Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

George Akropolites and His Work The History

Murat Kei*
z
IV. Hal Seferi (1204) sonucunda stanbulun Latinler tarafndan igal
edilerek yamalanmas, Bizans Dnyasnda byk bir deiimin balamasna neden
oldu. galden sonra Bizans mparatorluu, yaklak 57 yllk srgn hayatnda,
znik, Trabzon ve Epirde kurulan yerel 3 hanedanlk ile varln devam ettirmeye
almtr. ehirlerin kraliesi olarak grdkleri stanbulu Latinlere terk etmek
zorunda kalan Bizansta Roma kimlii ve kurumlar zayflarken, Helen hisleri
giderek kuvvetlenmeye balamtr. Ortaya kan bu yeni durum Bizans Tarih
Yazcln da derinden etkiledi. Makalede, bu dnmn bizzat grg ahidi ve
XIII. yzyl Bizans Tarih Yazclnn nde gelen isimlerinden biri olan Georgios
Akropolitesin biyografisi hakknda bilgi verilecek ve Tarih (12031261) adl
eseri tantlacaktr. Ayrca eserin ilk 10 blm Yunancadan dilimize evrilecektir.
Anahtar Kelimeler: Georgios Akropolites, Trkiye Seluklular, Bizans
Devleti, XIII. Yzyl
Abstract
The capture and sack of Istanbul by the Fourth Crusaders in 1204 ignited a
great change in the Byzantine world. In the exile of about 57 years, the Byzantine
Empire endeavored to survive as three dynasties centered at Nicaea, Trebizond and
Epiros. As the Roman identity and institutions started to weaken when they had to
leave the Queen of the Cities to the Latins, the Hellenic feelings started to gain in
strength. These new circumstances also deeply influenced the Byzantine
historiography. Our article will present the biography of Georgios Akropolites, a
leading name in the 13th century Byzantine historiography and an eye-witness of the
transformation, and his work History (1203-1261). Besides, the first ten chapters of
this work will also be translated into Turkish.
Key Words: Georgios Akropolites, Turkey Seljuqs, Byzantine State, XIIIth
Century
*

Ar. Gr., Ankara niversitesi, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi, Tarih Blm

Murat Kei

192
Hayat:

Georgios Akropolitesin1 hayat hakkndaki bilgileri byk oranda

kendi eserine borluyuz. Aslen znikli2 soylu bir aileden gelmekte olup
Palaiologos mparatorluk slalesiyle de akrabadr. 1217 ylnda stanbulda
doduunu Tarihinde belirtir.3 Akropolites ailesinin X. yzyln sonlarndan
itibaren devletin mali ilerinden sorumlu bir aile olarak ortaya ktklarn
grmekteyiz. 1233 ylnda Akropolites 16 yana gelince ailesi tarafndan
1

Akropolites soyad, devlet ilerinde nemli grevler stlenen bu ailenin stanbulun

akropolisinde oturmasndan kaynaklanmaktadr. Ruth J. Macrides, Akropolites, George,
ODB, Vol. I, s. 48-49.
2
Bizans devri znik (Nicaea)i iin temel inceleme: Clive Foss-J. Tulchin, Nicaea, A
Byzantine Capital and its Praises, Brookline 1996; Anthony A. M. Bryer, Nikaea, Byzantine
City, History Today, 21 (1971), s. 22-31; Michael Angold, Nikaia Kenti: MS 1000-1400,
Tarih Boyunca znik, stanbul 2004, s. 27-55.
3
Georgios Akropolites, Khroniki Singrafi ( ). Eser, 1203-1261 yllar
arasnda meydana gelen olaylar anlatmaktadr. Eser, ilk defa I. Bekker tarafndan
yaymlanmtr. Annales, Immanuel Bekker, Bonnae 1836. Daha sonra A. Heisenberg
tarafndan mevcut btn yazmalar dikkate alnarak yeniden yaymlanmtr. A. Heisenberg,
Gregorii Acropolitae Opera, 2 Vols, Leipzig 1903. Ayn alma 1978 ylnda P. Wirth
tarafndan tekrar yaymlanmtr. Bak. Gregorii Acropolitae Opera, Ed. A. Heisenberg and P.
Wirth, 2 Vols, Stuttgart 1978. 1939 ylnda ise Bruno Lehmann tarafndan hazrlanan doktora
tezinde, XIII. yzyln belli bal Bizans kaynaklarndaki Trkler ile ilgili bilgiler Almancaya
evrilmitir. Bu tezde Akropolitesdeki kaytlar, Arapa ve Farsa kaynaklar ile
karlatrlmtr. Bak. Bruno Lehmann, Die Nachrichten des Niketas Choniates, Georgios
Akropolites und Pachymeres ber die Seluqen in der Zeit von 1180 bis 1280 n. Chr.,
Inaugural-Dissertation, Leipzig 1939. Bu eserin tamam Mehmet Uysal tarafndan dilimize
kazandrlm olup 2009 yl ierisinde yaymlanacaktr. Ayrca bu tezin Trklerle ilgili
blmleri Mihin Eren tarafndan Trkeye evrilerek Seluklu Aratrmalar Dergisinde
yaymlanmtr. Bak. Theodor I. Laskaris 1204-22 ve I. Gyaseddin Keyhsrev, Seluklu
Aratrmalar Dergisi, ev. Mihin Eren, 3 (1971), s. 593-610. Tarih, ayrca tespit
edebildiimiz kadaryla Almanca, ngilizce, ada Yunanca ve Rusa dillerine de
evrilmitir. Almanca evirisi iin bak. Wilhelm Blum, Die Chronik Georgios Akropolites
(1217-1282), Stuttgart 1989; ngilizce evirisi iin bak. Ruth Macrides, A Translation and
Historical Commentary of George Akropolites History, Unpublished Ph.D Thesis, London
1978; George Akropolites: The History, Edited and Translated by Ruth Macrides, University
of Birmingham, Oxford University Press 2007 (1978 ylnda yaplan doktora tezinin gzden
geirilmi ve en son bibliyografya ilave edilerek yaymlanmtr). ada Yunanca
evirileri: Georgios Akropolites, Chronike Syngraphe, Antonios D. Panagiotou, Atina 2003;
Georgios Akropolites, Chronike Syngraphe, Vasiles Katsaros, Selanik 2004. Rusa evirisi:
Georgios Akropolites, Istoriia, P. I. Zhavoronkov, G. G. Litavrin, Saint Petersburg 2005.
Ayrca 1211 ylnda Menderes Nehri civarnda Antiochda, Trkiye Seluklu Devleti ile znik
mparatorluu arasnda yaplan sava hakknda Akropolitesin verdii bilgiler Alexis G. C.
Savvides tarafndan ngilizceye evrilerek yaymlanmtr. Bak. Alexis G. C. Savvides,
Acropolites and Gregoras on The Byzantine-Seljuk Confrontation at Antioch-on-The
Meander (A.D. 1211) English Translation and Commentary, Tarih Aratrmalar Dergisi,
XV/26 (1990-1991), s. 93-102. Bu blm Tarihin 9. ve 10. blmlerini kapsamaktadr.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

