1

FAKULTET POLITIKIH NAUKA SARAJEVO

ODSJEK SIGURNOST I MIROVNE STUDIJE
PREDMET : HISTORIJA RATOVA

S E M I N AR S K I R AD
GRKO ITALIJANSKI RAT 1940 1941

mentor:

student:

prof.dr Smail eki

Boris urovi

asistent Osman Sui:

broj indexa 4761 / Trea godina

Sarajevo; 15.maj 2014.godina

S AD R AJ

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Uvod _______________________________________________
Napad Italije na Grku ___________________________________
Italijanska ofanziva ______________________________________
Protivofanziva Grke _____________________________________
Zakljuak _____________________________________________
Literatura ______________________________________________

3
4
8
10
16
17

UVOD

Nakon francuskog poraza niko u Italiji nije znao kako e se Italija ponaati u ratu.Bilo je
raznih mogunosti. Tada je naoitije bilo da napadne Britance u Egiptu. Naelnik italijanskog
generaltaba maral Badoglio rekao je da bi napad poeo tek nakon nakon to bi se prvi
njemaki bataljon iskrcao na Balkanu. Nemaka meutim tamo nije eljela rat, ne dajui
Sovjetskom Savezu povoda da se umijea u rat. Italijani su morali akciju potraiti na
Sredozemlju. Musolini je elio da napadne as Jugoslaviju, as Italiju. U vojski su se
smjenjivali planovi iz asa u as. Grka je stvari shvatila ozbiljno. Nakon nekoliko incidenata
u avgustu je provedena je djelimina mobilizacija. Italijanski generaltaba je u meuvremeno
izradio tri plana. Plan E sadravao je napad na Jugoslaviju, plan C napad na Grku i plan koji
je predviao mjere ako se nita ne desi. Odluka o napadu na Grku donesena je 8. oktobra, a
a napad je poeo 28. Oktobra . U 5.30 italijanske snage su upale u Grku. Hitler je tada bio
na putu i za vijest o napadu uo je na povratku kui. Zakazao je sastanak u Firenci 28. oktobra
na kome je iznio svoj stav da nije zadovoljan onim to je uinio Musolini. Zahvaljui avijaciji
Italijani su prvih dana postizali uspjehe. S jednom oklopnom divizijom i dvije pjeadijske
divizije napali su jugozapad. Glavni napad u Epiru potpomogao je napad u centru fronta.
Borbe u centru bile su odluujue. Grci su odluili da krenu u kontraofanzivu u novembru
kada su napali italijanske jedinice. Italijani su bili prinueni na povlaenje. Za sobom su
ostaljali ranjene i mnogo ratnog materijala. Italijanske divizije su bile prinuene da se povuku
u Albaniju. U Rimu je nastala prava panika. Italijanu su zatraili pomo od Nijemaca.Grci su
nastavili sa napredovanjem. Na sjeveroistoku zauzeli su grad Podgradec, u centru vor
Klisuru, na jugozapadu su osvojili albansku luku Himare. U Berlinu je poela da raste
zabrinutost, posebno zbog toga to su britanci poeli da pruaju pomo

grkoj vojsci.

Slijedilo je razdoblje tajnih pregovora Hitlera i Metaxasa koji je odbio njemake uslove
posredovanja. Hitleru postaje jasno da e morati raunati na pohod na Balkan. On svojim
snagama nareuje u novembru naprave plan za napad na Grku. 18. decembra potpisana je
direktiva ifrirano nazvana Barbarosa za napad na SSSR.

Rat protiv Grke i SSSR je

vremenski povezan jer je te dvije operacije trebalo izvesti jednu za drugom. U meuvremenu
grki napad razvija se sporije. Trupe su se nale predaleko

od svojih baza tako da je

snadbjevanje bilo oteano.Ali ipak uspjeh Musolinijevih trupa je izostao, a 19. januara
pobijeena je njegova najbolja divizija Lupi di Toscana ili Tuskanski vukovi.

