Teala yle buyurmaktadr: Allah'n
rahmedinden
midinizi
kesmeyin;
dorusu kfirlerden bakas Allah'n
rahmedinden midini kesmez.3
Hakeza kendini Allahn dzeninden
emanda grmek de byk gnahlardandr.
Nitekim Allah-u Teala yle buyuruyor
Onlar Allah'n dzeninden gvende
1
2
3

384

Necm/31
Maide/72
Yusuf/87

miydiler?Allah'n
dzeninden
ancak
hsrana urayan kavim gvende olur.1
Hakeza byk gnahlardan biri de Anne
babaya iyi davranmamaktr. Nitekim Allah-u
Teala sann dilinden anne babasna
ktlk edenleri bedbaht ve zorba diye
nitelendirmitir:
Anneme
iyi
davranmam emretti. Beni bedbaht bir
zorba klmad.2
Hakeza byk gnahlardan biri de haksz
yere bir insan ldrmektir. Nitekim Allah-u
Teala yle buyuruyor: Kim bir mmini
kasten ldrrse cezas, iinde temelli
kalaca cehennemdir.3
Hakeza iffetli kadnlara iftira atarak zina
isnad etmek de byk gnahlardandr. Zira
Allah-u Teala yle buyuruyor: ffetli,
habersiz, mmin kadnlara zina isnat
edenler
dnya
ve
ahirette
4
lnetlenmilerdir.
Hakeza byk gnahlardan biri de yetim
mal yemektir. Zira Allah-u Teala yle
buyurmaktadr:
Yetimlerin
mallarn
haksz yere yiyenler, karnlarna ancak
1
2
3
4

Araf/99
Meryem/32
Nisa/94
Nur/23

385

ate tknm olurlar, zaten onlar lgn

aleve atlacaklardr.1
Hakeza dman saldrlar karsnda
kamak da byk gnahlardandr. Nitekim
Allah-u Teala yle buyurmaktadr: Tekrar
savamak iin bir tarafa ekilmek veya
bir baka toplulua katlmak maksad
dnda, o gn arkasn dmana dnen
kimse Allah'dan bir gazaba uram
olur. Onun varaca yer cehennemdir.
Ne kt bir dntr!2
Hakeza
faiz
yemek
de
byk
gnahlardandr. Nitekim Allah-u Teala yle
buyurmaktadr: Faiz yiyenler maherde
ancak
eytann
arpt
kimsenin
3
kalkt gibi kalkarlar
Hakeza sihir ve by de byk
gnahlardandr. Nitekim Allah-u Teala yle
buyuruyor: Andolsun ki, onu satn
alann ahiretten bir nasibi olmadn
biliyorlard. 4
Hakeza zina byk gnahlardandr. Zira
Allah-u Teala yle buyurmaktadr: Zina
etmezler. Bunlar yapan gnaha girmi
1
2
3
4

386

Nisa/10
Enfal/15
Bakara/275
Bakara/102

olur. Kyamet gn azab kat kat olur,

orada, alaltlarak temelli kalr. Ancak
tvbe eden baka1
Hakeza yalandan yemin etmek de byk
gnahlardandr. Nitekim Allah-u Teala yle
buyurmaktadr:
Allah'n
ahdini
ve
yeminlerini az bir deere deienlerin,
ite
onlarn,
ahirette
bir
paylar
yoktur.2
Hakeza hyanet/hakszlk etmek de byk
gnahlardandr. Nitekim Allah-u Teala yle
buyurmaktadr: Hakszlk kim yaparsa,
kyamet gn yapt ile gelir3
Hakeza farz olan zekat vermemek de
byk gnahlardandr. Nitekim Allah-u
Teala
yle
buyurmaktadr:
Bunlar
cehennem ateinde kzdrld gn,
alnlar, brleri ve srtlar onlarla
dalanacak,
Bu,
kendiniz
iin
biriktirdiinizdir; biriktirdiinizi tadn
denecek.4
Hakeza yalan ahadette bulunmak ve
ahadeti rtmek de byk gnahlardandr.

1
2
3
4

Furkan/ 68-69-70
Al-i mran/77
Al-i mran/161
Tevbe/35

387

Nitekim Allah-u Teala yle buyurmaktadr:

Onlar yalan yere ahadet etmezler 1
Hakeza yle buyurmaktadr: Onu kim gizlerse
phesiz kalbi gnah ilemi olur2
Hakeza
arap
imek
de
byk
gnahlardandr ve Allah-u Teala onu
putperestlikle e deer kabul etmitir.3
Hakeza namaz veya baka bir farz ameli
bilerek
terk
etmek
de
byk
gnahlardandr. Zira Peygamber-i Ekrem
(s.a.a) yle buyurmutur: Her kim namaz
bilerek ve delilsiz olarak terk eden Allahla
irtibatn kesmitir. Allahn da onunla hibir
ahdi kalmamtr.
Hakeza ahdi bozmak ve sla-i rahimde
bulunmamak da byk gnahlardandr.
Nitekim Allah-u Teala yle buyuruyor:
te lnet onlara ve kt yurt,
cehennem, onlaradr4
Ravi yle diyor: Amr bin Ubeyd yksek
sesle alayarak oradan dar kt. Kendi
kendine yle diyordu: Allaha yemin olsun
1
2
3

Furkan/72
Bakara/283
Ey iman edenler! iki, kumar, putlar ve fal

oklar
phesiz
eytan
bunlardan
kann
eresiniz.(Maide/90)
4
Rad/25

388

ii
ki

pisliklerdir,
saadete

ki her kim stnlk ve ilim konusunda

sizinle tartrsa ve kendi grne uyarsa
helak olmutur.1
28- Abdulazim Haseni yle diyor: mam
Hadi (a.s) babalarndan, onlar da mam
Sadktan
yle
buyurduunu
rivayet
etmitir: nsann her ayn banda,
ortasnda ve sonunda cimada bulunmas
mekruhtur....
29mam
Rza
(a.s)dan
yle
nakledilmitir: Her kim elinin diyetinden
daha az bir ey alarsa Allah onun bu
gnahn rter. (Yani ona had uygulanmaz)
Ama elinin diyeti kadar hrszlk yaparsa
Allah onun bu gnahn aa karr (Ona
had uygulanr)
30- Ebu Hayyun mam Rza (a.s)dan
yle rivayet etmitir: Cebrail Peygamberin
huzuruna vararak yle arz etti: Ey
Muhammed Allah sana selam ediyor ve
yle diyor: Bakire kzlar aa meyveleri
gibidir. Meyve yetiince onu toplamaktan
baka are yoktur. Aksi taktirde gne ve
1

Amr

b.

Ubeyd

mehur

zahitlerden

ve

Mutezilinin byk ahsiyetlerinden biridir. Amr

aslen ranldr ve birok kitaplar vardr. H. 144
ylnda vefat etmi ve Mekke yaknlarnda Mirran
adl blgede defn edilmitir.

389

rzgar onu yok eder. Bakireler de bulua

eriince onlar evlendirme dnda bir are
yoktur. Aksi taktirde fitneye dmesi
muhtemeldir. Peygamber (s.a.a) ardndan
minbere kt, konuma yapt ve Allahn
emrini tebli
etti. Halk, kime kocaya
verelim?diye sordu. Peygamber, Onlarn
dengi olan kimselere diye buyurdu. Halk,
kimler denk saylr?diye sorunca da
Peygamber
(s.a.a)
yle
buyurdu:
Mminler birbirinin dengidir. Daha sonra
orada minberin zerinde Zubeyr bin
Abdulmuttalibin kz Zubaay Miktat bin
Esved ile evlendirdi ve yle buyurdu: Ey
insanlar amcam kz Zubaay Mikdad ile
evlendirdim ki evlilik ii kolaylasn.
31- Ebu Hayyun mam Rza (a.s)dan
yle buyurduunu rivayet etmitir: Her
kim Kurann mteabihatn, muhkematna
dndrrse doru yola hidayet olmutur.
Daha
sonra
yle
buyurdu:
Bizim
rivayetlerimizde de Kuran da olduu gibi
muhkem ve mteabih szler vardr. Bu
yzden
mteabihatn
muhkematna
dndrnz.
Sadece
mteabihlerin
peinden gitmeyiniz ki saptrsnz.
32- mam Rza (a.s) yle buyurmutur:
Her kim Recep aynn ilk gn Allahtan
sevap midiyle oru tutarsa cennet ona farz
390

olur. Her kim Recep aynn ortasnda oru

tutarsa Rabia ve Muzer kabilesi saysnca
bir ok insan hakknda efaati kabul edilir.
Her kim de Recep aynn son gn oru
tutarsa Allah onu cennetin sultanlarndan
klar ve baba, anne, oul, kz, bac, karde,
amca, hala, day, teyze, tandklar ve
komular hakknda efaatini kabul eder;
her ne kadar bunlar arasnda atei hak eden
kimseler olsa da.
33- mam Askeri (a.s) babalarndan yle
rivayet etmitir: Peygamber (s.a.a) bir gn
ashabndan birine yle buyurdu: Allah iin
sev, Allah iin buz et, Allah iin dost ol ve
Allah iin dman ol. Zira Allahn
velayetine
sadece
bu
yolla
erimek
mmkndr. Birinin her ne kadar namaz ve
orular ok olsa da byle olmadka imann
tadn alamaz. Bu gn insanlarn bir ok
kardelik ve dostluklar dnya iindir.
Dnya iin birbirini sever ve dnya iin
birbirinden buz ederler. Ama bunun
kendilerine hi bir faydas yoktur.
O ahs, dost ve dmanln Allah iin
olup olmadn nereden anlayacam?
Kendisiyle dost olmam gereken Allahn
velisi ve dmanlk etmem gereken Allahn
dman
kimdir?
diye
sorunca
da
Peygamber Aliye iaret ederek yle
391

buyurdu: Acaba bunu gryor musun?

Adam, Evet deyince de yle buyurdu:
Her kim onu severse Allahn velisidir. O
halde ona dost ol, Onun dman Allahn
dmandr. O halde onun dmanna
dman ol ve dostuyla da dost ol; hatta
babann
ve
evlatlarnn
katili
de
olsa...Dmanyla dman ol; hatta baban
ve evladn da olsa.
34- mam Rza (a.s) yle buyurmutur:
Her kim aban aynda yetmi defa istifar
ederse gnahlar yldzlar saysnca da olsa
Allah onu affeder.
35- mam Rza (a.s) babalarndan, onlar
da Allah Resulnden yle buyurduunu
naklediyor: Kim kurtulu gemisine binmek
istiyorsa ve kim salam bir kulba yaprsa
ve Allahn salam ipine balanmak
istiyorsa benden sonra Aliyi sevmesi ve
Alinin dmanlarn kendi dmanlar
bilmesi gerekir. Onun evlatlarndan olan
hidayet imamlarna uymal, onlar kendine
imam tayin etmelidir. Zira onlar benim
halifelerim, vasilerim ve
benden sonra
Allahn, kullar zerindeki hccetleridir.
Onlar mmetin efendisi ve takva sahiplerini
cennete gtren rehberdir. Onlarn hizbi,
benim hizbim ve benim hizbim ise Allahn
392

hizbidir. Onlarn dmanlarnn hizbi ise

eytann hizbidir.
36- mam Rza (a.s) yle buyuruyor:
Musa bin Cafer Harun Reidin yanna
varmt. Harun birine olduka fkelenmiti,
mam (a.s) ona yle buyurdu: Sen Allah
iin fkelendiysen o halde Allahn bu
konuda
fkelendiinden
daha
ok
fkelenme.1
37- bn-i Fazzal yle diyor: mam Rza
(a.s)a aban aynn on beinci gecesini
sordum. mam (a.s) yle buyurdu: aban
aynn on beinci gecesi atelerden kurtulu
ve byk gnahlarn baland gecedir.
O gecenin dier gecelerden ayr zel bir
namaz var mdr?diye sorunca mam (a.s)
yle buyurdu: zel bir namaz yoktur.
Ama istiyorsan o gece mstahap amellerde
bulun. Cafer-i Tayyar namazn kl. Allah
ok zikret, dua ve istifar et. Zira babam
yle buyuruyordu: O gece yaplan dualar
kabul olur.
Ben, Bazlar o gecenin her eyin
yazld, taktir edildii gece olduunu
sylyorlardeyince; mam (a.s) yle

Yani Allahn bu konudaki gazabndan daha ok

gazaplanma.

393

buyurdu:
Her
eyin
yazld
gece
Ramazan ayndaki Kadir gecesidir.
38- mam Rza babalarndan, onlar da
Hz. Ali (a.s)dan, o da Allah Resulnden
yle buyurduunu naklediyor: Ramazan
ay yce bir aydr. Allah Teala bu ayda
iyilikleri artrr, ktlkleri ise yok eder,
dereceleri ise ykseltir. Her kim bu ayda
sadaka verirse Allah Teala onun gnahlarn
af eder. Her kim bu ayda gzel ahlakl
olursa Allah Teala onu affeder. Her kim de
bu ayda fkesini yenerse Allah onu affeder.
Her kim bu ayda sla-i rahimde bulunursa
Allah onu affeder. Daha sonra yle
buyurdu: Bu ay dier aylar gibi deildir. Bu
ay her ne zaman size gelirse rahmed ve
bereketle gelir. Sizden ayrlaca zaman
gnahlarnz
balanm
olarak
ve
mafiretle ayrlr. Bu ayda iyilikler oalr,
iyi ameller bu ayda kabul olur. Sizden her
kim iki rekat nafile namaz klarsa Allah onu
balar. Daha sonra yle buyurdu: Asl
bedbaht bu ay gelip getii halde gnahlar
balanmayan kimsedir; iyilik edenler ise
yce Allahtan karlklarn
aldnda
kendisi ziyan ve zarara urayan kimsedir.
39- mam Rza (a.s) babalarndan, onlar
da Emirel Mminin Ali (a.s)dan Resul-i
Ekrem
(s.a.a)'in
yle
buyurduunu
394

naklediyorlar: Ey Ali! Sen dnya ve

ahirette kardeim, vezirim, bayraktarmsn
ve sen havuzumun sahibisin. Her kim seni
severse beni sevmitir. Her kim senden
nefret ederse benden nefret etmitir.
(Havuzdan maksat Kevser Havuzudur)
40- mam Rza yle buyuruyor: Her kim
bizim ektiklerimizi hatrlar ve alarsa veya
bakalarnn alamalarn salarsa; btn
gzlerin alad o gnde alamayacaktr.
Her kim de bir yerde oturup, orada bizim
bir iimizi ihya ederse,
btn kalplerin
ld o gnde onun kalbi lmeyecektir.
O Hazret: Eer iyilik ederseniz
kendinize etmi olursunuz; ktlk
ederseniz de yine kendinize etmi
olursunuz.1
Ayeti
hakknda
yle
buyurdu: yilik etmiseniz, kendinize iyilik
etmi olursunuz, eer ktlk etmi olsanz
(tevbe
ve
pimanlktan
sonra)
sizi
balayan bir Rabbiniz vardr. Hakeza
imdilik onlara gzel muamele et 2
ayeti hakknda da yle buyurdu: Ama
azarlamadan affetmektir.

1
2

sra/7
Hicr/85

395

Yine o Hazret O size korku ve mit

iinde imei gsteriyor.3 Ayetinin
tefsirinde ise yle buyurdu: Yolcu iin
korku, ikamet eden iinse umut vardr.
Hakeza Hazret yle buyurdu: Her kim
gnahlarna keffare olarak verebilecek bir
eye sahip deilse, Muhammede ve Ehl-i
Beytine bol bol salavat gndersin. Zira
salavat
gnahlar
tamamyla
ortadan
kaldrr. Hakeza Muhammede ve Al-i
Muhammede salavat gndermek, Allah
katnda tesbih, tahlil (lailahe illallah) ve
tekbir deerindedir. diye buyurdu.
41- mam Rza (a.s) babalarndan,
Emirel
Mminin
Ali
(a.s)n
yle
buyurduunu naklediyor: Bir gn Allah
Resul yle buyurdu: Ey insanlar! Allahn
ay bereket, rahmed ve mafiretle size
gelmitir.
Bu ay Allah katnda btn
aylardan daha deerli ve ycedir. Gnleri
btn gnlerden stndr, geceleri btn
gecelerden daha faziletli ve saatleri ise
btn saatlerden daha deerlidir. Bu aya
Allahn misafiri olarak arldnz ve bu
ayda ilahi keramet ve ycelik sahibi karar
klndnz. Nefesleriniz bu ayda tesbih ve
uykularnz bu ayda ibadettir. Amelleriniz
3

396

Rad/12

bu ayda makbul ve dualarnz ise bu ayda

mstahabdr. O halde sadk bir niyet ve
temiz bir kalple Allah-u Tealadan sizlerin
oru tutmanz ve Kuran ayetlerini tilavet
etmenizi muvaffak klmasn dileyin. Zira
bedbaht, bu yce ayda Allahn gufranndan
mahrum kalan kimsedir. Bu ayn susuzluu
ve al ile kyametin susuzluunu ve
aln hatrlayn.. Fakirlere ve miskinlere
sadaka
verin.
Byklerinize
saygl
davrann. ocuklarnza kar yumuak
olun.
Kendi
akrabalarnzla
ilikinizi
koparmayn,
dillerinizi
ve
gzlerinizi
bakmas haram olan eylerden koruyun.
Kulaklarnz ise iitilmesi caiz olmayan
eylere
kar
tkayn.
Bakalarnn
yetimlerine kar iyi davrann ki sizin
yetimlerinize
de
iyi
davransnlar.
Gnahlarnzdan dolay Allahn dergahnda
tevbe edin. Namaz vakitlerinde ellerinizi
dua iin kaldrn. Zira o vakitler en gzel
saatlerdir. Allah Teala o vakitte rahmed
nazaryla kullarna bakar ve her ne zaman
onunla mnacat ederse karln verir. Her
ne zaman seslenirse sesine cevap verir. Her
ne zaman ondan bir ey isterse dualarn
kabul eder.
Ey insanlar! Nefisleriniz yaptklarnzn
ipoteindedir.
Tevbe istifarla onlar
397

zgrle kavuturun. Srtnz gnahlardan

arlamtr, uzun secde yaparak srtnz
hafifletirin. unu biliniz ki Allah-u Tela
kendi izzetine yemin ederek namaz klanlar
ve secde edenleri kyamet gnnde -her
eyin sadece Allah iin dirildii gndekendisine azap edilmeyeceini ve atele
korkutulmayacan bildirmitir. Ey insanlar
her kim bu ayda oru tutan mminlere iftar
yemei verirse; bu ii ile Allah katndan bir
kleyi azat etmi saylr ve gemi gnahlar
affedilmi olur. Halk: Ya Resulullah!
Hepimiz bu gce sahip deiliz.Deyince de
Hazret yle buyurdu: Bir hurma ile de
olsa kendinizden atei uzaklatrn. Bir
yudum suyla da olsa atei kendinizden
uzaklatrn.
Ey insanlar! Her kim bu ayda gzel
ahlakl olursa ayaklarn srat kprsnden
kayaca gn oradan gven iinde geer.
Her kim bu ayda klelerini skmaz ise, Allah
da onu hesaba ekerken skmaz. Her kim bu
ayda insanlara ktlk etmezse, Allah da
kendisiyle grt gn gazabn ondan
uzak klar. Her kim bu ayda bir yetime
ikram ederse, Allah da kendisiyle grt
gn kendisine ikram edecektir. Her kim bu
ayda sla-i rahimde bulunursa Allah da
kendisiyle grt gn onu rahmedine
398

mazhar klar. Her kim bu ayda sla-i

rahimde bulunmay terk ederse, Allah da
kendisiyle grt gn ondan rahmedini
keser. Her kim bu ayda nafile namaz
klarsa, Allah da
onu kesin olarak
azabndan uzak klar. Her kim bu ayda bir
farz eda ederse dier aylarda yetmi farz
eda edenin sevabn elde eder. Her kim bu
ayda bana ok salavat gnderirse, amel
terazilerinin hafif geldii gn amel terazisi
ar gelir. Her kim bu ayda Kurandan bir
ayet
okursa,
dier
aylarda
Kuran
hatmeden kimsenin sevabn elde eder.
Ey insanlar cennet kaplar bu ayda
aktr,
Rabbinizden
onu
yznze
kapatmamasn isteyiniz. Cehennem kaplar
da bu ayda kapaldr, Rabbinizden onu
yznze amamasn dileyiniz. Bu ayda
eytanlar zincire vurulmutur, Rabbinizden
onlarn size musallat olmamasn dileyiniz.
Hz. Ali (a.s) yle buyuruyor: Ben kalkp
yle dedim: Ey Resulullah! Bu ayda en
faziletli amel hangisidir.? Peygamber
(s.a.a) yle buyurdu: Ey Ebel Hasan bu
ayda en faziletli amel ilahi haramlardan
saknmaktr. Peygamber daha sonra alad,
Peygambere yle arz ettim: Ya Resulullah
neden
alyorsun?
Peygamber
yle
buyurdu: Ey Ali bu ayda bana gelecekler
399

iin alyorum, adeta sen namaz klarken ilk

ve son btn insanlarn en kts ve Semud
kavminin
devesini
kesen
kimsenin
kardei/meslekta olan bir ahsn kalkp
bann tam ortasna darbe indirdiini ve
sakaln kana boyadn adeta grr
gibiyim. Emirel Mminin (a.s) yle
buyurdu: Bunun zerine Peygambere
yle dedim: Ey Allahn Resul bu
durumda dinim salam mdr? Peygamber
yle buyurdu: Evet dinin salamdr daha
sonra Peygamber yle devam etti: Ey Ali!
Seni katleden beni katletmitir. Sana buz
eden bana buz etmitir. Sana sven bana
svmtr. Zira sen bendensin, benim
gibisin, ruhun benim ruhumdan, topran
benim topramdandr. Allah beni ve seni
yaratt,
beni
ve
seni
seti,
beni
peygamberlie seti, seni ise imamla. O
halde her kim senin imametini inkar ederse
benim nbvvetimi inkar etmitir. Ey Ali
sen benim vasim torunlarmn babas ve
damadmsn. Sen hayatmda ve hayatmdan
sonra
benim
mmetim
arasndaki
halifemsin. Senin emrin benim emrimdir ve
senin nehyin benim nehyimdir. Beni
nbvvete seen ve insanlarn en stn
klan Allaha and olsun ki sen, Allahn
400

insanlara hcceti, esrarnn emini ve

kullarnn halifesisin.
42mam
Hasan
Askeri
(a.s)
babalarndan, onlar da mam Seccad
(a.s)dan Emirel Mminin (a.s)n yle
buyurduunu rivayet etmitir: Bir ok gafil
insan vardr ki kefeni olacan bilmedii
halde kendisine elbise diker. Kendisine
mezar olacan bilmeden ev yapmaya
kalkar.
43- Emirel Mminin (a.s)a yle
soruldu: lm iin hazrlk nedir? Hz. Ali
(a.s) yle buyurdu: Farzlar eda etmek,
haramlar terk etmek ve gzel ahlaka sahip
olmakByle bir insan iin lme gitmesi
veya kendisine lmn gelmesi hi fark
etmez. Allaha and olsun ki Ebu Talibin
olu iin lme gitmenin veya lmn
kendisine gelmesinin hibir fark yoktur.
44- Hz. Ali (a.s) hutbelerinin birinde
yle buyurmaktadr: Ey insanlar dnya
fena yurdudur. Ahiret ise beka yurdudur. Bu
gei mahallinden ebediyet yurdu iin
kendinize azk alnz. Esrarnzn gizli
olmad kimse (Allah) karsnda irkin
amellerinizi aa vurmaynz. Bedenleriniz
dnyadan kmadan gnllerinizi dnyadan
karnz. Dnyada yayorsunuz; ama
ahiret iin yaratldnz. Dnya bir zehire
401

benzer onu tanmayan yer. nsan lnce;

Melekler, nceden ne gnderdi?diye
sorar. nsanlar ise, Geride ne brakt?diye
sorar. O halde size faydal olacak iyilikleri
nceden gnderin. Hasret duyacanz
amelleri geride brakmaynz. Zira mahrum,
malnn hayrndan mahrum olan kimsedir.
Hasret
duyulacak
kimse
sadaka
ve
hayrlarla amellerinin kefesini arlatran,
cennetteki yerini ve srat kprsnden
geiini
gzelletiren/kolaylatran
kimsedir.
45- mam Rza (a.s) yle buyurmutur:
Her kim Aura gn ilerinin ve
ihtiyalarnn peice gitmezse Allah da onun
dnya ve ahiret ihtiyalarn giderir. Her
kim Aura gnn musibet hzn ve
alama gn kabul ederse Allah da kyamet
gnn sevin gn karar klar. Cennette
gzleri bizi grmekle aydnlanr. Herkes
Aura gnn bereket gn kabul eder ve
evi iin o gn bir ey stok ederse o stok
ettii eylerin bereketi olmaz. Kyamet
gnnde Yezid, Ubeydullah bin Ziyad, Amr
bin Saad -Allah hepsine lanet etsin- ile
birlikte cehennemin en alt tabakasnda har
olur.
46- Reyyan bin ebib yle diyor:
Muharrem aynn ilk gn mam Rza
402

(a.s)nn huzuruna vardm, bana, Oru

musun?diye sordu. Ben, Hayr deyince
de yle buyurdu: Bu gn Zekeriyya
(a.s)n Allaha yle dua ettii gndr:
Allahm bana katndan temiz bir soy
ver, phesiz ki sen dualar hakkyla
iitensin.1 Allah da onun duasn kabul
etti. Ve meleklere Zekeriyyaya -ki mihrapta
namaz klyordu- Allah sana Yahyay
mjdeliyor diye sylemelerini emretti. O
halde kim bugn oru tutar ve Allaha dua
ederse Allah da Zekeriyyann duasn kabul
ettii gibi onun duasn da kabul edecektir.
mam (a.s) daha sonra yle buyurdu: Ey
bn-i ebib Muharrem ay cahiliye ehlinin
bile saygsndan dolay zulm ve sava
haram kld bir aydr. Ama bu mmet bu
ayn saygnln ve peygamberlerinin
ihtiramn korumamlardr. Bu ayda onun
evladn ldrdler, kadnlarn esir aldlar,
mallarn yamaladlar. Allah asla onlarn bu
iini affetmeyecektir! Ey bn-i ebib! Eer
alamak istiyorsan Hseyin bin Ali bin Ebi
Talib iin ala. Zira onu bir koyun gibi
kestiler. Ailesinden on sekiz kiiyi onunla
birlikte ehit ettiler. Onlarn yeryznde bir
benzeri yoktur. Yedi kat gk ve yer onlarn
1

Al-i mran/38

403

ahadetine alad. Drt bin melek onlara

yardm iin yeryzne indi. Ama onlara
(mdahale iin) izin verilmemiti.
Bu
melekler Hz. Mehdi (a.s) kyam edinceye
kadar da Hz. Hseyinin kabri banda
perian ve toz toprak iinde matemli bir
halde ylece baki duracaklardr. Onlar Hz.
Mehdinin yardmclardr ve iarlar Ya
lesaratil Hseyindir. Ey bn-i ebib, babam
babasndan, o da ceddinden bana yle
haber
vermitir:
Ceddim
Hseyin
(salavatullahi aleyh) ehit olunca gkten
kan ve krmz toprak yad. Ey ibn-i ebib
eer
Hseyin
iin
gz
yalarn
yanaklarndan dklecek kadar alayacak
olursan Allah kk veya byk az veya
ok, tm gnahlarn affeder. Ey bn-i ebib
eer tertemiz ve gnahsz bir ekilde Allah
ile grmek istersen Hseyin (a.s) ziyaret
et. Ey bn-i ebib eer Peygamber-i Ekrem
ile
birlikte
cennette
olmak
istersen
Hseyinin katillerine lanet et. Ey ibn-i
ebib! Hseyin (a.s) ile birlikte ehit
olanlarn sevab kadar sevaba sahip olmak
istiyorsan onlar hatrladnda yle de:
Keke ben de onlarla birlikte olup byk
kurtulua erseydim. Ey ibn-i ebib
cennette yce makamlarda bizimle birlikte
olmak
istiyorsan
hznlerde
bizimle
404

hznlen ve sevinlerde bizimle sevin,

velayetimize sarl. Zira eer bir insan bir
ta bile sevse Allah kyamette onu o tala
birlikte har eder.
47mam
Hasan
Askeri
(a.s)
babalarndan,
onlar
da
Hz.
Aliden
Peygamberin
yle
buyurduunu
nakletmilerdir:
Allah-u
Teala
yle
buyuruyor:
Fatihay
kendimle
kulum
arasnda ikiye bldm. Yarsn kendime,
dier yarsn kuluma ayrdm. Kulum neyi
talep
ederse
elde
edecektir.
Kul
Bismillahirrahmanirrahim deyince Allah-u
Teala yle buyurur: Kulum iine benim
admla balad, o halde ilerini yapmam ve
halini bereketlendirmem bana farzdr. Kul
elhamdulillahi rabbil alemin (Hamd
alemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur)
deyince de Allah-u Teala yle buyurur:
Kulum beni vd, yannda olan nimetlerin
benden olduunu, urad belalarn benim
kudretimle olduunu bildi. Siz de ahit olun
ki ben de uhrevi nimetleri dnyevi
nimetlerine eklerim ve dnyevi belalar
defettiim gibi ondan uhrevi belalar da def
ederim kul, er-Rahmanir-Rahim deyince
de Allah-u Teala yle buyurur: Kulum
benim
rahman
ve
rahim
olduuma
ahadette
bulundu,
ben
de
onu
405

rahmedimden daha ok nasiplendirir ve

ihsanlarmdan daha ok faydalandrrm.
Kul, Malik-i yevmiddin (din gnnn
sahibi) deyince de Allah-u Teala yle
buyurur: Siz de ahit olun ki o benim
kyamet gnnn maliki olduumu itiraf
ettii iin ben de kyamette hesabn
kolaylatrr ve ktlklerini affederim.
Kul, yyake nabud (sadece sana ibadet
ederiz) deyince de Allah-u Teala yle
buyurur: Kulum doru sylyor, sadece
bana ibadet ediyor. ahit olun ki bu
ibadetleri sebebiyle kendisine bu ibadetten
muhalif olanlarn gpta edecei/imrenecei
sevaplar veririm. Kul, yyake nastain
(sadece senden yardm dileriz) deyince de
Allah-u Teala yle buyuruyor: Kulum
benden yardm istiyor ve bana snmtr.
ahit olun ki bende ilerinde ona yardmc
olacam, zorluklarda imdadna yetieceim
ve zor gnde elinden tutacam. Kul,
hdinas sratel mustakim (bizi doru yola
hidayet et) deyince ve surenin sonuna kadar
okuyunca da Allah-u Teala yle buyurur:
Bu istekleri kabul edilmitir. Kulum neyi
dilerse o olacaktr. Kulumun dualarn kabul
ettim, arzu ettii eyleri ona ihsan ettim.
Onu korkulacak eylerden gvende kldm.
406

mam Hasan Askeri (a.s) yle buyurdu:

Emirel
Mminin
(a.s)a,
Bismillahirrahmanirrahim
Fatiha
suresinden midir? diye sorulunca yle
buyurdu: Evet, Peygamber de onu kraat
ediyor ve surenin bir cz sayyordu. Ayrca
yle buyuruyordu: Fatiha suresi Sebul
Mesanidir.
48- mam Hasan Askeri babalarndan,
onlar
da
Hz.
Ali
(a.s)'dan
yle
nakletmilerdir, Bismillahirrahmanirrahim,
hamd suresinden bir ayettir. Hamd suresi
yedi ayettir ve Bismillahirrahmanirrahim
ile kemale ermektedir. Peygamberden yle
buyurduunu iittim: Allah-u Teala bana
yle buyurmutur: (Ey Muhammed) and
olsun biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve
yce Kuran verdik.1 nce hamd sresi
ile beni minnettar kld, onu Kuranla yan
yana
zikretti.
Fatiha
suresi
ar
hazinelerinde olan en deerli eydir. Allah-u
Teala onu Muhammede zg kld ve
kendisini onunla ereflendirdi. Sleyman
dnda hi bir peygamberi bu fazilete
kendisiyle ortak klmad. Zira Allah-u Teala
Sleymana
Bismillahirrahmanirrahim
ayetini ihsan etti. Nitekim Allah-u Teala
1

Hicr/87

407

Belksn dilinden yle buyurmaktadr:

Sebe melikesi: Ey ileri gelenler!
Bana, Bismillahirrahmanirrahim diye
balayan ve 'sakn bana kar ba
kaldrmayn ve teslim olarak gelin'
diyen Sleyman'dan gnderilen nemli
bir mektup brakld dedi.1 Her kim
Muhammed ve Ehl-i Beyt'inin velayetine
inanarak okur, onlarn emrine itaat eder,
zahir ve batnna iman ederse, Allah da her
harfine karlk kendisine tm dnyadan,
hayr ve mallarndan daha stn olan
iyilikler verir. Her kim onu okuyan kariyi
dinlerse, kendisine onu okuyan karinin
sevab verilir. O halde size verilen bu
hayrdan hakkyla istifade etmeye alnz,
bu sizler iin bir ganimettir. Skn vakit
geip de kalpleriniz hasret iinde kalmasn.
49- mam Rza (a.s) Babalarndan, onlar
da mam Hseyin (a.s)'dan yle rivayet
etmilerdir: Hz. Ali uzun bir aradan sonra
olduka yalanan ve yolda yrmekte
zorlanan bir dostunu grnce ona yle
buyurdu: Baya yalanmsn ey adam!
Adam ise, Senin itaatinde yalandm ey
Emirel Mminin dedi. Hz. Ali, Henz
sende bir gcn olduunu gryorum.diye
1

408

Nahl/29-31

buyurunca da adam yle dedi: o da sana

aittir. Ey Emirel Mminin
50- brahim bin Ebi Mahmud mam
Rza'dan, O da babalarndan , onlar da
mam Hseyinden Peygamber-i Ekrem
(s.a.a)'n
yle
buyurduunu
rivayet
etmitir: Ey Ali sen benden sonraki
mazlumsun. Sana zulmedene ve hakszlkta
bulunana eyvahlar olsun. Ne mutlu sana
uyana ve baka kimseyi sana tercih
etmeyene! Ey Ali sen benden sonra
bakalarnn
kendisiyle
savaaca
kimsesin. Seninle savaana eyvahlar olsun.
Ne mutlu seninle birlikte savaanlara. Ey
Ali, sen benden sonra benim szlerimle
konuan ve benim dilimle hitabeden
kimsesin.
Senin
szlerini
reddedene
eyvahlar
olsun.
Ne
mutlu
szlerini
kabullenenlere! Ey Ali sen benden sonra bu
mmetin efendisisin! Sen onlarn imam ve
halifesisin. Her kim senden ayrlrsa
kyamette benden ayrlacaktr. Her kim
seninle olursa kyamette benimle olacaktr!
Ey Ali sen bana iman eden, beni tasdik
eden, ilerimde bana yardmc olan, benimle
birlikte dmanlarla savaan ve insanlarn
cehalet gafletinde olduu bir zamanda
benimle birlikte namaz klan ilk kimsesin!
Ey Ali sen kyamette benimle birlikte
409

topraktan ban kaldracak ilk kimsesin.

Sen benimle birlikte srattan geecek ilk
kimsesin. Rabbim izzetine yemin etmitir ki
srattan sadece senin ve neslinden olan
imamlarn
velayetiyle elinde ateten
kurtulu
beraat
bulunan
kimseler
geecektir! Sen havuzda yanma gelecek ilk
kimsesin. Dostlarna o havuzdan su verecek
ve dmanlarn ondan uzaklatracaksn.
Makam- Mahmud'da olduumda benimle
olacak
kimsesin.
Dostlarmza efaat
edeceksin ve onlar hakknda efaatin kabul
edilecektir. Sen cennete girecek ilk
kimsesin. Elinde hamd bayra olacaktr.
Bu bayrak yetmi paradr her paras ay ve
gneten daha genitir. Sen cennetteki
Tuba aacnn sahibisin; bu aacn kkleri
senin evinde, dallar ve yapraklar ise seni
sevenlerin ve iilerinin evindedir.
brahim bin Ebi Mahmud (bu hadisin
ravisi) yle diyor: Ben mam Rza (a.s)a
yle arz ettim: Ey bn-i Resulillah!
Emirel-Mminin ve siz Ehl-i Beytin
faziletleri
hakknda
muhaliflerinizden
nakledilen ve sizden menkul rivayetler
arasnda olmayan bir takm rivayetler
vardr. Onlara inanalm m?mam (a.s)
yle buyurdu: Babam, babasndan o da
deerli
atasndan
Peygamberin
yle
410

buyurduunu bana nakletti: Her kim bir

konumacy dinlerse ona ibadet etmi
saylr. Eer o konumac Allah adna
konuuyorsa dinleyen Allaha ibadet etmi
saylr; eer iblis adna konuuyorsa, iblise
ibadet etmi saylr. Daha sonra mam (a.s)
yle buyurdu: Ey bn-i Ebi Mahmud!
Muhaliflerimiz bizim hakkmzda tr
rivayet uydurdular:
1-Ar, ifrat
2-Hakkmz yemek ve tefrit
3-Dmanlarmzn ktlklerini beyan
etmek ve onlara svmek
nsanlar onlarn naklettii ar rivayetleri
duyunca iilerinizi tekfir ediyor ve yle
diyorlar:
ia
imamlarn
uluhiyetine
inanmaktadr.
Tefrit
ve
hakkmzn
inendii rivayetleri iitince de ona
inanyorlar. Dmanlarmzn ktlklerini
beyan eden ve onlara svlen rivayetleri
iitince de bize svyorlar. Halbuki Allah-u
Teala yle buyurmaktadr: Allah'tan
baka yalvardklarna
svmeyin ki
onlar da bilmeyerek ar gidip Allah'a
svmesinler.1
Ey bn-i Ebi Mahmud insanlar saa sola
gidince sen bizim yolumuzdan ayrlma, zira
1

Enam/108

411

her kim bizimle olursa biz de onunda

oluruz. Her kim bizden ayrlrsa biz de
ondan ayrlrz. nsan imandan karan en
kk
ey
akl
talarna,
bu
ekirdektirdeyip
ona
inanmak
ve
muhaliflerinden uzak durmaktr. Ey bn-i
Ebi Mahmud sana dediklerimi sakla, zira
dnya ve ahiret hayrn senin iin bu
szlerimde topladm.
51- mam Rza (a.s) babasndan yle
rivayet
etmitir:
Mensur
Devanki
adamlarn, mam Sadk (a.s) getirtmek
iin gnderdi. Mansur mam Sadk (a.s)n
ehid
etmek
istiyordu.
Klcn
ve
ldrldklerinde
mahkumlarn
altna
serilen postu hazrlad ve Rebie yle dedi:
Ben onunla konuurken el rptmda sen
boynunu vur. mam Sadk (a.s) Mansurun
yanna gelince uzaktan ona bakt ve
dudaklaryla bir eyler syledi. Mansur
kendi yerine oturmutu. mam grnce
yle dedi: Ho geldiniz, biz borcunuz iin
sizi buraya ardk. Daha sonra yumuak
bir dille mam (a.s)n ailesinin hal hatrn
sordu ve yle dedi: Allah borcunuzu dedi
ve dlnz belirledi. Ey Rebi nc ii
yapma. Cafer ailesine geri dnsn. mam
(a.s) dar knca Rebi yle dedi: Ey Eba
Ebdillah! O klc ve sizin iin yere serilen o
412

postu
grdnz
m?
Siz
elbisenizi
silkeleyince
kendi
kendinize
ne
sylyordunuz? mam (a.s) yle buyurdu:
Evet yznde ktl grnce yle
dedim: nsanlar yerine rabbim bana yeter,
yaratklar yerine yaratcm bana yeter, rzk
verilenler yerine rzk veren bana yeter,
alemlerin rabbi olan Allah bana yeter. Kafi
olan Allah bana kafidir, her zaman kafi olan
rabbim bana kafidir. Ondan baka ilah
olmayan Allah bana kafidir, ona tevekkl
ederim. O byk arn sahibidir.
52- mam Askeri (a.s) babasndan, o da
mam Sadktan, Bize doru yola hidayet
et.Ayetinin
tefsiri
hakknda
yle
buyurduunu rivayet etmitir: Yani bizi
doru yola hidayet et, yani bizi senin
sevgine ve dinine ulatran yola koy. Bizleri
helakete sebep olan nefsani arzulardan ve
yoklua sebep olan ahsi grlerden koru,
bizleri irad et.
53- Hseyin bin Halid yle diyor: mam
Rza (a.s)a, Dorusu biz, sorumluluu
gklere, yere, dalara sunmuuzdur da
onlar bunu yklenmekten ekinmiler
ve ondan korkup titremilerdir.Ayetinin
tefsirini sordum. mam (a.s) yle buyurdu:
Buradaki emanet velayettir. Her kim haksz
yere velayet iddiasnda bulunursa kafir olur.
413

54- Ubeyd bin Hilal yle diyor: mam

Rza (a.s)dan yle buyurduunu iittim.
Mmin kulun muhaddes olmasn isterim.
Ben, Muhaddes nedir?diye sorunca da,
mam (a.s) yle buyurdu: Yani mfehhem
olmasn isterim. (Zahiren mufehhemakl
ilhamyla ksa szlerden mtekellimin btn
maksadn ve hedefini anlayan akll kimse
demektir.)
55- Abdusselam bin Salih Herevi yle
diyor:
mam
Rza
(a.s)dan
yle
buyurduunu iittim: imizi ihya edene
Allah rahmed eylesin. Ben, Sizin iinizi
nasl ihya edilmi olabilir?diye sorunca
mam (a.s) yle buyurdu: lmimizi renir
ve insanlara retir. Zira eer insanlar
szlerimizin
gzelliinden
haberdar
olurlarsa bize uyarlar. Ravi yle diyor:
mam Sadk (a.s)dan bizlere yle rivayet
edildiini aktardm: Her kim cahillerle
cedellemek, alimlere kar vnmek ve bir
cemaatin ilgisini kazanmak iin bir eyi
renirse o kimse cehennem ehlidir. mam
Rza (a.s) bunun zerine yle dedi:
Ceddim
doru
buyurmulardr.
Sen
cahillerin kim olduunu biliyor musun?
Ben, Hayr ya bn-i Resulilllah deyince de
mam
(a.s)
yle
buyurdu:
Onlar
muhaliflerimizin hikayecileridir. Alimlerin
414

kim olduunu biliyor musun? Ben, Hayr

ya ibn-i Resulillah deyince de mam (a.s)
yle buyurdu: Onlar Allahn sevgi ve
itaatlerini farz kld Al-i Muhammedin
alimleridir. Daha sonra yle buyurdu:
Acaba mam Sadk (a.s)n, Bir cemaatin
tevecchn kazanmak tan maksadnn ne
olduunu biliyor musun? Ben, Hayr
deyince de yle buyurdu: Allaha and
olsun ki mam Sadk (a.s)n maksad haksz
yere mamlk iddiasnda bulunmaktr. Her
kim byle yaparsa Cehennem ehli olur.
56- Hseyin bin Halid yle diyor: mam
Rza (a.s) a unu sordum: Adamn biri
malnn
bir
blmn
falan
yere
harcanmasn vasiyet ederse malnn ne
kadarn oraya masraf etmek gerekir?
mam (a.s) yle buyurdu: te birinin
yedide birini.
57- Cafer bin brahim yle diyor:
Babam vastasyla mam Rza (a.s)'a yle
bir mektup yazdm: Fedan olaym. iiler sa'
konusunda ihtilafa dmlerdir. Bazlar
yle diyor: Fitre Medine sa' ile verilir.
Bazlar ise, Irak sa' ile verilir diyor.
mam (a.s) yle buyurdu: Sa' alt Medine
ritli ve dokuz Irak ritlidir. Ravi yle diyor:
mam (a.s) vezn hakknda da yle
415

buyurdu: bir vezin bin yz yetmi

dirhemdir.
58- Bizenti yle diyor: mam Rza
(a.s)'a Hz. Fatma (a.s) kabrini sordum.
mam Rza (a.s) yle buyurdu: Hazret-i
Zehra (a.s) kendi evine defnedildi. Ben-i
meyye mescidi bytnce Hz. Zehra
(a.s)'n kabri de mescidin iinde yer ald.
59- Hasan bin Cehm yle diyor: mam
Rza (a.s) yle buyurdu: Emirel Mminin
(a.s) srekli yle diyordu: kram ve
saygy
eekten
baka
hi
kimse
reddetmez. Ben, ne demek istemitir?
diye sorunca da yle buyurdu: Yani yer
amak, otururken yer vermek ve gzel koku
ikram etmek.
(Aklama: Yani eer bir mecliste birisine
yer verilirse veya kendisine gzel koku
ikram edilirse red etmemelidir.)
60- Ali bin Cehm yle diyor: mam Rza
(a.s) yle buyurmutur: kram ve saygy
eek dnda hi kimse reddetmez. Ben
Hangi tr saygy kastediyorsunuz? diye
sorunca da mam (a.s) yle buyurdu:
Gzel koku ve bir insann dier bir insana
gsterdii sayg.
61- Ebu Zeyd Maliki yle diyor: mam
Rza (a.s)'dan yle buyurduunu iittim:
Sayg ve ikram eekler dnda hi kimse
416

reddetmez. mam (a.s)'n maksad gzel

koku ve oturmak iin verilen yastktr.
62- mam Rza (a.s)a Sonra kirlerini
giderip (trnaklarn kesip, pisliklerden
arnp
ve
ihramdan
kp)
temizlensinler.
Adaklarn
yerine
getirsinler. Kabe'yi tavaf etsinler.Ayeti
hakknda
sordum.
mam
(a.s)
yle
buyurdu: (Arapa ayette geen) nefes
kelimesi trnaklarn kesmek, pisliklerden
arnmak ve ihramdan kmaktr.
63- bn-i Fazzal mam Rza (a.s)dan yle
rivayet etmitir: Babam babalarndan,
onlar da Ali (a.s)dan Peygamberin yle
buyurduunu
nakletmilerdir:
Gemi
mmetlerin hastalklar size bulamtr,
(bunlar) kin ve hasettir.
64- mam Rza (a.s) babas mam
Kazmdan o da mam Sadk (a.s)dan yle
rivayet etmitir: Allah-u Teala Davud (a.s)a
yle vahiy etti: Baz kullarm iyi bir i
yapar da o ii sebebiyle
onu cennete
koyarm. Davud (a.s) yle dedi: Allahm
o iyi i nedir? Allah-u Teala yle buyurdu:
Bir hurmayla da olsa bir mminin
kalbinden hznn gidermektir. Bunun
zerine Davud (a.s) yle buyurdu: Her
kim seni tanrsa senden midini kesemez.
417

65- Hasan bn-i Bint lyas yle diyor:

mam
Rza
(a.s)dan
yle
iittim:
Peygamber (s.a.a) yle buyurdu: Allah
kendisinden bir hades zuhur edene veya bir
muhdise snak verene Allah lanet etsin.
Ravi yle diyor: Hadesden maksadn ne
olduunu sordum, mam Rza (a.s) yle
buyurdu: Cinayet ve ldrmedir.
67- mam Rza (a.s) babasndan, o da
mam Sadk (a.s)dan yle nakletmektedir:
Allah-u Teala etten ve iman kimseden
holanmaz. Oradakilerden biri mam
(a.s)dan yle sordu: Ey bn-i Resulillah,
biz eti seviyoruz, evimizde et eksik olmuyor,
o halde ne yapmamz gerekir. mam (a.s)
yle
buyurdu:
Dndnz
gibi
deildir, maksat gybet edilerek insanlarn
etinin yenildii (mslmann gybetinin
yapld) evlerdir. imandan maksat da
mtekebbir ve yolda gururlu yryen
kimsedir.
68- Abdusselam bin Salih Herevi yle
diyor: mam Rza (a.s)a arz ettim: Ey bn-i
Resulillah, Ramazan aynda iliki kuran
veya orucunu batl eden kimse hakknda
babalarnzdan

keffare
vermeleri
gerektii nakledilmitir. Baka bir rivayette
ise
bir
keffare
vermeleri
yeterli
grlmtr. Bu iki rivayetten hangisiyle
418

amel edelim. mam (a.s) yle buyurdu:

Her ikisine de amel ediniz, yle ki eer
Ramazan aynda haram ilikide bulunur
veya haram bir eyle orucunu bozarsa
keffare vermelidir, yani bir kle azad etmeli,
iki ay aralksz oru tutmal ve 60 fakiri
doyurmaldr. O gnn kazasn da ayrca
eda etmelidir. Ama eer helal ilikide
bulunmu veya helal bir eyle orucunu
bozmusa bir keffare vermelidir ve bir
gnde kaza tutmaldr. Unutarak byle
yapmsa ona hem kaza ve hem de Keffare
gerekmez.
69- Ahmed bin Eyem yle diyor: mam
Rza (a.s)a arz ettim: Fedan olaym, neden
Araplar ocuklarn kelb (kpek), nemir
(kaplan)
ve
feht
(pander)
olarak
adlandrmaktadr.
mam
(a.s)
yle
buyurdu: Araplar sava bir millettir, bu
isimlerle
dmanlarn
korkutmak
istiyorlard. Kendi klelerini de fere
(rahatlk, genilik) mbarek, meymun
(bereketli) olarak adlandryor ve bunu iyiye
yorumluyorlard.
70-Abdusselam bin Salih Herevi yle
diyor:
mam
Rza
(a.s)dan
yle
buyurduunu iittim: nsanlarn amelleri
mahluktur.
Ben
Ne
demek
diye
419

sorduumda yle buyurdular: Yani takdir

edilmitir.

420

29. BLM
MAM RIZANIN HZ. MUHAMMEDN
SIFATLARI HAKKINDA
BUYURDUKLARI
mam Rza babalarndan, onlar da mam
Hasan-i Mctebadan yle buyurduunu
nakletmektedir: Peygamberi sfatlaryla,
etraflca tarif eden iy daym Hind bin Ebi
Haleden Peygamberin sfat ve zahirini
sordum. O yle dedi: Hz. Resul ok
heybetliydi, onun yz ayn on drdnc
gecesi
gibi
parlyordu,
orta
boylu
insanlardan biraz uzunca, zayf ve uzun
insanlardan biraz ksaca boyu vard, byk
bir kafaya sahipti, Hazretin salar ne ok
kvrck ne de tmyle dz ve yumuakt,
Hazretin rgl salar zlnce ortadan
ikiye ayryordu.1 Aksi takdirde onu kendi
haline
brakyordu.
Velhasl
salarn
uzatnca salar kulak memesinden aa
inmiyordu, parlak bir rengi vard, geni bir
aln vard, kalar ekik ve keman gibiydi.
1

bn-i Esir Nihayenin akese maddesinde yle

diyor: bu cmlede yer alan akikatuhu lafz

akisetuhu lafzndan daha mehurdur. nk O
Hazret salarn rmyordu, (veya arkada rlm
ekilde yapmyordu.) Mtercime gre ise kafada
toplanan salar manasnadr.

421

Ayn zamanda tam ve doluydu, ama ok sk

deildi, kznca kalar arasndaki damar
iiyordu, burnu ince ortas hafif kkt,
yzndeki bur hi eksik olmazd. Onu
tanmayanlar
mtekebbir
olduunu
zannederdi.
Peygamberin sakal ksa ve grd,
yanaklar dz ve kemikliydi, az byk1 ve
dileri beyaz ve berrakt, boynundan veya
gsnden karnna dek uzanan ince bir kl
izgisine sahipti, boynu gm renkli bir
srahiyi andryordu.
Dzgn yaratll, hafif iman, ayn
zamanda gs ve karn ayn hizadayd.
Geni omuzlu, pazl, beyaz ve nurani bir
bedene
sahipti.
Boazndan
gsne
uzanan bir izgiyi andran kldan izgiler
vard. Mbarek karn ve dier blmleri
klszd. te yandan kollar, omuzlar ve
gsnn st kllyd. Kollar uzun,
avular iri, mbarek elleri ve ayaklar
kalnd. 2 El ve ayaklar uyumlu, kemikleri
dz ve saft.
1

Az bykl Araplar arasnda bir gzellikti.

(Meanil-Ahbar s. 85)
2
El ve ayaklarn kaln olmas Araplar arasnda
erkein gzelliklerinden saylyordu. (Meanil-Ahbar
s. 87)

422

Ayak taban ukur, ince kemiklerden

aas (ki genelde ayakkabnn iinde yer
almaktadr) etli deildi. yle ki ayaklarnn
zerinde su durmuyor, dklyordu.
Yrynce gl ve heybetli hafif eilimli,
olduka vakarl ve abuk yrrd. Adeta
yokutan iner gibiydi, saa ve sola dnnce
btn vcuduyla dnerdi, gzleri aaya
dk, baklar gklerden ok yere
bakyordu. Gzlerini bir eye dikmiyor ve
grd herkese selam veriyordu.
mam Hasan (a.s) daha sonra yle
buyurdu: Kendisine, Bana onun szlerini
anlat.Deyince de yle dedi: Peygamber
srekli mahzun ve dnceliydi, rahat ve
huzuru yoktu, ihtiya olmad yerde asla
konumazd, tartl ve ll konuurdu, ne
az ve ne de ok konuurdu, szleri
salamd, basit ve irkin sz sylemezdi.
Bakalarnn
az
da
olsa
nimet
ve
muhabbetini byk grrd. Onlardan
hibir eyi knamazd, yiyeceklerden hi
birini ne ver nede beenmemezlik de
bulunurdu, dnya onu kzdramazd, hak sz
konusu olunca hakk stn klarak herkese
tantyor, hibir ey gazab karsnda
dayanamyordu. aret iin btn eliyle
iaret ediyor, aknlk annda ellerini
eviriyorlard. Sohbet esnasnda sa elini
423

sol eline yaklatryor, sa ba parmayla

sol elin ayasna vuruyordu. Gazab annda
kzgnlkla yzn eviriyor, mutluluk
annda gzlerini yere eviriyordu. Glmesi
daha ok tebessmd, olduka gzel
tebessm ediyor, glerken beyaz dileri
gzkyordu.
mam Hasan (a.s) yle diyor: Bu hadisi
bir mddet Hseyin (a.s)dan gizledim,
sonra ona syledim sonra benden nce
onun da sorduunu rendim, daha sonra
Hz. Hseyinin Peygamberin girii, k,
oturuu ve ekli hakknda babasna da
sorduunu ve tm her eyi ondan
rendiini fark ettim.
mam Hseyin (a.s) yle buyurdu:
Babamdan, peygamberin girii hakknda
sordum, yle buyurdu: Peygamberin girii
serbestti,
eve
gidince
vaktini
e
ayryordu. Bir blmn Allah-u Tealaya,
bir blmn ailesine, bir blmn ise
kendisine
ayryordu,
kendisiyle
ilgili
blm de iki ayryor, bir blmn halka
tahsis ediyordu, evvela sekin insanlar
giriyor, sonra da halkla gryordu.1 Onlar
1

Veya peygamber sekin insanlarn ilim ve

adabn halka da retmesini istiyordu. (MeanilAhbar s. 88-89)

424

hakknda hibir eyini esirgemiyordu.

mmete ayrd blm hakkndaki adeti
de
fazilet
ehline
dindeki
faziletleri
lsnce izin vererek bakalarna tercih
etmesiydi.
Onlardan bazsnn bir, bazsnn iki,
bazsnnsa daha fazla ihtiyac vard. Onlara
ihtiyacn veriyor ve onlar, kendilerinin ve
mmetin slahna neden olan (bu cmleden
hal ve hatrlarn sorma ve kendilerine lazm
olan bilgileri verme) ileriyle megul ediyor
ve yle buyuruyordu: Hazr olanlar,
olmayanlara
duyursun,
Kim
bana
ulaamyorsa, ihtiyac olduunu iletsin. Zira
her kim hakime ihtiyacn ulatramayan bir
muhtacn ihtiyacn hakime ulatrrsa Allah
da kyamet gnnde onun ayan sabit
klar, kaydrmaz.
Peygamberin huzurunda sadece bu
konular sz konusu ediliyor ve hi kimseden
bunun dnda bir ey kabul etmiyorlard.
Yanna gelenler eli dolu, dini bilen ve
bakalarn hidayet edebilen kimseler
olarak ayrlyordu.
mam
(a.s)
yle
buyuruyor:
Peygamberin k ve ktktan sonra neler
yapt hakknda babama sordum, yle
buyurdular:
Peygamber
kendisini
ilgilendiren
hususlar
dnda
azn
425

amazd. nsanlarla lfet eder, hi kimseyi

kendinden uzaklatrmazd. Her kavmin
byn o kavmin bakan karar klyordu.
nsanlardan gzel yzlln ve gzel
ahlakn esirgemeden saknrd. Ashabn
sorar, onlar yoklard. nsanlar arasndaki
ilikileri sorard. frat ve tefrite dmeden
iyilii ver, teyit eder, ktl ise ktler
ve deersiz klard. lerinde orta yolu takip
eder ve deimez bir yapya sahiptir.
nsanlar gaflete dmesin veya usanmasn
diye srekli dikkatli davranrd. Halktan
asla geri kalmaz ve haktan ileri gitmezdi.
Peygamberin etrafndakiler en hayrl, hayr
sahibi kimselerdi. Peygambere gre en
stn ve yce ey herkese hayrnn
dokunmasyd.
Bakalarnn
dertleriyle
dertlenenlerin
ve
bakalarna
yardm
edenlerin peygamber nezdinde byk bir
makam vard.
mam Hseyin (a.s) yle buyuruyor:
Peygamberin oturmasn sordum babam
yle buyurdu: Otururken ve kalkerken
srekli
zikirle
megul
idi.
Umumi
mekanlarda oturmaz, bu iten sakndrrd.
Bir meclise girince meclisin en arkasnda
oturur,
her
zaman
insanlara
bunu
emrederdi.
Hi
kimse
birinin
kendi
nezdinde
daha
deerli
olduunu
426

dnmesin diye oradakilerin hepsine ayn

davranrd.
Birisiyle oturunca o kalkp
meclisi terk edinceye kadar sabrederdi. Kim
ondan bir ey isterse, ya eli dolu dner, ya
da en azndan tatl ve yumuak szler
iitirdi. Herkese gzel ahlakla davranrd.
Halk iin merhametli bir babayd. Hak
hususunda
herkes
gznde
eitti.
Meclisleri hilim, haya, sadakat ve emanet
meclisiydi. O meclisten yksek bir ses
duyulmaz,
hi
kimsenin
hrmeti
inenmezdi.
Hi
kimsenin
hatas
konuulmazd. Hepsine kar takva zere
birbiriyle eit, bir ve mtevaziy davranrd.
Byklere sayg, ocuklara sevgi gsterir,
muhtalar kendine tercih eder, garip
insanlar korur, gzetirdi.
mam
Hseyin
(a.s)
yle
diyor:
Kendisiyle oturanlara kar nasld?diye
sorunca da babam (a.s) yle buyurdu:
Srekli gler yzl, yumuak ve gzel
davranrd.
Sk tutmaz, kaba davranmaz, barp
armazd. Ne kimseyi knar ve ne de
kimseyi
verdi.Sevmedikleri
eyler
hususunda grmezlikten gelir. Hi kimse
ondan midini kesmez, arzu edenleri
mahrum klmazd. u eyi bir kenara
brakm, terk etmiti: tartma ve cedel,
427

arlk
ve
kendisini
ilgilendirmeyen
konular...
nsanlar hakknda u eyi yaparlard:
Hi
kimseyi
knamaz,
eletirmezdi.
nsanlarn hatalarn ve gizli ilerini takip
etmezdi;
sadece
sevap
mit
ettii
hususlarda konumay tercih ederlerdi.
Konuunca herkes susar, hi kimse en
kk bir harekette bulunmazd. O susunca
dierleri
konuurdu.
Peygamberin
huzurunda birbirinin szn kesmezlerdi.
Eer
birisi
Peygamberin
huzurunda
konuuyorsa dierleri susuyor, sznn
bitmesini bekliyordu. Sonra ilk szlerine
geri dnyorlard. Bakalarn gldren
sze Peygamber de glyor, bakalarn
artan sz Peygamber de aryordu.
Sz ve davranlar iyi olmayan yabanclar
karsnda
sabrediyordu.
Hatta
Peygamberin ashab bu tr insanlar aryor,
bulup Peygamberin huzuruna getirmeye
alyorlard. Peygamber onlara yle
buyuruyorlard: Bir ihtiyacn gidermeye
alan bir muhtac grdnzde ona
yardm edin.Zayf imanl ve mnafk
kimselerin vgsn kabul etmiyor, hi
kimsenin szn kesmiyordu. Ya bizzat o
ahsn kendisi konumasn kesiyor, ya da
vakit gemise bu takdirde ya nehy ederek
428

veya meclisten kalkarak bizzat szn

kesiyordu.
Hz. Hseyin (a.s) yle buyuruyor:
Peygamberin skut ve sessizlii hakknda
babama
sordum,
yle
buyurdu:
Peygamber drt hususta susard: Hilim ve
sabr, ihtiyat, deerlendirme ve tefekkr.
Peygamberin deerlendirmesi halka eit
gzle bakmas ve szlerini eit ekilde
dinlemesiydi. Tefekkr baki ve fani olan
ilerdeydi. Hilmi sabrndayd, hibir ey onu
kzdrmaz/gazaplandrmaz,
ar
davranmaya sevk etmezdi.
Drt hususta da dikkatli ve ihtiyatl
davranrd: yi ileri yapmada; ta ki
dierleri de ona uysunlar. irkin ileri terk
etmede; ta ki dierleri de onu terk etsin.
mmetin islahyla ilgili alma ve dikkatte
ve herkes iin dnya ve ahiret hayrna
sebep olan ileri yapmada Allahn selam
ve rahmedi ona ve Ehl-i Beytine olsun.
Bu hadis bana byk eyhlerden farkl
senetlerle rivayet edilmitir ve bunu
Nbuvvetkitabnda zikrettim. Burada da
farkl yollar arasndan mam Rza yoluyla
nakledileni setim. Zira bu kitap mam Rza
(a.s)dan nakledilen rivayetler kitabdr. Bu
hadisin
tefsirini
ise
Meanil-Ahbar
kitabnda zikrettim.
429

430

30. BLM1
MAM RIZA (A.S)DAN ETL
KONULARDA
NAKLEDLEN HADSLER
1- Curcani ayn senetle mam Rza
(a.s)dan, o da babas Musa bin Caferden
yle rivayet etmitir: mam Sadk (a.s)n
dostlarndan bir grup mehtapl ve aydn bir
gecede Hazretin etrafna toplanmt. mam
(a.s)a yle dediler: Ey bn-i Resulillah, u
gk ne kadar gzel, u yldzlar, gezegenler
ne kadar parlak! mam (a.s) yle buyurdu:
Siz byle diyorsunuz; ama mdebbir drt
melek Cebrail, Mikail, srafil ve Azrail
gkten size ve kardelerinize bakyor, sizin
gklere ve onlara yansyan nurunuz bu
gezegenlerin ve yldzlarn nurundan daha
iyidir. Onlar da sizin gibi yle diyorlar: Bu
Mminlerin nuru ne kadar da gzel!
2- Curcani de ayn isnatla mam Rza
(a.s)dan, o da babas Musa bin Caferden
yle rivayet etmitir: Adamn biri mam
Sadk (a.s)n yanna gelerek yle dedi:
1

Bu blmde baz hadisler ayn mefhum ya da

ayn lafzlarla 28. Blm ve dier blmlerde de

naklolunmutur. Bu yzden biz onlar tekrar
zikretmeyi gerek grmedik. Bu blmn asl 52.
hadistir.

431

Yaamaktan bktm usandm. Allahtan

lm diliyorum. mam (a.s) ona yle
buyurdu: Allahtan itaat iin hayat dile;
isyan iin deil. Eer yaarsan Allah'a itaat
et; Senin iin isyan etmeden ve itaat de
etmeden lmenden daha iyidir. Dolaysyla
yaayp itaat etmen; isyan ve itaat etmeden
lmenden daha hayrldr.
3- Crcani ayn isnatla mam Rzadan, o
da babas Musa bin Caferden, mam Sadk
(a.s)n yle buyurduunu nakletmektedir:
phesiz bazen insan ile cennet arasndaki
mesafe gnahlarnn okluu sebebiyle yer
ile ar arasndaki mesafe kadar uzak olur.
Ama
eer
insan
Allah
korkusundan
gnahlarndan piman olur ve alarsa
kendisiyle cennet arasndaki uzaklk gz
kapaklar ile gz bebei arasndaki uzaklk
kadar olur.
4- Ayn isnatla mam Rzadan, o da
babas mam Musa bin Caferden yle
nakledilmektedir: mam Sadk (a.s)a,
Bize
taun
(veba)
hakknda
neler
diyeceksiniz?Dediklerinde mam (a.s) yle
buyurdu: Taun bazs iin ilahi azaptr,
bazs iin de rahmedtir.
mam (a.s)a, Nasl olur da bir grub iin
azab olan ey baka bir grub iin rahmed
olabilir?diye
sorduklarnda
da
yle
432

buyurdu: Bilmiyor musunuz, cehennem

azab ehli iin azaptr, cehennemlilerle
birlikte olan cehennem bekileri iinse ilahi
rahmedtir.
5- Ayn isnatla mam Rzadan, o da
babas
Musa
bin
Caferden
yle
nakletmektedir: Bir ok insan vardr ki
dnyada oyun ve aka zere ok gler,
kyamette ise ok alar. Bir ok insan da
vardr
ki
dnyada
gnahlarnn
korkusundan ok alar, kyamet gn ise
cennette ok sevinir, gler.
6- Ayn isnadla mam Rzadan, o da
babas mam Musa bin Caferden yle
yle nakletmektedir: mam Sadk Cafer
bin Muhammed (s.a.a) meclise gelmeyen
dostlarndan birinin halini sordu. Onun
hasta olduunu sylediler. mam (a.s)
hemen kalkp onu ziyaret etti. Hasta
yatann banda oturdu. Onun ok hasta
olduunu grnce ona yle buyurdu: Allah
hakknda hsn- zanda bulun. Hasta ahs
yle dedi: Kendim hususunda elbette
hsn- zannm vardr. Benim gamm daha
ok kzlarm iindir. Ben de zaten onlar
dnmekten
byle hastalandm. mam
Sadk (a.s) ona yle buyurdu: yiliklerini
arttracan ve ktlklerini yok edeceini
mid
ettiin
kimseden
kzlarnn
433

durumunun islah hususunda da midin

olsun...
7- Ayn isnatla mam Rza (a.s)dan, o da
babas Musa bin Caferden yle rivayet
etmektedir: mam Sadk (a.s) birine
mektup yazarak yle buyurdu: Akibetinin
ve lnceye kadar amellerinin hayrl
olmasn istiyorsan Allahn hakkn byk
say.
Onun
nimetlerini
isyanlarnda
kullanma. Allahn sana gsterdii hilim ve
sabr karsnda gururlanma. Bizi anan
herkese sayg gster. ster doru sylesin,
ister yalan, senden sorulmaz. Senin niyetin
sana, onun yalan da onadr.
8- Ayn isnatla mam Rza (a.s)dan, o da
babas Musa bin Caferden yle rivayet
etmektedir. mam Sadk (a.s) yannda mal
bulunan bir grupla yolculuk ediyordu,
kendilerine yolda silahl soyguncularn
olduunu ve mallarna el koyacaklarn
haber verdiler. Onlar korkudan titreyip,
dehete kapldlar. mam Sadk (a.s) onlara
yle buyurdu: Size ne oldu? Onlar yle
dediler: Yanmzda mal var, bunlar bizden
almalarndan korkuyoruz. Bu mallar bizden
alr msn? Hrszlar belki de maln senin
olduunu
grnce,
vazgeer
rahatsz
etmezler. mam yle dedi: Nereden
biliyorsunuz? Belki de onlar sadece bana
434

kastetmilerdir. Bylece beni tehlikeye

atyorsunuz. Onlar yle dediler: O halde
ne yapalm? Mallar gmelim mi? mam
yle buyurdu: Bu daha kt olur, zira yeni
gelen birisi onu bulup alabilir, ya da siz bir
daha buray bulamazsnz. Onlar yle
dedi: O halde ne yapalm, bize yol gster.
mam yle buyurdu: Onu tmyle
kollayacak, bakacak, oaltacak, her birini
dnyadan ve iindekilerinden daha byk
klacak, sonra da ihtiyacnz olduunda size
onu fazlasyla geri verecek birine teslim
edin. Onlar: Bu kimdir?deyince de mam
(a.s) yle buyurdu: Bu Allah-u Tealadr.
Onlar: Ona nasl teslim edelim? imdi
mslmanlarn
fakir
olanlarna
nasl
ulaabiliriz? O halde ne yapalm? mam
(a.s) yle buyurdu: Siz te birini sadaka
vermeye niyetlenin ki Allah da geriye
kalann korusun ve korktuunuz eyden
kurtarsn. Onlar, Kabul ettik ve byle
yapacamza sz veriyoruz dediler. mam
(a.s) yle buyurdu: u anda Allahn
emanndasnz.
Hareket
ediniz.
Hep
birlikte yola dtler, aniden hrszlar
ortaya kt, herkes korkmaya balad.
mam (a.s) yle buyurdu: Neden byle
korkuyorsunuz? Siz Allahn emanndasnz.
Asla korkmaynz. Atl hrszlar yaklaarak
435

atlarndan indiler ve ve mam Sadk (a.s)n

yanna gelerek onun mbarek ellerinden
ptler
ve
yle
dediler:
Ryada
Resulullah (s.a.a)i grdk. Kendimi size
tantmam
istedi,
u
anda
sizin
emrinizdeyim. Hepinizi korumadka ve
gideceiniz yere ulatrmadka sizden
ayrlmayacaz. mam (a.s) onlara yle
dedi: Bizim size ihtiyacmz yok, bizi sizin
errinizden koruyan kimse, bize yardmc
olacak ve dmanlarn errinden de
koruyacaktr. Ardndan hepsi gvenle
oradan ayrldlar ve gitmek istedikleri yere
vardlar. Sz verdikleri zere mallarnn
te birini sadaka olarak fakirlere dattlar.
Orada yaptklar ticaretten kar ettiler. Bir
dirhemleri
on
dirhem
oldu.
Kendi
kendilerine yle dediler: mam Sadk (a.s)
ile birlikte olmak ne kadar bereketlidir.
mam (a.s) onlara yle buyurdu: imdi
Allah la ticaret yapmann ne kadar karl
olduunu anladnz m? O halde bunu
yapmaya devam edin.
9- Ayn isnadla mam Rza (a.s) babas
Musa bin Cafer
(a.s)da yle rivayet
etmektedir: mam Sadk (a.s) ocuunun
lmne sabrszlk gsteren birini grnce
yle buyurdu: Ey adam, sen kk
musibete bile bylesine szlayp sabrszlk
436

gsteriyorsun, ama byk musibetten gaflet

ediyorsun,
eer
ocuunun
lmne
nceden hazrlanm olsaydn bylesine
sabrszlk gstermezdin. O halde hazrlkl
olmama musibeti, ocuunun musibetinden
daha byktr.
10- Muhammed bin Hasan bin Velid
metindeki mezkur senetle Muhammed bin
Senamdan, o da mam Rza (a.s)dan yle
buyurduunu
rivayet
etmektedir:
phesiz, Bismillahirrahmanirrahim smi
azama gzdeki siyahln beyazla
yaknl kadar yakndr. Ravi Hakeza
mamn yle buyurduunu nakletmektedir:
Babam evden knca srekli yle diyordu:
Bismillahirrahmanirrahim,
herectu
bihavlillah ve kuvvetihi vela bihevli ve
kuvveti bel bihevlike ve kuvvetike ya rebbi
mutearrzen bihi lrzkke fetini bihi fi
afiyetin (Rahman ve Rahim olan Allahn
adyla, ben kendi gcmle deil Allahn
gcyle kyorum, senin kuvvetin ve
gcnle kyorum ya rabbi, ben senden
rzk,
nasip
ve
ksmet
taleb
etme
makamndaym, o halde onu selamet ve
afiyetle bana nasip et, beni rzklandr)
11- Metindeki mezkur senetle Hasan bin
Valid mam Rza (a.s)n yle buyurduunu
nakletmektedir: Babam, babasndan (mam
437

Sadk (a.s)dan) yle rivayet etmektedir:

Nazil
olan
ilk
ayet
Bismillahirrahmanirrahim kre bismi
rebbike ayetidir. Nazil olan son sure de
za cae nesrullahi vel feth (Nasr)
suresidir.
12- Soyu Ali bin Hseyin (a.s)a ulaan
Hamza bin Muhammed Kumda H. 329
ylnn Recep aynda babasndan, o da Yasiri Hadimden, o da mam Rza(a.s)dan, o da
babasndan, o da Hseyin bin Ali (a.s)dan
yle
buyurduunu
nakletmektedir:
Resulullah (s.a.a) Ali bin Ebi Talibe yle
buyurmutur: Ey Ali sen Allahn hccetisin,
sen Allahn kapssn, sen Allaha giden
yolsun, byk haber sensin, doru yol
sensin, meselul- ala sensin, Ey Ali sen
mslmanlarn
mamsn,
mminlerin
emirisin,
vasilerin
en
hayrlssn,
Sddklarn efendisisin! Ey Ali, byk Faruk
sensin, byk Sddk sensin! Ey Ali! Sen
mmetime benim halifemsin, sen benim
borlarm deyensin, sen vaadlerimi yerine
getirensin! Ey Ali! Benden sonraki mazlum
sensin! Ey Ali benden sonra terk edilen
sensin! Ey Ali benden sonra evine kapanan
sensin! Ey Ali burada olan herkese Allah
ahit tutuyorum ki senin hizbin benim
hizbimdir, benim hizbim Allahn hizbidir,
438

senin dmanlarnn hizbi ise eytanlarn

hizbidir!
13-(Bu hadis 28. Blmdeki 6. Hadisin
ayns olduundan zikredilmemitir.)
14- Babam metindeki mezkur senetle
Hasan
bin
Ali
Veadan
yle
nakletmektedir: mam Rza (a.s) yle
buyuruyordu: Kulun Allaha en yakn
olduu hali secde halidir. Nitekim u ayette
buna iaret etmektedir: Secde et ve
yakla.
15- Babam metinde mezkur senetle
Muhammed bin Fuzeylden, o da mam Rza
(a.s)'dan
yle
buyurduunu
nakletmektedir: Her muttakinin Allaha
yaknlk yolu (kurban) namazdr.
16- Babam metinde geen mezkur
senetle Sleyman Caferiden yle dediini
nakletmektedir: mam Rza(a.s) yle
buyurmutur: Ben secde halindeyken
aniden iddetli bir rzgar esti. Herkes bir
keye snd. Ben o secde halinde kaldm,
srekli dua ediyordum. Bylece (bir mddet
sonra) rzgar dindi.
17- Muhammed bin Hasan bin Velid
metindeki mezkur senetle Muhammed bin
smail bin Beziden yle nakletmektedir:
mam Rza
(a.s) grdm; secdeye
giderken parmaan birbiri ardnca
439

yavaa hareket ettiriyordu. Adeta yapt

tespihleri sayyordu. Daha sonra da ban
secdeden kaldryordu.
Rkusunu grdm, rkusunu grdm
herkesin rkusundan daha ksayd. Ruk
esnasnda iki kolunu adeta iki kanat gibi
ayor bedeninden ayryordu.
18- Babam (mezkur isnatla) Hasan bin
Veadan yle dediini nakletmektedir:
mam Rza (a.s) yle buyuruyordu: Kul
secdede
iken
uyursa
Allah-u
Teala
meleklerine yle dedi: u kuluma bakn;
benim itaatimle urarken ruhunu aldm.
(Yan onu uyuttum)
19- Babam ve stadm bn-i Velid
metindeki senetle Ahmed bin Muhammed
Bizentiden
yle
dediini
rivayet
etmektedir: mam Rza (a.s), olu Ebu
Cafere gnderdii bir mektupta yle
buyurmutur: Ey Eba Cafer bineine
binmek istediinde klelerinin seni evin
kk kapsndan kardklarn duydum,
phesiz ki bu onlarn cimriliindendir..
Birine hayrnn dokunmasn istemedikleri
iin byle davranyorlar. Senin zerinde
olan hakkm iin girip-karken o byk
kapdan girmeni ve kman istiyorum.
Dar kmak ve bineine binmek isteyince
yanna dinar veya dirhem kesesini de al.
440

Senden bir ey isteyene ver. Yaknlarndan

biri senden bir ey isterse ona elli dinardan
aa verme. Fazlasn kendin bilirsin.
Kuzenlerinden bir kadn senden bir mal
isterse ona da yirmi be dinardan aa
verme; fazlasn yine de kendin bilirsin. Ben
Allahn seni yceltmesini diliyorum. O
halde infak et. Fakir olurum diye, Allahdan
gaflet etme.
20- Beyhaki metinde mezkur isnatla Ebu
Ahmed Davud bin. Sleyman Taiden yle
rivayet
etmektedir:
H.
194
ylnda
Medinede
idim.
mam
Rza
(a.s)
babasndan o da babalarndan onlar da Hz.
Aliden
Peygamber
(s.a.a)in
yle
buyurduunu rivayet etti: Kzm Fatma
(a.s) kyamet gn maher yerine gelince
kendisiyle kanl bir gmlek de getirir, Arn
stunlarndan birine sarlarak yle der:
Ey hkmedenlerin en iyi hkmedeni,
benimle olumun katili arasnda sen
hkmet. Hz. Ali (a.s) Peygamber (s.a.a)in
yle
buyurduunu
nakletmektedir:
Kabenin Rabbine andolsun ki Allah (c.c)
kzm Fatma iin hkm verecektir.
21- Ebu Said Ensari mezkur isnatla
Hasan
bin
shak
Aleviden
yle
nakletmektedir: Amcam Ali bin. Musa (a.s)
babalarndan, onlar da Hz. Ali (a.s)dan
441

Peygamber (s.a.a)in yle buyurduunu

nakletmektedir:
Allah
(c.c)
duymas
gereken eyleri duymadan bir dine girenleri
yok eder. Allah (c.c)un kullar iin at
kapdan baka yerden duyarak dini kabul
edenler de mriktir. Allahn vahyine alan
en gvenilir kap Muhammed (s.a.a)in
kapsdr.
22- Muhammed bin. brahim bin shak
metindeki mezkur senetle (ki bir ka
mehuldur) Yahya bin Said Belhiden yle
rivayet etmitir: Ali bin Musa (a.s)
babasndan, o da babalarndan, onlar da Hz.
Ali
(a.s)dan
yle
buyurduunu
nakletmektedir: Peygamber (s.a.a) ile
birlikte Medine sokaklarnda yrrken
aniden uzun boylu iri yapl ve gr sakall
birine rastladk. Bu adam Peygamber
(s.a.a)e selam verdi ve sayg gsterdi. Daha
sonra bana dnerek yle dedi: Ey
drdnc halife Allah (c.c)un selam
rahmed ve bereketi sana olsun. Sonra
Peygamber (s.a.a)e dnerek yle buyurdu
Ya Resulullah yle deil mi? Peygamber
(s.a.a): Evet yledir diye buyurdu. Sonra o
adam gitti ve ben Peygamber (s.a.a)e yle
arz ettim: Bu adamn bana dediklerinin ve
sizin de tastik ettiiniz o szlerin anlam ne
idi? Peygamber (s.a.a) yle buyurdu:
442

Allah (c.c)ya andolsun ki sen o adamn

dedii gibisin, Allah-u Teala kitabnda yle
buyuruyor: phesiz ki ben yeryznde
bir halife var edeceim. Allah (c.c)un bu
ayette iaret ettii ve yeryznde halife
karar kld kimse Adem (a.s)dr. Hakeza
yle buyurmutur: Ey Davut phesiz ki
biz seni yeryznde halife kldk.
Davud (a.s) da ikinci halife karar klnd.
Hakeza Allah-u Teala Musa
(a.s)n
kardeine yle dediini beyan etmektedir:
kavmimin iinde benim yerime ge,
onlar islah et.1 Bu da Musa (a.s)n
kavmi arasnda halifesi olan Harun idi ve
Harun ise nc halifedir. Hakeza Allah-u
Teala yle buyurmaktadr: Hacc- Ekber
(en byk Hac) gnnde Allah (c.c) ve
Resulnden insanlara bir bildiridir. 2
Bu ayeti Allah ve Resul tarafndan tebli
eden sendin. Sen benim vasimsin, vezirim,
borlarm
deyen,
vaatlerimi
yerine
getirensin. Sen bana oranla Harunun
Musaya olan oran gibisin. u farkla ki
benden sonra peygamber gelmeyecektir.O
halde sen drdnc halifesin. Nitekim o
yal adam da sana yle selam verdi. Onun
1
2

(a.s)raf/142
Tevbe/3

443

kim olduunu biliyor musun? Ben,

hayr!Deyince de yle buyurdu: Bil ki o
kardein Hzr (a.s) idi.
23- Ali bin Abdurrazzak metinde mezkur
isnadla Abdulazim Haseniyyden o da mam
Cevad
(a.s)dan
yle
buyurduunu
nakletmektedir:
Babam
babalarndan,
onlar
da
Hz.
Ali
(a.s)dan
yle
buyurduunu nakletmektedir: Ben ve
Fatma Resulullah (s.a.a)in yanna gittik.
Peygamber, iddetle alyordu, ben yle
dedim: Annem babam sana feda olsun ya
Resulallah, neden byle alyorsunuz?
Peygamber yle buyurdu: Ey Ali! Beni
miraca
gtrdkleri
gece
mmetimin
kadnlarnn iddetli bir ekilde azab iinde
olduunu grdm, bu bana ok ar geldi,
onlarn durumunu gzlerimle grdm,
onlarn iddetli azabna alyorum. Bir
kadn
salarndan
asmlard,
beyni
kaynyordu, baka bir kadn grdm,
dilinden
aslmt,
boazna
ate
dkyorlard, baka bir kadn grdm
memelerinden asmlard, baka bir kadn
grdm, bedeninin etini yiyordu, altndan
ateler alevleniyordu, baka bir kadn
grdm, ayaklarn ellerine zincirlemilerdi;
ylanlar ve akreblerin istilasna uramt.
Bir kadn grdm kr, dilsiz ve sar idi;
444

ateten
bir
tabuta
konmu,
beyni
burnundan
dklyordu.
Tm
bedeni
czzam ve pisi hastalndan para para
olmutu. Baka bir kadn grdm; ateten
bir tandra ayaklarndan aslyd. Bir kadn
grdm; bedeninin etini yiyiyor, nnden ve
arkasndan ateten makaslarla kesiyorlard.
Baka bir kadn grdm; el ve yz atete
yanyor,
kendi barsaklarn
yemekle
meguld. Bir kadn grdm; ba domuzun
ba, bedeni eek bedeniydi; milyonlarca
eit azab gryordu. Kpek suretinde bir
kadn grdm; arkadan karnna ate
dkyorlard, azndan dar boalyordu.
Melekler ateten topuzlarla bana ve
bedenine vuruyorlard.
Hz. Fatma (a.s) babasna yle arzetti:
Ey habibim, ey gz nurum; bunlarn ne
yaptn
ve
neden
bu
azaba
arptrldklarn bana syle
Peygamber (s.a.a) yle buyurdu: Ey
kzm, salarndan aslan kadn salarn
namahrem karsnda rtmeyen kadnd.
Dilinden aslan kadn diliyle eine eziyet
eden kadnd. Memelerinden aslan kadn
ise eiyle ilikide bulunmaktan ekinen
kadnd. Ayaklarndan aslan kadn ise
einin izni olmadan evinden dar kan
kadndr. Bedeninin etini yiyen kadn ise
445

kendini namahrem iin ssleyen kadnd.

