Professional Documents
Culture Documents
epnilerde Yerleim
2.2.1. epni Gleri ve Yaylma Yerleri
Faruk Smerin birok aratrmac tarafndan da kabul gren Trkiye tarihinin yerli
kaynaklarnda ismi ilk nce ortaya atlan Ouz boyu muhtemelen epnilerdir gr
Anadoluya ayak basan boylardan ilki veya ilk boylardan birisi eklinde deerlendirilmektedir
(elik, TA/VI:313). Bat Trkistandan kp ran zerinden Anadoluya geldikleri kabul edilen ve
100 bin kii olduu belirtilen epni boyunun byk ounluunun Avni Alp Arslan ve akir
evket gibi tarihilere gre Giresun, Tirebolu, Grele ve Vakfkebire (Bykliman) yerletikleri,
bir ksmnn da daha batya hareket ederek zmit, Balkesir ve zmire yerletii ifade
edilmektedir (TDTD/CV:39; Bostan, 2002:352). M. Enver erifgil ise Kuzey randa devlet
kurmu olan Hrremler ile Babeklerin epni olabileceini ve liderlerinin aslmasndan sonra
yani IX. yzyln ortalarnda Anadoluya g ettiklerini ileri srmektedir. Tebriz-Erzurum-Trabzon
yoluyla ve Aras Nehrinin vadilerini takiben Hurremlerin / epnilerin Bizans topraklarna
girdiklerini yazan erifgil, buradan da Anadolunun bat kylarna ve Balkanlarda Rodop Dalar
civarna yerletiklerini kaydetmektedir (Bostan, 2002:352). M. Fuat Kprl, epnilerin
Anadoluya Seluklularn ilk Anadolu seferleri srasnda geldiklerini ve Bat Anadolu ile Trabzon
Rum Devleti snrlarna yerletirildiklerini belirtmektedir (Bostan, TA/VI:299). . Hakk Kadolu
da Horasann Bozulus mevkiinde yaayan epnilerin Konya Sultan Aleddin Keykubd
tarafndan Sivas civarnda savarken dt zor durumdan kurtulmak iin binlerce hecini
(deveyi) Horasana gndererek burada bulunan epnileri Anadoluya getirmi olduunu ve
bunlar Konyaya sevk ettiini anlatmaktadr (Agy, TA/VI:299). Velyetnmeye gre Hac
Bekta- Veli Krehirin Suluca Karahyk kyne yerletiinde ilk mritlerini bu kyn ve
komu kylerin halk olan epniler tekil etmilerdir (Smer, 1999:232). Buradaki Bekta
elebilerinin epnilerden olduu hatta Hac Bektanin en sadk mritlerinin epni boyuna
mensup bulunduu da ifade edilmitir (Bostan, 2002:353).
Hac Bekta- Velinin halifelerinden Sar Saltkn maiyetinde Anadoludan Dobruca ve Krma
12 bin hane Trkmenin - ki ounluu epnidir - slamiyeti yaymak iin gittii ve
Karesioullarndan sa Bey dneminde Balkesir zmir blgesine geri dnd de kaynaklarda
belirtilir (Bostan, TA/VI:299). Azeri tarihi Geybulla Geybullayev, Azerbaycann amah
blgesinde epni ismiyle balantl 17 yer ad olduunu; bunlardan epli, Cabani, apni
eklinde olanlarn Zangezor ve Kuba yrelerinde bulunduunu; Kazak ehrinin Dasalahl
yresinde epli adl bir yer daha olduunu zikretmektedir (elik, TA/VI:313). Ataniyazov ise
eceresinde; Trkmenistanda Alili, Ata, Gklen, Hatap ve Hdrili boylaryla epbe, ovdur ve
Ersarlarn epek, Burkazlarn epbece diyen airetlerinin kadim epnilerle ayn kkten gelmi
olabileceklerini ne srmektedir (Agy, TA/VI:2).
XIII. yzyln ikinci yarsnda Anadoluda zellikle krsal alanda ok youn bir Trkmen
yerlemesi gze arpmaktadr. Antalya-Denizli-Isparta blgesinde 200 bin adr (bir milyon
kii), Ktahya-Eskiehir blgesinde 30 bin adr (150 bin kii), Kastamonu blgesinde 100 bin
adr (500 bin kii) ve bundan baka l, Malatya-Mara, Halep-Trablusam blgelerinde de
onbinlerce adrlk Trkmen topluluklar yaamaktadr (Smer, 1992:911). XV. yzyla ait
tahrir defterlerinde epnilere ait 44 yer ad tespit eden Faruk Smer bunlar 10 balk altnda
sralamaktadr (1999:326331): 1.Halep Trkmenleri (Antep/Rumkale, Antakya/Gndzl,
Rakka), 2.Ulu-Yrk (Zile, Akdamadeni, ekerek), 3.Trabzon Blgesi epnileri (Giresun,
Grele, Tirebolu, Krtn), 4.Dulkadrl (Mara), 5.Boz-Ok (Yozgat), 6.Adana (Saram), 7.Ateken (Eski-l, Turgut), 8.Ko-Hisar (erefli), 9.Hamid (Gl-Hisar), 10.orum (epni z). ran
epnilerinden de bahseden Smer, Akkoyunlularn ve Safevlerin dayand teekkller arasnda
sayd epnilerin Trabzon ve Canik epnilerine mensup olduklarn da eklemektedir (Bostan,
1999:331-332). Tm bunlara Sinop epnileri, Diyarbakrdaki Bozulus Trkmenleri, Krehir
Bekta elebileri de dhil edildiinde ortaya olduka geni bir yerleim corafyas kmaktadr.