Napad Italije na Grku (pripreme i planovi)

3

Nakon to je okupirao Albaniju 7.aprila 1939 Benito Musolini je obeao Grkoj da e

potovati njenu nezavisnos i intergritet. Tom prilikom je naglasio da eli da radi na
unaprjeenju odnosa izmeu ove dvije zemlje. Italija svoje dranje prema Grkoj poinje
mijenjati nakon to Nijemci u ofanzivnim operacijama u maju i junu 1940.godine zauzimaju
Holandiju, Belgiju i dio sjeverne Francuske kada izbacuju britansku armiju sa evropskog
kontinta, zbog ega Musolini smatrajui da se blii kraj rata 10.juna 1940 objavljuje rat
Francuskoj i Velikoj Britaniji. Ubzo potom stiu i optube na raun grke vlade da preduzima
opsene pripreme radi osvajanja Albanije.
Sredinom 1940. godine Musolinijeve pretenzije prema samoj Grkoj postaju sve vee. Grkoj
vladi svakodnevno se postavljaju novi zahtjevi za teritorijalnim ustupcima. Italija u to vrijeme
pored politikih i propagandnih aktivnosti polako poinje i sa vojnim priprema za okupaciju
Grke. Zbog tih priprema Musolini u Rim poziva generala Prasku komandanta italijanskih
snaga u Abaniji kako bi razmotrili sve mogunosti eventualnog napada na Grku. General
Praska je smatrao da se akcija izvede odmah i brzo, te da se ofanziva iz Albanije povee sa
ofanzivom u Libiji. Musolini je ipak smatrao da se napad zbog ukupnih vojnih razloga mora
odloiti do septembra. U to vrijeme Hitler nije elio da se rat prenosi na Balkan.
Smatrajuida je Sredozemlje italijanska interesna sfera u stvaranju novog poretka,Musoni je
odluio da iskoristi prisustvo italijanksih snaga u Albaniji za napadna Grku.1
Hitler je ak nakon potapanja grke krstarice Heli preko Ribentropa upozorio Musolinija da
ne smije napadati Grku jer je u tom trenutku bilo vanije udruivanje italijanskih i njemakih
snaga protiv Velike Britanije. Musolini zbog toga obustavlja pripreme. Pretenzije prema
Grkoj porae u trenutku kada Njemaka u jesen 1940. godine poveava svoj utiaj na
Rumuniju i Bugarsku. Nakon sastanka 4. oktobra 1940.god. u Breneru sa Hitlerom Musolini
definitivno odluuje da napadne Grku. Nedugo zatim izdaje nareenje da se izvre sve
pripreme za to. Hitlera o ovom potezu obavjetava tek nakon to su pripreme zavrene i kada
vie nije bilo nikakve mogunosti da se napad zaustavi.

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 50

Hitler je bio iznenaen i nezadovoljan ovom Musolinijevom jednostranom odlukom, jer se

plaio da bi ovaj sukob mogao dovesti i do angaovanja britanskih, a zatimi njemakih snaga
u Grkoj, to bi moglo usporiti pripreme i odloiti njemaki plan za napad na SSSR.2
Plan za napad na Grku predviao je jaku ofanzivu na frontu koje se nalazilo izmeu Pinda i
Jonskog Mora. Cilj je bio da se zauzme Epir i ostrvo Krf. Plan je bio da se odbrana vodi na
frontu izmeu Pinda i Prespanskog jezera. Poslije uspjenog zadatka sledei plan je bio da se
operacije proire na Solun, Atinu, Kefaloniju , Zakintos i Lefkas. Borbe u Epiru po planu
izvodilebi glavne snage u pravcu Janine, dok su pomone snage trebale biti rasporeene
cijelom duinom primorskih zona. U cilju je bilo zauzimanje luka u Epiru i pravca preko
Mecovona a sve to zbog presjecanja putne komunikacije izmeu Makedonije i Epira. Na
Kopama je bila stacionirana odbrana u cilju da se sprijei grka ofanziva u bok italijanskih
jedinica u Epiru. Planirano je da ostvro Kerkiru bude zauzeto brzim pomorskim desantom.
Sredinom 1940. Godine u Albaniji su se nalazile : tri pjeadijske divizije( Arezzo, Venezia i
Ferrara ), planinska jedinica Julia, oklopna jedinica Centauro, jedna genadijska, dvije
konjike, jedna artiljerijska i jedan inenjerski puk. Poetkom rata ove snage pojaane su sa
pjeadijskim Parma, Piemonte i Siena divizijama. U Albaniju se prebacuje velika koliina
oruja, vozila i stoke. U tom trenutku trebalo je podii bolnice, magacine, radionice. Sve je to
bilo teko jer su nedostajali putevi a nije bilo planinskih kola za formiranje komora. Za prevoz
u nekim dijelovima samo je koritena stoka koje nije bilo u Albaniji. Oskudica je bila prisutna
svuda. Zbog navedenog teko je formiran albanski bataljon koji je imao za obavezu da uva
granicu prema Jugoslaviji. Italijanske pripreme napad na Grku naile su na velike potekoe,
a izvedene su i sa dosta nepanje to e se odmah vidjeti na poetku napada.
Komanda za voenje napada na Grku data je generalu Praski.General Praska organizovao je
25 korpusa sa sljedeim zadacima:
1. U gornjem toku rijeka Viose i Drionsa rasporenjena je 23 pjeadijska divizija Ferrara.
Ova divizija kao glavna udarna grupa imala je zadatak da zauzme Janinu i tako
2.

odsjee grkesnaeu Epiru od snaga u zapadnoj Makedoniji

Potpomognuta tekom artiljerijom 51. pjeadijska divizija Sinena imala je zadatak da

sadejstvuje glavnoj udarnoj grupi napadom na pravac Filiaetes Vrusina Janina.