Elleri ayaklarna zincirlenen ve ylan ve
akreplerin istilasna urayan kadn ise
doru drst abdest almayan, necis olan
elbisesini temizlemeyen, cenabet ve hayz
guslunu
almayan
ve
kendini
temiz
tutmayan, namaza nem vermeyen kadnd.
Kr, sar ve dilsiz olan kadn ise einden
bakasndan ocuk sahibi olan ve ocuunu
eine isnad eden kadnd. Bedeni ateten
makaslarla kesilen kadn ise kendini
yabanc erkeklere teslim eden kadnd. Ba
ve
yz
ateler
iinde
yanan
ve
barsaklarn yiyen kadn ise kadn
tccarl yapan kadnd. Ba domuz bedeni
eek olan kadn ise laf tayan ve yalanc
kadnd. Yz kpek yz olan arkasndan
ate dklen ve azndan boaltlan kadn
ise arkc ve haseti kadnd.
Peygamber (s.a.a) daha sonra yle
buyurdu: Kocasn gazaplandran kadna
eyvahlar olsun. Ne mutlu kocas kendinden
raz olan kadna.
24- Babam metindeki mezkur isnatla
Muhammed bin Arefeden yle rivayet
etmektedir: mam Rza (a.s) bana yle
buyurdu: Ey bn-i Arefe ilahi nimetler
nehir kenarndaki yerine balanan deveye
benzer. Bu hayr ve nimetler ona iyi
446

davrandklar
ve
deerini
bildikleri
mddete geerlidir. Ona kt davranr ve
deerini
bilmezlerse
kendilerinden
uzaklar, gider.
25- Babam metindeki mezkur isnatla
Yasirul Hatimden yle rivayet etmektedir:
mam Rza (a.s) yle buyurdu: Cmert
insan kendi yemeinden yesinler diye
insanlarn yemeinden yiyen kimsedir.
Cimri insan ise insanlar yemeinden
yemesin
diye
insanlarn
yemeinden
yemeyen kimsedir.
26- Muhammed bin Cafer bin Mesrur
metindeki mezkur isnatla Hasan bin Ali
Veadan yle rivayet etmektedir: mam
Rza
(a.s)n yle buyurduunu iittim:
Cmert kimse Allaha yakndr, cennete
yakndr,
insanlara
yakndr
ve
cehennemden uzaktr. Cimri kimse ise
cennetten uzaktr, insanlardan uzaktr ve
cehenneme yakndr. Vea yle diyor:
Hakeza mam Rza
(a.s)dan yle
buyurduunu iittim: Cmertlik cennette
bir aatr ki dallar dnyaya sarkmtr.
Onun dallarndan birine tutunan cennete
girer.
27- stadm bn-i Velid metindeki mezkur
senetle Ali bin Esbattan ve Haccaldan
yle rivayet etmektedir: Her ikisi de
447

mam Rza
(a.s)n yle buyurduunu
iitmilerdir: srailoullarndan bir abid on
yl
susmadka
srekli
bir
ibadete
balamazd.
28- Mfessir Crcani metindeki mezkur
isnadyla
mam
Rzadan,
o
da
babalarndan, onlar da Hasan bin Aliden
yle
buyurduunu
nakletmektedirler:
Babam Emirel Mminin
(a.s), Yerde
olanlarn hepsini; sizin iin yaratan
odur. Sonra, ge doru ynelerek
onlar yedi gk olarak dzenledi. O her
eyi bilir. 1 ayetinin tefsirinde yle
buyurdu:
Allah
dnesiniz,
Allahn
rzasna eriesiniz ve cehennem azabndan
korunasnz diye yeryznde olan her eyi
sizin
iin
yaratt.
ge
doru
ynelerek... Yani gkleri yaratmaya ve
salam klmaya koyuldu. Gkleri yedi kat
olarak yaratt. O her eyi bilir. Zira onun
ilmi her eyi kapsamtr. Her eyin
maslahatn bilir. Yeryznde olan her eyi
sizin maslahatnz iin yaratt ey Ademolu!
29- Babam metindeki senetle Bizentiden
nakletti: mam Rza
(a.s)dan yle
buyurduunu iittim: srailoullarndan
biri yaknlarndan birini ldrd, sonrada
1

448

Bakara/29

cenazesini
srailoullarnn
en
iyi
boylarndan birinin yolu zerine brakt,
sonrada
kan
davasnda
bulundu.
srailoullar Musa (a.s)a, falan kabile
filan
kimseyi
ldrd,
onu
kimin
ldrdn bize syle dediler. Hz. Musa
(a.s), Bana bir sr getirin dedi. Onlar:
Bizimle alay m ediyorsun?Dediler. Musa
(a.s),
Cahillerden
olmaktan
Allaha
snrm dedi. Onlar herhangi bir sr da
getirmi olsalard kifayet edecekti ama ii
zorlatrdlar. Allah da onlara ilerini
zorlatrd. Dediler ki, Rabbine bizim
admza yalvar da onun mahiyetini bize
bildirsin, O, onun ne pek kart, ne pek
krpe, ikisi ortas bir sr olduunu
sylyor, size emrolunan yapn dedi.
Onlar da bunun zerine her hangi bir sr
getirmi olsalard kifayet edecekti. Ama
yine ii zorlatrdlar ve Allah da ii onlara
zorlatrd. Bu defa
yle dediler:
Rabbine bizim admza yalvar da ne
renk olduunu bize bildirsin dediler.
O, onun, bakanlarn iini aan parlak
sar renkli bir sr olduunu sylyor
dedi.
Herhangi bir sr getirmi
olsalard yine kifayet edecekti, ama bu defa
da ii zorlatrdlar. Allah da onlara ii
zorlatrd: Rabbine bizim admza
449

yalvar da, mahiyetini bize bildirsin,

nk
srlar,
bizce,
birbirine
benzemektedir.
Allah
dilerse
biz
phesiz
hidayeti
bulmu
oluruz
dediler. Yeri srp, ekini sulayarak
boyunduruk
altnda
ezilmemi,
kusursuz, alacasz bir sr olduunu
sylyor dedi. imdi hakk bildirdin
deyip sr boazladlar; az kalsn bunu
yapmayacaklard.
Bunun
zerine
aratrmaya
koyuldular
o
sr
srailoullarndan
bir
gencin
yannda
buldular. Gen adam onlara, Arlnca
altn vermedike onu size satmam dedi.
srailoullar Hz. Musa
(a.s)n yanna
gelerek durumu kendisine ilettiler, Musa
(a.s)da onlara yle buyurdu: aresi yok,
onu alnz. Mecburen onu aldlar ve Hz.
Musann emri zere onu boazladlar.
Srn kuyruundan bir paray lnn
bedenine vurmalarn emretti. Emredileni
yapnca l dirildi ve yle dedi: Ey
Allahn Resulu! Beni kuzenim ldrd;
itham edilen kimse deil. Bylece katilini
tandlar. Hz. Musa (a.s) ashabndan
bazsna yle buyurdu: Bu srn ilgin
bir hikayesi vardr. Ashab: O nedir?diye
sorunca da Hz. Musa (a.s) yle buyurdu:
srailoullarndan bir gen babasna ok
450

iyi davranyordu, kk bir buza alp

evine getirdi. Babas yatyordu. Ahrn
anahtar da babasnn bann altndayd,
gen adam babasna acd ve onu
uyandrmad. Buzay kendi haline brakt.
Babas uyannca olay ona anlatt. Babas
onu verek kendisine yle dedi: Bunun
yerine al u sr senin olsun bylece ona
bir sr balad. Daha sonra Musa (a.s)
yle buyurdu: Bakn iyi amel ve iyilikler
ehlini ne kadar da yceltiyor!
30- Ahmed bin Ziyad Cafer Hamedani
metindeki mezkur isnatla Reyyan bin
Salttan yle dediini rivayet etmektedir:
Ben Horasanda mam Rza (a.s)a, Hiam
bin brahim Abbasi sizin kendisine ark
dinleme iin izin verdiinizi sylyor.diye
sordum. mam Rza(a.s)yle buyurdu:
Zndk yalan sylyor, benden ark
dinlemenin hkmn sordu, ben de ona
yle dedim: Adamn biri mam Bakr
(a.s)a bu meseleyi sordu. mam Bakr (a.s)
ona yle buyurdu: Allah hakk batldan
ayrnca ark hangisinde karar klacaktr?
Adam, batlda diye cevap verince mam
yle buyurdu: O halde hkmn sen
kendin verdin.
31- Hakeza Reyyandan yle dediini
rivayet etmektedir: mam Rza (a.s)dan
451

yle buyurduunu iittim, Allah-u Teala

her peygamberi arabn haram olduuna
dair hkm, Allahn istediini yapacana
dair ikrar ve gl bir bedenle gnderdi.
Hakeza yle diyor: mam Rza (a.s)dan
yle dediini iittim: Akam eve dnerken
mutlaka yannzda bir kandil bulundurun.
32- Babam mezkur isnatla Hasan
Veadan yle rivayet ediyor: mam Rza
(a.s) yle buyurmutur: Zilhicce ay
gzkr de biz Medinede olursak Hac iin
ihrama girmemiz gerekir. Zira biz Medine
ehlinin mikat olan mescid-i ecereden
ihrama girmeliyiz. Peygamber oray mikat
karar
klmtr.
Siz
Irak
tarafndan
geldiiniz iin Zilhicce aynda iseniz umre
yapmalsnz. Zira Peygamber size de Zat-i
Irk ve dier mikatlar taktir etmitir. Buras
nnzde ve Mekkeye yakndr.
Fazl bin Sehl Zur-Riyaseteyn yle dedi:
Acaba imdi Beytullah tavaf ettii halde
ihramdan kp Temettu haccn yerine
getirebilir mi? mam (a.s) yle buyurdu:
Evet yapabilir
Muhammed bin Cafer bu meseleyi Sufyan
bin Uyeyne ve Sufyann ashabyle tartt
ve onlara yle dedi: falan ahs yle
byle diyor. Sufyan bunu Ebu Hasan
(a.s)dan kabul etmedi ve reddetti.
452

Kitabn yazar yle buyuruyor: Sfyan

bin Uyeyne mam Sadk (a.s) grm ve
ondan hadis rivayet etmitir. mam Rza(a.s)
zamanna kadar da yaamtr.
33- Muhammed bin Hasan bin Velid
metindeki mezkur senetle bn-i Ebi Nasr
Bizentiden
yle
dediini
rivayet
etmektedir: Ebul Hasan mam Rza (a.s)a,
Geen yl ne yaptn?diye sordu. mam
Rza (a.s) yle buyurdu: Recep aynda
umre yaptm. Hac gnlerinde de temettu
hacc iin ihrama girdim. Umre yaptm
her zaman byle yapyorum.
34- Babam metindeki mezkur senetle
Sad bin Saddan yle dediini rivayet
etmektedir: Ben Ebul Hasan (a.s) ile
birlikte Kabeyi tavaf ediyorduk. Rkn-
Yemani karsnda kendisine ulanca mam
(a.s) durdu, ellerini kaldrarak yle
buyurdu: Ey Allahm, ey afiyetin velisi ey
afiyetin yaratcs, ey afiyet rzkn veren, ey
afiyet nimetini ihsan eden, ey afiyet ihsan
eden, bana ve btn yaratklarna afiyet
ihsan et. Ey dnya ve ahiretin rahman ve
rahimi, Muhammede ve Ehl-i Beytine
rahmed gnder bizleri afiyetle, afiyetin
devamyla btn afiyetle ve afiyet kryle
dnya ve ahirette rzklandr. Ey merhamet
edenlerin en merhametlisi.
453

35- Muhammed bin Musa bin Mutevekkil

mezkur senetle Mukatil bin Mukatilden
yle rivayet etmektedir: Ben mam Rza
(a.s) Cuma gn len vakti ihramda
olduu halde cadde kenarnda hacamat
yaparken grdm.
Kitabn yazar yle diyor: bu hadiste bir
ka fayda vardr. Birisi cuma gnnde de
hacamat yaptrmann sakncal olmaddr.
Cuma gn hacamat yaptrmann mekruh
olduunu syleyen rivayetler ihtiyar/irade
halinde geerlidir; zaruret deil. kinci
faydas
zeval
vaktinde
hacamatn
yaplabileceidir. nc faydas ihrama
girmi bir insann da mecburiyet annda
hacamat yaptrabileceidir. Ama hacamat
yaptrd yeri kazmamaldr.
36- Babam metindeki mezkur isnatla
Hasan bin Fazzaldan yle nakletti: mam
Rza (a.s) Medinede grdm. Umre
yapmak
istiyordu.
Veda
iin
akam
namazndan sonra Peygamberin kabrin
bana geldi. Selam verdi, kabre dokundu,
dnd, kabrin bana geldi, namaz kld, sol
omuzunu bir sonraki stuna yaslad,
ayakkabas ayanda olduu halde alt veya
sekiz rekat namaz kld. Rku ve secdeleri;
er defa veya daha fazla tesbihte
bulunacak kadard. Namaz bitince secdeye
454

kapand. Secde uzun srd. yle ki secde

ettii talar terinden sland.
Ravi
yle
diyor:
mam
(a.s)n
ashabndan bazs yle dedi: mam (a.s)
mbarek yanaklarn da secde ettii yere
yaslad .
37- Babam mezkur isnatla Musa bin
Sellamdan yle rivayet etmitir: mam
Rza (a.s) umre yapt, Beyte veda edip
kmak iin Hennatin kapsna doru
yrd. Mescidin iinde Kabenin arkasnda
durdu. Ellerini dua iin kaldrd ve bize
yle buyurdu: Buras insann Allahdan
hacetini dileyecei en iyi yerdir. Burada
klnan namaz baka yerde altm yl veya
ay yaplan ibadetten daha faziletlidir. mam
(a.s) kapya yaklanca yle dua etti:
Allahm
ben
senden
baka
ilahn
olmadna
inanarak
evinden
dar
kyorum.
38- bn-i Velid metindeki mezkur senetle
brahim bin Ebi Mahmuddan yle rivayet
etmitir: mam Rza (a.s) Kabeye veda
ederken grdm. Kapdan kmak isterken
secdede kapand, kalkt. Kabeye yneldi ve
yle dedi: Allahm ben senden baka ilah
olmad inancyla geri dnyorum.
39- Babam ve Muhammed bin Hasan bin
Velid metindeki mezkur isnatla Ahmed bin
455

Meysemiden yle rivayet etmilerdir: bir

grup ashap mam Rza (a.s)n etrafnda
toplanm,
Peygamberden
bir
konu
hakknda nakledilen birbiriyle eliikli
gzken iki hadis hakknda tartyorlard.
Bu ihtilaf konusunu mam (a.s)a sorunca da
mam (a.s) yle buyurdu: Allah-u Teala baz
eyleri helal klm, baz eyleri haram
klm ve baz eyleri de farz klmtr.
Allahn haram kldn helal klan, Allahn
helal kldn haram klan veya Allahn
kitabnda hkm zikredilen, snnette delili
apak ortada olan ve bir nesh edicisi de
olmayan bir farz ortadan kaldran rivayetle
amel edilemez. Zira Resulullah Allahn
helal kldn haram edici, haram kldn
helal edici ve Allahn fazlarn ve ahkamn
deitirici konumda deildi. Bu konuda
tmyle Allaha itaat eden, teslim olan ve
Allah tarafndan bir eli konumundayd.
Nitekim Kur'an' Kerim'de buyrulmutur:
Ben sadece bana vahyolana tabi
olurum. Peygamber bu konuda Allaha
itaat ediyor ve Allah adna onun emrettii
hkmlerini tebli ediyordu.
Ben yle arzettim: Bazen sizden bir
konuda
peygamberden
bir
hadis
naklediliyor ki snnette var, ama Kuranda
456

yok.
Sonra
da
sizden
onun
aksi
nakledilmekte.
mam (a.s) yle buyurdu: Bazen
Resulullah bir eyi haram olarak nehy
etmitir. Bu konuda Resulullahn nehyi
Allahn nehyi ile uyum iindedir. Bazen de
bir eyi emretmekte; bu emir farz ve
lazmdr. Bu da Allahn emirleriyle uyum
iindedir. O halde Peygamberden haram
dzeyinde bir nehiy varsa, sonra aksi bir
hkm bildiren rivayetler naklediliyorsa o
rivayetlerle amel etmek caiz deildir.
Emrettii hususlarda da durum ayndr. Zira
biz bir zaruret olmakszn Resulullahn izin
vermedii hususlarda izin vermeyiz ve
emrettiinin
hilafna
da
bir
eyi
emretmeyiz. Hakeza Resulullahn haram
kldn helal, helal kldn da haram
klmayz. Peygamber Allahn emirlerine
tabi ve teslim olduu gibi biz de
Resulullahn emirlerine tabi ve teslimiz.
Allah-u Teala yle buyuruyor: Peygamber
size ne verirse onu aln, sizi neden men
ederse ondan geri durun; Allah'tan
saknn,
dorusu
Allah'n
1
cezalandrmas etindir.

Har/7

457

Bazen de Peygamber
baz eylerden
nehyetmitir. Ama bu nehy haramdan deil,
mekruhdan nehiydir. Bazen de baz eyleri
emretmitir. Ama bu emir farz olan emir
deildir. Dinde fazilete ve rchana delalet
eden bir emirdir. Bylece insanlar mazur
olsun veya olmasn onunla amel edip
etmeme noktasnda zgr brakmtr. O
halde Peygamber kerahet olarak bir eyden
nehyedince veya mstahab olarak bir eyi
emredince Peygamber onu yapp yapmama
noktasnda ruhsat vermi demektir. Bizden,
biri bir eyi emreden ve dieri onu red eden
iki rivayeti de bir kii nakletmise onu inkar
etmeyin. Bu rivayetler ravisi bir, sahih ve
mehur rivayetler ise o zaman onlarn
biriyle, ya ikisiyle ya da istediin ile amel
etmen gerekir. Bu konuda Resulullaha
teslim olma veya kesin bir ilmi olmad
hasebiyle bizden veya Peygamberden
olduunu red etme noktasnda ruhsatnz
vardr. Bunu inad, kfr ve Peygambere
teslim olmamak zere terk eden kimse azim
olan Allaha irk komu saylr.
O halde birbiriyle elien iki rivayetle
karlanca her eyden nce onlar Allahn
kitabna takdim edin. O halde Allahn
kitabndaki helal ve haramlarla uyum
arzediyorsa
amel
edin,
deilse
458

Peygamberin snnetine takdim edin. O

halde Resulullahn snnetinde hkm var
ise, rnein haram eklinde bir nehiy veya
farz olan bir emir varsa o snnetle uyum
arzeden rivayetlerle amel edin. Yok eer
mekruh eklinde bir nehiy varsa, ayrca bir
de muhalif/elien ayr bir rivayet varsa o
halde Resulullahn nehyettii, haram deil
kerih grd ey hususunda ruhsat vardr
demektir. Burada her iki rivayetle de amel
etmek mmkndr. nsan burada teslim,
tabi olma veya Resulullaha irca etme
noktasnda ihtiyar ve irade sahibidir. Bunlar
dnda kalan eylerin ilmini bize irca edin.
Biz ona daha evlayz. Kendi grnz
belirtmeyin. pheli eyler hususunda
ihtiyat ve dikkat ediniz. Nezdimizden bir
beyan ve aklama buluncaya kadar
aratrn, kendi aranzda mevzu bahis
ediniz.
40-Babam metindeki mezkur isnadla
brahim bin Ebi Mahmuddan yle rivayet
etmitir: mam Rza (a.s)a; kusma, burun
kanamas, irin ve kann abdesti bozup
bozmadn
sordum
yle
buyurdu:
Bunlarn hi birisi abdesti bozmaz.
41-Babam mezkur senetle Zekeriyya bin
Ademden yle rivayet etmitir: mam
Rza (a.s)a makattaki sivilcelerden kan
459

irinin abdesti bozup bozmadn sordum

yle buyurdu: Abdesti bozan eydir:
drar, dk ve yellenme1
42-Babam metindeki mezkur senetle
Hasan
bin
Ali
Veadan
yle
nakletmektedir: mam Rza (a.s)a yle
sordum: Birinin elinde bir yara varsa ve
yarann zerine de merhem srmse
abdest alrken o merhem srd yeri
ykama yerine mesh etmesi caiz midir?
mam yle buyurdu: Evet, zerine mesh
ederse yeterlidir.
43-Babam metindeki mezkur isnatla
Ahmed bin Muhammed bin sadan, o da
babas Muhammed bin sadan yle
nakletmektedir: mam Rza (a.s)a unu
sordum: Adamn birisi abdestini aldktan
sonra yznn bir blmne suyun
demediini anlarsa ne yapmaldr? mam
(a.s) yle buyurdu: Abdest alrken slatt
uzuvlarndaki
slaklkla
oray
slatrsa
yeterlidir.
44-Abdulvahid
Niaburi
metindeki
mezkur
isnatla
Fazl
bin
azandan
1

Buhadiste mamdan, n ve arkadan kan eyler

hakknda soru soruluyor. mam da n ve arkadan

kan eyi syleyerek gr belirtiyor. Elbetteki
abdesti bozan baka eylerde var.

460

nakletmektedir: mam Rza (a.s)n yle

buyurduunu
iittim:
mam
Hseyin
(a.s)n kesik ban ama gtrdklerinde
Yezid (Allah lanet etsin) onu bir kenara
brakmalarn emretti. Sonra da yanna bir
sofra kurdurttu, arkadalaryla o sofrada
yemek yedi ve arap iti. Ardndan emretti
mam Hseyin (a.s)n kesik ban bir leen
iinde tahtnn yanna koydular.Leenin
zerine de satran tahtasn koyup zerinde
satran oynadlar.mam Hseyin'i, babas ve
dedesini
alayla
anyor,
ihanette
bulunuyorlard. Satranta yenince arabn
alyor
ve

defa
yudumluyordu.Bardandan geri kalan da
mam Hseyin (a.s)n kesik bann
bulunduu leenin yanna dkyordu.
mam(a.s)daha sonra yle buyurdu: O
halde bizim iilerimiz arap imemeli ve
satran oynamamaldr. arap ve satranc
grnce mam Hseyini hatrlayan ve Yezid
ve Al-i Yezide lanet eden kimsenin
gnahlar yldzlar saysnca da olsa Allah
affeder.
45-....Babam
babasndan,
o
da
babalarndan, onlar da Ali bin Ebi Talibden,
o da Peygamberden yle buyurduunu
nakletmitir: Dmanlarmzn elbisesini
giymeyin,
dmanlarmn
yemeini
461

yemeyin, dmanlarmn yolundan gitmeyin.

Aksi taktirde onlar benim dmanm olduu
gibi siz de benim dmanm olursunuz.
46- Abdulvahid bin Muhammed bin
Ubdus Attar metindeki mezkur isnatla Fazl
bin
azandan
yle
dediini
nakletmektedir: Adalet ve ihsan zere
davranmak nimetin devamnn ilandr. G
ve kuvvet sadece Allahndr.
+++
Rey ehrinde ikamet eden Ebi Cafer
Muhammed bin Ali bin Huseyn bin Musa
bin Babeveyh el-Kummi
Fakihin (Allah
taatine yardmc, rzasna muvaffak klsn)
yazd Uyunul-Ahbarir Rza kitabnn
birinci cildi burada bitti. Ardndan gelecek
olan ikinci cildinde de mam Rza (a.s)dan
toplanan rivayetler yer alacaktr+++
Uyun-u Ahbarir Rzann ikinci cildi 31.
Blmden balamakta ve 69. Blmde sona
ermektedir.

462

nceki blmlerin banda da

sylediimiz gibi bu kitapta zikredilen baz
hadisler tekrar edilmimitir.1 Baz rivayetler
de belli bir zaman ve dile zgdr. Baz zel
artlarda ifade edilmitir. Bazlarnn da
derki geni ilmi bir birikime ihtiya
duymaktadr. Bu kitab ise genelin
istifadesine sunulduu iin stte beyan
edilen sebeblerden tr baz rivayetler
nakledilmemi, bylece okuyucularn
usanmamas amalanmtr.
***
31. Blmde 352 rivayet vardr. Bu
blmdeki baz hadisler, gerek nceden,
gerek sonradan ve hatta gerek kendi iinde
tekrarland veya dier mezkur
sebeblerden dolay zikredilmemitir.

Zira Merhum Seduk bu hadisleri bir ok

kitaplardan nakletmitir. Bu kitaplar ise her
biri
kendi
senediyle
bu
hadisleri
nakletmilerdir. rnein Muhammed b.
mer el-Ceaabinin kitabndan 103 hadis
mam Rzadan nakletmitir ve ayn
zamanda bn-i Zureykin kitabndan 36
hadis mam Rzadan nakletmitir. bn-i
Zureykin kitabnda geen baz hadisler,
Ceabinin kitabndan da nakledilmitir.
463
1

31. BLM
MAM RIZA (A.S)'DAN NAKLOLUNAN
TOPLU HADSLER
1- Hasan bin Cehm diyor ki, mam Rza
(a.s)'n yle buyurduunu duydum:
Herkesin dostu onun akldr, dman ise
cehaletidir.
2- Ali bin Ahmed, Muhammed bin
Ahmed es- Sinan ve Hseyin bin brahim
(r.a) metindeki mezkur senetle Mahmud
bin Ebi'l
Bilad'dan yle dediini
nakletmilerdir: mam Rza (a.s) duydum
ki, yle buyuruyordu: Kim, kullardan
bata
bulunan
kimseye
teekkr
etmezse, Allah'a kretmemitir.
3Ayn
senetle
brahim
bin
Mahmud'dan mam Rza (a.s)'n yle
buyurduu naklolunmutur: Mmin, iyi
i yaptnda honut olan ve gnah
ilediinde de mafiret dileyen kimsedir;
Mslman da, Mslmanlarn onun dili
ve elinden raz olduklar kimsedir;
komusu, onun er ve zararndan
gvende olmayan kimse bizden deildir.
4- Ebu'l- Hasan Muhammed bin Ali bin
ah el- fakih el- Mervaz, Merverud'da
kendi evinde, metindeki mezkur ravilerle
Ali bin Musa er- Rza (a.s)'dan, o da
babas Musa bin Cafer (a.s)'dan, o da
babas Cafer bin Muhammed (a.s)'dan, o
da babas Muhammed bin Ali (a.s)'dan, o
464

da babas Ali bin Hseyin (a.s)'dan, o da

babas Hseyin bin Ali (a.s)'dan, o da
babas Ali bin Ebi Talib (a.s)'dan, o da
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletmilerdir:
Kyamet gn ben drt grup kimseye
efaat edeceim; zrriyetime (soyuma)
sayg gsterene, onlarn ihtiyalarn
karlayan kimseye, dertlerinde onlara
yardm iin gayret gsteren kimseye,
kalbi ve diliyle onlara yardmda bulunan
kimseye.
5- (Bu hadis mezkur senetle mam
Hasan
ve
mam
Hseyin
(a.s)n
doumuyla ilgilidir ve Hz. Fatma
(a.s)dan
nakledilmitir.):
mam
Hseyinin
doumundan
yedi
gn
getiinde Resulullah (s.a.a) alacal iki
ko kurban kesti, ebeye bir butla bir
dinar verdi, sonra san kesti, onun
arlnda gm sadak verdi, ban
safranla boyad ve; Ey Esma! Bebein
bana
kan
srmek
cahiliyet
adetlerindendir. Buyurdu.
6- Metindeki mezkur senetle mam
Rza (a.s), Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu rivayet etmilerdir: Kzm
Fatma kyamet gn, elinde kanl bir
elbise
olduu
bir
halde
kyamete
gelecektir; arn stunlarndan birine
sarlp yle diyecektir: Ey adaletli!
465

Benimle
olumun
katili
arasnda
hkmet. Resulullah sznn devamnda
buyurdular ki: Kabe'nin Rabbine and
olsun ki, Allah Teala kzmn yararna
hkmedecektir. phesiz Allah Azze ve
Celle,
Fatma'nn
gazabyla
gazaplanmakta
ve
onun
rzasyla
(honutluuyla) rza olmaktadr.
7- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletti: Evlat, reyhandr benim iki
reyhanm da Hasan ve Hseyin'dir.
8- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletti: Ey Ali! Sen cennet ve
cehennemi blensin; sen cennet kapsn
alacak
hesapsz
olarak
cennete
gireceksin.
9- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletmitir:
Ehl-i
Beyt'imin
sizin
aranzdaki misali (konumu) Nuh'un
gemisi misali
gibidir; kim o gemiye
bindiyse kurtuldu, kim de ondan geri
kaldysa bouldu ve atee dt.
10- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
rivayet etti: Allah'n ve Resulnn
gazab, kanm (baka bir nshaya gre
zrriyetimin kann) dken ve Ehl-i
Beyt'im hakknda beni inciten kimseye
466

iddetlendi.
11- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle rivayet etti:
Bir melek benim yanma gelerek yle
dedi: Ey Muhammed! Allah Teala sana
selam syleyip yle buyuruyor: Ben
Fatma'y Ali ile nikahladm, sen de
Fatmay Ali ile nikahla; ben Tuba
aacna inci, yakut ve mercan getirmesini
emrettim; gk ehli bu evlilikten dolay
sevindiler. Yakn bir amanda cennet
genlerinin efendisi iki evlat dnyaya
gelecek; cennet ehli onlarn vesilesiyle
sslenecek. yleyse ey Muhammed! Seni
mjdeliyorum; phesiz sen nceki ve
sonraki insanlarn en stnsn.
12- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletti: Alt ey yiitliktendir;
vatanda, de yolculukta; vatanda olan
unlardr: Allah'n kitabn (Kur'n')
okumak; Allah'n mescitlerini (camileri)
imar etmek (enlendirmek), Allah iin
karde edinmek. Yolculukta da olanlar ise
unlardr: Az infak etmek (bata
bulunmak), gzel huylu olmak ve gnaha
dmeyecek aka ve mizah yapmak.
13- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
rivayet etti: Yldzlar gk ehli iin
emniyet ve kurtulu vesileleridir; Ehl-i
467

Beyt'im de mmetim iin emniyet ve

kurtulu vesilesidir.1
14- Ayn senetle imam Rza (a.s) ceddi
Cafer bin Muhammed (a.s)'dan yle
buyurduunu
nakletmitir:
Babam
Muhammed bin Ali'nin (mam Bakr'n)
yznn kana yle yazlmt:
Zann billahi hasenun Ve binnebiyy'il
Mutemeni
Ve bilvasiyyi zi'l meneni Ve bi'l
Hseyin'i ve'l Hasen'i
Allah'a
zannm
iyidir,
gvenilir
Peygambere de;
Minnet (ihsan) sahibi vasiye; Hseyin
ve Hasana da.
15- mam Rza (a.s) ayn senetle ceddi
Ali bin Ebi Talib'den Ekkalune lissuht
(Onlar haram yiyicilerdir. (Maide/42)
ayetinin
tefsiri
hakknda
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Haram
Maksat udur: Allah Ehl-i Beytim
mmetimin arasnda olduu iin Allah
onlara rahmet etmektedir. syan edip
gnaha
bulatklarnda
onlara
azap
indirmemektedir. Nitekim bizzat Peygamber
(s.a.a)de mmet arasnda olduu mddete
mmete azap nazil olmuyordu. Nitekim
Allah-u Teala yle buyurmutur: Sen
ilerinde
olduun
mddete
Allah
onlara azap etmeyecektir. (Enfal/33)
468
1

yiyicilerden maksat, kardeinin ihtiyac

karl hediyesini kabul eden kimsedir
(Yani
dnya
mal
tamahyla
onun
ihtiyacn karlyor ve rvet alyor.)
16- Ayn senetle mam Rza (a.s) yle
nakletmitir: Resulullah (s.a.a) buyurdu
ki: man dille ikrar etmek, kalple
tanmak ve organlar ile amel etmektir.
17- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Allah
Tebarek ve Teala buyuruyor ki: Ey Adem
olu! Bana kar insafl davranmyorsun;
ben nimet vermekle seni seviyorum, oysa
sen
gnah
ilemekle
bana
buz
ediyorsun;
benim
hayrm
sana
inmektedir, oysa senin errin bana doru
ulamaktadr; srekli her gece ve gndz
bir melek senin irkin amellerini bana
bildirir. Ey Adem olu! Eer kendi
sfatlandn halini bilmediin halde
baka birisinden duymu olsaydn, ona
kar mutlaka nefret ve buzetmeye
koyulurdun.
18- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
nakletmitir:
ocuklarnz,
doumlarnn
yedinci
gn snnet edin; nk bu i onlar iin
daha temiz ve onlarn gelimesi iin daha
elverilidir.
19- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Allah
469

katnda en stn amel, iinde phe

olmayan imandr; ganimetinde hyanet
olmayan cihattr; kabul olunmu olan
hacdr. Cennete ilk girecek olan ehittir;
efendisine kullukta bulunan onun hayrn
isteyen kledir; aile sahibi olan iffetli ve
takval kiidir. Cehenneme ilk girecek
olan da halka musallat olup adaletle
davranmayan hkmdar, malnn farz
olan hakkn vermeyen zengin ve
kibirlenen fakirdir.
20- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu sylemitir: Mmin
be vakit namazlarn koruduka eytan
srekli
olarak
ondan
taraf
korku
ierisindedir; ama onlar zayi ettiinde
(onun vakitlerine nem vermediinde),
ona cret (hcum) edip onu gnaha
sokar. Her kim farz bir namaz doru
olarak klacak olursa Allah indinde bir
duasnn kabul edilmesine hak kazanr.
21- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Kim
farz
olan
namazn
klarsa,
her
namazndan sonra bir duas Allah katnda
kabul olur.
22- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'den
yle buyurduunu nakletmitir: lim
hazinedir, anahtarlar ise soru sormaktr.
yleyse -Allah size merhamet etsin- soru
sorun. nk bu ite drt kimse
470

mkafatlanr:
Soru
soran,
renen
dinleyen ve cevap veren.
23- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu rivayet etmitir:
Allah Azze ve Celle, evine izinsiz olarak
giren yabanc kimseye kar savamayan
kimseyi sevmez.
24- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'den
buyurduunu nakletmitir: mmetim
birbirlerini sevdikleri, birbirlerine hediye
gnderdikleri,
emaneti
sahibine
verdikleri,
haramdan
kandklar,
misafiri arladklar, namaz kldklar ve
zekat verdikleri srece hayr zeredirler;
bunu yapmadklar taktirde ktlk ve
bilenmi baa (veya kuraklk ve geim
zorluuna) duar olurlar.
25- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Mslman' aldatan veya ona zarar
veren veyahut ona hile yapan kimse
bizden deildir.
26- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Allah
Tebarek ve Teala Adem olunu muhatap
klp yle buyurmutur: Ey Adem olu!
Halkn gnah seni kendi gnahndan
gafil etmesin; halkn sana verdii
nimetler (ba), Allah'n sana balad
nimetleri unutturmasn; kendine mit
ettiin halde halk Allah'n rahmetinden
471

mitsiz etme.
27- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
sylemitir:
lmmden sonra mmetim iin
eyden korkuyorum: Marifetten (hidayet
olduktan) sonra sapklktan, fitnelerin
saptrmasndan, karn ve fercin (tenasl
organnn) ehvetinden.
28- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'den
yle
buyurduunu
nakletmitir:
ocuunuza
Muhammed
ismini
taktnzda,
ona
ikram
edin,
toplantlarda
ona
yeran
ve
ona
yznz ekitmeyin.
29- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletmitir: Herhangi bir grubun
danma
meclisinde
Ahmed
ve
Muhammed (veya Hamid ve Mahmud)
isminde
kimseler
olup
da
onlar
danmaya
katarlarsa
(onlarn
da
grlerini alrlarsa), o istiare onlar iin
hayrl netice verir.
30- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
rivayet etmitir: Her serilen sofrann
bana Ahmed veya Muhammed isminde
bir kimse hazr olursa, o ev (ierisinde
sofra alan ev) her gn iki defa takdis ve
tathir olur.
31- Ayn senetle mam Rza (a.s)
472

Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu

nakletmitir: Biz Ehl-i Beytteniz ve de
bir
takmzelliklerimiz
vardr.
Bu
cmleden: 1-Sadaka almak, bize ciz
deildir. 2-Biz temizliin btn ynlerine
riayet etmekle emrolunmuuz. 3-Mmin
bir kz dinsiz ve aptal bir erkee
vermemekle mkellefiz.
32- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)n yle buyurduunu
rivayet etmitir: Allah katnda Mmin bir
kulun misali mukarrep melek misalidir.
Ve phesiz ki Allah nezdinde ondan daha
da deerlidir. Allah katnda tevbe eden
mmin bir erkek ve mmin bir kadndan
daha sevimli bir ey yoktur.
33- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
rivayet etmitir: Kim halkla muamele
eder de onlara zulmetmez, onlarla
konuur da onlara yalan sylemez, sz
verir de sznde durursa; yiitlii (ve
insaniyeti) kamil olan insanlardan olup
adaleti aikar, kardelii gerekli ve
yokluu ise haram olmu olur.
34- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
sylemitir: Ya Ali! Ben Rabbimden
senin hakknda be ey istedim, hepsini
bana balad (kabul etti): Birincisi;
Rabbimden istedim ki, yer kendisi iin
473

yarlan ilk ahs ben olaym ve bamdan

topra temizlediimde sen de benimle
olasn ; Rabbim bu isteimi kabul etti.
kincisi; Rabbimden istedim ki, kyamet
gn hesap iin amel terazisinin yannda
durduumda sen de benimle olasn;
Rabbim bu isteimi de kabul etti.
ncs; Rabbimden istedim ki, Allah'n
en byk sanca olan ve zerinde; El
Muflihune humul faizune bilcenneti
(Cenneti
elde
edenler,
kurtulua
erenlerdir) sz yazl olan benim
sancam tayan sen olasn; Rabbim bu
isteimi de kabul etti. Drdncs;
Rabbimden istedim ki, mmetime senin
elinle su versin; Rabbim bunu da kabul
etti. Beincisi; Rabbimden istedim ki,
mmetimi cennete sevk eden sen olasn;
Rabbim bu isteimi de kabul etti. steimi
kabul etmekle bana ltufta bulunan
Allah'a hamd olsun.
35- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
rivayet etmitir: Ya Ali! Kyamet gn
olduunda sen ve senin evlatlarn
( Masum mamlar), inci ve yakutlu taclar
giymi olduunuz halde alacal atlar
zerinde olacaksnz; Allah Teala, halk
size bakt halde cennete gitmenizi
emredecektir.
36- Ayn senetle mam Rza (a.s)
474

Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu

sylemitir:
Kyamet
gn
olduunda
arn
arasndan
yle
seslenilecektir:
Ya
Muhammed! Baban brahim-i Halil ne
gzel babadr ve kardein Ali bin Ebu
Talib ne gzel kardetir.
37- Ayn senetle imam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Adeta beni armlar, ben de kabul
etmiim (lmm yaklamtr). phesiz
ben sizin aranzda iki deerli emanet
brakyorum; bunlardan biri dierinden
byktr; gkten yeryzne adeta bir ip
gibi uzanm olan Allah'n kitabn ve Ehli Beyt'im olan itretimi. Benden sonra o
ikisi hakknda nasl davranacanza
bakn (dikkatli olun).
38- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Gzel ahlakl olun; nk gzel ahlak
phesiz cennettedir. Kt huyluluktan
kann;
zira
kt
huy
phesiz
cehennemdedir.
39- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
rivayet etmitir:
Kim pazara girdiinde u sz:
Subhanellahi ve'l hamdu lillahi vela ilahe
475

illellahu vehdehu la erike leh, leh'ul

mulku ve lehul hamdu, yuhyi ve yumit ve
huve hayyun la yemutu, ve huve ala kulli
ey'in kadir. Sylerse, kyamet gnne
dek Allah'n yaratklar saysnca ona ecr
(mkafat) verilir.
40- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kyamet gn olduunda, kul (hesap
vermek iin) arlr; ondan sorulacak
olan ilk ey namazdr; eer onu tam
olarak (artlarnca) yapmsa kurtulur;
aksi taktirde atee atlm olur.
41- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Namaznz
zayi
etmeyin;
kim
namazn zayi ederse Karun ve Haman ile
har olur; Allah Teala'nn da onu,
mnafklarla birlikte atee sokmas o'na
hak olur. yleyse namazn korumayan
(ondan gaflet eden) ve Peygamber'inin
snnetini eda etmeye riayet gstermeyen
(cemaat namazn terkeden) kimseye
yazklar olsun.
42- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
rivayet etmitir:
Musa (a.s) Rabbinden yle bir istekte
bulundu: Ey Rabbim! Beni Muhammed
476

(s.a.a)'in mmetinden kl. Derken Allahu Teala ona yle vahyetti: Ya Musa! Sen
ona
eriebilmezsin.
(Yani
onun
zamannda yaamayacaksn.)
43- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Beni ge (miraca) gtrdklerinde
nc gkte oturmu olan bir kiiyi
grdm; bir aya douda bir aya da
batda idi; elinde de bir levha vard,
srekli ona bakp ban sallyordu. Ya
Cebrail! Bu kimdir? Diye sordum.
Cebrail; O lm melei (Azrail)'dir
dedi.1
44- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
u ayet nazil olduunda: Gerek u
ki, sen de leceksin, onlar da
leceklerdir. (Zmer/30) Allah'a yle
arzettim: Ey Rabbim! Btn yaratklar
lp melekler mi diri kalacaktr?
Cevaben u ayet nazil oldu: Her nefis
lm
tadcdr;
sonra
bize
dndrleceksiniz (Ankebut/57)
45- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Tebih ve temsil babndandr. u
manada ki hibir canl yaratn ruhu onun
kudret elinin dnda deildir.
477
1

Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu

rivayet etmitir:
Cenneti cehenneme tercih ediniz ve
amellerinizi batl etmeiniz; yoksa atee
atlr, onda kalrsnz.
46- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Allah Teala bana u drt kimseyi
sevmeyi emretmitir: Ali, Selman, Ebuzer
ve Mikdad bin Esved'i.
47- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir :
Kyamet gn olduunda bir mnadi
yle
nida
edecektir:
Ey
insanlar
Muhammed'in (s.a.a) kz Fatma'nn
gemesi iin gzlerinizi kapatnz.
48- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir :
Hasan ve Hseyin, cennet genlerinin
efendileridirler, babalar ise onlardan
daha stndr.
49- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir :
Kyamet gn olduunda Allah Azze
ve Celle mmin kuluna tecelli edecektir,
onu yapm olduu gnahlara tek tek
vakf klacaktr; daha sonra onun
478

gnahlarn
rtecektir
(affedecektir);
hibir mukarreb melek ve mrsel
Peygamberi o gnahlardan haberdar
klmayacaktr;
kulun,
hikimsenin
bilmesini istemedii eylerin zerini
rtecektir;
ve
daha
sonra
onun
gnahlarna; Hasenata dnn diye
emredecektir.
Kitabn yazar (r.a) yle diyor: Allah
kuluna tecelli edecektir sznn manas,
Allah Teala'nn, kulun onunla muhatap
olduunu
anlamas
iin
kendi
nianelerinden birini ona gstermesidir.
50- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kim bir mmini fakir ve yoksul
olduundan dolay kmser ve tahkir
ederse, Allah Teala kyamet gn onu
maherdeki insanlara tantacak, daha
sonra (yapt gnahndan dolay) onu
rezil ve rsvay edecektir.
51- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kyamet gnne kadar, kendisine
eziyet edecek bir komusu olmakszn
yaayan hibir mmin olmam ve
olmayacaktr.
52- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in u ayet hakknda:
479

Her insan grubunu imamlaryla

aracamz gn (sra/71) yle
buyurduunu nakletmitir:
Her
kavim
kendi
zamanlarnn
imamlar,
Rablerinin
kitab
ve
Peygamberlerinin
snnetiyle
arlacaktr.
53- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Erkek aile ve evlatlarn tand gibi
mmin de gkte tannr; o Allah katnda
mukarreb melekten daha deerlidir.
54- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kim bir mmin erkek veya kadna
iftira ederse veya onda olmayan bir eyi
onun hakknda ylerse, Alalh Teala
kyamet gn onu, dedii szn cevabn
verene dek ateten olan bir tepede
hapseder.
55- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor:
Cebrail Rabbimin yanndan gelerek
yle dedi: Rabbin sana selam syleyip
buyuruyor ki: Ya Muhammed! yi amel
yapan, sana ve Ehl-i Beyt'ine iman eden
mminleri cennetle mjdele; phesiz
onlar iin benim yanmda gzel mkafat
480

vardr;
yaknda
onlar
cennete
gireceklerdir.
56- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Ehl-i Beyt'ime zulmedene, onlarla
savaana, onlarn aleyhine yardmda
bulunanlara ve onlara svenlere cennet
haram klnmtr. Ahirette onlar iin
hayrdan hi bir nasip yoktur, Allah Teala
kyamet gn onlarla konumayacaktr,
onlara (rahmet gzyle) bakmayacaktr,
onlar gnahtan arndrmayacaktr ve
onlar iin elemli bir azap vardr.
57- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Allah Azze ve Celle kyamet gn
Allah'a irk koan kimse hari btn
insanlar
hesaba
ekecektir;
nk
Allah'a irk koan kimsenin hesapsz
olarak atee atlmas emredilecektir.
58- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Ahmak ve ama (gznden sk sk ya
gelen) kadnlar, ocuklarnza st annesi
tutmaynz; nk st tesir brakmaktadr.
(St
verinin
zelliklerini
ocuu
geirmektedir.)
59- Ayn senetle mam Rza (a.s)
481

Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu

nakletmitir:
Sofradan dklen kk ekmekler,
hurilerin mihriyesidir. (Yani kim onlar
toplayp
zayi
olmasn
nlerse,
karlnda
ona
ahirette
hur'ilayn
(cennet kz) verilir.)
60- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Reulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Bebek iin, anne stnden daha stn
bir st yoktur.
61- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Tirit yediinizde kenarndan yiyin;
nk onun zirvesi (ortas) berekettir.
62- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Sirke ne de gzel azktr; yanlarnda
sirke bulunan bir aile fakir olmaz.
63- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Allah'm, Cumartesi ve Perembe
gnlerinin sabahnda mmetime bereket
ver. (Yani o gnlerin sabahn mmetime
bereketli kl.)
64- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
482

nakletmitir:
Meneke ya ile kendinizi yalayn;
nk o yazda souk, kta ise scaktr.
65- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Tevhid (Allah'n birliine ikrar etmek),
dinin yarsdr. Rzk sadaka vermekle
indirin.1
66- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Hayr, ona layk olan veya olmayan
herkese yap; hayrn kendisine ulat
kimse ona layk olmasa da sen ona
layksn.
67- Ayn senetle imam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Akln ba (ilk emri), Allah'a iman
ettikten sonra halka kar efkatli
davranmak ve herkese, ister iyi olsun
ister kt-iyilik yapmaktr.
68- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Dnya ve ahiret yiyeceklerinin en
Baz nshalarda ise Tevhid yerine
teveddud yani birbirini sevmek ifadesi
yer almtr.
483
1

stn
ettir;
dnya
ve
ahiret
ieceklerinin en stn sudur; ben de
Adem evlatlarnn en stym, ama
iftihar etmiyorum.
69- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Dnya ve ahiret ehlinin en stn
yiyecei ettir; daha sonra pirintir.
70- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Nar yiyin; nk mideye giren hernar
tanesi kalbi nurlandrr (kan tasfiye eder)
ve eytan krk gn uzaklatrr (baka bir
nshaya gre ll eder). 1
71- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Dnce sal kan salna baldr
ve nar kan temizlemektedir. eytan hadis
ve lgat dilinde zarar veren hereye
denmektedir. Bazen iblis, bazen kt
insan veya arkada bazen mikrop ve
benzeri
zararverici
eyler
hakknda
kullanlmaktadr. rnein bir hadiste yle
buyurmutur: Bardan atlak yerinden su
imeyiniz, zira orada eytan vardr.
anlald kadaryla bu hadisteki eytan
da bu anlamdadr.
484
1

Zeytin ya yiyin; zira zeytin ya akl

aar, balgam giderir, sinir sistemini
glendirir, bitkinlii yok eder, ahlak
gzelletirir, ruhu rahatlatr ve gam ve
kederi giderir.
72- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
zm tane tane yiyin; nk byle
yemek daha leziz ve daha ho olur.
73- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Eer bir eyde ifa olursa, o ifa
hacamat yapann neterinde veya bal
erbetindedir.
74- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
mmetimin en stn ameli, Allah
tarafndan olan kurtuluu beklemektir.1
lahi kurtuluu beklemenin manas,
onun iin hazrlanmak ve onun gelmesi iin
gayret gsterip zemine hazrlamaktr.
rnein namaz vaktini, iftar zamann veya
misafirinin gelmesini bekleyen kimse gibi
hareket etmelidir. Sessiz oturup elini elinin
zerine brakarak olan olacaktr diyerek
kurtuluu beklemek, doru bir beklenti
ierisinde olmak deildir. Ehl-i Beyt'in
485
1

75- Ayn senetle mam Rza (a.s)

Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Sizin iin, (hediye olarak) bal erbeti
getiren
kimsenin
hediyesini
geri
evirmeyin.
76- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Yemek yaptnzda kaban ok edin;
nk kabak hznl kalbi mesrur (baka
bir nshaya gre glendirir) eder.
77- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Kabak yiyin; nk kabak beynin
gcn oaltr.
78- Ayn senetle imam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
ferecini bekleyen kimse, gece gndz onun
gereklemesi yolunda almal ve kendi
toplumunu onun iin hazrlamaldr. unu
bilmemiz gerekir ki, halk kendisini yzde
yz onun gereklemesi iin hazrlamazsa,
ona ulamalar mmkn deildir. Biz onu
kabullenmek
iin
kendimizi
hazrladmzda Allah Teala da kendi
lutfunu bize esirgemeyecektir. Aksi taktirde
bu ilahi lutfu beklemek bo ve yersiz bir
bekleyitir.
486

Allah katnda, ok yemekten daha

nefret edilecek bir ey yoktur.
79- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Ya Ali! Mminin Allah katndaki
kerametinden (deerinden) biri udur ki;
er karmak iin ona bir frsat
tanmamtr;
er
karmaya
karar
aldnda onun cann alr.
mam Rza (a.s), atas Cafer bin
Muhammed
(a.s)'n
da
yle
buyurduunu rivayet etmitir: erden
kann; zira erden kanmak mr
uzatr.
80- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
nsan ayak st namaz klamazsa,
oturarak
klmaldr;
oturarak
da
klamazsa, ayaklar kbleye doru gelecek
bir ekilde srt st yatmal ve (ruku ve
secdelerde) iaretle namazn klmaldr.
(Namaz hibir halde terkedilmez.)
81-Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kim bir eyi bana garandi verirse, ben
drt eyi ona garandi veririm: Sila-i
rahim
yaparsa
(akrabalarna
iyilik
ederse), Allah'n onu sevmesini, rzkn
487

oaltmasn, mrn uzatmasn ve onu

va'd ettii cennete gtrmesini garandi
veririm.
82- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah
(s.a.a)'in

kez
yle
buyurduunu nakletmitir:
Allah'm,
halifelerime
rahmet
Halifelerin kimlerdir? Dediklerinde yle
buyurdular: Benden sonra gelen, hadis
ve snnetimi rivayet eden ve onlar
benden sonra halka retenlerdir.
83- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Dua mminin silah, dinin direi,
gklerin ve yerin nurudur. (yleyse dua
ediniz ve niyetinizi (dua ederken) halis
klnz).
84- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Sirke bal bozduu gibi kt ahlak da
(iyi) amelleri bozur.
85-Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kul gzel ahlakyla, gndzleri oru
tutup geceleri ibadetle geiren kimsenin
derecesine yetimektedir.
86- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
488

nakletmitir:
Amel terazisinde, gzel ahlaktan daha
ar hibir ey yoktur.
87- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
mmetimden
her
kim
halkn
faydalanaca krk hadis ezberlerse, Allah
Teala kyamet gn onu fakih ve alim
olarak hareder.
88- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in Perembe gn
yolculuk ettiinde yle buyurduunu
nakletmitir:
Perembe gn ameller, Allah'a (ge)
ykselir
ve
velayet
akdi
o
gn
dmlenir.
89- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Resulullah (s.a.a) bizimle birlikte
seferi namaz kld, birinci rekatta
Kafirun suresini, ikinci rekatta ise
Tevhid (hlas) suresini okudu ve daha
sonra yle buyurdular: Kur'an'n te
birini ve drtte birini sizin iin okudum.
90- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
Kim Zilzal suresini drt defa okursa,
Kur'an'n hepsini okuyan gibi olur (sevap
kazanr).
489

91- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali

(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Orusuz itikaf olmaz.
92- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
man asndan en kamil olan olannz,
ahlak en gzel olannzdr.
93- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Yaplan
ameli
sakl
tutmak,
musibetlere sabretmek ve onlar ap
sylememek, iyilik hazinelerindendir.
94- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Gzel ahlak, en iyi dosttur.
95- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Resulullah
(s.a.a)'den:
Cennete
gitmeye daha ok sebep olan eyler
nelerdir? Diye sorduklarnda; Allah'tan
ekinmek ve gzel ahlakl olmaktr
buyurdular. Yine insann Cehenneme
gitmesine daha ok sebep olan eyler
nelerdir? Diye sorduklarna; Karn ve
ehvettir. Buyurdular.1
96- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
1

Yani eytan daha ok bu iki yolla insan yoldan

saptrp cehenneme sokar.

490

nakletmitir:
Kyamet gn, makam ve oturacak yer
asndan bana en yakn olannz, ahlak
en gzel olannzdr ve sizin en iyiniz
ailesine
kar
en
iyi
ve
efkatli
olannzdr.
97- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir:
nsanlarn iman asndan en gzel
olan, ahlak asndan en gzel olanlar ve
ailesine en efkatli davrananlardr; ben
de aileme en efkatli davrananzm.
98- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
ey ezberleme gcn oaltr ve
balgam giderir: Kur'an okumak, bal
yemek ve am sakz inemek.
99- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz. Ali
(a.s)'n yle buyurduunu nakletmitir:
Ebu Cuhayfe (Veheb bin Abdullah-i
Sva),
geirdii
halde
Resulullah
(s.a.a)'in yanna geldiinde Hazret yle
buyurdular: Geirmenin nn al (yani
az yemek ye). nk dnyada doyunca
yiyen insanlarn ou, kyamet gn a
olacaklar.
Sonra mam Ali (a.s) buyurdu ki: Ebu
Cuhayfe artk ondan sonra, Allah'n
rahmetine
kavuana
dek
karnn
yemekten doldurmad (doyunca yemek
491

yemedi).
100- Ayn senetle mam Rza (a.s), Hz.
Hseyin (a.s)'n yle buyurduunu
nakletmitir:
Resulullah (s.a.a), yemek yediinde
yle dua ediyordu: Allahumme barik
lena fiyhi verzukna hayren minhu
(Allah'm bu yemekte bize bereket ver ve
ondan daha hayrlsn bize ihsan eyle.)
St itiinde yle diyordu: Allahumme
barik
lena
fiyhi
verzukna
minihu(Allah'm bunda bize bereket ver
ve bize ondan rzklandr.)
101- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz.
Ali
(a.s)'n
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Orulu olannz eyden uzak
durmaldr: Hamam, hacamat (enseden
kan aldrmak) ve gzel kadn .
102- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz.
Ali
(a.s)'n
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Kadnn rtlmesi gereken on uzvu
vardr,
evlendiinde
onlardan
biri
kapanr; ldnde ise onlarn hepsi
kapanr.
103- Ayn senetle mam Rza (a.s) Hz.
Ali
(a.s)'n
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Resulullah (s.a.a)'den zina yapmtr
denilen bir kadn hakknda soru sordular,
492

kadn da bakire olduunu aklad. Bunun

zerine
Resulullah
(s.a.a)
bana,
kadnlarn ona bakmalarn emretmemi
emrettiler, kadnlar ona baktklarnda
onun
bakire
olduunu
ylediler.
Resulullah (s.a.a) (durmun neden ibaret
olduunu anlaynca) yle buyurdular:
lahi bir damga zerinde olan kimseye
had uygulamam. Resulullah (s.a.a),
kadnlarn bu eit yerlerdeki tankln
kabul edip geerli sayyordu.
104- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu nakletmitir:
Hendek kazdmzda Hz. Peygamber
(s.a.a)
ile
birlikte
idik.
Fatma
Resulullah'n yanna geldi, yannda da bir
miktar ekmek vard, onu peygamber'e
verdi Resulullah (s.a.a); Bu ekmek
nedir? Diye sordu. Fatma: Hasan ve
Hseyin iin piirdiim rektir, ondan
bir parasn sana getirdim diye cevap
verdi. Sonra Resulullah (s.a.a) yle
buyurdular: Bil ki bu, gnden sonra
babann azna braklan ilk yiyecektir.
105- Ayn senetle mam Hasan (a.s)'n
yle buyurduu nakledilmitir:
Resulullah (s.a.a) iki eliyle bir gl
bana
verdi,
onu
burnuma
yaklatrdmda; O gl, arst'an (Mersin
aac, ho kokulu bir nebat tr) sonra
cennet gllerinin en stndr.
493

106- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle

buyurduu nakledilmitir:
Et yemenizi tavsiye ediyorum; nk
et, et bitiriyor (uzuvlarn gelimesine
sebep oluyor). Kim krk gn et yemei
terkederse, ahlak ktleir.
107- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakledilmitir:
Resulullah (s.a.a), bbrekler idrara
ok yakn olduundan dolay onlar
yemiyordu,
ama
onu
haram
da
klmyordu.
108- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakl olunmutur:
Talha
bin
Ubeydillah
Resulullah
(s.a.a),in yanna vard, o srada Hazretin
elinden bir ayva, onu Talha'ya verip yle
buyurdu: Ey Eba Muhammed! Al bunu;
nk bu, kalbi rahatlatp takviye ediyor.
109- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakledilmitir:
Kim sabahleyin a karnna yirmi bir
tane kuru zm yerse, bedeninde
sevmedii bir ey (hastalk) bulamaz.
110- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakledilmitir:
Resulullah (s.a.a) hurma yediinde
onun ekirdeini elinin arkasna koyup
sonra atyordu.
111- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakl olunmutur:
494

Resulullah (s.a.a) bana buyurdular ki:

Mercimek yiyiniz; cnk mercimek,
mbarek ve mukaddestir kalbi yumuatr
ve gz yan oaltr; ve Hz. sa (a.s)
sonuncusu
olmak
zere
yetmi
Peygamber onun bereketi hakknda dua
etmilerdir.
112- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
nakledilmitir: Adamn birisi Hz. Ali (a.s)'
(yemee) davet ettiklerinde mam (a.s)
yle buyurdular: Davatini artla
kabul ediyorum. Davat eden adam: Ya
Emir'el Muminin! O artlar nelerdir? Diye
sorduunda
Hazret
yle
buyurdu:
Dardan benim iin (zahmete derek)
bir ey almyasn, evde bulunan eyi
benden esirgemiyesin ve ailene zorluk
karmyasn. Hz. Ali (a.s)' davet eden
ahs;
Ya
Emir'el
Muminin!
Bu
artlarnn hepsini kabul ediyorum dedi.
mam (a.s) da onun davetini kabul ederek
evine gitti.
113- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakledilmitir:
Veba, sratli lmdr.
114- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakl olunmutur:
Resulullah
(s.a.a)'den
yle
buyurduunu duydum: Ben, gelecekte
dini kmsemenizden, hkm hakknda
rvet
almanzdan
(veya
kadlk
495

makamn alp satmanzdan), sla-i rahim

(akrabalara
iyilik
ve
ihsan)
yapmamanzdan, Kur'an okumak yerine
saz ve mzie yneleceinizden ve din
hususunda
sizden
stn
olmayan
kimseleri kendinize imam ve rehber
yapmanzdan korkuyorum.
115- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan,
Resulullah (s.a.a)'in kendisine yle
buyurduu nakledilmitir:
Ya Ali! Tuz ye; nk tuz yetmi 1
derde ifadr; o dertlerin (hastalklarn)
en k czam, abra ve deliliktir.
116- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakledilmitir:
Resulullah (s.a.a)'e karpuz (veya
kavun) ve hurma getirdiler. Hazret
onlardan
yeyip
yle
buyurdular:
Bunlarn
her
ikisi
de
gzeldir.
(Hurmann tabiat scak, karpuzunki ise
souktur.)
117- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduu nakl edilmitir:
O (mam Hasan), yedinci gn Hasan
olarak adlandrld ve Hasan isminden
Hseyin tredi. Sznn devamnda
buyurdular ki: O ikisi arasnda ancak bir
hamilelik sresi gemitir (fazla deil).
Yetmi kelimesi Arapada fazlalk ve
kesret anlamnda da kullanlmaktadr.
496
1

118- Ayn senetle Ali bin Hseyin

(a.s)'dan yle buyurduunu nakletmitir:
Peygamber (s.a.a) mam Hasan (a.s)
doduu gn kulana namaz ezan
okudu.2
119- Ayn senetle Cafer bin Muhammed
(a.s)'den
yle
buyurduunu
nakletmektedir:
Babam bir esans istedi, ondan ba ve
yzne (biraz) srd. Bu kullandn
esans nedir? Diye sordum. Menekedir
buyurdular. Menekenin stnl nedir?
Dedim. Buyurdular ki: Babam ceddim
Hseyin'den, o da babas Ali (a.s)'dan, o
da
Resulullah
(s.a.a)'den
yle
buyurduunu nakletmilerdir:
Menekenin
dier
esanslara
stnl,
slam'n
dier
dinlere
stnl gibidir.
120- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan
yle buyurduunu naklediyor: Allah'a
2

Yeni doan bebein kulana ezan okumann

srr, her eyden nce onun kulann zarn ezan

sesiyle hareket ettirmek ve onu ehadeteyn
kelimesiyle aina klmaktr. Peygamber (s.a.a) de
olu Hasan'n kulana ezan okuyarak onu tevhid ve
peygamberin nbvvetiyle aina kld; kulana
doduu gnden ezan okunan bir kimseyi eytan
kolaylkla saptramaz.

