MAM-I A'ZAMIN CTHAT VE GRLER

EL-HTIYAR METN EL-MUHTR LL-FETV

TERCMES

Muhterem Okuyucu
Yaynlarmzn esas gayesi 1300 ksur senelik slm
kltrn ihya ile bugnn sosyal dzni iin ihtiya
duyulan vermektir.
Elinizdeki eser ise, slm'n fkh dal olan mm-
Azm'n ksacas; Hanef mezhebinin grlerini
vermektedir. Senelerdir. slm badan mahrum
olmamz, karlkl muamelelerimizde slm'n
hkmlerini unutmamza sebep olmutur. Bu eserle,
Hanef mezhebi mensuplarnn kendilerine dnn
gaye edindik.
Bu eserin hazrlan ndaki mkllerimizde mtercim
arkadamza yardmc olan Bekir Topalolu, Emin
Sara hocalarmza ve batan sona kadar metniyle
karlatrarak gerekli dzeltmeleri yapma zahmetinde
bulunan Fatih vaizlerinden Aksay ncel'e
teekkrlerimizi bir bor biliriz.
Btn samimiyet ve hassasiyetimize ramen yaplan
hatalardan Allah'a snr, okuyucularmzn
samimtenkidlerini bekleriz. Allah inananlarla
beraberdir.
Emin Yaynlar

Mtercimin Birka Sz

Allah'a hamd, Onun kulu ve elisi yce
Peygamberimize salt- selm olslun.
1- slm hukuku ile ilgili bir eseri Arapa'dan Trke'ye
tercme etmek belki de benim bilgi ve tecrbelerimin
stnde bir i idi. Bu konuya kar olan husus merakm
yznden tercme etmeyi dnmeden eseri kendi
kendime okumaya balamtm. Hukuk mevzuatm
zn tekil eden ve mam- Azam hazretlerinin
Allah ondan raz olsun- iti-had ve grlerini toplayan
bu eserin Trke'ye kazandrlmasn mtalalarm
esnasnda faydal grdm.
2- Btn Trklerin trih boyunca gnlnde yatan mam
Eb Hanife'nin ona hayran bir milletin dili ile itihd ve
grlerini toplayan mstakil bir eserin olmay bir
kayp idi. te bu ihtiyac bir nebze de olsa karlamak
ve mukayeseli hukuka da imkn vermek bakmlarndan
eseri, Trk milletine takdim etmek vazifesini
yklendim. Bu eserin bir fetva kitab olmad da
bilinmelidir.
3- Milletin, ilmihal bilgilerine olan ihtiyacn ve fkh
konularna olan merakn dnerek; sadece tahsilli
zmrenin deil, geni halk kitlelerinin de bundan
faydalanmasn temin etmek maksad ile tercmede
sade bir dil kullandm.
4- Gnmze kadar yazlm olan fkh kitaplarnn
hemen hepsi ar bir dille kaleme alnmtr. Fkh
dilinin tamamiyle halk seviyesine inemiyeceini kabul
ederim, hukukun kendine mahsus stlah ve tbirlerinin
de muhfazasma inanmaktaym. Bununla beraber fkhla
ilgili eserlerin; bu derece ar bir dil ve ifadeye
brnmesini faydal deil, zararl bulmaktaym.
5- Eserleri sadeletirmek iin, stlahlarn
dndaki,ifadeleri sadeletirmek, stlahlar anlalabilir
bir dille aklamak gerekir. Tercmede bu yol takb
edilmitir. Ayrca stlahlar ilk kullanldklar yerlerde
bir ka defa parantez iinde ksa olarak anlatlarak
okuyucu, bu st-
laha altrlm ve bilmeyenlere mns retilmitir.
6- Tercmede tamamen metne sadk kalnm, hemen
hemen kapal bir ifade braklmamtr. Metnin biraz
daha almas lzm gelen yerlerde eserin erhi olan el-
ihtiyar'dan o yere parantez ii bir ifade konulmutur.
Bylece parantez ii ifadeler eserin erhinden alnm
bulunuyor. Ancak sylemee demiyecek kadar az,
sadece birka yerde bunun dna klmtr. O da yine
metnin umum ifadesinin gsterdii mndr.
7- Her fikir, her kaide ve her madde dierinden
ayrdedildi ve bylece tercme batan aaya
maddeletirildi. Bunun iin ince bir dikkatle uzun bir
alma yapm bulunuyorum. Hatta baz yerlerde
metinde olmayan balklar bile tarafmdan konuldu.
8- Mctehitlerden Eb Yusuf, mam Muhammed, imam
Zfer ve imam a' hazretlerinin, mam Eb Hanifenin
grlerine tm olarak katlmadklar veya tam aksini
savunduklar yerlere isimlerini gsteren harfler
konulmutu,r ki bu harfler mellif Mavsl'nin hayat ve
eserleri anlatlrken gsterildi.
9- Her konuya girerken o konu hakknda bir n bilgi
verilmitir. Bu malmatn stlahlara kadar olan ksm
tamamiyle eserin erhi el-Ihtiyr'dan tercme edilmitir.
Burada yer alan yet ve hadslerin kaynaklarn da
elimden geldii kadar bulup gstermee altm.
Ayetlerin meali H. Basri antay'm tercmesinden
alnmtr.
10- Istlah ve tarifler bazan eserin erhinden ve ok kere
de . N. Bilmen'in slm Hukuku ve Istlahat-
Fkhiyye Kmsu ile Byk slm lmhli adl
eserlerinden ve Ali Haydar Efendi'nin Mecelle er-
hinden alnmtr. El-lhtiyr metni el-Muhtr M-
Fetv'y tercme ederken de en ok bu iki eserden
faydalandm. Bir nebze de Mlteka tercmesi olan
Mevkufat'tan faydalanm bulunuyorum.
11- zaha muhta olan veya dier imamlarn da
grlerinin aklanmas lzm gelen yerler, numara
verilerek dip notlarda akland. Kayna gsterilmiyen
izahlar esas metnin o yere ait el-Ihtiyr'daki erhinden
ibarettir.
12- Tercmeye esas, el-eyh Mahnd Eb Dakika
tarafndan tali-kat yaplan nsha alnmtr. Eserdeki
kayda gre el-lhtiyr Ezher niversitesinde ders kitab
olarak okutulmutur.
13- el-Muhtr'm ve erhi el htiyr'n daha nce
yaplm Trke tercmelerine rastlyariadrm. el-
htiyr'm en eski bir nshasna Sley-maniye
Ktbhanesi Fatih blm 2260 No.da rastladm. Nesih
yazs ile yazlmt. Yazan sa b. Ali er, Rm, Dmak
(am) Hicr 705'dir. Bu, Mavsl'nin lmne yakn
tarihlerde yazlmtr, el-htiyr'n metni el-Muhtr'm
ise, en yeni nshas olarak nesih yazs ile 1110 H.
Tarihinde yazlann grdm. Gzel bir nsha idi. Bu
nsha Sleymaniye Ktbhanesi izmirli blm 175
No.da kaytldr.
14- ihtiyar metni el-Muhtr Li'1-Fetv'y tercme
ederken ve mad-deletirirken bir takm hatalara dm
olabilirim. Eseri tercme ederken; kltr-
merkezlerinden uzak bir yerde vazifeli oluum ve
ktbha-nemin de fakir bulunuu buna tesir etmi
olabilir.
Dost olanlarn hatalarm bir mektupla bana
bildirmelerini en byk hediye sayacam. Hatay
bildirmek ve dzeltmek herkesin vazifesidir.
15- Bu tercme benim eserimdir. Ben de Allahn
yardmndan sonra hocalarmn eseriyim. Btn
hocalarma teekkr etmeyi bir bor bilir, lenlerine
Allah Teldan rahmet, kalanlarna da hayrl ve uzun
mrler dilerim.
Duam:
Allahm! Yanldysam affet. Hatalarm varsa onlar
bana ilham et.
"Rabbim! ilmimi ve anlaym artr ve beni iyi
kullarnn arasna kat" (yet). Bundan sonraki
almalarmda da yardmn esirgeme. Bana faydal
eserler vermemi nasb et.
ileli Hasan olu Cell Yenieri
mam - Hatib Okulu Meslek Dersleri retmeni
BGA
OCAK 1973

EL-MAVSILI VE ESERLER

Nesebi Ve Doumu:

El-man Abdullah bni Mahmd bni Mevdd Ibni
Mahmd Eb'l Fazl Mecdu'd-Dn El-MAVSIL:
Musul'da H. 599 tarihinde domutur.
Mu'cemu'l-Mellifinde onun evval aynn sonlarnda
doduu kaydedilir., (Mu'cemu'l-Mellif, am 1958,
VI, 147).

Hocalar:

lk defa babas eyh Mahmd'dan ders ald. Sonra
am'a gitti. Orada Cemal'd-Dn el-Huseyr'den ders
ald.
lim adamlar arasndaki mevkii:
Usl- Fkh ve Furu'-u Fkhda kendi asrnda tek
adamd. Nas = (ayet ve hadis)lerin hepsi ezberinde
olduu ve tatbikat durumlarn gayet iyi bildii iin
fetva verme zamannda onlara mracaat etmee ihtiyac
kalmazd. El-A'lm
1[1]
adl eserde Mavsl'nin H. 599'da
doduu ve 683'de ld kaydedildikten sonra onun
hanef fakhlerinin byklerinden olduu sylenir.
Mavsl mukallitler tabakasmdandr. Zayf ile kuvvetli
olan, stn olan grle merch olan ayrd etmee
kadir olan birisidir.


Vazifeleri ve lm:

Abdullah bni Mahmd el-Mavsl, Kfe'de kadlk
yapt. Sonra kadlkdan azledildi ve Badat'a gitti.
Orada Eb Hanife mehedinde dersler verdi. El-
A'lm'da onun Musul'da doduu, sonra am'a g
ettii, bir mddet Kfe'de kadlk yaptkdan sonra
mderris olarak Badad'a yerletii ve orada vefat ettii
kaydedilir.
Mavsl lnceye kadar fetva vermekden ve ders
okutmakdan geri durmad. 19 Muharrem 683 tarihinde
Cumartesi gn vefat etti. Allah Tel ona rahmet
eylesin ve bize kitab ile menfaat versin.

Eserleri

1 -El-Muhtr Li'1-Fetv: Bu eserini genlik
devirlerinde yazd. Sonra bunu erh ederek ismini "El-
htiyr" koydu. Onun Muhtar adl eseri ,sonr adan gelen
ilim adamlarnn ok fazla gvenini kazanm ve el-
Mtn'1-Erbaa = (Drt Metin) adn alan eserlerden
birini tekil etmitir. Bunlar; El-Vikaye, Mecmau'l-
Bahreyn, El-Muhtr, 4- Kenz'd Dekak adl eserlerdir.
Mavsl'nin duas ve eserini yaz sebebim aklamas:
"Rahman ve Rahm olan Allah'n ad ile... Nimetlerinin
bolluuna ve byklne karlk Allaha hamd eder ve
imtihanlarnn gzelliine karlk Ona krederim.
Kendisinden baka ilh olmadna ahitlik ediyor ve
bu ehadetimi ona kavuma gn iin bir hazrlk
yapyorum.
Hz. Muhammed (S.A.V)'m Allah'n kulu ve peygamberi

1[1]
Hayru'd-Dn ez-Zirikl, El-A'lm, IV, 279.

olduuna ve btn Peygamberlerinin efendisi
bulunduuna, son peygamber olduuna ahitlik ederim.
Allah'n rahmeti; ona, ehline, arkada ve samim
dostlarna olsun. Beni onun snnetinin yollarna uyan
ve ardnca gidenlerden, dininin yolunda yryenlerden
eyliyen ve bu dinin rmandan kana kana iiren Allaha,
nimetlerine ve balarna gark olan insanlarn hamdi
gibi hamd olsun.
Bundan sonra: Benden mam A'zam Eb Hanife -Allah
ondan raz ve honud olsun- mezhebi zerine muhtasar
= (z, ksa) bir eser meydana getirmemi ve bu eserde
Eb Hanife'nin fetvalarna dayanmam ve sadece onun
mezhebine bal kalmam istiyenlerin bu isteklerine
cevap vermem gerekiyordu. Bylece, onlarn istek ve
arzularna uygun olarak bu muhtasar eseri meydana
getirdim. smini de "El-Muhtr Li'1-Fetv" koydum.
nk onu fukahann ou seip beenmitir.
Fukah = (fkhclar)dan bir zmre bunu ezberleyip eser
mehur olunca ve aralarnda an yaylp dalnca,
benden baz samimi dostlarmn ocuklar faidesinin
ok, istifadesinin umum olmas iin; dier fakhlerin de
mezheplerinin bilinmesine vesile olabilecek ekilde bu
esere birtakm rumuzlar koymam istediler. Bu
isteklerini kabul ettim. Allah'dan yardm isteyip, Ona
gvenip dayandkdan, istihareye yattk-dan ve iimi
Ona havale ettikden sonra bu arzuyu yerine getirmeye
koyuldum. Her fkhcmn ismi iin hece harflearinden o
ismi gsteren bir harf kabul ettim. Bu harfler
unlardr
2[2]
: S =Eb Yusuf M = mam Muhammed SM
= Eb Yusuf ve mam Muhammed Z = mam Zfer F =
mam fl'
Noksan sfatlardan beri ve kemal sfatlan ile vasfl
bulunan ve yce olan Allah'dan bunu tamamlamaya
beni muvaffak klmasn ve sonunu berim iin saadetle
mhrlemesini diliyorum. Gerekden Allah buna kadir
ve yardmcdr. O, bana yeter. O, ne iyi bir
yardmcdr".
2-El-htiyr Li-Ta'll el-Muhtr. Bu eser el-Muhtr'm
erhidir. Mavsl el-Muhtr' neden erh ettiini yle
anlatr:

2[2]
imamlarn adlarm gsteren bu harfler, imamlar hangi konuda imam A'zamn
grne kat imam i] arsa o yere konulmutur. Bylece onlarn da grleri nisbeten ortaya
kmaktadr.
"Arkadalarmn ilme yeni balyanlarndan bir ksm
iin, genliimde fkh hakknda muhtasar bir eser
meydana getirdim. smini el-Muhtr li'1-Fetv koydum.
Bu eserimde Eb Hanife'nin -Allah ondan raz olsun-
kavillerini seip topladm. nk en evvel ve stn
olan odur. Bu kitap ilim adamlar elinde dolamaya
balaynca; fukahnm bir ksm bu eserle megul oldu
ve bu esere bir erh yazmam, onda meselelerin illet ve
mnlarn gstermemi, ekillerini akla kavuturma-
m ve yaplarna dikkati ekmemi, kendilerine ihtiya
duyulan ve nakilde kendilerine dayanlan fer' kanunlar
zikr etmemi ve onda arkadalarmz arasndaki
ihtilflar nakletmemi, adaletten amadan z bir e-
kilde bunlar sebep ve neticelere balamam benden
istediler, Allah'dan haber ilham olmas iin istihareye
yattm. imi Allah'a ilettim. Allah'dan yardm
dileyerek, Ona gvenip balanarak bu ie baladm. Bu
erhin ismini "El-htiyr Li'Ta'll el-Muhtr" koydum.
Tecrbelerle geniliyen meseleleri ve fetva bakmndan
kendilerine ihtiya duyulan rivayetleri bu kitapda
oalttm. Fkha ilk balyan-larm bu kitaba ok
ihtiyalar vardr. Fkhda ileri gidenler de el-htiyrdan
mstani kalamazlar".
Kefu'z - Zunn, el-Muhtr ve erhleri hakknda u
bilgileri verir
3[3]

Mellif; genlik devresinde muhtasar bir eser meydana
getirdi. Eserine "el-Muhtr li'1-Fetv" ismini verdi. Bu
eserde Eb Hanife'nin szlerini seip toplamt. Eser
elden ele dolat. Mellifden bu eserine birerh
yazmasn istediler. O da bir erh yazd. erhinde
meselelerin illet ve mnlarna iaret etti. Kendisine
ihtiya duyulan ve nakilde kendisine dayanlan fer'
kanunlara da yer verdi.
Mavslfnin bu esereni Eb'l-Abbas Ahmet Ibni Ali el-
Dimak muhtasar bir hale getirdi. Buna "Et-Tahrr"
ismini verdi. Sonra bunu erh etti. (Fakat
tamamlyamad) ve 782 H. de vefat etti.
el-Cemal Eb shak brahim bni Ahmet el-Mavsl el-
Hanef de bu esere bir erh yazd ve. kitabna

3[3]
Bak. Ktip elebi, Kefz-Zunn, istanbul 1972, II, 1622-1623.

"Tevchu'l-Muhtr" adn koydu. Bu kitabn giriinde
defalarca eserini Abdullah bni Mahmd bni Mevdd
el-Mavsl huzurunda okuduunu ve son olarak da 652
tarihinde Cunade'1-l aynda okuduunu kayd eder.
Kitabnda Zahiriyye, ma-miyye ve bu ikisinden baka
frkalarn ihtilflarndan bahseder.
bni Eb'l-Ksm el-Karahisar er-Rm de bir erh
yazmtr. Bu zat H. 720 tarihinde hayatta idi.
Muhammed Ibni lyas bir erh yazd ve kitabna "el-Isar
Li-Halli'l-Muhtar" adn koydu. Muhammed bn
brahim bn Ahmed (ki ona el-tmam derlerdi) yine bir
erh yazm ve ona "Feyzu'l-Gaffar" adn koymutur.
el-Zeyl' de ona bir erh koymutur.
Tc ed-Dn Eb Abdillah Abdullah bn Ali el-Buhar -
ki 799 H. tarihinde vefat etmitir- o eseri tanzim
etmitir.
Onu bn Emir el-Hac Muhammed bn Muhammed bn
Muhammed el-Haleb (lm 879) erh etmitir. El-
Mnye iin yapm olduu bir erhinde bunu zikr eder.
eyhu'l-lslm emsu'd-Dn es-Sebris el-Hanef
"Muhammed bn'l-Hasan bn Ali e-azel lm
847"de Tabaktu'-a'ran de getii zere onu erh etti.
Mavsl'nin eserinin feraiz ksmn Zeyn'd-Dn Eb
Muhammed Abdurrahman bn Eb Bekr el-Ayn el-
Hanef -lm 893 H.- erh etmitir.
e-eyh Kasm bn Kutlbua el-Hanef, htiyr'da
geen hadisleri tahrc etmitir. Kutlbua 879rda vefat
etmitir. Kutlbua'nm ayrca "erhu'l-Muhtr" diye bir
eseri vardr.
3 - Mu'cemu'l-Mellifn'de Mavsl'nin erh-i Camiu'l-
Kebr Li'-eyban adl bir eserinin daha bulunduu
kaydedilir
4[4]
.
Brockelmann da Mavsl ve eserleri hakknda bilgi
verir. Gerek el-Muhtr ve gerekse el-htiyr'n hangi
ktphanelerde olduunu ve hangi numarada
bulunduklarn kaydeder. Brockelmann onun eserinin
"el-Faw'd" denilen bir erhi bulunduunu ve bu erhin
Yeni Cam ktb. No: 534'de kaytl olduunu
zikreder
5[5]

NOT: Buraya kadar mellifin kendisi ve eserleri
hakknda verdiimiz bilgi; hanef limlerinin

4[4]
Bak. mer Rza Kehhal.e, Mu'cemu'l-Mellifln, am 1958, VT, 147.
5[5]
Brockelmann G.A.L. 1: 382 s., I: 657 (yenisine gre 476)
byklerinden olan ve Uslu'd-Dn Klliyesinde
mderrislik yapm olan, e-eyh Mahmud Eb Dakika
tarafndan ta'lkt yaplan el-htiyr -ki bu eser
tercmeye esas olarak alnmtr- daki malmata
ilveten dip notlar halinde verilen kaynaklardan
alnmtr.
Mtercim

Bismillahirrahmnirrahim...

BRNC BLM
TAHARET(TEMZLENME)
6[1]


1- Abdesti olmayan bir kimse namaz klmak istedii
zaman abdest alr. Abdestin farzlar ise drttr:
1) Yz ykamak,
2) Dirseklerle beraber kollar ykamak (Z),
3) Ban drtte birini (F) mesh etmek,
4) Topuklarla beraber (Z) ayaklar ykamaktr.
2 - Abdestin Snnetleri:
1) Uykudan uyanan bir kimsenin ellerini kaba
daldrmadan nce; kere bileklerine kadar ellerini
ykamas;.
2) Abdeste balarken besmele ekmek,
3) Dileri fralamak,
4) defa az alkalamak ve burna su vermek,
5) Ban hepsini ve iki kula ayn su ile (F) bir defa
mesh etmek,
6) Sakal ve parmak aralarn svazlamak,
7) Azalar er defa ykamaktr,
3 - Abdestin Mstehaplan:
1) Abdeste niyet etmek (F),
2) Uzuvlar ykarken sraya uymak,
3) Sa uzuvlardan balamak,
4) Boynu mesh etmek.
4 - Abdesti bozan eyler:
1) n ve arka yollardan kan herey abdesti bozar.
2) n ve arka yollardan baka vcudun herhangi bir

6[1]
Taharet: Muti ak temizlik demektir. Dinde is pis olan eylerden temizlenmektir. Vuz,' -
Cabdet) gzel ve parlak anlamndadr. Dinde ise, belli bir takm uzuvlar ykamak ve mesh
etmektir... Bunda lt mns da bulunur. nk ykanan ve mesh olan uzuvlar abdestle
gzelleir. Gasl = (ykamak) lgtta, su aktmakdr. Mesh de isabet anlamndadr.
Abdestin farz olmasnn sebebi pis ve abdestsiz bulunulduunda namaz klnmak istenmesidir.
nk Allah Tel "Namaza kalktnzda yzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi ykayn.
Banz mesh edin. Topuklarnza kadar ayaklarnz ykayn el-Maide, 6 buyuruyor.
yerinden kan pis eyin; yarann bulunduu yerden
akmas.
3) Az dolusu kusuntu (Z). Kusulan kan veya irin
olacak olursa, az dolusu olmasa da abdesti bozar (M).
Kan ; tkrn yarsndan fazlasn meydana
getiriyorsa (ve ihtiyaten yarsna eit ise) abdest bo-
zulur.
4) Yan st yatarak, yaslanarak ve bir eye dayanarak
uyumak.
5) Baylmak ve delirmek abdesti bozar. Namaz
klarken; kyamda (F), rk'da (F), secdede (F),
tahiyyatta (F) uyumak abdesti bozmaz. Kadna
dokunmak, bir insann kendi tenasl uzvuna el srmesi
de abdesti bozmaz.
6) Namazda kahkaha (F) atmak
7[2]
.

GUSL = BOY ABDEST

5 - Gusln farzlar tr:
1) Az iyice alkalamak (F),
2) Burna iyice su vermek,
3) Btn bedeni ykamak.
6 - Snnetleri:
1) nce elleri ve tenasl uzvunu ykamak,
2) Vcutta pislikler varsa gidermek,
3) Sonra namaz abdesti almak,
4) Btn bedene defa su dknmek.
7 - Gusl Gerektiren eyler:
1) Cins temas esnasnda tenasl uzvunun, snnet
yerine kadar n veya arka tarafda kaybolmas (ile hem
temas eden ve hem de kendisine temas edilene gusl
abdesti farz olur).
2) Fkrarak
8[3]
(F), yahut ehvet sureti ile meninin
gelmesi,
3) Hayz ve nifasm sona ermesi,
4) Uykusundan uyanan kimsenin elbisesinde meni
yahut mezi (S) grmesi:
8 - Cuma ve bayram iin ve hacda ihrama girmek iin

7[2]
Kahkaha; yamndakinin iitecei kadar glmektir. Bu hem namaz ve hem de abdesti bozar. Bir
insann kendisinin duyabilecei kadar glmesine "dahk" denilir. Bu sadece namaz bozar.
Tebessm ise onu ne sahibi duyar ne de bakas ve bunun bir hkm yoktur.

8[3]
imam Muhammed'e gre meni ne suretle karsa ksn onun k gusl gerektirir.
ykanmak snnettir.
9 - Abdestsiz ve cnb olann, kab olmadan mushafa
dokunmas caiz deildir (F). Cnb olan, Kur'an da
okuyamaz. Fakat Allah Tely zikr eder, tesbh eder,
du yapar. Zaruret olmadan camiye giremez. det
gren ve nifas halinde olan kadnlar da cnb olanlar
gibidir.
Kendileri ile temizlenmek ve abdest almak iin caiz
olan
eyler:
10 -Yamur suyu, kaynak ve kuyu sular gibi kendisi
temiz ve bakasn temizleyici sularla, uzun mddet
kalmakla deiseler de temizlik yaplr. ven,
zaferan ve sel sular gibi temiz olan eyler suya karp
da renk, koku ve tad vasflarndan biri deimi olsa
bunlarla temizlenmek caizdir. ki, sirke ve gl suyu
gibi maylerin karp galebe ettii ve kendisinden su
tabiatn (zelliini) giderdii su ile temizlik yaplmaz.
Bu konuda eczas ile olan galebeye itibar edilir.
11 -Durgun suyun iine bir pislik derse onunla abdest
alnmaz. Ancak her tarafa onar arn (F) uzunluunda
bir havuz ise o sudan abdest caiz olur. Akan bir suya bir
pislik dp ondan bir eser grnmezse bu sudan da
abdest alnr.
Eser; 1- Suyun tad 2 - Kokusu 3 - Rengidir.
12 - Hayvanlardan doumu sudan olanlarn orada
lmeleri ile su bozulmaz (F). Sinek, sivrisinek ve tahta
kurusu gibi akc kan olmyan hayvanlarn da suda
lmesi onu bozmaz. Bu ikisinden bakas ise az suyu
bozar
9[4]

13 -Kullanlm sular abdestsizlikleri gideremez.
Kendisi ile abdest alman (M) yahut Allah'a yaklamak
gayesi ile (abdest zerine abdest almak gibi) bedende
kullanlan su, uzuvdan ayrldnda kullanlm su olur.
14 -nsan mkerrem, domuz da bizatihi pis olduundan
bu ikisi-ninkinden baka her deri (F) tabaklannca temiz
olur. Kendi kendine len bir hayvann kl ve kemikleri
temizdir. nsann da kemikleri ve salar temizdir.

9[4]
ok. su en azndan on arn uzunluunda ve geniliinde olan bir havuzun suyuna denilir
"Eger uzunlugu geniliine i\ve edilince yine 10x10 oluyorsa o da ok su saylr. Akar sular da
ok sudur. Ayrca, bir havuzun ok su saylabilmesi iin avula alndnda dibinin almamas
lzmdr. Byle olmayan sulara ise "az su" denilir

Kuyularn temizlenmesi:
15 - Kuyuya bir pislik der ve sonra kartlp suyu
tamamen bo-altlrsa o kuyu temizlenmi olur.
16 - Sahra kuyularna; deve, koyun, kei, at ve sr
tersi (pilii) d-
er ve bakan tarafndan bunlar ok grlmezse kuyuyu
kirletmezler. Gvercin ve sere tersleri (pislikleri) kuyu
suyunu bozmazlar (F).
17-Sere, fare ve bunlara benzer hayvanlar kuyuya
dp lrlerse (imemi ve dalmam olunca)
kuyudan 20 kovadan 30 kovaya kadar su kartlnca
kuyu temizlenmi olur.
18 -Gvercin, tavuk vb. gibisi dp lrse 40 kovadan
60 kovaya kadar su kartlr.
19-nsan, koyun ve kpek gibi canllar; kuyuya dp
lrlerse kuyu tamamen boaltlr. Kuyuya den bir
hayvan, ier yahut dahrsa o kuyunun da btn suyu
boaltlr.
20 - Her kuyu hakknda onun kovas muteberdir. Bir
kuyunun btn sularn boaltmak mmkn olmazsa
ondan, 200 kovadan 300 kovaya kadar su kartlr.

21 - Artklarn Hkm:

1) nsan, at ve etleri yenilen hayvanlarn artklar
temizdir.
2) Temiz, fakat kullanlmas mekruh olan artklar:
Bunlar da kedi, serbest gezen tavuk, evlerde yerleen
hayvanlar (ylan, akreb, fare gibi) ve yrtc kularn
artklar olan sulardr.
3) Pis olan artklar; Domuz, kpek ve yrtc
hayvanlarn (F) art olan sulardr.
4) pheli olanlar: Eek (F) ve katrn art olan
sulardr. Teiniz su bulunmazsa bu su ile abdest alnr ve
ayrca da tedbir olarak teyemmm edilir.

TEYEMMM (*)

22 - Teyemmm Gerektiren sebepler

1) Suyun bir mil uzakta olmas,
2) Suyu kullanmaya mani hastalk
3) Souk (F),
4) Dman korkusu,
5) (Yannda ieceinden fazla su bulunmadndan)
susuz kalma korkusu veya kuyudan suyu karacak bir
kabn bulunmay sebeplerinden dolay suyu
kullanmaya gc yetmiyenler toprak ve kum, kire (FS)
srme (F.S) gibi toprak cinsinden olan bir ey ile
teyemmm ederler.
23 - Teyemmmde, temizlenmee veya bir ibadete
niyet etmek arttr.
24 - Abdestsizlik, cnblk ve hayzdan dolay yaplan
teyemmm de ayndr.

25 - Teyemmm yle Yaplr:

1) nce iki el topraa vurulup silkelenir. Sonra, her iki
el ile yze
Teyemmm, lgtta mutlak kast manasnadr. Dnde
ise, temiz olan yeryzne ynelmek ve onu Allah
Telya yaklamay salamak iin kendine mahsus
surette kulanmaktr.
Abdestin farz olmasnn sebebi teyemmmn de farz
olmasnn sebebidir. Caiz olmasnn art da suyu
kullanmakdan aciz kalmakdr. nk teyemmm
abdestden bedeldir ve onun bulunduu yerde
meruiyetim kaybeder.
Teyemmmn caiz olmasnn delili: 'Eer hasta
olmusanz, yahut bir sefer zerindeyseniz veya
iinizden biri ayak yolundan gelmise, ya-hutta
kadnlara dokunmusanz ve bu halde su da
bulamamsanz o vakit tertemiz bir toprakla
teyemmm edin. Binaenaleyh (niyetle) ondan
yzlerinize ve ellerinize srn..." (Mide, a: 6) ayetidir
mesh edilir.
2) Eller ayn ekilde tekrar yere vurulup silkelenir ve
her avu ile dier kolun arka ve i taraf dirseklerle
beraber (F) mesh edilir. Mesh yaplan yerlerin her
tarafnn tamamen mesh edilmesi arttr.
26-Vakit girmeden (F) ve suyu aramadan nce (F)
teyemmm etmek caizdir.
27 -Teyemmm ile namaz klndktan sonra su
bulunursa namaz iade edilmez. Namaz ortasnda suyu
bulacak olursa bu namaz batl olur. Bununiin abdestini
alr ve yeniden klar.
28 - Abdest gibi; birteyemmm ile istenildii kadar
namaz klnr (F). Su ele geireceini mid eden
kimsenin namazn ge klmas da mstehaptr.
29 - Abdest aldnda cenaze namazna
yetiemiyeceinden korkan kimse, cenaze namazm
teyemmm ile (F) klar. Bayram namaznda da byle
hareket edilir (F). Fakat, Cuma namaznn kamasndan
korksa bile yine abdest alr, Teyemmm ile klnmas
caiz olmaz. Farz bir namazn vaktinin gemesinden
endielenmek de Cuma gibidir.

30 - Teyemmm Bozan eyler:

1) Abdesti bozan eyler, teyemmm de bozar. 1
2) Suyu elde etmek ve onu kullanmaya gc olmak.
31 -Yolcu, ykleri arasnda suyunu unutup teyemmm
ile namaz klarsa, bir daha namaz iade etmez (FS?)
Suyu olmaynca arkadandan su ister. Vermezse
teyemmm eder. Gc varsa piyasa fiat ile su da satn
alr. Fahi fiatla satn almas gerekmez.
32 - Hem abdest ve hem de teyemmm birlikde
alnmaz. Yaras olan vcudunu ykar, yara yerini
ykamaz ve orasn teyemmm de etmez.

MESTLER ZERNE MESH:

33 - Gusl hari, abdest almas gereken kimsenin mesh
yapmas caizdir. Her iki mestin de tam bir temizlik
zerine giyilmesi lzmdr.
34 - Mestler ayakta iken bozulan abdestlerden sonra;
mukim, bir gn bir gece, yolcu ise gn gece mesh
yapar. Mesh, el parmaklan ile yukarya doru bir hat
boyunca yaplr. Farz olan, elin parmaklarndan nn
mikdar kadardr. Ayak parmaklarndan balayp
yukarya doru gitmek ise snnettir.
35- Ayak parmaklarnn k l olmak zere,
parman kabilecei kadar mest zerinde bir yrtk
olursa mesh caiz olmaz. Her mestin yrtklar
dierinden ayr tutulur.
36 - ine mest giyilen izmeye (F) mesh yapmak
caizdir. Kaim olduu yahut zerine deri veya pabu
geirildii takdirde, oraplar zerine de mesh yaplr.

37 - Meshi Bozan eyler:

1) Abdesti bozan her ey meshi de bozar.
2) Meshi ayakdan karmak,
3) Mddetin gemesi: Abdest bulunduu halde mddet
bitince mestler kartlp sadece ayaklarn ykanmas
yeterli olur. Ayan, mestin koncuna kadar km
olmas tamamen kmas hkmndedir.
38-Yolcu, mesh yapar ve bir gn bir gece sonra
yolculuu biterse mestini kartr. Bir gn bir geceden
nce biterse 24 saati tamamlar. Mukim, mesh yapar
sonra 24 saat dolmadan yolculua karsa gn
geceyi tamamlar (F).
39 -Eldiven, pee, fes, apka ve sark zerine mesh
yaplmaz. Fakat, yaralar zerindeki sarglara mesh
yapmak caizdir. Sargy abdest almadan nce balamak
da caiz olur ve sarg yarann iyi olmasndan dolay
decek olursa mesh batl olup bozulur.

(*) HAYZ = Ayba Hli

40 - Kan eittir:

I) Hayz: Kadnn bula ermesine vesile olan kana hayz
kan denir. Hayzn en az mddeti gn gece (S), en
ou on gn (F) on gecedir. gnden az gelen kan ile
on gn zerine fazla olarak gelen kan istiha-ze kandr.
Hamile kadndan gelen kan da istihazedir (F).
41 -stihaze kan oru tutmaya, namaza ve cins
temasda bulunmaya mani deildir.
42 - Kadnn deti iinde srf beyaz bir kan gelinceye
kadar grm olduu muhtelif renklerdeki kanlar hayz
kandr. Hayz mddeti iinde kann kesilmesi suretiyle
araya giren temizlik devresi hayzdan saylr.
43 - Hayzl olan kadndan namaz borcu tamamen
der. Oru tutmas da haramdr. Yalnz orucunu sonra
kaza eder. Hayzl kadnla cins birlemede bulunmak da
haramdr. Bunu hell gren dinden kmtr. Byle
durumda kocas ailesinin belden yukars ile
faydalanabilir. On gnden az bir mddette kan kesilince
ykanmadka cins birleme hell olmaz. Yahut bir
namaz vaktinin gemi olmas lzm gelir. On gn (Z
F) tamamlayarak kesilirse ykanmadan nce cins
birleme caiz olur.
44-Temizliin en az mddeti 15 gndr. En ok
mddetinin ise bir snr yoktur.
45 - II) stihaze kan ve ona benzeyenler:
Kendisinden istihaze kan gelen kadn, devaml sidiini
tutamayan, ii giden, yellenen, burnu kanayan ve
yarasnn aknts kesilmeyen kimseler, her namaz vakti
iin abdest alr ve onunla, abdesti bozan
Hayz; kelime olarak akmak anlamna gelir. Istlahda
ise, muayyen bir mddet iinde, kendine mahsus
yerinden gelen zel bir kandr.baka bir ey olmadka
diledikleri kadar namaz klarlar (F).
46 -zerinde bir namaz vakti olsun, mptel olduu
zr devam. eden kii zrldr
10[5]
.
47 -Kadndan on gnden fazla kan gelince kadnn belli
bir hayz mddeti varsa bu mddeti aan kan istihaze
kan olur. stihazeli olarak bula erip kan kesilmiyen
kadnn hayz her aydan on gn (F) olarak' takdir edilir.
Geriye kalan 20 gn de istihaze kan olur.

48 - III) Nifas - Lohusahk:

Nifas, doumdan sonra gelen kandr. En az mddetinin
bir hududu yoktur. En son mddeti 40 gndr. Kan 40
gn geince ve kadnda belli bir deti var ise o detini
aan kan istihaze olur. Kadnn deti, yani belli bir gn
lohusak mddeti yoksa lohusal 40 gn olur.
49 - kiz ocuk doduunda lohusalm mddeti ilk
ocukla balar (M.Z). Yaradlnn biraz (F) belirmi
dk ocuk da tam ocuk hkmndedir.

PSLKLER VE TEMZLENMES

50 - Pislik ikiye ayrlr:
1) Galza (koyu ve srf pis)
2) Hafife (pislik derecesi az olan)
Galza olan pislikden; sv ise bir el ayasndan, kat ise
bir miskal-den fazla olunca onunla namaz olmaz. Hafife
olan pislik, elbisenin drtte birine ulanca namaz

10[5]
Misl: Burnu kanayan bir insann, bir namaz vakti kncaya kadar abdest alp namaz
klabilecek kadar bir mddet olsun kan durmazsa o adam zrl insandr. (Nair).

klnmaz (F).
51-nsan bedeninden kan ve temizlenmesi icap eden
eylerin pislii galzadr. Hayvan (SM) ve sr pislii,
fare sidii, yemek yesin veya yemesin kz ve erkek
bebeklerin sidikleri de srf pislikdir. Meni de pistir (F).
Ya olduunda ykamak gerekir. Kurusunu ise iyice
ovalamak kfidir.
52 - Meste, hayvan tersi (pislii) gibi kaznp giden bir
pislik bular da kurursa onu yere srterek gidermek
caizdir (M.Z). Ya pislik ve arap gibi kazmak ve
srtmekle gitmiyen eyler ise ancak ykamakla
temizlenir. Kl ve ayna gibi eylerden pislii silmek
yeterlidir (Z). -
Yer pislenir ve sonra pislik kaybolursa orada
teyemmm olmasa da namaz klmak caiz olur (Z.F).
53-Etleri yenilen hayvanlarn (M) ve atn sidii, baln
kan (F), eek ve katrn salyas, eti yenilmiyen (SM)
kularn pislii hafife cinsin-dendir. Etleri yenilen
kularn pislii ise temizdir (F). Fakat, tavuk ve ehil
rdek pislikleri srf pislikdir. ine balan kadar sidiin
elbiseye sramas zarar vermez (F).
Pislii gideren ve gidermeyen eyler:
54- Su, sirke (M.Z.F) ve gl suyu gibi btn temiz olan
svlarla pislik giderilir.
55 - Grnen bir pisliin temizlenmesi,onun tamamen
kaybolmas ile olur. Fakat, tamamn kaybetmek g
olan kalnt zarar vermez. Grnmeyen cinsinden olan
bir pisliin temizlenmesi, temizlendiine kanaat
getirilinceye kadar ykamakla olur (F).
Endieyi ortadan kaldrmak iin veya yedi defa
ykamakla temize ktna hkmolunur ve her
defasnda da ykanan ey sklr. Istin-cada da bylece
hkm verilir.
STNCA - Kk veya byk abdest yaptktan sonra
temizlenme:
56- Yellenmek hari, kk ve byk abdestten sonra
temizlenmek snnettir. Ta ve onun yerini tutan dier
eylerle temizlenmek caizdir. Ykamak en iyisidir.
Bunlarla pislik tamamen gidinceye kadar silinir. Pislik,
pisliin k yerine tecavz edecek olursa ancak
ykamakla temizlik caiz olur.
57 - Sa el, kemik, tezek ve yenilen eylerle
temizlenme yaplmaz. Helada kbleye kar dnlmez
ve arka da evrilmez.

SALT = Namaz
11[6]


58 - Namaz vakitleri:

a) Sabah namaznn vakti: Fecrin domasndan gnein
domasna kadar olan zamandr.
b) lenin vakti: Gnein zevalinden
12[7]
itibaren fey-i
zevalden
13[8]
baka hereyin glgesi kendisinin iki
misline (S.M.F) ulat zamana kadar devam eder.
c) ikindinin vakti: htilafl olarak le vaktinin kmas
ile balar ve gnein bataca ana kadar devam eder.
d) Gne batnca akam namaznn vakti girer ve afak
kaybolun-
caya kadar srer.
e) Akam vaktinin bitimi ile yats namaz vakti balar
ve ikinci fecrin doumuna kadar devam eder. Vitir
namaz da yats namaz vaktinde klnr. (Ancak yats
namaznn nce klnmas emrolunmutur).
59 - Namaz klmak mstchap olan vakitler:
a) Sabah namaznn gne domadan nce ortaln
iyice aydnland zamanda klnmas mstehaptr (F).
b) le namazn, yazn havann biraz serinlemesine
kadar tehir etmek, kn da ilk vakitlerde klmak
mstehaptr.
c) kindinin, gnein deimesine (gzleri
kamatramaz duruma gelmesine) kadar geciktirilmesi,
akam namaznda da erken davranl-mas daha iyidir.
d) Yats namazn, gecenin de birine kadar
geciktirmek mstehaptr. Vitir namaznn, gecenin

11[6]
Salt: Kelime olarak dua mnasn tar. Bir ayette (ve sall Aleyhim) "onlara du et" (Tevbe,
a: 103) buyurmutur. Istlahda ise tayin edilmi vakitlerde kendine mahsus artlan ile muayyen
zikrul ve erkn olan bir ibadetin addr. Kitap snnet ve icma ile sabit farz bir ibadettir. Kur'an'da
"Namaz msl-manlar zerine, vakitleri belli bir farz olmutur." (Nisa, a: 103) denilir. Hz.
Peygamber'de "slm be temel zerine kurulmutur; Allah'dan baka Allah olmadna,
Muhammed (S.A.V) in onun peygamberi oiudu-na ehadet etmek, namaz klmak, zekt vermek,
hacca gitmek, ramazan orucunu tutmak" {Buhar, iman 1-2) buyurmutur.
12[7]
Zeval: Gnein doumundan batna kadar geen zamann tam yans kat edilerek gnein
ortaya gelmi olmasdr.
13[8]
Fey-i Zeval: Gne tam zeval vaktinde iken yere den glgedir. Glgenin bat istikametinden
dou istikametine dnmekte olduu an. Bu andaki glgenin boyu hari tutularak; her eyin
glgesinin iki misline ulamas ile le namaznn vakti biter. Misal: 1 metre boyundaki cismin
glgesi zeval annda yanm metre olursa yanm metreden hari, o eyin glgesi iki misline ulanca,
yni glgenin boyu 2,5 m. olduunda le namaz vakti bitip ikindinin vakti girer. Yer ve zamana
gre, zeval annda, cismin glgesi hi olmyabilir. Bak- B. slm Ilmhali . N.
Bilmen s,, 114 dip no. 1 istanbul 1970.

sonuna braklmas daha iyi olur. Fakat gecenin
sonunda uyanacana gvenemiyorsa, nceden
klnmas gerekir.
e) Bulutlu, sisli havalarda; sabah, le ve akam
namazlarnn geciktirilmesi, ikindi ve yatsnn ise
hemen klnmalar mstehap olur.
Namaz klmak caiz olmayan zamanlar:
60 - Gne doarken, batarken ve zeval vaktinde namaz
klmak, tilvet secdesi yapmak (F), cenaze namazn
klmak (F) caiz olmaz. u kadar var ki, o gnn ikindi
namaz gne batarken de khnabir.
61 - Sabah namazn kldkdan sonra gnein doumuna
kadar, ikindi namazndan sonra (F) gnein batna
kadar ve fecir doduktan sonra (sabah namaznn iki
rektndan baka) nafile namaz klnmaz.
Akam ve bayram namazlarndan (F) nce de nafile
namaz klnmaz. Cuma gn imam hutbeye kt
zamanda da snnet klnmaz.
62 - ki namaz ne yolculukda ne de hazarda tek bir
vakit iinde birletirilemez (F). Arafat'ta le ile
ikindinin, Mzdelife'de akam ile yatsnn beraber
klnmas bu hkmn dndadr.

EZAN
14[9]


63 - Ezann ne olduu bellidir. Ezan okurken nce iki
ehadeti alak sesle okumak ve sonra sesi ykseltmek
doru deildir, ikamet de ezan gibidir (F). Fazla olarak
"felh"dan sonra ikamette iki kere "kad kameti "s-
salh" denilir.
64 - Be vakit namaz ve cuma iin ezan okumak,
ikamet yapmak snnettir.
Sabah ezannda "felh"dan sonra iki defa "es-salt
hayrun min'ennevm" denilir.
65 - Ezan, yava yava; ikamet ise, hzl hzl okunur.
Her ikisinde de kbleye dnlr. Mezzin ezan okurken
iki parman kulaklarna ta-kar. Yzn "hayye ale's-

14[9]
Ezan; lgtta i'lm ve bildirim anlamndadr. Kur1 an'da bu mna kast olunarak: "Allah ve
resul tarafndan bir i'lmdr" (Tevbe, a: 3) denilir. Istlahda ise; "Kendine mahsus sfatna gre,
seilmi belli szlerle namazn vakitlerini bildirmektir." Ezan kuvvetli bir snnettir.
mam Ebu Hanife der ki: "Bir topluluk ki ehirde; ezansz ve ikametsiz namaz lalar onlar snnete
kar gelmi ve gnahkr olmulardr." imam Muham-med'n u szne-bakarak ezann vacib
olduunu syleyenler de vardr. "Bir belde halk ezan terk etnekde birleirse onlarla hrb edilir."
Bu i, ancak onun vacib olduuna gre yaplabilir. Bu iki hkm birletirilince ortaya; snneti
mekkedenin terkinden, vacibin terki gibi gnah kazanlaca neticesi kar. Onun terk edilmesine
kar savalr. nk ezan Islmn bir ian ve zelliidir.
salh" derken saa "hayye ale'l-felh" derken de sola
evirir. Ezan bitirdikten sonra, (akam namaz hari)
hemen ikamet etmeyip biraz oturur. Ezanda nme
yapmak mekruhtur.
66 - Mezzin "hayye le's-Salh" deyince imam ve
cemaat kalkarlar. "Kad kamet's-salh" deyince de
tekbrlerini alrlar. mam daha henz gelmemise (veya
o mezzin ise) gelinceye kadar cemaat kalkmaz.
67 - Kazaya kalm namazlar iin de ezan okunur ve
ikamet getirilir. Namazn vakti girmeden ezan
okunmaz. Mezzin ezan okurken, ikamet getirirken
konuulmaz. Ezan ve ikamet abdestli olarak okunur.
Namazdan nce yaplan iler:
68 - Namazdan nce yaplmas gereken alt farz vardr:
1) Hades = (abdest ve boy abdesti almay gerektiren
hkmen pis olarak kabul edilen eyler)den ve necaset =
(grnen pislik)den vcudu temizlemek,
2) Elbiseyi temizlemek,
3) Namaz klman yeri temizlemek,
4) Avret yerlerini rtmek,
5) Kbleye dnmek,
6) Namaza niyet etmek. . -
69-Erkeklerin avret yeri; gbein altndan diz
kapaklarnn altna kadardr. Cariyenin avret yeri de
erkek gibidir. Buna ilveten cariyenin arka ve karn da
avret yeridir.
Hr kadnlarn yzleri, elleri hari btn vcutlar
avrettir. Ayaklar hakknda iki rivayet vardr
15[10]
.
70 - Pislii temizlemek iin bir ey bulamyan
namazn, ylece klar ve bir daha iade etmez. Elbise
bulamyan kimse de plak olduu halde oturarak m
ile namaz klar. Byle namaz klmak ayakda klmak-
dan daha stndr.
71 -Kabe'nin yannda namaz klan yzn Beytullaha
evirir. Ondan uzak olanlar yzlerini Beytullah
istikametine evirirler. Bireyden korkanlar
16[11]
glerinin yettii herhangi bir tarafa dnerler.
72 - Kble tarafn kesin olarak bilmiyen, soracak kimse
de bulamazsa itihad eder; aratrr ve namazn ona

15[10]
Sahih olan gre gre ayaklar da avret yerlerinden deildir.
16[11]
Dmandan yrtc hayvanlardan, denize dp boulmak v.s.den korkanlar.

gre klar. Sonradan yanld anlalsa bile namazm
yenilemez (F). Fakat namaz: iinde iken yanldm
anlarsa, kbleye dner ve namazn bozmadan
tamamlar. tihad etmeden; aratrmadan klar da
yanhrsa namaz iade eder.
73 - Namaz klmak istiyen kimse, iftitah tekbiri =
(balama tekbi-ri)ne bitiik o namaza niyet eder. Niyet,
kalben o namazn hangi namaz olduunu bilmektir. Bu
hususta dil ile sylemee itibar yoktur. Cemaat ise hem
vaktin farzna ve hem de imama uymaya niyet eder.
Namaz iinde yaplan iler:
74- Namazda huu iinde bulunmak, iyice kendini
ibadete vermek gerekir. Gzleri de secde yerinden
ayrmamaldr.
75 - Namaza balarken "Allahu Ekber" diyerek tekbir
alnr ve eller de bu esnada yukarya kaldrlarak ba
parmaklar kulaklarn yumua (F) hizasna getirilir..
Eller, ilk tekbirden sonra bir daha yukarya kaldrlmaz
(F). Sonra gbein altnda (F) eller balanarak sa el
sol elin bileinden tutar.
Bundan sonra "Sbhaneke Allahmme" (SF) sonuna
kadar okunur ve iten "Euz-besmee" ekilir.
76- Sonra, imam olan kii; sabah namaznda, akam
namaznn ve yatsnn ilk iki rektlarnda, cumada ve
bayram namazlarnda kraatim sesli okur. Yalnz bana
klan bu sylenen namazlarda ister aktan okur isterse
iinden okur.
imama uyanlar "Fatiha" ve "ilve sre"yi okumazlar
(F). mam "Ve-la'd-dlln" deyince "min" der ve
cemaatta iinden "min" der (F)
77- Ruka giderken tekbir alnr. Ruk'da eller dizler
zerine (parmaklar alarak) konulur ve srt
dzletirilir. Ba kaldrlmaz ve sark-talamaz. Ruk'da
kere "Sbhne Rabbiye'1-Azm" denilir ve kalkarken
de "Semi'a-llah Li-men hamiden" denilir. Cemaatla
klarken; cemaat, "Rabbena leke-1-hamd" der (S.M.F.)
Sonra "Allah Ekber" diyerek aln ve burun zerine
secdeye gidilir.
78 - Secdeye giderken nce dizler sonra da eller yere
konulur, eller kulaklarn hizasnda olur (ZF).
Pazulardan koltuklara kadar olan ksm ak tutulur.
Karn da oyluklara birletirilmez; arada boluk braklr.
Dirseklerden ellere kadar olan ksm da yere yatrlmaz.
Secdede defa "Sbhane Rabbiye'1-a'la" denilir.
Sarn bklm, elbisenin sarkk fazla ksm zerine
secde edilirse caiz olur. Ba, secdeden kaldrlrken
"Allah Ekber" denilir ve tam olarak oturulur, ikinci
defa yine tekbirle secdeye gidilir: kinci secdeden
"Allah Ekber" diyerek kyama kalklr (F).
79 - kinci rek't da birinci rek't gibi klnr. Yalnz
bunda balang tekbiri alnmaz ve "Euz"
ekilmez
17[12]

80 - kinci rek'tn ikinci secdesinden dorulunca sol
ayak yere yatrlp zerine oturulur. Sa ayale da
parmak ular kbleye dnk ekilde dikilir. Eller
oyluklar zerine konulur. Parmaklar alr ve
..."Tahiyyt" okunur. Tahiyyt yledir: "Et-tahiyyat
Li-llhi (F) ve's-Salavt ve't-Tayybt, e's-Selm
aleyke Eyyha'n-Nebiyy ve Rahmetullh ve
Berekth. es-Selm aleyn ve al badlla-h's-
Slihn. Ehed en l ilahe ill-Allah ve ehed enne
Mu-hammeden abdhu ve Reslh (F)." lk
oturuda'bundan baka bir ey okunmaz.
81 - Tahiyyt bitince "Allah Ekber" diyerek kyama
kalklr. Son iki rektta sadece "Fatiha" okunur.
82- Namazn sonunda oturulup "tahiyyt" okunur. Hz.
Peygambere "Salt selm" getirilir; Kur'an szlerine
benziyen ve seilmi dualardan istenenler okunur.
Sonra, evvel saa, sonra sola selm verilerek her
ikisinde de "EsSelm aleykm ve rahmetullah"
denilip.

Vitir Namaz:

83 - Vitir namaz, vaciptir (SMF). Akam namaz gibi
rek'ttir (F). Rek'tlar arasnda selm verilmez ve her
rek'tta "Fatiha" ile beraber ilve sre okunur. nc
rek'tta rukdan nce (F) kunt yaplr: Eller
(Balangta olduu gibi) yukar kaldrlr ve "Tekbr"
alnr. Sonra kunt dualar okunur. Vitirden baka hi
bir namazda kunt yaplmaz.

KIRAAT:

84 -Kraat, farz namazlarn ilk iki rek'tmda farz, son

17[12]
"Sbhaneke" de okunmaz.
iki rek'tnda snnettir (F). Farz namazlarn son iki
rek'tnda kraat yerine Allah tely tebihte bulunacak
olursa caizdir.
85 - Kraatin farz olan mikdar, her rek'tta bir ayet
okumaktr
18[13]
(SMF). Fatiha okumak, bir sre veya
ayet okumak ise vaciptir.
86 - Sabah ve le namazlarnda "Hucurt" sresinden
"Buru" sresinin sonuna kadar olan srelerden birini
okumak, ikindi ve yats namazlarnda "Trik"
sresinden "Lem yekn"n sonuna kadar olan
srelerden birini, akamda da "Lem yekn"dan sonra
gelenlerden birini okumak snnettir. Zaruret halinde ve
yolculukda duruma uygun olan okumak snettendir.
Namazlardan herhangi biri iin Kur'andan herhangi bir
yer tayin edilemez. Tayin olunmas mekruhtur.

Cemaatla Namaz:

87 - Cemaatla namaz klmak mekked snettir.
88- nsanlara imam olmaya en ehliyetli kimse onlarn
a) Snneti en iyi bilenidir. Sonra sras ile
b) En iyi okuyan,
c) En takva sahibi olan,
d) En yal olan,
e) Ahlk en gzel olan ve daha sonra da,
f) Yz itibar ile en gzel olandr.
89 - imamn namaz uzatmas doru deildir.
90 - Klenin (F), bedevinin, krn, fskn, zinadan
doann, bid'at sahibinin imam olmalar mekruhtur.
Fakat bunlarn ne geip arkalarnda namaz klnmas
da caizdir. Kadnlarn ve kil bali olmyan ocuklarn
(F) erkeklere imamlk yapmas caiz olmaz.
91 -imama uyan tek kii ise imamn sa tarafinda, iki
kii veya daha ok iseler arkasnda dururlar.
92 - Cemaatla namaz klarken nce erkekler, sonra
erkek ocuklar, sonra hunslar ve en arkada da kadnlar
saf tutar. mam, kadnlara da imam olduuna niyet
etmedike kadnn imama uymas sahih olamya-
candan erkekle ayn hizada olmann hkm ceryan

18[13]
imam Muhammed ve Eb Yusuf a gre ksa yet veya bu ksa yet kadar bir uzun ayet
okumak farzdr.

etmez. Kadn ile ayn namaz klarlarken kadn, erkein
yanna durmu olsa, erkein namaz bozulur (F).
93 - Kadnlarn cemaata'gelmeleri ve kendi aralarnda
cemaatla namaz klmalar mekruhtur. Eer kendi
aralarnda cemaatla namaz klarlarsa ilerinden imam
olan ne gemeyip ilk safn ortasnda durur.
94 - Bir zr bulunann (F) zr olmyana, Kur'an
okumay bilmi-yenin bilene, plak olann giyinmi (F)
olana, rk ve secdeyi tam yapann ima ile klana ve
snnet klann farz namaz klana (F) imaml caiz
deildir. Bir farz namaz klan baka bir farz namaz
klana da imamlk yapamaz (F).
Abdesti olann (M) teyemmml olana, abdestte
ayaklarn ykam olann mesh etmi olana, ayakta
namaz klann (M) oturarak klana, snneti klann farz
klana uymas caizdir.
mamn, kendisine abdestsiz namaz kldrdn bilen
namazn yeniden klar (F).
95 - mam armca cemaattan biri nn aar;
hatrlatr. Fakat imamdan bakasnn nn aarsa
namaz bozulur. mam namazda hi Kur'an okuyamazsa
bakasn ne eker, bu caizdir (SM). mam sabah
namaznda kunt yaparsa cemaat birey okumayp susar
(SF).
96 - Namazda mekruh olan ilen
1) Elbise ile oynamak,
\.
2) Parmaklar tlatmak,
3) Elleri brne koymak,
4) Erkeklerin uzun salarn kadnlar gibi toplayp
tepelerinde balamalar veya iki rg haline getirmeleri
ve bu kyafetleri ile namaz klmalar,
5) Elbiseyi omuza alarak yanlardan sarktmak,
6) Kpek oturuu gibi oturmak,
7) Saa, sola dnmek, baknmak,
8) zrsz bada kurmak,
9) Zaruret olmadan akl talarn dzeltmek,
10) Eli ile (F) veya dili ile selm almak,
11) Esnemek, gerinmek,
12) Gzleri yummak,
13) Tesbh ve ayetleri saymak.
97 - Namaz iinde akreb ve ylan ldrmenin namaza
bir zarar yoktur. Bir kimse namazda yer, ier, konuur
yahut mushaf aarak yznden okursa (SM) namaz
bozulur. Ancak bunlar cenneti veya cehennemi
hatrlamakdan dolay yaparsa bozulmaz.
Namazda iken abdestin bozulmas:
98 - Namazda iken abdesti bozulan hemen abdest alp
geri kalan ksmn tamamlar (F). Fakat yeniden
balamas daha iyi olur.
mamn abdesti bozulursa yerine cemaattan birini
geirir (F). -Namazda delirir, uyuya kalp ihtilm olur
veya baylrsa namaz brakm ve bozmu olur.
99 -Namazn sonunda "tahiyyf' okuyacak kadar
oturduktan sonra, daha henz selm vermeden abdest
bozulsa, hemen abdest alnp selm verilir (F). Fakat
kasten bozmusa namaz tamamlanm olur (F).
Gemi namazlar kaza etmek ve tertibin dmesi:
100 -Gemi namazlar, hatrlandklar zaman hazarda
veya seferde getiklerine gre kaza edilirler
19[14]
.
101 -Gemi namaz, vakit namazndan nce kaza edilir.
Ancak zamann azlndan, vakit namaznn
gemesinden korkulursa nce vaktin namaz klnr.
102 -Gemi namazlar kaza edilirken teetibe, yni
sraya gre kaza edilirler. Tertib: Unutmak, vakit
namaznn geme korkusu ve be vakit namazdan fazla
namazn kazaya kalmas ile bozulur. Tertib bozulunca
da bir daha geriye gelmez.
.
103 -Gemi namazlardan kaza edilecek olanlar, be
vaktin farzlar ve vitir namazdr. Sabah namaznn
snneti farz ile beraber kazaya kalmsa kaza edilir.
le namaznn ilk snneti de kendi vakti ierisinde
farzdan sonra kaza edilir.

SNNET NAMAZLAR:

104 -Hz. Peygamber buyurur: "Kim gece've
gndznde on iki rekt snnet namaza devam ederse,
Allah Tel cennette onun iin bir ev yapar." Bunlar u
mekked snnetlerdir:
1) Sabah namazndan nce 2 , .

19[14]
Yolcu iken geirilen namazlar yolculuk bittikten sonra kaza edilirken yolculua gre drt
rektli namazlar iki rekt olarak kaza edilir.

2) le namazndan nce 4 sonra 2
3) Akam namazndan sonra 2
4) Yats namazndan sonra 2, toplam 12 rekttr.

105 - Mstehab Olanlar:

a) le namaznn son iki rektm, 4 rekt klmak,
b) kindinin farzndan nce 4 rekt,
c) Akgamn farzndan sonra 6 rekt,
d) Yatsnn farzndan nce 4 ve farzndan sonraki 2
rekt 4 rekt olarak klmak mste-haptr.
106-Cuma'nn farzndan nce 4, farzndan sonra da 4
rekt snnet klnr (S).
107 -Nafile bir namaza balamakla onu tamamlamak
(F), bozuldu ise kaza etmek lzm gelir (F).
108 -Bir kimse nafile bir namaza ayakta balayp zr
olmadan oturursa, mekruh olmakla beraber namaz caiz
olur (SM)."
109 - Gece namazlarnda; iki, drt, alt (SMF) veya
sekiz rektta bir selm verilir. Bir selm ile bundan
fazla klmak mekruhtur. Gndz ie iki veya drt (F)
rektta bir selm verilir. Byle olmakla beraber, hem
gece ve hem de gndz namazlarnda drt rektta bir
selm vermek daha iyidir. Gndzleyin bir selm ile
drt rekttan fazla klmak olmaz.
110 -Kyamn uzun olmas secdelerin ok olmasndan
daha stndr. Snnet namazlarn her rektnda kraat
vaciptir.

Teravih:

111 -Teravih namaz, mekked snnettir. Ramazan
gecelerinde, cemaatn, yats namazndan sonra
toplanarak cemaatla be terviha
20[15]
(20 rekt teravih)
klmalar gerekmektedir. Her tervha drt rekttr ve
.ikier rektta bir selm verilir. Her drt rekttan sonra
drt rektlk bir namaz klacak kadar oturulur. Teravih
bitince de yine bu kadar mddet oturulur ve sonra imam
cemaata vitir namaz kldrr. Vitir namaz sadece
ramazan aynda cemaatla klnr.
112 -Teravihin vakti, yatsdan fecrin doumuna kadar

20[15]
Tervha: Drt rekta bir tervha denilir. oulu teravih gelir. Buna gre be tervha 20 rekt
eder.
geen zamandr. Ayakta klmaya g varken oturarak
klmak mekruhtur.
113 -Teravih namazn hatim ile kldrmak, yani btn
ramazanda teravihlerde bir defa Kur'an' hatm etmek
snnettir.
114 -Btn snnetleri evde, fakat teravihi camide
klmak efdaldir.
Ksf - (Gne tutulmas) ve Husuf - (Ay tutulmas)
namaz:
115 -Gnein tutulmasndan dolay klman namaz iki
rekttr ve snnet namaz gibi klnr (F). Bu namaz
cuma namazn kldran imam cemaatla kldrr. Yalnz
imam iinden okur (F) ve hutbesi de yoktur (F).
Eer, cumay kldrmaya izinli imam yoksa, herkes
mnferiden iki veya drt rekt olarak klar. Namazdan
sonra da gne alncaya kadar du eder.
116 -Ay tutulunca, herkes kendi bana (F) namaz klar.
Zindan kmesi, kasrga ve dman korkusundan
dolay klman namazlar da ay tutulmas namaz gibi
mnferiden klnr.

stiska namaz
21[16]


117 -Allah Telnm yamur yadrmas iin klman ve
"stiska" adn alan bir namaz yoktur (FSM).
"stiska"dan gaye, du ve Allah Tel'dan af dilemektir.
Ancak insanlar yalnz balarna namaz klarlarsa bu da
iyi olur.
Mslmanlarla beraber bu yamur duasna zimnler =
(msl-manlarn idaresi altnda yayan gayr
mslimler) kmamaldr.

Sehv - (Yanlma) Secdesi:

118 -Namazda yanllk eseri olarak vacibi terk
etmekden dolay namazn sonunda selm verildikten
sonra (P) iki secde daha yaplr, yeniden oturulup

21[16]
"Artk, dedim, Rabbinizden mafiret dileyin. nk O ok yarhgaycdr. (O sayede) O,
stnze bol yamur salverir." (Nh, a: 10-11) Baka bir ayette de "Ey kavmim Rabbinizden
mafiret isteyin. Sonra yine ona tevbe (ve rcu) edin ki, stnze gkden bol bol (feyzini)
gndersin, kuvvetinize daha fazla kuvvet katsn.
Gnahkrlar olarak yz evirmeyin" der. (Hd, a: 52).

"tahiyyt" ve "salavf'lar okunup selm verilir.
119 -Namazn rknlerinden (rk, secde, kyam ve
oturmak gibi) birini fazla yapan kimseye yahut sessiz
okumas gereken yerde sesli okuyan veya bunun aksini
(F) yapan imama sehiv secdesi yapmak vacib olur.
120 -Namazn (tekbir ve tebihleri gibi snnet olan) bir
zikrini terk etmekle sehiv secdesi gerekmez.
121 -Kraati, birinci ve ikinci oturudaki tahiyytlar,
vitir nama-zmdaki kuntu ve bayram namazlarmdaki
tekbirleri (F) terk etmek sehiv secdesini yapmay
lzumlu klar.
122 -Ruk'da veya oturularda Kur'an okuyan sehiv
secdesi yapar. Fakat kyamda veya ruk'da tahiyyt
okuyan sehiv secdesi yapmaz.
123 - ki veya daha ok hata yapanlar hepsi iin bir
sehiv secdesi yaparlar.
124 - mam yanhrsa sehiv secdesi yapar ve cemaatta
ona uyar. mam secde etmeyince ona uyan cemaatta
secde etmez (F). mama uyan yanhrsa ne imam ve ne
de kendisi sehiv secdesi yapar.
125 - Cemaata sonradan katlan imamla birlikde sehiv
secdesi yapar ve sonra kalkp klamad rektlar klar.
126 -Birinci oturuu terk ettiini kalkarken hatrlryan,
eer tam kalkmam ve oturua daha yakn ise hemen
oturur, tahiyyni-okur Fakat hemen hemen dorulmu
ise bir daha geri dnmez ve sonunda sehiv secdesi
yapar.
127-Son oturuda yanlp kyama kalkan, kalkt
rektn secdesine gitmedike geriye dner. Secdesine
gitmise ona altnc bir rekt daha katar (F) ve bylece
bu nama? nafileye evrilmi olur.
128 -kinci oturuda "tahiyyt" okuyacak mikdar oturur
ve sonra beinci rekta kalkarsa geri dner, selm verir.
Beinci rektn secdesini yaparsa farz tamamlanm
olur ve altnc bir rekat daha ilve eder ve sonunda
sehiv secdesi yapar. Son iki rekt fazlalk, nafile olur.
129 -Ka rekt kldnda pheye den kimseye byle
bir phe ilk geliyorsa namaz yeniden klar (F). Fakat
bu i onun bana ok kereler gelmise kanaatma gre
hareket eder (F). Hibir eye karar veremezse en azma
gre namazu tamamlar.

Tilvet Secdeleri:

130 -Secde yetini hem okuyana ve hem de dinliyene
tilvet secdesi yapmak vacibtir (F).
131 -Secde yetleri u yerlerde bulunur: A'rafm
sonunda Ra'd, Nahl, Ben srail (sra), Meryem ve Hac
srelerinin ilk secdesi, Furkan, Nemi, Elf lm mm
tenzil, Sd, Hammu's-secde ve Necin srelerinin
sonunda, nikak, A'lak sresinin sonunda
22[17]

132 -Tilvet secdesinin artlar namazn artlar gibidir
ve hemen secde edilmemise sonradan kaza edilir. (F)
cemaat da onu takib eder. Fakat imama uyanlardan biri
secde ayetini okursa ne imam ve ne de cemaat secde
yapar (M).
133 -mam, namazda secde ayetini okuyunca secde
yapar, mamn okuduu secde ayetini namazda
olmayan biri iitirse secde yapmas icab eder.
Namazdaki kimse kendisi ile beraber namaz klmyan
birisinden secde ayetini iitirse namazn bitirdikten
sonra secde yapar.
134 -Namazda secde ayetini okuyup namaz iinde
tilvet secdesini yapmyandan bu secde kalkar.
135 -Ayn yerde bir secde ayetini birden fazla okuyana
bir secde yapmas yeterlidir.
136 - Secde yapmak istiyen, nce (ellerini kaldrmadan)
tekbir alr (F) ve secdeye gider, sonra tekrar tekbir
alarak secdeden kalkar
23[18]


Hastann Namaz:

137 -Bir hasta ayakta durmaya kudreti yoksa veya
ayakta-namaz klnca hastalnn oalmasndan
korkarsa namazm oturarak klar, secde ve rukunu
yapar. Secde ve rk yapmaya da gc yoksa ma ile
namaz klar
24[19]

Oturmaya da gc olmyan hasta, ayaklar kble
istikametine gelmek zere arka st (F) veya yan
yatarak namazn ma ile lalar. Hasta, zerine secde

22[17]
Bu Hz. Osman (R.A.) mushafna gredir.
23[18]
Bylece tilvet secdesi bir secdeden ibaret olmu oluyor. Bunun tekbrinde elleri kaldrmak,
oturarak tahiyyt okumak ve selm vermek yoktur.
24[19]
ma, rk ve secdeye iaret olmak zere ba emektir.

etmek iin bir eyi bana doru kaldrp zerine secde
ederse, ban rk iin ediinden daha fazla emi ise
caiz olur, eme-mise caiz olmaz.
Bir hastann rk ve secde yapmaya gc yetmedii
halde ayakta durmaya gc yeterse namazn oturarak
ima ile klar (F).
138 -Ba ile ma suretiyle namaz klamyacak kadar
hasta olanlar namazlarm tehir ederler. Gz (ZF), kalp
ve kalar'(ZF) ile ma yapmazlar.
139 -Namaznn bir ksmn ayakta klp sonra ayakta
durmaya takati kalmayan, namaza balamadan nce
ciz olan gibidir
25[20]

140 -ma ile namaz klan sonra rk ve secde yapmaya
g bulursa namazn bozup yeniden klar (Z.F).
141 -Deliren yahut baylan bir kimsenin zerinden be
vakit namaz gemise onlar kaza eder (F). Geen
namazlar beden fazla ise zerinden derler, kazalar
yaplmaz.

Yolcu Namaz:

142 - Drt rektl her namaz yolcuya iki rekt olarak
(F) farzdr.
143 - Bir kimse deve yry ile ve yaya gn
gecelik = (Ortalama 90 km'lik - Mtercim) bir yolu
kastederek ehrin evlerinden ayrlnca yolcu olur. .
144 -Dalk blgelerde kendisine uygun bir yrye,
denizde de mutedil bir havada ki (yelkenli) yryne
itibar edilir.
145 -Bir yolcu, oturduu ehre gelinceye kadar yolcu
olduu gibi; gittii ehir veya kyde 15 gn (F)
kalmaya niyeti olmadka yolcu olur. Bundan dolay 15
gnden az kalmaya niyet edip orada kalmas uzayp 15
gn asa da o kimsenin yolculuu devam eder.
146 -Asker, kle ve aile gibi bakasna uymaya, itaata
mecbur olanlar, komutan ve efendilerinin yolcu olmas
ile yolcu olurlar. Ayn ekilde mukm olmas ile de
mukm olurlar.
147 -Yolcu gittii yerde niyetle yolculuktan kp
mukim olabilir. Fakat asker, dman yurduna girer veya
bir yeri kuatrsa orada niyeti ile seferi olmaktan

25[20]
Yni oturarak klmaya gc yeterse oturarak tamamlar. Ancak yatarak ima ile klmaya gc
varsa yatarak tamamlar.
kamaz.
148 - Gebelerin bir arazide ikamete niyetleri sahihtir.
149 -Bir kimse iki ayr yerde ikamete niyet ederse bu
sahih olmaz. Ancak hangisinde geceleyecekse oradaki
ikameti sahih olur.
150 -Bir namaz, vaktinin sonuna doru yolculua
kan, o namaz yolculua gre iki rekt klar. Yine bir
vaktin sonuna doru yolculuu sona eren o namazn
tam olarak klar. Farzdaki bu deiiklikte son vakte
itibar edilir.
151 -Misafir, vaktin haricindeki bir namazda mukime
uymaz.
26[21]
Eer misafir vakit iinde misafir olmayana
uyarsa namazm tam olarak klar.
152 -Misafir olan mukim olana, imamlk yapnca, iki
rektta selm verir ve mukim olan namazn drde
tamamlar
153 -slerle (F) s olmyanlar ruhsatlarda eittirler.

Cuma Namaz
27[22]


154 -Cuma:
1) Hr,
2) Shhatli,
3) ehirlerde oturan erkeklere farzdr.
Cuma ancak ehirlerde (F) yahut ehirlerin yaknlarnda
hazrlanm namazgahlarda klnr. Kasaba halk
camilerinin en bynde toplandklar zaman cami
almazsa byle yerlere ehir ad verilir. .
155 -Cumay devlet bakan veya onun vekili (F)
kldrr.
156 -Cumann vakti, le namaznn vaktidir.
157 -Hutbesiz cuma caiz olmaz. mam iki hutbe okur ve
ikisi aras- . n az bir oturula ayrr. Hutbede sadece
(El-hamdu Lillah ve Sbhanellah gibi) Allah
zikretmekle yetinse caiz olur (F.SM).
Hutbenin, ayakta ve abdestli olarak okunmas daha
stndr. Fakat oturarak veya abdestsiz okunmas da
caizdir.
158 -Hutbe okunurken cemaatn orada bulunmas

26[21]
Yni her ikisinin de namazlar kazaya kaldnda yolcu olan olmayana uyamaz.
27[22]
Cuma namaz farz ayndr. Meru bir zr olmadka terk edilmesi katiyetle
caiz deildir. Kur'an'da "Ey mslmanlar cuma gn namaza arld-mzd Allahn zikrine
koun, al verii brakn" buyurulmutur. (Cuma, a: 9). Allahn bu emri gereince cuma saatinde
al verie son verilir.
arttr
28[23]

159 -Kendisine cuma namaz farz olmyan birisi
cumay klarsa bu le namaz yerine geer. Byle bir
kimsenin Cumay kldrmas da caizdir. zr olmyan
birisinin cumay klmayp le namazn klmas mek-
ruh olmakla beraber caizdir (Z). Fakat bu kimse le
namazm kldktan sonra cuma namazn da klmak iin
camiye gitmee kalksa kld le namaz btl olur
(SM
29[24]
.
160 -zrl olanlarn ehir iinde cuma gn
cemaat,olarak le namazn klmalar mekruhtur.
161 -Cuma gn iman hutbeye knca cemaat ona
dner. Hi kimse konumaz ve herkes hutbeyi dinler.
man hutbe okurken namaz klmak mekruhtur. lk ezan
okunurken cemaat camiye doru yol alr.
162 -mam hutbeye knca oturur. Mezzin cami
iinde ikinci ezan okur. Hutbe tamamlannca cemaat
ile cuma namaz klnr.

Bayram Namazlar:

163 -Cuma namaz farz olanlara bayram namazn
klmak vaciptir. Cuma namaznn klnabilmesi iin var
olmas lzm gelen artlar aynen bayram namaznn
klnabilmesinin de artlardr
30[25]
. Ancak cuma hutbesi
farz iken bayram hutbeleri snnettir.
164 -Ramazan bayram sabahnda ykanm olmak,
dileri fralamak, en gzel elbiseleri giymek, gzel
kokular srnmek, tatl bir ey mesel hurma, zm ve
bunlara benzer eyleri yemek, o gn fitr sadakasn
vermi olarak camiye gitmek mstehaptr.
165 -Bayram namaznn vakti; gnein (bir veya iki
mzrak boyu) ykselmesinden balar, zeval vaktine
kadar devam eder.
166 -Bayram namaz iki rekttr ve imam ile klnr.
nce balama tekbiri alnr*. Arkasndan (F) tekbir

28[23]
mam Eb Hanife'ye gre imamdan ayr , Imameyrie gre ise iki kiinin bulunmas arttr.

29[24]
imam Zfer zrsz cuma yerine le namaz klmann caiz olmadn syler.
imam ey ne gre le namazm kl dkdan* sonra cuma namazna giden cumaya balamdka le
namaz btl olmaz, imam Eb Hanife'ye gre bu kimse cumaya yetiemezse yeniden leyi klar.
30[25]
Yni bunu da devlet reisi veya onun vekili kldrr, imamdan baka , dier grte iki
kiilik bir cemaatn bulunmas ve vakti iinde klnmas gereklidir. ehir olan yerde klnr v.s.
Burada, Sbhaneke okunur. (Nair)
daha alnr. Sonra Fatiha ve ilve sre okunur. Tekbir
alnarak ruka gidilir. kinci rekta kraat (Fatiha ve
ilve sre) ile balanr (F). Kraat bitince tekbir
alnr, drdnc tekbir ile ruka varlr. Birinci rektn
banda alnan fazla tekbir ile ikinci rektn sonunda
alnan tekbirde de eller yukarya kaldrlr.
167 - Namazdan sonra hutbe okunur. Bu hutbe de iki
ksmdan meydana gelmitir. Her ikisinde de halka
sadaka-i ftr anlatlr.
168-Gne zeval vaktine geldikten sonra ay grnrse
bayram namaz ertesi gn klnr. Ondan sonra da artk
bir daha namaz klnmaz.
Kurban bayramnda yaplmas mstehap olanlar:
169 -Ramazan bayramnda yaplmas mstehab olan
eyler kurban bayramnda da mstehaptr. Ancak
kurbanda namazdan nce bir ey yememek, camiye
giderken yolda tekbir getirmek de mstehaptr.
170 -Kurban bayram namaz da aynen ramazan bayram
namaz gibi klnr. Yine namazdan sonra iki ksm
halinde hutbe okunur ve bu hutbelerde halka "kurban"
ve "terik tekbirleri"nden bahshedilir.
171 -Kurban bayram namaz birinci gn khnanamsa
ertesi gn ve o gn de klnan amsa daha ertesi gn
klnr. Bu hususda bir mazeret olmakla olmamak
arasnda fark yoktur.
172 -Terik tekbirleri yledir: "Allahu Ekber, Allahu
Ekber, l ilahe ill-Allahu vallahu Ekber, Allahu Ekber
ve Lillhi'1-hamd"
31[26]
. Bu tekbirler vaciptir ve
ehirlerde oturan halk tarafndan cemaatla klman farz
namazlarn bitiminde arefe gnnn sabah namazndan
bayramn birinci gn ikindi namaznn sonuna kadar
olan sekiz vakitte getirilir
32[27]


Korkulu Durumda Klman Namaz:

173 -Bu, imamn, cemaata farz bir namaz iki ksm
halinde kldr-masdr. Halkn bir ksm dman
karsnda yerlerini alr. Dier ksm yolcu hkmnde
iseler bir rekt, mukim iseler iki rekt, imamla namaz

31[26]
Mnas "Allah ycedir. Allah ycedir. O'ndan baka ilh yoktur. Allah ycedir, Allah
ycedir. Ham d Allaha mahsustur."
32[27]
Bu Imam- Azam' a gredir. Imameyne gre, arefe gnnn sabahndan bayramn drdnc
gnnn ikindisine kadar olan 23 vakitte terik tekbirleri almak, ister cemaatla, ister mnferiden
klnsn, kadn, erkek, ehirli, kyl, mukm, yolcu herkese vaciptir.
klarlar. Akam namaznn da nce iki rekt klnr.
Sonra birinci ksm dman karsna gider ve oradan
ikinci ksm gelir.
mam ikinci ksma namazn geri kalan ksmn kldrr
ve yalnz bana selm verir. kinci ksm selm
vermeden doruca gidip dman 'karsndaki yerlerini
alrlar.
Birinci ksm gelip "Fatiha" ve "lve sre'yi okumadan
kendi balarna namazlarn tamamlarlar, selm verip
yerlerine giderler.
Tekrar ikinci ksm gelir namazlarn "Fatiha" ve "ilve
sre"yi okuyarak tamamlarlar
33[28]

174 -Gidip gelirken dmanla vuruan veya bir vastaya
binenin namaz bozulur. Harbin iddetinden korku
artarsa herkes bindii eyin stnde tek bana ma ile
gc yettii tarafa.dnerek namazn klar. Yryerek
namaz klmak caiz olmaz.
Yrtc hayvanlarn verdii korku da dmann verdii
korku gibidir.

Kabe'de Klnan Namaz:

175 -Namazn farzm, snnetini, Kabe'nin iinde ve
stnde klmak caizdir. mam Kabe iinde namaz
kldrrken ona uyanlar Kabe etrafnda halka olurlarsa
caiz olur. mamn yannda yer almalar da caizdir.
Ancak imamn nne geerek arkalarn ona doru
evirmi olmamaldrlar.
mam "Mescid-i Haram"da namaza durunca cemaat
"Kbe"nin etrafnda halka olur ve imam ile birlikte
namazlarn klarlar.

CENAZELER

176-Bir kimse lecei zaman sa taraf zerinde
kbleye evrilir ve kendisine "Kelime-i ehdet"
getirmesi telkin edilir. lnce eneleri birbirine
balanr, gzleri yumdurulur.
177 - lnn gmlmesinde acele etmek mstehaptr.

33[28]
Bu namazn klnma tarz Nisa sresi ayet 102'de anlatlmaktadr.


lnn Ykanmas:

178 - lnn ykanmas "farz- kifye"dir.
179 -Ykanmak iin lnn elbiseleri kartlr ve ,
be defa yni tek olarak ttslenen bir sedye zerine
konulur, lnn avret yerleri de rtlr.
lye namaz abdesti gibi abdest aldrlr, ancak azna
ve burnuna su verilmez. lnn suyu kaynatlr ve
temin edilebilirse iine sedir yapraklar veya ven
konulur.
180 - lnn abdesti tamamlannca, nce ba ve
sakal, taran-nakszn hatmi denilen gzel kokulu bir ot
ile ykanr. Sonra sol tarafna evrilir ve altna su
kavutuu anlalmcaya kadar ykanr. Sonra sa
tarafna evrilir ve sol tarafta olduu gibi ayn ekilde
ykanr.
181 -lnn bu ekilde ykanmas tamamlannca
oturturulur ve karn ovulur. Bir ey karsa o da ykanr.
Fakat bunun iin l tekrar ykanmaz.
182 -Ykama ilemi bitince l havlu ile kurulanr, ba
ve sakalns gzel kokulu eyler srlr. Secde yerleri
olan alnna, burnuna, elleri ne, dizlerine ve ayaklarna
da kfur srlr.

Kefenleme:

183 - l ttslenmi beyaz kefen ile kefenlenir.
Bunlar da: 1) Kam = (gmlek ksm),
2) zar = (don ve eteklik ksm),
3) Liffe = (btn vcudu kaplayan para). Bu snnet
olan kefendir.
184 -Kefenleme ekli yledir: nce liffe yaylr sonra
onun stne izar konulur ve gmlei giydirilir. Gmlek
ksm, boyun kknden ayaklara kadar uzanr. Izar'
sarlr. zar badan ayaklara kadar olan ksm kaplar ve
sol taraftan sarlmaya balanr, sonra sandan sarlr.
185 -Sadece izar ve liffe ile kefenlemek de caizdir.
Zaruret olmadan bunlarn yalnz biri ile kefenlemek ise
caiz olmaz.
Kefenin almasndan korkulursa balanr. Kefenin, bir
insann hayatndaki haline uygun olmas caizdir.
186 -Kadnn kefeni de erkeinki gibidir. Yalnz fazla
olarak kadnn ba rts, bir de gslerine balanan
gs rts vardr. zr, liffe ve bir de ba rts ile
kefenlemek de caizdir. Kadnn salar iki rme yaplr
ve liffe altndaki gmlein stne, gsne gelecek
ekilde konulur.

Cenaze Namaz:

187 - Cenaze namaz farz- kifyedir.
188 -Bu namaz kldrma hakk nce devlet reisinindir.
Sonra sra ile hkim, o blgenin imam sonra da
yakndan uzaa doru lnn velileridir. Ancak bir
kimsenin babas olundan nce gelir.
Cenaze namazn devlet reisi veya hkimden baka
birisi kldrm-sa, velinin yeniden namaz kldrmaya
hakk vardr. Eer cenaze namaz vel tarafndan kl
dirilini s a bakasnn yeniden kldrmayarhalk yok-
tur.
189-l, namaz klnmadan defn edildiinde, cesedin
dalmad gna kuvvetli kanaat hasl olunca, kabri
zerine namaz klnr.
190 - mam, cenaze erkek olsun, kadn olsun lnn
gs karsnda durur.
191 -Cenaze namaz drt tekbirden ibarettir. lk
tekbirde eller kaldrlr. Ondan sonraki tekbirlerde
kaldrlmaz. lk tekbirden sonra Allah Telya hamd
olarak "Sbhaneke" okunur. kinci tekbirden sonra Hz.
Peygambere salt selm = (Allahmme salli ve
Allahmme brik getirilir. nc tekbirden sonra
namaz klan kendisine, lye ve btn mminlere dua
eder. Drdnc tekbrin akabinde de selm verilir.
ocuun namaznda nc tekbrden sonra,
"Allahmme! Ic'alhu lena feraten ve zuhren, fan,
meffean
34[29]
diye du edilir.
192 -Cenaze namaznda kraat ve tahiyyta oturmak
diye bir ey yoktur.
193 -Doan bir ocuktan ses duyulursa ismi konulur,
ykanr ve namaz klnr. Ses duyulmazsa bir beze
sarlarak gmlr, namaz klnmaz.


34[29]
Mnas yledir: "Allahm! Onu bize ilenmi ve saklanm br sevap kl, efaati yap, efaati
kabul olanlardan
eyle."
Cenazenin Yklenmesi, Gtrlmesi ve Defni:

194-Cenaze, tabutu iinde tanrken tabutun drt
ayandan drt kii tutar. Cenaze sratli gtrlr,
yalnz koulmaz.
195 -Kabre gelindiinde daha henz tabut yere
konulmadan cemaatn yere oturmas mekruhtur. Cenaze
kabrine gtrlrken arkadan takip edilmesi efdaldir.
196 -Kabir kazlnca bir de lahit (kble tarafnda alan
bir oyuntu) yaplr. l bu lahdin iine kble tarafndan
konulur ve koyanlar "Bismillhi ve al milleti
Reslillhi" = (Allah Telnn ismi ile ve Reslllhm
milleti zere seni gmyoruz) derler. l orada sa
tarafr zerinde kbleye evrilir..
197 -Kadnlar kabre konulurken, kabrin st kerpi vs.
ile kapa-nmcaya kadar bir elbise ile rtlr. Erkein
kabri rtlmez. Kerpi lahdin st ksmna gelinceye
kadar rlr, sonra zerine toprak ekilir ve kabrin
st toparkla iirilir.
198 -Kire, kiremit ve tahta gibi malzemeler kullanarak
kabirleri yaptrmak mekruhtur.
199 - Zaruret olmadan bir kabre iki kiiyi gmmek de
mekruhtur. Eer iki kii bir kabre konulursa, aralarna
toprak konularak birbirinden ayrd edilirler.
200 - Kabirlere basmak, oturmak, zerlerinde uyumak,
yanlarnda namaz klmak mekruhtur.
201 -Bir mslmann kfir olan yakn lnce, onu kirli
bir elbiseyi ykar gibi ykar, bir elbiseye sarar ve bir
ukura gmer. Dilerse onun dininde olanlara teslim
eder.