3. Da djeluje dui obale Jonskog Mora i zauzme tamonje luke imao je za zadatak 25
korpus.
2

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 51

4. Zadatak da ovlada planinskim masivima Pinda i da obezbjedi lijev blok snaga koje su
ile prema Janini dobila je traa planinska divizija Julia . Ova divizija trebala biti veza
izmeu snaga na makedonskom i epirskom dijelu.
Odbrambene snage obrazovane su od 26.korupusa u ijeme sastavu je bila pjeadijskadiviziaj
Piemonte i divizija Parma. Rezervni sastaav grupisan je u Elbasanu prema jugoslovenskoj
granici, a zadatak joj je bio da brani front Pind i lijevi blog ofanzivnih grupa. Pomorski desant
na ostrvo Kerkiru trebala je da izvede pjeadijska divizija Bari. Na ostrvima Dodekaneza
Italijani su imali 25.000 vojnika, oko 30 tenkova i oko 150 hidroaviona. Italijanska avijacija
trebala je da podri napade i izvri bombardovanje grke pozadine , a za taj zadatak
obezbjeeno je 347 aviona. Mornarica je morala da sadejstvuje sa kopnenim jedinicama du
Jonskog mora.
Grka, elei da ostane neutralna, izbjegavala je svaki postupak koji bi mogao da izgleda kao
bilo kakvo izazivanje. U tim trenucima vila je samo najnunije pripeme radi zatite svoje
teritorije i u tom cilju bile su mobilisane 8. i 9. pjeadijska divizija i 4. pjeadijska brigada.
Pored toga vrene su i druge pripreme kao to je pozivanje izvjesnog broja rezervnih oficira i
vojnih obveznika na vojne vjebe, a izraen je i plan za prelaz industrije na ratnu proizvodnju.
Grci nisu eljeli rat, jer bi bili usamljeni u borbi s nadmonim i bolje naoruanim faistikim
snagama.lanice Balkanskog pakta su izjavile da nisu obavezne da prue pomo Grkoj, jer
je Balkanskim paktorm predviena meusobna obaveza samo u sluaju rata s Bugarskom.3
Za rat sa Italijom grki Generaltab izradio je plan tek 1939. nakon ulaska italijanskih trupa u
Albaniju. U tom trenutku Grka je mogla da rauna samo na svoje snage jer je svaka pomo
sa strane zbog situacije u Evropi bila potpuno neizvjesna jer drave Balkanskog pakta nisu
bile obavezne da pomognu Grkoj u ratu sa Italijom. Turska je imala obavezu pritei u pomo
samo u sluaju da Bugarska napadne je prema zajednikoj grko-turskoj granic, dok Velika
Britanija i Francuska nisu imale nikakve obaveze koje su dale Grkoj 13. aprila 1939.
godine. Ratni plan plan predviao je defanzivu prema Bugarskoj i Albaniji zbog ega je bilo
predvieno mobilisanje 15 pjeadijskih divizija i 4 brigade.
Operativni plan zasnivao se tada na pretpostavci da bi i Bugarska mogla izvriti napad.
Dogaaji nakon pokazae da je Bugarska u tom trenutku eljela ostati neutralna. Zbog te
3