497

isyan ederek kullara itaat eden kimsenin

dini yoktur. taat etmek iin Rabbine
isyan ederse dinsizdir.
121- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu naklediyor: Nar zaryla
birlikte
yiyiniz;
nk
o
midenin
sepicisidir (temizleyicisidir.)
122- Ayn senetle mam Rza (a.s)
Hseyin
bin
Ali
(a.s)'dan
yle
buyurduunu
naklediyor:
Bir
gn
Allah'n resul (s.a.a) Ali (a.s)'n yanna
geldiinde o'nu ateli grd ve o'na ide
yemesini emretti.
123- Ayn senetle Hseyin bin Ali
(a.s)'dan yle buyurduunu naklediyor:
ki kii, aralarndaki problemi zmesi
iin Ali (a.s)'n yanna geldiler. Birisi bir
dierine ba ve derisinin kendisine ait
olmas artyla bir deve satm. Alc da
deveyi kesmee karar vermi. (Ama kar
taraf buna muhalefet ediyormu) mam
(a.s) buyurdular ki: Satc sadece ba ve
deri miktarnca o deveye ortaktr. (Yani
mterinin
deveyi
kesmesini
engelleyemez.)
124- Yine ayn senetle mam Rza
(a.s)'dan
yle
naklediyor:
"mam
Hseyin (a.s) bir gn istirahat mahalline
giderken bir ekmek parasnn yere
dm olduunu grd. O ekmei
hizmetisine emanet ederek yle dedi:
498

"Ben dar ktmda bu ekmei bana

hatrlat." Hizmetisi o ekmek parasn
yedi. mam (a.s) oradan knca ona yle
buyurdu: "Sana verdiim ekmek paras
nerede?" Hizmeti: "Ey benim mevlam!
Onu yedim" dedi. mam (a.s) buyurdu ki:
"Ben seni Allah rzas iin serbest
brakyorum.
Bu olay gren baka birisi mam (a.s)'a
dnerek;
"Onu
zgrlne
mi
kavuturdun?" diye sordu. mam (a.s):
"Evet. Ben ceddim Resulullah (s.a.a)'den
duydum ki yle buyuruyordu: "Her kim
yere dm bir ekmek parasn alr ve
onu eliyle temizleyerek veya ykayarak
yerse, o ekmek paras henz onun
boazndan gemeden Allah Teala onu
cehennem ateinden kurtarr."
mam (a.s) sonra yle buyurdu: "Ben
Allah Teala'nn hr ettii birisini kle
olarak kabullenemem."
125- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu naklediyor: Be ey vardr
ki, onlar elde etmek iin bineklere binip
yolculua ksanz da onlar gibisini
bulamazsnz: 1) Kulun gnahndan baka
hibir eyden korkmamas. 2) Kulun Allah
Teala'dan baka hibir kimseye mit
balamamas. 3) Kulun, kendisinden
bilmedii
bir
ey
sorulduunda
bilmiyorum demekten utanmamas. 4)
499

Kulun, bilmedii bir eyi renmekten

hay etmemesi. 5) Sabrn imana olan
nispeti ban bedene olan nispeti gibidir;
yleyse sabr olmayann iman olmaz.
126- Ayn senetle mam Hseyin (a.s)'n
yle buyurduunu naklediyor: Kim
ecelinin ertelenmesi ve rzknn artmasn
istiyorsa, sila-i rahim (akrabalara iyilik)
yapsn.
127- Ayn senetle mam Hseyin (a.s)'n
yle
buyurduunu
naklediyor:
ehirlerin birinin duvarlar altnda bir
yazl levha bulundu, onda unlar
yazlyd: Ben Allah'm! Benden baka
lah yoktur, Muhammed benim nebimdir.
lmn varlna yakin ettii halde
sevinene, her eyin takdirinin Allah
Teala'nn elinde olduuna iman ettii
halde zlene, dnyay tanyp onu
denedii halde ona gnl verene ve
kyamet gn hesaba ekileceini bildii
halde gnah ileyene hayret ediyorum.
128- Yine ayn senetle naklediyor ki;
mam Sadk (a.s)'dan mam Hseyin
(a.s)'n
kabirnin
ziyareti
hakknda
sorulunca yle buyurdu: Babam bana
buyurdu ki; Her kim mam Hseyin
(a.s)'n kabirni onu hakkyla tanyarak
ziyaret ederse Allah-u Teala onun adn
lliyyin defterine yazar. ...
129- Ayn senetle mam Sadk (a.s)'n
500

yle buyurduunu naklediyor: Baba ve

anneye
kar
gelmenin
en
dk
mertebesi onlara f demektir. Eer
bundan daha dk bir mertebe olsayd
Allah-u Teala kitabnda o mertebeyi
zikrederdi.
130- Ayn senetle Ali bin Hseyin
(a.s)'n yle buyurduunu naklediyor:
Umeys kz Esma dedi ki: Ben Hazreti
Fatma'nn yanndaydm ki Peygamber
(s.a.a) o'nun yanna geldi - bu arada Hz.
Fatma'nn boynunda Ali (a.s)'n sava
ganimetlerinden hakkna den bir altn
gerdanlk vard- ve ona yle buyurdu:
Ey Fatma! Giyinmene dikkat et ki halk:
Muhammed'in kz zorba yneticilerin
kzlar gibi giyiniyor demesinler. Hz.
Fatma (a.s) hemen gerdanl boynundan
karp satt ve o parayla bir kle alp
azat etti. Resul- Ekrem (s.a.a) bunu
grnce mutlu oldu.
131- Ayn senetle Ali bin Hseyin
(a.s)'n
Eer
Rabbinin
burhann
grmeseydi.
Ayeti
hakknda
yle
buyurduunu naklediyor: Aziz'in hanm
Zleyha ayaa kalkarak putun zerini bir
bez parasyla rtt. Hz. Yusuf (a.s) ona:
Bu ii niin yaptn? Diye sordu. O:
Putun bizi grmesinden utanyorum
dedi. Yusuf (a.s): Sen duymayan,
grmeyen, yemeyen ve imeyen bir
501

puttan ekiniyorsun da ben insan

yaratan ve bilmediini ona reten
Allah'tan ekinmeyeyim mi? Buyurdu.
Allah-u
Teala'nn;
Eer
Rabbinin
burhann
grmeseydi.
Ayetindeki
burhandan kast bu olaydr.
132- Ayn senetle yle naklediyor:
mam Zeyn'ul- Abidin (a.s) iyilemi bir
hasta grdnde yle buyuruyordu:
Gnahlardan temizlenmek sana kutlu
olsun.
133- Ayn senetle mam Seccad (a.s)'n
yle buyurduunu naklediyor: nsanlar
eyi kiiden renmilerdir: Sabr
Eyyup (a.s)'dan, kr Nuh (a.s)'dan ve
kskanl Hz. Yakub'un oullarndan.
134- Ayn senetle mam Sadk (a.s)'n
yle buyurduunu naklediyor: Babam
Muhammaed bin Ali'den yolculukta
klnan
namaz
sorduklarnda
yle
buyurdu: Babam yolculukta namaz seferi
klyordu.
135- Ayn senetle mam Hseyin (a.s)'n
yle buyurduunu naklediyor: Allah'n
resuln grdm ki, ehitlerin seyyidi Hz.
Hamza'ya cenaze namaz klarken be
tekbir syledi ve Hamza'dan sonra dier
ehitlere beer tekbir syledi. Bylece
Hamza'ya getirilen tekbirlerin says
yetmie
kt.
(nk
Peygamber
efendimiz her ehide namaz kldka Hz.
502

Hamza'ya da onunla birlikte namaz

klyordu).
136- Ayn senetle mam Hseyin (a.s)'n
yle
buyurduunu
naklediyor:
Mminlerin Emiri Ali (a.s) bizim iin bir
konuma yapt ve konumasnn bir
yerinde yle buyurdu: Bir zaman gelecek
ki zengin elinde olana sarlacak (cimrilik
ederek hakk olmad halde fakirlere
yardmda bulunmayacak) Oysa byle
davranmaya emr olunmamtr. Allah
Teala buyurmu ki: Aranzdaki iyilik ve
ihsan
unutmayn.
Allah
yapmakta
olduklarnz grendir. (Bakara/ 237) Bir
gn gelecek ki ktler ne geirilecek,
iyiler arkaya itilecek
ve muztarla
(elindeki mal satmaa mecbur kalan)
muamele yaplacak. Oysa Resulullah
(s.a.a) mecburiyet ve kandrmaya dayal
muameleyi neyh etmitir. yleyse, ey
insanlar! Allah'tan korkunuz kendi aranz
bulunuz,
beni
de
kendi
ailemde
koruyunuz.
137- Ayn senetle mam Sadk (a.s)'dan
o
da
kendi
babasndan
yle
buyurduunu naklediyor: mam Seccad
(a.s)'dan: Niin Allah'n Resul (s.a.a)
hem anne ve hem de baba tarafndan
yetim oldu? Diye sorulduunda yle
buyurdu:
Hibir
kulun
Resulullah'a
emretmeyi hakk olmamas iin. (nk
503

anne ve babaya haram eyler dnda

itaat etmek vaciptir.)
138- Ayn senetle mam Seccad (a.s)'n
yle
buyurduunu
naklediyor:
Hz.
Fatma (s.a)hem mam Hasan ve hem de
mam Hseyin (a.s)dnyaya geldiinde
bir koyun kurban kesti ve koyunun
butunu bir dinarla birlikte ebeye hediye
olarak gnderdi.
139- Ayn senetle mam Seccad
(a.s)'dan, O da babasndan ve O da Hz.
Ali (a.s)'dan Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu naklediyor: Her kime Allah
Teala bir nimet verirse, o nimetin
krn yerine getirmelidir. Her kim
rzkn
zor
ele
geiriyorsa,
tvbe
etmelidir. Her kim de bir eyden dolay
zlrse, la havle vela kuvvete illa
billah demee sarlmaldr.
140-Ayn senetle mam Hseyin (a.s)'n
yle
buyurduunu
naklediyor:
Yahudilerden birisi Hz. Ali (a.s)'a dedi ki:
Allah iin olmayan, Allah'n yannda
olmayan ve Allah'n bilmedii eyleri
bana syler misin? Hz. Ali (a.s) buyurdu
ki, Allah'n bilmedii ey siz Yahudilerin
Uzeyir Allah'n oludur szdr ki Allah
Teala'nn byle bir ouldan haberi yoktur.
Allah iin olmayan eye gelince eriktir.
Ki o'nun hibir eriki yoktur. Allah'n
yannda olmayan ey ise, kullarna zulm
504

etmektir. Allah katnda byle bir ey

yoktur. Yahudi bu cevaplar duyunca yle
dedi: Ehed en la ilahe illellah ve ehedu
enne Muhamme'den resulullah (s.a.a).1
141- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a) buyurdu ki: Her kim bilmedii
halde halka fetva verirse yerin ve gn
melekleri ona lanet ederler.
142- Ayn senetle Hz. Resulullah'n
yle buyurduunu naklediyor: Ben
kzma Fatma adn verdim. nk Allah
Teala onu ve dostlarn cehennem
ateinden uzak tutacaktr.2
143- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Musa bin mran (a.s) rabbinden yle
sordu: Ey Rabbim sen benden uzak
Tahir mamlar (a.s) kendilerine sorulan
sorulara kiinin durumuna ve konumuna
bakarak
cevap
verirlerdi.
Bazen
susturmak, bazen de hallederek cevap
veriyordu. Bu cevap ta susturmak iin
verdii cevaptr. Yoksa zaten sorunun
kendisi de doru bir soru doru bir soru
deildir. Ama her haliyle mam (a.s)n ilahi
ahsiyeti Yahudinin hidayetine vesile oldu.
2
Fatma kelimesi fateme kknden
tremitir
ve
ayrlmak,
kesilmek
anlamndadr.
505
1

msn da seni yksek sesle araym?

Yoksa bana yakn msn da necvayla sr
syleyeyim? Allah Teala o'na yle vahy
etti: Ben, beni anann yanndaym.
144- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Allah
Teala
Fatma'nn
gazabyla
gazaplanr ve o'nun raz olmasyla raz
olur.
145- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in
yle
buyurduununu
naklediyor:
Benim
Ehl-i
Beyt'ime
zulmedenlerin vay hallerine. Onlar
mnafklarla beraber cehennemin en alt
katnda yanarken gryor gibiyim.
146- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'den yle buyurduunu naklediyor:
Hseyin bin Ali'nin katili ateten bir
tabutun iine konulacak ve btn dnya
ehlinin azabnn yars ona yaplacak. Onu
elleri ve kollar ateten olan zincirlerle
bal halde tepe taklak cehennemin
dibine atacaklar; onun yle bir kt
kokusu olacak ki, btn cehennemlikler
onun kt kokusunun iddetinden Allah
Teala'ya snacaklar. O devaml bu atete
kalacak ve Hseyin'in ldrlmesinde
kendisine elik edenlerle birlikte o elemli
azab
tadacaklar.
Onlarn
derileri
yandka Allah Teala onlara yeni deriler
verecek ,bir an dahi bu azap onlardan
506

hafifletilmeyecek.
Su
istediklerinde
cehennemin
pis
kokulu
irininden
iirilecekler. Cehennem azabndan dolay
yazklar olsun onlara.
147- Ayn senetle Hz. Peygamber
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Parmanza akik yzk taknz. nk o,
parmanzda olduu srece keder ve
gam grmezsiniz.
148- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Her kim ahir amanda bizimle savarsa
deccal'n ordusunda bizimle savam
gibidir.
149- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
(Muamelede) aldanan; ne vlen, ne de
mkafat olan birisidir. 1
150- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
naklediyor:
Sabahlar a karnna hurma yiyiniz.
nk o karndaki kurtlar ldrr.
Hadiste
mabun
kelimesi
kullanlmtr
ki
malup
olmak
anlamndadr. Bazen de uyank olmama
yznden
malup
olan
kimse
iin
kullanlmaktadr. O halde mabun ahs
halk nezdinde beenilen bir ahs deildir
ve hi bir ecri de yoktur. Zira iinde
ihmalkarlk etmitir.
507
1

Kitabn yazar diyor ki: Peygamber

efendimiz Berni hurmasnn dndaki
hurmalar kastediyor. nk bu hurma
eidi a karnna yendiinde felce yol
ayor.
151- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
Ali (a.s)'a yle buyurduunu naklediyor:
Ya Ali, eer sen olmasydn benden
sonraki mminler tannmazd. (Yani
kimlerin gerekten mmin olduu belli
olmazd)
152- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
nakletmitir: Resulullah (s.a.a) buyurdu
ki: Ya Ali, Allah Teala sana ey
vermitir ki senden nce hi kimseye
vermemitir. Ben: Annem babam sana
feda olsun bana verilen o ey nedir?
Dedim. Allah Rasul (s.a.a) buyurdular ki:
Benim gibi bir kayn baba, Fatma gibi bir
hanm, Hasan ve Hseyin gibi de
ocuklar sana verilmitir.
153- Hseyin bin Ahmed bin dris
Uyun'da ad geen fertler vastasyla
Hasan bin Cehim'den yle dediini
naklediyor: mam Rza (a.s)'a dedim ki;
Canm sana feda olsun, Allah'a tevekkl
etmenin snr nedir? Buyurdu ki: Snr
udur ki: Allah'la olup hi kimseden
korkmayasn. Arz ettim ki; Tevazunun
snr nedir? Buyurdu ki: Halkn sana
ikramda bulunmasn istediin gibi, senin
508

de halka ikramda bulunmandr. Arz

ettim ki: Canm size feda olsun, sizin
yannzda ne kadar deerim olduunu
renebilir miyim? Buyurdular: Senin
yannda ne kadar deerli olduuma bak.
(Yani beni sevdiin kadar ben de seni
seviyorum.)
154Muhammed
bin
Macileveyh
metinde zikredilen senetle mam Rza
(a.s)'dan ve mam Rza (a.s)'n da dedeleri
vastasyla Resulullah (s.a.a)'den yle
buyurduunu
naklediyor:
Mslman
olan
bir
kii
hile
ve
aldatmaca
yapmamaldr.
nk
ben
Cebrail
(a.s)'dan yle dediini duydum: Hile ve
aldatmaca cehennemdedir.
Daha sonra Allah Resul (s.a.a) yle
buyurdu: Kim bir mslmana hile yapp
aldatr veya ona ihanet ederse bizden
deildir. Cebrail Allah Teala tarafndan
bana nazil olarak yle dedi: Ey
Muhammed! Gzel ahlakl ol. nk
gzel ahlak dnya ve ahiret hayrn
insana
kazandrr.
Biliniz
ki
sizin
ierinizde bana en ok benzeyeniniz,
ahlaki adan gzel olannzdr.
155- Muhammed bin Musa bin
Mtevekkil metinde zikredilen senetle
Ahmed bin Abdullah'tan yle dediini
naklediyor: mam Rza'dan sordum ki:
Zlfikar klc nereden Resulullah (s.a.a)'e
509

gelmiti? Buyurdular ki: Onu Cebrail

(a.s) gkyznden getirdi ve onun
zerinde gmten bir ss vard. u anda
ise o kl benim yanmdadr.
156- Muhammed bin Hasan Ayn
senetle
metinde
zikredilen
senetle
Hseyin bin Halid'den mam Rza (a.s)'n
yle buyurduunu naklediyor: Bizim
soyumuzdan olanlarn yzne bakmak
ibadettir. Oradakiler dediler ki; Ey
Resulullah'n torunu! Bu soydan kastnz
masum mamlar mdr yoksa Resulullah'n
soyundan gelen herkes mi? mam (a.s)
cevaben yle buyurdular: Resulullah'n
soyundan gelen herkesin yzne bakmak,
doru
yoldan
sapmayp
gnaha
dmedikleri mddete ibadettir.
157- Babam (r.a) metinde zikredilen iki
vastayla Ahmed bin Muhammed elHemdani'den, o da mam Cevad (a.s)
vastasyla mam Rza (a.s)'dan, o da
dedeleri
vastasyla
Hz.
Resulullah
(s.a.a)'den yle buyurduunu naklediyor:
Onlarn ok namaz klmalar, oru
tutmalar, hacca gitmeleri ve ihsan
yapmalar
ve
gece
karanlndaki
zikirlerine
bakmayn.
Fakat
doru
konumalarna ve emaneti eda etmelerine
bakn.
158- Temim bin Abdullah el-Kurei,
Uyun'da zikredilen senetle Abdusselam
510

el-Herevi'den yle dediini naklediyor:

aban aynn son cumasnda, Ali bin
Musa er-Rza (a.s)'n yanna gittim, mam
(a.s) bana yle buyurdular:
Ey Eba Selt! aban aynn ou geti,
bugn bu ayn son cumasdr. Bu ayda
yaplmas sevap olan ve tembellik ederek
yapmadn hayr amelleri bu son bir
haftada telafi et. Sana faydas olan ileri
yapmaya koyul; faydas olmayan ileri ise
terk et. oka dua et, mafiret dile,
Kur'n
oku
ve
ilemi
olduun
gnahlardan tvbe ederek Allah'a ynel;
ki bylece Allah'a muhlis olduun halde
Allah'n ay sana ynelmi olsun.
Bu
ayda
boynunda
olan
btn
emanetleri eda et; mminlere kar
kalbinde herhangi bir kin varsa onu
kalbinden sk at; ilemi olduun btn
gnahlardan uzak dur. Allah'tan kork;
gizli ve aikar olan ilerinde Allah
Teala'ya tevekkl et. Kim Allah'a
tevekkl ederse Allah ona yeter. phesiz
Allah Teala iini neticeye ulatran ve her
ey iin takdir klm olandr. Bu ayn
geri kalan gnlerinde u zikri ok
tekrarla: Allahumme in lem tekun kad
aferte lena fi ma meza min a'ban,
fefir lena fima bekye minhu. (Allah'm,
eer aban aynn geen gnlerinde bizi
balamam isen, yleyse geriye kalan
511

gnlerinde bizi bala.) Allah Teala

Ramazan aynn hatrna birok kimseleri
bu
ayda
cehennem
ateinden
kurtarmaktadr.
159- Mfessir Corcani ayn senetle
mam Rza (a.s)'dan, O da babas Musa
bin Cafer (a.s)'dan yle naklediyor:
mam Sadk (a.s)'dan; Bu dnyada zahid
kimdir? Sorduklarnda yle buyurdular:
Dnyann
helallerini,1
kyamette
verecei
hesabndan
dolay
ve
haramlarnysa kyamette duar olaca
azabndan dolay terk eden kimsedir.
160Ayn
senetle
mam
(a.s)
babasndan
yle
buyurduunu
naklediyor: mam Sadk (a.s) birisinin
ocuunun lmnden dolay haddinden
fazla rahatszlk duyduunu grnce ona
yle buyurdu: Ey karde! Sen, kk
musibetten dolay bu kadar rahatszlk
duyuyor ve byk musibetten gaflet mi
ediyorsun? Eer sen, kendini nceden
ocuunun
lm
iin
hazrlam
olsaydn, imdi sana bu kadar ar
gelmezdi. (Bil ki,) bu ie nceden
hazrlanmamann musibeti, ocuunun
Hadislere
tevecchen
gerektii
kadaryla helal eylerden istifade etmek
zhde aykrdeildir. Tketimde ar gitmek
ve dnyaya gnl balamak zhte aykrdr.
512
1

lmnden daha byk bir musibettir.

161- Hseyin bin brahim metinde
zikredilen senetle mam Rza (a.s)'dan ve
mam Rza da dedeleri vastasyla
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
naklediyor: Ali'nin ialar, kyamet gn
saadete erecek olanlarn ta kendileridir.
162- Hseyin bin Ahmed bin dris ayn
senetle mam (a.s)'n yle buyurduunu
naklediyor: Kim fakir bir Mslmana
zengin birisine verdii selam gibi selam
vermezse, kyamet gn Allah Teala'nn
huzuruna ktnda Allah' kendisine
gazap etmi bir halde bulur.
163Ayn
senetle
Abdulazim
Haseni'den yle dedii naklediliyor:
mam Cevad (a.s)'a arzettim ki; Ey
Resulullah'n
torunu!
Benim
iin
dedelerinden bir hadis nakleder misin?
mam Cevad (a.s) buyurdu ki: Babam
(mam Rza -a.s-) babalar araclyla Hz.
Ali (a.s)'n yle buyurduunu nakletti:
nsanlar; akl, ilim, huy, fakirlik ve
zenginlik
ynnden
farkl
olduklar
srece, birbirleriyle gzel geinirler. Eer
mezkur
sfatlarda
eit
olsalard,
(ykmllk stlenmekten kaarak) helak
olurlard.
Ravi diyor ki: mam (a.s)'a; Ey
Resulullah'n
torunu!
Biraz
daha
buyurun. Dediimde, buyurdular ki:
513

Babam dedeleri vastasyla Hz. Ali

(a.s)'n yle buyurduunu benim iin
nakletti: Eer srlarnz birbirinize
aarsanz, artk onu gizleyemezsiniz.
Ravi diyor ki: mam (a.s)'a; Ey
Resulullah'n
torunu!
Biraz
daha
buyurun dediimde yle buyurdular:
Babam dedeleri vastasyla Hz. Ali
(a.s)'dan yle byurduunu bana nakletti:
Sizler
mallarnzla
halk
kuatamazsnz (onlarn gnllerini
ho edemezsiniz); yleyse gler yz
ve
gzel
davrannzla
onlar
kuatnz; nk ben Allah Resulnn
yle buyurduunu duydum: Sizler
mallarnzla
halkn
gnllerini
ho
edemezsiniz; yleyse ahlaknzla onlarn
gnllerini ho edin.
Ravi diyor ki: mam (a.s)'a; Ey
Resulullah'n olu! Biraz daha buyurun
dedim. mam (a.s) buyurdu ki: Babam
babas ve dedeleri vastasyla Hz. Ali
(a.s)'dan
yle
buyurduunu
bana
nakletti:
Kim
zaman
knarsa,
knanlmas ok olur.
Ravi diyor ki: mam (a.s)'a; Ey
Resulullah'n olu! Biraz daha buyurun
dedim. mam (a.s) buyurdular ki: Babam
babas ve dedeleri araclyla Hz. Ali
(a.s)'dan yle buyurduunu nakletti:
Kt insanlarla oturup kalkmak, iyi
514

insanlar hakknda su-i zan dourur.

Yine ravi diyor ki: mam (a.s)'a; Ey
Resulullah'n olu! Biraz daha buyurun
dedim. mam (a.s) buyurdular ki: Babam
babas ve dedeleri vastasyla Hz. Ali
(a.s)'dan yle buyurduunu nakletti:
Allah'n kullarna hakszlk etmek,
ahiret iin ne de kt azktr!
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) buyurdular
ki: Babam babas ve dedeleri araclyla
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
nakletti: Her kiinin deeri, yapt
gzel iiyle llr.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) buyurdular
ki: Babam babas ve dedeleri vastasyla
Emir'ul- Muminin Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu nakletti: Her insan,
dilinin altnda sakldr.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) buyurdular
ki: Babam babas ve dedeleri vastasyla
Emir'ul- Muminin Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu nakletti: Kendi deerini
bilen helak olmaz.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
nakletti: Bir ii yapmadan nce tedbir
almak, insan pimanlktan kurtarr.
515

Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha

buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
nakletti: Kim
zamana
gvenirse
yklr (zarar grr.)
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
naklettiler: Kendi gryle yetinen,
cann tehlikeye atmtr.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
naklettiler:
Ailenin
azl,
iki
kolaylktan biridir.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
naklettiler: Bencillik kimde olursa,
helak olur.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
naklettiler: Kim Allah yolunda infak
edilen
maln
yerine
yenisinin
geleceine
iman
ederse,
ba
yapmada cmert olur.
Ben; Ey Resulullah'n olu! Biraz daha
buyurun dedim. mam (a.s) ayn senetle
Hz. Ali (a.s)'dan yle buyurduunu
naklettiler: Kim elinin altndakilerden
516

gvende
olmaya
raz
olursa,
kendinden
yksek
olanlardan
gvende olma nimeti ona verilir. Ravi
diyor ki: mam (a.s)'a; Bu kadar bana
yeter dedim.
164- Baban (r.a) metinde zikredilen
senetle Ali bin Esbat'tan yle dediini
rivayet ediyor: mam Rza (a.s) Ali (a.s)
vastasyla Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu
naklediyordu:
Halk
arasnda eski peygamberlerden sadece u
cmle kalmtr: Eer utanmyorsan her
istediini yap.
165- Ali bin brahim Kummi'nin olu
Ahmet
metinde
zikredilen
senetle
Hseyin bin Halid'den ve o da mam Rza
vastasyla peygamber (s.a.a)'den yle
buyurduunu naklediyor: Cebrail-i Emin
Allah Teala'nn yle buyurduunu bana
nakletti: Ali bin Ebi Talip benim halka
olan hccetim ve dinimin koruyucusudur.
Onun neslinden, dinimi ayakta tutan,
insanlar yoluma davet eden mamlar
dnyaya getireceim. Onlarn vcudunun
bereketine
kullarmdan
belalar
uzaklatracam ve onlarn yz suyu
hrmetine
insanlara
rahmetimi
indireceim.
166- Cafer bin Muhammed bin Mesrur,
metinde zikredilen senet vastasyla
Reyyan bin Salt'tan yle naklediyor:
517

mam Rza (a.s)'a arz ettim ki: Sizce

Kur'an nasl bir kitaptr ve hakknda ne
buyurursunuz?mam (a.s) cevaben yle
buyurdular: Kur'an Allah'n kelamdr. Ne
ondan ne gein ve ne de ondan
gayrisinden hidayet dileyin. Aksi takdirde
dalalete dersiniz. 1
167- Muhammed bin brahim bin shak,
metindeki senetle Fazzal'dan, O da babas
Hasan'dan Ali bin Musa er- Rza (a.s)'dan
yle buyurduunu nakletmitir: Biz Ehl-i
Beyt dnyada seyyidler (efendi ve
bykler) saltanat ve g sahipleriyiz.
168- Muhammed bin Ali Macileveyh,
Ali bin brahimin olu Ahmed ve Hseyin
bin brahim
bin Natane, metinde
zikredilen senetle Muhammed bin Ali
Temimi'den yle dediini naklediyorlar:
Efendim Ali bin Musa er- Rza (a.s) babas
Rivayetin zahirinden de anlald zere
ravinin bu soruyu sormadaki maksad mam
(a.s)dan Kurann yaratk olup olmad
hususunda bir cevap alabilmekti. Bu mesele
o zamanlar gnn konusuydu. Ama imam
bu cevabnda Kurann yaratlm olup
olmad konusunu ele almamtr. mam
(a.s) bu vesileyle cahil dostlarn veya bilgin
dmanlarn szkonusu ettii bu tr
saptrc sorulara itina gsterilmemesi
gerektiini ifade etmek istemitir.
518
1

ve
dedeleri
vastasyla
Resulullah
(s.a.a)'den yle buyurduunu naklediyor:
Kim Allah Teala'nn kendi kudret eliyle
ektii krmz yakuttan olan dala bakmak
(ve ona tutunmak)isterse Ali ve onun
soyundan olan imamlar kendine veli
edinsin. nk onlar Allah Teala'nn
setii her eit gnah ve hatalardan
masum olan ahslardr.
169- Hseyin bin brahim bin Natane,
metinde zikredilen senetle Reyyan bin
Salt'tan yle dediini naklediyor: mam
Rza (a.s) buyurdu ki: Her kim aban
aynn her gnnde Estefirullah ve
es'eluhu't- tevbe cmlesini yetmi kere
tekrar ederek Allah Teala'dan balanma
dilerse; Allah Teala cehennem ateinden
beraeti (kurtulmay) onun iin yazar, srat
kprsnden kar taraf geebilme iznini
ona verir; onu cennetteki makamna
yerletirir.
170- Ebu Ali Ahmed bin Ebi Cafer elBeyhaki, 354 kameri ylnda hacdan
dnerken, Feyd (Irak'la Mekke arasnda
bir yer) denen yerde bana, (Ayn senetle)
Davud bin Sleyman'dan yle nakletti:
Ali bin Musa er-Rza (a.s), babalar ve
dedeleri vastasyla Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletti: Kyamet
gn olduunda Allah Teala ialarmzn
hesabn bize brakr. ialarmzdan
519

kendisiyle Allah Teala arasndaki haklar

hususunda biz hkm veririz ve Allah
Teala da o hkm kabul eder. Onlardan
her birinin boynunda kul hakk olursa, o
kuldan onlar balamasn rica ederiz; o
da (bizim hatrmza) balar. Eer
onlarla bizim aramzdaki haklar olursa,
biz onu balamaya herkesten daha
layz.
171- Muhammed bin mer el- Ciabi,
Hasan bin Abdullah er- Razi'den yle
dediini naklediyor: Mevlam Ali bin Musa
er- Rza (a.s) babas ve dedeleri
araclyla Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu nakletti: herkim benim
soyumdan gelen zamannn imamn
tanmadan lrse, cahiliyet lmyle
lmtr. O ahstan, hem cahiliyet
dneminde ve hem de Mslman
olduktan sonra, yapt her eyin hesab
sorulacak.
172- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Ben ve
Ali kyamet gnnde u iki parmam
gibiyiz; - bu szden sonra iki parman
bir
birine
bititirerek
buyurdu:ialarmz da bizimle birliktedir, bizden
olan mazlum birisine yardm eden de
bizimledir.
173- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Kim
520

salam bir kulpa sarlmak istiyorsa, Ali ve

Ehli beytimin sevgisine sarlsn.
174- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir: Bizden sonraki mamlarn
hepsi, Hseyin'in soyundandr. Kim
onlara itaat ederse, Allah'a itaat etmitir;
kim de onlara isyan ederse, Allah'a isyan
etmitir. Onlar salam kulp ve Allah
Teala'ya olan vesilelerdirler.
175- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Ya Ali,
sen ve iki olun Allah Tealann yaratklar
arasndan setii kullarsnz.
176- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu nakletmitir:
Ben ve Ali bir nurdan yaratlmz.
177- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu nakletmitir:
Kim biz Ehl-i Beyt'i severse, Allah Teala
kyamet gn onu gvende olarak har
eder.
178- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in
Hz.
Ali
(a.s)'a
yle
buyurduunu nakletmitir: Kim seni
severse, kyamet gnnde nebilerle
birlikte onlarn makamnda yer alr. Kim
de sana buz ettii halde lrse, onun
Yahudi veya Hristiyan olarak ldne
tevecch edilmez.
179- Ayn senetle Hz. Resulullah
521

(s.a.a)'in Onlar durdurun; nk onlar

sorguya ekileceklerdir.
Ayetinin
tefsirinde yle buyurduunu naklediyor:
Onlardan Ali'nin velayeti sorulacaktr.1
180- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Ben,
ancak Allah Teala'nn emriyle kzm
Fatma'y evlendirdim.
181- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir: Ben kimin mevls isem, Ali
de onun mevlasdr. Allah'm! Ali'yi seveni
sev; Ali'ye dman olana dman ol; o'na
yardm edene yardm et; o'nun dmann
rsva et; O ve o'nun soyundan olanlarn
yararna ol; onlarn arasnda onun hayrl
halefi ol; onlara baladklarn bereketli
kl; onlar Ruh'ul- Kudus (Cebrail) ile teyit
et; yeryznn neresine ynelirlerse,
onlar muhafza et; mamet makamn
onlarn arasnda kl; onlara itaat edenlere
mkafat ver; onlara isyan edenleri ise
helak et; phesiz sen yakn ve dualar
kabul edensin.
182- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
El-Mizan tefsirinin sahibi gibi byk
mfessirler ayetleri tefsir eden bu tr
hadislerin ilgili ayetlerin genel anlamnn
zelletirmediine; belki bu ayetin en ak
rneini zikrettiine inanmaktadrlar.
522
1

yle buyurduunu naklediyor: Bana ilk

iman eden kii Ali'dir. Kyamet gnnde
Allah Teala'nn huzuruna kacak ilk kii
de o'dur.
183- Ayn senetle Allah Resulnn Ali
(a.s)'a yle buyurduunu nakletmitir:
Ya
Ali! Benden sonra borlarm
deyecek olan sensin ve sen mmetime
olan halifemsin.
184- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
nakletmitir: Bizi hak zere olan
Kim'imiz (Hz. Mehdi -a.s-) kyam
etmeden kyamet kopmaz. Onun kyam
Alah
Teala
izin
verdii
zaman
gerekleecektir;
kim
o'na
uyarsa,
kurtulacak; kim de o'na srt evirirse,
helak olacak. Ey Allah'n kullar! Allah'
hatrlayn ve karlar zerinde gitmek
zorunda kalsanz dahi o'na doru koun.
nk O, Allah Teala'nn yeryzndeki
hcceti ve benim halifemdir.
185- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
Hz. Ali (a.s)'n elini tutarak yle
buyurduunu nakletmitir: Kim Ali'yi
sevmedii halde beni sevdiini iddia
ederse yalan sylemitir.
186- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Kyamet
gnnde benim ve Ehli Beyt'imin muhlis
ialar iin arn etrafnda minberler
523

kurulacak. Daha sonra Allah Teala onlara

yle buyuracak: Ey kullarm! Bana
doru
koun
da
kerametimi
size
dataym. nk sizler (inanlarnzdan
dolay)
dnyada
eziyetlere
maruz
kaldnz.
187- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor:
Ya
Ali!
Sen
benim
yaratldm aatan yaratldn; ben o
aacn kkym, sen ise gvdesisin;
Hasan ve Hseyin dallar, dostlarmz ise
yapraklardrlar. Kim bu aacn herhangi
bir yerine tutunursa, Allah Teala onu
cennetine gtrr.
188- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Allah Teala'nn
mmi (okul grmemi) olan nebisi bana
buyurdu ki: seni mmin olandan bakas
sevmez ve mnafk olandan bakas da
sana buzetmez.
189- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Ya Ali, kyamet gnnde senin dostlarn
susuzluklar giderilmi bir halde gelirler
ve dmanlarnsa susuzluktan yanar bir
halde gelirler. Onlar su isterler ama
kimse onlara su vermez.
190- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Ben; Nakisin
(Cemel ehli), Kasitin (Sffin ordusu) ve
524

Marikin (Nehrevan ehli- Havaric)'le

savamakla grevlendim.
191- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Hzn
kuyusundan Allah'a snn.1
192- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
naklediyor:
Borlarm Ali'den bakas demez,
vadelerimi
Ali'den
bakas
yerine
getirmez.
193- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
Beni
Haim'e
yle
buyurduunu
naklediyor:
Sizler
benden
sonra
mstazaf olacaksnz.
194- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: nsann
en hayrl mal ve hazinesi sadakadr.
195- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: En iyi
kardeim Ali'dir. En iyi amcalarm
babamn z kardeleri olan Hamza ve
1

Bu haberin asl Snen-i Tirmizi'nin zht ksmnda

yle nakledilmitir: "Hzn kuyusundan Allah'a

snn." Oradakiler: Ey Allah'n Resul, Hzn
kuyusu nedir? dediklerinde Resulullah (s.a.a):
"Cehennemde bir vadidir ki cehennemin kendisi
gnde yz kez onun errinden Allah'a snr."

Kimler oraya atlacak? diye sorduklarnda

da Resulullah (s.a.a): "Riyakar Kur'n
karileri." buyurdular.
525

Abbas'tr.
196- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: ki kii
ve
ikiden
fazlas
cemaat
saylr
(namazda).
197- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Ezan okuyanlar, kyamet
gn boy asndan insanlarn en uzunu
olacaklar.
198- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Mmin
Allah'n nuruyla bakmaktadr.
199- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Gnlk ilerinize sadakayla
balayn; kim byle yaparsa, duas
reddedilmez.
200- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Hasan ve Hseyin, ben ve
babalarndan sonra yeryz halknn en
stndr;
onlarn
anneleriyse
yeryzndeki kadnlarn en stndr.
201- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Develere binen kadnlarn en
hayrls, kocalarna efkatli olan Kurey
kadnlardr.
202- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
526

naklediyor: Kim sizin yannza gelip de

tefrika
karmak,
toplumun
ilerini
gasbetmek ve istiare etmeksizin ileri
yrtmee kalkrsa onu ldrn; nk
Allah Teala bu ie izin vermitir.
203- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: u ayet; Onlar ki mallarn
gece ve gndz, gizli ve aikar olarak
infak ediyorlar Ali hakknda nazil
olmutur.
204Ayn
senetle
Ali
(a.s)'dan
Resulullah (s.a.a)'in kendisine yle
buyurduunu
naklediyor:
Ya
Ali!
Gerei kavrayp belleyen kulaklar onu
belleyebilir. Ayeti nazil olduunda,
gerei
kavrayabilen
kulan
senin
kulan olmasn Allah Teala'dan diledim.
205- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Ben omuzlar
Resulullah (s.a.a)'in omzundan daha
geni olan birisini grmedim.
206- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Kullardan ilk sorulacak ey
(kyamette) biz Ehl-i Beyt'in sevgisidir.
207- Ayn senetle mam Rza (a.s),
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Ben sizin aranzda iki ar
emanet brakyorum: Birisi Allah'n kitab,
dieriyse itretimdir (Ehl-i Beyt'imdir);
527

havuzun banda bana ulancaya kadar

bu ikisi birbirinden ayrlmazlar.
208- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Allah Resul
her kurban bayramnda iki tane akl
karal renginde boynuzlu ko kurban
keserdi.
209- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a), Allah Teala'nn beni scak ve
souktan korumas iin dua etti.
210- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Ben Allah'n
kulu ve Resulnn kardeiyim. Benden
sonra kim byle bir iddiada bulunursa
yalancdr.
211- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan
Resulullah (s.a.a)'in kendisine yle
buyurduunu naklediyor: sen bana
nispetle Harun'un Musa'ya olan nispeti
gibisin.
212- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan
Resulullah (s.a.a)'in kendisine yle
buyurduunu naklediyor: Seninle sa
(a.s) arasnda bir benzerlik vardr. O
benzerlik udur ki: Hristiyanlar sa'nn
sevgisinde o kadar ileri gittiler ki, kafir
oldular
ve
Yahudiler
de
onun
dmanlnda o kadar ileri gittiler ki,
kafir oldular.
213- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
528

yle buyurduunu naklediyor: Fatma

iffetini korudu ve Allah Teala da onun
soyundan gelenlere atei haram kld.1
214- Ayn senetle Hz. Ali(a.s)'dan
Resulullah'n
kendisine
yle
buyurduunu naklediyor: Senin dostun
benim dostumdur. Senin dmann benim
dmanmdr. -Benim dmanm ise
Allah'n dmandr.-
215- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ali'yi
mminden bakas sevmez ve kafirden
bakas da ona buz etmez.
216- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: nsanlar
deiik soy aalarndandrlar. Ama ben
ve sen (ya Ali) ayn soy aacndanz.
217- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Allah Resul
yz sa eline takard.
218- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ammar
1

Elbette Hz. Fatma (a.s)'n soyundan gelenlerden

kast edilen kimseler olduu 58. Babn evvelinde

mam Rza (a.s)'dan nakledilen bir hadisle izah
edilmitir. mam Rza (a.s) orada Zeyd bin Musa'ya
yle buyuruyor: Kufeli ravilerin rivayetleri seni
aldatmasn. Orada kast sadece Hz. Fatma (a.s)'n
kendisinin dnyaya getirdii ocuklardr.

529

bin
Yasr'i
isyankar
bir
grup
ldrecektir.
219- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a), hamile kadn doum yapncaya
kadar onunla cinsel ilikiyi nehyetmitir.
220- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
naklediyor:
mamlarn hepsi Kurey'tendir.
221- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Kimin
azndan kan son sz, bana ve Ali'ye
selam gndermek olursa, cennete girer.
222- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Sizler benden
beraat etmee maruz kalacaksnz. Sakn
benden beraat etmein. phesiz ben
Muhammed'in dini zereyim.
223- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
naklediyor: Resulullah (s.a.a) Hayber
savanda sanca bana teslim etti ve ben
de, Allah Teala Hayber'i benim elimle feth
edinceye dek savatan el ekmedim.
224- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ben,
insanlar La ilahe illellah deyinceye
kadar
onlarla
savamakla
grevlendirildim. Bu cmleyi syledikleri
an, onlarn can ve mallar bana

530

haramdr.1
225- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a), ld gne kadar gn
pepee buday ekmeinden doyunca
yemedi.
226- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Salman,
biz Ehl-i Beyt'ten'dir.
227- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ebuzer
bu
mmetin
sddkdr
(en
doru
konuandr).
228- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in
Hz.
Ali
(a.s)'a
yle
buyurduunu
naklediyor:
Ya
Ali,
namahrem bir kadn grdnde ona
ikinci kez bakma. nk sadece ilk bak
senin iin cizdir.
229- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a)
beni
yemen
valiliine
gnderdiinde bana yle buyurdu: Eer
halk
hkm
vermen
iin
sana
bavurduklarnda
her
iki
taraf
dinlemeden
hkm
verme.
Ben
Hadisin anlam udur: Hakimiyet
Allahndr.
Nitekim
Kuranda
yle
buyurmaktadr: Hkm sadece Allaha
aittir.
531
1

(Resulullah (s.a.a)'in bu tavsiyesine

uydum ve) ondan sonra artk hibir
meselenin
hkmnde
pheye
dmedim.
230- Ayn senetle Hz. Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Sizin en hayrlnz, szn gzel klan,
(halka)
yemek
veren
ve
insanlar
uykudayken geceleri namaz klannzdr.
231- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Kim Resulullah
(s.a.a)'in
efaatini
inkar
ederse,
Resulullah (s.a.a)'in efaati ona ulamaz.
232- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Dnya,
Hseyin'in evlatlarndan biri kyam edip
onu, zulmle dolduktan sonra adaletle
doldurmadka sona ermeyecektir.
233- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n ayakta
su itikten sonra yle buyurduunu
naklediyor: Peygamber (s.a.a)'in bu
ekilde su itiini grdm.
234- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: lim mminin
yitik maldr.
235- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Kim
kendisiyle istiare eden bir Mslman'a
hile yaparsa, ben ondan uzam.
236- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'n yle
buyurduunu naklediyor: Kimse biz Ehl-i
532

Beyt ile kyaslanamaz. Kur'an bizim aile

iinde nazil oldu ve risaletin kayna da
bizim aramzdadr.
237- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ben
ilmin ehriyim Ali ise onun kapsdr.
(yleyse
ilim
isteyen
o
kapya
gelmelidir).
238- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Ali'nin eli
benim elimdir. (Yani o'na biat bana
biattir.)
239- Ayn senetle Hseyin bin Ali
(a.s)'n yle buyurduunu naklediyor:
Biz
Peygamber'in
dneminde
mnafklar sadece Ali ve evladna olan
kinlerinden tanyorduk.
240- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
Hz. Ali'ye yle buyurduunu naklediyor:
Cennet; sana, Ammar'a, Selman'a,
Ebuzer'e ve Mikdad'a mtaktr.
241- Muhammed bin mer el-Ciabi,
metindeki senetle Ebu Salt-i Herevi'den,
o da mam Rza (a.s)'dan mam Rza da
babas ve dedeleri vastasyla Resulullah
(s.a.a)'in yle buyurduunu naklediyor:
Bir kimse ayakta namaz klamyorsa
oturarak namaz klsn; oturarak da namaz
klamyorsa srt st uzanp ayaklarn
kbleye doru uzatarak iaretle namaz
klsn.
533

242- Ebubekir Muhammed bin Ahmed

-ki bn-i Zreyk el-Badadi ismiyle
mehurdur- Harun Reid'in klesi olan Ali
bin Muhammed bin Anbese'den, o da
Darim bin Kabiysa en-Neheli'den, o da
mam Rza (a.s)'dan, mam Rza da babas
ve dedeleri vastasyla Hz. Resulullah
(s.a.a)'den yle buyurduunu naklediyor:
yilii, iyilik ehli olan veya olmayan
kimseye yap. Eer o kii iyilik edilmei
hak eden birisiyse yerinde bir i
yapmsndr; ama eer buna layk biri
deilse sen iyilik etmee layksn.
243bn-i
Zreyk
ayn
senetle
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
naklediyor: Kim bir sultan, Allah
Teala'y gazaplandracak bir eyle honut
ederse, Allah'n dininden km olur.
244- bn-i Zreyk ayn senetle mam
Rza (a.s)'dan o da dedeleri vastasyla
Cabir bin Abdullah-i Ensari'den yle
dediini naklediyor: Resulullah (s.a.a)
deriden yaplm bir adrda oturuyordu,
bu esnada Bilal-i Habei'yi Resulullah'n
yanndan dar karken grdm. Elinde
ise Resulullah'n abdest ald suyun
fazlal
bulunuyordu.
Ashap
bu
manzaray
grnce
herkes
Bilal'n
etrafna toplanarak Resulullah (s.a.a)'in
abdestinden artakalan suyu teberrk
olarak yzlerine gzlerine srmeye
534

baladlar. Suya ulaamayanlar, suya

ulaanlarn yzlerindeki slakla ellerini
vuruyor ve ylece teberrk etmi
oluyorlard. Ashap ayn eyi Hz. Ali
(a.s)'n abdestinden artakalan suyla da
yapyordu.
245bn-i
Zreyk
ayn
senetle
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
naklediyor:
ocuklarnzn
el
ve
yzlerindeki et kokusunu ykayarak
temizleyin. nk eytan bu kokuyu
koklaynca ocuk ryada korkuyor ve
katip olan iki melek de onunla eziyet
gryor.
246- bn-i Zekeriyya, Ayn senetle
mam Rza (a.s)'dan, O da babalar
vastasyla Resulullah (s.a.a)'in yle
buyurduunu naklediyor: Kim krk gn
ihlas ile Allah'a kulluk ederse, hikmet
emeleri kalbinden diline akar.
247bn-i
Zreyk
ayn
senetle
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
naklediyor:
Kur'an'
gzel
sesle
okuyunuz. nk gzel ses Kur'an'n
gzelliini arttrr. Daha sonra Resulalah
(s.a.a); Yezidu fil halk ma yeu ayetini
tilavet etti.
248- bn-i Zekeriyya, ayn senetle mam
Rza (a.s)'dan, O da babalar vastasyla
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor:
Misafirin
ev
sahibi
535

zerindeki haklarndan biri de, onunla

kapya kadar yrmesidir (onu yolcu
etmesidir).
249bn-i
Zreyk
ayn
senetle
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor:
Ebrara
(iyilere)
ebrar
denilmesinin sebebi, baba, evlat ve
kardelerine
iyilik
yaptklarndan
dolaydr.
250- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduunu
nakletmitir:
Lezzetleri kesen lm ok ann.
251- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu nakletmitir: Kim bir
mmini, fakirlik ve yoksulluundan dolay
kmseyip tahkir ederse, Allah Teala
kyamet
gn
cehennem
kprs
zerinde onu rezil ve rsva eder.
252- bn-i Zureyk mam Rza (a.s)'n
kz Fatma'dan, o da babasndan ve mam
Rza da dedeleri vastasyla Hz. Ali
(a.s)'dan yle buyurduunu naklediyor:
Bir mslmann baka bir mslman
korkutmas ciz deildir.
253- bn-i Zureyk, ayn senetle mam
Rza (a.s)'dan, O da babalar vastasyla
Resulullah (s.a.a)'in yle buyurduunu
naklediyor: Kim fkesinin nn alrsa,
Allah Teala azabn ondan uzaklatrr;
kim de ahlakn gzelletirirse, Allah
Teala
onu,
geceleri
ibadet
edip
536

gndzleri oru tutanlarn makamna

ulatrr.
254- Muhammed bin Abdullah elBadadi metindeki senetle mam Rza
(a.s)'dan, o da dedeleri araclyla Hz. Ali
(a.s)'dan yle buyurduunu naklediyor:
Resulullah (s.a.a) ayn ilk gnnn
hilalini grdnde yle buyurdu: Ey
Allah'n itaatkar, hareketli ve bu geni
alemde dnmesi takdir edilen varl,
senin ve benim Rabbimiz Allah Teala'dr.
Daha sonra yle dua etti: Allah'm, bu
duay emniyet, esenlik, islam ve ihsanla
yeniden bize balat; bizi; (mr vererek)
bu ayn evveline ulatrdn gibi sonunu
da ulatr; onu bereketli bir ay kl; bu
ayda gnahlarmz bala; yerine gzel
amelleri
amel
defterimize
yaz;
derecelerimizi ykselt; ey hayrllar yce
olan Allah!
255- Ayn senetle Hz. Ali (a.s)'dan yle
buyurduunu
naklediyor:
Resulullah
(s.a.a) aban ay girdiinde gn ilk on
gnde, gn ikinci on gnde ve gn
de nc on gnde oru tutard.
Ramazan ayna iki gn kala oru tutmaz,
daha sonra farz orulara balard.
256- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Recep
ay Allah Teala'nn sessizlik aydr (yani o
ayda silah sesi duyulmaz, o ay haram
537

aylardan birisidir) ve o ayda Allah'n

rahmetleri srekli olarak kullarn zerine
yaar. aban aynda birok hayrlar
dank bir ekilde yaylr. Ramazan
aynn ilk gecesinde azgn eytanlar
zincirlere balanr, her gece yetmi bin
gnahkar balanr ve kadir gecesi
gelince Allah Teala Recep, aban ve
Ramazan
aynn
geen
gnlerinde
balad
gnahkarlar
saysnca
gnahkarlar o gece balar. O gece
sadece kendisiyle din kardei arasnda
dmanlk olan kimseler balanmaz.
Allah Teala onlarn hakknda meleklerine
yle buyuruyor: Kendi din kardeleriyle
barncaya dek onlara mhlet verin.
257- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduunu naklediyor: Allah
Teala kiram-i berereye (yani insann
amellerini yazan meleklere) vahyetti ki,
kullarmn ikindi namazndan sonraki
sinirlilik ve srmelerini (hatalarn)
Ramazan aynda yazmaynz.
258- Metindeki zikredilen ayn senetle
Hz. Resulullah'tan yle buyurduu
nakledilmitir: En gzel ey hediyedir;
hediye
hacetlerin
anahtardr
(yani
sorunlarn zm vesilesidir).
259- bn-i Zureyk, Ayn senetle mam
Rza (a.s)'dan, O da babalar vastasyla
Emir'ul- Muminin Ali (a.s)'den, O da
538

Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu

nakletmitir: Hediye, kinleri kalplerden
giderir.
260- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduu nakledilmitir: Hayr
gler yzl insanlar yannda arayn.
nk onlarn fiili gzel olmaya daha
layktr.
261- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle buyurduu nakledilmitir: Ben
peygamberlerin,
Ali
de
vasilerin
sonuncusudur.
262- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduu
nakledilmitir:
Haftann gnleri iinde sadece Cuma
gnn oru tutmaya ayrmayn.
263- Ayn senetle Resulullah (s.a.a)'in
yle
buyurduu
nakledilmitir:
Gnahtan tvbe eden, gnah olmayan
kimse gibidir.

539

32. BLM
MAM RIZA (A.S)DAN AHKMIN
FELSEFELER1
1- Muhammed bin brahim-i Talikan,
metindeki senetle Ali bin Faddaldan, o da
babasndan yle naklediyor: mam Rza
(a.s)a dedim ki; Ey Resulullahn olu!
Allah Teala yaratklarn hepsini bir ekilde
deil
de,
neden
eitli
ekillerde
yaratmtr? mam (a.s) cevaben yle
buyurdular:
Allahn gsz olduu dnlmemesi,
inkrcnn aklna gelebilecek herhangi bir
varln eklinde Allahn bir mahluk
yaratm olduunun bilinmesi ve hi
kimsenin; Acaba Allah Teala u veya bu
ekilde bir varlk yaratmaya kadir midir?
Diyememesi ve yaratklar arasnda onun
bir benzerini grebilmesi ve Allahn
yaratm olduu her eit mahluklarna
bakmasyla onun her eye kadir olduunun
bilinmesi iindir.
2Ahmed
bin
Ziyad-i
Hamedan,
metindeki senetle Abdusselam bin Salih-i
Bu blmde 35 hadis vardr ki geen ve
gelecek bablarda bunun benzerleri zikr
edilmitir.
Dolaysyla
burada
tekrar
nakletmeyi gerekli grmedik.
540
1

Herevden yle naklediyor: mam Rza

(a.s)a dedim ki; Ey Resulullahn olu!
Acaba Allah, Hz. Nuh (a.s) zamannda
dnyann tamamn neden sularla kaplad;
oysa onlarn ierisinde ocuk ve gnahsz
olanlar da vard? mam Rza (a.s) cevaben
yle buyurdular:
Onlarn ierisinde ocuk yoktu. nk
Allah Teala, krk yl Nuh kavminin
erkeklerinin sulbn, kadnlarnn ise
rahimlerini ksr etti ve bylece nesilleri
kesildi. Daha sonra ilerinde ocuk olmad
bir halde suda boularak helak oldular.
Allah susuz olan, sulunun suundan
dolay helak etmez. Nuh (a.s)n kavminden
baki kalan dier kimselere gelince; onlarn
bir ksm Allah nebisini yalanladklarndan
dolay, dier ksm ise onlarn yaptklarna
raz olduklarndan dolay boularak helak
oldular. Bir ii yapmad halde o iin
yaplmasna rzayet gsteren kimse, o ii
yapm gibidir.
3- Babam (r.a) metindeki senetle Hasan
bin Ali el-Vedan, o da mam Rza
(a.s)dan, o da babas mam Musa Kzm
(a.s)dan, o da babas mam Sdk (a.s)dan
yle buyurduunu naklediyor:
Allah Teala Nuha yle buyurdu: Ey
Nuh! O senin ailenden deildir (Hd/46)
541

nk Hz. Nuhun olu ona muhalif idi.

Allah Teala Nuh (a.s)a uyan herkesi onun
ailesinden saymtr.
Ravi yle diyor: mam Rza (a.s) benden;
Muhalifler, Nuhun olu hakknda inen bu
ayeti nasl okuyorlar? Diye sordu. Ben de
cevaben yle dedim: Halk onu iki ekilde
okuyor; nnehu amelun gayr-u salihin ve
nnehu amelu gayr-i salihin1
mam yle buyurdu: Yalan sylyorlar!
O, Nuhun olu idi, ancak Allah Teala onu,
babasyla
muhalefet
edince
ehlinden
dlad.
4- Ahmed bin Ziyad el-Hemedan,
metinde zikredilmi senetle mam Rza
(a.s)dan yle buyurduunu nakletmitir:
Babamn, babasndan yle bir hadis
naklettiini duydum: Allah Teala brahim
(a.s) kendine halil (dost) olarak seti,
nk
o,
hi
kimsenin
ihtiyacn
karlamadan geri evirmez, Allahtan
baka da hi kimseden bir ey istemezdi.
Kuran-
Kerimde
birinci
ekli
zikredilmitir. Yani her ne kadar olu da
olsa ehlinden saylmamtr ama Kuranda
olmayan ikinci ekline gre u anlamda
olabilir ki bu ocuk bakasnn slbndendir
ve Nuhun olu deildi.
542
1

6- Muzaffer bin Cfer metindeki senetle

Hasan bin Ali el-Vedan, o da mam Rza
(a.s)dan yle dediini naklediyor:
srailoullar
dnemindeki
hkmet
kuralna gre, eer bir kimse hrszlk
yapm olsayd o ahs, mal sahibine kle
olarak verilirdi. Ysuf (a.s) halasnn
yannda idi; kendisi de henz kkt.
Halas onu ok severdi. shak (a.s)n bir
kua vard, onu olu Ykupa vermiti.
Kuak ise shak (a.s)n kz olan Ysufun
halasnn yannda idi. Ykup (a.s), Ysufu
halasnn yanndan almak istiyordu. Halas
ise bu duruma ok zlmt. Bunun
zerine yle dedi: imdi brak benim
yanmda kalsn, sonra onu kendim sana
gnderirim. Daha sonra Ysufu, kua
elbisesinin altndan onun beline balyarak
babasnn yanna gnderdi. Ysuf (a.s),
babasnn yanna vardnda halas gelerek
kuan alndn syledi. Ysuf (a.s)n
zerini arayarak belinde buldu. te bu
yzden Ysuf (a.s)n kardeleri, Ysuf (a.s)
su tasn kardei Bnyaminin yknn
ierisinde sakladnda yle demilerdi:
Eer (bu) almsa, daha nce onun
kardei de almt. (Ysuf/77)
Ysuf (a.s) onlara yle dedi: Yknde
bulunann cezas nedir? Dediler ki: Bunun
543

cezas, onun kendisidir (maln ald

adama kle olmasdr).
Nitekim onlarn arasnda uygulanan
snnet
byle
idi.
Bylece
(Ysuf)
kardeinin kabndan nce onlarn kaplarn
(yoklamaya)
balad,
sonra
da
onu
kardeinin kabndan kard. te bundan
dolaydr ki, kardeleri yle dediler: Bu
hrszlk ettiyse, daha nce kardei de
hrszlk etmitir. Amalar kuakt. Ysuf
bunu kendi iinde sakl tuttu ve bunu onlara
aklamad.
5- Abdulvahid bin Muhammed bin Ubdus
el-Niabr metindeki senetle brahim bin
Muhammed
el-Hemedanden
yle
naklediyor: mam Rza (a.s)a yle arz
ettim: Allah Teala neden Firavun iman ettii
ve onun tevhdini ikrar ettii halde yine de
onu gark etti?
mam (a.s) cevaben yle buyurdular:
nk Firavun, azab grd zaman iman
getirmiti. Azap grld zaman iman
etmek geersizdir. Allah Tealann gemi ve
gelecek mmetler hakkndaki hkm budur.
Nitekim Allah Teala yle buyurmutur:
Onlar
bizim
dayanlmaz
azabmz
grdkleri zaman dediler ki: Bir olan
Allaha iman ettik ve ona irk kotuumuz
eyleri de inkr ettik. Fakat dayanlmaz
544

azabmz grdkleri zaman inanmalar,

kendilerine
hibir
yarar
salamad.
(Mmin/85)
Yine baka bir ayette yle buyurmutur:
Rabbinin ayetlerinden bazlarnn gelecei
gn, daha nce iman etmise veya imanyla
bir hayr kazanmsa hi kimseye iman
yarar salamaz. (Enam/158)
te bylece Firavun boulaca an yle
dedi: srailoullarnn inand ilahtan
baka ilah olmadna inandm ve ben de
Mslmanlardanm. (Ynus/90-91)
Ona denildi ki: imdi, yle mi? Oysa sen
nceleri
isyan
etmitin
ve
fesat
karanlardandn.
Bugn
ise
senden
sonrakilere bir ayet (tarihi bir belge, ibret)
olman
iin
seni
yalnzca
bedeninle
kurtaracaz
(herkese
cesedini
gstereceiz. Firavun batan ayaa demir
kuanm olmasna ramen Allah Teala
onun bedenini gelecek nesillere bir ibret
olmas ve onu o haliyle grmeleri iin
yksek bir yere att. Oysa ar olan ey
batar, yukar kmaz; ite bu, bir ayet ve
niane idi.
Allah Tealann Firavunu gark etmesinin
baka bir sebebi ise udur: Firavun,
boulacan anlad zaman Msa (a.s)dan
yardm istedi, Allahtan yardm istemedi.
545

Allah Teala Msaya yle vahyetti: Ey

Msa! Sen Firavuna yardm etmedin;
nk onu sen yaratmadn. Eer beni
yardmna arsayd mutlaka ona yardm
ederdim.
6- Ebu Abbas Talikan, metindeki senetle
Hasan bin Ali bin Fazzaldan, o da
babasndan naklediyor: mam Rza (a.s)a
arz ettim: Havarlere neden Havar denildi?
mam yle buyurdu:
Halkn
yannda
onlara
Havar
denilmesinin sebebi, amarc olduklar ve
elbiselerinin
kirlerini
ykayarak
temizledikleri iindir. Havar, Hubz-u
Huvvardan treyen bir isimdir; beyaz
unun ekmei anlamna gelir. Ama bizce
Havarlere Havar denmesinin sebebi;
onlar vaaz ve nasihatle kendileri ve
dierlerini
gnahlardan
temizledikleri
iindir.
Ben yine mama; Nasrya neden
Nasr denmitir? Diye sordum. mam
(a.s) cevaben yle buyurdular:
nk onlar amn Nasire adl bir
kynden idiler. Meryem ve sa (a.s),
Msrdan
dndkten
sonra
oraya
yerletiler.
7- Cfer bin Muhammed bin Mesrur (r.a)
metindeki senetle Ebu Ykub-i Badadden
546

yle rivayet ediyor: bn-i Sikkit, 1 mam

Rza (a.s)a: Allah Teala, neden Msa bin
mran (a.s) sa, yed-i beyz (parlak el) ve
sihir aleti ile, sa (a.s) ise tbb mucizelerle
ve Hz. Muhammed (s.a.a)i ise sz ve
hitabelerle
(fesahat
ve
belagatla)
1

bn-i Sikkit,

Ykup

bin shk

bin Ysuf-u

Ehvazdir. Lugat ilmi, Arap edebiyat ve iir dalnda

nde gelen byklerden olup dokuzuncu ve onuncu
mamn yakn ashaplarndandr. Onun Islahul
Mandk adyla mehur bir kitab vardr ki, defalarca
baslmtr. 244 ylnda Abbas halifelerinden olan
Mtevekkil, onu feci ekilde ldrtmtr. Sebebi ie
udur:
Bir gn Mtevekkil ona; Senin yannda bu iki
ocuk mu (Mueyyed ve Mutez) daha deerlidir
yoksa Alinin olu Hasan ve Hseyin mi? diye sordu.
bn-i Sikkit cevap olarak mam Hasan ile mam
Hseyin (a.s)n baz faziletlerini hatrlatt ve son
olarak da yle dedi: Ali (a.s)n klesi Kamber,
benim yanmda sen ve senin iki ocuundan daha
stndr. Mtevekkil sinirlenerek onun dilini
boynunun arkasndan ekip karmalarn ve bylece
ldrlmesini emretti. Ona bn-i Sikkit denilmesinin
sebebi ise, ok skt etmesi ve dilinin belasna duar
olmamas iindi. Ama ilgin olan u ki, ok
susmasna ramen sonunda dili onun lmne sebep
oldu.

547

gnderdi?
Diye
sordu.
mam
(a.s)
cevabnda yle buyurdu:
Allah, Msa (a.s) peygamber olarak
gnderdiinde zamane halk ounlukla
sihirle urayordu. Bundan dolay, Allah
Teala tarafndan kavminin onun aynsn
yapmaktan aciz kald mucize getirdi ve
onunla dierlerinin sihrini alt edip hcceti
onlara ispatlad.
sa (a.s) ise mzmin hastalklarn ortaya
kt ve milletin tbba ihtiya duyduu bir
dnemde gnderdi. Derken Hz. sa, Allah
tarafndan
kavmine,
onlarn
mislini
getirmeye gleri olmayan bir mucizeyle
geldi ki, onunla lleri diriltiyor, anadan
doma krleri, abra illetine tutulmular
Allahn izniyle iyiletiriyordu. Bununla da
onlara hcceti tamamlyordu.
Allah Teala Hz. Muhammed (s.a.a)i de
yle bir asrda peygamber olarak gnderdi
ki, onun asrnda hitabet ve konuma
yaygnd. (Ravi der ki: Zannediyorum ki bu
arada iir de sylemiti.) Bu srada
Resulullah (s.a.a) bir takm t ve ahkm
ieren, onlarn szlerini btl klan ve
hcceti
onlara
tamamlayan
Allahn
kitabyla onlara geldi.

548

Sz buraya geldiinde bn-i Sikkit yle

dedi: Allaha and olsun ki, bu amanda senin
gibi birisini grmedim, o halde bugn halka
hccet nedir?
mam (a.s) yle buyurdu: Akldr; 1 zira
akl vastasyla Allaha kar doru konuan
tannm olur ve akl onu tasdik eder. Ayn
ekilde Allaha kar yalan konuan da onun
vastasyla tannm olur ve akl onu tekzip
eder.
Daha sonra bn-i Sikkit yle syledi:
Allaha and olsun ki cevap ite budur!
8- Muhammed bin brahim-i Talikan,
metindeki senetle Ali bin Feddaldan, o da
babasndan mam Rza (a.s)n yle
buyurduunu naklediyor:
Ulul Azm peygamberlerine Ulul Azm
denilmesinin sebebi, onlarn eriat sahipleri
ve azimli olmalarndan dolaydr. Nuh
(a.s)dan sonra gelen her peygamber, Halil
brahim (a.s)n zamanna dek Nuh (a.s)n
eriat ve yolu zeri olup onun kitabna
Rivayetlerde iki trl hccetten sz
edilmitir.
1-Batni hccet ki akldr ve bu hadiste
maksat da bu batni hccettir.
2-Zahiri hccet ki Peygamberler ve
onlarn masum naibleridir.
549
1

uyuyorlard.
brahim
(a.s)
zamannda
bulunan ve ondan sonra gelen her
peygamber de Msa (a.s) zamanna kadar
onun eriat ve yolu zere olup kitabna
uyuyorlard. Hz. Msa (a.s)n zamannda
olan ve ondan sonra gelen her peygamber
de sa (a.s)n zamanna kadar onun eriat
ve yolu zere olup kitabna uyuyorlard. sa
(a.s) zamannda ve ondan sonraki amanda
olan her peygamber Hz. Muhammed
(s.a.a)in zamanna kadar sa (a.s)n eriat
ve
yolu
zere
olup
onun
kitabna
uyuyorlard. te bu be peygamber Ulul
Azm peygamberlerdir. Bunlar, peygamber
ve resullerin en stnleridirler.
Hz. Muhammed (s.a.a)in eriat kyamete
kadar devam edecek ve ondan sonra
kyamete kadar da peygamber olmayacakt.
yleyse kim bundan sonra peygamberlik
iddiasnda bulunur veya Kurandan sonra
baka bir kitap getirirse, bunu iiten herkes
iin onun kan mubahtr.1
9- Muzaffer bin Cfer bin Muzaffer elAlev el-Semerkand (r.a) metindeki senetle
Abbas bin Hilalden, o da mam Rza
Daha fazla aklama iin el-Mizan tefsiri,
ura suresi 13. ayetin tefsirine mracaat
ediniz.
550
1

(a.s)dan, mam Rza da babalar vastasyla

ceddi Emirl Mminin Ali bin Ebu Talip
(a.s)dan yle buyurduunu naklediyor:
Resulullah
(s.a.a)
buyurdular
ki;
lnceye kadar be eyi terk etmem: Yerde
oturarak klelerle yemek yemeyi; merkebe,
zerinde palan olduu halde binmeyi;
keiyi elimle samay; ynl elbise giymeyi;
benden sonra snnet olmas iin ocuklara
selam vermeyi.
10- Muhammed bin brahim bin shk elTalikan (r.a) metindeki senetle Ali bin
Feddaldan, o da babasndan yle dediini
naklediyor: mam Rza (a.s)a Emirl
Mminin Ali (a.s) ile ilgili yle bir soru
sordum: Halk Hz. Ali (a.s)dan nasl el ekip
bakasnn tarafna yneldi? Oysa Hz. Ali
(a.s)n faziletini, gemiini ve Resulullah
(s.a.a)in yanndaki makamn biliyorlard.
mam (a.s) yle buyurdular: Evet, Hz. Ali
(a.s)n faziletini bildikleri halde bakalarna
yneldiler. nk Hz. Ali (a.s) onlarn, Allah
ve Resulne dmanlk yapan babalarndan,
dedelerinden, kardelerinden, amca ve
daylarndan ve akrabalarndan ok sayda
kimseyi ldrmt. Ona kar kinleri ite
bundan dolayyd ve onlara nderlik
yapmasn da istemiyorlard. Dierlerine
kar ise byle kinleri yoktu; nk
551

dierleri,
cihatta
Resulullah
(s.a.a)in
yannda Hz. Ali (a.s) gibi deillerdi.
Dolaysyla Hz. Ali (a.s)dan yz evirip
bakalarna yneldiler.
11- Muhammed bin brahim el-Talikan
(r.a), metindeki senetle Haysem bin
Abdullah-i
Rumanden
yle
dediini
naklediyor: Ali bin Msa el-Rza (a.s)a: Ey
Resulullahn olu! Syle bakalm, acaba
neden Ali bin Ebu Talip (a.s), Resulullahtan
sonra 25 yl boyunca dmanlar ile
savamad
ama,
velayeti
(hilafeti)
dneminde savat? Diye sordum. mam
(a.s) cevaben yle buyurdular:
nk Hz. Ali (a.s) cihatta Resulullah
(s.a.a)e uydu. Resulullah (s.a.a) Mekkede
mriklere kar cihad 13 yl, Medinede
ise 19 ay terk etti. Bunun sebebi ise,
mriklere
kar
yardmcsnn
az
olmasndan kaynaklanyordu. te bylece
Ali (a.s) da dmanlarnn karsnda
yardmcsnn ok az olduundan dolay
onlara kar cihad terk etti. Resulullah
(s.a.a)in cihad 13 yl ve 19 ay terk
etmesiyle nbvvetinin btl olmad gibi,
Ali (a.s)n da 25 yl cihad terk etmesiyle

552

imameti btl olmad; nk her ikisinde de

sebep aynyd.1
12- Ali bin Ahmed el-Berk, metindeki
senetle Muhammed bin Ebu 0Ykup
Belhden yle dediini rivayet ediyor:
mam Rza (a.s)a yle arz ettim: mamet
neden Hz. Hseyin (a.s)n evlad arasnda
yer ald da mam Hasan (a.s)n evlad
arasnda yer almad? mam cevaben yle
buyurdular:
nk Allah Teala, bunu mam Hseyin
(a.s)n evlad arasnda kld, mam Hasan
(a.s)n evlatlar arasnda klmad. Allah,
yaptklarndan sorguya ekilmez.
13- Babam (r.a), metindeki senetle
brahim bin Abdulhamidden, o da Ebul
Hasan (mam Rza)dan yle buyurduunu
rivayet ediyor:
Resulullah (s.a.a), Aienin yanna vard,
Aie ise su kovasn gnein nne
brakmt. Resulullah (s.a.a): Ey Humeyra,
bu nedir? Diye sordu. Aie: Bam ykamak
Hem akli hem de nakli adan Allah
yolunda
cihad
iin
insanlarn
biat
gereklidir. Biat gereklemedike cihat farz
olmamaktadr. Hatta baz zel durumlar
dnda biat olmakszn cihad etmek caiz
deildir.
553
1

iin snsn diye braktm, cevabn verdi.

Bunun zerine Resulluh yle buyurdu: Bir
daha byle yapma; nk bu, cild
hastalna sebep olur.
Not: Bu kitabn yazar yle diyor: Bu
hadisteki Ebul Hasandan maksat, hem
Msa bin Cfer (a.s) ve hem de mam Rza
(a.s)
olabilir.
nk
brahim
bin
Abdulhamid her iki imam da grmtr. Bu
hadis mursel bir hadistir.1
14- Hseyin bin Ahmed bin dris (r.a),
metindeki senetle Hasan bin Nazrdan yle
dediini rivayet ediyor: mam Rza (a.s)a
yle sordum: Bir grup insan seferdedir,
bunlardan birisi lyor, dier birisi de
cenabetlidir. Yanlarnda sadece onlardan
birisine yetecek kadar su vardr. Onlardan
hangisi ncelik tar? mam (a.s) cevabnda
yle buyurdu:
Cenabetli
gusl
etmeli,
l
ise
(teyemmme) braklmaldr. nk bu
(cenabet gusl), farzdr (Kurann ak

Mrsel hadis, senedinde bir veya birden

fazla ravinin zikredilmedii hadistir. mam
Rza (A)da direkt olarak babalarnn adn
anmadan bu hadisi Resulullahtan nakl
ettii iin mrsel olarak adlandrlmtr.
554
1

ayetidir); dieri (meyyit gusl) ise, Hz.

Peygamber (s.a.a)in snnetidir.
15Muhammed
bin
Hasan
(r.a),
metindeki senetle Hasan bin Nazrdan yle
dediini rivayet ediyor: mam Rza (a.s)a
yle arz ettim: Cenaze namaznda neden
be tekbir getiriyorlar? mam (a.s) yle
buyurdular:
Be vakit namazdan alndn rivayet
etmilerdir. Elbette bu hadisin zahiridir.
Dier sebebi de vardr, o da u ki, Allah
Teala kullarna be eyi farz klmtr:
Namaz, zekt, hac, oru ve velayet. l iin
de bu farzlarn her biri iin bir tekbir karar
klmtr. Bundan dolay kim velayeti kabul
etmise (cenaze namaznda) be tekbir
syler; ama velayeti kabul etmeyen iin ise
drt kez tekbir sylenir. te bu yzden siz
ialar be tekbir, muhalifler ise, drt tekbir
sylerler.
16- Ali bin Ahmed bin Muhammed bin
mran el-Dekkk (r.a), metindeki senetle
Sleyman bin Cferden yle dediini
rivayet ediyor: mam Rza (a.s)dan telbiyeyi
(Lebbeyk, lebbeyk, Allahumme lebbeyk, l
erike leke lebbeyk) ve onu sylemenin
sebebini
sordum.
mam
(a.s)
yle
buyurdular:
555

Halk ihrama girdiinde Allah Teala

onlara hitap ederek yle buyurur: Ey
kullarm ve klelerim! Benim iin ihrama
girdiiniz (baz eyleri kendinize haram
kldnz) gibi, ben de sizi atee haram
klacam. Halk Lebbeyk Allahumme
lebbeyk diyerek Allahn davetini icabet
edip nidasna cevap vermektedir.
17Muhammed
bin
Hasan
(r.a),
metindeki senetle Hseyin bin Halidin
yle dediini naklediyor: mam Rza (a.s)a
arz ettim: Hangi sebepten dolay hacca
giden birisine drt ay gnah yazlmyor?
mam Rza (a.s) yle buyurdular:
Allah Teala mriklere Hareme girmeyi
drt ay
mubah kld. Nitekim yle
buyuruyor: Yeryznde drt ay daha
dolan.
(Tevbe/2)
Bundan
dolay
mminlerden kim hacca gitse drt ay
gnahlar balanm olur.1
Gnahlarn yazlmamasndan ama,
mafiret dilemek iin frsat verilmesi
olabilir. nk ayetler Kim zerre kadar
ktlk yaparsa onu grecektir buyuruyor;
veyahut da gnahlarn yazlmamasndan
ama, gaflet ve yanllkla yaplan iler
olabilir; namaz klmamak ve haram iler
yapmak gibi byk gnahlar dei
556
1

18- Hseyin bin Ahmed bin dris (r.a),

metindeki senetle Hseyin bin Halidden
yle dediini rivayet ediyor: mam Rza
(a.s)a yle arz ettim: Sana feda olaym,
kadnlarn mihriyesi neden beyz dirhem,
(12/5 evkiye yedi miskal)dir? mam (a.s)
yle buyurdular: Allah Teala, yz kez
Allah-u
Ekber,
yz
kez
Elhamdulillah, yz kez Subhanellah,
yz kez L ilahe illellah diyen ve yz
defa Peygamber (s.a.a)e selevat gnderen
ve daha sonra Allahm, beni hurilerle
evlendir diyen her mmini, hurilerle
evlendirmeyi kendisine gerekli klmtr.
te bu yzden kadnlarn mihriyesi beyz
dirhem olarak kararlatrlmtr. Herhangi
bir mmin, mmin kardeinin kzn beyz
dirhem mihriye vermeye hazr olduu halde
ister, fakat kz sahibi o teklifi kabul
etmezse, mmin kardeini incitmi ve Allah
Tealann da onu hurilerle evlendirmemesini
hak etmitir.
19- Muhammed bin brahim el-Talikan,
metindeki senetle Hasan bin Ali bin
Faddaldan, o da babasndan yle dediini
rivayet ediyor: mam Rza (a.s)a talak
verilmi
bir
kadn,
baka
biriyle
evlenmedike neden ilk kocasna helal
557

olmuyor? Diye sordum. mam Rza (a.s)

yle buyurdular:
Allah Teala iki kez talak vermeye izin
vermitir.
Nitekim
yle
buyuruyor:
Boamak iki defa olur. Ondan sonra ya
gzellikle kadn tutmak gerek, ya da
holukla brakmak. (Bakara/229) Yani,
Allahn holanmad nc boamaya
teebbs etmi olursa Allah o kadn
kocasna haram klar ve artk kadn baka
birisiyle evlenmedike eski kocasna helal
olmaz. Bunun
sebebi ise erkeklerin
boanmay hafife almamalar ve kadnlara
zarar vermemeleri iindir.
20- Muhammed bin Ali Maciyleveyh (r.a),
metindeki senetle Cfer bin Muhammed elEarden, o da babasndan yle rivayet
ediyor: mam Rza (a.s)dan kez
boanm olan kadnla evlenme konusunda
sordum. yle buyurdular:
Sizin boamanz (talak vermeniz)
sizden bakalarna helal deildir. Ama,
onlarn boamalar (talaklar) sizin iin
helaldir. nk sizler, onlarn talaklarn
doru bilmiyorsunuz. Ama onlar sizin
talaklarnz doru biliyorlar.1
Ehl-i Beyt (A)n mektebinde aileye
olduka nem verilmitir. Bu yzden Ehl-i
558
1

21- Muhammed bin brahim el-Talikan

(r.a), metindeki senetle Hasan bin Ali bin
Faddaldan, o da babasndan yle rivayet
ediyor: mam Rza (a.s)dan, Resulullah
(s.a.a)in knyesinin Ebul Ksm olmasnn
sebebini
sordum.
mam
(a.s)
yle
buyurdular:
nk onun Ksm adnda bir olu
vard (ondan dolay Ebul Ksm denilirdi).
Ey Resulullahn evlad! Beni daha fazla
izaha (faydalandrmaya) layk grmyor
musun?
Diye
sorduumda
yle
buyurdular:
Evet, acaba benim ve Alinin bu
mmetin babalar olduumuzu biliyor
musun?
Evet, biliyorum dedim. Buyurdular:
Acaba Resulullah (s.a.a)in btn bu
mmetin babas olduunu ve Ali (a.s)n da
bu mmetten olduunu biliyor musun?