EHD:

202 - gehid gayri mslimler tarafndan ldrlen yahut
harp meydannda yara alm olarak bulunan veya
msimanar tarafndan zulm edilerek ldrlm olup
miraslarna bundan dolay da bir mal verilmesi
gerekmiyen kimsedir.
203 - ehid; eer kl-bli olmu ve temiz (yani
herhangi bir sebeple cnup deil) ise ykanmaz ve
ylece namaz klnr.
204 - ehidin kefeni elbisesidir. Bu elbise snnet olan
kefenden eksik ise geri kalan ksm tamamlanr, fazla
ise fazlal alnr. Krk, palto, silh, mestler ve bal
karlr.
205 - Yaralandktan sonra bir ey yer (F) ier (F) tedavi
olur yahut dnya ilerinden bireyi vasiyet eder, satar
veya satn alr, yahut namaz klar, harp meydanndan
sa olarak gtrlr ve bir adra alnr veya akl
yerinde olarak bir gnden ok yaarsa ykanr (F).
206 - Had veya ksasdan dolay ldrlenler ykanr.ve
namazlar da klnr. Fakat isyanclarn ve yol
kesicilerin namazlar klnmaz.

ZEKAT
35[30]


207-Zekt:

1)Hr,
2) Mslim,
3) kil (F),
4) Bali (F) olan kimselere farzdr. Bu kimseler,
borlarndan ve asl ihtiyalarndan
36[31]
fazla olarak
nisaba mlik bulunmaldrlar. Bu mala, senenin banda
ve sonunda tam bir mlikiyet olmaldr.
208 - Zektn edas; ancak mal zekta ayrrken veya
verirken ona bitiik bir niyet ile caiz olur.
209 - Malnn hepsini sadaka olarak veren bir
kimsedenj verirken
zekta niyet etmese dahi zekt borcu der.

35[30]
Zekt; lgtta artmak, art, bereket, temizlik, duruluk anlamlarna gelir. Maln artmasnda bu
kelime kullanld gibi namusun temiz olmasnda da bu kelime kullanlr, istilanda ise "Bir maln
belli bjr mikdann muayen bir
zaman sonra ona hak kazananlara vermektir." Istlah tarifinde lgat mnas bulunur. nk zekt
gnahlardan
temizlenmeyi gerektirir.
Kur'an'da Allah Tel: "Onlarn mallarndan sadaka al k, bununla kendilerini (gnahlarndan)
temizlemi,
bununla onlar (n hasenatn) bereketlendirmi olasn..." (Tevbe, a: 103) buyurmaktadr. Yahut
zekt, hakikaten
veya takdren artan bir maldan verilmesi gerekli olan ey olduu iin bu ismi almtr.
Eb Bekir Rz'ye gre zekt, senenin hemen sonunda verilmesi gerekmeyip bunu ilerki senelerde
de vermek
caizdir. Bunun iin mal zayi olup gidince tehir edilmi olmasndan dolay zekt borcunu tazmin
icab.etmez.
mam Muhammed'e gre zektn vermiyenin ahitlii kabul edilmez. Zekt vermek farz ayndr.
Bunu terk
Kerhye gre ise zekt, hemen senenin sonunda verilir, imam Muhammed'in kanaati da budur.
etmenin bir resi yoktur, inkr edenler dinden karlar.
Zektn farz oluu kitap snnet ve icma ile sabittir. Kur'an: "Zektnz veriniz" der.
36[31]
Metnin erhinde belirtilen asl ihtiyalar unlardr: a) Oturacak ev, b) Giyilecek elbiseler, c)
Ev eyalar, d) Silh, e) Binek hayvanlar, f) Dim adamlarnn .kitaplar g) Sanatkrlarn aletleri,
h) Yaamak ve geim iin, lzm olan dier eyler.

210 -"Ml-i zimar"27m zekt yoktur (ZF). Hibe, miras
ve vasiyet-yollarmdan, kendisindeki ayn cins
mallardan gelen eylerin zekt elde bulunan asl mal ile
beraber verilir.
211 -Zekt, hayvanlarn nisab, tutan ksmndan verilir,
iki nisab arasnda arta kalan mikdarm zekt yoktur
(M.Z).
212 -Sene getikten sonra nisaba erien maln zayi
olmas ile zekt der (F), Bir ksm zayi olmusa o
ksmn zekt kalkar.
213 -Zekt, mal olarak verildii gibi kymeti de
verilebilir.
214 -Mal sahibi malnn ne en iyisini ve ne de en
ktsn, fakat orta olann zekta verir.
215 -Nisaba malik olan bir kimse; daha senesi
gelmeden bir veya daha ok senelerin zektn nceden
verebilir ve yine ayn ekilde nisab tutan btn
mallarn zektn verebilir (Z).

Ehil Hayvanlarn Zekt:

216 -Ehil hayvanlar, (koyun, kei, sr, manda, deve ve
atlar)m senenin ounda krlarda othyanlanna sime
denilir. Senenin yarsnda veya daha ounda yemle
beslenenler sime olmazlar.
217 -Deve denilince bunun iine hem Arap ve hem de
Acem develeri girer. Manda da sr cinsine dahildir.
Koyun ile kei de zekt bakmndan birdir ki, bu ikisine
davar denilir.
\
Develerin Zekt:

218 -Sime olan develerin nisab betir. Bundan
aasnn zekt yoktur.
5 devede 1 koyun 10 devede 2 koyun 15 devede 3
koyun 20 devede 4 koyun
25 devede iki yama girmi bir dii deve verilir. 25'den
35'e kadar bir ey verilmez.
36 devede yama girmi bir dii deve verilir.
46 deveden 60'a kadar drt yama girmi bir dii deve
verilir.
61 deveden 75 deveye kadar be yama girmi bir dii
deve verilir.
22 -Ml-i Zimar: Zayi olan, denize den, bir yere
gmlp yeri unutulan, yahut gasp edilmi olan
mallardr. Elde bir beyyine, delil olmayp inkr edilen
alacaklar ve kimin yanna brakld bilinmiyen
emanetler v.b. eyler de ml-i zimar'dr.
76'dan 90'a kadar er yama basm iki dii deve
verilir.
120'den 145'e kadar drt yama basm iki dii deve ile
evvelki gibi her be devede bir koyun (F) verilir.
145'den 150'ye kadar iki adet drt yama basm dii
deve ile iki yanda bir dii deve verilir.
150'de drt yana basm dii deve Verilir.
150'den 175'e kadar her be devede bir koyun ilve
olur.
175'de drt yama basm dii deve ve bir de iki
yama basm bir dii deve verilir.
186 devede drt yama girmi dii deve ile bir de
yama basm bir dii deve verilir.
196 deveden 200'e kadar drt yama girmi drt dii
deve verilir ve sonra daima 150'den baland gibi
balanr (F).

Srlarn Zekt:
.
219 -Srlarn nisab 30'dur. Bundan aasna zekt
dmez. 30 srdan 40 sra kadar iki yama basm
bir erkek veya dii buza verilir.
40 srdan 60 sra kadar yama girmi dii veya
erkek bir dana verilir. 60 sra varncaya kadar olan
fazla srlar kendi hesabna uygun ekilde verilir (F).
60 srda iki yan tamamlam iki dii veya erkek
buza verilir.
70 srda yama girmi bir dii dana ile iki yama
basm bir erkek buza verilir.
80 srda yana basm iki dii dana verilir. Bundan
sonraki her 10 sr iin ayrca iki yanda bir erkek
buza ve ondan sonraki. 10 ir iin de yanda bir
dii dana verilir ve bu bylece nbetlee devam edip
gider.

Koyun ve Keilerin Zekt:

220 - Koyun ve keinin nisab 40'dr. 40'dan az olan
koyun ve keinin zekt yoktur.
40'dan 120'ye kadar bir koyun verilir. 121'den 200'e
kadar iki koyun verilir. 201'den 400'e kadar koyun
verilir. 400 koyun iin de drt koyun verilir.
Bundan sonra her yz koyunda bir koyun daha verilir.
Yzden aasnn (yani aradaki miktarn) zekt
yoktur.
Zekta verilecek koyunun bir yan doldurmu olmas
arttr.

Atlarn Zekt:

221 -Bir kimsenin kark olarak sirne olan erkek ve
dii atlar bulunsa yahut sadece dii atlar olsa dilerse
her at iin (MS)
37[32]
bir dinar zekt verir, dilerse de
kymetlerini hesap edip her iki yz dirhem iin (SM)
be dirhem zekt verir. (Yani kymetlerinin 1/40'ini
zekt verir).
222 -Katrlarn ve eeklerin zekt yoktur. ifte koulan
hayvanlarn ve en az alt ay ve daha ziyade ahrlarda
beslenilen hayvanlarn da zekt yoktur.
223 - Birer yan doldurmayan deve, sr (ZS) olak
ve kuzu iin de zekt verilmez. Ancak bunlarn arasnda
bykleri varsa bunlar da zekta tbi olur.
224- Ortak sime hayvanlar olanlardan, her ortan
hissesi, ayr ayr nisab doldurmadka zektlar
gerekmez.
225 - Mal sahibinde zekt olarak verilmesi gereken
yadaki hayvan yoksa daha stn alnr ve fazla olan
kymeti geri verilir. Yahut aradaki fark ile beraber daha
aas alnr.

Altn ve Gmn Zekt:

226 - Altn ve gmn; kle halinde olsun, baslm
olsun, zinet olsun, kap olsun, ticarete niyet edilsin,
edilmesin nisab doldurunca zekt vardr.
227 - Ayr ayr nisaplar noksan olan altn ile gm,
kymet itibar ile birbirlerine katlrlar.
228 - Altnn nisab, 20 miskal
38[33]
altndr ve bunun

37[32]
mam Eb Yusuf ile Muhammed'e gre,ticaret iin olmayan atlarn zekt yoktur. Ticaret iin
olurlarsa o zaman zekta tabidirler.
38[33]
miskal = 80,18 gr.dr. 200 dirhem = 561 gr. dr.
zekt da yarm mskaldr. 20 miskalden sonra her drt
miskal iki krat
39[34]
(SM) zekt verilir.
229 - Gmn nisab, 200 dirhemdir. 200 dirhemde 5
dirnem . zekt verilir. Sonra her 40 dirhem iin bir
dirhem zekt yerilir.
230 - Dier madenlerle kark olan altn ve gm
paralarda maden eitlerinden hangisi dierinden oksa
hkm ona gre verilir. Eer katk maden, fazlal
tekil ediyorsa bu paralar ticaret mallar hkmnde olur.
ou gm ise gme gre, altn ise altna gre zekt
verilir.
231 -Dirhemlerde muteber olan on dirhemin yedi
miskal arlnda gelmesidir.
232 -Mallar, ticaret mal olmadka ve kymetleri de
altn veya gmn nisabna ulamadka zekta tbi
deildirler. Ticraet malnn kymeti de altn ve gmn
kymetine ilve edilir: (Yani altn, gm ve ticaret
malnn kymetleri toplam; altn veya gmden birinin
nisabna ulanca zektlarn vermek farz olur).
'
Mahsullerin ve Meyvelerin Zekt:

233 -Yamur veya akar sularla sulanan mahsllerin az
olsun ok olsun "r" ad ile onda bir = (1/10)
nisbetinde (SM)
40[35]
zekt alnr. Odun, ot ve acem
kamndan ise r alnmaz.
234 - Dolaplarla sulanan arazilerin mahsllerinden
yirmide bir = (1/20) zekt alnr. Saman ve
yapraklardan r alnmaz. Yaplan masraflar,
harcamalar ve alma cretleri yirmide bir alman
zekttan drlme
41[36]

235 - r arazisinden karld zaman az olsun ok
olsun baldan da r alnr.

Bugn mftlkler buna gre fetva vermektedirler.'30 no'lu dip nottaki llere baklrsa ortalama
olarak bunlarn doru olduu grlr. Tarihde arlk, uzunluk ve hacim l birimlerinin yer ve
zamana gre bir deiiklik gsterdii, ser, rf, hicaz, rak gibi bir takm nisbetlerle anld da
bir gerektir. Bunlarn gnmz l ve tart birimlerine gre deerlendirilmesi byk bir
ihtiytr. .
39[34]
.N. Bilmen, islm Hukuku c. 4 s., 121 (ist. 1969) da belirtildiine gre 1 krat = 0,200046
gr, yni 1 gramn milyonda ikiyz bin krk altsna eittir. 1 dir-hem-i er' de 14 krattr. Zektta,
mehirde, diyetlerde, hrszln nisabnda kullanlan da bu dirhemdir. 356,5 dirhem = 1 kilodur.
Ayn eserin 124. sahife-sinde de 7 miskal = 28,5 gram olduu kayd edilir.
40[35]
mam Muhammed ve Eb Yusuf a gre bir ene kadar dayanmayan ve 60 saa ulamryan
mahsllerden r alnmaz.
41[36]
1/10'den 1/20'e drlmesi bir yardm ve kolayhkdr. Ayrca ikinci bir yardma lzum
yoktur.
236 - r arazisini bir zimm satn ald zaman oras,
hara arazisi olur (SM). Fakat hara arazisi hibir
zaman r arazisine evrilmez.
237 - Anber, inci, mercan gibi denizden karlan
eylerden zekt alnmaz (S)
42[37]
.
238 - Kire, al, yakut, zmrt ve gz ta gibi
dalarda bulunan madenlerden de zekt adna bir ey
alnmaz.

'r
43[38]
- ZEKT TOPLAYICI

239 - Ar, bir zekt memurudur ki,. devlet reisi onu
yol gzerghlarna o yollardan mal geiren tccardan
zekt toplamak iin tayin etmitir.
Bu memurlar mslman tccardan 1/40, zmmlerden
1/20, harblerden de 1/10'i gmrk vergisi olarak alnr.
240 - Bir tacir, senesinin dolmadn yahut borlu
olduunu iddia eder veya baka bir memura verdiini,
falan ehirde fakirlere dattn ileriye srer ve yemin
de ederse aksi sabit olmadnda tasdik edilir. Bu
konuda mslman ile zimn eit haklara sahiptirler.
Harb ise, cariyelerin kendisinin mm'l-veledleri
olduu konusundaki iddiasndan baka eyde tasdik
olunmaz. Bunlardan domuz hari (SZ), arabn ky-
metinin 1/10'i zekt olarak alnr
44[39]
.

MADENLERN ZEKTI

241 -Mslman olsun zimm olsun, r veya hara
arazisinde altn, gm, demir, kurun ve bakr gibi
madenleri bulanlar bunlarn 1/5'ini hkmete verirler.
Geri kalan da kendilerinin olur. Fakat bu madenler bir
kimsenin kendi hanesinde bulunursa hkmet
bunlardan bir hisse alamaz (SM)
45[40]
Bir kimsenin
kendi arazisinde bulduu .eyler de tamamen kendisinin
olur.
B madenleri, slm memleketinde bir harb bulacak
olursa tamamen devletin olur.

42[37]
Bu imam A'zam ve Muhammed'e gredir. Balklardan da bir ey alnmaz. Eb Yusuf a gre
ise denizden kartlan inci,anber ve mercandan, altn ve gm paralardan da 1/5 nisbetinde zekt
alnr. Buna delil olarak da Hz. mer'in anberden 1/5 hisse almas ileriye srlyor.
43[38]
Zekt tophyan memurlara 'r, mil, s' gibi adlar verilir.
44[39]
imam Eb Yusuf ve Zferegre domuzlardan da ayn ekilde gmrk vergisi alnr.
45[40]
imam Muhammed ve Eb Yusuf a gre bir kimse bu madenleri ister kendi arazisinde, isterse
de kendi hanesinde bulsun 1/5'i devletindir.
242 - Bir hazine bulunur ve onun zerinde mslman
mal olduuna ait nianlar (damga, yaz, mslman bir
hkmdarn ismi vs.) bulunursa, bu hazine lukata =
(buludan mal) hkmndedir
46[41]
.
Bulunan hazinenin zerinde gayri mslimlere;
mriklere ait iaretler varsa bu ganimet hkmndedir;
1/5'i devlet hazinesinindir, geriye kalan da bulann olur.
243 - Bir kimsenin hanesinde Islmdan nceki devreye
ait gml bir mal bulunursa bu, o hane sahibinindir
47[42]
O yerin sahibi de oras fethedildiinde, devlet reisi
tarafndan snrlar izilerek ilk kendisine verilen
kimsedir. Eer bu kimsenin kim olduu bilinmezse, o
yere sahib olduu bilinen en uzak mlikinin olur.
Zektn Sarf Yerleri - (Kendilerine Zekt Verilen
Kimseler)
244 - Bunlar yedi ksmdr:
1) Fakir; mal ok az olup nisap miktarn bulmayan
kimsedir.
2) Miskin, hi bir mal yoktur.
3) Zekt memuru; yapt i lsnde kendisine zekt
verilir.
4) Fakir olup, harbe itirak edemiyen mcahitlere ve
hac yolunda39 ihtiya iinde kalan haclara;
5) Mkteb: Klelikden kurtulmak iin efendisi ile mal
karlnda antlama yapm olan kledir;
6) Fakir borlu;
7) Yolcu: Bundan maksat malndan uzak dm ve
elinde birey bulunmyan kimsedir.
Zektn verecek olan kimse bu yedi snfn hepsine
zektn verebilecei gibi, onlardan sadece birine de
verebilir.

Kendilerine Zekt Verilmeyenler:

245- Zimmye
48[43]
ve zengine zekt verilmez. Zengin
olan bir adamn kk ocuuna
49[44]
ve klesine de

46[41]
Bulanlar fakir ise kendilerinin olur. Zengin iseler devlete teslim eder veya fakirlere datrlar.
47[42]
Eb Yusuf a gre bulanndr, 1/5'ini de devlet alr.
48[43]
Mslmanlarn idaresi altnda bulunan gayr mslimlere zmm denir. Mslmanlarla
aralarnda antlama
olmyan gayri mslimlere de harb denilir.
49[44]
Zengin olan bir kimsenin fakir olan byk ocuuna zekt verilir. Babasnn
zengin olmas onun da zengin olmasn gerektirmez. Hatta byle bir kimsenin kendi olu var ise
nafakaya muhta olduunda nafakasn babas deil, olu verir.

zekt verilmez.
246 - Usl ve fru' bakmndan aralarnda yaknlk
olanlar da birbirlerine zekt veremezler. (Bir kimse
fakir olan babasna, dedesine, anasna, ninesine,
oullarna, kzlarna, kzlarndan ve oullarndan olan
torunlarna zektn veremez).
Bir kimse kendi ailesine ve mktap klesine de
zektn veremez.
247 - Him oullarna ve bunlarn klelerine zekt
verilmez.
248 - Bir fakire bir defada nisab miktar veya daha ok
zektn verilmesi mekruh olmakla beraber caizdir (Z).
249 - Nisaba mlik olmaynca shhatli ve alp
kazananlara da zekt verilir.
250 - Fakir zannedip zekt verdii kimsenin, zengin
veya Haim sllesinden olduu anlalrsa; yahut
karanlkta verir de sonra babasna veya oluna vermi
olduu meydana karsa bu kimse zekt borcunu
demi olur (S)
50[45]
Fakat yanllkla klesine veya
mktebine verirse yeniden zekt vermesi gerekir.
251 -Zekt, maln bulunduu yerde vermeyip baka bir
yere gtrp vermek caiz olmakla beraber mekruhtur.
Ancak o yerdeki akrabasna veya kendi memleketinin
ahalisinden daha muhta olana gtrp verirse mekruh
olmaz.

FITIR SADAKASI

252 - Sadaka-i ftr, asl ihtiyalarndan fazla nisap
miktar bir mala sahip olan hr ve mslim herkese
vaciptir. Bu kimseler, kendilerinin fitrelerini vermekle
mkellef olduklar gibi; kk ocuklarnn, hizmet iin
kullandklar klelerinin, mdebber klelerinin ve
kendilerinden ocuu olan cariyelerinin mslman
olmasalar dahi fitrelerini vermekle mkelleftirler.

Ftrann miktar

253 -Budaydan veya buday unundan yarm sa' =
(1.458 kilo gram) fitre verilir. Arpadan veya arpa
unundan, kuru hurmadan ve kuru zmden de bir sa1 =

50[45]
Eb Yusuf a gre bu kimsenin hata ettii kesin olarak anlaldndan, verdii zekt olmaz.
(2.917 kilo gr.) fitre verilir
51[46]
. Bunlarn kendileri
verildii gibi kymetleri de verilebilir.
Bir sa1 sekiz (STIrak ritline eittir.
254 -Fitre ramazan bayramnn birinci gn fecrin
doumundan itibaren vacip olur. Bundan nce vermek
de caizdir (F). Zamannda verilmeyip sonraya kalsa
yine vermek vacib olur.
255 - Mal olan kk ocuun velisi, onun ve ona ait
klenin fitrelerini, ocuun malndan verir (M). Fitreyi,
bayram gn, bayram namazna gitmeden nce vermek
mstehaptr.

ORU
52[47]


256 - Gerek eda ve gerekse kaza olarak ramazan
orucunu tutmak, kl-bli her mslmana farzdr.
Nezir ve keffaret orularn tutmak ise vaciptir.
Bunlarn haricindeki orular ise nafiledir.
257 - Ramazan bayramnda bir gn, kurban bayramnda
da drt gn oru tutmak haramdr.
258 - Ramazan orucuna ve birde gn belli edilen nezir
orucuna; akamdan ertesi gnnn kaba kuluk
zamanna kadar niyet edilebilir.
Bu niyet mutlak bir oruca yapld gibi nafile bir oruca
da yaplm olabilir.
259 - Gndzleyin, o gn nafile oruca niyet edip oru
tutmak caizdir. Ramazan gn baka bir vacib oruca
niyet edilirse bu ramazan orucu yerine geer
53[48]
.
Ramazan ve bir de gn belli edilen nezir orucundan
baka, dier orulara akamdan ve hangi oru olduklar
da belirtilerek niyet etmek arttr.
260 Ramazanda yolcu veya hasta olanlar, eer baka bir
vacip oruca niyet ederek oru tutarlarsa bu ramazan
orucu deil de, niyet ettikleri oru olur (SMF)
54[49]


51[46]
-Bak, . N. Bilmen. Byk islm Ilmhli, s., 363, Dip Not: 1 stanbul, 1970.
52[47]
Arapa'da orucun karl "Savm"dr. Savm herhangi bir eyi tutmak
mnasn tar. Gne tam gn ortasna gelip kzgnl ile o saatte yolcuIukdan alkoyunca
"Samet e-emsu = Gne tuttu" derler.
istilanda ise savn "hayzdan ve nifasdan teiniz olunduunda orucu bozan eyden kendine
mahsus zaman iinde nefsi tutmaktr."
Oru, farz ayndr ve farz oluu Kur'an'. Kerim'de sabittir. nkr edenlerin dinden ktklar gibi
mazeretsiz tutmayanlar da fsk olurlar. Kur'an'da "sizden kim Ramazana kavuursa oru tutsun -
Bakara, a: 185" buyurulur. Dier bir ayette de "Oru size farz klnd - Bakara, a: 183" denilir.
53[48]
Ramazanda hangi oruca niyet edilirse edilsin o yine ramazan orucu olur. nk ramazan
gn, baka bir oru tutmaya msait deildir.
54[49]
Bu Eb Hanife'ye gredir. mam Muhammed ve Eb Yusuf a gre ise yine ramazan orucu
yerine geer.
Fakat vacib bir oruca niyet etmeden oru tutarlarsa bu
ramazan orucu olur.

Orucun Vakti:

261-Orucun vakti; ikinci fecrin doumundan balar,
gnein batna kadar srer. Oru "hayzdan ve
nifasdan temiz olmak art e oruca niyetli olarak,
belirtilen vakit iinde, hibir ey yememek, imemek ve
cins mnasebette bulunmamak" demektir.
262 -Oru iin, aban aynn 29'unda gne batarken
hilli grmee almak mslmanlara vaciptir. Eer
hill grnrse ertesi gn oru tutulur. Hava kapal
olunca aban ay 30'a tamamlanr.
263 - Gkde bulut, toz veya bunlara benzer, ayn
grnmesine engel olan eyler varsa, dil olan bir
kiinin hilli grdn haber vermesi ile ertesi gn
oruca balanr. Bu kimsenin hr, kle veya kadn
olmas fark etmez. Eer hkim, bu kimsenin bu
konudaki haberini; hilli grdne ait olan ehadetini
red ederse sadece bu grenin oru tutmas gerekir.
Gkde herhangi bir engel yok ise o zaman bir kiinin
deil de, haber vermeleri ile kat bilgi hsl olan bir
toplumun hilli grdn beyan etmesi lzm gelir.
Bir blgede ayn grld sabit olunca btn herkesin
ona uymas icab eder. Gnein doum yerlerinin
deimesine itibar edilmez.
264 - ek gn (abann 30. gn) nafile orutan
bakas tutulmaz.
265 - Ramazann 29. gecesi, evval ay aratrlr.
Yalnz bana evval ayn gren, ertesi gn orucunu
bozamaz. Eer boznusa keffaret gerekmeyip sadece
orucunu kaza eder.
266 - Gkde ay grmee bir engel var ise iki adamn
veya bir adamla iki kadnn ay grdklerine ait
ehadetleri kabul edilir. Gkde bir engel olmad
zaman kalabalk bir topluluun ehadeti gerekir.
Zilhicce ay da evval gibi ortaya kartlr.
Keffaret ve kazay gerektirip gerektirmeyen ve orucu
bozup bozmayan durumlar: Keffareti gerektiren


sebepler:
267 - Ramazanda orulu olduu halde;
1) Kasten yemek yiyen,
2) Deva veya gda iin bir ey ien,
3) ki yoldan biri ile cins mnasebette, bulunan veya
kendisine cins temas yaplan kimseye hem kaza ve
hem de keffaret-i zhar gibi keffaret gerekir.
268 - Kazay gerektiren sebepler:
a) iki yoldan baka yerden cins temasda bulunan,
b) Hayvana temas eden,
c) Ailesini pmesi veya dokunmas ile inzal olan,
d) Makattan il koyan, burnuna ve kulana il
damlatan,
e) Bataki veya karndaki (SM) bir yaraya konulan
ilcn karna veya dimaa gitmesi,
f) Demir-yutmak,
g) Az dolusu kusmak (MZ),
h) Gece zannederek fecir doduu halde sahur yemei
yemek,
i) Akam zann ile gne batmad halde iftar etmek;
btn bunlara keffaret gerekmeyip kaza gerekir.

269 - Orucu bozmayan haller;

1) Unutarak yemek, imek, cins mnasebette
bulunmak,
2) Uyurken ihtilam olmak,
3) Kadna baknca meninin gelmesi,
4) Ya srnmek, gzlere srme ekmek,
5) pmek,
6) Gybet etmek,
7) Kendi kendine gelen kusuntu,
8) Sidik deliine bir ey damlatmak (S),
9) Boaza toz veya sinek kamas,
10) Cnub olarak bir ey yemeden sabaha kmak,
11) Diler arasnda kalan nohut tanesinden az bir yemek
kalntsn yutmak; btn bunlarn arkasndan bir ey
yemedike oru bozulmaz.
270 - Orulu olann sakz inemesi, bir eyi tatmas ve
kendinden emin olmaynca ailesini pmesi mekruhtur.

Hastalarn, Yolcularn ve zr ahiplerinin
Durumu:

271 -Hasta olmasndan veya hastalnn artmasndan
korkan orucunu bozar ve oru tutmaz.
272 - Yolcu olann oru tutmas, tutmamasndan daha
iyidir. Fakat orucunu bozarsa bu da caizdir.
273 - Hasta veya yolcu iken oru tutnyanlar, orularn
kaza etmee imkn bulamadan lrlerse zerlerine
herhangi bir bor yklenmezler. Fakat iyiletikten veya
mukm olduktan sonra lrlerse tutamadklar orularn
miktarnca kaza lzm gelir. Kaza edemedikleri gnler
iin de sadaka-i ftr lsnde bir fakire yemek
verilmesini va-siyyet ederler.
274 - Hmile veya ocuunu emziren bir kadn
ocuunun veya kendisinin durmundan korkarsa oru
tutmaz, sonra sadece tutamadklarn kaza eder.
275 - Oru tutmaya gc yetmiyen ok yal bir kimse
de orucunu tutmaz, her gn iin bir fakiri doyurur.
276 - Btn ramazan aym batan sona kadar delirmi
olarak geiren kimseye ramazan orucunu kaza etmesi
gerekmez. Fakat ramazann iinde delilii son bulursa o
gnden sonraki tutamad orularn kaza eder. Btn
ramazan baygn geiren kimse ayhnca kaza ile
mkellef olur.
277 - Nafile bir oruca balamakla (F); hem edas ve
hem de bozulduunda kaza edilmesi vacip olur.
278 - Gndzleyin hayzh bir kadn temizlenince,
misafir yolculuunu bitirince, sabi bula erince, gayri
mslim msimanla girince gnn geri kalan
ksmnda oruca devam eder.
279 - Ramazan orucu birbiri arkasmca kaza edildii
gibi ayr ayr gnlerde de kaza edilebilir. Dier ramazan
gelince kaza braklp ramazan orucu tutulur, sonra
kazaya devam edilir, baka bir ey yaplmaz.
Bayram ve terik gnlerinde oru tutmay adayan
kimseye bu ada lzm gelir, ancak bu gnlerde oru
tutulmayp baka gnlerde kazas yaplr.

TKAF*

280 -tikfa girmek, mekked bir snnettir.
Bir gnden az bir zaman itikfda bulunmak olmaz.
Vacib olan itikfda da byledir ki,bu ashabmzn
ittifak ile nezr edilmi olan itikfdr.
281 -tikf, orulu ve itikfa niyetli olarak cemaatla
namaz klnan bir camide kalmak demektir. Kadn da
evinin mescid edindii bir odasnda itikfa girer.
Camide itikfa giren erkek hakknda art olan eyler,
evinde itikfa giren kadn iin de arttr.
282 - tikfa girenin hi konumamas mekruhtur.
Konuur fakat ancak hayr syler. Cins mnasebette
bulunmas ve buna gtren eyleri yapmas haramdr.
Gece veya gndz unutarak olsun, kasden olsun cins
mnasebette bulunmakla itikf bozulur.
284 -Bir ka gn itikfa girmei kendisine vacip klana
o gnlerin gecesinde de pepee hi ayrlmadan itikfda
kalmas lzm gelir. Sadece gndz itikfa girmee
niyet etmise bu da kabul olunur.
285 - itikfa balamakla onu tamamlamak ve eer
brakld ise kaza etmek vacip olur.
tikf: Lgtta, bir yerde kalmak ve haps olmak
mnalarna gelir, istilanda ise, bir camide veya ona
benzer bir yerde itikfa ve oruca veya baka bir eye
niyet ile kalmakdan ibarettir.

HAC
55[50]


286 - Hac, mr ierisinde yaplmas bir defa farz olan
bir ibadettir. u kimselere farzdr:
1) Mslman,
2) Hr,
3) Akll olan,
4) Bula ermi,
5) Shhatli,

55[50]
Hac: Lgtta byk bir eyi ziyarete ynelmektir. Istlahda "Kendine ait artlarla muayyen
bir zaman iinde husus ekli ile Beytulh tavaf etmektir." Hac kat' bir farzdr. Bunu inkr
edenler dinden km olurlar. Hac, Islmn farzlarndan biridir ve farz olduu Kur'an'daki "Ona
bir yol bulabilenlerin (gc yetenlerin) Beyti hace (ve ziyaret) etmesi Allahn insanlar zerinde
bir hakkdr..." (Al-i Imrn, a: 97) ayeti ile bildirilir. Haccn farz olduuna ait ayrca Hz.
Muhammed (S.A.V)'in szleri vardr. 'slm be temel zerine kurulmutur" (Mslim, iman: 19)
ve "Rabbmzn evini hac edin" hadisleri bu far-ziyyeti gsterirler. Bu konuda icma da meydana
gelmitir. Haccn farz olmasna sebep "Beytullh"tr. nk hac ona izafe edilmitir. Bunun
farziyeti (namaz gibi) tekrar tekrar gelmez. Zira Beytullah'da (zaman gibi) tekrarlanma yoktur.
Hac farz olur olmaz yerine getirilmesi icab eden bir ibadettir. Hz. Muhammed' (S.A.V) "Kim
kendisini Allann evine gtrecek bir yiyecek bulur da hac etmezse; onun iin yahudi veya
nasran olarak lmekden bakas yoktur" (Tirmiz, Hac: 3) buyurur. Eb Hanife'den gelen bir sz
de buna dellet eder. Eb Hanife der ki: "Kimii yannda hacca gidecek mal var da evlenmek
isterse nce hac eder." Bir sene iinde lmek ndir rastlanan bir ey deildir. Fakat bir namazn
vakti ierisinde lmek ndirdir. Bundan dolay farz olur olmaz hemen hacca gitmek icmaen daha
stndr. (El-Ihtiyr) Bir gre gre de hac farz olur olmaz hemen o sene yaplmas gerekmez.
Dier senelerde de yaplabilir. Sonraki senelere braklmasnda bir gnah yoktur. Fakat bu
grn daha zayf olduu sylenir. (Bak. . N. Bilmen Byk slm Ilmhli s., 375).
6) Binecek vasta ve yol masraflarn tedarik eden,
7) Asl ihtiyalarndan fazla gidi geliinde kendisine
yetecek nafakas olan,
8) Dnnceye kadar ailesinin nafakas bulunan.
Bunlardan baka yol emniyetinin de bulunmas gerekir.
287 - Kadn, arada yol
56[51]
olduu zaman ancak kocas
veya nikh dmiyen birisi ile gidebilir ve
mahremlerinin nafakalarn temin etmek de onun
zerine der. Kadn kendisini Hicaza gtren bir
mahremini bulunca kocasnn izni olmasa da farz olan
hacc yerine getirir.
,
288 - Haccn Vakti: (Mevsimi)

evval, zilkade ve zilhiccenin ilk on gndr. Bu
mevsimden nce ihrama girmek caiz olmakla beraber
mekruhtur.
289-Mkatlar
57[52]

1) Irak'dan gelenler "Zat Irk" denilen yerde,
2) am'dan gelenler "Cuhfe"de,
3) Medine'den gelenler "Z'l-Huleyfe"de,
4) Necid'den gelenler "Karn"de,
5) Yemen'den gelenler de "Yelemlem" denilen yerde
ihrama girerler. Bu yerlere gelmeden nce ihrama
girerler. Bu yerlere gelmeden nce ihrama girmi olmak
daha iyidir.
290 -Dardan Mekke'ye girmek istiyenlerin bu yerleri
ihramsz olarak gemeleri caiz olmaz.. hramsz
geenlerin bir koyun kurban etmeleri lzm gelir. Eer
geri dnp inikatta ihrama girerlerse kurban kesme
borcu da der. Hac veya umre iin ihrama girer sonra
"Telbiye" ederek mkata dnerse yine kurban
borcundan kurtulur (SMZ). Fakat "Hacerlesved"e el
srer ve tavafa balar da mkata dnerse artk bortan
kurtulamaz. Mekke'ye gitmek kast olmyan birinin
mkattan ihramsz gemesi bir bor gerektirmez.
291 -Harem
58[53]
ile mkat arasnda bulunanlarn ihrama

56[51]
Bu yolun en az, yolcu namaznda getii zere 18 saatlik olmas lzmdr.

57[52]
-Dardan hacca gidenlerin ihrama girmelerine mahsus be yer vardr. Bu yerlere mkat
denilir (Mtercim).
58[53]
Mekke'nin etrafndaki bir mikdar araziye "Harem" denir (Mtercim).
girme yerleri; Hill = (Harem dndaki yerler)dir.
Mekke'de olanlarn hac iin ihrama girme yerleri
Haremin kendisidir. Mekkeliler umre iin ise Haremin
dndan ihrama girerler.

hrama Girecekler iin Yaplmas Mstehap Olan
ler:

292 - ihrama girmek istiyen bir kimsenin u aadaki
ileri yapmas mstehap olur:
1) Trnaklar kesmek,
2) Byklar ksaltmak,
3) Kask ve koltuk altlarn tra etmek,
4) Abdest almak veya gusl boy abdesti almak ki, bu
daha iyidir;
5) Beyaz ve yeni, belden yukar ve aasn rten iki
para elbise giyinmek. stn olan budur, avret yerlerini
rten bir tek elbise giyinmek de caizdir.
6) Bulunduunda gzel kokular srnmek,
7) iki rekt namaz klmak,
8) "Allahm ben hac etmek istiyorum onu bana
kolaylatr ve hacc-m kabul et" diye du etmek,
9) hrama niyet etmek, ki kalb ile niyet yeterlidir,
10) Namazdan sonra "telbiye"de bulunmak. Telbiye
yledir:.
"Lebbeyk, Allahmme Leybbeyk, L erike leke
lebbeyk, inne'l-hamde ve'n-ni'mete lek; Ve'1-Mlke l
erike lek" = "Allahm! Ben senin emirlerine her zaman
uyarm. Senin iin ortak yoktur. Davetine daima
samimiyet ve sadakatla katlrm. Gerekten hamd de
nimet de senindir. Mlk de sana aittir. Ortan da
yoktur. Kabul et ey Allahm!" Niyet edip "telbiye"de de
bulununca artk ihrama girmi olur.

293 - hrama Girdikten Sonra:

1) Cins mnasebette bulunmaz, ktlklerden,
ma'siyetten ve bakalar ile ekimekten son derece
kanr.
2) Gmlek, pantolon, sark, fes, palto ve mest giyilmez.


/
3) Batan ve vcuttan ty koparlmaz.
4) Usfur ve ona benzer boyalarla boyanm elbiseler
giymez.
5) Gzel koku srnmez.
7) Yzn ve sakaln hatmi ile ykamaz ve ya
srnmez.
8) Kara av hayvanlar ldrlmez, hatta iaret edilmez
ve avlama yolu gsterilmez.
9) Pire, tahta kurusu, sinek, ylan, akrep, fare, kurt,
karga, delice kuu ve dier yrtc hayvanlar kendisine
saldrdklar zaman ldrmesi caizdir.
10) Av hayvannn yumurtas krlmaz ve Haremdeki
aalar kesilmez.
11) Balk avlamak serbesttir.
12) Deve, inek, koyun, kei, tavuk ve ehil rdek
kesmek caizdir.
13) Ykanmak ve hamama girmek de serbesttir.
14) Evde ve mahfada glgelenilir.
15) Bele anta balanr.
16) Dmanla vuruulur.
17) Namazlardan sonra her yksek yere kdka,
vadiye indike, bir atlya rastladka ve seher
vakitlerinde bolca "telbiye"de bulunur.
Gece ve Gndz Mekkeye Giri;

294 -Dier memleketler gibi, Mekke'ye gndz veya
gece girmenin bir zarar yoktur. Mekke'ye girilince
nce Mescid-i Haram'dan ie balanr. Beytullah
grlnce "Tekbir" getirilir ve "Kelime-i Tevhd"
okunur.
295 e nce "Haceru'l-esved"den balar. Bu ta
karsna alr ve "Tekbir" getirir. Namazda olduu gibi
ellerini kaldrr. Hi kimseye eziyet vermeden eer
gc yeterse Hacer'l-esved'i per, veya elini srer. Elini
srmee g yetiremezse eli ile iaret eder.
296 -Sonra "Tavaf- Kudm = geli tavaf" yaplr. Bu
tavaf Mekke'nin dndakiler iin snnettir. (Mekkeliler
hakknda snnet deildir).
Tavafa Haceru'l-esved'den balamr. Kabe'nin kaps
tarafna doru saa gidilir. Bu arada ihramn bir ucu sa
koltuktan alnp sol omuz zerine atlr. Bylece
"Hatm" denilen duvarn arkasndan yedi dn
yaplr
59[54]
, ilk dnte sratli hareket edilir, sonra
daha ar ve vakarla yrnr. Her Haceru'l-esved'e
gelindiinde el srlr ve tavaf bu taa el srmekle
biter.
297 -Tayafdan sonra brahim makamnda'iki rekt
namaz klnr. Yahut bu namaz Mescid-i Haram'da
kolay gelen bir yerde klnr, sonra da Haceru'l-esved'e
el srlr.
298 Buradan Safa tepesine klp Beytullah'a dnlr
ve "Tekbr" getirilir, eller kaldrlarak "Kelime-i
ehdet" sylenir. Hz. Peygambere (S.A.V) "Salat
selm" getirilir ve ihtiyalar iin Allaha du edilir.
299 - Sonra Merve'ye doru ar ar inilir. Yeil
iarete gelince dier yeil iareti geinceye kadar
koulur. Sonra Merve'ye varlr ve Sa-fa'daki gibi
hareket edilir. Buraya kadarna bir avt denilir. Safa ile
Merve arasnda yaplan sa'y yedi avt olur. Sa'y'a
Safa'dan balanr Merve'de bitirilir.
300 - Sonra ihraml olarak Mekke'de kalnr ve
dilendii kadar Kabe tavaf edilir.
301 -Sonra Zilhiccenin 8. gnnn sabahnda Mina'ya
gidilir. Arefe gn sabah namazn klmcaya kadar
orada gecelenir.
302 -Mina'dan Arafat'a geilir. le olduu zaman
haclar abdestlerini alr veya boy abdesti alrlar.
Namazlarn imam ile klacaklar ise le ve ikindi
namazlarn bir ezan ve iki kametle le namaznn
vakti ierisinde klarlar. Yalnz klanlar ise her namaz
kendi vakti ierisinde klarlar (SM?
60[55]
.
Namazdan sonra binek stnde eller tamamiyle ahp
kaldrlarak Allaha hand- sena edilir. Onun
Peygamberine "Salt selm" getirilir ve Allah
Teldan isteklerde bulunulur.
303 - Arafat'n "Batn- rene" denilen yerden baka her
taraf vakfe = (durma) yeridir. Orada durmann zaman
da gnein zeval vaktinden, ertesi gn ikinci fecrin
doumuna kadardr. Bu zaman iinde burada
bulunmyanm hacc kazaya kalm olur. byle olunca

59[54]
Her dne bir "avt" ad verilir. Yedi avt'a da "tavaf ad verilmektedir.
60[55]
imam Muhammed ve Eb Yusuf a gre yalnz klan da ikindiyi le ile beraber klar.
kadn ile mnasebette bulunmak hell olur.

o kimse tavaf eder Safa ile Merve arasnda koar,
ihramdan kar ve haccm (gelecek yl) kaza eder.
304 - Gne batnca imamla beraber Mzdelife'ye
gidilir. Yolda bakla byklnde 70 ta toplanr.
Mzdelifeye gelinceye kadar yolda akam namaz
klnmaz. Akam namaz bir ezan ve bir kamet
yaplarak yats ile beraber klnr.
305 - Gece Mzdelife'de kalnr. Sabahn alaca
karanlnda sabah namaz klnr. Namazdan sonra
"Me'ar- haram" denilen mevkiye gidilip orada biraz
durulur. Mzdelife'nin de "Muhassr Vadisi" mstesna
her taraf vakfe yeridir.
306 - Oradan gne domadan Mina'ya hareket edilir.
Mina'da eytan talama iine "Cemret'l-akabe"den
balanr. Oraya vadinin aasndan yukarya doru
yedi ta atlr ve her atta tekbr getirilir.
307 - Bu ta atndan sonra orada durulmaz. lk tan
atlmas ile "Telbiye"ye son verilir. Sonra istiyen
kurbann keser. Kurban kesme ii bitince salar
ucundan alnr veya tra olunur ki, bu daha iyidir. Bu
iler yaplnca kadndan baka her ey hell olur.
308 - Sonra Mekke'ye gidilip, o gn, ertesi gn veya
daha sonra farz olan "Ziyaret Tavaf" yaplr. Bu tavafn
hepsini veya drt avt = (dnm yapmyan tavaf
edinceye kadar ihraml olarak kain-.

Ziyaret Tavafi yle Yapln

309 - Beytullah yedi defa dnlr. Bu tavafda alml
ve sratli yrnmez. Tavafdan sonra Safa ile Merve
arasnda da koulmaz. Eer bu alml ve sratli
yrme = (remel) ve Safa ile Merve arasnda koma i-
leri tavan kudmda yaplmamsa bu tavafda yaplr.
Bunlardan sonra
310 -Bayramn ikinci gn olunca, zevalden sonra
cemreyi de talar ve herbirine yedier ta atar. Sonra
orada, dier haclarla beraber Kabe'ye doru ynelip
duada bulunur. Bayramn nc gn ve eer Mina'da
kalrsa drdnc gn de zevalden sonra yukardaki gibi
cemreler talanr. Eer bayramn nc gn
Mekke'ye giderse drdnc gnn talamas zerinden
der.
Mekke'ye gelirken yolda "Muhassab" denilen kumluk
bir derede, bir mddet dahi olsa biraz oyalanr ve sonra
Mekke'ye geip orada kalr.
311 -Ailesine dnmek istiyen "Tavaf- sader" denilen
veda tavafin-da bulunur. Bu da yedi dntr. Bu
tavafta alml ve hzl yrmek, Safa ile Merve
arasnda komak yoktur. Veda tavaf, Mekkeli olmyan-
lara vaciptir.
312 - Veda tavaf bitince, Zemzem suyuna gelinir.
Herkes kendi suyunu kendisi eker ve iebildii kadar
ier.
313 -Zemzem iiminden sonra Kabe kapsna gelinir ve
eii plr. Buradan "mltezem"e varlr
61[56]
. Sa
yanak ve gs oraya dayandrlr, Kabe'nin rtsnden
tutulur. Bu durumda dua edilir, alanr ve yz
Beytullah'a doru geri geri uzaklalr.
314 - hrama giren kimse, gelirken Mekke'ye girmez de
Arafat'a gider ve orada vakfe yaparsa kendisinden
"Tavaf- Kudm" der.
315 -Arafat'tan uyuyarak veya baygn olarak gemek
yahut o yerin Arafat olduunu bilmemekle de "vakfe"
yerine getirilmi olur.
316 -Hac hususunda kadnlar da erkekler gibidir, u
kadar var ki kadnlar sadece yzlerini aarlar, balarn
amazlar. Telbiye yaparken de seslerini ykseltmezler.
Tavaf da alml ve Safa ile Merve arasnda da hzl
hzl yrmezler. hramdan kmak iin salarnn
ucunu alrlar, tra etmezler. Dikili elbise giyerler.
Kalabalk adamlar arasnda Haceru'l-esved'i pmee
almazlar.
317 - hrama girmek zereyken det gren kadn,
ykanr ve ihrama girer. Bu durumu ile tavafda
bulunmaz. Arafat'ta vakfeden ve tavaf- ziyaretten sonra
det grrse memleketine dner. Veda tavafn yap-
mamasndan dolay zerine bir ey lzm gelmez.

Umre:

318-Umre, snnettir, ihrama girmek, Kabe'yi tavaf
etmek ve Safa ile Merve arasnda komaktan ibarettir.

61[56]
Mltezem: Kabe kaps ile Hacer'I-esved arasndaki yerdir.

Bunlar da bitince tra olur veya salarn ksaltr.
319 -Senenin her gnnde umre yaplmas caizdir.
Arefe, bayram ve terik gnlerinde yaplmas ise
mekruhtur.
Umrede, ilk tavafda telbiyeye son verilir.

Hacc- Temett:

320 - Hacc- temett1, hacc- ifrattan daha stndr ve
yle yaplr:
Hac aylar iinde nce umre ile ihrama girilir, tavaf
yaplr, Safa ile Merve arasnda koulur, tradan yahut
salarn ularndan alndktan sonra ihramdan klr.
Sonra Zilhiccenin 8. gn hac iin yeniden ihrama
girilir. Bu zamandan nce girmek daha iyi olur.
321 -Mutemetti' = (hacc- temettu'uyapan) ziyaret
tavafn, hacc- ifrad yapar gibi yapar. Bu tavafda
alml ve hzl yrr, Safa ile Merve arasnda koar.
322 - Mtemetti'm kurban kesmesi de gerekir. Buna
gc yetmi-yen gn arefe gn son olmak zere
oru tutar. Bundan daha nce ih-ranl iken tutmas da
caizdir. Hac ileri bittikten sonra da yedi gn. oru
tutar. lk gnlk orucu tutmyan, borcundan ancak
yine bir kurban kesmekle kurtulur (F).
323 - Kurbann Mekke'ye beraberinde gtrmek
istiyen umre iin ihrama girer, kurbann sevk eder ve
sylediklerimizi yapar. Makbul budur. Bu durumda
umre iin giydii ihramdan kmadan hac iin ayrca
ihrama niyet eder.
324 - Bayram gn tra olduu zaman her iki ihramdan
da bylece kar ve hacc- temett'a ait kurbann keser.
Mekkeliler temett ve kran hacc yapmazlar.
325 - Mkat dahilindeki yerlerden olanlar,da temett ve
kran hacc yapamazlar.
326 - Mutemetti1 kurban gtrmeyip umre'den sonra
evine dnerse hacc- temettu'u btl olur, gtrmse
btl olmaz (M).

Hacc- Kran*:

327 - Hacc- Kran, hacc- temett'dan daha makbuldr
(F). Yaplma ekli yledir:
Hacc- kran yapacak olan, hac ve umre her ikisi iin
mkatta Allah Telya niyaz eder ve "Ey Allahm ben
umre ile hac yapmak istiyorum. Onlar bana kolay kl
ve benden kabul et" diyerek duada bulunur.
Hacc- Kran, hac ile umre iin bir defada ihrama
girmektir.
328 - Bu kimse Mekke'ye girince nce umre yapar:
Beytullah' tavaf eder, Safa ile Merve arasnda koar.
329 - Sonra hac ilerine balar: Tavaf- Kudm yapar,
bayram gn "Cemret'l-akabe'ye ta atnca hacc-
kran iin kurban keser. Buna g yetiremiyen hacc-
temett' yapan gibi oru tutar.
330 - Krn = (hacc- kran yapan) Mekke'ye girmeden
Arafat'a giderse hacc- kran btl olur ve bu hac iin
kesmesi gereken kurban borcu da der. Fakat
ihramdan yz evirdii iin bir kurban kesmesi ve
umreyi de kaza etmesi lzm gelir. '

331 - CNAYETLER:

1) hraml iken bir uzvuna gzel koku sren, dikili
elbise giyen, yahut bir gn ban rten kimseye ceza
olarak bir koyun kesmek der.
2) Bann drtte birini, kan aldracak yerlerini (SM),
koltuk altlarn veya sadece bir koltuk altn, enseyi,
yahut kasn tra edenin de bir koyun kurban etmesi
gerekir.
3) ki el ve ayaklarnn trnaklarn veya sadece birinin
trnaklarn kesene de bir koyun kesmek lzm gelir.
4) Tavaf- Kudm' yahut tavaf- saderi cnup olarak
yapan veya abdestsiz tavaf- ziyareti yapanlarn da
cezas bir koyun kurban etmektir.
5) Arafat'tan, imamdan nce ayrlan da bir koyun
kurban eder. Fakat gne batmadan ve imam
ayrlmadan evvel oraya dnerse cezas der. Gne
batmadan nce ve imam ayrldktan sonra, yahut gne
bat-tkdan sonra oraya dnerse bu cezas sakt olmaz.
6) Tavaf- ziyaretten ve den az avt veya veda
tavafn yahut ondan drt avt = (dn) yapmyan,
Safa ile Merve arasnda yrmi-yen, Mzdelife'de
durmyanlara da bir koyun kesmek bor olur.
7) Ziyaret tavafn avret yeri ak olarak yapan
Mekke'de kald mddete bu tavaf iade eder. Bunu
iade etmezse kurban kesmek vacip olur.
8) Cemrelerin hepsini yahut bir gnln veya bayram
gnnde yaplan "Cemret'l-akabe"yi yapmyanlarm da
bir koyun kesmesi icab eder. Cemret'l-akabenin
ekseriyetini deil de azn terk ederse her ta iin yarm
sa' = (1.667 kilogram) buday tasadduk eder.
9) Bann drtte birinden azn tra eden, be trnakdan
daha az trnak kesen veya ayr ayr uzuvlardan (M) be
trnak kesenin de yarm sa' buday vermesi icab eder.
10) Tavaf- kudm yahut veda tavafn abdestsiz
olarak yapanlar da yarm sa' buday verirler. Fakat
ziyaret tavafm, cnp ve hayzl
olarak yapanlar ceza olarak bir deve keserler.
11) Bir zrden dolay gzel koku srnen, tra olan
veya dikili elbise giyen isterse bir koyun keser, isterse
de alt fakire sa1 yiyecek verir veya gn oru
tutar.
12) Arafat'ta bulunmadan nce ihraml iken iki yoldan
biri ile cins mnasebette bulunann hacc fasid olur ve
bir koyun kesmesi gerektii gibi ayrca haccma devan
eder ve sonraki yllarda da haccm kaza eder. Kaza
ederken ailesini kendisinden ayr tutmaz. Arafat'ta
vakfeden sonra cins temasda bulununca hac fasid
olmaz. Bir sr veya deve kesmesi lzm gelir.
13) Tradan sonra cins temas yaplr veya plr,
yahut ehvetle dokunlursa bir koyun kesmek icab eder.
14) Umre'de tavafn drt dnnden nce ailesi ile
temasda bulunan kimsenin de umresi fasid olur. Fakat
bu umreyi tamamlar ve sonra da kaza eder. Ayrca bir
koyun keser. Umre'de drt dnden sonra cins temas
yaplnca umre fasid olmaz, sadece bir koyun kurban
edilir. Bu konuda kasten yapanla unutarak yapan eittir.
hramlmn Bir Av Hayvann ldrmesi veya ldrene
Yol Gstermesi:
332 - hraml olan kimse bir av hayvann ldrr veya
ldrene yol gsterirse cezalanr. Bu konuda ilk
balyan veya bir ka defa yapan unutarak veya kasden
yapanlar arasnda fark yoktur.
333 -Ceza yle tesbit edilir: ki dil kimse avlanma
yerinde veya ona en yalan olan yerde avn kymetini
bierler. Sulu bu kymet karlnda isterse bir hayvan
alp kurban eder, isterse de yiyecek alp her fakire
yarm sa' = (1.667 kilogram) buday olmak zere
datr. Dilerse de her yarm sa' karlnda bir gn
oru tutar. Yarm sa'dan az olan. miktar da, ya olduu
gibi verir veya onun yerine de bir gn oru tutar.
334 - Bir av yaralyan yahut tyn yolan veya bir
uzvunu koparan verdii noksanl demede bulunur.
Kuun tylerini yolana, avn ayaklarn kesene bu
hayvanlarn tm kymetlerini demek der. Yumartay
kran da onun kymetini der. Bit ve ekirge ldren,
fakire diledii kadar bir ey verir.
335 - hraml olan, av hayvann keserse o hayvan le
hkmnde olur. hramdan, ihramda olmyanm avlad
av hayvannn etinden, eer ona yardm etmemise
yemesi helldir.
336 -Hacc- ifrad yapan kimseye bir kurban kesmesi
gereken her yerde, hacc- kran yapana iki kurban
kesmek gerekir.

hsar - Engel kmak*

337 hrama giren bir kimse; dmandan, bir
hastalkdan veya nafakasnn tkenmesinden dolay
haccm yapamyacak hale gelirse; Mekke'nin hareminde
kesilmesi iin bir koyun gnderir veya kendi adna bir
koyun satn alnmas iin parasn gnderir, sonra da
ihramdan kar.
Byle bir kimsenin gnderdii koyun bayram
gnlerinden nce de kesilebilir (SM). Hacc- kran
yapan bu durumda iki koyun gnderir.
338 - Hacdan men edilen ihraml, kurban gndermekle
ihramdan kar ve sonra hac yapmaya imkn bulursa
hem hac ve hem de umreyi eda etmesi gerekir. Hacc-
kran'a niyet eden ise bir hac ile iki umre yapar.
Umre'ye niyet eden de bir umre yapar.
339 - Bir ihraml, hacdan men edilip kurban
gnderdikten sonra engel ortadan kalkarsa; gnderdii
kurban ele geirmee ve hacc eda etmee imkn
bulunca, ihramdan kmayp hacca devam eder.
Kurban ele geirmek ve hacc eda etmek klarndan
sadece birini yapmaya imkn olursa ihramdan kar.
340 - Mekke'de Arafat'ta vakfe'den ve ziyaret
tavafndan alakonu-lan kimse gerekden alakonulmu
saylr. Bu iki farzdan birini yapmaya imkn bulursa
muhsar, yni alakonulmu saylmaz.
Bedel - Bakas Yerine Hac Yapma:
341 -Vekil gndererek farz olan hacc ifa etmi olmak
iin kendisi adna gnderilenin; l yahut lnceye
kadar devaml bir acz iinde bulunmas gerekir.
342 - Vekil, hacca mvekkili adna niyet eder ve
"Allahm falann haccm kabul et" der.
343 - Kendisi iin hi hac yapmam olann, kadnn ve
klenin vekil olmalar caizdir.
344 _ Hacc- temett1, hacc- kran ve ilenmesi yasak
olan fiillerden dolay kesilmesi lzm gelen kurbanlar
vekil zerine bor olur. Fakat ihsardan dolay icab eden
kurban vekil gnderene aittir.
345 -Vekil, Arafat'ta vakfeden nce ailesi ile
mnasebette bulunursa, kendisine verilen nafakay
tazmin eder ve kurban da kesmesi gerekir. Nafakadan
arta kalan da gnderenin vasisine yahut miraslarna
veya kendisine geri verir.
Bsar: Men ve haps etmek mnalarna gelir, istilanda ise
"ihrama girip hacca ait ilere devam eden kimseyi bu
ilerinden alakoymaktr."
346 - Kendi adna hac yaplmasn vasiyyet eden
kimseye vekil olan, orta durumda tasarruf eder, hacca
binite binerek gider. lnn vekili, lnn
memleketinden yola kar. Fakat nafaka yetimeyince
yetitii yerden hareket edilir.
HEDY - (Mekkede kesilen kurban):
347 -Bu kurban, deveden, srdan ve davardan olur.
Davarn bir yanda veya o bykle yakn olan
kurban edilir.
348 - Hacc- kran ve hacc- temett' iin veya nafile
olarak kesilen kurbanlar ancak bayram gnlerinde
kesilir. Kesen bunlarn etinden yiyebilir. Dier cinayet
kurbanlar istenildii zaman kesilir ve sahipleri
etlerinden yiyemez. Btn bu kurban eitleri ancak
"Harem-i erif de kesilir. Beceriyor ise bir insann
kendi kurbann kendisinin kesmesi daha iyi olur.
349 - Bu hayvanlarn ullar ve yularlar sadaka olarak
verilir. Bu kurbanlardan kasap creti verilmez.
350 - Kymetsiz, kesilecei yere kadar gidemiyecek
derecede topal, kemiklerinin ilii kalmam derecede
zayf, kulaklar kesilmi, kr, kulaksz olarak yaratlan,
kuyruu kesilmi olan hayvanlar kurban olmazlar.
Uzvunun te biri ve daha ou olmyan hayvan da
kurban olmaz. Eksiklii de birden az ise kurban olur
(SM).
Uyuzlu, stten kesilmi, buruk ve boynuzsuz hayvanlar
kurban etmek caizdir.
351 -Zaruret olmadan kurbanlk hayvana binilmez.
Binmekten dolay hayvanda bir eksiklik olursa onu,
tazmin ve tasadduk eder. Kurbanlk hayvann st varsa
salmaz.
352 - Hayvan nne katp gtrrken yolda lr ve
kurbanhkdan karsa nafile olduunda yerine bakasm
kesmek gerekmez. Vacip ise hayvan diledii ekilde
tasarruf eder ve yerine bakasn alp keser.
353 - Hacc- kran ve hacc- temett' iin kesilen ve
nafile olarak kurban edilen sr ve develerin
boyunlarna kurbanlk nianlar taklr. Baka
kurbanlara ise taklmaz.




KNC BLM

"Allah kime hayr dilerse onu dinde fakh klar11 Hadis
(Tecrd-i sarh, c. 1. H. No. 64)

ALI-VER
62[1]


1- Al-veri "sattm" ve "satn aldm" gibi, gemi
zaman gsteren icab ve kabulden ibaret iki szle
meydana gelir. Ayrca "sattm" ve "satn aldm"
anlamnda her sz ve karlkl alp-verme (F) ile de
akit yaplm olur.
2 - Satc ve alcdan biri ah-veri iin icapta bulunsa
dieri; isterse kabul eder, isterse red eder. kisinden
herhangi biri kabulden nce meclisden kalkp giderse
icab btl olur.
3 - cab ve kabul bulununca ikisi iin de hyar- meclis
= (muhayyerlik, tek tarafl cayma) olmadan (P) al-
veri kesinleir.
4 - Satlan eyann, hakkndaki bilgisizlii giderecek
derecede tannmas gerekir. Zimmette olan, yani
denecek olan parann da mikdar ve cinsinin bilinmesi
arttr. Mutlak bir para sz edilmise bu, o mem-
leket parasnn revada olanna yorumlanr.
5- llen ve tartlan eylerin, lerek, tartarak ve

62[1]
Bey1 = (ah-veri): Lgtta, mutlak bir mbadele ve deiimdir, ister m ah ve ister baka bir
eyi olsun satn almak da byledir. Allah Tel "phesiz ki Allah hak yolunda (muharebe ederek
dmanlar) ldrmek-de, kendileri de ldrhnekde olan m'minlerin canlarn ve mallarn -
kendilerine cennet (vermek) mukabilinde- satn almtr, buyuruyor. Tevbe: a. 111)".
Baka bir ayette de: "Onlar doru yolu brakp sapkl, mafirete bedel azab satn alm
kimselerdir... Bakara,
a: 175" denilir. Hukukda ah-veri; "kymeti olan bir mal yine kymeti olan dier bir mal
karlnda mlk
edinmek ve edindirmek kayd ile deitirmektir." Eer maln kendisi deil de menfaati bir bedel
karlnda
bakasna devredilirse o bey'e, icare = (kira) veya nikh denilir. Eer karlksz ise ona hibe =
(ba) denilir.
Ah-veriin meruluu kitap, snnet ve akl delillerle sabittir. Allah Tel Kur'an'da "Allah ah-
verii hell rbayi
(faizi) ise haram klmtr. Bakara, a: 275" diyor. Yine: "Ey iman edenler, birbirinizin mallarn
haram sebeplerle
yemeyin. Meer ki (o mallar) sizden karlkl bir rzadan (doan) bir ticaret (mal) ola... Nisa, a:
29" der.
Snnete gelince; Hz. Muhammed (S.A.V) peygamber olarak gnderildii zaman nsanlar ticaret
yapyorlard.
Peygamberimiz (S A.) onlara dokunmayp ileri zerinde serbest brakt. Kendisi de bizzat veya
vekli vastas
ile satn ald ve satt. Ticaretin meruluunda limler birlemilerdir.
Akl ynnden de ticaretin meruluuna olan ihtiya mhimdir. nk insanlar dierlerinin
elindeki yiyecek,
iecek, ticaret mal ve paraya muhtatrlar. Bunlar elde etmenin ah-veriden baka yolu yoktur,
insanlarn cim-
rili ve mala olan sevgileri ellerindeki mal karlksz karmaya engeldir. Bylece karlkl
demeye ihtiya
vardr, insanlarn, ihtiyalarn gidermee yol bulmalar gerekir.
Al-verin esas icab = (sattm, sana verdim) ve kabul = (raz oldum) dur. Bu ikisi, hkmn bal
olduu rzay
gsterirler. Bu ikisi anlamnda olan sz de byledir.
Akdin art: Maldr ve satann ticarete ehil olmasdr. Yoksa sahih olmaz.
Akdin mahalli: Maldr ve hukuk ynnden ondan bahsedilir.
(karlk) in sabit olmasdr.
Hkm:. Kesinletii zaman veya bireye bal olup izin verildiinde alan iin mlkiyetin satan
iin de bedel =
toptan satlar caizdir.
6 -Yiyecek ynn her kafzi
63[2]
bir dirheme satlrsa bu
sadece bir kafz iin muteber olur (SM).
7- Koyun srsnn her koyunu bir dirheme satlrsa
(farkllklarndan dolay) bu sat, koyunlardan hibiri
hakknda caiz olmaz (SMF). Elbiseler de koyunlar
gibidir. Fakat kafz'lerin, arnlarn ve koyunlarn
hepsini syliyerek sat yaparsa caizdir.
8 - Bir hane satlnca anahtarlar ve bina da bu sata
dahil olur. Arazi satmnda zerindeki aalar araziye
dahildir.
9 - Meyveleri (yenilmekle bir fayda temin edilebilecek
durumda iseler) tam olgunlamadan satmak caizdir.
Meyve satlnca onu hemen toplamak gerekir. Aa
stnde kalmas art koulursa al-veri fasid olur.
10 -Aacn meyvesini satp da belli birka ntl (bir l
aleti) istisna etmek caiz olmaz.
11 -Buday (sararmsa) baak zerinde, baklay
kabuu iinde satmak caiz olur
64[3]

12 -Yolun satlmas ve hibe edilmesi caiz, su yolunun
satlmas ise caiz deildir
65[4]

13 Kim bir ticaret maln para karlnda satarsa
veresiye olmadka parann maldan nce teslim
edilmesi gerekir. Eer mal, mal karlnda veya para,
dier bir para karlnda satlrsa alan ve satan ayn
anda beraberce teslim ederler.
14 -Menkul mal = (tanabilen mal), kabz etmeden
nce satmak caiz deildir. Akar ise kabzdan nce
satlabilir (M).
15 -Ele geirilmesinden nce parada tasarruf
yaplabilir. Paray (Z) ve mal (Z) artrmak ve parada
indirim yapmak caizdir ve bu deiiklik akdin aslna
dahil olur (Z).
16 - nce pein paraya satp da sonra veresiyeye

63[2]
. N. Bilmen islm Hukuk u.c. 4, s.f 127
Kafz, 12 sa' mikdan bir l letidir. (1 sa1 = 2.917 kilogramdr). Kafz ayn zamanda yer lme
aletidir. (Bak.
64[3]
Susam,^pirin, ceviz ve badem de buday ve bakla gibidir. Hz. Muhammed (S.A.V)'in,
beyazlanp hastahkdan kurtuluncaya kadar baa zerindeki budayn satn yasaklad
nakledilmitir. Olgunlaan buday istifade edilecek durumda olduundan sat caizdir.
Satcnn, ekinini harman edip yabalamas vazifesidir. Dekteki pamuk da ayndr. Satcnn
karp atarak teslim etmesi borcudur. Fakat meyve ve zm toplamak, soan ve kkleri
kartmak ve benzeri eyler kendi yerlerinde ileme tbi olduundan ve rf olarak alana aittir.
65[4]
Yol bellidir. Su yolu ise suyun akt yerdir ve belli deildir. nk geniler ve daralabilir.

evirmek sahih
olur.
17-Cariye alana, hayzdan temizleninceye kadar, yahut
bir aydan nce veya hmile ise doumunu mteakip
nifasdan nce, onunla cins temasda bulunmas ve
sevimesi hell olmaz.
18 - Terbiye edilmi olsun olmasn yrtc hayvanlarn,
pars ve kpein satlmas da helldir.
19-Zimmler = (Mslmanlarn idaresi altndaki gayri
mslimler) ah-veride mshnanlar gibidir. Onlara
fazla olarak; iki ve domuz satmak da serbesttir.
20 - Dilsizin anlalan iaretleri ile al-verii ve dier
akitleri muteberdir. mnn da sat ve satn almas
caizdir. mamn grme muhayyerlii de vardr. Ald
eyi yoklamak, koklamak ve tutmakla bu muhayyerlik
kalkar.

kale = Yaplan Al-Verii Fesh Etmek:

21 -Karlkl olarak al-veri akdini fesh etmek
caizdir. Bu ayn meclisdeki kabule dayanr. kale; akdi
yapanlarn haklarndan vaz gemelerinden ibarettir
(SM) ve nc bir kimse ile olan yeni bir al-veri
akdidir (Z).
22 - Sz konusu eyann helaki, ikalenin shhatine
mnidir. Bir ksmnn helaki kendi miktarmca engel
tekil eder.
Satcya geen parann, elinde kaybolmas akdi fesh
etmee mni olmaz.

Al-Verite Muhayyerlik:

23 - Al-veri akdini yapanlarn, muhayyer kalmay
art komalar caizdir. Taraflarn gn muhayyer
kalma mddetleri vardr. Bu mddet gnden az da
olabilir. Fakat gnden ok olmas caiz deildir (SM).
24 Muhayyer olan, akdi, ancak dierinin huzurunda
(yani ona bildirerek) bozar (S). Fakat huzurunda da
gyabnda da akdi geerli klabilir.
25 Muhayyerlik hakk vrislere gemez.
26 -Frnc diye bir kle satn alan, kle frnc
kmadnda, isterse parann hepsini deyip kleyi alr,
isterse de kleyi red eder.
27 - Satcnn muhayyer olmas maln mlknden
kartmaz. Fakat mterinin muhayyerlii satlan mal
mal sahibinin mlknden kartr ye mterinin
mlkne de dahil etmez (SM).
28 - Bir kimse muhayyerlii, kendi adna bakasna
verebilir (Z). Fakat bu hak, her ikisi iin de sabit olur ve
ikisinden birinin, akdi geerli klmas ile al-veri
kesinleir, fesh etmesi ile de akit bozulur.
29 - Mddetin gemesi, azad etmek, (cariye ile) cins
temasda bulunmak ve binmek gibi rzay gsteren her
ey ile muhayyerlik kalkar.

Mal Grme Muhayyerlii ve Hkmleri

30 - Bir kimsenin, grmedii bir mal satn almas
caizdir ve mal grd zaman muhayyerlik hakk
vardr.
31 -Satcnn ise grmedii maln satmasndan dolay
muhayyerlik hakk yoktur.
nsann yzn, hayvann yzn ve kaba etini, elbise
ve elbiseye benzer eyleri katl olarak grmekle gaye
bilineceinden muhayyerlik der.
32 - Bir kimse ald malda akdi kesinletiren bir
tasarrufda bulunur, yahut elinde ona bir kusur getirir
veya bir ksmn geri iade etmek mmkn olmaz, yahut
lrse muhayyerlik hakk kalkar.
33 - Aldnn bir ksmn gren dier ksmn
grdnde muhayyerlik hakkna sahip olur.
34 - Numunesi gsterilen eyin bir ksmn grmek
tamamn grmek gibidir.
35 - Birkimse bakasnn maln satarsa; satlan mal,
satc ve mteri durumlarn muhafaza ediyorlarsa mal
sahibi, isterse al-veri-i kabul etmez, isterse de geerli
sayar.

Mutlak Al-Veri

36 - Mutlak bir al-veri, satlan maln her trl
kusurdan uzak olmasn gerektirir.
37 - Tccar detine gre, maln deerini noksanlatran
herey kusurdur.
38 - Mteri, maln kusurunu rendii zaman, dilerse
onu tam bedeli karlnda kabul eder, dilerse de red
eder.
39 - kil olmyan kk (kle veya cariye) iin;
kamak, hrszlk, yataa iemek kusur deilken, bunlar
kil iin kusurdur. Bula erdikten sonra mteri
yannda meydana gelen kusur hari, byk, yukarda-ki
kusurlar yznden iade edilir,
Hayzdan kesilmek kusur olduu gibi istihaze de
kusurdur. Cariyede, az ve koltuk alt kokusu, zina
kusur iken, klede kusur saylmaz.
htiyarlk, mslman olmamak ve delilik hem cariye ve
hem de kle iin kusur saylr.
40 - Mteri, satn ald malda bir kusur bulsa, dier
bir kusur da yannda iken meydana gelse satann rzas
olmadka o mal geri veremez. Ancak kusurun verdii
bedel noksanlm satandan alr.
41 Satn ald kuma boyatr, yahut diker veya kavuta
ya koyar sonra da kusurlarnn farkna vanrsa, bu
kusurlarn dourduu kymet noksanln satcdan alr.
Kle lr veya kleyi azad ederse kusurun vermi
olduu noksanl satcdan alr.
42 - Mteri aldm ldrr veya gda maddesini yerse
(SM) kusurlarndan dolay, satandan kymet
noksanln istiyemez.
43 - Satc maln, kendisinin her kusur davasndan ber
(uzak) olmas .art ile satarsa, mterinin o mal asla
geri vermeye hakk yoktur.
44 - Mteri ald mal bir bakasna sattktan sonra,
bir kusur yznden mal kendisine iade edilmek istenir
de mahkeme karar ile mal geri alrsa onu kendisine
satana iade eder. Eer mahkeme karar olmadan kabul
ederse iade edemez.
45 - Muhayyerlii ortadan kaldran ey geri verme
hakkn da ortadan kaldrr.

Fasid Al-Veri

46 - Fasid al-veri, mal kabz ile mlkiyet ifade eder.
Bu alverii, alan ve satandan her birinin bozmaya
haklar vardr.
47 - Akdi fesh ederken satlan maln mevcut olmas
arttr.
48 - Mterinin teslim almadan nce, mal satmas,
azad etmesi, bakasna balamas caiz olur. Bu
durumda mteri mal teslim ald zamandaki -
kymeti
66[5]
ile satlan cinsten ise- kymetini ve -
misliyle
67[6]
satlan cinsten ise- mislini satcya der.
49 -Btl al-veri mlkiyet ifade etmez. Bu ah-
verile alnan mal mteri yannda emanet olarak
bulunur (SM).
50 - Le, kan, iki,domuz, hr insan, mm veled ve
mdebber kleyi
68[7]
satmak, hr ile kleyi, le ile temiz
eti (SM) birlikte satmak btldr. Mkteb =
(Hrriyetini para karlnda efendisinden satn almak
iin onunla anlama yapan kle)in satlmas da btldr.
Ancak mktep satlmasna izin verirse caiz olur.
51 - Balklar ve kular avlamadan, firarda olan kleyi
yakalamadan satmak caiz deildir.
52 - Cariyenin karnndaki cenn = (ocuk) i ve hayvann
karnndaki yavruyu, daha henz salmam memedeki
st, hayvann srtndaki yn, koyundaki eti, tavandaki
kirii, iki elbiseden herhangi birini (belirtmeden)
satmak caiz deildir.
53 - Mzabene ve muhakele
69[8]
sat caiz deildir.
54 - Bir maln ay banda teslim edilmek zere sat
caiz olmaz
70[9]
.
55 - Karnndaki ocuk ayr tutularak cariye satlamaz.
56- Cariye; satm alann hmile brakmas, yahut azad
etmesi veya satcnn hizmeti olarak kullanmas kayd
ile satlamaz.
57 - Mterinin paray satcya bor vermesi veya
satcnn satt kuma dikmesi zere yaplan satlar
da caiz deildir.
58 - Arlar kovansz (M), ipek bcei de ipeksiz
satlmaz (M).

66[5]
Kymetine gre satlan mallara kyem denilir. Bunlar ar ve pazarda benzeri bulunmyan,
bulunsa da fiata
farkl olan eylerdir. Yazma kitaplar, ilenmi kaplar, hayvanlar, karpuz ve kavun gibi meyveler
bu eittendir.
67[6]
Misliyle satlan mallara misli denilir. Bunlar arasnda fi atn deimesini gerektiren bir
farkllk yoktur. Kendi gibileri bulunan eylerdir. l ve tart ile satlan mallar ceviz ve yumurta
gibi her biri birbirine yakn olan eyler bu eittendir. (Bak. . N. Bilmen slm Hukuku c. 6, s.,
9).
68[7]
mm- veled: Efendisinden ocuk yapan cariyedir. Mdebber: Efendi "ben
dkden sonra klem hrdr' derse bu kleye mdebber denilir ve efendisinin lmyle
hrriyete kavuur.
69[8]
Mzabene: Aa zerindeki ya hurmann yerdeki kuru hurma karlnda karara balanan
bir lde satlmasdr.
Muhakale: Eaakdaki budayn baakdan arnm budayla kararlatrlan
lde satlmasdr.
70[9]
Tecil etmek para iin mer'dur. Mal tecil etmek olmaz.

59- Taraftarlarca bilinmedii zaman nevruz, mehrican,
hristiyan perhizi ve yahudi ftr gnne kadar veresiye
satlar caiz deildir.
60 - Hasat, meyve toplama, harman ve haclarn gelme
zamanna kadar olan veresiye satlar da (zamanlarnn
seneden seneye deiiklik gstereceinden) caiz olmaz.
Ancak daha nceden veresiyeyi kaldrr-larsa bu al-
veri caiz olur.
61 -Bir kimse mdebber klesi ile mdebber olmyan
klesini veya. kendi klesi ile bakasnn klesini
birlikte satarsa bu sat klesine den hissede caiz olur.
62 - Cumann ilk ezan okunurken al-veri yapmak
mekruhtur.
63 - ehirlinin taradaki
71[10]
iin sat yapmas
mekruhtur.
64 - Bir fiat zerinden al-verii bitiren iki kimsenin,
fazla fiat vererek aralarna girmek mekruhtur.
65 - Alcs olmad halde, alc gibi grnerek
bakasn tevik iin maln deerini artrmak mekruhtur.
66 - ehre mal getirmekte olan kafileyi yolda
karlayp, ehre gir meden mallarn almak (hem ehir
halkna yksek fiyatla satlacandan ve hem de
kafilenin, mevcut fiyatlar bilemiyeceklerinden dolay
zarara uramalar dnleceinden) mekruhtur. Fakat
bununla beraber bu trl al-veriler caizdir.
67 -Bir kimsenin, birbirlerinin mahremi olan iki kk
klesi veya biri byk dieri kk iki klesi varsa
bunlar birbirinden ayrmas mekruh olur. Fakat her
ikisi de yksekse mekruh olmaz.

68 - Sat eitleri:

1) Tevliye: Bir mal mal olu fiatma, krsz satmaktr.
2) Murabaha: Al fiatndan noksan fiata satmaktr. Bu
sat muameleleri, ilk bedel misliyattan olmadka veya
kyemiyattan
72[11]
olup mteri elinde bulunmadka
sahih olmaz.
69 - Boyama, diki, gda maddelerini bir yerden dier
yere nakletme, simsar, hayvan sevk etme masraflar da

71[10]
Bu i yle olur: Taradakinin getirdii m ah alan ehirli; mal, ehire indii zamandaki
mevcut fiatndan daha ykseine satmak iin; ehir halknn zararna olarak mal sata arz
etmeyip depolar. Eer bu iin, ehir halkna zarar yoksa ve ayrca taralya da menfaat salyorsa
mekruh deildir.
72[11]
Misl ve kyem tabirleri iin 4 ve 5 nolu dip notlara bak.
ilk al fiatna ilve edilir. Bu durumda satc "bana u
kadara mal oldu" demelidir.
70 - Satc kendi nafaka parasn, oban, tabib, terbiyeci
ve muallim cretlerini, firarda olan klesi iin yapt
masraflar ve kira parasn ilk al fiatma ilve edemez.
71 -Mteri, mal olu fiatma ald bir malda
aldatldn anlarsa cretini, mal olu fiatndan der
(M).
72 - Krla satda aldatldn; yani kendisine
sylenenden fazla kr alndn anlarsa, ya tam fiata
mal kabul eder (S) veyahutta mal re d eder.

RBA = FAZ
73[12]


73 -Bize gre faizin haran oluunun illeti cins ile
beraber l veya tart (F)'dr. Cins ile beraber l
veya tartdan birisi bulununca, ziyade-likle sat haram
olduu gibi, bu durumda veresiye sat yapmak da ha-
ramdr; ikisinden hibiri yoksa hem fazlasna ve hem de
veresiye sat hell olur.
Eer; iki illetten (cins ile l veya tart) yalnz biri
bulunursa fazlalkla sat helldir. Fakat"veresiye sat
yine haramdr (F).
74 - Faize giren mallarn, yenisi ile eskisini cinsi
cinsine mbadele etmek de ayn ekilde faize girer.
75 - Ayet ve hadislerde keyl olarak bildirilen maddeler
ebediyyen keyldr. Vezn olarak bildirilen maddelerde
ebediyyen veznidir
74[13]
.
76 - Sarf = (paray para karlnda deitirmek)
akdinde alman ve verilen paralarn ayn akit meclisinde
alnp verilmesi arttr. Sarf akdinden baka dier ribev
maddelerin mbadelesinde ise tayin etmekle akit

73[12]
Riba: Lgtta, fazlalk manasnadr, istilanda ise; ayn cins mallarn
birbiri ile karlkl sat akdinde art kokulan bir fazlahkdr. Riba = ikiz, Kuranda
yasaklanmtr:"AllahTel al-veriihell, Caizi ise haram kld - Bakara, a: 275" ve dier bir
ayette de 'faizi yemeyiniz -Al-i mran, a: 130" buyurulur.
Faizin haram oldu Hz. Muhammed (SA.V)'in szlerinde de aka ifade edilmitir. u hadis
bunun en gzel misalidir:
"Altn, altn karlnda; arlk ls ile pein olarak, misli misline satlr. Fazlalk faizdir.
Buday, buday karlnda, pein olarak, lekle misli misline satlr; fazlalk faizdir. Arpa,
Arpa karlnda; pein olarak, lekle, misli misline satlr; fazlahk faizdir. Tuz, tuz karlnda,
lekle pein olarak misli misline satlr; fazlalk faizdir" "Buhari Buyu, 78. Mslim Musakt 81-
83-85). Bu hadisin hkmnn baka maddelere de amil olduunda icma vardr.
74[13]
Keyl; l aletleri ile llen maddelerdir. Buday, arpa, hurma, tuz v.s. Vezn ise tartlan
maddelerdir. Altn, gm, ya, eker gibi.

gerekleir.
77 - Maddeleri ayn bir felsi, iki fels karlnda
satmak caizdir
78- a) Budayn; buday unu,kavut ve kepek
karlnda satlmas caiz deildir. Unu da kavut
karlnda satmak caiz olmaz (SM).
b) Ya hurmann, kuru (SM) ve ya hurma karlnda
ayn arlkta satlmalar caizdir.
c) Etin, hayvan karlnda (M), pamuklu bezin de
pamuk karlnda satlar caizdir.
d) Zeytin yann zeytin, susamn susam ya
karlnda sat (faizli muamele phesinden
saknmak bakmndan) caiz deildir. Ancak itibar yolu
ile olursa caiz olur.
79 -Dr- harpte = (mslmanlarm hakimiyeti altnda
olmyan bir lke) mslman ile mslman olmyan
arasnda faiz yasa yoktur.
80 - Yol korkusundan emin olmak iin tccara uzaktaki
bir yere gtrmesi iin bor eklinde para vermek
mekruhtur.

SELEM
75[14]


81 -Vasflarn tesbit etmek ve miktarn bilmek
mmkn olan her yerde selem sat caizdir. Eer maln
vasflar ve miktar bilinmezse selem sat yapmak caiz
olmaz.
82 - Selem akdi ile satn sahih olmas iin u artlar
lzmdr:
1) Maln cinsini belli etmek (Buday, hurma gibi),
2) Maln nevini belli etmek (ova mahsul veya lor
mahsul m olduu),
3) Vasflarm belirtmek, (Eski veya yeni, taze gibi),-
4) Maln vadesini, yani teslim edilecei zaman tayin
etmek,

75[14]
Selem: Lgtta ne almak ve teslim etmek demektir. Istlahla ie: "Pein
paraya veya pein mala karlk veresiye bir mal almak"tan ibarettir. Selem kyasa aykr olarak
meru olmutur, nk bu, bir mal olmadan nce onu satmaktr. Bunun meruluu u ayete
gredir: 'Ey iman edenler (yaptnz ah-ve-ri sonunda) muayyen bir vade ile birbirinize
borlandnz zaman onu yazn (senet yapn)." (Bakara, a: 282).
Ibni Abbas (R.A.) der ki: "Allaha ehadet ederim ki Allah Tel 'Selem akdine" izin verdi ve onun
hakknda Kur'an'daki en uzun ayetini indirdi" Hz. Muhammed (S-A.V) de "sizden selem akdi
yapan kimse belirli bir vadeye kadar lei ve tarts bilinen bir mal ile selem yapsn" der.
(Buhar, Selem, 1-2-7).

5) Maln miktarn belli etmek (lsn veya kilosunu
belirtmek),
6) Eer nakledilmesi gereken yk ve meakkat var ise
maln teslim edilecei yeri bildirmek (SM).
7) Say, l ve tart ile satlan mallarn karlnda
verilen para miktarn belirtmek,
8) Selem sat yaplan yerden ayrlmadan paray
peinen almak.
83- Mevsimi gemi-ve piyasadan ekilmi mallar
(meyveler vs.)da ve (aralarnda byk farkllklar
olacandan) mcevheratta selem akdi yapmak sahih
deildir.
84 Hayvanlarda, etlerinde (SM), ba ve ayaklarnda ve
derilerinde (hayvandan hayvana bunlar farkllklar
gstereceinden) selem yolu ile al-veri yaplmaz.
Tuzlu balklarn, tartarak selem sureti ile satlar
caizdir.
85 - Miktar bilinmiyen muayyen bir l kab ile selem
akdinde bulunmak sahih olmad gibi; muayyen bir
kyn yemeinde de selem yolu ile al-veri olmaz.
86 - Elbisenin uzunluu, genilii, yamas, kerpicin
kerpi kalebil-mesi belirtilince bunlarda selem akdi
yapmak caiz olur.
87 -Teslim edilmeden nce selem ile satlan eyada
tasarruf caiz olmad gibi, bu maln bedelinde de
tesliminden nce tasarruf caiz deildir.
88 - Bir sanatkra siparide bulunmak istihsan deliline
gre caiz olmutur (Z). Mteri sipari ettii mal
grnce alp almamakda muhayyer olur. Mteri
grmeden nce sanatkrn o mal satmaya hakk vardr.
Eer maln teslimi iin bir mddet tayin edilmise artk
selem meydana gelir (SM).

SARF

89 - Sarf, para cinslerinin birbiri ile sat demektir.
Birbiri ile satlan, yani mbadele edilen bu iki parann
baslm, dvlm ve kle halinde olmalar farkszdr.
90 - Gm, gm karlnda, altn da altn
karlnda satlaca zaman eit arhkda ve pein
olarak alnp verilirler. Altn ve gmte yenilik ile
kuyumculuk iine itibar edilmez.
91 -Altn; altn karlnda, gm de gm
karlnda toptan satlr ve ayn meclisde bunlarn eit
arhkda olduklar anlalrsa, ah-veri akdi geerli
olur. Alman ve satlan birbirinden farkl arhkda iseler
bu akit muteber olmaz.
92 - Altn ile gmn birbiri ile deiimi, ayn
meclisde teslim alnmalar art ile fazlalkl olarak ve
toptan caiz olur.
2 dirhem 1 dinarn, 2 dinar 1 dirheme, 11 dirhemin de
10 dirhem 1 dinara (Z) sat caizdir.
93 - Bir kimse ssl bir klcn onun ssnden daha
ok bir bedel karlnda satarsa caizdir. Yalnz
ayrlmadan nce ss miktannca parann alnmas
gerekir.
94 - Gm bir kap yahut bir kle altn satan,
parasnn bir ksmn mteriden ahp ayrlnca
aralarnda ortaklk meydana gelir. Eer kabn bir
ksmnn baka bir sahibi meydana karsa mteri
isterse hissesine gre kabn geriye kalan ksmn da alr.
isterse de kab geri verir. Fakat klenin bir ksmnn
baka bir sahibi ortaya karsa hissesine gre klenin
geri kalann da alr. Bunda muhayyer deildir.
95 - Altn ve gm olmyan paralarla da ah-veri
caizdir. Eer bu paralara reva az ise al-veri
yaplrken bu paray belirtmek lzmdr. Bu paralar
revata ise belirtmee lzum yoktur.
Altn ve gm olmyan paralara al-veriden sonra
reva azalrsa sat akdi bozulur (SM).
96 - Bir kimse sarrafa bir dirhem verip "bununla bana
bir fuls= (altn ve gm olmyan para) ve bir habbesi
mstesna yarm ver" derse caiz olur. ("Bir habbesi
mstesna yarm"
76[15]
ifadesi dirheme, geriye kalan da
fulse yorumlanr.)

UF'A
77[16]


97 - uf a ilemi, ancak akar olan mlklerde olur.