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 52

injenice grka Vrhovna komanda mjenja vojni plan, te odluuje da oslabi snage prema
bugarskoj granici i pojaava dio snaga koje e izvriti ofanzivu na Italijane. Najprije je trebalo
izvriti zauzimanje visoravni Kore, a potom udar izvriti na opti pravac Janina- Valona radi
nabacivanja Italijana na more i zauzimanje najvanijih albanskih pristanita.Plan je bio da se
to vie istroe italijanske snage na graninim borbama. Grko vazduhoplovstvo trebalo je da
podrava kopnene snage, ratna mornarica da povrinskim jedinicama titi saobraaj izmeu
Egipta i Grke.
Ve u ljeto 1939.godine poelo je utvrivanje fronta prema Albaniji. Do italijanskog napada
izgraene su granice u Makedoniji, poljski objekti, betonski zakloni, mitraljeska gnijezda,
topovski zakloni,iane prepreke. Italijani iako su imali mogunost da na najbolji nain
iskoriste vrijeme za pripreme i do detalja isplaniraju plan napada , oni to nisu iskoristili na
najbolji mogui nain. Potcijenivi vrijednost grke vojske uoi napada grupisali su dva puta
najmonije snage koje nisu bile tada i dovoljne za brzo osvajanje Epira za osvajanje Epira i
nadiranje prema Atini, jer manje grke snage mogle se u tom asu da prue dui i jai otpor
na planinskom i nepristupanom zemljitu. Poetak grupisanja italijanskih snaga nije bio
cjelishodan. Divizije su bile kordonski rasporeene duinom fronta tako da se glavni udar
mogao izvesti samo sa polovinom raspoloivih snaga. Grka je poetak napada doekala sa
samo sa najnunijim snagama jer nije mogla blagovremeno da izvri mobilizaciju svojih
snaga.
Mada jo nisu zavrili mobilizaciju, Grci su 3.novembra izvrili protivnapad na isturene
italijanske jedinice na Pindu i do 13.novembra odbacili ih preko granice.4
Pri grupisanju svojih snaga na albanskom frontu dali su prednost zapadnomakedonskom
sektoru jer je trebalo da se zatiti pravac Kora Lerin- Solun, jer bi u sluaju zauzimanja tog
pravca od strane Italijana oni mogli izbiti na Egejsko more i tako odsjei Makedoniju i Trakiju
zapadnu od juga Grke.

Italijanska ofanziva
4

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 52

Nakon to je Grka odbila ultimatum da Italijanima ustupi svoje strategijske baze italijanske
trupe 28.oktobra 1940. godine napadaju Grku na cijelom albansko- grkom frontu. Napad
poinje u 5,30 uz pomo italijanske avijacije koja je vrila strategijsko bombardovanje
komukacija, aerodroma, saobraajnica itd. Udar na opti pravac Eleja- Janina vri pjeadijska
divizija Ferrara uz pomo oklopne divizije Centauro. Centauro je bio ojaan sa albanskim
bataljonima i tekom artiljerijom kao i avijacijom. Pjeadijska divizija Siena ojaana je
pukom frenadiara, konjanikim pukom, tekom artiljerijom i avijacijom. Ova jedinica je
izvrila napad na pravac Konispoli- Filates. Divizije Parma i Piemonte vrile su manje napade
na grke snage duinom granice.
Nakon ovog grka vlada neredila je optu mobilizaciju svojih snaga. Grke jedinice dobile su
naredbu da sprijee agresiju italijanske vojske. Krajem oktobra italijanse snage potisnule su
grku zatitu i natjerale neke dijelove grke vojske da se povlae sa poloaja. Italijanska
divizija Julia prvog dana napada 28.oktobra prodire duboko u pravcu Viose. Ve sljedeeg
dana italijanske jedinice stiu pred poloaje Eleja i Kamas. Tu se zaustavljaju radi dalje
organizacije napada. Prema operacijskom planu imale su zadatak da najbre to mogu
nastupaju prema Janini radi osvajanja Epira i da to bolje iskoriste krzu koja je zavladala kod
Grka. Sledeih dana italijanske snage nastavljaju da nadiru prema planinama Gramos i Gure.
Italijnske desantni konvoji krenuli su 31.oktobra i namjera im je bila da se iskrcaju na
Kerkiru. Desantna operacija obustavlja se 1. novembra i trupe su se iskrcale u Valoni.U
novembru Italijani nastavljaju napad na liniju od planine Gramos do Jonskog mora.
One snage koje su bile na pravcu glavnog udara postigle su veliki uspjeh i zauzimaju Konicu.
Nisu tada mogli da se probiju na glavne grke poloaje. Nakon to je procijenila da grkim
snagama prijeti opasnost na prostoru planine Pinda, tj. prostoru koji koji Epir povezuje sa
zapadnom Makedonijom Vrhovna komanda Grke donijela je odluku da na dijelu Pinda krene
u napad. Cilj je bio da se sprijei italijansko napredovanje i irenje stvorenog depa koji je
trebao postepeno da se smanjuje. Tupama u Epiru upuuje se pojaanje uz iju pomo e biti
formiran 1 korpus koji tada dobija zadatak da stalnom odbranom sprijei dalje napredovanje
italijanskih snaga. Sjeverno od Gramosa preduzima se ofanziva iz dijela sjeverozapadne
Makedonije a sve u cilju diverzija i olakanja situacije grkim trupama. Nareenje za napad
doli su 2. I 3. Korpus. Konjika divizija zajedno sa pjeadijskim pukom i 1 baterijom upuena
je u rejon Macovona. Oni su trebali da zatite pravac Janina- Kalambaka i da napadnu
italijanske snage na pravcu Konica-Mecovon.