Beyte gre bir celesede gerekli aralk

olmakszn gerekleen talak sadece bir
tek talak saylmaktadr; talak deil.
Bakara Suresinin 228 ve 229. ayetlerinin
zahirinden de bu anlalmaktadr. Ama baz
mezhepler talakn da bir mecliste
gerekleeceine inanmaktadrlar.
559

Ben; evet, dedim. Daha sonra yle

buyurdular: Acaba Ali (a.s)n cennet ve
cehennemi blen birisi olduunu da biliyor
musun? Evet, dedim. O zaman mam yle
buyurdu: te bu yzden Resulullah (s.a.a)e
Ebul Ksm (cennet ile cehennemi
blenim babas) denildi.
mam (a.s)a Bu szn manas nedir?
Diye
sorduumda
yle
buyurdular:
Peygamber
(s.a.a)in
mmetine
olan
efkati, babann evladna olan efkati
gibidir; mmetinin en faziletlisi Ali (a.s)dr.
Resulullahtan sonra Hz. Alinin onlara olan
efkati, Hz. Resulullahn efkati gibidir.
nk Ali (a.s), Resulullah (s.a.a)in vasi ve
halifesi ve ondan sonra imam idi. te bu
yzden Ben ve Ali bu mmetin babasyz
buyurmutur.
Yine, Resulullah (s.a.a) minbere karak
yle buyurmutur: Kim lr de geride
bor ve oluk ocuk brakrsa, borcunu
demek, ailesinin geimini salamak benim
zerimedir ve kim lr de geride mal ve
servet
brakrsa
bu
mal,
onun
varislerinindir. te bundan dolay onlara
kendi
baba
ve
annelerinden,
hatta
kendilerine,
kendilerinden
daha
yetki
sahibidir. Emirl Mminin Ali (a.s) da,
560

Resulullah (s.a.a)den sonra bu yetkiye

sahip olmutur.
22- Temim bin Abdullah bin Temim elKurey, metindeki senetle Ebu Salt-i
Herevden yle naklediyor: Memun, bir
gn mam Rza (a.s)a yle dedi: Ceddin
Emirl Mminin Ali (a.s), hangi sebepten
dolay cennet ve cehennemi blendir? Bu
szn manas nedir? Ben bunun hakknda
ok dnyorum. mam Rza (a.s) yle
buyurdular:
Ey emir! Baban, o da babalarndan,
onlar da Abdullah bin Abbastan, o da
Resulullah
(s.a.a)den
Aliyi
sevmek
imandr, ona kin gtmek ise kfrdr diye
rivayet etmemiler mi?
Memun; Evet, rivayet etmilerdir dedi.
Bunun zerine mam (a.s) yle buyurdular:
Cennet ve cehennemin blnmesi onun
sevgisi ve kini zereyse o halde cennet ve
cehennemi blen de odur.
Memun yle dedi: Allah beni senden
sonra hayatta brakmasn ey Ebul Hasan!
ehadet ediyorum ki sen, Resulullah
(s.a.a)in ilminin varisisin.
Ebu Salt-i Herev der ki: mam Rza (a.s)
eve dndkten sonra yanna varp yle arz
ettim: Ey Resulullahn evlad! Ona ne kadar
561

gzel cevap verdin! mam Rza (a.s) yle

buyurdular:
Ben onunla onun hccet bildii bir yolla
konutum.1Oysa babam, babalar vastasyla
Emirl
Mminin
Ali
(a.s)n
yle
buyurduunu
naklediyordu:
Resulullah
Bir meselenin bir ok cevab verilebilir.
Bazen ikna ve susturma yoluyla bazen de
hal etme yoluyla cevap verilebilir. Ehl-i Beyt
mamlarnz
siretinde
her
iki
cevap
trnden
de
bir
ok
rnekler
grnmektedir. Bu hadis de muhatab ile
uyumlu olarak iki trl cevap verilen
hadislerdendir. Hakeza iki ayr kiinin mam
Ali (A)a sorduu ve onun da iki farkl cevap
verdii hadis de bu trdendir. Hz. Ali (A)a
u soruyu sordular: Yeryz klmeden
veya ine delii bytlmeden Allah
dnyay inenin deliinden geirebilir mi?
Hz. Ali (A) bir cevabnda mealen yle
buyurmutur: Bu tr soru sormak yanltr.
Allah hususunda yapabilir mi? diye
sormak doru deildir. Zira Allah mutlak
kadirdir. Bu mesele bizatihi mmkn
deildir. Zira ine ve yerin bu kabiliyeti
yoktur.Klme
ve
byme
kabiliyeti
olmakszn bu i gerekleemez. Baka bir
cevabnda ise olumlu cevab vererek gz
562
1

(s.a.a) bana yle buyurdular: Ey Ali!

Kyamet gn cennetle cehennemi blecek
olan sensin; atee emredeceksin ki; Bu
adam bendendir (ondan ge) ve bu adam
senindir (onu tut)!
23Ahmed
bin
Hasan
el-Kattan,
metindeki senetle Hasan bin Ali bin
Faddaldan, o da babasndan yle rivayet
ediyor: mam Rza (a.s)dan sordum:
Emirl Mminin Ali (a.s), milletin hakimi
olduktan sonra neden Fedeki geri almad?
mam (a.s) yle buyurdu:
Biz yle bir Ehl-i Beytiz ki, Allah
Tealann kendisi bizi veli klmtr ve bizim
hakkmz da ondan bakas zalimlerden
almaz. Bizler de, mminlerin velisiyiz. Onlar
iin
hkmeden
ve
onlarn
haklarn
zalimlerden alanz; ama kendi hakkmz
zalimlerden almayz.1
Kitabn yazar eyh Sadk (r.a) yle
diyor: lelu eray adl kitabmda bu
mevzu iin bir takm hadis ve rivayetler

rnek gsterdi. Ki gz kklne ramen

byk eyleri alabilmektedir.
1
Bu hadise zikredilen cevap nceki
hadisde verilen cevap trndendir ki
dipnotunda gerekli aklama yaplmtr.
563

tahri ettim. Ama bu kitapta, yalnzca mam

Rza (a.s)dan rivayet etmekle yetindim.
24- Hakim Ebu Ali Hseyin bin Ahmed elBeyhak, metindeki senetle mam Rza
(a.s)dan, o da babas Msa bin Cfer
(a.s)dan yle naklediyor: Biri mam Sdk
(a.s)dan yle sordu: Kuran- Kerim neden
her yaynland ve okunduu zaman tazelik
ve parlakl artyor?
mam (a.s) cevaben yle buyurdu:
nk Allah Teala onu belli bir zaman ve
zel bir kavim iin gndermemitir.
Dolaysyla o her amanda yepyeni ve
kyamete kadar da her millet iin
taptazedir.
25- Yine ayn senetle Muhammed bin
Msa bin Nasr el-Razinin babasndan yle
rivayet ettii nakledilmitir: mam Rza
(a.s)dan Peygamber (s.a.a)in Ashabm
yldzlara benzer; hangisine uyarsanz
hidayet olursunuz ve Ashabm bana
brakn szleri hakknda soruldu. mam
(a.s) yle buyurdu: Bu, dorudur. Fakat
bu hadisten maksat, Hz. Peygamberden
sonra deimeyen ve dinde de bir deiiklik
yapmayan kimselerdir.
Soru soran ahs; Onlarn deiip dinde
deiiklik
yaptklar
nereden
bilinmektedir? Dediinde de mam (a.s)
564

yle
buyurdular:
Kendilerinin
Hz.
Peygamber
(s.a.a)den
u
ekilde
buyurduunu
rivayet
etmelerinden
bilinmektedir: Kyamet gn ashabmdan
olan bir takm kiiler, yabanc devenin
sudan kovulduu gibi, havuzumdan (Kevser
Havuzu) kovulacaklardr. O esnada ben Ya
rabbi! Ashabm, ashabm diyeceim. O
zaman bana yle denilecektir: phesiz
sen bunlarn senden sonra neler icat
ettiklerini bilmiyorsun. Daha sonra onlar
yakalanarak sol tarafta yer alanlarn (ashab imal) tarafna doru gtrlrler. Bu
esnada ben yle diyeceim: Uzak
olsunlar, kahrolsunlar!
mam Rza (a.s) daha sonra yle
buyurdu: Resulullahn bu sz (Ashabm
yldzlar
gibidir...),
dinde
deiiklik
1
yapmayanlar iindir.
Zahiren mam (A)n ashabm yldzlar
gibidir hadisine verdii cevap muhatabnn
bizzat kabul ettii deliller zere kendisini
ikna etmek iindir. nceki iki hadiste
zikredilen
Memuna
verilen
cevap
trndendir.
Ama Resulullah (S)in kyamet gn,
Allahm;
ashabm,
ashabm
diye
buyurduu hadis bir ok farkl yollar ile
565
1

26- Hakim Ebu Ali Hseyin bin Ali bin

Ahmed
el-Beyhak,
metindeki
senetle
Ahmed bin Muhammed bin shk elTalikan, babasndan yle naklediyor:
Horasanda bir adam yemin ederek yle
dedi: And olsun ki Muaviye, Resulullahn
ashabndan
deildir.
Eer
doru
sylemiyorsam eim boanm olsun! O
srada mam Rza (a.s) da Horasanda idi.
Fakihler onun byle bir yemin etmesiyle
einin boanm olduuna fetva verdiler. Bu
meseleyi mam Rza (a.s)dan sorduklarnda
mam
(a.s)
O
kadn
(bu
szle)
boanmamtr buyurdular. Fakihler bir
mektup yazarak mama gnderdiler. O
mektupta mama yle demilerdi: Ey
Resulullah (s.a.a)in olu! O kadnn
geni bir ekilde Ehl-i Snnetin sihah
kitaplarnda yer almtr. Daha geni bilgi
iin u kaynaklara ba vurabilirsiniz: Sahih-i
Buhari; Kitabur-Rikab; Babul-Havz, 585586. hadis; Kitabul-Fiten, c. 4, 7001-7005.
hadis; Sahih-i Mslim, Kitab-i Tahare c.3,
247. ila 249. Hadis; c.15 2302. Hadis,
Msned-i Ahmed c.2 s.298, 300, 408, 454,
467 ve c.5 s.388, 393, 400, Kenzul-Ummal
c.14 s.17, 433; Mucemul-Kebir-i Taberani
c.24 s.94 , 251. Hadis
566

(mezkur
szle)
boanm
olmadn
nereden (ve hangi delile dayanarak)
sylyorsunuz?
mam (a.s), mektuplarnn kenarna yle
yazd: Bu, sizin Ebu Said Hudrden
naklettiiniz u rivayettendir: Resulullah
(s.a.a)
Mekkenin
fethedildii
gn
Mslman olan kimselere yle buyurdu:
Sizler iyi insanlarsnz; ashabm da iyi
insanlardr. Fakat fetihten sonra hicret
yoktur. Resulullah (s.a.a) bu szyle hicreti
btl etti ve onlar kendi ashabndan
saymad.
Ravi der ki: Fakihler mamn cevabn
grnce kendi fetvalarndan dnp mamn
szn kabul ettiler.
27- Hakim Ebu Ali el-Beyhak, ayn
senetle
Sehl
bin
Ksmdan
yle
naklediyor: mam Rza (a.s), ashabndan
birinin Allah Emirl Mminin Ali (a.s)a
kar savaanlara lnet etsin! Dediini
duyduunda yle buyurdular:
De ki: Tvbe edip kendisini slah edenler
hari. Ona yardm etmekten kanp da
etmeyenin gnah, onunla savap da tvbe
edenin gnahndan daha byktr.

567

33. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MUHAMMED
BN SNANA AHKMIN FELSEFES
HAKKINDA CEVAPLARI1
1- Muhammed bin Ali Maciyleveyh (r.a),
metindeki
senetle
Muhammed
bin
Sinandan yle naklediyor: mam Rza
(a.s), ahkmn felsefesiyle ilgili sorduum
sorularn cevabnda yle yazd:
Cenabet guslnn felsefesi temizlik,
insann
kendisine
dokunan
meniyi
temizlemesi ve vcudunun dier yerlerini
pak etmesidir. nk cenabet insann btn
vcudundan
kmaktadr.
Dolaysyla
vcudunun hepsini temizlemesi vaciptir.
te
bundan
dolay
btn
bedenini
temizlemesi insana farzdr.
nceden de sylediimiz gibi merhum
Seduk sadece mam Rza (A)dan nakledilen
hadisleri bir araya toplamak istemitir. Bu
yzden her ne kadar metni ayn da olsa
farkl yollarla nakledilen hadislere de yer
vermitir. rnein 33, 34 ve 35 blmler
ahkamn felsefesi hakkndadr. Sebepleri
farkl da olsa bir tek mevzuyu beyan
etmektedir. Bu yzden hadisin tekrar
edilmi blmlerini zikr etmedik. 33.
blmde ise sadece 2 hadis vardr.
568
1

drar ve dk da gusln farz

olmamasnn sebebi, bunlarn cenabetten
daha ok ve srekli olmasndan dolaydr;
ite ok tekrarlanmas ve zorluundan,
irade etmeksizin ve ehvetsiz geldiinden
dolay sadece abdest alnmas yeterli
grlmtr. Ama cenabet, insann lezzet
almak iin kendi istei ve kendisini o ie
mecbur etmesiyle gereklemektedir.
ki bayram (Ftr ve Kurban), Cuma ve
dier gnler iin guslnn sebebi, kulun o
gnlerde rabbini ululamas, kerim ve yce
olan
rabbini
karlamas,
gnahlarna
mafiret dilemesinden dolaydr. Yine,
bayram gnnn onlara tannp Allahn
zikri zere o gnde toplanmalar iindir.
te o gn ululamak, onu dier
gnlerden
stn
tutmak,
nafile
ve
ibadetlerin ok olmas ve bir Cumadan
dier
Cumaya
kadar
insann
temiz
olabilmesi iin o gnde gusletmeyi karar
klmtr.
lye gusl verilmesinin sebebi,
hastalndan
dolay
(birikmi
olan)
pisliklerin giderilmesi ve ona ulam olan
eitli
hastalk
(ve
mikrop)larn
temizlenmesi iindir. nk o, meleklerle
grp ahirette onlarla irtibatta olacaktr.
te bu yzden, Allaha urad ve
569

temizlerle (meleklerle) grt zaman -ki

onlara dokunacak ve onlar da ona
dokunacaklar- rahmet ve efaate tabi
tutulmas iin tertemiz olmas uygundur...
Abdestle yz ve kollar ykamann,
ba ve ayaklara meshetmenin sebebi,
kulun Allahn huzurunda durduu, zahiri
azalar ile ona yneldii ve bu azalarla
amelleri
yazan
meleklerle
mlakat
ettiinden
dolaydr.
yleyse
yzn
ykanmas, (Allaha) secde ve huz etmek
iindir; iki ellerin ykanmas ise, onlar
Allahn derghna doru kaldrp indirmek
ve ona iaret etmekten (ynelmekten)
dolaydr.
Ba ve ayaklara meshetmenin sebebi ise,
bu ikisinin aikr ve ak olmasndan
dolaydr; her durumda bunlarla Allaha
ynelebilir. Bunlarda olan huz ve Allaha
ynelme, yz ve kollardaki gibi deildir.
Zektn sebebi, fakirlere azk vermek,
zenginlerin mallarn ise korumak iindir.
Allah Teala sal yerinde olanlar, afet ve
belaya
urayanlarn
ihtiyalarn
karlamakla mkellef klmtr. Nitekim
Allah Teala yle buyurmutur: And olsun
ki mallarnzla, canlarnzla snanacaksnz.
(l-i mran/186) Mallarla snama zekt
vermekledir, canlarla snama ise belalar
570

karsnda sabrl olmaya hazrlanmakladr.

Ayrca, zekt vermede Allahn nimetlerinin
krn yerine getirmek ve nimetin
oalmasna da umut vardr; yine zekt
vermede
fakir
ve
yoksullara
kar
merhamet, efkat, eitlie tevik, onlar
takviye etme ve dini meselelerde onlara
yardmda bulunmak vardr. Bu fakirler,
zenginler iin bir t ve onlarn ahiret
fakirliini
hatrlamalar
iin
de
bir
ibrettirler. Yine bu fakirler, zenginlerin
kendilerine verilmi olan nimet ve balar
karsnda Allaha kretmelerine, dua ve
yakarta bulunmalarna ve onlar gibi
olmaktan
korkmalarna
birer
tevik
vesilesidirler. Zekt, sadaka, sla-i rahim ve
bakalarna iyilik yapmak gibi birok
konularda da durum ayndr.
Hacc amellerinin sebebi, Allaha doru
gitmek, ok sevap talep etmek, yapm
olduu
btn
gnahlardan
syrlmak,
gemite yapm olduu yanllklardan
tvbe ederek temizlenmek ve gelecekteki
amellere yeni mkellef olmu gibi yeniden
balamaktr. Yine hacda mal (harcamak ve
hesabna yetimek iin) dar karmak,
bedenin zorluk ekmesi, insann ehvet ve
lezzetlerden alkonulmas, ibadet, hu ve
boyun emekle, scak ve soukta, gven ve
571

korkuda ona dnmekle ve srekli alp

gayret etmekle Allaha yaklamak vardr.
Yine hacda btn insanlar iin yarar, Allaha
ynelme, ondan korkma, kat kalplilii ve
saldrganl
terk
etmek,
Allah
unutmamak, insanlardan midi kesmek,
amel yapmaya koyulmak, haklara yetimek,
nefsi azmaktan nlemek vardr. Yine hacda
dou ve batda olanlarn, karada ve denizde
bulunanlarn,
hacca
giden
veya
gitmeyenlerin, tacir ve ithalcilerin, alverile uraanlarn ve fakir kimselerin
menfaati vardr. Yine hacda evredeki
insanlarn
ve
haclarn
toplanmasna
elverili olan meknlarn ihtiyalarnn
karlanmas vardr. Nitekim Allah Teala bir
ayette yle buyurmutur: Kendileri iin
bir takm yararlara ahit olsunlar. (Hac/28)
Haccn (mr boyunca) bir kez farz
olmasnn sebebi, Allah, farzlar insanlarn
en gsz olan gz nnde bulundurarak
hkm vermesidir. te o farzlardan birisi
de insann mr boyunca bir kez farz olan
hacdr. Bylece, kudreti olanlar, glerinin
yettii (istedikleri) kadar yapabilmeleri iin
nlerini ak tutmutur...
Oru tutmann sebebi, al ve
susuzluu tadarak hissetmesi ve bylece kul
Allah
karsnda
alalp
yoksullua,
572

zorluklara katlanarak, tutumlu olarak sabr

ve dl kazanmas iindir. Bu, ahiret
zorluklarna delalet etmektedir. ehvetin
nnn alnmas, dnyada ona bir nasihati
olmas iindir. Bir ecelin zaman olduunu,
dnya ve ahirette fakirlik ve yoksulluun ne
derecede zor olduunun bilinmesi iindir.
(nsan ldrmenin haram olmasnn
sebebi), insan ldrmenin, insanlara fesat
olacandan dolay Allah onu haram
etmitir.
Allahn,
anne-babaya
saygszl
(Akk- Valideyni) haram etmesinin
sebebi; nk bunda, Allahn itaatinden ve
anne-babann itaatinden klmas vardr.
Nimetlere kfir olmay iinde tamakta
kretmeyi ortadan gtrp neslin azalp
yok olmasna sebep olacaktr. Valideyne
saygszlk, onlarn deerlerinin azalmasna,
haklarnn tannp bilinmemesine, yaknlk
ve akrabaln kesilmesine, valideynin
ocuklarna olan ilgisinin yok olmasna
sebep olacaktr. ocuklar onlara iyilik
etmeyi terk ettiinden dolay, onlar da
ocuklar
terbiye
edip
yetitirmeyi
brakacaklardr.
Zinann haram olmasnn sebebi;
insanlarn birbirlerini ldrme fesadndan
ve nesillerin yokolmasna, karmasna
573

sebep
olduundan
dolaydr.
ocuk
terbiyesinin terk edilmesi ve varisler
arasnda fesadn ortaya kmas ve daha
nice buna benzer fesatlardan dolaydr.

Yetim
malnn
yenilmesi
nin
haram
olmasnn
574

sebebi;
birok
fesat ve
zulm
olmasnd
an
dolaydr.
575

Birincisi;
kim
yetimin
maln
zulmeder
ek yerse,
gerekte
576

onun
katline
(ldrlm
esine)
yardm
etmitir.
nk
577

yetim
ihtiyac
olan,
kendisini
barndra
mayan,
kendisine
578

ait bir
hreti ve
ahsiyeti
olmayand
r. Onu
annesibabas
579

gibi
barndr
p
doyuraca
k kimsesi
de yoktur.
Bu
580

yzden
onun
maln
kim
yerse,
gerekte
onu
581

ldrp
fakirlik
ve
yoksullu
a
srklem
itir. Oysa
582

Allah, bu
iten
onlar
korkutup
Kuran-
Kerimde
ceza ve
583

azap
bildirmit
ir:
Ardlarn
da aciz ve
kk
soy-sop
584

brakaca
n
dnere
k onlar
iin nasl
korkup
zntye
585

derler.
Yetimler
iin de
Allahtan
korksunla
r.
(Nisa/9)
586

mam
Bakr
(a.s)
yle
buyuruyo
r: Allah,
yetimin
587

maln
yiyenler
iin iki
azap
hazrlam
tr. Birisi
dnyada,
588

dieri de
ahirettedi
r.
Dolaysyl
a yetimin
malnn
haram
589

klnmas,
onu
korumak
ve
mstakil
yapmakt
r (yani,
590

kendi
kendini
barndra
bilecek
duruma
getirmekt
ir).
591

Geride
kalanlar
selametli
kle
saklamak
tr ki, ta
onun
592

bana
gelen,
bunlarn
da bana
gelmesin.
Nasl ki
Allah,
593

burada
azab
vaadetmi
tir.
Ayrca,
yetim
byyp
594

anlar
duruma
geldiind
e intikam
alma,
dmanl
k ve kin
595

gdecekti
r. Bu,
fesat,
fenalk ve
birbirleri
ni yok
etmeleriy
596

le
sonulan
acaktr.
Savatan kamann haram olmas,
dinde geveklik icat edip Resul ve adil
imam hafife almaya sebep olup onlara,
dmanlara kar yardm etmemelerine
sebep olacaktr. Byle olursa onlar, sonuta
davet edildikleri nbvvete ikrar etmeyi,
adaleti yaymay, fesad yok etmeyi, inkr
edeceklerdir.
Bylece,
dmanlarn
Mslmanlara kar cesaretlenmelerine
sebep olup ardndan da esaret, katliam,
Allahn dininin iptal olup ortadan gitmesine
ve daha nice baka fesatlara sebep
olacaktr.
Allah,
hicretten
sonra
cahiliyet
zaman inan ve amellerine bulamay
haram etmesinin sebebi, bu dinden
kmak, Peygamber ve Allahn hccetlerine
(imamlara) yardm etmemektir ve buna
597

benzer fesatlar, hak sahibini haksz

etmektir. Bu, sadece lde yaamasndan
dolay deildir. Ayn ekilde, eer biri dini
tam olarak tanrsa cahiller gibi olmaya
hakk yoktur. Cahillerden olup onlara
dnmesinden dolay korku vardr. nk
ilmi terk ederek cahillere karp onlar gibi
olmamasndan emin deildir.
Allahn adyla kesilmeyen hayvann
haram
olmasnn
sebebi,
Allah
yarattklarna onun ismine (tevhidine) ikrar
etmeyi ve eti helal olan hayvanlarn kesimi
srasnda Allahn isminin denilmesini vacip
etmitir. Bu, Allaha yaklama sebebi
olanlarla eytanlara ibadet iin yaplanlar
arasnda bir farkn olmas iindir. nk
Allahn adnn anlmas, onun rububiyet ve
birliine ikrar etmektir. Allahn adndan
baka eyin anlmas ise, gerekte ona irk
olup onunla baka eye yaklamaktr.
Ksacas kesilecek hayvana, Allahn adnn
denilmesi (Bismillah denilmesi), Allahn
helal ve haram ettikleri arasnda farkn
olmas iindir.
Allah, et yiyen kular, btn vahi
hayvanlar le, insan eti, dk ve buna
benzer eyler yediklerinden dolay haram
etmitir. Allah, vahi hayvanlardan eti
helal ile haramn bilinmesi iin alametler
598

brakmtr. Babam Msa bin Cfer (a.s)

yle buyuruyor: Her zehir sama organ
olan vahi hayvan ile penesi olan kularn
eti haramdr. Ama tal olan kularn eti
ise helaldir. Dier bir ekilde eti helal olan
kula, haram olan kuun arasndaki fark
yle buyuruyor: Uarken kanat rpann
etini ye, ama kanat rpmayann (kanatlarn
gerip uann) etini ise yeme!
Tavann etinin haram olmas, kediye
benzeyip kedi ve dier vahi hayvanlar gibi
penesinin olmasdr. Vcudunda olan
necasetle
dier
vahi
hayvanlar
hkmndedir..
Faizli bir al veri, her durumda satc
ve mteri iin zarardr. Allah faizi, mal ve
servetin yok olmasndan dolay haram
etmitir. Sefih ve deliye akl yerine
gelinceye kadar veya reit oluncaya dek
mal verilmez. nk maln telef ederek
yok etme korkusu vardr. te bu yzden
dolay Allah faizi haram etmitir. Alverite
faiz, bir dirhemi iki dirheme nakit olarak
satmaktr.
Faizin aklandktan sonra haram olmas,
haram olan bir eyin hafife alnmasndan
dolaydr.
te
bu,
haram
olduu
aklandktan sonra, byk gnah olup
haram yaplan eyi hafife almaktan baka
599

bir ey deildir. Faizi de hafife almak, kfir

olmak demektir.
Borta faizin haram olmasnn sebebi,
iyiliin ortadan gitmesi, mallarn ise telef
olmasna, halkn faydalanmaya ve kra
rabet edip bor vermeyi ise terk
etmelerine sebep olduundan dolaydr.
Bor, yaplan iyiliklerdendir. Bunda (faizli
borta) fesat, zulm ve mallarn yok olmas
vardr.
Domuz etinin yenmesinin haram
olmasnn sebebi, irkin ve pis bir
varlktr. Allah onu btn yaratklarna
rnek, nasihat ve mesholan varlklara ise
ibret ve delil olmas iin yaratmtr. nk
onun yiyecei necislerin en necisidir. Daha
birok sebeplerden... Ayn ekilde maymunu
da haram etmitir. nk o da domuz gibi
mesholunan
bir
hayvandr.
Onu
da
yaratklarna nasihat, ibret ve yaratl
eklinden mesholanlara delalet etmesi
iindir. Onda insana benzerlik verdi ki
gazaplanlm
yaratklardan
olduuna
delalet etsin.
Murdar
olmu
hayvann
haram
olmasnn sebebi, onda beden iin zarar
ve fesat, afetler vardr. Allahn adnn
(bismillah) denilmesi helal olmas iin bir
600

sebeptir. Ayn amanda helal ile haram

arasnda da bir farktr.
Allahn, kan da murdar gibi haram
etmesinin
sebebi,
vcuda
zararl
olduundan dolaydr. nk kan, vcutta
sarl meydana getirir (sar su oluturur).
Az kt kokulu yapp vcudun da le gibi
kokmasna,
ahlak
bozup
kalbin
talamasna sebep olmaktadr. nsandan
efkat ve merhameti gtrr, hatta insan
anne-babasn ve en yakn dostunu bile
ldrmekten korkmaz.
Dalan haram olmas, iinde kan
olmasndan dolaydr. Kan ve murdarda olan
sebepler onda da mevcuttur. nk hepsi
zararl ve fesattr....
Erkein drt kadn alabilmesi, kadnn
ise bir kocadan bakas ile evlenememesinin
sebebi; erkek drt kadnla evlense dahi
ocuu ona (kendisine) aittir. Ama kadnn
iki veya daha fazla kocas olursa, ocuun
hangisine ait olduu bilinemez. nk
kocalarnn hepsi onunla ortaktrlar. Bunda
nesillerin yok olmas, varisler arasnda
fesada sebep olup tanma (baba olunu,
oul babay) ortadan gidecektir.
boamann olmasnn sebebi, eine
kar bir ilgi oluabilir diye her birisi
arasnda frsat verilmitir. Bu da eer gazap
601

ve siniri varsa yatmas iindir. Ayn ekilde

kadnlarn kocalarna kar gelmelerinden
vazgeerek korkup t almalar iindir.
Kocasna yapt itaatsizlik ve sutan dolay
ayrlmay hak etmitir.
Kadnn, dokuz kez boamadan sonra,
her zaman iin haram olmasnn sebebi,
boamay hafife almamak ve kadnlar
aalamamak iin olup herkesin kendi iine
bakp dikkatli ve itibarl olup ibretle
bakmaldr ki, artk dokuz talaktan sonra bir
araya gelme mitleri yoktur...
Zinada drt adil ahsn ahitlii ve
dier haklarda ise iki tane ahidin
olmasnn sebebi, hkmn (evli olan insan
iin) ar olmasndan dolaydr. nk
bunda lm vardr. te bu sebepten dolay
ahitler iki kat daha fazla ve daha dakik
olmaldrlar. Yine lm, ocuun soydan
atlmas (silinmesi) ve mirasta ise fesadn
olmasndan dolaydr.
ocuun
malnn
babasna
izin
almadan helal olmas, ama babann
malnn oluna izinsiz helal olmamasnn
sebebi Kura- Kerimde Allahn buyruuna
gre ocuk, babaya verilen bir ba ve
armaandr; Dilediini yaratr, dilediine
kz evlat verir ve dilediine olan evlat.
(ra/49) Buna ilave olarak, ocuk ister
602

byk, ister kk olsun geimi babasnn

zerinedir. Ona nispet verilip babasnn ad
ile tannr. Peygamber (s.a.a) de yle
buyuruyor: Sen ve maln babana aitsiniz.
Ama anne iin bu ekilde deildir. Olunun
malndan onun veya babasnn izni olmadan
olamaz. nk baba, ocuun nafakasn
vermek zorundadr. Ama kadn ocuunun
nafakasn vermeye mecbur deildir.1
ldrme (cinayet) olay hari btn
haklarda ahit getirmek, iddia edene ve
and
imek
ise,
iddia
olunana
(mttehide) olmasnn sebebi, nk
itham olunan inkr edendir. Dolaysyla
inkr ettiine ahit getirmesi mmkn
deildir. nk bilinmeyip mehul olan
eydir. Ama, lm olaynda itham olunann
ahit getirmesi ve iddia edenin ise and
imesi gerekir. nk dikkatli bir ey
olduundan Mslmanlar burada ihtiyat ve
dikkat ederler. Bu hibir Mslmann
kannn heder olmamas iindir. Delil ve
ahit getirmenin ok zor olmas, katil iin
Fakihler bu mutlak rivayeti artl
bilmektedirler. Baka hadislere tevecchen
anne zor durumlarda ar gitmeden zaruri
miktarda ocuunun izni olmakszn da
malnda tasarrufta bulunabilir.
603
1

nleyici ve nehyedicidir. nk bu ii
yapmad diyecek ve ahit olacak kimse
azdr. Ama and imede elli kiinin olmasnn
sebebi (ldrlenin sahipleri filan ahs
ldrld diye elli kii and imelidirler;
eer bunlar yapmazlarsa kar taraftan elli
kii bu ahs yapmamtr, diye and
imelidirler.) Bu dikkat, zorluk iindir.
Bylece Mslmann kannn heder olmas
nlenmi oluyor.1
1

Katilin suunun bulunmas iin yol vardr:

1- Katilin kendisinin itiraf ve ikrar etmesi; elbette

artlar vardr, buna gre bir kez itiraf etmesi
yeterlidir.
2- Delil sunma; Ksasta delil olarak iki adil erkek
ahit getirilmelidir. Eer diye iin ahit getirilecekse
iki kadn ve bir erkek ahit getirilmelidir.
3- And ime; bu da delil ve ipucu yoluyla ahsn
katil olduuna delalet ediyor; yalnz itham olunan
kimse itiraf etmiyor. Bu, ahidin de olmad
zamandr. Ama nceden dmanlklarnn olmas,
ldrc aletin elinde olmas, itham olunann
elbisesinin kana bulanmas gibi ipular vs. Bylece
ldrlenin sahipleri kimin olduunu anlarsalar
hakim, yemin ettirmeden nce ksas hkmn
veremez.
Bilerek
yaplan
bir
cinayette
maktuln
sahiplerinden elli kii, hatayla olan cinayette ise

604

Hrszln haram olmasnn sebebi;

eer helal olsayd mallar telef olur,
cinayetler
trerdi.
nk
insanlar
birbirlerinin mallarn gasp edebilmek iin
cinayet, kavga, ekememezlik oluacakt.
Tabi bu, sonuta ticaret ve sanatn terk
edilmesine sebep olacaktr. nk zahmetle
elde
edilen
malda
hi
kimse
ona
dierlerinden
daha
ok
hak
sahibi
olamayacaktr (yani, o mal kazanan ile
kazanamayan
arasnda
fark
olmayacandan almay terk edecektir).

yirmibe kii Katil o ahstr diye and imelidir. te

bu durumda hakim, hkm verebilir. nk katille
maktuln arasnda dmanlklar olduundan dolay
yaknlar bundan haberdarmlar. Bu yzden her ne
zaman cinayet olursa filan ahsn ldrme ihtimali
vardr. Genelde akraba ve yaknlar ldrlenin
dmanlarnn az-ok haberleri vardr. Katilin ksas
edilebilmesi iin suunun ispat gerei hazr
olanlarn and imeleri gerekir. Bu durumda eer
birisi bakasn ldrmek isterse, onun maktulle olan
gemii bellidir. Eer bunu yaparsa (ldrrse) o
grup yine ahitlik yapp onu da ksas yaplmaya
mahkum edeceklerdir. te bu, cinayet yaplmasna
engel olup kan dklmesini nlemi olur.

605

Zina
edenin
vcuduna
iddetle
vurulmasnn sebebi; vcudun bu ii
yapmasnda ve btn bedeninin bu irkin
iten zevk almasndan dolaydr. te bu
yzden vurmak, yapan iin bir ceza,
dierlerine de ibret olsun diye yaplmtr;
zina, en byk cinayettir.
Bakalarna zina nispetini veren ile
iki iene seksen krba vurulmasnn
sebebi; birincisinde (bakalarna zina
nispeti vermede) ocuun ondan olmadn
ve nesillerin yok olup gitmesine sebep
oluyor. ki iense (iki itii takdirde)
sarho olur. Sarho olan ise iftira eder (ne
konutuunu bilmez ve dolaysyla iftira
ettiinden dolay ona seksen krba
vurulmaldr). Bu nedenle ona da iftira
edenin hkm vaciptir.
kez had (hkm) uygulandktan
sonra tekrar zina eden erkek veya
kadnn ldrlmesinin sebebi; Allahn
hkmn hafife alp az saymalarndan
dolaydr
(vurmann
onlara
fayda
etmemesinden dolaydr). Sanki bu, onlar
iin serbesttir. Baka bir sebebi ise, Allah
ve hkm hafife alan kimse kfirdir. Kfir
olduundan ldrlmesi de vaciptir.
Erkek ve kadnlarda ecinselliin
haram edilmesinin sebebi; kadn erkek
606

iin ve erkek de kadn iindir. Bu ekilde

dzenlenip yaratlmlardr. Eer kadn,
kadnla ve erkek de erkekle birlikte olursa
nesil ve soy kesilir, nizam ve tedbirin yok
olup
dnyann
bozulmasna
sebep
olacaktr...
Evli
ve
bekr
olan
kadnlarn
salarna bakmann haram olmasnn
sebebi; erkeklerin ehvete gelip tahrik
olmalarna sebep olur. Tahrik de insan
fesada gtrr. Sonuta helal olmayan eye
bulamasna sebep olacaktr. Salarndan
baka dier yerlerine baklmas da ayn
ekildedir. Yalnz Allahn izin verdii hari:
Yalanm, adet grmeyen ve evlenmesi de
geen kadnlarn ziynetlerini gstermek iin
olmazsa, balarn amalarnda saknca
yoktur. Yani, elbiseden baka (stn
rtt elbiseden baka). Byle kimselerin
salarna bakmann bir sakncas yoktur.
Kadnlara
erkein
ald
irsin
yarsnn verilmesinin sebebi; kadn
evlendii zaman mal alr, ama erkek,
evlendii zaman mal verir. te bu yzden
erkein hakkn oaltmtr. Baka bir
sebebi ise, kadnn nafakas erkee aittir.
Eer ihtiyac olursa erkek alacaktr. Kadn
ise erkein nafakasn vermeyip ihtiyac
olduunda gidermeye de vazifeli deildir.
607

te bu sebepten dolay Allah, erkein

hakkn oaltmtr. Kuran- Kerimde de
yle buyuruyor: Erkekler, kadnlarn
yneticisi,
sorumlusudurlar.
nk
Allah, onlarn bazsn bazlarna stn
etmitir ve onlar kadnlar mallaryla
geindirirler.1
Kadna kocasnn gayr-i menkul yerine,
gayr-i
menkullerin
deerinden
miras
verilmesinin sebebi de gayr- menkul
mallarn
blnemez
ve
tanamaz
olduundandr. Kadn birinci kocasndan
ayrlp baka biriyle de evlenebilir. O halde
ein deimesi de mmkndr. Ama baba
ile oul bu ekilde deildir. nk
birbirlerine olan nispetleri asla deimez.
Kadn ise, kocasndan ayrlp bakasyla
evlenebilir (ortadaki irtibat da kesilmi
olur). Bu sebepten dolay, gelip gitmesi caiz
olann miras da deiip dnebilen bir
eyde olmaldr. nk birbirlerine de o
adan benzemektedirler. Deimeyip kendi
halinde kalan ve sabit olan (nispetin
kesilmedii) deimeyenin irsidir.
2Muhammed
bin
Msa
bin
Mtevekkil
(r.a),
Muhammed
bin

608

Nisa/34

Sinandan naklediyor: mam Rza (a.s)n

yle buyurduunu duydum:
Allah, arab iinde olan fesadndan
dolay haram etmitir. enin akln alp
sarho ediyor. Bu da, Allah inkra ve Allah
ve resulne de iftira etmesine sebep olur.
Buna benzer dier fesatlar, rnein;
cinayet, iftira, zina, en kk haramdan bile
saknmamak da vardr. te bu sebepten
dolay iilecek sarho edici her eyin haram
olduuna hkmettik. nk o, arabn
dourduu
sonular
kendisiyle
tamaktadr. yleyse kim Allaha ve
kyamete inanyorsa, bizi izleyip sevgisi
olduunu iddia ediyorsa her eit sarho
edici araptan (iecekten)saknsn. nk
bizimle arap ien arasnda hibir ba
yoktur.

609

34. BLM
FAZL BN ZANIN ZKRETT
HKMLERN SEBEPLER1
Yazdklarnn
sonunda
Fazl
bin
azzan yle diyor: Bu sebepleri mam
Rza (a.s)dan eitli gnlerde (ardarda)
meclislerde iitip daha sonra onlar
yazp toplayarak Ali bin Muhammed bin
Kuteybet-i
Niaburye
kendisinin
vastasyla mam Rza (a.s)dan rivayet
etmesine iin izin vermiti.
1- Abdulvahid bin Muhammed bin Ubdus
Niabur (el-Attar Niabur) 352 ylnn
ban
aynda
Fazl
bin
zandan
naklederek yle dediini sylyor: Bana
syler misiniz acaba hekim olan Allah,
kulunu sebebi ve manas olmayan bir i
ile vazifelendirir mi?
34. blm gibi hkmlerin felsefesini
beyan etmektedir. u farkla ki bu blmdeki
rivayetler.
Fazl
b.
azandan
nakledilmektedir.
33.
blmde
ise
Muhammed b. Sinandan nakl edilmektedir.
Bu blmde bir hadis vardr ve tekrar
edilmi blmlerini nakl etmekten sakndk.
Verilen
cevaplara
tevecchen
hadisin
sonunda yle anlalyor ki Fazl hkmlerin
delili
hususunda
mamn
szlerinden
anladn yazm ve sylemitir.
610
1

Buna yle cevap verilir: Caiz deildir.

nk O hekimdir, bo eyleri yapmaz ve
cahil de deildir. Allah insanlar neden
sorumlu tutmutur? Diye soracak olursa
yle cevap verilir: Birok sebepten
dolaydr. Bilinip mevcut olan sebeplerden
midir, yoksa bilinmeyip mevcut olmayan
sebeplerden midir? Diye soracak olursa,
ona da yle cevap verilir: Bunlar, ehli
olann yannda bilinip mevcuttur.
Sen onlar biliyor musun, yoksa bilmiyor
musun? Diye soracak olursa onlara yle
cevap
verilecektir:
Evet,
bazlarn
biliyorum, bazlarn ise bilmiyorum.
lk farzlar hangisidir? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: Allaha, resulne,
hccetlerine
ve
Allahn
yanndan
getirdiklerine ikrar edip iman etmektir.
Neden insanlar Allaha, resulne,
hccetlerine
ve
Allahn
yanndan
getirdiklerine
ikrar
ve
iman
etmediler? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Birok sebeplerden dolaydr.
Kim Allaha iman etmezse ona isyan
etmekten, byk gnahlara mrtekip
olmaktan saknmaz. Hi kimsenin onu
gzetlemediinden
fesat
ve
zulmde
istediini, houna gittiini yapacaktr. Eer
insanlar bu eyleri her istediini, nefsinin
611

arzulad
yaparlarsa,
kendisini
hi
kimsenin gzetlemedii kansnda olursa,
bu durum btn insanlarn yok olup fesada
uramasna sebep olacaktr. Birbirlerine
saldrp namuslar, mallar gasp edip kan ve
kadnlar mubah bilip birbirlerini hakszlkla
ve hibir su olmadan ldrrler. te byle
bir durum, dnyann bozulup insanlarn
helak olmasna ve nesillerin yok olmasna
sebep olacaktr.
Baka bir sebebi ise; Allah hekimdir.
Hekim
olan
fesattan
alkoymadka,
doruluu emretmedike, zulmden men
edip ktlkten nehyetmedike hekimdir
denilemez.
Allaha iman edip emir ve nehyedeni
tanmadka,
fesattan
men
etmek,
doruluu emretmek, ktlklerden ise
alkoymak mmkn deildir. Eer insanlar
Allaha iman edip tanmadan, doruluu
emredip
ktlklerden
ise
alkoymu
olsalar dahi bu, sabit ve kalc olmayacaktr;
nk tanyacaklar emir ve nehiy edenleri
yoktur.
Baka bir sebebi ise, insanlarn sakl,
toplumun gznden gizli olarak yaptklar
fesatlar vardr. Eer Allaha ve gaybe iman
olmazsa, herkes gizli yerde, ehvetinin ve
gnlnn
arzu
ettiini
yapacaktr.
612

Gnahlar
terk
etmesini
isteyecek,
haramlardan
ve
byk
gnahlardan
alkoyacak gzetleyici de olmayacaktr.
nk ii, insanlardan gizli olup kimsenin
de onu takip edip izledii bir ekilde
deildir. te bu durum, btn insanlarn
helak olmas demektir. yleyse insanlarn
ayakta durup iyi olabilmesi yalnzca gizliyi
ve aikr bilen, iyilii emreden, ktlkten
alkoyan, hibir gizlinin ona sakl olmad,
Allaha iman edip ikrar etmesiyle olabilir.
te bu ekilde insanlardan sakl olan eitli
fesatlarn n alnabilir.
Neden
insanlarn
peygamberleri
tanyp, ona ikrar edip emirlerine ise
itaat etmeleri vacip edilmitir? Diye
soracak
olursa
yle
cevap
verilir:
nsanlarn ierisinde resuller olmazsa
iyilikleri tamamlayc olmayacaktr. Yaratc
rabbimiz
de
grlmekten
stn
ve
mnezzehtir. nsanlar onu aikra derk
edebilmekten aciz ve zayftrlar. te bu
yzden Allahn emir ve nehiy dabn
faydal ve zararl olan eyleri bildirmek iin
Allah ile insanlar arasnda resuln ve
msumun olmas gereklidir. Eer Allah
tanyp itaat etmek vacip olmasayd, o
zaman peygamberin gelmesinde bir fayda
olmayacak ve gerek de duyulmayacakt. Bu
613

durumda
resuln
gnderilmesi
bo,
faydasz ve uygunsuzdur. Bu da, her eyi
salam nizamla yapan hekim olan Allahn
sfatndan uzaktr.
Neden Allah, Ulul Emr karar klp
onlara itaat etmeyi emretmitir? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: Birok
sebeplerden dolaydr. nsan iin belli bir
snr belirlenmitir. Snr amamak iin
emir olundular. nk snr atklar
takdirde fesada urayacaklardr. Bundan
dolay onlar snr amaktan nleyecek,
haramlardan
uzaklatracak,
onlar
ierisinde
gvenilir
ve
emin
birisi
braklmadka
sabit
olup
ayakta
duramayacaklardr.
Eer
bu
ekilde
olmazsa hi kimse zevk ve menfaatlerini
her ne kadar bakalarnn fesat ve
felaketine
dahi
sebep
olsa,
terk
etmeyeceklerdi.
Bylece
Allah
onlar
ierisinde nder karar kld ki, fesattan
alkoyup aralarnda ise snr ve hkmleri
ayakta tutabilsin.
Baka bir faydas ise; (hibir) frkalardan
bir frkann, insanlardan bir toplumun
ayakta durup yaayabilmeleri sadece nder
ve yneticinin
olmasyla
mmkndr.
Dolaysyla, dnya ve ahiret iin mutlaka bir
nderin olmas gerekir.
614

nsanlarn ndersiz kalamayp ve ayakta

duramayacan da bildiinden bir nderi
sememesi mmkn deildir. Bu da, hekim
olan Allahn hikmetiyle de badamyor.
Allah onunla dmann ldryor, milletin
hakkn (ganimeti) datyor, Cuma ve
cemaatlerini ise ayakta tutuyor, zalimin de
mazluma
zulmetmesini
nleyerek
alkoyuyor. Eer insanlar ierisinde bir
imam, gvenilir nder ve koruyucu olmazsa
insanlar helak olur, din ortadan kalkar,
snnet ve ahkm deitirilecek, bidat
karanlar oalacaklardr. nkrclar ise,
dinde azaltma ve oaltma yaparak onu
Mslmanlar
iin
kark
(vb.)
Gstereceklerdir. nsanlar eksik, muhta ve
akl ise kmil olmadn gryoruz. Ayrca
ihtilaflar,
fikir
ayrlklar
ve
gr
farkllklar vardr. Bu yzden eer onlara
nder, Peygamber (s.a.a)in getirdiklerine
koruyucu biri olmazsa akladmz ekilde
fesat olacaktr. eriat, snnet ve ahkm
deitirilecektir. te bu durum, btn
insanlar iin fesat ve beladr.
Neden bir zamanda iki imamn veya
daha ounun olmas caiz deildir?
Diye soracak olursa yle cevap verilir:
Birok sebeplerden dolaydr; tek ahsn i
ve tedbirinde ihtilaf ortaya kmaz ama, iki
615

kiinin i ve tedbirleri ayn ve eit

olmayacaktr. Bizler, dnce ve fikirleri
deiik olmayan iki kiiye rastlamadk.
Dolaysyla eer ayn amanda iki nder
olursa,
dnce
ve
tedbirleri
farkl
olacaktr. Kendilerine itaat etmek de
vaciptir.
Bu durumda hibirisi itaat
edilmede dierine stn deildir. te bu
durum olursa insanlar arasnda ihtilaf,
dv, kavga ve fesat domasna sebep
olacaktr. Birisine itaat edebilmek iin
dierine asi olup itaatsizlik yapmas
gerekir. Bu ekilde olursa yeryzn gnah
saracak,
insanlarn
itaat
ve
iman
bulabilmesi iin yol olmayacaktr. Bu
durumda Allah, iki tane deiik ihtilafl olan
kimselere
itaat
etmeyi
emretmekle
insanlara ihtilaf, dv, kavga ve fesat
kapsn am olacaktr.
Baka bir sebebi ise, eer iki imam ayn
amanda olursa arkadann vermi olduu
hkmden baka bir hkm vererek halk
ona
aracaktr.
Onlarn
(imamlarn)
hibirisi dierine (arkadana) tabi olup
izlemesi iin bir stnl yoktur. Bylece
haklar, ahkm ve Allahn brakm olduu
snrlar iptal olacaktr.
Dier bir baka sebebi ise, bu iki
nderden (hccetten) hibirisi konumaya,
616

hkm verip emir ve nehiy etmeye dier

birisinden
stn
deildir.
Dolaysyla
onlarn ikisinin de sze beraber balamalar
vacip olacaktr ve hibirisinin de dierinden
nce davranmas doru olmayacaktr.
nk imamette her ikisi de ayndr. Eer
birisi iin susmak caiz olursa dieri iin de
caiz olacaktr. kisinin de susmas caiz
olursa haklar ve ahkm yok olacak, snrlar
inenecek, insanlar da sanki imam
yokmu gibi olacaktr.
Neden Ehl-i Beytten olmayan baka
birisinin imam olmas caiz deildir?
Diye soracak olursa yle yant verilir:
Birok sebeplerden dolaydr; itaati farz
olan imamn, imametine delalet edecek bir
nianesi olmal ve onunla da bakalarndan
ayrt edilebilmelidir. O da ok iyi bilinip
mehur olan yaknlk, onu bakalarndan
seip ayrarak aikra vasiyet etmesidir.
Bylece kendisinin tam olarak tannp
insanlarn da ona doru ynlendirilmesi
iindir.
Baka bir sebebi ise, eer Resulullah
(s.a.a)in Ehl-i Beytinden olmayan baka
birisinin imam olmas caiz olsayd, resul
olmayan, resul olana stnlk bulacakt.
nk Resulullah (s.a.a)in evlatlar Ebu
Cehil, bn-i Ebu Muit gibi dmanlarna tabi
617

olmas gerekecekti. nk onlar, eer

evlatlar
mmin
olurlarsa
imametin
gemesinin
(imam
olabilmeleri)
caiz
olduunu tasarlyorlard. Bu durumda
Resulullah (s.a.a)in evlatlar; izleyici, Allah
ile Resulnn dmanlarnn evlatlar ise
izlenen olacaktr. Oysa Resulullah (s.a.a) bu
faziletle bakalarndan daha stn ve
layktr.
Baka bir sebebi ise, insanlar Resulullah
(s.a.a)in risaletine iman edip itaat iin
teslim olsalar, bu durumda onlardan hibiri
Peygamber (s.a.a)in ocuu ve zrriyetine
tabi olup uymak iin kibirlenmeyeceklerdir.
Dolaysyla insanlarn itaat etmeleri, ar
gelmeyecektir. Ama Peygamber (s.a.a)in
Ehl-i Beytinden bakalarnda olsayd,
herkes
kendisini
o
makam
iin
dierlerinden daha stn grecekti. Bu
yzden kibirlenip kendilerini o makama
bakalarndan daha layk bileceklerinden
itaat iin teslim olmayacaklardr. Bu konu, o
zaman
insanlar
fesada,
nifaka
ve
bozgunculua gtren bir sebep olacaktr.
Neden Allah tanyp, birliine ikrar
edip iman getirmek farzdr? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: Birok
sebeplerden dolaydr; eer Allah tanyp,
birliine ikrar edip iman etmek farz
618

olmasayd birok yaratc tedbir eden

dnlebilirdi. Eer bu caiz olsayd,
insanlar dierlerinden (eriklerden) gerek
yaratcya gidip ulaamayacaklard. nk
her insan hangisinin sebep ve yaratc
olduunu bilmeyeceklerdi. Bu durumda onu
yaratmayana ibadet, emretmeyene ise itaat
edecekti. nk gerek yaratann hangisi
olduunu bilemeyeceklerdir. Yine ayn
ekilde, onlar iin emredenin emri,
nehyedenin
ise
nehyi
sabit
olup
bilinmeyecektir. nk bu durumda gerek
emir
ve
nehyeden
dierlerinden
(eriklerden) ayrt edilip tannmamaktadr.
Dier bir sebebi ise, eer iki yaratcnn
olmas caiz olsayd, o eriklerden hibirisi
ibadet olunup itaat edilmeye dierinden
stn olmayacaktr. O erik olana ibadet,
Allaha itaatsizliktir. Allaha itaatsizliin
caiz olmas, Allaha, kitap ve resullerine
kfir olmaktr. Bu btl ispat edip hakk
terk etmek haram helal, helal ise haram
etmektir. Btn gnahlara girmek, itaatten
kmak, fesad helal (mubah) bilmek hakkn
ise iptal olunmas demektir.
Dier bir sebebi ise; eer yaratcnn
birden fazla olmas caiz olmu olsayd,
iblisin de bir baka ilah olduunu iddia
etmesi caiz olacakt. Allah ile btn
619

hkmlerinde ters ve zt olacak, kullar da

kendi tarafna aracakt. te bu, en
byk kfirlik en iddetli nifaktr.
Neden Allaha onun ei-benzeri
olmadna
ikrar
edip
inanmak
vaciptir? Diye soracak olsa, yle cevap
verilir:
Birok
sebepten
dolaydr;
balcalar undan ibarettir: Allaha doru
ibadet etmeye ynelmek, ondan bakasna
itaat etmemek iindir.
Baka bir sebebi ise; eer Allahn ei ve
benzeri olmadna inanmasalard; rab ve
yaratclarnn,
babalarnn
inanm
olduklar gne, ay, ate ve putlar gibi
olduklarndan
saknmayacaklard.
Eer
Allahn ei ve benzeri olduunu bilmek caiz
olursa, bu durumda fesat, btn ibadetlerin
terk edilmesi ve btn gnahlarn da
ilenilmesi tabi olacaktr. Bu da rablerinden
onlara emir ve nehyin ulat miktarcadr.
Baka bir sebebi ise; eer insanlarn
Allahn ei ve benzeri olmadna inanp
onu bu ekilde tanmalar vacip olmasayd,
mahluklar dndkleri gibi, Allah da
ayn ekilde aciz, cahil, deien, yok olan,
fni, yalan syleyip dmanlk gden ve
sradan bir varlk olduu biiminde
dnmeleri caiz olacakt. Her ne varlkta
bu sfatlarn olmas mmkn olursa, yok
620

olmamas iin imtihan olunmaz, adaletine

gvenilmez; sz, emri, nehyi, vaadi,
mjdesi,
sevab
ve
azab
gereklemeyecektir. Byle olursa insanlar
fesat, rububiyet ise iptal olacaktr.
Allah, kullara neden emir ve nehiyde
bulundu? Diye soracak olursa, yle
cevap verilir: nsanlarn ayakta durup iyi
olmalar yalnzca emir ve nehyedip fesat ve
gasbetmekten alkoymakla mmkndr.
Neden Allah, insanlarn kendisine
kulluk etmelerini istedi? Diye soracak
olursa, yle cevap verilir: Allahn zikrini,
onu anmay unutmamalar, dinini terk edip
emir ve nehyini kenara brakmalar iindir.
nk onlar iin iyilik de bundadr.
Eer insanlar ibadetsizlie terk edilip
(babo braklsayd) onlar iin gnler uzun
olur, kalpleri ise talard.
Neden
namaz
klmaya
emrolundular? Diye soracak olursa, yle
cevap verilir: nk namaz, Allahn rab ve
yaratc olduuna ikrar, iman ve btn
herkes iin de kurtulutur. Namazda
putlarn kenara braklmas, cebbar olan
Allahn karsna zelil, ihtiyac olan, huz,
hu ve itiraf ile durulmas vardr. Yine,
gemi gnahlardan kurtulmay talep
etmek, her gece ve gndz alnn yere
621

(topraa) braklmas vardr. Bylelikle

Allah anp unutmayan, korkan, alalm,
istekte bulunan, dnya ve ahiretinde onun
iindeki fesatlardan arnarak ilerlemesini
isteyen kulu olabilmek iindir. Namaz, her
gece ve gndz kul iin vardr. Bylelikle
kulun,
tedbir
edenini
ve
yaratann
unutmayp
onu
byk
bilip
isyan
etmemesini salar. Rabbine itaat edip
huzurunda durmaldr ki onu gnahlardan
korusun; baka trl fesat ve gnahlara
bulamasn da nlesin.
Neden
abdestle
balanmas
emredilmitir? Diye soracak olursa, yle
cevap verilir: Kul, cebbar olan Allahn
huzuruna
kt
zaman
temiz,
(mnactnda) yakarmasnda, emrettiine
itaatte, btn pislik ve necasetten arnmas
iindir.
Bunlara ilave olarak, Allahn huzuruna
giderken
uyuukluun
gitmesine,
uyuklamamas ve kalbin temizlenmesi
iindir...
Neden cnp olann gusletmesine
emredildii gibi, bu necasetlerden
(idrar ve dk) dolay gusledilmesi
emredilmiyor? Diye soracak olursa, yle
yant verilir: Bu necasetler insandan srekli
kmaktadr. Dolaysyla insanlarn bu
622

durumda
(her
necaset
geldike)
gusledebilmeleri mmkn deildir. Allah,
Kuran- Kerimde yle buyuruyor: Allah
hi kimseye gcnn yettiinden fazla
bir ey teklif etmez. (Bakara/286)
Ama, cnp olma ise her zaman ve
srekli deildir. O bir ehvet ve hevestir ki,
istenildii zaman abuk veya geciktirilebilir.
gn veya ondan az veya ok olabilir.
Ama necasetlerde (idrar ve dk) bu ekilde
deildir.
Neden
cnp
olan
gusletmeye
emredilmi; de dkdan dolay gusletmeye
emrolunmamtr; oysa o, cenabetten daha
necis ve pistir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Cenabet insann kendisinden
kaynaklanmaktadr.
O,
insann
tm
vcudundan boalp kmaktadr. Ama dk
ise,
insann
kendisinden
kaynaklanmamaktadr. nk o, bir yerden
girip dier bir yerden kan yemektir.
Bana haber verir misiniz; neden ezan
emredildi?
Denildiinde
yle
cevap
verilir: Birok sebepten dolaydr; namaz
klmay unutana hatrlatmak, vakitleri
bilmeyeni ise haberdar etmek, namazla
megul olup yaratana ibadet iin davet
etmek ve onlar namaza meyillendirmek,
Allahn tevhidine ikrar, iman aikr ve
623

slam ilan etmesi iindir. Mezzin namaz

unutanlar iin duyurucu ve hatrlatcdr.
Ona
mezzin
denilmesi
de
bundan
dolaydr.
Neden
ezanda
tekbir
(Allah-u
Ekber), tehlilden (L ilahe illallah)
nce
denilmektedir?
Diye
soracak
olursa, yle cevap verilir: Allah ad ve
zikriyle
balanlmasn
istiyor.
nk
Allahn
ad
tekbirde
ilk
balang
ksmndadr.
Ama
tehlilde
ise
son
ksmndadr. Dolaysyla Allahn adnn
balangta
olmasndan
dolay
nce
1
balanlr, sonunda olanla deil.
Neden ezann her ksm ikier
ikierdir? Diye soracak olursa yle cevap
verilir: itenlerin kulaklarna tekrar ve
tekit olmas iindir; eer birincisinde
Bu meselenin baka bir takm mesajlar
da vardr. Bu cmleden; ba ve sonu Allah
kelimesiyle bitmektedir ve bu da tevhidin
slamn
en
asl
ilkesi
olduunu
gstermektedir. la ilahe illallah yerine
Allah-u Ekber ile balamas da bizlere her
trl yanl yol ve metodu red etmek iin
nce doru yolu gstermek gerektiini ve
ardndan yanl yolun reddedilmesi icab
ettiini gstermektedir.
624
1

duymadysa
ikincisinde
duyup
gaflet
etmesin.
Baka bir sebebi ise, namaz ikier
rekttr. Dolaysyla ezan da ikier ikier
karar klnd.
Neden ezann ilk ksmnda tekbir
drt defa okunuyor? Diye soracak olursa
yle cevap verilir: nk ezana aniden
(nceden bir ey olmadan) balanlr. Ondan
nce de iitenleri tembih edecek ve
uyaracak sz yoktur. Dolaysyla bu,
iitenler iin ezanda geleceklere dikkat
etmeleri iindir.
Tekbirden sonra neden iki kez
ehadet okunulmaldr? Diye sorulacak
olursa yle cevap verilir: mann ilki
tevhide, yani Allahn birliine ikrar ve
imandr.
kincisi
resullerin
risaletine
ikrardr. Bu ikisine itaat ve onlar tanma,
imanda birbirlerine yakndrlar. mann asl,
gerekte ehadettir. Dier haklarda nasl iki
ahitlik karar klnmsa, ezanda da ayn
ekilde iki ehadet karar klnmtr. Bu
durumda
Allahn
birliine,
resuln
risaletine ikrar, gerekte imann tamamna
ikrardr. nk imann asl, Allaha ve
resullerine ikrar etmektir.
Neden iki ehadetten sonra namaza
arlmak (hayye als salah) karar
625

klnmtr? Diye soracak olursa, yle

cevap verilir: Ezan, gerekte namazn
klnd yere davet edip armak iindir.
Namaza
davet,
ezann
ortasnda
denilmektedir. Mezzin bundan nce drt
tekbir, iki ehadet, daha sonra da drt kez
kurtulua, iyilie, amele, onu eda edip
yerine getirmeye tevik ederek aryor.
Daha sonra (ikier ikier olmak zere)
tekbir ve tehlil denilir. (Bundan nce drde
tamamland
gibi,
bunu
da
drde
tamamlayp) bylelikle sz Allahn adyla
balanld gibi Allahn adyla da son
verilmi oluyor.
Neden
ezann
sonunda
tehlil
deniliyor da tekbir sylenmiyor; oysa ilk
balamas tekbirleydi? Diye soracak olursa
yle yant verilir: nk tehlilde Allahn
ad son ksmdadr. Dolaysyla balangta
onun adyla balanld gibi, son ksmda
da onun adyla bitirilmesi en uygun olandr.
Neden l ilahe illallah yerine
sphanellah
veya
elhamdulillah
denilmemektedir; oysa bunlarn da son
ksmnda Allahn ad vardr? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: L ilahe illallah,
Allahn birliine ikrar ve ondan baka
mbutlar reddetmektir. Bu da imann
626

evvelidir.
Dolaysyla
bu,
tespih
ve
hamdetmekten ok daha stndr.
Neden balangta rk, secde,
kyam ve oturmadan nce tekbir
denilmektedir? Diye soracak olursa yle
cevap
verilir:
Ezanda
sylediimiz
sebeplerden dolaydr.
Neden btn namazlarda sadece
Fatiha Sresi ile balanlmaldr da
baka srelerle deil? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: Kuran- Kerimde
btn
hayr
ve
hikmetin
Fatihada
topland gibi toplanan baka bir sre
yoktur. Nitekim Allah, yle buyuruyor:
Hamd Allaha mahsustur nsanlarn
Allahn krn yerine getirmeleri ve bunu
eda etmeleri iin vacip etmitir. Kulun,
Allahn vermi olduu tevfik ve hayrlar
iin krdr. Alemlerin rabbidir. Bu da
Allah anmak, hamdetmek ve ikrardr. O
yaratan, malik, sahiptir. Ondan bakas da
yoktur. Rahman ve rahimdir. Allahn
rzayetini celbetmek, tm yaratklarna
zikir, nimetleri ve ltuflardr. Din gnnn
sahibidir. Dirilme, harolma, hesap ve
cezalandrmaya ikrar edip iman etmektir.
Dnyada malikiyet ve sahiplik Allahn
olduu gibi, ahirette de malik ve sahip yine
Allahtr. Ancak sana ibadet ederiz. Allaha
627

ilgi gsterip yaklamaktr. Allaha ihlas ile

ameldir, bakas iin deil. Ve ancak
senden yardm dileriz. (Allahn vermi
olduu) tevfik ve ibadetin oalmasn
istemektir. Bizi doru yola hidayet et.
Edep ve gidiat iin Allahtan yol
gstermesini istemek; ipine smsk sarlp
rabbini
tanmada,
onun
ycelik
ve
byklnde, marifette okluu Allahtan
talep etmesidir. Nimetlendirdiin kiilerin
yoluna. Allahtan isteyip ilgi ve alakada
tekit etmektir. Allahn evliyalarna vermi
olduu ltuf ve nimetleri anp bunlara ilgi
ve alakann duyulmas iindir. Gazaba
uramlarn da deil. nat edip kfir
olarak, emir ve nehiyleri hafife alarak alay
edenlerden
olmamak
iin
Allaha
snlmaktadr. Sapklarn da. Allah
yolundan hibir bilgisi olmadan sapp
bakalarn da saptranlardan olmaktan
Allaha snlyor ki, o insanlar iyilik
yaptklarn zannediyorlar, oysa kendileri
sapmtrlar.
Dolaysyla
hibir
eyde
toplanmayan dnya ve ahiretin hayr ve
hikmetin topland bir sredir.
Rk ve secdede neden tespih
denilmektedir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Birok sebeplerden dolaydr.
Kulun
huz,
hu,
bendelik,
korku,
628

kimsesizlik, zelillik, tevazu ile Allaha

yaklap bunlarla beraber yaratp rzk veren
rabbine takdis edip ven, tespih eden,
byk bilip kreden bir kul olabilmesi
iindir. Bylelikle dnce ve arzular
Allahtan
bakas
tarafna
ynelip
gitmeyecektir...
Neden bir rektta bir rk ve iki
secde vardr? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Rk kyamn fiillerindendir,
secde
ise
oturmann
fiillerindendir.
Oturarak klnan namaz, ayakta klnan
namazn yars hkmndedir. Bu yzden
secde (iki kez) oldu ki, bu ekilde rk ile
eit olabilsin. kisi arasnda bir farkllk
yoktur. nk gerekte namaz, rk ve
secdedir.
Neden iki rekttan sonra teehht
okunmaldr? Diye soracak olursa, yle
cevap verilir: Allah rk, secde, ezan, dua
ve kraate emrettii gibi daha sonra ayn
ekilde teehht, hamd ve dua etmeyi de
emrediyor.
Neden selam namazn bitimi olarak
brakm da onun yerine tekbir, tespih
veya dier baka eyler brakmamtr?
Diye soracak olursa yle cevap verilir:
Namaza baland zaman bakalaryla
konumak haramdr. nk sadece Allaha
629

ilgi duyulmaldr. Bakalaryla konumann

helal olmas, namazdan ayrlp dierleriyle
konumaya ilk balanlan sz selamdr...
Neden cemaat namaz karar
klnd? Diye soracak olursa yle yant
verilir: hlas, tevhid, slam ve ibadetin
yalnzca Allah iin olduunu aikr grnen
mehur olmas iindir. nk bunun aikr
edilmesi, dou ve batdakiler iin Allahn
birliine delil ve hccettir. Bu ekilde alay
eden mnafk, en azndan slamn zahirini
yerine getirip dikkat etmeleri ve insanlarn
birbirlerine slam ile ahitlikleri caiz ve
mmkn olmas iindir. Bunlara ilave
olarak, iyilik ve takva iin gayet uygun olup
birok gnahlarn da nnn alnmas
salanlabilir.
Neden baz namazlar sesli klnmal
da bazlar deil? Diye soracak olursa
yle cevap verilir: Sesli klnan namazlar
karanlkta klnan namazlardr. Oradan
geenin cemaat namaz olduu bilinmesi
iin sesli klnyor ki, eer namaz klan
cemaati
gremiyorsa
iiterek
cemaat
olduunu bilsin. Ama sessiz klnan iki
namaz gndzdr ki, havann aydn
olduundan cemaatin olduu grlp
bilinecektir.
Dolaysyla
artk
sesin
duyulmasna gerek yoktur...
630

Neden Cuma namaznda hutbe

vardr? Diye soracak olursa yle cevap
verilir: Cuma namaz halkn topland
gndr. Bu yzden imamn onlar Allaha
itaat konusunda nasihat edip tevik etmesi,
gnahlardan korkutup dnya ve ahiret
maslahat
hakknda
bilinlendirmek,
cihanda onlara faydal ve zararl olan
durumlar haber vermesi iin bir sebep
olmasndan dolaydr.
Cuma namaznda neden iki hutbe
okunmaktadr? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Bir hutbe Allaha sena, hamd
ve takdis edilmesi iindir. Dier hutbe ise
ihtiyalar, sorunlar, korkutma, dua, fesat ve
maslahat konularnda gerekli emir ve
nehyin halka bildirilmesi iindir.
Hangi sebepten dolay Cuma gn
hutbe namazdan nce ve dier bayram
(Kurban ve Ramazan) namazlarnda
ise, namazdan sonra yaplmaktadr?
Diye soracak olursa yle cevap verilir:
Cuma namaz her zaman ayda birka kez,
ylda
ise
defalarca
tekrarlanp
yaplmaktadr. Bu, ok tekrarlandndan
dolay halk namaz klp hutbeleri de
dinlemeden gidecek, dalacaklardr. Bu
yzden namazdan nce yapld ki, halk
namaz iin bekletilerek dalp gitmeleri
631

nlenmi olsun. Ama iki bayram namaz ise

ylda birer kez yaplmaktadr. Cuma
namazndan daha nemli topluluk, ilgi ise
daha ok olmaktadr. Eer insanlarn bir
ksm dalsa dahi, ounluu orada
kalacak, dalmayacaktr. O namaz ok
olmadndan yorgunluk getirmeyip hafif ve
kolay bileceklerdir...
Neden namazlar yolculukta seferi
klnmaktadr? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: nsanlara ilk kez asl farz olan
namaz, on rekttr. Yedi rekt ise sonradan
fazlalatrld. Allah fazlalatrd bu yedi
rekt yolculukta, zorluk nedeni, kendi ileri
ile uramasndan dolay, hareket edip
istirahat iin durak yerlerinde beklemesi,
yolculuk, etmesi yaant gerei olan
eylerden onu alkoymamas iin azaltarak
kolaylk gstermitir.
Namazlarn seferi klnmas Allahn bir
rahmet ve ltfdr. Ama akam namaz
seferi klnmaz. nk o aslnda azaltlarak
seferi olmutur.
Hangi sebepten dolay namazn
seferi olabilmesi sekiz fersahtr da
neden az veya ok deildir? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: nk
sekiz fersah, herkes iin kafile, yaya, eya
tayanlar dahi bu mesafeyi bir gnde
632

gidebilirler. Bundan dolay seferi mesafesi

bir gnlk yol miktar olmasayd, bir yllk
yol mesafesi kadar dahi olmayacakt. nk
bugnden sonra gelecek btn gnler de
ayndr. Dolaysyla bugnk gn saylmazsa
(vacip olmazsa) benzeri olan dier gnler
de
saylmayacaktr.
Oysa
birbirlerine
benzeyip aralarnda da bir fark yoktur.
Yolculuklar (hzl ve yava olmak zere)
farkldrlar. yleyse neden seferi saylmas
bir gnde sekiz fersah gidilen yola karar
verilmitir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Bu, develerin ve kfilelerin
gitmi olduu yoldur. Dolaysyla deve
sahipleri ve kervanlar o yolu bir gnde
gitmektedirler.
Hasta ve yolcu iin neden gece
namaznn gecenin ilk vaktinde (erken)
klnmas caizdir? Diye soracak olursa,
yle cevap verilir: Uras, zaafl ve
acizliinden dolaydr (bu durumda nasl
namaz yerine getirebilir). Hasta, istirahat
dneminde dinlenmeye ihtiya duyar. Yolcu
ise ii yolculuk, vesile ve yoluyla meguldr.
Neden len kimseye namaz (cenaze
namaz) klnmas emredildi? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: len
kimse iin efaat ve Allahtan ise mafiret
ve rahmet istemek iindir. nk insann bu
633

andan daha fazla efaat ve Allahtan

mafiret dilemeye ihtiyac olduu bir baka
zaman yoktur.
Neden cenaze namaznda rk ve
secde yoktur? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Bu namazla, lp sahip
olduklarn arkada brakan, kendinden nce
gnderdiine ise ihtiyac olan kula efaat
edilmesini istemek iindir.
len kimsenin neden gusledilmesi
emredilmitir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: nsan ld zaman necaset,
afet, rahatszlk (pislik) onun cesedi
zerinde kalmaktadr. Allah, kendisiyle dost
olacak ve temas kuracak pak ve temiz
meleklerle karlat zaman onun da temiz
olmasn ve meleklerin temiz bir halde onu
Allaha gtrmesini istemektedir. Her len
insanda cenabet hali oluur. Bu yzden de
gusledilmesi vacip olmaktadr.
Neden len insann kefenlenmesi
emredilmitir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Yce rabbine temiz bir
bedenle gidip grmesi iindir. Tey edip
defneden kimselere avretinin grlmemesi,
halka baz durumu vcudunun irkin yerleri
ve deien kokusu vs. Bilinip grlmemesi
iindir.
634

Ayb, eksiklii, irkinlii olana ok

baklmas kalbin talamasna sebep olur.
Kefen giydirilmesi hayatta olanlara daha
ho gelmesi iindir. Aksi takdirde dostu,
ondan nefret edip dostluk ve sevgisini
unutmasna, ondan geri kalanlar koruyup
vasiyet ve emrettiklerini; ister vacip, ister
mstahap olanlar yapmayp terk etmesine
sebep olacaktr.
Neden defnetmek emredilmitir?
Diye soracak olursa yle cevap verilir:
nsanlarn
cesedinin
yok
olup
fesat
olmasn, kt grntsn ve kokusunun
deitiini grmeleri hayatta olanlarn onun
kokusundan ve ryp yok olma halinden
rahatsz olmamalar iindir. Dman ve
dostlarndan sakl kalp; bylelikle dman
onun haline sevinip dostu ise zlmemesi
iindir...
len
insana
namazn
neden
abdestsiz olmasn caiz ettiniz? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: Bu
namazda rk ve secde yoktur, sadece dua
ve mafiret istemektir. Dolaysyla Allah,
her durumda olursan ol, dua edip mafiret
dilemeyi caiz bilip izin vermitir. Abdestin
sadece ierisinde rk ve secdesi olan
namazlarda olmas farzdr...
635

Gne tutulduunda neden ayet

namaznn1 klnmas gerekir? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: O,
Allahn nianelerinden bir nianedir. Ama
rahmet mi, yoksa azap m iin grld
bilinmediinden
Resulullah
(s.a.a)in
mmetinin yaratanna ynelmesini, onun
rahmetine snlmasn istedi. Bylece bu
durumda Allah onun errinden koruyup
bela ve ktlklerinin ise nn almas
iindir. Nitekim Ynus (a.s)n kavmi Allaha
alayp szlayarak yneldiklerinden dolay
onlardan azab kaldrd.
Ayet namaznda neden on tane rk
vardr?2 diye soracak olursa yle cevap
Ayet namaz drt ey sebebiyle farzdr:
a-Gne tutulmas
b-Ay tutulmas
c-Deprem
d-ou insann korktuu krmz veya
siyah kasrgalar, imekler ve gk grlts
2
Ayet namaz iki rekattr ve her rekatnda
be rk vardr, ayet namaznda niyet ve
tekbirden sonra Hamd suresi ve bir sure
tmyle okunmaktadr ardndan rkuya
gidilmekte sonra rkudan kalkarak yeniden
Hamd ve bir sure okunmaktadr. Yeniden
rkuya gidilmekte ve bylece be rku
636
1

verilir: Gkyznden yeryzne farz namaz

nazil olduu zaman gece ve gndz on
rekt idi. te o namazlarn rekt says bu
namazda toplanmtr. Ayn amanda bu
namazda da secde vardr. nk rk olup
da secdesi olmayan namaz yoktur. Namazn
secde ve huz ile bitirilmesi iin de secde
karar klnd. Drt tane secdesi vardr. Zira,
eer drt secdeden birisi eksik olursa
namaz batldr. nk namazda olmas
gerekli olan en az drt secdedir.
Rk yerine neden secde farz
edilmedi? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Ayakta klnan namaz,
oturarak klnan namazdan daha faziletlidir.
Ayakta duran, gne tutulmasn ve onun
almasn grebilir; ama secde eden ise,
gremeyeceinden dolaydr.
Neden Allahn farz etmi olduu farz
namazlardan
farkl
olup
rkn
deitirilmitir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Bu alemde olan dzenin,
gne tutulmas sebebi ile deimesinden
dolaydr. Dolaysyla her ne zaman illet
deiirse mlul da deiecektir.
yaplmaktadr sonra rkudan kalkmakta ve
secdeye gidilmektedir. kinci rekatta bu
tertib zere klnmaktadr.
637

Ramazan aynn bittii gn neden

bayram olarak karar klnmtr? Diye
sorulacak olursa yle cevap verilir:
Mslmanlarn toplanabilecekleri bir gnn
olmas iindir. Allaha ynelmeleri, onlara
vermi olduu ltuf ve minnetine hamd
etmeleri iindir. O gn bayram, toplanma,
iftar edildii (artk yemek yenildii), ftr
zektnn
verildii,
Allaha
alayarak
yaklalan bir gndr. O gn, yln ve yemeimenin helal olduu ilk gndr. nk
Ramazan ay (yln ilki bilenler iin bu) yln
ilk aydr. Dolaysyla Allah insanlar iin
bugnn toplanma (bayram) olmasn o
gnde de Allah hamd edip vmelerini
istiyor.
Bu namazda tekbir neden dier
namazlardan farkldr? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: Tekbir, Allah
byk bilip, hidayet edip afiyet verdiinden
dolay anmaktr. Nitekim yce rabbimiz
yle
buyuruyor:
Bu
da
sayy
tamamlamanz, Allahn size doru yolu
gstermesine karlk onu ululamanz
iindir. Bylece ona kretmi olabilirsiniz.
(Bakara/185)
Bayram namaznda neden oniki tane
tekbir vardr? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Her iki rektta on iki tane
638

tekbir vardr. Dolaysyla bayram namaznda

da on iki tekbir karar klnmtr.
Birinci rektnda yedi, ikinci rektnda
ise be tekbir vardr; neden ikisi arasnda
eitlik yoktur? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Farz namazlara yedi tekbir ile
balanlmaktadr. Dolaysyla bu namaza da
yedi tekbir ile balanlr. kinci rektta ise
be
tekbir
olmas
farz
namazlarda
tekbiretul
ihram,
toplam
be
defa
olmasndan dolaydr. Dier bir sebebi ise,
her bir rektta tekbir saylarnn tek
rakaml says olmas iindir (nk yedi
says tek olduu gibi, be says da tektir).
Neden oru tutmak emredilmitir?
Diye soracak olursa yle cevap verilir:
Alk
ve
susuzluun
acsn
bilip
hissetmeleri, ayn amanda ahiret fakirliine
de delalet etmesi iindir. Oru tutann alk
ve susuzluuyla korkan, zelil, ihtiyac olan,
hesap eden, arif, bilen ve sabrl kimse
olabilmesi iindir. Sevap almay hak ederek
ehvetin krlp nlenmesi, dnyada onlara
ibret,
nasihati
olmas,
Allahn
vazifelendirdii eylere altrma, belli bir
zamana lme delalet etmesi iindir.
Dnyada fakir ve yoksullarn ne derecede
ac ve zorluk ektiini bilmeleri, dolaysyla,
Allahn, mallarnda vermelerini farz klm
639

olduu eyleri onlara (fakir ve yoksullara)

vermeleri iindir.
Neden oru dier aylarda deil de
sadece Ramazan aynda farz klnd? Diye
soracak olursa yle cevap verilir: Ramazan
ay, Allahn Kuran- Kerimi nazil ettii ay
olup hak ile btl bu ayda ayrmtr.
Bundan dolay Allah, yle buyuruyor:
Ramazan ay bir aydr ki, insanlara
doruyu bildiren, dorulua ait apak
delillerden ibaret, hakla btl ayrt eden
Kran bu ayda indirildi. (Bakara/185)
Bu ayda Hz. Muhammed (s.a.a)e vahiy
indirilip nazil olurdu. Bin aydan faziletli
olan Kadir Gecesi, bu aydadr. Yine Allah,
yle buyuruyor: O gecede ayrlr, takdir
edilir her hkm olunan i. (Duhan/4)
Bu, yln ilk aydr. O gecede bir ylda
olacak hayr, er, zarar, fayda, rzk ve ecel
takdir olup belirlenir. te bu sebepten
dolay, Kadir Gecesi diye adlandrlmtr.
Neden Ramazan ay sresince oru
tutulmasna neden emrediliyor da
ondan
az
veya
fazla
olmasna
emredilmemitir? Diye soracak olursa
yle cevap verilir: Zayf ve gllerin
hepsinin bu ibadeti yapabilmesi iindir.
Allah,
farzlar
ounluun
yapabilme
gcn gz nnde bulundurur, daha sonra
640

zayflara kolaylk gsteriyor; gllerin ise

fazilet iin meyillenmelerini istiyor (baka
gnlerde tutmak istiyorlarsa tutsunlar).
Eer bundan daha az olmas uygun olsayd,
Allah azaltacakt ve yine bundan fazlasna
gerek duysayd fazlalatracakt.
Kadn hayz olduu zaman neden
namaz klmyor ve oru tutmuyor? Diye
sorulacak olursa yle cevap verilir: Kadn,
bu durumda temiz deildir. Allah, ibadetin
sadece temiz haliyle yaplmasn seviyor. Bu
yzden
namaz
olmayana
oru
da
olmayacaktr.
Kadn temizlendikten sonra neden
orucun kazasn yerine getiriyor da namazn
kazasn ise yerine getirmiyor? Diye
soracak olurlarsa yle cevap verilir: Birok
sebeplerden dolaydr; balcalarndan birisi
udur: Kadnn oru tutmas, kendisine ve
eine yetiip hizmet edip evi tertipleyip
dzenlemesine, geim ileriyle uramasna
engel olmamaktadr. Ama namaz, btn bu
saylanlardan
insan
alkoyup
engel
olmaktadr. nk namaz gece ve gndz
birka kez yaplan bir ameldir. Dolaysyla
kadnn (hem gnlk ve hem de kaza
namazlarn klmaya) gc yoktur. Ama oru
tutmasnda byle bir sorun yoktur.
641

Dier bir sebebi ise; namazda zorluk,

zahmet ve rknleri yerine getirmek iin
meguliyet vardr (nk rk, secde ve
oturup kalkma vardr). Oru tutmada byle
bir ey yoktur, yalnzca yeme ve imeden
saknma vardr. Rknler iin hareket
(oturup kalkma) yoktur.
Dier bir sebebi ise; her bir baka gece
ve gndz olduka o zamana ait farz
namazlar yine vardr. Ama oru, bu ekilde
deildir. Yani, her bir vakit geldike
namazn farz olduu gibi, herbir baka gn
geldike dier bir oru farz olmuyor (yani,
oru ylda bir gne mahsustur; ama namaz,
her gne mahsus olmaktadr)...
Snnet
orularnn
olmasnn
sebebi nedir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Farz olan orularn tam ve
kmil olmalar iindir.
Neden her bir ayda gn ve her on
gnde ise bir gn mstahap oru
vardr? Diye soracak olursa yle cevap
verilir: Allah Teala yle buyurmaktadr:
Kim bir iyilikle (Allahn tapsna) gelirse,
ona
yaptnn
on
misli
mkfat
verilecektir. (Enam/160) Kim on gnde bir
gn oru tutarsa btn on gn oru
tutmu gibidir. Selman- Faris (r.a) yle
diyor: Bir ayda gn oru tutmak, btn
642

gnleri oru tutmak gibidir. yleyse kim

btn gnleri orulu olmak istiyorsa o
gnleri oru tutsun....
Kefarette kle azat etmeye gc
olmayan iin oru farz edilmitir;
neden
hac,
namaz
veya
dier
amellerden farz edilmemitir? Diye
soracak olursa, yle cevap verilir: Namaz,
hac ve dier farz ameller insann dnya
ilerine, geim ve gelirine engel olmaktadr.
Buna benzer baka sebepleri hayzl kadnn
namaz deil de orucu kaza etmesinin
sebebine de deinmitik.
Neden kefarette iki ay ard arda oru
tutulmas farz olmutur da bir ay veya
ay farz olmamtr? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: Allah kullarna
ylda bir ay oru tutmalarn farz etmitir.
Bu ayn kefaretinde tekit ve zorluk iin (iki
aya) oaltmtr.
Neden iki ay pepee yaplmas farz
edilmitir? Diye soracak olursa yle
cevap verilir: Onlar iin kolay ve rahat
olmamas iindir. nk kazas ayr ayr
deiik gnlerde yaplrsa kolay olacaktr.
Hac yaplmas (hacca gidilmesi)
neden emredilmitir? Diye soracak
olursa yle cevap verilir: Allaha doru
gidilip daha ok mkfat talep edip gemi
643

btn gnahlarndan kp kurtulmak ve

onlardan tvbe etmesi iindir. Geleceini
yeniden balayp o yolda mal sarf etmek,
vcuduna zorluk verip ocuk ve einden
ayrlmak, nefsinin lezzetlere kar nn
almas iindir. Scak ve soukta yoluna
devam edip daima huz, hu, kendini
aa gren, zelil bilen bir durumda olmas
iindir. Hac btn dou ve batda olan her
insan iin faydalar vardr. Karada, denizde
olan, hacca giden-gitmeyen, tacir, ithal
eden, satc, mteri, ksip, fakir ve yoksul
iin faydaldr. Toplanlmas mmkn olan
yerlerin etrafnda olanlarn ihtiyalarnn
anlalp
giderilmesi
salanlr.
Dinde
bilginin oalmasna, msum (a.s)larn
haber ve hadislerinin her bir grup ve ksma
nakledilip ulalmas salanr. Allah, Kuran Kerimde yle buyuruyor: Bir toplulukta
ekinmelerini salamak iin kavimleri
savatan dnp gelerek onlarla buluunca
onlar korkutmak iin dini hkmleri iyice
renmeye almaldr. (Tevbe/122) Yine
baka bir yerde de yle buyuruyor:
Gelsinler
de
kendilerine
ait
olan
menfaatleri elde etsinler. (Hac/28)...
***
Muhammed bin Kuteybe-i Niabur yle
sylyor: Fazl bin zandan bu ahkmn
644

sebeplerini iittiimde yle dedim: Bu

sylediin sebepler istinbat edip alarak
aklnla verdiin sonular mdr, yoksa iitip
de riayet ettiklerin midir? O da bana yle
dedi:
Ben
Allahn
farz
ettiklerinin
sebeplerini anlayabilecek birisi deilim.
Resulullah (s.a.a)in de yaptklarna ve
snnet ettiklerinin nedenini bilmiyorum.
Onlarn sebeplerini kendim bilip de
sylemedim, belki bunlar mevlam mam
Rza (a.s)dan bir bir deiik yerlerde ve
deiik mnasebetlerden dolay iitip daha
sonra da bir arada topladm. Ravi diyor:
Ona yle dedim; Bunlar senin vastanla
mam Rza (a.s)dan nakletmeme izin
veriyor musun? O da cevabnda Evet, izin
veriyorum dedi.
Ebu Muhammed Cfer bin Nuayim (r.a),
amcas Ebu Abdullah Muhammed bin zan
Fazl bin zandan yle naklediyor: Ben bu
ahkmn sebeplerini mevlam mam Rza
(a.s)dan dank, eitli yerlerde ve deiik
mnasebetlerden dolay iittim; daha sonra
toplayarak kitap haline getirdim.