193

stanbuldan znike gnderildi.4 znike vardktan bir yl sonra (1234)

Akropolites, nemli bir devlet memuriyetine getirildi. O, nce mehur
Theodoros Hexapterygosun5 daha sonra da 1237 ylnda Nikephoros
Blemmydesin6 okulunda eitim ald. 1239 ile 1246 yllar arasnda megas
logariastis ( -byk hazineci) grevinde bulundu.7
Akropolites, 1246 ylnda logotetis tou genikou ( ),
mparator II. Theodoros Laskarisin (1254-1258) hkimiyetinin
balangcnda logotetis tou dromou8 ( ) grevine
getirildi. Bu son memuriyetinde Akropolites, yabanc elileri karlamakla
ve yaplan anlamalar onaylamakla grevliydi. mparator VIII. Michael
Palailogosun (1259-1282) hakimiyetinin balangcnda Akropolites, Bizans
saraynda ok nemli bir grev olan megas logothetis9 ( babakan) memuriyetine getirilmi ve diplomatik grevli olarak 1274 ylnda
Lyon Konsiline, 1281-1282 ylnda Trabzon mparatorluuna ve 1282
ylnda Bulgarlara gnderilen Bizans elilik heyetlerinde yer almtr. 1260l
yllarn banda stanbulda mehur okulunu kurduktan sonra dah,
Akropolites memuriyet grevini 1282 ylndaki lmne kadar devam
ettirmitir.10
Eseri ve nemi:
1203-1261 yllarn kapsayan Akropolitesin eseri, znik Bizans Devleti
hakknda olduka detayl bilgiler vermektedir.11 Seluklu kaynaklarnn
snrl olduu bir dnemde yazlan Tarih, zellikle znik-Seluklu ilikileri
bakmndan son derece nemlidir. Eer Akropolitesin eseri olmasayd, XIII.
yzyln ilk yarsnda, znik mparatorluu-Seluklu Devleti ve Trabzon
4

Gyula Moravcsik, Byzantinoturcica, Vol. I, Berlin 1958, s. 266-267.

A. Heisenberg, Gregorii Acropolitae Opera, Vol. I, s. 49.
6
Blemmydes, eserinde Akropolitesin de okulunda eitim grdn yazmaktadr. Bak.
Nikephoros Blemmydes, A Partial Account Introduction, Translation and Notes, By Joseph
A. Munitiz, Leuven 1988, s. 21.
7
Akropolites, Tarih, II. Blm, s. 1.
8
VIII. yzyldan itibaren bilinen bu greve gelen kiiler imparatoru koruma, seremonileri
dzenleme, siyasi bilgileri toplama, dileri danmanl gibi grevleri yerine getirirlerdi.
XII. yzyldan itibaren imparatorun en yakn danman olmasyla, logothetis tou dromounun
yetki ve grevleri geniletilmitir. Fakat logothetis ton sekreton memuriyetinin ortaya
kmasyla logothetis tou dromounun nemi azalmtr. Bkz. Alexander P. Kazhdan,
Logothetes tou Dromou, ODB, Vol. II, s. 1247-1248.
9
Alexander P. Kazhdan, Logothetes, ODB, Vol. II, p. 1247.
10
Ruth J. Macrides, Akropolites, George, ODB, Vol. I, s. 49; George Akropolites: The
History, Edited and Translated by Ruth Macrides, s. 19-24; Wilhelm Blum, Die Chronik
Georgios Akropolites, p. 3-4.
11
Michael Angold, A Byzantine Government in Exile Government and Society Under the
Laskarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1974.
5

194

Murat Kei

mparatorluu arasnda yaanan ilikiler hakkndaki bilgilerimiz olduka

snrl kalrd.12 1233 yl Akropolitesin eseri iin bir dnm noktas nitelii
tar. Bu tarihten sonra yazar, eserini daha ok kendi hayat ekseni etrafnda
yaanan olaylara dayandrr. Taht haksz bir ekilde ele geiren mparator
VIII. Michael Palaiologosu aklamaya alm olmasna ramen,13 olaylarn
grg ahidi olarak eseri olduka gvenilirdir. Bizzat yer ald olaylar
olduka detayl bir ekilde anlatma abas, Akropolitesin eserini baz
ynlerden eksik brakmasna neden olmutur. Bu yzden eserin verdii
gvenilir bilgileri anlamak iin metni ok iyi analiz etmek gerekmektedir.
Eserini VIII. Palaiologosun stanbulu 1261 ylnda Latinlerden geri
almasndan sonra yazm olmas sebebiyle, Akropolitesin znik
mparatorlarna yaklam objektif deildir.
Akropolites, antik kelimeleri kullanmay tercih etmesine ramen, eserin
dili ok adal deildir. znik mparatorluunun Balkanlardaki
mcadeleleri ve stanbulu Latinlerden almak iin yaplan giriimler eserin
byk bir ksmn oluturmaktadr. Bu anlamda devletin dousunda yaanan
olaylara kar daha kaytsz bir tutum sergilemitir. Fakat devlet hizmetinde
yer alan grevliler iin kullanlan terimleri ( emir-i ahur;
14 peklarpakis/Belerbeyi; 15 sultan) ok ak bir ekilde
belirtir. Hatta bazen ok ilgin bir ekilde, okuyucuya kolaylk olmas iin
bu terimlerin anlamn da aklar.16 Bazen de bu gibi terimleri
eanlamllaryla beraber kullanr.17 Fakat Akropolitesin evirisi her zaman