76[15]
Habbe: 1/48 dirhem. (Bak. . N. Bilmen slm Hukuku c. 4, s. 127)
77[16]
uf a: Lgtta ilve etmek, katmak demektir. Istlahda ise: "Satlan mlk ona komu veya
ortak olann mlkne katmak"dr. O yere komu olan, alan ve satan raz olsa da olmasa da o yeri
satlm olduu fiattan kendi yerine katar.
ef i: uf a hakk olan. Buna ufadar da denilir.
Mef': uf a ile ilgili akar.
Mef'un bih: uf aya hak kazandran akar, yni ef'm maldr.

Akarm taksim edilebilir veya taksim edilemez olmas
arasnda fark yoktur.
98 - uf a; akar, mal saylan bir bedel karlnda
bakasna mlk edindirmekle icab eder.
99 - uf a hakk, ancak satdan sonra olur ve ef'm =
(uf a hakk olan), satlan yerin ef'i olduunu
sylemesi ve o yeri istediine ait ahit tutmas ile
kararlar.
100 -ufa hakk olan, satlan akar (mterinin rzas
veya hkimin hkmne dayanarak) almakla
mlkiyetine geirir.
101 -uf ada mslman, zimn, ticaret yapmasna izin
verilen mkteb kle ve bir ksm azad edilmi kle
eittirler..
102 - uf a hakk, sras ile u kimselerindin
1) Satlm olan malda ortakl olan,
2) Satlm olan malda (su hakk, yol hakk gibi) bir
hakk olan,
3) Satlm olan yere bitiik komu olan.
103 - uf a davasn geri brakmakla bu hak dmez.
104 -uf a hakk olan, hkim, huzurunda bu hakkn
talep edince hkim davalya = (muddea aleyh) sorar.
Daval, ef'm uf aya sebep olan mlkn itiraf ederse
veya daval aleyhine delil getirilirse, yahut daval
kendisine verilen yeminden bilmedii gerekesi ile
ekinirse ef'm mlk sabit olur.
105 -uf a hakk olanlar birden fazla olunca; mef' =
(uf a konusu olan mlk) onlarn (hisselerine gre
deil) saylarna gre taksim edilir.
106 -ef', sat rendii zaman hemen o meclisde,
satlan akar istediine ahit tutmaldr. Mmkn iken
ahit tutmyann uf a hakk kaybolur.
107 -Satlan akar daha henz mal sahibinin elinde
bulunuyorsa ef' mal sahibine kar, yahut mteriye
kar veya akarn yannda ahit tutar.
108 -Akar satcnn elinde olduu zaman ef1 ona kar
hasm = (davac) olur. Fakat hakim ileriye srlen
delilleri ancak mteri huzurunda dinler ve sonra da
sat fesh eder, zarar da satcya pit klar.
109 -ef' paray hazrlyamaymca da yine davac
olmaya hakk vardr. Fakat mahkemece lehine hkm
verildiinde paray hazr bulundurmas gerekir.
110 -Bir mal satn almaya vekil olan onu mvekkiline
teslim edinceye kadar uf ada davac olur.
111 -ef'in, akara verilmi olan bedel misliyattan ise
mislini, kye-miyattan ise kymetini demesi borcu
olur.
112 -Satc mteriden fatn bir ksmn indirmise bu
miktar ef'den de der. Fiatn yarsn indirmi ve
arkasndan dier yarsn da balamsa ef1 son
yans karlnda satn alr.
113 -Mterinin fat artrmas uf adar = (ef')a lzm
gelmez.
114 -Fiat konusunda anlamazla dldnde sz
mterinindir. Delil getirmek de ef'a ait olur.

uf a Hakknn Kalkmas:

115 -uf a hakk aadaki sebepler yznden kalkar:
1) uf adarn lm,
2) uf adarn, uf a hakknn tamamndan veya bir
ksmndan vaz gemesi,
3) uf adarn bir bedel karlnda mteri ile sulh
olmas,
4) uf adarn mahkemece uf aya hkm verilmeden
nce maln satmas ile,
5) Satlan akarn zararn satn alana tazmin etmesi,
6) Satn alandan o akarn satn veya kirasn pazarlk
etmesi ile.
116 -uf a hakk, mterinin lm ile kalkmaz.
117 -Satcnn vekilinin uf a hakk yoktur. Fakat
mterinin vekilinin uf a hakk vardr.
118 -"Mteri falan kimsedir" denilip ef1 o kimse
iin uf a hakkndan vaz gese ve sonra da bakas
olduu anlalrsa ef'in uf a hakki devam eder.
119 -"Akar 1000 liraya satld" denilip ef' hakkndan
vaz gese, sonra daha az bir fiata, yahut llen veya
tartlan mallar karlnda satld ortaya karsa uf a
hakk baki kalr.
120 -uf a hakk gereklemeden nce mterinin, uf
ay drmek iin hile yapmas kt grlmez (M).
Hissesinin bir ksmn satan sonra geriye kalan hissesini
de satarsa uf a ilk hissede olur, bakasnda olmaz.
121 -Mteri akar veresiye almsa ef' isterse parasn
hemen verir, isterse de vadesi dolduktan sonra verir ve
sonra evi teslim ahr.
122 -Mteri arsaya bina yapm olduu halde
mahkeme; ef' lehine karar verince, ef' dilerse binay
kymeti karlnda satn ahr, dilerse de binay
mteriye yktrr.
123 -ef1 uf a hakk ile ald arsaya bir ev yapar da;
sonra o yerin gerek hak sahibi ortaya karsa, ancak
verdii paray geri alabilir.
124 -Ev harab olur yahut aalar kurursa ef' dilerse
akar tam fat karlnda alr dilerse de hakkndan
vazgeer.'
125 -Mteri binay aldktan sonra ykarsa; ef' dilerse
arsasn ona isabet eden paraya satn alr, isterse de
hakkndan vaz geer.
126 -Satn alnan hurma aalar zerindeki meyve
ef'indir, mteri onlar toplad zaman hisselerine
den para asl fiattan driilr.

CARE = KRAYA VERME

127 Kira; menfaatlann satndan ibarettir ve o, kyasa
aykn olarak insanlarn ihtiyac yznden meru
olmutur
78[17]
.
128 -Kirada menfaatlarm ve cretin belli olmas arttr.
129 - Al-verite bedel olmaya elverili olan mallar
kira creti olmaya da elverilidir.
130 -Kira artlarla fasid olur.
131 -(Al-verite olduu gibi) kirada da 1) Grme
Muhayyerlii, 2) Muhayyerlik art, 3) Ayp
muhayyerlii, olmak zere muhayyerlik vardr.

78[17]
Temlik; yani herhangi bir eyi bakasnn mlkne geirmek iki trldr. 1- Maln mlk
olarak verilmesi, 2- Menfaatlann verilmesi. Maln verilmesi de ila ksma aynlr: A) Al-veride
olduu gibi bir bedel karlnda vermek, B) Ba, vasiyyet ve sadakada olduu zere karlksz
vermek. Menfaatlar temlik etmek de ikiye ayrlr:
a) dn vermek ve maldan salanan fayday bakasna vasiyet etmek gibi karlksz olur.
b) Kiraya vermede olduu gibi karlkl olur. Bundan dolay, sat mnas bulunduundan kiraya
"menfaatlann sat" ismi verilmitir.
cret: Menfaatin bedelidir. cret aynca kira mnasna da gelir.
tcar: Kiraya vermek.
sticar: Kira ile tutmak veya bir ahs muayyen bir mddetle cret karlnda altrmak.
Acir: Bir eyi kiraya veren kimsedir.
Mstecir: Kira ile tutan.
Ecr: i, yani kendisini kiraya veren, bir cret karlnda alan kimsedir. ki snf ii vardr:
a) zel ii = (ecr-i has); yalnz kiralyana i yapmak zere tutulan iidir.
Aylk hizmeti gibi.
b) Ortak ii =s (ecr-i mterek); kiralyandan bakasna i yapabilen iidir. Hammal, saati,
terzi, iskele kayks v.s. gibi.
Ecri misil - emsal cret: Bilirkiilerin takdir ettii crettir. Ecri msemma: Akid yaplrken
belirtilen ve ifade edilen cret.

132 - Kiradan da karlkl vaz geilebilir ve fesh
edilebilir.
133 -Menfaatlar; belli bir mddet araziyi ekmek ve yine
belli bir mddet evde oturmak gibi mddet tayin
etmekle yahut elbisesinin boyanacan ve dikileceini
belirtmekle ve hayvan kiralarken tanacak yk veya
binilecek mesafeyi belli etmekle bilinir. Menfaatlar
iaretle de tayin edilir: "u gda maddelerini tamak
iin" gibi.
134 -Bir ev yahut dkkn kiralyan kimsenin orada
oturma hakk olduu gibi istediini de oturtmaya hakk
vardr ve dkknda da diledii ii yapmak hakkna
sahiptir. Ancak (eer batan sylenmemise) de-
mircilik, deirmencilik ve amar temizleyicilii gibi
iler kira akdinde
, dahil saylmazlar.
135 -Ziraat iin kiralanan bir araziye, ekilecek eyin
beyan edilmesi, yahut dilenen eyin ekileceinin
bildirilmesi arttr. Binmek iin hayvan, giymek iin
elbise kiralanrken kimin binip giyecei de belirtil-
melidir. u kadar var ki, birisi elbiseyi giydii veya
hayvana bindii zaman bu belli olmu olur.
136 -Bina yapmak yahut aa dikmek iin bir yer
kiralyan, mddetin bitiminde o yeri ald gibi bo
teslim etmesi borcudur. Yonca = (mer'a) da (uzun
mddet arazide kalmas bakmndan) aa gibi ilem
grr.
137 -Arazi, binay ykmakla, aalar skmekle
kymetinden decek olursa mal sahibi bunlarn
yklm ve sklm durumdaki kymetlerini kiracya
borlanr ve onlar mlkiyetine geirir. Arazi, bunlarn
klmesiyle kymetinden bir ey kaybetmiyecekse
sahibi dilerse kiracya kymetlerini deyip mlkiyetine
geirir. Bu, kiracnn rzas ile mal sahibinin olur. Yahut
kirac ile arazi sahibinin karlkl rzalar ile; arazi
birinin, bina da dierinin olur.
138 -Hayvan kiralyan ona ykliyecei yk mesel "u
kadar lek buday" diye belli ederse; onun gibisini
veya arpa gibi daha hafifini yklemee hakk vardr.
Tuz gibi daha ar eyi ykliyemez. Kira mu-
kavelesinde belirtilen miktardan fazlasn ykleyip
hayvan lrse; hayvan, o fazlala isabet eden kymeti
ile tazmin eder
79[18]

Miktar belirtilen pamuu yklemek iin kiralanan
hayvana ayru arlkta demir (hayvann tek bir yerine
arlk yapacandan) yklenemez.
139 -Binmek iin hayvan kiralyan, arkasna baka
birisini bindirip hayvann lmne sebep olsa hayvann
yar kymetini der.
Hayvana vurarak lmne sebep olan onun tm
kymetini der (SM).
-
i eitleri ve Hkmleri:

140 - Ecr = (ii)
1) Mterek olur: amarc ve boyac gibi. Mterek
olan ii kendisinden istenen ii yapmadka creti hak
edemez. Kendisine braklan mal da emanet hkmnde
olur. (Kendi kusur ve ameli sebebiyle olmadka telef
olmalar yznden kymetlerini demez). Ancak, kendi
ameli yznden bu mallar telef olursa onlarn
kymetlerini der: amar ufalarken yrtmak, hamaln
ayann kaymas, balarken ipi koparmak vs. gibi.
Ancak gemiyi seyr ettirirken gemideki boulan adamn
yahut hayvan yedeinde veya nnde gtrrken
zerinden dp len adamn diyetini vermez.
141 -Adet olan yerin dna kmadka baytar ve kan
alc zerine de tazmin gerekmez.
142
2) i, zel olur.
Bir hizmeti grmek ye koyun otlatmak iin bir aylna
cretle altrlan kimseler gibi. zel ii, i yapmasa
bile kendisini teslim etmekle crete hak kazanr.
143 -zel ii, elinde telef olan mallar tazmin etmedii
gibi kasit olmadan kendi ameli ile telef olan mallar da
tazmin etmez.
cretle kle altran mukavelede art koulmad ise
onunla yolculua kamaz.

crete Hak Kazanmak:

144 -Kiralanan maldan menfaat salannca ve istenen i
yaplnca mal sahibi veya ii crete hak kazanrlar.

79[18]
Mesel 5 kile buday deyip 6 kile buday ykletilir de hayvan lrse hayvann altda bir
kymetini demek lzm gelir. (Bak. . N. Bilmen, islm Hukuku c. 6, s. 205).
145 -Kira mukavelesinde, cretin pein verilmesi art
koulunca cretin pein verilmesi gerekir. Pein art
olmadan pein verilmise yine crete hak kazanlm
olur.
146 -Kiralanan mal teslim alnnca, (belirtilen mddet
zarfnda) ondan faydalanln asa bile yine kira cretini
vermek gerekir.
147 -Kiracdan mal gasp edilince kira creti der.
148 -Ev sahibi, her gnn ve deveci her merhalenin
cretini istemek hakkna sahiptir.
149-Ekmein tamam olmas frndan karlmasdr.
Yemein pimesinin tamamlanmas da tabaklara
konulmas ile olur
80[19]
Kerpi yapmda onun ayakta
durmas (SM) ile tamamlanr.
150 -Boyac, terzi, amarc gibi ilerinin tesirleri
iledikleri mallarda grlen kimseler, cretlerini
alncaya kadar o mallar hapsedebilirler. Onlarn
alkoyduklar bu mallar zayi olursa kymetlerini deme-
leri de lzm gelmez (SM). Fakat kendilerine cretleri
de verilmez.
ilerinin eseri grlmiyenler, cretlerini alncaya kadar
o eyalar yanlarnda alakoymaya haklar yoktur.
Hamallar ve cenaze ykayanlar gibi-
151 -Sanatkr, kendisinin yapmas art koulan bir ii
bakasna
yaptramaz.
152 -Mal sahibinin kiracya "bu dkknda attarlk
yapacaksan ayl bir dirhem, demircilik yapacaksan
aylk iki dirhemdir" demesi caizdir (SM). Kirac bu
ikisinden hangisini yaparsa ona gre kira creti lzm
gelir.

Kirann Fasid Olmas ile Gereken Durum:

153 -Kira fasid olduu zaman (kira mukavelesinde
belirtilen cret deil de) emsal cret vermek gerekir. Bu
cret ecr-i msemma = (akit yaplrken tayin edilen
cret)'dan fazla olamaz.
154 -Ka aylk olduu sylenmeden "her ayl u

80[19]
-Dnlerde yemek piirmek iin tutul ah bir a yemei tabaklara koymadka piirmeyi
tamamlam saylmaz. Fakat tek kiiye yemek piirmek byle deildir.

kadar liraya" olmak zere bir ev kiraya verilse bu, bir
ay iin sahih, dier aylar iin ise, fasid olur. Ancak
belirli aylar zikrederse caiz olur. Bu durumda bir ay ta-
mamlannca taraflardan her birinin kiraya son vermee
haklar olur. Fakat kirac ikinci aydan bir mddet evde
oturursa o ay iin de kira geerli olur. Bylece her ayn
ilk gnnde oturmak, akdi, o ay iin sahih klar.
155 -Bir kimsenin ona yk ykleyip Mekke'ye
gtrmesi iin deve kiralamas caizdir. Bu kimse,
ykn miktarnda dete gre hareket eder. Devesini,
gda maddesinin yklenmesi iin kiraya veren bu yiye-
ceklerden yerse yediklerinin bedelini der.
156 -Belli bir cret karlnda st anas kiralamak
caizdir. Bu st anasnn yedirilmesi ve giyiminin de
akde dahil edilmesi caiz olur (SM). St anas kiralyan,
kocasnn bu ailesi ile cins mnasebette bulunmasna
engel olamaz.
157 -a) Fkh ve Kur'an retmek, imamlk yapmak,
ezan okumak ve hac etmek gibi bir takm farz olan
ibadetleri yapmaya karlk cret vermek caiz deildir.
Sonradan gelen fkhc arkadalarmzn bir ksm
"zamanmzda, imamlk yapmas ve Kur'an retmesi
iin cretle birinin tutulmas caizdir" derler. Fetva da
buna gre verilmitir.
b) Gnh olan ileri yapmas iin cretle birini tutmak
caiz olmaz:
arkclk, l arkasndan sayp dkmek vb. eyler gibi.
158 - Dl yapsn diye kiralanan teke iin cret almak
hell deildir
81[20]

159 - Hamamcnn ve kan alan kimsenin cret almas
helldir.
160 -Yiyecek maddesini yklemek iin ondan bir lek
karlnda hayvan kiralamakla akit fasid olur.
161 -Terziye, boy palto dikmesini sylediini iddia
edene kar, terzi de "yelek yapmam istedin" derse sz
elbise sahibinindir ve kendisine yemin verilir. Yemin
ederse terzi kuman kymetini der.
162 -Elbise sahibi, terziye, cretsiz diktiini syler,
terzi de cret karlnda diktiini iddia eder ve bu
anlamazlklar elbise dikilmeden nce olursa evvel
elbise sahibi, sonra da terzi olmak zere her ikisi de

81[20]
At, eek ve btn dl veren hayvanlar iin durum ayndr. Hz. Peygamber bunun iin cret
almay yasaklamtr.
yeminleirler. Elbise dikildikten sonra anlamazlk
balamsa sz elbise yaptranndr.
163 -Ev harap olduu, arazinin ve deirmenin suyu
kesildii zaman kira akdi fesh olur.
164 - Taraflardan biri, kira akdini kendisi iin yapnca
ld zaman akit fesh olur. Akdi bakas adna
yaptysa (vas, vel, vakfin kayyu-mu ve vekl gibi),
lm ile akit fesh olmaz.

Kiray Fesh Eden zrler:

165 -zr sebebi ile kira akdi fesh olur. yle ki:
Ticaret yapmak iin dkkn kiralyan ifls ederse, yahut
bir maln kiraya verenin zerine bor lzm gelip baka
da mal bulunmasa kira akdi fesh olur.
166 -Yolculuk iin bir hayvan kiraladktan sonra
gitmee lzum kalmazsa yine kira akdi fesh olur. Fakat
mal sahibinin bir ii karsa bu zr saylmaz.

REHN
82[21]


167 -Rehin; bir alaca; bizzat tazmini gereken ve
alacan (gerektiinde) ondan alnmas mmkn olan
bir mal ile teminat altna alma akdidir.
168 - Rehin akdi ancak merhnu = (rehin verilen mal)
ele geirmek yahut tahliye
83[22]
ile tamamlanr. Kabz ve
tahliyeden nce rhin isterse maln teslim eder, isterse
de rehin vermekten vaz geebilir.

82[21]
* Rehin: Lgtta haps etmek demektir. Allah Tel "Her nefis kazand ey mukabilinde bir
rehindir" (Mddessir, a: 38) buyurur. slm hukukunda rehin: "Bir mal onunla alnabilmesi
mmkn olan bir hak karlnda haps etmek"tir. Rehin, borcu almann bir garantisi olarak meru
klnmtr. Rehin veren, malnn haps edilmesi yznden rahatsz olur. Bunu kaldrmak iin
borcunu vermede acele eder ve malnn faydasna kavuur. Rehin alan da hakkn alm olur.
Rehinin meru olduu kitap snnet ve icma ile sabittir.
Kuranda "Eer bir sefer zerinde iseniz, bir yazc da bulamazsanz o vakit (borludan) alnm
rehinler (de yeter)" (Bakara, a: 283) denilir. Mfessirler bu ayeti yle aklamlardr:
Yolcusunuz, alacanza mukabil senet yazacak bir ktip de bulamadysanz, mallarnzn gveni
ve alacanzn teminat olarak bir rehin alakoyunuz.
Snnete gelince: "Hz. Muhammed (SA.V) Medine'deyken Eb ahmi'l-Yahudi isminde birinin
yannda zrhn rehin olarak brakt" (Buhar, Cihad, 89) Hz. Muhammed'e peygamberlik geldii
zaman insanlar rehin muamelesi yapyorlard. Peygamber onlan bundan vaz geirmedi. Icma da
bu ynde olmutur.
Rhin =: Rehin veren kimsedir.
Mrtelin =Rehin alan..
Merhn = Rehin olarak verilen maldr ki, buna rehin de denilir.
Adi = Rhin ve mrtehinin emniyet edip de merhnu kendisine teslim ettikleri kimsedir.
83[22]
Tahliye: Mrtehinin rehine verilen mal ele geirmesini mmkn klmak, mal alnacak
durumda brakmak demektir. .

169 -Rehinin sahih olabilmesi iin: a) Rehine verilen
maln belli ve elde edilmesi mmkn,
b) Bakas ile ilikisi olmyan,
c) Bakas ile ortak ise, taksim edilmi olmas
gereklidir.
170 - Rehin, onu kabz eden alacaklnn kefaleti altna
girer.
171 -Rehin, borlunun mlk olarak helak olur ve hatta
tekfin masraflar da borlu zerine der. Alacakl,
helak olan rehinin maliyetinden alaca kadarn
hkmen alm saylr. Alacandan fazla olan ksm
yine yamnda emanet olarak kalr. Eer rehin olan mal
alacandan az ise onun miktar kadar bor der.
172 -Rehinin, alacakl tarafndan kabz edildii gnde
ki, kymetine itibar edilir.
173 -Alacakl rehni:
a) Bir bakasna emanet olarak verirse
b) Yahut satarsa,
c) Kiraya verirse,
d) Bakasna dn verirse,
e) Borcuna karlk ayrca bakasna rehin verir ve
bunlara benzer tasarruflarda bulunursa btn kymeti ile
onu tazmin eder.
174 - Rehin olarak verilen maln nafakas ve oban
creti borluya aittir.
175 - Rehindeki herhangi bir artma ve oalma
84[23]
da
borlunundur. Bu art aslla beraber rehin olur. Ancak
bu art helak olursa onu elinde bulunduran alacaklnn
tazmin etmesi gerekmez.
Eer art kalp, asl rehin helak olursa; alacakl,
alacann arta den miktar karlnda onu elinden
kartr. Bu durumda bor, asl rehinin alnd gnde
ki, kymeti ile artn iade edildii gndeki kymeti
arasnda taksim edilir ve asla isabet eden bor der.
176 -Rehini ziyade etmek = (baka bir mal da rehin
olarak ilve etmek) caiz (Z), fakat borcu arttrmak caiz
deildir /S).

84[23]
Hayvann yavrulamas, st, rehin olan maln getirdii para, ba-baheden kan meyveler
v.s. gibi.
Rehin braklan hayvanlarn oban creti ve yiyecei, bahe ise aalarnn slh ve sulanmas,
meyvelerin toplanmas, akarn onarlmas gibi rehinde olan maln faydasna olan ve devamn
sahyan her i, sahibi olan borluya aittir.

177 -Bir rehin her iki bor karlnda rehin olamaz.
178 -Rehinin korunmasna ait yer kiras alacaklya
aittir. Rehini korumak alacaklnn vazifesidir. Bizzat
kendisi koruduu gibi, ailesi, ocuu ve evinin
hizmetisi de koruyabilir.
179 -Alacaklnn, rehinden faydalanmak hakk yoktur.
180 -Borlu,alacakhya rehini kullanmas iin izin verir
ve o da kullanrken zayi olursa emnet olarak zayi olup
(tazmini gerekmez).

Dirhem ve Dinar Paralarn Rehin Verilmesi;

181 -Dirhem ve linar paralarn rehin olarak verilmesi
caizdir.
182 -Bu paralar kendi cinslerinden olan bor
karlnda rehin verilip mrtehin = (alacakl) elinde
zayi olsalar (kymetlerince deil de) miktarlarmca bor
der. Yenilik ve eskilik, yani kymet bakmndan,
alacak ile rehin mal arasnda fark da olsa btn l ve
tart ile verilen-mallarda hkm miktarlarna gredir.
183 -Sarf akdinin bedeli ve selemin sermayesi
karlnda rehin verilmesi sahihtir. Akit meclisinden
ayrlmadan nce rehin verilen mal zayi olursa selem ve
sarf akitleri tamam olur. Ve bor da verilmi saydr.
Taraflar birbirinden ayrldktan sonra zayi olursa rehin
durur, fakat sarf ve selem akitleri iptal olur.
184 - Va'd edilmi bir bor karlnda rehin almak
sahihtir. Eer verilecek olan bor karlnda konulan
rehin, mrtehin elinde zayi olursa; mrtehin, va'd
ettiini borlusuna vermek mecburiyetindedir.
185 - Bir kimse bir mal ona karlk muayyen bir eyi
rehin brakmak zere satn alr ve sonra onu rehin
olarak brakmaktan vaz geerse zorlanamaz. Bu
durumda satc isterse rehinden vaz geer, isterse de
satmaktan vaz geer. Mteri hemen parasn der veya
birinci rehin kymetinde baka bir eyi rehin olarak
brakrsa satcnn vaz geme hakk kalmaz.
186 -Borcuna karlk rehin olarak iki kle veren o
klelerden birine den bor miktarn dese geri kalan
borcunu da demedike o klelerden hi birini alamaz.
187 - Bir maln iki alacaklya birden rehin verilmesi
caizdir. Bu rehin her ikisinin de hissesini iine alr.
Birine olan bor denince tmyle dieri yannda rehin
olarak kalr.
188 -Mrtehinin, borludan alacan istemee ve
(vadesini uzatmasndan dolay) hapsettirmee hakk
vardr.
189 -Mrtehin, alacann denmesini salamak iin
rehini satamaz.

Borlunun Rehin Verdii Mal Satmas:

190 -Borlu, rehin verdii mal satarsa bu akit
alacaklnn iznine yahut alacann denmesine bal
kalr.
191 -Borlu, rehinde olan klesini azad ederse azad
geerli olur. Borcun hemen denmesi gerekiyorsa
alacakl alacan ister. Tehirli bir bor ise klenin
yerine, onun kymetinde bir mal rehin verilir.
Borlu fakir ise, kle kymetinden ve bortan az olann
tedarik iin kazan sahasna atlr. Borlu zengin ise
kle efendisine dettirir.
192 -Rehindeki mal bir bakas tarafndan zayi edilse;
mrtehin, zayi olduu gndeki kymetini ona dettirir.
Onun bu rehinden faydalanmaya hakk da yoktur.
193 -Alacakl, yannda rehin olan mal sahibine dn
verip o da bunu kabz ederse alacaklnn zimmetinden
kar: O mal esas sahibi olan borlunun elinde zayi
olursa alacaklnn bir ey demesi lzm gelmez.
194 -Taraflardan her ikisinin rehini yed-i adle = (her
ikisinin de gvendii bir kimseye) brakmalar caizdir.
Akit yaplrken her iki taraf da rehinin yed-i adl'de
kalmasn art kotularsa bu mal hi birisi ondan geri
alamaz.
195 -Adi'in elinde zayi olan mal (kendi elinde zayi
olmu gibi) alacakl tazmin eder.
196 -Borlu, rehindeki malnn satmna alacakly veya
bir bakasn vekil tayin edebilir. Rehin akdi yaplrken
bu veklet art koulursa borlunun lm veya vekilini
azletmesi ile veklet ortadan kalkmaz.
197 -Borlu lnce vasisi rehindeki mal satp borcunu
der. Vas yoksa hkim tarafndan bu i iin bir vas
tayin edilir.
198 -Borlunun rehin vermek iin dn mal almas
caizdir. dn veren tarafndan herhangi bir kayt
konulmamsa diledii borcuna karlk onu rehin verir.
Kime hangi eit ve ne miktar bor verilebilecei tayin
edilmise, borlunun bunda artrma ve eksiltme hakk
yoktur.

KISMET = HSSELERN BLNMES
85[24]


199- Birbirinden farkl olmayp l ve tart ile satlan
mallarda ifraz = (hisseleri birbirinden ayrarak
paylatrma) yn daha stndr.
Akar ve hayvan gibi birinden dierine farkllk gsteren
mallarn taksiminde de mbadele
86[25]
= (bir hissenin
dier hisse ile deitirilmesi) yn stn gelir.
200 - Ayn cins mallarn taksiminde ortaklardan biri
taksime yanamazsa mecbur edilir. Taksim edilecek
ortak mallar ayr ayr cinslerden olunca taksime
yanamyan ortak zorlanamaz.
201 - Ortaklarn kendi kendilerine taksim yapmalar
caizdir. ocuun yerine velisi veya vasisi taksim yapar.
Mahkemeden taksim yapmas istenince; hkimin, dil,
gvenilir ve taksim iini bilen birisini bu i iin tayin
etmesi gerekir. Bu kimsenin geimi (yapt i hkimin
hkm gibi ekimeyi kaldrdndan) devlet
hazinesinden salanr. Veya mallar taksim edilenlerden
alaca bir cret takdiri yaplr. Bu cret hisse
miktarlarna gre deil de kii bana gre verilir (SM).
202 - (Bir ehirdeki) btn halk bir tek taksim ediciyi
tutmak iin zorlanamaz. Mteaddit taksim edicilerin
birbiri ile ortak olmasna msaade edilmez.

85[24]
Ksmet = (taksim) ortakla son vermek, birden fazla kimsenin bir
maldaki kark ve orantl hisselerini birbirinden ayrd etmek demektir. Kuranda "Bir de suyun
herhalde aralarnda taksimli olduunu kendilerine haber ver. Her su nbetinde (sahibi) hazr
(bulunsun) dedik."
(El-Kamer, a: 28) buyumluyor. Yni hisseler birbirine karm ve ortak deil, bilkis bir gn
halkn bir gn de devenin olmak zere birbirinden ayrd edilmitir.
Hz. Muhammed (S.A.V)'in ganimetleri taksimi; hisselere blp onlardaki ortakl kaldrmas
eklinde olmutur. Bir eyi balamada da taksimin bu mnas mer' olur.
Taksim bazan hisseleri birbirinden ayrd etmek ve sahiplerine tahsis etmek eklinde bazan da
karlkl mbadele ve bedel vermek eklinde olur. Taksimin meruiyyeti kitap, snnet ve icma ile
sabit olmutur. Kur an'da da yle denilir: "Biliniz ki ganimet olarak aldnz herhangi bir eyin
mutlaka bete biri Alla hin, Resulnn, hsmlarn, yetimlerin, yoksullarn, yolcunundur. Allah
her eye hakk ile kadirdir" (El-Enfl, a: 41) Bu ayet hisseleri aklamaktadr ki, bu da taksimden
ibarettir.
Hz. Muhammed (SA.V) de ganimet ve miraslar taksim etmiti. Hayber arazisini Sahabe arasnda
paylatrd. Hz. Ali (R.A.), Abdullah b. Yahya'y hane ve arazileri taksim etmekle
vazfelendirmiti. Abdullah bu iinin karlnda bir cret de alyordu.
Taksim hakknda icma da vardr. Mterek maldan faydalanmak zor olur. Taraflardan herbirinin
mallarndaki faydaya kavuabilmeleri iin taksime ihtiya duyulmutur. Yahut faydalanmak ortak
maln menfaatlarn blmekle olur. Bazan da hi fayda salanamaz. Taksim ise maln menfaat
ve faydasn tamamlar.
86[25]
Taksim, sylendii gibi bir ynden ifraz dier ynden mbadele eklinde olur. 18 -Mbadele
eklinde olan taksim iin daha geni malmat (bak. Mecelle mad. 1116. . N. Bilmen islm
Hukuku c. 7, s. 143-144)
203 -Ortaklaa ellerinde bir akar bulunduranlar, miras
oldunu iddia ederek mahkemeden taksim etmesini
isteseler hkim, mal sahibinin lmn (SM) isbat (F)
ve miraslarn adedini beyan etmedikleri mddete
taksimi yapmaz. Varislerden iki kii hkimin huzuruna
gelerek mal sahibinin ldne ve miraslarn saysna
ait beyyine ikame edip kendilerinden baka orada
bulunmyan bir mirasnn daha bulunduunu
ispatlasalar hkim akar taksim eder. Ancak akar,
bulunmyan mirasnn elinde bulnuyorsa taksim
yaplamaz. Satn alma iinde ise hepsi bulunmadka
taksim yaplmaz. Eer miraslardan biri bulunup
beyyine de ikame etse yine taksim yaplamaz.

Ortaklardan Birinin Taksim stemesi:

204 - Btn ortaklar kendi hisselerinden fayda temin
edebiliyor-larsa onlardan biri isteyince taksim yaplr.
Eer ortaklar zarar gryorlarsa taksim yaplmaz.
ki ortaktan biri taksimden sonra hissesinden fayda
salad halde, dieri zarar grecekse; faydalanann
istei ile hkim taksim yapar.
205 - Mcevher, kle (SMF), hamam, iki ev arasndaki
kuyu, duvar ve deirmen ortaklarn rzas olmadka
taksime tabi tutulmazlar
87[26]

206 - Mterek olan konaklar, araziler ve dkknlardan
her biri ayr ayr taksim edilir. Her ev ise ayr bir hisse
olur
88[27]


87[26]
Taksiminde zarar bulunan herey byledir. Ortak olan kk bir ev, kap, bir tek aa ve
gmlek gibi. Taksim denkletirmeyi gerektirir. Baz eylerde ise denkletirmee gitmek mmkn
deildir. Mcevher ve kle gibi.

88[27]
-imam Muhammed'e gre bir konan taksiminde bir hisseye den bina di-
er hisseye den binadan daha kymetli olduu takdirde, mmkn ise kymeti az olana arsadan,
kymeti tekine
denk gelecek kadar yer verilir. Mmkn deilse bu denklik para karlnda salanr. nk ekil
olarak muade
let; denklik salanamazsa manev denkletirme yoluna gidilir. Bu mam Muhammed'e gredir ki,
fetva buna
gre verilmitir.
imam Eb Hanife'ye gre arsa mesaha ile taksim edilir. Hissedarlardan birinin hissesi daha iyi
veya bina o hisse
iinde bulunuyorsa dierine denklii temin edecek kadar para verilir. Bu durumda para taksime
zarureten dahil
Her ev ki, bu tek bir kattan ibaret olmas gerekir, ayr bir hisse olur. Zira bunun ortaklara
blnmesinde zarar
edilir. (Bak. ihtiyar. . N. Bilmen, islm Hukuku c. 7, s. 138-139. Mecelle mad. 1138).
vardr. Asl metinde "dr" olarak geen kelime konak ve saray manasnadr. Bu da birka bina ve
arsadan
meydana gelen geni bir yerdir (Mtercim).
Binann st katndaki iki hisseye karlk alt kat bir
hisse olur (SM)
89[28]

207 - Paralar, ortaklarn rzas olmadka taksime dahil
edilmezler.

Taksim Edenin Yapmas Gereken :

208 - Taksim edicinin, ortaklar arasnda kur'a ekmesi
gerekir. Kur'a da herkes kendi ismine kan hisseyi alr.
209 - Hkim veya onun vekili taksim yapt zaman
bundan hibir hissedarn dnmee hakk yoktur.
210 -Ortaklardan birine den hissede, dierine ait
nceden art koulmyan su yolu veya yol bulunur ve
bunlar baka tarafa dndrmenin de imkn olmazsa
taksim fesh edilir.
211 -Ortaklar, hisselerini aldklarn ikrar ettikden sonra
onlardan biri kendine den hissenin bir ksmnn
ortann elinde olduunu iddia etse delilsiz kabul
olunmaz. Blenlerin, ortaklar arasndaki anla-
mazlklarda ahitlii kabul edilir.
Hissedarlardan biri hissesini aldm, fakat sonra
ortann kendisinden geri aldn sylerse bu iddiasn
isbat etmesi gerekir. Yahut hasmna yemin ettirilir.
Eer bu iddiasn, kendine den pay aldm ikrar
etmeden nce yaparsa daval ve davac her ikisi de
yemin eder ve taksim de fesh edilir.
212 -Hissedarlardan birine den hissenin bir ksmna
bir bakas sahip ksa (taksim fesh edilmeyip) o yerden
kendi payna deni ortaklarndan alr.
Muhye'e = Menfaati Blme:
213 -Menfaati blmek "istihsali" deliline gre caiz
olmutur. Ortaklardan birinin yahut hepsinin lm ile
menfaati blme akdi bozulmaz.
Ortaklardan birinin taksim istemesi ile muhye'e akdi
bozulur.
214 -Bir konakta iki ortan nbetlee oturmalar yahut,
alt katta birisinin st katta dierinin ikamet etmesi
zerine yaplan anlama caiz olur.
215 -Ortaklardan her birinin kendine den menfaati
(kendisi kullanabildii gibi) kiraya vermee ve gelirini

89[28]
Eb Yusuf a gre alt ve st katlar eit hisse olarak nazara alnr, imam Muhammed'e gre alt
ve st katlar ayr ayr kymetlendirilir ve kymetlerine gre blme yaplr. Fetva buna gre
verilmitir. Alt ve st katlardan salanan faydalar deiik olduundan, bunlar ayr cins olarak
nazara alnmtr.
almaya hakk vardr.
216 -Ortak bir klenin, bir gn bir efendisine bir gn
br efendisine hizmet etmesi zerine yaplan anlama
muteberdir. Kk bir ev hakkndaki hkm de
byledir. ki ortan iki klesi varsa her kle bir ortaa
hizmet eder.
Kle hangi ortaa hizmet ediyorsa yemeini de onun
vermesi art koulabilir. Fakat elbise iin bu art
muteber olmaz.
Ortak olan bir klenin nbetlee gelirini almak caiz
olmad gibi iki kle hakknda da bu caiz deildir
(SM).
217 -Bir hayvana nbetlee binmek (hkimin hkm
ile) caiz olmad gibi ortak iki hayvan iin de caiz
olmaz
90[29]
.
218 -Mterek aalardan bir miktarnn meyvelerini
biri dier-, ksmn meyvelerini de teki ortan
toplamas, srnn bir ksmnn bir ortak, teki
ksmnn da dier ortak tarafndan salmas ve
yavrularnn alnmas zerine yaplan akit caiz olmaz.
(Haslat yine aralarnda mterek olur).
219 -Mterek bir kleleri ve bir de evleri olan iki
ortan nbetlee kleyi istihdam etmeleri ve evde
oturmalar caizdir. Menfaatlar deiik olan her eyde
bunlar gibi muhye'e akdi sahih olur.

HKMLK DABI*

220 -Adalete uygun hkm vermek vazifelerin en
stn ve ibadetlerin en ereflisidir.
Hkimin mtehit olmas en uygundur. Bylesi
bulunmazsa, ahit olma artlarn kendinde toplyan,
dininde, emanete riayetinde, akl ve anlaynda
kendisine gvenilen, fikh ve snneti bilen kimselerin
tayin edilmesi gerekir. Mft olacak kimseler de byle
olmaldr.
221 - Hkimlik vazifesini almak iin can atmak doru
deildir. Adaletle hkm vermekde acze deceinden

90[29]
nk binmek binenlere gre deiir. Fakat iki ortak aralarnda anlaarak nbetlee
binebilirler. Bu, imam Eb Hanife'ye gredir.
Imameyne gre ise ister mahkeme karan ile olsun isterse de rza ile olsun her iki durumda da
nbetlee binmek caiz olur. (Bak. ihtiyar. . N. Bilmen, islm Hukuku, c. 7, s. 156).

korkan kimsenin de bu vazifeye girmesi mekruh olur.
Bu vazifeyi yerine getirmede kendine gveni olan birisi
iin ise byle bir mahzur yoktur.
Yetkili kimse olmadndan hkimlik ii kendisine
kalan kimsenin bu vazifeyi grmesi farz olur.
Edeb; insanlarla i yapmak ve geinmek hususunda
beenilen bir huya ve gzel ahlka sahip olmak
demektir.
Hkimin edebi de dinin gsterdii adaleti yaymak ve
zulm yok etmek, bir tarafa meyi etmemek, hukuk
hadleri yerine getirmek ve snnet yoluna gitmektir.
Kaza kelimesinin lgtta pek ok mnalan vardr: ilzam
etmek, haber vermek, bir ii bitirmek, takdir etmek, bir
eyi dier eyin yerine koymak, onun mnalan
arasndadr. Hukuk dilinde kaza; "amme velayetini
zerine alan bir kimsenin syledii geerli bir sz"dr.
Kazann bu tarifi iinde lgat
mnalan da vardr.
Hi bir peygamber yoktur ki, Allah ona kaza etmesini
emretmi olmasn. Allah, Hz. Adem (A.S.)'e "halife"
ismini koymutur. Hz. Muhammed (S A.V)'e "nsanlar
arasnda Allahn indirdii hkmlerle hkm ver."
(Mide, a: 49) demektedir. Hz. Davud (S.A.) "insanlar
arasnda hak (ve adaletle) hkm et. (Hkmnde) heva
(ve heves)e (hissiyatna) tbi olma ki bu, seni Allah
yolundan saptrr" (Sad., a: 26) buyurmaktadr.
Kaza etmek, hkm vermek; iyilii emr etmek,
ktlkden vaz geirmek, hakk aklamak, mazlumu
zalimden kurtarmak, hakk sahibine kavuturmaktr.
Allah kanunlarm bu iler iin koydu, peygamberlerini
bunlar iin gnderdi.
Zalim devlet reislerinin hkimlie tayin teklifini
kabullenmek caizdir.
222 - Kadnn, ahitliinin kabul edildii sahalarda
hkim olmas caizdir (F).
223 - Kaza vazifesini devralan hkim kendisinden
nceki hakimin dava dosyalarn ister, tutulan sicil ve
haritalar gzden geirir.
224 - Yeni tayin olunan hkim, emanetler konusunda,,
ve vakflara kaldrmada ileriye srlen delillere, yahut
ellerinde bulunduranlarn itiraflarna gre hkm verir.
Vazifesinden azl edilmi bir hkimin sz ile hareket
etmez. Ancak dava dosyalarn bu asd edilen hkim
kendisine teslim etmise onun sz ile hkm verir.
225 - Hkim, hkm iin mescitte ak bir yere oturur.
Davaya camide bakmas ise daha uygun olur
91[30]
.
226 - Hkim yannda bir tercman ve bir de mslman
ktip bulundurur. Bu ktibin hukuk konularn bilmesi
gerekir.
227 - Hkim davac ve davaly muhakeme ederken
onlar karsnda eit vaziyette oturtur. Onlara
yneliinde, baknda ve iaretlerinde hep eit hareket
eder.
Hkim hasmlardan biri ile fsldamaz ve delilini ona
telkin etmez. Birini brakp da dierine glmsemez ve
hi birisi ile akalamaz. Birini brakp da dierine
ziyafet veremez.
228 - Hkim kendisine hkim olmadan nce hediye
vermiyen bir yabancsnn hediyesini kabul etmez.
Hkim zel davetlerde bulunamayp ancak umum
davetlerde hazr bulunur. Hasatlar ziyaret eder,
cenazelere katlr.
229 - Hkime, znt, uyku, kzgnlk, gelirse, ackr,
susar veya herhangi hayvan bir ihtiya arz olursa
hkm vermekten geri durur.
Dava yerinde kendisi iin ne bir ey satabilir ve ne de
alabilir.
230 - Bir hkim hkm verme yetkisini bakasna
veremez. Ancak kendisine byle bir yetki verilmise
yerine bakasn geirebilir.
231 -Hazr bulunmyan bir daval aleyhine onun yerine
geen (vekili veya vasisi) bulunmadka hkm
verilemez. Yahut hazr bulunmyan iin iddia edilen
ey, hazr bulunan iin iddia edilen eyin sebebi olursa
yine bulunmyan daval aleyhine hkm verilir
92[31]


Hkimlik ve Bir Hkime Baka Bir Hkimin
Kararnn Arz Olunmas:

232 -Hkime baka bir hkimin karar arz olunduu

91[30]
ilk zamanlarda camiler ayn zamanda mahkeme olarak kullanlrd. Hz. Peygamber davalara
mescitte bakyordu. Rit halifeler de yle yaptlar.
92[31]
-Bir kimse baka birinin elinde bulunan evin kendisinin olduunu iddia etse o da inkr edip
evi orada bulunmyan falandan satm aldna delil getirse bu delil ile orada olan ile olmyann
aleyhine hkm verilir.

zaman bu karar; kitap, mehur snnet veya icmaya
aykr deilse imzalar.
233 - Bir hkimin, lehine ahitlik yapmas kabul
olunmyan birisi iin hkm vermesi caiz olmaz.
Kendisini hkimlie tayin eden kimsenin leh ve
aleyhindeki davalara ise bakabilir. (Hkim milletin
vekilidir, kendisim tayin eden idarecilerin vekili
deildir. Bu bakmdan kendisini tayin eden reisler lse
bile onun hkimlii devam eder).
234 - Hkimin kendi hkimlii zamannda ve
blgesinde kul haklarndan olduunu bildii bir davaya
bakmas caiz olur.
235 - Nikh, boanma ve ah:veri gibi akitlerde ve
mevcut bir ak-din feshi konusunda yalanc ahitlerin
(tezkiyelerinden sonra) ehadet-lerine dayanlarak
verilmi olan bir hkm hem insanlar ve hem de Allah
katnda (SM) geerli olur
93[32]
Ba ve miras da
byledir.

Borlunun Haps Edilmesi:

236 - Davac = (mdde'i)nin muhakeme sonunda hakl
olduu anlalr da borlusunun haps edilmesini isterse,
hkim haps etmeyip zerindeki borcu demesini
emreder. Eer demekten kanrsa haps eder. Borlu
fakir olduunu ikrar ederse serbest braklr.
237 -Borlu fakir olduun ileriye srerken, alacakl
zengin olduunu iddia eder ve hkim de onun zengin
olduunu biliyorsa, yahut bor, maln bedeli olan bir
para veya bor olarak verilen bir mal ve bir para ise
yahut kefalet ve mehir gibi zerine ald bir bor ise
veya karsn mal karlnda boamasndan doan ve
bunlara benzer eylerin borcu ise hkim borluyu haps
eder. Bu trl borlarn haricinde fakir olduunu iddia
eden borlu haps edilmez. Ancak varlkl kimse olduu
ispatlanrsa yine haps olunur.
238 - Borluyu bir mddet haps eden hkime, "eer
mal olsayd ortaya karrd" diye bir kanaat gelirse
onun durumunu aratrr, mal kmazsa serbest brakr.
Bununla beraber zengin olduu isbatlanirsa hapsi

93[32]
mam Eb Yusuf ve Muhamned'e gre Allah katnda geerli olmaz ve o eyin haram veya
hell oluu oldu gibi kalr. nk hkim ahitlerin yalanc olduunu bilseydi yle hkm
vermiyecekti.
uzatlr.
239 - Erkek karsnn nafakasndan dolay haps edilir.
Bir baba ocuuna olan borcundan dolay haps edilmez.
Ancak ocuuna nafaka vermekten kanrsa haps
olunur.

Hkimler Arasnda Yazma:

240 - phe ile dmiyen
94[33]
btn hukuk dvalarnda
bir hkimin dier bir hkime gnderdii yaz kabul
edilir. Bu yazma, nikh, bor, gasp, inkr edilen
emanetler, irketi mudarabe, neseb ve akar davalarnda
yaplr.
Menkul mallar = (tanabilen mallar)la ilgili davalarda
bu yazma kabul edilmez. mam Muhammed'e gre ise
btn menkul mal davalarnda yazma kabul edilirki,
fetva buna gre verilmitir.
241 -Yaznn, hangi hkime ait olduunu isbatlyan, bir
beyyinesi olmadka nazara alnmaz. Ayrca yaz
gnderilen hkimin de yazda belirtilmesi gerekir.
Bundan sonra da dilerse "mslmanlarn
hkimlerinden yaz kendisine ulaan herkese,
mslman olmyan hkimlere deil" kayd konulur.
Hkim tanzim ettii yazy ahitler huzurunda okur ve
iinde olan eyleri onlara anlatr, sonra huzurlarnda
yazy mhrler. ahitler de o yazda olan eyleri
bellerler.
ahitlerin isimleri baba ve dede adlar yazya dahil
edilir. Eb Yusuf hkimlie balaynca bu sylenen
kaytlardan hi birini art komad. Serahs de (halka
kolaylk olsun diye) Eb Yusuf un grn benim-
semitir. Tabi ki hi bir zaman haber almak grmek
gibi olmaz.
242 - Yaz, davaya bakan hkime gelince mhrne
bakar. ahitler "bu yaznn falan hkimin olduuna ve
hkm meclisinde kendilerine teslim ettiine,
kendilerine okuyup mhrlediine" ahitlik yapnca
hkim mektubu aar ve hasma kar onu okur ve
iindekilerle hasm ilzam eder. Hasm mahkemede

94[33]
Ksas ve had cezalan phe ile den cezalardr.

bulunmaynca hkim bu gelen yazy kabul etmez.
243 - Yazy gnderen hkim lr veya vazfesinden azl
edilirse, yahut yazs yerine varmadan nce kaza
ehliyeti alnrsa bu yaz iptal olur. Yaznn gnderildii
hkim de lrse yine iptal olur. Ancak yaznn altna
gnderilen hkimin isminden sonra
"mslmanlarn hkimlerinden kendisine ulaan
herkese" diye bir kayt konuldu ise ismi yazlan hkim
lse de bu yaz geerli olur.
244 - Hasmn lm ile yaz iptal olmayp miraslarna
geer.
245 -Hasm, yaznn gnderildii hkimin blgesinde
yoksa ve davac onun delilini dinlemek ve onun iin
hasm = (davalktn bulunduu yerdeki hkime bir
mektup yazmak isterse yazar. Bu mektuba ilk gelen
yaznn bir nshasn veya o mnada bir yaz koyar.

Hkem Tyin Etmek:

246 -Davac ve davalnn bir kimseyi aralarnda hkm
vermek iin hakem tayin etmeleri caiz olur (F).
247 - phe ile den (ksas ve had) davalarnda hkem
tayin etmek caiz deildir.
248 -Hakemin, hkm vermee ehil olmas arttr.
249 -Hakem tayin edilen; delilleri dinler, taraflarn
ikrarna, yeminden dnmelerine ve ekinmelerine gre
hkm verir. Hakemin verdii hkm her iki tarafn da
yerine getirmesi lzm gelir.
250 - Daval ve davacdan her birinin hkm
verilmeden nce hakem tayini iinden dnmee haklan
vardr.
251 -Hakemin verdii karar bir kadya havale edilirse
mezhebine uygun grrse imzalar. Uygun deilse bu
karar bozar.
252 -Hakemin, lehlerine ahitlik yapamyaca
kimselerin (ana-baba, aile ve ocuklar) lehine hkm
vermesi caiz olmaz.

HACR = MAN OLMAK
95[34]


253 - Hacri gerektiren sebepler tr:,
1) Kk olmak
2) Mecnun = (deli) olmak
3) Klelik.
254 - Mecnunun ve akl erdiremiyen = (mmeyyiz
olmyan)
96[35]
ocuun tasarrufu aslen caiz deildir. Akl
eren = (mmeyyiz olan) ocuun tasarrufu, velisi
geerli sayarsa veya nceden izin vermise caiz olur.
Kle tasarruf konusunda mmeyyiz olan ocuk gibidir.
ocuun ve delinin yaptklar akitler, ikrarlar,
boamalar ve kle azad etmeleri sahih deildir.
255 - Akl-bl olmyan ocuk ve deli bakasnn
malm telef ederse demek lzm gelir.
256 - Klenin szleri, kendi hakknda geerlidir. Bir
mal ikrar ederse azad oldukdan sonra onu demesi
gerekir. Had yahut ksas cezasn gerektiren bir suu
veya ailesini boadm ikrar ederse hemen lzm gelir.
257 - Erkein bula ermesi; uyurken ihtilm olmas,
gebe brakmas ve meni getirmesi ile olur. Bunlar yoksa
18 yama ulamas ile bula ermi olduu kabul edilir
(SM).
Kzn bula ermesi, uyurken ihtilam olmas yahut det
grmesi veya gebe kalmas ile gerekleir. Bu haller
yoksa 17 yama girmesi ile bula ermi saylr (SM).
18 yana giren erkek ve 17 yana giren kz, yani
mrahik ve mra-hika bula erdiklerini sylerlerse
tasdik edilirler.
258 - kl-bli olan hr bir kimse maln menfaatma
uygun olm-yan eylere harcyan bir sefih
97[36]
olsa da
hacr edilemez (SM).
Red olmadan kl-bli olan bir ocua 25 yama
basncaya kadar mallar teslim edilmez. Fakat 25 yama
girince red olduu grlmese bile mallar kendisine

95[34]
Hacr: Lgtta mani olmak demektir. Harama da hacr denilir; nk onda tasarruf etmek
yasaklanmtr. .
Ism hukukunda hacr: "Muayyen bir kimseyi szle olan tasarruflarndan men etmektir."
Hacr altna alman yan szle olan tasarruflarndan men edilen kimseye mahcur denilir.
izin: Hacr altnda olan mahcurun tasarrufda bulunmasna msaade etmek, yni hacri kaldrmakdr.
izin verilen ahsa mezun denilir.
96[35]
Bula ermiyen ocuk iki ksmdr: 1- Mmeyyiz olmyan: Ah-veriin ne olduunu
bilmiyen, kr ve zarar ayrd edemiyen ocuktur. 2- Mmeyyiz olan: Ah-verii kr ve zarar bilen
ocuktur. (Bak. Mecelle Mad. 943).
97[36]
-Sefih: Maln bo yere sarf eden ve masraflarnda israf ve tebzire = (uygun olmyan yerlere
harcamak) giderek maln telef ve zayi eden kimsedir. (Bak. Mecelle, mad. 946)
Red: Malm korumak hususunda itina gstererek sefahattan ve is-rafdan kaman kimsedir.
teslim edilir
98[37]
(SM).
259 - Sefihin, mahcur klnmadan nce yapm olduu
tasarruflar geerli olur.
260 - Ne fsk ve ne de borlu olanlar hacr edilmezler.
261- Alacakllar borlunun (kudreti olduu halde
borcunu demeyi uzatmasndan dolay) haps
edilmesini isterlerse hkim, maln satp borcunu
deyinceye kadar borluyu haps eder.
262 - Borlunun nakit paras varsa ve bor da nakit para
cinsinden ise hkim borlunun izni olmasa da bu para
ile demede bulunur. Borlunun dirhem paras olup,
bor dinar para olarak verilecekse veya durum bunun
tersi ise hkim bor iin deiik parasn satar. Bunun
iin eyalarn ve akarn satla kartmaz. mam
Muhammed ve Eb Yusuf a gre bunlar da satla
kartlr ki, fetva buna gredir.
263 - Mflisin = (ifls eden) hi mal kmazsa
"Hkimin edebi" bahsinde getii gibi haps edilmeyip
serbest braklr.
fls eden borlu hapisden ktkdan sonra alacakllarn
borluyu devaml takip etmelerine engel olunamaz.
Ancak bunlar onu tasarruflarndan ve yolculukdan
alakoyamazlar. Sadece fazla kazancn alp aralarnda
hisselerine gre taksim yaparlar.

ZN
99[38]


264 - Hacr altnda bulunan bir kimseye izin verilmi
olduu; .
1) Ak olarak,
2) Dellet (Z) yolu ile anlalr.
Tasarrufdan men edilen kimseyi, velisinin al-veride
bulunurken grp bir ey dememesi dellet yolu ile izin
saylr. Bu al-veriin veli iin veya bir bakas iin

98[37]
mam Eb Yusuf ve imam Muhammed'e gre red oluncaya kadar mallar kendisine teslim
edilmez. Mecellede de bu gre yer verilmitir.

99[38]
* zin: Lgtta bildirmek anlamndadr. Namaz vaktini bildirdii iin
"ezan" kelimesi de buradan gelmektedir. Hukuk stlah olarak izin, "hacri kaldrmak ve hukuk
bakmndan tasarrufdan men edilmi olan kimseye bu hakkm vermek" demektir.
izin sebebiyle tccar, mezun ile muamelede, akitlerde bulunabileceini renir, izin ile ocuk ve
kle tasarruflarda bulunmak, mal kazanmak ve kr salamak yollarn elde eder. Allah Tel:
'Yetimleri nikh (ana) erdikleri zamana kadar (gzetip) deneyin. O vakit kendilerinde bir akl
ve salah grdnz m mallarn onlara teslim edin..." (Nisa, a: 6) ayeti ile izin vermee davette
bulunuyor.
Mezun: Kendisine izin verilen, hacri kaldrlan kimsedir.
yaplm olmas, velinin emriyle yahut emri bu-
lunmadan yaplmas, al-veriin sahih veya fasit bir
ah-veri olmas arasnda fark yoktur.
265 - Mezuna verilen izin,
1) Umum olur,
2) Husus olur.
266 - Yemek iin bir yiyecek ve giymek iin elbise
satn almasna izin verilen bir mahcur, mezun olmu
saylmaz
100[39]
.
267 - Kendisine izin verilen kimsenin:
1) Al-veride bulunmaya,
2) Kendine vekl tayin etmee,
3) Sermaye edinmee,
4) Mudarabe ortakl kurmaya,
5) dn vermee,
6) Rehin verip rehin almaya,
7) Kiraya vermee ve kiralamaya,
8) Sipari vermeye ve siparileri kabul etmeye,
9) Ziraat ortakl kurmaya,
10} Yiyecek satn almaya,
11) Ekip bimeye,
12) nan ortakln kurmaya hakk vardr
101[40]

268 - Kendisine izin verilen kimse, borcu olduunu, bir
mal gasp ettiini, veya yanndaki maln emanet
bulunduunu ikrar ederse bu ikrar sahih olur.
269 - Mezun:
1) Evlenemez,
2) Klelerini evlendireme.z (S),
3) Klesi ile mktebe akdi yapamaz,
4) Klesini azad edemez,
5) Bor veremez,
6) Bata bulunamaz,
7) Sadaka veremez, .,
8) Kefil olamaz,
9) Yiyeceklerden birazck hediye edebilir,
10) Kendileri ile i yapt kimselere ziyafet verebilir,
11) Klesinin ticaret yapmasna izin verebilir.
270 - Klenin izin sebebi ile edindii borlar kendi
boynuna kalr. Efendisi mal ile kendisini

100[39]
Bu ona hizmet ettirmektir, ticaret deildir. nk ticarette kr istenir.
101[40]
Ortaklklar iin irketler bahsine bak.

kurtarmadka borlar iin satla kartlr. Kle
borlarn demeyip efendisi deyince alacakllarn
klede bir haklar kalmaz. Aksi halde kle satlr ve
paras alacakllar arasnda hisselerine gre taksim
edilir. Bundan sonra yine bor kalrsa hrriyetine
kavuunca onlar da kendisinden istenir.
271 -Efendi, klesini ticaretten men edince bulunduu
ar ehli veya onlarn ou. bunu reninceye kadar
mahcur saylmaz.
272 - Ticaret yapmaya mezun olan cariyenin
efendisinden ocuk dourmas ile (Z) ve klenin firar
etmesi ile bu izin kalkar. Yine ticarete izinli olan
klenin efendisi lr, yahut cinnet getirirse veya dinden
dnp dr- harbe iltihak ederse kle yeniden hacr
altna alnm olur.
273 - Klenin mahcur olduktan sonra elindeki mal
hakknda yapt ikrarlar sahih olur (SM).
274 - Klenin borlar elindeki malndan ve kendi
kymetinden fazla olunca efendisi onun malndan hibir
ey alamaz (SM).
275 -Efendi, borlu olan klesini azad edince bu geerli
olur ve klesinin kymetince paray borlularna der.
Kalan borlar demek kleye der.
276 - Efendinin kleye bir mal kymetine veya daha az
bir paraya satmas caizdir. Ticarete mezun klenin de,
efendisine bir mal kymetine veya kymetinden daha
fazla bir paraya satmas caiz olur.

KRAH = ZORLAMA
102[41]


277 - icbar = (krh)m sabit olabilmesi iin bir takm
artlarn bulunmas gerekir:
1) Mcbir = (zorlyan)in tehdidini yerine getirmee
kudreti bulunmas arttr. ,
2) icbar edilen = (zorlanan) kimsenin, istenen eyi
yapmad takdirde tehdidin hemen
gerekletirilmesinden korkmas gerekir.

102[41]
Ikrh: Yaradl itibar ile ve din ve hukuk bakmdan insann ekindii eye kar
zorlanmas demektir. Mecelle raad. 948'de ikrah yle tarif eder: "Bir kimseyi korkutarak rzas
olmakszn bir i ilemek zere haksz yere icbar etmektir."
Mkrih: Mcbir; zorlyan. .< ,
Mkrih: Mcbir; zorlyan. krah iki ksmdr:
1- krh- mlc: insan ldrmek veya bir a'zay kesmek, yahut bu ikisinden birine sebep olan
iddetli dvmek ile yaplan ikrh"tr.
2- krh- gayr- mlc: "Yalnz keder ve elemi gerektirir. Dvmek ve haps etmek gibi eylerle
olan ikrh"tr. (Bak. Mecelle Mad. 949).
3) icbar edilen kimsenin zorlanmadan nce yaptrlmak
istenen iten kendi hakk yahut bakasnn hakk veya
er' bir hak yznden saknm olmas arttr.
4) Tehdidin; ldrmek veya bir azay yok etmek yahut
gamn gerektirip rzay kaldracak bir durumda
bulunmas arttr.
278 - Bir kimse lm veya iddetli dayak, yahut haps
olunmak tehdidi ile maln satmaya, bir mal satn
almaya, kiraya veya bir ikrara zorlanr da isteneni yapar
ve sonra da zorlama kalkarsa; dilerse yapt akdi kabul
eder, dilerse de fesh eder.
279 - Al-verie icbar edilen onun bedelini kendi istei
ile alrsa bu izin saylr. Eer zorla aldrmsa bu izin
saylmaz ve alnan mal duruyorsa geri iade edilir.
280 - Zorla alman mal el deitirerek mcbir olmyan
mteri elinde helak olmusa mal sahibi mteriye
malnn kymetini dettirdii gibi, zorhyana da
dettirmek hakkna sahiptir.
281 -Karsn boamaya veya klesini azad etmee
zorlanan bu istekleri yerine getirirse kars bo ve klesi
azad olmu olur. Bu durumda klesinin kymetini
zorhyana dettirir ve klenin velayeti de azad edene ait
olur. Boama, zifafa girmeden nce olmusa mehrin
yansn ve eer' mehir tayin edilmemise vermesi lzm
gelen mut'ay zorlyandan alr.
282 - Hapis veya'dayak tehdidi ile iki imee, le
yemee, dinden dnmee, bir mslmanm yahut
zimmnin maln telef etmee zorlanan icbar edilmi
saylmaz. lmle tehdid edilirse yukardaki fiilleri
ilemesine izin vardr. Ancak ilemeyip sabr eder ve
ldrlrse sevaba nail olur.
283 - Birisini ldrmee zorlanan bu ii katiyyen
yapamaz, ld-rlnceye kadar sabretmek
mecburiyetindedir. ldrrse gnahkr olur. Bu
durumda ksas cezas zorhyana verilir (Z.S).
284 - Dinden dnmee zorlanan kars ban talak ile
ondan bo olmu saylmaz.
'
285 - Zinaya zorlanana da had cezas verilmez (Z).

DAVA
103[42]


286 - Davac = (mddei) davasndan vaz getii zaman
muhakemeye zorlanamaz. Daval = (mddea aleyh) ise
zorlanr.
287 - Dva edilen haklan, cins ve miktarnn belli
olmas lzmdr.
288 - Alacak davasnda, davac, alacan (cins ve
miktarn belirterek) istediini bildirir.
289 - ddia edilen hak, tanabilen = (menkul) bir mal
ise davalya onu mahkemeye getirmesi teklif olunur.
Eer bu eya hazr deilse davac onun kymetini
bildirir.
290 - Dva edilen akar ise onun drt hududu belirtilir
ve akar ellerinde bulunduranlarn isimleri, dedelerine
kadar nesepleri kayd edilir. Akarn bulunduu mahalle
ve belde bildirilir. Davac; akarn, davalnn elinde
olduunu ve kendisinden bu akar istediini ifde eder.
291 Dva, esas ynnden sahih olunca hkim davalya
bu davay sorar, itiraf ederse yahut davac, davasn
isbat eden beyyine = (delil)getirirse aleyhine hkm
verilir. Davac delil getirmeyip hasmna yemin
verilmesini istediinde yemin verilir. Yemin ederse,
delil getirilmedii mddete dva der. Yemn
etmekden ekinirse, ekingenlii sebebiyle aleyhine
hkm verilir. Bir yemine gre hkm vermek caizdir.
defa yemin vermek en iyisidir.
292 - Yeminden ekinmek "yemin etmiyorum"

103[42]
Dva: Du kelimesinden gelir ki, istek demektir.
Istlah da dva: "Bir szdr ki, insan onunla bakas zerinde olup inkr edilen hakkn isbat
etmek ister."
Beyyine; beyan kelimesinden tremitir. Beyan, amak, aklamak ve izhar etmek dernektir.
Hukuk dilinde beyan: "Davacnn iddiasnn doruluunu gsteren ve hakkm ortaya koyan delil"
manasnadr.
Dava konusunda kaide Hz. Muhammed (S.A.V)'in u szdr: "Eer insanlara mcerred
davalarndan dolay
istedikleri verilse onlardan bir toplum dier toplumun kan ve maln ister. Lkin davacya beyyine
getirmek,
davalya da yemin etmek der." Dier bir rivayette: " inkr edene yemin der denilir. (Bak.
Buhar, Rehin, 6
Ibni Mce Ahkm, 7).
Mddei: Bir eyi dava eden, bir hakkn kendisine ait olduunu hkim huzurunda taleb eden
kimsedir ki, bugn
buna "davac" deniliyor. Mddea aleyh = Daval. Kendisinden hkimin huzurunda bir hakisteMen
kimsedirt
Muhakeme: D avalinin davacy hkimin huzuruna arp onunla mahkeme olmas,
hasmlamasdr.
Tenakuz: Davacnn kendi davasna aykr ve davasn iptal eden bir sz sylemesi, i yapmas
veya susmas'dr.

demekle, sar ve dilsiz deilse susmakla sabit olur.
293 -Davacya yemin verilmez (F).
294 - Davac, "delilim ehirde hazrdr" deyip davaldan
yemin istese yemin verilmez (SMF). Davaldan,
kendisine karlk gnlk bir kefil alnr. Eer orada
yolcu olarak bulunuyorsa davac, hkimin meclisi
miktarnca davalnn peini brakmaz.
295-1) Nikh,
2) Ric' talakdan sonra ruc etmek = (nikh devam
ettirmek),
3) Karya yaklamamak iin yaplan yeminden dnmek
= (ildan fey),
4) Klelik, .
5) Cariyeyi mmlveled klmak,
6) Neseb, -
7) Velayet,
8) Haddi gerektiren su davalarnda, davalya yemin
verilmez (SM).
296 - Ksas davalarnda, inkr eden davalya yemin
teklifi yaplr. Yeminden ekinirse azalarnda ksas
uygulanr (SM). lm gerektiren ksas davalarnda ise
yeminden ekinene ksas uygulanmayp yemin
edinceye (SM) yahut, suunu ikrar edinceye kadar hapis
cezas verilir.
297 - Kadn, zifafdan nce kocasnn kendisini
boadn iddia ederse kocaya yemin verilir. Yeminden
ekinirse mehrin yar parasn demesine hkm verilir.
298 - Allah'dan baka hi bir eye yemin edilmez.
Hkim isterse Allah 'm sfatlar ile yemini daha da
kuvvetlendirir. Yeminin tekrarlanmasnda ihtiyat vardr.
Zaman ve mekn ile yemin kuvvetlendirilmez.
Yahudiye "Musa (AS)'ya Tevrat indiren Allah Telya
yemin ederim" eklinde yemin verdirilir.
Hristiyanlara "sa (AS)'ya ncili indiren Allah Telya
yemin ederim" dedirttirilir.
Mecslere, "Atei yaratan Allaha", Putperestlere de
sadece Allah'a yemin ettirilir. Bu snflara tapndklar
mabetlerinde yemin verilmez.
299 - Al-veride; "sylenen malda aramzda bir ah-
veriin mevcut bulunmadna Allah'a yemin ederim"
tarznda yemin verdirilip
Nikhda, "O anda ikisi arasnda nikhin mevcut
olmadna" yenn ettirilir. Ban talak ile boamada; "o
saatte karsnn kendisin|en ban talak ile bo
bulunmadna" yemin verdirilir. Emanet davalarr^
"Yanmda emanet olarak bulunduunu iddia ettii
malndan hi bir eyin bulunmadna ve onun bende
bir hakk olmadna Allah Tel^ya yemin ederim"
eklinde yemin teklif edilir. Eer daval; "O mal bana
bu_ rada olmyan falan adam emanet brakt. Yahut onu
yanmda rehin brakt veya o mal ondan gasp ettim,
yahut bana dn verdi veya kir^va verdi" der ve buna
ait delilde getirirse, aldatm olmad mddete va
der. ahitler "onu tanmadmz bir adam emanet
brakmt" derlerse dava dmez.
Beyyinelerin = (delillerin) Tercihi*
300 - Mutlak mlk davasnda hari = (mal elinde
bulundurmyn) in delili zilyed = (mal elinde
bulunduran) in delilinden daha stn tutulur.
301 - Hri bir tarih syliyerek o tarihde mala sahip
bulunduuma delil getirse, zilyed de mlkiyetine ait
daha eski tarihli bir delil geti^se zilyedin delili tercih
edilir.
302 - Hayvan yavrusu ve dokunuu bir kere olan kuma
gibi, t^k_ rarlanmyan bir sebeple kaytl bulunan,
mlkiyet davalarnda; mal elinde bulundurann delili
stn tutulur.
303 - Her ikisi de tarih sylemeden mal dierinden
satn alm olduuna delil getirse delilleri kabul
edilmez.
304 - ki kii ayn kadn ile nikhl olduklarn iddia
edip delil getirseler, herhangi biri lehine hkm
verilmez. Fakat nikahlan diki ar tarihleri belirtirlerse,
kadn tarihi eski olann olur.
305 - ki kiiden her biri baka bir kimsenin elinde
bulunan maln kendisine ait olduunu iddia edip delil
getirseler, bu maln ikisine ait olduuna hkmedilir.
306- ki kimse, kleyi mal sahibinden satn alm
olduuna
Hri: Bir mal elinde bulundurmyan ve onda
tasamfda buiunmak-tan uzak olan kimsedir.
Zilyed: Bir mal bilfiil elinde bulunduran yahut bir mala
sahib o|an kimselerin tasarrufu gibi tasarrufda bulunan
kimsedir.
Mutlak mlk: Veraset veya bir kimseden satn almak
gibi mlk edinmek sebeplerinden biri ile kaytl
bulunmyan mlkdr. Byle sebeplerle kaytl olan
mlkiyete mukayyet mlk denilir. "Bu ev benimdir",
denilince n>ut-lak mlk iddiasnda bulunulmu olur.
Fakat "bana baland" "satn ald>m" ifadeleri
mukayyet mlk ifade eder.'ayr delil getirse her biri
dilerse kleyi yan fat ile alr, dilerlerse de haklarndan
vaz geerler. Birisi hakkndan vaz geince, teki
tamamna sahip olamaz. Bu durumda ikisi de satn-
alm olduu vakti bildirse, hak, tarihi eski olanndr.
Satn ald tarihi bildiren yahut mal kabz etmi olann
delili tekinden daha stndr.
307 - Biri, dava konusu olan mal satn aldn, teki,
kendisine balandn veya sadaka verildiini iddia
edip her iki durumda da mal kabz etmi olsa, ikisi de
tarih belirtmeseler sat delili, sadaka ve ba deliline
tercih edilir.
308 - Erkek, mal satn alm olduunu, kadn da
kendisini, o mal rehin olmak zere,nikhlandn iddia
etse, her ikisi de eit tutulur.
309 - ki hriden her biri maln mlkiyetinde olduuna
ait delil getirse ve tarih sylese, yahut (zilyed olmyan)
bir veya iki kiiden satn aldklarna delil getirseler,
tarihi eski olann delili yeni olamnkinden stn tutulur.
Sadece birisi tarihini beyan ederse hak onun olur.
310 - ki kii bir hayvanda hak iddia etseler; bunlardan
hayvana binen veya zerinde yk olan daha hakl olur
(F). Biri semere teki hayvann terkisine binmise, biri
gmlei giyinmi, teki ise tutunmusa, semere binen
ve gmlei giymi olanlar daha hakl grlrler.
311 -Kuma dokumu olduunu ve yavruyu hayvann
yavrulad-n iddia edenin delili mutlak mlk
iddiasnda bulunann = (yani sadece bunlarn kendisinin
olduunu iddia edenin) delilinden daha stndr.
312 - ki ahit ile (F) ve daha ok ahidi olanlarn
delilleri arasnda bir fark yoktur.
Tehlf = Karlkl Yeminlemek:
313 -Bir al-veri davasnda satc ile alc fat veya
ah-veri konusu olan malda anlamazla derlerse
bunlardan delil getiren stn tutulur. Her ikisi de delil
getirse mal veya parann daha fazla olduunu iddia
edenin delili stn olur.
314 -Eer alc ve satcdan hi birinin delili yoksa
satana "Ya mterinin iddia ettii mal teslim eder veya
sat fesh ederiz" denilir. Mteriye de "Satcnn iddia
ettii paray teslim et, yoksa sat fesh ederiz" denilir.
Bu tekliflere raz olmazlarsa hkim her ikisine de
(dierinin davas zerine) yemin verdirir ve al-verii
bozar. nce satc yemin eder.
Sat ayn bir mbadele ise
104[43]
hkim, nce istediine
yemin verdirir. Biri yemin etmekten ekinirse dierinin
iddiasn kabullenmek mecburiyetinde kalr.
315 -Mteri ile satc; mddet yahut muhayyerlik art
veya parann bir ksmnn denip denmediinde
anlamazla dseler her ikisi yeminlemez, sz inkr
edenin olur (yani sadece o yemin eder).
316 -Satlan mal helak olduktan sonra ihtilfa
dldnde yine yeminlemezler, sz mterinin
olur. Satlan maln bir ksm helak olduktan sonra
anlamazlk balarsa yine yeminlemezler. Ancak satc
helak olan ksma den paradan vaz geerse yine her
ikisine yemin ettirilir.
317 -Menfaattan hi bir ey alnmadan nce kira
parasnda veya menfaatin miktarnda anlamazla
dldnde her ikisi de yemin eder ve aldklarn geri
iade ederler.
318 -Menfaatin tamam alndktan sonra anlamazlk
olursa her ikisine birden yemin verilmez. Sz
kiralyanmdr. (Yani sadece kiral-yan yemin eder).
Menfaatin bir ksm alndktan sonra anlamazlk ol-
musa her ikisi de yemin eder ve kalan mddet
hakknda kira fesh edilir. Geen mddet hakknda da
sz kiracnn olur.
319 -Al-verii karlkl olarak kaldrdktan sonra
(daha satc maln geri almadan nce) bir ihtilf olursa
her ikisi de yemin eder ve al-veri geri dner.
320 -Mehir konusunda anlamazlk olunca kar-
kocadan hangisi delil getirirse onun delili kabul edilir.
Eer her ikisi de delil getirirse kadnn delili makbul
olur. Her ikisinin de delili yoksa yeminleirler. Hangisi
yemin etmekden ekinirse onun aleyhine hkm verilir.
Her ikisi de yemin ederse kadna emsallerine gre
mehir takdir edilir. Bu mehir kadnn iddia etmi olduu
mehir kadar veya ondan daha ok olursa kadnn szne
gre hkm verilir. Eer kocann iddia etmi olduu

104[43]
Mal para karlnda deil de yine bir mal karlnda satmaya ayn mbadele denilir.
Parann dier cins para karlndaki satnn hkm de ayndr.
mehir kadar veya ondan daha az tutarsa kocann
iddiasna gre hkm verilir. Emsale gre takdir edilen
mehir kadnn dediinden az ve kocann dediinden
fazla karsa dorudan doruya emsal mehre hkm
verilir.
321 -Kar-koca, ev eyasnda anlamazla derlerse
kadnlara elverili olanlar kadnn, erkeklere elverili
olan eyalar da erkein olur. Kar-kocadan biri lr de
miraslar dieri ile anlamazla derlerse, her
ikisine de elverili olan eyalar, hayatta kalan ein olur.
322 -Efendi ile kle kitabet
105[44]
bedelinin mikdarnda
ihtilf ederlerse her ikisi de yemin etmezler.

Neseb Davas:

323 - Satlan bir cariye satldkdan sonra alt ay
gemeden bir ocuk dourur ve onu satan, bu ocuun
kendisinden olduunu dava ederse, ocuun nesebi
kendisinden sabit olur. Cariye mm veledi
106[45]
olur.
Ak-veri bozulur ve cariye iin denen para da geri
verilir (SM). Mterinin bu durumda satan efendi ile
olan davas kabul edilmez.
324 - ocuk ldkden sonra, satan onun kendisinden
olduunu iddia etse cariye, artk onun ram' veledi
olmaz.
325 - Cariye ldkten sonra, alt aydan nce domu
olan ocuun kendisinden olduunu iddia ederse, ocuk
kendisine ait olur. Cariyeyi kaa satt ise, o paray
tamamen geri der.
326 - Cariye, satldkdan sonra alt ay ile iki sene
arasnda ocuk dourursa, mteri satann; ocuun
kendisinden olduu hakkndaki iddiasn tasdik ederse,
ocuk satann olur ve sat fesh edilir. Tasdik etmezse
ocuk kendisinin olur.
Satlndan iki sene getikden sonra artk satcnn
davas dinlenmez. Sat fesh olmaz, ocuk azad olmaz,
cariye de kendisinin mm- veledi olmaz.
327 - kiz ocuklardan birinin nesebini iddia eden iin

105[44]
Kitabet: Klenin para veya muayyen bir hizmet karlnda hrriyetini efendisinden satn
almasdr.

106[45]
Efendisinden ocuk yapan cariyeye "mm- veled" denilir. Bu cariye artk satlamaz.
Balanamaz, her hangi bir yere vakf edilemez. Efendisi lnce hr olur.
ikisinin de ondan nesebi sabit olur.

KRAR
107[46]


328 - ikrar, ikrar eden = (mukr) aleyhine bir delildir.
329 - ikrar edenin kil ve bali olmas arttr. .
330 - Lehine ikrar edilenin = (mukarrun leh) yani hak
sahibinin belli olmas da arttr.
331 -Belli bir eyi ikrar etmek sahih olduu gibi, belli
olmyan bir eyi ikrar etmek de sahihtir.. Ve belli
olmyan ey aklanr. Bir kimse "bende falan adamn
bir mal var veya bir hakk var" derse bu adamn,
kymet tayan bir mal ve Hakk aklamas lzm gelir.
Hak sahibi, ikrarda bulunan bu aklamasnda
yalanlarsa sz yemini ile beraber ikrarda bulunann
olur.
332 - Bir mal ikrarnda maln kymetinin bir dirhemden
daha az olmamas gerekir. Eer "byk bir mal"
denilmise bu mal, syledii maln nisap miktar olur.
Zekta tbi olmyan malda nisap miktarnn kymeti
olur. Eer "Onun bende ok mallar var" diye ikrarda
bulunulmusa nisap miktarn dolduran maln olduu
dnlr. "Onun bende dirhemleri var" ikrar ile
dirhemden aas kabul edilmez, ikrarnda "ok dirhem
alaca var" derse on dirhemden aa aklamas kabul
edilmez. "yle bir dirhem" sznden bir dirhem
anlalr. "Onun bende u kadar, u kadar dirhemi var"
ikrar ile on bir dirhemden aa sz kabul edilmez.
"Onun bende u kadar, u kadar u kadar dirhemi var"
eklinde tekrar yaplmsa bu da en azndan on bir
dirhemi gsterir: "u kadar ve u kadar" yani arada "ve"
ba bulunan ifadeyle yirmi birden aas, kabul
edilmez. Eer bu ekilde (ve) ba ile tekrar ya-

107[46]
Ikrar: Lgtta hareket halinde olan bir eyi durdurmak ve sabit klmak mnalarna gelir.
Karar, skn ve sebat demektir. Bir duada da "Allah onun gzn ikrar etsin" denilir. Yni Allah
ona yetecek eyi versin de nefsi sakin olsun, baka eye tamah etmesin, anlamna sylenir.
Hukuk tabiri olarak ikrar: "Bakasnn kendi zerinde bulunan bir hakkn haber vermek ve
itirafda bulunmak"dr.
ikrar, hukuk bir delildir. Kitab, snnet, icma buna dellet eder ve akl bunu gerekli klar. Allah
Kur'an'da "Ey iman edenler, adaleti titizlikle ayakta tutan (hkim)ler ve Allah iin ahitlik eden
(insan)lar olun. (O) hkmnz veya ahitliiniz) velev ki kendinizin veya ana ve babalarnzn ve
yakn hsmlarnzn aleyhinde olsun..." (Nisa, a: 135). Bir insann kendi aleyhine ehadeti ikrar
demektir, ikrar bir delil olmasayd emredilir miydi? Dier bir ayette de: "zerinde hak olan
(borlu)da yazdrsn (borcunu ikrar etsin) Rabb oan Allahdan korksun. Borcundan hi bir eyi
eksik brakmasn..." (Bakara, a: 282) buyuruluyor. Bu bir insann kendi aleyhine ikrardr.

plmsa, yirmi bire yz ilve edilir. Drt tekrar
yaplmsa bin ilve edilir.
333 - Btn l ve tart ile satlan mallarda da
yukardaki gibi hareket edilir.
334 - krar eden ikrarnda "Yz ve bir dirhem demise"
bunun yz bir dirhem olduu anlalr. Tart ve l ile
satlan mallar iin de durum ayndr.
ikrarda "Yz ve bir elbise" denilirse bu sadece bir
elbise olduunu gsterir ve "100"n de ne olduunun
aklanmas gerekir. "Yz ve iki" sz de byledir.
Fakat 'Yz ve elbise" doru dan-doruya 103
elbiseyi ifade eder (F).
335 - ikrar eden "Onun zerimde veya benim taranmda
bir alaca var" derse borcu olduunu anlatm olur.
Fakat byle deil de; "yanmda beraberimde, evimde"
demise bunlarla bir emaneti ikrar etmi olur.
336 - Alacakl borluya "benim sende bin lira alacam
var" der, o da "Onu tart al, yahut onu boz al veya onu
tehir et, yahut onu sana dedim veya ben onu sana tecil
ettirdim" derse, bu szleri ile ikrarda bulunmu olur.
Fakat yukardaki szlerde zamir kullanmazsa ikrarda
bulunmu olur. Fakat yukardaki szlerde zamir
kullanmazsa ikrarda bulunmu olmaz.
337 - Borlu, tecil edilmi bir bor ikrar eder, alacakl
da hemen denmesi gerektiini iddia ederse alacaklya
tecilli olmadna yemin ettirilir (F).
Snnete gelince Hz. Peygamber (S.A.V) Miz ile
Gmidiyye adlarnda bir erkekle bir kadn; zina
ettiklerini huzurunda birka defa ikrar etmeleri zerine
recm etmitir. Bu "asf diye tannan hadiste anlatlr.
Sbl's-Selm adl eser bunu Eb Hureyre (R,A)'den
nakleder. (Buhar, Hudd, 30-33-46. Tirmiz Hudd, 5-
8).
ikrar hakknda icma da vardr; ikrar thmetsiz
dorulukdan sadr olmudur. insan yaradl itibari ile
mal ok sevdiine gre o maln bakasna ait olduunu
ikrarda yalanc olamaz.
Mukr: ikrar eden.
. Mukarrunleh: Hak sahibi, yani kendi lehine ikrar
yaplan kimse, ikrar sarih, ak szlerle olduu gibi,
zmn ve dellet yolu ile de olur.
338 - Yzk borcu olduunu ikrar eden kimsenin hem
halkasn ve hem de tan vermesi lzm gelir. Kl
borcu ikrar ierisine klcn demir ksm, kn ve ba
dahil olur. Mendile bal bir elbise ikrarna mendil de
girer.
339 - Benim bede be lira borcum var" sz ile
arpmay irade etse bile be liray ikrar etmi olur.
"Onun bende birden on liraya kadar alaca var" yahut
"bir lira ile on lira arasnda alaca var" ikrarna gre
dokuz lira vermek gerekir (S.M.F).
340 - Anne karnndaki ocuk ile ikrarda bulunmak
caizdir ve mlk olmaya elverili (F) bir sebep
syleyince anne karnndaki ocuk iin ikrarda
bulunmak da caiz olur.
krarda stisna Yapmak = Hari Tutmak:
341 - krar edilen bir hakkn tamamndan, hemen bu
ikrara bitiik olmak art ile bir ksmm istisna etmek
sahihtir. Ve geriye kalan ksm demek lzm gelir,
ikrar edilen miktarn tmn istisna etmek btldr,
(yani ikrar ettii eyin tmn vermesi gerekir).
342 - Bir kimse ikrarna "nallah" diye balarsa
bununla bir hakk ikrar etmi olmaz. Melekler ve cinler
gibi ne diledikleri belli olmyan varlklarn dileklerine
bal ikrarda bulunmak da yine byledir.
343 - Bir kimse bir dinar veya bir lek buday
mstesna olmak zere, yz dirhem borcu oldunu ikrar
etse yz dirhem, bir- dinar (MZ) veya bir lek
budayn kymetleri kartlarak denir. Btn llen
ve tartlan (M) ve say (Z) ile satlan mallarda da istisna
edilenler ikrar edilen bordan kymetlerine gre hari
tutulurlar.
Bir elbisenin, koyunun veya bir konan istisna
edilmesi = (ikrar edilen paradan hari tutulmas) ise
sahih deildir.
344 - Bir kimse mal Zeyd'den gasp ettiini syleyip
arkasndan "hayr bilkis Amr'den" derse bu mal
Zeyd'in olur ve ayrca o maln kymetini Amr'e tazmin
eder (F).
345 - Eer bir kimse iki eyi ikrar edip sonra onlardan
birini ve tekinin de bir ksmn istisna etse = (hari
tutsa) bu ikrar btl olur (SM). Onlardan birinin bir
ksmn yahut her ikisinin bir ksmn hari tutmak ise
sahihtir ve hari tutulan ey kendi cinsine sarf olunur.
346 Bir konakdan binasnn istisna edilmesi btldr.
"Konan binas benim, arsas ise falan adamndr" sz
ile bina kendisinin ve arsas da ikrar ettii adamn olur.
347 - Bir kimse "satn alp teslim almadm klenin
parasndan bin lira borcum var" der ve kleyi de tayin
etmezse bin lira vermesi gerekir (SM). Eer kleyi
tayin eder ve sahibi de onu kendisine teslim ederse bin
liray vermesi bor olur, aksi halde olmaz.
348 - Domuz veya iki parasndan borcu olduunu
syliyene bu bor '. lzm gelir.
349 - Eer bir kimse "satn aldm eyann parasndan
veya bana verdii bordah dolay falana borcum var"
der, sonra da "O kalp veya dk bakr para idi" der,
hak sahibi de "O yeni, geerli paradr" diye iddiada
bulunursa geerli para olduuna hkm edilir. Fakat "O
paray ondan gasp etmitim" veya "Yanmda emanet
brakmt" derse, parann kalp veya dk bakr para
olduu hususundaki iddias kabul edilir. Fakat kurun
para veya gm karm d bir para olduu iddias
bunlarn ikrarndan hemen sonra yaplmsa kabul
edilir. Aksi halde sonradan yaplan iddia kabul edilmez.