645

35. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MEMUNA
SLAMIN Z VE HKMLER
HAKKINDA YAZDIKLARI1
1- Abdulvahid bin Muhammed bin Ubdus
el-Niabur hicri 352 ylnn ban aynda
Ali bin Muhammed Kuteybeden, o da Fazl
bin zandan yle naklediyor: Memun,
mam Rza (a.s)dan kendisi iin zet bir
ekilde halis slam yazmasn istedi. Bunun
zerine mam (a.s) ona yle yazd:
slamn z Allah Tealadan baka ilah
olmadna ve onun eriksizliine ehadet
etmektir (inanmaktr). O yle bir ilahtr ki,
tektir;
samettir
(kullarnn
sna,
ihtiyasz, daimi), kayyumdur (her eyi
koruyan,
ayakta
tutandr),
duyandr,
grendir, kadirdir, kadimdir (ezelidir),
kaimdir (ayakta duran ve mstakildir) ve
Bu blmde onbe hadis vardr. Bu
hadislerdeki mezkur konulardan bazs
gemi veya gelecek bablarda da beyan
edilmitir. Bu yzden nakl etmekten vaz
getik. Ayrca unu da hatrlatmak gerekir
ki bu blmdeki eitli meselelerde lazm
veya vacip kelimesi kullanlmtr ki
bazsndan maksat fkhi vcub deildir.
Belki maksat istihbabi lzumdur. Yani
yapld takdirde sevap vardr.
646
1

bkidir. O yle bir alimdir ki, hibir eye

nispetle cahil deildir; yle bir kadirdir ki,
hibir eye nispetle aciz deildir; yle bir
ganidir ki, hibir eye muhta deildir; yle
bir adildir ki, hi kimseye zulmetmez. O,
her eyin yaratcsdr; misli, benzeri, ztt,
ei ve dengi yoktur. badet, dua, rabet ve
korkudan maksat odur.
phesiz Muhammed (s.a.a) kullar
arasnda onun kulu, resul, emini ve
seilmiidir. O, elilerin seyyidi (efendisi),
peygamberlerin
sonuncusu
ve
yaratlmlarn en stndr. Ondan sonra
bir peygamber yoktur, onun dini ve eriat
deimeyecektir. Muhammed bin Abdullah
(s.a.a)in getirdii btn eyler haktr. Onu,
ondan nceki tm resul, nebi ve ilahi
hccetleri tasdik ediyoruz. Onun sadk ve
aziz kitabn da tasdik ediyoruz. O yle bir
kitaptr ki ne nnden, ne de arkasndan
btl ona yaklaamaz. O, hikmet sahibi ve
hamd olan Allah tarafndan indirilmitir. O
kendinden nce gnderilen kitaplardaki her
eyi koruyandr (ihtiva etmektedir). O
(Kuran), batan sona kadar hepsi haktr.
Biz onun muhkem ve mteabihine, husus
ve umumuna, vaat ve vadine (mjdesine ve
azapla tehdidine), nasih ve mensuhuna,
kssa ve haberlerine iman ediyoruz.
647

Yaratklardan hi kimse onun mislini

getiremez.
Dorusu Hz. Peygamber (s.a.a)den sonra
yol
gsterici,
mminlerin
hcceti,
Mslmanlarn rehberi, Kuran- ntk,
Kurann hkmlerinin alimi, Peygamberin
kardei, halifesi, vasisi ve velisi Ali bin Ebu
Taliptir. O, Peygamber (s.a.a)e nispetle
Hrunun Msaya nispetle sahip olduu
menzileye sahiptir. O; mminlerin emiri,
muttakilerin imam, nur yzllerin nderi,
vasilerin en stn, nebi ve resullerin
ilminin varisidir.
Ondan (Hz. Aliden) da sonra cennet
genlerinin efendileri olan Hasan ve
Hseyindir. Sonra ibadet edenlerin ziyneti
olan Ali bin Hseyindir; onlardan sonra
peygamberlerin ilmini tahlil edip aklayan
Muhammed bin Alidir; ondan sonra
vasilerin ilminin varisi olan Muhammed bin
Cferus Sdktr; ondan sonra Msa bin
Cfer-i Kzmdr; ondan sonra Ali bin Msa
el-Rzadr; ondan sonra Muhammed bin
Alidir; ondan sonra Ali bin Muhammeddir;
ondan sonra Hasan bin Alidir; ondan sonra
da beklenilen ve kyam edecek olan Allahn
hcceti (Hz. Mehdi)dir; (Allahn selam
onlarn zerine olsun) bunlarn hepsinin
vasi ve imam olduklarna ehadet ediyorum.
648

Yeryz, hibir asr ve amanda Allahn

insanlara olan hccetinden bo kalmaz.
Allah yeryz ve ehline miras oluncaya
dek onlar Allah Tealann salam ipi,
hidayet
imamlar
ve
dnya
ehlinin
hccetleridirler. Kim onlara muhalefet
ederse sapk, saptran, btl, hakk ve
hidayeti terk edendir. Onlar Kurann
mfessirleri
ve
Resulullah
(s.a.a)in
szcleridirler. Kim onlar tanmadan lrse
cahiliyet lmyle lmtr. phesiz
takva, iffet, doru szllk, iyilik, istikamet
(direni), gayret, emaneti -ister iyi, ister
kt olsunlar- sahibine geri evirmek, uzun
secdeler yapmak, gndzleri oru tutmak,
geceleri ibadet iin kalkmak, haramlardan
kanmak,
sabrla
fereci
(kurtuluu)
beklemek, musibet annda sabrl olmak ve
gzel arkadalk onlarn dinindendir (tavr
ve gidiatlarndandr).
Namaz abdesti; Allah Tealann da
kitabnda belirttii gibi, yz ve elleri
dirseklerden itibaren ykamak ve daha
sonra ba ve ayaklara meshetmektir.
Abdesti
ancak
gait
(dk),
idrar,
(barsaktan kan) gaz, uyku ve cnplk
bozar. Kim messin zerine (ayan zerine
deil de mes, ayakkab vb. Bir ey zerine)
meshederse Allah ve resulne muhalefet
649

etmi, Allah Tealann farzn terk etmi ve

kitabyla amel etmemitir.
Cuma gusl, Kurban ve Ftr bayram
gn gusl (kast Ramazan ve Kurban
bayramlardr),
Mekke
ve
Medineye
girerken gusletme, ziyaret gusl, ihram
gusl, Ramazan aynn birinci, on yedinci,
on dokuzuncu, yirmi birinci ve yirmi nc
gecelerinin guslleri snnettir. Cenabet ve
hayzdan temizlenmek iin alnan gusller
ise farzdr.
Farz namazlar; le drt rekt, ikindi
drt rekt, akam rekt, yats drt rekt
ve sabah iki rekt olmak zere toplam on
yedi rekttrlar.
Snnet namazlar da toplam otuz drt
rekttr. Bunlarn sekiz rekt, le
namazndan nce klnr; sekiz rekt ikindi
namazndan nce, drt rekt akam
namazndan sonra, iki rekt da yats
namazndan sonra oturarak klnr. Elbette
bu bir rekt (ayakta klnan bir rekta eit)
saylmaktadr. Yine seher vakti sekiz rekt
gece namaz, iki rekt ef namaz, bir rekt
da vitir niyetiyle klnr; iki rekt da sabah
namaznn snneti ki, sabah namazndan
nce klnr.

650

Namaz ilk vaktinde klmak daha

hayrldr. Cemaat namaznn sevab, ferdi
klnan yirmi drt rektla eittir.
Facir (fask) kiilerin arkasnda namaz
klnmaz, velayet ehlinden bakasna iktida
edilmez, murdar ve yrtc hayvanlarn
derisinin zerinde namaz klnmaz...
Farz namazlarda yani; sabah, le, ikindi,
akam ve yats namazlarnda kunut tutmak
gerekli snnettir. lye klnan namazn be
tekbiri vardr. Kim noksan tekbir getirirse
(snnete) muhalefet etmitir. l kabre
konduu zaman ayak ksmndan kabre
braklmaldr.
Besmeleyi
btn
namazlarda
sesli
okumak snnettir. Her iki yz dirhemden
(gm para) be dirhemini zekt vermek
gereklidir. Eer bu miktardan az olursa
zekt
vermek
gerekmez.
Bir
maln
zerinden bir yl gemedike o mala zekt
vacip olmaz. Velayet ehli olduklar mehur
olmayanlara zekt vermek caiz deildir.
Buday, arpa, kuru zm ve hurma be
veske (her vesk altm sdr; her s da drt
muddur; yani yaklak 850 kg.) Ulatklar
zaman onlarn onda biri zekt olarak verilir.
Ftra zekt kii bana vaciptir. Bu
kiilerin byk, kk, hr, kle, kadn veya
erkek olmas arasnda hibir fark yoktur.
651

Ftra zekt buday, arpa, hurma ve kuru

zmden bir s (3 kg.) Verilmelidir. Bu
zekt velayet ehlinden bakasna vermek
caiz deildir.
Kadnlarn hayzlk dnemleri en ok on
gn ve en az gn srer. Mstahaze kadn
pamuk kullanmal ve guslederek namaz
klmaldr. Ama hayzl kadn namaz terk
eder ve kaza da etmez; fakat orucu terk
etmeli ve sonra kazasn tutmaldr.
Ramazan aynn orucu farzdr. Ayn
grlmesiyle oruca balanr ve tekrar
grlmesiyle oru sona erdirilir. Snnet
namazlar cemaatle klmak caiz deildir.
nk bu amel bidattir, her bidat sapklktr
ve her sapkln neticesi de cehennemdir.
Her ayn ilk ve son on gnnn Perembe
gnlerinde ve ortadaki on gnn aramba
gnnde oru tutmak snnettir. ban
aynn orucu, oru tutan kimse iin iyidir.
Ramazan
aynda
(baz
mazeretlerden
dolay) tutulmayan orularn kazasn ard
arda tutmasan da yeterlidir (pepee yerine
getirilmesi art deildir).
Hacca gitmeye istitaati olan kimsenin
hacca gitmesi farzdr. stitaattan kast azk,
binek
ve
salktr.
Mekke
ehrinde
olmayanlar iin Temett haccndan bakas
caiz deildir. Ehl-i Snnetin yapt frat ve
652

Kran hacc, sadece Mekke ehline caizdir.

Mikata ulamadan ihrama girmek caiz
deildir. Allah Teala buyuruyor ki Hacc ve
umreyi
Allah
iin
tamamlayn.
(Bakara/196)
di
edilmi
(hayalar
karlm) hayvan kurban kesmek caiz
deildir. nk o nakstr. Hayalar ezilen
hayvan da kurban kesmek caiz deildir.
Cihad adil imamn emriyle farz olur. Kim
maln
koruma
yolunda
ldrlrse
ehittir...
Peygambere salavat gndermek her
yerde,
(zellikle)
aksrrken,
kurban
keserken ve dier zamanlarda gereklidir.
Allahn dostlarn sevmek farz olduu,
Allahn dmanlarna buzetmek onlardan
ve onlarn rehberlerinden uzak durmak da
farzdr. Anne ve babaya iyilik yapmak
mrik dahi olsalar farzdr. Ama Allaha
isyan etme hususunda ne onlara ve ne de
bakasna itaat etmek caiz deildir. nk
Allaha isyan etme hususunda hibir
yarata itaat edilemez.
Hayvann karnndan kan yavrunun
boazlanmas, kll ve tyl olduu takdirde
annesinin
boazlanmasyladr
(yani,
annesinin
boazlanmasyla
o
da
boazlanm hkmne girer; ama, eer
653

anne karnndan diri olarak karsa ba

kesilmelidir).
Allah Tealann kitabnda ve resulnn
snnetinde belirttii zere, kadnlarla muta
nikh ve hac mutas caizdir.
Miras
hkmleri,
Allah
Tealann
kitabnda belirttii gibidir ve bu belirtilen
erevede zulm yoktur.
Allah
Teala
insanlar
glerinin
yetmeyecei bir vazifeyle mkellef klmaz.
phesiz
kullarn
fiilleri
Allahn
mahlukudur. Ama bu yaratma tekvni deil,
takdiridir (yani, Allah Teala insanlarn
ilerini kendi istekleriyle yapmalarn irade
etmitir). Allah her eyin yaratcsdr. Biz
ne cebre inanyoruz, ne de tefvize. Allah
Teala susuzu gnahkrn suuyla muaheze
etmez,
ocuu
da
babalarnn
gnahlarndan dolay cezalandrmaz. Hi
kimse bakasnn suunu yklenmez.
(Ftr/18)
nsana
kendi
(emek
ve)
abasndan bakas yoktur. (Necm/39)
Allah Tealaya yaraan zulmetmek deil,
balayp ikramda bulunmaktr. nk
Allah Teala zulmden mnezzehtir. Allah
Teala insanlar saptracak birisine itaat
etmeyi farz klmaz; kfir olacan ve Allah
brakp eytana ibadet edeceini bildii
kullar da peygamberlie semez.
654

slam, imandan bakadr. Her mmin

Mslmandr, ama her Mslman mmin
deildir. Hrsz mmin olduu halde
hrszlk yapmaz; Zina eden kimse de
mmin
olduu
halde
zina
etmez.
Kendilerine (zina vb. Sulardan dolay) had
uygulananlar ne mmindirler, ne de kfir;
sadece
Mslmandrlar.
Allah
Teala,
kendisine
cenneti
vaadettii
mmini
cehenneme sokmaz; kendisine cehennemi
ve orada ebedi kalmay vaadettii kfiri de
cehennemden
karmaz.
Allah
Teala,
kendisine irk koan balamaz, ama
bunun dndaki gnahlar istedii takdirde
balar Tevhid ehli olan gnahkarlar
cehennemde ebedi olarak kalmazlar ve
(belli bir mddet sonra) oradan karlrlar.
Bu insanlar hakknda efaat da mmndr..
Kabir azabna, nekir ve mnkere,
ldkten
sonra
dirilmeye,
teraziye
(amellerin
tartlacana)
ve
srat
kprsnn varlna iman etmek, imann
artlarndandr. Peygamber (s.a.a)in Ehl-i
Beytine zulmedenlerden, onlar kendi
diyarlarndan karanlardan (veya karmak
isteyenlerden), onlara zulmetmeyi snnet
haline getirenlerden ve Peygamberin
snnetini
bozanlardan
teberri
etmek
farzdr..
655

Emirl Mminin Ali (a.s) ve Peygamber

(s.a.a)in snnetine uyarak onu (snneti)
deitirip tahrif etmeden ona amel eden
Selman- Faris, Ebuzer-i Gifar, Mikdad bin
Esved, Ammar bin Yasir, Huzeyfe Yeman,
Ebu Heysem bin Teyyihan, Sehl bin Huneyf,
Ubade bin Samit, Ebu Eyyup el-Ensar,
Zehadeteyn, Huzeyme bin Sabit, Ebu
Said Hudr (Allahn rahmeti onlara olsun)
gibi kiileri sevmek vaciptir. Ayn ekilde
onlar takip eden, onlarn taraftarln
yapan, onlar vesilesiyle hidayete kavuan
ve onlarn gittikleri yolu gidenleri (Allah
onlardan raz olsun) sevmek vaciptir.
kinin azn, ounu ve sarho edici her
eyi, ister az olsun, ister ok haram bilmek
slam dinindendir. ou sarho eden eyin
az da haramdr. Mecburiyette kalan kimse
bile arap imemelidir. nk arap onu
(akln mahvederek ruhi ynden) ldrr...
Kanlmas gerekli olan byk gnahlar
da unlardr: Allah Tealann haram kld
nefsi katletmek, zina, hrszlk, iki imek,
anne ve babaya eziyet etmek, savatan
kamak, haksz yere yetimin maln yemek;
mecbur kalmadka murdar, kan, domuz
etini ve Allahn ad anlmadan kesilen
hayvann etini yemek; belli olduktan sonra
faiz ve haram mal yemek, kumar oynamak,
656

l ve tartda hile yapmak, namuslu

kadnlara iftira atmak, ecinsel ilikilerde
bulunmak, yalanc ahitlik yapmak, Allahn
rahmetinden mitsizlie kaplmak, Allahn
azabndan (cezalandrmasndan) kendini
gvende bilmek, zalimlere yardm etmek,
onlara dayanp gvenmek, yalan yere yemin
etmek,
zor
durumda
olmakszn
bakalarnn haklarn vermemek, yalan
konumak,
kibirli
olmak,
israf
ve
savurganlk yapmak, hyanet etmek, hacc
hafife almak, Allahn dostlaryla savamak,
bo elencelerle megul olmak ve gnah
yapmakta srar etmek.
Hamza bin Muhammed Alev ki, Zeyd bin
Ali bin Hseyin (a.s)n torunlarndandr,
benim iin Kamber bin Ali bin zandan, o
da babas vastasyla Fazl bin zandan, o
da mam Rza (a.s)dan ayn ierikli bir
mektup nakletmi, sadece mam (a.s)n bu
mektubu
Memun
iin
yazdn
belirtmemitir...

657

mam Rza (a.s)dan Nakledilen Baz

Rivayetler
2- Hseyin bin Ahmed Beyhak, metinde
zikredilen senetle Ebu smdan mam Rza
(a.s)n yle buyurduunu naklediyor:
Bir gn Msa bin Cfer (a.s) babas
mam Sdk (a.s)n yannda konutu, ok
gzel de konutu. Bunun zerine babas
ona yle buyurdu: Aziz olum! Allaha
hamd olsun ki, seni atalarnn halefi,
ocuklarmn sevin vesilesi ve kaybettiim
dostlarn yerini tutan birisi olarak karar
kld.
3- Hseyin bin Ahmed el-Beyhak,
metinde
zikredilen
senet
vastasyla
Muhammed bin Ebu Abbaddan ki, kendisi
arap ve musik meclisleri dzenlemekle
meguld, yle dediini naklediyor: Hz.
Rza (a.s)dan musik ve duyulmas hoa
giden eylerle ilgili grn sorduumda
yle buyurdular:
Hicaz ehli (maksat orann ulemasdr)
onu caiz biliyorlar; oysa btl ve lehv
hkmndedir. Sen Allah Tealann yle
buyurduunu
Onlar,
bo
eylere
uradklar zaman onurla geer giderler
(Furkan/72) duymadn m?
4- Hseyin bin Ahmed el-Beyhak,
Muhammed bin Yahya Sulden yle
658

dediini nakletti: Ebu Zekvan hicri 285

senesinde Seyraf ehrinde bana Ahvaz
ktibi brahim bin Abbasn hicri 227de
kendisine yle dediini nakletti: Biz, bir
gn mam Rza (a.s)n huzurundayken
mam (a.s) yle buyurdular: Bu dnyada
hakiki nimet yoktur. Orada hazr bulunun
fakihlerden bazlar mam (a.s)a yle arz
ettiler: Ama Allah Teala Kuranda yle
buyuruyor; Sonra o gn nimet(ler)den
elbette sorulacaksnz (Tekasur/8) Acaba
Allah Tealann nimetlerden kast, bu
dnyadaki serin ve gzel su deil midir?
mam (a.s) yksek sesle yle buyurdu: Siz
ayeti byle tefsir ettiniz, onu eitli
ekillerde
yorumlamsnz;
bir
grup
maksat serin sudur demitir; dier bir
grup maksat tatl yiyecektir demitir;
baka bir grup ise maksat gzel uykudur
demitir. Ama babam bana, babas Ebu
Abdullah (mam Sadk) (a.s)n, huzurunda
Sonra o gn nimet(ler)den sorulacaksnz
ayeti hakknda sizin sylediiniz grler
sylenince sinirlenerek, yle buyurduunu
nakletti: Allah Teala kullarna ltfettii
nimetlerin hesabn sormayacak ve bundan
dolay kullarna minnet koymayacaktr.
Bakalarna ikramda bulunduundan dolay
bir kulun bile minnet koymas irkin bir ey
659

bilinirken Allah Tealann byle bir ey

yapmas nasl dnlebilir? Allah Tealann
nimetten kast biz Ehl-i Beytin sevgisi ve
velayetidir.
Allah
Teala
tevhid
ve
nbvvetten sonra bizim velayetimizi
kullarndan soracaktr. Kim buna vefa etmi
olursa bu, onu cennetin daimi nimetlerine
kavuturacaktr. Babam, babas ve dedeleri
vastasyla mminlerin emiri Hz. Ali
(a.s)dan, o da Resulullah (s.a.a)den bu
meseleyle
ilgili
kendisine
yle
buyurduunu naklediyor:
Ya Ali! Kul ldkten sonra ondan ilk
sorulacak soru Allahtan baka ilah
olmadna ve benim onun resul olduuma
ehadet etmekle ilgili olacaktr. Daha sonra
kuldan senin, benim ve Allah tarafndan
mminlerin emirliine atandn kabul edip
etmedii sorulacaktr. Kim bunu itiraf
ederek ona itikat etmi olursa ebedi
nimetler tarafna hareket etmi olur.
Muhammed bin Yahya Sul diyor ki: Ebu
Zevkan bu hadisi naklettikten sonra -ki bu
hadisi ben talep etmeden nakletmiti- dedi
ki: Bu hadisi sana nakletmemin birka
nedeni vardr; birincisi, sen Basradan
buraya (beni ziyaret etmeye) geldin,
ikincisi; bu hadisi bana senin amcan
(brahim bin Abbas Sul) nakletmiti ve
660

ncs de; ben bir zamanlar sadece lugat

ilmine ve iire vakit ayryordum ve bu
ikisinin
dalnda
hibir
ilme
ilgi
duymuyordum. Ama bir gn Resulullah
(s.a.a)i ryamda grdm ki, herkes ona
selam veriyor, o ise herkesin selamnn
cevabn veriyordu. Ben de huzuruna
vararak selam verdim. Ama o, benim
selamma cevap vermedi. Bunun zerine
Ey Allahn resul, acaba ben senin
mmetinden deil miyim? Diye sordum.
Resulullah (s.a.a) buyurdu ki: Benim
mmetimdensin, ancak halka brahimden
nimetler hakknda duyduun hadisi naklet.
Sul diyor ki: Ehl-i Snnet bu hadisi
Resulullah (s.a.a)den naklediyor. Ancak, o
nakilde nimetler, ayet ve nimetlerle ilgili
ayetin
tefsiri
zikredilmiyor.
Onlar,
Resulullah
(s.a.a)in
sadece
yle
buyurduunu
naklediyorlar:
Kyamet
gnnde kuldan ilk sorulacak eyler
unlardr: Tevhid, Peygamberin nbvveti
ve Ali bin Ebu Talibin dostluu.
5- Hseyin bin Ahmed Beyhak Sulden,
o Muhammed bin Msadan, o da
babasndan mam Rza (a.s)n bir gn
Kurann azameti ve nezmindeki caz
hakknda konuarak yle buyurduunu
naklediyor: (O (Kuran), Allahn salam ipi,
661

gvenilir kulpu, cennete gtren ve

cehennemden kurtaran apak yoludur;
zamann gemesiyle eskilmez ve eitli
dillere dmesiyle deerini kaybetmez.
Kuran belli bir zaman iin deil, btn
zamanlar iin, tm insanlara hccet ve delil
klnmtr.
Btl
ona
nnden
ve
arkasndan yaklaamaz. O hekim ve hamt
olan
Allahn
katndan
indirilmitir.
(Fussilet/42)
6- Hseyin bin Ahmed el-Beyhak
Sulden, o da Sehl bin Ksm elNiaburden yle dediini naklediyor:
Adamn biri mam Rza (a.s)a yle dedi:
Ey Resulullahn torunu! Urve bin Zebirden
yle dedii naklediliyor: Resulullah (s.a.a)
takiye halinde vefat etti! mam (a.s)
cevaben buyurdu ki: Resulullah (s.a.a) u
ayet nazil olduktan sonra; Ey resul,
rabbinden sana indirileni tebli et; eer
tebli etmezsen risaletini (grevini) yerine
getirmemisindir. Allah seni insanlarn
(errinden) koruyacaktr. (Maide/67) Allah
Tealann gvencesiyle halk arasndaki
btn takiyeleri kaldrd ve Allah Tealann
emrini insanlara aklad. Ancak Kurey,
Peygamber (s.a.a)den sonra istedii her
eyi yapt. Ama mezkur ayetten nce
662

Peygamber (s.a.a)in takiye etmi olmas

muhtemeldir.
7- Beyhak, metinde zikredilen senet
vastasyla brahim bin Abbastan yle
dediini naklediyor: mam Rza (a.s) babas
vastasyla
dedesi
Cfer
bin
Muhammedden bana u hadisi nakletti:
Dnya
bir
kiiye
yneldiinde
bakalarnn gzelliklerini de o ahsa cilve
ettirir;
ama
dnya
bir
kiiye
srt
evirdiinde o kiinin kendisinde bulunan
gzellikleri de giderir.
8- Beyhak, metinde zikredilen senet
vastasyla brahim bin Abbastan yle
dediini naklediyor: mam Rza (a.s)dan
duydum:
Yirmi yllk dostluk, akrabalk saylr.
lim, aile iin babadan kalan mirastan (mal
ve ihtihardan) daha hayrldr.
9- Muhammed bin Ahmed Badad,
metinde zikredilen senet vastasyla Hasan
bin Aliden, o da Ali bin Msa el-Rza
(a.s)dan,
o
da
babasndan
yle
buyurduunu naklediyor:
Kim, imam olu imam ve vasi olu
vasiden bakas olamaz.
10- Ayn senetle mam Sdk (a.s) babas
mam Bkr (a.s)dan yle buyurduunu
naklediyor:
663

Allah resul, mmetin Ali, Hasan ve

Hseyin (a.s)a uymasn vasiyet etti. Daha
sonra Ey iman edenler! Allaha, resulne
ve kendinizden olan emir sahiplerine itaat
edin ayetini okuyarak yle buyurdu: Emir
sahiplerinden maksat, kyamet gnne
kadar varlklarn srdrecek olan Ali ve
Fatmann soyundan gelen imamlardr.
11- Muhammed bin Ahmed el-Badad,
metinde zikredilen senetle Hasan bin
Sleyman el-Meletden, o Ali bin Msa elRza (a.s)dan, o da baba ve dedeleri
vastasyla Hz. Ali (a.s)dan, o da Resulullah
(s.a.a)den yle buyurduunu naklediyor:
Haset, neredeyse ilahi takdirlerden ne
geecek.
12- Muhammed bin Ahmed el-Badad,
metinde zikredilen senet vastasyla Darim
bin Kabise el-Niaburden, o da mam Rza
(a.s)dan, o da baba ve dedeleri vastasyla
Hz. Ali (a.s)dan ve o da Resulullah
(s.a.a)den yle buyurduunu naklediyor:
Ey Ali, benim senin hakkndaki szlerimi
ancak takvallar, arnmlar, iyiler ve sekin
insanlar korur. Bunlar gece karanlnda
siyah bir inein zerindeki beyaz tyler
gibidirler (grlmeleri ok zordur).
13- Muhammed bin Ahmed bin Badad,
metinde zikredilen senet vastasyla Ali bin
664

Msa el-Rza (a.s)dan, o da baba ve

dedeleri vastasyla Ali bin Ebu Talibden
yle buyurduunu naklediyor: Resulullah
(s.a.a) bir gn bizim yanmza geldi, elinde
de siyah ve beyaz renklerinde bir yemen
akiki vard. Derken bizimle namaz kld.
Namaz bittikten sonra yz bana vererek
yle buyurdu: Ey Ali! Namazlarn bu
yzkle kl; sen, Yemen akikiyle klnan
namazn
sevabnn
yetmi
kat
fazla
olduunu biliyor musun? Bu yzn ta
daima tespih ve istifar ediyor, onun sevab
ise sahibine aittir. smet (hata ve
sapmalardan korunma) ve tevfik Allahn
elindedir.

665

36. BLM
MAM RIZA (A.S)'IN NABUR'A
GELMES VE ORADA KALDII EV
HAKKINDA
Muhammed bin Ahmed bin shak enNabur diyor ki: Hamdan bin Pesende'nin
kz olan byk annem Hatice'den duydum
ki, mam Rza (a.s) Nabur'a geldiinde
ehrin bat ksmnda olan Laabaz
blgesine giderek orada byk babam
Pesende'nin evine yerletim.
Byk babama Pesende (beenilmi)
denmesinin nedeni mam (a.s)'n onca
insanlar iinde onu beenmesidir. Pesende
Farsa bir kelimedir ve Arapa'daki
karl Merziy'dir (Merziy, kendisinden
raz olunan ahs demektir). mam (a.s)
bizim eve yerletirdikten sonra evinin
bahesinin bir kesine bir tane badem
fidan dikti. O fidan bir yl ierisinde
byyp aa haline gelerek meyve verdi.
Halk o aac mam (a.s)'n diktiini
anlaynca onun meyvelerini ifa bulmalar
iin hastalarna gtryorlard. Kim bir
hastala
yakalansa
o
aacn
bademlerinden bir tanesini ifa bulma
niyetiyle yiyerek iyileiyordu...
666

37. BLM
MAM RIZA (A.S)'IN MEMUNLA
GRMEK ZERE NABUR'DAN
AYRILIRKEN SZLER
1- Ebu Said Muhammed bin Fazl,
Nabur'daki evinde Ebu Ali Hasan bin Ali
el-Hazreci vastasyla Ebu Salt Herevi'nin
yle dediini nakletti: mam Rza (a.s)
Nabur'dan kt esnada ben onun
yanndaydm. Hazret kr bir katra binmiti.
Bu srada aniden Muhammed bin Rafi,
Ahmed bin Haris, Yahya bin Yahya ve shak
bin Rahveyh bir grup muhaddis ve alimin
eliinde mam (a.s)'n katrnn gemine
sarlarak
ve
yle
arz
ettiler:
Ey
Resulullah'n olu! Pak babalarnn yz
suyu
hrmetine,
deerli
babandan
duyduun bir hadisi bizim iin buyur. mam
(a.s) zerinde ift yzl bir cppe
bulunduu bir halde mbarek ban
tahtrevandan
dar
kararak
yle
buyurdu: Allah'n salih kulu olan babam
Musa bin Cafer, doru szl babas Cafer
bin Muhammed'den, o da peygamberlerin
ilminin yarcs olan babas Ebu Cafer
Muhammed bin Ali'den, o da ibadet
edenlerin serveri olan babas Ali bin
Hseyin'den, o da cennet genlerinin
667

efendisi olan babas Hseyin bin Ali'den, o

da babas Ali bin Ebu Talib'den, o da
Resulullah (s.a.a)'den
yle duymu
olduunu
bana
nakletti:
Cebrail'den
duydum ki yle diyordu; Allah Teala
buyurdu: Ben Allah'm. Benden baka ilah
yoktur. yleyse bana ibadet edin. Kim
ihlasla la ilahe illallah ehadetini getirmi
bir halde benim yanma gelirse, benim
kaleme girmi olur ve kim benim kaleme
girerse azabmdan gvende kalm olur.
2- Muhammed bin Ali bin Mervrud
kendi evinde hadisin metninde geen senet
vastasyla Ali bin Musa (a.s)'n kendi baba
ve pak cetlerinden ve Ali (a.s)'dan, o da
Resulullah (s.a.a)'den yle buyurduunu
nakletti: Allah Teala buyurdu ki; La ilahe
illallah benim kalemdir. yleyse kim
kaleme girerse azabmdan gvende olur.
3- Ebu Nasr Ahmed bin Hseyin ezZabbi iki vastayla mam Hasan Askeri
(a.s)'dan, o da babas ve bykbabalar
vastasyla mam Rza (a.s)'dan, o da babas
ve bykbabalar vastasyla Ali bin Ebu
Talib (a.s)'n
Peygamber efendimizden
yle
buyurduunu
naklediyorlar:
Meleklerin efendisi Cebrail yle buyurdu:
Aliyy'ul la olan Allah Teala buyuruyor ki:
Ben Allah'm; benden baka ilah yoktur. Kim
668

benim birliimi ikrar ederse benim kaleme

girmi olur; benim kaleme giren ise
azabmdan gvende kalr.
4Muhammed
bin
Musa
bin
Mtevekkil
(r.a),
metinde
zikredilen
senetle shak bin Rahveyh'ten yle
dediini naklediyor: mam Ali bin Musa
(a.s) Nabur'a geldiinde oradan kp
Memun'un yanna gidecei srada o
ehirdeki raviler mam (a.s)'n yanna
gelerek yle arz ettiler: Ey peygamberin
olu! Aramzdan ayrlmadan bizi ceddin
Resulullah'n
hadislerinden
birisiyle
faydalandrmak istemez misin? mam (a.s)
oturmu
olduu
tahtrevandan
ban
kararak yle buyurdu: Babam Musa bin
Cafer'den,
o
da
babas
Cafer
bin
Muhammed'den, o da babas Muhammed
bin Ali'den, o da babas Ali bin Hseyin'den,
o da babas Hseyin bin Ali'den, o da babas
Ali bin Ebu Talib'den, o da Allah'n
resulnden yle buyurduklarn rivayet
etmilerdir: Cebrailden Allah Teala'nn
yle buyurduunu duydum. La ilahe
illallah benim kalemdir, o halde kim
kaleme girerse azabmdan gvende olur.
bn-i Rahveyh diyor ki: Tahtrevan
hareket ettii srada mam (a.s) yksek bir
sesle yle buyurdu: Bu kaleye girmenin
669

artlar vardr; ben de o artlardan

birisiyim.
Kitabn yazar diyor ki: La ilahe
illallah'a ikram etmenin artlarndan birisi
de itaati herkese vacip olan Allah tarafndan
mam Rza (a.s)'a verilen imamet makamna
ikrarda bulunmaktr.
Diyorlar ki: mam (a.s) Nabur'a
geldiinde,
Fervin
adyla
bilinen
mahalledeki hamama gitti. O mahallede
bulunan bu mehur hamama gnmzde
Hamam'ur Rza diyorlar. O mahallenin
kenarnda kurumak zere olan bir kuyu
vard. mam (a.s) bir kiiyi, kuyuyu kazp
suyunu oaltmak zere grevlendirdi.
Daha sonra kuyunun suyu oalnca mam
(a.s) kuyunun kenarna bir havuz yaptrd.
Merdivenlerle iine girilen o havuz, mezkur
kuyunun suyuyla dolduruldu. Daha sonra
mam (a.s) o havuzda gusl abdesti alp
havuzun dam zerinde namaz kld. Bunun
ardndan halk da srayla oraya girip gusl
abdesti alarak namaz klyor ve o sudan
teberrk olarak birazck iiyorlard. Daha
sonra Allah Teala'dan hacetlerini talep
ediyorlard. Ad geen eme bugn
Kehlan emesi adyla mehurdur. Halk
her taraftan (teberrk etme kastyla) o
emeyi grmeye geliyor.
670

38. BLM
MAM RIZA (A.S)'DAN NADR HABER
Ahmed bin Hasan el-Kattan, isimleri
hadisin metninde geen birka vastayla Ali
bin Bilal'den yle sylediini naklediyor:
mam Rza (a.s), baba ve dedeleri
vastasyla Ali bin Ebi Talib'den, o da
Resulullah (s.a.a)'den, o da Cebrail'den,
Mikil'den, Levh'den ve Kalem'den yle
rivayet ediyor: Ali bin Ebu Talib'in velayeti
benim kalemdir; kim ona girerse benim
azabmdan kurtulur.

671

39. BLM
MAM RIZA (A.S)'IN NABUR'DAN
TUS'A, ORADAN DA MERV'E GD
1- Temim bin Abdullah el-Kure, metinde
zikredilen senet vastasyla bn-i Salih-i
(Ebu Salt-) Harev'den yle naklediyor:
mam Rza (a.s) Memun'un yanna gitmek
zere
Nabur'dan
ayrldnda,
yolu
stndeki Hamra kasabasna urad. Orada
kendisine yle arz edildi: le vakti oldu
namaz klmaz msnz? mam binekten
inerek buyurdular: Benim iin biraz su
getirin. Dediler ki: Ey Resulullah'n olu!
Yanmzda su yok. Bunun zerine mam
(a.s), mbarek elleriyle yeri biraz eeledi ve
oradan su kt. Daha sonra hem kendisi,
hem de ashab o sudan abdest aldlar. O
suyun izleri hala varln srdrmektedir.
mam (a.s), Senbat'a ulatnda srtn bir
daa (gnmzde ondan ta kazanlar
yaplyor) dayayarak buyurdu: Allah'm! Bu
da faydal kl; bu daa koyulan ve bu
dan talarndan yontularak yaplan her
eyi bereketli kl. Daha sonra mam destur
verdi ve o dadan kendisine birka tane
kazan yapmalarn emretti. Daha sonra
yle
buyurdular:
Bana
yaptnz
672

yemeklerin hepsini bundan itibaren bu

kazanlarda yapn.
mam ok az yemek yer ve sade eylerle
yetinirdi. Artk halk o gnden itibaren
mam'a yneldi ve bylece mam (a.s)'n
duasnn bereketi de o dada kendisini
gstermi oldu. Daha sonra mam (a.s),
Humeyd bin Kahtabe et-Ta'nin evine gitti.
Orada da Harun Reid'in gml olduu
kubbeye gitti
ve Harun'un
kabirnin
kenarna eliyle izgi izerek yle buyurdu:
Benim
kabirm
burasdr;
buraya
gmleceim. Allah Teala bu mekn benim
ia ve dostlarmn gidip geldii ziyaret
mekn klacaktr. Allah'a and olsun ki, kim
beni ziyaret eder veya bana selam verirse,
Allah'n rahmet ve mafireti biz Ehl-i
Beyt'in efaatiyle ona nasip olur. Daha
sonra mam (a.s) kbleye doru dnerek
birka rekat namaz kld ve baz dualar etti.
Duadan sonra secdeye kapanarak uzun sre
secdede kald. Ben mam (a.s)'n be yz
kere Allah Teala'y tesbih ettiini saydm.
Daha sonra secdeden kalktlar.
2- Ebu Nasr Ahmed bin Hseyin ez-Zabbi
diyor ki: Hseyin bin Ahmed dedesinden, o
da babasndan duymutur: Ali bin Musa erRza (a.s) Memun'un zamannda Nabur'a
geldiinde ben huzurundaydm. mam
673

(a.s)'n ahsi ilerine yardm ediyordum. Bu

durum mam (a.s)'n Nabur'u terk edip
Serhas'a gitmesine kadar devam etti. mam
(a.s) Serhas'a giderken onu yolcu ettim ve
Merv'e
kadar
da
onunla
gitme
niyetindeydim. Ama bir miktar yol kat
ettikten sonra mam (a.s) mbarek ban
tahtrevandan dar kararak buyurdular
ki; Ya Eba Abdullah! Muvaffak olarak
geriye dn. Sen zerine deni yaptn ve
bizi yolcu etme vazifesini yerine getirdin.
Yolcu etmenin bir snr yoktur. Arz ettim:
Allah akna! Ceddin Mustafa, baban Ali
Murtaza ve annen Fatma'tz- Zehra
akna!. Bana ifa olacak bir hadis buyur da
geriye dneyim. Buyurdular: Ben ceddimin
yanndan ayrlmm ve akibetimin de ne
olacan bilmez bir haldeyken sen benden
hadis mi istiyorsun? Ben tekrar arz ettim
ki:
Muhammed
Mustafa'nn,
Aliy'l
Murtaza'nn ve Fatma- Zehra'nn hakk
iin! Allah akna! Bana ifa ve afiyet
bahedecek bir hadis syle de vatanma geri
dneyim.
mam (a.s) bu srar grnce yle
buyurdu:
Babam
dedemden,
o
da
babasndan, babas da kendi babasndan
duymu ki; babam yle buyurdular: Babam
Ali bin Ebi Talib Resulullahn unlar
674

buyurduunu nakletti: Allah Teala buyurdu:

La ilahe illallah benim ismim ve
nianemdir. Kim bu ismi kalpten ihlas ile
sylerse benim kaleme girmi olur. Kim
kaleme girerse, azabmdan korunmu olur.
Kitabn yazar diyor ki; hlastan kast, la
ilahe illallah kelimesi, onu syleyen kiiyi
gnah ve isyandan koruyabilmesidir.
3- Muhammed bin Musa bin Mtevekkil
(r.a) metinde zikredilen senetle hizmeti
Yasir'den yle dediini naklediyor: mam
Rza (a.s) Humeyd bin Kandabe'nin evine
geldiinde elbiselerini kararak ona verdi.
Humeyd de elbiseleri ykayp temizlemesi
iin hizmetiye verdi. Hizmeti ksa bir sre
sonra elinde bir kt parasyla geriye
dnd ve bu kd mam Rza (a.s)'n
cebinde bulduunu syleyerek Humeyd'e
verdi. Ben o hazrete arz ettim ki: Size feda
olaym, hizmeti bu kd getirdi ve sizin
cebinizden bulduunu sylyor, bu nedir?
Buyurdular: Bu bir muskadr; ben onu
hibir zaman yanmdan ayrmyorum. Ben
arz
ettim
ki:
Keke
bizi
onunla
ereflendirseydiniz! Buyurdu ki: Bu yle bir
muskadr ki, kim onu yannda tarsa
belalar ondan uzak olur ve kovulmu
eytann (ve sultann) errinden de gvende
olur.
675

Daha
sonra
mam
(a.s)
muskay
Humeyd'e yazdrd ve o dua yledir:
Bismillahirrahmanirrahim, Allah'n adyla.
Dorusu ben senin errinden ister Allah
Teala'dan korkan ol, ister olma, Allah'a
snrm. Senin gz ve kulan, duyan ve
iiten Allah'n yardmyla baladm. Senin
benim zerimde hibir kudretin yoktur.
Senin ne kulama, ne gzme, ne sama,
ne derime, ne etime, ne kanma, ne
beynime, ne damarlarma, ne kemiklerime,
ne aileme, ne malma ve ne de Allah'n bana
nispet ettii rzkma kar hibir kudretin
yoktur.
Ben
seninle
kendi
arama
peygamberler ve meleklerin rtsyle
perde ektim. O rt ki, peygamberler
kendilerini
zamann
Firavun'larnn
errinden onun vastasyla koruyorlard.
Cebrail
sa
tarafmdan,
Mikil
sol
tarafmdan, srafil arka tarafmdan ve
Muhammed
(s.a.a)
nmden
beni
koruyorlar. Allah benden haberdardr ve
sana kar da koruyacaktr; ayn ekilde
Allah Teala eytan da benden men
edecektir. Allah'm! Onun cehaleti senin
sabrna galip gelmesin ve onun cehaleti,
beni kararsz klmaya ve beni kk
drmeye neden olmasn. Allah'm, sana
676

snmm! Allah'm, sana

Allah'm sana snmm!1

snmm!

Humeyd b. Kahtabe Abbasi halifesi

Mehdi
zamannda
H.
195
ylnda
hkmetinin merkezi Tusta lmtr. mam
Rza (A) Memun zamannda H. 200 ylnda
Horasana arlmtr. Dolaysyla bu olay
uzak bir ihtimaldir. Ama her ekliyle dua ve
Allaha snma gzeldir ve salam bir
senedinin
olmas
gerekmez.
Kuran
ayetlerine gre de dua, artlar olduu
takdirde mstecab olmaktadr.
677
1

40. BLM
MAM RIZA (A.S)'IN MEMUN'UN
VELAHTLIINI KABUL SEBEB, BU
MESELEYLE LGL GELEN
OLAYLAR, BU KABULDEN RAHATSIZ
VE RAZI OLANLAR1
1- Ahmed bin Ziyad el-Hemedani, Ali bin
brahim'den, o da babasndan, babas da
Rayyan
bin
Salt'tan
yle
dediini
naklediyor: Ali bin Musa er-Rza (a.s)'n
yanna
giderek
kendisine
Ey
Allah
Bu blmde 29 hadis vardr. Ravileri
her ne kadar farkl da olsa hadislerin
konusu birdir. Okuyucular usandrmamak
iin rivayetlerin sadece bir blmn
zikrediyoruz.
Ayrca u nkteyi de hatrlatmak gerekir:
Bu blmdeki rivayetlerden de anlald
zere mam (A)n veliahtl Memunun
plan gereiydi. Memun kendi hkmetini o
buhranl dnemden kurtarmak iin bu yola
bavurmutu. mam (A) ise buna raz
deildi. Mecburen kabul etmek zorunda
kald. Ama Memuna bir takm artlar ileri
srd ki herkes bunu zorla kabul ettiini
anlasn, yanlla dmesin ve mamn bu
gayr-i meru hkmeti meru grd
sanlmasn.
678
1

resulnn olu! Halk diyor ki: Dnyaya

kar zahit olduunu syledii halde
Memun'un veliahtln kabul etti. mam
(a.s) buyurdu ki: Allah Teala benim bu iten
ne kadar nefret ettiimi biliyor. Ama lmle
bu i arasnda seim yapmak zorunda
kaldm ve ben de bu ii lme tercih ettim.
Yazklar olsun onlara! Acaba onlar Yusuf
(a.s),
nebi
ve
resul
olduu
halde
mecburluundan dolay Msr padiahna:
Beni hazinelerinin bana getir; nk ben
onlar iyi korur ve (ynetimini) iyi bilirim
dediini bilmiyorlar m? Btn nefretime
ramen beni de mecburluk bu ie soktu.
lmle kar karya kaldktan sonra
nefretime ramen bu ii kabul ettim. Bu ie,
bu iten kan bir kimse gibi girdim. Ben
ikyetimi
sadece
kendisine
ikyet
edenlere ve kendisinden yardm dilenilen
Allah Teala'ya ediyorum.

2Hseyin
679

bin
brahim
bin
Natane,
bir
nceki
rivayetin
680

senediyle
Ebu Salt-
Herev'de
n,
Memun'u
n mam
Rza
681

(a.s)'a
yle
dediini
naklediyo
r: Ey
Resululla
h'n olu!
682

Ben senin
ilmini,
fazln,
zhdn,
veran
(gnah ve
mekruhla
683

rdan uzak
durman)
ve
ibadetini
tandm
seni
hilafet
684

makamn
a
kendimde
n daha
layk
gryoru
m.
mam Rza (a.s) buyurdular: Ben Allah'n
kulluuyla iftihar ediyorum, zht vesilesiyle
685

bu
dnyann
errinden
kurtulmay
istiyorum;
gnahlardan
uzak
durma
vesilesiyle Allah katndaki nimetlere ulap
mutlu
olma
midindeyim.
Dnyada
alakgnll olma vesilesiyle de Allah
katnda
yce
mertebelere
ulama
midindeyim.
Memun: Ben kendimi hilafetten azlederek
onu sana teslim edip sonra da sana biat
etme dncesindeyim.
mam: Eer bu hilafet senin hakknsa ve
Allah Teala onu sana layk grmse,
Allah'n sana giydirdii bu hilafet elbisesini
zerinden karp bakasna giydirmen caiz
deildir. Ama eer hilafet senin hakkn
deilse, kendine ait olmayan bir hakk bana
verme yetkisine sahip deilsin.
Memun: Ey Resulullah'n olu! Bu teklifi
kabul etmekten baka aren yok!
mam: Bu teklifi kendi isteimle asla
kabul etmeyeceim.
Memun bir mddet bu teklifinde srarda
bulunmaya devam etti. Ama, mam (a.s)'n
kabulnden midini kesince mam Rza
(a.s)'a yle bir neride bulundu: Eer
halifelii ve benim sana biatimi kabul
etmiyorsan, benim veliahtm ol.
mam: Allah'a and olsun ki, babam
dedeleri vastasyla Mminlerin Emiri Ali
686

(a.s)'dan, o da Resulullah'tan benim iin

yle
nakletti:
Ben,
sen
saken
zehirlenerek vefat edeceim ve mazlum bir
ekilde leceim. ldmde gk ve
yerdeki melekler benim iin alayacaklar.
Gurbet diyarnda Harun Reid'in yanna
gmleceim.
Memun bu sz duyunca alad. Daha
sonra yle dedi: Ey Resulullah'n olu! Kim
seni ldrecek? Ben sa olduum mddete
kim sana kar byle cretkr davranabilir?
mam (a.s): Eer ben katilimi tantmak
istersem, tantrm ve kim olduunu
sylemek istersem, sylerim.
Memun: Ey Resulullah'n olu! Byle
szlerle kendini, veliahtlm kabul etmeme
suretiyle rahatlatp halkn, Ali bin Musa
mal ve makama ramen zahittir demesini
mi istiyorsun?
mam (a.s): Allah'a and olsun ki, Allah
Teala'nn beni yaratt gnden beri yalan
sylemedim. Dnyay dnya iin terk
etmedim. Ben senin ne istediini ok iyi
biliyorum.
Memun: Ne istiyorum?
mam (a.s): Eer doru sylersem
gvende olacak mym?
Memun: Gvendesin.
687

mam (a.s): Sen, halkn Ali bin Musa

dnyaya rabetsiz deildir, ancak dnya
ona rabetsizdir; hilafete ulamak iin
veliahtl nasl hrsla kabul ettiini
grmyor musunuz! Demesini istiyorsun.
Memun, fkelenerek: Sen srekli olarak
bana,
benim
holanmadm
ekilde
davranyorsun. Galiba benim kudretimden
korkmuyor
ve
kendini
de
gvende
sanyorsun. Allah'a and olsun ki, veliahtl
kendi isteinle kabul etmek zorundasn,
yoksa seni onu kabule mecbur ederim. Eer
kabul edersen ne la, ama eer kabul
etmezsen boynunu vurdururum!
mam (a.s): Allah Teala (gz gre gre)
kendimi lme atmaktan beni nehyetmitir.
Eer
durum
bundan
ibaretse
kendi
grne gre uygun olan yap. Ben bunu
kabul ederim, ama hibir atama ve azletme
iine karmam, hibir kanunu deitirmem
ve hibir snneti de bozmam. Sadece
uzaktan uzaa yol gstericilikte bulunurum.
Memun istemedii halde bu artlarla
mam (a.s)' veliahtla kabul etti.
3- Ali bin Ahmed ed-Dakkak, iki vastayla
Muhammed bin Arefe'den yle dediini
naklediyor: Ben mam Rza (a.s)'a arz ettim
ki: Ey Resulullah'n olu! Sizi Memun'un
veliahtln kabule zorlayan ey nedir?
688

mam cevaben yle buyurdu: Ceddim

Emir'ul Mminin Ali (a.s)' raya girmeye
mecbur eden eyin ayns!
4- Ali bin Abdullah el-Verrak (r.z) Ali bin
brahim-i Kumm'den, o da babasndan,
babas da Abdsselam bin Salih elHerev'den
yle
dediini
naklediyor:
Allah'a and olsun ki, mam Rza (a.s) kendi
isteiyle bu iin iine girmedi. Bilakis
istemedii halde Medine'den Kfe'ye,
Kfe'den Basraya, oradan Fars'a ve oradan
da Merv'e gtrld.
5- Ahmed bin Yahya el-Mkettib, metinde
geen senetle Ali bin Muhammed enNevfel'den yle dediini naklediyor:
Memun mam Rza (a.s)' kendine veliaht
yapt zaman airler Memun'un yanna
gelerek mam Rza (a.s)' ven iirler
okuyordu. Memun da, kendi setii veliaht
vc iirler okuma suretiyle kendisini
tasdik eden bu airlere hediye veriyordu.
Ama Ebu Nuvas gelip iir okuyarak mam'
methetmedi. Ebu Nuvas, Memun'un yanna
geldiinde Memun ona dnerek yle dedi:
Ey Ebu Nuvas! Sen Ali bin Musa'nn bana
nispetle olan mevkiini ve benim ona u anda
ikram ettiim makam da biliyorsun.
yleyse neden onun methini geciktirdin?
Oysa sen zamannn airlerinden ve
689

efendilerindensin. Ebu Nuvas cevap olarak

u iiri okudu:
Bana dediler ki, sen etkin sz syleme
sanatnda herkesten daha stnsn.
Kelamn en gzeli senin yanndadr; senin
kelamn dinleyene inci samaktadr.
yleyse neden bn-i Musa'nn methini
terk ettin; oysa onda gzel hasletler
toplanmtr.
Dedim ki: Ben mam' methetmeye bir yol
bulamadm; nk o, yle bir imam ki,
Cebrail onun ceddinin hizmetisiydi.
Memun bu gzel iiri duyunca ona
Aferin dedi ve btn airlere verdii
hediyenin miktarnca ona da hediye vererek
onu btn airlerden daha stn tuttu.
6- Hseyin bin brahim el-Mkettib,
metinde zikredilen senetle yle naklediyor:
Ebu Nuvas, mam (a.s) ve Memun'un
yanndan ayrlarak katra bindii esnada
mam'a bakt ve daha sonra mam (a.s)'n
yanna gelip selam vererek yle arz etti: Ey
Resulullah'n olu! Ben sizin iin birka
beyit iir yazdm ve size okumak istiyorum.
mam buyurdular: Oku! Daha sonra Nuvas
u iiri okumaya balad:
Onlarn (Peygamber'in Ehl-i Beyt'inin)
elbiseleri pak ve tertemizdir; nerede
anlsalar selam onlara sylenmektedir.
690

Kim soyunu sylediinde Alevi kmazsa;

teden beri onun iin bir iftihar yoktur.
Allah Teala mahlukat yaratp onlar
mkemmelletirdiinde, hepsinin arasndan
sizleri seti.
Mele-i la (yce topluluk) sizlersiniz,
kitabn ilmi ve onun vastasyla surelerin
geldii eyler sizin yannzdadr.
mam Rza (a.s) iiri dinledikten sonra
yle buyurdu: yle beyitler okudun ki,
senden nce kimse bylesini okumamt.
mam daha sonra hizmetisine yle
buyurdu:
Geimimiz
iin
ayrdmz
paradan yannda var m?
Hizmeti; yz dinar var, dedi. mam; o
paray ona ver, buyurdular. Daha sonra
hizmetiye buyurdular ki: Belki o para ona
az gelebilir, o katr da ona ver.
Hicri 201'de shak bin Musa bin sa bin
Musa Hac emiri oldu. Halkla birlikte hac
amellerini yapt ve hutbesinde Memun'a
halife, mam Rza (a.s)'a da veliaht
unvanyla
dua
etti.
Dinleyicilerden
Hamduye bin Ali bin sa bin Mahan, ona bu
duasndan dolay itiraz etti. Bunun zerine
shak bin Musa siyah renkli resmi elbisesini
istedi. Onu bulamaynca siyah bir bayrak
bulup kendisine sararak halka yle dedi:
Ey insanlar! Benim size, emrolunduum
691

eyleri ilettim. Ama kendim Mminlerin

Emiri Memun ve Fazl bin Sehl'den baka
kimseyi kabul etmiyorum. Daha sonra
minberden indi.
Abdullah bin Mutarrif bir gn Memun'un
yanna gitti ve mam Rza (a.s) da orada
bulunmaktayd. Memun Abdullah'a Ehl-i
Beyt hakkndaki grn nedir? Diye
sordu. Abdullah da cevaben yle dedi:
Tyneti risalet suyuyla yorulan ve fidan
vahiy suyuyla sulanan Ehl-i Beyt hakknda
ben ne diyebilirim! Acaba o soydan hidayet
miski ve takva amberinden baka bir koku
gelir mi? Memun iinde inci olan kutuyu
istedi
ve
Abdullah'n
azn
inciyle
doldurdu.
7- Beyhak metinde zikredilen senet
vastasyla Cehm'den yle dediini rivayet
ediyor: Memun mam Rza (a.s) ile
veliahtlk anlamasn yaptktan sonra
minbere karak yle dedi: Ey millet! Ali
bin Musa bin Cafer bin Muhammed bin Ali
bin Hseyin bin Ali bin Ebi Talib ile
biatleme haberi sizlere ulat. Allah'a and
olsun ki, eer bu isimler sar ve dilsizlere
okunsa, Allah'n izniyle ifa bulurlar.
8- Beyhak Suli'den, o da Ahmed bin
Muhammed bin Furat ve Hseyin bin Ali elBakta'den yle dediklerini naklediyor:
692

brahim bin Abbas, Zemin adyla mehur

olan brahim ile ktip Zeydan'n kardei
shak bin brahim'in, mam Rza (a.s)
Horasan'dan karken ona vg olarak
okuduu iirlerin kopyasn onun iin ald,
onun defterinde kendi yazsyla iirler de
vard. Bu iirlerin nshas shak'n yannda
kalmt. Nihayet, brahim bin Abbas
Mtevekkil tarafndan emlak mdrlne
atand. Bu arada onunla Zeydan'n kardei
olan shak bin brahim'in arasna bir
soukluk girmiti. Bir ara Mtevekkil,
brahim'i grevden ald. O da shak bin
brahim'den ar bir maliyet talebinde
bulundu ve onu g durumda brakt. Bunun
zerine shak bin brahim de gvendii
birini ararak ona yle dedi: brahim bin
Abbas'n yanna git ve ona de ki: mam Rza
(a.s) hakknda okuduu btn iirleri hem
kendi hattyla ve hem de bakasnn hattyla
benim yanmdadr. Eer istedii maliyetten
vazgemezse
bu
iirleri
Mtevekkil'e
gndereceim. O ahs shak'n dediklerini
brahim'e ulatrnca dnya brahim'e dar
gelir oldu. Bunun zerine maliyetten
vazgemek zorunda kald ve buna karlk
da shak'n yanndaki kendisine ait iirleri
geriye ald. Daha sonra da her ikisi de and
itiler ki, ne brahim maliyet talebinde
693

bulunacak ve ne de shak bu iirler

hususunda halifeye bir ey syleyecek.
Suli diyor ki: Mneccim Yahya bin Ali
dedi ki: Ben shak ve brahim'in mesajlarn
birbirine iletiyordum. Sonunda iirlerin
yazl olduu sayfalar shak'tan aldm ve
brahim'e ulatrdm. brahim de btn
iirleri benim gzmn nnde yakt.
Suli szlerine yle devam ediyor: Ahmed
bin Melhan, bana yle nakletti: brahim
bin Abbas, Hasan ve Hseyin adnda iki
ocua sahipti ki, onlarn knyeleri Ebu
Muhammed
ve
Ebu
Abdullah
idi.
Mtevekkil
halife
olunca,
brahim
korkusundan
byk
olunun
adn
deitirerek shak, knyesini de Ebu
Muhammed koydu; kk olunun ismini
Abbas, knyesini de Ebu'l Fazl olarak
deitirdi.
Muhammed bin Yahya Suli diyor ki:
Ahmed bin smail bin Husib, bana yle
dedi: brahim bin Abbas ve Musa bin
Abdulmelik hibir zaman nebiz (hurma
yahut zm arab) imezlerdi. Ama
Mtevekkil ibana geldikten sonra her
ikisi de bu araptan itiler. Onlar, arap
itiklerine dair haberler ehirde yaylsn
diye bilerek ahsiyetsiz ve kadn sfatl
insanlar bir araya toplayarak gnde kez
694

arap iiyorlard. Onlarn takiyeleriyle ilgili

birok rivayetler nakledilmitir ki, u anda
onlarn yeri deil.
9- Ahmed bin Zeyd el-Hemedani, Hseyin
bin brahim el-Mukettib ve Ali bin Abdullah
el-Verrak (r.z), Ali bin brahim'den yle
dediini naklediyorlar: Hizmeti olan Yasir,
mam Rza (a.s)'n Tus'ta vefatndan sonra
Horasan'dan geriye dndnde, orada
bulunduu mddete bandan geen
olaylarn hepsini benim iin nakletti.
Yine Ali bin brahim diyor ki: Raggan bin
Salt ki, Hasan bin Sehl'in yannda
alanlardand, yine babam Muhammed bin
Arefe-i Raid ve Salih bin Sait el-Ktib-i
Raid'den ki bunlar, bizim iin mam Rza
(a.s)'n hadislerini nakleden kiilerdi, yle
dediklerini naklediyor: Emir ldrldkten
sonra Memun hilafet tahtna oturdu ve
mam Rza (a.s)'a mektup yazarak onu
Horasan'a davet etti. mam (a.s) bir ok
zrler getirerek davete icabet etmedi. Ama
Memun, mam (a.s)'dan el ekmedi ve
mam' ikna etmek iin defalarca mektup
gnderdi.
mam
Memun'un
kararl
olduunu grnce mecburen Horasan'a
gitmek zere Medine'yi terk etti. Bu esnada
mam (a.s)'n olu Ebu Cafer henz yedi
yandayd.
Memun,
mam
(a.s)'dan
695

yolculuk yapaca mesirin Kum ve Kfe

ehirleri dnda olmasn istedi. mam (a.s)
Basra, Ahvaz, Fars mesirlerinden Merv'e
getirildi. mam (a.s) Merv'e geldiinde
Memun, mam (a.s)'a halifelii teklif etti,
ama mam bunu kabul etmedi. Memun
yaklak iki ay mam'a halifelik teklifinde
srar edip durdu ama mam Rza (a.s) her
defasnda onu reddediyordu. Memun netice
alamaynca mam (a.s)'a veliahtl teklif
etti. mam (a.s): Bu teklifi belirlediim
artlarla kabul ederim, buyurdu. Memun:
Ne istediini art komak istersen ko, dedi.
mam
(a.s)'n
yle
sylediini
naklediyorlar:
Ben veliahtl kabul ederim, ama u
artla ki, hkmetle ilgili hibir meseleye
karmam; ne emrederim ve ne nehy, ne
mahkeme ilerine karrm ve ne bu
dzenden herhangi bir ey deitiririm.
Saydm eylerin hepsinden beni muaf
tutman istiyorum.
Memun btn bu artlar kabul etti. Daha
sonra devletin st dzey askeri yetkililerini,
hakimleri, iileri, memurlar ve tm
Abbasoullarn
mam
(a.s)'a
veliaht
unvanyla biat etmeleri iin bir araya
toplad. Yetkililerin hepsine hediyeler verdi,
onlar raz etti ve onlarn dnda hepsi
696

bu
meseleyi
kabullendiler.
Askeri
yetkililerden olan kii unlard: sa
Culud, Ali bin mran ve Ebu Yunus. Bu
kii mam Rza (a.s)'a biat etmedikleri iin
tutuklanarak hapse atldlar. Daha sonra
herkes mam (a.s)'a biat etti ve mam'n
veliahtl slam hkmetinin her yerinde
ilan edildi. O hazretin adna dinar ve
dirhemler baslarak hutbeler onun adna
okundu. Memun bu i iin ok para harcad.
Bayram akam geldii zaman Memun bir
kiiyi mam (a.s)'n peine gndererek o
hazretten bayram namaz kldrmasn
istedi. Memun mam'n bizzat hutbe
okumasn, bylece de halkn onun veliahtlk
makamna atandndan emin olmasn onun
ilmi ve ahlaki makamn tanmasn, bylece
de kalplerin kendi devletine snmasn
istiyordu. mam bir kii vastasyla Memun'a
u haberi gnderdi: Sen, benim bu ie
girmek iin aramzda belirlediim artlar
biliyorsun (yleyse benden byle bir istekte
bulunman doru deildir).
Memun yle cevap gnderdi: Ben bu
vesileyle devlet erknnn, askeriyenin ve
halkn genelinin Allah'n sana bahettii
faziletleri grmelerini ve bu vesileyle de
sana snmalarn istiyorum. Bu karlkl
tartma uzaynca mam (a.s) Memun'un bu
697

iten el ekmeyeceini anlayarak yle

buyurdu: Ey Mminlerin Emiri! Eer beni
bu iten muaf tutarsan memnun olurum ve
eer bu namaz kldrmamda yine srar
edersen bil ki, eer ben namaz kldrrsam
Allah'n resul ve Ali bin Ebi Talib gibi
kldrrm. Memun dedi ki: Nasl istersen
yle kldr. Daha sonra Memun, devlet
grevlilerine ve halka sabah erkenden
mam (a.s)'n kapsnn nne gitmeleri iin
destur verdi. Sabah erkenden kadn, erkek
ve ocuklardan oluan halk topluluu ve
devlet memurlar mam (a.s)'n evinin
etrafn sardlar. Gne dounca mam (a.s)
gusl abdesti ald ve pamuktan olan beyaz
imamesini bana balad. Daha sonra
imamenin bir ucunu gsne doru sarktt,
dier ucunuysa arka tarafna att, pacalarn
toplad ve daha sonra yardmclarna
dnerek yle buyurdu: Hepiniz benim
yaptm gibi yapn. Daha sonra eline bir
as alarak evden dar kt, biz ise onun
etrafndaydk. mam (a.s) pantolonunun
paalarn yarsna kadar toplamt ve onun
zerinde de toplanm bir elbise vard.
Bizim aramza gelip biz de onun nnde
yrdmzde ban ge kaldrarak drt
kez Allah-u Ekber dedi. Biz yerlerin,
gklerin ve duvarlarn da onunla birlikte
698

tekbir getirdiklerini sandk. Atlara binmi

memurlar evin d tarafnda gzel bir
ekilde sraya dizilmilerdi. Hepsinin elinde
de askeri silahlar olduundan grlmeye
deer, gzel bir manzara oluturmulard.
Biz yaln ayak, amamenin ular ak ve
paalar yukar doru toplanm bir ekilde
mam ile birlikte dar ktk. mam (a.s)
kapnn knda biraz duraklayarak yle
buyurdu: Allah-u Ekber, Allah-u Ekber,
Allah-u Ekber ala m hedna, Allah-u Ekber
ala m razakana min behimet'il en'm, ve'l
hamdulillahi ala m eblna. mam (a.s)
yksek
sesle
bu
zikri
tekrarlamaya
balaynca, bizler de mam (a.s) ile birlikte
bayram tekbirlerini okumaya baladk. Bir
anda btn Merv halk alayarak tekbir
seslerini haykrmaya baladlar. mam (a.s)
bu zikri tam kez tekrarlad. mam (a.s)'
bu halde gren ata binmi devlet
memurlarnn hepsi atlarndan inerek
ayakkablarn kardlar. Merv ehri bir
anda alama seslerine bouldu. Halk
gzyalarnn nn alamyordu. mam (a.s)
on adm yryor, daha sonra drtl tekbiri
okuyordu. Sanki yer, gk ve duvarlar mam
(a.s)'n tekbirlerine cevap veriyordu. Halkn
bu haletinin haberi Memun'a ulat. Fazl bin
Sehl dedi ki: Ey Mminlerin Emiri! Eer
699

Ebu'l Hasan (mam Rza) bu ekilde namaz

klnan yere kadar ilerlerse, halk sana
srtn dnebilir ve bylece fitne kar. En
iyisi sen ondan geriye dnmesini iste.
Memun, memurlarn gndererek mam
(a.s)'dan geriye dnmesini rica etti. mam
(a.s) ayakkablarn getirterek giyinip evine
dnd.
10- Hseyin bin Ahmed el-Beyhak,
hadisin metninde zikredilen birka vastayla
Muhammed bin Ebi Abbad'dan yle
dediini
naklediyor:
Fazl
bin
Sehl
ldrldnde Memun mam Rza (a.s)'n
yanna gelip alayarak: Ey Ebe'l Hasan!
imdi sana muhta olduum bir vakittir,
ilere bakarak bu konuda bana yardmc ol.
mam (a.s) buyurdu ki, Halk ynetme
senin iin ve dua etmek ise bizim iimizdir.
bn-i Ebi Abbad diyor ki: Memun dar
ktktan sonra mam (a.s)'a arz ettim ki:
Allah sana izzet versin! Niin Mminlerin
Emiri'nin senden istediini kabul etmedin?
mam yle buyurdu: Vay olsun sana, ey
Eba Hseyin! Senin bu konuda bir bilgin
yoktur. mam (a.s) benim ok zgn
olduumu grnce yle buyurdu: Bu
mesele hakknda ne dnyorsun? Eer i
senin dediin noktaya ularsa ve sen benim
yanmdaki durumunu aynen korursan
700

alacan maa, nceden aldn miktarn

ayns olacaktr, sen de benim yanmda
dier insanlardan biri gibi olacaksn.
11- Hseyin bin Ahmed el-Beyhak,
Suli'den, o Muhammed bin Ebu'l Mevc'den
ve o da babas Hseyin Razi'den yle
dediini naklediyor: Bir kii mam Rza
(a.s)'n yle buyurduunu nakletti: Hamd,
o Allah'a ki, bu halkn zayi ettii eyi bizim
iin muhafaza etti ve halkn bizi drd
miktarca
bizi
yceltti.
Bize
yaplan
hakszlklar yle bir hadde ulat ki, seksen
yl boyunca kfr minberlerinde bize lanet
okundu, bize ait btn faziletler sakland ve
bize iftira atabilmek iin birok mallar
harcand. Ama Allah Teala bizim nmzn
ycelmesini, faziletlerimizin ise aikr
olmasn diledi. Allah'a yemin olsun ki, bize
yaptklar zulmlerin nedeni bizim kendimiz
iin
deildi;
Allah'n
resulne
olan
dmanlklar
ve
bizim
ona
olan
yaknlmzdan dolay idi ki, bunca zulme
maruz
kalmamza
neden
oldu.
Bize
yaplanlar yle bir hadde ulat ki, bizim
Resulullah (s.a.a) hakknda naklettiimiz
rivayetler, bizden sonra onun nbvvetinin
en byk delil ve nianelerinden olacaktr.
12- Beyhak Suli'den, o Galab'den, o da
Ahmed bin sa bin Zeyd'den yle dediini
701

naklediyor:
Memun
bir
kiinin
ldrlmesini emretti. O ahs; Beni
ldrtme, nk ben sana hizmet etmi
biriyim dedi.
Memun: Sen nesin ki, senin yaptn
hizmet de ne olsun? Dedi.
Bu esnada mam Rza (a.s) Memun'a
yle buyurdular: Allah akna! Bilki,
herkesin yapt hizmet az dahi olsa, takdir
edilmeli. nk Allah Teala kullarn
kretmeye emretti ve onlar kredince
Allah Teala onlar balad.
13- Bir grup yle dedi: Fazl bin Sehl
imayla Memun'a mam Rza (a.s)' kendisine
veliaht yapmasn belirtti. O gruptan birisi
Ebu Ali Hseyin bin Ahmed es-Selam idi. O,
Horasan'n tarihiyle ilgili yazm olduu
kitabnda bu meseleyi naklederek yle
diyor: Fazl bin Sehl, Memun'un veziri ve
ilerinin idarecisiydi. O, nceleri Mecusi
iken Yahya bin Halid vastasyla mslman
olarak onun cemaatine katld. Ama Fazl'n
babas Sehl'in Mehdi Abbas vesilesiyle
mslman olduu syleniyor. Fazl', Yahya
bin Halid Bermek Memun'un yannda
almas iin onun yanna gtrd. Fazl,
Memun'un yanndaki grevini o kadar iyi
yapyordu ki, sonradan her istedii ii,
Memun
ile
istiare
etmeden,
kendi
702

grne gre yapma yetkisine sahip oldu.