12

XIII. yzyl Bizans-Trk ilikileri hakknda bak. Dimitri A. Korobeinikov, Byzantium and
Turks in the Thirteenth Century, Unpublished Ph.D Thesis, Oxford University 2003; Yusuf
Ayn, Seluklu-Bizans Mnasebetleri, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Tarih
Anabilim Dal Yaymlanmam Doktora Tezi, zmir 2007.
13
Donald Nicol, Bizansn Son Yzyllar (1261-1453), ev. Bilge Umar, stanbul 1999, s. 47.
14
Akropolites, Tarih, s. 138.
15
Gyula Moravcsik, Byzantinoturcica, Vol. II, s. 286-287.
16
,
(Seluklu Pers soylularndan bir kii emir-i ahur, asil Seluklular (Persliler)
arasnda byk bir kii); ,
(Seluklu Pers ordusunda to megas stratopedarches,
ki bu kii Seluklular Persliler tarafndan beylerbeyi olarak adlandrlr.). Akropolites,
peklarpakisi (belerbeyi) megistos stratopedarchesin edeeri olarak aklar. George
Akropolites, The History, Introduction, translation and commentary, s. 318; Dimitri
Korobeinikov, Byzantium and the Turks in the thirteenth century, s. 42-68.
17
Akropolites, Tarih, s. 143: o de persarhis sultan ( -SeluklularnPerslilerin imparatoru, sultan). Akropolites, persarhis (-Perslilerin imparatoru)
terimini bazen gereksiz bir ekilde sultan () kelimesi ile beraber kullanr. Bak.
Akropolites, Tarih, s. 11, 14, 125, 135, 136, 143, 144.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

195

kesin deildir. Seluklu Sultanl gereini anlay Niketas Choniatesten18

daha aktr.19
Akropolitesin Tarihi hakknda sylenmesi gereken nemli
hususlardan biri, bu eserin tam olarak bir kronik olmaddr. nk eserde,
olaylar kronolojik bir srayla anlatlmadndan ya da tarihlendirmelerde
sorun olduundan kronolojik bir eser deerlendirmesi yapmak mmkn
olmamaktadr. rnein Akropolites, Karadeniz Erelinin (Pontus
Herakleia) znik mparatoru Laskaris tarafndan ele geirilme tarihi olarak
1211 yln vermesine ramen, dnemin dier bir kayna Mesarites,20 1214
yln vermitir. Eserin dier bir zellii de Akropolitesin olaylar anlatrken
corafyay her zaman nemsemesidir. Ayrca konular tasnife tabi tutmutur.
Mesel, Balkan olaylarndan bahsederken sadece burada meydana gelen
olaylar anlatlr, Anadoluda meydana gelen olaylar sz konusu ise,
Balkanlardan bahsedilmez.
Akropolites her blmde genelde bir yldan fazla hatta bazen bir ka
yln olayn zetleyerek, ok fazla ayrntya girmeden bahseder. Fakat
kendisinin bizzat ahit olduu olaylar daha detayl bir ekilde anlatr ve bu
durumu da belirtir. Eserinin arlk noktas znik, Epir ve Balkan olaylar
olup, lkenin dousunda yaanan olaylar daha zet bir ekilde verir; rnein
Akropolites, 12251231 yllar arasnda znik mparatoru Ioannes
18

Niketas Choniates, 1118-1206 yllar arasndaki Komnenos ve Angelos Hanedanlar

dneminde Bizans tarihini anlatan bir eser kaleme almtr. Eser, IV. Hal Seferi sonucunda
stanbulun Latinler tarafndan istila edilmesi zerine znikte kurulan Bizans Devletinin ilk
iki yln anlatarak 1206 ylnda sona ermektedir. Eserin tamam dilimize kazandrlmtr.
Bak. Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), ev. Fikret
Iltan, Ankara 1995; Niketas Khoniatesin Historias (1195-1206) stanbulun Hallar
Tarafndan Zapt ve Yamalanmas, ev. In Demirkent, stanbul 2004; Niketas Khoniatesin
Historias (1180-1195) Komnenos Hnedannn Sonu ve II. Isaakios Angelos Devri, ev.
In Demirkent, stanbul 2006. Ayrca kaynan ngilizce evirisi iin bak. H. J. Magoulias, O
City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates, Detroit-Michigan 1984.
19
rnein Trke yer isimlerinin yazmnda Akropolites, Niketasn Aksaray kentinin ismiyle
ilgili yapt hatay tekrarlamaz. Choniates, Rumi Greklerinin (Rumi, Seluklu Devletinde
Grek halkn ifade etmek iin kullanlan bir terimdir.) Ta Aksara ( ) olarak
isimlendirdikleri Aksaray kentinin Trke imlasn yanl yazmtr. Niketas, Aksaray
kentinin ksaltlm biimi olan Taksara ()y kullanrken araya gereksiz bir Ta ()
belirsiz zamiri daha getirmitir (
-Mesud, antik ad Koloneia olan Aksaray kentine gitti.). Akropolites ise
kelimenin doru ekli olan Ta Aksara ( ) halini korumutur. Niketas Khoniates,
Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri, ev. Fikret Iltan, s. 36. Dimitri A.
Korobeinikov, Byzantium and Turks in the Thirteenth Century, s. 20.
20
Clavijo Foss, (with the colloboration of J. Tulchin), Nicaea: a Byzantine capital and its
praises, with the speeches of Theodore Lascaris In praise of the Great City of Nicaea, and
Thedore Metochites Nicene oration, Brookline 1996, p. 59-63.