Koncentrine napade grke snage otpoinju 3. novembra i to u oblasti Pinda. Napad se

uspjeno odvijao i Grci 13. novembra potisnuli su italijanske trupe sa svoje teritorije i
izbijaju na graniki front Leskoviku-Erseka. Grko nadiranje na pravcu Konice zaustavljaju
pojaane italijanske snage koje su htno prebaene na odsjek divizije Julija kao i divizija Bari
koja je prije toga imala zadatak da osvoji ostrvo Krf. U medjuvremenu u sjeverozapadnoj
Makedoniji 3 korpus zauzima poetkom novembra visoravni gornjeg togka rijeke Devoli tako
da su Italijani bili primorani da ubacuju nove snage.
Do polovine novembra Grci su uspjeli da povrate izgubljene teritorije i poloaje. Stvorili su
pogodnu operacijsku osnovu za preduzimanje ofanzive. Ofanziva je trebala da pone nakon
to se zavri koncentracija snaga na albanskom frontu. Za to vrijeme jedinice u sektoru Epira
branile su uspjeno poloaje koje Italijani stalno pokuavaju zauzeti. Italijani nisu dalje mogli
napredovati od Paramitija i Konice. Ve sredinom novembra Grci protivnapadima djelimino
izbacuju Italijane sa istaknutih poloaja. Nakon to su se snage na obje strane iscpile
svakodnevnim borbama stanje na frontu ostae nepromjenjeno sve do polovine novembra.
Grka vrhovna komanda odluuje da sa bugarskog fronta prebaci na albansko ratite dvije
pjeadijske divizije, jednu brigadu i nekoliko novomobilisanih jedinica iz rezerve. Trupe su
pristizale na albanski front po planu. Polovinom novembra Grci su prema Albaniji imali 12
pjeadijskih i jednu konjiku diviziju, tri pjeadijske brigade.
Italijani su takoe do polovine novembra izvrili prebacivanje novih divizija iz Italije .
Pojaali su svoje snage i izvrili reogranizaciju komandovanja. Pod komandom generala
Sodua obrazovana je Albanska grupa u ijem sastavu je bila 9. armija od etiri divizije i 11.
Armija sastavljena od pet divizija.
Grka Vrhovna komnda je procijenilada glavna opasnost prijeti od italijanskih jedinica koje
nastupaju preko Pinda, pa je odluila da ih zaustavi na lijniji do kojebi bili doli, a potom da s
pristiglim pojaanjem izvri protiv udar u pravcu Konce.5
Iz navedenog toka operacije moe se vidjeti da italijani nisu iskoristili slabosti grkih snaga
na poetku jer su angaovali nedovoljne snage. Poetni udari nisu dali oekivane rezultate.
Takoe kasnije upuivanje jedinica nije dalo eljene rezultate. Italijani su ve na samom

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 53

10

poetku izgubili inicijativu u operacijama zbog ega planirani brzi prodor kroz Epir nije
mogao uspjeti.
S druge strane Vrhovna komanda Grke uoila je opasnost koja je prijetila od italijanske
divizije Julija te prela u napad i odmah uzela inicijativu u svoje ruke. Tako je nedovoljno
pripremljena, znatno slabije opremljena uspjela da zadri nadiranje italijanske vojske.Grci su
uspjeno koristili planinsko zemljite posebno u Epiru gdje su zaustavili Italijane koji su u
svom sastavu imali i oklopne jedinice.