O, hem vezirlik ve hem de savunma
bakanl makamlarn elinde bulundurduu
iin Zrriyaseteyn (iki makam sahibi)
lakabyla anlyordu.
Memun, hilafet makamna oturduktan
sonra bir gn Fazl kendisiyle birlikte
oturanlara yle dedi: Benim yaptm ile
Ebu Mslim'in yapt i arasnda ne gibi bir
fark gryorsun?
O, yle cevap verdi: O, hilafetin bir
kabileden baka bir kabileye gemesini
salad. Sen ise bir kardeten baka bir
kardee gemesine vesile oldun. Bu ikisi
arasndaki fark sen daha iyi biliyorsun.
Fazl dedi ki: Senin dediin gibi deil; ben
de hilafeti bir kabileden baka bir kabileye
geireceim. Daha sonra Fazl, Memun'un
kardei Mutemen yerine mam Rza (a.s)'
veliaht tayin etmesini salad.
mam Rza (a.s) Hicri 200 ylnda Basra
ve Fars yoluyla Reca bin Ebi Zahhak ile
birlikte
Horasan'a gelerek Memun'un
yanna yerleti. Daha sonra Memun'un
kzyla evlendi. Bu haber Badat'a ulanca
Abbas ailesi ok rahatsz oldu ve brahim
bin Mehd'yi ne geirerek halife unvanyla
ona biat ettiler. Bu olayn zerine mehur
703

air Di'bil bin Ali el-Huza (hiciv amacyla)

onun hakknda u iiri okudu:
Ey
askerler
topluluu!
midinizi
kaybetmeyin:
siz
kendinize
verilen
bahileri aln, sinirlenmeyin.
abucak yeni halife sizlere yeni cariyeler
balayacak; yle cariyeler ki, hem yeni
genler ve hem de sa sakal kararm orta
yal erkekler onlardan lezzet alrlar.
Musiki aralar sizin reisleriniz iindir; o
aralar ne torbaya girer, ne de balanr.
Kur'an' msiki olan halife ite ashabn
byle rzklandrr.
Di'bil'in bu iiri okuma nedeni; brahim
bin Mehd'nin uda ar tutkunluu ve arap
bamls olmasyd. Mehd'nin halifelik
haberi Memun'a ulanca, Fazl bin Sehl'in
kendisiyle veliahtlk meselesinde istiare
ettiinde
onu
doru
yola
iletmemi
olduunu grd. Bundan dolay Memun,
Merv'den ayrlarak Irak'a doru hareket etti
ve Fazl bin Sehl'in ldrlmesi iin emir
verdi. Faz bin Sehl, Serahs ehrinin
hamamnda Galip (Memun'un days) denen
ahs tarafndan gafil avlanarak ldrld.
Bu olay, Hicri Kameri 203 ylnn aban
aynda meydana geldi.
Memun Fazl'dan sonra mam Rza (a.s)'
ldrme planlar yapmaya balad ve
704

gnlerin birinde mam (a.s) kk bir

hastala
yakalandnda
bu
frsattan
yararlanarak onu zehirletti. mam (a.s)
Hicri Kameri 203 ylnn Safer aynda 52
yandayken vefat etti. Memun mam (a.s)'
Tus'un
Senbad
mahallesinde
babas
Harun'un
gml
olduu
yere
defnedilmesini emretti. Bazlar mam
(a.s)'n lm esnasnda 55 yanda olduunu
da yazmlardr.
te Ebu Ali Hseyin bin Ahmed esSelam, olaylar kitabnda bu ekilde
nakletmitir...
14- Babam (r.a), metinde zikredilen
senetle Mmmer bin Cellat'tan mam Rza
(a.s)'n
kendisine
yle
buyurduunu
naklediyor: Bir gn Memun bana dedi ki:
Ey Ebe'l Hasan! Bana kar ayaklanma
karan
ehirlere
ynetici
olarak
gndermem iin bana gvendiin bir ahs
tantr msn?
Dedim ki: Ey Emir! Sen benimle olan
ahdine vefa edersen, ben de seninle olan
ahdime vefa ederim. Ben i bana
geldiimde
emir
ve
nehiyde
bulunmayacam, hi kimseyi bir iten
azletmeyip
hi
kimseyi
bir
ie
atamayacam ve hi kimseyi de lm,
senden nce bana gelip atncaya dek bir i
705

peine gndermeyeceimi art etmitim.

Allah'a and olsun ki, ben hibir zaman
halifelik
hayallerine
kaplmadm.
Ben
Medine'de yayor, merkebimle evime gidip
geliyordum. Medine'den olmayan insanlar
benden yardm talebinde bulunuyor, ben de
gcm yettii kadar onlara yardmda
bulunuyordum. Bundan dolay da onlar
benim amcalarm gibiydiler. Her nereye ve
her
kime
mektup
yazsam,
benim
yazdklarm kabul ediyorlard. Sen, Allah'n
bana verdiklerine bir yenisini eklemedin.
Memun, mam (a.s)'n dediklerini kabul
ederek yle dedi: Ben de sana vermi
olduum ahde vefa edeceim.

706

41.BLM
MAM RIZA (A.S)IN YAMUR DUASI
Mfessir
Muhammed
b.
Kasm
metnindeki senetle mam Askeri (a.s)dan
oda babas Ali b. Muhammed (a.s)dan oda
babas Muhammed b. Ali (a.s)dan yle
naklediyorlar: Memun, Ali b. Musa Rza
(a.s) kendisine veliahd karar verdikten
sonra, bir sre yamur yamas durdu.
Bunun zerine Memunun taraftarlar ve
Rza (a.s)n dmanlar yle dediler.
Baknz Ali b. Musa Rza aramza gelip
veliahd olunca, Allah bizlerden yamuru
kesti. Bu haber Memuna ulatnda
kendisine ok ar geldiinden mam Rza
(a.s)a yle bir neride bulunmutu:
Yamur yamyor, eer sizler (yamur
namaz kldrarak) dua ederseniz, Allah bu
millet iin yamur gnderir.
mam Rza (a.s): Evet olur buyurdular.
Memun: Bunu hangi gn (ne zaman)
yapacaksnz? Dedi. O gn ise Cuma
gnyd. mam (a.s) cevabnda yle
buyurdular: Pazartesi gn yapacam,
.nk dn gece Resulullah (s.a.a)I
Emirel-Mminin Ali (a.s) ile birlikte
ryamda grdm ve bana yle buyurdular:
707

Evladm! Pazartesi gnne kadar bekle. O

gn sahraya karak Allahtan yamur
talebinde bulun ki, Allah halka yamur
gnderecektir. Allahn senin iin bildirmi
olduu eyleri onlara haber ver ki o bylece
senin faziletin ve Rabbinin katnda ki
makamn hakknda bilgileri artm olsun.
Pazartesi gn olduunda mam (a.s)
sabahleyin
sahraya
doru
harekete
koyuldu.
Halk
dar
karak
olay
seyrediyordu. mam (a.s) minbere kp,
Allaha hamd ve sena ettikten sonra u
ekilde dua etmeye balad: Allahm! Ey
Rabbim! Sen, biz Ehl-i Beytin hakkn
byk kldn ki, halk emrettiin ekilde bize
tevessl etsinler, senin fazl ve rahmetini
mit etsinler, senin ihsan ve nimetini
beklesinler. yleyse halka ok faydal,
durmayan ve her taraf kaplayan zararsz
bir yamur yadr. Bu yamurun balangc
da eve dndkten sonra olsun.
Ravi yle diyor: Muhammed (s.a.a) hak
olarak peygamberlie seen Allaha yemin
olsun ki (o esnada) rzgar havada bulutlar
oluturmaya ve imekler akmaya balad;
halk
yamurdan
kamak
istercesine
yerlerinden kalkmaya baladlar. Rza (a.s)
halka hitaben; Ey insanlar! Sakin olunuz,
bu bulutlar sizler iin deil, filan ehrin
708

halk iindir. Derken btn bulutlar

yamadan geti. Sonra tekrar imeklerle
beraber yeni bir bulut yn geldi, halk
tekrar telalanmaya balad. mam (a.s)
yine halka; sakin olun, bu bulutlar sizin iin
deildir, filan ehrin halk iindir buyurdu.
Bylece on para bulut gelip geti. Bunlarn
her birinde Ali b. Musa Rza (a.s), Sakin
olun, onlar sizin iin deil, filan ehrin halk
iindir. Diye buyuruyordu. Daha sonra on
birinci kez bir bulut gelmeye balad. Bu
defa mam (a.s) yle buyurdular: Ey
nsanlar! Allah azze ve celle bu bulutlar
sizler iin gnderdi, yleyse Allahn size bu
ltfundan dolay, ona krediniz. Kalkn ev
ve meskenlerinize gidin. Bu bulutlar
zerinizdedir
evlerinize
ulamayncaya
kadar yamaz. Daha sonra Allah-u Tealann
kerem ve anna layk olan bir ekilde
sizlere hayr getirecektir.
Bu szleri buyurduktan sonra minberden
indi.Halk ise evlerine geri dndler. Bulut
ylece yamurunu tutmutu, halk evlerine
yaklar yaklamaz iddetli bir yamur
yamaya balad. Vadiler, havuzlar ukur ve
sahralar su ile dolup tat. Halk, Allahn
vermi olduu bu kerametinden dolay
Resulullahn olunu kutlamaya balad ve
yle dediler: Allahn kendi resulnn
709

oluna vermi olduu bu kerametler

mbarek olsun.
Daha sonra mam Rza (a.s) toplanm
olan
halkn
yanna
gelerek
yle
buyurdular: Ey insanlar, Allahtan vermi
olduu nimetler hususunda ekinin (o
nimetlerin kadrini bilir), ona itaatsizlik
sebebiyle
nimetleri
kendinizden
uzaklatrmayn. Allaha itaat etmek, vermi
olduu nimet ve ihsanlarna karlk ona
krederek bu nimetlerin devamlln
salayn ve bilin ki, Allaha iman ve onun
resul Muhammed (s.a.a)in Ehl-i Beytinin
hak ve hukukunu itiraf ettikten sonra,
mmin kardelerine rablerinin cennetine
ulamalar iin bir gei yeri olan dnyalar
hususunda onlara yardm etmekten baka
Allah katnda daha sevimli olan bir eyle
Allaha
krde
bulunamazsnz.
te
gerekten bunu yapanlar, Allahn zel
kullarndan saylrlar.
Resulullah (s.a.a) bu konu hakknda bir
sz buyurmutur, akll bir kimse eer bunu
iyice dnr ve onun zere amel ederse
Allahn bu konuda ona olan fazlndan yz
evirmez. O sz udur:
Resulullah (s.a.a)e; Ya Resulullah (s.a.a)
falanc yle byle gnahlar yaptndan
dolay helak oldu. Dediklerinde Allahn
710

resul
yle
buyurdular:
Hayr
ve
kurtulua erdi; nk Allah Teala onun
amellerini hayrla sonulandracak ve ok
gemeden gnahlarn temizleyecek ve
onlar onun iin sevaba dntrecektir.
Zira o, yolda giderken bir mminle
karlat, karlam olduu bu adamn
kendinden habersiz bir ekilde avret yeri
almt, derken onun utanmamas iin
haber vermeden alan yeri rtt. Daha
sonra bir vadiye geldiklerinde kar taraf
onun yapm olduu bu iyi ameli anlayarak
yle dedi: Allah sevabn artrsn, akbetini
hayrl klsn ve inceden inceye hesaba
ekmesin. te Allah o mminin duasn
kar taraf hakknda kabul etti. Allah Teala,
o adamn akbetini sadece o mminin
duasyla hayrl klacaktr. Allah Resulnn
szleri o adama ulanca tevbe edip Allaha
itaata yneldi. te bu olaydan yedi gn
gemi idi ki, Medine ehrinin evresine
gece baskn yapld. Resulullah (s.a.a) de
bunlar takip etmeleri iin bir grup insanlar
gnderdi. O grupta olanlardan birisi de,
onlarn arasnda ehit den sz konusu
ahs idi...

711

42.BLM
MEMUNUN HALKI MAM RIZA
(A.S)IN ETRAFINDAN
UZAKLATIRMASI N KURMU
OLDUU PLANI VE MAMI KK
DRMEYE TEEBBS
Saduk (r.a.) Metindeki senetle iki yolla
Abdusselam Hereviden yle dediini
nakletmitir: Ebul-Hasan Ali b. Musa Rza
(a.s)n kelamla ilgili toplandlar dzenledii
ve halkn Onun ilmine hayranl hususunda
Memunu bir haber ulat. Bunun zerine
Memun, Muhammed b. Amr Tusiye (kendi
kapcs), halk, mamn toplandlarndan
kovmasn, mam ihzar etmesini emretti.
Memun imam grnce kar saygszlkta
bulundu. mam (a.s) sinirli bir halde
Memunun
yanndan
ayrlrken
unla
sylemekteydi:
Mustafann Murtazann ve kadnlarn
efendisinin hakkna and olsun ki, ona
beddua ederek Allahn g ve kudretinden,
bu ehrin kpekleriyle dar atlmasna,
yakn
ve
taraftarlaryla
birlikte
aalanmalarna sebep olacak bir gcn
inmesini isteyeceim. Daha sonra mam
(a.s) eve dnerek abdest iin su istediler.
Abdest ald ve iki rekat namaz kldlar.
712

kinci rekatta kunut tutarak u duay

okudular: Allahm! Kapsayc kudret, geni
rahmet, ard arda ihsan, bol nimetler, gzel
lutuflar ve ok balar sahibi! Ey temsil
(benzetme) ile vasfedilmeyen, benzer ile
benzetilmeyen ve bir destek ile malup
olmayan! Ey yaratan ve rzk veren, ilham
eden ve konuturan, icat eden ve kanun
koyan (yol gsteren), yksek olan ve
ykselten, takdir eden ve gzelletiren,
ekil veren ve salamlatran.1 hticac eden
ve ulatran, nimet veren ve kamilletiren,
balayan ve oaltan! Ey yceliinde yce
olan ve gzlerin grebilecei snr aan,
letafetinde
yakn
olan,
dncelerin
sezgisinden teye geen! Ey saltanatnda
yegane olan, sultanlk melekutunda ei
olmayan, kibiryalkta (byklkte) tek olan,
makamnn ceberutunda (azametinde) misli
olmayan! Ey azametinin byklnde
derin dnenlerin hayran kald ve
azametini
grmekten
yaratklarnn
gzlerinin
aciz
kld!
Ey
ariflerin
kalbinden geenleri bilen ve bakanlarn
gzlerinin
bakmasna
ahid
olan!
Dorusu u olsa gerek: Takdir eden
(len), salamlatran, ekil veren ve
gzelletiren.
713
1

Heybetinden dolay yzlerin yere kapand,

byklnden dolay nnde balarn
eildii, korku ve dehetinden dolay
kalplerin arpt, boyun damarlarnn
titredii! Ey icad eden; ey (devaml) yoktan
yaratan; ey kudretli, gl ve ey yceler
ycesi!
Kendilerine
(namazda)
salat
gndermekle
salat
(namaz)
ereflendirdiin kimselere, salat eyle, bana
zulm eden, beni kmseyen ve ialarm
kapmdan kovan kimseden intikamm al;
bana tattrd gibi aalk ve korkunun
acsn ona tattr; pislik ve necislerin
uzaklatrld gibi onu kendi rahmetinden
uzaklatr...

714

43.BLM
MAM RIZA (A.S)IN OKUDUU
BAZI RLER
1-Muhammed b. Musa b. Mtevekkil
(r.a.) Musa b. Muhammed-i Muharibiden ve
ismini syledii birisi mam Rza (a.s)dan
yle naklediyor: Memun, Rza (a.s)a yle
dedi: imdiye kadar size iir rivayet edildi
mi?
Rza (a.s): Evet ok rivayet edildi.
Buyurdular.
Memun:
Hilim
hakknda
sylenen en gzel iiri benim iin okur
musun?
Rza (a.s):
*-Kendimden aa birisinden cahilce bir
davran grrsem, bana onunla cahilce
mukabele etmek yakmaz
Kendi dzeyimde biriyle karlarsam
-sabrl ve hilimli olurum ki ondan daha
stn olabileyim. Fazilette kendimden stn
biriyle karlarsam- byklk ve ncelik
hakkn ona veririm.
Bunun zerine Memun yle dedi: Ne
kadar gzel bir iir idi. Kimin iiridir bu?
mam (a.s), Bizim genlerden birinin
iiridir.Buyurdu.
715

Memun: Cahil karsnda susmak ve

dosta hakaret etmemek ve sinirlenmemek
hakknda
duyduun
en
iyi
iirini
okurmusun? Dedi.
mam (a.s) yle buyurdular:
*-Dostum
benden
ayrlmak
iin
uzaklayor ve ben uzaklama sebebini
anlamaya alyorum.
*-Ve ona anlatmaya alyorum ki eer
bu hakaretle ona krsam onun iin
hakareti terketmesini hakaret gryorum.
*-Cahil
ve hakszlk
yapan
biriyle
karlarsam
ki
imkansz
eylerin
olabileceine inanr.
*-Onun karsnda susmay daha iyi
biliyorum. Zira susmak yerine gre cevaptr.
Memun yle dedi: Ne kadar gzel bir
iir,
bu
kimin
iiridir?mam
(a.s),
Genlerimizden bazlarndandr. Dedi.
Memun: Bana dman ram etmek ve onu
dost olmak amacyla sylenmi en iyi iiri
okur musun?
mam (a.s):
*-Hilekar birine bar ve dostlukla galip
gelirsem onu kendi af ve balamama
yceltmi olurum.
*-Ve dmann yapm olduklarn ihsan
ve gzellikle def etmeyen yce yerden
balama ve sabr almamtr.
716

*-Aralarnda
ihtilaf
olan
eylerin
halledilmesinde dostluk ve sevgiden baka
bir ey grmedim.
Memun: ok gzel bir iir kimindir bu?
mam (a.s) nce olduu gibi yine Baz
genlerimizdendir. Dedi.
Memun: Sr saklamayla ilgili gzel bir iir
okur musun? Dedi.
mam (a.s):
*-Ben bakasnn srrn aikar olmamas
iin unutmalym yleyse birinin srrn
saklyorsan unutmalsn.
*-Bu unutmann sebebi kalbimin onu
hatrlayarak etrafa sama korkusundan
kaynaklanyor.
*-Srr aklamayan ve onu zihninde
dolatrp duran kimse sonunda ona sahip
olamaz. (kendiliinden ve ihtiyarsz onu
aklam olur.)
2-Ali b. Ahmed b. Muhammed b.
mran Dekkak (r.a.) Muammer b.
Celladdan ve bir grup cemaatden yle
naklediyor: Rza (a.s)n yanna gittiimizde,
bizlerden bazlar imama yle arzettiler:
Allah bizi sana feda etsin hal ve
durumunuzu neden deiik gryorsun?

717

mam (a.s): Dn gece ge vakte kadar

yatmadm ve Mervan b. Ebi Hafsann 1
sylemi olduu u iiri dnyordum:
Olamaz ve imkansz bir eydir ki kzn
evlatlar (torunlar) amcalarn yerine irs
gtrr
olsunlar.
Sonra
uyudum ve
ryamda, kapsnn drt bir kesini eline
alan ahs yle diyordu:
*-mkansz bir eydir ki mrikler slam
bayrann taycs olsunlar.
*-Kzn evlatlar (torunlar dedelerinden
nasiplerini alrlar. Halbuki amcalar irs
almadan kenara ekilirler.
*-Kfrn askerleri ierisinde savarken
Mslmanlar tarafndan esir olunup fidye
ile zgrlne kavuan nasl Peygamberin
mirass olur? Onun kl korkusuyla iman
etmedii nereden malum2
*-Kuran nceden senin buna liyakatn
bildirmi ve onunla ilgili btn hkmleri
bildirmitir.

bn-i
Hafsa
Ehl-i
Beytin
ve
taraftarlarnn dmanyd ve 182 ylnda
Badatta lmtr.
2
Bedir de mslmanlar tarafndan esir
olunan
Abbas
bn-i
Abdulmuttalib
kastedilmektedir.
718
1

*-Fatmann olu ki mehur olmu odur

Peygamberin irsini amcalardan alan
*-Ama Nuteylenin olu (Nuteyle, Abbas
b. Abdulmuttalibin annesi) kenarda akn
ve alayarak duruyor yaknlar da ona elik
ediyor.
*-Babam (r.a.) Saad b. Abdullahdan, O
brahim b. Hiamden O da Abdullah b.
Muayreden yle naklediyor: mam Rza
(a.s)n yle dediini duydum:
*-Sen u anda bir evde geici bir zaman
iin kalmaktasn. Ve bu ksa mddetle her
amel edenin ameli kabul olunur.
*-Acaba lmn bu evi hertaraftan
sardn grmyor musun ki arzu ve
istekleri yok edip duruyor.
*-Bu ksa zamanda nefsini ve ehvetini
tatmin etmek iin aba sarfediyorsun. Tevbe
ve Allaha dnn erteleyip duruyorsun.
*-Halbuki lm habersiz ve aniden geliyor
ite kiinin akl ve fikriyle ne yaptna
bakmal.
*-Hasan b. Abdullah Saidi Askeri (r.a.)
Ahmed b. Hseyni Katibi, Ebi Feyyazdan o
da babasndan yle naklediyor: Bizler Ali
b.
Musa
Rza
(a.s)n
toplandsnda
bulunuyorduk, birisi kardeini mama
ikayet etti.
mam (a.s) onun iin yle bir iir okudu:
719

*-Kardeini gnahnda mazur gr kt

amellerini ve ayplarn rtmeye al.
*-Sana uydurulmu olan bhtanlara kar
ve zamann zorluklarna kar sabrl ol
*-Kendi bykln koruyarak ona
cevap verme. Zalimi btn hesaplar elinde
tutana havale et.
Muhammed b. Musa b. Mtevekkil (r.a.)
Reyan b. Saltdan yle naklediyor: Rza
(a.s) bana Abdulmuttalip hakknda u iiri
okudu:
*-Halk yaamlarn devaml aypl klarlar
ama biz kendimiz hayatn ayb olduk ve
bizim varlmzdan baka zamann ayb
yoktur.
*-Zaman hesaba ekiyoruz. Ama ayp
kendimizdedir. Zira zamann dili olsayd
bize hcum ederdi.
*-Canavar paralad eyin etini yemiyor
ama halktan bazlar aka birbirini yiyor.
*-Biz halk aldatmak iin grnmz
dzeltiyoruz. (gzelletiriyoruz.) Vay o
adamn haline ki garip ve bizi tanmad
halde aldatlsn.
Ebul Abbas Muhammed b. brahim b.
shak Talagani (r.a.) Haysem b. Abdullah
Rahmaniden o da Ali b. Musa Rza
(a.s)dan o babas Musa b. Caferden o
babas Cafer b. Muhammedden o babas
720

Muhammed b. Aliden o Ali b. Hseyinden

o da babasndan Ali (a.s)n yle
buyurduunu nakletmektedirler:
*-Allah halk bir ftrat zerine yaratt ama
bazs cmert ve bazs cimri ve haindir.
*-Cmert olan rahattr ama cimri ve hain
olan ise zorluklar ierisindedir.
3-Hakim Ebu Aliyi Hseyin b. Ahmed-i
Beyhaki Muhammed b. Yahya b. Ebi
baddan o da amcasndan yle naklediyor:
Bir gn Rza (a.s) ki az iir okuduklar
halde u iiri okuduklarn grdm.
*-Hepimiz lmn bize zaman tanmasn
istiyoruz. Halbuki lmn kendisi arzu ve
istekleri yok ediyor.
*-Yalanc arzular seni kandrmasn orta
halli ol ve kararszl brak
*-Zira dnya geici bir glgeye benzer bir
yerdir ki her zaman yklenip boalr.
Ona Allah sizi aziz klsn bu kimin
iiridir? Dedim. mam (a.s): Irakl biri, sizin
iin sylemi dedi. Ben ise; Ebul-Etahiye
bu iiri benim iin okudu dedim.
mam (a.s): Onu ismiyle an byle
konumay brak ki Allah-u Teala Kuran-
Kerimde yle buyuruyor: Ayp aramayn
ve halk kt lakaplarla armayn kar
taraf bundan holanmyor olabilir. Dedi.
721

4-Ahmed b. Ziyad b. Cafer-i Hamedani

(r.a.) brahim b. Muhammed b. Hseyinden
yle naklediyor: Memun bir cariyeyi mam
Rza (a.s) iin hediye olarak gnderdi.
Cariye mamn yanna getirilince, hazretin
beyaz salarndan yaldr diye holanmad.
Bunu gren mam (a.s) yazm olduu
iirlerle beraber cariyeyi Memuna geri
gnderdi. yle ki:
*-Samn aarmas bana lm haber
veriyor. Akll adam yallnda nasihat
kabul edendir.
*-Evet genlik sona erdi ve artk ona
dnmeyi gremeyeceim.
*-Uzaklndan alyor ve nale ediyorum.
Her zaman onu aryorum olur ya kabul
eder ve geri dner diye.
*-Heyhat onu elden verdik ki bu yalanc
nefis onun dnmesini arzu ediyor.
*-Gzel kadnlar benim beyaz samdan
kayor. Burda kalmas uzayan herkes
yalanacaktr.
*-Gzel yzllere bakyorum ki benden
kayorlar,
Onlardan ayrlk bizlere nasip olmutur.
*-Geen genlik eer bize sevimli idiyse
yallkta benim iin sevgilidir.

722

*-Ben
bu
yallkta
da
Allahtan
korkuyorum.
Yakn
olan
ecel
bizi
ayracaktr.
5-Hakim Ebu Aliyi Hseyin b. Ahmedi
Beyhaki brahim b. Abbasdan Rza (a.s)n
u iiri ok okuduunu naklediyor:
Rahatlkta olduun iin gurura kaplma
Allaha yle dua et, Allahm canm salim
ve nimetini devaml kl.

723

44. BLM
MAM RIZA (A.S)IN BEENLM
AHLAK VE BADETYLE
LGL BLM
1-Hseyin b. Ahmedi Beyhaki 352
ylnda Niaburda yle dedi: Muhammed
b. Yahyay Suli, Avn b. Muhammedden, O
da Ebi badtan yle naklediyor: Rza (a.s)
yazlar devaml hasr zerinde, klarysa
kee zerinde oturur ve elbise olarak kaln
giysiler giyerdi, ama halkn ierisine
ktnda onlar iin sslenir ve gzel
giysiler giyeri.
2-Hakim Ebu Aliyi Hseyin b. Ahmedi
Beyhaki yle naklediyor: Muhammed b.
Yahyay Suli Cebelet b. Muhammed-i
Kufeden o sa b. Hammad b. sadan o
babasndan, O Rza (a.s)dan, o da
babasndan (a.s) Cafer b. Muhammed
(a.s)n
devaml
yle
buyurduunu
naklediyor: Bana isteinin giderilmesi iin
birisi geldiinde onun isteinin yerine
getirilmesi
iin
urayor
ve
acele
ediyorum. Zira bulunmu olduu durumdan
benim yardmm olmadan kurtulacandan
korkuyorum.1
1

Bu blm mam Rza (a.s)n ahlak ile ilgili

olup,

724

yukardaki

hadisin

mam

Sadk

(a.s)dan

3-Hakim Ebu Aliyi Hseyin b. Ahmed-i

Beyhaki Muhammed b. Yahyay Suliden O
Ebu Zekvandan yle naklediyor: brahim b.
Abbasn yle dediini duydum. Rza
(a.s)dan herhangi bir ey hakknda soru
sorulup
da
cevap
veremediklerini
grmedim,
yine
kendi
zaman
ve
dnemlerine
kadar
tarih
hakknda
kendisinden daha bilgili ahs grmedim.
Memun devaml eitli eylerden soru
sorarak imtihan eder ve mam cevabn
verirdi. Btn szleri, cevaplar ve getirmi
olduu deliller Kuran- Kerimden alnm
idi. Her gnde birdefa Kuran- hatmeder
ve yle buyururlard: Eer gnden
daha erken bir zamanda Kuran hatmetmek
istersem, bunu yapabilirim ama ayetler
zerinde dnmeden ne hakknda nazil
olduunu ve ne zaman indiini dnmeden
gemiyorum ve dolaysyla gn ierisinde
hatmediyorum.
Ve
hazretin
mehur
szlerinden birisi udur: Kk gnahlar
byk gnahlarn ilenmesi iin bir yoldur.
Kk gnahlarda Allahtan korkmayanlar
byk
gnahlarda
da
Allahtan
korkmayacaklardr. Eer Allah insanlar
nakledilmesi, btn imamlarn bir nurdan olup, bir
ahlak zere olduklarnn gstergesidir.

725

cennete armaz ve ateten korkutmasayd

yine ona itaat etmek vacip olur ve insanlara
olan fazl, ihsan ve layk olmadklar halde
onlara vermi olduu nimetler yznden
ona itaatsizlik yaplmamaldr.
4-Tamim b. Abdullah b. Tamiymi Kureyi
(r.a.) yle buyuruyor: Babam, Ahmed b.
Aliyi Ansariden naklediyor ki Recae b. Ebi
Zehakin yle dediini duydum: Memun
beni Ali b. Musa Rza (a.s) Medineden
getirmem iin gnderdi ve bana, mam
Kum ehri zerinden deil da Basra, Ahvaz
ve Farz mntkalarndan getirmemi ve ona
gece ve gndz kendi yanna gtrnceye
kadar koruyucu olmam emretti. Ben
Medineden Merve kadar kendilerinden
ayrlmadm. Vallahi Allaha ondan daha
yakn ondan daha takval ve her zaman
Allah hatrlayan birisini grmedim ve yine
ondan daha fazla Allahtan korkan birini
grmedim. Sabah d zaman namazn
klar ve ayn yerde oturur gne douncaya
kadar Allah tesbih eder, hamd eder,
tekbirler getirir la ilahe illallah derdi. Ve
Peygambere salavat gnderirdi. Sonra
gne ykselinceye kadar tekrar secdeye
giderdi. Sonra halka dnerek onlarla yleye
kadar sohbet eder nasihatlarda bulunurdu.
Sonra abdesti yenileyip namaz yerine dner
726

yle olduu zaman 6 rekat namaz klar. (3

tane iki rekat) birinci rekatta Hamd ve
Kafirun suresini ikinci rekatta hamd ve
ihlas suresini okurlard. Dier drt rekatta
ise Hamd ve ihlas suresini kraat ederlerdi.
Her iki rekat sonunda selam verirler ve her
ikinci rekatta kraattan sonra ve rukudan
nce kunut tutarlard. Sonra ezan okuyarak
tekrar iki rekat namaz klarlard. Daha
sonra kalkarak le namazn klard. Selam
verdikten sonra Allah tesbih ve hamd eder,
tekbir ve la ilahe illallah derdi, bunu
Allahn istedii kadar yapard. Daha sonra
kr secdesi yapar yz defa kran lillah
derlerdi. Ban secdeden kaldrdktan
sonra alt rekat namaz daha klarlard. Her
rekatta hamd ve ihlas suresini okurlard,
her iki rekat sonunda selam verirlerdi. Her
ikinci rekatta kraattan sonra, rukudan
nce kunut tutarlard. Sonra tekrar ezan
okurlar, iki rekat namaz klarlar ve ikinci
rekatnda kunut tutarlard. Selam verdikten
sonra ayaa kalkar ve ikinci namazn
klarlard. Yine selamdan sonra namaz
yerinde oturur, Allah tesbih eder, hamd
ederdi. Allahn istedii kadar tekbir ve la
ilahe illallah sylerdi. Daha sonra secde
ederek yz defa Hamden lillah derlerdi.
Gne batmnda ise abdestini yenileyip
727

ezan ve ikame okuyarak rekat akam

namazn klarlard. Ve ikinci rekatta
kraattan sonra ve rukudan nce kunut
tutarlard, selamdan sonra yerlerinde
oturur tekrar Allahn istedii kadar tesbih,
hamd, tekbir ve la ilahe illallah derlerdi.
Sonra kr secdesine giderlerdi. Daha
sonra ban secdeden kaldrr, hibir
ekilde konumadan kalkar ve iki selamla
drt rekat namaz klarlard. (iki tane iki
rekat) ve yine her ikinci rekatta kraattan
sonra rukudan nce kunut tutarlard. Bu
drt rekatn birincisinde Hamd ve Kafirun
sureleri ikinci rekatta da Hamd ve ihlas
suresini okurlard. Namazdan sonra oturur
ve Allahn istedii kadar, namaz takibatyla
megul olurlard. Sonra iftar ederek
gecenin te biri geinceye kadar istirahat
ederlerdi. Sonra kalkar drt rekat yats
namazn klar ve ikinci rekatta kraattan
sonra, rukudan nce kunut tutarlard.
Selamdan sonra yerlerinde oturur Allahn
istedii kadar, tesbih, hamd, tekbir ve la
ilahe illallah diyerek Allah zikrederlerdi.
Bu Takibatlardan sonra kr secdesine
giderlerdi
sonra
yatanda
uyumaya
balard. Gecenin dier te biri de
getiinde yerinden kalkarak tesbih, hamd,
tekbir ve la ilahe illallah derdi, istifar eder
728

ve dilerini misvaklard (fralard). Sonra

abdest alp gece namazna durur ve her
ikinci rekatta selam vererek sekiz rekat
namaz klard. (iki er ikier drt tane
namaz) bu namazlarn ilk rekatnda bir defa
Hamd suresini ve otuz defa Tevhid (ihlas)
suresini okurlard. Sonra drt rekat Cafer
b. Ebi Talib (a.s) namaz klarlard, (Cafer-i
Tayyar namaz diye mehurdur) her iki
rekattan sonra selam verir ve ikinci
rekatlarda rukudan nce ve tesbihten sonra
kunut tutarlard. Ve bunu gece namazndan
sayarlard. Sonra tekrar kalkarak geriye
kalan iki rekat klarlard. Birinci rekatta
Hamd suresi ile Mlk suresini ikinci rekatta
ise Hamd suresi ile (Hel eta) suresini
okurlard. Sonra iki rekat efii namazn
klmak iin kalkard, bunun her rekatnda
bir defa Hamd suresini ve defa ise hlas
suresini okurdu. kinci rekatta rukudan
nce ve kraattan sonra kunut tutard.
Selam verdikten sonra kalkar ve bir rekat
vitir namaz klard. Bir defa Hamd suresini
defa ihlas suresini, bir defa Felak
suresini ve bir defa da Nas suresini okurdu.
Kraattan sonra ve rukudan nce kunut
tutar unlar sylerdi: Allahm Muhammed
ve Ehl-i Beytine selam gnder bizleri
hidayet ettiin kimselerden karar ver,
729

bizleri afiyet ve salk verdiklerinden karar

ver, bizleri sevdiin kullardan karar ver,
bizlere eta ettiin eylerde bereket ver, ilahi
bizleri gnahkarlar iin karar verdiin er
hkmlerden
koru,
gerekten
sen
emredensin ve kimse sana emredemez,
sevdiin
kimseleri
aalamaz
ve
dmanlarn yceltmezsin, sen ycelerden
ycesin, ey rabbimiz. Sonra yetmi defa
estefirullahe ve eseluhu tevbe derlerdi.
Selam verdikten sonra ise her zaman
olduu gibi namazn takibatyla meguldu.
Sabah namazna doru kalkar iki rekat
sabah namaznn nafilesini (msteheb
namaz) klard. lk rekatnda Hamd suresi
ile Kafirun suresini ve ikinci rekatta Hamd
ile
hlas
surelerini
okurlard.
Fecr
doduktan sonra (sabah namaznn vakti)
ezan ve ikamenin ardndan iki rekat sabah
namaz klard. Selam verdikten sonra
gne douncaya kadar takibatla megul
olurdu. Daha sonra gne ykselinceye
kadar ise kr secdesinde kalrd. Cuma
gnleri sabah, le ve ikindi namazlar
hari, dier btn vacip namazlarn (farz
namazlarn) ilk rekatnda Hamd ve Kadir
surelerini, ikinci rekatlarnda ise Hamd ve
hlas surelerini kraat ederlerdi, Cuma
gnleri
Hamd,
Cuma
ve
Mnafkin
730

surelerini
okurlard.Cuma
gn
yats
namaznn ilk rekatnda Hamd ve Cuma
surelerini ve ikinci rekatnda Hamd ile
(sebbih ismi rabbike) surelerini okurlard.
Pazartesi ve Perembe gnlerinde sabah
namaznn ilk rekatnda Hamd ve Dehr
surelerini ikinci rekatnda Hamd ile Dehr
surelerini okurlard. Devaml akam, yats,
gece namaz, efii ve vitir namazlarn ve
sabah namazlarn yksek sesle klarlar,
le ile ikindi namazlarn ise sessiz ve
yava bir ekilde klarlard. Ve drt rekatlk
namazlarn son iki rekatnda defa
Sbhanellah vel hamdulillah ve la ilahe
illalah vellahu ekber derlerdi. (yani
tesbihat erbee okurlard.)
Btn kunutlarda ise ilahi bizleri bala
ve
rahmeyle,
bizlerden
grdn
beenilmeyen eyleri affet. Gerekten sen
Aziz, yce ve Kerimsin...
5-Hakim Ebu Muhammed Cafer b. azan
(r.a.) Ahmed b. dristen, brahim b.
Haimden, o da brahim b. Abbastan yle
naklediyor: Ebul Hasan Rza (a.s)n
konumalarnda birilerine szleriyle cefa
ettiini grmedim ve yine hikimsenin
konumasn ve szn yarda kestiini
grmedim, belki kar tarafn szlerini
tamamlamas iin sabrederdi. Yapabilecei
731

bir eyi kendilerinden istedikleri zaman

reddettiklerini grmedim. Kendileri hi
kimsenin yannda ayaklarn uzatmazlar ve
herhangi bir eye yaslanmazlard. Kendi
hizmetilerinden hi birini incittiini ve ar
kelime kullandn grmedim, hi kimsenin
yannda tkrmezdi, mamn hibir zaman
kahkahayla gldn grmedim, belki
onun glleri tebessmden ibarettir.
Kendileri iin sofra ald zaman, btn
hizmetileri hatta kapclar dahi arr
kendisiyle sofraya oturturlard. mam (a.s)
geceleri az yatar daha ok uyank kalrlard.
ou geceleri sabaha kadar uyumadan
geirirlerdi. ok oru tutarlard. Her ayn

gn
mstahab
orucunu
asla
terketmezlerdi. Ve buna, btn yl oru
tutmak gibidir derlerdi. Kendileri gizlice
sadaka verir ve bunu genellikle gece
karanlklarnda yaparlard. Fazilette onun
gibi birini grdn zanneden ve iddia
edenlere inanma.

732

45.BLM
MEMUNUN MAMET VE
STNLK KONULARINDA
MUHALFLERLE TARTIARAK MAM
RIZA (A.S)A YAKLAMAK STEMES
1-Babam ve Muhammed b. Hasan b.
Ahmed b. Velid (r.a.) shak b. Hammad b.
Zeydden yle naklediyor: Yahya b. Eksemi
Gazi bizleri bir araya toplayarak yle dedi:
Memun bana, hadis alimlerinden bir
gurubu davet etmemi emretti. Ben de emri
yerine getirerek, her iki gruptan 40 kii
topladm. Sonra onlar kendimle beraber
getirerek bir oda da beklemelerini ve
Memuna
onlarn
geldiini
haber
vereceimi syledim. Onlar da orda
beklediler. Memuna haber verince, ieri
girmelerini emretti. Onlarda ieri girerek
selam verdiler. Memun bir sre onlarla
konuup tant ve yle dedi: Ben, bugn
sizleri kendim ile Allah-u Tebarek ve Teala
arasnda hccet olarak karar vermeyi
dnyorum. Kimin herhangi bir ihtiyac
varsa kalksn ve ihtiyacn gidersin,
bylelikle rahatlayp hafifleyin, srtnzdaki
elbiseleri de karn. Onlar da emredilen
eyleri aynen yerine getirdiler. Memun
daha sonra oradakilere dnerek yle dedi:
733

Ey cemaat; ben sizleri Allah katnda

kendime hccet tutmak iin buraya
ardm,
yleyse
Allahtan
korkun
kendinizi ve imamnz muhafaza edin ve
hibir zaman benim makam ve durumum,
sizlerin kimden olursa olsun hak sz kabul
etmenize engel olmasn ve batl sz de
kimden olursa olsun reddetmenize mani
olmasn. Kendiniz iin ateten korkunuz.
Allahn rzasn kazanarak ve itaat ederek
ona
yaklanz.
Hi
kimse
Allaha
itaatsizlikle kendisini herhangi bir mahluka
yaklatrmamtr. Meer ki Allah o
mahluku ona musallat etmitir. yleyse
benimle btn dikkatinizle munazara ediniz
(tartnz). Ben Ali (a.s)n Resulullah
(s.a.a)den sonra insanlarn en hayrls
olduunu dnen biriyim, yleyse doru
sylyorsam beni tasdik edin, yok eer bu
grmde yanlyorsam delillerle szlerimi
reddedin ve benimle tartn Ya ben sizden
yada siz benden sorun. Memundan sonra,
hadis ehli olan alimler biz soracaz dediler.
Memun sorunuz dedi ve sznz iin
oranzdan birini sein. O konutuktan sonra
iinizden herhangi birinin syleyecek bir
sz varsa bunu eklesin veya herhangi bir
hatas olursa dzeltmeye alsn. Onlardan
biri yle dedi: Bize gre Resulullah
734

(s.a.a)den sonra insanlarn en hayrls Ebu

Bekirdir, yle ki, herkesin kabullenmi
olduu bir rivayetle Peygamber (s.a.a)in
yle
buyurduunu
bildirilmektedir.
Benden sonra Ebu Bekir ve mere
uyunuz. Rahmet Peygamberinin bizleri bu
ikisine uymay emretmesi unu bildiriyor ki,
Peygamber halkn en hayrlsna uymaktan
baka bir ey buyurmaz.
Memun ise yle dedi: ok rivayetler
vardr ki aresiz ya bunlarn hepsi haktr ya
batldr veya bazs hak ve bazs batldr.
Eer hepsini hak ve doru olarak kabul
ederek tekrar hepsi batl olmu olur. nk
bazlar birbirini yalanlyor ama hepsini
batl bilirsek dinin ve eriatn batl olduu
ispatlanm olur. yleyse bu iki gr batl
olduuna gre aresiz nc bir gr
kantlanm olur ve o bazsnn hak ve
bazsnda batl olduudur. Durum byle
iken bir rivayetin doruluuna dair delil
getirmek ve bylece kartn reddetmek
zaruri olur.
Eer rivayetin delili hak ise ona inanmak
ve kabullenmek gerekmektedir. Senin
rivayetin, delili kendiliinden batl olan bir
rivayettir. Zira Resulullah (s.a.a) hakimlerin
en bilgini, halkn en doru syleyeni, halk
imkansz olan bir eye davet etmekten ve
735

imanl kimseleri batla davet etmekte

herkesten daha uzaktr. Dolaysyla bu
ahslar iki varsaymdan uzak deildir. Ya
bunlar her ynden mttefiktirler, ayndrlar
veya birbirlerinden farkldrlar. Eer her
ynden bir olurlarsa bunlar adet, suret,
sfat ve cisim ynnden birdirler ve byle
de deil ki iki kii her ynden bir olmu
olsun.
Ama eer bunlar birbirlerinden farkl kii
iseler her ikisine de uymak nasl caiz olur?
te bu imkansz bir durumdur. Zira sen
ihtilafl olduklar halde birisine uyduun
zaman dierine muhalefet etmi olursun.
Bunlarn ihtilafl ve birbirlerinden farkl
olduklarnn delili udur ki Ebu Bekir Rdde
ehlini1 tutuklad, mer ise serbest brakt,
mer, Ebu Bekirden Halid b. Velidi
makamndan azletmesini ve Malik b.
Nuveyreyi ldrd iin ksas edilmesini
istedi. Ama Ebu Bekir buna yanamad.
mer iki Mutay (Hacc ve kadn Mutasn)
haram kld. Ebu Bekir ise byle bir ey
yapmad. mer ordu mensuplarna ne
kadar denek yaplacan dzenlerken,
Malik b. Nuveyrenin olayna ve Halid b.
Velid tarafndan yamalanmasna iarettir;
bu olay tarih kitaplarnda ele alnmtr.
736
1

Ebu Bekir byle bir ey yapmad. Ebu Bekir

kendinden sonra yerine birini getirdi. Ama
mer bunu yapmad ve bunu benzer olaylar
oktur.
Kitabn yazar (r.a.) yle diyor: Bu
blmde baka bir konu yine vardr, Memun
dikkat
etmemi
olmal
ki
hasmn
uyarmamtr. O da udur, Onlar haberi
Resulullah
(s.a.a)in
buyurduu
gibi
nakletmemilerdir. Zira rivayet yledir:
Ebu Bekir ve mer kelimeleri mecrurdur,
onlarn naklettiklerine gre ise Ebu Bekir
ve mer kelimeleri merfudur. Bazlar ise
mensup olarak nakl etmilerdir. Zira eer
doru olursa mensup haliyle manas u
ekilde olur. Benden sonra uyacanz
kimseler Allahn kitab ve benim Ehl-i
Beytimdir. Ey Eba Bekir ve mer Merfu
ekliyle ise manas yle olur: Ey halk ve
ey Ebu Bekir ve mer benden sonra
Allahn kitab ve benim Ehl-i Beytime
uyunuz.
Tekrar Memunun szlerine dnyoruz.
Hadis ashabndan baka biri ise yle
dedi: Nebi (s.a.a) yle buyuruyor: Eer
ben kendime birini dost sam olsaydm,
mutlaka Ebu Bekiri dost edinirdim.
Memun; Bu mmkn deil. Zira sizin
rivayetlerinizde Resulullah (s.a.a)in ashab
737

arasnda kardelik balattn ve Aliyi

kimseyle karde yapmadn gryoruz. Ali
(a.s)
bunun
sebebini
sorduunda,
Resulullah (s.a.a): Ben seni kendim iin
braktm
diye
buyurdu.
Bunlardan
hangisini kabul edersek dierini reddetmi
oluruz?Dedi.
Baka biri ise yle dedi: Alinin
kendisi minberde Peygamberden sonra bu
mmetin en hayrls Ebu Bekir ve
merdir diye buyurdu.
Memun: Bu da mmkn deildir. Zira
eer Peygamber bunlarn herkesten efdal
ve stn olduklarn biliyor idiyse bir defa
Amr b. As ve dier defasnda da Usame b.
Zeydi bunlara amir olarak tayin etmezdi,
dedi.
te bu rivayeti yalanlayan eylerden biri
ise Alinin Peygamberin vefatndan sonraki
konumasdr: Ben onun yerine gemeye
daha layk idim, kendimle gmleim
mesafesinden daha yakndm. Ama halkn
slamdan dnp tekrar kafir olmasndan
korktum. Diye buyurmulardr ve dier bir
konumalarnda ise: Nasl olur da o ikisi
benden stn olabilir. Halbuki onlardan
nce ben Allaha ibadet ediyordum ve
onlardan sonrada ibadet edeceim.
738

lerinden baka biri: Ebu Bekir

evinin kapsn kapatarak yle dedi: Acaba
benim biatimi kaldran biri var mdr?
Bunun zerine Ali (a.s) yle dedi:
Resulillah (s.a.a) seni nc kld, seni kim
geri atabilir
Memun yle dedi:
Bu batl ve
geersizdir yle ki, Ali (a.s) kendisi Ebu
Bekire biat etmekten geri durdu. Ve sizin
rivayetinize gre Fatma (a.s) hayatta
olduu mddete Ali biat etmedi. Ve Fatma
o
iki
kiinin
kendi
cenazesinde
bulunmamalar iin gece defnedilmesini
vasiyet etti. Baka bir delil ise udur: Eer
Resulullah (s.a.a) onu kendi halifesi karar
vermi olsayd nasl benimle biatnz
bozunuz derdi. Ve Ensar iin yle dedi:
Bu ikisinden birine, Ebu Ubeyde ve
mere oy veriniz.
Dier biri Amr b. Asn yle dediini
syledi: Ey Allahn Peygamberi halk
ierisinde kadnlardan kimi daha fazla
seviyorsun! Peygamber, Ayeyi seviyorum
dedi. Peki erkeklerden kimi daha fazla
seviyorsun? Peygamber onun babasn diye
cevaplad.
Memun: Sizin kendi rivayetlerinize gre
bu da batl ve aslszdr. Zira Resulullah
(s.a.a)e ku eti getirdiklerinde u ekilde
739

dua ettiler: Allahm en sevgili kulumu

buraya getir. Ve oraya gelen Ali idi.
yleyse hangi rivayetiniz kabul edilmelidir.
lerinden baka birisi ise Alinin yle
buyurduunu dedi: Beni Ebi Bekir ve
merden stn gren kimseye iftira eden
birinin cezasn veririm.
Memun: Alinin zerine had (ceza) vacip
olmayan birine had vururum demesi nasl
caiz olabilir? Eer byle demise Allah
Celle Celaluhun haddine (cezalarnda)
snr am ve Allahn emrine kar gelmi
olur. Onu o iki kiiye stn kara vermek
iftira deil. Zira sizler imamnzn yle
dediini rivayet ediyorsunuz: Ben size
mam oldum ama sizin hayrlnz deilim.
yleyse bu iki kiiden hangisi size gre
doru sylyor? Acaba Ebu Bekirin kendisi
iin syledii mi yoksa Alinin Ebu Bekir
iin
syledii
mi?
Bununla
birlikte
hadislerde birbiriyle eliiyor. Ve Ebu
Bekirin ya doru ya da yalan sylediini
kabullenmemiz kanlmazdr. Eer doru
sylyorsa bunu nereden biliyor? Acaba
kendisine vahiy mi geliyordu? Yoksa kendi
gr ve zann myd? Eer vahiy
geliyordu derseniz kendileri zamannda
vahiy kesilmi idi. Zanna gelince o da
deikendir. Kendi grdr, diye kabul
740

edersek bu da doru deildir. nk bu

konu gr bildirme makamnda deildir.
Ama eer doru deilse, bu da imkansz bir
eydir ki, byle yalanc biri Mslmanlarn
Veliyyi, Amiri olsun. Halk iin ahkam
ayakta tutmu olsun ne hududu (cezalar)
icra etmi olsun.
lerinden dier birisi: Peygamberden
u ekilde nakletmitirler: Ebu Bekir ve
mer cennetin iki yallardr, dedi.
Memun: Hadis imkansz ve muhal
bireydir, zira cennette yal kimse yoktur
ve rivayet edildiine gre Eceiyye denen
bir kadn Resulullah (s.a.a)in yanndayken,
Resulullah ona yle buyurdular: Cennete
yal kadnlar girmeyecektir. Derken kadn
alamaya balad. Resulullah (s.a.a) kadna
hitaben Allah-u Teala yle buyuruyor dedi:
Biz kadnlarn hepsini gen ve bakire
kzlar olarak karar vereceiz.
Ebu Bekirin cennete girecei zaman
genleeceini zannediyorsunuz. Halbuki
kendiniz Peygamber (s.a.a)in Hasan ve
Hseyin iin: Bu ikisi btn insanlar
ierisinde cennet genlerinin efendisidir ve
babalar onlardan daha hayrldr diye
buyurduunu naklediyorsunuz.
Hadis
ehlinden
baka
birisi:
Resulullah
(s.a.a)den
yle
rivayet
741

edildiini syledi: Eer sizlerin arasnda

ben Peygamberlie seilmeseydim mutlaka
mer seilirdi.
Buna kar Memun yle dedi: Bu
imkansz bir eydir. Zira Allah-u Teala yle
buyuruyor:
Biz
vahyettik
sana,
nitekim
vahyettik Nuha ve ondan sonraki
Peygamberlere1 ve yine yle buyuruyor:
An o zaman ki, biz, Peygamberlerden
kesin sz almtk. Senden ve Nuhtan
ve brahimden ve Musadan ve Meryem
olu sadan da2acaba Peygamberlii iin
sz alnm birisinin bunun iin seilmemesi
ve
hibir
ahdi
olmayan
birisinin
Peygamberlie ulamas mmkn mdr?
Bunlardan dier biri ise yle dedi:
Peygamber (s.a.a) Arefe gn mere
bakarak glmsedi ve yle buyurdu:
Allah-u Teala kullaryla umumi olarak,
mer ile de hususi olarak vnyor.
Memun ise yle dedi: Bu mantksz bir
eydir. Zira Allah-u Tebareke ve Teala
Peygamberini brakp da mere hususi
davranmaz.
yleyse
mer
has
ve
Peygamber (s.a.a) umum olmu olur. Bu, u
1
2

742

Nisa/163
Ahzap/7

rivayetinizden daha acayip deildir ki,

Peygamber (s.a.a)in yle buyurduunu
naklediyorsunuz: Cennete girdiimde ayak
sesleri duydum, dikkat ettiimde Ebu
Bekirin klesi Bilal idi ki benden nce
cennete girmiti. ia Ali (a.s) Ebu
Bekirden stndr diyor, ama sizler Ebu
Bekirin
klesi
Peygamber (s.a.a)den
stndr diyorsunuz. Zira nce gidenin
sonrakine stnl vardr. Yine eytann
merin glgesinden katn rivayet
ediyorsunuz. Ama Resulullahn diline
musallat
olarak
yle
dedirttiini
savunuyorsunuz: Bu Putlar yce Tavus
misalleridir.1 Size gre eytan merden
kayor ama Resulullahn dilinde kfr cari
edebiliyor.
Onlardan baka birisi ise Peygamber
(s.a.a)in yle buyurduunu dedi: Eer
azap nazil olursa mer b. Hattaptan baka
hi kimse kurtulamaz. Dedi. Memun bu
Kuran- Kerimin aka beyanna aykrdr.
Dedi. Zira Allah-u Teala Peygamberi (s.a.a)
Baz Ehl-i Snnet mfessilerinin Hacc
suresi 52. ayet ile ilgili olarak nakl ettikleri
kssaya iarettir. Szde eytan ona u
szleri syletmitir: Tilkel eranikul-Ula
ve inne efaetehunne leturca
743
1

hakknda yle buyuruyor: Sen onlarn

arasnda olduun mddete, onlara azap
gndermem. Oysa siz meri Resulullah
(s.a.a) gibi algladnz.
Baka biri ise yle dedi: Peygamber
(s.a.a) ashaptan on kiiyle beraber meri
cennetle mjdelemitir.
Memun; eer bu dndkleriniz mer
iin doru ise, mer Huzeyfeye seni
Allaha and veriyorum. Acaba ben de
mnafklardan
mym?
Demezdi
(Huzeyfenin Akabe gecesi, Peygamberi
terr etmek isteyen mnafklar tand
mehurdur.) Eer Resulullah (s.a.a) ona sen
cennetliksin demi ise onu hie sayarak
birde Huzeyfeden soruyor, demek oluyor ki
Huzeyfeye inanyor ama Peygambere
inanmyor. Bu slam d bir harekettir ve
eer Resulullah (s.a.a)e inanyor idiyse
neden bir daha Huzeyfeye soruyor, ite bu
iki haber birbiriyle eliiyor.
lerinden baka birisi ise Resulullah
(s.a.a)in u szlerini nakletti: Beni
terazinin bir kefesine mmetimi de dier
kefesine koydular, ben mmetime stnlk
saladm, sonra benim yerime Ebu Bekiri
koydular o da stnlk salad ve sonra
meri koydular o da stnlk salad ve
daha sonra teraziyi kaldrdlar.
744

Memun ise yle cevap verdi: Bu

imkansz bir eydir, zira bu l ya
cisimlerin
arldr
veya
amellerin
arldr. Eer cisimlerin tarts ise ruh
sahibi olduklarndan imkanszdr, nk
onlarn zahiri cisimleri mmetin cismine
ar basamaz ve eer onlarn amellerini
mmetin amelleriyle lye almlarsa, o
zaman btn mmetin amelleri hazr
deildi. Peki olmayan bir ey nasl stnlk
salayabilir. yleyse halka, neyle stnlk
saladklarn
syleyiniz.
Orda
bulunanlardan bazlar salih amelle dediler.
Memun yle dedi: Syler misiniz,
Resulullah (s.a.a)in salnda
salih
amellerinden dolay arkadandan stn
olan biri Resulullah (s.a.a)in lmnden
sonra o arkadann stnlk salamas
doru mu? Evet diyecek olursanz ben
yaadmz bu asr da cihad, hac, oru,
namaz ve sadaka ynnden onlarn her
birinden daha stn kiiler bulabilirim.
Onlar:
Doru
syledin,
bizim
zamanmzdakiler
stnlk
bakmndan
Resulullah
(s.a.a)
zamanndakilere
ulaamazlar dediler.
Memun yle dedi: Sizler, dininizi
kendilerinden
alm
olduunuz
imamlarnzdan Ali (a.s)n faziletiyle ilgili
745

rivayetlerinizi cennetle mjdelenen on

kiinin
faziletiyle
ilgili
rivayetlerle
karlatrn ve mukayese edin. Eer
onlarn hakkndaki rivayetler ok ise sizin
sznz dorudur. Ama Ali (a.s)n fazilet ve
stnln
anlatan
rivayetlerin
ok
olduunu
grrseniz
imamlarn
Ali
hakkndaki rivayetlerini aln ve onu
brakmayn. Kabul edin.
Ravi ieridekilerin hepsi ban yere edi
diyor.
Memun yle devam ediyor: Neden
sustunuz? Onlar: Biz szmz bitirdik
dediler.
Memun o halde imdi ben sizlerden baz
sorular soracam dedi: Resulullah (s.a.a)
mebus olduu zaman en stn amelin
hangisi olduunu syler misiniz? Onlar:
slam ilk nce kabullenmektir, dediler. Zira
Allah-u Teala yle buyuruyor: Onlardr
mabutlarna yaklatrlanlar.1 Memun
yle dedi:
Acaba Aliden nce Mslman olan
birini biliyor musunuz? Onlar Alinin ilk
Mslman olduu dorudur ama henz
ocuk ve mkellef deildir. Ebu Bekir ise

746

Vaka/10

yal ve mkellef idi. te bu iki durum

arasnda (yal ve ocuk) fark vardr.
Memun: Alinin slam kabul edii Allah
tarafndan bir ilham myd yoksa sadece
Peygamber (s.a.a)in daveti ile miydi?
Eer ilham vesilesiyle derseniz, onu
Resulullah
(s.a.a)den
stn
bilmi
olursunuz. Zira Resulullah (s.a.a) ilham
edilmiyordu belki, Cebrail Allah tarafndan,
Allahn emirlerini ona ulatryordu ve eer
Resulullahn davetiyle idi derseniz o zaman
syler misiniz Peygamberin daveti, Allah
emriyle midir? Yoksa kendi istei ile midir?
Eer kendi istei iledir derseniz, Bu
Allahn
Peygamberini
vasflandrd
eylerin
aksine
bireydir
ki
yle
buyuruyor: Ben kendime kaplm biri
deilim ve yine Allah yle buyuruyor: O,
kendiliinden
konumamaktadr.
Onun
konumas ancak, bildirilen bir vahy iledir. 1
Ama eer bu tebli ve davet Allah
tarafndan
idiyse
yleyse
Allah
peygamberine btn ocuklar arasndan Ali
(a.s) davet etmesini emretmitir. Demek ki
mtmain olarak ve bilerek Allahn onay ile
onu islama davet etmitir.

Necm/3-4
747

Baka bir adan syler misiniz Hekim

olan Allah yaratklarn gleri tesindeki
bireyden sorumlu tutar m? Evet derseniz
gerekten kafir olursunuz. Ama hayr
derseniz Allah Peygamberine yann kk
olmas ve kabullenmesinin zayf olmas
sebebiyle emirlerini kabul etmeyi imkansz
klan
birini
davet
etmesini
nasl
emredebilir?
Baka bir konu ise: Acaba sizler
Peygamber (s.a.a)in kendi kabilesinden
veya baka bir kabileden ocuklar davet
ederek onlar Ali (a.s)a rnek karar
verdiini grdnz m? Eer baka birini
davet etmediini dnrseniz bunun
kendisi Alinin dier ocuklara olan
stnldr. Memun tekrar sordu: man
getirdikten
sonra
hangi
amel
daha
stndr? Onlar: Allah yolunda cihad etmek
stndr dediler. Memun; acaba o on
kiiden herhangi biri hakknda Alinin
cihadda her zaman Peygamber (s.a.a)in
yannda olduu gibi bir ey bulabiliyor
musunuz? Bedir savanda mriklerden 60
ksr kii ldrlm ve bunlardan sadece
20 ksrn Ali ldrm kalan krkn ise
dierleri ldrmtr. Dedi.

748

Orda bulunanlardan birisi: Ebu Bekirde

Resulullah (s.a.a) ile beraber idi ve sava
ynetmekteydi. Dedi.
Memun yle cevap verdi: Acayip eyler
sylyorsun! Acaba Peygamberden ayr bir
ekilde mi sava ynetiyordu yoksa onunla
birlikte mi? Veya Peygamber (s.a.a)in Ebu
Bekirin gr ve nazarna ihtiyacm m
vard?
Bu

olaslktan
istediini
syleyebilirsin. O ise Resulullahtan ayr bir
ekilde sava ynetmesini dnmekten ve
Resulullah (s.a.a) ile beraber ynettiklerini
sylemekten ve yine Resulullah (s.a.a)in
onun
grne
ihtiyac
olduunu
savunmaktan Allaha snrm dedi.
Memun: yleyse glgelikle oturmann ne
sevab (fazileti) vardr. Eer Ebu Bekirin
fazileti harptan kamak ve cepheyi terk
etmek idiyse btn korkak ve savatan
kaanlar, mcahitlerden stn grmemiz
ve onlara tercih etmemiz lazm gelir.
Halbuki Allah-u Celle Celaluhu yle
buyuruyor: Mminlerin zr sahibi
olanlar dnda oturanlarla mallar ve
canlaryla Allah yolunda cihad edenler
bir olmaz. Allah, mallar ve canlar ile
cihad edenleri, derece bakmndan
oturanlardan stn kld. Geri Allah
hepsine
de
gzellik
(cennet)
749

vadetmitir.
Ama
mcahidleri
oturanlardan ok byk bir ecirle
stn klmtr.1
shak b. Muhammed b. Zeyd diyor ki:
Memun bana Hel eta suresini (Dehr
suresini) okumam emretti. Ben de okuyup
uraya kadar ulatm. Onlar ileri
ektii halde, yiyecei yoksulla, ksze
ve esire yedirirler ve te bu sizin
ilediklerinizin
karldr,
almalarnz kre deer denir.2
Sonra Memun yle dedi: Bu ayetler kimler
hakknda nazil olmutur. Ben; Ali (a.s)
hakknda dedim. yle dedi: Acaba Alinin
miskin, yetim ve esiri doyurduu zaman,
aynen Allahn kitabnda vasflandrd gibi,
onlara,
sizleri
sadece
Allah
iin
doyuruyorum ve sizden herhangi bir
karlk ve teekkr beklemiyorum dedii
sana ulamad m? Ben de hayr dedim.
yle cevap verdi. Gerekten Allah-u Teala
onun niyet ve dncesini biliyordu ki
halkn bilmesi iin onu kendi kitabnda
aklad. Acaba biliyor musun Allah
cennetten vasfettii eyleri bu surede

1
2

750

Nisa/95
Dehr 8 ve 22. ayetler

olduu gibi mi bildirmitir? Ki yle

buyuruyor: ncecik gm1
Ben, hayr bilmiyorum dedim. O ise ite
bu da baka bir fazilettir. ncecik gm
nasl olur? Dedi. Ben: Bilmiyorum deyince
yle dedi: Letafet ve inceliinden dolay
ierisi de dar gibi grlmektedir. Demek
istiyor.Ey shak, bu aynen Resulullah
(s.a.a)in buyurduu u szlere benziyor:
Rveyden sevkoke bilkevarir ki bundan
ama, cismi ynden nazik ve latif olan
kadnlar kasdedilmitir. Yine Resulullah
(s.a.a) baka bir yerde yle buyuruyor:
Ebu Talhann atna bindiimde kendimi
denizde (su zerinde) zannediyorum.
Resulullah (s.a.a)in denizden amac atn
hzl kouudur: Yine Allah-u Teala yle
buyuruyor: Onu yudum yudum alacak
fakat yutamayacaktr. lm ona her
taraftan geldii halde, lemeyecek,
arkasndan
da
etin
bir
azb
2
gelecektir. Yani lm bir taraftan geldii
halde her taraf sarm gibidir.
Sonra Memun yle dedi: Ey shak acaba
sen de on kiinin cennetle mjdelediine

1
2

Dehr/16
brahim/17
751

ehadet verenlerden deil misin? Ben, evet

dedim.
Memun: Syler misin eer birisi, bu
hadisin doru ya da yanl olduunu
bilmiyorum derse sana gre kafir olur mu?
Ben hayr dedim. yle dedi: Ama eer
birisi bilmiyorum Dehr suresi Kurandan
mdr deil midir derse sana gre kafir olur
mu? Ben, evet dedim. yleyse ben Ali
(a.s)n stnln daha fazla gryorum
dedi.
Sonra ey shak; bana Tairi Mevi
hadisinden haber ver sana gre doru
mudur? Dedi. Ben: evet dedim. Bana
dnerek; and olsun ki inadn belli oldu dedi,
haletten dar deildir. Ya Allah
Peygamberinin duas kabul oldu, ya
reddedildi veya Allah onu mahlukundan en
stn olarak tand ama stnl ve
fazileti daha az olan sevdi veya Allah stn
ve stn olmayan arasnda fark koymad
diye dnyorsunuz. Bu szlerin hangisini
seviyor ve doru biliyorsun?
shak: Ben bir mddet bam aa
emitim sonra yle dedim: Ya EmirelMminin Allah-u Teala Ebu Bekir iin yle
buyuruyor: Ona (Muhammed'e) yardm
etmezseniz, bilin ki, kfredenler onu
Mekke'den kardklarnda maarada
752

bulunan iki kiiden biri olarak Allah

ona yardm etmiti. Arkadana (Ebu
Bekir'e) zlme, Allah bizimledir
diyordu; Allah da ona gven vermi,
grmediiniz
askerlerle
onu
desteklemi,
kfredenlerin
szn
alaltmt. Ancak Allah'n sz ycedir.
Allah gldr, hakimdir.1 Allah-u Celle
Celaluhu onu Peygamberi (s.a.a) iin
sohbet arkada olarak karar verdi.
Memun: Subhanallah, lgat ve kitap
ilmin ne kadar da azm! Acaba kafir mmin
iin arkada olmaz m? Bunun neresi
fazilettir.
Meer Allahn u ekilde
buyurduunu duymadn m: Kendisiyle
konutuu
arkada
ona:
Seni
topraktan, sonra nutfeden yaratan,
sonunda da seni insan klna koyan
m kfrediyorsun?2 Burada Allah-u Teala
kafiri mmin iin arkada ve sahip olarak
karar verdi ve Huzelli (air) de iirinde
yle diyor: phesiz sabahladm ve atm
vahi idi. ulunun altnda basireti vard.
(her eyi biliyordu) bakarak gnein
domasn beklerdi. Baka bir air Ezdi ise
yle diyor:
1
2

Tvbe/40
Kahf/37
753

Hi phesiz orda yalnzlktan korktum

ve benim arkadam yalnz beyaz bilekli,
uzun boylu ve gzel drt ayakl idi. Ve air
atn arkada olarak alglyor. Ama Allah
bizimledir szne gelince, Allah-u Tebarek
ve Teala her iyi ve kt kimseyle
beraberdir.
Allahn
u
buyruunu
duymadn m: Gklerde olanlar da,
yerde olanlar da Allah'n bildiini
bilmez
misin?

kiinin
gizli
bulunduu yerde drdnc mutlaka
odur; be kiinin gizli bulunduu yerde
altnclar mutlaka odur; bunlardan az
veya ok, ne olursa olsunlar nerede
bulunurlarsa
bulunsunlar,
mutlaka
onlarla berberdir. Sonra, kyamet
gn, ilediklerini onlara haber verir.
Dorusu Allah her eyi bilendir.1 ve
Peygamberin (korkma) szne gelince,
syler misin, Ebu Bekirin bu korku ve
hzn Allaha itaatndan myd yoksa ona
kar geliinden miydi? Eer itaatinden
dolaydr
diye
dnrsen,
yleyse
Peygamber
(s.a.a)
onu
Allaha
olan
itaatinden alkoymu ve menetmitir. te
bu hekim birinin sfat deildir. Ama eer
onun gnah ve Allaha kar geliinden
1

754

Mcadele/7

dolay korktuunu dnrsen, asi ve

gnahkar iin fazilet ve stnlk nerdedir?
Bana Allahn u szlerinden haber verir
misin Allah ona sknet nazil etti.
Sznden ama nedir? Kime skunet nazil
oldu syler misin? shak; sukunet Ebu
Bekire nazil oldu dedi. Zira Peygamber
(s.a.a)in sknete ihtiyac yoktu. Memun
yle dedi: Allah-u Tealann u szlerini
bana anlat: Andolsun ki Allah size bir
ok yerlerde ve okluunuzun sizi
bbrlendirdii fakat bir faydas da
olmad, yeryznn geni olmasna
ramen size dar gelip de bozularak
arkanza dndnz Huneyn gnnde
yardm etmiti.1 Acaba Allahn bu ayette
aklad mminlerin kim olduunu biliyor
musun? Diyor ki ben hayr dedim.
Memun: Halk Huneyn gn katnda
Peygamber
(s.a.a)
ile
birlikte
Beni
Haimden
7
kiiden
baka
kimse
kalmamt. Ali (a.s) klcyla vuruyordu ve
Abbas Resulullah (s.a.a)in atn tutuyordu.
Ve dier be kii Resulullah (s.a.a)in
etrafn sarm ona ulaacak bir saldrdan
koruyorlard. (Allah resuln muzaffer
klncaya kadar)
yleyse bu ayetteki
1

Tevbe/25
755

mminden ama Ali ve Beni Haimden

orda bulunanlardr. yleyse kim stndr?
Acaba Peygamber (s.a.a) ile birlikte olan ve
Peygamberle beraber kendisine skunet
inen mi? Yoksa Peygamber (s.a.a) ile
maarada bulunan m? Ki kendisine
skunet inme liyakatna sahip deildi.1
Ey shak stn kimdir? Maarada
Peygamber (s.a.a) ile, beraber bulunan m?
Yoksa Peygamber (s.a.a)in yerine ve
yatanda
yatan
m?
Ki
kendisini
Peygambere feda etti. Allah-u Teala
Peygamberine, Aliye kendi yatanda
yatmasn ve kendisini ona feda etmesini
bildirmeyi emretti. Peygamber (s.a.a) ayn
ekilde bunu Ali (a.s)a iletti.
Ali (a.s) ise: Ey Allah Resul sen salim
kalacak msn?dedi.
Peygamber (s.a.a), Evetdediler. Ali (a.s)
iittim ve itaat ettim dedi. Sonra Peygamber
(s.a.a)in yatanda yatarak zerine yorgan
1

Memunun delilleri u ekilde doru olur ki,

shak, skunetin maarada Peygambere nazil olmu

olduunu kabullenmi olsun. Ebu Bekire deil. Ama
shak Maarada skunetin
Ebu Bekire nazil
olduunu ve Peygamber (s.a.a)in buna ihtiyac
olmadn kabul etmitir.