Murat Kei

196

Vatatzesin dzenledii seferden bahsetmedii gibi21 1257 ylnda znik ile

Epir Despotluu arasndaki sava hakknda detayl bilgi vermitir. Buna
karn ayn yl ierisinde Anadoluda yaanan gelimeleri grmezden
gelmitir.22 Bu durum, Akropolitesin bizzat Palaiologos mparatorluk ailesi
ile akraba olan znikli soylu bir aileden gelmesi ve imparatorluk saraynda
nemli bir grevde bulunmas ile aklanabilir.23
Erdekli (Kyzikos) Theodoros Scutariotes 1282 ylndan sonra yazd
eserinde, dnyann yaratlndan stanbulun Latinlerden geri alnmasna
kadar geen sreyi ele almtr. Scutariotesin eserinin byk ounluu
Niketas Khoniates ve Akropolitesin zeti olmasna ramen, Akropolitese
dayanan ksmnda yazarn birok ilaveleri vardr. Bu anlamda Akropolitesin
eserini tamamlaycdr.24
George Akropolites Tarihinin lk 10 Blmn evirisi
Byk Logothetesin Kronolojik Anlats
[Bonnae Neri: s. 3-5; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 105]
I. Bizden nceki tarih yazarlar tarihin faydasn/deerini ortaya
koydular ve sadece onlarn sylemek zorunda olduklar her ne varsa, bunlar
biz de syleyebilmeliyiz (gemi olaylar hakknda). nk tarih yazm ve
eserlerinde tarihin genel deerini ortaya karm bu denli ok aratrmacnn
ortaya koyduklarndan baka daha yeni nasl bir anlam bulabiliriz? Fakat
belki, konularnda deerli szler syleyen bizden ncekilerin yazdklarna
ilve olan bizim almamzda imdi belirtmemiz gerekecek. Bu unu
aklar: Kimsenin henz yazya dkmedii gemite olan daha yeni
olaylarmz vardr. nsanlar doru bir ekilde aklanmayan, rasgele sylenen
bu olaylar algladklar zaman daha yeni ve yararl bir frsat km olur.
Bununla birlikte kimileri bizimle ilgili olaylar hakknda yazm olanlar
birbirinden farkl balang noktalar belirlediler. Onlarn kimileri de evrenin
21

John Springer Langdon, Byzantiums Last Imperial Offensive in Asia Minor: The
Documentary Evidence for and the Hagiographical Lore about John III Ducas Vatatzes
Crusade against the Turks, 1222 or 1225 to 1231, Aristide D. Caratzes New Rochelle, New
York 1992.
22
Akropolites, Tarih, s. 138.
23
Bizans mparatorluk ideolojisindeki deiim iin bak. Dimiter Angelov, Imperial Ideology
and Political Thought in Byzantium (1204-1330), Cambridge University Press 2007; Nevra
Necipolu, Evrensellikten Geri ekili, Bizans mparatorluk deolojisinin Evrimi ve
Osmanl Ftuhat, Osmanldan Cumhuriyete Problemler, Aratrmalar, Tartmalar, Tarih
Vakf Yurt Yaynlar, stanbul 1993, s. 149.
24
Akropolitese yaplan ilaveleri Heisenberg kendi Akropolites nerinde gstermektedir. Bak.
A. Heisenberg, Gregorii Acropolitae Opera, Vol. I, s. 275 vd.; Georg Ostrogorsky, Bizans
Devleti Tarihi, ev. Fikret Iltan, Ankara 1995, s. 387.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

197

oluumundan balad. Kimileri de baz sz edilmeye deer uygarlklardan,

szgelimi Perslerden, Helenlerden, Romallardan ya da baka hangi soylar
varsa onlardan baladlar. Her biri eserini kendi amac dorultusunda
dzenledi. En azndan bizim almamz bu ekilde sonlanmayacak.
Fakat evrenin oluumunun balangcndan beri olup bitenler pek
oklarnca ve de sk sk anlatld. mparatorluk olaylar, blgesel
deiiklikler, kent ayaklanmalar, savalarn patlak vermesi, kleletirmeler,
zaferler, yenilgiler ve bizim zamanmzda olan bu trden olaylar hakknda
birbirlerine kar sz syleyen tarih yazarlarnn pek oundan ise sz
etmeye bile gerek yok. Nitekim bunlar karmak olduklarndan ve belki de
onlar etkileyen kiilerce anlalmadklarndan, gerein bilgisi btn tarih
yazarlar tarafndan bile zorlukla anlalacaktr. Bundan dolay ounluun
syledikleri ile ne kadar ok ey bilinirse bilinsin eer bu kii byk paralar
kkleri ile deitiren ya da sahtesini yapmay isteyen kiiler gibi hakikati
adaletsiz klmay istemezse/arzulamazsa aratrmacnn bunu darda
brakmas gerekir.
Tarih yazarnn ne hoa giden, ne kskanlk uyandran, ne dmanca,
ne de iyi niyet barndran eyler yazmas gerekir. Fakat sadece tarihin hatr
iin kimilerince iyi ya da kt/deersiz her ne yaplmsa nakledilmesi
gerekir ve de (olan biten btn eyler) bununla birlikte zamann neden
olduu unutuun derinliklerine braklmamal. O halde, hakknda bilmeyen
bir tek kavmin bile olmad her ynyle olduka grkemli ve de nl bir
ehir olan Konstantinopolisin igali edilmesi bizim iin bir balang olsun.
[Bonnae Neri: s. 6-7; Macrides ngilizce eviri: s. 106-110]
II. nceki mparator Isaakiosun (her ikisi de Angelos olarak
adlandrlmt) kardei Aleksios Komnenos Romann hkimiyetini ele
geirdiinde, talyadan Konstantinopolise kar sefer dzenlediler. Sebebi
ise udur: Daha nce bahsettiimiz Aleksios, kardei Isaakiosu tahttan
indirdi ve onu kr etti ve o zamandan itibaren Roma ynetiminin imparatoru
oldu. Isaakios henz gen iken ilk karsndan doan bir olu vard.
Babasnn zulmnden strap eken o, ka tasarlayarak Romaya gitti.
Romada babasndan intikam almas iin srarla yalvararak kendini Papann
ayaklarna att. Bunun zerine, bazlar talyadan, dierleri Frank
mparatorluundan ve kimileri Venedik ve dier yerlerden gelen ok sayda
talyan bir araya topland. Onlar sann mezarnn bulunduu Kuds
kurtarma bahanesiyle bir araya geldiler.
Onlar bir araya getiren kii eski Roma piskoposudur. Daha nce de
szn ettiim gibi babasnn iktidarn ele geirmek iin Isaakiosun olu