Shhatli ken ve lm Hastalnda krar Edilen
Borlar:

350 - Bir kimsenin shhatli iken edindii borlar ve
hasta iken bilinen bir sebepten (bir eyi satn almak,
bor almak, bakasnn maln telef etmek v.s.'den) ileri
gelen borlar, lm hastalnda iken ikrar etmi
olduu borlarndan (demedeki sra ynnden) ne
alnr. lm hastalnda iken ikrar edilen borlar da
mirasdan nce alnr.
.351 -Hastann miraslardan birine bir bor veya bir
mal ikrar etmesi hkmszdr. Ancak dier miraslar
bunu kabul ederlerse bu ikrar geerli olur.
352 - Bir kimse, hastalnda ailesini talak ile boar
ve sonra onun iin bir ikrarda bulunup lrse, kadn
mirasn ve ikrar edilen hakkn hangisi daha az ise onu
alr.
353 - Hasta, miras olmyan bir yabanc iin ikrard
abulunur ve sonra onun kendisinin olu olduunu
sylerse ikrar hkmsz kalr. Fakat bir kadn iin
byle bir ikrarda bulunup sonra onunla evlenirse bu
ikrar geerli olur.
354 - Bir erkein "Bu benim ocuumdur, ana ve
babamdr, ailem-dir, klemdir" tarzndaki ikrarn bu
kimseler tasdik ederlerse sahih olur. Kadnn da ikrar
erkein ikrar gibi sahih olur. Ancak bir ocuun,
kendisinin olduunu ikrar etmesi kocasnn tasdikine
veya ebenin ehdetine baldr.
Babas len kimse, birisinin kardei olduunu ikrar etse
bu kimse mirasda kendisine ortak olur. Fakat nesebi
babasndan sabit olmaz.

AHTLK
108[47]


355 - Hdiseye ahit olmasndan dolay ahit tayin
edilenin istenildii zaman bundan ekinmee hakk
yoktur. ahitlik vazifesini zerine aldkdan sonra,
kendisinden ahitlik yapmas istenildii zaman hak;
bakas ile isbat edilemiyeekse ahitlik yapmas farz
olur.
356 - Had cezasn gerektiren sularda ahit, ahitliini
gizlemekle aklamak arasnda muhayyerdir. ahitliini
gizlemesi ise daha iyidir. Hrszla ahit olunca (mal
almann-hakkn korumak iin) "Bu mal ald" der.
"ald" demez.


108[47]
ehdet = (ahitlik yapmak); esas mnas bir yerde hazr olmaktr. Hz. Muhammed (S.A.V.)
yle demiti: "Ganimet vak'aya ahit olanndr" yni harpte hazr olann demektir. Bir kimse
harbe katlnca "falan harbe hid oldu" denilir. Davaya ahit olmak da onda hazr bulunmaktr.
ehit: Savada kendisine lm gelen kimsedir. Hatta muharebede yaralandktan sonra oradan
alnp zerinden bir namaz vakti geinceye kadar yaasa ehit adn alamaz. nk lm
muharebede gelmemi olur. ,
Hukukda ahitlik: ahitlerin hazr bulunup grdkleri bir olay haber vermeleri demektir. Bu
ahitlik zina ve adam ldrme gibi fiillerde olduu zere; ya grerek olur veya akit ve ikrarlardaki
gibi iiterek olur. Hazr bulunup iyice grmeden veya iitmeden ahitlik yapmak olmaz. Hdise
iyice ha-trlanncaya kadar da ahitlikte bulunmak caiz deildir. Hz. Peygamber (S.A.V.): "Gne
kadar ak biliyorsan ahitlik yap, yoksa brak" diyorlar. (Selmet Yollan, A. Davudolu, c. 4, s.
277. H. No. 1433/1206).
ahitlik, hakk ortaya koyan meru bir delildir. Allah Kur'an"da: "Erkeklerinizden iki kiiyi de
ahit tutun" (Bakara, a: 282) buyurur. Dier bir ayette de: 'Ve iinizden adalet sahibi iki kiiyi de
ahit yapn. (Ey ahitler siz de) ahitlii Allah iin eda edin..." (Talak, a: 2) buyurulur. Hz.
Muhammed (S.A.V.) de: "Senin iki ahit getirmen gerekir, yahut davalya yemin etmek der.
Sana gereken ancak budur" derler. (Selmet Yollan, A.D.C. 4, s. 280, st. 1967). Bir hadiste de:
"Beyyine davacya der" denilir. (Selmet Yollan, C. 4, s. 280, H. No. 1436/1209). Beyyine,
ht getirmek anlammadr. Bunda icma vardr.
ahitlik, insanlarn haklarn ihya etmek, akitleri inkrdan kurtarmak ,ve mallan sahiplerinin
olmak zere devam
ettirmeyi salar. Hz. Peygamber (S.A.V.): "ahitlere saygl davrann. nk Allah, hukuku onlar
vastas ile
hid: Bir hdise ve bir ii olurken gren kimsedir. ahidin oulu uhd gelir. Lehine ahitlik
yaplan kimseye
ortaya karyor" der. (Suyut, Cami'u-s-Sar. Mnav erhi, Bulak 1286, H. C. 1, s. 204).
"Mehdnleh", aleyhine ahitlik yaplana "Mehdnaleyh" ve ahitlik yaplan hususa da
"Mehudun bih"
denilir.
Ihd: ahit tutmak demektir.

357 - ahitliin Nisab:

1) Zina suu iin, drt erkein ahitlik yapmas
lzmdr.
2) Zinadan baka had ve ksas cezalarn gerekli klan
sular iin, iki erkek ahit gerekir.
3) Yukardaki iki maddeden baka hukuk davalarnda iki
erkek yahut iki erkekle bir kadnn (P) ahitlikleri kabul
olunur.
4) Doum, bakirelik ve kadnla ait kusurlar gibi
erkeklerin bile-miyecei hususlarda tek bir kadnn
ahitlii kabul edilir. ocuun cenaze namaznn
klnmas iin doarken sesinin ktna ait kadnlarn
yapm olduu ahitlik makbuldr. Fakat bu ahitlik
miras iin geerli deildir (SM).
358 - ahitlerde Bulunmas Gereken Vasflar:
1) dil olmak,
2) ahidin "ehadet ederim" szn kullanmas arttr,
3) Hr olmak,
4) Mslman olmak.
359 - Ksas ve had cezalar ile ilgili davalardan baka
davalarda mslman ahitlerin dil olduklar dnlr
(S.M.F.). Hasm, ahitlerin durumuna ta'n35 ederse o
zaman bunlarn tezkiyeszi = (dil olup olmadklarnn
aratrlams) yaplr.
Eb Yusuf ve mam Muhammed'e gre btn hukuk
davalarnda hasm olan taraf; ta'n etse de etmese de
gizli ve ak olarak ahitler tezkiye edilirler ki, fetva da
buna gre verilmitir.
360 - Hkimin sadece gizli tezkiye ile yetinmesi
caizdir. Tezkiyeyi yapan ahsn "O dildir (F), ahitlik
yapmas caizdir" demesi lzmdr.
361 -ahitleri davalnn tezkiye etmesi kabul deildir
(SM). Bir kiinin tezkiye etmesi yeterli olur (F)
Ta'n- uhd: Bir davaya ahitlik yapanlarn bu
ahitliklerinde yalana olduklarna dair davac tarafndan
yaplan iddiadr.
Tezkiye-i uhd: Bir hadise hakknda ahitlik yapan
kimselerin bu e-hadete ehil olduklarnn, bakalarndan
gizli veya ak sorularak tesbit edilmesidir. Tezkiye a)
Alen, ak b) Gizli diye ikiye ayrlr.
Mzekki: Tezkiyeyi yapan kimse.

Hukuk ve Akitlere Dair Btn Grlen ve
Duyulanlara ahitlik Yapmak:

362 - Bir kimsenin ahit gsterilmeden; akitlere ve
hukuka dair btn duyduklarna ve grdklerine
ahitlik yapmas caizdir. ahitlik zerine ahitlik
yapmak ise byle deildir. nk, ahit tutulmadan
bakasnn yapt ahitlie ahitlik etmek caiz olmaz.
363 - Tam bir aklkla grmeden bir ey hakknda
ahitlik yapmak caiz deildir. Ancak neseb, lm, bir
kimsenin ailesi ile mnasebeti, nikh, hkimin velayeti
ve vakfn asl gibi davalarda (gvenilir kimseden
duyarak ahitlik etmek) caiz olur.
364 - Kle ve cariyeden baka eylerde mutlak mlk
davasna ahitlik yapmak da caizdir.
365 - ahit olan, bir hdiseye dair kendi yazsn
grd zaman o hdiseyi hatrlamadka ahitlik
edemez.
366 - Yalanc ahitler halka tehir edilirler, fakat
cezalandrlmazlar (SM)
109[48]

367 - ahitliin davaya uygunluu arttr.
368 - 1) Her iki ahidin szde ve mnada bir olmalarna
itibar edilir (SM). Mesel, ahitlerden biri borcun bin
lira dieri de iki bin lira olduuna ahitlik yaparsa bu
ahitlik kabul edilmez (SM).
2) Her iki ahit de bir kimsenin bir inek alm
olduuna ahitlik yapsalar fakat renginde ihtilf etseler
hrszlk sabit olup el kesme cezas verilir. Fakat
erkeklik ve diiliinde anlaamazlarsa su sabit grl-
meyip el kesilmez.
3) ahitlerden ikisi Zeyd'in, kurban bayramnda
Mekke'de ldrldne, dier ikisi de Kfe'de
ldrldne ahitlik yapsalar, hepsinin ahitlikleri
red edilir. ahitlerden ikisi dier ikisinden daha nce
gelip ahitlik yapsalar ve hkm bunlara gre verilse
sonraki ahitlik hkmsz kalr.


109[48]
imam Eb Yusuf ve Muhammed'e gre bunlar hapse atlr ve dvlrler de.
Rivayete gre Hz. mer yalanc ahide 40 sopa atar ve yzn de siyaha boyattrr. Eb Hanife'ye
gre; onu tehir etmekle azarlama ii meydana gelmi olur. Dvmekde daha fazla azarlama vardr.
Fakat bu onun yapm olduu yalanc ahitlikden dnmesine mani olur. Hz. mer'in (R.A) ii ise
siyas idi. Tehir ii yle olur: Hkim ailesine veya herkesi toplyan arsna onu gnderir ve
onlara selmn ilettikden sonra "Biz bunu yalanc ahit olarak bulduk. Bundan saknn" der, halk
da ondan saknr.
369 - ahitlikleri Kabul Edilmiyenler:

1) mnn ahitlii kabul edilmez
110[49]

2) Bir kimseye zina suunu iftira etmi olmasndan
dolay had cezasna arptrlm olann ahitlii (SZ),
Bunlar tvbe etseler de artk ahitlikleri kabul edilmez.
Fakat mslman olmadan nce byle bir cezaya
arptrlan, sonradan mslman olursa ahitlii kabul
edilir.
3) Ana-babanm, ocuklar ve aaya doru torunlar
lehine; ocuklarn da, ana-babalar ve yukarya doru
dede ve nineleri lehine ahitlik" yapmalar kabul
edilmez. Bir kimse, klesine ve mkteb klesine de
ahitlik yapamaz.
4) Kar ve kocadan (F) biri dieri iin ahitlik yapamaz.
5) Ortaklardan biri,ortaklklar ile ilgili bir i davasnda
dier orta lehine ahitlik yapamaz.
6) Bir kimsenin husus iisinin = (Ecri has) kendine
ahitlik yapmas kabul edilmez.
7/ Kendilerini kadnlara benzeterek d ileri yapanlarn
ahitlii kabul deildir.
8} l arkasndan barp ararak alyan.kadnlarn
ve insanlara ark syliyenlerin ahitlii makbul
deildir..
9) Elenmek iin devaml arap ienlerin ahitlii kabul
deildir.
10) Kularla oynayp elenenlerin ahitlii,
11) Had cezasn gerektiren byk gnhlardan birini
ileyenin ahitlii,
12) Faiz yiyenlerin ahitlii,
13) Satranla kumar oynyanlarm ahitlii,
14) Hamama petemalsz plak girenlerin,
15) Sokakta giderken bir ey yemek ve yol zerinde
kk abdest yapmak gibi hafif iler yapanlarn
ahitlii,
16) Selefe (Sahabe-i kiram, tabin, mctehidler v.s.
byklere) ovenlerin ahitlii,
17) Dnya menfaatlar yznden aralarna dmanlk

110[49]
imam Zfer'e gre duyduuna ahitlik yapmann geerli olduu davalarda
kabul edilir, imam Eb Yusuf a gre hdiseye ahit nlduu zaman gryorsa sonradan am olmas
ahitliine zarar vermez.

girenlerin birbirlerine ahitlii kabul edilmez.
Aralarndaki husmet din sebepler yznden ise -
ahitlikleri kabul edilir.
18) Zimmet ehlinin birbirlerine ahitlik yapmas (dinleri
deiik olsa da) kabul edilir. Fakat mste'men =
(yabanc uyruklu olup msl-manlardan emniyet kd
alan) in zimmye ahitlik yapmas kabul edilmez.
Zimmnin ise ona ahitlik yapmas kabul edilir (F).
19) Snnetsiz, buruk ve zinadan doan ocuun ve
hns'nm = (hem erkek ve hem de kadn uzvu olan
veya cinsiyeti belli olmyann) ahitlikleri kabul olunur.
370 - ahitlik hususunda muteber olan, ahidin ahitlik
yapt zamandaki durumudur. Yoksa, olay grd
veya iittii zamandaki durumudur. Yoksa, olay
grd veya iittii zamandaki durumu deildir.
371 -Bir insann iyilikleri ktlklerinden ok olursa
onun ahitlii kabul edilir.

ahitlik zerine ahitlik Etmek:

372 - phe ile dmiyen (F) btn davalarda ahitlik
zerine ahitlik yapmak caizdir. .
373 - Bir sabide bir kiinin ahit olmas caiz deildir.
ki kiinin iki ahide ahit olmas ise caizdir.
374 - ahitlik zerine ahitlik yle olur:
Asl ahit, 2. derecede ahit tutaca kimseye "Falann
benim yanmda unu ikrar ettiine benim ahit
olduuma ahit ol" der.
2. derecedeki ahit hkim huzurunda ahitlik yaparken
"Ben falann, kendi yannda falan kimsenin unu
ikrarna ahit olduuna beni ahit tuttuuna ve bana
"una ahitliime ahit ol" dediine ahitlik ederim"
der.
375 - kinci derecedeki ahitlerin ahitlii, asl ahitler
zrleri yznden mahkemeye gelemedikleri zaman
kabul edilir.
376 - kinci derecedeki ahitler asl ahitleri tezkiye
edebilirler. Onlar hakknda bu konuda bir ey
sylememeleri de caiz olur.
377 - Asl ahitler, kendi ehdetlerini inkr ederlerse,
ikinci derecedeki ahitlerin ahitlii kabul edilmez.
378 - Bir kimseyi tantmak iin, dedesini veya soyunu,
kabilesini sylemek gerekir. Bir kimseyi bir ehire ve
byk bir mahalleye nisbet etmek umumlik ifade eder.
Kk sokaa nisbet etmek ise zellik ifade eder.

ahitlikden Dnmek:

379 - ahitlikden dnmek ancak hkim nnde olursa
sahih olur. Hkm verilmeden nce ahitler
ahitliklerinden dnerlerse ahitlik yapmam gibi
olurlar. Hkim hkm verdikten sonra dnerlerse, veri-
len hkm artk bozulmaz, ahitlikleri yznden
verdikleri zarar derler.
380 - ki ahit bir mal iin ahitlik yaparlar ve hkim de
bu mal hakknda hkm verip davac bu mal aldktan
sonra ahitler szlerinden dnerlerse aleyhine ahitlik
yaptklar kimseye o mal derler. Eer ahitlerden biri
dnerse yarsn tazmin eder.
381 -1) ahitlikten dnmek konusunda dnen ahide
deil dnmi-yen ahide itibar edilir.
2) Eer ahitler kii olur da bunlardan yalnz biri
dnerse, dnenin bir ey demesi gerekmez.
ahitlerden biri daha dnerse dnen bu iki ahit, maln
yarsn derler.
3) Eer bir erkek ile iki kadn ahitlik yapar da
kadnlardan biri dnerse onun zerine maln drtte
birini demek der. Kadnlarn ikisi de dnerse bu iki
kadn maln yarsn derler.
4) Eer bir erkekle on kadn ahitlik yapar da sonra
hepsi ahitliklerinden dnerlerse erkek 1/6'ini, kadnlar
da geriye kalan 5/6'ini der (SM).
5) Bir mal iin, iki erkek ve bir kadn ahitlik yapar ve
sonra hepsi dnerse; sadece erkekler tazmin eder, kadn
bir ey demez.
382 - Bir nikhn, emsal mehirden daha az bir paraya
kyldna ahitlik yapanlar sonra bundan dnerlerse
bir ey demeleri gerekmez. Fakat, emsal mehirden
daha ok parayla kyldna ahitlik yapp dnerlerse
fazla olan miktar kocaya derler.
383 - Zifafa girmeden nce bir kimsenin karsn
boadma ahitlik yapp sonra bu ehdetten dnenler
mehrin yarsn (F) derler. Fakat zifafdan sonra yaplan
boamaya ahitlik yapp dnenler bir ey demezler
(F).
384 -Ksas gerektiren bir sua ahitlik yapanlar
(hkm verilip ksas tatbik edildikden sonra) bundan
dnerlerse lenin diyetini derler. Asl ahitlere ahitlik
edenler dnerlerse bu sefer diyeti bunlar derler. Asl
ahitler ahitliklerinden dnerler de "Biz ahitliimize
2. derecede ahit tutmadk" derlerse artk 2. derecedeki
ahitler birey tazmin etmezler.
385 - "hsan'
111[50]
a ahitlik yapp sonra dnenlere
tazmin gerekmez.
386 -Bir kimsenin yemin ettiine ahitlik edenlerle art
ettiine (ailesini boamak ve klesini azad etmek gibi
hususlarda) ahitlik edenler ahitliklerinden dnerlerse
tazmin, yemine ahitlikden dnenlere der.
387 - ahitleri tezkiye edenler = (mzekkler)
tezkiyelerinden dnerlerse sebep olduklar zarar
derler.

VEKALET
112[51]


388 - Vekaletin sahih olabilmesi iin mvekkil = (kendi
yerine vekil tayin eden) in tasarruf etmee mlik olmas
ve tasarruflarndan doan hkmlerin kendisine lzm
gelmesi gerekir.
389 -Vekilin de salahiyetli klnd ie akl ermesi ve o
ii benimsemesi arttr.
390 -Mvekkilin bizzat kendi bana yapt akitlerde
bir bakasn vekil tayin etmesi caizdir.

111[50]
ihsan kelimesi, mslman olmak, hr olmak ve sahih bir-nikhla evli bulunmak mnalarna
gelir. slm hukukunda ihsan "had cezasn yetine getirebilmek iin hukuk ynnden bulunmas
gereken bir takm sfatlarn bir insanda toplanmas"dr. Daha geni bilgi iin bak., . N. Bilmen
slm Hukuku, c. 3, s. 16.

112[51]
Veklet:Bir ii bakasna havale etmek, dayanmak ve itimat etmek demektir. Allah Tel
'Kim Allaha gvenip dayanrsa O, kendisine yetiir" (Talak, a: 3) buyurur.
Veklet korumak mnasna da gelir. Kur'an'da: "Allah bize yeter. O, ne gzel bir vekildir" (l-i
Imran, a: .173)
denilir. Burada "vekl" koruyucu manasnadr.
istilanda veklet: "Bir kimsenin kendisinin yapabilecei bir iini muhtelif sebeplerle bakasna
yaptrmas ve onu
Veklet kitab ile meru klnmtr: Kur'an'da: 'imdi siz bu paranzla birinizi ehre gnderin de
baksn, hangi
o ite kendi yerine koymasdr."
b. Ummiyyeti'd-Damr'lyi vekl yapmt. rf olarak da ilk zamanlardan gnmze kadar inkr
edilmeden yiyecek daha temiz ise ondan size bir rzk getirsin." (Kehf, a: 19) buyurulur. Hz.
Muhammed (S.A.V.) de satn alma iine Urvetu'l-Brk, dier bir rivayette de Hakm b. Huzzam'
vekil tayin etmiti. Bir nikh iine de Amr ihtiyac olur. ihtiyac gidermek iin kanun koymak ve
bir yol bulmak gereklidir.
veklet ii devam ede gelmitir. nk insan olu baz ilerine bizzat kendisi bakamayp vekl
tayin etmeye
Mvekkil: Kendi yerine bakasn vekl eden.
Vekl: Kendisine bakas tarafindan bir i verilen mvekkilin iini zerine alan, mvekkil adna i
gren kimsedir. Vekile grdrlen ie mvekke-ln bih denilir.
Tevkil: Vekl tayin etmek.
391 -Her eit hukuk davalarnn ve haklarnn
alnmas, verilmesi iin vekil tayin etmek caizdir.
Ancak had (S) ve ksas cezasn gerektiren davalarda
vekil tayin etmek caiz olmaz. nk mvekkil olmadan
had ve ksas cezalarna ait hakkn istenmesi caiz olmaz.
392 - Mvekkilin, hasta veya yolcu olmas mstesna
hasmn rzas olmadan bir davaya vekil tayin etmek caiz
deildir
113[52]

393 - Vekil ah-veri, kira ve yaplan ikrardan sulh
olmak gibi yapt akitleri kendisine izafe ederse bu
ilerden doan btn haklar kendisine taalluk eder;
satlan mal teslim etmek, para almak, bir kusurdan
dolay mal geri vermek ve dier iler gibi. Ancak hacr
altna alnm olan ocuk ve kle byle deildir.
Bunlarn yapt akitler caiz olur ve bu akitlerle ilgili
haklar mvekkillerine taalluk eder.
394 - Vekil satn ald mal mvekkiline teslim ederse,
mvekkilin izni olmadan maldaki kusur yznden onu
geriye iade edemez.
395 -Mteri satn ald maln bedelini mvekkile
vermemek hakkna sahiptir. Fakat mvekkile demesi
de caiz olur.
396 - Vekilin, mvekkili adna yapt her akitten
doan haklar mvekkile ait olur: Nikh, mal
karlnda boanmak, kasden adam ldrme
cezasndan sulh olmak, mal karlnda kleyi azad
etmek, kitabet, inkr edilen bir hakdan sulh olmak,
hibe, sadaka, dn vermek, emanet brakmak, rehin,
bor vermek, irket kurmak, mudarabe ortakl kurmak
gibi.

Satmaya ve Satn Almaya Veklet:

397 - Bir mal satn almaya vekil tayin eden kimsenin; o
maln vasfn, cinsini veya denecek bedelin miktarn
sylemesi gerekir. Ancak vekile "uygun grdn al"
denilirse bir aklamada bulunmak gerekmez.
398 - Belirli bir mal satn almaya vekil edilen kimsenin
o mal kendisine almaya hakk yoktur.

113[52]
-mam Eb Yusuf ve Muhammed'e gre vekil tayin etmek iin hasmn rzas art deildir.

399 - (Para cinsi belirtilmeden) bir mal satn almaya
vekil olan kimse onu dinar ve dirhem paradan baka
para ile alrsa veyahut da mvekkil tarafndan cinsi
bildirilen paradan baka eit para ile satn alrsa yahut
vekil kendi yerine baka bir vekil tayin ederse al-veri
kendi adna yaplm olur.
400 - Eer satn alnacak mal belirtilmemise vekil
bunu kendi adna satn alm olur. Ancak parasn
mvekkilin malndan derse veya mvekkil iin satn
almaya niyet etmise mal mvekkil iin satn alnm
olur.
401 -Sarf ve selem akitlerinde vekilin ayrlmasna itibar
edilir, mvekkilin ayrlmasna itibar edilmez.
402 - Bir kimse dierine yiyecek almas iin para
verirse bu buday
ve ununu almaya veklet saylr. Bir gre gre de
para oksa buday almaya, az ise ekmek almaya, orta
ise un almaya vekil klnm olur.
403 -Vekil, ald maln bedelini kendi paras ile derse
mvekkilden parasn alncaya kadar mal yannda
alakoymak hakkna sahip olur. Mal hapsedildikten
'sonra zayi olursa, parasn vekilin vermesi lzm gelir
(SZ).
404 - Bir dirheme on kilo et almaya vekil tayin edilen
kimse, bir dirheme on kilo satn alman etten 20 kilo
alrsa mvekkilin yarm dirhem karlnda on kilo et
almas lzm gelir.
405 - Birmal (fat tesbit edilmeden) satmaya vekil olan
kimse o mal noksan fiaa (SM), va'de ile (SM) ve yine
bir mal karlnda (SM) satabilir. Veresiye satt
maln bedeli karlnda rehin (SM) ve kefil de alabilir.
406 - Mvekkilin, maln parasn mteriden almaya
hakk yoktur.
407 -Bir mal satn almaya vekil edilen kimse, o mal
ancak emsallerinin kymeti ve herkesin aldanabilecei
bir fazlalkla (yani az bir aldanma ile) satn alabilir. Bu
az aldanma; ticaret mallar iin 10 dirhemde yann
dirhem, hayvanlarda bir dirhem, akarlarda ise iki
dirhem fazlasna almaktr.
408 - Bir kleyi satmaya vekil tayin edilen, o klenin
yarsn (SM) satarsa caiz olur (Z). Satn alma iinde ise
mvekkilin iznine bal olur. Fakat husmetten nce
dier yarsn da satn alrsa caiz olur.
409 -Vekil, lehlerine ahitlikyapamyaca (babas,
anas gibi) kimselerle al-veri akdinde bulunamaz.
Ancak mal, onlara kymetinden daha ok para
karlnda satarsa o zaman caiz olur.
410 -Bir i iin tayin edilen iki vekilden biri, dieri
olmadan (S) borcu demek, emaneti geri vermek,
karlksz kle azad etmek, boama ve husmet (Z)
davasna bakmak hari tek basma hareket edemez.
411 -Vekil, mvekkilin izni olmadan, yahut "grnle
hareket et" demeden bakasn vekil tayin edemez.
Mvekkilin emri olmadan bir bakasn vekil tayin eder
de bu ikinci vekil birincinin huzurunda bir akit yaparsa
geerli olur.
412 -Mvekkil vekilini azletmek hakkna sahiptir.
Vekilin, azle-dildiini reninceye kadar yapt
tasarruflar geerli olur.
413 -Vekil ve mvekkilden birinin lm, devaml
delirmesi ve dinden dnm olarak dman yurduna
katlmas ile veklet ortadan kalkar.
414 -Mktep kle borcunu demekden ciz kalrsa,
al-verie mezun olan tasarrufdan men edilirse, yahut
ortaklar ortakl kaldrr-larsa vekilin haberi olmasa
dahi veklet kalkar.
415 -Mvekkil vekil tayin ettii bir ide tasarrufda
bulunursa veklet kalkar.
416 -Bir borcu almaya vekil olan o konuda dava
amaya da vekildir (SM).
417 -Dava amaya vekil olan, mam Zfer'in hilfna
olarak davaldan mal kabz etmee de vekildir. Fetva
ise mam Zfer'in grne gre verilmitir.
418 -Bir husmet davasnda vekilin hkim huzurunda
mvekkili aleyhine ikrarda bulunmas geerli olur.
Hkim huzurunda olmazsa geerli olmaz (SF).
419 -Bir kimse gaib olan birisinin alacan tahsil
etmee vekili olduunu iddia edip borlu da tasdik etse
borcunu ona vermesi (F) iin emredilir. Alacakl gelir
de vekilin vekilliini kabul ederse hal byledir. Kabul
etmezse, ikinci defa ona demede bulunur ve vekile
verdiini eer elinde mevcut ise ondan geri alr. Zayi
olmusa artk onu geri alamaz. Ancak vekili tasdik
etmedii halde borcunu ona vermise bu durumda yine
verdiinin bedelini vekilden alr.
. 420 - Bir kimse emanet braklan mal almaya sahibi
tarafndan vekil klmdn iddia etse, kendisine emanet
edilen tasdik etse bile yine emaneti ona vermekle
emrolunmaz. Eer emanet brakann ldn ve
kendisine o mal miras braktn syler de o da tasdik
ederse emaneti ona vermesi iin emredilir. Fakat
emanet brakandan o mal satn aldn iddia eder ve
emaneti de tasdik ederse yine mal ona vermez.

KEFALET
114[53]


421 -Kefalet; bireyin istenmesi hususunda kefilin
zimmetini aslin = (borlu) zimmetine katmaktr.
422 - Ancak balamak hakkna sahip olan kimseler
kefil olabilir.
423 - Kefalet iki ksmdr ve bunlara kefil olmak
caizdir:
1) Nefse kefalet,
2) Mala kefalet.
Nefse kefalet akdi, kefil olacak kimsenin "onun
kendisine veya onun boynuna kefl oldum" szleri ile
meydana geldii gibi, bedenin tamamn ifade eden her
hangi bir uzva ve bede bir ,onda bir gibi orantl bir
czne kefl olmakla da meydana gelir.
Mala kefalet akdi "Onu tazmin ederim, u bor benim
zerimdedir, demek bana aittir, ben borca kefilim, ben
onun borcunu demeyi kabul ettim" gibi szlerle
meydana gelir.
424 - Nefse kefl olann, o kimseyi muhakeme
edilebilecei yerde hazr bulundurmas ve teslim etmesi
gerekir. Bunu yapt zaman kefillii sona erer. Eer
baka bir ehirde teslim etmi olsa yine kefaletten uzak
olur.

114[53]
Kefalet: Lgtta, birletirmek ve ilve etmek demektir Ayette Zaka-riyyay da ona
(baknuya) memur etti" (Al-i Imran a: 375 denilir. Ayette geen "keffele" kendisine katt,
himayesine verdi demektir Bir hadiste_de Hz. Muhammed (S.A.V.) "Ben ve yetime kefl olan
cennette beraberiz derler. Burada kefilden maksat onun terbiyesini, yetitirilmesini zerine alan
kimsedir.
Sahibi nasibini kendisine katt iin nasibe kili dener.
Kefl: Kendi zimmetini bakasnn zimmetine katan, yan bakasnn zerine lzm gelen veya
gelmeyen bir istei kendi zerine alan kimsedir.
Mekfln anl: Asl, borlu. . . ,
Mekfln leh: Alacakl, bir maln kendisine verilmesini veya bir ahsn teslimini kefilinden
istemeye ve kefilini dava etmee hakk tamsedff.
Nefee kefalet: Bir kimseyi mahkemeye veya herhangi belh bir yere getirmee, orada hazr
bulundurmaya kefil olmak demektir.

Eer belli bir zamanda teslimi art koulmusa,
kendisinden istendiinde, o zaman iinde orada hazn*
bulundurmas lzm gelir. Hazr bu-lundurmazsa hkim
kendisini haps eder. Zaman geip kefili bulunduu
kimseyi de hazr buhnduramamsa hkim yine haps
eder.
425 - Hkim, kefili haps ettikden sonra, asli hazr
bulundurmak-dan ciz bulunduunu anlarsa serbest
brakr.
426 - Kefil, asilin yerini bilmiyorsa onu getirmesi
kendisinden istenemez. '
427 - Kefalet, kefilin ve hazr bulundurulmas istenen
kimsenin lm ile ortadan kalkar. Fakat alacaklnn
lm ile kefalet kalkmaz.
428 - Kefil, tayin edilen aydan nce, istenen kimse
veya eyi teslim ederse kefaletten beri olur.
429 - Kefil, alacaklya "eer onu sana teslim etmezsem
onun zerinde olan bin lira bor benim zerimdedir"
der ve onu da teslim edemezse bin lira borcu yklenmi
olduu gibi ayrca kefalet de devam eder.
430 - Sahih bir bor olunca mala kefl olmak caizdir. u
kadar var ki, kitabet = (klenin efendisinden hrriyetini
para karlnda satn almas), klenin kazan sahasna
atlmas, emanet, had cezalar ve ksas bedellerine, kefl
olmak sahih deildir.
431 -Kefalet sahih olunca alacakl alacan dilerse
kefilden dilerse de asl = (esas borlu) dan ister. Nasl
ki havalede alaca muhl = (borlu) den de istemek
art koulunca bu, kefalet oluyorsa, burada da eer
asilden istememek art koulursa bu kefalet, havale
olur.
432 - Kefalet asilin emri ile caiz olduu gibi emri
olmakszn da caiz olur. u kadar var ki emri ile kefl
olmusa dediini asilden ister. Aslin istei olmadan
kendiliinden kefl olmusa dediini dnp asilden
ala-iraz
433 - Bor kefilden istenir ve sktnhrsa kefil de
borludan ister ve demesi iin onu sktrr.
434 - Borlu borcunu derse veya alacakl onu bordan
ibra ederse kefl kurtulur.
435 - Kefilin kefaletten kurtulmas borlunun bordan
kurtulmasn gerektirmez.
436 - Bor asilden tehr edilince kefilden de tehr olur.
Fakat kefilden tehr edilince esas borludan tehr
edilmi olmaz.
437 - Alacakl (alacam alm olmasndan dolay)
kefle "Sen bu maldan bana kar beri oldun" derse kefl
dedii borcu almak iin ase dner. Fakat "seni beri
kldm" derse esas borluya dnemez.
438 - Kefaletten kurtulmay bir arta balamak sahih
olmaz.
439 - Bizzat kendileri ile denmesi lzm gelen mallara
kefl olmak sahihtir. Sevm-i ir = (bir maln fiatn
koyup satla arzetme) yolu ile satlp kabz edilmi
mallara, gasb edilen mallara ve fsid olarak satlan
mallara kefl olmak gibi.
Kendilerinden bakalar ile denmesi lzm gelen
mallarn bizzat kendilerine kefl olmak sahih deildir.
Satlp daha henz teslim edilmi-yen mallara ve rehin
verilen mallara kefl olmak gibi.
440 - Kefalet ancak sz konusu olan meclisde (S)
alacaklnn (F) kabullenmesi ile sahih olur. Ancak
istisna olarak hasta kimse vrisine "benim borlarma
kefl ol" der ve o da buna kefl olursa, alacakl orada
bulunmasa da kefalet yine sahih olur. Eer hasta, vris
olmyan bir kimseye bunu sylerse onun kabul etmesi
ile kefalet sahih olur mu, olmaz m diye hukukular
ihtilf etmilerdir.
441 -fls etmi (F) bir lye kefl olmak sahih olmaz.
442 - Bir hakkn tahakkuk etmesi art gibi kefaleti
kefalete elverili bir arta balamak caiz olur: "Falana
satacan maln parasna kefilim" yahut "falanda sabit
olacak olan alacan benim zerimdedir" veya "falann
senden gasb edecei eyi ben diyeceim" ifadeleri ile
olan kefaletler gibi.
443 - Kefaleti, (satlan maln bir sahibi kp) alma
imkn artna balamak da caizdir. (Hak sahibi olarak
falan kimse ortaya karsa parasn derim" sz ile
kefl olmak gibi.
444 - Kefaleti, hakk ele geirmenin gecikmesi ve
glemesi artna balamak da caiz olur. "Eer o adam
ortadan kaybolursa, borcunu ben derim" sz ile
yaplan kefalet gibi.
445 - Kefaleti mcerret bir arta balamak caiz olmaz.
"Eer rzgr eserse veya yamur yaarsa ben kefilim"
gibi. "Yamurun yaaca zamana veya rzgrn
esmesi zamanna kadar kefilim" diye bir mddet
konulursa (kefalet sahih olmakla beraber) mddet sahih
olmaz ve borcu hemen demek gerekir.
446 - Bir kimse "Senin onda olan alacana ben
kefilim" der ve alacakl fazla alaca olduuna ahit
getirirse, kefilin demesi gerekir. ahidi yoksa sz
kefilin olur ve asl borlunun aleyhine olan ikrar
dinlenmez.
447 - Muayyen bir hayvan ile yk tama iine kefl
olmak sahih olmaz. Fakat muayyen bir hayvan olmayp
herhangi bir hayvanla olursa
sahih olur.
448 - ki kii zerinde ortak bor olup bunlar
birbirlerinin kefli olsalar bunlardan biri tm borcun
yansndan fazlasn demedike dierinden dedii
paray isteyemez. Yarsndan fazla deyince o fazla
miktar arkadandan alr.
449 - ki kii bir kimsenin borcuna kefil olsalar,
bunlarn her biri dierinin kefli olur. Biri bordan ne
kadar demise onun yarsn dier kefilden alr.
450 - Bir kimsenin dierinin hara vergisine, felketden
hissesine deni tazmine ve hakl bir sebebe dayanan
felaketlerin dourduu ihtiyalar karlamasna kefil
olmas caizdir: Su yollarnn slh, beki creti,
ordunun tehizi ve esir alnanlarn fidyesi gibi. Hakl
bir sebebe dayanmadan ykletilen klfetlere gelince
fkhlar; bunun iin kefil olmak da zamanmzda sahih
olur derler.




NC BLM

"Allah kime hayr dilerse, onu dinde fakih klar"
Hadis (Tecrd-i Sarih C. 1, H.N.O. 64).
Bismillhirrahmanirrahm

HAVALE
115[1]


1 -Havale, borlarda caiz olup inallarda caiz deildir.
2 - Havale, muhl = (borlu) nun, muhtl = (alacakl)mn
ve havaleyi zerine alan ahsn rzalar ile sahih olur.
3 - Havale akdi tamamlannca borlu (Z) bordan
kurtulmu olur. Artk borlu lse de alacakl onun
brakt mirasdan alacan alamaz. Fakat hakknn
zayi olmasndan korkarsa borlunun miraslarndan
veya borlularndan bir kefil alr.
4 - Borcu kabullenen = (muhaln aleyh) ifls (SM)
etmi olarak lr veya havaleyi inkr eder (F) de
alacaklnn bir delili bulunmazsa, alacakl alacan esas
borludan ister. Bu iki durum olmadka ondan
istiyemez.
5 - Borcu zerine alan, asl borludan, demi olduu
paray ister ve borlu da "Ben sendeki alacam
karlnda onu sana havale ettim" derse delilsiz kabul
edilmez.
6 - Eer borlu alacakldan havale ettii eyi.ister ve
alacakl da "Sen beni sende olan alacam almam iin
havale ettin" derse, bu sz ahitsiz kabul edilmez.
MavsJ


115[1]
Havale kelimesi intikal mnasna olarak tahavvul kelimesinden tremitir. Hukuk stlah
olarak havale: "Bir borcu, borlunun zimmetinden onu kabullenen bir bakasnn zimmetine nakl
etmektir." Bor birinden dierine nakledilir, dierinin zimmetine geirilir. nk bir eyin bir
zamanda iki yerde durmas imknszdr.
Havale, meru bir akittir. Bir hadisde: "Kim id, borcu demee kadir biri zerine havale edilirse o
bunu kabul etsin." (Buhar, Havalt, 1-2,1. Mace, Sadakat, 8) denilir. Caiz olmasayd Hz.
Muhammed (S.A.V.) bunu em-retmezdi. Hatta baz limler hadisin grnen mnasna bakarak
bunun farz olduuna hkm vermilerdir. Fakat biz bunun mubah olduu grndeyiz.
Muhl: Borlu, yni borcunu bakasnn zerine havale eden.
Muhaln-aleyh: Borcu zerine alan, havaleyi kabul eden.
Muhaln-leh: Muhtal, alacakl.
Muhaln-bih: Havale edilen mal veya para.
SULH = ANLAMA
116[2]


7 - Sulh ekilde olur:
1) Davalnn zerindeki hakk ikrar etmesi,
2) Davacnn iddias karsnda davalnn susmas (P).
3) ddia edileni, davalnn inkr etmesi ile olur, (F).
8- Eer sulh mal karlnda mal vermek sureti ile ve
davalnn da ikrar zere meydana gelmise bu anlama
al-veri hkmnde olur. Eer bu ikrara dayanan
anlama, mal karlnda menfaat salamak zere
meydana gelmise bunda kira hkmleri ceryan eder.
9 - Dava konusu olan eyin bir ksm veya tamam bir
bakas tarafndan hak kazanlarak alnsa sulh bedelinin
o nisbette tamam veya bir ksm geri verilir.
10 -Sulh bedeli olan maln = (davalnn davacya
dedii maln) tamam veya bir ksm bakas
tarafndan hak kazanlarak alnsa, davac, elinden kan
mal nisbetinde davalya dner.
11 -Davalnn hakk inkr veya susmasndan dolay
meydana gelen sulh, davac hakknda muaveze =
(karlkl bedel alp vermek)dir. Daval iin ise
yeminden kurtulmaktr.
12 -Davacdan sulh bedelinin tamam veya bir ksm
bakas tarafndan hak edilerek alnsa davac da bedelin
tamam veya bir ksm iin davalya kar dava aar.
13 -Dava konusu olan mala bir bakas sahip kp
alrsa, sulh bedeli tamamen geri verilir. Bir ksmnn
sahibi karsa, bedelden, o ksma isabet eden miktar
geri iade edilir ve hakknda dava alr.
14 - Sulh bedelinin teslim edilmeden nce helak

116[2]116[2]
Sulh kelimesi fesat kelimesinin zttdr. Bir eyin slih olmas ondan fesadn, bozukluun
gitmesi demektir. Hastann, hastalkdan kurtulup iyi olmasnda da bu kelime kullanlr. Fesatlk;
miza bozukluudur, insan iinden fesad atnca slih bir kimse olur.
Hukuk stlah olarak sulh "hasmlar arasndaki ihtilf ve ekimeyi kaldran bir szlemedir,
ihtilf ve ekime fitne ve fesadn kaynadr."
Sulh olmak meru bir akittir ve Kur'an'da insanlar buna tevik edilmilerdir. 'Eer m'minlerden
iki zmre arprlarsa aralarn dzeltin, bartrn" (Hucrt, a: 9) buyurulmutur. Dier bir
ayette de: 'Eer bir kadn, kocasnn uzaklamasndan, yahut yz evrimesinden ende ederse
sulh ile aralarn dzeltmekde ikisine de vebal yoktur. Sulh daha hayrldr..." (Nisa, a: 128)
denilir.
Hz. Muhammed (S.A.V.) de: "Mslmanlar arasnda her trl sulh caizdir. Ancak haram hell,
helli da haram yapan sulh caiz deildir" (Tirmiz, Ahkm, 17. . Mce. Ahkm, 23) der. Hz.
mer (R.A.) de: "Sulh olmalar iin hasmlar geri evirin" demiti. Sulh olmak ihtiya yznden
meru olmutur.
Musalih: Sulh yapan kimse.
Musalehun aleyh: Sulh bedeli.
Musalehun anh: iddia olunan ey.
bra: Bir kimseyi davadan ve bir hakdan beri klmak, hakknda davac olmamak.

olmasnda yukar-daki her iki blmde de ona bakas
tarafndan hak kazanlm olmann hkmleri gibi
hkmler ceryan eder.
15 -Mehul olan bir maldan sulh olmak caizdir (F).
Fakat sulh bedelinin mutlaka belli olmas lzmdr.

16 - Sulhun Caiz Olup Olmad Davalar

1) Gerek kasden ve gerekse hataen ilenen
cinayetlerden sulh olmak caizdir.
2) Had cezalarndan sulh olmak caiz deildir.
3) Bir kadnla nikhl bulunduunu iddia eden kimsenin
bu iddiasn kadn inkr etse ve sonra davay brakmas
iin kadn onunla mal karlnda sulh olsa caiz olur.
Kendisi ile nikhl olduunu ikrar etmesi iin adamn
bir mal karlnda kadnla sulh olmas da caizdir.
Kadn nikhl olduunu iddia etse de erkek onunla sulh
olsa yine caiz olur.
4) Falan kimsenin kendisinin klesi olduunu iddia
eden, sonra onunla bir mal karlnda sulh olsa caiz
olur. Fakat kle zerinde vel hakk olmaz. ki kii
arasnda ortak olan bir kleyi ortaklardan zengin olan
taraf azad etse ve orta onunla kymetinin yarsndan
fazlas ile sulh olsa caiz olmaz.
5) nkr eden davalnn, yannda mal olduunu ikrar
etmesi iin, davacnn onunla bir mal karlnda sulh
olmas caiz olur.
6) Fuzl = (davac ve daval dnda nc bir ahs)
bir mal zerine sulh yapsa ve sulh bedeline kefil olsa
veya onu teslim etse, yahut "benim u bin liram
zerine" diyerek (sulh bedelini kendi parasna izafe et-
se) anlama sahih olur. Eer "falann bin liras
karlnda sulh oldum" derse bu davalnn
msaadesine bal olur.

17 - Borlardan Sulh:

1) Bir kimse akit neticesinde borlandrd ahs ile
alacann bir-miktar zerine sulh olsa bu, hakknn bir
ksmn alp geri kalann da bordan drmek olur. Bu
karlkl alp vermek = (muaveze) muamelesi deildir:
a) Eer borlu ile bin liraya karlk be yz liraya sulh
olsa caiz olur. -
b) Deeri yksek paradan bin liraya karlk deeri
dk paradan be yz liraya anlamak da caizdir.
c) Hemen denmesi lzm gelen borca karlk ayn
mikdar borcu vadeye balyan anlama da caiz olur.
2) Pein verilecek dirhem para yerine, tecilli dinar
paraya sulh olmak caiz olmaz.
3) Bin siyah liraya karlk, beyz beyaz = (halis
gm) liraya sulh olmak caiz olmaz.
4) Bin lira alaca olan, borlusuna "Bana yarn
borcunun be yz lirasn de, gerisini balyorum"
der de borlu da be yz liray demez-se bin lira bor
olduu gibi kalr (S).

18 - Ortak Alacaklarda Sulh:

1) ki ortakdan biri, kendi hissesi olan alacana karlk
bir miktar kuma alsa dier ortak muhayyer olur. sterse
ortandan, alm olduu kuman yarsn alr. Ancak
orta alacan drtte birini kendisine verirse, o zaman
alamaz. sterse de borluyu takip edip alacan yansn
alr.
2) Ortaklaa sipari = (selem)te bulunan iki ortakdan
biri sermayeden kendi hissesine den mikdardan
anlama yapsa (dier ortak raz olmadka) caiz olmaz.
3) Miras = (terike) olarak kendilerine mal kalan
miraslar ilerinden birine az veya ok bir mal verip
onu aradan karsalar caiz olur.
a) Miras olarak gm para kalr da ona altn para
verirlerse veya bunun tersi olursa bu anlama yine sahih
olur. Hem altn ve hem de gm para miras kalmsa
sulh bedeli olarak yine her ikisinden de verilmesi
sahihtir.
b) Miras, altn ve gm para ve maldan ibaret olsa, o
vris ile altn ve gmden biri zerine anlamaya
varsalar, ona bu cinsten kendi hissesine isabet edecek
olandan daha fazla vermek lzm gelir. Eer sulh
bedeli, altn ve gm para yerine bir mal olursa mutlak
olarak caiz olur.
c) lden, bakalar zerindeki alaca miras kalsa
miraslar da ilerinden birini o alacaklar sadece
kendilerinin olmas iin sulh olup karsalar caiz olmaz.
Fakat onun hissesi kadar borlulardan indirim ya-
plmasn art koarlarsa o zaman caiz olur.

RKETLER ( (ORTAKLIKLAR):

19 -irket
117[3]
= (ortaklk) iki ksmdr:
1) Mlk ortakl,
2) Akit = (szlemeden doan) ortakl.
;
Mlk ortakl da iki eittir:
a) Cebr = (ortaklarn fiilleri ile olmayp baka sebepler
ile meydana gelen) ortaklk,
b) htiyar = (ortaklarn fiilleri ile meydana gelen)
ortaklk.
Akit ortakl da iki eittir:
1) Mallarda ortaklk, .
2) lerde ortaklk.
Mallarda ortaklk u ksmlara ayrlr:
a) Mufaveze = (ortaklarn sermaye ve krdan hisseleri
eit olan ortaklk)
b) inan ortakl = (ortaklar arasnda sermaye ve kr
bakmndan
eitlik art koulmayan ortaklk)
c) Vch ortakl = (Sermayesi olmayan, sadece
itibare dayanarak i yapan bir ortaklk)
d) Urzda ortaklk.
lerde ortaklk = (irket-i a'mal) da iki eittir:
a) Caiz olan ortaklk, ki bu sanayi ortakldr.
b) Fasid ortaklktr ki, mubah olan mallar elde etmek
iin kurulmutur.
Mufaveze Ortakl:
20 - Bu ortaklkda ortaklar, tasarruflarnda, bor alp
vermede (S) ve irkete elverili olan mallarda eit

117[3]
irk hisse demektir. Bir hadiste: "Kim ki klede olan hissesini azad ederse.." denilirken hisse
anlamnda irk kelimesi kullanlmtr.
istilanda: "Karm ve hisselerin sabit olmas" demektir. Ortaklk ayet ve hadislerle meru
klnmtr. Kur'an'da: "Eer onlar bu (miktardan) ok iseler o halde onlar (lnn) edecei
vasiyet ve bor (un edasm)dan sonra de birde ortakdrlar..." (Nisa, a: 12) buyurulur. Hz.
Muhammed (S.A.V.) de: "Ortaklardan biri dierine hiyanet etmedii mddete Allahn eli her iki
ortan da zerindedir. Biri arkadana hiyanet ederse Allah elini zerlerinden kaldrr." (Davud,
Buyu, 26) diyorlar. Baka bir szlerinde de 'ki ortaa, hiyanet etmedikleri mddete nc
ortak Allahdr. Eer birbirlerine hiyanet ederlerse Allah Tel aralarndan bereketi kaldrr"
(Davud Buyu, 26) derler.
Kays bin Sib bez ve deri ticaretinde Hz. Muhammed (S.A.V.) le ortaklk kurmutu. Kerihi ise
Usame bin ureyk'n ortaklm zikreder. Hz. Peygamber onun vasflan hakknda yle demiti;
"Sen benim ortamdn, hayrl bir ortak idin, ne mudara eder ne de ekiir ve hasm olurdun."
(Bak, baz deiikliklerle Selmet Yollan, A. Davudolu, c. 3, s. 133, istanbul 1970). Hz.
Muhammed (S.A.V.) Peygamber olduklar zamanda insanlar irketler kuruyorlard, onlara bu
yasaklanmad ve zamanmza kadar da bu ortaklk muamelelerine devam edildi. Bylece icma
meydana gelmi oldu.
erk: irket sahiplerinden her biri, yni ortak.itirak: Ortaklk
Mterek mal: irketin sermayesi olan mal.
Re'sl'mal: Sermaye, bir ticaret ve bir irket iin kullanlan ana mal, ana para.
haklara sahiptirler.
21 -Bu ortakln sahih olabilmesi iin her iki ortan
da;
a) Hr,
b) kl-bli,
c) Mslman olmas gerekir. Veyahut da her iki ortan
zmm olmas lzmdr.
22 - Mufaveze ortakl ancak akit yaplrken
"mufaveze" kelimesinin sylenmesi ile veya bu
ortakln gerektirdii btn hususiyetler
aklanarak kurulur.
23 - Bu ortaklkda mallarn teslim edilmesi ve her iki
ortak malnn
birbirine kartrlmas art deildir.
24 - Bu irketi kuranlar birbirlerinin vekili ve kefili
olurlar.
25 - Ortaklardan birinin ald mal irket adna alnm
olur. Ancak aile ve ocuklarnn ekmei,kat,
giyecekleri ve ortan kendi giyecei bu hkmn
dndadr.
26 - Ortaklardan birine mal satan kimse bedelini
dilediinden ister.
27 - Ortaklardan biri bakasnn malna kefil olunca bu
kefalet dier ortaa da lzm gelir (SM).
28 - Ortaklardan birinin eline (hibe, vasiyyet ve veraset
gibi yollardan) ortakla elverili bir mal geerse
nufaveze ortakl inan irketine dnr, inan
ortaklnda ileriye srleniyen bir artn ortadan kalk-
mas yznden mufaveze ortaklnn bozulduu her
yerde de yine ortaklk "nana" dner.
29 - Mufaveze ve inan ortaklklar ancak dirhem ve
dinar paralarla ve ar-pazarda kullanlyorsa, bu iki
para cinsinin altn ve gm olan kleleri ile ve dier
geerli paralarla kurulur. Uruz
118[4]
sermaye olmak
zere ortaklk kurmak sahih olmaz (F). u kadar var ki
ortaklardan biri, kymetleri denk olunca uruz kabilinden
olan malnn yarsn dierinin uruz kabilinden malnn
yars karlnda ona satar ve sonra da ortakl
kurarlar, bu caizdir.

118[4]
Nakit para, hayvan, l ve tart ile satlan mallar ve akarn dndaki mallara uruz denilir.
Yalnz hayvan ve akarn dndakilere de denilir. Kitap kuma ve meta' gibi. *'


irket-i nan:

30 - Ortaklardan birinin sermaye olarak koyduu mal
dierinin-kinden fazla olabilir. kisi de ortaklk iinde
altklar zaman bir tarafn malnda, ki fazlala
ramen kra eit ekilde ortak olabilirler. Yahut ortaklk
iinde alan iin fazla kr art konulabilir.
31 -Ortaklarn, sermaye olarak koyduklar mallar eit
olduu halde, kr ve zararn farkl datmn art
komularsa, kr arta gre,za-rar ise sermayedeki
mallarna gre taksim edilir.
32 - irket-i nanda ortaklar birbirlerinin vekilidir;
Fakat birbirlerine kefil deillerdir.
33 - Dalardan odun kesmek ve ot bimek gibi veklet
sahih olmayan ilerde bu ortakl kurmak da sahih
olmaz. Bu sahada kim ne toplad ise kendisinin olur.
Biri dierine yardm ederse ecr-i misil = (emsallerine
gre takdir edilen bir cret) alr.
34 - Her hangi bir mal satn almadan nce ortaklardan
her ikisinin veya sadece birinin sermayesi helak olsa
ortaklk btl olur.
35 - Ortaklardan biri kendi mal karlnda bir ey
satn aldkdan sonra dier ortan mal helak olsa,
alman mal aralarnda ortakln artlarna gre taksim
edilir ve satn alan ortak maln bedelinden dierinin
hissesine den paray ondan ahr.
36 - Sermaye olarak konulan maldan biri helak olsa da,
sonra ortaklardan biri bir mal satn alsa, bu mal sadece
mal kalan ortan olur.
37 - Ortaklardan birisi iin krdan belirli bir miktar para
almay
art komak caiz deildir.
38 - Gerek mufaveze ve gerekse irket-i inan
ortaklarndan her birinin vekl tayin etmek, kr sermaye
sahibine ait olmak zere irket malndan bakasna
vermek, mudarebe ortakl kurmak,
irket maln bir kimseye emanet brakmak ve
altrmak iin bir ii tutmak haklar vardr. Mufaveze
ve irket-i inan ortaklarndan her birinin elindeki irket
mal bir emanettir.
Sanayi Ortakl = ortakl:
39 - Ayn ii yapan veya ileri deiik olan iki
sanatnn mterek i kabul etmelerine sanayi ortakl
= (i ortakl) denilir. Kazandklar aralarnda
bllr. Byle bir ortaklk kurmak caizdir.
40 - Ortaklardan birinin ald, kabullendii bir iin
yaplmas, dier ortaa da lzm gelir. Bu bakmdan i
veren kimse ortaklardan herhangi birinden iin
yaplmasn isteyebilir.
41 -Ortaklardan her biri de (ii ister kendisi taahht
etmi olsun, ister orta taahht etsin) i cretini i
verenden istiyebilir.

Vuch Ortakl = tibar Ortakl:

42 - Sermayeleri olmad halde srf itibarlarna
dayanarak veresiye mal satn alp satmak zere iki
kimsenin ortaklk kurmasna vch ortakl denilir.
Byle bir ortaklk kurmak caizdir.
43 - Bu ortaklkda her ortak dier ortan vekili olur.
44 - Bu ortaklkda, satn alnacak maln aralarnda eit
olduu ar-, ti koulmusa, salanan cardaki hisseleri
de eit olur ve bunda bir ortan fazla kr almas caiz
olmaz.
45 - Birinin katr dierinin su kab olan iki kii su alp
getirmek iin bir ortaklk kursalar, bu sahih olmaz.
Bundan salanan kazan sadece alann olur ve
almyanm katr veya su kabnn kirasn der.
46 - Fasit bir ortaklkda kr, ortaklarn sermayelerine
gre taksim edilir ve ortaklardan birine fazla verilmesi
art btl olur.
47 - Ortaklardan biri lr veya dininden dnerek
dman yurduna
giderse ortaklk bozulur.
48 - Ortaklardan hi biri dierinin malna den zekt
onun izni olmadan veremez. Ortaklar birbirlerine zekt
deme izni verdikten sonra her biri ayn zamanda zekt
demi olsa birbirlerine zekt hisselerini tazmin ederler.
Fakat biri nce, dieri sonra demise sonra deyen,
dediini bilse de bilmese de ilk diyene tazminde
bulunur.

MUDARABE ORTAKLII
119[5]


49 - Bu ortaklkda, alan = (mudarb) sermaye
sahibinin krda ortadr.
50 - alan ortan sermayesi, ticaret iin gezip
dolamaktr.
51 - Sermaye, alacak olan ortan yannda emanet
olarak bulunur.
52 - alan ortak, sermayeyi iletmee balaynca
sermaye sahibinin vekili olur. Kr yapnca da ortak
durumuna geer.
53 - Eer krn tamam alan ortak iin art
koulmusa sermaye ona dn verilmi olur (F). Krn
tamam sermayedar iin art koulmusa bu bizaa =
(kr tamamen kendisinin olmak zere bakasna ser-
maye vermekden ibaret bir anlama) olur.
54 - Mudarabe ortakl fsid olunca bu, bir fasit
kiralama = (ii tutma) olmu olur.
55 - Mudarib = (almay zerine alan ortak) anlama
artlarna aykr hareket ederse gasb eden hkmnde
olur.
56 - Bu ortaklk, kr her iki ortak arasnda ayi' =
(orantl) olmak art ile sahih olur. Eer ortaklardan
birine nceden belli bir miktar para kararlatnlmsa
ortaklk bozulur.
57 - Ortaklk bozulduu zaman kr, sermaye sahibi olan
ortan olur. alan ortak ii olarak emsallerine gre
cret alr.
58 - "Ziyan alana aittir" artn koymak btldr.
59 - Sermayenin alana teslimi arttr.
60 - alan ortan; pein veya veresiye olarak satmak
ve satn almak, kendisine vekil tayin etmek , (ticaret
iin) yolculuk yapmak ve kr ortakla ait olmak zere
bakasna sermaye vermee haklar vardr.
61 -Sermaye sahibinin izni olmadan yahut "kendi
grne gre
hareket et" denilmeden alan ortan ayrca bir
mudarabe ortakl kurmaya hakla yoktur.

119[5]
* Mudarabe, darb kelimesinden gelir. Lgat bakmndan yeryznde dolamak anlamn
tar. Mudarabe "Bir tarafdan sermaye, dier tarafdan alma olmak zere kurulan bir irkef'tir.
Kitap, snnet ve icma ile meru klnmtr.
Rabb'1-mal: Sermaye sahibi. Mudarb: mil, alan.

62 - Mudarib, sermaye sahibinin tayin ettii beldenin
dna kamaz ve tayin edilen ticaret malndan baka
maln ticaretini yapamaz ve yine belirtilen tccardan
bakas ile ticar muamelelerde bulunamaz.
63 - Sermayedar, ortaklk iin bir mddet koymusa bu
mddetin gemesi ile ortaklk sona erer.
64 - Mudarib, ortaklk mal ile kle veya cariye
evlendiremez. Sermayedar ynnden azad olmas lzm
gelen bir kleyi satn alamaz. Eer bunu yaparsa tazmin
eder. Malda kazan olsa, kendisinin de azad etmesi
lzm gelecek olan (babas ve olu gibi) bir kleyi satn
alamaz. Eer kazan yoksa, kendisinin azad etmesi
lzm geleni satn alr ve al-veri sahih olur. Kr
yaparsa kendi hissesi kadar azad olur. Kle
sermayedarn hissesi kymetince de kazan sahasna
atlr.
65 - a) Sermayedar almay kabul eden ortana,
ortaklk iin sermaye verip "Allah ne verdiyse aramzda
yar yarya" der ve bakas ile de mudarabe ortakl
kurmasna izin verirse o da buna dayanarak birisine
krn /3'i onun olmak zere mal verse; krn yars
arta gre sermayedarn, 1/6'i birinci mudanbn, 1/3'i de
ikinci mudarbm olur. Birinci mudarb ikinciye krn
yans onun olmak zere mal vermise, kendisi hi bir
ey alamaz. Hatta 2/3'si onun olmak zere mal vermise
bu durumda kendisi krn 1/6'mi (tm krn yars
sermayedarn olacana
gre) ikinciye der.
b) Sermayedar ortana, "Allah sana ne verdiyse yars
benimdir" demise; bu durumda ikinci mudarib iin art
koulan kr onun olur. Geriye kalan da sermayedar ile
birinci mudarb arasnda yar yarya
taksim edilir.
c) Sermayedar, "Allah Telnn verdii yar yarya
aramzda taksim olmak zere" demi olsa da, birinci
mudarb; krn yars onun olmak zere sermayeyi dier
birine verse, o da bir ricyel/3 nisbeti ile devretse,
krn yars sermayedarn, 1/3'i nc mudanbn, 1/6'i
de ikinci mudarbm olur. Birincisi ise hi bir ey
alamaz.
66 - Mudarabe Ortakl u Hallerde Kalkar:
1) Sermayedarn lmesi halinde,
2) alann lmesi ile,
3) Sermayedarn dinden kp dman yurduna
katlmas halinde. alann dinden dnmesi ile ortaklk
kalkmaz.
67-alan ortak, azledildiini bilmedii mddete
sermayedarn azli ile azlolmu olmaz. Eer
azledildikten sonra ve haberdar olmadan nce al-
veride bulundu ise geerli olur. Azledildiini rendii
zaman da elinde bulunan mal sermaye emsinden ise
onda tasarruf etmesi caiz olmaz. Baka cinsden ise
sermaye cinsinden oluncaya kadar satmaya hakk
vardr.
68 - Ortaklar ayrlr da kr olmayp bakalar zerinde
sermayeden alacak kalrsa alan ortak sermayedar,
onlarn toplanmasna vekil tayin eder. Fakat kr varsa
alan onlar toplamaya mecbur edilir.
69 - Ortakln sermayesinden zayi olan, krdan
kapatlr. Eer zayi olan miktar krdan fazla ise bu fazla
ksm sermayeden drlr.

VED'A = EMANET BIRAKILAN MAL

70 - Ved'a
120[6]
(onu koruyann elinde) bir emanettir.
Bu bakmdan birtecavz olmadan zayi olursa denmesi
gerekmez.
71 -Emanet mal, bizzat onu alann kendisinin ve mudi
= (maln emanete bu*akan)yasaklasa bile ailesinden
olan birisinin korumas gerekir. Onun korunmasn
bakalarna yaptramaz. Ancak evinde yangn olursa
komusuna teslim edebilir veya gemi batyorsa baka
gemiye aktarabilir.
72 - Emanet mal birbirinden ayrd edileniyecek
ekilde baka mal ile kartran onun kymetini der.
Ved'ann bir ksmn harcayp sonra onun yerine

120[6]
Veda: Emanet; ved' mastarndan tremitir, terk manasnadr. Bu mnadan alnarak
taraflarn harbi durdurmasna da "muvadea" denilir. Veda' da bu kelimeden gelir. nk
vedalaan iki kimse birbirlerini terk
eder ve ayrlrlar. Ved' kelimesi korumak mnasna da gelir.
Emanet braklan mal, onu alan yannda korunmas iin braklr. Bundan dolay doruluu ve
dindarl ile det olmutur. tannan birisinin yannda braklmas
Veda mein bir akittir. Braklan mal emanet olup bor deildir. Hz. Muham-med (S.A.V.) bir
szlerinde yle derler: "Hyanet etmiyen emanetiye ve hyanet etmiyen dn mal alana deme
yoktur." (Selmet Yollan, A. Davudolu, c. 3, s. 141, istanbul 1970). Bir kimse emneti
kabullendii zaman onu korumak kendisine vacib olur. nk bir akit le onu korumay zerine
almtr.-
Veda: Korumas iin bir kimseye emanet braklan mal.
Mudi': Mal emanet brakan.
Mda' = Mstevda1: Emaneti kabul eden, kendisinin yanna mal emanet braklan kimse,dier bir
ifade ile
emaneti.
malndan koyar ve onu da geriye kalan ksm ile
kartrrsa yine hepsinin kymetini der'. Fakat kasd
yapmadan karma olmusa mdiye ortak olur.
73 - Emaneti emanet mala binmek, giymek veya
hizmet ettirmek yahut ayrca baka birisine emanet
etmek sureti ile tecavzde bulunur ve sonra da bu
tecavz kalkarsa, mal sahibine bir ey demez. Fakat
emaneti ayrca emanete verir de ikinci emaneti
yannda zayi olursa, demek sadece birinciye der
(SM),
74 - Mal sahibi ved'ayi geri ister de emaneti onu inkr
eder ve sonra dnp itiraf ederse tazmin eder.
75 - Mudi1 tarafndan yasaklanmaz ve yol da emniyetli
olursa, tatmas ve zahmeti olsa bile emanetinin
ved'ay kendisi ile yola gtrmee hakk vardr.
76-ki kii bir adama, llen veya tartlan cinsden
mallarn emanet braksalar sonra biri gelip hissesini
almak istese, dieri gelmedii mddete ona hissesini
vermesi ile emredilmez.
77 - Emaneti "Bana emaneti falan adama brakmam
emretmitin" der ve mal sahibi de bunu yalanlarsa,
emanetinin o mal tazmin etmesi gerekir. Ancak buna
ahit getirirse veya mal sahibi kendisine verilen
yeminden ekinirse bu takdirde demesi gerekmez.
78 - iki adama, blnebilen bir mal emanet edilirse onu
blerler ve her biri kendine den yansn muhafaza
eder. Fakat bu blnemiyecek bir mal ise birisinin izni
ile dieri onu muhafaza eder.
79 - Mal sahibi "Bu mal u odada salda" der de adam
ayn evin baka odasnda saklarsa (zayi olmas halinde)
tazmini gerekmez. Fakat baka bir evde saklamsa
tazmin etmesi gerekir.
80 - Emanet olan mal, sahibinin evine braklsa da
kendisine teslim edilmese (zayi olmas halinde)
denmesi gerekir.

LAKT = SOKAA BIRAKILAN SAHPSZ
OCUK
121[7]


81 Sokaa atlm ocuk (insanlarda asl olan hrriyet
olduundan) hrdr ve onun nafakas'= (beslenme,
giyim ve barnma masraflar) devlet hazinesine aittir.
82 - Sokaa atlm ocuun brakt miras hazineye
kalr. ledii cinayetlerin diyetini demek de hazineye
der. Ald diyetler ve velayet hakk da hazineye
aittir. s
83 - ocuu bulup kaldran, onu yannda bulundurmaya
bakalarndan daha hak sahibidir.
84 - ocu bulann ona yapt masraflar teberru' olur.
Ancak hkim, yapt masraflar almak art ile ona
bakmasna izin vermise, o zaman teberru1 olmaz.
85 - Bir kimse kp da bu ocuun kendi olu oldunu
iddia ederse nesebi ondan sabit olur. ki kii birden bu
ocuun kendilerinin olduunu iddia ederlerse
bunlardan birinin, ocuun vcudunda bir niane
sylemesi hari nesebi her ikisinden de sabit olur.
86 - ocuun nesebini iddia eden hr ve mslman
kii, kle ve zimmden daha ileridedir.
Bu bakmdan bir kle onun kendi ocuu olduunu
iddia ederse, ocuk hr olarak onun olur. Bir zimm
iddia ederse ocuk nslman olarak onun olur. u
kadar var ki zimm, ocuu kilisede, havrada veya on-
lara ait bir kyde bulmusa, o zaman ocuk zimm olur.
87 - Bir kimse kp da ocuun, kendisinin klesi
olduunu iddia ederse bu delilsiz kabul edilmez.
88 - Bulunan ocuk zerinde bal eya ve para ocua
ait olur ve bunlar ancak hkimin emri ile ocua
harcanr.
89 - ocuu bulan onun iin ba kabul eder ve onu

121[7]
Atlm ocuklan kurtarmak iin kaldrp almak; eer yrtc hayvanlarn bulunduklar
yerlerde, kuyu balarnda veya ssz yerlerde braklm olmalarndan dolay lme gidecekleri
biliniyorsa farzdr. Fakat ehirde veya bir kyde braklm olmasndan dolay lme gitmeyecei
kanaatma varl-msa kaldrlmas mendp, yni arzu edilen ey olur. nk bu, muhterem olan
bir insan hayata kavuturmak iin yaplm bir gayrettir. Allah bu konuda yle der: "... Kim bir
can bir can mukabilinde veya yeryznde bir fesat karmakdan dolay olmyarak, ldrrse
btn insanlar ldrm gibi olur. Kim de onu kurtarrsa btn insanlar diriltmi gibi olur..."
(Mide, a: 32).
Lakt: Bir yere atlm diri veya l ocuk demektir. Bu bir ihtiya veya zina isnadndan
kanmak gayesi ile yaplr.
Mltakt: Atlm ocuu veya herhangi bir eyay bulup yerden kaldran.
Lukata: Canl olsun olmasn kaybolan mal demektir.

bir sanata vermek hakkna da sahiptir. Fakat ocuu
evlendiremez, cretle onu bir i-de de altramaz.

LUKATA = KAYBOLAN MAL

90 - Bulunan bir mal yerden alp kaldmnak ona hi
dokunmakdan daha iyidir. Eer o maln zayi
olacandan korkulursa onu alp saklamak vacip olur.
91 -Lukatay bulan onu sahibine vermek iin aldna
ahit tutarsa, yannda emanet olarak kalr. Sahibine
vermek iin aldna ahit tutmamsa, (telef ettiinde)
onun kymetini der.
92 - Kaybolan mal bulan "bundan sonra artk sahibi
aramaz" diye bir kanaata sahip olaca zamana kadar
bulduunu iln eder.
93 - Bundan sonra malm sahibi gelirse maln alr.
Gelmezse bulan-isterse fakirlere sadaka olarak datr,
isterse de yannda tutar. Fakirlere verildikten sonra
sahibi gelir de bu tasadduku kabul ederse, sevab
kendisinin olur. Kabul etmezse onun kymetini bulana
veya fakire dettirir. Eer fakirin elinde aynen
duruyorsa, maln geri alr. Fakir veya bulandan
kymetini hangisi derse, dierine dnp de onu
alamaz.
Bulunan mal bir zengine sadaka olarak verilemez.
Bulan fakir ise kendisi faydalanr.
94 - Bozulacak mallarn iln, bozulmalarndan
korkulduu zamana kadar yaplr.
95 - Bulunan maln ilm, insanlarn toplu bulunduklar
yerlerde ve maln bulunduu yerde yaplr. Eer lukata
nar kabuklar ve ekirdek gibi ehemmiyetsiz bir ey ise,
iln etmeden onlardan faydalanlr. Sahibi gelirse
bunlar alr.
Hasad edildikten sonra tarladaki baaklar hasseten
onlar topl-yanlarm olur.
96 - Deve, koyun, kz v.s. sahipsiz hayvanlar lukata
olarak almak caizdir. Bu hayvanlara (hkimden izin
almadan) verilen yem ba olur.
97 - Hayvann kiraya verilmesinden bir fayda temin
ediliyorsa, hkimin izni ile hayvan kiraya verilir.
Kazand para yemine harcanr.
Hayvann kiraya verilmesinde bir fayda yoksa ve
satlmas uygunsa satlr.
98-Hayvan sahibi,kp gelirse, yaplan masraflar
deyinceye kadar bulann hayvan alakoymas hakkdr.
Eer demekden saknrsa verilen yem masraflar iin
satlr.
99 Sahibine vermeyip alakoyduktan sonra hayvan
lrse yaplan masraflar der. Fakat alakoymadan
nce lmse dmez.
100 -Bulunan eyann, hayvann ve hr bir ocuun
sahibine tesliminde ondan bir hak istemenin gerei
yoktur
122[8]

101 -Bir kimse, bulunan maln kendisinin olduunu
iddia ederse delil getirmesi lzm gelir. Eer onun
almetlerini sylerse maln ona verilmesi caiz olur.
Fakat bulana vermesi iin zorlanamaz.
Mekke'de Harem-i erif de bulunanlarla, onun
dndaki yerlerde bulunanlar arasnda bir fark yoktur.

BIK = KAAN KLE*

102 -Grenin gc yettii zaman kaan kleyi tutup
yakalamas, buna yanamamasndan daha iyidir. Firar
etme niyeti olmadan yolunu arm kleyi tutmak da
byledir.
103 -Gerek kaan ve gerekse yolunu aran kle
hkmet makamlarna teslim edilir. Firar eden kle
haps edilir. Fakat yolunu kaybeden haps edilmez.
104 -Firardaki kleyi gnlk veya daha uzak yoldan
tutup getiren 40 dirhem para alr. Yol ksalrsa 40
dirheme gre indirim yaplr. Klenin kymeti 40
dirhemden az olursa kymetinden bir dirhem az para
verilir (S).
mm- veled ve mdebber kle de (tesliminde cret
almak bakmndan) tam kle gibidirler. Sabi olan kle
de bula eren kle hkmnde olur.
105 -Kleyi tutann sahibine teslim etmek zere
tuttuuna ahit gstermesi gerekir.
106 -Firardaki kleyi tutan adam onu elinden karrsa
bir cret alamaz.
107 -Rehin braklm bir kle kanca bunun tutulup
teslimine ait creti rehin alan verir.
108 -Cinayet iliyen klenin efendisi diyetini kendisi
verirse tutup getirme cretini.de vermek kendisine

122[8]
Fakat mal sahibi bir ey verirse gzel olur.
der. Eer kleyi maktuln velisine verirse getirme
cretini de o verir.
109 -Firarda yakalanan klenin nafaka masraflar aynen
lukata-daki gibi hkm alr.
bk: Efendisinden bir korkusu ve zor ilere sevk
edilme dncesi olmadan srf arzusuna uyup kaan
kledir.

MEFKD { YAAYIP YAAMADII
BLNMEYEN KMSE
123[9]


110 -Bir mefkd kendisi hakknda sa, bakalar
hakknda ise l hkmndedir.
111 -Hkim mefkdun maln kcrumak ve vekili
olmyan sahadaki mallarnn gelirlerini almak iin bir
kayyum tyin eder.
112 -Kayyum, mefkdun, bozulmasndan korktuu
mallarn satar.
113 -Mefkd kaybolmadan nce nafakalarn vermekle
mkellef olduu kimselere, kayyum da onun malndan
mahkeme karar olmadan nafakalarn verir.
114 -Mefkdun, akranlarndan hayatta kalamyaca
kadar mr geerse lmne hkm verilir.

HNS*

115 -Yeni doan ocuun erkek ve dii her iki uzvu da
bulunursa, bunlardan idrarn hangisi ile yapyorsa ona
itibar edilir. Erkeklik uzvundan idrar yaparsa erkek,
diilik uzvundan idrar yaparsa dii saylr. kisinden de
yapyorsa idrar nce hangisinden geliyorsa ona gre
erkeklik ve diilik hkm alr.
Eer ayn zamanda her iki uzuvdan da idrar geliyorsa,
bylelerine "hns-i mkil" denilir. Burada ok idrar
gelen uzva gre hkm verilmez (SM).
116 -Hns olan ocuk bul ana geldii zaman
kendisinde (sakal bitme, erkeklik uzvundan ihtilm

123[9]
Mefkd: Yok olmu demektir. Fkdan da yok olmak, kaybolmak demektir. Hukuk tabiri
olarak mefkd "Memleketinden ve ailesinden kaybolup giden veya dman tarafndan esir alman,
yaayp yaamad ve yeri bilinmi-yen kimse"dir.
Kayyum: Mefkdun mallarn korumak, insanlardaki alacaklarn almak ve mallarnda usul
dairesinde tasarruf etmek iin hkim tarafndan tayin edilen kimsedir.

olmak, kadnla cins temasda bulunmak gibi) erkeklik
emareleri grlrse erkek saylr. (Ay ba olmak, gebe
kalmak, memeleri bymek, st gelmek ve kadnlk
uzvu ile mnasebette bulunmak gibi) kadnlk emareleri
grlrse dii saylr. Erkeklik ve diilie ait belirtiler
grnmezse veya her ikisi de birden grnrse bu
kimse de "hns-i mkil" adn alr.

Hns-i Mkilin Hkmleri:

117 -Bir kimsenin hns-i mkil olduuna hkm
verilince kendisinden din ilerinde en ihtiyatl ve
salam olanlar istenilir.
118 -Mirasn taksiminde iki hisseden en az olann alr.
119 -Namaz lalarken, erkek saflar ile kadn saflar
arasnda durur. Kadn saflarmda namaz klarsa
namazn iade eder. Erkekler safnda namaz klarsa
sanda, solunda ve tam arkasnda olanlar namazlarn
yeniden klarlar.
Hns, tahanns kelimesinden tremitir. Bu da
paralara ayrlp oalmak mnasn tar.
Hns: Erkek uzvuna da kadn uzvuna da sahip,olan
veya her ikisi de bulunmyan kimsedir.
120 -Hns-i mkil, kadn ba rts ile namaz klar,
ipek elbise giyemez ve zinetleri takamaz.
121 -Mahremlerinden baka ne bir erkek ve ne de bir
kadn onunla babaa kalamaz. Yannda bir mahremi
bulunmadan yolculua kamaz.
122 -Hns-i mkili snnet etmek iin ona bir criye
satn alnr. Snnet edince o criye satlr. Eer mal
yoksa criye devlet hazinesi tarafndan satn alnr.
123 -Erkek veya kadn olduu anlalmadan lrse
ykanmayp teyemmm edilir, sonra kefenlenir ve
kadmm gibi defnedilir.

VAKIF
124[10]



124[10]
Vaki; lgtta: Hapsetmek manasnadr. Mevkf = (hasmlarn bulundurulduu yer) kelimesi
de buradan gelir. nk insanlar orada durdurulurlar. Yni hesap iin hapsedilirler. stilahda vakf:
imam Eb Hanife'ye gre: "Bir maln kendisi sahibinin mlk hkmnde kalmak zere salad
faydann belli bir gaye ve yne tahsis edilmesidir." Vkf: Maln vakfeden kimse: Mevkuf =
Vakf: Vakfedilen mal. Bunun oulu evkaf gelir.

124 -Vakfetmek, "mal sahibinin mlk olmak zere
brakmak ve o maln menfaatlarm sadaka olarak
vermek" demektir.
125 -Hkimin karar ile tescil edilniyen (SMF) yahut
"ldm zaman malm vakftr" eklinde mal
sahibinin vasiyetine bal bulunmyan vakf geerli
olmaz.
126 -Bir kimsenin, bakas ile ortak bir yerini hkimin
karar olmadan vakfetmesi caiz olmaz (S).
127 -Vakfn caiz olabilmesi iin, sonucunu hi
kesintiye uram-yan ebed bir yne evirmek arttr
(S)3.
128 -Akarlarn vakfedilmesi caiz olur. Menkul =
(tanabilir) mallarn vakfedilmesi ise caiz deildir (S).
mam Muhammed; kitaplar, mushaf, balta, keser,
testere, kazan ve tabut gibi halk arasnda rfen
vakfedilen menkul mallarn vakf olunabileceine
hkm yermitir. Fakat rfen vakfedilmesi adet haline
gelmiyen (elbise ve emtia gibi) menkul mallar
vakfedilemezler. Fetva da mam Mhammed'in
grne gre verilmitir. '
129 -Har]p vstas olarak kullanlan hayvan ve
silhlarn vakfedilmesi caizdir.
130 -Vakf olan mal satlamaz ve bir kimseye mlk
olarak verilemez.
131 -Vakfeden tarafndan art koulmasa dahi vakfn
ayakta durmas iin hereyden nce geliri ile vakfn
tamirat yaplr.
132 -Zengin bir adama yaplan vakfn tamiratn zengin
adam kendi paras ile yapar. Fakirlere vakfedilen bir
maln fakirler tarafndan tamir ettirilmesine hkm
verilemez. Vakf kullanan, tamir etmek istemezse veya
fakirse hkim onu bakasna kiraya verir ve getirdii
para ile tamiratn yaptrr. Sonra da oturmak hakkna
sahip olan kimseye geri verir.
133 -Vakfedilen bir binann yklan enkaz ve vakf bir
maln sklm aletleri yine o vakfn tamirine harcanr.
Eer bunlara ihtiya yoksa ihtiya zamanna kadar
saklanr. Bu enkaz ve aletleri aynen tamir iinde
kullanmak mahzurlu ise satlr ve paras yine tamirine
harcanr. Vakfdan faydalananlar arasnda taksim
edilmez.1
134 - Vakf yapan kimsenin (hayatta kald mddete)
vakfin gelirinin tamamm veya bir ksmn kendisine
ayrmas caiz olur. Mtevelli
125[11]
olmak hakk da
vardr.
135 -Mtevelli, gvenilir bir kimse deilse hkim, vakf
bunun elinden alr ve baka bir mtevelli tayin eder.
136 -Bir mescid yapan kimse onun yolunu kendi
yerinden ayrp iinde insanlarn namaz klmalarna (S)
izin vermedii mddete bu bina kendi mlkiyetinden
kmaz.
137 - Bir kimse, mslmanlar iin bir eme, yolcular
iin han, kervansaray veya havuz yapsa kuyu kazsa,
kendi yerini insanlar iin mezarlk yahut yol yapsa,
hkim karar altna almadka veya yapann, lmn
mteakib vakf olacaklarna dair vasiyyeti
bulunmadka geerli olmaz.
138 - Hastalk halinde yaplan vakf vasiyyet olur.
139 -Vakf olan bir kervansaraya ihtiya kalmazsa onun
vakf, kendisine en yakn olan dier kervansaraya
nakledilir.
140 - Cami dar gelse ve yannda umuma ait yol bulunsa
cami yol tarafndan geniletilir; yol dar gelince o da
cami tarafndan geniletilir.

HBE = BAI
126[12]


141 -Hibe, icab ve kabul ile ve kabz = (ele geirmek) la
sahih olur.
142 - Ban yapld meclisde hibe edenin izni

125[11]
Mtevelli: Vakfn ilerini, kanunlara ve vakfn artlarna gre yrtmek iin tayin'edilmi
kimsedir. Buna Kayyim de denilir, iki eit mtevelli vardr: Birisi vakfn artnamesinde
gsterilen mtevellidir. teki de, mtevellisi omyan bir vakfa hkim tarafndan tayin edilen
mtevellidir.
126[12]
Hibe: Bir eyin karlksz olarak balanmas dr. Kur'an'da Allah: "O kime dilerse ona kz
(evld)lar balar, kime dilerse ona erkek (evld)lar balar" (E-uuraa, a: 49) buyurur.
ttihab: Hediye = (hibe)yi kabul etmek demektir. Bunun iin hediyeyi kabz etmek arttr. nk
ba, vermek ve teslim etmekle tamamlanr.
' Bata bulunmak, mendp ve vlen, sevilen bir itir. Hz. Muhammed (S.A.V.) buyuruyorlar
ki, "Hediyelein seviirsiniz" (Selmet Yollar, A. Davudolu, c. 3,' s. 194, istanbul 1970).
Hediyeyi, ba kabul etmek snnettir. Hz. Peygamber klenin hediyesini de kabul etmiti. Bir
szlerinde: "Bana yemek Jediye edilse kabul ederim. Paa ziyafetine arlsam giderim." Buna
benzer bir hadis (bak. Tecrd- Sarh, c, 8, H. No. 1125). u yette davete uymann lzumuna
iaret eder: "Aldnz kadnlarn mehirlerini yrekden istiyerek ve (Alla-hn) bir ba olarak
verin. Bununla beraber eer ondan birazn gnl holuu ile size balam olurlarsa onu da
iinize sine sine ye-yi." (Nisa, a: 4).
Hibe iki eittir: 1- Mlk olarak vermek; 2- Hakkm drmek.
Vhib: Hibe eden. .
Mevhb: Hibe edilen mal. Buna hediyye de denilir.
Mevhbn leb: Kendisine ba yaplan.
Sadaka: Fakire ba olarak verilen maldr. >

olmadan hediyeyi almak caizdir. Ayrldktan sonra
hediyeyi almak balyamn iznine bal olur. Eer
daha nceden hibe edilen mal, kendi elinde bulunuyorsa
mcerred kendisine balanm olmakla ona sahip
olur.
143 -Bir babann maln kk ocuuna hibe ettiini
sylemesi ile (kabz edilmesine lzum olmadan) hibe
akdi tamam olmu olur.
144 -Kk ocua yaplm olan ba velisi, annesi
ve bizzat kendisi ele geirince kk ona mlik olmu
olur.
145 -Hibe akdi, hibe edenin "Hibe ettim, baladm,
verdim, bu yiyecei sana verdim, yaadn mddete
bu evi sana verdim" szleri ile meydana gelir. Hibeye
niyet ettii zaman; "Bu hayvana seni bindirdim".
sz ile yine "Bu elbiseyi sana giydirdim" ifadesi ile
hibe akdi meydana getirilmi olur.
146 -Taksim edilemiyen ortak bir inaldaki muayyen bir
hisseyi balamak caizdir. Fakat taksim edilebilirse
caiz olmaz (F). Eer balandktan sonra blnr ve
teslim edilirse, o zaman caiz olur; blnebi-leri bir
evdeki hisse (hin nceden balanp sonra blnp
teslim edilmesi) gibi. Memedeki stn, hayvann
srtndaki ynn, hurma aac zerindeki hurmann,
tarladaki ekinin hibe edilmesi de bunun gibidir.
147 - Budayn tlp karlacak ununu,susamn ve
stn karlacak yalarn hibe ettikden sonra kartp
teslim etmek (bunlar hibe edildikleri zaman mevcut
olmayp mlkiyete mahal olamyacakla-rmdan) caiz
olmaz.
148 - ki kii mtereken mlik olduklar mallarn
birlikde birisine hibe etseler caiz olur. Bunun aksi ise
caiz olmaz (SM). ,
149 -Bir kimse bir maln iki fakire birden sadaka
olarak verirse caiz olur. Fakat iki zengine sadaka
verilmesi caiz olmaz.
150 -Bir kimse cariyesini hibe edip karnndaki
ocuunu istisna etse hibe sahih istisna ise btl olur.

151 - Hibeden Dnmek:

1) Mahrem olmyan kimselere (F) yaplan hibeden
dnmek caiz olur, fakat mekruhtur.
2) Kendisine hibe yaplan ahs bunun bedeli olarak
hibe edene bir ey verse hibeden dnlemez.
3) Hibe edilen maln kendisinde bir artma bulunsa
hibeden dnlemez.
4) (Teslimden sonra) taraflardan birinin lmesi hibeden
dnmee engeldir.
5) Hibe edilen maln, kendisine hibe edilen ahsn
mlkiyetinden km olmas hibeden dnmee
engeldir.
6) Mahrem olan akrabalarna yaplan batan
dnlemez.
7) Koca ailesine, kadn kocasna yapt balardan
dnemez.
8) Hibeyi alan kimse, hibe edene bir ey vererek "unu
hediyene bedel olarak, yahut ivaz = (karlk) olarak
veya mukabil olarak al" derse veya bir bakas teberru1
olarak bedelini verse, o da bunlar alsa hibeden dnme
hakk der.
9) Hibe edilen maln yars bakas tarafndan hak
kazanlarak alnsa, kendisine hibe yaplan kimse ona
karlk vermi olduu bedelin yarsn geriister. Fakat
hibe karlnda verilen bedelin bir ksm hak
kazanlarak bir bakas tarafndan alnnca; hibe eden
onun iin bir ey istiyemez (Z). Ancak hibe ettii mala
karlk alm olduu bedelin tamamna bir bakas
sahip knca hibenin tamamn geri alr.
10) Bedel art koularak yaplan hibede; kabzdan nce
hibe hkm, kabzdan sonra ise al-veri hkm ceryan
eder.
152 -Hibeden dn ancak taraflarn karlkl rzalar
yahut hkimin karar ile sahih olur. Hkim ban geri
verilmesine hkm verdikten sonra elinde zayi olsa
kymetini demesi gerekmez.