756

ekti. Mrikler etrafn sard ve yatakta

yatann Resulullah olduunda phe bile
etmediler. Her kabileden birer kii olmak
zere toplandlar ve her biri bir kere
vurmak suretiyle, Haimilerin ksas etme
talebini ortadan kaldracaklard. Ali (a.s)
onlarn szn iitiyor ve ilerinden
haberdar
olup,
kendisini
tehlikede
gryordu. Bunlarn hi birisi onu korkuya
srklemedi. Ama Ebu Bekir maarada
Peygamber (s.a.a) ile beraber olduu halde
korkuya kaplmt. Halbuki Ali (a.s) yalnz
idi. Her zaman sabrl ve kendisini Allaha
havale etmiti. Allah meleklerin onu Kurey
mriklerinin errinden korumas iin
yeryzne gndermiti. Muhammed (s.a.a)i
ldrmek isteyen kavim sabah olunca Aliyi
onun yatanda grdklerinde, Muhammed
nerde
dediler?
O
nerde
olduunu
bilmiyorum dedi. Onlar, bizi yanlttn
dediler. Ali (a.s) daha sonra kendisini
Resulullaha
ulatrd.
Allahn
onu
beenilmi ve mafiret edilmi bir ekilde
ruhunu alncaya kadar her geen gn
stnlk salamtr.
Ey
shak,
sen
velayet
hadisini
nakletmedin mi? Dedi. Ben evet dedim.
yleyse bir kez de benim iin naklet dedi,
ben de hadisi naklettim. yle dedi: Acaba
757

bu hadisin Ali iin, Ebu Bekir ve merin

zerine bir hak vacip kldn ama onlar
iin Alinin zerine bir ey vacip klmadn
derse bundan znt ve rahatszlk duymaz
msnz? Dedi. Bense, evet rahatsz olurum
dedim. O kendi ocuunun uzak olmas
gerektiini
savunduun
bireyden,
Peygamberin
uzak
olmas
gerektiini
bilmiyorsun
dedi. Yazklar olsun size
alimleriniz,
sahipleriniz
olarak
karar
verdiniz.
Zira
Allah-u
Teala
yle
buyuruyor:
Onlar
Allah'
brakp
hahamlarn, papazlarn ve Meryem
olu Mesih'i rableri olarak kabul
ettiler. Oysa tek ilahtan bakasna
kulluk etmemekle emrolunmulard.
Ondan
baka
ilah
yoktur.
Allah,
kotuklar elerden mnezzehtir.1 And
olsun onlar iin oru tutuyor ve namaz
klmyorlard
ama
sylemi
olduklar
hereye itaat ve amel ediyorlard. Memun
yle dedi: Resulullah (s.a.a)in Ali (a.s)
hakknda buyurmu olduu Sen bendensin,
senin bana olan yaknln, Harunun
Musaya olan yaknl gibidir. Bu hadisi
rivayet ettin mi? Ben, evet dedim. yle
dedi: Harun ve Musann (ana, baba bir)
1

758

Tevbe/31

karde olduklarn bilmiyor musun? Ben,

biliyorum dedim. Acaba Ali de byle miydi
dedi. Hayr dedim.
Memun: Harun Peygamber idi ama Ali
deildi yleyse o nc yaknlk hilafetten
baka bir ey midir? te bu yzdendir ki
mnafklar yle diyorlar: Peygamber Aliyi
Medinede kendi yerine brakt iin bu
Aliye ok ar gelmiti. Ama Peygamber
(s.a.a) Ali (a.s) kendi yerine brakarak ii
rahat bir ekilde gitmeyi irade ediyordu. Bu
aynen Musann Haruna syledii eyler
gibidir ki, Allah-u Teala yle buyuruyor:
...Musa, kardei Haruna, kavminin
iinde benim yerime ge, onlar dzene
koy ve bozgunculara uyma demiti.1
Sonra ben Memuna yle dedim: Musa
kendisi hayattayken, Harunu btn kavmi
ierisinde kendi yerine halife brakt ve
sonra Allah ile konumaya gitti, ama
Peygamber (s.a.a) Aliyi sadece savaa
giderken Medinede yerine brakt. Memun
yle cevap verdi: Syler misin bana, Musa
Harunu kendi yerine halife olarak brakp,
Allah ile konumaya giderken, ashabndan
onunla beraber gidenler var myd? Ben
evet dedim. Memun yleyse Harunu
1

Araf/142
759

kavminin
hepsine
halife
olarak
brakmamt. te aynen bu ekilde
Peygamber (s.a.a) de savaa giderken Aliyi
zayf sava gc olmayan kadnlar ve
ocuklara
halife
olarak
brakmt.
ounluu kendisiyle beraber gtrd
halde yine de onu herkese halife olarak
karar vermitir. Salnda bulunmad
zamanlar da ve lmnden sonra onu btn
herkese halife olarak braktnn delili
Peygamber (s.a.a)in u szleridir: Ali
bendendir, onun bana yaknl Harunun
Musaya yaknl gibidir, ama benden sonra
Peygamber yoktur. Ve yine bu hadise gre
Ali (a.s) Peygamber (s.a.a)in veziri idi. Zira
Musa
(a.s) Allaha dua ederek ondan
yardmc ve dost talebinde bulunarak yle
dedi: Ailemden birini vezir et bana,
kardeim Harunu arka olsun bana, onunla
kuvvetlendir beni, iime ortak et onu. 1
Eer Ali (a.s) Peygamber (s.a.a)e olan
nisbet ve yaknl, Harunun Musaya olan
nisbeti gibiyse, Harun Musann veziri
olduu gibi o da Peygamber (s.a.a)in veziri
idi. Harun, Musann halifesi olduu gibi o
da Peygamber (s.a.a)in halifesidir. Memun
daha sonra orda bulunanlara dnerek yle
1

760

Taha/29-30-31-32

dedi: Ben mi soraym, siz mi soracaksnz!

Onlar: Biz senden soracaz dediler ve
ilerinden birisi acaba Alinin imameti Allah
tarafndan
deil
midir?
Baknz
Resulullahtan vacip amelleri naklederken
yle diyorlar: rnein, le namaz drt
rekattr, iki yz dirhemin zekat be
dirhemdir veya Hac Mekkededir gibi.
Memun dedi ki: Evet Allah tarafndandr.
Soru soran ahs: yleyse neden bunlarn
hibirinde ihtilaf yoktur da sadece Alinin
velayetinde ihtilaf vardr.
Memun yle cevap verdi: nk dier
vaciplerde hilafette olduu gibi rekabet,
siyaset ve yarma yoktur.
lerinden bir dieri yle dedi: Sizler
Peygamber (s.a.a) mmetine olan ltuf ve
sevgisinden dolay onlara, kendisi, birini
halife olarak karar vermeksizin kendi
istekleriyle Peygamberin yerine birini
semelerini ve bylece kendisinin semi
olduu halifeye, halkn itiraz ederek azaba
dar olmasn nlemi olduunu neden
kabul etmiyorsunuz?
Memun cevabnda yle dedi: Allah,
taratt, mahlukatna Peygamberden daha
mihriban olduu iin ben bu meseleyi inkar
ediyorum. Zira Peygamberini mmet iin
kendisi mebus etti ve kimin kar geleceini
761

ve itaat edeceini biliyordu. Bu kendisinin

Peygamber gndermesi ve tayin etmesine
engel olmad. Bunun baka bir sebebi ise u
ki:
Eer ilerinden
birisini
sevmeyi
emretseydi, bu iki haletten hari deildi. Ya
mmetin
hepsine
emretmitir
veya
bazlarna
emretmitir.
Eer
hepsine
emretmi ise, hepsi bu konuda grevlidir.
Artk kimse kendi isteine braklmamtr.
Ama eer bazlarna birilerini semeyi
emretmi ise onlarn tannp, bilinmesi
lazmdr. Bunlar fakihlerdir diyecek olursan,
onlar da tantlmaldr dedi.
Baka birisi ise yle dedi: Resulullah
(s.a.a)in yle buyurduu rivayet ediliyor
Mslmanlarn gzel grd her ey
Allah katnda gzeldir ve kt grdkleri
her ey de Allah katnda ktdr.
Memun: Bu szlerden btn mminler mi
kastediliyor yoksa bazlar m kastediliyor?
Bunu bilmek zorundayz. Eer btn
mminler kasdedilmi iseler bu imkanszdr.
Zira herkes hibir zaman bir eyde
birlemez. Ama eer bazlar kastedilmi ise
her grup kendi sahibinin ve uymu olduu
kiinin gzellii ve iyilii ile ilgili rivayet
naklettiini gryoruz. rnein iann Ali
(a.s) hakknda syledikleri ve Haaviyyenin
(ia dndakilerin) bakalar hakkndaki
762

szleri yleyse sizin irade etmi olduunuz

imamet nasl ispatlanabilir?
Dardakilerden baka birisi: Dolaysyla
Muhammed (s.a.a)in ashab hata yapt diye
mi dnyorsun? Dedi. Memun: Onlarn
hata yaptn ve dalalette birletiklerini
nasl dnebiliriz ki, onlar imameti ne
vacip ne de snnet biliyorlard. Zira sen
imametin Allah tarafndan vacip ve
Peygamberler tarafndan snnet olmadn
dnyorsun yleyse vacip ve snnet
olmayan bir ey de nasl hata yapabilir dedi.
Baka birileri: Eer sizler imametin
bakasna deil de Ali (a.s)a ait olduunu
savunuyorsanz
iddianz
dorulayan
delilleri getiriniz.
Memun: Ben bunu iddia deil, belki ikrar
ediyorum (inanyorum) ikrar edenden delil
istenmez. Ama iddia eden azl ve nasb
edenin (alkoyan ve onaylayan) kendisi
olduunu ve ihtiyar sahibi olduunu
dnen kimsedir; ahid ve delil onun
emsallerinden (ki dmanlardr) veya
bakalarndan olmaldr. yleyse bu konuya
nasl ahid getirebilir?
Dier birisi: Resulullah (s.a.a)den sonra
Ali (a.s)n yapmas vacip olan i neydi?
Dedi
763

Memun: Yapm olduu ilerdir dedi. O,

acaba Aliye, halk kendi imametinden
haberdar etmesi vacip deil miydi? Dedi.
Memun: mametlik onun iin kendi ii
deildir ve halkn ii de deildir ki onu
imam seip dierlerine stn klsnlar belki
imamet onun iin Allahn fiili iledir. Aynen
brahim (a.s)a buyurduu gibi Ben seni
halka imam karar veriyorum ve yine
Davud (a.s)a buyurduu gibi: Ey Davud
ben seni yeryznde halife karar verdim.
Ve yine adem (a.s) iin meleklere yle
buyurduu gibi Ben yeryznde halife
karar vereceim yleyse imam sadece
Allah tarafndan karar verilen ve seilendir.
lk yaratld andan itibaren soy ve nesep
ynnden byk, temiz ve pak asll ve
btn mr boyunca masum karar verilen
kimsedir. Eer imamet onun kendi fiili ve
kendi elinde olmu olsayd, her kim bu fiil
ve ii yapacak olursa imametlie layk
olurdu. Bunlarn zddn da yaparsa
imametlikten azl olunurdu. Bylece ismet
insann kendi ameli ve rn olurdu.
Onlardan baka biri ise: Resulullah
(s.a.a)den sonra neden imametlii Ali
(a.s) iin vacip biliyorsun? Dedi. Memun:
nk aynen Peygamberin ocukluktan
imanla kt gibi o da ocukluktan imanla
764

km ve aynen Peygamberin dalaletten

uzak ve irkten kanmas gibi, o da
kavminin delilsiz dalaletinden ve irkinden
uzaklamtr. Zira irk zulmdr ve zalim
imam olamaz. Yine btn Mslmanlarn
icmasyla puta tapan biri imam olamaz,
mrik ve puta tapan biri, Allahn
dmann
Allahn
yerine
koymutur.
Bunun hkm, aksi bir ehadet verilinceye
kadar, btn mmetin ahadetiyle kfrdr.
Zira birisi iin bir defada olsa ve byle bir
hkm verilmi ise onun hakim olmas caiz
deil ve bylece hakim mahkum konumuna
gemi olur. Dolaysyla byle olunca hakim
ve mahkum arasnda fark kalmam olur.
Orda bulunanlardan baka biri: Peki Ali,
Muaviyeyle savat gibi neden Ebubekir,
mer ve Osmanla savamamtr? Dedi.
Memun: Bu doru bir soru deildir.
Dedi. Zira soru msbet ve olumlu eylerden
sorulur menfi eylerden deil. Menfi ve
yaplmayan bir ey iin illet ve sebep olmaz.
nk illet ve sebep sabit olan eyler iin
getirilir. Ali (a.s)n hilafetinde onun Allah
tarafndan verildiine, ya da baka biri
tarafndan verildiine baklmaldr. Eer
Allah tarafndan verildii ispatlanrsa onun
i ve tedbirlerinde ek ve tereddde
dmek kfrdr. nk Allah-u Teala yle
765

buyuruyor: Hayr; Rabbine Andolsun ki,

aralarnda ekitikleri eylerde seni
hakem tayin edip, sonra senin verdiin
hkm ilerinde bir sknt duymadan
tamamen kabul etmedike iman etmi
olmazlar.1 Failin fiiline tabi olmak onun
aslna tabii olmak gibidir. Eer Alinin
kyam Allah tarafndan ise, ileri de Allah
tarafndandr. Halkn vazifesi ise ona raz ve
teslim olmasdr. Resulullah (s.a.a) de
Hudeybiye vakasnda ki, mrikler umre
yapmasn engellediler onlarla savap
saldrya gemediler. Ama yardmc, kuvvet
ve kudret bulduu zaman onlarla savat ki
Allah-u Teala yle buyuruyor: imdilik
onlara gzel muamele et.2 ve sonra
yle
buyuruyor:
Mrikleri
nerde
bulursanz ldrn, yakalayn, kuatn,
hapsedin, onlarn gelip geecekleri
btn yollar tutun.3
Baka biri: Eer senin dediin gibi
Alinin imameti Allah tarafndan ise ve itaat
vacip ise neden peygamberlere (a.s) davet
ve tebliden baka bir ey caiz deildir de

1
2
3

766

Nisa Suresi/65
Hic/85
Tevbe/15

ama Aliye teblii terketmesi ve halk

kendisine itaate davet etmemesi caizdir?
Memun yle cevap verdi: Biz Alinin
aynen Peygamber gibi teblie emredildiini
ve resul olduunu dnmyoruz, onun
Allah ile yarattklar arasnda bir alamet
olarak kararlatrldn savunuyoruz. Ona
tabi olan, itaat edici ve ona muhalefette
bulunan asi ve gnahkar saylr. Eer
yardmc bulsayd cihad ederdi. Yardmc
bulamadysa aalanmak onun deil, ona
yardm etmeyenlerin suudur. Zira onlar
her
halette
ona
itaat
etmek
mecburiyetindeydiler. Kendileri (Ali (a.s))
ise yardmc ve kuvveti olmadan cihad
etmekle grevli deildiler. O Allahn evi
gibidir ki halk hac iin ona gelmelidir. Bunu
yapanlarsa zerlerine vacip olan yaparlar
ama amel etmezlerse Allahn evi iin hibir
sorun yoktur.
Kelam alimlerinden dier biri: Eer
zarureten bir imamn olmas ve ona itaatn
vacip oluu kanlmaz olursa onun baka
biri deil de Ali (a.s)olmas neden zarureten
vaciptir? Dedi.
Memun: nk Allah-u Teala mechul ve
belli olmayan birinin itaatn vacip klmaz,
zira vacip imkansz olmaz halbuki mehul
imkanszdr. yleyse Resul (s.a.a) mutlaka
767

vacipleri halka bildirmeli ki, Allah ile kullar

arasnda mazereti ortadan kaldrm olsun,
acaba Allahn halka bir ay oru vacip
kldktan sonra o orucun hangi ayda yerine
getirileceini
veya
onun
niane
ve
alemetlerini bildirmediini grdn m?
Bylece halk kendi akllaryla bu ay bulmu
ve Allahn hangi ay irade etmi olduunu
anlam olsunlar. Byle de olunca artk
halkn beyan edici bir Resula ve Resulun
buyruklarn bildiren bir imama ihtiyac
kalmaz.
Oradakilerden
baka
biri:
Alinin
Resulullah (s.a.a)in daveti srasnda bali
olduunu
neden
ispatlyorsun?
Dedi.
Halbuki halk Alinin davet edildii zaman
ocuk olduunu mkellef ve erkeklerin
yana ulamadn dnyor.
Memun yle dedi: yle ispatlyorum ki,
eer Resulullah (s.a.a) Aliyi davet etmek
iin
grevlendirildiyse
o
da
ihtimal
dahilinde teklife ulam ve vacipleri yerine
getirebilecek gteydi. Ama Resulullah
(s.a.a) onu davet etmekle grevli deildiyse,
Resulullah (s.a.a) hakknda Allahn u
buyruunu dnmek gerekir: Ve eer bize
isnad ederek baz laflar etseydi, elbette onu

768

kudretimizle aldrdk, sonra da ahdamarn

eker kaparrdk.1
Bununla
birlikte
Resulullah
(s.a.a)
Allahn,
kullarna
takat
ve
gcn
vermedii
eylerde
mkellef
klmaya
alyor. Bu imkansz bir ey ve olmas
mmkn olmayan bir eydir. te hakim biri
byle bireyi emretmez. Resul da byle bir
eyi yapmaz. Allah-u Teala imkansz bireyi
emretmekten
mnezzehtir.
Yine
Peygamberin an Allahn hikmetinde
olmas imkansz bireyi emretmekten
ycedir. Sz buraya varnca muhaliflerin
hepsi susup kaldlar. Memun yle devam
etti: Siz sorularnz sorup ikal tutunuz
acaba bende sizden sorabilir miyim? Evet
dediler. Memun: Btn mslmanlarn
onayyla Peygamberin u ekilde buyurduu
nakledilmiyor mu: Bana bilerek yalan isnad
eden kimse kyamet gn atete yerini
hazrlasn. Onlar evet yledir dediler.
Memun:
Yine
Peygamberin
yle
buyurduunu rivayet ediyorlar: Allahn
kk veya byk gnahlarn ileyip sonra
onu kendine bir inan olarak benimseyerek
srar eden kimse cehennem tabakalarnda

Hakka Suresi, 44, 45, 46

769

devaml kalcdr. Onlar evet dediler aynen

yleydiler.
Memun: yleyse syler misiniz mmetin
seip halife olarak karar verdii ahs
Resulullah (s.a.a) onu halife olarak karar
vermedii
halde
Resulullah
(s.a.a)in
halifesidir ve Allah tarafndandr demek
caiz midir? Eer evet caizdir derseniz zorla
stnlnz sabit etmek istersiniz ama
eer caiz deil derseniz, Ebu Bekirin
Resulullah (s.a.a)in halifesi ve Allah
tarafndan olmad lazm gelir ve sizin
peygambere
yalan
isnad
ettiiniz
ispatlanm olur. Ve peygamber (s.a.a)in
atee gireceine iaret etmi olduu
kimselerden olursunuz. yleyse hangi
sznzn doru olduunu syler misiniz?
Acaba (Resulullah dnyadan gt ve halife
brakmad) szn m yoksa (Ebu Bekire
Allah Resulnn halifesi) demeyi mi
doruluyorsunuz?
Eer her ikisini de onaylyorsanz bu
birbirini yalanlayan ve imkansz bir eydir.
Ama birini kabul ederseniz dieri batl ve
yalan olur. yleyse Allahtan korkun,
kendinize gelin, taklidi kenara atn ve
phelerden kann. And olsun, Allah akl
ve dnceyle yaplm amelden baka hi
bir ameli kabul etmiyor ve hak olarak
770

bilmedii hibir eyi kabullenmiyor ve

bununla devam etmek Allaha kfr (kafir
olmak) demektir. Kafir ise atetedir. Syler
misiniz sizden bir kle alnd zaman
alnd iin onun aa, alcnn ise kle
olmas mmkn mdr? Ordakiler hepsi
hayr dediler. Memun: yleyse nasl olur siz
ona hilafet makamn verdiiniz halde o
sizin emriniz oluyor. Halbuki velayeti sizi
ona verdiniz, acaba siz onun halifesi
olmuyor musunuz? Ama siz nce halifeyi
meydana getirdiniz sonra ona Allah
Resulnn (s.a.a)in halifesi dediniz. Daha
sonra Osman b. Avfana yapld gibi
sinirlenerek onu katlettiniz. Oradakilerden
birisi yle dedi: mam vekil hkmndedir.
Ondan raz olduu mddete grevini yapar
ama grevini yapmaz ve sinirlenildii
zaman da azl edilir.
Memun: Mslmanlar, halk ve ehirler
kimin
maldr
dedi.
Onlar
Allah-u
Tealanndr dediler. yleyse Allah-u Teala
kullarna ehirlerine ve dier eylere vekil
karar vermeye daha layktr. Zira mmet
birisini baka birinin mlknde zarar icad
ederse zamin olduunu icma ile kabul
etmitir. yleyse ona bakasnn yerinde
tasarruf ve mdahale etmek dmyor.
Eer bunu yaparsa borlu ve gaspedicidir
771

(zamindir). Daha sonra Memun yle dedi:

Syler misiniz Peygamber (s.a.a) vefat
ettiinde kendisine bir halife brakt m
yoksa brakmad m? Onlar ise hayr
brakmad dediler:
Memun: Acaba bu ekilde yaplmas
hidayet miydi yoksa dalalet miydi? Onlar
hidayet idi dediler. Memun: yleyse halk
hidayet peinde gitmeli, batl terketmeli ve
dalaletten uzaklamaldr dedi. Onlar: Evet
halk byle de yapt. Memun: yleyse
Peygamberin kendisi tayin etmedii halde
neden halk onlardan sonra halife tayin etti.
Peygamber
(s.a.a)in
fiil
ve
amelini
terketmenin kendisi dalalettir ve hidayetin
zddnn yine hidayet olmas imkanszdr.
Eer tayin etmemek hidayet ise neden Ebu
Bekiri setiler, halbuki Peygamber (s.a.a)
onu bu i iin karar vermemiti? Ve neden
mer kendisinden sonra, Ebu Bekir
yapmad halde ii Mslmanlar arasnda
bir uraya brakt. Size gre Peygamber
halife tayin etmedi, Ebu Bekir kendisine
halife tayin etti, mer ise Peygamberin
halife karar vermeyi terketmesi gibi
terketmedi ve aynan Ebu Bekir gibi de
yapmad nc bir mana da bunu
gerekletirdi. Bu ksmdan hangisinin
doru olduunu bana syler misiniz? Eer
772

Peygamberin yaptn doru bulursanz

Ebu Bekirin yaptnn yanl olduunu ve
dier
szlerinde
yanl
olduunu
kabullenmelisiniz ve bunlarn
hangisi
dorudur. Acaba Peygamber (s.a.a)in
yaptklarm (ki size gre halife brakmad)
yoksa halife tayin eden taifenin yaptklar
m dorudur? Acaba hilafetin Resul
tarafndan terk edilmesi ve bakalar
tarafndan da tayin edilmesi her ikisi de
hidayet olabilir mi? Ve hidayet, hidayetin
zdd da olabilir mi? yleyse dalalet
nerdedir?
Syler
misiniz
Peygamber
(s.a.a)in vefatndan sonra bu gne kadar
btn ashabn seimiyle velayete ulaan
biri var mdr? Eer hayr derseniz btn
halkn Peygamber (s.a.a)den sonra dalalete
uradn savunursunuz. Ama eer evet
derseniz, mmeti yalanlam olur ve inkar
edilmesi mmkn olmayan bireyi batl
etmi olursunuz. Syler misiniz Allahn u
buyruu: Syle, gkte ve yerde olanlar
kimindir, de ki Allahndr. Doru mudur
yoksa yalan mdr?
Onlar: Dorudur dediler.
Memun: Acaba Allahn dndakiler ki
onlar yaratt ve sahibi olduu halde
Allahtan deil mi? Onlar. Evet dediler.
773

Memun: Bu sznzn batl olduu

uradadr ki kendinize halife seip ona itaat
etmeyi vacip bildiniz ve onu Resulullah
(s.a.a)in halifesi olarak adlandrdnz.
Sizler kendiniz onu halife seiyor ve
sinirlendiiniz vakit azlediyorsunuz. Ve
sizleri, istei dnda hareket ettii zaman
ve
azledilmeyi
reddettiinde
onu
ldryorsunuz, yazklar olsun! Allaha
yalan, iftira etmeyiniz zira yarn kyamette
Allahn
huzuruna
ktnzda
bunun
akbetiniz greceksiniz. Ve Resulullah
(s.a.a) ile grtnzde ona bilerek yalan
isnad etmi olursunuz. Resulullah (s.a.a)
yle buyurmutur: Bana bilerek yalan
isnad eden kimse kyamet gn atete
yerini hazrlasn Memun, kbleye dnp
ellerini kaldrarak yle dedi: Allahm, ben
bunlar irad ettim ve Allahm benim
zerime bunlara sylemem iin vacip olan
eyleri syledim, onlar ek ve phede
brakmadm, Allahm sana yaklamak iin
aynen Resulnn bize emr ettii gibi
Peygamberinden sonra Aliyi dierlerine
mukaddem ettim. Sonra Ravi yle diyor:
Sonra hepimiz daldk ve Memun lnceye
kadar da byle bir toplant yaplmad.

774

46. BLM
RIZA (A.S)DAN, MAMLAR (A.S)IN
MAMETLKLER HAKKINDAK
DELLLER, GULAT VE TEFVZ
DNCELERN BENMSEYENLERN
REDDEDLMES HAKKINDA
RVAYETLER BLM1
1-Tamim b. Abdullah b. Tamimi Kureyi
(r.a.) Hasan b. Cahimden yle naklediyor:
Birgn Memunun toplandsna gittim. Ali b.
Musa Rza (a.s)da yanndayd. Muhtelif
frkalarn kelam alimleri (mtekellimler) ve
fakihleri oradaydlar. Onlardan biri hazrete
yle bir soru sordu: Ey Allah Resulnn
olu
mamet
iddiasnda
bulunanlarn
imameti hangi yolla ispatlanr? mam Rza
(a.s): Nass ve delil ile ispatlanr diye
buyurdular soru soran: yleyse delilleri
nelerdir? Dedi. mam (a.s), mametin delili
onun ilim ve bilgisinde ve duasnn kabul
olmasndadr.
Soru soran: Sizin olacak eylerle ilgili
haber vermenizin srr ve vechi nerdedir?
mam (a.s), Resulullah (s.a.a)den bize
Son iki hadis, tekrar olduundan dolay
zikretmeyi gerek grmedik.
775
1

intikal eden ilim sayesindedir. diye

buyurdu.
Soru soran: Halkn kalbinde olan
eylerden haber vermenizin srr nerdedir?
mam (a.s) yle buyurdu: Acaba
Resulullah (s.a.a)in yle buyuruu size
ulamad
m?
Mminin
ferasedinden
korkunuz, zira o Allahn nuruyla bakyor.
Soru soran adam: Evet Resulullah (s.a.a)
yle buyurmutur. mam (a.s): Feraseti
olmayan mmin dnlemez ki ilminin,
gr ve alglamasnn ve imannn miktar
kadaryla Allahn nurundan istifade eder ve
etrafa onunla bakar. Allah-u Teala biz
imamlara, btn mminlere verdii feraseti
toplayarak vermitir. Ve Allah-u Teala
kitabnda yle buyuruyor: phe yok ki
bunda dnenlere ibretler vardr.1
te ilk dnenler Resulullah (s.a.a)
sonra Emirul-Mminin Ali (a.s) daha sonra
Hasan ve Hseyin (a.s) ve Hseyin (a.s)n
soyundan kyamete kadar gelecek olan
dier imamlardr.
Ravi yle diyor: mam bunlar syleyince
Memun mama dnerek Ey Ebul-Hasan,
Allahn siz Ehl-i Beyte vermi olduu o
eylerden bahset dedi.
1

776

Hicr/75

Rza (a.s) yle buyurdu: Allah-u Teala

bizleri kendi tarafndan mukaddes ve
tertemiz olan bir ruhla teyid etti ki bu bir
melek deildir ve yine gemitekilerden
hibirisiyle
beraber
deildi.
Yalnz
Resulullah
(s.a.a)
ile
biz
imamlarla
beraberdir ki onlara yardm ve hidayette
bulunuyor, o bizimle Allah arasnda uzanm
olan bir nur badr. Bunun zerine
Memun imama dnerek Ey Ebul Hasan,
bana bir grubun sizler hakknda (guluv)
edeceini ve haddi aacan sylediler
dedi. Rza (a.s) yle cevap verdiler: Musa
b.
Cafer
(a.s)
babas
Cafer
b.
Muhammed(a.s)dan o, babas Muhammed
b. Ali (a.s)dan o, babas Ali b. Hseyin
(a.s)dan o babas Hseyin bin Ali A)dan o
da babas Ali b. Ebi Talip (a.s)dan
Peygamber (s.a.a)in yle buyurduunu
naklediyor: Beni hakkm olan makamdan
yukar karmaynz, zira Allah-u Teala beni
Resul ve Peygamber olarak semeden nce
kendisine abd ve kul olarak karar verdi ve
Allah-u Teala yle buyuruyor: Hi bir
insana yakmaz ki Allah ona kitap, hkm
ve Peygamberlik versin de sonra o,
insanlara, Allah braknda bana kul olun
desin. Ancak retmekte ve okumakta
olduunuz kitaba uyup rabbani olun der.
777

Meleklerle Peygamberleri Allah tanyn diye

de emretmez. Artk siz Mslman olduktan
sonra kfr emreder mi size.1 Ali (a.s)
yle buyuruyor: ki grup ve taife benden
dolay helak olacaktr ve bunda benim
gnahm yoktur. Birisi ifrat ve ileri giden
dost dieri ise haddini aan dmandr. Ben
onlardan beri ve uzam. Bana guluv
edenlerden,
beni
haddimden
yukar
karmaya alanlardan Allaha snrm.
Aynen sa b. Meryem (a.s) Nasaradan
(Hristiyanlardan) uzaklat gibi Zira
Allah-u Teala yle buyuruyor: Allah, Ey
Meryem olu sa! Sen mi insanlara
Beni ve annemi Allah'tan baka iki ilah
olarak benimseyin dedin? Demiti de,
Haa, hak olmayan sz sylemek
bana yakmaz; eer sylemisem,
phesiz sen onu bilirsin; sen, benim
iimde olan bilirsin; ben Senin iinde
olan bilmem; dorusu grlmeyeni
bilen ancak Sensin demiti, Ben
onlara sadece Rabbim ve Rabbiniz olan
Allah'a
kulluk
edin
diye
bana
emrettiini
syledim.
Aralarnda
bulunduum mddete onlar hakknda
hiddim beni aralarndan aldnda
1

778

Al-i mran/79-80

onlar sen gzlyordun. Sen her eye

hidsin.1 Allah-u Teala yine yle
buyuruyor: Ne Mesih, Allaha kul
olmaktan
ekinir
ne
de
Allahn
kendisine
yaknlatrd
melekler2
Dier bir yerde ise yle buyuruyor:
Meryem
olu
Mesih
sadece
peygamberdir,
ondan
nce
de
peygamberler gemitir, onun annesi
dosdorudur, her ikisi de yemek
yerlerdi.
Onlara
ayetleri
nasl
akladmza bir bak, sonra da bak ki
nasl yz eviriyorlar!3 Yani medfularn
karma ihtiyac duyuyorlard.
Bizler Peygamberlerin Allah olduuna ve
mamlarn Allah olduuna ve Peygamber
olduuna ve baka birilerinin imamlna
inananlardan dnya ve ahirette uzaz.
Memun yle dedi: Ey Ebul Hasan: Peki
recat hakknda ne diyorsun. Rza (a.s) yle
cevap verdi: Recat hak olan bireydir
nceki mmet ve toplumlarda da vard ki
Kurann onun hakknda szleri vardr ve
Resulullah (s.a.a) ricat hakknda yle
buyuruyor: Gemi mmetlerde olan
1
2
3

Maide Suresi 116-117

Nisa/172
Maide/75
779

eylerin hepsi bu mmette de eksiksiz

olarak meydana gelecektir.Ve yle devam
ediyor: Benim ocuklarmdan Mehdi (a.s)
zuhur ettii zaman sa b. Meryem (a.s) da
gkten inecek ve Mehdi (a.s)n arkasnda
namaz klacaktr. slam gariplikle balad ve
yaknda tekrar gariplie dnecektir. Saadet
ve mjdeler olsun gariplere sonra ya
Resulullah (s.a.a) bundan sonra ne olacak
diye soruldu? Resulullah (s.a.a) Hak tekrar
sahibine dnecektir diye buyurdular.
Memun: Ey Ebul Hasan: Tenasuha 1
inanlar hakknda ne buyuruyorsun? Diye
sordu. Rza (a.s), Tenasuha inananlar kafir
olmu ve cennet ile cehennemi inkar etmi
olurlar. Dedi. Memun: Mensuh olanlar
hakknda ne diyorsunuz?
Rza (a.s): Onlar Allahn gazap etmi
olduu ve mensuh olunan bir kavimdir.
Dnyada gn yaayp sonra ldler.
Bunlardan zrriyetler dnyaya gelmedi.
Dnyada grlen maymun domuz ve dier
eylere mensuh olanlarn ismi verildi ve
onlar aynen eti helal olmayan ve istifadesi
caiz olmayan eyler gibidir. Memun Ey
Tenasuh: nsann ldkten sonra
ruhunun baka bir bedende zuhur etmesi
demektir.
780
1

Ebul Hasan Allah senden sonra beni

yaatmasn. Allaha andolsun ki doru ilim
siz Ehl-i beytten bakasnn yannda
bulunmaz
ve
babalarnn
ilmi
sana
yetimitir. Allah-u Teala slam ve ehlinden
sana hayrlar versin.
Hasan b. Cehm yle diyor. mam Rza
(a.s) kalktnda ben onu takip ettim ve
evlerine gittiler ve ben de yanlarna giderek
yle arzettim. Ey Resulullah (s.a.a)in olu:
Allaha hamd olsun ki Emirel-Mminin
Memun nazarn size celbetti ve onun
grlerini sizin iin gzel kld. Gr ve
szlerinizi kabul etmesini salad. mam
(a.s) ise yle cevap veriyor: Ey Cehmin
olu; Onun bana ihtiram ederek szlerimi
dinlemesi seni aldatmasn, yaknda zehir
vererek
beni
ldrecek
ve
bana
zulmedecektir. Ben bunu babalarmdan ve
Resulullah
(s.a.a)den
gelen
ahid1
vastasyla biliyorum ve ben hayatta
olduum mddete buna kimseye anlatma
gizli tut. Dedi.
Hasan b. Cehm yle devam ediyor. Rza
(a.s) Tusta (Mehed) zehirlenip dnyadan
gidinceye kadar bu olay hi kimseye
Ahid -Sahife-i Camia-Resulullahn imlas
ve Emirel-Mminin yazsdr.
781
1

sylemedim. mam Humeyd b. Kahtebeyi

Tainin evinde Harunu Raidin kabir
yannda bulunduu kubbe altnda, onun
yannda defnedildi.
2-Muhammed b. Musa b. Mutevekkil
(r.a.) Hseyin b. Halidi Sayrefiden mam
Rza (a.s)n yle buyurduunu naklediyor:
Tenasuha inanan kafirdir. Allah Gulata1
lanet
etsin
ve
onlar
rahmetinden
uzaklatrsn. Keke Yahudi olsaydlar,
keke
Mecusi
olsaydlar,
Hristiyan
2
olsaydlar, Kaderiyye olsaydlar, Murcia3
olsaydlar, Hururiye4 olsaydlar
dedi ve
yle ekledi: Onlarla oturup kalkmayn,
dostluk kurmayn, onlardan uzaklan, zira
Allah onlardan uzaktr.

Gulat kelimesi guluvdan trmitir ve

baz Peygamberler ile imamlar hakknda
ar gidenler ve onlar iin uluhuyet
makamna
inanan
kimseler
iin
kullanlmtr.
2
Kaderiyye: nsann amel ve fillerini,
insann kendisinin yarattna ve Allahn
kazas olmadn iddia eden grup
3
Murcia: manl olan birine hibir
gnahn zarar yoktur diyen grup
4
Hururiye: Haricilerden bir gruptur.
782
1

3-Muhammed b. Aliyi Macileveyh (r.a.)

Ali b. brahim b. Haimden o da Yasir-i
Hadimden yle naklediyor: mam Rza
(a.s)a yle arzettim: Tefviz hakknda ne
buyuruyorsunuz? mam Rza (a.s), Allah-u
Tebareke ve Teala dininin emirlerini
peygamberine brakt ve yle buyurdu:
Peygamber size ne verirse onu aln ve
neden
vazgemenizi
emrederse
1
vazgein ondan.
Ama halketmek, yaratmak ve rzk
vermeyi ona brakmad. Sonra mam (a.s)
Allahn yle buyurduunu bildirdi. Allah
hereyin yaratcsdr.2 Sonra yle
buyuruyor: yle bir Allahtr ki sizi
yaratmtr. Sonra rzk vermitir size, sonra
ldrr, sonra da diriltir sizi, ona e
sndklarnzn iinde bunlardan birey
yapabilen var m? Mnezzehtir ve ycedir;
O
irk
koanlarn
irk
kotuklar
eylerden3

1
2
3

Har/7
Rad/16
Rum/40
783

47. BLM
MAM RIZA (A.S)IN TESPTLER1
1-Ahmed b. Ziyad b. Caferi Hamazani
(r.a.) Umeyr b. Yezidden yle naklediyor:
Ben Ebul Hasani Rza (a.s)n yannda idim,
mam Muhammed b. Cafer b. Muahmmed
hakknda yle buyurdu:
Ben Onunla bir evde kalmama karar
aldm.
Ben
kendi
kendime
yle
dndm. Bu bizleri iyi ilere ve sla-i
rahim
(yaknlar
gzetme) yapmamz
emrediyor,
ama
amcas
hakknda
sylediklerine bak. Bunun zerine mam
bana dnerek yle buyurdu: Bunun
kendisi iyilik ve slay rahimdir. nk o,
benim yanma gelip gittike hakkmda
bireyler sylyor ve halkta onu destekliyor
ama bana gelmez ve bende ona gitmezsem
syledii eyleri halk kabul etmez.
2-Muhammed b. Ahmed b. dris (r.a.)
Muhammed b. Halidin yle dediini
naklediyor: Reyyan b. Salt, Mervde iken
Fazl b. Salt onu Horasann baz ehirlerine
Bu blmde 44 rivayet metinde
zikredilmitir. eitli kitab ve ravilerden
naklettii iin bir ok rivayetler tekrar
olmutur,
tekrar
edilen
rivayetleri
zikretmeyi gerekli grmedik.
784
1

vali olarak gnderdii zaman bana yle

dedi: Ebul-Hasan (a.s)dan ona selam
vermem
iin
bana
izin
alman,
elbiselerinden ve kendi ismine baslm olan
paralardan bir miktar vermesini istiyorum.
Ben hazretin yanna girdim ve henz bir ey
sylemeden kendileri sz e balayp yle
buyurdular: Reyyan b. Salt bizim yanmza
gelmek, elbiselerimizden ve bir miktar para
vermemizi istiyor ki ben kendisine izin
veriyorum Sonra Reyyan gelerek selam
verdi. mam (a.s) ona iki elbise ve kendi
ismine baslm olan paralardan 30 dirhem
verdi.
3-Ebul Kasm Ali b. Ahmed b. Abdullah b.
Ahmed b. Ebi Abdullah-u Beri (r.a.)
Hseyin b. Musa b. Cafer b. Muhammedi
Aleviden yle naklediyor: Biz, Ben-i Hain
genleri,
Ebul-Hasan
Rza
(a.s)n
yanndaydk. Cafer b. mer-i Alevi kt bir
halde
yanmzdan
geti,
bizlerden
bazlarmz birbirine bakarak Cafer b.
merin durumuna gldk. Bunun zerine
Rza (a.s) yle buyurdular: Sizler yaknda
onu ok zengin ve ok taraftar olan biri
olarak greceksiniz. Bir ay veya daha
yakn bir zaman gemiti ki, Cafer Medine
valisi oldu durumu dzeldi. Yanmzdan
tekrar getiinde etrafnda atllar ve
785

korumalar vard. Bu Cafer b. Muhammed b.

mer b. Hasan b. Ali b. mer b. Ali b.
Hseyin b. Ali b. Ebi Talip (a.s) idi.
4-Babam (r.a.) Saad b. Abdullahtan o
Hseyin b. Beardan mam Rza (a.s)n
yle buyurduunu naklediyor: Abdullah
Muhamemdi
ldrecektir.
Kendilerine
yle arzettim: Abdullah b. Harun mu
Muhammed b. Harunu ldrecektir? mam
(a.s) yle buyurdular: Evet u anda
Horasanda bulunan Abdullah Badatta
bulunan
Muhammed
b.
Zbeydi
ldrecektir.
5-Hamza b. Muhammed b. Ahmed b.
Cafer b. Muahmmed b. Zeyd b. Ali b.
Hseyin b. Ali b. Ebi Talib (a.s) 339 ylnn
Recep aynda Kum ehrinde Ali b.
brahimin
kendisine
yle
yazdn
naklediyor: Muhammed b. sa b. Ubeyd,
Abdurrahman b. Ebu Necran ve Saffan b.
Yahyadan yle dediklerini zikrediyor:
Hseyin bin Kyama Vakifilerin1 Reisi
Vakifiler, Musa b. Cafer mam Kazm
(a.s)n son imam olduuna, ve yaadna
inananlardr. Dolaysyla da ondan sonraki
imamlar kabul etmemektedirler. Halk
dilinde
Yedi
mamclar
olarak
da
adlandrlmlardr.
786
1

bizden
mam
Rza
(a.s)n
yanna
gidebilmesi iin kendisine izin almamz
istedi. Biz de aynsn yaptk. mamla
karlat zaman yle dedi: Siz mam
msnz? mam (a.s) Evet ben mamm
diye buyurdular. bn-i. Kyame: Ben senin
imam olmadna Allah ahid getiriyorum
dedi. mam bir mddet ban aa dikerek
sessiz bir ekilde bekledi sonra yle
buyurdu: Benim imam olmadm nerden
biliyorsun. bn-i Kyame: nk bizlere
mam Sadk (a.s)n yle buyurduunu
rivayet ediyorlar: mam Akim (erkek
ocuu olmayan) olmaz. Halbuki sizin
yanz getii halde bir tek ocuunuz dahi
yoktur. mam (a.s) kafasn yere dikerek
ncekinden daha uzun bir mddet sustu ve
sonra yle buyurdu: Ben de Allah ahit
tutuyorum ki Allah bana erkek bir ocuk
verecektir. Abdurrahman b. Necran yle
diyor: Biz aylar tek tek sayyorduk imamn
bu szlerinden bir sene gememiti ki
Allah-u
Teala,
mam
Cevad
(a.s)
1
kendilerine verdi.
Ravi yle diyor:
Hseyin b. Kyama tavaf esnasnda mama
Bu konuma Medinede gereklemitir.
Zira mam Cevad (a.s) H. 195 ylnda
Ramazan aynda domutur.
787
1

baknp akn akn duruyordu. mam ise

kendilerine bakarak Ne oldu sana? Allah
seni arsn dedi. Bu duann tesiriyle
adam donup kald.
6-Babam (r.a.) Saad b. Abdullahdan, o da
Musa b. Harundan yle naklediyor:mam
Rza (a.s), Medinede Harsemeye bakarak
yle buyurduunu grdm: Sanki Onu
Merve
gtrdklerini
ve
kafasn
kestiklerini
gryorum.
Ve
aynen
1
buyurduklar gibi oldu.
7-Ahmed b. Ziyad b. Caferi Hamedani
(r.a.) Ali b. brahim b. Haimden o da
Erreyan b. Salttan yle naklediyor: Iraka
gitmek istediim zaman veda etmek iin
Rza (a.s)n yanna gittim. Kendi kendime
yle diyordum: mamla veda edeceim
zaman Hazretin elbiselerinden gmleini
kendime kefen yapmam iin ve kzlarma
yzk almam iin bir miktar para isteyeyim.
Kendilerine veda edip ayrldm iin beni
znt ve alama sard; nce dndm
eyleri unuttum ve dar kp yola
Herseme Memunun adamlarndan
olmasna raen bir anda bir ihbar zere
Memunun gazabna uram ve atld
zindanda
bir
komplo
sonunda
ldrlmtr.
788
1

koyulduumda arkamdan bararak beni

ard: Ya Reyyan dn. Ben geldiimde
yle buyurdu: Acaba gmleklerimden
birini ecelin geldii zaman kendine kefen
yapman iin vermemi istemiyor musun? Ve
kzlarna yzk alman iin bir miktar para
vermemi istiyor musun? Ben: Ey benim
efendim ben bunlar sizden istemeyi
aklmdan
geiriyordum.
Ama
sizden
ayrlmann znts onlar unutturdu.
mam (a.s) yastn arkasndan bir gmlek
ve seccadenin altndan bir miktar para
kararak bana verdi. Ve saydmda 30
dirhem idi.
8-Hseyin b. Ahmed b. dris (r.a.)
Babasndan o brahim b. Haimden, O
Muhammed b. Hafsdan o da Hamza b.
Cafer-i Ercaniden u ekilde naklediyor:
Mescidl-Haramda Harun bir kapdan,
mam Rza (a.s)da dier bir kapdan
ktlar. mam Rza (a.s) ibret olsun diye
Haruna: Ne kadar uzak bir evdir ama
Tusta (imdi Mehed ehri) grmesi ok
yakn ey Tus ey Tus, ok yaknda beni ve
onu bir yere getireceksin.
9-Ebu Muhammed Cafer b. Naim Hakimi
azani (r.a.) Hasan b. Aliden yle rivayet
ediyor: Rza (a.s) bana yle buyurdu: Beni
Medineden karmak istediklerinde kendi
789

ailemi toparladm ve onlara benim iin

alamalarn duymak istediimi emrettim.
Sonra yanmda bulunan 12 bin dinar
onlarn arasnda taksim ettim. Ve onlarn
arasnda tekrar dnmeyeceimi syledim.
10-Ali b. Hseyin b. azaveyh Mueddib
(r.a.) Abdullah b. Muayreden u ekilde
naklediyor: Ben vakifi mezhebinden idim ve
bu inan zerinde de hacca gittim.
Mekkeye
ulatmda
kalbimden
(zihnimden)
bireyler
geti.
Orada
mltezeme (Hacerul-Asved ile Kabenin
kaps aras) sndm ve yle dedim:
Allahm sen benim ne istediimi ve ne
talep ettiimi biliyorsun. Kendin beni en iyi
mezhep ve yolla tantr ve beni irad et.
Zihnime Rza (a.s) ile grmek geldi.
Medineye ve mamn evine gittim.
Hizmetilerine, efendine kapya Irakl bir
kii gelmi ve ieri girmek iin izin istiyor
syle dedim. Bu orada mamn sesini iittim
ki yle buyuruyordu: eri gel ey Abdullah
b. Muayre ben ieri girdim bana bakar
bakmaz yle buyurdu: Allah duan kabul
etti ve seni doru yola hidayet etti. Ben ise
ehadet
veriyorum
ki
sen
Allahn
hccetisin ve Allahn kullar arasnda
eminisin dedim.
790

11-Babam (r.a.) Davud b. Razinden yle

naklediyor: Benim yanmda Ebul-Hasan
Musa b. Cafer (a.s) iin bir miktar para
vard. Hazret birilerini gndererek bir
ksmn ald ve dierleri yanmda kald. Ve
yle buyurdu: Benden sonra gelen onu
talep ettiinde kendilerine verin ki o senin
mamndr. mam Musa Kazm (a.s)n
vefatndan sonra olu Ali Rza (a.s)
birilerini yanma gndererek: Falan miktar
para sizin yannzdadr. Onu gnderiniz.
Diye buyurdular. Ben de yanmda bulunan
btn
mal
ve
paralar
kendilerine
gnderdim.
12-Muhammed b. Hasan b. Ahmed b.
Velid (r.a.), Hasan b. Aliyi Vaiadan yle
naklediyor: Abbas b. Cafer b. Muhammed b.
Aes benden Rza (a.s)a onun mektubunun
bakalarnn
eline
gememesi
iin
yakmasn sylememi istedi. Vaia yle
diyor: Ben bunu hazrete haber vermeden
kendilerinden gelen bir mektupla yle
yazyorlard:
Dostuna
mektubunu
okuduktan sonra yaktm syle.
13-Muhammed b. Hasan b. Ahmed b.
Velid (r.a.) Ebi Muhammed Basriden yle
naklediyor:
Ebul
Hasan
Rza
(a.s)
geldiinde ona dar gidip Msrda ticaret
yapmak iin izin istediimi yazdm. mam
791

(a.s) yle cevap Yazdlar: u anda

sabrediniz. Ben iki sene bekledim ve
nc sene kendilerinden izin alabilmek
iin tekrar mektup yazdm. Cevaplarnda
yle
buyurdular:
Gidebilirsin
Allah
mbarek etsin. Bu seferi Allah-u Teala senin
iin hayrl kld. Bu sefere ktktan sonra
ok
hayrlar
grdm
ki,
Badatta
karklklar baa gsterdi ve ben bu
fitnelerden kurtulmu oldum.
14-Muhammed b. Musa b. Mtevekkil
(r.a) bir kiiye bakarak yle buyurdu: Ey
Allahn kulu, kendinden sonra yaplmasn
istediin eyi vasiyet et ve kendini
kurtuluu
olmayan
eye
hazrla.
Buyurduklar gibi de oldu. Adan ondan
gn sonra vefat etti.
Bu kitabn yazar yle diyor: mam Rza
(a.s)n ilmi babalarndan ve Resulullah
(s.a.a)den
dir.
yle
ki
Cebrail,
Peygambere gelerek Halifelerin beni
meyye ve beni Abbasn ocuklarnn
haberlerini ve ileride olacak haberleri ve
onlarn
yaptklarn
haber
veriyordu.
Allahtan baka g ve kudret yoktur.

792

48. BLM
BEKKAR BN ABDULLAH BN
MUSAB, MAM RIZA (A.S)A
ZULMETT ZAMAN MAM (A.S)IN
BEDDUASININ KABUL OLUNMASI
BLM
1- Ebu Ali Hseyin bin Ahmed el-Beyhak,
Ali bin Muhammed Nevfelden yle rivayet
ediyor: Ebu Talib oullarndan birisi,
Zbeyr bin Bekkar bir konu iin
Peygamber (s.a.a)in kabir ile minberi
arasna yemine verdi. O da (Zbeyr) yemin
ettiinde czzam hastalna yakaland.
Daha sonra ben, baldr ve ayaklarnda
hastaln daha ok olduunu grdm.
Onun babas olan Bekkar1 mam Rza (a.s)a
bu konuda zulmettiinden mam bunun
zerine beddua etti. O srada binann
zerinden bir ta derek boynunu krd.
Babas Abdullah bin Musab da Yahya bin
Abdullah bin Hasann andlama kdn
1

Bekkar bin Abdullah bin Musab bin Sabit bin

Abdullah bin Zbeyr, Abbasoullarnn ilerini

dzeltenlerden birisidir. Harun Reit dneminde
Medinenin hakimiydi. Babas Abdullah da Mehdi
Abbas zamannda Yemamenin hakimiydi. Mehdi
Abbas hakknda mersiyesi vardr.

793

yrtarak Harun Reitin yannda ona ihanet

ederek yle dedi: Ey mminlerin emiri!
Onu ldr, nk onun iin bir aman yoktur
(o ahitname doru deildir). Yahya da
Harun Reite yle dedi: O benim
kardeim ile birlikte bundan nce (dn)
ayaklanmlard (bugn de sana destek mi
oluyor)? stelik ona birka iir okudu.
(Abdullah) bunu inkr etti. Buna karlk
Yahya, onu mbaheleye (lmn abuk
gelip atmas iin dua etmeye) davet etti. (O
da mbahele edince) mecliste ba ard ve
gn sonra da ld. Mezar birka kez
yere gmlp kayboldu.
Yazar yle diyor: Bu rivayeti ravi uzun
olarak zikretmitir. Ben de onu bu ekilde
zetleyerek yazdm.

794

49. BLM
MAM RIZA (A.S)IN BADATI
GRMEYECE VE BADATIN DA ONU
GRMEYECE HABERN VERD
MUCZES
1- Ebu Ali Beyhak, Muhammed bin Ebu
Abbaddan yle rivayet ediyor: Bir gn
Memun, mam Rza (a.s)a yle dedi: Biz
Badata gidip eitli (u ve bu) ileri
yapacaz inallah... mam (a.s) ona; Ey
Emir! Sen gideceksin dedi. Oradan
ayrldnda mam (a.s)a yle arz ettim:
Senden bir ey duydum, beni ok zd. Onu
mam (a.s)a anlattmda yle buyurdu:
Ey Hseyin, benim Badatta ne iim
vardr? Ben Badat grmeyeceim ve o da
beni grmeyecektir.

795

50.BLM
MAM RIZA (A.S)IN AL BERMEK
HAKKINDA DUASI VE ONLARA
OLACAKLARI HABER VERMES,
HRUNDAN ONA BR KTLN
ULAAMAYACAI HABER
1- Babam ve Muhammed bin Ahmed bin
Velid (r.a), Muhammed bin Fuzeylden yle
rivayet etmektedirler: Hrun Reit, Ali
Beramike gazapland yl, nce Cfer bin
Yahyann lm fermanyla balad. Daha
sonra Yahya bin Halidi hapsetti. Beramike
de olanlar oldu.
mam Rza (a.s) Arefede ayak zerinde
durduu halde dua ediyor, mbarek ban
ise sallyordu. Ondan bunun sebebini
sorduumda yle buyurdu: Ben imdi
Beramike (Cfer ve babasna) babama
yaptklarndan dolay beddua ediyorum.
Allah, bugn onlara ettiim duam kabul
etti.
Eve dndkten ksa bir sre sonra
(Beramike) Cfer ve Yahyaya gazap
olundu,
belaya
yakalanp
durumlar
deiti.
2- Muhammed bin Msa bin Mtevekkil
(r.a), Musafirden yle rivayet ediyor: Ben
mam Rza (a.s) ile Minadaydm. Yahya bin
796

Halid, bir grup Bermeklerle birlikte

yanmzdan getiler. mam Rza (a.s) yle
buyurdu: Zavalllar, bu ylda balarna ne
geleceini bilmiyorlar! Daha sonra mam
iki parman birletirerek yle devam etti:
ayorum una ki, ben ve Hrun aynen u
iki parmam gibiyiz!
Musafir yle sylyor: Allaha and olsun
ki, bu hadisin anlamn mam Rza (a.s)
Hrunun yannda defnedilmeyinceye kadar
anlamamtm.
3- Abdulvahid bin Muhammed bin Ubdus
el-Niabur, 352 ylnda eitli senetle Msa
bin Mihrandan yle rivayet etmitir: Cfer
bin Yahyann u ekilde dediini iittim: sa
bin Cfer Rikkeden Mekkeye gitmeye
yneldiinde Hruna l-i Ebu Talip
hakknda etmi olduun yemini hatrla, kim
mam Kzm (a.s)dan sonra imamlk iddia
ederse boynunu vuracana dair yemin
etmitin! Olu olan Ali (mam Rza) imam
olduunu iddia ediyor. Babas hakknda
sylenenler onun hakknda da syleniyor
demiti. Hrun Reit, bunun zerine ona
sinirlenerek yle dedi: Ne gryorsun (ne
yapmam istiyorsun), hepsini ldrmemi mi
istiyorsun?
Msa bin Mihran yle sylyor: Ben
bunlar iittiimde mam Rza (a.s)n
797

yanna varp olay haber verdim. mam Rza

(a.s) yle buyurdu: Benim onlarla ne iim
vardr?
Vallahi
bana
hibir
ey
yapamayacaklardr.
4- Ahmed bin Ziyad bin Cfer Hemezan
(r.a), Sevfan bin Yahyadan yle rivayet
etmitir: mam Kzm (a.s) dnyadan
gtkten sonra mam Rza (a.s) imamet
hakknda konuuyordu. Biz bu hususta onun
iin korkuyorduk. Dolaysyla mam (a.s)a
yle arz ettim: Sen gerekten de byk bir
emri
gerekletirip
akla
kavuturacaksn, ama biz zalimlerden
korkuyoruz.
Bunun zerine mam yle buyurdu:
Elinden
ne
geliyorsa
yapsn,
bana
dokunmas iin bir yol yoktur.
Sevfan yle diyor: Bana gvenilir birisi,
Yahya bin Halidin zalime yle dediinin
haberini verdi: te bu, onun olu Alidir
(mam Rzadr). Onun yerinde oturmu,
imametin kendisine ait olduunu iddia
ediyor. Buna kar zalim (Hrun); Onun
babasn ldrdk, elimize ne geti, sen
bizden hepsini ldrmemizi mi istiyorsun?
Dedi.
phesiz
ki
Beramike,
Resulullah
(s.a.a)in Ehl-i Beytine kar dman olup
kinlerini byle belirtiyorlard.
798

51. BLM
MAM RIZA (A.S)IN HRUN RET
LE BR YERDE DEFNEDLECEN
HABER VEREN RVAYETLER
1- Ahmed bin Ziyad Cfer Hemezan (r.a),
Msa bin Mihrandan yle rivayet ediyor:
mam Rza (a.s) Medine camisinde idi.
Hrun Reit ise konuma yapyordu. mam
yle buyurdu:
Acaba
ben
ve
onun
bir
yerde
defnedileceimizi grebilecek misiniz?
2- Muhammed bin Ali Macileveyh (r.a),
Muhammed bin Fuzeylden yle rivayet
ediyor: mam Rza (a.s)dan iiten birisi
bana yle haber verdi: mam Rza (a.s)
Mina veya Arafatta iaret parmaklarn
birletirerek Hruna dnd ve Ben ve
Hrun byleyiz dedi. Biz bunun manasnn
ne olduunu anlayamadk. mam (a.s)
Tusta dnyadan gidince Memun, onu
babas Harunun yanna defnetmelerini
emretti.

799

52. BLM
MAM RIZA (A.S)IN, ZEHRLE
KATLEDLECEN VE HRUN
RETN YANINA DEFNEDLECEN
HABER VERMES
1- Muhammed bin Ali Macileveyh (r.a)
Abdsselam bin Salih El-Harevden yle
rivayet ediyor; mam Rza (a.s)n yle
buyurduunu duydum:
Ben yaknda zehirle mazlum bir ekilde
katledileceim, Hrunun yannda mezarm
olacaktr. Allah, trbemi ialara ve bizi
seven aklarmza ziyaret yeri yapacaktr.
Her kim gurbet yerde, beni ziyaret ederse
kyamet gnnde de, onu ziyaret etmek
bana vacip olur. And olsun Allaha ki,
Muhammed (s.a.a)i peygamber seip btn
yarattklarndan stn etti. Sizlerden kim
kabirm yannda iki rekt namaz klarsa
grme gnmz olan kyamet gnnde
Allahn mafiretini (affn) kazanmay hak
etmitir. Andolsun Allaha ki, Peygamber
(s.a.a)in vefatndan sonra imametin bize
mahsus
olduunu
onun
vasiyeti
ile
bildirmitir. Benim kabirmi ziyaret eden
kyamet gn yanmda en deerli kimse
olacaktr. Beni ziyaret eden her mmin
gznden aktaca birka damla yala,
800

Allah
onun
edecektir.

vcudunu

atee

haram

801

53. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MAN EHL LE
NFAK EHLN TANITMASI
mam Rza (a.s), bizim baz ashabmza
mektup yazd; yazdn bana da okudu,
konusu u idi: Biz birisini grdmzde
onun gerekte iman ehli ya da nifak ehli
olduunu tanmamz iindi.

802

54. BAB
MAM RIZA (A.S)IN BTN DLLER
BLMES
1- Babam (r.a), Yasir el-Hadimden yle
rivayet ediyor: mam Rza (a.s)n Rumun
bir paras olan Sekalibedeki evinde
kleleri vard. mamn odas onlara yaknd.
mam, bir akam onlarn Saklab (Rum) dili
ile konutuklarn ve yle sylediklerini
duydu; Biz ehrimizde her yl kan verirdik,
ama burada kan vermedik. Sabah olunca
mam
Rza
(a.s)
yanlarna
doktor
gndererek yle tembih etti: Filan ahsn
u
damarn
kes,
dierinin
ise
u
damarn... Daha sonra da yle buyurdu:
Ey Yasir, sen kan vermek iin damarn
kesme.
Yasir der ki: Ben damarm kestim,
derken elim iti ve kzard. mam bunu
grdnde Ne oldu? Diye sordu.
(Szn dinlemeyip) damarm kestiimi
syleyince Ben seni bundan men etmemi
miydim dedi ve elimi uzatmam istedi.
Elimi uzattmda zerine mbarek az
suyundan srd ve akamlar yemek
yemememi tavsiye etti. Ben de bundan
byle akamlar yemek yememeye gayret
803

gsterdim. Arada srada unutup gaflet

ettiimde rahatszlk tekrar balyordu.
2- Babam (r.a), Dvut bin Ksm elCferden yle naklediyor: Ben mam Rza
(a.s) ile beraber yemek yiyordum. mam,
baz kleleri Saklab ve Farsa dilleri ile
arrd. Klemi hazretin huzuruna her
gnderiimde (Fars olduu iin) onunla
Farsa konuurdu. stelik Farsa kark ve
anlalmaz olduunda mam (a.s) onu
kleye aklard.
3- Ahmed bin Ziyad bin Cafer elHemezan (r.a), Ebu Salt el-Harevden yle
naklediyor: mam Rza (a.s) halk ile kendi
dilleriyle konuurdu. Allaha andolsun ki o,
btn dilleri herkesten (btn insanlardan)
daha gzel (fasih) konuan ve en iyi bilendi.
Bir gn mam Rza (a.s)a yle arz ettim:
Ey Resulullahn olu! Ben senin btn bu
dilleri ince ayrntlar (farkllklar) ile
bilmene ok ayorum. mam (a.s) bana
yle buyurdu:
Ey Ebu Salt! Ben Allahn halk zerine
hccetiyim. Allah halknn dilini bilmeyeni
onlara hccet semez. Emirl Mminin Ali
(a.s)n yle buyurduunu duymadn m:
Bize keskin ve hak ile btl ayrc hitap
verildi. Acaba bu keskin ve ayrc hitap,
804

btn delilleri bilmekten baka bir ey

midir?

805

55. BLM
MAM RIZA (A.S)IN HASAN BN AL
EL-VEAYA SORMAK STED
MESELELER SORMADAN CEVAP
VERMES1
1- Babam (r.a) Hasan bin Ali el-Vedan
yle naklediyor: Kendimle tadm birok
meseleleri mam Rza (a.s)n imametine
inanmadan nce onun babalarndan ve
dier ekillerde gelen rivayetleri yazp bir
yerde kitap halinde toplamtm. Onun
imametini ispat edip o konuda fikrini
belirtmesini istiyordum. Kitab elbisemin
koluna saklayarak mam (a.s)n evine
gittim. mamla yalnz kaldmda grn
almak
iin
kitab
ona
vermeyi
dnyordum. Ben kapnn yannda oturup
imamn huzuruna varmak iin izin alacam
dnyordum. Kapda bir grup oturup
birbirleri ile konuuyorlard. Ben de imamn
yanna nasl gidebileceimi dnyordum.
Tam o srada bir kle, elinde bir kitapla
dar kt. Hasan bin Ali el-Vea bin binti lyas el-Badad kimdir? Diye seslendi.
Ayaa kalkarak Benim, bir isteiniz mi
Bu blmde de rivayet vardr. Ama
ayn konular 47. blmde getii iin
sadece bir rivayeti naklettik.
806
1

vard? Dedim. Elindeki kitab gstererek

Bu
kitab
size
vermek
iin
grevlendirildim dedi. Kitab alarak bir
kenarda oturdum. Pek armtm. Allaha
yemin
ederim
ki,
sormak
istediim
meseleleri tek tek yazmt. te o andan
itibaren onun imam olduunu anladm,
vakiflii de braktm.

807

56. BLM
MAM RIZA (A.S)IN EL-CSELKN
ARKADAI EBU KURRETN
SORULARINA CEVABI
1- Ahmed bin Ziyad bin Cfer elHemezan (r.a), Sefvan bin Yahyadan yle
naklediyor: Cselikin arkada olan Ebu
Kurret beni ard, benden onu mam Rza
(a.s)n yanna gtrmemi istedi. Ben de
mam Rza (a.s)dan bu konuda izin istedim.
mam onu yanna gtrmem zere izin
verdiinde
huzuruna
vardk.
eri
girdiimizde (Ebu Kurret) hazretin ayann
altndaki haly perek Bizim dinimizde
zamann en byk ileri gelenine bu ekilde
saygmz bildiririz dedi. Daha sonra Allah
sizi korusun diyerek sordu: Eer frkann
birisi bir eyi iddia eder ve dier adil frka
da buna ahitlik ederse bu konuda ne
hkmedersiniz? mam ddialar sabittir
diye cevap verdi.
Ebu Kurret: Eer bir frka iddiada
bulunur ve iddialarna ahitlik edecek bir
baka frka da bulunmazsa ne hkmedilir?
mam (a.s): Onlara bir ey yoktur
(iddialar geersizdir).
Ebu Kurret: Biz sa (a.s)n Meryem
(s.a)ya verilmi Allahn ruhu ve kelimesi
808

olduuna inanyoruz. Mslmanlar da bu

konuda bizimle ayn grtedirler. Onlar
Muhammedin peygamber olduunu iddia
ediyorlar, bizse bu konuda onlar tasdik
etmiyoruz. Bu iki frkann kabul ettii ey
ihtilaf edilenden daha hayrldr.
mam (a.s): Adn nedir?
Ebu Kurret: Yuhennadr.
mam (a.s): Ey Yuhenna! Biz Meryem olu
sa (a.s)n Allahn ruhu ve kelimesi
olduuna
inanyoruz.
O,
Muhammed
(s.a.a)e inanm ve onun geleceini de
mjdelemitir. Kendisinin bir kul olduunu
ve onu bir yaratann olduunu ikrar
etmitir. Eer sa (a.s) sizin inancnza gre
Allahn ruhu ve kelimesiyse o zaman
Muhammed
(s.a.a)e
inanmayp
onun
geleceini de mjdelememitir. Bylece
Allah kendine rab bilip ona ibadet etmeyi
ikrar etmemitir. Biz bunu kabul etmeyip
reddetmekteyiz. Bu durumda gr birlii
salam deiliz.
O ahs (Ebu Kurret) ayaa kalkarak
Sefvan bin Yahyaya yle dedi: Kalk, bu
meclis bizi doyurmad.

809

57. BLM
MAM RIZA (A.S)IN YAHYA BN ELDEHHAK SEMERKAND LE
MEMUNUN YANINDA MAMET
HAKKINDA KONUMASI

1- elHekim
Ebu Ali
Hseyin
bin elBeyhak,
810

Yahya elSulden
yle
rivayet
ediyor:
mam
Rza
811

(a.s)dan
deiik
ekilde
rivayetler
nakledilm
itir. Ben,
senedi
812

salam,
amel
edilmesin
de
saknca
olmayan
rivayet
813

bulamad
m. Onu
rivayet
edilenleri
n
kelimeler
i deiik
814

idi. Ben
de bu
yzden
sadece
onu ve
onun
anlamn
815

getirdim.
Ne kadar
kelimeler
i deiik
olsa dahi
Memunu
n gayesi
816

mam
Rza
(a.s)
mnazara
larda
yenmekti.
Ama,
817

etrafnda
kilere
bunun
tam
aksini
yanstyor
du.
818

Fakihler
ve
mtekelli
mler
onun
yanna
toplanm
819

lard.
Onlara
gizlice
mnazara
nn
mamet
hakknda
820

olmasn
sylemit
i. mam
Rza (a.s)
yle
duyuru
yapt:
821

inizden
bir kii
sein, sizi
temsil
etsin. O
neyi
kabul
822

etmek
zorunda
kalrsa
siz de
kabul
etmi gibi
823

saylrsn
z.
Onlar da ilerinden Yahya bin el-Dehhak
Semerkandyi setiler. Horasanda onun
gibisi yoktu. Onun szc olmasna raz
oldular. mam Rza (a.s) yle buyurdu: Ne
istersen sorabilirsin.
O da mamet
konusunda konualm dedi.
Yahya: mameti olmayan bir insann, nasl
imam olduunu iddia edip imamlk yapan
ise kabul etmiyorsun? Oysa onun imametine
halk raz idi.
mam (a.s): Ey Yahya! Syle bakalm,
doruladn kimse kendisini yalanc bilir,
yalanlad kimse de kendini doru bilirse
bu durumda hangisi doru ve hangisi
btldr?
Yahya bir mddet duraklad. Memun
Yahyaya Onun cevabn ver dedi. Yahya
ise Beni affedin, cevap vermekten mazur
grn, ey mminlerin emiri dedi.
Memun: Ey Ebul Hasan! Bu konuda ne
demek istediini anladk. (Bu rivayetin
824

devam 45. blmde geti. steyen oraya

mracaat edebilir.)

825

58. BLM
MAM RIZA (A.S) KARDE ZEYDN
MEMUNUN MECLSNDE VNMES
VE HAZRETN ALARA KARI KT
DAVRANMA KONUSUNDAK SZLER1
1- Muhammed bin Ahmed el-Sinan,
Hasan
bin
Msa
bin
Ali
el-Vea
Badadden yle rivayet ediyor: Ben
Horasanda mam Rza (a.s)n meclisinde
idim. Zeyd bin Msa da (mamn kardei)
oradayd.
Toplulua
kar
gururlanp
vnyordu.
Biz
byleyiz,
yleyiz
diyordu. mam Rza (a.s) ise bir baka
grupla sohbet ediyordu. Zeydin szlerini
iitince ona dnerek yle dedi:
Ey Zeyd! Kfeli muhaddisin sz seni
gururlandrd m? Fatma (s.a) en nmuslu
olan kadndr. Allah onun zrriyetini atee
haram etmitir. Allaha andolsun ki bu,
sadece Hasana, Hseyine ve onlardan olan
has ocuklarna mahsustur. Ama Msa bin
Cfer (a.s)a gelince; o, Allaha itaat edip
gndzleri oru tutar, geceleri ise ibadet
ederdi. Sen Allaha isyan edersin. (O halde)
baban Msa bin Cfer (a.s) ile sen kyamet
gn eit olarak m geleceksiniz? O zaman
Bu blmde de 11 rivayet nakledilmitir.
Tekrar edilmi olanlar zikretmedik.
826
1

sen Allah yannda daha deerli ve aziz

olacaksn. Ali bin Hseyin (a.s) yle
buyuruyor: Bizlerden (seyitlerden) iyilik
eden iin iki mkfat vardr; ayn ekilde,
bizlerden gnah ileyen iin de iki kat azap
vardr.
Hasan el-Vea der ki: Daha sonra mam
bana dnerek yle buyurdu: Ey Hasan!
Onlar u ayeti nasl okurlar: Dedi: Ey Nuh!
O senin ailenden deildir; bu, salih olmayan
bir ameldir. Ben yle arz ettim: Bazlar
Bu salih olmayan bir ameldir eklinde,
bazlar da Bunu salih olmayan biri yapt
eklinde okuyorlar. Kim bunu Bu bir salih
olmayan ameldir diye okursa gerekte onu
babasndan men etmitir (Nuha oul
bilmemitir).1
Buna kar mam Rza (a.s) yle
buyurdu: Hayr; o, Nuh (a.s)n olu idi.
Ama, isyan ettii zaman Allah onu
babasndan men etti. Ayn ekilde, kim
Allaha itaat etmezse bizden deildir. Sen
Hud suresinin 46. ayetine iaret
etmektedir. Kuranda var olan udur:
nnehu amelun gayru salihin Eer u iki
ekilde okunursa manas farkeder: nnehu
amile gayre salihin veya innehu amelu
gayri salihin
827
1

(Hasan) her ne zaman Allaha itaat edersen

biz Ehl-i Beytten olacaksn.
2- el-Hekim Ebu Ali Hseyin bin
Ahmed el-Beyhak, Ebu Abduntan, o da
babasndan yle naklediyor: Zeyd bin
Msa, mam Rza (a.s)n kardei olup 199
ylnda
Basrada
Abbasilere
kar
ayaklanmt. (Evleri yakldndan ona Ate
Zeyd (Zeydun Nr) de denirdi) Yakalanp
Memunun yanna getirildiinde Memun
ona yle dedi: Ey Zeyd! Basrada bizim
dmanlarmz olan meyyeoullar, Sakif,
Ganiy, Bahile, ve l-i Ziyad brakp amcan
Abbasn oullarna m ayaklanyorsun?
Zeyd de akayla yle dedi: Ey mminlerin
emiri! Ben her adan hata yaptm. Eer
dnecek olursam bu kez de dmanlarmza
kar ayaklanacam. Memun bu sze
gld. Onu kardei mam Rza (a.s)n
yanna gndererek suunu senin iin
affettim, dedi.
Zeyd,
mam
Rza
(a.s)n
yanna
geldiinde mam (a.s) onu azarlayarak
gitmesi iin serbest brakt. Hayatta olduu
mddete de onunla konumamak iin
yemin etti.
3- Ebu Hayr Ali bin Ahmed elNessabe,
meayihlerinden
yle
naklediyor: Zeyd bin Msa, Muntesir ile
828

beraber oturup kalkard. Dilinde fazilet ve

gzel beyan vard. Zeyd Badatn Kerhaya
adl nehrinin kenarnda ev yapp yaard.
Zeyd, Ebu el-Seraya dneminde Kfede
ordu komutan olmutu. Ebu el-Seraya
ldrld zaman Talipliler (Zeydler)
daldlar. Bazlar Badata, bazlar da
Kfe ve Medineye katlar. Zeyd bin Msa
da onlardan biri idi. Hasan bin Sehl onu
aryordu. Sonunda bulup onu getirterek
hapsetti. Daha sonra boynunu vurmak iin
Zeydi getirdi. Kl knndan karld
zaman orada hazr bulunan Haccac bin
Hayseme yle dedi: Ey emir! Acele etme,
beni yanna ar, sana gzel bir nasihatim
var!
O da denileni yapt, klcn vurulmasn
bekletti. Haccac, onun yanna geldiinde
yle dedi: Ey emir! Acaba yapmak istediin
ey, mminlerin emiri tarafndan m
emrolunmutur? O ise cevabnda Hayr
dedi. Haccac yleyse hangi sebepten
dolay mminlerin emirinin amcasnn
olunu onun iznini ve grn almadan
ldrmek istiyorsun? Diye karlk verdi.
Sonra da Ebu Abdullah bin Eftesin olayn
anlatt. Hrun Reit onu Cfer bin Yahyann
yannda
hapsetmi,
Cfer
ise
onu
ldrmeye kalkp Hrundan izin almadan
829

onu katletmiti. Kafasn da bir kaba koyup

Hruna Nevruz Bayram hediyesi olarak
gndermiti. Hrun Reit, Masrur-u Kebire
Cafer bin Yahyann lm fermann verdii
zaman ona yle dedi: Cfer senden bunun
(ldrlmesinin) sebebini sorduunda ona
yle sylersin: Ben seni amcamn olu
olan Abdullah bin Eftesi benden izin
almadan
ldrdnden
dolay
1
ldryorum.
1

Abdullah bin Eftesin olay, tarihilerin dediine

gre
ksaca
yledir:
Hrun
Reit,
Ebu
Taliboullarnn ileri gelenlerinin durumundan her
an iin haberdar olmak istiyordu. Bu yzden Fazl bin
Yahyadan
yle
sordu:
Horasanda
Ebu
Taliboullarnn adn iitiyor musun? Hayr diye
cevap verdiinde Allaha and olsun, btn
ciddiyetimle almama ramen onlarn adlarnn
hibirisini iitmiyorum. Yalnz birileri bir yer dedi,
oraya Abdullah bin Hasan Eftes gidip geliyormu
diye sylendi.
Hrun daha sonra hi duraksamadan bir gruba
derhal Medineye gidip onu yakalamalar ve yanna
getirmeleri iin emir verdi. Bu grup, Medineye
vardnda orada pusu kurup beklemeye koyuldular.
Sonunda onu grp yakalayarak Hrunun yanna
getirdiler. Hrun ona yle dedi: ittim ki sen,
Zeydleri kendi etrafnda toplayp bana kar

830

Haccac bin Hayseme Hasan bin Sehl

yle dedi: Ey Emir! Eer halife ile aranzda
bir mesele kacak olursa bu ahs
ldrmeni, seni ldrmek iin aynen Cfer
bin Yahyaya delil getirdii gibi sana da delil
getirmeyeceine emin misin?
ayaklandrmak
iin
sana
yardm
etmelerini
istiyormusun, doru mu? Abdullah ise yle cevap
verdi: Ey mminlerin emiri! Seni Allaha yemine
veriyorum, benim kanm aktma; ben bu gruptan
deilim, adm da o toplulukta yoktur. Genelde bu
eit fikre sahip olanlarn hareket ve davran
benim davranmdan tamamyla ters olmaktadr.
nk ben genliimden Medine ve onun etrafndaki
llerde
bydm.
radem
kendi
elimdedir.
Bakalarnn sultas altnda da deilim. im de
atmaca avlamaktr. Zaten bundan baka hayran
olduum bir ey de yoktur.
Bunun zerine Hrun Bunlar senden kabul
ediyorum, ama seni tutuklayacak ve gz altnda
tutacam. Hatta eer birisi seni grmek isterse
engel olmasn, ayn ekilde orada da gvercin
besleyip uramak istersen bir sakncas yoktur
dedi.
Abdullah yle dedi: Ey emir! Seni Allaha yemine
veriyorum, benim kanm boynuna alma; nk beni
hapsedersen fikirsel ve ruhsal olarak rahatsz
olurum.