198

Murat Kei

ona yalvarmt. Bu ocuun yalvarmalarndan ve zellikle ona verdii

byk vaatlerle (ki bu vaatler olduka bykt.) zor duruma den Papa,
ordularn komutanln o gence verdi. Onlar babasnn tahtna gemesini
salayabilselerdi, hem yolda hem de Konstantinopolis kenti civarnda
geciktiklerinden masraflarn alabilirlerdi. Bylece onlar trirem (bir eit
gemi) ve ii oyuk gemilerle rzgrn da yardmyla baarl bir seyahat
gerekletirdikten sonra Konstantinopoliste demir attlar. Oradakilere
ocuu tanttlar, Roma Piskoposunun emirlerini ve hakszl anlattlar. Bu
srada iki taraftan da aklamalar yapld ve karada iddetli arpmalar oldu,
fakat eliler vastasyla tam anlamyla bir anlamaya varlamad. mparator
Aleksios Komnenos grmelerden ekindii iin, kargaaya ynelen ve
isyana bulama eiliminde olan kent iindeki kiileri bilhassa reddetti. Btn
her eye sevinmeyi ihmal eden (mparator Aleksios), istekli ama gnl
krlm bir kalple kat. Bunu duyanlarn sylediine gre David kat
iin kurtuldu. Karsn ve imparatorluk hazinesinden yeterli miktarda para
alarak kat.
[Bonnae Neri: s. 7-9; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 110-113]
III. mparator stanbuldan ayrlnca, kent halk Isaakiosun olu
Aleksiosu kente getirilmesi ve imparator ilan edilmesi amacyla sava
talyanlara eliler gnderdiler. Daha nceki anlama artlar gereince onu
tahta getirmeye sz veren talyanlar ile birlikte gen kente getirildi ve btn
halkn huzurunda imparator ilan edilir. Bu zamandan sonra halk ve talyanlar
birbirleriyle bar iinde grndler. Fakat talyanlar sz verilmi masraflar
talep ettiler. Kent halk bu kadar yksek miktarda paray talyanlara
demeyeceini iddia etti. Bu yzden o zaman kentte dedikodular ortaya
kt. Aleksiosun babas Isaakios Angelos ksa bir sre sonra lse de,
stanbulun igalinden nce hala hayattayd- talyanlara olan borlar iin ilk
demenin kutsal taslar koleksiyonuyla yaplmas ve kalan parann
imparatorluk hazinesinden ve kent halkndan alnmas ynnde bir fikir
verdi.
Tartmalarn ortasnda ve her iki taraftan eli geldiinde Isaakiosun
olu Aleksios, protovestiarios25lua atanan Aleksios Doukas tarafndan
ldrld. Kent halk, onda baz kusurlar bularak, ona Mourtzouphlos adn
taktlar. Bylece bu Aleksios Mourtzouphlos halk tarafndan imparator ilan
edildi. Bu tr devlet meselelerinden lgna dnen talyanlar, stanbul
halkna kar amansz bir fkeye kapldlar. Ayrca, halk tarafndan vgye
25

Protovestiarios, () saray hadm, imparatorun giyim kuamndan sorumlu

grevli. XII. yzyldan sonra nem kazanan bir grevdir. Aleksander P. Kazdhan, ODB, Vol.
III, s. 1749.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

199

deer baka bir karar alnd. Kentin ileri gelenleri ve ordudaki baz
grevliler, ieride kendilerine tuzak kurmasnlar diye, Konstantinopoliste
yaayan Latinleri kentten atmaya karar verdiler. Onlarn binlercesi kendi
istekleriyle dman tarafna getiler. Kendilerine kar asla bir hainlik
yapmayacaklar konusunda kesin yeminlerle ilk olarak yurttalarn onayn
aldlar. Eer bir durum karsa yerliler ve orada yaayanlar gibi onlarla
lebilirlerdi. Kukusuz, elerini ve ocuklarn daha gvenli yerlere
gtrmek iin teslim ettikleri halde buna ikna olmadlar. Sayca ok
olduklar ve iler konusunda bilgili olduklar iin onlarn, dmana byk
yararlar oldu.
[Bonnae Neri: s. 9-10; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 113-114]
IV. stanbul 40 gn sonra, Evrenin yaratlndan itibaren 6711 yl
(1203) 12 Nisannda bu adamlar tarafndan igal edildi. 10. yln (1202)
Mays aynda kente demir attlar, bu yama 11 ay sonra oldu. Bylelikle en
byk ve en hretli kent ele geirildi. Sylenenlere gre bir ya da iki adam
byk bir geminin direine doru desteklenmi bir merdivenden surlara
trmandlar. ehrin bana gelen bu denli ok ey, var olan varsaymn
tersine, daha uzun tartmalara neden olabilirdi. Herkes ele geirilen
ehirlerin dt onca acy tahmin edebilir. nsanlarn katledilmeleri,
kadnlarn kleletirilmesi, evlerin yklmas ve klla yaplm olan btn
dier eyler. talyanlar kentin hkimiyetini ele geirince, ykseklerden
saldrarak kentin btn bat ksmn ve ayn ekilde dou ksmnda en kk
parasna kadar istila ettiler. lk olarak bat topraklarn igal ettiler, Tanr
onlara bir darbe vuruyormu gibi, hepsi onlardan (talyanlardan) nce
katlar.
[Bonnae Neri: s. 10-11; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 114117]
V. stanbuldan kat sylenen mparator Aleksios Angelos,
Philippopolise (Alaehir) ulat ve kent sakinleri tarafndan kabul
edilmeyince o, Mosynoupolise26 gitti ve orada bir sre kald. Isaakiosun
olunu ldren Aleksios Doukas, Aleksios Angelos ile evlilik ittifak
yapmak istedi ve Doukas, saakiosun olunu ldrd zaman mparator
26

Gnmzde Gmlcinenin birka kilometre batsnda bulunan antik bir kenttir. Antik
Paisoulainin bulunduu yerde kurulmu olan kentten, ilk defa Procopius M.S. V. yzylda
bahsetmektedir. Mosynoupolis olarak VIII. yzyln balarnda kaynaklarda gemektedir.
M.S. 10-13. yzyllarda Volorou Themasnn bakentidir. Kentte Hallar dneminde birok
mcadeleler yaanmtr. XIV. yzyl tarih yazarlarndan Kantakouzenos, Rodop Eyaletinin 7
kentinden biri olarak Mesiniden sz etmektedir. Bak. John Haldon, Bizans Tarih Atlas, ev.
Ali zdamar, stanbul 2007, s. 302; http://alex.eled.duth.gr/kekkeris/komotini1/imag1.html

200

Murat Kei

Aleksiosun en gen kz Eudokiay e olarak ald. Aleksiosun 3 kz vard.