Umr ve Rukb:

153 -Umr = (bir kimsenin yaad mddete maln
birisine kullandrmas) caizdir. Bu mal lnceye kadar
kendisine hediye edilen ahs kullanr. ldkden sonra
da yine hibe edene kalmayp hibe edilen ahsn
miraslarna intikal eder.
Umr; bir kimsenin evini bir bakasna yaad
mddete .ve lnce de tekrar kendisine geri verilmek
art ile vermesi demektir (ki geri verilmek art btl
olup ev hediye edilenin varislerine kalr).
154 -Rukb ise,btldr (S). Bu, "lrsen bu ev bana
kalsn, ben lrsem senin olsun" demek sureti ile
yaplan bir hibe eklidir.
155 -Hkm balonundan sadaka vermek de hibe
gibidir. Ancak sadakada dnme hakk yoktur.
156 -Malndan sadaka vereceini adayan kimsenin bu
adan zekt mallarnn cinsinden yerine getirmesi
gerekir (Z). Mlk ile sadaka vermei adarsa btn
mallarn iine alr. Bir kimse nafaka olarak verecei
maln kazan temin edinceye kadar elinde tutar sonra
elinde tuttuu kadarn sadaka verir.

ARE
127[13]
= DN VERME

157 -are; menfaatlar (bedelsiz olarak) balamaktr.
158 - dn vermek ancak ayn baki olmakla beraber
kendisi ile faydalanlan eylerde olur.
159 -dn verilen mal, dn alan yannda bir
emanettir. -
160 -dn verme akdi, dn verenin "u malm sana
dn verdim, kullanmak iin u tarlam sana verdim,
u klemi senin hizmetine verdim" ve baladn kast
etmiyorsa "u elbisemi sana verdim, seni u hayvana
bindirdim" ve "evim senin meskenindir" yahut
"yaadn mddete evim senin meskenindir" gibi
szleri ile sahih olur.
161 -dn alan = (mste'r) m, kullananlarn

127[13]
A'riyeh, teavur kelimesinden tremitir, tedavl ve nbetlee devr anlamn tar, insanlar
dn mal dolatrp elden ele alp verdikleri iin bu akt "el-'riyeh" ismini almtr. Yahut
Yiyeh kelimesi "riyyeh"den gelir ki atiy-ye, ba anlamn tar.
- iare = (Bir maln kendini deil de, menfaatim balamak) din ynnden mstehaptir. dn
almaya insanlarn ihtiyac olduundan dn vermek tevik edilir. Kuran: 'yilik etmek fenalkdan
saknmak hususunda bir-birinizle yardmlasn. Gnh ilemek ve haddi amak zerinde yar-
dmlamayn..." (Mide, a: 2) demek sureti ile insanlar bu yola tevik eder. Hz. Muhammed
(S.A.V.) de: "Mslman, kardeine yardm ettii mddete Allah Tel da ona olan yardmn
devam ettirir." (Hanbel, c. 2, s. 274, Msr 1313. Baz deiikliklerle) diyorlar.
Kur'an iyilik yapmakdan sakmdranlan ktler de "ve yemnene'l-ma'n" (El-ma'n, a: 7) yan
onlar kazan, balta ve bunlara benzer dn olarak veril-. mes adet olan eyleri dn vermekden
sakndrrlar diyerek ktler.
Hz. Muhammed (S.A.V.) "dn, sahibine iade edilecektir." (Davd, Buyu', 88. Deiik ifade
ile) derler. Hz. Peygamber Safvan adl birisinden zrh dn almlard.
Temlk = (Bir mal birisine mlk olarak vermek) Bd eittir a) Bir bedel karlnda, b) Bedelsiz.
Mal iki eit yolla gelir: 1- Ali-veri, 2- Hediye yolu ile.
Menfaatlar da iki eit yoldan salanr: a) Eyay kiralamakla, b)
dn almakla.
Mu'r: dn veren. Mste'r: dn alan. Mstear: dn alnan mal. -

deimesi ile deien bir durum yoksa dn aldn
bir bakasna dn vermee hakk
vardr.
162 - dn alann, mste'ar = (dn alman mal)
kiraya vermek hakk yoktur. Kiraya verir de zayi olursa
kymetini der. Bu durumda dn verenin dn alana
kymetini dettirmek hakk vardr. dn alan bunun
kymetini tazmin edince dnp onu kiracsndan
alamaz. Fakat dn veren zayi olan maln kiracya
dettirirse kirac (onun dn mal olduunu bilmeden
kiralamsa) dnp dedii eyi dn alandan alr.
163 - 1) dn veren:
a) Zaman tahdidi koydu ise,
b) dn verilen maldan faydalanmay,
c) Kullanma yerini snrlandrd ise dn alan; bir
hayr olmakszn bu kaytlara aykr hareket ederse zayi
olduunda o maln kymetini der.
2) dn iin bir kayt konulmayp serbest brakld ise;
geri istenil-medii mddete dn alan; onun salad
menfaatlarm her eidinden faydalanma hakkna sahip
olur.
164 - Bir kimse, arazisini bina yapmas veya aa
dikmesi iin birine dn verse; bu dn akdinden
dnp aalar ve evi yktrp sktrme teklifinde
bulunmaya hakk vardr. ayet muayyen bir zamana ka-
dar dn verilir de vakit kmadan nce yer geri
alnrsa, bu onun iin irkin bir i olur. Arazi sahibi
dn mddeti bitmeden nce arazisini geri alnca, bina
veya aalarn kymetlerini deyip onlara mlik olur.
Bu durumda araziye byk bir zarar olmadka dn
alann bunlar skmek hakkdr. Zarar verdii halde
skse de bir ey demek gerekmez.
165 -Ziraat iin dn verilen arazi bir zaman tayin
edilmemise bile hasattan nce geri alnamaz
128[14]
.
166 -dn mal sahibine iade etmek iin gereken
masraflar dn alan ahsa ait olur. Kirada ise kiralanan
mal sahibine gtrp teslim etmek iin lzm gelen
masraf mal sahibine aittir.
167 -dn alnan hayvan, sahibinin ahrna
gtrlnce onun mesuliyetinden beri olunur. Elbiseyi,

128[14]
-Ziraat iin, hasat zaman beklenir. nk bunun arazide kalma mddeti azdr. Fakat ev ve
aa byle deildir, bunlarn snnu yoktur. Arazisini dn verenin zararm gidermek iin bunlar
skmek gerekir.
huss tuttuu adam ile yahut klesi ile veya ailesinden
birisi ile elbise sahibinin evine gndermekle de ayn
ekilde ber olunur. (Yani bunlar ahrda veya evde
sahibinin eline gemeden zayi olsalar, kymetlerini
demek gerekmez, Mtercim).

GASP
129[15]
ETMEK = ZORLA BR EY ALMAK

168 -Hukuk tabiri olarak gasp: "Bakasnn mlknde
bulunup kymet ifade eden ve harb mal olmayan bir
mal haksz yere zorla alp ele geirmek"tir.
169 -Bir eyi gasp edenin, eer duruyorsa, gasp ettii
yerde onu sahibine teslim etmesi lzmdr.
170 -Gasp edilen mal harcanm ve yok edilmise
misliyattan = (yani benzeri verilebilecek mal cinsinden)
olduu takdirde mislini demek, misliyattan olmad
= (yani kymeti denmesi.gereken mal cinsinden
olduu) takdirde de gasp edildii gndeki kymetini
demek gerekir. Eer maln kymeti noksanlamsa bu
noksanlk tazmin edilir.
171 -Gasp edilen mal misliyattan olup ar-pazarda
bulunamazsa dava gnndeki kymetini demek lzm
gelir (SM).
172 -Gsp = (gasbeden) gasp edilen maln helak
olduunu iddia etse hkim, "dursayd onu aklard"
diye bir kanaate sahip oluncaya kadar onu Japs eder.
Sonra bedelini demesine hkm verir.
173 -Magsb = (gasp edilen mal) un kymeti hususunda
sz yemini ile beraber gasbedenindir.
174 -Gasp edilen maln kymetinin denmesine hkm
verilince gsp o mala gasp ettii zamanda mlik olmu
saylr. Bu durumda gasp edilen maln kazanc da

129[15]
Gasp; zorla, zulm olarak bakasna ait olan bir eyi almaktr. Kur'an'da: "Gemiye gelince o
denizde i yapan yoksullarnd. Ben onu kusurlu yapmak istedim ki, arkalarnda her (salam)
gemiyi zorla al-makda olan bir hkmdar vard" (Kehf, a: 79) denilir. Ayette geen "gasb"
kelimesi zorla, zulm olarak mnasna gelir. Gasp her eyde kullanlr. Mesel "Onun ocuunu,
ailesini gasp ettim denilir.
Bir ayette de yle denilir: "Birbirinizin mallarnz haram sebeplerle yemeyin. Meer ki (o
mallar) sizden karlkl bir rzaadan (doan) bir ticaret (mal) ola. Kendilerinizi ldrmedin.
phe yok ki Allah sizi ok esirgeyicidir" (Nisa, a: 29). nk mslmanm malnn ha-ramh
kannn haram olmas gibidir.
Hz. Muhammed (SAV.) de: "Her mslmanm kan, namusu ve mal dier mslmana haramdr"
(bni Mce, Fiten, 2, Tirmiz, Brr, 18) der.
Gsb: Bakasnn maln onun izni olmadan ve zorla alan kimsedir.
Masb: Bakasndan haksz yere ve alenen alman maldr,
Magsbun-nih: Mal alman kimse.

kendisine verilir. Fakat gasp edilen hayvann gsb
elinde dourduu yavrular mal sahibinin olur.
175 -Gsbm gizledii mal meydana ksa ve
kymetinin fazla olduu grlse, eer onun kymetini
yeminden ekinmesi ile veya delile dayanarak, yahut
mal sahibinin szne gre demise bu fazlalk gasp
edene teslim edilir. Fakat, gasp edenmaln kymeti
hususunda yemin edip demise mal sahibi, isterse bu
denmi olan mikdar kabul eder, isterse de maln geri
alr ve bedelini geri verir.
176 -1) Gasbedenin kendi fiili ile akarn kymetine bir
noksanlk gelirse noksanlaan kymeti demek gerekir.
Fakat kendi kendine ha-rab oldu ise kymetini demek
gerekmez (M).
2) Gasp edilen arazi ziraat yznden kymetinden
derse (arazinin geri verilmesi ile birlikte) bu noksan
kymet denir.
177 -Gsp, tarlaya ektii tohum mikdarn ziraatndan
alr ve fazlasn sadaka olarak datr. Emanet veya
dn alnan mallarda kullanlr ve kr temin edilirse
fazlas sadaka olarak verilir (S).
178 -1) Gsp, ald mal ismi ve menfaatlarmn ou
deiecek ekilde bozsa ona mlik olup kymetini der:
Hayvan kesip piirmek yahut kebap yapmak veya etini
para para etmek, buday un haline getirmek veya
ekmek, undan ekmek yapmak, demirden kl, bakrdan
kap, Hint narndan bina, kerpiden duvar yapmak,
zeytin ve zm skmak, pamuu iplik haline getirmek,
iplikden dokuma yapmak gibi. Fakat bedelini
demedike yaptndan faydalanamaz (Z)
2) Kle halinde altn ve gm gasp eden, bunlardan
para bassa veya kap yapsa bunlara mlik olamaz (SM).
179 -Bakasnn elbisesini yrtp umumiyet itibar ile
giyilemez hale getirse kymetini der.
180 - Bir kimse, bakasnn hayvann keser yahut
ayan krarsa sahibi isterse noksanlaan kymetini
dettirir.
Eti yenilmiyen hayvanlardan birinin ayan kesen o
hayvann tam kymetini der.
181 -Bakasnn yerine bina yapan veya aa diken
kimsenin bunlar skp araziyi sahibine teslim etmesi
lzm gelir.
182 -Bir kimse elbiseyi gaspedip onu krmzya
boyarsa veya kavutu
130[16]
gasp edip onu yala
kartrrsa sahibi isterse bunlar alr ve elbisenin,
kavutun artan kymetlerini gasp edene der. isterse de
elbisenin beyaz iken olan kymetini ve kavutun da
benzerini alp bunlar gas-bedene brakr.

183 - Gasbedilen Maldaki Artma denir mi?

1) Gasbeden adamn elinde iken gasbedilmi bir malda
bitiik olsun (semizleme, olgunlama ve gzelleme
gibi) yahut ayr olsun (yavrulama, meyve verme,
hayvandan alman yn ve st gibi) meydana gelen
herhangi bir artma emanet hkmndedir, Gasbeden
bunlar kasden telef eder ve herhangi bir tasarrufda
bulunursa veya istenildii halde vermeyip elinde telef
olursa kymetlerini sahibine der.
2) Gasbedilmi bir cariyenin, gasbeden elinde bir
ocuk.
yapmas sebebiyle noksanlaan kymetini demek
gerekir. ocuun kymeti ve drld zaman da
"gurer" ad ile anlan diyeti dettirilir.
184 -Gasbedilmi bir malm menfaatlar, ister bu
menfaatlar elde edilmi olsun, isterse de bu mal muattal
olarak braklsn, gaspedene aittir, denmesi
gerekmez
131[17]
.
185 -Zimmye ait domuz veya ikiyi telef edenler,
bunlarn kendilerini deil de kymetlerini derler. Eer
bunlar bir mslmana ait ise demek gerekmez.
186 -alg aletlerinin krlmasnda elence dnda neye
yarayl iseler ona gre takdir edilen kymetleri denir
(SM).

OL ARAZY HYA ETMEK
132[18]


187 -l arazi = (arazi-i mevt), bir mslmana ve bir
zimmye ait olmyan ve bir kimse kasabann en

130[16]
Unu su ile kartrr ve bir tava iinde helva gibi piirirler. Buna kavut denilir ki, Arapas
"sevk"dr.
131[17]
afi, Malik ve Hanbel mezhepleri bu gre itirak etmezler. (Bak. . N. Bilmen, slm
Hukuku, c. 7, s. 346-347).
132[18]
ihy': Onarmak, araziyi ziraate elverili hale getirmek.
Arazi-i mevt = (l arazi) islm lkesinde birisinin mlk veya vakfi olmyan ve bir kasabann
veya bir kyn meras, baltal ve mezarl olmyan, iskn edilmi blgeden uzak bulunan
yerlerdir.
Harn: Bir eyin evresinde bulunan saha ki, o eyin hukuku ve ayrlmaz bir btn
kabilindendir. Bu yerde sahibinden bakasnn tasarrufu haramdr.
kenarndaki evlerden, en yksek sesiyle bardnda
ses duyulamyacak kadar kasabadan uzak ve faydal
durumda olmyan araziye denilir.
188 -Devlet reisinin izni ile; l araziyi onaran ve
ziraata elverili hale getiren, ister mslman olsun ister
zimm = (mslmanlarm idaresi altnda yayan gayri
mslim) olsun o yere sahip olur.
189 -Kasaba ve kye yakn olan araziyi ihya etmek caiz
deildir.
190 -Bir kimse l bir arazinin etrafn ta ve saire ile
evirip sene orada ziraat yapmasa devlet orasn alp
bakasna verir.
191 -1) Bir kimse l bir arazide kuyu kazsa bunun
harmi, yani ona tbi saha, su eken hayvann dnmesi
(SM) ve hayvann kp yatmas iin her tarafndan 40
zira' = (25-30
133[19]
metrea)dir. Bu kuyunun harmi olan
sahada bir bakas kuyu kazmaya kalksa men edilir.
2) Alan su kaynaklarnn, menbalarm kendilerine tbi
sahalar ise her tarafdan 500 zira' = (300-350 metre) dir.
Suyu yer yzeyinden akan su kanallarnn harmi de
kaynaklarda oldu gibi 300-350 metredir.
3) Bakasnn yerinden geen byke bir nehrin (SM)
delil ohna-dka harim yoktur. l bir arazide alm
bir nehrin de ayn ekilde harmi yoktur.
4) Ol bir arazide dikilen bir aacn harmi
her'tarafndan be zira' = (3-3.5 metre)dir.
192 -Frat ve Dicle nehirlerinin terk ettikleri yataklarn,
tekrar oradan akma ihtimalleri kalmamsa ihya etmek
caizdir. O yataklara dnme ihtimalleri varsa caiz olmaz.

HAKKI RB
134[20]
= SULAMA HAKKI

193 -irb hakk, sudaki hisse demektir. Suyun ortaklar
arasnda bllmesi caizdir.
194 -Arazi olmadan sadece sulama hakkn dava etmek
caizdir. Bu hak miras olarak da braklr.

133[19]
40 zirain 25-30 metre olduu F. Yavuz'in islm Fkh ve Hukuku adl eserinin 263.
sahifesine istinaden yazlmtr. Nitekim ayn yerde 500 zira'in da 300-350 metre olduu
kaydedilir.

134[20]
Hakk- irb: Ekin ve hayvan sulamak iin sudan faydalanma nbetine hakk olmak.
Hakk- mecra = Hakk- mesl: Bir yerden suyu" aktmak, ark geirmek salahiyyetihe sahip
olmak.
Hakk- efe: insanlarn ve hayvanlarn bir sudan alp imee olan haklan.
195 -Sulama hakk, bakasna vasiyetle devredilemez.
Fakat, menfaati vasiyet edilebilir.
196 - Sulama hakk; satlamaz. Bakasna
balanamaz ve bu hakdan sadaka verilmez.
197 -Sulama hakk, mehir olmaya elverili olmad
gibi mal mukabilinde yaplan boamaya bedel de
olamaz. Bu hak mal ve ksas davalarndan sulh olmak
iin bedel olarak da verilemez.

198 - Sularn eitleri:

1) Deniz suyu: Bu su herkesindir. Btn insanlar
denizden su almak hayvanlarn ve arazisini sulamak,
kanallar ap baka yerlere nakletmek sureti ile ondan
faydalanmak haklarna sahiptirler
135[21]

2) Seyhan, Ceyhan, Nil, Frat, Dicle gibi byk
nehirlerin ve vadilerin sular: Herkes bunlardan imek,
hayvann ve arazisini sulamak ve deirmen kurmak
hususunda ortak haklara sahiptirler.
3) Bir kye ait ay suyu: Bu kyden olmyanlarm bu
aydan su imek ve hayvanlarm sulamak haklar
vardr. Bu konuda kyllerle ortaktrlar. (Abdest almak,
amar ykamak, ekmek ve yemek piirmek iin o
aydan su almak haklardr).
4) Kp ve ona benzer kaplarda biriktirilen sular:
Sahibinin izni olmadan bu suyu bakas alp
kullanamaz. Sahibinin bu suyu satma hakk vardr.
199 -Bir kimsenin kendi mlk ierisinde akan bir dere
veya bir pnar yahut bir kuyu bulunsa, yaknnda
sahipsiz bir arazide de su olsa, o kimse bakalarnn su
imek ve hayvan sulamak iin kendi yerine girmelerine
engel olmak hakkna sahiptir. Eer yaknnda su yoksa,
ya onlarn (zarar vermemek art ile) yerine girip su
almalarna msaade eder, veyahut da bizzat kendisi su
karp onlara verir. Eer bu iki durumu da kabul
etmeyip su vermemekte srar ederse kendilerinin ve
hayvanlarnn susuz kalacandan, korkanlar silh zoru
ile bu yerden su alrlar. Kaplarda biriktirilmi sular
almak iin ise silhsz mcadele edilir.
Zaruret durumunda bakasmn yiyeceini almak iin
kaplarda biriktirilmi sular almakda olduu gibi

135[21]
Havadan ve gneden faydalanmakda olduu gibi denizden de faydalanmak istiyen kimse
bu den men edilemez.
silhsz mcadele yaplr.

Byk Nehir Yataklarnn Temizlenmesi:

200 - Byk nehir yataklarn temizleme ii devlet
hazinesine aittir.
201 -Belirli halkn mlk olan nehir yataklarnn
temizlenme ii ise sahiplerine aittir. Onlardan kim bu
iden ekinirse mecbur tutulur.
202 - Sadece sudan ime ve hayvanlarn sulama haklar
olanlar temizleme klfetini yklenmezler.
203 - Bir kimseye ait dere bakasnn yerinden geerse
arazi sahibinin buna engel olmaya hakk yoktur.
204 - Bir topluluk aralarnda mterek olan bir
nehirdeki sulama hisselerinde anlamazla derlerse
herkese arazisi miktarmca sulama hakk verilir.
205 - Suyun banda olanlarn, aadakerinin rzas
olmadan suyu tamamen kesip almaya haklar yoktur.
206 - Mlk olan bir nehre sahip olanlardan hi kimse
dierlerinin rzas olmadan ark ap o nehirden su
gtremez, deirmen kuramaz, kpr edinemez, kendi
kanalnn azm geniletemez, sulama hakkn bu hakka
sahip olmyan araziye devredemez.
Su, arklarla taksim edilmise, bakalarna zarar vermese
bile hi kimse bunu gnlere gre taksim edemez, yar
yarya kullanamaz ve arkn oaltamaz
136[22]


MZARAA = ZRAAT ORTAKLII
137[23]


207 - Mzaraa, hstan bir ksm karlnda
ziraatlk zerine yaplan bir ortaklktr. mam Eb
Hanife bu ortakl caiz grmemitir. Fetva mam Eb
Yusuf ile mam Muhammed'in grlerine dayanr.
208 - Ortakln Sahih Olabilmesinin artlar unlardr:

136[22]
Byk nehirlerin durumu bu hkmn dndadr.

137[23]
Mzaraa: Ziraat kelimesinden gelen bir mastardr. Ziraat, ekin ve iftilik demektir. Ziraat
ortaklna Haybei- kelimesinden alnma "Muhabara" da denilir. Hz. Muhammed (S.A.V.)
Hayber arazisini ortakla vermiti. Bundan dolay mzaraa, muhabara adm almt. Ayrca "el-
Haklu = tarla) kelimesinden tretilerek "Muhkale" de derler.
Mzaraa, bir ziraat ortakldr ki, birisi arazisini dieri amelini ortaya koyar. Mahsul aralarnda
bltrlr.

1) Ne kadar zaman devam edeceinin tayin edilmesi
gerekir;
2) Arazi ziraata elverili olmaldr,
3) Tohum mikdarmn ve cinsinin belli olmas lzmdr,
4) Taraflarn mahslden alacaklar hisseler tayin
edilmelidir,
5) Arazinin alacak olan ortaa teslimi arttr.
209 - Mahsl aralarnda mterek olsa da nceden
ortaklardan birine "u kadar lek" diye kesin olarak
lek adedi belirtse yahut ortaklardan birine su arklar
ile sulanan yerlerden kan mahsl art koulsa veya
tohum sahibinin, ektii tohumunu almas art, yahut
hara mik-darn almas art ileriye srlse, ziraat
ortakl bozulur. Mahsuln 1/10'ini = (r)
ortaklardan birinin almas art koulsa caiz olur.
210 -Arazi ve tohum bir tarafdan, i ve hayvan dier
tarafdan yahut arazi birinin teki eyler dier ortan
veya alma birinden geri kalan eyler dier ortakdan
olsa ortaklk akdi sahih olur.
211 -Ziraat ortakl sahih olunca elde edilen mahsul
nceden tes-bit edilen artlara gre taksim edilir.
212 -Araziden hi bir mahsul alnamaynca alan
ortak da hibir hak alamaz.
213 - Ortakl sahih klan yukardaki artlardan bakas
(ki onlar; hayvan ve ziraat aletlerinin arazi sahibinden,
tohumun alan ortak-dan yahut tohum birinden, dier
eyler teki ortakdan veya arazi birinden ift sren
hayvan tekinden ve tohum tekinden, i tekinden
olan artlardr) ortakl fasit klar.
214 - Ortaklk bozulunca kan mahsl tohum sahibi
olan ortan olur. Dieri almasnn cretini veya
(arazi sahibi ise) arazisinin kirasn alr ve bu cretler
daha nceden kararlatrlm olan mikdardan fazla
olamaz (M).
215 -Samann, tohumu veren ortak iin art koulmas
sahihtir. Fakat dier ortak iin art koulmas sahih
olmaz.
216 -Ziraat ortakl akd edildikten hemen sonra tohum
sahibi vazgese zorlanamaz. Fakat dier ortak vaz
geerse,kira akdini fesh eden bir zr olmadka -ki bu
zr ziraat ortakln da fesheder- ortakla zorlanr.
217 -alan yani iftilik yapan ortan; tarlay srp
aktarmas ve at arklar iin bir cret istemee hakk
yoktur.
218 -Ekini bime, toplayp kaldrma, harman
etme,savurma ileri hisselerine gre her iki ortaa da
der. Bu ileri sadece alan ortan yapmas art ise
caiz deildir. Eb Yusuf a gre ise caizdir ki, fetva da
buna gre verilmitir.
219 -Taraflardan birinin lm ile ortaklk son bulur.
220 - Ortaklk mddeti sona erer de ekin
olgunlamazsa, iftilik yapan ortak hasada kadar
araziden kendine den hissenin cretini alr ve hasat
zamanna kadar ziraat iin yaplan masraflar da her
ikisine ait olur.
Msakt = Aa ve Terbiyesinde Ortaklk*:
221 -Msakt ortakl; mddet hari artlar,
hkmleri ve fuka-ha ihtilf bakmndan aynen ziraat
ortakl gibidir.
222 - Taraflar mddet tayin etseler de o zaman
ierisinde meyve yetimezse ortaklk akdi bozulur.
223 - Mal sahibi bir mddet tayin etmeden bakm ve
terbiye iini
Msakt: ei-sakyu kelimesinden gelir. Kelime olarak su
vermek, tarlay bakcya ortak vermek demektir.
istilanda ise; "Bir tarafn aalarm dier tarafin da
terbiye ve sulama gcn ortaya koyarak meydana
getirdikleri bir ortakhk"dr.
Ecar = Aalar; Bir seneden fazla yerde kalan bitkilere
denilir. zerine alan ortama hurma aalarm ve daima
kkntocdap gevedecek olan yoncasn verse mddet
tayn yapmaynca bu akt yonca hak
ve sulama ile geliip artacaklara zaman aalar, zm
ktkleri, sebzeler, patlcan kk hakknda msakt
ortakl
kurulmas caiz olur. .
225 - Taraflardan birinin lm ile ortaklk_son bulur.

226 - NKH
138[24]


1) Normal bir durumda (kadna kar nefsinde ar bir
arzu duym-yanlar iin) evlenmek mekked bir
snnettir ve insanlardan evlenmeleri istenilir.
2) iddetli bir ehev taknlk ve arzu halinde
evlenmek farzdr.
3) Kadnn haklarn yerine getirememekden korkulursa
evlenmek mekruh olur.
227 - Nikhn rkn: a) cab, b) Kabl'dr.

138[24]
Nikh: Lgtta bir araya getirmek, toplamak, birbirine katmak ve ilve etmek mnalarna
gelir. Dinde bir akit neticesinde meydana gelen birleme ve bir araya gelmee nikh = (Evlenme)
denilir. Bu birleme de cins mnasebettir. nk bu esnada kan-koca birbirleriyle birleir ve biri
dierine katlr da sanki tek bir insan gibi olurlar..
Nikh tabiri cins temas mnasnda hakikat, evlenme akdi mnasnda ise mecaz olarak kullanlr.
Baz hadislerde nikh kelimesinin cins temas mnasnda kullanld aikrdr. Hadiste
"Nikhdan dodu" denilir. Bu, hell bir temasdan dodu demektir. Yine Hz. Muhammed (S.A.V.)
"Kadn hayzl iken kocasna nikhdan baka her ey helldir" diyorlar. (Tc, Taharet, Bab. 7,
Deiik ifade ile).
Nikh kelimesinden, karne ile nikh akdinin, yni evlenmenin kastedildii de bir gerektir.
Ayette Allah Tel: "Sahiplerinin izni ile onlar (cariyeleri) kendinize nikahlayn..." (Nisa, a: 25)
buyurur. Buradaki nikhdan cins temas deil de evlenme mnasna gelen nikh anla~.hr. nk
izin alarak cins temasda bulunulamaz. u ayette de nikh evlenmek anlamna geliyor: "Eer
yetim kzlar hakknda (adaleti yerine getiremiye-ceinizden) korkarsanz sizin iin olan (dier)
kadnlardan ikier er, drder olmak zere nikh edin. ayet (bu suretle de) adalet ya-pamrya
canz dan endie ederseniz o zaman biritane ile), yahut mlik olduunuz criye (ile iktifa edin).
Bu (tek zevce veya criye) sizin (Hakdan) ayrlp sapmamanza daha yalandr." (Nisa, a: 3).
Burada da kastedilen evlilik adedini kstlandran bir nikh akdidir. Yoksa kstlandrlan cins
temas deildir.
"ahitsiz nikh olmaz" (Tirmiz, Nikh, 15) hadisinde nikhdan evlilik kastedilir. Zira mnasebet
esnasnda ahitler bulundurulmaz. Sonra erkek ve kadn nikh akdi esnasnda birbirlerinden
ayrdrlar.
Nikh = (Evlenmek) meru bir akittir ve mstehaptr. insanlar evlilie tevik edilmitir. Evliliin
meruluu kitap, snnet ve icma ile sabittir. Kur'an'da: "iinizden bekrlar ve klelerinizden,
cariyelerinizden salih (m'min) olanlar evlendirin..." (Nr, a: 32) buyurulur ve yakardaki ayetler
de buna bir delildir.
Hz. Peygamber (A.S.V.) de: "Nikahlann oaln, nk ben kyamet gnnde diermmetlere
kar sizin okluunuzla vnrm" (Suyut, Camiu's-Sar. Tenkeh maddesi) derler. Bir dier
szlerinde de: "Evlenmekbenim snnetimdir. Kim benim bu snnetimden ayrlrsa o benden
deildir" (Ibni Mce, Nikh, 1) buyururlar. Evlenmek konusunda yet ve hadisler oktur.
Mnkehe: iki kimsenin nikh akdinde bulunmas.
tstinkh: Nikahlanmak, nikh isteinde bulunmak.
Nikh meclisi: Nikh akdi iin toplanlan yer.
Mrhk: Bul ana geldii halde henz bali olmyan erkek. Kz iin de mrhika denilir.
Bikr: Evlenmemi olan kzdr. kiye ayrlr:
A-Bikri hakik: Erkek ile hi cins mnasebette bulunmam olan kzdr. Kocaya vard halde
kocasnn tenasl uzvu kesik veya cins iktidar olmay yznden kendisi ile mnasebette
bulunulmadan kocasndan boama veya lm sebebi ile ayrlan bir kz da hakik bikr saylr.
Yks'ek bir yerden atlamak veya ok hayz kan gelmek, yahut uzun bir mddet evlenmeksizin
yaamak, veya cerahat gibi bir sebeple bekret zar giden bir kz da hakik
bakire saylr.
B - Bikri hkm: Bir defaya mahsus olmak ve hakknda zina cezas icra
edilmemi olmak art ile zina ettii bilinen kz.
Mahrem: Yakn akrabalk sebebi ile nikh haram olan kimse. Muharremt: Geici veya daim
olarak kendileri ile evlenmek haram olan kadnlar.
Musahere: Bir aileden kz almak sureti ile meydana gelen akrabalk, shr akrabalk. Buna shriyet
de denilir.
Shr: Bir kimsenin ailesinin mahremleri. Ailesinin anas, babas gibi. Evlenmekle meydana gelen
akrabalk da nikha mnidir.
Usl: Bir kimsenin anas, babas ve yukarya doru nihayete kadar dede ve nineleridir.
Pr': Usln ztt dr. Erkek ve kz evltlar ve bunlarn ilnihaye ocuklardr.
Tezevvc: Evlenmek, kan-koca olmak.
Tezvc: Bir erkei kadna vermek, nikahlamak veyahutta bir kadn erkee yermek.
ddet: Boanan bir kadn hmile deilse hayz = (ayba) mddeti gemedike baka kocaya
varamaz. Bu bekleyie iddet denilir. Boanan kadn hmile ise onun iddeti = (bakas ile
evlenmek iin bekleme mddeti) doum yapncaya kadar devam eder.
228 - Nikh akdi, gemi zamana dellet eden iki sz =
(cab ve kabul) ile veya biri gemi zaman, dieri
gelecek zaman sigas ile meydana gelir. "Beni zev =
(koca) veya zevce = (kar) lige al" tekinin de "Seni
koca ve kar olarak aldm" demesi gibi.
229 - Nikh akdi: Nikh; tezvc, hibe, sadaka, temlik,
satmak ve satn almak (F) szleri ile de meydana gelir.
230 - Mslmanlarn nikh, ancak iki erkek ahit yahut
bir erkek ile iki kadn ahit huzurunda kylr. ahitlerin
hr ve mslman olmalar art, dil olmalar (F) ise art
deildir. ki amann ahitlii ile de
nikh kylr.
Bir mslmanm bir zimmye = (aznlk ehlinden gayri
mslim bir kadn) ile, iki zimmyi ahit tutarak
evlenmesi caiz olur (M). Fakat erkein nikh inkr
etmesi karsnda bu iki zimmnin ahitlii ile nikh is-
batlanamaz.

Birbirlerine Haram Olanlar:

231 -Bir erkee:
1) Annesi ve nineleri,
2) Kz ve kendi evldndan olan kzlar,
3) Kz kardei, kz ve erkek kardelerinin kzlar,
4) Babasnn ve annesinin kz kardeleri,
5) Zevce = karsnn annesi ve eer zifafa girmise
karsndan olan vey kz,
6) Baba ve dedelerinin karlar,
7) Olunun ve nihayete doru torunlarnn kanlan
haramdr. Bunlarla evlenemez.
232 - ki kz kardei birlikde nikh altnda bulundurmak
veya birisi ile cariyesi olarak yatp, dierini nikahlamak
da haramdr.
233 - Stten dolay haram olanlar yukarda sylendii
ekilde nesepten dolay haram olanlar gibidir.
234 - Bir erkek tek bir nikh akdi ile iki kz kardei
birlikde nikhlasa ikisinin de nikh fasit = (bozuk)
olur. ki kz kardei iki ayr nikh akdi ile alsa da
hangisi ile daha nce nikhland bilinmese, kzlarn o
erkekden ayrlmas salanr.
235 - Karsn boayan bir erkek, iddeti bitinceye kadar
ne onun kzkardei ile ve ne de drdnc bir kadnla
evlenemez.
236 - Bir kadn ile o kadnn teyzesi veya halasn
birlikde nikh altnda bulundurmak haramdr.
237 - Cariyenin, hr bir kadn zerine veya beraber,
yahut hr kadnn boandkdan sonraki iddeti ierisinde
(SM) nikhla alnmas caiz olmaz. Hr bir kadnn veya
bir cariyenin dier bir cariye zerine, beraber ve
boandktan sonraki iddeti esnasnda nikhlanmas ise
caizdir.
238 Hr bir erkein, drt hr kadnla ve hr olan
kadnla evlenmee kudreti varken hr olmyan kadnla
evlenmesi caizdir.
239 - Bakasnn kars ile veya boanp da henz iddeti
bitmemi bir kadnla evlenmek caiz deildir.
240 -Bakasndan hmile olan bir kadnla (doum
yapmadan nce) evlenmek caiz deildir. Ancak zinadan
hmile kalan bir kadnla nikahlanmak caizdir (SF).
Fakat bu kadnla doum yapmadan nce cins temasda
bulunulamaz.
241 -Bir erkek, kendi cariyesi ile bir kadn da kendi
klesi ile evlenemez.
242 - Mecs ve putperest kadnlarla evlenmek ve
bunlar cariye olduklarnda onlarla yatmak haramdr.
243 - Yahudi veya hristiyan dinine mensup olan yahut
yldzlara tapan = (Sabi) kadnlarla (SM) evlenmek
caizdir
139[25]

244 - Zina shr haraml gerektirir. Erkek veya
kadndan birinin dierine ehvetle yapmas veya
ehvetle tenasl uzvuna bakm olmas da zinada
olduu gibidir
140[26]

245 - Bir erkek ayn nikhla biri kendisine hell, dieri
haram iki kadnla evlense kendisine hell olan kadnn
nikh sahih olur.
246 - Hac esnasnda ihraml iken nikahlanmak caizdir.
247 - Nikh- mut'a btldr
141[27]


139[25]
imam Eb Yusuf ve Muhammed'e gre yldzlara tapan kadnlarla evlenmek
haramdr, imam A'zam ise bunu hell grmtr. Hatta buna gre onlarn kestikleri de yenilir,
imam A'zam onlar yldzlan byk tanr onlara ibadet etmezler, bylece ehli kitap gibi olurlar der.
140[26]
Bu bakmdan bir kadnla zina eden erkee o kadnn annesi ve kz haram olur.
O kadn da erkein oluna ve babasna haram olur. Bunlardan birinin ehvetle dierinin tenasl
uzvunun iine bakmas, ehvetle yapmas ve pmesinde de durum ayndr.
141[27]
Nikh- mut'a: Bir erkein muayyen para veya mal karlnda bir kadnla
anlaarak onunla dp kalkmas, cins temasda bulunmas ve ondan faydalanmas demektir. ok
kere faydalanaca mddeti de tayin eder. Byle bir nikh olmaz. Bu bakmdan nikhsz
faydalanma yoluna, harama gitmi olurlar.

248 - Geici bir mddet iin (on gnlne, bir
aylna, bir ka seneliine gibi zaman tayin ederek)
evlenmek de btldr;

Hr ve kl-bli Olan Kadnn Nikh:

249 - Nikhda kadnlarn ifadeleri muteberdir. Bu
cmleden olarak hr ve kl-bli olan bir kadm
(velisinin izni olmadan) kendisini nikhlasa caiz olur.
250 Hr ve kl-bli olan kadnlarn bakalarn vel
veya vekil olarak evlendirmeleri ve kendilerini
evlendirmek iin bir vekl tayin etmeleri de caiz olur.
251 -Kadm bakas nikhlasa da kadn buna izin verse
nikh geerli olur (M).
252 - 1) Bir vel bul ama giren kzn evlenmee
zorlyamaz. Veli = (ana, baba veya kzn velayetini
zerinde bulunduran dier km-se)nin nikhdan nce
bul ama giren bakire kzma danmas, izin almas
ve "falan adam seni istiyor, veya seninle evlenmek
istiyor" diyerek istiyen erkein kim olduunu kza
sylemesi snnettir. Bu durumda kz susarsa raz olmu
demektir. Glmesi de izni olduun gsterir. Veya ses
karcnakszm alarsa bu da raz oluyor demektir.
2) Vel olmyan bir kimse kzdan izin isterse kzm
susmas raz olduunu gstermez, kzm sz lzmdr.
3) Dul kadnn izin vermesi de sz ile olur. Ve istiyen
erkei tanyacak ekilde kendisine anlatmak gerekir.
253 - Bir kzm cerahattan, bir yerden atlamakdan, uzun
mddet bekr yaamakdan yahut hayzdan dolay kzlk
zar yrtlrsa yine hakk kz saylr. Tek bir defa yapt
zina ile kizl bozulan da byledir (SM). Byle kzlarla
nikahlanan koca, nikhn inkr halinde
"nikahlandmzin haberi sana ulat, sen de
susmutun" der, kz da hayr bilkis seninle evlenmeyi
red etmitim, derse sz kzn olur ve kendisine yemin
de verilmez (SM).
Kklerin Nikh ve Bula Ermeleri ile Kazandklar
Muhayyerlik Haklar:
254 Bir velinin bula ermemi olan kz ve erkek
ocuunu ve mecnun olan kz ocuunu nikahlamas
caizdir
142[28]
. Eer bunlar nikhlyan veli; baba veya

142[28]
slm hukuku kz olsun, erkek olsun, kk ocuklarn nikhlanmasna msaade etmitir.
Fakat bunlarn zifafa girmelerine msaade etmemitir. Bunlar bula erinceye kadar ayn yaamak
babann babas = (dede) ise bula erdiklerinde
nikhdan dnme muhayyerlikleri yoktur. Eer veli bu
ikisinden bakas ise bula erdikleri zaman nikh
devam ettirip ettirmemek de muhayyerdirler (S).
255 - Kar-kocadan hi birinin;
a) Erkein tenasl uzvunun kesik olmas,
b) Cins mnasebette bulunmakdan acizlik,
c) Buruk olma hli mstesna herhangi bir ayptan
dolay aralarndaki nikh kaldrmaya haklan yoktur.
256 - Veli Olmak Hakknda Sras ile u Kimseler
Sahibdirler:
1) Miras ve hacbdeki tertiplerine gre asabeden olanlar,
2) Azad edilmi olan klelerin efendileri,
3) Ana ve yaknlar ki bunlarn da evlendirmek haklar
vardr.
4) Vel-i mvlt = (Nesebi belli olmyan veya
mslman olarak slm yurduna katlan birisinin kendi
istei ile bir mslmanm velayeti altna girmesinden
doan velilik).
5) Hkimler (SM).
257 - Kleler, ocuklar ve mecnunlar vel olamazlar,
Mslman olmyan erkek de (aralarnda yaknlk olsa
bile) mslman bir kadna vel olamaz.
258 - Mecnun = (deli) bir kadnn nikhlanmas
hususunda olu, vel olarak, kadnn babasndan daha
nde gelir (M).
259 - Yakn vel yolculuu uzun sren bir yerde
bulunur ve kza denk olan istekli de onun gelmesini
beklemezse uzak olan veli kz evlendirir (Z).
260.- Dereceleri eit iki veli kz ayr ayr nikhlasalar,
nce nikhlyamnki muteber olur. Her ikisi de ayn
anda nikhlamlarsa her ikisinin nikahlamas da
geersiz olur.
261 -Baba ve dede oullanna aldklar kza
emsallerinkinden daha ok mehir verseler, yahut
kzlarn denk olmyan birisine ve noksan bir mehirle
verseler, caiz olur. Baba ve dededen baka velilerin ise
byle haklar yoktur.
262 - Bir kimse her iki tarafdar\ = (olan ve kz
tarafndan);
a) Vel yahut vekl olabilir,

mecburiyetindedir. Bula erince yu-kardaki ekilde nikh bozmaya haklan olur. Bu yata
nikhlanmann muhta olan'kklere faydas vardr: (Mtercim)
b) Bir tarafdan vel dier tarafdan vekl olabilir,
c) Bir tarafdan asl dier tarafdan vekl olabilir,
d) Bir tarafdan veli dier tarafdan da asl olabilir.
Fuzlnin Nikh
143[29]

263 - Bir tarafdan fuzl olan bir kimsenin yapt nikh
satda olduu gibi (asl, vel veya vekilin iznine) bal
olarak kylm olur.
Fakat bir kimse, kadn ve erkek her iki tarafdan da
fuzl olursa (S) veya bir tarafdan fuzl dier tarafdan
asl bulunursa bu nikh akdi btl olur.
Evlenmede Denklik = Kefet
264 - Nikhda (erkein kadna) denk olmas aranr. Bu
denklik u be yerde aranmaktadr:
1) Soyda denk olmak
144[30]

2) Din ve takva = (fazilet ve ahlk sahibi olmak)da
denk olmak
145[31]

3) Sanatta denk olmak
146[32]

4) Huriye tte. denk olmak
147[33]
,
5) Malca denk olmak
148[34]

265 - Sadece babas mslman veya sadece babas hr
olan bir mslman erkek, hem babas ve hem de dedesi
mslman olan bir mslman kadna denk olmaz. Fakat
kendisi ile beraber babas ve dedesi (S) mslman olan
bir erkek, btn sllesi mslman olan kadna denk =
(kfv) olur.
266 - Bir kadn, dengi olmyan birisi ile evlenirse

143[29]
Asl; vekl, vel ve eli olmyan kimseye fuzl denilir. Byle bir kimsenin kendiliinden
yapm olduu nikha da fuzlnin nikh denilmektedir. (Bak. O. N. Bilmen, islm Hukuku, c. 2,
s. 6 ve s. 61).
144[30]
Kurey kabilesinden olanlar soyca birbinne denktir. Dier Arap kabileleri soyca Kureye
denk deillerdir. Kurey'den baka btn Arap kabileleri birbirine denktirler. Araptan maksat asl
Araplardr. Yoksa Araplap arapa konuan milletler deillerdir. Araplarn dnda soyculuk
yoktur. Mslman olmak art ile her millet birbirine eittir. Araplar soya ok nem verir ve onu
bir eref meselesi yaparlar. (Bak. El-htiyr, Nikh bahsi, . N. Bilmen, islm. Hukuku, c. 2, s.
65).
145[31]
Fsk ve ahlksz bir erkek ahlk ve faziletli bir kadna veya byln olan bir adamn kzma
denk olamaz.

146[32]
Sanattan maksat erkein ii ve mesleidir. Bu i ve meslek kadnn erefini
kk drc di mesleklerden olmamaldr. (Bak. islm Hukuku, N. Bilmen, C. 2, s. 67).
147[33]
Hr kadn kle olan bir erkee denk olmaz.
148[34]
Erkein, kadnn mehrini vermee ve nafakasn temin etmee yetecek kadar
mal gc olmaldr. Bunlar temin etmee gc yeten bir erkek byk serveti olan kadna denk
olur.
* Mehir: Kadnn nikahlannca kocasndan almaya hak kazand muayyen bir miktar da mal veya
paradr. Kadn kocasndan bir nikh paras alr. Mehirsiz nikh olmaz. Mehir nikh yaplrken
kararlatrlr. Eer kararlatnl-mamsa kzn emsallerine gre
sonradan mehir tayini yaplr. Mehir pein verildii gibi sonraya da braklabilir. Mehir tamamen
kzn hakkdr.
Ona kzn babas el koyamaz. Dnlerin israfa dayanan rf ve adetlerine onu heba edemez (C.
Yenieri)
velsinin onu (hkime mracaatla) kocasndan ayrmaya
hakk vardr.
267 - Eer kadnn velsi mehrini almsa veya mehir
paras ile eyiz hazramsa yahut kz iin nafaka
isteinde bulunmusa bu evlilie raz olmu demektir.
268 - Velinin susmas raz olduunu gstermez (veli
uzun mddet susup itiraz etmese ocuk dnyaya
gelmedii mddete evlileri ayrma hakk dmez.
ocuk dounca artk bu hakk kalmaz).
269 -Velilerden biri evlilie raz olursa ayn 'derecede
veya daha aa derecedeki velinin itiraza hakla kalmaz
(S). Daha yakn velinin ise buna itiraz hakk vardr.
270 - Bir kz emsallerinin mehrinden daha az bir
mehirle evlenirse; velilerinin onu (hkim karar ile)
einden ayrmaya haklar vardr.. Yahutda noksan mehri
tamamlattrrlar.
Mehir*
271 -Mehrin en az miktar on dirhem = (28,05 gr.)
gm veya on dirhem kymetinde bir maldr
149[35]
.
Mehir ancak mal saylan eylerden verilir. Mehir on
dirhemden az olarak kararlatrlmsa kadn yine on
dirhem alr (Z).
272 -Mehir tayin edilince zifafa girmekle veya kar-
kocadan birinin lm halinde onu tan olarak demek
kocann borcu olur.
273 -Erkek karsn birleme olmadan nce boarsa
kararlatrlan mehrin yarsn demesi gerekir.
274 - Nikh esnasnda mehrin miktar tayin
edmemise yahut erkek kadna mehir vermemeyi art
komusa zifafa girme veya lm olunca kadn
emsallerine gre tam mehrini alr.
275 - Zifafa girmeden nce boanan kadna mut'a
150[36]

vermek kocaya vcib olur. Mut'a, zifafdan nce
boamakdan dolay vaciptir. Bunun haricinde her
boanan kadna mut'a vermek mstehaptr.
276 -Mut'a, bir gmlek, bir ba rts ve bir entariden
ibarettir. Bunda erkein hali dikkate alnr. Mut'a
kadnn emsallerine gre tayin edilen nehrinin
yarsndan fazla olamaz.
277 - Bir erkek mehirde bir artrm yaparsa bu fazlal

149[35]
28,05 gr. gm bugn iin yaklak olarak 400.000 lira kymet tar. Bu her sene deiebilir
(Mtercim).
150[36]
Mut'a: Bir erkein, boad ailesine vermesi gereken veya be para elbisedir. Bunlarn
kymetleri de verilebilir.
vermesi zerine bor olur. Fakat kadn ile birlemeden
nce boanma olursa bu fazlal vermek gerekmez (S).
278 - Kadn, mehrinde bir indirim yaparsa bu indirim
sahih olur.
279 - Sahih bir nikhdan sonraki halvet-i sahiha =
(elerin yalnz balarna bir arada bulunmalar) aynen
zifafa girmek gibidir
151[37]
Cins gten kesilmi, buruk
ve tenasl uzvu kesik olanlarn (SM) halveti de ayn
hkm gerektirir.
280 - Sahih bir halvet, tabiat ve din ynnden cins
birlemee engel buunmyan bir yerde meydana gelir.
Kadn veya erkek ynnden cins temasa mni hastalk
tabiat ynnden bir engeldir. ban ve tkanklk da
tabi bir engeldir. Ayba hali (din ve ondan tiksinildii
zaman da tabiat ynnden bir) engeldir. Farz namaz
iinde bulunmak, hacda ihrama girmi olmak,
ramazanda orulu bulunmak din ynnden sahih
halvete engel tekil eder.
281 -Fasit bir nikhda ancak kadna emsallerine gre
takdir edilen bir mehir vermek gerekir. Bu mehirde
gerekden bir birleme = (zifaf) olmusa verilir.
(Birleme olmamsa vermek gerekmez). Bu mehir
hibir zaman nikhda tayin edilmi olan mehirden fazla
olamaz.
282 -Fasit bir nikhdan sonra doan ocuun nesebi
babasndan sabit olur.
Mehir Olmaya Elverili Olan ve Olmayan eyler:
283 - arap veya domuz yahut birkp sirke (SM) mehir
olmak zere nikh kylsa da sonra sirke arap ksa
veyahut da bir klenin bir senelik hizmeti mehir olarak
konulsa da (S) sonra klenin hr olduu anlalsa, yahut
Kur'an- Kerm'i retmek mehir tayin edilmi olsa
yaplan nikh caiz olur (M). Kadn ise emsallerine gre
tayin edilen mehre = (mehr-i misle) hak kazanr.
284 - Bir kle efendisinin izni ile bir senelik hizmeti
karlnda evlenince bu nikh caiz olur ve bir senelik
hizmeti kadnn olur.
285 - Bir erkek baka bir kadn ile evlenmemek zere

151[37]
Halvet: iki nikhlnn izinleri olmadka hi kimsenin ieriye gremiyeceinden emin
olduklar bir yerde yalnz bulunmalardr, ikiye ayrlr: a) Halvet-i sahiha: Elerin hi birinde
birlemee mni bir sebep bulunmad halde ba-baa bulunmalardr, b) Halvet-i faside:
Elerden birinde birlemee mni bir sebep olduu halde yalnz balarna kalmalardr.

bin lira karlnda bir kadnla nikhlansa bu arta
sadakat gsterildiinde kadn bin Ura mehir alr. Eer
arta uyulmaz da erkek baka bir kadnla da evlenirse
kadn emsallerine gre takdir edilen mehrini alr.
286 - Bir erkek, "kadnn bulunduu yerde ikamet
ederse bin lira, baka yere gtrrse iki bin lira
zerinden mehir vereceini" sylerse ikameti halinde
kadn bin lira alr. Baka yere gtrrse emsallerine g-
re mehir alr (SMZ).
287 -Bu veya u kle mehir olmak zere" diyerek
kadnn nikh kylsa. kadn klelerden emsal mehrine
en benzer olann alr (SM). Eer emsal mehir her iki
klenin kymetleri ortasnda takdir edilmise, dorudan
doruya emsal mehrini alr (SM).
288 - Mehir olarak hayvan verilecek olsa ve at olduu
sylenerek nev' de kararlatmlsa caiz olur. Eer bu atn
ne vasfda olduu bildirilmezse orta olan verilir. Erkek
isterse kadna hayvann kendisini verir isterse de
kymetini verir. Elbise de aynen hayvan gibidir. u
kadar var-ki elbisenin vasf belirtilmise teslimi gerekir.
Erkein zimmetinde bor olmak zere kararlatrlan
her ey de byledir.
289 - Kadnn emsal mehri babas tarafndan akraba
olan kadnlara gre takdir edilir. lerinde onun haline
benzer bir kadn bulunmazsa, o zaman yabanc
kadnlara gre takdir yaplr.
290 - Kadnn emsal mehri takdir edilirken, yada,
gzellikde, bkirelikde, malda ayn belde ve devirde
onun dengi olan bir kadna gre bu takdir yaplr. Btn
bu zelliklerin hepsi bulunmazsa bulunanlar
dikkate alnr.
291 -Kadn, (Pein verilmesi gereken) mehrn alncaya
kadar kendisini kocasndan sakndrmak ve kendisi e
yolculua kmak isteini reddetmek hakkna sahiptir.
Eer kocas mehrini verirse alp istedii yere gtrr.
Bir gre gre de onu ( gnlk, yni 90 km den
daha fazla) bir yolculua (istemedii zaman)
zorlyamaz, ki fetva da buna gre verilmitir.

KLE VE CARYELERN EVLENMES

292 -mm--veled = (Efendisinden'ocuk yapan
cariye), mdeb-ber = (Efendinin hrriyetini kendi
lmne balad kle), cariye ve kle ancak
efendilerinin izni ile evlenebilirler. Efendileri ise
bunlar isteseler de istemeseler de evlenmee mecbur
etmek hakkna sahiptir.
293 - Bir kle efendisinin izni ile evlendiinde mehri
kendisi borlanr ve bunun iin de satlr. Mdebber
kle ise mehrini vermek iin kazan sahasna atlr.
294 - Bir cariye veya bir mktebe = (hrriyeti
karlnda efendisine muayen bir mal borlanan
cariye) azad edildikleri zaman eer bunlar hr bir
erkekle veya bir kle ile evli bulunuyorlarsa
evliliklerini devam ettirip ettirmemekde
muhayyerdirler.
295 - Bir kimse cariyesini evlendirdii zaman onu
tamamen kocasnn evine teslim etmiyebilir. Cariye
efendisine hizmet eder ve kocasna da "imkn bulduun
zaman onunla temasda bulunursun" denilir.
296 - Bir kle efendisinin izni olmadan evlenir de
efendisi ona "aileni boa" derse bu izin saylmaz. Fakat
klesine "ric' talkla boa" derse bu bir icazet saylr.
297 - Azil
152[38]
yaplmasna izin vermek, cariyenin
efendi=(mevl)sine ait bir haktr (sm).
298 - Kle veya cariye efendilerinin izinleri olmadan
evlenir ve sonra da azad edilirlerse nikh geerli olup
cariyenin, nikhn fesh ettirmee |akk kalmaz.
Zimmlerin = Mslmanlarn daresi Altnda Yayan
Gayri Mslimlerin Nikh:
299 - Mslman olmyan bir erkek = (zimm),
mslman ohnyan bir kadn = (zimmye), mehirsiz
veya kendi kendine len bir hayvan mehr olmak zere
kendisine nikahlarsa bu onlarn dinlerine gre uygun ise
caiz olur ve kadna mehir vermesi de gerekmez (SM).
300 - Eer zimm o kadnla ahitsiz evlenmise yahut
dier bir gayri mslimin boamasndan sonraki iddet
(SM) ierisinde bu evlenme olmusa dinleri buna
msaade ettii takdirde caiz olur. Sonradan her ikisi de
mslman olsalar, evvelki nikhlar zere braklrlar.
301 -Zimm ile zimmiye arap veya domuz mehir
olmak zere ev-lenseler sonra her ikisi veya biri

152[38]
Azil: Cins temas esnasnda meniyi ocuk olmasn diye gelirken dar aktmaktr. Bunu
yapmak iin de kadndan izin almak gerekir.

mslman olsa arap veya domuz muayyen
olduklarnda kadn bunlar alr (SM). Aksi halde
.arabn kymetini alr. Domuz mehir olunca da emsal
mehrini alr.
302 -Mecs = (ateetapan) mslman olduu zaman
daha nceden, kendisine mahrem olanlardan (annesi,
kz, halas v.s.) birisi ile evli bulunuyorsa aralar
ayrlr.
303 - slm dininden dnen erkek ve kadnlarn
evlenmeleri caiz olmaz.
304 - ocuk din bakmndan, ana ve babasndan dini en
hayrl olanna tabi olur. Kitab = (Yahudi veya
hristiyan dinine mensub) olan din ynnden mecsden
daha stndr!
305 - Gayri muslini bir erkein kars mslman olunca
kendisine de mslman olmas teklif edilir.
Mslmanl kabul ederse ailesi olarak kalr. Aksi
halde birbirlerinden ayrrd edilirler ve bu ayrlk
boanma yerine geer (S).
306 - Mecs bir kadnn kocas mslman olduu
zaman kadn da mslman olursa dokunulmaz. Aks
halde talk olmadan aralar ayrd edilir.
307-Dr-i harp = (kfr diyar) te elerden biri
mslman olmusa iki meselede; dier e mslman
olmadan nce geen hayz mddetine bal olarak
ayrlk meydana gelir:
a) Elerden biri kendi lkesinden kp bize mslman
olarak gelirse aralarnda ayrlk meydana gelmi olur,
b) Elerden biri esir alnrsa yine aralar ayrlm olur.
Fakat her ikisi beraber esir alnrsa aralarnda ayrlk
vuku bulmaz.
308 - Bir kadn kendi lkesinden kp muhacir olarak
mslman-lara katlrsa zerinden iddet mddetinin
gemesini beklemez (SM).
309 -Elerden biri mslmanlkdan karsa aralarnda
ayrlk meydana gelir ve bu ayrlk boanma = (talk)
saylmaz. Eer dinden dnen kadn ise ve zifafa da
girmise mehrini alr. Zifafa girmeden nce dinden
dnmse, ne mehir ve ne de nafaka hibirini almaya
hak kazanamaz, . .
Dinden dnen e erkek olunca zifafa girmise mehrin
tamamn verir. Zifafa girmeden nce ise mehrin
yarsn verir.
310 -Kar-koca her ikisi beraber Islmdan kp tekrar
beraber Islama girseler nikhlar olduu gibi devam
eder.
Muhayyerlii Gerektirip ve Gerektirmiyen Ayplar:
311 -Tenasl uzvunun kesik olmas, cins temasa
iktidar bulunmamak ve buruk olma hli dnda dier
kusurlardan dolay elerin nikhdan dnme
muhayyerlikleri yoktur.
Kadnlar Arasnda Adaleti Gzetmek:
312 -Bir erkein karlar arasnda eit bir ekilde
gecelemesi zerine den bir bortur. Bakire, dul, yeni,
eski, mslim ve kitab olarak ald kadnlarn hepsi eit
haklara sahiptirler. Hr kadnn cariyeden bir kat daha
fazla hakk vardr.
313 -Kadnlardan birinin kendi nbetini dierine
balamas caizdir. Bundan dnme hakla da vardr.
314 -Erkek ailelerinden diledii ile yolculua kar.
Fakat kur'a ekmesi daha iyidir.

RAZ'= MEME EMME
153[39]


315 -St = (raza) n hkm stn az ile de (F) ou ile
de meydana gelir. Bu hkm, ocuun st emme a
olan 30 ay = iki buuk yl (SM) ierisinde st emildii
zaman sabit olur.
316 - Nesep = (soy) bakmndan birbirlerine haram
olanlar st bakmndan da haram olurlar. Ancak bu
hkme aykr olarak bir kimse, olunun st kz kardei
ile ve yine kz kardeinin st annesi ile evlenebilir.
317 - Bir kadn bir kz ocuu emzirdii zaman bu kz;
kocasna, kocasnn baba ve ecdadna ve kocasnn

153[39]
ocua meme vermek onu yaatmak bakmndan annelere vaciptir. Allah Tel bu konuda
yle buyurur: "Anneler ocuklarn iki btn yl emzirirler. (Bu hkm) emmeyi tamam
yapdrmak istiyenler iindir. Onlarn (annelerin/ ma'ruf vech ile yiyecei, giyecei, ocuk kendisi-
nin olan (babaya) aittir. Kimse taakatmdan ziyadesi ile mkellef tutulmaz. Ne bir anne ocuu
yznden, ne de bir ocuk kendisinin olan (bir baba) ocuu sebebiyle zarara sokulmasn.
Mirasya den (vazife) de bunun gibidir. Eer (ana ve baba) aralarnda rza ve mavere ile (bil
ittifak ocuu iki sene dolmadan) memeden kesmeyi arzu ederlerse ikisinin zerine de vebal
yoktur. ocuklarnz (bakalarna) emzirtmek isterseniz meru' surette verdiiniz (emzirme cre-
tin)! teslim etmek (demek) artiyle yine uhdenize vebal yoktur. Al-lahdan korkun ve bilin ki
phesiz Allah, ne yaparsanz hakkyle grendir." (Bakara, a: 233).
Baka bir ayette de: "... sizi emziren st analarnz, st kzkardele-riniz... le evlenmeniz size
Karam edildi" (Nisa, a: 23) denilerek st anal ve kardelii ihdas edilmitir.
Hz. Muhammed (S.A.V.) de: "Soyca haram olanlar stten de haram olurlar" (Buhar, ehdet, 7.
Nikh, 2, Mslim. Reda', 1) der.
Raz': Lgtta meme emmek demektir. rz1 da meme emzirmektir.
Murz' ve murza: Bir ocua meme emziren kadn.

(baka kadndan dahi olsa) oullarna haram olur.
""318 -Bir kadnn memesinden st emen iki ocuk
birbirine karde olur.
319 -Bir koyundan (veya herhangi bir hayvandan) st
emen ocuklar arasnda st kardelii meydana gelmez.
320 - Kadn st; su, ya, ira, il ve hayvanlarn
stleri gibi baka bri cins ilart zaman hkm fazla
olana gre olur. ki kadnn stlerinin birbirine
karmasnda olduu gibi, stler ayn cins olunca da
yine hkm ounlua gre olur (MZ).
321 -St yiyecekle kartrldnda ounluu da tekil
etse (SM) bir hkm yoktur. (Bununla st kardelii
meydana gelmez).
322 - Ste bal evlenme haramh, lm kadnn
stn emmekle hsl olduu gibi bakire bir kzn
memesindeki st emmekle de hsl olur.
Bir erkein memesini emmekle (st gelse bile) ste
bal haramhk olmaz.
323 - Bir kadnn st (az ve burundan baka
yerlerinden) ocua rnga edilse ste bal evlenme
haramh meydana gelmez. Fakat stn az ve
burundan aktarlmas ile haramlk meydana gelir.
324 - Bir adamn byk kars kk karsna meme
emzirse her ikisi de kocalarna haram olurlar. Eer
byk kar kne zifafa girmeden nce meme
emzirmise mehir alamaz. K ise mehrinin yarsn
alr ve byk nikhn bozulmasn kastederek bunu
yapt ise koca ke verdii mehri byk karsndan
taleb eder. Kast olup olmad hakknda sz yeminiyle
beraber byk ailenindir.

TALK = BOANMA
154[40]


325 Boama ekilde olur:
1) Ahsen (en gzel) tarza boama
2) Hasen (gzel) tarzda boama
3) Bid'at zere boama.
326 - Ahsen tarzda boama: Kadn, hayzdan
temizlenmi halde iken ve bu temizlik mddeti
ierisinde onunla cins mnasebette "bulunulmadan bir
talk ile boamak ve iddeti bitinceye kadar kadn, terk
etmek en gzel tarzda boamakdr.
327 - Hasen tarzda boamak: Bir kadn iinde cins
mnasebet yaplma-
a: 1) buyurulur. Baka bir ayette de: "Boama iki
defadr (Ondan sonras) ya iyilikle tutmak, ya gzellikle
salmaktr..." (Bakara, a: 229) denilir.
Hz. Muhamned (S.A.V.) "Bunak ve ocuklarn ki hari
herkesin boamas caizdir" diyorlar. (bni Mace, Talk,
15).
Baka bir szlerinde de boamay iyi grmiyerek:
"Mubah eylerin AI-lah en fazla gazaba getireni
boamadr" derler. (Suyt, Camu's-Sar Mnavt
erhi, e. 1, s. 16, Bulak 1286 H.)
Talk = (boama)n meydana gelii zerinde de icma
meydana gelmitir. Erkek akitle kadna hell ynden
sahip olmutur. Gerekden sz sahibi olan birmlk
sahibi dier eylerdeki mlkiyetini kaldrd gibi kadn

154[40]
Talk = Boama: Lgtta ba zmek ve tahliye etmek demektir. Esiri serbest brakmak ve
devenin ipini zmek mnlarnda tlak kelimesi kullanlr. Hukuk stlah olarak talk "Manev
bir ba olan nikh zmek ve izle etmek, nikh ortadan kaidrmak"dr.
Boamak ve boanmak; kitap, snnet ve icma ile sabit olan bir hkmdr. Akl da buna hak verir.
Kuranda: "Ey peygamber! Kadnlar boayacanz vakit iddet-lerine doru boayn. O iddeti de
sayn..." (Talk,
Bir szlerinde de Hz. Muhammed (S.A.V.) yle buyurur: "Allah kleyi hrriyetine
kavuturmakdan kendisine
daha sevimli gelen mubah bir ey yaratmad gibi, boamadan daha fazla kendisini kadablan-
dran mubah bir
ey de yaratmad." (Davud, Talk, 3. Deiik ifade ile). Talk- ban: Nikh akdini kaldran, fakat
her iki tarafn
arzusu ile tekrar birlemeyi mmkn klan boamaya denir.
Rc' talk: Nikh akdini icab ettirmiyen, srf kocann rcuu ile nikhn . devamn gerekli klan
boamaya denir.
ddet: Boanan-kadn hmile deilse, hayz mddeti gemedike baka kocaya varamaz. Bu
bekleyie "iddet"
denir. Hmile olan kadnlarn id-deti ocuunu dourmakla son bulur.
(Yukardaki bu stlahn tarifi F. Yavuz'un islm Fkh ve Hukuku adl eserinin 90. sahifsenden
alnmtr).
birbirinden ayrlmas, a) Boanma, b) Nikhn feshi olmak zere iki ekilde olur.
Mufarekat = Ayrlmak: Nikhn kalkmas ile kan-kocamn birbirinden ayrlmalar demektir. Kari-
kocanm
Mufarekat = (ayrlmak) bunlarn her ikisini de iine alr. Ric'at = Ruc (dnmek): Ric' talkdan
sonra iddet
iinde, henz baki olan nikh sz veya fiil ile uzatmak istemekdir.
zerindeki haki an n da kaldrabilir. Zira bazan
nikhdan salanan maslahat ve faydalarbozuk hallere
inklb eder. Kan-koca arasndaki uyuma nefrete d-
ner. Bu durumda evliliin devam kin, buz, dmanlk
ve nefret duygularm ve dierbir takm bozukluklar
iine alr. ite btn bu bozukluklan gidermek iin
boanma meru klnmtr. Byle bir ihtiya olmadan
yaplan boama mubahtr, fakat nefret doludur. nk
maslahata aykrdr
plmam olan temizlik = (tuhur) mddeti ierisinde
(ayr ayr birerden talk ile boamaktr.
328 - Hayzdan kesilmi veya kk olup daha henz
hayz grmi-yen ve hmile olan kadnlar iin bir ayn
gemi olmas hayz grmesi gibidir. Byle olan
kadnlar cins temasdan hemen sonra boamak caiz
olur.
329 - Bid'at zere boama: Tek bir szle veya iki
talk boamak yahut bir temizlik mddeti ierisinde
kadna dnme = (ric'at) den onu tekrar boamaktr.
Kadn hayz = (ayba) halinde iken boamak da bid'at
zere boanakdr.
Bir kadnn bid'at zere boanmas geerli olmakla
beraber bu trl hareket eden kimse gnahkr olur.
330 - Nikhdan sonra kendisi ile zifafa girilmemi olan
bir kadn hayzl halinde boamakda bir beis yoktur.
331 -Bir kimse ailesini hayzl iken boarsa tekrar ona
dnmesi gerekir. Hayz hli geip temizlenince dilerse
onu boar, dilerse de yannda tutar.
332 - Bir kimse zifafa girmi olduu karsna "Sen
snnet zere talk bosun" derse her temizleniinde
bir talk meydana gelir. Eer o saatte talk olmasna
niyet etmise hemen talk meydana gelir
333 - Hr kadn boamak kere, cariyeyi boamak ise
iki keredir. Talkn adedinde erkeklere itibar edilmez.
Mkreh = (zorlanan) in, Sarhoun, Dilsizin ve
akacnn Boamas:
334 - kl-bli ve uyank olan her kocann yapt
boama vki olur.
335 - Karsn boamaya zorlanan = (mkreh) kimsenin
(F) ve sarhoun boamas muteberdir, onlardan da talk
meydana gelir
155[41]
.

155[41]
imam afi'ye gre zorlanan kimsenin nikh muteber deildir.
Tahav sarhoun boamas muteber deildir der. Bu imam Kerh'nin grdr ki, o il ve
336 - Dilsizin boamas iaret etmesi ile meydana gelir.
337 - Boamay oyuncak edinen ve akadan
boyanlarn da boamalar ile kadn bo olur.
338 - Bir kimse karsnn tamamna veya bir ksmna
mlik olsa, yahut kadn kocasmn tamamna veya ondan
bir ksma mlik bulunsa aralarnda ayrlk meydana
gelir.
Sarih (ak) Szle Yaplan Boama Niyete htiya
Gstermez:
339 - Sarih szle yaplan boama niyete ihtiya
gstermez ve byle bir boama iki eittir:
1) "Sen bosun, sen boanmsn, seni boadm" gibi
szlerle olur.
2) "Sen talk (boama) sn, sen boanmaya bosun, sen
boanmakla bosun" gibi szlerle olur.
Bunlardan birincisi ile bir ric' talk meydana gelir.
Bunda iki veya boamaya niyet etmek sahih deildir.
kinci ile de bir ric' talk = (boama) vki olur. Fakat
bu ikinci eit ile iki hari (Z) boamaya niyet etmek
sahih olur.
340 - "Sen bir kere bosun" ve ayrca "Sen baka bir
talk ile bosun" szleri ile iki talka niyet edilirse iki
talk vki olur.
341 -Bir erkek boamay kadnn tamamna izafe ederse
(yneltirse) yahut cesedi, ruhu,yz, boynu gibi
bedenin tmn ifade eden bir yerine yneltirse veya
kadnn (1/3,1/4 gibi) muayyen bir ksmna izafe ederse
boanma meydana gelir.
342 - Bir kadn yarm boamakla bir talk meydana
gelir. de bir (1/3) boama da byledir.
343 - Bir kimse karsna "Sen birden e kadar bosun"
derse bununla iki talk meydana gelir (SM). "Birden
ikiye kadar bosun" sz ile de bir boama olur (SM).
345 - Bir kimse karsna arpmaya da niyet ederek dahi
olsa "ikide bir bosun" derse birtalk, "ikide iki bosun"
derse iki talk meydana gelir.
346 - Zamana ve Mekna Balanan Talklar:
1) Bir erkek karsna "Sen buradan ama kadar bosun"
derse bu sz ile bir ric' talk vki olur.

uyuturucu otlarla sarho olmaya itibar ederek bu hkme vanmtr. Fakat arap ve dier ikilerle
sarho olmak su ve ma'syet olduundan byle deildir.

2) "B" edatn kullanarak, "Sen Mekke'de bosun" veya
"f" edatn kullanarak; "Sen Mekke'de bosun"
denilirse kadn hangi beldede bulunursa bulunsun
derhal bo olur.
347 - "Sen yarn bosun" sz ile ertesi gn fecrin
douunda talk meydana gelir. Eer bu sz ile gnn
sonuna niyet ettiini sylerse din ynden tasdik edilir.
Byle deil de "Sen yarnki gnde benden bosun"
denilirse bununla gnn sonuna niyet ettiini iddia
ederse din ynden kabul edildii gibi, kaza ynden de
mahkemece kabul edilir (SM).
348 - Bir kimse karsna "Sen bugn yarn bosun" veya
"Yarn bugn bosun" derse her iki ekilde de birinci
gnler nazara alnp (ikinciler lv olur).
349 - "Ben seninle evlenmeden nce sen bosun"
sznn bir hkm yoktur.
350 - "Seni boamadm mddete bosun" yahut
"Boamadm mddet zarfnda bosun" veya "Seni
boamadm zamanda bosun" denilir ve skt edilirse
kadn bo olur/
351 -Erkek karsna "Seni boamazsam sen bo ol" veya
(iz = zaman) ile (iz m = ne zaman) edatlarm (in =
eer) manasnda art edat olarak kullanp "Seni
boamadm zaman (yni boamazsam) bo ol" (SM)
derse lnceye kadar kadn bo olmaz.
352 - "Sen boamadm mddete kere bosun, sen
bosun" denilirse bu szle kadn tek bir kere bo olur.
353 - Bir erkek karsna "Ben senden boum" derse
boamaya niyeti olsa bile bu sz ile kadn bo olmaz.
354 - Erkek "Ben senden banim, yahut ben sana
haramm" sz ile boamay kast etmise bir talk-
ban meydana gelir.
355 - parmakla iaret yapldnda bir talk, iki
parmakla da iki talk meydana gelir. Parmaklarla (i
taraflar muhatap olan insana dnk olduunda) iaret
yaplrken muteber olan kaldrlm, dikilmi-
parmaklardr. Parmaklarn srt ksmyla iaret yaplrken
muteber olan yumulan parmaklardr.

Vasf tibar ile Yaplan Boama:

356 - Bir erkek karsna "Sen ban talk ile bosun,
yahut en fahi talkla bosun veya en irkin talk ile,
yahut en iddetlisi ile veya en by ile en ulusu ile
yahut en erlisi ile en kt talk ile veya eytan talk
ile yahut bid'at zere yaplan boama ile yahut da gibi
bosun, ev dolusu bosun, iddetli bir boama ile
bosun, uzun bir boama ile,geni bir boama ile
bosun" derse, kadm bir ban talk ile bo olur. Btn
bu szlerde talka niyet edilmise talk vukua
gelir.

Zifafa Girmeden nce Yaplan Boama:

357 -Bir kimse karsna zifafa girmeden, yni daha
henz onunla birlemeden nce talk ile boarsa
kadn talk bo olur.
358 - Erkek zifafa girmedii karma "Sen benden
bosun ve bosun" yahut "Sen bosun, bosun" veya
"Sen bir kere ve bir kere bosun" yahut "Sen bir
talkdan nce bir kere bosun" veya "Bir talkdan sonra
bir kere bosun" derse btn bu szlerle bir talk
meydana gelir.
359 - "Sen bir kere bosun ondan nce de bir kere
bosun" veya "Sen bir kere bo oldukdan sonra bir kere
bosun" denilirse iki boama vki olur. ayet "Sen bir
talk ile beraber bosun, yahut sen bosun onunla
beraber bir talk bosun" denilmise ayn ekilde yine
iki talk meydana gelir.
360 - Eer erkek karsna "u eve girersen sen bir kere
ve bir kere bosun" der o da girerse bir talk ile bo olur
(SM). Byle deil de, "Sen bir kere ve bir kere bosun
eer eve girersen" denilirse kadn o eve girdiinde iki
talk meydana gelir.

Kinaye = (Kapal szler) ile Yaplan Boama:

361 -Kinaye szler ile yaplan boama ancak niyet veya
durumun
delletine gre olur.
362 - Kinaye szlerle yaplan boama ban talk olur.
Ancak"iddet bekle, rahmini uzak tut, sen birsin" szleri
ile ric' talk meydana gelir.
363 - Kendileri ile ban talk meydana gelen lfzlar
unlardr:
1) Senbansin,
2) Sen ayrldn,
3) Sen kesildin, (koptun),
4) Haramsn,
5) Yularn eline verilmitir,
6) Berisin,
7) Ailene katl,
8) Seni ailene hibe ettim,
9) Seni serbest brakdm,
10) Ben seni ayrdm,
11) in elindedir,
12) Ban rt,
13) Avret yerlerini kapa,
14) Sen hrsn,
15) Git,
16) k,
17) Kendine koca ara, gibi szler. Btn bu szlerle bir
ve talka niyet etmek sahilidir. Bu szlerle iki talka
niyet edilmez. Eer iki talka niyet edilirse bir talk
meydana gelir.
Boama ini Kadnn htiyarna Brakmak:
364 Erkek boamay kastederek karsna
"Muhayyersin" derse kadn bunu rendii meclisde
kendisini boamak hakkna sahip olur. Oturduu yerden
kalmakla veya o meclisden ayrlmakla muhayyerlii
kalkar. (nk bu hareketleri boanmakdan yz
evirdiini gsterir).
365 - Muhayyersin szne karlk, kadn kendisini
setii zaman bir ban talk meydana gelir. Erkek niyet
etse bile talk meydana gelmez. Bu durumda erkek
veya kadn ikisinden birinin szlerinde nefis = (kendi)
kelimesini yahut nefse dellet eden bir sz sylemi
olmalar gerekir
156[42]

366 -Erkek hanmna defa "htiyar et, ihtiyar et,
ihtiyar et" der, kadn da "htiyar etmekle ihtiyar ettim,
yahut birinciyi ihtiyar ettim veya ortadakini, yahut
sonuncuyu ihtiyar ettim = (setim)" derse talk ile
bo olur (SM). Kadn "htiyar ettim" yerine "Kendimi
boadm, yahut-' boanmakla kendimi sedim" derse
ric' talk ile bo olur.

156[42]
Erkein kadna "Kendini se" onun da "sedim" demesi yahut erkein "Se =
(muhayyersin)" kadnn da "Kendimi setim" demesi gibi.

367 -Erkek hanmna "Kendini se yahut boanmada
iin elindedir" der, kadn da kendini sese bir ric' talk
ile bo olur.
368 - Erkek karsn muhayyer braksa kadn da
"Kendimi setim hayr bilkis kocam setim" demise
yine boanma olmaz. Fakat "Kendimi ve kocam
sedim" derse boanma olur.
369 - Boanma iini kadnn eline brakmak, onu
boanmada muhayyer klmak gibidir; bu hak,
bulunduu meclise bal kalr. u kadar var ki "in
kendi elindedir" denildiinde talka niyet edilmise
sahih olur.
370 -"in elindedir" szne cevap olarak kadn
"Kendimi bir ile setim" derse talk ile bo olur.
"Senin iin senin elindedir" denilir, kadn da kendisini
ihtiyar ederse "boanma meydana gelir.
371 -Koca karsna "Kendini boa" derse kadnn
kendisini boamaya, o meclisde hakk vardr ve
boandnda bir ric' talk ile bo olur. Erkein, bu
sznden dnmee hakk yoktur. Kadn kendisini
talk ile boar, kocas da bunu dilerse talk ile bo
olur. ki talka niyet etmek ise sahih olmaz (Z). Criye
iin ise bu niyet sahihtir. Nitekim erkein hr olan
karsn bir talk ile boarken ikiye niyet etmesi de
sahih
deildir.
372 - "Kendini boa" azne karlk kadn "Kendimi
ayrdm" derse bir ric' talk ile bo olur.
373 - Erkek hanmna "in elindedir" deyip kadn da
"Sen bana haramsn, yahut sen benden ban = (ayr,
uzak) sn veya ben sana haramm, yahut ben senden
ban = (ayr, uzak) im" derse bu sz, kocasna verdii
bir cevap saylr ve kendisi bo olur.
Kadn erkee "Ben senden boum veya ben boum"
deyince de talk
vki olur.
374 -Erkek hanmna "Dilediin zaman kendini boa,
yahut ne zaman diler isen kendini boa veya dilediin
vakit, yahut ne vakit dilersen kendini boa
157[43]
derse
kadnn kendisini boamas bulunduu meclis ile kaytl

157[43]
Arapada zaman edat olarak kullanlan meta = (zaman, vakit) ile Iz = (Zaman, vakit) ve
yine Meta m = (ne vakit, ne zaman) ile Iz m = (ne zaman, ne vakit) gibi edatlar Trkede
farksz ifadelerini bulurlar (Mtercim).
olmaz. Kadn bu ii reddetse o da olmaz.
375 - Bir kimse, bir adama "Benim karm boa" diye
salhiyet verse bu adamn o kadn boamas (vekil
olduundan) bulunduu meclise bal deildir. Fakat
kadnn kocas o adama "diler isen karm boa" derse
bu salhiyet meclise bal kalr (Z).
376 -Kadna kocas tarafndan "Her ne zaman istersen
kendini boa" denildiinde kadnn birer, birer defa
kendisini boamaya hakk vardr. Fakat kendisim bir
defada talk ile boayamaz.
377 - Koca karsna "Kendini talk ile boa" deyip
kadn da kendisini bir talk ile boarsa bir talk bo
olur. Koca, bir talk ile boar der kadn da talk ile
boanrsa boanma meydana gelmez (SM).
378 Erkek "Kendini bir talk ile boa ric'ata = (yeniden
nikha dnmee) mlik olurum" der, kadn da
"Kendimi ban talk ile boadm" derse ric' talk ile
bo olur. Erkek "Bir ban talk ile" der, kadn "Ric'
talk ile boandm" derse, ban talk ile bo olmu olur.
379 -Kadna kocas "Nasl istersen o ekilde bo ol"
derse, istemese dahi hemen birtalk vki olur. Kadn bir
ban veya talk ile boanmak istese, kocas da
aynsn murad edince, kadn istediine gre boanm
olur. Kadn ile kocann dilekleri deiik olunca bir ric'
talk meydana gelir (SM).
380 - Koca "Sen say itibar ile dilersen veya ne kadar
dilerse bosun" derse kadn kendisini diledii kadar ile
boamak hakkna sahip olur.
381 -Kadna, "Kendini den dilediine boa" denilirse
kendisini talk ile deil de daha aas ile
boayabilir.
arta Bal Boama:
382 - art iin kullanlan lfzlar unlardr:
1) n = eer,
2) z = zaman, vakit,
3) z m = zaman, ne zaman, vakit,
4) Meta = Zaman, ne zaman, vakit,
5) Meta m = Ne zaman, ne vakit, zaman,
6) Kll = Hep, her, btn
7) Klle m = Her ne zaman, her ne
158[44]


158[44]
nceden de sylendii gibi Arapada deiik lfzlarla ifade edilen zamanla ilgili edatlar
Trke de ayn kelimelerle ifadelerini bulmaktadrlar (Mtercim).

383 Boama bir arta baland zaman artn bulunuu
ile hemen boanma meydana gelir. Boamak iin
sylenmi olan yeminde zlr ve son bulur. Yalnz
kllem = (her ne zaman, her ne) art edat
kullanlmsa art koulan eyin yerine getirilii ile
yemin son bulmaz, devam eder.
384 - arta balamann sahih olabilmesi iin yemin
edenin mlik olmas gerekir: Bir adamn kendi ailesine
(ki onun nikhna mlik bulunuyor) "Falan eve girersen
sen bosun" yahut kendi klesine "Zeyd ile konuursan
hrsn" demesi gibi. Yahut ta'lk = (arta balama) m
bir mlke izafe edilmesi lzm gelir: Bir erkein ailesi
olmryan bir kadna "Seninle evlenirsem sen bosun"
yahut "Evleneceim her kadn botur veya satn
alacam her kle hrdr" demesinde olduu gibi.
385 -Mlkiyetin ortadan kalkmas art ortadan
kaldrmaz. Bu bakmdan mlkiyet varken art meydana
getirilirse yemin sona erer ve talk vki olur. art, mlk
ortadan kalknca meydana getirilirse yemin sona erer,
fakat (nikh olmad iin) talk da meydana gelmez.
386 - Kar-koca artn bulunuunda anlamazla
derlerse sz kocann olur, kadnn ahit getirmesi
gerekir.
Ancak kadn tarafndan bilinecek olan konuda sz
kadnn olur ve bu sz kadnn kendisi hakkndadr:
yle ki, erkek kanlarndan birine, "Eer hayzh isen
sen ve falan karm bosunuz" der, kadn da kendisinin
hayzh olduunu sylerse sadece kendisi bo olur. art
kadnn sevmesine, istemesine balamak da byledir.
Mesel koca karsna "Eer Alla-hn cehennem atei ile
kendine azab etmesini istiyorsan sen bosun, klem de
hrdr" diye art koar ve kadn da istediini sylerse
bo olur. Fakat kle azad olmaz.
387 - Koca karma "olan dourursa bir, kz dourursa
iki kere bo olacan" art eder, ikisi de doar ve
hangisinin nce doduu bilinmezse, hkm
bakmndan bir, diyaneten haramdan uzaklama bak-
mndan iki talk meydana gelir.
388 Koca karsna "Seninle cins mnasebette
bulunursam talk ile bosun" der, sonra da ailesi ile
mnasebette bulunup bir mddet ierde bekletirse
(boanma meydana gelmekle beraber) bu bekletmeden
dolay verilmesi gereken bir ey lzm gelmez. Eer
kartp tekrar duhl ederse mehir vermesi gerekir.
Talk ric' bir talk ise ikinci defa dahil etmekle kadna
dn ~ (ric'at) hsl olur.

Boanmann Allah'n dilemesine balanmas:

389 -Kadna kocas "Allah dilerse sen bosun,yahut
Allann dilemesi ile sen bosun veya Allah dilemedike
sen bosun, yahut Allann dilemesi mstesna sen
bosun" der ve "Allann dilemesi" ile ilgili ksm
"Bosun" ifadesine bitiik, hemen onun arkasndan
sylerse boanma meydana gelmez
159[45]

390 - "Sen biri hari talk bosun" sz ile iki talk
meydana gelir. "kisi hari" denilirse bir talk vukua
gelir.
391 -Klden kl istisna edilemez: "Sen hari defa
bosun" denilirse talk ile boanma olup istisna
hkmsz kalr. "Sen drd ha-. ri defa ve defa
bosun" denildiinde yine talk vukua gelir. "Sen
biri ve biri ve biri hari talk bosun" ifadesindeki
istisna da hkmsz kalr.
"Sen dokuzu hari on talk bosun" denildiinde bir
talk, sekizinin hari tutulmasnda ise iki talk meydana
gelir.

Hastalk Halinde Kadn Boama:

392 - Birkimse lmne sebep olan hastal esnasnda
karsn ban talk ile boasa da sonra lse ailesi -
ld zaman- iddetini tamamlamam ise kocasna
miras olur. Eer iddeti sona erdikten sonra lrse
miras olamaz.
393 - 1) Bir kimse karsn onun istei ile boamsa,
yahut erkek lmne sebep olan hastal halinde
bulunurken kadn muhayyerliine dayanarak kendisini
seer ve yine kocasnn tenasl uzvu kesiklii,
iktidarszl ve bula ermi olmak, azad edilmek gibi
sebeplerle kocasndan ayrlrsa bu ayrlk kadn
tarafndan meydana getirildiinden, kadn iddeti

159[45]
Burada grld zere Allann dilemesi ile ilgili ksm ve istisna edilen blm Trkede
cmlenin banda sylenir. Arapada ise cmlenin sonunda yer alr (Mtercim).

dolmadan len kocasna miras olamaz.
2) Kadn hasta olduu halde yukarda sylediimiz
muhayyer bulunduu sebeplere dayanarak kocasndan
ayrlrsa iddeti bitmeden ldnde kocas ona miras
olur.
394 - lm hastal; insan yataa dren ve
ihtiyalarn yerine getirmekden aciz brakan bir
hastalkdr. Kim ki ihtiyalarn tedarik eder, giderirse
ve stma hastalna tutulursa o kimse hasta saylmaz.
395 - 1) Karsnn bo olmasn kendi yapaca ie
balyan erkek, hastalk halinde o ii yaparsa kadn
kendisine miras olur.
2) Bir erkek lmne sebep olan hastalk devresi
iindeyken ailesinin bo olmasn bakasnn yapaca
bir ie veya "Ay ba geldii zaman sen bosun"
eklinde bir vaktin geliine balarsa, yahut "Falan adam
u eve girerse veya le namazn klarsa sen bosun"
diyerek bo olmay bu ilerin yaplmasna.balarsa,
btn bu durumlarda ta'Kk = (arta balama) hastalk
halinde yaplr ve sylenen art da yine hastalk halinde
meydana gelirse kadn erkee miras olur. Eer arta
balama shhat-ta iken yaplr ve art hastalk halinde
gerekleirse kadn kocasna miras olamaz (Z).
3) Eertalk kadnn yapmas lzm gelmiyen bir ie
balanr da (kadn o ii yaparsa bo olmaya raz
olacandan dolay) hi bir durumda kocasna miras
olamaz. Eer bo olma; namaz klmak, akrabalar ile
konumak, yemek yemek ve alacan almak gibi
kadnn yapmas zarur olan bir ie balanrsa, kadn
kocasna miras olur (M).