Protivofanziva Grke
Da bi iskoristili zadobijenu inicijativu i dobru situaciju na terenu Vrhovna komanda odluuje
da pone sa ofanzivom . Nije se ekalo pristizanje svih jedinica koje su bile rasporeene na
albanskom ratitu. Ofanziva je poela 14. Novembra i njen cilj je bio da se potuku italijanske
trupe i izbace sa teritorije Grke. Trebalo je presijei put Kora Erseka Leskovik. Glavni
udarac je trebalo da izvede 3. Korupus koji je trebao da izvri udar pravcem Podgadeci
Kora i zauzme visoravan Kora. Drugi korpus trebao je da napada istovremeno desnim
krilom u pravcu Erseka i lijevim u pravcu Leskovikua. Prvi korpus imao je zadatak da
napadne front od Smolikasa od mora sa teitem na pravac Janina inokastra.
Trei korpus poeo je napad sa tri dvizije od Prespanskog jezera do Gramosa. Na masivu
Morave Italijani su imali jako utvrene poloaje, tako da su gre snage napadale junim
dijelom ove planine preko klanca Darve jer su u tom podruju bili tei uslovi za koritenje
tenkova. Tih dana razvile su se estoke borbe sjeverno i juno od klanca Darve i na samoj
Moravi. Italijani vre snane protivnapade. Italijani pojaavaju jedinice i pomo im stie
divizija Arezzo. Gri pojaavaju Trei korpus sa 11 i 13 pjeadijskom divizijom.
Ovo pojaanje e omoguiti da se proiri prodor i da se zauzme klanac Darve i masiv Morave.
Iako su i italijani pojaali svoje snage oni nisu uspjeli da zadre napredovanje Grka koji su 22.
novembra zauzeli planinu Suha Gora i Kora. Italijani tada odstupaju prema Podgradeciju.
Grci zauzimaju Konicu a krajem novembra savladali su otpor Italijana i prelaze granicu
izmedju planine Gramosa i rijeke Viose i zauzimaju Erseku i Borovu.
Italijani su tada imali angaovanih 200 tenkova, dok Grci tada nisu imali nijedan tenk. Grci su
u prvoj fazi svoje ofanzive bez obzira na italijansku nadmo u tehnici uspjeno izvrili sve
svoje zadatke. Oslobodili su svoju teritoriju. Zauzeli su vanu raskrsnicu Koru i put Korca

10

11

Leskovik. Zbog toga je Grka Vrhovna komanda

donijela odluku da produi ofanzivu.

Poinje sa pregupisanjem snaga koje rasporeuje u tri grupe:

Desnokrilna operativna grupa sastavljena od pet pjeadijskih divizija imala je zadatak da
duboko prodire na sjever i zapad, te da ovlada poloajima zapadno od Kore i da poslui kao
osnova ostalim jedinicama.
Srednja operativna grupa bila je sastavljena od Prve pjeadijske divizije, pet pjeadijskih
divizija i jedne konjike brigade trebala je da sa odsjeka planine Ostovica i rijeke Viosa nadire
optim pravcem Leskoviku Berati , s tim da tijesno sadejstvuje

sa Desnokrilnim i

Lijevokrilnom operativnom grupom.

Lijevokrilna operativna grupa sastavljena od Tree pjeadijske divizije i Konjike divizije
imala je zadatak da nadire optim pravcem inokastra- Tepelena Vlona.
Glavni napad je izvrila Desnokrilna grupa sa tri divizije. Iako je na pravcu glavnog napada
naila na jak otpor novopridole italijanske 48. pjeadijske divizije ipak je uspjela da je odbaci
prema zapadu i sjeveroistoku. Desnokrilna grupa do 26.novembra osigurala je sve puteve sa
obje strane Maliitskog jezera i prelaza zapadno od Koranske Visoravni. Desnokrilna grupa
naila je na jak otpor Pete italijanske divizije koja je bila utvrena na visovima juno od
Podgradecija na padinama planine Kamija i obroncima masiva Ostovice.
Velike borbe e se odigrati na predjelu Podgradecija gdje su Italijani uz podrku tenkova i
aviona

bezuspjeno pokuavali da zaustave grko nadiranje. Grke jedinice su do 8.

Novembra ovladale sjeverno od rijeke Divoli italijanskim poloajem na masivu Mokre u

visini Moglice dok je Deseta pjeadijska divizija nadirui juno od rijeke Devoli uspjela da
ovlada predjelom Ostvrovice i da dolinom rijeke Devoli prodre sve do Moglice , gdje se
zavravao kolski put. Kora i njina visoravan bile su osigurane od italijanskih napada.
Srednja operativna grupa preuzela je nadiranje u zoni izmeu planine Ostrovice i rijeke Viose,
ali je naila na vrlo jak otpor Italijana. Zbog toga je kasnije pojaana sa Drugom pjeadijskom
i Konjikom divizijom . Nakon estokih borbi u dolini Viose u odbrani italijanskih divizija
pojaanih mitraljeskom jedinicom uspjela da zauzme Permeti i planinske predio Fraseri ije je
bilo dovoljno osigurano nesmetano koritenje druma Kora- Erseka Leskoviku.
Lijevokrilna operativna grupa naila je na vrlo jak otpor na poloajima kod Kakvije jer su
Italijani uz snanu podrku avijacije uspjeli da zaustave njeno napredovanje. Grke jedinice
11