Eirene adndaki en byn, despot olarak onurlandrd Aleksios
Palaiologos ile evlendirdi; fakat o, stanbulun igalinden nce ld.
Aleksiosun ikinci kz Anna, Theodoros Laskaris ile evlendirildi. nc
kz Eudokiay babas bir sre nce Srbistan (Serbia) Kralyla evlendirdi.
Fakat daha sonra, sylenenlere gre, onda kusur bulduklar iin, onu
babasnn yanna geri gnderdiler ve Srp kral fikrini deitirmedi. Aleksios
Doukas, kendi karsn brakacan syleyerek, onu ald. stanbul, talyanlar
tarafndan igal edildiinde; Doukas, kars Eudokiay da alarak oradan
kat. mparator Aleksios, Mosynoupolise yerleti. O, gvenle
kaynpederine gitti. Fakat Aleksios Angelos birok sebepten ondan nefret
ediyordu. Ancak, sadece kznn hatrna Angelos, bir kaynpeder olarak onu
ho bir tavr taknarak kabul etti, banyo hazrlatt ve kzyla banyo yapmasn
syledi. Aleksios banyodayken, mparator Aleksiosun hizmetileri aniden
ieri girdiler ve onun gzlerini hemen oydular. Orada bulunanlarn
sylediine gre, banyonun penceresinin kenarnda duran imparatorun kz
babasna hakaret ederek du ald ve Aleksios Doukas utanarak ve ehvetli bir
sevgiyle ona yaklat. Aleksios Doukas artk krd, Mosynoupolis
blgesinin iinden bir serseri gibi geerek ayrld. mparator Aleksios da
oradan ayrld ve Selanik blgesine gitti. talyanlar stanbuldan yola
ktklarnda o, Mosynoupolise vard. talyanlar Aleksios Doukas
Mourtzouphlosu orada buldular ve onu alarak stanbula gtrdler.
Yukarda aklanan suundan tr onu cezalandrmak iin, mparator
Isaakiosun oluna kar yaptndan, talyanlar onu hemen lm cezasna
arptrdlar. Onu, Taurus ad verilen en yksek diree balayarak, aaya
frlattlar. Onun sonu byle oldu. Bu arada mparator Aleksios Selanike
vard.
[Bonnae Neri: s. 12-13; Ruth Macrides ngilizce eviri: s. 117-119]
VI. talyanlar kentin ynetimini ele geirince; kentte kalmay ve
talyanlarn kontrol altnda yaamay tercih eden halka zgr bir ekilde
oturma izni verdiler.27 Byle davranarak, ayn zamanda ayrlmak isteyenlerin
istedikleri yere gitmelerini engellemediler. O yzden, kentin ileri
gelenlerinin bazlar aka, bazlar gizlice (kentten) ayrld. Theodoros
Laskaris, kars Anna ile beraber ayrld. Yukardaki hikyede onun,
mparator Aleksiosun damad olduu ortaya kt ve mparator tarafndan
ona Despot unvan verildi. Kaldmz yerden devam edersek; o, kars ve
27

stanbulun Latinler tarafndan igalinin dier grg tanlar iin bak. Robert de Clari,
stanbulun Zapt (1204), ev. Beynun Akyava, Ankara 2000; Geoffroi de Villehardouin,
Henri de Valencennes, Konstantinopoliste Hallar (Conqute de Constantinople), nsz,
Notlar ve Aklamalar: Natalis de Wailly, eviren: Ali Berktay, stanbul 2001.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

201

ocuklaryla ayrld -Theodore Laskarisin kz vard: en by Eirene,

ikincisi Maria ve ncs Eudokia- ve znik kentine vard. Bu kentte
zniklilerden onlarn hkmdar olduunu kabul ve itiraf etmelerini istemek
iin onlara bavurdu. Fakat znikliler onu kabul etmediler. O zaman,
Laskaris, en azndan karsn kabul etmelerini srarla onlara sorarak yalvard.
Fakat Laskaris, bu ekilde sadece onlarn ibirliini kazand. Karsn
znikte brakarak, kendisi yaklak olarak Bursa civarna gitti. Bu ekilde bu
yerleri kaynpederi Aleksiosun yerlerini imparator olarak ynetimi altna
alabilir ve kendisine tabi hale getirebilirdi. Ve gerekten o, bunu baard.
Fakat bu arada o, bir tandyla beraber Seluklu Sultann ziyaret etti,
onunla ittifak yapt ve amacn gerekletirdi.
[Bonnae Neri: s.13-14; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s.119-123]
VII. ki yl geti, soylular ve kilisenin seilmi adamlar znikte bir
toplant yaptktan sonra, Laskaris herkes tarafndan Despot olarak tannd.
Onlar Despot Theodorosun nasl imparator ilan edileceini mzakere ettiler.
Fakat orada Patrik bulunmuyordu, talyanlar stanbulu igal ettii zaman
patriklik tahtyla ereflendirilen oannes Kamateros, Dimetokoya
(Didymoteichon) gitmi ve orada yerlemeyi kabul etmiti. Laskaris ve
dierleri tarafndan arldnda, Kamateros, istifasn yazarak onlara
gitmeyi reddetti. Bu sebepten, Michael Autoreians hem Hristiyan hem de
Pagan edebiyatnn tamamn ok iyi renmi olarak patrik seildi. O,
Despot Theodoros ile imparatorluk tacn giydi.28
Laskaris imparator ilan edilince, olaylarn kontroln sk bir ekilde
eline ald ve ok iddetli savalarla megul olmaya balad. Douya geen
talyanlar yznden dounun ou olumsuzluklara maruz kald. Opsikion
temasnn tamam, Aigaion ve Atramyttion (Edremit) talyanlarn
hkimiyetine girdi. Baris ve Aulonia, Poimanenon ve Lentina, Lopadiona
kadar, ayn zamanda btn Thynia Nicomediaya kadar talyanlar ynetici
olarak tandlar. Bu yzden, mparator Theodoros byk bir znt duydu.
Fakat o, ayn zamanda Romallarn basks altndayd. stanbulun igalinin
kafa karkl sebebiyle, Theodoros burada ynetici oldu ve nfuzlu
kimseler bulunduklar blgeleri, ya kendi giriimleriyle ya da blge halk
tarafndan topraklarnn savunmasn yapmalar iin arlmak suretiyle
28

Michael Autoreianos znikte yaplan bir dini toplantda, 1208 ylnn Mart aynda, 1206
ylnda Didymoteichosya srgnde len Ioannes Kamaterosun yerine Konstantinopolis
Ortodoks Patrii seildi. lk i olarak, Theodoros Laskarisi imparator ilan etti. Bylece
srgndeki znik mparatorluu kurulmu oluyordu. Bak. V. Laurent, La Chronologie des
patriarches de Constantinople au 13e sicle, Revue des tudes Byzantines, 27 (1969), s. 132133; Michael Angold, Nikaia Kenti: MS 1000-1400, Tarih Boyunca znik, stanbul 2004, s.
34.