RCAT = RC TALK LE BODIKTAN
SONRA TEKRAR KADINA DNMEK

896 - Ric' talk, cins temas haram klmaz.' Kadnn
rzas olmasa dahi iddeti bitmeden kocasnn ona
dnmee hakk vardr.
397 - Kocann karsna dnm olduu iki ekilde sabit
olur:
1) Erkein karsna "Sana mracaat ettim, sana
dndm, seni tekrar aldm, seni tuttum" demesi gibi
szleri ile olur,
2) Kadn ve erkek tarafndan sihri haraml gerekli
klan her hangi bir iin yaplmas ile.
398 -Erkein karsna dndnde ahit tutmas
mstehaptr.
399 - ddet bitikten sonra erkek kadna "ddet iinde
sana dnmtm" der ve kadn da tasdik ederse ric'at =
(dn) sahih olur. Yalanlarsa sahih olmayp kadna
yemin de verilmez (SM).
Koca karsna, dndn syleyip o da cevap olarak
iddetinin bittiini bildirirse ric'at meydana gelmi
olamaz (SM).
400 - Cariyenin kocas, iddeti iinde ona dndn
syleyip efendisi onu tasdik eder (SM) ve cariye
yalanlarsa yahut bunun tersi olursa ric'at vuku bulmu
olmaz.
401 -1) nc hayzm onuncu gnnde kan kesilse
kadn ykan-masa bile ric'at hakk sona erer. Fakat kan
on gnden daha az bir zamanda kesilirse kadn
ykanmadka veya kann kesilmesinden itibaren tam
bir namaz vakti gemedike yahut teyemmm edip
namaz (MZ) klmad mddete dn hakk ortadan
kalkmaz.
2) Sadece kann kesilmi olmas ile kitabiyye =
(Hristiyan ve yahudi dinine mensup olan kadn) ye
dnme hakk son bulur.
3) Kadn (nc hayz kannn kesilmesinden sonra)
ykanp vcudunda bir uzuvdan az bir yeri ykamay
unutsa yine erkein ona dn hakk son bulmu olur.
Fakat bu durumda kadnn baka bir erkekle evlenmesi
de hell olmaz. Eer vcutta tam bir uzuv miktar kadar
yerin ykanmas unutulursa kocasnn ona dn hakk
devam eder.
402 - Hmile olan karsn boayan kimse onunla cins
temasda bulunmadn iddia etse yine de kadna dnme
hakkna sahip bulunur. Fakat koca halvet-i sahiha =
(Yalnz baslarna izinleri olmadan kimsenin
giremiyecei bir yerde babaa kalma) dan sonra kadn
ile cins temasda bulunmadm iddia ederse kadna
dn hakk kalmaz.
403 - Erkek karsna "ocuk dourduun zaman sen
bosun" der ve kadn da ocuk yapar v'e sonra baka bir
batndan dier bir ocuk daha dourursa bu birinci
doumdan sonra erkein ailesine dndn gsterir.
404 - Ric' talkla boanm olan bir kadn, kocasna
kar yz ve vcudunu ssliyebilir
160[46]

Bir kocann, ric' talkla boad ailesinin yanna,
ondan izin almadka girmemesi mstehaptr.
Ban Talk ile Boanan Kadnn Durumu ve Hlle:
405 - Bir kadn den az, yni bir ve iki ban talk ile
boanm ise kocas onunla iddeti iinde ve iddetten
sonra yeniden nikahlanmak sureti ile evlenmek hakkna
sahip olur.
406 - ban talk ile boanan bir kadn sahih bir nikh
ile baka bir kocaya varp onunla cins birlemede
bulunmadka ve sonra bu kocasndan da ayrlmadka
birinci kocasna hell olmaz. Bu kadn birinci kocaya,
onun cariyesi olup mlkiyeti altnda bulunmas sebebi
ile de hell olmad gibi bu cariyenin efendisinin cins
temasda bulunmas ile de hell olmaz.
407 - U talk ile boanp ikinci kocaya varan kadnn
birinci kocasna hell olmasnn art; cins birlemede
tenasl uzvunun ieriye girmi olmasdr. Yoksa
meninin akmas deildir, ikinci kocann cins temasda
bulunabilen bir kimse olmas arttr.
408 - kinci koca kadn birinci kocaya hell klmak
art ile onunla evlenmise bu mekruh olmakla beraber
(S) kadnn birinci kocas ile yeniden evlenmesini hell
klar (SM
161[47]
.
409 - ikinci koca (birinci kocaya ait) ve daha aa
(MZ) talklarn hkmn kaldrr.
410 - talk ile boanan kadn birinci kocasna
"Iddetim senden bitti, ikinci kocaya da varp ondan
ayrldm ve ondan da iddetim bitti" der ve geen
zamann da buna ihtimali olur, koca da kadnn
doruluuna kanaat getirirse onunla yeniden evlenmesi
caiz olur.
411 -Bir erkek karsna "Allaha yemin ederim ki, sana

160[46]
nk iddet bitinceye kadar aralarnda nikh devam etmektedir. Bir erkein boad
ailesine dnmesi mstehaptr. Sslenmek ise bu dn salyabilir.
161[47]
mam Eb Yusuf a gre talk ile boanm olan bir kadn birinci kocasna
hell klmak iin bir erkein boamak art ile kendisine nikahlamas caiz deildir. Bu nikh
muvakkat nikh gibi olduundan fasittir. Bunun iin kadn birinci kocasna hell olamaz.
mam Muhammed'e gre byle bir at ile nikh yapmak caiz ise de, evvelki
kocaya, bu nikh mteakip boanan kadn hell olmaz. nk o kimse hukukun geriye brakm
olduu bir eyi
acele elde etmek istediinden miras olduu kimseyi ldren gibi mahrumiyetle cezalandrlr.
imam Azam Hz. Peygamberin: "Allah hulleciye de, kendisi iin hlle yaplana da lanet etsin"
(Davud, Nikh,
15) hadisine tutunmutur. Hadis kadn birinci kocaya hell klmak iin boamak art ile
nikhlanmay kotu-ler.
Hadise gre bu mekruhtur ve hadiste ikinci kocaya "Hell klan" denildii^ ne gre bu, o kadnn
birinci
kocasna hell olacan isbatlar. (Bak. ayrca Tirmiz, Nikh, 27).
yaklanrya-cam, yahut drt ay
sana.yaklamyacam" dedii zaman l'da bulunmu
olur. Bir kimse; ailesi ile mnasebette bulunursa, hacca
gideceine, yahut oru tutacana, sadaka vereceine,
bir kle azad edeceine veya karsn boayacana dair
Allaha yemin ederse yine l'da bulunmu olur.
412 -l'da bulunan erkek = (mli) drt ay dolmadan
karsna yanarsa yeminini bozmu olur ve zerine
yemin kefFareti vermek vacib olur. Bu durumda l da
der.
413 -il yapan erkek drt ay geer de karsna
yanamam olursa, kadn kendisinden bir ban talk ile
bo olur.
414 -Yemin drt ay zerine ise mddetin bitimi ile l
sona erer.
415 -Mebbed bir l'da bulunulunca (kadna
yanamadan geen drt ayn bitiminde meydana gelen
boanmadan sonra) dnlp tekrar nikh yaplrsa
akland zere l da tekrar yenilenir. Eer yenilenen
nikhdan sonraki drt ay ierisinde kars ile
mnasebette bulunursa, yemininden dnm olur. Aksi
halde drt ayn bitiminde ikinci birboanma meydana
gelir. Bundan sonra tekrar dnp nikhn yenilerse yi-
ne yukardaki gibi hkmler ceryan eder.
416 -Bir erkek, l sebebi ile bo olup baka kocaya
giden ve ondan da boanan karsn tekrar alrsa artk
ilnn hkm kalmaz. Fakat (yemin daha nceden
bozulmam olduundan dolay durmaktadr. Bunun
iin) kars ile mnasebette bulununca daha nceki
yemininden dolay zerine keffret gerekir.
E: Lgtta yemin anlamndadr. Hukuk dilinde "Bir
kimsenin nikhl
ailesi ile muayen bir zaman cins temasda
bulunmamaya yemin etmi"dir. Bu yemin ak veya
kapal szlerle olur. Ak szlerde niyete ihtiya
olmayp kapal szlerde niyete ihtiya vardr. Mli:
da bulunan erkek.
417 -l'nm mddeti hr kadnlar iin drt ay, cariyeler
iin iki aydr
162[48]


162[48]
Hr kadnlar iin drt aydan, cariyeler iin iki aydan az mddet sylenmise l yaplm
olmaz. Yemin olur.

418 -Ric' talkla boanan kadn zerine yaplan l
sahih olur. Fakat ban talk ile boanan kadn zerine
l yaplamaz.
419 -Bir erkek karma "Sana iki aydan sonra iki ay
yaklamyaca-m" derse lda bulunmu olur. Fakat
"Bir gn mstesna sana bir sene yaklamyacam"
derse lda bulunmu olmaz (Z).
ily Kaldran Haller:
420 - il mddeti ierisinde kadna dn ya szle olur
veya fiil
olarak olur.
421 - ily szle kaldrmaya gerekli klan haller:
a) Kar kocadan birinin cins temasa gc yetemiyecek
derecede
hasta olmas.
b) Erkein tenasl uzvunun kesik olmas,
c) Kadnn tenasl uzvunda tkanklk bulunmas
veyahut da cins temas yaplamyacak kadar ocuk
olmas,
d) Kar koca arasnda drt aylk bir mesafe bulunmas,
e) Erkein hapiste olup cins temasda bulunmaya imkn
bulamamas.
Btn bu durumlarda yemin vaktinden l mddetinin
sonuna kadar olan l mddeti ierisinde yukardaki
zrler devam etse de erkek karsna dndn
sylese l der.
422 - il mddeti ierisinde kadnla cins mnasebette
bulunmak imkn meydana gelirse, kadna dn ancak
cins mnasebette bulunmakla gerekleir.
423 - Bir kimse hanmna "Sen bana haramsn" der ve
bu sz ile yalan sylemi olduunu sylerse tasdik
edilir. Eer boamay kasted-diini sylerse bir ban
talk meydana gelir. " talka niyet ettim" derse
talk vuku bulur. Zhara niyet etmise zhar saylr (M).
Haram klmay kasdetmise yahut hi bir ey
kasdetmediini sylerse bu sz ile lda bulunmu
olur
163[49]



163[49]
lnn keffreti aynen yemin keffreti gibidir. O da bir kle azad etmek yahut--
sabahl akaml bir gn on fakiri doyurmak veya bir fakiri on gn bylesine doyurmak, yahut on
fakire batan aa orta halli elbise yaptrmaktan ibarettir, imam Muhamned'e gre avret yerlerini
rtp namaz klnabilecek bir elbisenin verilmesi kfidir. Bunlara g yetiremiyenler gn oru
tutarlar. (Bak. . N. B. islm Hukuku, c. 2, s. 308, ist. 1968).
MUHLEA* = MAL KARILIINDA BOAMA

424 -Muhlea; kadnn, kocasnn kendisini boamas
iin mal vererek onun karlnda kendisini serbest
braktrmas dr.
425 - Kar-koca muhlea anlamas yaparlarsa, kadn
bir ban talk ile bo olur ve kocasna da mal vermesi
gerekir.
426 - 1) Geimsizlik koca tarafndan geliyorsa boama
karlnda kadndan bir mal almas mekruh olur.
2) Geimsizlik; s-i imtiza, kadndan geliyorsa,
erkein ona vermi olduu mehirden daha fazla bir mal
almas mekruhtur. Fakat vermi olduu mehirden fazla
bir mal olsa bu yine de kendisine hell olur.
427 - Bir erkek karma muayyen bir mal karlnda
boar da kars bunu kabul ederse ban talk ile
boanm olur ve kadnn taahht ettii mal demesi
gerekir.
428 - Mehir olmaya elverili olan her mal muhlea
bedeli olmaya da elverilidir.
429 - Muhleada bedel (domuz, arap, murdar gitmi
bir hayvan gibi) btl olsa da yine bir ban talk
meydana gelir. (Kocann mal karlnda boayp
kadnn bunu kabul etmesi durumundaki) boama bedeli
btl olunca ric' bir talk meydana gelmi olur.
430 - Kadn kocasna "Beni elimdeki karlnda boa"
der ve elinde hi bir ey de yoksa kadnn birey
vermesi gerekmez. Fakat le deil de "Beni elimdeki
mal karlnda", yahut "evimdeki eya karlnda
boa" der ve elinde nral veya evinde eya bulunmazsa
kocasna nehrin geri verir.
431 -Kk kz kendisine ait mal karlnda
kocasndan boand-rmsa bir ey vermesi lzm
gelmez. Byk kz iin ise bu onun kabul-
* Hul': Lgtta skmek, karmak ve izle etmek,
gidermek mnalarna gelir. Istlahda hul' ve muhlea
"Kadn tarafndan verilen mal karlnda nikh ban
ortadan kaldrmak"dr. Muhlea yerine mubaree =
(birbirinden beri olmak) tabiri de kullanlr.
etmesine bal olur. Fakat her iki durumda da baba
muhlea bedelini kendi zerine almsa babann
demesi lzm gelir.
432 - Kadn kocasna "Beni bin lira ile talk boa"
der, kocas da bir talk ile boara, kadn kocasna bin
lirann de birini demekle mkellef tutulur. Eer
kadn "Beni bin liraya karlk talk ile boa" der ve
kocas yine bir talk ile boarsa, birey demek lzm
gelmez (SM) ve kadn bir ric' talk ile boanm
olur
164[50]
.
433 - Koca hanmna: "Kendini bin lira mukabilinde
yahut bin lira zerine talk boa" der, kadn da bir
talk ile boarsa bir ey vki olmaz. Eer koca "Sen
bosun ve bin lira vereceksin" der kadn da kabul ederse
bir ey demesi gerekmez (SM).
434 - Mbaree ve muhlea, kar-kocanm nikha bal
birbirleri zerindeki btn haklarn drrler (SM).
Hatta cins birleme meydana gelip kadn mehrini alm
olsa, erkek dnp onu kadndan geri isti-yemez.
435 - Hastann muhlea = (mal karlnda yapm
olduu boama) s de bir zerinden muteber olur.

ZIHAR
165[51]


436 - Zhar, bir erkein karsnn tamamn veya
bedeninin tamam yerine geen (ba ve yz gibi) bir
uzvunu yahut bir uzvun (de bir, drtte bir gibi)
muayyen bir ksmm, kendisine nikh ebed olarak ha-
ran olan bir mahreminin, bakmak hell olmyan
uzuvlarndan birine benzetmi olmasdr.
437 - Zharda bulunmann meydana getirdii hkm;
cins temasn ve cins temasa gtren sebeplerin,
zharm kefFreti verilinceye kadar haram olmasdr.
438 - Keffret verilmeden nce cins temas yaplrsa
Allahdan af dilenir. " .
439 - Keffreti vacip klan, avdet etmektir ki, bu da

164[50]
imam Eb Yusuf ile imam Muhammed'e gre bu iki ifade, yani b = (le, mukabilinde) ve
a'l = (zerine, karlnda) arasnda fark yoktur.

165[51]
Zhar, zahr kelimesinden tremitir. Zahr, arka, srt demektir. Zhar kelimesi aslm; erkein
ailesine dedii "Sen bana anamn srt gibisin" cmlesinde bulur. Sonra dier azalara ve mahrem
olan dier kimselere de intikal etmitir.
Zhar = Muzahere: Kocann ailesini neseb, st ve shriyet sebebi ile ' kendisine daim haram olan
bir mahreminin kendisince baklmas caiz olmyan bir uzvuna benzetmesidir. Tamamn, yan veya
de bir gibi bir parasn baklmas haram oian uzuvlardan birine benzetmek de byledir. Bu
helli harama benzetmek oiur.
Mzahir: Zhar yapan erkek.

kadn ile cins temasa azmetmektir.
440 - Koca keffreti vermeyince kadnn kendisini
ondan sakndrmas ve keffret vermesini istemesi
gerekir. Hkim de (kadnn hakkn yerine getirmek
iin) erkei keffret demee zorlar.
441 -Erkek karsna "Sen bana annemin benzerisin,
yahut annem gibisin" derse niyetine baklr. Bu sz ile
onun iyiliini anlatmak istemise tasdik edilir. Zhar
kasdetmise, zhar olur.-Boamay murad etmise bir
ban talk meydana gelir. Hi bir niyet tamamsa bu
sz ile bir hkm meydana gelmez.
442 - Birden fazla kars bulunan bir erkek ailelerine
"Siz bana anamn arkas" gibisiniz derse her bir kars
iin ayr bir keffret vermesi gerekir.
443 - Bir kimse tek bir meclisde veya eitli
meclislerde birden fazla zharda bulunursa, her zhar
iin ayr bir keffret verir.

Zihar Keffreti:

444 _ Zhar keffreti; nce salam ve mutlak bir kle
azat etmektir. Yeterli olan bylesidir. Mdebber,
mm'l-veled, kitabet borcunun bir-ksmn demi
bulunan mkteb kle, iki eli yahut iki ba parma
veya iki aya kesilim, iki gz kr, sar, dilsiz,
devaml deli ve bir ksm azad edilmi bulunan kleleri
azad etmek yeterli deildir.
445 - Bir kimse kle olan baba veya olunu keffrete
niyet ederek satn aliTsa keffret iin yeterli olur. '
446 - Bir kimse (zhar keffreti olarak) klesinin
yarsn azad etse sonra zharda bulunduu kars ile
cins temasda bulunup geri kalan yarsn azad ederse
bu keffret iin ona yeterli olmaz (SM). Eer her iki
azad arasnda mnasebette bulunmazsa keffret olarak
yeterli olur.
447 - Kle zhar yapnca keffret olarak oru tutar.
448 - Azad edecek kle bulamyan kimse keffret iin;
iinde terk gnleri, bayram ve ramazan bulunmyan
gnlerde iki ay birbiri ardnca oru tutar.
449- ki ay iinde gece olsun gndz olsun, zrl veya
zrsz unutarak veyahut da kasden kars ile
mnasebette bulunan kimse iki aylk oruca yemden
balar (S).
450 - 1) Oru tutmaya gc yetrniyen kimse 60 fakiri
doyurur. Sadaka- ftr bahsinde sylediimiz zere, ya
60 fakire yemek verir veyahut da onlara yemein
kymetini der.
2) Altm fakire sabahl akaml iki defa yemek vermek
yeterlidir. Her iki yemekte de 60 kiiyi doyuracak kadar
yiyecek vermek gerekir.
3) Buday ekmei verilince katk art deil ise de arpa
ekmei verildiinde katk vermek art olur.
4) Altm fakiri bir gn doyurmak yerine fakire 60 gn
yemek vermek de caiz olur. Fakat 60 gnlk yiyecek
bir fakire bir defada verilirse bir gn yerine geer.
451 -Yemek verme ii devam ederken cins temasda
bulunmak yemek vermee yeniden balamay
gerektirmez.
452 - 1) Tayin etmeksizin iki kle azad etmek veya drt
ay oru tutmak yahut 120 kiiyi doyurmak iki keffaret-
i zhar iin yeter.
2) ki keffretten dolay 60 fakire birer sa1 buday
verilse bu ancak bir keffret yerine geer (M).
3) ki keffretten dolay bir kle azad eden ve 60 gn
oru tutan kimse bunlar o iki keffretten dilediine
tahsis edebilir.

LAN
166[52]


453 - Lian; kocann, kansna zina isnad etmesi yahut
doan ocuun kendisinden olmadn iddia edip
nesebini inkr etmesi sebebi ile vacib olur.
454 - Kar-kocadan her ikisinin ahitlik yapmaya
ehiljdmseler olmas arttr.
455 - Kadn; kendisine zina isnadnda bulunan kimseler
had cezasna arptrlmas gereken bir durumda
olmaldr.-
456 - Lian yaplabilmesi iin kadnn bunu hkimden
istemesi lzmdr.

166[52]
Lian: Lgat olarak iki kiinin karlkl birbirine lanet okumas demektir. Istlah olarak lian:
"Kan-kocann hkim karsnda usulne uygun olarak drder defa ehadette bulunduktan sonra
kendi zerlerine Allah'n lanet ve gazabm okumalardr.
"Namuslu ve hr kadnlara (zina isnad ile) iftira atan sonra (bu konuda) drt ahit getiremiyen
kimseler (in her birine) de seksen denek vurun. Onlarn ebed ahitliklerini kabul etmeyin. Onlar
fa-sklarn t kendileridir" (Nr, a: 4) ayetine gre kendi ailesine veya yabanc bir kadna zina
iftirasnda bulunanlar iftira cezasna arptnlrlard. Sonra: "Zevcelerine zina inad eden ve
kendilerinin, kendilerinden baka ahitleri de bulunmayan kimseler (e gelince:) Onlardan her
birinin (yapaca ahitlik, kendisinin hakikaten sadklardan olduunu Alla-ha yemn (ile) drt
(defa ifade ve tekrar edecei) hitlikdir" (Nr, a: 6) ayeti ile kendi ailelerine iftira edenlerin iftira
cezalar kaldrld ve onun yerine Lian muamelesi getirildi.
457 - Koca Handa bulunmakdan ekinirse lian
yapncaya veya kendisini yal anlayncaya kadar
hapsedilir. Kendisini yalanlaynca da had cezasna
arptrlr.
458 - Koca lian yapnca kadna da Handa bulunma bor
olur. Aksi halde lian yapncaya veya kocasn tasdik
edinceye kadar hapsedilir.
459 - Koca ahit olmaya ehil bir kimse olmad zaman
had cezasna arptrlr.
460 - Koca ahit olmaya ehil'bir kimse olduu halde
kadn; iftira
edenleri had cezasna arptrlmyanlardan ise
167[53]
kocaya ne had cezas verilir ve ne de lian yaptrlr.
Ancak "Ta'zr" cezas verilir.
461 - Lian yle yaplr:
1) Hkim Lian nce erkee yaptrr. Erkek drt defa ve
her defasnda "Ben zina isnadmda muhakkak
dorulardan olduuma Allaha ehdet ederim" diyerek
ehadette bulunur. Beincide "Ben sana zina isnadnda
eer yalanclardan isem Allann laneti zerime olsun"
der.
2) Eer ocuun kendisinden olmadn iddia etmise
"ocuun nesebini kabul etmemekle sana olan
isnadmda dorulardan olduuma", hem zina isnadnda
bulunmu ve hem de ocuun kendisinden olmadn
iddia etmise "Sana zina isnadmda ve ocuun
nesebini kabul etmemekde dorulardan olduuma
Alaha ehdet ederim" der.
3) Sonra kacjn drt defa ehadette bulunur ve her
defasnda "Onun bana zina isnadnda yalanclardan
olduuna Alaha ehdet ederim" der ve beincide de
"Zina isnadnda dorulardan ise Allann gazab zerime
olsun" der. ocuun nesebi inkr ediliyorsa, o zaman
"Zina" yerine "ocuu red" ifadesini' kullanr.
462 - Kar-koca karlkl Lian yaptkdan sonra hkim
onlar birbirinden ayrr. Bu ayrm ile bir ban talk
meydana gelir (S).
463 - Lian ocuun nesebini kabul etmemek =

167[53]
Kadn, cariye, gayri mslim, bakasna zina iftirasnda bulunmakdan dolay had cezasna
arptrlm, yahut kk ocuk, deli veya zina yapan bir kadn ise kendisine iftira yapanlar had
cezasna arptrlmazlar.

(nefy)den dolay yaplmsa hkim babadan olan nesebi
kaldrp ocuu annesine katar.
464 - "Senin hamileliin benden deidir" sz ile lian
gerekmez - (SM).
465 - 1) ocuun nesebini red etmek; doumun
akabinde, tebrik zamannda ve doum eyalar alnrken
olduu zaman sahih olur. Bylece ilan yaplr ve hkim
ocuun nesebini erkekden alr. Bunlardan sonra (yni
mddet geince, yahut tebrikler ve hediyeler kabul
edilince ve doum eyas alnnca) lian yaplr, fakat
ocuun nesebi sabit olur.
2) Koca gurbette ise doumdan haberdar olduu an
ocuun yeni doduu zaman gibidir.
466 - Tek bir batmda iki ocuk doar ve bunlardan ilki
kabul edilir, dieri red edilirsei kiinin de nesebi sabit
olur ve lian yapmak gerekir. Bunun aksi olup birinci red
ve ikinci kabul edilirse yine ikisinin de nesebi sabit olur
ve bu sefer lian yerine had vurulur.

DDET
168[54]


467 - Cins birlemeden sonra yaplan boama ve
nikhn feshinden dolay hr kadnlar hayz iddet
beklerler.
468 - Hayz grmiyen kk kzlar ve hayzdan
kesilmi yal kadnlar ay iddet beklerler.

168[54]
ddet: Lgat olarak say mnasna olan adet kelimesinden alnmtr.
Boanmadan ve lmden sonra kadnn beklemesi lzm gelen zamana da iddet ismi verilmitir.
er'a iddet "Bir erkein veya kadnn ayrldktan sonra muayyen bir mddet bakas ile
evlenemeyip beklemesi"
a) Erkein iddeti,
demektir. Bu ynden iddet,
b) Kadnn iddeti olarak ikiye ayrlr.
mddeti beklerler (beklesinler)..." (Bakara, a: 228) ve yine kocalar len kadnlar hakkndaki
"iinizden lenlerin
ddet beklemenin farz oluu hakkndaki delil: "Boanm kadnlar kendi kendilerine hayz ve
temizlenme
(geride) braktklar zevceler kendi kendilerine drt ay on (gn) beklerler..." (Bakara, a: 234)
ayetleridir.
ederseniz onlarn iddeti aydr. Ykl kadnlarn iddetleri ise ocuklarn dourmalar ile biter.
Kim Allahdan
Hayzdan kesilmi, yahut daha henz hayz grmemi veya gebe kadnlarn bekliyecekleri iddet
"Kadnlarnz
iinden artk detten kesilmi olanlarla henz adetini grmemi bulunanlar (in iddetlerin) de, eer
phe
korkarsa O, kendisine (her) iinde bir kolaylk verir" (Talk, a: 4) de bildirilmektedir.
u ayette kadnlar ne zaman boamann uygun olacan ve iddet saymnn gerektiini
gsteriyor. "Ey
peygamber! kadnlar boayacanz vakit onlar (adet hallerinden) temizlenmeleri vaktinde
boayn ve o iddeti
de sayn..." (Talk, a: 1).

469 - Kocalar len hr kadnlarn iddeti = (bekleyii)
drt ay on gndr.
470 - Boanmadan dolay cariyenin bekliyecei iddet
iki hayzdr. Cariyelerden, kk olanlarn ve
yallkdan dolay hayzdan kesilmi bulunanlarn
iddetleri bir buuk aydr.
471 -Kocalar len cariyeler iki ay be gn iddet
beklerler.
472 - Hmile olan btn kadnlarn (hr olsun cariye
olsun) iddeti doumla sona erer.
473 - Cins birleme = (zifaf) olmadan meydana gelen
boanmalarda iddet beklemek yoktur. Zimmnin,
zimmye olan karsn boamasndan dolay da iddet
beklenmez.
474 - mm'l-veled = (efendisinden ocuk yapm)
olan bir cariyenin efendisi vefat edince veya bu criye
azad edilmise duruma gre ya hayz veya ay
iddet bekler.
475 - phe ile veya fasit bir nikhdan sonra kendisine
temas yaplan bir kadn ayrlk ve lm halinde hayz
ile iddet bekler.
476 - Kocasnn lm hastalnda ban talk ile
boanm olan bir kadnn iddeti iki iddetin = (1-
hayz mddeti olan ve boanmadan dolay beklenen
iddet, 2- Drt ay on gn olan ve kocann lm sebebi
ile beklenmesi gereken iddet) en uzun olanna gre olur
(S).
477 - Ric' talk ile boanp iddet bekliyen bir kadnn
kocas lnce kadn yeniden lme gre iddet bekler.
478 - Criye ric' talkla boanma sebebi ile iddet
beklerken zad edilse iddeti hr kadnlarn iddetine
intikal eder. Fakat ban talkla bo-anmsa intikal
etmez. .
479 - Hayzdan kesilen bir kadn aya gre iddet
beklerken yeniden hayz kan grse, yahut bu
durumdaki kk bir kz ay arasnda det grmee
balasa bunlar hayza gre yeniden iddet beklerler.
480 - Bir veya iki hayz iddet bekledikden sonra
hayzdan kesilen kadnlar ay hesabna gre yeniden
iddet beklemee balarlar.
iddetin Balangc ki ddetin Birbirine Karmas
(tedahu-lu) ve ddetin Mddeti:
481 -Boanmalarda iddet boanma anndan itibaren,
lm halinde de lmden hemen sonra balar.
Kadn boandn veya kocasnn ldn bilmese
dahi mddetin gemesi ile iddet de sona erer.
ddet ekilde olur: 1- Hayza gre, 2- Ay hesabna
gre, 3- Kadnn
ocuunu dourmu olmasna gre.
ddet beklemek de eyden dolay olmaktadr: 1-
Boanma sebebi ile, 2- lm sebebi ile, 3- Cins temas
sebebi ile.
Mebtte: talk ile boanm kadndr ve iddet
bekiyen bpyle bir kadna mu'tedde-i mebtte denilir.
Hayz = (det, ayba): Lgtta akmak manasnadr.
Fkhda doum sebebiyle olmakszn shhat halinde
muayen vakitlerde rahimden akp gelen
cibill bir kandr.
Nifas: ocuk dourma halidir. Bu mddette akan kana
da bu ad verilir.
stihaze: Hastalk sebebi ile rahimden baka yerden
gelip tenasl uzvu yolu ile akp gelen kandr.
Mstehaze, istihazeli kadn demektir.
Mu'tedde: ddet bekiyen kadna denir. Boamann
eidine gre: 1-Banen mu'tedde, 2- Ric'yyen
mu'tedde adlarn alr.
482 - Fasit bir nikhla iddet bekiyen kadnn iddet
balangc, ayrlk veya erkein cins mnasebeti
brakmaya olan karardr (Z).
483 - ddet bekiyen bir kadna phe ile cins temas
yapldnda birinci ile tedahl eden = (i ie giren)
dier bir iddet beklemesi daha lzm gelir
169[55]
.
484 - ddet bekiyen bir kadna bir hayz grdkten
sonra cins temas yaplsa bundan sonraki dier hayz
ile iddeti tamamlanr.
485 - ddetin en az mddeti (yni hayzn
tamamlanabilecei en az mddet) iki aydr {SM).
486 - ddet bekiyen bir kadna evlenme teklifi
yaplamaz, fakat byle bir istek duyurulabilir.
Sahih Bir Nikhdan Sonra ddet Bekiyen = (mu'tedde)
Bir Kadnn Uymas Gereken artlar:
487 - Bula ermi, mslman, hr veya criye olan bir
kadn sahih nikhdan sonra vefat veya ban talk sebebi

169[55]
Yni birinci iddet bitince ikinci iddetin sebebi zamanndan itibaren bir iddet
daha tamamlanr. Birinci iddetin bitiminden itibaren ikinci iddete balanmaz (Mtercim). Daha
geni malmat iin bak. N. Bilmen Is. Hukuku, C. 2, s. 378, madde 608-609-610.
ile iddet bekliyorsa zerine "hidad" lzm gelir.
Hidad; gzel koku srnmei, zinetlenmeyvgze srme
ekmeyi, baa ya srmeyi ve kna srnmeyi brakmak
demektir. Ancak bir zr ile bunlar kullanabilir'
170[56]
.
488 - Mebtte = (kocasndan talk ile boanan
kadn) nin iddeti esnasnda gece ve gndz evinden
dar kmas doru olmaz. lm sebebi ile iddet
bekiyen kadn ise gndzleyin ve gecenin de bir
ksmnda dar kabilir; geceleyin ise ancak kendi
evinde kalr
171[57]
.
Cariye efendisinin ihtiyalarn yerine getirmek iin iki
iddette de her iki vakitte dar kar.
489 - ddet bekiyen kadn evin yklma tehlikesi
olmadka veya baka yere karlmadka yahut evin
kirasn verememekden dolay baka yere tanmadka
iddetini ayrln vuku bulduu esnadaki evinde geirir.
Hamileliin en az ve en ok mddeileri ve buna terettb
eden hkmler:
490 - Hamileliin en az mddeti alt ay, en ok mddeti
ise iki senedir.
491 -Bir kadn iddetinin sona erdiini ikrar edip sonra
alt aydan daha az bir mddette ocuk dourursa bu
ocun nesebi sabit olur. Bu durumda ikrar tarihinden
alt ay sonra doum yapmsa ocuun nesebi sabit
olmaz
172[58]

492 - Ric' talkla boanm olan bir kadn, iddetinin
bittiini ikrar etmedike iki seneden fazla bir zaman
iinde dahi doum yaparsa ocuun nesebi kendisini
boam olan kocasndan sabit olur. Eer iki seneden
daha az bir mddetle ocuk doarsa kadn ban talk ile
bo olmu olur ve ocuun nesebi de yine kocasndan
sabit olur. ocuun iki seneden az bir zamanda
domas kocann karsna dndn gerektirmez. Eer
ocuk iki yl veya daha fazla bir zaman getikten sonra
doarsa koca ailesine dnm saylr.
493 - talkdan veya lmden sonra iddet bekiyen

170[56]
Bu len kocasnn hatrasna sayg gstermek iindir. Boanan kadn da evli
olmak nimetinden mahrum olmann zntsn gstermeli ve Allann evlenmekle ilgili emrine
inayetini belirtmelidir. Ric' talk ile boanan kadn ise kocasnn yeniden almas midi ile
sslenmesi mstehaptr. (Bak. O. N. Bilmen, islm Hukuku, c. 2, s. 388).
171[57]
iddet bekiyen kadnlar iddetierini, ayrlk meydana gelmeden nce kocalar tarafndan
ikamet ettirildikleri hanelerde geirirler.
172[58]
nk ocuun ikrar tarihinden sonra baka bir erkekden kazanlmas mmkn olur.

kadnn iki seneden daha az bir mddet iinde
dourduu ocuun nesebi kocasndan sabit olur.
494 - ki seneden fazla bir mddet iinde doan
ocuun nesebi ise ancak kocann, ocuun
kendisinden olduunu iddia etmesi ile sabit olur (Z).
495 - ddet bekiyen bir kadnn ocuunun nesebi
ancak iki erkein (SM) veya bir erkekle iki kadnn
ehdeti ile yahut kadnn hamilelii aka belli olmas
veya kocann itiraf yahutta vrislerin tasdiki ile sabit
olur.
496 - Ric' talk ile (S) veya talk ile (S) boanm
olan kk = (saire) bir kadnn ocuunun nesebi
ancak dokuz aydan daha az bir mddetle domu
olmas ile sabit olur. Kocasnn lmnden sonraki id-
detinde ise ocuk on ay on gnden ksa bir mddet,, az
bir zamanda domusa nesebi sabit olur.
497 - Koca karsna "ocuk dourursan sen bosun" der
ve bir kadn onun doum yaptna ahitlik yaparsa
kadn bo olmaz (SM). Kocann gebelii itiraf halinde
kadn mcerred sz ile bo olur (SM).
498 - Efendi cariyesine "eer karnnda ocuk varsa o
bendendir" der ve bir kadn da onun doumuna ahitlik
yaparsa, criye mml-veled olur.




DRDNC BOLUM

"Bismillahirrahmanrrahm
= Rahman ve rahmi olan Allamn ad ile balarm."
"Kime Allah hayr dilerse onu dinde fakh klar."
Hadis (Tecrd-i sarh, c. 1, s. 77, H. No. 64).

NAFAKA
173[1]


1 -Kadn, kocasnn evinde kendisini kocasna teslim
ettii zaman nafakasn, giyeceini ve meskenini temin
etmek kocasna ait olur.
2 - Nafakada erkein mal kudretine itibar olunur. O da
israfa ve cimrilie kamadan kadna yetecek miktarda
kararlatrlr.
3 - Kadnn nafakas aylk olarak takdir ve farz edilip
kendisine teslim edilir. Elbisesi ise alt ayda bir verilir.
Bunlardan baka bir tane de (S) hizmeti nafakas takdir
edilir.
4 - Kadn kocasnn evinden izni olmadan kp gitse ve
kendisini kocasna teslim etmese nafaka alamaz.
5- Mehri deninceye kadar kendisini kocasndan
sakndran kadn nafakaya hak kazanr.

173[1]
Nafaka sarf etmek demektir. Bir kimsenin aile fertlerine harcad eydir. Hukukda yiyecek,
giyecek, mesken ve bunlara bal eylere nafaka denilir. Halk arasnda sadece yiyeceklere nafaka
denilmektedir.
nfak: Nafaka vermek, bir mal bir yere sarf etmektir.
Munfik: Infak eden, nafaka veren kimse.
Karabet: Hsmlk. Karabet ikiye ayrlr,
a) Karbet-i vildet; usl ve fur' arasndaki yaknlk,
b) Karbet-i gayri vildet; dier hsmlar arasndaki yaknlktr.
Karbet-i gayri vildet de ikiye ayrlr: 1- Nikh haram klan akrabalk: Kardelerin, daylarn,
amcalarn yaknl gibi, 2- Nikh haram kl-myan yaknlk: Amca, day, hala, teyze oacuklan
arasndaki yaknlk gibi.
Usl: Bir kimsenin babas, anas ve yukarya doru giden dedeleri ve nineleridir.
Fur1: Bir kimsenin erkek ve kz ocuklar ve bunlarn aaya doru giden evltlar ve
torunlardr.
Hav: Usl ve fr'dan baka akrabalara denilir. Amcalar, daylar, teyzeler, kardeler v.s.
akrabalar gibi.
Nafakann farz oluunun delili Kur'an'daki ayetlerdir "(Boanan) o kadnlar, gcnzn yetdii
kadar, ikaamet
ettiiniz yerin bir ksmnda oturtun. (Evleri) balarna dar etmek (onlar kmaya mecbur klmak)
iin kendilerine
evltlarnz) sizin faidenize emzirirlerse onlara cretlerini verin. Aranzda (bu hususda) gzelce
mavere edin.
zarar yapmayn. Eer onlar hmile iseler doum yapncaya kadar nafakalarn verin. Eer
(kendileriniz den olan
Dier ayette de yle denilir: "(Hli vakti) geni olan, nafakay geniliine gre versin. Rzk
kendisine
Eer gle urarsanz o halde (ocuu) onun (hesabna) bir baka kadn emzirecektir." (Talk,
a: 6).
daraltlm bulunan (fakir) de nafakay Allahin ona verdiinden versin..." (Talk, a: 7).
kendisinin olan (babaya) aittir..." (Bakara, a: 233).
u ayette yine nafakann kocaya ait olduunu gsteril:"... Annelerin ma'ruf vech ile yiyecei,
giyecei, ocuk
Eb Hamzatu'r-Rakka amcasndan u hadisi rivayet eder: 'Terik gnlerinin ortasnda Hz.
Peygamberin
devesinin yularn tutuyordum, insanlar ona vedalarken onlara yle diyordu: Kadnlar hakknda
Allahdan
korkun. Ma'ruf vech ile onlarn giyim ve yiyimlerini tedarik etmek size der." (Davud, Mensik,
56.1, Mace,
yetecek mikdar kocann malndan aI."(Buhar Buyu', 95. Nes, Kudat, 31).
Mensik, 84). Hz. Peygamber, Eb Sufyan'm ailesi Hinde de yle demiti: "Kendine ve ocu-
una ma'ruf olan

6 - Kadn byk olduu halde kocas kk olup (cins
temasa tahamml bulunmasa) kadn yine nafakasn
alr. Bunun aksi olursa kadn nafaka alamaz. Her ikisi
de kk olursa kadnn nafaka hakk bulunmaz.
7 - Kadn (zevce) hacca gider veya bor yznden haps
olunur, ya-
hut kadn bir bakas karp onunla giderse nafaka
alamaz. Kocas ile beraber hac ederse hazardaki
nafakasn alr.
Kadnn, kocasnn evinde hasta olmas nafaka hakkn
kaldrmaz.
8 - Cariyenin, mdebberenin ve mm'l-veledin
nafakalar, efendileri kendilerine hizmet ettirmeyip
kocalarna teslim edince kocaya ait olur. Aksi halde
bunlarn nafakalar kocalarna deil, efendilerine ait
bulunur. Efendi bunlar nceden kocann evine teslim
etse sonradan da yine kendi hizmetinde kullansa
kocadan olan nafaka haklar der.
9 - Erkek fakir olup nafaka vermee gc yetmese
kars ile aralar ayrlmaz. Kadna kocas adna bor
almas emr olunur.
10 -Kadna kocasnn fakir oluuna gre nafaka takdir
edilip sonra koca fakirlikden kurtulsa karsnn
nafakasn zenginliine gre tamamlar.
11 -Hkim tarafndan nafaka takdir edilmedike veya
kar-koca-daki anlamadan sonra daha nafaka kabz
edilmeden taraflardan biri lse tayin ve takdir edilen
nafaka der.
12 -Hkim tarafndan nafakaya hkm verildikten veya
aralarndaki anlamadan sonra daha nafaka kabz
edilmeden taraflardan biri lse tayin ve takdir edilen
nafaka der.
13 -Gerek nafaka ve gerekse elbise, gn gelmeden
verilip sonra taraflardan biri vefat ederse verilenler geri
alnmaz.
14 -Kaybolan kocann evinde hazr mal bulunsa veya
bakasnda emaneti yahut mudarabe ortakl kurduu
kimse elinde mal veya birisinde alaca bulunsa,
hkimin de bu mallardan ve evlilikden haberi olsa yahut
elinde mal bulunan kimse maln kaybolan adama ait
olduunu ve kadnn o adamla evli bulunduunu itiraf
etse bu maldan kaybolan adamn ailesine, ana ve
babasna, kk ocuklarna nafaka takdir edilir. Bu,
maln nafaka cinsinden olduu takdir edilmitir. Hkim
kadna nafakasn almam olduuna ait yemin de verir.
Ayrca kadndan bir de kefil alnr. '
Hkim durumu bilmez ve elinde mal bulunan da evlilii
veya mal inkr ederse kadnn delili kabul edilmez.
15 -Erkek hanmn kendi ailesinden hi bir kimsenin
ikamet etmedii ayr bir evde oturtmak
mecburiyetindedir.
16 - Kocann hanmna tahsis ettii eve, kadnn baka
erkekden olan ocuklarn ve kadnn ailesinden olan bir
kimseyi sokmamak hakk vardr. Fakat onlarn kadnla
konumalarna ve bakmalarna engel olamaz. Yine her
cuma gn kadmn ocuklarnn ve ailesinin eve yanna
gelmelerine mni olamaz
174[2]
. Dier akrabalarnn da
senede bir defa yanma gelmelerini engelliyemez.
Boanan Kadnn tddeti indeki Nafaka veJMeskeni:
17 -Kadn ister ban ister ric' talkla boanm olsun
iddetini beklerken nafaka ve mesken hakk vardr.
Kocas len kadnn ise nafaka alma hakk yoktur.
18 -Dinden dnmek ve kocasnn olu ile pmek gibi
kadn tarafndan ilenen sular sebebi ile meydana
gelen ayrlklardan dolay beklenen iddet ierisinde
kadn nafaka alamaz.
19 -Eer kadn kocasna denk olmamak, bula erme
ve azad olmann verdii muhayyerlie dayanarak su
olmyan bir sebeple kocasndan ayrlrsa iddeti iinde
nafaka almak hakkna sahip bulunur.
20 - Ayrln koca tarafndan meydana getirildii her
durumda zevce = (kar) ye nafaka verilir.
21 - talk ile boandktan sonra dinden dnen kadn,
nafaka alma hakkn kaybeder. talkdan sonra
kocasnn (baka kadndan olan) oluna imkn veren
kadnn ise nafaka hakk dmez.
Usul, Fr', Dier Akraba ve Klelerin Nafakalar:
22 - Fakir olan kk ocuklarn nafakas babaya aittir.
23 - Bir st ana bulunduu ve ocuk da onun memesini
emdii takdirde ana ocuu emzirmee mecbur
tutulamaz. Aksi halde mecbur edilir.
24 - Baba, annesinin yannda ocua st verecek olan
bir kadn cretle kiralar. St emzirmesi iin kendi
karsn veya iddet bekliyen karsn cretle tutmas caiz

174[2]
Kadnn ise ana ve babasnn yanma gitmesine mni olunamaz deniliyor.
deildir
175[3]

25 - Kocasndan ayrlp iddeti biten-kadn, ocua bir
st anadan daha fazla meme emzirmee hak sahibidir.
Ancak st anadan daha fazla cret isterse bu hakkn
kaybeder.
26 - Fakir olduklarnda baba ve dedelerin nafakalar
erkek ve kz evlatlarna ait olur.
27 - Zevce ile usl ve fr'un nafakalar hari dinin
deiik olmas nafakay ortadan kaldrr.
28 - Ana-baba ve evld hari mahrem olan akrabalarn
nafakalar mirasdaki hisselerine gredir ve bu nafaka
mzmin hastalkdan kazanmaya iktidar olmayan, yahut
kadn olup fakir bulunanlara verilir. Beceriksizliinden,
yahut insanlar arasnda ileri gelenlerden olmasndan,
veya talebe bulunmasndan dolay kazan temin
edemiyenler de ayn ekilde nafaka alrlar.
29 - Babann karsnn nafakasn temin etmek oluna
aittir. Oul, bali olnyan bir fakir veya yatalak olduu
zaman onun ailesinin nafakasn temin etmek de babaya
der.
30 - Fakir kimsenin zevcesi ve kk ocuklarndan
bakasna nafaka vermesi vacip deildir.
31 -Sadaka almas haram olan kimse zengin saylr.
32 - Babann, nafakas iin (kayp olan) olunun (akar
hari) maln satmas caizdir (SM). Babann olunun
malndan yannda olan nafakasna harcamas da caiz
olur
176[4]
.
. 33 - Hkim nafakaya hkmettikden sonra (zevce hari
hak sahipleri tarafndan alnmayp) bir mddet geerse
nafaka der. Yalnz halcimin nafaka vermesi gereken
= (munfk) adna borlanmay emr etmesi bu kaidenin
dnda kalr.
34 - Efendi klesinin nafakasn temin etmek
mecburiyetindedir. Bundan kanrsa kle alp
kazanr ve ihtiyacn giderir. Kle kazan temin
edemezse, efendisi klesini satmaya zorlanr.
35 - Hayvanlarn nafakalarn vermek iin sahipleri
diyaneten

175[3]
Aslda kadn ocuuna meme verecektir. nk ayette: "Anneler ocuklarn iki btn yl
emzirirler. Bu hkm emmeyi tamam yaptrmak isteyenler iindir..." (Bakara, a: 233) buyurulur.
Kadn meme vermekden eki-nirse onun gsz olduunu anlar ve onu bu konuda zrl sayarz.
Fakat cretle meme verme iine atlnca onun meme vermee g ve takatinin olduunu anlarz.
O zaman meme emzirmesi kendisine vacib olur. Kendisine vacib olan bir vazifeden dolay da
cret almas hell olmaz.
176[4]
Bu konuda anne de baba gibi hakka sahiptir.
zorlanr
177[5]


HIZANE = OCUU YETTRP BYTMEK

36 -Kar-koca ayrlmadan nce veya sonra ocuk
hakknda anlamazla derlerse anne ocua bakma =
(hzane)
178[6]
ya herkesden daha hak sahibi olur.
37 - ocuun annesi yok veya ehil deilse sonra sra ile
aadaki kimseler hzane hakkna sahip olurlar:
1) Annenin annesi,
2) Babann annesi,
3) ocuun ana-bababir kz kardeleri,
4) Ana bir kz karde,
5) Baba bir kz karde
6) Sonra ayn ekilde (yni ana-baba bir olan
dierlerine ve ana bir olan baba bir olana tercih edilmek
zere) teyzeler = (annenin kz kardeleri) gelir.
7) Sonra altnc ksmdaki ekilde halalar = (babann kz
kardeleri) gelir
8) Kz kardein kzlar, erkek kardein kzlarndan
ocua bakmaya daha lyktrlar. Erkek kardein kzlar
da halalardan daha nde gelirler
179[7]
.
38 - Hzane hakk olan kadn, ocua yabanc olan
birisi ile evlenince hakkn kaybeder. Ondan ayrlnca
da hakk tekrar geri gelir.
39 - Kocann hzane hakkn kabul etmemesi karsnda
sz kadnn olur.
1 40 -1) Erkek ocuk, hzane hakk olan kadnlar
yannda hizmet ve bakma ihtiyac kalmad bir
zamana kadar kalr.
2) Kz ocuu, anne ve ninesinin yannda hayz
grnceye kadar'ka-Ur. Kz ocuu bu ilcisinden
bakasnn yannda ise hizmet ve balama ihtiyac

177[5]
Ehil hayvanlarn nafakalarn vermek sahipleri zerine dinen bir bordu'r. Hkim "bunlar ya
sat veya bakasna bala yahut da yemlerini ver" diye sahiplerine emr eder. Fakat kazaen cebr
edemez. Bu tasarruf hakkna aykr debilir. Eb Yusuf a gre ise yiyeceklerini temin veya
onlar satmalar iin hayvan sahiplerine kanunen de zorlanr. Mlik, afi' ve Hanbel mezheple-
rine gre de mal sahibi hayvannn nafakasn vermee kanunen mecbur tutulur. (Bak. N. B. islm
Hukuku, c. 2, s. 511-514).
178[6]
Hzane: ocuu veya ocuk hkmnde olan deli, bunak gibi cizleri salahiyetli
olan kimselerin koruma ve terbiye etmeleri .yiyecek ve ieceklerine bakmalar temizlik ve
istirahatlarn, salamalar, zararl eylerden sakndrmalar demektir.

179[7]
Bu ifadeye gre kz kardein kzlar teyzelerden nce, erkek kardein kz)an da
halalardan nce gelmelidir. Ben tercme srasna uyarak 8. ksm en sona aldm. Nitekim (. N.
Bilmen slm Hukuku, c. 2, s. 428 mad. 110'da) bunlar ne alnmtr (Mtercim)*
kalmad bir zamana kadar durur.
41 -Olan ocuuna bakmak iin bir kadn
bulunamazsa onu erkekler alr. Asabe = (soy)
bakmndan ocua en yakn olan erkek ona
bakmaya en lyk olandr.
24 - Kz ocuu, kendisine mahrem olmyan erkeklere
verilemez. Sapk ve fsk olan bir mahremine de
verilmez.
43 - ocua bakma hakkna ayn derecede sahip olanlar
bir araya gelince bunlarn en muttaki olan tercih edilir.
Sonra da en yals gelir.
44 - Cariye ile mm'l-veledin ocua bakma haklar
yoktur.
45 - Gayri mslim olan bir kadn kfir olmasndan
korkulmad mddete mslman olan ocuunun
bakmna herkesden daha hak sahibidir.
46 -Hizmet ihtiyac sona ermedike bir baba ocuunu
beldesinden dar kartamaz. Anne de ayn ekildedir.
Yalnz anne ocuunu kocas ile evlenmi bulunduu
vatanna gtrebilir. u kadar var ki, kadnn kocas ile
evlendii bu vatan daru'1-harb = (mslmanlarla ant-
lamas bulunmyan dman yurdu) olmamaldr.

KLE AZAD ETMEK
180[8]


47 - Ancak mlik olan ve ba yapmaya kadir bulunan
kimsenin azad etmesi ile kle azad olur.
48 -1) Kle azad etmek iin kullanlan lfzlar ak
olduu gibi kapal = (kinayeli) da olur:
2) Sarh = (ak) olan lfzla niyet olmasa da kle azad
olur. Sarh olan lfzlar: "Sen hrsn, yahut hrriyete
kavuturuldun, sen atk = (azad edilmi olarsm, sen
azad olmusun, ben seni azad ettim, seni hrriyete
kavuturdum, bu mevlmdr, ey efendim, bu hanm
efendimdir, ey hr, ey atk" gibi szlerdir. Ancak bu
tabirleri kleye isim takmsa azad olmaz. Hrriyeti,
beden yerinde kullanlan bir uzva izafe etmekle de kle
azad olur.
3) Kinayeli szlerde ise niyete ihtiya duyulur. Kinayeli
lfzlar: "Benim senin zerinde mlkiyetim yoktur.
Benim sana bir yolum yoktur. Klelik yoktur.
Mlkmden ktn" gibi szlerdir.
49 -Bir efendinin cariyesine "Seni boadm, salverdim"
demesi de kinayeli bir szdr. Eer "seni boadm,
salverdim" szn "Itlak" kelimesi ile deil de "Tatlk"
kelimesi ile sylemise niyetiolsabile cariye
azade olmaz.

180[8]
Memlk = Abd: Bir kimsenin mlkne dahil olan eye memlk denilir. Bu kelimenin
mennesi memlkedir. Bir kimsenin mlkiyeti altnda bulunan kleye memlk, cariyeye de
memlke denilir.
Criye: Bir kimsenin memlkesidir. Kadm kleye criye denilir.
Rkk: Lgtta kulluk demektir, istilanda "Esir alnan bir muharibin sa-. bit olan manev bir
vasfdr ki bu vasfla hrriyetini kaybeder ve mlk olmaya elverili olur. Rkk, lgtta esasen
zayflk mnsna gelir. Hukukda ise manev bir zayfl ifade eder. O da; velayet, ahitlik, hacca
ve cihada gitmek, cuma ve cenaze namazn ve dier ibadetleri yerine getirmekgibi hrlerin
yapt ilerden aciz olmaktr.
Rakabe: Kle ve criye demektir. Bu mnaya rakk de kullanlr. Raka-- be, lgat olarak boyun
demektir. Her eyin zatna ve aslna da rakabe deniliyor ve ok kere bu mnda kullanlyor.
Hrriyet: Halas olmak ve kurtulmaktr. Hr de halas olan, kurtulan kimsedir. Ayn zamanda saf
ve katksz mnasn tar. Hukukda hrriyet tbiri esaretten beri ve insani haklara mlik olmak
durumudur..Bu durumda olanlara hr deniliyor ve onlar bakasnn mlkiyeti altna girmezler.
Itk: Lgtta kuvvet anlammadr. Gzeiik, kerem, genilik, cmert olmak mnalarna da gelir,
istilanda "Kleden kleliin kalkmasdr" yni klenin azadolmasdr. Bu kelime 'tk mnasnda
da kullanlr.
I'tak: Azad etmek, kle zerindeki mlkiyet hakkn kendine mahsus ekliyle ortadan
kaldrmaktr. Bylece bununla kle hrriyete kavumu olur.
Atk: Azad edilmi olan kle veya criyedir.
Dar-i slm: Mslmanlarn hkimiyeti altnda bulunan yerler. Dr-i
adi de bu mnaya gelir.
Dr- bay: Azgn ve isyanclarn idaresi altnda bulunan bir slm
yurdudur.
Dr- ena: Mslmanlar tarafndan feth olunan ve zimmet ehlinin ikamet ettirildii bir lkedir
ki buras da dr-
slama dahildir.
Dr- harb: Mslmanlar ile aralannda bir antlama buunmyan gayri mslimlerin lkesidir.

50 -Bir kimse klesine "Bu benim babamdr" veya
"Olumdur" cariyesine de "Bu benim anandr" derse
onlar azad etmi olur (SM). "Bu kardeimdir" demekle
kle azad olmaz. "Ey olum veya ey kardeim" hi-
taplar ile de hr olmazlar.
51 -Sarho ve mkreh = (zorlanan) kimselerin 'tak =
(azad etme-leri) ile hrriyet meydana gelir.
Bir Kimsenin Kendisine Mahrem Olan Akrabasn Kle
Edinmesi:
53 - Bir kimse mahremine kle olarak mlik olursa
mlik olan, sabi veya mecnun olsa dahi mahrem olan
akraba hemen azad olur.
54 - Usl ve fr'dan olan akrabalar mkteb tarafndan
kitabet akdine balanabilir. Bakalar ise balanamaz
(SM).
55 - Bir kimsenin klesini putlar ve eytan iin azad
etmesi ile kle azad olur. Fakat bu kimse llaha isyan
etmi olur..
56 -1) Hmile olan cariyeyi azad etmekle karnndaki
ocuk da azad olur. Karnmdakini azad etmek ise
yalnzca o ocuu hr klar.
2) ocuk hrriyet, klelik ve tedbrde anneye tbi olur.
57 - Efendinin, cariyesinden olan ocuu hr olarak
doar.
58 -Hr diye aldatlarak cariye ile evlenen kimsenin bu
cariyeden doan ocuu, kymetini cariyenin efendisine
vermesi ile hr olur.
59 - Bir mal karlnda azad edilen kle bunu kabul
ederse azad olmu olur ve sylenen mal demesi
gerekir.
60 - Bir kimse klesine "Bana bin lira verirsen sen
hrsn" derse klesine ticaret yapma iznini vermi olur.
Kle bu paray efendisinin alabilecei bir yere (Z)
braknca azad olmu olur. Efendinin ise para
denmeden nce klesini satmak hakk vardr.


Klenin Bir Ksmn Azad Etmek;

61 -Bir kimse klesinin bir ksmn azad ederse o ksm
azad olmu olup,'geri kalan ksmnn kymeti
karlnda efendisi iin kazan sahasna atlr (SBM).
62 - Kazan sahasna atlan kle = (nstes'a), mkteb
kle gibidir (SM).
63 - ki ortakdan biri kendi hissesini azad edince azad
eden; giyeceinden, kendisinin ve ailesinin bir gnlk
nafakalarndan ortann hissesi kymetinde fazla bir
mala sahip olursa kle azad olur. Orta da isterse
hissesini azad eder, dilerse tedbr veya kitabet akdinde
bulunur, dilerse de azad eden ortana hissesini tazmin
ettirir. Dilerse de klesini (kendi hissesini demesi iin)
kazan sahasna brakr. Eer azad eden ortak fakir ise
de bu byle olur. u kadar var ki, bu durumda ona
hissesini tazmin ettiremez (SM).
64 - ki ortakdan biri dierinin kle olan olunu satn
alm olsa baba olann hissesi mikdarmca kle azad
olur. Dier ortak da onun, ortann olu olduunu
bilsin, bilmesin dilerse azad eder, dilerse de (kendi
hissesini demesi iin) kazan sahasna terk eder.
65 -Bir kimse iki klesine "kimizden biri hrdr" der
ve sonra da birini satar veya sata arzeder yahut da
onunla tedbr akdinde bulunur veya biri lrse dier
kle azad olur. ki cariyesinden birisinin kendisinden
hmile kalm bulunduunu sylemesi de byledir.
66 - Bir kimse iki cariyesine "ikinizden biri hrdr"
dedikden sonra biri ile cins temasda bulunursa dieri
hr olmaz (SM).
67 - ki kii, efendinin iki klesinden veya cariyesinden
birini azad etmi olduuna ahitlik yapsalar bu ehdet
btl olur (SM).

Tedbir*:

68 - Bir kimse klesine "Ben ldm zaman sen
hrsn yahut sen
Tedbr: idare etmek, sonunu dnmek, yni
Trkedeki tedbirli olmak anlamnadr. Bu kelimenin
kk "dbr"dr ki, arka, srt ve makat demektir.
Tedbr istilanda bir nevi 'tk yni azad etmektir.
Umumyetle efendinin lmne bal olur; "Ben lnce
klem hrdr!' demek gibi. Bazan arta, zamana,
herhangi bir vasfa da balanr..
Mdebbir: Tedbr yapan, yni klesinin hrriyetini
kendisinin lmne balyan efendi.
Mdebber: Azad olmas iin efendi = (mevl)sinin
vefatna bal olan kle demektir. Criye olursa
mdebbere denilir. benden sonra hrsn, sen
mdebbersin, seni mdebber kldm, sen lmmle
hrsn, sen lmm esnasnda, yahut ldmde
hrsn, senin iin kendini veya rakabeni vasiyet ettim,
yahut senin iin malmn de birini vasiyet ettim"
derse bu szleri ile kleyi mdebber klm olur.
69 - Mdebber olan bir kleyi kitabet akdine balamak
caizdir.
70 - Cariye mdebbere iken efendisinden bir ocuk
dourursa, efendisinin mm'l-veledi olur ve bu
cariyeden mdebber olma durumu kalkar. Hrriyetini
satn almak iin de hi bir zaman kazan sahasna
atlmaz. Efendinin byle bir cariyeyi hizmeti olarak
kullanmaya, cret karlnda bakasnn iinde
altrmaya ve onunla cins temasda bulunmaya hakk
vardr. Bu cariyenin kazanc ve diyeti de efendisine ait-
tir.
71 -Efendi ld zaman mdebber olan kle efendinin
malnn de birinden azad olur. Eer de biri onu
azad etmezse de bir hesab ile azad olur. Efendi
borlu olarak lmse kle kymetinin btn kar-
lnda kazan sahasna atlr.
72 - ki ortakdan biri hissesi nisbetinde klesini
mdebber klm ' ve dier arkadann hissesini de
kendisi alm ve sonra lmse klenin
yans (SM) tedbr ile azad olur. Dier yars iin de
kazan sahasna atlr.
73 - Efendi klesine "Eer u hastalkdan lrsem,
yahut u yolculuumda lrsem veya 20 seneye kadar
lrsem sen hrsn" derse bununla klesinin hrriyetini
ta'lk etmi olur (ki bu kaytl bir tedbrden ibarettir) ve
klenin bu durumda satlmas caiz olur. Efendi bu
syledii ekillerde lrse kle hrriyete kavuur.

STLAD*

74 -Efendinin iddias olmadan cariyenin ocuunun
nesebi kendisinden sabit olmaz. Efendi ocuun
kendisinden olduunu kabul edince cariye mml-
veledi olur. Bundan sonra kendisinden olan ocuklarn
nesebi davasz sabit olur.
75 - Efendinin sadece ocuun kendisinden olmadn
sylemesi ile, liana lzum kalmadan, ocuun nesebi
sabit olmaz.
76 - mm'l-veled olan bir cariyenin azad edilmekden
baka surette efendisinin mlknden kartlmas caiz
deildir.
77 - Efendi mm'l-veledi = (kendisinden ocuk
yaptn syledii cariyesi) ile cins temasda
bulunmak, onu hizmeti olarak kullanmak, cretle
altrmak ve kitabet akdine balamak haklarna
sahiptir.
78 - mm'l-veled, efendisinin lm ile malnn
tamamndan azad olur. Efendinin borlar iin
altrlamaz.
79 - stil'ddan sonra cariyenin bakasndan dourduu
ocuun hkm kendisinin hkm gibidir.
80 -.Hristiyan olan bir mm'l-veled mslman olunca
kymeti karlnda kazanca koar ve mktebe gibi
olur (Z). Efendisinin lm ile de kazan peine
komadan azad olur.
81 - Bakasnn cariyesi ile evlenen kimsenin ondan
ocuu olur ve sonra da ona mlik olursa cariye,
kendisinin mm'l-veledi olur.
82 - Olunun cariyesi ile temas edip doan ocuun
kendisinden olduunu iddia edince neseb kendisinden
sabit olur. Cariye de mm'l-veledi olmu olur. Mehr-i
misli = (ukr) hari cariyenin ve ocuun kymetimde
demesi gerekir.
stil d: Lgtta mutlak olarak ocuk istemektir.
Istlahda ise "Cariyeden ocuk istemek, efendinin,
cariyesinin dourduu ocuun kendisinden olduunu
itiraf etmesi"dir. Her cariyenin dourduu ocuun
nesebi onun tamamna veya bir ksmna sahip olandan
sabit olur. Bu takdirde bu criye efendisinin mm'l-
veledi = (ocuun anas) olur. Bylece efendi istildda
bulunmakla cariyesinden doan ocuu kendi nesebine
katm olur.
83 - Velayetinin kesilmesinde dede de baba gibidir.
84 *- ki kii arasnda mterek olan bir cariye, ocuk
yapp ortaklardan biri nesebini iddia ederse, nesebi
kendisinden sabit olur ve zerine cariyenin kymetinin
yars ile mehr-i mislinin yansn ortana demesi
lzm gelir. ocuun kymetinden ise bir ey demez.
85 - Her iki ortak da ocuun kendisinden olduunu
iddia ederse cariye ikisinin de mm'l-veledi olup
ocuun nesebi ikisinden de sabit olur Her iki ortaa da
mehr-i mislin yarsn demek der. ocuk her ikisine
de bir oul gibi miras olur. Her ikisi de bir tek baba
gibi o ocua miras olurlar.

KTABET
181[9]


86 -Efendi klesi ile bir mal zerine kitabet yapp kle
de kabul ederse mkteb olur. Bu konuda kil olan
kk de byk gibidir.
87 - Kararlatrlan maln derhal veya taksitle denmesi
yahut tehr edilmesi artlar arasnda bir fark yoktur.
88 - Sahih bir kitabet ile kle mevlsnm mlknden
kmasa da tasarrufundan kar..
89 - Efendinin mktebine ait bir mal telef etmesi
kendisini borlandrr. Mktebe = (kendisi ile kitabet
akdi yapt cariye) si ile de cins temasda bulunursa
emsallerine gre mehrini demesi lzm gelir.
Kendisine veya ocuuna kar bir cinayet ileyince de
diyetini demesi gerekir.
90- Mevla mkateb olan klesini azad ederse nafiz
(geerli) olur ve kitabet bedeli olan mal da der.
91 -Mktebe btn tasarruflarnda ticarete izinli olan
bir kle gibidir. u kadar var ki, efendisinin
yasaklamas ile ticaretten geri durmaz. Yolculua
kmaya hakk vardr. Bir cariye ile evlenebilir. Klesi
ile kitabet akdinde bulunabilir. Klesi kendisinden nce
borcunu derse vels efendisine ait olur. Eer kendisi
efendisine olan borcunu nce derse mktebine ait
vel hakkna sahip olur.
92 - Mktebin, cariyesinden kendine ait bir ocuk
doarsa bunun hkm kendisinin hkm gibi olur.
ocuun kazanc babasnn olur.
93 - Mktebe olan bir cariyenin ocuu da annesi ile

181[9]
Kitabet akdi yapmak mstehaptr ve insanlar buna tevik edilmilerdir. Kur'an'da "...
Ellerinizin mlik olduu (kle ve cariyelerden) mktebe istiyenleri, eer onlarda bir hayr
biliyorsanz, kitabete kesin, onlara Allann size verdii maldan verin..." (Nr, a: 33) buyurul-m
aktadr. '
Kitabet = Mktebe: Efendi ile kle arasnda bir mal zerine yaplan akittir. Buna gre kle
kendisini efendisinden satn alr. Borcunu deyince azad olur. Kitabet akdinden sonra kle
kendisi iin alr.
Mktib: Klesi ile kitabet akdini yapan mevl = (efendi) dir.
Mkteb: Efendisi ile kitabet akdini imzalam olan kle demektir. Criye olursa mktebe
denilir.

beraberdir.
94 - Bir kimse klesi ile cariyesini evlendirip sonra her
ikisi ie kitabette bulunsa ve ocuk dosa bu da anann
kitabetine dahil olur.
95 - Mktebe efendisinden ocuk yapnca, isterse
kitabeti devam ettirir, isterse de efendisinin mm'l-
veledi olur ve bylece kendisinin acizliini ortaya
koyar.
96 - mm'l-yeled ile kitabet akdi yapmak caizdir.
Yalnz efendi lnce kitabet bedeli olan mal der.
Umml-veledin mdebbere yaplmas da caizdir.
97-Efendi ldnde mktebin mal yoksa dilerse
kymetinin -de ikisini veya kitabet bedelinin
tamamn kazanmaya alr (SM).
Fasid Kitabet ve Hkmlerim
98 - Bir mslman, klesi ile iki yahut domuz zerine
veya klenin kymeti karlnda (S) yahut klesine
muayyen olmyan bir baka kle vermek artiyle bin
lira zerine kitabet antlamas yapsa bu akit fasid olur.
Bununla beraber ikiyi deyince kle hrriyete kavuur
(Z). ikinin denmesi ile kle hr olunca da efendisine
kendi kymetini demesi lzm gelir. Bu kymet
kararlatrlan miktardan az olamaz, fakat fazla olabilir.
99 - Klenin kymeti karlnda yaplan kitabet
akdinde kyme-, tin denmesi ile kle azad olur.
100 -Kan ve le = (meyte) karlnda yaplan kitabet
akdi btldr.
101 -Hayvan ve elbise karlnda yaplan bir kitabet
akdi, bunlar mehir olmak zere kylan bir nikh
gibidir.
102 - Zimmnin klesi ile iki karlnda yapm
olduu kitabet caizdir. Bu durumda ikisinden herhangi
biri mslman olursa efendi ikinin kendisini deil de
kymetini alr.
103 - ki Kle ile Yaplan Bir Kitabet:
1) ki kle ile tek bir kitabet akdi yapldnda ikisi de
borlarn deyince azad olurlar. Eer borlarn
demekden aciz kalrlarsa her ikisi de klelie
dndrlrler.
2) Her iki kle de borlarnn hepsini demedike
hrriyete kavuamazlar. Bunlardan biri kendi hissesine
deni derse hrriyete kavuamaz. Kendi hissesine
deni demekden aciz kalan yeniden klelie
dndrlr. Sonra kendi hissesini demi olan btn
kitabet bedelini derse her ikisi de hr olurlar.
3) ki efendi kendilerine ait iki kle ile kitabet akdinde
bulunduklar zaman da durum yukardaki gibidir. Yalnz
yukardakinin hilfna bunlardan her biri kendi hissesi
karlnda mkteb klnmtr. Durum byle olunca
da kendi hissesini deyen azad olur.
104 -Biri dierinin kefili olmak zere iki kle ile
kitabet akdinde bulunmak caizdir. Buna gre kitabet
bedelini hangisi derse desin, her ikisi de azad olur.
Sonra deyen taraf dierinden dediinin yarsn alr.
Kitabet Borcunu demeden Mktebin lmesi:
105 -Kitabet bedelini tamamen deyecek miktarda mal
brakarak len mktebin, hayatnn son annda hr
olduuna hkmedilir ve ocuklar azad olur. Borcundan
fazla bir mal kalmsa o da miraslarnn olur,
106 -Borcunu demee yeter bir mal brakmaz ve
ayrca geride kitabet akdinden sonra dnyaya gelmi
olan bir de ocuk brakrsa bu ocuk da babas gibi
kazan sahasna atlr.
107 -Geride satn alnm olan bir ocuk brakr ve bu
ocuk hemen kitabet bedelini derse azad olur. Aksi
halde klelie dndrlr (SM).
108 -Efendi ld zaman kitabet bedeli taksitle
vrislerine denir. Vrislerden birinin azad etmesi ile
mkteb hr olmaz. Ancak hepsi azad ederlerse azad
olur.
109 -Mkteb taksitleri demekden aciz olunca hkim
bakar; eer gelmesi umulan bir mal varsa iki veya
gn bekler. Bu mddetlerin stne kamaz. Hi bir
kurtulu yn yoksa, acizliine karar verilip (S) klelik
hkmlerine dndrlr.

VELA
182[10]
.

110 -Vel iki trldr:
1) Vel-i a'tka,
2) Vel-i mvlt.
111 -Vel-i a'tkanm sebebi; kleyi azad etmek,

182[10]
Vel: Yardmlama, sevgi ve tasarruf demektir. Vel hkm bir yaknlktr ki, bu verasete
sebep olur.

akrabann satn alnmas sebebi ile azad olmas,
mktebin borcunu demesi, mdebber ve mm'l-
veledin efendilerinin lm ile azad olmalardr.
112 -Azad eden erkek olsa da kadn olsa da vel hakk
kendisi iin sabit olur. Vel bakasna art koulsa
yahut azad ederken vris olmamak art ileriye srlse
vel hakk hibir zaman mevldan bakasna intikal
etmi olmaz.
113 -Mevl ld zaman vel hakk asabeden olan en
yakn akrabalarna kalr. Mevlmn olu ile babas
itima edince vel oulun olur. Akrabalkda eit olanlar
velda da eit olurlar.
114 -Veldan kadnlara bir hak yoktur. Ancak
kadnlarn azad ettikleri kimselerin veya azad
ettiklerinin yahut da kadnlar tarafndan azad edilen bir
klenin vels ekilip alnmakla kadnlar da vel hakk-
na sahip olurlar. Bu sonuncusu yle olur: Kadn
klesini bakasnn azad etmi olduu azatl bir cariye
ile evlendirir. Bunlardan doan ocuun vels elbette
d azadl cariyenin efendisine ait olur. (Kadn da kendi
klesini azad ederse ocuun velsm kendisine ekmi
olur.)
115 -Vel-i mvltm sebebi akittir. Bu da yle olur:
Bir kimse bir adamn elinde mslman olup ona; "Sen
benim mevlmsm, ldm zaman bana miras
olursun, ayet bir cinayet ilersem diyetini sen verirsin"
der ve o da kabul ederse vel-i mvlt meydana gelir
ki, bu sahihtir.
116 -Yukardaki ekilde kendisine mevl tayin etmi
olan kimse lnce baka mirass yoksa mevls ona
miras olur.
117 -Kendisine bir mevl tayin etmi olan kimse sz ve
fiili ile vel akdini fesh etmek hakkna sahiptir. Fakat
mevls kendisinin veya ocuunun diyetini vermise
akdi fesh edemez.
118 -Kadn mslnan olup mvlat antlamas yapsa,
yahut vely ikrar etse elinde kk ocuu varsa o da
velda kendisine tbi olur(SM)
183[11]
.


183[11]
imam Eb Yusuf ve Muhammed'e gre ocuk velda annesine tbi olmaz.
YEMNLER
184[12]


119 -Allah Telya yemin etmek ksmdr:
1) Gams: Gemi veya imdiki zamanda yaplan bir i
iin yalan yere yemin etmektir, ki bunun keffreti
yoktur.
2) Yemin-i Lv: Bir kimsenin bir i hakknda o iin
syledii gibi olduunu zannederek yemin etmesidir.
Halbuki o i dedii ekilde deildir. Bu yeminden
dolay Allahm hesaba ekniyeceini umarz.
3) Mn'akd: Gelecek zamana ait bir ii yapmak, yahut
da yapmamak zerine yaplan yemindir.
Mn'akd Yemin Bir Ka eittir:
a) Uyulup yerine getirilmesi vacib olan "Birr" adn
alan ksm. Farzlar yapmaya ve gnahlar = (me'as) dan
kanmaya yemin etmek gibi.
b) Kendisinden dnmenin vacib olduu yemindir ki,
"Hins" adn alr. Ktlkleri, gnh olan ileri yapmak
ve farzlar terk etmek iin yaplan yemin gibi.
c) Uyulmamas uyulmasndan hayrl olan ksm.
Mslmana ksmek ve benzeri eylere yaplan yemin
gibi.
d) Uyulmas ile uyulmamas msavi olan ksm.
120 -Mn'akd = (Gelecekdeki bir ie ait yaplan)
yeminden dnen kimseye kefFret lzm gelir.
121 - Yeminin Keffreti yle Olur:
1) Dilerse bir kle azad eder,

184[12]
Yemin: Lgtta kuvvet anlamndadr. 'Elbette onun sa elini (kuvvet ve kudretini)
ahverirdik." (El-Hakka, a: 45) de ki, yemin kelimesi kuvvet anlamndadr. Bu kelime uzuv, sa el
ve sa taraf mnalarnda kullanld gibi mutlak yemin anlamn da ifade eder. "Nihayet gizlice
onlar sa eliyle bir vur (ub kr) di" /Saaffaat, a: 93) de bu kelimenin sa el, kuvvet ve bizzat
yemin olmak zere mnaya ihtimali vardr.
Yemin balca iki ksma ayrlr:
A) Kasem: Bu, zerine yemin edilenin byk olmasn gerekli klar. Bu bakmdan Allah'dan
bakas zerine yemin edilmez. Hz. Peygamber bir szlerinde: "Kim ki yemin edecekse Allah'a
yemin etsin, yoksa braksn" (Selmet Yollan A. Davudolu, c. A, s. 214, st. 1967) derler.
insanlar Allah Telya kasem = (yemin) etmekle szlerini kuvvetlendirip tevsik ederler. Antlama
ve muahede yaptklarnda sa ellerini tutarlar.
B) art ve Ceza: Cezay ylesine arta balamaktr ki, art bulununca ceza
da gelir. "Yarm sana gelmezsem klem hr olsun" ifadesindeki gibi. Bu trl yemin er' stlahla
sabit olur. Bu
trl art komalarda da kuvvetlendirme ve tevsik etme mnalar vardr.
Muahede ve dvalarda sz te'kid ve tevsik etmek iin yemin meru grlmtr. Kur'an da:
"AHah sizi
yeminlerinizdeki lvdan dolay sorumlu tutmaz. Fakat kalplerinizin azm ettii yeminler
yznden muaheze
eder... Yeminlerinizi muhaaza edin..." (Mide, a: 89) buyurul-mutur. Yemininden dnen gnh
kazanmtr ve
keffreti gerekir.
Hlif: Yemin eden.
Half: Yemin etmek.
Tahlif: Davac ile davalya yemin vermek. Tehifise beriki tarafn yemin etmesidir. Tehlf
muahede yapmak
mnasna da gelir.
2) Dilerse on fakiri giydirir veya yemek verir,
3) Yukardakilere gc yetmiyen gn arka arkaya
oru tutar.
122 -Yeminden dnmeden nce keffretini verip sonra
yeminden dnmekle yeminin keffreti verilmi olmaz.
123 -Yemin konusunda unutan, zorlanan ve kasden
yapanlar arasnda fark yoktur.
Yemin Harfleri ve Yemin Saylp Saylmiyan Szler:
124 -Arapada yemin harfleri, "Ba, V, Ta"dr. (Billahi,
Vallahi, Tallahi gibi) B harflerin kaldrlarak (esre) ile
yetinildii de olur. "Vallahi bu ii byle yapmyacam"
szndeki gibi.
125 -Yemin "Allah" Tel lfz ve bir de onun dier
isimleri ile olur.
126 -Alm, hakm gibi Allah'dan bakalarna da isim
olan kelimeler mstesna yeminde niyete ihtiya
duyulmaz.
127 -Allah'n zt sfatlar ile de yemin yaplr. "Allah'n
izzeti ve celli hakk iin" diyerek Onun ilmine yaplan
yemin, yemin olmaz. Al-lahm rahmetine, gazabna ve
hmna da kasem edilmez.
128 -Kabe, Kur'an, Neb gibi Allah'dan bakas adna
yaplan yeminler yemin deildir. Fakat bunlardan beri,
uzak olacana.yaplan kasemler yemin olur. (Falan ii
yaparsam Kur'an'dan yahut Peygamberden veya
Kabe'den beri olaym gibi).
129 - "Allah hakk iin"
185[13]
demek yemin deildir.
Fakat "Hak iin" demek yemindir.
130 -Bir kimsenin "u ii yaparsam Allahm laneti
zerime olsun, yahut zina etmi olaym veya arab
imi olaym" demesi yemin olmaz. Fakat "Yahudi
veya hristiyan olaym" demesi yemin olur.
131 -Allah'n mrne (ki bekas demektir)- Allah'n
yeminlerine, ahdine, mskma yemin etmek, yahut
"zerime adak olsun veya Allahm ada zerime olsun"
demek yemindir.
132 -"Yemin ederim, kasem ederim veya ehdet
ederim" demek veyahut da bunlara Allah'n da adn
ilve etmek yemin olur.

185[13]
mam Eb Yusuf a gre bu da yemindir. rfe itibar edilirse muhtar olan.da budur.

133 -Bir kimse sahip olduu bir mal kendisine haram
eder ve sonra onu veya onun bir ksmn mbh sayarsa
zerine keffret lzm gelir.
134 -Bir kimsenin "Her hell bana haram olsun"
demesi, baka eylere de niyeti olmadka yalnz
yenilecek ve iilecek eylere yorumlanr.
135 -Gayri mslim olarak yemin eden bir kimsenin bu
yemininden dnmesinin keffreti yoktur.
136 -Yeminine bitiik olarak "nallah" diyen bir kimse
iin de yemini bozmak diye bir ey yoktur.
Bir Yapmyacana Yemin Eden Kimsenin, O i
Yapmas in Bakasna Emir Vermesi:
137 -Dar kmyacama yemin eden kimse,
bakasna karmasn emr edip o da kartrsa
yemininden dnm olur. Fakat zorla kartlrsa
dnm olmaz.
138 -Cenazeden baka ey iin dar kmyacama
yemin eden kimse cenazeye kar ye sonra dier bir
ihtiyacn grrse yemininden dnmemi olur.
139 -Mekke'ye (gitmek iin) yola kmyacama yemin
eden kimse gitmeyi kastederek yola koyulur ve sonra da
geri dnerse yemininden dnm saylr. Sahih olan
gre gre "kmamak" yerine "Gitmemek"
kelimesini kullanmakda da durum ayndr. Mekke'ye
gelmiyeceine yemin edince oraya girmedike (sadece
yola koyulmakla) yemininden dnm olmaz.
140 -Bir kimse, izni olmadan karsnn ieri
giremiyeceine yemin edince her ieri girite karsnn
izin almas lzm gelir. Eer "Sana izin vermem
mstesna" ifadesini kullanmsa tek bir izin kfi gelir.
141 -"u dr = (konak, kk) a girmiyeceim" diye
yemin eden kimse, oras sonradan harab olup bo bir
arsa haline gelse de o yere girse yemininden dnm
olur
186[14]
Fakat belirtilmeden herhangi bir dr iin bu
yemin yaplmsa o zaman yeminden dnlm olmaz.
Ev = (beyt) iin yaplm olan yeminlerde ise yukardaki
her iki durumda da yeminden dnlm olmaz.
142 -Ev = fbeyt) e girmiyeceine yemin edenin

186[14]
Dr: Bir ka binadan mteekkil konak ve kk anlamndadr. Bunlara bitiik bo arazi ve
bu binalarn, zerinde kurulu bulunduu arsalar da dara (eve) dahildir. Dr aslnda arsann
ismidir. zerindeki binalar onun bir vasfdr.

Kabe'ye, mescide, havraya, kiliseye girmesi ile yemini
bozulmu olmaz.
143 -"u dara girmiyeceim" diye yemin edip de onun
atsna ksa yemininden dnm saylr. Drm
dehlizine girse de zerine kaps kapanabilse drm
kendisine girmi saylr ve bylece de yeminini bozmu
olur.'Aksi halde dara (eve) girmi saylmaz.
144 - "u eve girmiyeceim" diyen kimse o anda evin
iinde bulunuyorsa, oturmas ile yeminini bozmu
olmaz.
zerindeki Elbiseyi Giymemeye, Hayvana Binmemeye,
Evde Oturmamaya v.s. eylere Yaplan Yemin:
145 -Elbise zerindeyken "Bu elbiseyi giymiyeceim"
diye yemin eden bir kimsenin hemen onu karmas
gerekir. Bir mddet o elbise ile kahrsa yemininden
dnm olur. Evde oturmamaya ve hayvana binme-
meye olan yemin de byledir.
146 -"u evde oturmayacam" diye yemin edenin
toptan aile efrad ve eyas ile o evden kmas gerekir.
147 -Bir kimse dierini "Otur, yanmda yemek ye" diye
davet eder, o da "Eer yemek yersem klem hr olsun"
der ve dnp onun evinde yemek yerse yeminini
bozmu olmaz. Kadn dar kmak ister kocas da
"Eer karsan bosun" der, o da oturup sonra karsa
bo olmaz.
148 -"Falan adamn hayvanna binmiyeceim" diye
yemin eden onun ticarete izinli klesinin hayvanna
binse, kle ister bir bakasna borlu olsun, ister
olmasn yemininden dnmemi olur.
149 -"Konumyacam" diye yemin eden; Kur'an okur,
tesbh eker, l ilahe illallah derse yeminini bozmam
saylr.
150 -Birisi ile bir ay konumamaya yemin edilince
bunun zaman yemin edilen andan balar.
151 -Birisi ile konumamaya yemin eden, uykuda da
olsa onun iitebilecei kadar konuunca yemininden
dnm olur. Bakas ile konuup onun duymasn kast
ederse yemin bozulmaz. Bir cemaata selm verir de
konumyaca adam da orada bulunuyorsa yemini
bozulur. Onu hari tutup dierlerine niyet ederek selm
vermise yemin bozulmaz.
152 -1) Bir adamn klesi ile konumamaya yaplan
yeminde, yeminin yapld gn deil de bozulduu
gnk mlkiyetine itibar olunur. Elbise ve ev hakknda
yaplan yeminler de byledir. Fakat "Falann u klesi
veya u evi" diyerek bir tayin yaplmsa onlar
satldktan sonra yeminden dnmek diye bir ey
olamaz.
2) Falann dostu, hanm veya kocas ile konumamaya
yemin edildikten sonra; dostlarn aras alsa, yahut
evliler arasnda ayrlk meydana gelse de ondan sonra
konuulsa yemin bozulmu olur.