12

bile su prinuene da vre obilaske planinskim stazama, to je i njihovo nastupanje bilo jako
usporeno.
Grci su od 22. novembra do 8. decembra potpuno postigli postavljeni cilj.. Osigurali su
Koranske Visoravni, poprene komunikacije Kora-Leskoviku Kalovris. Vrhovna komanda
je zbog toga odluila da i dalje produi napad radi zauzimanja Kelcire i Tepelene. Bilo je
predvieno da Srednja i Levokrilna operativna grupa , svaka u svojoj zoni djestva prodire
optim pravcem ka Vloni. Desnokrilna operativna grupa sluila je kao stoer itavog
borbenog poretka.
Srednja operativna grupa bila je grupisana izmeu planina Ostrovice i rijeke Viose. Ona je
imala zadatak da sveobuhvatnim manevrom sa sjevera zazume Kelciru i masiv sjeverno od
kelcire i Tepelene titei stalno svoj desni bok u pravcu Beratija i odravajui vezu sa
Desnokrilnom operativnom grupom. Lijevokrilna grupa imala je zadatak da zauzme Tepelenu
i da otvori put u dolinu rijeke Suice. Ova grupa napad je poela 25.decembra. Desno krilo
ove grupe uspjelo je da ve drugog dana zauzme jako utvreene italijanske poloaje
sjeveroistono od Kelcire i da izbije na liniju Dobrua- Corovoda . Lijevokrilna grupa 8
decembra produila je ofanzivu u pravcu Tepelene gdje zauzima samo nekoliko sela jer su
snaen meave i otpor italijanskih snaga oteali operaciju. Dalje napredovanje desnog krila
bilo je zaustavljeno na liniji Petani Progonati.
Strahujui da bi Grci mogli nastaviti ofanzivu i unititi italijanske snage, italijanska Vrhovna
komanda je hitno poslala pojaanje u Albaniju, tako da je tamo, krajem decembra, njihova
Albanska grupa imala 17 divizija i vei broj manjih jedinica, ukupno oko 400.000 vojnika.6
U toku grke ofanzive koja je trajala od 8 do 28 decembra nije postignut cilj da se zauzmu
saobraajni vorovi Tepelane i Kelcira koji je bio neophodan zbog odravanja veze izmeu
rijeka Viose i Drinosa. Zbog toga to su grke divizije bile dosta zamorene Vrhovna komanda
Grke je odluila da privremeno obustavi ofanzivu. Samo je Srednja operativna grupa imala
zadatak da nastavi sa dejstvima. Cilj je bio da se zazme Kelcira. Plan je bio da se u toku
obustave ofanzive poprave komunikacije, jedinice popune ljudstvom i obezbjede potrebna
sredstva za borbu.

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 53

12

13

Srednja operativna grupa poela je napad 30 decembra. Poloaje kod Kelcire koje su bile jako
utvreni branile su etiri italijanske divizije. Grci su uz velike tekoe savladali odbranu ovih
poloaja nakon deset dana i 10 januara 1941. godine zauzimaju ovu veoma vanu raskrsnicu.
Italijani nisu odustajali i dalje su vrili protivnapade. Angaovali su dodatne snage te proirili
svoje napade angaovanjem 26 legije. Grci su ipak uspjeno izdrali protivnapade.
Vrhovna komanda Grke naredila je da se pravcem od Tepelene i Kelcire vri kombinovani
napad snaga Srednje i Lijevokrilne grupe protiv italijanskih snaga. Poetkom februara
objedinjeno je komandovanje 1 i 2 grim korpusom u okviru novoformirane Epirske armije
koja je stavljena neposredno pred Vrhovnu komandu. 13 februara izvren je bezuspjean
napad koji je odbijen snanom artiljerijskom vatrom i mnogobrojnim protivnapadima
Italijana. Grci su poetkom marta bili prisiljeni da obustave ofanzivu. Tek nakon to je u
borbu uvedena 17 pjeadijska divizija 7 i 8 marta uspjeli su da ovladaju zapadnim grebenom
Trebesinesa i istonim dijelom klanca Kelcire te da se na taj nain osigura raskrsnica
komunikacija u Kelciri. Na ostalim dijelovima albanskog fronta ograniavalo se dejstvo
artiljerije na manje borbe. Veih promjena nije bilo.
Poetkom marta situacija italijanskih snaga na albanskom frontu znatno se popravila.
Uspjeno su poveani kapaciteti albanskih pristanita. Italijani su tokom januara i februara u
Albaniji prebacili nova pojaana i velike materijalne rezerve. Musolini je lino doao u
Albaniju 2 marta i odrao konferenciju sa komandantima armije. Na toj konferenciji je
rijeeno da se preduzme ofanziva dolinom rijeke Denice u zoni izmeu rijeka Viose i
Osumija. Cilj je bio razdvajanje grkih snaga sjeverno i juno od rijeke Viose. Glavni udar je
trebalo da izvri trei korpus sa est divizija i jedan planinski puk.
Zbog neuspjeha, Musoloni je smjenio naelnika Generalaba marala Badolja, a na njegovo
mjesto postavio generala Kavalera, koji je jedno vrijeme bio i komandant italijanskih snaga u
Albaniji.7
Nakon velikih priprema napad je poeo jakim bombardovajem iz vazduha,. Italijanske snage
9 marta u 8,30 prele su u napad na frontu izmeu rijeka Viose i Osumije sa teitem na
planinu Trebesinesa i selo Bubesija. Usljed jakog otpora Grka ovaj napad , kao i drugi u toku
istog dana je odbijen. Sljedeih dana Italijani su angaovali dodatne snage i izvodili nove
dnevne napade i divrezije uz podrku artiljerije i avijacije. Itaijani su sve do 25 marta
7