202

Murat Kei

kendi hkimiyetleri altna aldlar. rnein onlar tarafndan Morotheodoros

isimlendirilen Theodoros, kendi gcyle Philadelphia kentine sahip oldu;
Sabbas adndaki dier bir adam Samsun ehrini hkimiyetine ald ve
etrafndaki yerlerin hkimiymi gibi davranmaya balad. Byk Komnenos
olarak isimlendirilen ve Trabzonu yneten Aleksiosun kardei David,
btn Paphlagoniay hkimiyetine ald. Onlar, mparator Aleksiosun
torunlar ve onun olu Manuelin ocuklaryd. Sonuta, durum mparator
Theodoros iin byk glklere sebep oldu. Ancak Theodoros,
Morotheodoros ve Sabbasn kolaylkla stesinden geldi ve bundan sonra
gvenle btn Kelbianon, Philadelphia (Alaehir), Maiander (Menderes) ve
Neokastra zerinde hkimiyet kurdu.
[Bonnae Neri: s. 14-16; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 123129]
VIII. Fakat burada mparator Aleksiosa ne olduunu ve batda neler
olup bittiini sylemek iin benim anlattklarm durdurmay teklif
ediyorum. Benimle ilgili olarak, mparator Aleksios, Selanike vard ve
Aleksios, mparator Isaakiosun karsnn lmnden sonra, onunla evlenen
Macar baldz tarafndan gzel bir ekilde karland. Onu grenlerin
sylediine gre, bu kadn olduka gzeldi. imdi, Latinler Bizans
mparatorluunu birok paralara ayrdlar ve Flandersli Baldwin
imparator ilan edildi. Ayrca kiisel olarak ilgili olan Venedik Doge
paylamdan kk bir hisse almad ve nispetinde ve btn Franklarn
elde ettiinin nispetinde Despot unvanyla ereflendirildi. Marquis
ittifakta nemli bir yer tad iin, Flandersli Baldwin tarafndan Selanik
Kral olarak ereflendirildi ve Marquis, daha nceden mparator Isaakios ile
evlenmi olan Macar Mariay e olarak ald. Sylediim gibi, mparator
Aleksios Maria tarafndan ho karland. Fakat ksa zaman sonra, Aleksios
oradaki insanlar tarafndan komploya urad ve kars ve kz Eudokia ile
beraber oradan kovuldu. Korinte ulaan Aleksios, bu yerin yneticisi
Sgourosun dnne katld. Bu Sgouros, stanbulun igalinden sonra
kendi elleriyle kanunlar yrrle soktu ve Korint ve civarndaki baka
topraklar zerinde hakimiyet kurdu. O (Aleksios), baz kiilerden karlp ve
tutsak edilmek zere olduunu rendiinde orada ksa bir zaman geirdi. O,
ilk kuzeni Michaele doru ynn evirdiinde baz Lombardlar onu tutsak
ettiler. Bunun zerine Michael, eski Epirin bir ksm zerinde egemenlik
kurdu. Bu blgeye ulaan talyanlara sorun oldu. O, Ioannia (Yanya), Arta
ve Naupaktosa kadar olan blgeyi ynettii iin, bu topraklarn ynetiminde
etkili oldu. Tekrar konumuza dnersek, Aleksios, Lombardlar tarafndan esir
alnd zaman, o ve kars, onlar tutsak edenlere ok altn veren Michael
tarafndan fidye ile kurtarld.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

203

mparator Aleksios, Michael ile ksa bir sre bulunduktan sonra, iyi
tant Iathatines (zzeddin Keykavus) ad verilen Konya Sultanna gitmeye
karar verdi. O (Iathanites), o zaman Mslmanlarn yneticisi olan kardei
Azatinesin (zzeddin) elinden kat ve mparator Aleksios tarafndan
misafirperverlikle karland stanbula snd (firar etti). mparator onu
vaftiz etti ve evlat edindi. O (Iathanites) mparator Aleksiosa stanbuldan
kaarken elik etti. ok gemeden bir adam ona yaklaarak gizlice
kardeinin ldn haber verdi. O (Iathatines) onunla ayrld ve elbiselerini
giydi. Onu takip edenlere kendini tanttktan sonra, ranllarn (Trkler)
yneticisi olduunu ilan etti. O, mparator Theodoros ok sktrldnda
ona askeri yardm ve bar iin grme imkn vererek mparator
Theodorosun hizmetinde olduunu kantlad. mparatorie Annaya biz kz
karde gzyle bakyordu.
[Bonnae Neri: s. 16-18; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 129130]
IX. mparator Aleksios, ona (Sultan) ulamak iin her abay gsterdi.
nk o, damad olan imparatorun yanndan ayrlrken sahip olduu
dnceleri tayamad. Ve bylece, o erzak alarak Michaelin topraklarn
terk etti ve rzgrn da yardmyla Attaleia (Antalya) kentine demirlemek
iin geldi. O, sultan tarafndan ok scak bir ekilde karland. imdi
mparator Theodoros znikte yayordu ve ona, kaynpederi imparatorun
ulatn haber veren sultandan bir eli geldi ve onu baka birinin
imparatorluuna adaletsiz bir ekilde el koymakla sulad. mparator bu
kelimelerle zor duruma dt ve olduka korktu. Sultan, mparator
Aleksiosu mazur grd; onun gerek amac istila edip yamalamakt ya da
btn Roma topraklarn kontrol altna almakt. Sylentilerin kt gibi,
(sonuta) mesele mparator Theodoros iin dengede duruyordu. O
adamlaryla toplant yapt ve onlara onunla m kalacaklar yoksa kaynpederi
mparator Aleksiosla m kalacaklarn sordu. Onlar, l ya da diri ayn
fikirde olduklarn bararak cevap verdiler. Onun bu szlerinden kuvvet
alan imparator daha sonra, Sultann elisinin refakatiyle znikten ayrld. O,
btn hzyla Philadelphia (Alaehir)ya ulat. Yola kan Sultan, mparator
Aleksiosu szde yetki sahibi biri olarak ald ve Antiocha bir saldr yapt.
Bu kent, Menderes vadisini koruyordu. Onun amac bu kentin kontroln ele
geirmekti. Bunun iin, o kuatma kaleleri ina etti ve kenti kuatt ve
gerekten kent dmek zereydi. Eer Sultan kentin kontroln ele geirirse,
btn Roma topraklarn kontrol altna almasn engelleyecek hi bir ey
kalmayacak olmas gerei mparator Theodorosu korkutan eydi. Savan
kaderine gvenen, ya da tercih eden, gerei sylemek gerekirse, Tanrnn
adyla, dindar adamlar gibi sancak ya da arma gibi giyinerek, o hzla