153-Hn Zaman, Ta'rif, Tenkr:

1) Hn ve zaman kelimeleri ma'rife = (belirli) veya
nekire = (belirsiz) olduklar zaman alt ay gsterirler.
"El-Dehr" kelimesi ise ebed demektir. "Dehr" kelimesi
"el" siz, yni belirsiz olduu zaman, Eb Hanife, onun
ne olduunu bilmiyorum, diyor.
2- El-eyyam = (gnler), el-uhr = (aylar), el-sinn =
(seneler) kelimeleri belirli olarak 10 saysn gsterirler.
Belirsiz olduklar zaman 3 saysna dellet ederler
187[15]

Buday, Ekmek, Kebap v.s. eyler iin Yemin Etmek:
154 - "Bu budaydan yemiyeceim" diye yemin eden
kimse onu dileri ile tane olarak yemedike yemininden
dnm olmaz. "Bu undan11 diye yemin yaplmsa
unun kendisinden deil de, ekmeinden yenilince
yemin bozulur.
155 -"Ekmek" denilince de o belde ahalisinin yemei
adet edindii ekmek anlalr. "Kebap" denilince etten
olana, "yahni" denilince de suda pimi et yemei
olduuna yorumlanr ve suyundan yemekle de ye-
minden dnlm olur. "Balar yemem" denilince de
frnlarda piirilip arlarda satlanlar anlalr.
156 -Taze hurma, zm, nar ,hyar ve acur meyve
cinsinden deildir.
157 -Katk; tuz, zeytin ya ve sirke gibi kendileri ile
katk yaplan eylerdir.
158 -Geda1 = (kahvalt) fecrin doumundan lene
kadar olan zaman ierisinde yenilen yemektir. Aa' =
(Akamlk) leden gece yarsna kadar olan zaman

187[15]
Arapada isimlerin bana "el" taks gelirse o isimler ma'rife = (belirli) olurlar.
"el" yoksa o zaman belirsiz olurlar (Mtercim).

ierisinde yenilen yemee denilir. Sahur; gece yana
kadar olan zaman ierisinde yenilen yemee denilir.
Sahur; gece yarsndan fecrin doumuna kadar olan
zaman ierisinde yenilen yemee denilir.
159 -Nehirden su imek; az nehre dayyarak imektir.
Kpten veya kuyudan su imemee yemin eden bir
kimse kapla onlardan su ierse yemini bozulur.
160 -Balk ve koyun kuyruu, etten saylmaz. kembe,
karacier, akcier, kalb, bbrek, ba, paa, barsaklar ve
dalaklar et saylr. ahm; sadece i yann ismidir.
161 -"u hurma koruunu yemiyeceim" diye yemin
eden, onu olgun ya hurma olarak yemekle yeminini
bozmu olmaz. Olgun ya hurma kuru hurmaya, st de
yourda dnt zaman durum yine byle olur. Fakat
"bu kuzudan yemiyeceim" diye yemin edip sonra onu
ko olunca yerse yemin bozulmu olur.
162 -"u hurmadan yemiyeceim" denildiinde, o
kimse onun meyvesi ve kaynatlmam ras iin yemin
etmi olur. Koyun iin byle bir yemin yaplmsa
etini;stn ve tereyan iine alr.
Gklere kmaya ve Buna Benzer eylere Yemin
Etmek:
163 -Balk yumurtas esas yumurtaya dahil deildir.
Satn alma zerine yaplan yemin yeme zerine yaplan
yemin deildir.
164 -Bir kimse, mutlaka ge kacana veya havada
uacana yemin ederse yemini sahih olup hemen
yemininden dnm saylr.
165 -Birisine, g bulursa geleceine yemin veren
kimsenin bu g bulmas shhata yorumlanr. Bir
kimseye mutlaka kendisine geleceine yemin edip de
sonra gitmez ve lrse hayatnn son annda yeminini
bozmu olur.
166 -Bir kimse "Eer iersem, yersem, giyersem,
konuursam, evlenirsem yahut karsam" der ve bu
sz ile muayyen bir eye niyet ettiini sylerse kabul
edilmez. Eer "Yiyecek yersem, iecek iersem yahut
giyecek giyersem" der ve bu trl eyler syleyip bu
szleri ile muayyen bir eye niyet ettiini bildirirse
sadece diyaneten tasdik edilir.
167 -Reyhan; sap olmyan bir iek olup ona yemin
edildiinde gl ve yasemin ile yeminden dnlmez. Gl
ve menekeye yemin edildiinde bunlarn yaprana
yemin edilmi olur.
168 -Gm yzk, zinetten saylmaz. Fakat altn
yzk zinettir. nciden yaplm gerdanlk; ilenmi,
yaldzlanm olmadka zinet yerine gemez.
169 -Bh\dekde uyumamaya and ien, onun zerine
baka bir dek koyup uyursa andn bozmu deildir.
Fakat araf koyup uyursa andndan dnm olur.
170 -Dvmek, konumak, giymek ve yanna girmek
fiilleri hayat hali ile kaytldr. lnceye veya
ldrnceye kadar birisini dveceine yemin edenin bu
dvmesi dvn en iddetlisine yorumlanr. Ailesini
dvmemee yemin eden onun boazn skar, salarn
eker veya srr-sa yeminini bozmu olur.
Oru Tutmamaya, Namaz Ki bn a maya v.s. eyleri
Yapmamaya veya Yapmaya Olan Yeminler:
171 -Oru tutmyacama yemin ettii halde niyet
ederek bir saatini orulu geiren yemininden dnm
olur. Eer bir oru tutmyacama yemin ederse bir gn
tamamlamadan yemin bozulmu olmaz.
172 -Namaz klmyacana yemin eden kii namaza
durup; kyam, kraat ve ruk'u yaparsa secde etmedike
yemini bozulmaz. Bir namaz klmyacam sylemise
iki rekt tamamlamadan yemininden dnm olmaz.
173 -Efendi, cariyesine "ocuk dourursan sen hrsn"
der ve o da l bir ocuk dourursa hr olur. Boamak
da byledir.
174 -Doacak ocuun hr olduu sylenip ocuk l
doar, sonra da bir tane diri doarsa, hayattaki hrriyete
kavuur (SM).
175 - "Bana falann geliini kim mjdelerse o hrdr"
denildikten sonra, dank olarak bir cemaat mjdelerse
birincisi azad olur. Hepsi beraber mjdelemilerse
birden azad olurlar. "Bana kim haber verirse" ifadesi ile
her iki ekilde de hepsi hr olurlar.
176 -"Cariye ile temas edersem o hrdr" deyip
mlknde olan bir cariyesi ile cins temasda bulunursa
azad olur. Eer sonradan bir cariye satn alr ve onunla
temasda bulunursa bu cariye hr olmaz.
177 -Evlenmemee yeminli olan, emri olmadan
bakas evlendirir ve o da sz ile kabul ederse, yemini
bozulur. Fiili ile izin vermise yemin bozulmaz.
Bakasna kendisini evlendirmesini emr etmise
yemininden dnm olur. Boamak ve azad etmek
konularndaki yemin de byledir.
178 -Klesini veya cariyesini evlendirmemee yeminli
olan kimse bakasna evlendirmesi iin icazet ve
veklet vermekle yeminini bozar. Kk olu ve kz
hakknda da durum byledir. Byk olunu ve kzn
ise bizzat kendisi evlendirmedike yemininden dnm
olmaz.
179 -Klesini dvmeyeceine yemin edip bu ie
bakasn vekil tayin ederse yemin bozulur. Bu ii
bizzat kendisinin yapmyacam kast ettiini sylerse
kazaen = (mahkemece) kabul edilir. Olunu
dvmiyeceine yemin eden bakasna dvmesini
emrederse yemini bozmu olmaz. Koyunu kesmek
hakkndaki yemin de kleyi dvmekde olduu gibidir.
180 -Bir mal satmyacama yemin eden sonra o maln
satmna bakasn vekil ederse yemininde sadk olur.
Dier karlkl mal mbadeleler de bunun gibidir.
181 -Maln satmamaya yemin eden, sonra maln satar
ve mteri de kabul etmezse yemin bozulmu olmaz.
Kiraya verme, sarf, selem, rehin, nikh ve hulu' = (mal
karlnda boama) hakknda yaplan yeminler de
byledir. Fakat balasa, sadakaya verse veya dn
verse de bunlar kabul olunmasa yemin bozulmu olur.
182 -Mutlaka yakn zamanda borcun deneceine
yemin edilirse; bu, bir aydan az bir mddette demektir.
Uzak zaman ise biraydan oktur.
183 - Borcunu bugn mutlaka deyeceine yemin edip
o gn borcunu der, fakat, denen parann bir ksm
devlet hazinesinin kabul etmeyip tccarn kabul etti
cinsden ad bir para veya tccarn kabul etmedii dk
bir para olsa, yahut onun baka bir sahibi ksa
yeminini bozmu olmaz. Fakat kalay veya iki taraf
gm olup ortasna bakr konulmu para cinsinden
olursa yemini bozulmu olur.
184 -Alacan para para aimyacana yemin edip bir
ksmn kabz ederse kalann almadka yemin
bozulmaz. Birbirini mteakip iki lekle alrsa yine
yemini bozulmam olur.
185 -Bir ii yapmyacana yemin eden (yemininden
dnmemi olmas iin) o ii hi bir zaman yapamaz.
Onu mutlaka yapacana yemin eden bir kere yapmakla
kurtulur.
186 -Vali, bir adam mutlaka btn fesatlar
bildireceine dair yemin etmee davet etse, bu yalnz
valilii mddetine bal olacaktr.
187 - Bir maln mutlaka hibe edeceine yemin eder de
hibesini kabul etmezlerse kefaretten kurtulur. Sadakaya
vermek, bor vermek ve dn vermekde de durum
byledir
188[16]
.

Nezir == Adak:

188 -Mutlak olarak adakda bulunan bir kimsenin,
adan yerine getirmesi, zerine den bir bortur.
Adan bir arta balanmas ve artn da meydana
gelmesi ile ada yerine getirmek yine bor olur.
189 -mam- A'zam'dan son rivayet edilen bir gre
gre, meydana gelmesi matlub olmyan bir arta
balanan nezirler iin yemin keffretini demek yeterli
olur.
190 -Olunu kesmeyi veya kurban etmeyi adayan
kimseye koyun kesmesi lzm gelir (SZ).


188[16]
Grld zere gerek yemin ve gerekse nikh ve boanma konularnn, ihtimali olabilecek
her ekli ile el e alm belki can skc olabilir. Kanaatmca bu konunun her ihtimali ile ele
almnn sebebi Hz. Peygamberin bu konuda aka olamyaca ve akasnn da cidd olduunu
ifade eden szleridir. Bu hadis, bu konuya gerekden bir cidiyet kazandrm ve oyuncak
durumundan kurtarmtr. Bu konuda dolambal olan her yol kapanmtr. Her ey ak ve
cidd olmaldr (Mtercim).

HADLER = CEZALAR
189[17]


189[17]
Haddinoulu hucld gelir. Lgtta men etmek, engel olmak demektir, insanlar ieriye
girmekden men ettii iin kapcya haddad denilir. Akarn hududu; bakalarna karmasna mni
olan engeller, manialar anlamn ta-
ir. Bylece gayr menkuln hududu onun snrlardr.
Bir ksm cezalara hudd ad verilir; bunlar zararl ve fena hareketlerden insanlan men ederler.
.
Hi kimse kendisine ait hududun inenerek yerine geilmesine, hakknn bakalar tarafndan
inenmesine raz
olmaz. Milletler, hudutlarn korumak iin olanca glerini seferber ederler ve bu uurda da
lrler. Hatta komu
Allah Teda haramlarn, gnhlarn, sularn hudutlarn tayin etmi yine eitli ekil ve
gayelerle bu sulan
millet ordularnn hudutlarna yaklamasndan bile endie duyar ve nota verirler.
iliyenlere verilecek cezalarn hududunu izmitir. Allah Tel hudutlarn alarak yasak olan
ilerin yaplmasna
bildirmitir.
ve yasak blgelere girilmesine asla raz deildir. Hudutlarn iniyenlere nceden
arptrlacaklar cezalan da
Deil hududu ap gitmek, onlara yaklamada bile insan olu iin tehlike vardr. Kur'an: "... Bu
(hkmler)
Allann snrlardr. Sakn onlara yaklamayn. te Allah ayetlerini bylece insanlara aklar. Tki
korunsunlar"
(Bakara, a: 187) buyurur.
Had, ayrca bir sua verilecek cezann en son snrdr. O snrdan teye fazla bir ceza vermek
sua denk bir ceza
olmadndan adaletsizliktir. Ceza; ayn suun ileni ekil ve gayelerine gre deiir. Bunun en
fazlas Allah'n
tayin ettii hududu aamaz. Hafifletici sebeplerle bu huduttan aaya doru iner ve su kendine
denk bir
karlkla hkme balanr. Bylece su-ceza llerine riyet, hududa, snrlara riyet olur.
Hrsza verilebilecek
Kuran: "... Bunlar Allah'n snrlardr. Onlar (ineyip) gemeyin. Kim Allah'n snrlarn
aarsa, ite onlar
en byk ceza elini kesmek olabilir. Oradan teye geilemez. Aaya doru ise ekil ve niyete
gre inilebilir.
zalimlerin t kendileridir." (Bakara, a: 229) buyurur. Dier bir ayette de yle denilir: "Bunlar
Allah'n
hudududur. Kim Allah'n hududunu (ineyip) aarsa muhakkak ki kendisine yazk etmi olur.
Bitmezsiniz,
olurki Allah bunun arkasndan bir i peyda ediverir." (Talk, a: 1)?
u ayette Allah'n hududlarm gzetenlerin, onlar amyanlarm cennette olacaklarn mjdeler:
'Tvbe edenler,
ibadet edenler, hamd edenler, seyahat edenler, rk' edenler, secde edenler, (insanlara) iyilii emr
edenler ve
(onlar) ktlkden vaz geirmiye alanlar ve Alla-hn hududlarn koruyanlar (yok mu? te
onlar da cennet
ehlidirler. Habbim) sen o m'minlere dahi (cenneti) mjdele." (Tevbe, a: 112). Hudutlara riyet
ve onlan
amamak konusunda daha pek ok ayetler vardr. Bu ayetler bize belirtilen esaslara uymamz
sylerler ve
cezalarn son snrlarnn geilmesine izin vermezler.
haatr- hayline gelmeyecek bir cihetde de rzklandrr. Kim Allah'a gvenip dayanrsa O, ken-
disine yetiir.
Her ey iin bir mikdar tayin edilmitir. Gerek adalet, dil hkm o mikdar zerinde durmaktr.
Ayette: "Onu
phesiz ki Allah, emrini yerine getirendir. Allah her ey iin bir mikdar =: (l) tayin etmitir."
(Talk, a: 3)
buyurular. Buna gre suca denk oamyacak az bir ceza tam bir lszlkdr. Bu, zarara u-
yanlan ve
vicdanlar incinen halk tatmin etmez. Onlarn sulular aleyhine baka sular ilemelerine sebep
olur. Bylece
ilenen sularn ve sulularn adedi oalp gider (Mtercim).
Hukukuiah = (hudd-i er'iyye): Allah haklar demektir, ki hukuk y-
nnden mikdarlan belli olan hadd-i sirkat, hadd-i sekr = (sarholuk), hadd-i hamr, hadd-i kazf =
(iftira), hadd-
zina ve yol kesicilerin haddinden ibarettir. Bucezalann yerine getirilmesi cemiyetin menfaatidir. ,
Muhsan: kl-bli, hr, mslim ve iffetli olan erkek demektir. Bu vasflara sahip olan kadna da
muhsana
denilir. Bu vasflar tayanlar birbirleri ile sahih bir nikhla evlenip cins temasda bulunmu
olurlarsa sonradan
i-liyecekleri bir zinadan dolay recm cezasna arptrlrlar.

ZNA

191 -Had; Allah hakk olarak vacip olan, mikdar belli
bir cezadr.
192 -Zina; phenin dnda olarak ve nikhna mlik
bulunmad bir kadna nnden, erkein cins
mnasebette bulunmasdr.
193 - Zina suu, beyyine ve ikrar ile sabit olur.
194 - Beyyine; bir erkein ve bir kadnn zina ettiine
drt erkein ahit olmalardr.
195 -ahitler hkim huzurunda ehdette.bulununca
hkim ahitlere:
a) Zinann ne demek olduunu,
b) Nasl yapldn,
c) Ne zaman ve nerede zina edildiini,
d) Zina eden kadnn kim olduunu sorar.
Drt ahit bunlar akladktan sonra, her ynden
kadnn erkee haram olduunu ifade ederler. Bu drt
kii srmedandaki (mil) hareketi gibi bu olay
grm.bulunduklarna ahitlik ederler.
196 -ahitlerin dil olup olmadklar, gizli ve ak
olarak aratrlr, ve adaletli kimseler olduklar ortaya
knca zina suuna hkm verilir.
197 -ahitler drtten az olunca zina suunu iddia
edenler iftira etmi olurlar.
198 -ahitler, recm = (talyarak ldrme) den nce
ahitliklerinden dnerlerse ceza der ve kendilerine
iftiradan dolay had cezas verilir. Recm cezas infaz
edildikten sonra dnerlerse lenin diyetini derler,
infazdan sonra ahitlerden yalnz biri ahitliinden

Recm: Lgtta ldrmek, kovmak, terk etmek, lanet etmek demektir. Atlan taa da recm denilir,
istilanda
"Muhsan olup zina eden erkek ile muhsana olup zina eden kadm kendine ait bir tarzda talayarak
ldrmek"dir.
Celd: Lgtta, deri zerine vurmaktr. Her bir vurua celde denilir. Is-lahda "Muhsan olmyan,
fakat mkellef
olan zn ile zniyenin muayyen uzuvlarna kendine mahsus bir ekilde kam veya denekle
vurmak"dr.
hsan: er' cezalarn yerine getirilebilmesi iin hukuk ynnden bulunmas lzm gelen baz
vasflarn bir
ahsta toplanmas dr.
hsan- recm: Bir kimse zerinde akl, bul, hrriyet, islm, sahih nikh ile evlilik vasflarnn
bulunmas ve
ailesinin de bu vasflar zerinde tamas ve sonra da" cins mnasebette bulunmu olmalar
demektir ki, muh
san kelimesi ile anlatlmt.

dnerse diyetin drtte birini der.
199 - ahitlerin hkimden uzak olmalar, kendilerini
ahitlii ikame etmeye mni olmadka eski bir zinaya
eh'det etmeleri kabul olunmaz.
200 - Zina suu ikrar ile de sabit olur. krar; kil ve
bali olan bir kimsenin drt ayr oturumda drt defa
bizzat zina ettiini sylemesidir. Hkim her defasnda
suluyu grmiyecei ekilde kovar.
201 -Drt ayr oturumdaki drt ikrardan sonra hkim,
zinann ilendii zaman hari, ahitlere sorduklarn ona
da sorar. Zina ettii iyice anlalnca o kimseye had
cezas vermek gerekir.
202 - Had vurulmadan nce veya ortasnda ikrarndan
dnerse serbest braklr.
203 - Hkimin ikrar edene ikrarndan dnmesi iin
"Belki sen phe ile temasda bulundun veya sadece
ptn yahut dokundun" tarznda telkinde bulunmas
mstehap olur.

Haddin ekli ve Yerine Getirilii;

204 - Eer muhsan ise, zina edenin cezas lnceye
kadar tala recm olunmaktr.
205 - 1) Sulu geni bir yere gtrlr. Zina suu
beyyine ile sabit olmusa nce ahitler, sonra hkim ve
daha sonra da halk recme baslar. ahitlerin hepsi veya
biri talamakdan ekinirse recm olunmaz.
2) Zina suu ikrar ile sabit olmusa recme nce hkim
balar ve sonra da halk katlr.
206 - Zina eden muhsan deilse, onun cezas "celd"dir.
Bu da hrler iin yz, kleler iin elli denek (celde)
vurmaktr.
207 - 1) Celd; dal, buda, kenar olmyan bir sopa ile
ortalama vurula, tenasl uzvundan, yznden ve
bandan baka her tarafna, devam bir yere vurmamak
zere vurulur. zar = (entari, don, gmlek) hari dier
elbiseleri kartlr. Kadnn ise krk ve kaftanndan
baka elbisesi kartlmaz.
2) Recm cezasnda kadn iin bir ukur kazlmas caiz
olur.
3) Erkek, btn had cezalarnda ayakta dvlr.
208 - Muhsan olan bir kimseye hem recm ve hem de
celd cezas verilemez. Muhsan olmyan bir kimseye de
hem celd ve hem de srgn cezas verilemez. Ancak
hkim maslahata uygun grdn yapabilir. Efendi
devlet reisinin izni olmadan klesine had cezas tatbik
edemez.
209 - 1) Zina eden, muhsan bir kimse olduu zaman
hasta olsa bile recm edilir. Denek cezasnda ise
iyilemesi arttr.
2) Hmile kadna, doum yapmadka had cezas tatbik
edilmez. Denek cezasna arptrlm olsa nifas hli
tamamen sona ermedike cezas yerine getirilmez.
3) Recm cezas doumdan hemen sonra infaz edilir. Bir
bakc bulunmazsa, ocuun anasna muhta olmad
bir zamana kadar infaz geciktirilir.
210 -hsan- recm = (recmedilmeye mstahak olma
sfat) hrriyet, akl, bul, mslman olmak, sahih bir
nikhdan sonra nceden cins temasn yaplm olmas,
erkek ve kadn her ikisinin de bu sfatlara sahip
olmasdr. hsan ikrar ile veya iki erkek yahut bir erkek
iki kadnn ahitlii ile sabit olur. Kar-koca arasndaki
nesebi belli bir ocuklarnn olmas ile de ihsan sabit
olur.

Haddi Gerektiren ve Gerektirmiyen Cins
Temaslar:

211 -Bir kimse aaya doru; oul ve torunlarnn
cariyeleri ile cins temasda bulunur ve onun kendisine
haram olduunu bildiini sylerse; yahut yukarya
doru baba ve uslnden olan dier kimselerin ca-
riyeleriyle mnasebette bulunsa veya annesine ait,
karsna veya klesi bulunduu efendisine ait bir cariye
ile temasda bulunsa veya talk ile boanm, iddet
bekhyen karma temas etse ve onun kendisine hell ol-
duunu zannettiini sylese had cezas vurulmaz.
Fakat onun kendisine haram olduumu bildiini
sylerse had cezas verilir. Kardei ve amcasna ait
cariye ile mnasebette bulunursa her durumda da had
cezasz verilir.
212 -Zina etmek iin; cretle bir kadn tutup zina eden,
yahut nikh altnda bulunmyan bir kadnla tenasl
uzvu olmyan yerinden temas eden veya ivata
190[18]


190[18]
Livata: Erkein erkekle temasda bulunmasdr.
yapan kimseye had cezas deil de ta'zr
191[19]
cezas
verilir.
213 -Ailesinden bakas kendisiyle zifafa konulmu
olsa ve erkek de onunla cins temasda bulunsa had
cezas verilmez, fakat mehrini vermesi gerekir.
Yatanda baka bir kadn bulup onunla temas edene
had cezas verilir.
214 -Dr- harpte ve baler lkesinde zina etmi
olanlara had cezas verilmez.
215 - Hayvanlara temas edene ta'zr cezas verilir.
216 -Kk kz ocuuna veya mecnun bir kadna
temas edenlere had cezas verilir.
217 -kl-bli olan bir kz, kendi arzusu ile bali
olmyan veya mecnun olan bir erkekle cins
mnasebette bulunursa had cezas verilmez.
218 - Ta'zr cezasnn en ou otuz dokuz en as da
denektir. En iddetli vuru ta1 zr cezasnda sonra
hadd- zinada daha sonra da hadd- rb = (iki
imekten dolay vurulan had) de olur. En hafifi de
iftiradan dolay verilen had cezasnda olur.

HADD KAZF = FTRA CEZASI
192[20]


219 Zina iftirasnda bulunmann hrler iin cezas
seksen, kleler iin krk denektir.
220 - Bu ceza, muhsan14 olan bir kimseye ak ziria
lfzlar ile iftira etmek sebebi ile verilir. Cezann
verilebilmesi iin iftiraya urayan = (makzf) m davac
olmas da arttr.
221 -Denek (kafa, yz ve tenasl uzvu hari aynen
zina suunda olduu gibi) devaml bir yere deil de,

191[19]
Ta'zr: Muayyen ls olmyan bir cezadr. Hkim kendi takdirine gre cezalandrr.

192[20]
Kazf: Lgtta herhangi bir eyi atmak demektir. Istlahda ise "bir kimseye zina isnad
etmek"dir.
Kzif: Zina isnadnda bulunan.
Makzf; Kendisine zina snad yaplan kimsedir.
iftira, gayr meru bir tecavz ve saldrdr. Namuslu insanlar bu yzden ok zlr, manen
sarslr ve ok zarar grrler. Hatta iftira bir ailenin ykmna ve ortadan kalkmasna sebep olur.
Bazan bununla da kalmaz, i karlkl aile guruplar arasnda silhl atmaya kadar varr. sbat
yaplamiyan sularn sylenmemesi lzmdr. Kuran sylediklerini isbat edemiyen iftiraclarn
ebediyyen ahitliklerinin kabul edilmiyeceini syler ve onlar fasiklar olarak vasflandrr,
"Namuslu ve hr kadnlara (zina isnad ile) iftira atan, sonra (bu konuda) drt ahit getirmiyen
kimseler (in her birine) de seksen denek vurun. Onlarn ebed ahitliklerini kabul etmeyin. Onlar
fasklarn ta kendileridir. Meer ki bu hareketten sonra tvbe (ve ruc ve (hallerini) slah edeler.
Allah ok yarbgayc, ok esirgeyicidir." (Nr, a: 4-5). 14 -Muhsan iin zina bahsindeki stlahlara
bak (Mtercim).
muhtelif yerlere vurulur, zerinden krk ve paltodan
baka elbisesi kartlmaz.
222 - ftira suu, iftira eden = (kzf) in bir defada
yapm olduu ikrar ile sabit olduu gibi iki erkein
ahitlii ile de sabit olur. Aradan zaman gemesi ile
veya sz geri almakla bu ceza dmez.
223 - hsan- kazf; (iftiraya uryan kimsenin sahip
olmas lzm gelen vasflardr ki, byle kimseye iftira
etmi olana iftira cezas verilir). ftiraya urayan
kimsenin; kl-bli, hr ve mslman, zinadan iffetli
olmasdr.
224 - Bir kimseye "Ey zina eden kadnn olu veya sen
babandan deilsin" diyene had cezas verilir.
225 - lye yaplan zina isnad davasn, ancak iftira ile
kendi neseplerine tecavz vki olanlar yapabilir.
226 - Oulun ve klenin, baba ve efendilerinin hr
annelerine yapm olduklar iftiray dava etmee haklar
yoktur.
227 - Nikhnda olmyan birisi ile haram olduu halde
cins mnasebette bulunan kimseye veya lianla
ocuunun nesebi red edilen kadna iftira edene had
cezas verilmez. Fakat lian, ocuun nesebini red iin
deil de sadece zina iin yaplmsa byle kadna iftira
edene had cezas verilir
193[21]
.
228 -Mste'men
194[22]
, bir kimseye zina isnad ederse
had cezasna arptrlr.
229 - ftiraya uryan lnce had cezas der. Bu
miraslara bir hak olarak devredilmez.
230 - ftira suundan af etmek ve bir bedel karlnda
anlamaya varmak sahih deildir.

Zinadan Baka eyi ftira Etmek:

231 - Bir kimse, mslmana "ey fsk, ey pis = (habis),
ey kfir, ey hrsz yahut ey kadn davraml" derse ta'zr
cezasna arptrlr. Fakh, yahut yksek bir ahsiyete;
ey eek, ey domuz denilerek iftirada bulunulsa bunlar
syliyenlere de ta'zr cezas verilir.

193[21]
Lian iin, Lian bahsine bak.
194[22]
Mste'men; yabanc uyruklu olup, emannme; bir nevi pasaport alarak slm diyarna gelen
kimsedir.

232 - Hkimin had veya ta'zr cezasn tatbik ettii
kimselerin lmesi hederdi = (herhangi bir tazminat
yoktur).
233 - Bir erkek, kendine kar sslenmeyi terk eden,
yatana gel-mekden vaz geen, cenabetlikden
ykanmay terk eden, evinden kan karsn ta'zr etmek
hakkna sahiptir.
234 - Bir defadan fazla hrszlk yapan yahut zina eden,
veya iki ien bir had cezasna arptrlr. Bu ceza hepsi
iin kfi gelir.

HADD-RB = K MENN CEZASI

235 iki imenin cezas; keyfiyet olarak hadd-i zina,
kemmiyet = (denek says) ve suun sabit olmas
bakmndan hadd-i kazf = (iftira cezas) gibidir. u
kadar var ki, olayn eskimesi, ikrar ve ahitlikden
dnmekle had cezas der.
236 -lenen suun eskimi olmas; sarholuun ve
kokunun gitmesidir.
237 - ki ien yakalandnda zerinde iki kokusu
bulunur ve yolun uzaklndan dolay hkime gelinceye
kadar koku kaybolursa yine had cezasna arptrlr.
238 - arabn bir damlasn iene ve kprm radan
sarho olanlara had cezas verilir.
239 - Sarho; erkei kadndan, yeri gkden ayrd
edemiyen kimsedir.
240 - Sann kprm radan sarho olduu ve onu
istiyerek itii bilininceye kadar had cezas verilmez.
241 -Sulunun, sarholuk hli gemeden kendisine had
cezas tatbik edilmez.
242 - arap kokan yahut kusan kimseye (ikrar veya
ahitler bulunmadka) srf bu sebepler yznden had
cezas verilemez.

ERBE*

243 - kilerden haram olanlar drt ksmdr:
1) Hamr = (arab): Bu iki, kaynatlmadan kendi
kendine kabaran, iddetini artran ve kpk atan ya
zm suyundan ibarettir.
Eribe: arab kelimesinin ouludur. Yni araplar
demektir. inemek istemeden iilebilen ince her
svya arab ad verilir. Bu iilen svlarn, merubatn
bir ksm vardr ki, onlar hell, bir ksm da vardr ki
haramdr. Bunlar ya ve kuru zmden, hurmadan,
hububat vs. eylerden kartlr.
2) Til: zm suyu kaynatldnda de ikisinden az
kaybolursa bu ad alr. Eer yars buharlap
kaybolursa ona munassaf derler.
3) Seker: Piirilmeden kendi kendine kabaran taze
hurma suyudur.
4) Nak-u zebb: Kendi kendine kabarp kuvvetlenen
kaynatlmam kuru zm srasdr.
244 - Bu son eit ikinin haraml (itihadla ortaya
konulduundan) arabn haramlgndan daha aadadr.
Bu bakmdan bunlarn sat caizdir ve telef
edildiklerinde de sahiplerine kymetlerinin denmesi
gerekir. Sarho olmadklar mddete bunlar ienlere
had cezas verilmez. Bunlar hell sayan da kfir olmaz.
245 -Kuru hurma ve kuru zm-ralan ok-az
kaynatldklarnda iddetlerini de artrsalar elenceye
kamadan iilip sarho etmediklerinde hell olurlar.
246 - zm ras kaynatlp de ikisi kaybolunca
iddetim artrd zaman kuvvetlenmek kasd ile
iildiinde helldir. Elenmek kasd ile iilirse haram
olur.
247 - Bal, incir, buday, arpa, dar ralar kaynatlsa da
kaynatl-masa da helldir. Bunlardan sarho olanlara
had cezasnn verilip verilmemesi konusunda iki rivayet
vardr
195[23]
.
248 - arabn tortusunu imek ve onunla taranmak
mekruhtur. Kabak, yeil srl testi, ziftle kaplanm kap
ve ovulmu tahta iinde ra yapp imekte bir zarar
yoktur.
249 - araptan dnen sirke, ister kendi kendine ekimi
olsun, ister ekitilsin helldir.


195[23]
Sahih olan gre gre bunlardan sarho olanlara had cezas verilir.
SRKAT = HIRSIZLIK
196[24]


250 - Hrszlk; nisap miktarnda olan veya kymeti
nisap miktarnda bulunan bakasnn mlkndeki
korunmu bir maln, kil ve bali olan birisi tarafndan
kendisinin o malda bir mlkiyet phesi dahi
bulunmadan gizlilik zere alnmasdr.
251 -Hrszlk iin nisap miktar; bir dinar veya hlis
gmden baslm on dirhemdir.
252 - Hrz = (yni bir maln korunmasn salayan yer)
iki trl meydana gelir:
1) Maln meknla korunmu olmas; Evler, odalar ve
dkknlar gibi.
2) Beki vastas ile olur.
253 -Mekn itibar ile hrz olan yerde bekiye itibar
edilmez.
254 -Geceleyin hamamdan mal alan el kesme cezasna
arptrlr. Fakat gndzleyin, sahibi orada bulunsa
dahi, hamamdan mal alana el kesme cezas verilemez.
255 -Mescid ve bo araziler ancak beki vastas ile hrz
= (maln korunmasna mahsus yer) olur.
256 - uval ve adrlar ev hkmndedir. u kadar ki,
yanlarnda koruyucular olmadka bunlarn kendilerini
alann eli kesilmez. Bundan dolay da diyorlar ki,
kefen soyana el kesme cezas verilmez.
257 -Hrszlk suu, iftirann sabit olduu gibi (alann
bir defa ikrar etmesi yahut iki erkek ahidin ehadeti
ile) sabit olur.

196[24]
Sirkat = (hrszlk): Lgtta, az olsun ok olsun, mal saylsn saylmasn bir eyi sahibinin
izni olmadan gizlice arp almaktr. Nitekim kulak hrszl da vardr. Kur'an'da: "Ancak kulak
hrszl eden (eytan) vardr ki onun ardna da (bakanlarn) apak (grd) bir ate paras
dmektedir." (Hcr, a:18) denilerek kulak hrszl tabiri kullanlmaktadr. airin mnay
almas, san'at vs. eyleri almak da vardr.
Sark: Hrsz, bakasnn maln gizlice alan kimsedir. Kadn olursa srka denilir.
Mesrk: alman ey
Mesrkun mih: Mal alnan kimsedir.
Hrz: Bir maln dete gre korunmasna mahsus olan yerdir ki, ikiye ay-rlr: 1- Bizzat eyann
korunmas iin hazrlanmtr. Buna "Hrz binefsihi" denilir. Ev, dkkn, sandk, kasa vs. 2- Hrz
bigayrihi: Eyann korunmas iin hazrlanmamtr. Bu yerlere izinsiz girilir. Yollar, bo araziler
vs. yerler gibi.
insanlarn mala kar meyil ve arzulan fazladr. Bilhassa ihtiya ve zaruret hallerinde bu hrs daha
da artar, ihtiyalarn meru yollardan elde et-miye uramyan ahlksz tembeller, bakalarnn
maln hell olmyan yollardan ele geirmek isterler, onlarn bu kt emel ve hrslarnn nne
ceza duvar koymak gerekir. Kur'an byle bir duvarkoymutur: 'Erkek hrszla kadn hrszn -o
irtikb ettiklerine bir karlk ve ceza, Allahdan (insanlara)
ibret verici br ukubet olmak zere- ellerini kesin. Allah mutlak galiptir, yegne hkm ve hikmet
sahibidir."
(Mide, a: 38) (Mtercim)

258 -Hkim hrszla ahitlik yapanlara;
'
a) Hrszln nasl yapldn,
b) Ne zaman yapldn,
c) Hrszln yapld mekn,
d) alman eyin mhiyetini sorar. ,
259 -Mal alman kimsenin, hrszn ikrar, ahitlerin
ehadeti ve el kesilmesi esnasnda orada bulunmas
lzmdr.
260 - Bir topluluk, maln korunduu mahalle girip
onlardan biri alman mal zerine alsa ayr ayr hepsine
nisap miktar mal dd zaman hepsine de el kesme
cezas verilir.
261 -Duvar delip elini ieriye sokarak mal alann eli
kesilmedii gibi, hrszlardan biri ieriye girip mal
dardakine verirse yine el kesme cezas verilmez. Eer
hrsz mal yola atp sonra onu alrsa el kesme cezasna
arptrlr. Eer mal eee ykler ve sonra da nne
katp gtrrse yine el kesme cezasn alr
197[25]
.
262 - Sarrafn sandna veya bakasnn cebine elini
sokup alana el kesme cezas verilir.
Elin Kesilmesini Gerektirip Gerektirmiyen Mallar:
263 - islm memleketinde kymetsiz grlen, odun,
balk, av hayvan, ku, al, zernik ve bunlara benzer
eylerin alnmasndan dolay el kesme cezas verilmez.
264 - Meyveler, sebzeler, et, st gibi abuk bozulan
mallarn alnmas el kesme cezasn gerektirmez.
265 - El kesme cezasnn verilebilmesi iin, alman
malda, hrsz onun alnmasnn mubah olabilecei
kanaat ve teviline gtren bir durum olmamaldr. Nee
veren ikileri, oyun letlerini, tavla ve satran
takmlarn ve altndan yaplm putu almak gibi:
(Bunlar alanlara el kesme cezas verilemez). Bunlar
gibi altn yaldzl mushaf ve kendisinde mcevher
bulunan hr bir ocuu, kleyi, hasad edilmeden nce
ekini, aa zerindeki meyveleri, ilm kitaplar almak
sebebi ile de el kesme cezas verilemez.
266 - Hint nar, kana
198[26]
, abonoz, sandal ve d

197[25]
Eer maln bulunduu yerden eekden nce kar ve eei orada brakp o da arkasndan
kar .ve kendi kendine sahibinin evine giderse el kesilmez. Bir-kimse ald eyay kendisine ait
bir kua balar ve onu, eyay ald evde kendi hline brakr, ku da bundan sonra uup evine
giderse el kesilmez. nk bu hayvanlar serbesttirler. alman eya evden geen bir dereye atlr
ve su onu alp gtrr de sonra kartlrsa el kesilmez. Su kendi kuvveti ile gtremez de hrsz
onu hareket ettirirse el kesme cezasna arptrlr.
198[26]
Hint narna Arapada sc denilir. Abanoza benzer ok kymetli bir aatr.
aalarn, yakut, ze-berced, kymetli yzk talarn ve
aadan yaplm kaplar alanlar el kesme cezasna
arptrlrlar.
267 - Emniyeti istismar ederek mal alan hinin, kefen
soyanlarn, bir mal sahibinin gzleri nnde alp kaan
= (muhteris) m, ehirde veya kyde bulunan bir mal
zorla ve alenen alan == (mntehib) in eli kesilmez.
268 - Bir kimse kendisine mahrem olanlarn veya
efendisinin, efendisinin karsnn, mevls olan kadnn
kocasnn, kendi ailesinin, mktebinin maln alarsa el
kesme cezasn giymez.
269 - Devlet hazinesinden veya ganimetlerden yahut
orta bulunduu maldan alanlara da el kesme cezas
verilmez.

El Kesme ekli:

270 - Hrszn (ilk hrszlnda) sa eli bilekden kesilir
ve (kan zayi olmamas iin) illa tedavi edilir.
271 -Hrsz ikinci defa hrszlk yaparsa (mafsalndan)
sol aya kesilir. nc hrszlkta artk uzuv kesme
ynne gidilmez. Tvbe edinceye kadar hapsedilir.
272 - Hrszn sol eli kesilmi veya olak yahut sol elin
ba parma veya ba parmakdan baka iki, bir rivayette
de parma kesilmi olsa, yahut sa aya kesilmi
bulunsa veya sa ayana basamasa, yahut yrmesine
mni olacak derecede topal olsa, ne sa eli ve ne de sol
aya kesilir.
273 - Hrsz ald eyay satn alr veya kendisine
hediye edilir, yahut onda bir hak iddia ederse el kesme
cezas verilmez.
274 - Hrszn eli kesildiinde ald mal yannda ise
sahibine geri verir. Harcarimsa artk onu tazmin
etmez.
275 - Hrszn yapm olduu bir hrszlkdan dolay eli
kesilir ve sonra nceden alm bulunduu mal onda
hibir deiiklik olmadan tekrar alarsa artk eli
kesilmez. Fakat hli deimise mesel iplik
tekrar alars iken bez yaplmsa el kesilir.
Kana: iek cinsinden bir bitkidir. Asl yeri Asya ve


Amerika'dr. Sap ok sert, yapraklan iri ve
yunmrtavridir. iekleri muhtelif renklerde olur. Bu
bitkiden krmz bir boya kartrlar (Bak. El-Mncid).

YOL KESCLERN HUKMU
199[27]


276 - Bir topluluk veya bir ahs yol kesmee kar ve
bu ii yapmadan nce yakalanrlarsa tvbe edinceye
kadar hkim tarafndan haps olunurlar.
277- Yol kesenler bir mslmanm veya bir zimmnin
maln alrlar ve bu mal blnnce her birine hrszlk
nisab kadar hisse derse aprazvr (sa) el ve (sol)
ayaklar kesilir.
278 - Yol kesenler insan ldrmler ve mal da
alamamlarsa ldrlrler. Bu hususta lenlerin
velilerinin affna iltifat edilmez.
279 - Yolcularn hem mallarn almak, hem de
kendilerini ldrmek sureti ile yol kesicilik yapanlarn;
nce aprazvri el ve ayaklar kesilir, sonra ldrlr
ve aslrlar. Hkim isterse el ve ayaklarn kesmeden
ldrr. Veyahut da el ve ayaklarn kesmeden asmak
sureti ile ida-. ma mahkum eder.
280 - Yol kesici, diri olarak aslnca; lnceye kadar sol
memesi alt yarlr. gnden fazla da asl braklmaz.
281 -Yol kesicilerden yalnz biri ldrme iine
mbaeret etmise had = (ceza) hepsine verilir.
282 - Yol kesenler arasnda ocuk, mecnun veya yolu
kesilenlere mahrem olan birisi varsa ldrme hakk
velilerin olur. (Yni had der, lenin velisi af edince
veya sulh olunca da ksas der).


199[27]
Yol kesicilik, insanlara kar ok byk birs aidindir. Seyahat emniyeti-, ni tamamen
ortadan kaldrr, insanlar bir yerden dier bir yere gidemedikleri gibi mallarn da nakledeniezler.
Bir blge ile dier blge arasndaki mnasebetler tamamen kesilir ve dnyann o kesimi fel olur.
Bu balamdan yol kesicilik Kur'an'da Allah ve peygamberine kar alm bir harp olarak
vasflandrlr. Blgeyi felce uratanlar ok iddetli cezaya arptrlrlar (Mtercim).
"Allah ve Resulne (m'minlere) harb aanlarn yer yznde (yol kesmek suretiyle) fesatha
koanlarn cezas, ancak ldrlmeleri, ya aslmalar, yahut (sa) elleriyle (sol) ayaklarnn
aprazvr kesilmesi, yahud da (bulunduklar) yerden srlmeleridir. Bu onlarn dnyadaki
rsvayldr. Ahirette ise onlara,(bakaca) pek byk bir azab da vardr- - u kadar var ki, siz
kendileri zerine kaadir olmazdan (kendilerini ele geirmezden) evvel tvbe eden (muhariplerle
yol kesen)ler mstesnadrlar. Bilin ki Allah ok yarl-gaycdr, ok esirgeyicidir." (Mide, a: 33-
34).
Kt'-tark = Yoi kesen: insanlarn mallann zor kullanp glib gelmek sureti ile ellerinden almak
iin yol kesen kimsedir. Bunun oulu "kiitta' tank" gelir. Yol kesene "muharib" de denilir. Yolu
kesilene de "maktu'un aleyh" denilir.
283 - SYER = CHAD
200[28]


1) Umum seferberlik halinde cihada itirak etmek farz-
ayndr. Ksm seferberlikde ise farz- kifyedir.
2) Kfirler ile harb etmek kil, shhatli, hr ve gl
olan her erkee farzdr. Dman saldrdnda onu
lkeden kartmak btn insanlara farz olur. Bu
durumda kadnlar ve kleler koca ve efendilerinin izni
olmakszn harbe karlar.
284 - Mslmanlarn (iae kmli ve harp
malzemelerinin tedariki gayesiyle) ihtiyalar olduu
zaman gazada bulunmak iin cret alp cret
vermelerinde bir beis yoktur.
285-slm ordular dman bir ehir veya bir kalede
muhasaraya aldklar zaman onlar nce slama davet
ederler. Mslman olurlarsa onlarla harb etmekden vaz
geerler. Mslman olmay kabul etmediklerinde eer
cizye ehlinden iseler cizye vermee arrlar.

200[28]
Siyer: Sret kelimesinin ouludur. Sret; ister hayrl olsun ister erli
olsun yol anlamndadr. Bu blme "Siyer" adnn verilmesinin sebebi Hz. Peygamber (S.A.V.) in
yolunu ve Hz. Peygamber ile ashabn harp hususunda takip ettikleri yollar ve bu alanda
nakledilen szleri iine ald iindir.
Cihad, muhkem (kuvvetli) bir farzdr, inkr eden kfir olur. Bunun farz oluu; Kur'an, snnet ve
icna ile sabittir: Kur'an'da: 'Kendilerine kitap verilenlerden ne Allah'a, ne hiret gnne
inanmyan, Allah'n ve peygamberinin haram ettii eyleri tammyan, hak dinini din olarak kabul
etniyen kimselerle, zell ve hakr kendi elleriyle cizye verecekleri zamana kadar, muharebe edin."
(Tevbe, a: 29) deniliyor. Kfirlerle vuruarak cihad etmek hususunda daha pek ok ayetler vardr.-
Bir ayette de: "Size harb aanlarla, Allah yolunda siz de douun (mdafaa harbi yapn. Ancak)
ar gitmeyin. phesiz ki Allah ar gidenleri sevmez." (Bakara, a. 190) buyurulur.
Hz. Peygamber de "Allah Tealamn beni peygamber olarak gnderdii gnden kyamete kadar
cihad devam edecek olan bir farzdr. Hatta mmetimden bir topluluk deccal ile harb eder."
(Davud, Cihad 33) buyurdular.
Cihad hususunda mmetin de icma' vardr. Hz. Peygamberimiz ordu veya kk bir asker birlik
gnderdii zaman onun komutanna Allah'dan korkmay tavsiye eder ve: "Allah yolunda onun
ismi ile savan. Allah' tammiyanlarla vuruun. Taknlk yapmayn. Ahdinizi bozmayn.
Bakalarna misal olsun diye hi kimseye ikence etmeyin. ocuklar ldrmeyin. Mriklerden
olan dmanlarnzla karlatnzda eye davet edin: 1- nce slama arn. Mslman
olurlarsa onlardan bunu kabul edin ve onlar brakn, 2- Mslman olmay red ederlerse cizye
vermee arn. 3- Cizyeyi kabule yanamazlarsa harb atnz bildirin. Onlar, bir kalede veya
ehirde muhasaraya aldnzda sizden Allah'n hkmne gre muameleye tbi tutulmalarn
isterlerse, onlar bu hkm karsna getirmeyiniz. nk siz Allah'n onlar hakkndaki hkmnn
ne olduunu
bilmezsiniz. Fakat onlar kendi hkmnze getirin. Sonra reyinize gre haklarnda hkm verin.
Sizden
kendilerine Allah ve Resulnn zimmetinin verilmesini isterlerse bunu da onlara vermeyin. Fakat
kendinizin ve
babalarnzn zimmetini verin. nk babalarnzn ve kendilerinizin zimmetlerini bozmanz
Allah ve Resul
zimmetini bozmanzdan daha hafiftir." buyururlar. (Davud, Cihad, 82, Tirmiz, Diyt, 14, Siyer,
47).
slm dncesi ierisinde harp iyi bir ey olarak grlmez ve sulh iinde yaamak mmkn
olduka bu yola ba
vurulmaz. Harp insanlar ldrmek, lkeleri yakp ykmaktr. Harbin taknlklarm bertaraf iin
baz tedbirler ve
kanunla getirilmise de silhlar patladnda bunlara uymak zor mmkn olur. Gzellikler
sralanrken harp
esasnda deil de dolaysiyle gzel olarak vasflandrlr (Mtercim).

Kendilerine cizye denilen verginin mikdar ve denme
zamanlar da aklanr. Cizye vermeyi kabul ederlerse
mslmanlarm lehine ve aleyhine olan hkmler
onlarn da lehine ve aleyhine olarak ilemeye balar.
286 -Bir memleket halkna slama davet emri
ulamamsa (savaa tutumadan nce) onlar slm
dinine davet etmek vcib olur. Eer daha nceden
ulamsa yeniden davet etmek mstehab ~ (iyi bir
hareket) olur
201[29]
.
287 -Dman slm dinine girmek veya cizye vermek
klarndan hibirini kabul etmeyince Allah'dan onlara
kar yardm istenerek harbe tutuulur. Onlara kar
mancnk kullanlr. Ekinleri ve aalar yok edilebilir,
(mal ve mlkleri) yaklr.
288 -Dman kendi elinde bulunan mslmanlar
kendisine kalkan gibi kullanrsa mcahitler, onlarn
arkasndaki dman kasdede-rek at yaparlar.
289 - Harp Esnasnda Yaplmamas*Gereken eyler:
a) Mslmanlar antlamalarn bozmamaldrlar,
b) Hyanetten uzak durmalar ve ganimetten
armamalar gerekir,
c) Bakalarna ibret olsun diye kimseye ikence
edilmemelidir,
d) Mecnun, kadn, ocuk, kr, ktrm, sa eli kesik ve
ok yal kimseler ldrlmezler. Ancak bunlardan biri
devlet reisi olur veya muharebe etmee iktidar bulunur,
yahut muharebeye tevik eder veya harb hakknda
gr olan kimse olur, mal ile muharebeyi
destekliyenler bulunur, veyahutda hile yapan bir yal
olursa bunlar da fiil olarak harbe katlanlar hkmnde
olur.

Dmanla Sulh Yapmak:

290 - Mslmanlar kuvvetli olduklar zaman, dmanla
sulh yapmalar gerekmez. Fakat mslnanlarn kuvveti
yoksa dmanla sulh yapmalarnda bir mahzur yoktur.
291 -Dmanla mtareke yapldktan sonra harbe
devam etmenin daha uygun olduu grlrse, antlama
bozularak kar tarafn devlet bakanna durum

201[29]
Bir ksm hukukular davet etmeden de harb etmek caizdir diyorlar. nk islmiyet
dman lkesinde de yaylmtr. Islmn yaylp genilemesi tebli yerine geer. Eer baskn
yapmak gerekiyorsa davet yaplmaz.
bildirilir.
292 -Sulh antlamasndan sonra dman hiyanete balar
ve devlet bakanlar da bu durumu biliyorsa
antlamann bozulduu bildirilmeden onlarla harb
edilir.
293 - Mal ve dier eyler karlnda dmanla sulh
olmak caizdir.
294 - Muhasaradan nce dmandan alman mallar
cizye, muhasaradan sonra almanlar ise ganimet
hkmndedir.
295 - Zaruret halinde dmana mal vererek sulh olmak
caizdir.
296 - Dinden dnenler bir ehre glib gelirler ve
zimmler ahdi bozarlarsa mtareke iinde yayan
mrikler hkmnde olurlar.
297 - Sulhdan nce olsun sonra olsun dmana silh ve
harpte i gren hayvanlar satmak ve dman tehiz
etmek mekruhtur.
Eman
202[30]
:
298 -Bir erkek veya bir kadnn, toptan ehir halkna
yahut bir toplulua veya tek bir gayri mslime eman
vermesi sahihtir. Eman ver-nekde bir zarar varsa eman
veren kimse devlet bakan tarafndan cezalandrlr ve
verilen eman da kaldrlp sahiplerine bildirilir. ,
299 -Zimmnin, esirin, dman ierisinde kalan
tccarn, dman safmdayken slm kabul edip daha
henz onlar arasnda bulunan mslmann ve harbe
katlmasna izin verilmiyen klenin verdikleri eman
geerli deildir. Murahkn da eman vermee hakk
yoktur.
Bir lke zorla fethedildii zaman devlet reisinin
yapabilecei ey:
300 - slm ordusu bir lkeyi zor kullanarak fethettii
zaman devlet reisi serbesttir;
1) sterse o lkeyi ganimet sahipleri arasnda taksim
eder,
2) sterse de ahalisine brakp kendilerine cizye ve
arazilerine de hara vergisi koyar,
3) Ald esirleri de dilerse ldrr, dilerse kleletirir
veya onlar mslmanlarm zimmetinde olmak zere hr

202[30]
Eman, korkusuzluk ve endieden uzak olmaktr, istilanda eman; "Dmana, hayatnn
korunacana ait teminat vermektir." Eman alan dmana, ms-te'min veya m ste'men denilir.
Mste'menin mal, can ve namusu her trl tecavzden korunur.
ve serbest brakr.
4) htiya olmadka dman esirlerini fidye karhnda
veya ms-lman esirler karlnda geri vermez
(SM.
203[31]
.
5) Ordular geri dnerken yanlarnda hayvan bulunur ve
onlar da beraberlerinde getiremezlerse keserler ve
sonra da yakarlar. Silhlar (ve dier mallar) da ayn
ekilde yaklp imha edilir.

GANMET VE TAKSM
204[32]


301 -Elde edilen ganimetler (slm memleketine
tanmadan) dman yurdunda iken taksim edilemezler
(S).
302 - Ganimetlerin taksim edilmeden nce satlmas
caiz deildir.
303 - Ganimet ehlinden olan mcahid, dman
yurdunda = (dr- harpte) lrse ganimetten hisse
alamaz. Ganimet, slm lkesine karldktan sonra
len mcahit = (gnim)lerin hissesi miraslarna kalr.
304 - Harpte, geri hizmetlerde alanlar ile nde
vuruanlar ganimetten eit hisse alrlar. Orduya,
dman yurdunda iken sonradan katlanlar da
ncekilere ortak olurlar.
Ticaretle megul olan kiilere, harbe itirak etmedike,
ganimetten hisse verilmez.
305 - Devlet reisinin ganimetleri tamak iin elinde
vastalar yoksa onlar slm lkesine karmalar iin
mcahitlere emanet olarak verir. Ganimetler yurda
getirildikten sonra da taksim edilir.
306 - Asker, ihtiya olduu zaman dman lkesindeki
otluklar hayvanlarna otlatr. Gda maddelerini
yiyebilir, yalardan faydalanr. Ele geirdii silhlarla
harb eder ve hayvanlara biner. Elde ettii elbiseleri
giyer. lkelerine dndkleri zaman ise bunlarn hi
birini yapamazlar. Ganimetler taksim edilmeden nce

203[31]
Eb Yusuf ve Muhammed'e gre esirler mbadele edilir. nk mslmanlarm bize
dnmesi bize yardm olur. Sonra mslman kurtarmak kfirleri l-drmekden daha stndr.
204[32]
Ganimet: Muharebe esnasnda dmandan zorla alnan mallara ganimet denilir. Hediye
olarak, almak sureti ile, kaparak veya ba yolu ile alnan eyler ganimet deildir. Onlar
hassaten alanlarndr.
Ganim: Harbe katlan ve ganimetten hisse almaya hak kazanan mcahid demektir. Bunun oulu
gnimn gelir,

yanlarnda bulunan fazla eylerini de geri verirler.
Taksimden sonra ise o eyalar sadaka olarak verirler.
Dman Yurduna Girildii Zaman Devlet Reisinin
Yapaca ve Ganimetlerin Taksimi:
307 - Dman lkesine girildiinde devlet reisi veya
onun vekili-
svari ile yaya olanlar bilebilmesi iin orduyu
karlayp tefti etmesi gerekir.
308 Dman lkesine girildikten sonra at len asker,
ganimetlerden svari hissesi alr, Fakat atn satar,
bakasna balar, rehin olarak verir veya at harbe
gc yetmiyecek kadar kk, yal yahut hasta olursa
ganimetlerden piyade hissesi alr. Hududu piyade
olarak geipsonra bir at satn alan da piyade hissesi alr.
309 - Ganimetler bee ayrlr. Bete drd (4/5) harbe
katlanlarndr.
310 -1) Piyadeler bir hisse svariler ise iki (SM) hisse
alrlar. Yk develeri ve katrlar iin ganimetten hisse
ayrlmaz. Hisse sadece tek at iin ayrlr (S).
2) Kleler, kkler, mkteb kleler harbe
katldklarn ela normal hisseden daha az alrlar.
Yarallar tedavi eden kadnlar, msl-manlara yardm
eden veya dmann eksik taraflarn ve yollar gsteren
zimmler de normal hissenin altnda pay alrlar.
311 -Ganimetlerin geriye kalan bede biri (175) de;
yetimlere, fakirlere ve yolculara olmak zere e
taksim edilir. Ben Him ile Ben Muttalibin fakirleri,
yetimleri, yolda kalmlar dierlerinden ne alnr.
312 -Kendilerinde kuvvet ve stnlk bulunan bir
topluluk, dman yurduna girer ve oradan ganimet elde
ederlerse bu da bee taksim olunur. Fakat kuvveti
bulunmyan bir toplumun ald ey bee taksim
edilmez.
313-1) Ganimetler yurda karlmadan ve daha henz
harp bitmeden, mcahitlere, tevik iin ganimet
vermeyi va'd etmek caizdir. Bu durumda devlet reisi
askerlere "Kim ki bir dman ldrrse onun selebi =
(zerindeki mal) kendisinin olacaktr." Yahut "Bir
mala rastlyan onun drtte birine sahib olacaktr" der.
2) Ganimetler yurda sokuldukdan sonra fazla mal va'di
ancak bede bir zerinden yaplr.
314 -ldrlen dmann selebi; onun silh, at,
letleri,zerinde bulunan eyler, ahs eyalarndan ve
mallarndan yannda bulunan eyleridir. Bu eyalar
ldrene va'd edilmediinde umum ganimete dahil
olurlar.
Dmann Eline Geirip Kendi lkesine Gtrd
Mallarmzn Durumu:
315 -Dman, mallarmz elde edip kendi lkesine
gtrrse o mallara mlik olur.
316 -Eer, bundan sonra dmana stn gelirsek
ganimetlerin taksiminden nce kim ki maln bulursa,
hi bir karlk demeden maln alr. Ganimetler taksim
edildikten sonra maln bulan isterse kymeti
karlnda onu satn alr.
317 -Bu mal dman lkesine giren bir tccar satn
alrsa; sahibi, isterse onu al creti karlnda geri
alr. sterse de hakkndan vaz geer. Fakat tccara hibe
edilmise kymetini deyerek almas gerekir.
318 -Dman devletlerden biri dierini malub ederek
maln alrsa ona sahib olur. Fakat mslmanlara ait
mkteb, mdebber, m-m'1-veled ve hr insanlar
esir alrlarsa bunlara sahip olamazlar. Eer bir kle
onlara kaarsa ona da mlik olamazlar (SM).
319 -Dmanlarn kleleri mslmanlarn lkesine
mslman olarak gelirlerse hr olurlar. Dman
malup ettiimizde mslman olmularsa durum yine
ayndr.
320 - Mste'menin mslman bir kle satn alp onu
dr- harbe gtrmesi ile kle hr olur (SM).
321 -Bir mslman, emannme olarak dr- harbe
giderse onlarn mal ve canlarna tecavz edemez.
Oradan bir ey alp karsa onu da fakirlere sadaka
olarak verir.
Emannme = (pasaport) Alp slm lkesine Gelen
Harblere Devlet Reisinin Yapaca ve Cizye
Konulmas:
322 -Harb
205[33]
, emannme olarak slm lkesine
gelince devlet bakan ona, bir sene kalacaksa cizye
vergisi koyacan bildirir. Eer slm lkesinde bir
sene kalrsa zimm olur. Bu durumda dr- harbe
dnmesine msaade edilmez. Devlet bakam (cizye

205[33]
Harb: Mslmanlar ile aralarnda antlama bulurum yan gayri mslim lke halkndan her
birine denilir. Kadn olursa harbiye adn alr.

koymak iin) bir seneden az bir vakit tayin eder ve
mste'men = (emannme alan) de o kadar mddet
ikamet ederse yine zimm = (aznlklardan biri) olur.
Hara arazisini satn alp haracn deyince de durum
yine ayn olur.
323 - Harbiye = (yabanc uyruklu gayri mslim bir
kadn) zimm ile evlenince o da zimm olur. Fakat harb
olan bir kimse zimm olan bir kadnla evlenirse zimm
olmaz.

324 - Cizye ki Ksmdr:

1) Karlkl rza ile konulan cizyedir ki, kararlatrlan
miktarn tesine geemez.
2) Dmann yeniliinden sonra kendi mlk ve
topraklar zerinde brakldklarnda devlet bakan
tarafndan konulan cizyedir. Bu durumda zenginlii
meydanda olana, her sene iin 48 dirhem, orta halliye
24 dirhem, fakir olana da 12 dirhem cizye vergisi
konulur. Bu cizye senenin banda tahakkuk eder ve her
ay bir aya den miktarda taksitle alnr.
325-Cizye vergisi ehl-i kitap = (Yahudi ve hristiyan
dinine mensup olan) a, mecslere, Arap olmyan
putperestlere konulur. Arap putperestlerine ve slm
dininden dnen = (mrted)lere bu vergi konulmaz
206[34]

326 - ocuklardan, kadnlardan, mecnun, kle, mkteb
kle, yatalak, kr, ktrm ve ok yal olanlardan,
inzivaya ekilmi rahiplerden ve almaya gc
olmyan fakirlerden cizye alnmaz.
327 - Cizye, zmnimin lm veya slmiyeti kabul
etmesi ile der.
328 - ki senenin cizyesi itima edince tedahl eder,
(yni bir tekinin verilmesi lzm gelir) (SM).
329 - Cizyenin kldk ve zillet vasf ile alnmas
gerekir de "Ey Allah dman cizyeyi ver" denilir.
330 - Zimmler, dr- harbe katlmadklar yahut bir
blgede stnlk elde edip bizimle harb etmedikleri
mddete onlarla yaplan antlama bozulmaz.
Antlamalar bozulan zimmlerin hkm, mrtedle-rin
hkm gibi olur. u kadar var ki onlara kar zafer elde
edersek kle-letiririz ve onlar slama girmeleri iin
zorlamayz.

206[34]
Bunlar ya islm ya da kl ikisinden birini seerler.
331 -Cizye ehli, giyim ve bineklerinde mslm ani
ardan ayrt edilecekleri eyi edinirler. Zaruret olmadan
ata binemezler. Silh kuanamazlar.
332 -Zimmet ehli, slm lkesinde kilise ve havra ina
edemezler. Ancak ykld zaman eskilerini tamir
ederler.
333 - Talib kabilesi hristiy ani arndan
mslmanlarn verdii zektn bir kat fazla cizye alnr.
Onlarn kadnlarndan da cizye .alnr. Talib
kabilesinden r de bir kat fazla alnr. Cizye ve hara
hususunda bunlarn mevl = (kle) lan Kurey
mevllar gibidir.
334 - Cizye ve hara vergileri, Talib kabilesinden ve
ahalisi kartlan arazilerden elde edilen gelirler ve harb
ehlinin devlet reisine verdii hediyeler mslmanlarn
ilerine sarf edilir; Muharipleri, onlarn ocuk ve
ailelerini doyurmak, ak mevzileri, gedikleri kapatmak,
kprler yapmak, hkimlerin, mderrislerin, limlerin,
mftlerin ve zekt memurlarnn yetecek mikdarda
maalarm vermek bu iler arasndadr.

ARAP ARAZSNN HKM VE HARA

335 - Arap arazisi r arazisidir. O da; Uzeybden
Yemen'de bulunan Mehredeki hacerin en nihayetine
kadar devam eden yerler ile orada am beldesi
hududuna kadar uzanan yerlerdir. Sevad, hara
arazisidir. Sevad; Uzeybden Akabe-i hulvana ve Alsden
yahut Sa'lebiyyeden Abba-dana kadar olan yerdir.
Sevad arazisi oradaki ahaliye mlk olarak braklmtr
ve orada tasarrufda bulunmalar caizdir.
336 -zerindeki halk mslman olan her arazi yahut
zorla fethedilip mcahitler arasnda taksim edilen bir
yer r arazisi olur.
337 - Zorla fethedilip halkna braklan veya halk ile
antlama yaplan her arazi hara arazisi olur. Allahm
eref verdii Mekke bu hkmn dnda kalr.
338 - Bir kimse, bir yeri ihya ederse o yerin bulunduu
mevkie (orasnn hara ve r arazilerinden birine
olan yaknlna) itibar edilir (M).
339 - Ayn araziden hem r ve hem de hara
alnamaz.
340 - Her mahsul almnda hara vergisi tahakkuk
etmez. Fakat r her mahsul iin yeniden tahakkuk
eder.
341 -Arazi su basknna urar veya su kesilirse yahut
ekine bir fet gelirse hara vergisi alnmaz. Fakat sahibi
araziyi muattal brakr; iletmezse haracn vermesi
zerine bor olur.

342 - Hara ki eittir:

1) Harac- mukseme, ki r gibi mahsulta bal
olur
207[35]
.
2) Harac- vazife ki, bu Hz. mer (R.A) in koyduu
llerden daha fazla olamaz. Bu da su ulaan her
dnm araziden bir sa
208[36]
= (2920 gr.)
mahsul ile bir dirhem paradr. Yoncann her dnm
iin be dirhem, aalar birbirine bitiik hurma ve
zm bahelerinden on dirhem para-
' 343 - Hz. mer zamannda hara mikdar belli
edilmiyen eylerin
harac tkata gredir. Takatin en sonu da mahsuln
yarsna kadardr.
Konulan vergi yary aamaz. Acizlik hlinde ise
yardan aaya iner.
344 - Bir mslman, hara arazisini satn alr veya
zmm musluman olursa o yerden yine de hara vergisi
alnr.

DNDEN DNMEK VE DNENLERE AT
HKMLER

345 - Bir mslman erkek -Allah korusun- dinden
dnerse hapsedilir ve kendisine slm arz edilir,
pheleri varsa giderilir. Bundan sonra mslman
olursa olur, yoksa ldrlr.
346 - Mrted = (dinden dnen) e islm arz olunmadan
nce onu birisi ldrrse bir ey lzm gelmez.
347 - Mrtedin yeniden mslman olmas iki kere
ehdet getirmesi ve slm dininden baka btn

207[35]
Yni bir sene iinde ayn araziden birden fazla mahsul alnnca hermahsul iin ayr ayn
hara lzm gelir (Mtercim).
208[36]
Bir san = 2920 gram olduu F. Yavuz'un islm Fkh (st. 1970) adl eserinin
138. sahifeainden alnmtr.

dinlerden, yahut girdii dinden uzak olmas ile olur.
348 - Dinden dnenin, mallar zerindeki mlkiyeti
mevkuf olarak sona erer (SM). Eer mslmanla
dnerse mallan da yeniden mlkiyeti altna girer.
349 - Mrted, lr yahut ldrlr veya dr- harbe
katlr ve katldna da hkm verilirse mdebber
klesi ve mn'l-veledi azd olur. zerindeki borlar
da acelelik kazanr. Bu durumda mslman iken
kazandklar mslman olan varislerine intikal eder.
Dinden dndk-den sonra kazandklar ganimet olur
(SM),
350 - Mrtedin dinden dnmeden nce edindii
borlan mslman iken kazandklarndan, irtidat -
(dinden dnme) halinde edindii borlar da irtad
zamannda kazand mallardan denir (SM).
351 -Mrted, mslman olarak geri dnerse
mallarndan miraslarnn elinde bulduunu alr.
352 - Temyiz kabiliyetindeki ocuun mslman
olmas da (Z) dinden dnmesi de sahihtir (SZ). Byle
bir ocuk dinden dnnce mslman olmas iin zor
kullanlr, fakat ldrlmez.
353 - Mrtedde = (dindn dnen kadn) ldrlmez,
fakat hapsolu-nur ve mslmanla dnnceye kadar
her gn dvlr. Bu kadn bir-kimse ldrrse bir ey
demesi gerekmez, fakat ta'zr cezasn alr.
354 - Dinden dnen kadnn mallan zerindeki tasarrufu
caizdir. Dr- harbe katlr, yahut lrse kazanc
miraslannn olur.

Gayri Mslimin Mslman Olmas:

355 - Bir gayri mslim, cemaatla namaz klar veya bir
camide ezan okur, yahut cemaatla klman namazn hak
olduuna inandn sylerse mslman olur.

HAVAR VE BALER
209[37]


356 Mslmanlardan bir topluluk, devlet reisine
itaattan kar ve bir beldeyi zorla ele geirirlerse nce
topluluun yerine uymaya davet edilirler ve pheleri
de bertaraf edilir.
357 - Blere kar silh ilk nce devlet tarafndan
kullanlmaz. Fakat bunu onlar balatrsa hepsi
dathncaya kadar onlarla harb edilir, isyanclar
yeniden toplanr ve ordu hazrlna giriirlerse, bu
sefer-savaa devlet tarafndan balanr.
358 - syanclarla savalrken (kap katlacaklar) bir
topluluklar varsa yaral olanlar ldrlr ve kaanlar
da takib edilir.
359 - syanclarn zurriyyeti = (ocuklar ve aileleri)
esir alnarak kleletirilemez, mallarna da ganimet
olarak el konulamaz. Ancak tvbe edinceye kadar
mallarna el konulur ve tvbe ederlerse mallar ken-
dilerine geri verilir. htiya duyulduunda onlara ait
silh ve harp iin kullanlan hayvanlar ile sava
yaplabilir.
360 - Adalet sahibi (yni isyanclardan olmyan) bir
kimse byi. ldrrse (akrabas ise) ona miras olur.
B de adalet ehlinden birini ldrr ve kendisinin hak
zere olduunu iddia ederse dil olana miras olur (S).
Fakat kendisinin haksz olduunu sylerse miras
olamaz.


209[37]
B: Hakl olan bir devlet reisine veya onun vekiline kar kendisinin hakl olduu
grne kaplarak isyan eden, bununla beraber mslmanla-nn ldrlmesini, mallarnn
alnmasn, kendilerinin esir edilmesini hell grmiyen kuvvet sahibi bir kimsedir. Bniri oulu
but gelir.
Bay: Eza ve zlm gibi yaplmas haram olan bir eyi istemek ve fesada komak, adaletten yz
evirmek ve taknlk yapmak mnalarnda kullanlr. Hukuk stlahnda ise "Bir te'vle dayanarak
haksz yere devlet reisine tbi ol-makdan karak gaebe etmee ahmak"tr.
Havric = (Hriciler): Bunlar kendilerince hak olan bir yoruma dayanarak devlet reisinin kfir
olduuna ve ma'syetine kail olarak onunla harb etmenin farz olduunu iddia ederler. Kendilerine
muhalefet eden mslman-lann ldrlmesi, zrriy eti erinin esir edilmesi ye mallarnn alnmas
gerektiini savunan kuvvet sahibi bir topluluktur. (. N. B. islm Hukuku, c. 3, s. 412).

KERHHYYET = MEKRUH OLAN VE
OLMIYAN LER
210[38]


361 -mam Muhammed'e gre mekruh olan eyleri
ilemek haramdr. mam A'zam ile Eb Yusuf a gre
ise harama yakndr.

Avret Yerlerine Bakma ve Dokunma:

362 -Avref yerlerine bakmak haramdr. Ancak zaruret
hlinde; doktorun, snnetinin, kadnlar snnet eden
kadn snnetinin ve ebenin bakmas bu hkmn
dndadr. Avret bahsi namaz blmnde anlatlmtr.
363 - Bir erkek dier erkein avret yerlerinden baka
btn bedenine bakabilir.
364 - Bir kadn, erkeklerin birbirlerinin bakabildikleri
yerlerine kadar, dier kadnn ve erkein yerlerine
bakabilir.
365 - Bir erkek, karsnn ve kendisine hell olan
cariyesinin btn vcuduna bakabilir.
366 - Bir erkek, kendisine mahrem olan kadnlarn ve
bakalarna
ait cariyelerin yzlerine,balarna, gslerine, dizlere
kadar bacaklarna, omuzlara kadar kollarna ve
salarna bakabilir. ehvetten emin olduu zaman
bakmasnda bir mahzur olmyan yerlere, dokunmasnda
da bir mahzur olmaz.
367 - Hr ve nmahrem kadnlarn ehvete gelmekden
korkulmadnda ancak yz ve el ilerine baklr.
ehvete gelmek korkusu varsa onlara da bakmak caiz
olmaz. Ancak hkimlerin ve ahitlerin bakmas caizdir.
Bir erkein, ehvetinden emin olsa bile nmahrem
kadnlarn ellerini tutmas ve yzlerine dokunmas caiz
olmaz
211[39]
.

210[38]
Bu blmde mekruh olan ve olmyan lerin aklanmas vardr. Bu blm kerhiyyet olarak
isimlendirilmitir, nk mekruhu aklamak, ondan saknmak gerektiinden ehemmiyet
kazanmtr. Bu blm eitli eserlerde muhtelif isimler altnda incelenmitir. Kudr muhtasar
eserinde ve erhinde "El-lazaru ve'1-ibahetu" bal altnda incelenmitir. Bu uygundur. nk
el-hazar; sakndrmak, men etmek, el-ibahetu; serbest brakmak, salvermek demektir. Burada
dinin, yasak ettii eylerle mubah kld eyler aklanr. Baz fikhlar da bu konuya "El-
istihsan" baln koymulardr. nk burada dinin iyi ve gzel grd eylerle irkin bulduu
iler anlatlr. Istihsan adnn verilii daha gzeldir. Yahut bu konuya istihsan adnn verilii
buradaki meselelerin ounun "istihsan" deliline dayanm olmasndan ve kyasa yer
olmadndandr.
Bir ksm fikhlar da "Zhd ve vera' kitab = Kitabu'z zhdi ve'l-vera'" diye balk koyarlar.
nk bu balk altnda anlatlan hususlarn ounu eriat serbest brakt, insanlarn zhd ve vera'
ise onlar terk etti.
211[39]
Nmahrem olan kadnn ayaklarna gelince onlarn da mutlak olarak avret
mahallinden olmad rivayet edildi: nk onlarla yrmeye ihtiyac vardr, bylece de
Kle, hanmefendisi = (mevlsi) olan kadna gre
yabanc bir erkek gibidir.
368 - Hadm veya tenasl uzvu kesik olan bir erkek
(kadnlara bakmak hususunda) salam erkek gibidir.
369 - Bir erkein dier bir erkein azndan veya dier
bir yerinden pmesi yahut boynuna sarlmas mekruhtur
212[40]
Musafaha = (tokalama) yapmakda, limin ve dil
bir devlet bakannn elini pmekde bir mahzur
yoktur
213[41]
.

370 - Giyim ve Zinnette Erkeklere ve Kadnlara
Hell Olup Olmyanlar:

1) Kadnlarn ipek elbise giyinmesi hell, erkeklerin
giyinmesi ise haramdr. Ancak erkekler bir iaret olarak
drt parmak kadar bir paray kullanabilirler.
2) pekden yastk (SM) ve yatak yapnakda bir mahzur
yoktur.
3) Uzatma iplikleri ipek ve dokuma iplikleri pamuk
veya ynden olursa byle bir kumadan elbise
giyinmekde bir saknca yoktur.
371 -Kadnlarn altn ve gm zinetler taknmas
helldir. Erkeklere ise haramdr. Ancak erkeklerin
gm yzk ve kemer takmalar, gmden kllarna
ss koymalar, altndan veya gmden elbiseye yaz
koymalar, diki atmalar
214[42]
ve dilerini gmle
balamalar,
helldir
215[43]
.

grnrler. Yz ve ele bakn ehveti daha oktur. Byle olunca, ayaa bakmann hell olmas
daha stnlk kazanr. Bir rivayette de ayan namaza gre deil de bakmaya gre avret olduu
sylenir.
212[40]
Eb Yusuf a gre bunlarn bir sakncas yoktur. Baz limler de nefsi uyarma
olmaynca ve bunda bir ikram ve iyilik kas de diliyorsa mekruh deildir, derler. Rivayet edilen bir
hadise gre; Eb Tlib'in olu Ca'fer Habeistan'dan dnd zaman, Hz. Peygamber onun
boynuna sarlm ve iki gz arasn pmt. O gn, Hayber'in feth edildii gnd ve dedi ki:
"Ca'fer'in geliine . mi, yoksa Hayber'in fethine mi hangisine sevineyim? Bilmiyorum." Zahire
baklrsa Hz. Peygamberin boyna sarlmay ve pmeyi nehyetmi olmasdr.
213[41]
Musafaha = tokalama; ilk zamanlardan bugne kadar mslmanlar arasnda devam
edegelen bir snnettir. Sahabe Hz. Peygamberin ellerinden perlerdi. Sufyan Ibni Uyeyne
limlerin ve dil bir devlet bakannn elini pmek snnettir, der. Abdullah Ibni Mbarek de
kalkp onun ban pmt. Hkmdara secde etmee zorlanann secde etmemesi daha stn
olur. nk bu kfirliktir. Fakat hkmdara medhu sena iin secde ederse kfir olmam olur.
214[42]
Metinde geen "Kitbet's-sevb" dikile elbiseye yaz yazmak mnasna geldii gibi,
dorudan doruya elbiseye diki atmak, yni dikmek mnasna da gelir. Tercmede her iki mna
da ifade edilmitir (Mtercim).

215[43]
mam Eb Yusuf ile mam Muhammed'e gre altnla di balamak da helldir. Onlar bunu
burna kyas etmilerdir. Rivayet edilir; Basra ile Kfe arasnda bulunan Kl b denilen bir vadide
yaplan savata burnunu kaybedip gmden takma burun edinen Arfece (R) ye, koku yapmas
zerine Hz. Peygamber (S.A.V.) altndan burun edinmesini emretmiti. Bu bir zaruretti, bu
ocuun altn zinetler taknmas ve ipek giyinmesi ise
mekruhtur.
372 - Altn ve gm kaplarn kullanm caiz degidir.
Bu konuda erkeklerle kadnlar arasnda bir fark yoktur.
A'kk tandan, billurdan, camdan, kalaydan yaplm
kaplar kullanmak ise helldir.
Gm yerinden sakmldnda, gmle yaldzlanm
bir kaptan su imek ve gm yaldzl divana oturmak
caizdir (S).

HTKR
216[44]


373 - Halkna zarar dokunan bir blgede insan ve
hayvanlarn gda maddelerinde ihtikr yapmak
mekruhtur.
374 _ Bir kimsenin, kendi kard mahsul ve uzak
bir yerden getirdii mallar depo etmesi ihtikr
olmaz
217[45]

375 -Muhtekirin durumu hkime arz edildii zaman
hkim ona, kendisinin ve ailesinin azndan fazlasn
sata arzetmesini emreder. Eer satmaya yanamazsa
hlam, onun adna mallar sata arzeder.
376 - Devlet reisi insanlara kar fatlan tahdid etmez.
Ancak yiyecek maddelerini satanlar kymet takdirinde
ar giderler, haddi tecavz ederlerse devlet bu konuda
fikir sahibi olanlarla istiarede bulunup fatlar tahdid
edebilir.
377 - arap yapaca bilinen bir kimseye ra satmakda
bir mahzur yoktur.
378 - Gayri mslime ait arab tayan hammahn
bundan cret almas helldir (SM).
379 - Kuru hayvan gbresini satmak caizdir.
380 - Mekke'deki evlerin binasn satmak caizdir. Fakat
arazisini satmak mekruh olur (SM).
381 -Muamelatta, fsk olan bir kimsenin de sz kabul
edilir. Diyanet sahasnda ise hr olsun, kle olsun,
kadn olsun erkek olsun ancak dil olann sz kabul
edilir. zin ve hediye mevzuunda ocuun, klenin ve

durumda da altn kullanmak caiz oldu.
216[44]
htikr: insanlarn muhta olduklar eyleri, ktlk olmas ve fiat ykselmesi zamanna kadar
satmayp bekletmektir.
217[45]
Eb Yusufa gre bir kimsenin uzak yerden getirdii mallarda da (gda mad-
desi olsun olmasn) ihtikr yapmas mekruhtur. nk yasak umumidir. Eb Muhammed'e gre
mallar, ehre umumiyetle o yerden satn alnp getiriliyorsa, bu yerlerden getirilen mallarda
ihtikr yapmak, halkn o mallara
hakkinin taalluk etmesinden dolay mekruk olur
cariyenin szleri de kabul olunur. hakknn taalluk
etmesinden dolay mekruh olur.

ETL MESELELER

382 - Cariyesinin iznini almadan efendisi azil yapabilir.
Fakat hanmndan izin almadan azil yapamaz
218[46]

383 - Husyeleri alnm buruk kimselerin hizmeti
olarak kullanlmas mekruhtur.
384 - Satran, tavla ve dier btn oyunlar oynamak
mekruhtur
219[47]
.
385 - Saa insan sa takmak (ister kendi sa olsun,
ister bakasnn sa olsun) haramdr.
386 - Allahdan, bakalar hakk iin istekde bulunmak,
du etmek mekruhtur36. Bunun gibi du da "Arnda
izzetin makam hakk iin senden istiyorum" demek
mekruh olur. Allah'dan ancak Allah hakk iin istenir.
387 - Selm iiten herkesin selm almas farzdr.
Toplulukdan biri selm alnca dierlerinden farz der.
Selm vermek ise snnettir. Selm verenin ald sevap
ise alanmkinden daha oktur. Gayri ms-limlere selm
vermek mekruhtur. Onlardan selm almakta ise bir
mahzur yoktur.
388 - Bir kimseyi devlet reisi veya emr arr ve
kendisinden baz eyleri sorarsa hakdan bakasn
sylemesi gerekli olmaz.
389 - Elence letlerini dinlemek haramdr.
220[48]
.
37 -Hasan b. Zeyyad'dan nakl edildiine gre dn
yaymak ve nikh iln et-
mek iin def almann bir zarar yoktur. Eb Yusufa
"dnlerin haricinde fika saplanmadan kadnn
ocua def almas mekruh mudur" denildi. O da
"hayr, fakat mzikden fazla bir cokunluk gelirse
mekruh grrm" dedi.
390 - Mushafa her an ayette bir iaret kqymak ve
noktalamak mekruhtur. Onu yaldzlanakda ise bir
mahzur yoktur. Camileri naklayp sslemenin de bir

218[46]
Azil, ocuk olmamas iin meniyi dar aktmaktr.
219[47]
Eer herhangi bir ey, para, mal karlnda oynanrsa kumar olur ki bu haramdr.
Karlksz olan kumar olamyacandan sadece mekruhtur.
220[48]
Falan ztn, adamn, veya meleklerinin yahut peygamberlerinin hakk iin"gibi Allaha du
etmek, Ondan stemek mekruhtur. nk hibir mahlkun Yaratan zerinde bir hakk yoktur.

mahzuru yoktur.
391 -Gayri mslimlerin Mescid-i Harama ve dier
mescidlere girmelerinde bir beis yoktur,

Mslmann Edebi:

392 - Trnaklar kesmek, koltuk altlarn yolmak,
kasklar ve by tra etmek snnettir. Byklar
ksaltmak onlar tra etmekden daha gzel olur.
393 - Erkeklerin ve kadnlarn petamal giydikleri ve
gzlerini (bakalarnn avret yerlerine bakrnakdan)
sakndrdklar takdirde hamama gitmelerinde bir
mahzur yoktur.

Msabaka ve Atlar:

394 -Yaya olarak yar dzenlemek, at, katr, eek, deve
yarlar ve atclk msabakalar tertib etmek helldir.
395 - ki tarafdan birinin (sen beni geersen sana u
kadar ey vereceim. Ben seni geersem senden bir ey
almyacam tarznda) msabakaya cret artn
koymas yahut hariden nc bir kimsenin m-
sabakay kazanana para koymas da helldir. Fakat
msabakaya katlan her iki taraftan da (Ben kazanrsam
u kadar kuru alrm, sen kazanrsan u kadar kuru
veririm) diyerek cret art konulmas kumar olur.
Ancak aralarnda ikisinin atma denk ve ikisini de
gemesi umulan muhallil = (hell klan yni
msabakay kumar olmakdan karp karlk alnmasn
hellletiren) bir atn bulunmas mstesnadr. Eer bu at
ikisini de geerse, ikisinden de mkfat alr. Fakat ikisi
onu geerse onlara bir ey vermez. Bu arada o ikisinden
hangisi dierini geerse geri kalandan mkfat alr.
Yukardaki tafsilt gibi iki nkh bir meselede ihtilf
edip mevzuyu nde gelen bir lime gtrrler ve bunun
iin de (tek tarafl mkfat vermek kayd ile) para
koyarlarsa caiz olur.

KAZAN
221[49]


396 - En faziletli kazan yolu cihattr. Sonra sra ile
ticaret, ziraat ve san'at gelir
222[50]
.

397 - Kazan da Derece Derecedir:

1) nsann kendisine aile ve ocuklarna yetecek ve
borlarn deyecek miktarda kazan temin etmesi
farzdr.
2) Fakirlerin ihtiyacm gidermek, yaknlara bata
bulunmak derecesinde farz olan mikdara ilvede
bulunmak mstehaptr.
3) Nimetlenmek ve gzellemek iin mstehab olan
mikdara ilvelerde bulunmak mubahtr.
4) Kazan vardr ki mekruhtur, o da hellinden olsa bile
bbrlenmek, okluu ile vnmek, marmak ve
taknlk yapmak iin mal ymakdan ibarettir.

YEMEK:

398 - Yemek ine Gelince O da eit eittir:
1) lme gitmeyi nleyecek kadar yemek farzdr.
2) Orucu kolaylkla tutmaya Ve ayakta namaz klmaya
g kazanmak derecesinde farz olan mikdara ilve
yapmak sevaptr
223[51]
.
3) Bedeni kuvvetlendirmek iin doyuncaya kadar
yemek yemek mubahtr.
4) Doygunluun stne yemek yemek haramdr. Ancak
ertesi gnk oruca dayanmak yahut misafiri

221[49]
Muhammed b. Senma a der ki, Muhammed b. Hasan'dan duydum.
yordu ki, "lim peinde komak gibi kazan peinde komak da farzdr." Ibni Mesud (R.A) m Hz.
Peygamber (S.A.V.) den rivayetine baklrsa bu doru bir szdr. Hz. Muhammed (S.A.V.):
'Kazan peinde komak her msluna-na farzdr." buyurdular. Yine Hz. Peygamber, farz
namazdan sonra kazanca komak farizasnn geldini bildirirler. Yni kazanca komak, farzdan
sonra gelen yine bir farzdr. nk insan kazan olmadan namaz klamyacana gre o da farz
olmu olur Zira insan ibadetlerini ancak bedenindeki kuvvet sayesinde yerine getirir. Bedenin
kuvveti de ancak yaradl ve adet itibar ile azk sayesinde meydana gelir. Allah Tel "Biz
insanlar bir ey yemiyen cesetler olarak yaratmadk" (Enbiya, a: 8) buyuruyorlar.
Azk elde etmek, alma ve kazanla olur, Abdest almak iin su kaplarna, namazda da avret
yerlerini rtecek elbiselere ihtiya duyulur. Btn bunlar kendiliinden gelmez. Yalnz alma ve
kazanla elde edilir. Peygamberler (S.A.V.) in hepsi de bu yolu tutmulardr.
222[50]
Hz. Peygamber (S.A) "Sanat, fakirlie kar bir emniyettir" derler.
223[51]
Hz. Peygamber (S.A.V.) "Kuvvetli m'min Allaha zayf m'minden daha
sevimlidir" buyururlar. nk, Allah'a itaat etmek iin kuvvet kazanma yolunda didinmek ve
uramak da bir itaattir. Eb Zer el-Gfar (RA) ye amellerin en stnnden soruldu. O da bu
dediimize iaret olarak"Namaz klmak ve ekmek yemek" dedi.
Kuvvetli m'min hadisi iin bak. (Mslim, Kaderf 34. bni Mace, Mukaddime, 10).

utandrmamak kast ile yemee devam etmek bu
hkmn dndadr.
399 - Farz olan vazifeleri yerine getirmekden ciz
kalacak ekilde yemeyi azaltarak riyazatta bulunmak
caiz deildir.
400 -Zaruret halinde le yenekden saknan, yahut
orulu olup bir ey yemiyen ve bu alk sebepleri
yznden lenler gnahkr olurlar. Fakat bir kimse
tedavi olmaz ve lrse (ilcn kendisine ifa verecei
kat olarak binmedigiden ve il kullanmadan iyi olma
midi de bulunduundan) gnahkr olmaz.
401 - eitli meyvelerden tatmann bir mahzuru yoktur.
Fakat (holuunu gidermemek, derecesini drmemek
iin bir defada) hepsinden tatmamak daha iyi olur.
402 - eit eit yemekler hazrlamak ve ihtiyadan
fazla, sofraya ekmek koymak israftr.
403 - Tuzluu ekmek zerine koymak, ekmekle
parmaklar ve ba silmek mekruhtur. Fakat tuzun
kendisi ekmek zerine konulabilir.