Hele hele bunlara iskn siyaseti ve din hareketlenmeler dolaysyla gme / grlme
hadiselerini de eklersek bir boyun tarih takibi neredeyse bir milletin tarih takibine
dnmektedir.
Baz aratrmaclar epnilerin tarihte ve gnmzde en etkin olarak yaad yerlerin bata
gelenlerinden olan Harit Havzasna yerleen epnilere daha nceden burada yaayan ve Dou
Romallar tarafndan Hristiyanlatrlm Trkmen boylarnn da nfus olarak katldn
belirtmektedirler (Karahan, K/www.catak.org.tr). epnilerin Trabzon Sancandaki
etkinlikleriyse hibir zaman epni ve Krtn Vilyeti ile snrl kalmamtr. Babakanlk Osmanl
Giresun, Grele, Torul, Krtn, Mara, Adana, Konya, orum ve Isparta Glhisarda
yaadklarn kaydetmektedir (Agy, TA/VI:307).
epni boyunun Anadoluda XX. yzyl itibariyle durumunu ise Ege yerelinde yine Faruk Smer,
Trkiye genelinde ise Tuncer Glensoy karmlardr. Ege ve Gney Marmara blgelerinde
yaayan epniler ve yerleim alanlar yledir:
I. BALIKESR Merkez Kyler: 1.Karamanlar, 2.ukur Hseyin, 3.Bahedere (Kavak Ba),
4.oraklk (iner), 5.Aynaolu, 6.Dpecik, 7.Ortamandra, 8.Kabukdere (Stkr),
9.Deliklita, 10.Yaylack, 11.Kteyli, 12.Gkeren, 13.Macarlar, 14.Kukaya, 15.Yeiller.
Bigadi Kyleri: 15.nkaya, 16.iftlik, 17.Gvem, 18.Akyar, 19.Elyapan, 20.Yumruklu,
21.Kozpnar.
Manyas Kyleri: 22.Kapakl, 23.Kalebayr.
Balya Kyleri: 24.Kocabk, 25.Deirmendere.
Sndrg Kylerinden; 26.Cehennemdere (Koca Sinan),
Kepsut Kylerinden; 27.Armutlu,
Susurluk Kylerinden; 28.Danaveli,
vrindi Kylerinden; 29.Soanbk.
II. ZMR Bergama Kyleri: 1.Sardere, 2.Narlca, 3.Tepeky, 4.Pnarky, 5.Karalar,
6.Delikta.
Mustafakemalpaa Kyleri: 7.Hamzababa, 8.Zeamet.
III. MANSA Saruhanl Kyleri: 1.epni Harmandal, 2.epni Muradiye, 3.Kemiklidere,
4.Tirke.
Akhisar Kyleri: 5.Snnetiler, 6.Yataan.
Turgutlu Kyleri: 7.epni Bekta, 8.epnidere, 9.Gkgedik.
Soma Kyleri: 10.Karaam, 11.Ularca.
IV. AYDIN Merkez Kylerden; 1.Terziler,
Tire Kylerinden; 2.ayrlar (ayba).
Ske Kylerinden 3.Sagular, 4.Helvaclar. (TDTD/LX:13-14)
Trkiye genelinde ise Ouz boylar srasna uygun olarak verilen epni (etmi) Boyunun
Anadoludaki dalm ise u ekildedir:
1. epni Afyon li, Sandkl lesi, Hocalar Ky
2. etmi (Ldik) Amasya li, Gmhacky lesi
3. epni abanl Ankara li, ereflikohisar lesi, Aaren Ky
4. epni Balkesir li, Bandrma lesi, Edincik Ky
5. Yeni epni (erkezetni) Bilecik li, Bozyk lesi
6. Yrk etmi Bilecik li, Bozyk lesi
7. epni Bolu Merkez
8. epni Bolu li, Mudurnu lesi
9. epni Bursa li, Mudanya lesi
10. Kk etmi anakkale Merkez, Kkkuyu Buca
11. Byk etmi (Yeilyurt) anakkale li, Ezine lesi
12. etmi orum li, skilip lesi
13. Glet etmi orum li, Karg lesi
14. epni Giresun li, Espiye lesi
15. etmi (ayrl) zmir li, Tire lesi
16. epni Kastamonu li, atalzeytin lesi
17. etmi Kastamonu li, Takpr lesi
18. epni Kastamonu li, Tosya lesi
19. epni (iekda) Krehir Merkez
20. etmi Konya li, Beyehir lesi, zml Beldesi
21. etme Konya li, Doanhisar lesi
22. etmi Konya li, Hadm lesi, Takent Beldesi
23. epniharmandal (Yobazharmandal) Manisa li, Saruhanl lesi
24. epnimuradiye Manisa li, Saruhanl lesi
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
http://suleymanpekin.com/103_icerik-cepnilerde-yerlesim.aspx