831

Hasan, Haccaca yle dedi: Allah senden

raz olsun. Zeydin de kaldrlp hapse
gnderilmesini emretti.
brahim bin Mehdnin olay ortaya kp
Badatllar
Hasan
bin
Sehle
kar
ayaklandktan
sonra
oradan
karlp
Hrun ise bunu kabul etmeyerek onu bir eve
hapsetti. Abdullah o evde hapis idi. Hruna mektup
yazmak iin frsat gzetliyordu. Sonunda bir frsat
bulup Hruna batan sona kadar kfrle dolu bir
mektup yazarak mhrleyip gnderdi. Hrun
mektubu okuduunda onu yrtarak (paralayp) yle
dedi: Bu adamn can skld. Kendisini lme vermek
istiyor. Ama ben bu ii onun ldrlmesi iin sebep
bilmiyorum.
Hrun, Cfer Bermekyi ararak Abdullah
kendi evine gtrmesi iin emretti. Orada ona
rahatlk gsterilmesini istedi. Ertesi gn Nevruz
Bayram idi. Abdullah evine gtrp onun
boynunun vurulmasn emretti. Ban da bir paraya
sararak hediye unvan ile dier hediyelerle birlikte
Hrunun yanna getirdi. Hrun hediyeleri kabul etti.
Ama Abdullahn kafasn grdnde ard ve ok
sinirlendi. Cfere de yle dedi: Yazklar olsun sana,
neden byle yaptn? Cfer Mminlerin emirine
yazm olduu kfrl mektubundan dolay bunu
yaptm dedi. Bunun zerine Hrun yle cevap
verdi: Sen bu ii benim iznim olmadan yaptn. Bu,

832

Memuna gtrlnceye kadar Zeyd hep

hapiste kald. Memun da onu kardei mam
Rza (a.s)n yanna gndererek serbest
brakt. Zeyd bin Msa Mtevekkilin son
hilafet dnemine kadar yaad. Surre men
reada vefat etti.
4- Temim bin Abdullah bin Temim elKure (r.a), Ebu Salt el-Herevden yle
naklediyor: mam Rza (a.s)n babasndan
u hadisi naklettiini duydum: smail, mam
Sdk
(a.s)a
yle
dedi:
Bizden
(seyitlerden)
olan
gnahkrla
bizden
olmayan
gnahkrlar
hakknda
ne
buyuruyorsun?
mam Sdk (a.s) yle buyurdu: Ne sizin
bo kuruntularnzn asl vardr, ne de kitap
ehlinin kuruntularnn. Kim ktlk ederse
cezasn grr. (Nisa/123)

mektuptan daha ktdr.

Bu olay geti. Hrun uzun zaman sonra
Beramikenin yok olmas iin karar aldnda
Mesrur-u Kebiri, Cferin katli iin grevlendirerek
ona yle dedi: Onun boynunu vurmak istediin
zaman ona yle sylersin; Bu, amcam olu
Abdullah bin Hasann yerinedir, sen onu benim
iznim olmadan ldrmtn!

833

5- Ali bin Ahmed bin mran el-Dekkak

(r.a), Hasan el-Cehmden yle rivayet
ediyor: Ben mam Rza (a.s)n yannda idim.
Onun yannda kardei Zeyd bin Msa da
vard. yle buyuruyordu:
Ey Zeyd! Allahtan kork; biz bu makama
takva ile eritik. Kim Allahtan korkmaz,
kendisine de dikkat etmezse bizden deildir,
biz de ondan deiliz. Ey Zeyd! Bizim
ialarmzdan elinin ulatn aalayp
ihanet etme. Bu, senin durumunu ve
bulunduun durumu yok eder. Ey Zeyd!
Bizim ialarmzn, velayetimize inan ve
muhabbetlerinden dolay insanlar onlara
kin besleyip dman bilip kann, maln
helal biliyorlar. Eer sen onlara ktlk
edersen gerekte kendine zulmedip kendi
hakkn ise btl ve yok etmi olursun.
Hasan bin el-Cehm der ki: Daha sonra
mam Rza (a.s) bana dnerek yle
buyurdu: Ey Cehm olu! Kim Allahn dini
ile muhalefet ederse, kim ve hangi
kabileden olursa olsun Allah ile dmanlk
gderse ondan uzak ol ve onu da kendine
dost bilme.
Ben mam Rza (a.s)a yle arz ettim: Ey
Resulullahn olu! Allaha dmanlk gden
kimdir? mam (a.s) yle buyurdu: Kim
834

Allaha isyan ederse o Allaha dmanlk

gtm gibidir.
6- Muhammed Cfer bin Nuaym elzan (r.a), brahim bin Muhammed elHamedan yle rivayet ediyor: mam Rza
(a.s)n yle buyurduunu duydum:
Kim asi (gnahkr) kimseyi severse o da
gnahkrdr; kim ibadet edeni severse o da
ibadet edendir; kim zalime yardm ederse
gerekte o da zalimdir; adile yardm
etmeyen de zalimdir. Allah ile hi kimse
arasnda bir yaknlk, akraba ba yoktur.
Hibir kimse Allah sevgisini itaat etmeden
kazanamaz.
Resulullah
(s.a.a)
Ebu
Taliboullarna yle buyurdu: Benim
yanma amelleriniz ile gelin, soy ve
nesebiniz ile deil. Allah Teala yle
buyuruyor: Sra frlnce aralarnda ne
soy vardr, ne de birbirlerinin halini
soruturabilirler o gn. Kimin iyilikleri ar
gelirse o, kurtulan ve muradna eren
kimselerdendir.
7- Ali bin Abdullah el-Verrak (r.a),
Muhammed bin Sinandan mam Rza
(a.s)n yle buyurduunu rivayet ediyor:
Biz Ehl-i Beytin hakk, Resulullah
(s.a.a)in
vastasyla
insanlara
vacip
olmutur.
Kim
Resulullah
(s.a.a)in
vastasyla hak elde eder, ama millete kar
835

kendisi o hakk yerine getirmezse o zaman

ona da herhangi bir hak yoktur.1
8- el-Hekim Ebu Ali Hseyin bin
Ahmed
el-Beyhak,
Ebu
Abdullah
Muhammed bin Msa bin Nesr el-Razden
babasnn yle dediini naklediyor: Birisi
mam Rza (a.s)a gelerek Allaha andolsun
ki yeryznde senden deerli yce bir baba
yoktur dedi. Bunun zerine mam (a.s)
yle buyurdu: Takva onlar ereflendirmi,
itaatte faydalandrmtr.
Bir bakas da Allaha andolsun ki, sen
insanlarn en hayrls ve iyisisin deyince
mam ona kar da yle buyurdu: Ey
ahs! Yemin etme, benden daha hayrls
Allahtan daha ok korkup takvas daha
fazla olan ve ona daha ok itaat edendir.
Allaha
andolsun
ki, u ayet nash
olmamtr: Ey insanlar! phe yok ki biz
sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve sizi
tanasnz diye airetler ve kabileler haline
getirdik. phe yok ki, Allah katnda sevab

Yani, nasl Resulullah bizler iin hak

kabul etmise, bizim iin de halka kar
yerine getirmemiz vacip olan bir hak vardr.
O da, bu dnyada nderlik, ahirette ise
efaattir.
836
1

en ok ve derecesi en yce olannz, (ondan)

en fazla ekineninizdir. (Hucurat/13)

837

59. BLM
MEMUNUN MAM RIZA (A.S)I
ZEHRLE EHT ETMESNN
SEBEPLER1
Temim bin Abdullah bin Temim el-Kure
(r.a), babasndan yle naklediyor: Ebu Salt
el-Herevden yle sordum: Memun, mam
Rza (a.s)a o kadar ikram, muhabbet,
ilgisinden sonra ve onu veliahd yaptktan
sonra nasl ehit edebilir (kalbinden nasl
byle bir ey geebilir)?
O, cevabnda yle dedi: Memunun,
mam Rza (a.s)a ikram ve ilgisi onun
faziletini tanyp bildiinden dolayyd. Ama
veliaht etmesi, halka onun da dnyaya ilgi
gsterdiini ispatlayabilmek iindi. Bylece
insanlarn gznde ona kar olan makam,
inan ve akideleri yok olacakt. Ama
Memun, mam (a.s)dan millete bir ey
gsteremedi, tam tersine onun fazileti daha
ok bilinip kalplerde olan sevgi ve itikat
daha da artt.
eitli
ehirlerden
mtekellimler
ararak onlardan birisinin mam (a.s)a
galip gelerek alimler yannda deerini yok
etmek
istiyordu.
Bylece
onun
da
Bu blmde rivayet zikrolunmutur,
tekrar olduundan zikretmiyoruz.
838
1

eksikliinin
olduunu
halka
yaymay
tasarlyordu.
mam (a.s) her Yahud, Nesra, Mecus,
Sabin, Berahime, Mlhit, Dehriye ve slam
frkalarndan muhalif olanlarla mnazara
ettiinde onlara galip gelip delilini ise kabul
etmelerine mecbur klmtr.
Halk, bu yzden yle sylyorlard:
Allaha andolsun bu, hilafete Memundan
daha layktr.
Haberci ve casuslar bunu Memuna
ulatrdklarnda Memun ok sinirlenip ona
olan kskanl daha da oald. te
taraftan, mam (a.s)n Memundan hibir
korkusu yoktu. Hakk sylerdi. Bazen
Memuna da houna gitmeyen cevaplar
verirdi. O, buna sinirlenip knini kalbinde
saklard,
bunu
da
dar
vurmayp
bildirmezdi. Onun btn hilesi snusuz
kalnca; mam (a.s) zehirle ehit etti.

839

60. BLM
MAM RIZA (A.S), OLU OLAN EBU
CFER MUHAMMED BN AL (A.S)I
(MAM CEVADI) MAMET VE
VELAYETE TAYN ETMES
1- el-Hekim Ebu Ali Hseyin bin Ahmed
el-Beyhak Muhammed bin Ebu Abbad ki
ktip idi, Fazl bin Sehl onu mam (a.s)a bu
i iin tayin etmi idi. O, yle sylyor:
mam Rza (a.s) olu Muhammedin ismini
daima knyesi ile sylerdi (yani knyesiz
adn sylemezdi). nein; yle sylerdi:
Ebu Cfer bana yle yazd veya ben Ebu
Cfere yle yazdm... O ise (Ebu Cfer)
henz Medinede bir ocuktu. mam (a.s)
oluna byk bir sayg ve yceltile hitap
ederdi.
Ebu Cfer (a.s) da mektuplarnn cevabn
ok gzel bir hitap ve belagatla yazard.
Bir gn mam Rza (a.s)n yle
buyurduunu duydum: Ebu Cfer benden
sonra ailemden olacak vasim ve halifemdir.

840

61 ila 64. BLMLER

(61 ila 64. Blmler tarihi rivayetlerdir.

mam Rza (a.s)n vefat ve ahadetin
keyfiyeti hakkndadr. Bu bablarda toplam 5
rivayet yer almtr. Konunun zetini iki
rivayet halinde nakletmeyi uygun grdk.)
1- Ahmed bin Ziyad bin Cfer elHemezan (r.a), Ali bin brahim bin Haim
diyor ki:
Hizmeti Yasir, bize yle
naklediyor: Bizim bulunduumuz yer ile Tus
arasnda yedi menzil (duraklk) bir uzaklk
vard. mam Rza (a.s) hastaland, biz Tusa
geldik. mam (a.s)n rahatszl daha da
oald. Bu yzden Tusda ka gn kaldk.
Memun gnde iki defa hazretin ziyaretine
geliyordu.
mam (a.s) mrnn son gnde ok
zayflamt. le namazn kaldktan sonra
bana yle buyurdu: Ey Yasir! Bu halk bir
ey yemiyorlar m?
841

Ben yle arzettim: Ey efendim! Sen bu

durumda olduka kim bir ey yiyebilir?
mam (a.s) dorulup yle buyurdu:
Sofray getirin alan hizmetilerden
arlmam olmasn, hepsini kendisi ile
birlikte sofraya oturttu. Her birisinden, tek
tek hallerini sordu. Yemek yedikten sonra,
yle buyurdu: Kadnlara da yemek
gtrn. Onlara da yemek gtrld;
mam (a.s) yemekten ayrldnda, bayld
ve durumu daha da arlat. lklar
ykseldi. Memunun yannda olanlar ve
kadnlar, yaln ayakta byk bir hsran ve
znt ile geldiler. lk ve hzn Tusu
sarmt.
Memunda yaln ayak, byk bir znt
ile ban dvp, sakalndan tutup, (gz
yalar yznden szlerek) alyordu.
Gelip mam Rza (a.s)n yannda durdu. Bu
durumda mam Rza (a.s) kendisine geldi.
Memun yle dedi: Ey Mevlam! Allaha
and olsun bilmiyorum; bu iki musibetlerin
hangisi benim iin daha ardr? Acaba seni
elden kaybetmek mi yoksa halkn bena seni
zehirleyerek ldrtmem iftirasn etmeleri
mi?
Yasir diyor ki: Ayn akamn bir ksm
getikten sonra mam (a.s) dnyadan gt.
842

Sabah olduunda halk toplandlar. Onlar

yle sylyorlard: Bunu hi phesiz o
ahs (yani Memun hile ile (zehirleyerek)
ehit etti. Ardndan da yle slogan
atyorlard:
Resulullah
(a.s)n
olu
ldrld. Bunu ok tekrarladlar. Etrafta
yank yapt.
Muhammed b. Cafer b. Muhammed mam
(a.s)n amcas, Memundan eman isteyip
Horasana gelmiti.
Memun yle dedi: Ey Ebu Cafer! Halkn
yanna git, onlara bugn mam Rza (a.s)n
cenazesinin karlmayacan bildir. nk
fitnenin kmasndan, korktuun
iin
karmak istemiyorum.
Muhammed b. Cafer halkn yanna
gelerek, onlara yle dedi: Ey millet!
Daln, nk mam Rza (a.s) bugn
karlmayacaktr. Halk da bu sz zerine
oradan daldlar.
mam Rza (a.s) gece gusl verilip ve
gecede defnedildi.
Ali b. brahim diyor ki, bana Yasir bir
haber verdi ki kitap da getirilmesini
istemedim.
2-El-Hakim Ebu Ali Hseyin b. Ahmet
Beyhaki brahim b. Abbasdan yle
naklediyor: mam Rza (a.s)a biat, hicretin
843

201. Ylnda, Ramazan aynn beinci

gnnde oldu.
Memun kendi kz olan mm Habibi
202. Ylnda mam Rza (a.s) ile evlendirdi.
mam Rza (a.s) 203 ylnda Tusda ehid
edildi.
Memun receb aynda Iraka doru
gitmeye yneldi. Beyhakiden bakas bana
yle rivayet etmitir:
mam Rza (a.s) dnyadan gtnde
mrnden 49 yl ve 6 ay gemiti.
Ama
doru
olan,
mam
Rza
(a.s)Ramazan aynn bitmesine dokuz gn
kala, Cuma gn ehid edildi. Bu olay,
hicretin 203. Ylnda olmutur.

844

65. BLM
MAM RIZA (A.S) HAKKINDA
OKUNAN RLER
Ali b. Abdullah Havvafi, Hz. Rzaya bir
mersiye okumutur ki tercmesi udur:
Ey Tus ehri Allah seni rahmetiyle
suvarsn.
Ki ne kadar hayr ve bereketin var dr ey
Tus
Dnyada ter temiz olsun topran ey Tus
Bu temizliin Senabatta ikamet eden ve
oraya gmlen ahs sebebiyledir.
lm slama ar gelen bu ahs
imdi Allahn rahmetine gark olmutur.
Ey onu barnda tutan toprak
Bil ki sende hilim, ilim ve temizlik ve
mukaddeslik gmldr.
Muhammed b. Habibin kitabnda u
iirleri grdm:
Tusta olan kabir var ki
bir mam gmldr onda
ki ziyareti bize kesin ve gereklidir.
Bir kabir ki, Cennetin Daruus-Selam
onunla ayaktadr.
Veya selam ve esenlik yurdudur.
Her gn kendisine selam ve salavat
gnderilmektedir...
Allaha gtren klavuz ve hidayei
sizlersiniz.
845

Hak ve hidayet yollarn tanyanar

Ve bizzat hidayet ve hak yolun nuru
olanlar sizlersiniz.
Dnya ve ahirette Allahn velileri
sizlersiniz
Allah tarafndan sayg, itibar sahipleri
sizsiniz....
Evet sizin kabirniz beni harekete
geiriyor.
Halbuki
bakalarn
adrlar
dikili
bayraklar harekete geirir.
Herkes zenginlere yaranmaya alr,
onlarla vnr
Ama ben siz Ehl-i Beyti vyor ve sizinle
gurur duyuyorum.
Ebul Hasan Ali b. Musaya takdim
ediyorum ki bu sevgim kabul grsn,
Bu fikir ve dnceler bundan lezzet
alsn.
Bu naiz hediyeyi bendeniz Zebiyden
kabul buyur
O ki sizin urunuzda her trl knanmay
gz alm ve asla bundan ikayeti de
deildir.
Eer seni vmede Allahn hakkna riayet
ettiysem
Misafirin ev sahibi zerinde bir hakk
olduundandr
Her ne kadar geciktirse de.
O halde bu misafirperverlik niyetimi
kabul et
846

Ki kabul edersen byk bir ganimet elde

etmi olurum.
Eer bakalar sizin sevginizi renerek
derk etmilerse
Ben
ilahi
ilham
zere
sizlerin
muhabbetine sahib oldum.

847

66. BLM
MAM RIZA (A.S)I ZYARET
ETMENN SEVABI1
1-Ali b. Ahmed b. Muhammed mran
ed-Dekkak Hemdan ed-Divaniden yle
naklediliyor: mam Rza (a.s) yle buyurdu:
Her kim beni uzak yoldan gelip ziyaret
ederse, kyamet gn onu durumdan
kurtaracam.
1-nsanlara amel defterleri sa ve sol
taraftan verildii zaman
2-Srat kprsnde 3-Mizan ve terazide
2-Muhammed b. Ali Macileveyh (r.a.)
Hseyin b. Zeydden yle rivayet ediyor.
Eba Abdullah Cafer b. Muhammed es-Sadk
(a.s)dan duydum, yle buyurdu: Olum
Musa (Kazm a.s.)In Emirel-mminin
(a.s)n adndaki evlad, Horasann Tusuna
gtrlecek, zehirle ehit edilerek, garip bir
ekilde defnedilecektir. Her kim onun
hakkn tanyarak ziyaret ederse, Allah-u
Teala ona, Fetihden nce (Mekkenin
Fethinden nce) Allah urunda infak edip,
savaanlarn sevabn verecek.
3-Muhammed b. Musa b. Mtevekkil
(r.a.) Davud b. Kasm el-Caferiden yle
Bu blmde 37 rivayet vardr.Mefhum
asndan ayn olanlar tekrar nakletmedik.
848
1

naklediyor. mam Cevad (a.s)dan iittim ki,

yle buyurdu: Tusun iki da arasnda bir
yer vardr ki, cennet mekandr. Her kim
oraya girerse, kyamet gn ateten
emanda olur.
4-Muhammed b. Ali Macileveyh (r.a.)
Abdulazim b. Abdullah el-Hasaniden, mam
Cevad
(a.s)n
yle
buyurduunu
naklediyor: Babam Tusta hakkn bilerek,
ziyaret edene, Allah tarafndan cennetin
verilmesine kefil olurum.
5-Muhammed b. Hasan b. Ahmed b.
Velid (r.a.) Ali b. Esbatdan yle rivayet
ediyor: Ben, mam Cevad (a.s)dan yle
sordum: Baban Horasanda ziyaret eden
iin ne tr bir sevab vardr? mam (a.s)
cevabnda yle buyurdu: Allaha and olsun
(vallahi) onun iin cennet vardr.
6-Ahmed b. Ziyad b. Cafer elHamazani (r.a.) Cabir b. Yezid el-Cifiden
yle rivayet etmektedir: Ben, vasilerin
vasisinden, enbiyalarn ilminin varisi olan,
mam Bakr (a.s)dan iittim ki yle
buyurdu: Babam Seyyidul Abidin Ali b.
Hseyin, Seyyid-i uheda Hseyin b. Aliden
o da vasilerin efendisi olan Emirel-Mminin
Ali b. Ebi Talibden, O da Rasulullah
(s.a.a)in yle buyurduunu naklediyor:
Benim bedenimin paras Horasanda
849

defnedilecektir. znts olan, onu ziyaret

ederse
Allah
da
onun
zntsn
giderecektir. Gnahkar giderse, Allah onun
gnahn af edecektir.
7-Muhammed b. Hasan Ahmed b.
Velid (r.a.) Hasan b. Ali el-Veadan yle
nakledilmektedir: Ben, mam Rza (a.s)n
yle buyurduunu duydum: Her bir
imamn, onu sevenler ve sizleri zerine, bir
ahd ve vazifesi vardr. O vazifeye tam bir
ekilde vefa etmek, onlarn kabirlerini
(gzel bir ekilde) gerektirdii gibi ziyaret
etmekle olur. Her kim (onlar) byk bir ilgi
ile ziyaret eder, onlarn ilgi duyduklar eyi
de kabul ederlerse imamlar, kyamet
gnnde efaatileri olacaktr.
8-Muhammed b. Macileveyh (r.a.)
brahim b. Ukbeden yle nakletmektedir:
Ben, mam Hadi (a.s)a mektup yazarak,
mam Hseyin (a.s)n, mam Ebil Hasan
(a.s)n ve Ebi Cafer (a.s)n ziyaretlerini
sordum. mam (a.s) bana cevap olarak unu
yazd: Ey Ebu Abdullah, mam Hseyin
(a.s)n ziyareti hepsinden daha da nde
gelmektedir. nk bu, geni apl bir
ziyaret olup, sevab daha oktur.
9-Muhammed b. Ahmed Es-Sinani
(r.a.) smail b. Mihrandan O da mam
Cafer
b.
Muhammed
(a.s)n
yle
850

buyurduunu nakletmektedir: Sizlerden

herkim, hacca giderse haccn bizim
ziyaretimiz ile bitirip tamamlasn. nk
bizi ziyaret, haccn tamamlanmas iin bir
paradr.
10-Hseyin b. brahim b. Ahmed b.
Hiam el-Mukettib Es-Sekr bin Dulefden
yle rivayet etmektedir: Ben, mevlam Ali
b. Muhammed b. Ali Rza (a.s)n (mam
Hadi (a.s)n) yle buyurduunu duydum:
Her kimin Abdullahdan bir istei, haceti
olursa ceddin mam Rza (a.s)n kabirni
Tusda ziyaret etsin. Gusl alp ba
tarafnda iki rekat namaz klarak, kunutta
da hacetini istesin. Allah onun istediini,
gnah veya akrabalk ban kesmemesi,
artyla verecektir. phesiz o hazretin
kabirnin olduu yer, cennet saraylarndan
birisinin yeridir. Mumin oray ziyaret
ettiinde Allah onu ateten kurtarp
cennete gtrecektir.
11-Hseyin b. brahim b. Ahmed b.
Hiam el-Mueddib ve Ali b. Abdullah elVerrak (r.a.) Abdusselam b. Salih elHareviden yle nakletmektedir: Dibel b.
Ali El-Huzai (r.a.) Mervde mam Rza
(a.s)n huzuruna gelerek, yle arz etti: Ey
Resulullah (s.a.a)in olu! Senin iin bir iir
851

yazmm onu senden nce hibir kimseye

okumamak iin, kendime de sz vermiim.
mam Rza (a.s) ona yle buyurdu: Getir
onu oku Dibelde okudu. iirlerinin baz
ktalar yleydi:
*-Ayetlerin aklanp tefsir edildii yer
imdi bo kalmtr. Vahyin nazil olduu yer
susuz l gibi kurumutur.
Dibel u cmleyi okuduu zaman:
*-Ganimet
ve
Beytl-mal
bakalar
arasnda
paylatn
gryorum.
(Ali
Muhammed (s.a.a)in) onlarn ellerinin
ondan boalm olduunu gryorum.
mam Rza (a.s) alayarak yle buyurdu:
Ey Huzai! Doru sylyorsun.
u msray da okuduunda:
*-Ben
siz
Ehl-i
Beyt
muhabbetini
kalbimde tadmdan btn mrm
korku ile yaadm. Btn arzum midim ise
lmden sonra azabdan gvende olaym.
mam Rza (a.s) ona yle buyurdu: Allah
seni en byk znt gnnde gvende
klsn.
Dibel u ktay okudu:
*badatta bir kabir o temiz insann
kabirdir.
*Ki Allah ona cennette yurt vermitir.
(Maksad mam Kazmn kabirdir.)
mam Rza buyurdu:
852

ki
beyt
ekleyerek
kasideni
tamamlamam ister misin?
Dibel, Evet ey Resulullah (s.a.a)in olu!
Dedi. mam Rza (a.s) yle buyurdu:
*- Tusda bir kabir vardr onun musibet
bedeninin btn azalarn (damar ve
kalbini) hara kadar atelendirir.
*-Bu, Allah Kaimi gnderip bizi bu znt
ve skntdan kurtarncaya kadar devam
edecektir.
Dibel mam (a.s)a yle arz etti: Ey
Resulullah (s.a.a)in olu! Tusda ki bu
kabir kimindir? mam Rza (a.s) yle
buyurdu: Benim kabirmdir. ok uzun
zaman gemeden, Tus, benim ia ve
ziyaretilerimin gelip gittii yer olacaktr.
Her kim beni, Tusda gurbet halimde ziyaret
ederse,
kyamet
gn
balanarak,
derecesi benimle olacaktr...
12-Ahmed b. Ziyad b. Cafer elHemezani (r.a.) Abdusselam b. Salih ElHareviden yle nakletmektedir: Ben Dibel
b. Ali El-Huzainin yle dediini iittim:
Mevlam mam Rza (a.s)a ilki u ekilde
olan
iirimi
okuduumda;
Ayetlerin
aklanp tefsir edildii yer, imdi bo
kalmtr. Vahyin nazil olduu yer aynen
susuz l gibi kurumutur.
853

u
ktay
okuduumda,
1-mamn
ayaklanmas imkan d deildir
Allahn isim ve bereketlerine sahiptirler
imizde her batl haktan ayryor
yi ve ktlere de mkafatlarn veriyor.
mam Rza (a.s) ok iddetli bir ekilde
alad. Daha sonra mbarek ban bana
doru kaldrarak yle buyurdu: Ey Huzai!
Ruhul-Kudus (cebrail) (a.s) bu iki msray
senin dilin ile okudu. Acaba o mam kim
olduunu biliyor musun? Ben bilmediimi
arzederek, yle dedim: Yalnz sizlerden bir
imamn
kyam
edeceini,
yeryznde
fesattan temizleyip, adaletle dolduracan
iitmitim. mam (a.s) yle buyurdu:
Ey Dibel! Benden sonra ki mam olum
Muhammed, Muhammedden sonra olu
Ali, Alinin olu Hasan, Hasandan sonra
olu Kaim (Mehdi) (a.s) Allahn hccetidir.
Gaybet dneminde beklenecek, zuhur
ettiinde ise emrine herkes uyacaktr. Eer
dnyann bitmesine (kyametin olmasna bir
gn bile kalsa, Allah o gn mam Mehdi
(a.s) kyam edinceye kadar uzatacaktr.
Yeryz zulm hakszlkla dolduu gibi, onu
adaletle dolduracaktr. Ama bu ne zaman
olacaktr? Onun gelme olay aynen kyamet
ne zaman olaca haberi gibidir. Bana
babam babasndan onlar da babalarndan
854

Ali (a.s)n Resulullah (s.a.a)in yle

buyurduunu nakletmektedir: Resulullah
(s.a.a)e yle soruldu: Ey Resulullah (s.a.a)
zrriyetinden olan Kaim (a.s) ne zaman
kyam edecektir?
Peygamber
efendimiz
(s.a.a)
yle
buyurdu: Onun misali kyamet gibidir.
(sadece onu Allah bildirir) bu gk ve
yeryznde olanlar iin ok ar gelecektir.
Dibelin Mezar Tana Yazlan Yaznn
Grlmesi
13-Eba Nasr Muhammed b. Hasan
Kerhi el-Katib yle diyor: Ben Dibelin
mezarna unun yazldn grdm:
Dibel Allahn ona eriecei gne lailahe
illallahla hazrland. Onu ihlas ile diyordu ki
Allah onu kyamet gnndeki, btn
zorluklardan kurtarsn.
Allah, resul ve ardndan gelen vasiler,
onun mevlas olacaklardr.

855

67. BLM
MAM RIZA (A.S)DAN KUMDA
FATIMA BNT MUSA B. CAFER
(A.S)I ZYARET ETMENN SEVABI
HAKKINDA HADS
1-Babam (r.a.) Ve Muhammed b. Musa b.
Mtevekkil Saad b. Saaddan yle rivayet
etmektedir:
Ben, mam Rza (a.s)dan Musa b. Cafer
(a.s)n kz Fatma (a.s) ziyaret etmeyi
sordum. mam (a.s) bana yle buyurdu:
Her kim onu ziyaret ederse cennetle
mkafatlanacaktr.

856

68. BLM
MAM RIZA (A.S)I TUSDA ZYARET
ETME KONUSU
stadm Muhammed b. Hasan (r.a.)
Camia kitabnda u ekilde aktarmtr.
mam Rza (a.s) Tusda ziyaret etmek
istediim zaman, evden ktnda gusl et;
gusl ettiin zaman da u duay oku:
Allahm beni, kalbimi temizle, sinemi
genilet. Seni vp, sena etmeyi dilime akt.
nk senden baka hibir g ve kudret
yoktur.
Allahm
sen
bunu
(gsl)
gnahlardan temizlenme ve hastalklara ise
ifa karar ver. Evden dar kmak
istediinde de unu sylersin: Rahman ve
Rahim olan Allahn adyla. Onun ad ve
hkm ile Allaha ve Resulullah (s.a.a)in
oluna doru gitmek istiyorum. Allah bana
yeter, Ona tevekkl ediyorum. Ey Allahm
yzm sana doru evirdim, maksadm
sensin. Senin yannda olan istiyorum.
Dar ktn zaman evinin kapsnda
dur ve unu oku: Ey Allahm! Yzm sana
dorulttum, ailem, ocuum, malm ve
bana vermi olduklarn sana emanet
ediyorum. Sana gveniyorum, beni perian
brakma.
857

Ey yzn ona dneni perian etmeyen!

Vermek
istediini
mitsiz
etmeyen,
koruduunu zayi etmeyen, Peygamber
(s.a.a)e ve onun Al-ine selat ve selam olsun.
Beni de korumanla koru, nk senin
koruduun zarar grmez.
Tusa mam Rza (a.s)n yanna (salim
olarak) vardnda gusl edip guslnde de
u duay oku. Allahm beni ve kalbimi
temizleyip arndr... Son ksm ise u
ekildedir: Ey Allahm! Senin emrine
teslim, Peygamber (s.a.a)in snnetine tabi
olup, btn yarattn, mahluklara ehadet
vermekle dinimin gl, kuvvetli olacan
biliyorum. Ey Allahm! Onu benim iin nur
ve ifa karar ver. Gerektende sen, hereye
kadirsin.
En gzel elbiseni giyin. Yaln ayakla ar
bal bir halde yr. Tekbir (Allah-u Ekber),
tehlil (la ilahe illallah) temcid (Allah
vglerle) ederek hareket et.

858

Ziyaret Adab
1-Ziyaretinin
mutahhar
trbeye
girmeden nce mam (a.s) iyice tanmas
gerekir. bir rivayette yle geiyor: ziyareti
bir kimse Arifen bihakkihi olmaldr.
(yani ziyaret ettii trbenin sahibinin
Peygamberin hak vasisi olan 12 Ehl-i Beyt
mamlarndan olduunu bilmesi ve buna
inanmas gerekir.)
2-Helal mal ile ziyarete gitmelidir. nk
haram bir lokma ile ne namaz kabul olur, ne
de hac kabul olur ve ne de dua kabul olur.1
3-mam ziyaret etmekten hedefin ne
olduunu anlamaldr.
4-Gnahlardan uzak durmal. nk
Allah Teala sadece takval kimselerin hayr
amelini kabul etmektedir.2
5-Bilet ve nakliye vesilesi temin etme
zaman halka eziyet etmemeli, yalan
sylememeli,
kt
davranmamal,
dierlerinin hakkn zayi etmemeli de ortak
mallardan kt istifade etmemelidir. Zira
bunlar, mukaddes ziyaret yolculuunu
hakiki deerinden drmektedir.
6-unu bilmesi gerekir ki, eer nceden
bir insan kmsemi ve onu yanna kabul
etmemise mam (a.s;) da onu kabul
etmeyecektir. Hz. Kazm (a.s)n imametlii
1
2

Mesahin-i Berki, s.88.

Maide/29.
859

dneminde saray veziri olan Ali bn-i Yaktin

mam (a.s)n yanna geldiinde mam (a.s)
onu kabul etmeyip yle buyurdu: Niin
filan oban seni grmeye geldii zaman onu
huzuruna kabul etmedin.1
7-Mmkn olduu kadar birlikte olduu
kimselere yardm etmeli ve onlara kar
iyilik yapmal.
Bir toplulukla birlikte Resulullah (s.a.a)in
kabrinin ziyareti iin Medineye giden
mslmanlardan biri hastaland ve evde
kald. Bir kii hari geri kalan herkes onu
brakp ziyarete gittiler. Bu durumu mam
Sadk (a.s)a bildirdiler. mam (a.s) yle
buyurdu: Senin bakclnn sevab, dier
dostlarnn ziyaretinin sevabndan daha
fazladr.
8-Halka hizmet etmeyi kk grmemeli,
arkadalara yardm etmenin zel mkafat
olduunun farknda olmal.
Bir grup insanlar Kabeyi tavaf etmek iin
Mescidul
Harama
girip,
eyalarn
arkadalarndan birinin yanna braktlar.
mam (a.s) (bunu duyunca) yle buyurdu:
Bakalarnn maln koruyann mkafat
tavaf eden kimselerin mkafatndan daha az
deildir.
9-Trbeye girmeden nce gusletmeli veya
abdest almal. Temiz elbise giyip koku
1

860

Sefinetl-Bihar, c.2, s.252.

srmeli, huzur ve vakarla ksa admlar

atarak trbeye girmelidir. yle ki dier
kimselere
bir
zorluk
karmakszn
mutahhar kabrin kenarnda durmaldr;ama
eer dierlerine zorluk ve eziyet karacak
olursa kabirden biraz uzakta durup mam
ziyaret etmelidir.
10-Trbeye
girerken
Sbhanellah,
Allah-u Ekber, lailahe illallah ve
Elhamdlillah zikirleriyle Allah Tealay
tesbih ve taktis etmeli, Muhammed (s.a.a)
ve Ehl-i Beytine selavat gndermelidir.
11-Ayakta durduu halde giri izni talep
edip mamn yce ilahi makam ve
azametine tevecch ederek manevi bir hal
ve zgn bir gnlle trbeye girmelidir.
12-Kabir
ziyaret
ederken
mamn
hrmetine Allah Tealadan istedii hacetleri
gz nnde bulundurmaldr.
mam (a.s)n ak ve sevgisiyle trbenin
kap ve duvarn pmelidir. Bu yolu ona
tantan
gemilere
ve
alimlere
dua
etmelidir. mamlarn hakkn tanyacak
evlatlar eitmek iin yce Allahtan yardm
dilemelidir.
13-Ziyareti,
dua
kitaplarnda
masumlardan rivayet edilen ziyaretlerden
birini, manasna dikkat ederek okumal ve
daha sonra ziyaret namaz kastyla iki
rekat namaz klmaldr; ondan sonra da
861

Allahtan mafiret dilemeli, bakalar iin

dua etmeli ve kabir ziyaret etmelidir.
14-Mmkn olduu kadar Kuran okuyup
sevabn mam (a.s)2a hediye etmelidir.
Anne-baba ve zerinde hakk olanlardan
taraf ziyaret etmelidir.
15-Ziyaret sona erdikten sonra mam
(a.s)la vedalamal ve vedalarken Ehl-i
Beyt mamlarndan rivayet edilen dualar
okumaldr.
Giri zni
Hz.
mam
Rza
(a.s)n
mutahhar
trbesine girmek isteyen kimse girmeden
nce giri iin u izin duasn okumaldr:
Allahm! Ben Peygamberinin evlerinin
kaplarndan biri nnde durmuum; Senin
salat ve selamn ona ve Ehl-i Beytine oldun.
Sen insanlar izni olmakszn o eve
girmekten menetmi ve yle buyurmusun;
Ey inananlar! Peygamber size girme
izni
vermedike
onun
evlerine
girmeyin.
Allahm! phe yok ki ben bu kutsal
ehitlik ve trbenin sahibinin hrmetine,
hayatnda olduu gibi gyabnda da
inanyorum ve biliyorum ki senin Resuln
ve halifelerin (Peygamberinin vasileri olan
masum imamlar) salat ve selam onlarn
zerine
olsun.
Senin
indinde
diri
olduklarna ve rzklandrdklarna ve benim
862

makamm (kabirleri karsndaki durduum

yeri) grdklerine ve selammn cevabn
verdiklerine inanyorum. Ama sen onlarn
szn duymamak iin kulama bir perde
ekmisin
(szlerini
duymaktan
beni
alkoymusun), buna karlk onlara srrm
amak ve raz-u niyaz etmenin tadn
anlamaya beni muvaffak klmsn.
Ya Rabbim! lk nce senden izin
istiyorum; sonra Resulnden (Allahn salat
ona ve Ehl-i Beytine olsun) izin istiyorum;
daha sonra halifen (Peygamberin varisi)
olan bu mamdan ve bu mbarek bukaya
(mekana) vekil klnm meleklerinden izin
istiyorum.
Ey Allahn Resul! Bu mukaddes mekana
girmeme izin veriyor musun? Ey Allahn
hcceti! Gireyim mi? Ey Allahn mukarreb
(Allahn dergahna yarn) ve bu mbarek
Mehed'de
(mekanda)
mukim
olan
melekleri! eri gireyim mi? Ey mevlam!
eriye girmem iin dostlarndan her birine
verdiin en gzel izinlerden bana da ver.
Eer ben bu izine layk olmasam da sen izin
vermeye layksn.
Sonra mbarek dergahn kaps pp
ieri girmeli ve yle demelidir:
Allahn ismiyle ve Allahn yardmyla,
Allahn yolunda ve Resulullahn dini zere
863

(bu mekana ayak basyorum); Allahn salat

ve selam ona ve Ehl-i Beytine olsun.
Allahm! Beni bala, bana merhamet et
ve tvbemi kabul eyle. phe yok ki sen ok
tvbe kabul buyuran ve Rahimsin.
mam Rza (a.s.)n Ziyaret namesi
Bismillahirrahmanirrahim
ehadet ederim ki Allahtan baka bir
ilah yoktur; o birdir ve orta yoktur. Yine
ehadet ederim ki Muhammed Onun kulu
ve resuldr. O gemi ve gelecekteki
btn insanlarn efendisidir. Yine o btn
peygamber ve resullerin efendisidir.
Allahm! Kulun, resuln, peygamberin ve
btn
yaratklarnn
efendisi
olan
Muhammede (s.a.a.), Sende baka hibir
kimsenin sayp bitiremeyecei bir salat
(rahmet) gnder.
Allahm! Senin halis kulun ve resulnn
kardei olan Emirel-Mminin Ali bn-i Ebi
Talibe rahmet gnder, onu ilmin (ve
hikmetin)le btn yaratklarn arasndan
setin ve mahlukatndan istediin kimselere
rehber
ve
mesajn
ulatrmakla
grevlendirdiin kimselere yol gsterici,
adalet zere dini uygulayan ve btn
bunlara tank ve insanlar arasnda hakem
864

kldn. Allahn selam, rahmet ve bereketi

onun zerine olsun.
Allahm! Peygamberinin kz, velin olan
Ali b. Ebu Talibin ei, cennet genlerinin
efendileri ve Peygamberin iki torunu Hasan
ve Hseyinin annesi Fatmaya, senden
baka
hi
kimsenin
azametini
kuatamayaca bir rahmet gnder; o
Fatma ki tertemiz, tahir, mutahhar,
muttaki, arnm, (rzana) raz, tezkiye
bulmu
(gnahsz) ve btn cennet
kadnlarndan stndr.
Allahm! Peygamberin torunlar, cennet
genlerinin
efendileri,
yaratklarnn
ierisinde dinini koruyan, risaletine mebus
kldn kimselere yol gsterici, adaletinle
dininin hakimi ve yaratklarn arasnda
hkmnn hakemi olan Hasan ve Hseyne
rahmet gnder.
Allahm!
Kulun,
yarattklarnn
ierisinde dini ayakta tutan, risaletini
ulatrmakla grevlendirdiin kimselere yol
gsterici, adaletinle dinin hakimi ve
mahlukatnn arasnda hkmnn hakemi
ve ibadet edenlerin serveri olan Ali bn-i
Hseyne rahmet gnder.
Ey Allah! Kulun ve yeryznde halifen
olan ve Peygamberlerin ilmini aklayp izah
865

eden Muhammed bn-i Aliye rahmet

gnder.
Ey Allah! Halis kulun, dininin velisi,
btn yaratklarna hccetin, sadk ve salih
olan Cafer bn-i Muhammed Sadka rahmet
gnder.
Ey Allah! Salih kulun ve yaratklarnn
arasnda szcn, hkmnle konuan ve
halkna hccetin olan Musa bn-i Cafere
rahmet gnder.
Ey Allah! Has kulun ve dinin velisi olan ve
adaletinle dinini ayakta tutan Senin ve
kendi sadk babalarnn dinine davet eden
ve beenilmi (Allahn rza makamna
ermi) olan Ali bn-i Musa Rzaya senden
bakasnn saymaya kadir olmayaca bir
rahmet gnder.
Allahm! Has kulun ve velin olan, emrini
ayakta tutan ve (marifet ve tevhid) yoluna
davet eden Muhammed bn-i Aliye (imam
Cevaba rahmet gnder)
Allahm! Has kulun ve dinini velisi
(koruyucusu) olan Ali bn-i Muhammede
(mam Hadiye) rahmet gnder.
Allahm!
Emrinle
amel
eden,
yarattklarnn arasnda dinini ayakta tutan,
Peygamberinin tarafndan hakk eda eden,
hccetin ve halkna ahidin olan keramet
(ve lutfuna) muhtas klnan, (insanlar)
866

senin ve resulnn itaatna davet eden

Hasan bn-i Aliye ve btn o yce zatlara
salat ve selam gnder.
Ey Allah! Yarattn insanlarn arasnda
dinini ayakta tutan hccetin ve veline (Hz.
Mehdiye ferecini (zuhurunu) tacil ederek,
ona yardm olacak ve bizi dnya ve ahirette
onunla beraber klacak ebedi baki kalacak
bir rahmet gnder; yle kamil bir rahmet ki
durmadan artsn.
Ey Allah! O yce zatlarn sevgisi ve
dostluu vastasyla dergahna yaknlk
aryorum.
Onlarn
dostlarn
dost,
dmanlarn ise dman biliyorum. yleyse
onlarn vastasyla dnya ve ahiret hayrn
bana nasip eyle. Onlarn vesilesiyle dnya
ve ahiret errini ve kyamet gnnn
korkusunu benden uzaklatr.
Sonra mam Rza (a.s.)n mezarnn
ba ucunda otu ve yle de:
Selam olsun sana ey Allahn velisi, selam
olsun sana ey Allahn hcceti, selam olsun
sana ey yeryznn karanlklarnda Allahn
nuru, selam olsun sana ey dininin stunu
(direi.)
Selam olsun sana ey Adem safvetullahn
(Allahn sekin kulunun ilminin) verisi,
selam olsun sana ey Nuh Nebiyullahn
(hilminin) varisi, selam olsun sana Ey
867

brahim Halilullahn varisi, selam olsun

sana ey smail Zebinullahn varisi, selam
olsun sana ey Musa Kelimullahn varisi,
selam olsun sana Ey sa Ruhullahn varisi,
selam
olsun
sana
ey
Muhammed
Resulullahn varisi.
Selam olsun sana ey Allahn velisi ve
alemlerin Rabbini n Resulnn vasisi ve
Emirl-Mmininin varisi, selam olsun sana
ey Fatmat-z Zehrann varisi, selam olsun
sana ey cennet genlerinin efendileri olan
Hasan ve Hseyinin varisi, selam olsun
sana ey ibadet edenlerin ziyneti olan Ali
bn-i Hseynin varisi, selam olsun sana ey
nceki ve sonrakilerin ilmini aklayp izah
eden Muhammed bn-i Alinin varisi, selam
olsun sana ey Sadk ve Salih olan Cafer bni Muhammedin varisi, selam olsun sana ey
Musa bn-i Caferin varisi.
Selam olsun sana ey sddk ve ehid.
Selam olsun sana ey (Peygamberin) vasisi,
salih ve mttaki.
ehadet ederim ki phesiz sen namaz
dosdoru kldn, zekat verdin, marufa
(iyilie) emir mnkerden (ktlkten)
nehyettin, yakin (lm) gelene kadar Allaha
ibadet ettin.

868

Selam olsun sana ey Ebel-Hasanir-Rza.

Allahn rahmet ve bereketi senin mukaddes
ruhuna olsun.
mam Rza (a.s.)n Ksa Ziyaretnamesi
Allahm!
Yeryznde
ve
topran
altndakilere hccet kldn, beenilmi,
mttaki, mnezzeh, sddk ve ehid olan
mam Ali bn-i Musa er-Rzaya, kamil,
srekli, aralksz, ard-arda, arka arkaya olan
bir rahmet gnder; yle bir rahmet ki,
evliyalarna
gnderdiin
rahmetin
en
stn olsun.
Camiatl-Kebire Ziyareti
Merhum
eyh
Saduk
Men
la
Yehzuruhul-Fakih adl kitabnda kendi
senediyle
Muhammed
b.
smail-i
Bermekiden Abdullah olu Musa enNahainin yle dediini rivayet etmitir:
mam Ali en-Nakiye Ey Resulullahn
torunu! Sizden birinizi(n mezarn) ziyaret
retin dedim. mam Ali en-Naki (a.s.)
yle
buyurdu:
Kapya
(mezarnn
bulunduu trbenin kapsna) ulatnda
dur ve (ziyaret iin) gusul yapm bir halde
ahadeteyni (kelime-i ahadeti) syle,
ieriye girip biraz daha ilerle, sonra ksa
admlar atarak vakarl bir halle biraz daha
869

ilerle, sonra durup tekrar otuz defa Allah-u

Ekber de; sonra (biraz daha ilerle ve)
mezara yakn bir yerde durarak krk defa
daha Allah-u Ekber de ve bylece yz
tekbiri tamamla ve sonra yle de:
Bismillahirrahmanirrahim
Selam olsun size ey Peygamberin Ehl-i
Beyti, risaletin karargah, meleklerin
urad kimseler vahyin ini y er, rahmet
madeni, ilim hazinelerinin kaynaklar,
hilimin nihayeti, ban kk, mmetlerin
yneticileri, iyilerin mcevheri, sekinlerin
direi, kullarn nderleri, beldelerin temel
talar,
iman
kaplar,
Rahmann
emanetdarlar, Peygamberin z soyu, ilahi
elilerin gz nuru ve Resullerin yaknlar;
Allahn rahmet ve bereketi sizin zerinize
olsun.
Selam olsun sizlere ey hidayet imamlar,
karanlklarn
nurlar,
takvann
parlak
nianeleri, kamil akl ve bilin sahipleri,
halkn snaklar, Peygamberlerin varisleri,
stn rnekler, gzel davetiler, Allahn
dnya ve ahiret ehline ve ilk mahluklara
olan hccetleri; Allahn rahmet ve bereketi
sizin zerinize olsun.
Selam olsun sizlere Ey Allah tanmann
yollar ve Allahn bereketinin odaklar,
870

Allahn hikmetinin kaynaklar, Allahn

srlarnn koruyucular, Allahn muhafzlar
ve Peygamberin vasileri ve Resulullahn
soyu; Allahn rahmet ve bereketi sizin
zerinize olsun.
Selam olsun insanlar Allaha davet eden
imamlara, rzasnn klavuzlarna, emrinde
bulunanlara, muhabbetinde son mertebeye
erienlere, ihsanla tevhidine sarlanlara,
emir ve nehiylerini aikar klanlara ve
emrine uyup Haktan nce bir eyi dile
getirmeyen
tertemiz
kullara;
Allahn
rahmet ve bereketi sizin zerinize olsun.
Selam olsun (Hakkaa) davet eden
imamlara ve hidayeti olan nderlere ve
koruyucu ve desteki velilere.
Selam olsun siz zikir ehline, emir
sahiplerine, Allahn yeryznde setii
halifelerine, Onun sekin kld kendi
hizbine, Onun ilim emelerine, Onun
hccet ve nuruna, Allahn rahmet ve
bereketi sizin zerinize olsun.
Allahn kendi hakknda ehadet ettii
gibi (ben de) ehadet ederim ki, Allahtan
baka bir ilah yoktur, o tektir ve orta
yoktur; nitekim melekler ve ilim sahibi
yaratklar da buna ehadet etmekteler.
Ondan baka bir ilah yoktur; O gl ve
hikmet sahibidir. ehadet ederim ki,
871

Muhammed
Onun
sekin
kulu
ve
beenilmi elisidir. Onu hidayet ve hak din
zere ve btn dinlere galip gelsin diye
gndermitir; mrikler bunu istemese de.
Yine ehadet ederim ki, sizler deer ve
hidayet sahibi masum imamlarsnz, Allaha
yaknlatrlm muttaki, sadk, sekin ve
Ona itaat eden, Onun emrini tamamen
yerine getiren, Onun iradesine uyan,
ikramn kazanan nderlersiniz. Allah sizi
bilerek semi ve gaybnn bilgisini size
bahetmi, srrn bilmekle sizi sekin klm
ve kendi kudretiyle sizi deerlendirmitir.
Kendi hidayetiyle size izzet kazandrm ve
kendi burhanyla (mucize ve kerametleriyle)
sizi zgn klmtr, kendi nurunu size
bahetmi
ve
kendi
ruhuyla
sizi
desteklemitir, yeryznde sizlerin halife
olmanz kullarna hccet ve dinine yardmc
olmanz,
srrn
koruyanlar,
ilmini
tayanlar
ve
hikmetinin
emanetdar,
vahyinin aklayclar, tevhidinin erkan,
yaratklarna ahitler, kullarna nianeler,
beldesinde k ve yoluna delil olmanz
istemitir.
Allah sizleri srmelerden korumu ve
fitnelerden
emanda
klm,
kirlerden
temizlemi ve her trl pislii sizlerden
uzaklatrm, sizleri tertemiz klmtr. Siz
872

de Onun ycelii karsnda tazim ettiniz,

ann yce bildiniz, nimetini vdnz ve
Onu srekli andnz, ahdini muhkemletirip
pislii
sizlerden
uzaklatrm,
sizleri
tertemiz klmtr. Siz de Onun ycelii
karsnda tazim ettiniz, ann yce
bildiniz, nimetini vdnz ve Onu srekli
andnz, ahdini muhkemletirip kulluk
ban salamlatrdnz ve Onun rzas iin
ak
ve
gizlide
mminlerin
hayrna
altnz; hikmet ve gzel tle Onun
yoluna ardnz; Onun rzas yolunda
nefsinizden getiniz ve Onun muhabbeti
uruna uradklarnza sabrettiniz.
Namaz dosdoru klp zekat verdiniz,
marufu emredip mnkerden sakndrdnz,
Allah uruna hakkyla cihad edip Onun
davetini ilan ettiniz; farzlarn akladnz ve
hadleri (er-i hkm ve cezalar) ikame edip
belirlenen
hkmlerini
beyan
ettiniz;
snnetine uyup Onun rzasna yneldiniz,
kaza ve tekdiri Ona braktnz, gemi
peygamberleri tasdik ettiniz. yleyse sizi
brakp bakasna ynelen azar; size sarlan
Hakka kavuur, hakknz ineyen ise
zevala urar.
Hak sizinledir ve sizdedir, sizdendir ve
size yneliktir, siz hakkn sahibi ve
kaynasnz.
873

Peygamberlik miras sizdedir, halk sizin

kapnza gelir ve onlarn hesab sizin
zerinizdedir. Hakk batldan ayracak kesin
hkm
sizin
yannzdadr;
Allahn
nianeleri sizdedir, Onun hkmlerini
bildirecek olan sizsiniz, Onun nuru, ak
delili
sizin
yannzdadr.
Emri
size
aklanmtr.
Size dost olan Allaha dost olur ve size
dman kesile Allaha dman kesilir. Sizi
seven AllahI sever, size kar kin besleyen
Allaha kin besler. Size sarlan Allaha
sarlr. Salam yol ve fena yurdunun
ahitleri ve beka yurdunun efaatileri
sizsiniz.
Kesintisiz
rahmet,
korunmu
niane, mahfuz emanet ve insanlarn
imtahan edildikleri kap sizsiniz. Kim size
geldiyse kurtuldu ve size gelmeyen helak
oldu.
Siz, Allaha doru aryorsunuz ve Ona
ynlendiriyorsunuz, Ona iman edip Ona
ba eiyorsunuz, Onun emrine uyup yoluna
halk irad ediyorsunuz ve Onun szyle
hkm veriyorsunuz.
Sizinle dostluk ba kuran saadete erir ve
size dman olan ise kurtulu yz grmez,
sizi inkar eden hsrana urar ve sizden ayr
den sapkla dar olur; size sarlan
kurtulur, size snan, gven kazanr, sizi
874

tastik eden selamete kavuur, size uyan

hidayete eriir; size tabi olann cennettir
yeri, size kar gelenin cehennemdir yuvas;
sizi inkar eden kfre sapar, sizinle harbeden
irke der, sizi reddeden cehennemin en
alt tabakasnda yanar.
ehadet ederim ki, bu ilahi irade nceden
var ad ve bundan sonra da var olacaktr.
ehadet ederim ki, sizlerin ruhlarnzn ve
nurlarnz birdir, tertemiz ve paksnz ve
hep birbirinizdensiniz; Allah sizler nur
olarak yaratt ve arn etrafna yerletirdi,
sonra Allah bizlere ihsanda bulunup, minnet
edip,
ycelmesini
ve
kendi
isminin
anlmasn istedii evlere yerletirdi sizler.
Bizlerin size salat gndermemizi ve sizlerin
velayetinizi tamak nimetini yaratlmz
iin esenlik ve nefsimiz iin temizlik ve
bizler iin arnma ve gnahlarmz iin
keffaret kld. Bylece bizler Allah indinde
sizlerin faziletlerini itiraf edenler ve sizlerin
ilahi makamnz tastik edenler olarak
tandk.
Allahtan,
sizleri
hibir
kimsenin
ulaamayaca
ve
kimsenin
sizinle
yaramayaca
ve
erimeyi
arzu
edemeyecei keramet kazananlarn en
stn
mertebesine
ulatrmasn
ve
mukarreblerin en mkemmel makamna
875

ulatrmasn istiyorum. yle ki, sizin

imamet makamnzn yceliini, mevkinizin
azametini,
annzn
stnln,
nurunuzun
tamln,
menziletinizin
gzelliini, makamnzn sebatn, yerinizin
erefini Allah indindeki mertebenizi Onun
yanndaki deerinizi, Ona olan zelliinizi
ve Ona yaknlnz tanmayan, bilmeyen
hibir
mukarreb
melek
ve
mrsel
peygamber kalmasn. Bu makamnz ahid,
ne bir alim, ne bir cahil, ne bir mmin, ne
bir facir, ne bir inat eden taut, ne bir azgn
eytan ve ne de mertebeler arasnda bilin
sahibi bir mahluk kalmasn. Babam ve
annem, ailem, malm ve yaknlarm size
feda olsun; Allah ve sonra sizleri ahid
klyorum
ki,
ben
size
ve
sizin
inandklarnza
iman
etmiim,
sizin
dmannza karym ve sizin reddetiiniz
eyleri
ben
de
reddediyorum,
sizin
makamnza arifim, size kar gelenlerin
sapklkta
olduklarn
biliyorum.
Sizin
dostlarnzn dostuyum, dmanlarnzn
dmanym; sizin hakknza riayet edene
ben de riayet ederim, sizinle savaanla
savarm, sizin hak bildiinizi hak bilirim,
sizin batl bildiinizi batl bilirim; size itaat
ediyorum, hakknza arifim ve faziletinizi
ikrar ediyorum. lminizi tayorum, ahdinize
876

balym, sizlerin makamna inanyorum,

geliinize iman ediyorum, dnnz
tastik
ediyorum,
dnmz
tastik
ediyorum, emrinizi bekliyorum, devletinizin
arzusundaym, sznze balym, emrinize
amel ediyorum, sizlerce iltica etmiim,
ziyaretinize
gelmiim,
kabirinize
snmm. Sizi Allah azze ve celle indinde
kendime efaati klmm, sizin hrmetiniz
iin Allaha yakn olmak istiyorum, her
zaman her iimde kendi hacetlerimin,
isteklerimin reva olmas iin sizleri (Allah
huzurunda) arac, klmm; srrnza ve
aikar makamnza iman etmiim, sizler
hazr olannza da ve gaybette olannza da
evvel ve sonuncunuza da iman etmiim ve
btn ileri sizlere havale etmiim, btn
hallerimde sizlere boyun emiim, kalbim
sizlere teslim olmutur; grm size
tabidir ve yardmm sizin iin hazrdr.
Umudum udur ki, Allah sizin vastanzla
dinini ihya eder ve sizleri kendi istedii
gnlerde geriye evirir ve adaleti ikame
etmek iin sizleri yeryznde galip klar.
Ben sizinleyim, size desteim, sizden
bakasyla deilim. Sizlere inanmm ve
sonuncunuzu da ilkinizi sevdiim gibi
severim.
877

Sizin hakknz inkar eden, velayetinizden

kan ve mirasnz gasbeden, sizler
hakknda pheye den ve sizden ayrlan
dmanlarnzdan, tauttan ve eytandan ve
onlarn
zalim
hiziplerinden
Allaha
snyorum, sizin dnzda her vasta ve
nderden atee aran imamlardan Ona
snrm.
Allahtan
istiyorum
ki,
yaadm
mddete
beni
sizin
velayetiniz,
muhabbetiniz ve deniniz zerine sabit klsn
ve size itaat etmeye beni muvaffak etsin ve
sizin efaatinizi bana nasip etsin ve beni
sizin en sekin dostlarnzdan, sizin
davetinize uyanlardan, sizin izinizi takip
edenlerden,
yolunuzdan
gidenlerden,
hidayetinizle
hidayet
bulanlardan,
zmrenizde
mahere
gidenlerden,
dnnzde
dnenlerden,
davetinizde
mevki kazananlardan ve huzur dneminizi
grenlerden, sizin gl dneminizde eli
ak olanlardan ve sizi grmek erefine
kavuanlardan etsin.
Babam, annem, nefsim, ailem ve malm
sizlere feda olsun!
Allaha kavumak isteyen size gelmelidir,
tevhidi bilenler bunu sizden renir, Ona
ynelmek isteyen sizin kapnza gelir.
878

Ey
benim
mevlalarm!
Sizin
gzelliklerinizi sylemekle bitiremem, sizi
methetmekle hakknza varmam, sizin
vasfnz
sylemekle
deerinizi
aklayamam, sizler sekinlerin nurusunuz,
iyilerin
hidayete
eritirenlerisiniz
ve
Allahn
hccetlerisiniz;
Allah
sizinle
yaratl balatm ve sizinle de bitirecektir.
Sizin sebebinize Allah yamur yadrr ve
sizin
hrmetinize
Allah
gn
yere
dmesini nler meer kendi izni olsun ve
sizin hrmetinize Allah zorluklar giderir ve
mklleri bertaraf eder; sizin indinizdendir
elilerin indirdii ve meleklerin getirdii
hkmler sizin yannzdadr. Ruhul-Emin
(Cebrail)
sizin
ceddinize
(Hz.
Ali
aleyhisselamn
ziyaretinde
ceddinize
yerine
kardeine
kelimesi
sylenir)
inmitir Allah hibir kimseye vermedii
makam size vermitir; her erefli sizin
erefiniz karsnda boyun eer ve her
byk size itaat eder, her gl size,
faziletiniz iin huzu eder ve her ey size
nazaran hakirdir, yeryz sizin velayetinizle
kurtulua eriilir, sizin vastanzla Allahn
rzasna kavuulur ve sizin velayetinizi inkar
edene Allah gazap eder.
Babam, annem kendim, ailem ve malm
size feda olsun, sizin annz dier anlarla,
879

isimleriniz dier isimlerle, bedeniniz dier

bedenlerle,
ruhunuz
dier
ruhlarla,
eseleriniz
dier
eserlerledir
ve
kabirlerinizin dier kabirlerin yansradr;
oysa sizin isimleriniz ne tatldr! Ve
nefisleriniz ne deerli ve makamnz ne
byk, mertebeniz ne yksek ve ahdiniz ne
de salamdr! Ve vadnz ne de dorudur,
kelamnz
nurdur,
emriniz
olgunluk,
vasiyetiniz takvadr, iiniz hayr, adaletiniz
ihsan, yaratlnz kerem ve byklk;
annz hak, doruluk ve yumuaklktr;
sznz kesin hkmdr, grnz ilim,
hilim ve bilintir (yakindir.)
Hayrdan
sz
edildiinde,
hayrn
balangc kk, dal, kayna, barnak ve
sonucu sizin olduunuz grlr.
Babam, annem ve kendim size feda
olaym; sizi nasl veyim ve karlatnz
gzel imtihanlar sayaym; Allah sizin
sebebinizle
bizi
zilletten
kard,
kederlerimizi giderdi, helak olmann ve
atein eiinde iken bizi kurtard.
Babam, annem ve kendim size feda
olaym; Allah sizin velayetinizin sayesinde
bize dinin nianelerini retti ve dnyadaki
bozukluklarmz dzeltti. Sizin dostluunuz
sayesinde byk tevhid nimeti tamamland
ve tefrika yerine kaynama oldu. Sizin
880

velayetiniz sebebiyle farz itaatler kabul olur

ve Kuranda vacip klnan dostluk dize
aittir. Yksek dereceler, vlm makam ve
Allah azze ve celle indinde belirlenmi yer,
byk mertebe ve kabul olan efaat size
aittir. Ey Allahm! Biz, nazil ettiine iman
ettik ve resulne uyduk; bizi tandklardan
yaz. Ey Rabbimiz! Bizi hidayet ettikten
sonra kalbimizi batla doru eme, kendi
indinden bize rahmet ihsan et, gerekten
sen ok balayansn. Rabbimiz her trl
eksiklikten
uzaktr,
rabbimizin
vaad
mutlaka gerekleir.
Ey Allahn velisi; benimle Allah azze ve
celle arasnda yle gnahlar var ki, sizin
rza ve honutluunuzun olmasa asla
balanmaz. yleyse sizi kendi srrna emin
klan, halkn ilerinde sizi nder klan,
itaatinizi kendi itaatine dahil eden Allahn
hakk
hrmetine
benim
gnahlarm
balamasn isteyin ve benim efaatilerim
olun. Ben size itaat edenim, kim size itaat
etse Allaha itaat etmi olur ve kim de size
kar gelse Allaha kar gelmi olur, sizi
seven Allah sevmi olur ve size buzeden
Allaha buzetmi olur.
Allahm! Eer ben Muhammed ve onun
sekin ve beenilmi Ehl-i beytinden sana
daha yakn olan birisini bilseydim onu sana
881

efaati klardm. yleyse kendi zerine

farz kldn onlarn hakk hrmetine
Senden istiyorum ki beni, onlar ve onlarn
haklarn tanyanlardan kl ve onlarn
efaatiyle merhamete kavuanlardan kl.
Sen merhametlilerin en merhametlisisin. Ey
Allah! Muhammed ve onun pak Ehl-i
Beytine rahmet ve ok selam gnder. Allah
bize yeter, O ne gzel sahiptir.

882

69. BLM
MAM RIZA (A.S)IN MEZARINDA
GRLEN MUCZE VE DUALARIN
KABUL OLMASI1
1-Ebu Talib Hseyin b. Abdullah b.
Benani diyor ki, ben Muhammed b. mer
en-Nevkaninin yle dediini duydum: Ben,
Nevkanda bir karanlk gecede atda
uyumu idim, aniden uyandmda Sinabda
mam Rza (a.s)n Mehedin olduu o
tarafa doru baktm. Bir nurun ykseldiini
hatta Mehedin onunla aydnlandn
grdm. Sanki gndz olmu gibi idi.
Benim mam Rza (a.s) hakknda ekkim
vard. Onun hak olduunu bilmiyordum.
Annem de onu mam olarak kabul
etmiyordu. Bana yle dedi: Ey yavrum!
Sana ne oluyor? Ben anneme yle cevap
verdim: Ben yaylm bir nur grdm onunla
Sinabatta olan Mehed aydnland. Annem
de bana karlk olarak yle cevap verdi:
Bu bir ey deildir, yalnzca eytann ameli
olabilir.
yle devam ediyor: nceki geceden
daha karanlk, siyah olan, baka bir gece, o
Bu blmde mam Rzann hareminin
bereketleri
hususunda
13
hikaye
nakledilmitir ki birkan naklettik.
883
1

nuru tekrar grdm, Mehed onunla yine

aydnlanm idi. Anneme haber verdim.
Nuru ve Mehedin onunla aydnlanmasn
grmesi iin onu da yanma ardm.
Gzleri ile grnce ararak bunun ok
yce bir ey olduunu bildi. Allaha hamd ve
krler etmeye balad...
2-Ebu Talib Hseyin b. Abdullah b. Benan
et-Tai yle diyor: Eba Mensur b.
Abdurrezakn Tus hakimi olan Biverdiye
yle dediini duydum: ocuun var mdr?
Diye sordu. O ise cevabnda hayr yoktur.
Dedi. Ebu Mensur ona tekrar yle sordu:
Neden Mehede mam Rza (a.s)n
ziyaretine gidip de, onun yannda, Allahn
sana ocuk vermesini istemiyorsun? Ben
Allah o mekanda ardm, hacetlerimi
istedim, bana verdi. Hakim yle dedi: Ben
Mehede (orda olana selam olsun) gittim,
mam Rza (a.s)n yannda Allah ararak
evlat vermesini istedim. Allah da bana bir
erkek ocuk verdi. Ben Ebu Mensurun
yanna gelip Allahn duama icabet ettiini
bana ocuk vererek bununla ikram ettiini
haber verdim:
Bu kitabn yazar (r.a.) yle diyor: Ben
352 ylnda Mehede mam Rza (a.s)n
ziyaretine gitmek iin Ruknud-Devleden
izin istedim. 352. Yln Recep aynda bana
884

izin verdi. Dar ktmda beni tekrar

ararak yle dedi: Bu yer, mbarek
kutsal olan Meheddir. Oray ziyaret edip
iinde olan hacetlerimi Allahdan istedim,
btn isteklerim verildi. Orada dua ve
ziyaretinde beni de unutma. nk dua
orada kabul olur.
Ben ona da dua etmek iin sz verdim.
Szmde durup ona da dua ettim.
Mehedden (orda olana selam olsun)
dndmde, onun yanna geldim. Bana
yle sordu: Bana da dua edip yerime
ziyaret ettin mi?
Cevabnda, evet dedim. Bana yle dedi:
Aferin var ol, duann Mehedde kabul
olduu ispatland.
3-Ebu Nasr Ahmed b. Hseyin Ed-Debbi
ki ondan daha ok Ehl-i Beyt dman
(nasibi) grmedim. Selavat yle sylerdi:
(Allahn selam-fakat Muhammede (s.a.a)
olsun) Onun Al-ine (Ehl-i Beytine) salavat
gndermezdi. te o yle diyor: Halkn
bazs emanet verdiler. Bende onu yere
gmdm ama daha sonra onlar nereye
gmdm unuttum, akn kalmtm.
Zaman geldiinde mal sahipleri istemek
iin geleceklerdi. Oysa ben onun yerini
bilmiyordum.
Mal
sahipleri
aldm,
gtrmm
diye,
bana
ittihamda
885

bulunuyorlard. Evden perian, dnceli

bir halde dar ktm, bir grubun Mehede
mam Rza (a.s)n ziyaretine gitmekte
olduunu grdm. Bende onlara katlp
Mehede gittim. Ziyaret edip, Allahdan
emanetlerin yerini gstermesini istedim.
Orda bir gece yatm idim. Ryamda birisi
gelerek bana yle dedi: Emaneti u, u
yerde defnettin. Ben emanet sahibinin
yanna gelerek ryamda grdm yeri ona
gsterdim.
Oysa
ben
ryaya
pek
inanmazdm. Mal sahibi oraya gidip
kazarak, maln kard. zerinde de
sahibinin mhr bile vard. Bundan sonra o
ahs, bu olay her yerde syler, onlar
Mehede (orda olana selam olsun) ziyarete
gitmeleri iin tevik ederdi.
4-Ebul-Abbas Ahmed b. Muhammed b.
Ahmed b. Hseyin el-Hakim (r.a.) Diyor ki,
ben Mervin hakimi olan Eba Ali Amir b.
Abdullah Biverdinin (ki o muhaddislerden
idi) yle dediini iittim: Ben mam Rza
(a.s) ziyaret iin, Mehede gittim. Orda
Trk grdm, Kubbenin ierisine gidip,
mam Rza (a.s)n ba ucunda oturup,
alayarak trke yle dua ediyordu: Ey
Rabbim! Eer olum sasa bizi bir birimize
kavutur, eer lmse bize haberini ver.
Ben trke bildiimden yanna giderek, ey
886

kardeim! Sana ne oldu? Diye sordum. O da

yle cevap verdi: Benim bir olum vard.
shakabad savanda benimle beraberdi.
Onu
kaybettim
ve
herhangi
hibir
haberimde yoktur. Annesi onun iin her
zaman alyor. te bu yzden Allaha burda
dua edip yakaryorum. nk duann burda
(Mehedde) kabul olduunu duymutum.
Ravi diyor ki, onun haline acdm elinden
tutup, bu gnlk misafirim olmas iin
dar kardm. Biz camiden ktmz
zaman, uzun boylu bir genle
karlatk. Trk onu grdnde ona doru
koup, kucaklayarak alad. Her ikisi de
birbirlerini tandlar. te bu gen dua ettii
olu idi. O, Allahtan mam Rza (a.s)n
kabir yannda birbirlerine kavumalarn
veya
ldnn
haberini
bildirmesini
istemiti.
Genden buraya nasl geldiini sordum.
yle anlatt: shakabad savandan sonra
Tebirstana dtm. Deylemli birisi beni
bytt. Bydkten sonra baba ve annemi
aramaya ktm. nk her ikisinden de
hibir haberim yoktu. Buraya gelmekte olan
grupla da buraya geldim.
Gencin babas yle dedi: Bu Mehedde
olan yakinimi daha ok glendirdi. Hayatta
887

olduum mddete buradan (Mehedden)

ayrlmamak iin kendime sz verdim.
Hamd olsun Allaha ilk, son, zahir, batn
olana; selat ve selam Muhammed-i Mustafa
(s.a.a) ve onun temiz Ehl-i Beytine okca
selam ve esenlik...

888