404 - Yemek Yerken unlara Uymak Snnettir:

1) Yemee besmele ile balamak ve yemein sonunda
Allah'a kr etmek,
2) Yemee balamadan nce ve sonra elleri ykamak.
405 - Evlere su tamak iin kaplar edinmek
mstehaptr. Bunun testi olmas daha iyi olur.
406 - Bir erkek, kendisine ve aile fertlerine israfa
kamadan ve cimrilik gstermeden harcamada
bulunmaldr.
407 - Al iddetleen ve azk dilenmekden de ciz
olan bir kimsenin durumunu bilen herkese, onu
doyurmak yahut doyuracak kimseye onu gstermek farz
olur. almaya gc olann alp kazanmas gerekir.
alp kazanmaya gc olmyanm da dilenmesi lzm
gelir. Dilenmeyi brakp lrse gnahkr olur.
408 - Bir gnlk yiyecei olann dilenmesi haramdr.
Camilerde dilenenlere bir ey vermek mekruhtur.
Ancak insanlar ezip inemez ve namaz klanlarn
nlerinde gezip dolamazsa mekruh olmaz.
409 - Zlim devlet reisinin hediyesini kabul etmek caiz
deildir. Ancak, malnn ounun hell oldua bilinirse
kabul edilebilir.
410 -Dnde yemek vermek snnettir. Dne davet
edilenin bu davete uymas gerekir. Eer dne
gitmezse gnahkr olur. Dn sahibinin izni olmadan
dn yemeklerinden bir ey alnp gtrlemez ve
isteyene de verilemez.
411 -Bir dne davet edilen orada oyun, elence
olduunu biliyorsa oraya gitmez. Haberi olmadan gidip
orada bir oyun ile karlasmsa gc yettiinde bu
oyunlara mni olur. Gc yetmiyor ve oyun da sofraya
kar yaplyorsa sofraya oturmaz. Davet edilen bu
kimse; kendisine uyulan, nde gelen bir kimse ise oyun
sofra yannda olmasa bile o sofraya oturmaz. Byle
birisi deilse bu durumda oturmasnda bir mahzur
yoktur
224[52]


GYM

412 - Giyinmek de Ksm Ksmdr:

1) Avret yerlerini rtecek, souk ve scan zararn
giderecek kadar giyinmek farzdr. Elbisenin pamukdan
veya ketenden olmas, en iyi ile en kt arasnda orta
bir kymette
225[53]
bulunmas gerekir.
2) Avret yerlerini rttkden sonra zinet temin eden
elbise giyinmek mstehaptr.
3) Toplantlarda, cumalarda ve bayramlarda gzel
olmak iin gzel elbiseler giyinmek mubahtr.
4) Kibirlenmek ve kendini beenmek dncesi ile
elbise giyinmek mekruhtur.
413 -Beyaz elbise giymek mstehaptr. Nebat ve
krmz renkte elbise giymek ise mekruhtur. Sangn
sargsnn ucunu iki omuz arasnda sarktmak snnettir.
Sarn yeniden sarmak istiyen onu sard gibi aar.

SZ

414 - Sz de eit eittir:

1) Allah tebih etmek, Ona hamd etmek, Kur'an-

224[52]
Burada geen oyun ve elence, gayr meru olan oyun ve elence olmaldr (Mtercim).
225[53]
Hz. Peygamber: 'ki hretten nehyetti." O da; nefasetin, gzelliin en sonu
ile; adliin, bay aln en sonudur. Hereyin hayrls orta olandr. Her zaman temiz giyinmek
fakat hep yeniye dmemek gereklidir. Hadis iin bak. (Suyt, Carmu's-Sar, Munav erhi
Bulak 1286, c. 2, s. 467).
Kerm ve hadis okumak, fkh renmek gibi szler
insana sevap kazandrr. Bir insan yapageldii bir eyi
gidip de fsklar meclisinde de yaparsa bununla sevap
yerine gnh kazanm olur. Eer o toplulua Allah
tesbh etmee itibar ettirmek, yapdklarm yadrgamak,
inkr etmek ve bulunduklar fsk durumundan
ayrlmalarn salamak iin byle bir yerde Allah'
tesbh ederse gzel olur.
Tccarn mallarm aarken (L ilahe ill-Allah.
Sallallahu l Mu-hammed diyerek) tebih ve zikirde
bulunmas- mekruhtur. (Zira bu halde zikir ve tebihte
bulunan bunlarla ta'zim ve dinin iarm izhar etmek gibi
bir kasd iinde deil, bunu para kazanmak iin
yapmaktadr-M-tercim).
Kur'an okurken, sesi ykseltip alaltarak tegnnde
bulunmak ve byle okunan Kur'an' dinlemek
mekruhdur
226[54]
.
2) Bir ksm szler vardr ne sevab ve ne de gnah
vardr. Bunlar da; kalk, otur, yemek yedim, su itim
gibi szlerdir.
3) Sz vardr insan onunla gnh kazanm olur.
Svmek, gybet etmek, kouculuk yapmak ve yalan
sylemek bu cins szlerdendir.
415 - Yalan sylemek yasaklanmtr. Ancak drt yerde
yalan sylemek caiz olur:
a) Harpte hile yapmak iin,
b) ki kii arasm dzeltmek iin,
c) Erkein karsn raz etmesi iin,
d) Zlimi, zulmnden alkoymak iin...
ihtiya olmadan yalanla (mesel; gel yemek ye denilen
adamn dnk yediii kastederek yedim demesi gibi)
ta'rizde bulunmak mekruhtur.
416 -nsanlara szleri ve yaptklar ile eziyet eden bir

226[54]
Imam- Azama gre, mezarlara Kuran okumak mekruhtur. Ona gre bu konuda Hz.
Peygamber (S.A.V.) den
rivayet edilen hi bir sahih hadis yoktur. mam Muhammed'e gre ise mezarlara Kur'an okumak
mekruh deildir.
Biz bu mevzuda imam Muhammed'e uyduk lye Kur'an okunamyacam ileriye sren
fikhlar, 'nsan iin
alp kazandndan baka ey yoktur." (Necm, a: 39) yetine ve Hz. Muhammed (S.A.V.) in
"nsan ld
zaman ameli sona erer. Ancak dnyada iyi evlt brakanlarn, ilm eserler verenlerin ve sadaka-i
cariye denilen
hayr yapanlarn ameli mstesna" hadisine tutunurlar. (Mslim, Vasyyet, 14. Eb Davud, Vesaya,
14).

zalimin gybetini etmek su deildir. Byle bir kimseyi,
sakndrmas iin devlet bakanna ikyet etmenin bir
gnh yoktur. Ancak belli kimselerin gybetini etmek
gybet olur. Bu bakmdan bir ky halknn gybetini et-
mek gybet olmaz.
417 -Bir kimsenin farz olan vazifeleri yerine
getirmesinden sonra gzel yz ve gzel cariyelerden
faydalanmak istemesinin bir mahzuru yoktur. Bu
konuda az ile yetinmek ve geri kalan zamanda ahirette
fayda verecek eylere ynelmek daha iyidir.




BENC BLM

"Bismillhirrahmanirrahm =
Rahman ve Rahm olan Allah'n ad ile..."
"Allah (c.c.) kime hayr murad ederse onu dinde
derinleti-rir."
(Tecrd-i Sarh C. 1, Ha. No. 64).
.
SAYD = AVCILIK
Avlanmas Caiz ve Haram Olanlar:

1 -Ta'lim ettirilmi hayvanlar ve keskin oklar vastas
ile, yenilmesi hell olan hayvanlar yemek iin, hell
olnyanlar da derileri ve kllar, iin avlamak caizdir.
2 - Ava giden hayvanlar; yrtc hayvanlardan az dileri
olanlar, kulardan da peneli olanlardr.
3 - Avlanan Hayvann Yenilebilmesi in u artlar
Lzmdr:
1) Avn yaralanm olmas, (yni yaralanma tesiri ile
lmesi),
2) Av hayvan salann veya silh atann mslman
yahut ehli kitaptan birisi olmas,
3) Hayvan salarken yahut silh atarken besmele
ekilmesi,
4) Avn insanlardan kaan ve ele gemiyen bir hayvan
olmas,
5) Avn gzden rak olmamas ve (hayvann
salverilmesinden yahut silhn atlmasndan hemen
sonra) baka bir ile uralmayp peine dlmesi
gerekir.
4 - Kpek ve benzerleri gibi az dili hayvanlarn ta'lim
grm olmas; avlarn yememelerr ile anlalr.
Doan, akr, ve bunlara benzer trnakl hayvanlarn
talimli olduu; salmdklarnda buna uymalar ve
arldklarnda da geri gelmelerinden anlalr.
5 - Bir hayvann talim grp grmediinin bilinmesi
iin bu ie ehil olan kimselere mracaat olunur. Bu
konuda bir mddet tayin etmee lzum yoktur.
Hayvann talim grm olduuna hkm verildikden
sonra, avn yer yahut arldnda geri gelmezse
yeniden talimli olmadma karar verilir ve bundan nce
tuttuu avdan arta kalan haram olur (SM).
6 - Avc (silhn atarken yahut hayvann salarken)
besmele ekmei unutursa av yine hell olur.
7 - Birden fazla hayvana tek bir mermi atlrsa, yahut
kpek sahn-sa da hayvanlarn hepsi veya biri avlanm
olsa avlanan hayvanlar hell olur. Veya kpek bir
hayvana sahnsa o da gidip bakasn tutsa, salman
ynde olduu mddete hell olur.
8 - Bir kimse kpeini besmele ekmeden salar ve
sonra besmele ekerek kpeini tevik ederse, yahut bir
mslman, kpeini ava salar mecs de onu tevik
ederse veya bunun aksi olursa kpei salma haline
itibar edilir.
9 - Kpek, yakalad avdan yerse bu hayvann eti
(kpein onu sahibi iin deil de kendisi iin tutmu
olacandan) yenilmez. Fakat kann ierse yenilir. Bir
kpek diri hayvandan bir para koparr ve atar sonra
hayvan yakalar ve ldrr, bundan sonra da nceden
koparp att paray yerse bu avn eti yenilir.
Doan kuu yakalad avdan yerse bu avn etini yemek
hell olur.
10 - Bir avc avn sa olarak ele geirirse, isterse
silhla vurmu olsun o hayvan kesmedike eti hell
olmaz.
11 -Bir avcnn kpeine, zerine besmele ekilmemi
olan baka bir kpek yahut bir mecsnin kpei veya
talimli olmyan bir kpek arkadalk yapsa tutulan av
yenilmez.
12 -Bir hrt duyup insan olduunu zannederek ona
silhn eker veya kpeini salarsa ve bir de baksa ki o
bir avdr, bunun eti yenilir.
13 -Vurulan av hayvan; suya derse yahut nce bir
dama veya uurum bir araziye der veyahut da
mzran (dikilmi olan) demir ucu zerine dse ve
sonra da yere yuvarlansa bu avn eti yenilmez. Fakat
balangta yere den hayvann eti yenilir.
Avlanan su kuunun yarasna su isabet ederse eti
yenilmez
227[1]
. Su isabet etmezse yenilir,
14 -amurdan yaplm yuvarlak sama, ta ve sopa ile,
kenarlar ince ortas kaln olan okun enine dokunmas
ile ldrlen hayvanlarn etleri yenilmez. Eer bu trl
okun keskin taraf deriye isabet ederek yarp ieriye
nfuz ederse hayvann eti yenilir.
15 -Ava bak veya kl atlr ve ondan bir uzuv
kopanhrsa bu avn eti yenilir. Fakat kopan uzuv
yenilmez. Kl veya bak atmakla hayvan ortadan
ikiye blnrse eti yenilir. paraya ayrldnda eer
az olan ksm ba tarafnda kalmsa bu hayvann da eti
yenilir.
16 -Bir avc ava atp onu ar ekilde yaralasa, sonra
baka bir avc ona atp ldrse hayvann eti yenilmez ve
ikinci avc, birinciye, noksansz yaral kymetini der.
Birinci ar yaralamamsa eti yenilir ve bu sefer av
ikinci avcnn olur.

HAYVANLARIN KESM

17 - Hayvan Keserek Temize karmak ki Trl
Olur:

1) ihtiyar olarak kesim ki, hayvan boazndan ve
gsndeki kesim yerinden kesmektir.
2) Izdrar kesim ki, (aresizlik ve acz hlinde) hayvan
denk gelen herhangi bir yerinden kesmektir.
18 -Gerek ihtiyar ve gerekse zdrar her iki ekilde de
besmele ekilmesi ve kesenlerin mslman yahut ehli
kitapdan olmalar arttr. Besmele ekilmesi unutulursa
hayvan yine hell olur.
19 -Bir hayvan yatrlp da besmele ekildikten sonra
vaz geilip o besmele ile baka bir hayvan kesilirse
etini yemek hell olmaz. Fakat besmele ekildikten
sonra ban deitirilmesi zarar vermez.
20 - "Bismillah, Allahm falann nmna kabul et"
demek gibi Allahm isminin yannda bakasnn da

227[1]
Yara'dan ieriye su girerek hayvann sudan lme ihtimali vardr (Mtercim).
isminin bulunmas mekruhtur.
21Deveyi, boazn gse bitidii yerinden, sr ve
davar da boazndan kesmek snnettir. Bunun aksi
yaplr da deve boazndan, sr ve davar da boazn
gse bitidii yerinden kesilirse etleri yenilmekle
beraber mekruh olur.

22 - Hayvann temize karlmasnda kesilen
damarlar:

1) Nefes borusu,
2) Yemek borusu,
3) ki ah damardr. Bu drdnn kesilmesi ile
hayvann yenilmesi hell olur. Bu drdnden (herhangi)
nn kesilmesi ile de hayvann eti yenilir (S).
23 - Kan aktan ve ah damarlann kesen her letle
hayvan kesmek caizdir. Ancak yerinde duran di ve
trnakla yni, bir insan kendi di ve trna ile bir
hayvan boazlarsa bu caiz olmaz. Ba bilemek
mstehaptr.
24 - Ba ilie kadar vardrmak veya ba koparmak,
hayvann eti yenilmekle beraber mekruhtur. Hayvan
soumadan nce derisini yzmek de mekruhtur.
25- Vah av hayvanlanndan ehlileenlerin temize
karlmas ancak kesilmeleri ile olur. Ehil hayvanlar da
vahileince temize karlmalar zdrar (yni avda
olduu gibi denk gelen yerlerinden vurulmalar ve yara
alm olmalar ile) olur.
26 - Kesilen bir hayvann karnndan l yavrusu karsa
bu yavrunun eti yenilmez (SM)
228[2]

27 - nsan ve domuzdan baka eti yenilmiyen bir
hayvan kesildii zaman derisi ve eti temiz olur.

Etleri Yenilen ve Yenilmiyen Hayvanlar:

28 - Yrtc hayvanlardan az dii olan her hayvann ve
uzun trnakl kulann etleri hell deildir.
29 - Ehil eek, katr ve at (SM) etleri hell deildir
229[3]

30 - 1) Akbaba, Lori, karga, keler, kaplumbaa ve
haert yemek mekruhtur
230[4]


228[2]
imam Eb Yusuf ve Muhammed, yavru tam teekkl etmise yenilir diyorlar.
229[3]
imam Eb Yusuf ve Muhammed'e gre at eti yemekde bir mahzur yoktur.
230[4]
Dier bir takm fkh kitaplarnda karga (le yiyen siyah karga), keler, kaplumbaa ve
haertm haram olduu sylenir. (Bak. Mevkfat, . N. Bilmen,
2) Ekin kargas, saksaan, tavan ve ekirge yemek
helldir.
31 -Balk cinsinden baka dier su hayvanlar yenilmez.
Kendi kendine lp su stne kan balklar
yenilmezler.

KURBAN

32 - Kurban kesmek;
a) Zengin,
b) Mukim,
c) Hr olan her mslmana vaciptir.
33 - Koyun ve kei, bir kii iin kurban olur. Hepsi de
mslman olup kurban kesmeyi murad ettiklerinde yedi
kiinin bir sr veya deveyi kurban etmesi caizdir. Bir
kimse kurban iin bir sr satn alsa da sonra ona alt
kiiyi ortak etse caiz olur.
34 - Ortaklar eti tart ile blrler.
35 - Kurban, sadece deve, sr koyun ve keiden olur.
Ya bakmndan hac esnasnda kesilmee yeterli olan
bunda da yeterli olur
231[5]
.
36 - Kurban ancak eyyn- nahr denilen kurban
bayramnn ilk gnnde kesilir. Bu gnler Zilhicce
aynn 10,11 ve 12. gnleridir. Birinci gn kesmek daha
iyidir. Bu gnler geince artk kurban kesilmez. Fakir
olan bir kimse,kurban iin bir hayvan satn almsa
mddetin gemesi ile bunu diri olarak tasadduk eder.
Zengin ise ister bir kurban alm olsun, ister almam
olsun parasn sadaka olarak verir.
Kurban kesiminin vakti, bayramn birinci gn fecrin
doumu ile balar. Ancak ehirde oturanlar bayram
namaz klnmadan nce kurban kesemezler.
37 - Kurban kesen, etinden yer, fakirlere ve zenginlere
datr ve evinde de alkoyar.
38 - Kurban ehli kitap = (Yahudi ve hristiyan)dan
birisine kestirmek mekruhtur. Bakasnn kurban izni


231[5]
Koyun ve keinin bir yanda, sr cinsinin iki yanda, devenin de be yanda olmas
lzmdr.

olmadan kesilirse yine kurban yerine geer (Z).
39 - ki kurban sahibinden her biri yanlp dierinin
kurbann kesmi olsa caiz olur ve herkes kendi
kurbann kesilmi ve soyulmu olarak dierinden alr
ve hi bir ey de demez. Kurbanlar yedikten sonra
farkna varrlarsa helllemeleri kendilerine yeter.
Anlaamazlarsa birbirlerine etlerinin kymetini derler.

CNAYETLER
232[6]


40 - Hkmler; Cezay gerekli klan katil = adam
ldrme be eittir:
a) Kasden = (amden) ldrme

232[6]
Cinayet kelimesinin oulu cinayt gelir, iinde zarar bulunan mahzurlu her ie cinayet
denilir. Bazan insan kendi kendine bazan da bakasna kar cinayet iler. Bakasna kar ilenen
cinayet; onun nefsine (tm hayatna) uzuvlarna, namusuna ve malna kar olur.
Bir insann hayatna kar ilenen cinayetlere kati = (ldrme), salb = (asma), hark = (yakma)
adlar verilir. Uzuvlara kar ilenenlere de kat' = (kesme), kesr = (krmak), ec = (yaralama) gibi
adlar verilir.
Irz ve namusa kar ilenen cinayetler iki ksmdr: Birisi, kazf= (znaiftiras)dr. Bunun gerei
had cezasdr, ki izah olundu. Dieri giybettir. Bu da insan gnha sokar ve ahiret hkmlerin
dendir-
Mala kar ilenen cinayetler; gasb, emnete hyanet ve sirkat = (almak) adlan altnda toplanr.
Cn: Cinayet iliyen kimsedir.
Crm ve cerime: Yaplmas yasaklanan ey, gnh demektir, Crm i-liyene mcrim denilir.
Crih: Yaralyan, ba ve yzden baka herhangi bir uzuvda yara aan kimsedir. Yaralanana
mecruh denilir.
Ceza: Yaplan bir amele (bir ie) eit karhkda bulunmakdr. Bu bakmdan mkfat da ukubeti
de iine alr.
Ukubet mnas, haps, dvme ve baz ilerde serbestlii kaldrmak tarznda gerekleir.
Haps: Bir ahs veya bir mal bir yerde gz altnda tutmaktr. Hapsin
zdd tahliyedir.
Aniden kati: ldrlmesi haram olan birisini kasden ldrmektir. Bu-nunzdd hataen
ldrmektir.
Mubaereten kati: Bir ahsn, dierini ister kasden olsun, ister hataen olsun bizzat kendisinin
vurup
ldrmesidir.
, Tesebbben kati: Bir insann lmne sebebiyet vermektir. Halka ait yol zerinde kuyu kazp
buraya bir
insann dp lmesi gibi.
Ksas: Katili, maktul karlnda ldrmek veya yaralanan, kesilen bir uzuv karlnda bu
cinayeti iliyenlerin
Ksasn meruyyeti kitap, snnet ve icma ile sabittir. Kur'an'da: "Ey iman edenler! Kasden
ldrlm olanlar
kini yaralamak veya kesmektir.
iin, size ksas (misilleme) yaplmak farz klnd." (Bakara, a: 178) deniliyor. Baka bir ayette de:
"Kim d
mazlum olarak ldrlrse biz onun velisine bir sultan vermiizdir." (sr, a: 33) buyurulur. Yine
bir ayette: "Ve
bu ksasda sizin iin bir hayat vardr, ey gerek akl sahipleri! Gerek ki haksz yere adam l-
drmekden
saknrsnz." (Bakara, a: 179) denilir.
Hz. Muhammed (S.A.V.) de: "ldreni ldrrz" (Blgu'l Meram, A. Davudolu, c. 3, s. 498)
der. Ksas
hakknda icma olduu gibi akl ve hik-mette_bunu gerektirir.
Akile: Katilin diyetini yklenip demesi gereken asabeden olan akrabas, aireti, meslekdalan vs.
dr. Bunlar
kendi fertlerinden birinin kasde benziyen ldrme ve hata yolu ile ldrmek suretiyle iledii
cinayetlerin di
yetini demekle mkellef tutulurlar.

b) Kasde benziyen ldrme = (ibh-i amd),
c) Hata yolu ile ldrme,
d) Hata yerine geen ldrme,
e) Sebep vererek = (bsebebin veya tesebbben)
ldrme.

Kasden ldrme:

41 -Kasden ldrme; kl,.keskin ta, keskin kam ve
ate gibi bedenin ksmlarn birbirinden ayran letlerle
kasden vurup ldrmektir.
42 -Kasden vurup ldrmenin gerektirdii hkm; hem
gnh ve
hem de ksas cezasdr. Ancak u durumlarda ksas
cezas dmektedir:
1) Maktuln vellerinin katili af etmesi ile,
2) Katilin rzas ile malndan bir ey vermek
karlnda yaplan sulh atlamasma gre maln
verilmesinin gereknesiyle,
3) Maktuln vellerinden birinin sulh olmas veya
affetmesi ile. Bu durumda miraslardan geriye
kalanlarn diyetten hissesi kile = (katilin diyetini
demekle mkellef tutulan akrabas aireti v.s.) zerine
lzm gelir,
4) Babann olunu ldrmesi gibi kasde benziyen
ldrme yznden ksas hakkn almak mteazzir
olduunda. Bu durumda sene iinde katilin malndan
diyetin denmesi lzm gelir.
Kasden ldrmede ayrca keffret cezas yoktur.

Kasde Benziyen ldrme:

, 43 - Kasde benziyen ldrme; Ta, sopa ve yumruk
gibi vcudun czlerini, ksmlarn birbirinden
ayramyan (SM) letlerle birisine kasden vurup
ldrmektir. Bunun icab ettirdii hkm; gnh kazan-
mak keffretini demek ve katilin klesinin diyet-i
mgallazay = (ar diyeti) yklenmesidir.
Kasde benziyen ldrme nefsi telefden gayr eyierde
uzuvlar hakknda kast saylr.

Hata Yolu ile ldrme:

44 - Hata yolu ile ldrme: Av zarn ile silh atp bir
ahs ldrmek veya harb = (dman) diye bir
mslman ldrm olmak yahut bir hedefe atarken
kurunun bir insana tesadf etmesinden ibarettir. Bunun
hkm, keffretini vermek ve klenin diyetini
demeleridir. Bunda katile bir gnh yoktur.

Hata Yerine Geen ldrme

45 - Hata yerine geen ldrme = (Hata mecrasna cri
kati): Uyuyan bir kimsenin teye beriye dnerek
birisinin zerine gelip onu ldrmesi bunun-misalidir.
Hkm bakmndan, hata yolu ile ldrme gibidir.

Sebeb Vererek ldrme

48 - Sebep vererek ldrme = (Bsebebin kati): Bir
kimsenin kendisinin mlk ve fins = (evinin n ve
civar) olmyan yerde kuyu kazmas ve ta ymas ve
bunlarn da bir insann lmne sebebiyet vermesi
ekillerinde olur.
Bu suun gerektirdii ceza, yalnz klenin diyet
vermesidir. Baka herhangi bir cezas yoktur. .
47 - Sebep vererek ldrme hari dier hepsinde de
katil mirasdan mahrum edilir.
48 - Bir kimsenin kuyuda alktan veya zntden
lmesi hederdir (SUT.

49 - ldrme keffreti:

M'min bir kle azad etmek buna g yetiremiyehlerin
de iki ay arka arkaya oru tutmalardr.

KISAS

50 - Hr veya kle olan bir insan karlnda hr bir
kt ldrlr.
51 -ldrlen kadn karlnda erkek katil ldrlr.
52 - ldrlen bye karlk kk ldrlr.
53 -Zimmye (F) karlk mslim ldrlr. Fakat
mste'mene karlk mslman ve zimm ldrlmez.
54 - Mste'men = (emannme, yni pasaport alarak
slm lkesine gelen kimse) karlnda mste'men
ldrlr.
55 -Salam vcutlu olan bir katil, mzmin hasta, m,
mecnun, uzuvlar noksan bir insan karlnda lme
mahkm edilir.
56 - Oluna karlk baba ldrlmez. Klesine,
olunun klesine ve mktebine karlk efendi lme
mahkm edilmez.
57 - Bir kimsenin, babas aleyhine ksasa miras
olmas ile ksas der. Hangi tarafdan olursa olsun bu
hususda anne, dedeler ve nineler-baba gibidirler.
58 - Bir adam kasden yaralayp da o yaral bundan
lrse, yarah-yana ksas cezas tatbik edilir.
59 - Ksas ancak klla icra edilir7.
60 -Babann (olunu) efendinin (klesini ldrrken
kendilerine yardmc olan) ortaklarna, hataen ldrene
ortaklk yapana, sabinin ve mecnnun ve ldrmesi ile
ksas gerekmiyen her hangi bir kimsenin ortana ksas
cezas verilmez.
61 -Rehine verilen kle ldrlnce rhin ile mrtehin
= (rehin veren ile alan) itima etmedike ksas
yaplamaz.
62 - Borcuna yetecek mal bulunan mkteb kle
ldrld zaman mevlsmdan baka vrisleri varsa
asla ksas yaplamaz. Borcuna
Hz. Peygamber (S.A.V.)"Kldan bakas ile ksas
yoktur" der. Kldan silh kasd edilir (Ibni Mce,
Diyt, 25).
yetecek mal brakmamsa ksas hakk mevlnn olur.
ldrldnde borcuna yetecek mal bulunur ve
efendisinden baka da mirass olmazsa ksas taleb
hakk efendi = (mevl) nin olur (M).
63 - Maktuln miraslarnn bir ksm byk bir ksm
da kk olduu zaman, ksas isteme hakk byn
olur (SM).
64 - ocuun veya na'th = (bunak) un velisi
ldrlnce ksas isteme yahut da sulh olma hakk
babann veya hkimin olur. Bunlarn af etme haklar
bulunmaz.
65 - Vasinin sulh olmakdan baka hakk yoktur.
66 -Boaz skmakdan veya suda bomakdan dolay
ksas cezas verilmez (SM).
67 - Bir kiiye karlk bir topluluk ldrlr. Bir
toplula karlk da yeter olarak bir kii ldrlr. O
toplulukdan birinin velisi katili ldrrse dier velilerin
haklar der.
68 -Birisine kasden silh atldnda kurun onu delip
baka birine geer ve her ikisi de lrse birincinin
lm kasden, ikincinin lm hataen olur.

Uzuvlar Hakkndaki Ksas:

69 - Uzuvlar mafsaldan kesildiinde; onlara taallk
eden diyetler arasnda denklik ve uzuvlarn birbirine
denk ve eitlii olmadka uzuvlar hakknda ksas icra
edilmez.
70 - Dilde ve snnet yerinden kesilmi olmadka
tenasl uzvu hakknda ksas icra edilmez.
71 -Diden baka dier kemiklerde ksas yoktur.
karlan die karlk di kartlr. Krlan die karlk
da o mikdar diden eelenir.
72 - Gz iin ksas yoktur. Ancak gzyerinde olup
grmesi noksan-latnlmsa bu cinayeti iliyenin
yzne ya bir pamuk konulur ve grmesi
noksanlatrlmcaya kadar gz kzgn bir aynaya kar
tutulur.
73 - Bir el karlnda birden fazla el kesilmez. Diyet
vermek gerekir.
74 - Bir kimse, iki adamn sa ellerini keserse, onun da
sa eli kesilir ve aralarnda paylalmak zere dier
kolun diyeti alnr. Yalnz bunlardan biri teki olmadan
caninin kolunu kesmise orada bulunmyan tek bana
kolunun diyetini alr.
75 - Kesenin eli sakat veya parmaklan eksik olursa eli
kesilen dilerse kusurlu eli kestirir, dilerse de elinin
diyetini alr. Ba yaralyan = (c) kk bal olursa
durum yine byle olur. Bykbal olduunda yara alan
isterse yaras kadar ksas ettirir, isterse de yarasnn
diyetini alr.
76 - Bir kimse hata ile dierinin elini keser, sonra
iyilemeden onu kasden ldrr veya eli iyiledikden
sonra hata ile ldrr yahut elini kasden keser sonra
hataen ldrr veya iyiledikden sonra kasden ld-
rrse her iki durum ile de cezalandrlr.
77 - Bakasnn elini kesen kimse bu yaradan af
edildikten sonra yaral lrse kesenin, malndan diyet
vermesi lzm gelir. Kesen, yaradan ve yarann
douraca eylerden af edilmise bu, t,m kendisi hak-
knda af demektir. Ba ve yzdeki yaralar da kesikler
gibidir (SM).
78 - ki veliden biri hazr bulunup ldrme hdisesi
zerine delil getirmi olsa ve sonra dier veli gelse
yeniden delil getirmesi gerekir (SM).
79 - ki kiiden her biri ayr ayr kendisinin
ldrdn ikrar etse maktuln velisi de "Onu ikiniz
ldrdnz" derse her ikisini de ldrtmek hakkna
sahip olur. Eer ikrar yerine ehdette bulunursa bu
btl olur.
80 - Bir mslmana silh atldnda -Allah korusun-
mslman o anda dininden dner ve sonra da kurun
ona varrsa (merminin hedefe ulama anndaki hle
deil de, silh atma haline itibar edildiinden) diyet
lzm gelir (SM). Eer dinden dnm olan birisine
silh ekildiinde mslman olsa hi bir ey gerekmez.
Bir kleye silh ekilir ve efendisi de pei
233[7]
nden onu
azad ederse, kymetini demek lzm gelir (M).
81 d--Diyet-i mgailDaza = (aDr diyet), 2, 3, 4, ve 5
(M) yandaki dii develerden 25'er tane olmak zere
100 deveden ibarettir.
82 - Diyet-i gayri mgailaza = (hafif diyet): M yana
giren erkek deveden 20, iki yama girmi dii deveden
20, yama girmi dii deveden 20, drt yama giren
dii deveden 20, be yama girmi'dii deveden de 20
olmak zere toplam 100 devedir. Yahut 1000 dinar
veya 10.000 dirhemden ibarettir. -

233[7]
Diyet: denen eydir. Mal verilmesini gerektiren lm hdiselerinde lenin velilerine
verilen mal diyet adm alr. Telef olanlardan sadece nefsin bedeli ve karl olarak denen ey
diyet olur. lm hdiselerinde diyetin verilmesininbyk birhikneti vardr. O da insan yapsn
ve karan hederden korumaktr.
Diyet, kitap ve snnet ile sabittir. Kur'an'da: "lenin ehline belli bir diyet vardr" (Nisa, a: 92)
buyurulur. Hz. Peygamber de: "M'min bir kimse iinyz deve verilecektir" (Muvatta, U'kul 1
deiik ifade ile. Nesa, Ka-same 33 deiik ifade ile. Blu'l-Meram A.D. c. 3, s. 528) derler.
Diyet, kmile ve mgailaza diye ikiye ayrlr: a) Diyet-i kmile, ldrlen ahsn nefsine bedel,
cnden veya cn ile beraber kilesinden alnan tam diyettir, b) Diyet-i mgailaza; kasde
benziyen ldrme suretinde olan bir lmden dolay verilmesi lzm gelen diyettir. Bu, diyetlerin
deve cinsinden verilecei takdirde nazara alnr.
8 - Eb Yusuf ile Muhammed'e gre dier eylerden de verilir. Buna gre srdan
200, davardan 2000, elbiseden de izar ve rida bir elbise olmak zere 2000 tane verilir.
9 - Erkekle kadn arasnda hayat ve yaamak itibar ile bir fark yoktur. Her ikisi-
nin de kan ayn derecede mukaddestir. Bir kadm ldren erkek de onun karlnda ldrlr.
Ksas bakmndan eittirler. Ancak erkek ailenin geimini temin etmede ve kazanmada daha
becerikli, girgin ve glklere daha ta-hammlldr. Yurdun mdafaasnda harp meydanlarnda
daha ok i yapar.
. Erkein madd ynnn fazlalndan diyeti de fazla olmutur. (O. N. Bilmen
islm Hukuku, C. 3, s. 47-48).

.
83 - Diyet altn, gm ve deveden bakas ile verilmez
(M)8.
84 - Kadnlarn diyeti, erkein diyetinin yansdr9.
85 - Diyet-i mgailaza = (ar diyet) ancak deveden
verilir.
86 - Bir muslini ile bir zimmnin diyeti eittir.

Hakknda Diyet Gereken eyler:

87 - Bir insann lmne karlk tam diyet yardr.
88 - Burun, tenasl uzvu ve tenasl uzvunu snnet
yerinden kesmenin, akl gidermenin, koklama, tatma,
iitme, grme duygularm yok etmenin, dilin;
konumaya engel olduunda dilin bir ksmnn, cins te-
masa mni olduunda sulbn yahut meni kesilmesinin
veya kamburlatrmann ve cins temas esnasnda
kadnn temas yolu ile idrar yolu arasn yrtp sidiini
tutamaz hale getirmenin, btn bu saylanlarn bir
insann ldrlmesi gibi tam diyeti vardr.
89 - Hata yolu ile bir insann elini kesen ve iyilemeden
nce yine hata ile onu ldren kimsenin tek bir diyet
vermesi lzmdr.
90 - Bedende ift olan (gz, kulak, el, ayak vs. gibi)
uzuvlardan her ikisinin diyeti bir insann tam diyetine
eittir. ift uzuvlardan birinin diyeti ise tam diyetin
yarsdr.
91 - Saylar (gz kapaklar ve kirpikleri gibi) drder
olan uzuvlardan her birinin diyeti tam diyetin drtte biri
= (1/4) ne eittir.
92 - Her bir parman diyeti tam diyetin onda biri =
(1/10) dir ve bir-parmam diyeti o parman
mafsallarna taksim edilir. Avu, parmaklara tbi olur.
93 - Her diin diyeti, tam diyetin yirmide biri = (1/20)
dir. Sklen diin yerinden yeniden bir di karsa diyet
= (er) der.
94 - Bam salar kazldnda yerine sa kmazsa
diyeti verilir. Sakal, kalar ve kirpikler de salar gibidir.
95 - Sakatlanan el ve grmesi noksanlaan gz iin de
diyet vardr.
96 - Byklar, ksenin sakal, erkein memesi,hadm
yaplm ve iktidarsz kimselerin tenasl uzvu, dilsizin
dili, sakat olan el, grmiyen gz, topal ayak, rm
di, fazla olan parmak, salam olduklar bilinmedii
zaman ocuun gz, dili ve tenasl uzvu, btn bu
saylanlar iin miktar belli olmayp ehli vukufun tayin
edecei bir diyet = (hkmet-i adi) lzm gelir.
97 - Dirsekden el ayasna kadar olan ksmn yarsndan
kesildii zaman el ayas iin yar diyet oradan yukars
iinde ehli vukufun tayin edecei diyet denir.
98 - Bir parman kesilmesinden dier parmak da
ilemez hale gelse veya sa elin kesildiinde sol el de
sakatlansa ksas lzm gelmez (SM).
99 - ocuun ve delinin kasden iledikleri cinayetler
hata yerine geer.

ECCELER=

BA VE YZDEK YARALAR VE HKMLER

100 - ecce adn alan ba ve yzdeki yaralar on
eittir:
1) Hrsa, kan knyacak ekilde yalnz derinin
yrtlmas,
2) Dmi'a, zerinde gz ya kadar kann kt yara,
3) Dmiye, kan kartan bir yara,
4) Bz'a, deriden baka biraz da et kesilmi olan yara,
5) Mtelhime, epeyce etten kesilmi olan yara,
6) Simhak, kemiin zerindeki zara denilir. B.u zara
kadar alm olan yaraya da bu ad verilir.
7) Mziha, kemii meydana kartan yara,
8) Hime, kemiin krlm olduu yara,
9) Mnakkle, kemik krldkdan baka, yerinden de
kaym olmasdr.
10) Amme, bu yarada, dima ile kemik arasndaki zar
meydana kar.
101 -Mziha denilen yedinci ksmda yara kasden
almsa ksas lzm gelir. Mzihadan nce yer alan
alt eit yaradan dolay ksas ge-rekmeyip "Hkmet-i
adi" denilen ehli vukufun tayin edecei bir diyet verilir.
Mziha hata ile almsa tam diyetin yirmide biri =
(1/20) alnr.
102 -Himinin diyeti, tam diyetin onda biri (1/10) dir.
103 -Mnakklenin diyeti, tam diyetin onda biri (1/10)
ve ayrca onda bir diyetin yarsdr.
104 -Amme denilen yarann diyeti tam diyetin de biri
(1/3) dir.
105 -Cife denilen yarann diyeti de,amme denilen yara
gibi tam diyetin de biri (1/3) dir. Eer yara ieriye
kadar nfuz etmise tam diyetin de ikisi (2/3) alnr.
106 -ecce ad altnda toplanan yaralar ba ve yzde
alan yaralardr. Cife ise karn, yanlar ve srttaki
yaralarn addr. Bunlardan baka yaralarn diyeti ehli
vukufun takdiri ile tayin olunur.
107 -Hkmet-i adi = (ehli vukufun takdiri) yle olur:
Yaral, bir- kle gibi kabul edilerek bir kere yaradan
salim, bir kere de o yara ile kusurlu olduu dnlerek
iki ayr kymeti takdir edilir. Yarann, salam olarak
takdir edilen ktymetden drd miktar diyetin
miktar olur-ki, bu hkmet-i adi olmu olur.
108 -Ba yaralanan kimsenin akl veya bann salar
kaybolursa mziha denilen yarann diyeti bunun
diyetinde dahil olur. Eer iitmesi yahut grmesi veya
konumas kaybolursa buna mzihamn diyeti dahil
olmaz, onun diyeti ile beraber ayrca mzihanu da
diyetini demek gerekir.
109 - Mziha adl yaradan ve dier uzuvlar yznden
icab eden ksas, bunlar iyilemedike icra edilmez.
Badaki yaraya et gelir ve sa karsa diyet der (S).

ANA RAHMNDEK OCUU DRMEK

110 -Karnna vurulan kadn, ocuunu
234[8]
l olarak
drrse, ocuk erkek olsun kz olsun vurann klesi
gurre ad ile anlan 50 dinar tazminatta bulunur. Eer
ocuk sa olarak'ddkden sonra lrse, klenin tam
diyet, vurann da lm keffretini demesi lzm gelir.
111 -Kadn ocuunu l olarak drdkden sonra
kendisi de lrse; kadn iin diyet, ocuk iin de gurre
verilir. Kadn ldkten sonra ocuunu da l olarak
drrse; kadn iin diyet lzm gelirken ocuk iin
herhangi birey gerekmez.
112 -kiz l ocuk drmenin iki gurresi vardr. Biri
l dieri sa olarak drlr ve sonra o da lrse l
doan iin gurre, diri doan iin de bir tam diyet verilir.

234[8]
Cenn: Anne karnndaki ocua denilir. Gurre: Drlen bir cennden dolay verilen mal
tazminattr. Bu da Hanef mezhebine gre 50 dinar = 500 dirhem gmden ibarettir.

113 -Gurre bir sene iinde denir.
114 -Yaradlnn biraz ortaya km, fakat
tamamlanmam cenin iin de gurre denmesi lzm
gelir.
115 -l olarak drlen bir cenn iin lm keffreti
= (keffreti-katl) denmez.
.116 -ocuk drme cinayetinden dolay denen
tazminat, ocuun miraslarna intikal eder.
117 -Drlen ocuk bir cariyenin ocuu olup erkek
ve hem de canl olarak drlmse; ocuun
kymetinin yirmide biri (1/20), kz' ise kymetinin onda
biri (1/10) tazmin edilir.

UMM YOLA IKARTILAN OLUK, DKKN

, HELA V.S. EYLERN HKM:

118 -Bir kimse umma ait yola, aydnlanma yeri, oluk,
hela, dkkn kartrsa (bu yaptm kaldrmas iin}
halkdan herkesin ondan davac olmaya hakk vardr.
119 -Umm yola kartlan ve yaplanlar, bir kimsenin
zerine der de ldrrse, yapann klesi = (diyetini
demekle mkellef tutulanlar) zerine diyet lzm gelir.
120 -Oluun duvar stndeki ksm isabet edip
ldrmse tazminatta bulunmak gerekmez. Fakat, yola
uzanan taraf deerse tazmini lzm gelir. Her ki taraf
da isabet eder veya hangi tarafn isabet ettii bilinmezse
yarm diyet denir.
121 -Yola yaplanlardan hi kimse zarar grmyorsa
sahibi ondan faydalanr. Fakat bir kii bundan zarar
gryorsa kullanmak mekruh olur.
122 - kmaz sokak ahalisinden bir kimsenin, ortaklarn
iznini almadan yola doru bir ey yapmaya hakk
yoktur.
123 -Yola ate koyan kimse, atein o yerde yakm
olduunu tazmin eder.
124 -Bir insann duvar, umum yola doru meyleder ve
mslnan olsun zimm = (aznlk ehlinden biri) olsun
bir kimse ondan duvar ykmasn ister de, yklmas
mmkn olan bir zaman iinde ykmaz ve devrilip
zarara yol aarsa bu zarar tazmin edilir. Eer duvar
balangda meyilli olarak yaplmsa devrilip telef
ettii ey nceden dva edilmemi olsa bile yine tazmin
olunur.

Hayvanlarn Cinayeti:

125 -Hayvana binen, onun n veya arka ayaklan ile
basp telef ettii eyi tazmin eder. Fakat kuyruu veya
arka ayaklar ile vurup telef ettiini tazmin etmez.
126 -Hayvan yolda yrrken pisliim yapar veya bunun
iin dur-durulursa pislik sebebiyle telef olan, eyi
demek yoktur. Baka ey iin durdurulmusa telefat
denir.
127-Hayvan yedeinde gtren arka deil fakat n
ayaklar ile dokunup telef ettiini tazmin. Hayvan
nne katp gtren de bunun gibi n ayaklar ile
yapt zarar demede bulunur.
128 -Bir kimsenin bindii hayvan, n ve arka ayaklar
ile aralarnda yaknlk olan birisini basp ldrrse
mirasdan ve vasiyyetten mahrum kalr ve keffretini de
demesi icab eder.
129 -Birisinin binmi olduu hayvan (emri olmadan)
bakas krbalar ve hayvan anden birisini ezerse zarar
demek krbahyana der.
130 -Bir hayvan, birisi nne katp srer dieri de o
hayvan yedeine alrsa veya birisi nne katp srer,
dieri de binerse zarar her ikisi de derler.
131 -ki atl veya iki yaya arpp lseler her ikisinin
de kesi dierinin diyetini der.
132 -ki kii karlkl bir ipe aslp ip kopsa ve lseler
baklr. Eer-srt st dmlerse heder olurlar, yz
st dmlerse her birinin klesi dierine diyetini
verir. Biri srt st dieri de yz st dmse yz
st dene arka st denin klesi diyetini der ve
arka zeri dp lenin kan heder olur. Hariden birisi
ipi kesmise ikisinin de diyetini, kesenin klesi der.

KLE VE KLE HKMNDE OLANLARIN
CNAYETLERNN HKMLER

133 -Kle, hataen bir cinayet ilerse efendisi ya klesini
maktulun velsine verir ve o da kleye mlik olur
veyahut da diyetini deyip klesini kurtarr, ikinci ve
nc cinayetini ilemesinde de durum yine byle
olur.
134 -Kle iki cinayet ilerse efendi dilerse klesini her
iki maktuln vellerine verir ve onlar da cinayetin
diyetinden her ikisine den miktarda onu paylarlar.
Yahut efendi ikisinin diyeti karlnda klesini
kurtarr.
135 -Efendi klesini, yapt cinayeti renmeden nce
azad etmise kymetinden ve diyet = (er)den hangisi az
ise onu tazmin eder. Haberi aldktan sonra azad etmise
diyetin tamamm tazmin eder. Mdebber ve mm'l-
veledin iledii cinayetler iin kymetlerinin ve
diyetlerinin hangisi az ise onu tazmin eder.
136 -Efendi, mahkeme karar ile kymetini dedii
halde; kle dnp birdaha cinayet ilerse efendi zerine
hi bir ey gerekmez. Ancak ikinci cinayetin velisi,
birinciye ald eyde ortak olur. Efendi kymetini
mahkeme karar olmadan vermise ikinci cinayetin
velisi dilerse ortak olur, dilerse de efendiden hakkn
ister (SM). Bu durumda o da birinciye ruc' eder.
137 -Kleyi hata ile ldren onun kymetini der. Bu
kymet on bin dirhemi aamayp (S) bu mikdardan on-
dirhem az olur. Cariyenin en yksek kymeti ise be bin
dirhemden on dirhem eksik denebilir. Klenin kymeti
bundan daha az olunca kymeti ne ise o denir.
138 -Hr iin takdir olunan diyet miktar nisbetinde
(klenin de azalar iin) kymetine gre diyet takdir
olunur.

KASME = KATL BULMAK N YEMN
VERDRMEK
235[9]


139 -zerinde ldrlme eseri bulunan her lye
katl11 denilir. Byle birisi, bir mahallede bulunur ve
katili de bilinmezse; kat = (ldrlen) in velisi de o
mahalle halknn, yahut onlardan birinin, kasden veya
hata ile ldrdklerini dva etse beyyinesi = (ahitleri)
de yoksa onlardan 50 adam seer. Her biri hkim
huzurunda "Allah'a yemin ederim ki, onu ben
ldrmedim ve ldreni de bilmiyorum" diye yemin
eder. Sonra o mahalle halkna lnn diyetini demek

235[9]
Kasme: Yemin etmek mnasna masdardr. Hukuk stlah olarak katili
bilinmiyen ve zerinde cinayet eseri bulunan bir maktul = (ldrlen) n bulunduu yer
ahalisinden elli kiinin dete uygun olarak yemin etmeleridir.
11 -Katl, ldrlen kimse, yni maktul manasnadr. ldrene ise () nn zerindeki uzatma ile
katil denilir.
cezas verilir.
140 -Bir mahallede lnn gvdesi veya yarsndan
fazlas yahut ba ile beraber yars bulunursa yine
(katili binmediide) mahalle halkna ayn muamele
yaplr.
141 -Mahalle sakinleri 50 kiiyi doldurmazsa 50'ye
tamamlamak iin onlara yemin tekrar ettirilir.
142 -Yemin etmee yanamyan yemin edinceye kadar
hapsedilir.
143 -Katl = (ldrlen) in velisinin yemini ile diyete
hkmedilemez.
144 -Kasameye, ocuklar, mecnunlar, kleler, kadnlar
katlmaz.
145 -ldrlenin velisi, cinayeti o mahalle halkndan
bakalarnn ilediini iddia ederse, kasane onlarn
zerinden der. O mahalle halknn daval aleyhine
ahitlikleri de kabul edilmez (SM).
146 -Bir insann srd hayvan zerinde bulunan
lnn diyetini; srenin klesi der. Yedeine alan ve
binen iin de durum ayndr.
147 -Bir insann hanesinde bulunan katilden dolay icab
edecek olan kasame, hane sahibine ve orada bulunan
klesi (S) zerine der. Akilesi orada bulunmuyorsa
hane sahibine yemin tekrar ettirilir. Diyetini demek
kile zerine dmektedir.
148 -l, iki ky arasnda sesin duyulaca bir
mesafede bulunursa kasame daha yakn olan kye
verilir.
149 -l, bir gemi iinde olursa kasame, geminin sahip
ve mrettebat ile iindeki yolculara lzm gelir.
150 -l mahalle mescidinde bulunursa kasame, o
mahalle halkna verilir. Byk seltn camide ve byk
caddelerde bulunan llerin diyeti, devlet hazinesinden
verilir ve bunlar iin kasme muamelesi yaplmaz.
151 -(Sesin iitilemiyecei kadar uzak ve kimseye ait
olmyan) bir krda veya Frat nehrinin ortasnda
bulunan bir l heder olmutur. Fakat nehrin kysnda
duruyorsa sesi iitilebilecek olan en yakn kye kasme
lzm gelir.

Mekl = Diyetler ve kile:

152 -lilekl, ma'kule kelimesinin ouludur. Ma'kule
"diyet" demektir. Akile ma'kuleyi yni diyeti deyen
kimselerdir.
(Hata ve kasde benziyen ldrme gibi) cinayetin
kendisine karlk denmesi icab eden her diyeti tazmin
etmek, kile zerine dmektedir
236[10]
.

153 - Dereceleri tibari ile u Kimseler kile
Olurlar;

1) Ehl-i divan = (Devlet hazinesinden maa alan
meslek teekkl mensuplar). Katil byle bir teekkle
mensub ise klesi de bu teekkl mensuplardr. Diyet,
bunlarn maalarndan sene ierisinde tahsil olunur.
2) Katil, ehl-i divandan deilse klesi bal bulunduu
kabiledir (ki neseb itibar ile onun as abesidirler).
Bir kiiden, senede veya drt dirhemden fazla
alnamaz. Bu miktarlardan daha az alnabilir. Bir
kabilenin fertleri bu ie yetmedii zaman neseb itibar
ile en yalan kabileden onlara ilve yaplr.
3) Katil, sanat sebebi ile birbirlerine yardmc
olanlardan ise klesi, sanatndan olanlardr.
Anlamalarla yardmlaanlardan ise,klesi antlamaya
ye olanlardr.
154 -Katil, klesinden biri gibi diyet der.
155 -ocuklar, kadnlar, kleler, mdebber ve mkteb
kleler kleye dahil edilmezler. Gayri mslim,
mslmana, mslman da gayri mslime kile olmaz.
Zimmnin klesi olduunda, diyetini demek onlara
der. Akilesi yoksa diyet, sene ierisinde malndan
denir.
156 -Klelikden azad edilmi olann klesi, efendisinin
klesidir. Vel-i mvalt sahibi olan bir kimsenin
klesi de mevls ve mevlsnn kabilesidir.
157 - Lianla red edilen ocuun klesi, annesinin
klesidir. Bundan sonra baba ocuun kendisinden
olduunu iddia ederse annenin klesi, babann
klesine ruc' eder.
158 -Akile, 50 dinar ve daha yukarsn der. Bundan az

236[10]
Buna gre kile, kasden yaplan veya katilin itiraf ettii yahut mal karlnda sulh olduu
cinayetin diyetini demekle mkellef olmaz. Babann olunu ldrmesi gibi kasde benziyen
ldrme yznden ksas icrasnn mmkn olmad cinayetler iin de diyeti kile demez.
*

olan diyetler cmnin malndan denir.
159 -Akile, caninin itiraf ile sabit olan bir cinayetin
diyetini demez. u kadar var ki suunu ikrar eden
cnyi tasdik eden kile diyete katlr.
160 -Hr olan bir kimse; hata yolu ile kleye kar bir
cinayet iledii zaman diyet yine klesine lzm gelir.

VESY = VASIYETLER
237[11]


161 -Vasyyette bulunmak menduptur.
Vasiyyet, vasiyyet eden = (ms)e ait bir takm
ihtiyalar - (tekfin ve tehiz) in yerine getiriliinden ve
borlarnn denmesinden sonra eda edilir.
162 - DVasiyyet, malm de biri zerinden takdir
olunmutur ve mslman iin vasiyyet edilmi olsun
gayr mslim iin olsun, miraslarn iznine bal
olmadan, malm te birini miras olmyan birisine
vasiyyet etmek sahih olur.
2) Malm de birinden fazla olan mikdar ve vasiyet
edenin katiline (S) ve mirassna yapm olduu
vasiyet vrislerin izinleri ile sahih olur.
163 -Vrislerin, ms = (vasiyet eden)in lmnden
(nceki deil de) sonraki icazet = (izin)leri muteberdir.
164 - Vasiyyet, balamas sahih olan kimseler
tarafndan yaplnca sahih olur.
165 -Vasiyyetin, maln de birinden az olmas
mstehaptr. Miraslar fakir olup kendilerine decek
hisse ile zenginleemiyeceklerse vasiyyette
bulunmamak daha iyi olur.
166 -Cenn = (anne karnndaki ocuk) iin vasiyyette
bulunmak, cenini vasiyyet etmek, cenini istisna ederek
anneyi vasiyyet etmek sahihtir.
167 -Maln ve miraslarn lm anndaki
mevcudiyetlerine ve vasiyyetin de (kendisine vasiyet

237[11]
Vesy, vasiyyetin ouludur. Vasiyyet, bir kimsenin yokluunda veya lmnden sonra bir
iin kendi maslahatna uygun bir ekilde yaplmasn bir bakasndan istemesidir. Borlarn
denmesi, ihtiyalarn yerine getirilmesi, kendisinden sonra miraslarnn maslahatna uygun
ilerin yaplmas, vasiyyetlerin yerine getirilmesi ve dier eyleri vasiyyet etmek gibi.
Mesel,yle denilir. "Falan dm yolculua kt ve unu vasiyyet etti. Falan ld ve unu
vasiyyette bulundu."
s: Vasiyyette bulunmak ve bir vs tayin etmek demektir. Buna "tavsiye" de denilir.
Ms: Vasiyyet eden.
Vs: Bir kimsenin ocuklarnn ilerinde veya mallan zerinde tasarruf etmek zere tayin edilen
kimsedir. Vesayet, vaslik demektir.
Ms bih: Vasiyyet olunan mal veya menfaat.
Ms leh: Kendisi iin vasiyyet olunandr. Bu bir ahs olduu gibi herhangi bir hayr yn de
olabilir.
Vasiyyet, kitalj snnet ve icma ile sabittir. Kur'an'da:"... Ancak bu hkm, yapacanz vasiyyeti
ve borcu dedikden sonradr." (Nisa, a: 12) deniliyor. ,
edilen ahs tarafndan) lmden sonraki kabulne
itibar olunur.
168 -Vasiyyet edenin, sz ve fiili ile vasiyyetinden
dnmee hakk vardr. nkrnda ise ihtilf mevcuttur.
169 -Ms leh = (kendisi iin vasiyyet edilen) vasiyyeti
kabul eder ve sonra vasiyyet edenin yzne kar red
ederse, bu, red olur. Eer yzne kar reddetmemise
bu, red olmaz.
170 - Vas ciz bir kimse olursa hkim onun yanna
yardmc olarak bakasn katar. Kle yahut
gayrimslim veya fsk bir kimse olursa onlarn yerine
bakalarn getirir.
171 -Klesini vas tayin edenin miraslar arasnda
byk bir kimse varsa bu vasiyvet sahih olmaz.
Miraslarn hepsi de kkse caiz olur (SM).
172 -ki vasiden biri dieri olmadan tasarruf edemez
(S). Vasilerden biri lnce hkim onun yerine bakasn
tayin eder.
173 -Vas olan kimse, bakasn vas tayin edince bu
ikinci vas her, ikisinin de tereke = (brakm olduu
miras) sinde vas olur.
174 - Vasnin zengin iin, yetimin mal ile havaleyi
kabul eylemesi caizdir. ocuun menfaati olduunda
ona maln satmas ve onun maln kendisi iin satn
almas da caiz olur (SM).
175 -Vas yetimin malm bor alamaz. Eer vas
ocuun babas ise bor alabilir. Her ikisi de yetimin
maln bor veremezler. Hkimin ise bor verme
salhiyeti vardr.
176 -Vas, yetimin maln tasarruf etmede dededen
daha salhiyyetlidir. :
177 -Vasinin l lehine ahitlii caiz olmayp aleyhine
ehdeti caiz olur. Vasnin, miraslar byk
olduklarnda lehlerine ahitlii caizdir. Fakat kk
iseler caiz olmaz (SM).

Vasiyyet Edilmeleri Caiz Olan eyler:

178 -Bir kimse, klesinin hizmetini, evinde
oturulmasn ve bu ikisinin gelirini daim olarak ve belli
bir mddetle vasiyyet edebilir. Bu ikisinin kymeti
terekenin
238[12]
de birinden karsa kendisi iin

238[12]
Tereke: len bir kimsenin geride brakt maldr.
vasiyet edilen kimse = (ms leh) kleyi istihdam eder,
evde oturur ve gelirlerini alr. Bunlar cretle
altramaz, kiraya veremez, lnn bu ikisinden baka
mal yoksa kle iki gn miraslara, bir gn vasiyyet
edilen ahsa hizmet eder. Ms leh lnce de tamamen
miraslara intikal eder.
179 -1) Bir kimse bahesinin meyvesini vasiyyet ederse
ms leh, vasiyyet edenin lm esnasnda mevcut
meyveleri alr. Eer "daim" kayd konulmusa yaad
mddete bahenin meyveleri onun olur. Bahenin
geliri vasiyyet edilmise hazrdaki ve gelecekdeki
gelirler ms lehindir.
2) Bir kimse koyunlarnn ynn yahut yavrularn
veya stn vasiyyet etmise ister "daim" kaydm
koymu olsun, ister koymasn bu vasiyyet sadece lm
esnasnda mevcut olanlara mahsustur.
180 -Hastalk halinde azad etmek, hibe etmek ve
balamasna ucuza satmak = (muhbt)
239[13]

vasiyyette bulunmak saylr. Muhbt = (yni ok
ucuza satmak) azaddan nce olmusa azad etmee
takdim olunur. Sonra olursa azadla eit olur (SM).
. *
181 -Allah Telya ait haklarn denmesi vasiyet
edilince nce farz olanlar yerine getirilir. Hepsi farz
olmakla eit olur ve mirasn da de biri bunlar
karlamazsa vasiyyet edenin, vasiyyet srasna gre,
yerine getirilirler. Vacib olmyanlarda, vasiyyet edenin
nce syledii nce yerine getirilir.
Terekenin de biri, bir ahsa ve altda biri dier ahsa
. vasiyyet edilince; terekenin de biri ikili-birli olarak
ikisi arasnda taksim edilir:
182 -Terekenin de biri = (1/3) bir ahsa ve altda biri
= 1/6 dier bir ahsa vasiyyet edilince (miraslar buna
raz olmazlarsa) terekenin de biri aralarnda ikili-birli
olarak taksim edilir.
183 -Bir kimseye terekenin de biri dier bir kimseye


239[13]
Muhbt: Bir mal deerinden ok dk fiatla vermektir. 100 L. kymetindeki bir mal 50
L.ya vermek gibi.

de de biri yahut yars veya tamam (SM) vasiyyet
edilince (miraslar izin vermedikleri takdirde)
terekenin de biri aralarnda eit olarak taksim edilir
ve ms leh de biri aan mikdar arpma yapamaz
(SM). Ancak yukar-daki mesele hkmnden muhbt,
siaye = (klenin kymeti karlnda kazan sahasna
atlmas) ve derhim-i mrsele = (kesirli ifade edil-
meyen) haride kalr.
184 -Bir kimse malndan, bir hisse vasiyyet etmise
ms leh altda bir (SM) hisse alr. Bir cz - (para)
vasiyyet edilmise miras ona diledii kadar verir, iki
olu bulunur ve bir oluna den pay kadarn vasiyyet
etmise ms leh terekenin de birini alr.
185 - Bir kimse dinar paralarnn veya koyunlarnn
de birini vasiyyet ettikden sonra bunun de ikisi
helak olup geriye de biri kalsa bu mikdar terekenin
de birinden kt takdirde tamamen ms leh-he
verilir-(Z). 'ek bir cinsden olunca llen, tartlan ve
giyilen eyde de hkm byledir. Eer muhtelif cins
iseler geriye kalann de biri ms lehin olur. Kle ve
evlerin hkm de bu trldr.
186 -Bir kimse, malnn de birini-Zeyd ve Amre
vasiyyet edip Arar l olsa maln de biri Zeyd'in olur.
Eer "malmn de biri Zeyd ile Amr arasnda
vasiyyettir" dediyse Zeyd de birin yansn alr.
187 -Bir kimse, malndan bin lira birisi iin vasiyyette
bulunur ve kendisinin para olarak deil de ayn olarak
mal ve ayrca alaca' bulunsa bu bin lira ayn maln
de birinden kyorsa ms lehe ayn maldan verilir.
Eer bin lira, ayn maln de birinden kmazsa ayn in
de biri ile alacakdan tahsil edilenin de birinden bin
liray tamamlayncaya . kadar alnr.
188 - Bir kimse, malnn de birini falan adama ve
fakirlere vasiyyet etmise; de birin yars o falan
adama, dier yars da fakirlere ve-, rilir (M).
189 - ki adamn her ilcisine de yzer lira vasiyyette
bulunup, sonra nc bir adama "Seni de o ikisi ile
beraber ortak ettim" derse bu nc kii her yz
lirann de birini alr.
190 - Bir kimse "Falann bende bir alaca var" deyip
miraslar da onu tasdik ederlerse, terekenin de birine
kadar tasdik etmi olurlar:
191 -Hem vrise ve hem de vris olmyan birisine
vasiyyet yaplrsa, vasiyyet edilen ey = (ms bih)in
yarsn vris olmyan alr. Vrisin olan dier yars da
iptal olur.

192 -Komulara, Ashra, Ahtna ve Ehle Yaplan
Vasiyetler:

1) Bir kimsenin komularna yapt vasiyyet, o
kimsenin evine, evleri bitiik olanlaradr (SM).
2) Ashr = (Dnrler): Bir kimsenin hanm tarafndan
olan btn z-rahm-i mahremleridir.
3) Ahtn =' (Damatlar, eniteler ve dnrler gibi) bir
kimsenin kendisine mahrem olan kadnlardan hepsinin
kocalardr.
4) Ehl: Bir kimsenin ehli, onun sadece hanm =
(zevcesi) demektir (SM).
5) l: Bir kimsenin ehli beyti = (En yukardaki dededen
itibaren ne-seb mnasebeti bulunanlarn hepsOdir.
6) Neseb ehli: Bir kimsenin babas tarafndan kendisine
nesep yaknl olanlarn hepsidir. *
7) Cins: Bir kimsenin cinsi, o kimsenin babasmn ehli
beytidir..
193 *- 1) Bir kimsenin "akrabasna" yahut "zevi'l-
arabetine" veya "erhamma" yahut "zevi'l-erhamma veya
ensabma" vasiyyette bulunsa vasiyyet edilen ey =
(ms bih)t ana-baba ve ocuklar hari btn z rahmi
mahremlerinden en az iki kiiye verilir (SM). Ced =
(dede) hakknda ise iki rivayet vardr. Yukardaki
durumda el-akrebu fel-akreb = (en yakn ondan sonra
gelen yakn) kaidesine itibar edilir.
Eer o vasiyyet eden kimsenin bir amcas ve iki de
days bulunsa; vasiyyet edilen eyin yarsn amcas
dier yarsn da iki days alr (SM). ki amca, iki de
day olduunda vasiyyet edilen eyin tm yalnz
amcalarn olur (SM).
2) Eer vasiyyet edenin bir tek amcas olsa de birin
yarsn alr (SM). Bir amcas bir hala = (amme) s.ve
bir de days bulunsa vasiyyet eit olarak amca ve
halaya ait olur.
3) Bir kimsenin "z-karabetine veya z-nesebine"
yapm olduu va-siyyetlerde de durum yine yukardaki
gibidir. u kadar var ki bu sefer bir
. tek kii hepsini alr. Bu kimsenin z-rahmi mahremi
yoksa vasiyyet btl olur (SM).
194 -Falann oullarna diye vasiyyet edilip o kimse de
Ben Temm gibi bir kabilenin babas ise bu vasiyyet
erkekleri, kadnlar, fakir ve zenginleri iine alr. Eer
bunlar saylamazlarsa vasiyyet btl olur. Kendisine
vasiyyet olunan kii bir kabilenin deil de bir sulb =
(soy ve nesil) n babas ise vasiyyet husus olarak
erkeklere (SM) ait olur.
195 - Falan kabilenin "yetimlerine yahut krlerine veya
yatalak hastalarna veya dullarna" vasiyyet yaplmsa
onlar saylabiliyorsa bu vasiyyet fakir olanlarm da
zengin olanlarn da iine alr. Fakat saylamazlarsa
yalnzca fakir olanlara ait bulunur.
196 -"Falan adamn miraslarna" diye yaplan
vasiyyette erkek-' ler kadnlarn iki kat pay alrlar.
"Falan adamn ocuuna" diyerek vasiyyet yaplmsa
kadn, erkek bu vasiyyetten eit hisse alrlar.
197 - Bir ahsn ocuklar adma yaplan vasiyyetlere o
ahsn olunun ocuklar = (torunlar) dahil edilmezler.
Ancak kendi ocuklar bulunmadnda olunun
ocuklar dahil olur. Kzndan olan torunlar ise
katlmazlar.
198 -Bir kimse mevllar = (kleleri)
240[14]
adna
vasiyyet edince bu vasiyyet, shhatmda ve hastalnda
azad ettii klelerine ve bunlarn erkek ve kz
ocuklarna ait olur. Yukardakilerin bulunmay
mstesna buna mevllarm mevllar dahil edilmez.
Eer o kimsenin bir mevls ve bir de mevle'l-mvlati
bulunursa vasiyyet edilen eyin yars mevlnm ve geri
kalan da miraslarnn olur. Bu vasiyyeti yapan kim-
senin kendisini azad etmi olan mevllar = (efendileri)
ve kendisinin azad ettii mevllar = (kleleri)
bulunursa bu vasiyyeti btl olur.


240[14]
Mevl; Hem efendi ve hem de kle mnasna gelir. Burada kle mnasnda kullanlmtr
(Mtercim).

FERZ
241[15]


199 - lnn Terikesi = (brakt miras) ne sra ile
drt hak balanr:
1) Bir lnn terikesinden nce (israf ve cimrilie
kamadan) terike mikdarna mnasip ekilde lnn
defin ve techz masraflar kartlr.
2) Sonra (geri kalan maln tamamndan) borlar denir.
3) Borlar dendikden sonra (geriye kalan maln)
de.bir = (1/3) inden vasiyyetleri yerine getirilir.
4) Geriye kalan mal, vrisleri arasnda blnr.
200 - Miras = (Varis) Olma Sebepleri tr:
a) Rahim = (nesep)
b) Nikh,

241[15]
Feriz; farz kelimesinden treyen "fariza" kelimesinin ouludur. Farz, lgtta, takdir
etmek, kesmek, beyan ve aklama mnalarna gelir. Allah Tel Kuranda: "... O halde tayin
ettiiniz (o mehr)in yars onlarndr" (Bakara, a: 237) buyurur. Burada takdir manasnadr.
Hkimin nafaka takdir etmesine de "hkim nafakay farz kld" denilir, "indirdiimiz ve beyan
ettiimiz, akladmz bir sredir" (Nr, a: 1) ayetinde "farz" beyan ve aklama mnasnda
kullanlmtr. Farenin elbiseyi kesmesinde de bu kelime, kesmek, paralamak mnalarn ifade
eder.
Istlah da farz; kitap, mtevatir snnet ve icma gibi kat delille sabit olan hkmdr. Fkhn bu
bahsi "Feraiz" olarak isim ald. nk feraiz; takdir edilmi,kat ve aklanm hisselerden
ibarettir. Kat delillerle sabittir. Bylece feraiz, lgat mnsm yahut da stlah mnasn iine
alm bulunuyor.
Fkhn bu blm iki ynden bu isimle hususiyet kazanmtr. 1- Allah Tel bu isimle
isimlendirmi ve "Allah Teldan bir farizadr" (Tevbe, a: 60, Nisa, a: 11) diye buyurmutur. Hz.
Peygamber de bu blm byle isimlendirmi ve "Feraizi reniniz" (Buhar, feriz: 2, Davd,
feriz: 1) buyurmulardr. 2- Allah Tel, namaz, orucu ve dier ibadetleri mcmel olarak ifade
ettiler ve mikdarlanm aklamadlar. Halbuki feraizden bahsettiler ve hisselerini akladlar.
Noksana ve fazlaya ihtimali omyacak ekilde tam olarak v mikdarlanm ortaya koydular, ite bu
mnalardan dolay bu blm "feraiz" ismi ile hususiyet kazanmtr.
trs: Lgtta, beka, bakiyye, kalnt demektir. Vris de bak = (kalan) demektir. Bak kelimesi
Allah'n da isimlerinden biridir. Btn mahlhukt yok olduktan sonra O kalacaktr. Vris, miras
brakandan sonraya kald iin bu ismi almtr. Ist! ah da rs "Hilfet'yolu ile bir kimsenin yni
lnn malnn dierine intikal etmesi"dir.
Vris: lenin mal kendisine intikal eden mrassdr. Vrisin oulu verese gelir.
Muris: Miras brakan l.
Asabe: Lgtta baba tarafndan olan akrabalara denilir, istilanda ise "feriz sahipleri ile beraber
bulunduklar
Terike: Terk ediien ey demektir. Bir lnn geride brakt kendisine ait malna terike denilir.
tamamn alan yakmlar"dr. Asabe: 1- Neseben asabe, 2- Sebeben asabe diye iki ksma aynlr.
halde, onlarn hisselerinden kalan terikeyi almaya hak kazanan ve feriz sahipleri bulunmadnda
da terikenin
Neseben asabe: lye neseb = (soy) ynnden yaknl olanlardr.
Sebeben asabe: Azad edilen klenin efendisi le onun binefsihi = (aslen) asabesinden olan
erkeklerdir.
Ahb-i red: Neseb ynnden feriz sahiplerinden olan ve kendilerinden baka asabe bulunmad
takdirde hem
muayyen hisseleri alan, hem de geriye kalan hisselere, geri evrilip verilmesi = (red) suretiyle hak
kazanan
kimselerdir. Koca veya zevce ile beraber bulunan kz gibi.
Z rahm: Lgat mnas itibar ile karbetve yaknlk sahibi demektir. Bunun oulu "Zevi'l-
erham" gelir,
istilanda ise "Terikeden de bir, drtte bir gibi belli bir hissesi olmyan ve asabe de bulunmyan
yaknlara ve
akrabalara" denilir.
Ashab-i feriz = feriz sahipleri: Mirasdan hisseleri Kur'an'la tayin edilen miraslardr, ki drd
erkek sekizi
kadn olmak zere on iki ksmdr.

c) Vel = (kle azad edenin o kleye olan yaknl).
201 - Terikeye hak kazananlar sras ile on snftn
1) Hisse sahipleri = (ashb- feraiz)
2) Neseben = (soy itibariyle olan) asabe,
3) Sebeben asabe ki, kleyi azad eden kimsedir,
4) Kleyi azad edenin binefsihi = (aslen) asabesi,
5) Red sahipleri = (ashab- red)
6) Zevi'l-erham,
7) Mevll-mvlt = Vel sahibi: (Bir kimsenin bir
takm artlarla baka birisini vel edinmesi ki, bahsinde
gemitir).
8) Nesebi kimden olduu sabit deilken nesebi ikrar
olunan = (mu-karnn leh),
9) Terikenin de birinden fazla kendisine vasiyyet
edilen = (ms leh),
10) Beyt'1-ml = (devlet hazinesi).
202 - Miras olmaya mani olan haller drttr:
1) Kle olmak = (nkk),
2) Adam ldrme (Yakn akrabasn ldren kimse
onun malndan hak alamaz),
3) ki ayn dinden olmak,
4) Hkmen iki ayr memleketten olmak. (Bu gayri
msnmler iindir).
Farz Olan Hisseler ve Bunlara Hak Kazananlar;
203 - Allah Telnn kitabnda geen muayyen hisseler
= (farzlar) altdr:
1) Sekizde bir (1/8) = smn,
2) Altda bir (i/6) = sds,
3) Drtte bir (1/4) = rubu1,
4) de bir (1/3) = sls,
5) Yarm (1/2) = nsf,
6) de iki (2/3) = slsan.-
204 - Muayyen hak sahiplerinin = (ashb-i ferizin)
hisselerini Allah Tel ylece belirtmitir
242[16]

1) Zevcenin iki hali vardr: a) Sekizde bir = 1/8, b)
drtte bir = 1/4.
2) Zevcin = (kocann) iki hali var: a) Drtte bir = 1/4, b)
Yarm = 1/2.
3) Bir kzn bir durumu vardr: Yarm = 1/2.

242[16]
Hisselerin, sahiplerinin karsna yazlmas iin tercmede ufak bir yerdei-iklii olmutur
(Mtercim).

4) Bir kz kardein bir hli var: Yarm = 1/2.
5) Annenin iki hli vardr:
a) Baba ile ve ana bir kardeten bir tane ile bulununca
altda bir = 1/6 alr.
b) Anne; ana bir kardelerden iki ve daha fazlasiyle
bulununca de bir = 1/3 alr.
6) Babann bir hissesi belirtilmitir, o da altda bir - 1/6
dr.
7) Ana bir karde bir tane ise altda bir = 1/6 hisse alr.
8) Ana bir kardeler iki veya daha ziyade olunca de
bir = 1/3 hisse alrlar.
9) Birden fazla kzlarn de iki = 2/3 hissesi vardr.
10) Birden fazla kz kardein de iki = 2/3 hissesi
vardr.
Asabeler:
205 - Asabe ikiye ayrlr:
1) Neseb = (soy) itibar ile olan asabe,
2) Sebeben asabe.
206 - Neseb itibari ile olan asabeler ksmdr:
A) Kendi bana = (aslen) asabe, lye nisbet edilince
araya kadnlar girmiyen btn erkeklerdir ki, bunlar
drt ksmdr:
1) lnn czleri: Oullan, sonra oullarnn oullar
ve aaya doru oullarnn oulardir.
2) lnn asllar: lnn babas (ye yukarya doru)
dedesidir.
,3) lnn babasnn czleri: (Ana-baba bir yahut baba
bir erkek kardeleri) sonra bunlarn erkek ocuklar,
4) lnn dedesinin czleri: Yni lnn amcalar
sonra bunlarn oullar, sonra babann amcalar, sonra
bunlarn oullan, sonra dedenin amcalar sonra bunlarn
oullar ve bu byle devam edip gider...
207 - B) Bakas ile birlikte asabe = (bigyrihi asabe):
Kendi erkek kardeleri ile beraber bulunduklar takdirde
asabe olan drt ksm kadnlardan ibarettir:
1) lnn olu ile beraber kzlan,
2) lnn olunun olu ile beraber olunun kzlan =
(Olundan olan erkek ve kz torunlar),
3) lnn ana-baba bir kz kardeleridir ki, erkek
kardeleri ile asabe olurlar.
4) lnn baba bir kz kardeleridir ki.bunlar da erkek
kardeleri ile asabe olurlar,
208- C) Bakasnn bulunmas ile asabe = (mea gayrini
asabe): lnn ana-baba bir veya baba bir kz
kardeleridir. Bunlar lnn kzlan veya olunun kzlar
ile beraber bulununca asabeden olurlar.
209 - Zinadan doan ocukla lian yolu ile nesebi red
edilen ocuklarn asabeleri annelerinin velleridir.
210 -Kle azad eden kimse, kendi bana = (binefsih)
asabedir. Sonra asabesi, "Neseb itibar ile olan asabe"
sylenen tertb zere devam eder. Bu, asabelerin en
sonuncusudur.

HACB17

211 - Alt kii vardr ki bunlar asla tam hacb ile mahcb
olmazlar: Bunlarda:
-Hacb iki eittir: a) Ksmen hacb, b) Tamamen hacb.
Hacb men etmek, kald m ak demektir, istilanda hacb
"Belli bir ahsn, terikeden hissesini, dier birahsn
bulunuuna bal olarak tamamen veya ksmen men
etmek, kaldr-mak"dr.
Hcib: Hacb eden. Mahcb: Hacb edilen, hissesi men
edilen, hissesi kal-dnlan.
1) Baba, 2) Oul, 3) Koca, 4) Anne, 5) Kz, 6) Zevce -
(hamm)dr. Bunlardan bakasnda ise yakn olan uzak
olan hacb eder.
212 -lye bir ahs sebebi ile balanan kimse, arada o
ahs var iken onunla beraber miras olamaz. Ancak
ana bir ocuklar vris olurlar.

213 -Gayri mslim, katil ve kle gibi verasetten
mahrum olanlar bakalarn asla hacbetmezler.
214 -Hacb edilmi = (mahcb) olan ise bakalarn hacb
eder. lnn babas; kz ve erkek kardelerini hacb
eder. Onlar da annelerinin hisselerini de bir = (1/3
den altda bir = (l/6)e indirirler.
215 -Ana-baba bir erkek ve kz kardeler; ana-baba bir
erkek karde ve tekiler sebebi ile derler.
216 - Baba bir erkek ve kz kardeler; ana-baba bir
erkek karde ve
tekiler sebebi ile derler.
217 -Ana bir erkek ve kz kardeler; ocuk, olan
ocuu, baba ve
dede sebebi ile derler.
218 -Gerek anne tarafndan olsun, gerek baba
tarafndan olsun btn nine = (cedde)ler; anne sebebi
ile derler ve baba tarafndan olan nineler de baba
sebebi ile sakt olurlar.
219 - Miras veya hacb edilmi kimseler olarak yalan
kadnlar uzak kadnlar hacb ederler.
.
Avil * Ykselme:

220 - Avil, farz sahiplerine verilen hisselerin toplamnn
meseleyi tekil eden saydan fazla olmasdr ki, farz
sahiplerinin hisselerine gre haklarnda bir
noksanlama olur.
221 -Miras meselelerinde kullanlan mahreler: 2; 3, 4,
6, 8,12, 24 olmak zere yedidir. Bunlardan drd avl
etmez ki, onlar da 2, 3,4, ve 8 saylardr. Dier ise
avl eder, bunlar 6, 12 ve 24'dr.
Alt = (6), tek ve ift olarak on = (10)a kadar avl
edebilir. On iki = (12) de 13, 15, ve 17 ye kadar avl
edebilir. Yirmi drt = (24), sadece 27'ye avl eder.

Red Meseleleri:

222 - Red; avlin zttdr. Muayyen hisse sahiplerine =
(ashab- fera-ize) hisseleri verildikten sonra geriye hisse
kalr ve bunu alacak bir asabe = (miras)
bulunmazsa,bu geri kalan hisse, yine muayyen hisse sa-
hiplerine hisseleri mikdarmca geri evrilip verilir. te
buna red denilmektedir. Ancak kar ile kcaya red
yaplmaz. .
223 -Red; bir cins, iki cins ve cins kimseler zerinde
meydana gelir. Sonra mesele iki durumdan hli olmaz:
1) Ya geriye kalan miktar, kendilerine verilmiyenler
bulunur.
2) Yahut da kendilerine verilenler bulunur. Bu
ikincisinin de iki durumu vardr:
a) Yalnz bir cins kendilerine verilenler = (red
yaplanlar) bulunur.
b) Yahut iki veya daha ok cins kendilerine verilenler
bulunur. (Kar-koca bulunmayp) yalnz bir snf
kendilerine verilenler bulununca terike bunlarn
saysna blnr.
, Eer zerlerine red yaplanlar iki veya daha ok
cinsden olurlarsa mesele bu farz sahiplerinin hisseeleri
toplamndan olur. Fazla gelen d-rlr.

Zevi'l-Erhm:

224 -Yakn olan her kimse hisse = (farz) sahibi
olmad gibi asabe de deildir.
225 - Zevil-erhm, asabeden olanlar gibidir. Eer
(muayyen hisse sahiplerinden biri veya asabeden bir
kimse bulunmayp) zevi'l-erhmdan bir tek kii
bulunursa maln hepsini alr.
226 - lye en yakn olan uzak olan hacb eder.
227 - Zevi'l-erhm drt snfa ayrlr:
1) (lye nisbet edilenler): Bunlar lnn kzlarnn
ocuklar ve olunun kzlarnn ocuklardr.
2) (lnn nisbet edildii kimseler): lnn fsid olan
dedeleri ve .fsid olan nineleridir
243[17]
.
3) (lnn ana ve babasna nisbet edilenler): lnn
btn kz kardelerinin ocuklar, btn erkek
kardelerinin kzlar ve ana bir erkek kardelerinin
ocuklar.
4) (lnn dedelerine nisbet edilenler): Ana bir
amcalar, teyzeler ve daylar, btn halalar = (babann
kz kardeleri), btn amcalarn kzlar ve btn
bunlarn hepsinin ocuklar ve onlara araclarla bal
olanlar.
Bu drt snf d an birinci snf varken ikinci snf birhak
alamaz (SM).

Birlikde Boulan ve Enkaz Altnda lenler:

228 - Birlikte boulan ve kme yznden helak olan
bir topluluktan kimin daha nce ld bilinmezse her
lnn mal miraslarndan sa kalanlara verilir.

Ana Karnndaki ocuun ve Mecusinin Miras
Olmas:

229 - Mecs = (atee tapan) btl nikhlar yznden
miras olamaz. Mecs iki akrabalk topland zaman,
eer bu akrabalklar iki ahsa daldnda o iki ahs
bu iki akrabalk sebebiyle vris oluyorlarsa mecs de

243[17]
Fsid ced = (dede) lye nisbetinde ana dahil olan dededir. Anann babas, babann anasnn
babas gibi.
kendinde toplanan iki akrabalk sebebiyle miras olur.
230 - Anne karnndaki ocuk miras olur ve onun
hissesi kendi adna durdurulur.

Mnseha = Hisselerin Vrislere\Geirilmesi:

231 -Mnseha: Bir lnn mal taksim edilmeden
miraslardan bazlarnn daha lmesidir. Bunda asl
olan birinci lnn farz = (muayyen ve mukadder) olan
hissesi ile ikinci lnn farz olan hissesinin tashih
edilmesi = (terikeyi blnebilir ekilde mesele ekline
kovmakjdr
244[18]
Eer birinci lnn farz olan
hissesinden ikinci lnn hissesi kendi miraslarna
blnrse her iki mesele de sahih olmutur.
232 -Eer birinci lnn hissesinden ikinci lnn
hissesi kendi miraslarna blnemez (yni her l iin
ayr bir mesele yapmak gerekir) ve birinci meseleden
ikinci lye isabet eden hisselerile meselesinin tashihi
arasnda muvafakat var ise ikinci tashihin vefk
birincinin tashihi ile arplr
245[19]
.
233 - Birinci meseleden ikinci lye isabet eden
hisseler ile ikinci meselenin tashihi arasnda muvafakat
olmazsa ikinci tashihin tamam birinci ile arplr.
kan sonu her iki meselenin de k yolu olur.
234 - 1) Taksim yle yaplr: Birinci lnn
miraslarnn hissesi kendi meselelerinin tashihi ile
arplm olan say ile arplr. Sonra da ikinci lnn
miraslarnn hisseleri birinciden kendisine intikal
etmi olann tamam ile yahut onun vefk ile, arplr.
2) nc bir kimse de lnce ilk iki meselenin tashihi
yaplr. Sonra eer o ikisinden veya birinden ise
ncnn hisseleri o ikisi ile beraber nazara alnr ve
bu kendi meselesine blnnce mesele de sahih
olmu olur. Eer blnemezse bunun meselesi veya
vefk ilk iki meselenin tashihi ile arplr. ncden
alaca olanlarnki de, nc lnn hisseleri veya

244[18]
Meselenin tashihi: Vrislerin hisselerini,hbiri hakknda ksurat meydana gelmiyecek
ekilde ve mmkn olduu kadar en az. mikdardan gstererek, terikeyi blnebilir bir hale
koymaktr.
245[19]
. Saylarn vefk: ki saydan her bilinin ortak blenleri ile ortak blenlerinsaylara
blmnn neticesidir.Mesel 15 ile 10 saysnn ortak blenleri
. 5'dir. 15:5 = 3, 10:5 = 2 eder. Bu durumda 3 says 15'in, 2'de 10'un vefk olur.

vefk ile arplr. Drdnc ve beinci kimseler lseler
yine byle olur.
Ferizin Hesab:
235 - Kur'an- Kerm'de tayin edilmi olan hisseler iki
eittir:
1. eit: Yarm = 1/2, drtte bir = 1/4, sekizde bir = 1/8
dir.
2. eit: de iki =2/3, de bir = 1/3, altda bir = 1/6
dr.
23( - Yann = 1/2'in mahreci = (paydas) 2, drtte bir =
1/4'inki 4, sekizde bir = 1/8'inki 8, de bir = 1/3 ve
de iki = 2/3'ninki 3, Altda bir = 1/6 ve altda iki -
2/6'ninki de 6 dr.
237 - 1) Birinci eitten yarm = 1/2, ikinci eidin
hepsi veya birisi yahut ikisi ile birleirse mesele 6
saysndan kurulur.
2) Birinci eitten drtte bir=l/4 ikinci eidin hepsi
veya bazs ile birleirse mesele 12 saysndan kurulur.
3) Binci eitten olan 1/8 = sekizde bir ikinci eidin
hepsi veya biri ile birleirse mesele 24 saysndan
kurulur.
4) hisseler tashih olunup her ferikin hisseleri bunun
zerine bl-nebiliyorsa arpmaya lzum kalmaz.
5) Hisseler kesirli olunca kendilerine kesirli hisse
denlerin adedi asl mesele ile arplr. Avliyyeden ise
avli ile arplr. arpma sonucu, meselenin tam mahreci
olur.
6) Eer hisseleri adetlerine muvafk
246[20]
olursa
saylarnn vefk asl mesele ile arplr.
7) ki frkann hissesi kendilerine kesirli blnnce her
frkann hisseleri ile saylar arasnda sonra da iki say
arasnda muvafakat aranr.
8) ki say birbirine mmasil = (eit) olduklarnda
saylardan biri meselenin asl ile arplr.
9) ki say arasnda tedahl var ise = (yani iki saynn
byk olann kk say kesirsiz blerse) byk say
asl mesele ile arplr.
10) ki say arasnda muvafakat var ise ikisinden birinin
vefk dieri ile arplr. kan sonu da asl mesele ile

246[20]
Muvafakat: iki saydan kk olam byn blemez, fakat nc bir say bu iki sayy
ayr ayr blebilirse bu iki say arasnda muvafakat var denilir.

arplr.
11) lci say arasnda mbayenet var ise = (yni iki
saynn k
byn blemez ve nc,bir say da bunar
blemezse) her biri dieri ile arplr. Sonra netice
toplamlar da asl mesele ile arplar.
12) U veya daha ok frkann hisseleri kendilerine tam
blnenle-, yip kesirli knca nce saylar ile hisseleri
arasnda ortaklk aranr. Sonra her birinin saylar
arasnda ortaklk aranr. Sonra iki frka arasnda
tedahl, eitlik = (mmaselet), muvafakat ve
mbayenet olduunda yaplan ilemler gibi ilem
yaplr. Frkalar ile hisseleri arasndaki arpma neticesi
hissenin cz' olarak isim alr. Bu da asl mesele ile
yaplr.

Terikenn Blnmesi:

238 - Terike dirhem veya dinar paradan ibaret olup
miraslarn hisselerine gre blnmek istenildiinde
meselenin tashihi neticesinde her mirasya den hisse
terike ile arplr. Sonra yeknu esas meseleye blnr.
239 - Eer terike ile meselenin tashihi arasnda
muvafakat var ise meselenin tashihinden her mirasya
den hisse terikenin vefk ile arplr, sonra yekn
meselenin tashihinin vefkne blnr ve mirasya
den pay meydana .kar.
Alacakllar arasnda da terike bu ekilde taksim edilir.
Borlarn tamam mesele yerine geirilir ve
alacakllarn alacak mikdarlar vrisin hissesi yerine
konulur.

Miraslardan Bir Ksmnn Anlama Neticesinde
Aradan kmas:

240 - Alacakllardan yahut miraslardan biri,.terikeden
bir mal karlnda anlaarak aradan knca o kimse
hi yokmu gibi atlr. Atlann hissesi drldkten
sonra geriye kalan miktar miraslara hisselerine gre
blnr.
13 UBAT 1973