204

Murat Kei

harekete geti ve savata kullanlmayaca iin adr, eya ya da baka hi

bir eyin getirilmemesini istedi. Sadece zorunlu ihtiyalar, az yiyecek ve
elbiseler (getirilmeliydi). Onun btn ordusunun says 2.000 kiiydi, onlarn
700 talyan, zamann kantlad soylu ve gl adamlar; kalanlar
Romalyd.
[Bonnae Neri: s. 18-20; Ruth Macrides, ngilizce eviri: s. 131132]
X. mparator Antioch yaknlarndayken, Seluklu elisinin sultanna
(Gyaseddin Keyhsrev) gitmesine izin verdi; eli gitti ve Sultana,
mparatorun yaklamakta olduunu haber verdi, bu ey (haber) son derece
inanlmazd. Sonra eli, imparatorun yaknlarda olduuna dair yemin etti.
Sultan bunu iitince mmkn olan en ksa srede ordusunu toplad ve onlar
sava dzenine hazrlad. Latinler, Sultann ordusuna hcum ederek orduyu
yardlar, fakat Mslmanlarn says fazlayd. Cesaret ve glerini
gstererek, binlercesini esir almalarna ramen, neredeyse btn Latinleri
devirdiler. Latinlere stnlk salayan Mslmanlar, kolayca Roma
kuvvetlerine stnlk saladlar. Bazlar apar topar hzla katlar, ok az
sonuna kadar dayand. Sultan kuatmada yukary ele geirince, mparatoru
aramaya koyuldu ve biri Sultana, mparatorun bir noktada skp kaldn
bildirdi. Sonra, ordusunun sayca stn olmasna gvenen Sultan, mparatora
byk bir hzla hcum etti. Dmann her biri ele geirildi. Sultan,
mparatorun bana topuzla vurdu ve o ba dnmesiyle atndan dt. Onlar
darbe yznden atn ayaklarnn koptuunu syledi, fakat belki de Sultan
ikinci bir darbeyle atn ayan kopard. Atsz kalmasna ramen mparator,
ilahi bir kuvvet tarafndan kuvvetlendirilmi gibi ayaklar zerine kalkt,
knndan klcn ekti ve Sultan, mparatordan yzn evirirken ve
kstaha onu alp gtrn derken, imparator, Sultann atnn arka
bacaklarna vurdu. Sultan byk bir ksraa bindii iin bir kulenin devrilii
gibi atndan dt. Ne imparator ne de hi kimse onun askerlerini
bilmemesine ramen onun ba kesildi. Bundan sonra, ilerleyemeyen btn
ordusu yenilmesine ramen, zayf kuvvetleriyle beraber mparator zafer
kazand. Bu baarlar Romallarn rahatlamasna sebep oldu. Sonuta
Mslmanlar, Romallar ile nihai bir anlama yaptlar. Savan n
cephesinden kurtulan mparator anlamadan sonra, kendini Latinler ile
mcadeleye adad. Bir de Laskaris, sava srasnda karlat kaynpederi
mparator Aleksiosu istedi ve onu hakkyla ereflendirdi, onu alp znike
gtrd ve onun imparatorluk nianlarndan mahrum brakt ve Hyakinthos
Manastrnda yaamasn emretti ve o orada ld. Onun kars Euphrosyne
gnlerini Arta blgesinde tamamlad ve orada yakld.

Georgios Akropolites ve Tarih Adl Eseri

205

Kaynaka
Angelov, Dimiter, Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium (1204-1330),
Cambridge University Press 2007.
Ayn, Yusuf, Seluklu-Bizans Mnasebetleri, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Tarih Anabilim Dal Yaymlanmam Doktora Tezi, zmir 2007.
Bekker, Immanuel, Annales, Bonnae 1836.
Blum, Von Wilhelm, Die Chronik Georgios Akropolites, A. Hiersemann, Stuttgart 1989.
Haldon, John, Bizans Tarih Atlas, ev. Ali zdamar, stanbul 2007.
Heisenberg, A., Historia, Georgii Acropolitae Opera, 2 Cilt, Leipzig 1903.
Katsaros,Vasiles, Georgios Akropolites, Chronike Syngraphe, Ekdoseis Zetros, Selanik 2004.
Korobeinikov, Dimitri A., Byzantium and Turks in the Thirteenth Century, Unpublished Ph.D
Thesis, Oxford University 2003;
Lehmann, Bruno, Die Nachrichten des Niketas Choniates, Georgios Akropolites und
Pachymeres ber die Selcuqen in der Zeit von 1180 bis 1280 n. Chr., InauguralDissertation, Leipzig 1939.
________, ____, Theodor I. Laskaris 1204-22 ve I. Gyaseddin Keyhsrev, ev. Mihin
Eren, Seluklu Aratrmalar Dergisi, 3 (1971), s. 593-598.
Macrides, Ruth, A Translation and Historical Commentary of George Akropolites History,
Unpublished Ph.D Thesis, London 1978.
________, ____, George Akropolites: The History, Edited and Translated by Ruth Macrides,
Oxford 2007.
Panagiotou, Antonios D., Georgios Akropolites, Chronike Syngraphe, Ekdoseis Kanake,
Atina 2003.
Savvides, Alexis G. C. Acropolites and Gregoras on The Byzantine-Seljuk Confrontation at
Antioch-on-The Meander (A.D. 1211) English Translation and Commentary, Tarih
Aratrmalar Dergisi, XV/26 (1990-1991), s. 93-102.
Wirth, P., Georgii Acropolitae Opera, 2 Cilt, Stutgart 1978.
Zhavoronkov, P. I., Georgios Akropolites, Istoriia, G. G. Litavrin, Saint Petersburg 2005.

206

Murat Kei