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 54

13

14

bezuspjeno pokuavali da probiju grke linije odbrane. Konano 25 marta poslije jake
artiljerijske i vazduhoplovne pripreme odbijen je napad na Sendelis i Petan. Italijani su tada
bili primorani da definitivno obustave proljenu ofanzivu. Poslije ovoga na albanskom frontu
je dolo do stabilizacije fronta.
U operacijama u Albaniji uestvovale su avijacija i ratna mornarica obje zaraene strane.
Slaba grka mornarica angaovala je lake povrinske jedinice za zatitu konvoja izmeu
Egipta i Grke. Britanska ratna mornarica je sadejstvovala u zatiti komunikacija i napadala je
italijanske pomorske komunikacije ali sa slabijim snagama s obzirom da su bili angaovani u
Africi i drugim ratitima. Italijanska mornarica nije pokazala veliku aktivnost u grim vodama
zbog akcija britankse Sredozemne flote i avijacije jer je morala da titi pomorsku
komunikaciju za Afriku i da sadejstvuje sa italijanskim snagama u Libiji.
Grka je imala malobrojnu avijaciju koja nije mogla da prui potrebnu podrku kopnenim
snagama. Ona je bila istroena ve u prvim mjesecima rata. Britanska avijacija bila je
angaovana u Africi i nije mogla da Grkoj prui potrebnu pomo. Grka avijacija imala je
samo 57 aviona. Britanci su iz Sjeverne Afrike prebacili u Grku svoja etiri 4 skvadrona .
Zahvaljui pomoi ovih britanskih aviona smanjeno je bombardovanje grkih teritorija.
Musolinijeva zamisao je bila da snana italijanska avijacija snanom podrkom na frontu i
stratekim bombardovanjem pozadine slomi grki otpor i ubrza okupaciju Grke. Bez obzira
na to to je italijanska vojska bila mnogo opremljenija oni nisu uspjeli da slomiju grki front.
Za ovaj neuspjeh bilo je vie razloga:
-

Nedovoljno angaovanje snaga u prvoj etapi

Planinsko ispresjecano zemljite u zoni operacija skrivalo je grke trupe i otealo

djestva avijacije
Grke trupe su bile sposobne da se kreu i bore i van komunikacija koje su poruile

italijanske jedinice
Loe vremenske prilike oteale su rad italijanske avijacije
Akcija britanskih lovakih aviona koji su bili nadmoniji nad italijanskim

Pretrpjevi osjetne gubitke, italijanske snage su 25.marta bile primorane da obustave

ofanziv,pa se front stabilizovao do 6. Aprila, kada su Nijemci doli u pomo svojim
poraenim saveznicima.8
8

Milutin Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavako grafiki zavod
Beograd 1972.godine, str 54

14

15

Z A K LJ U A K
Italijani nisu postigli oekivani uspjeh prilikom svog prvog napda jeru potcijenili oruane
snage Grke, te zbog toga nisu izvrili potrebne pripreme, niti angaovali dovoljno snaga koje
bi bile u mogunosti da ostvare postavljene ciljeve. Kasnije kda su uvidjeli svoje greke oni
su u Albaniju poslali pojaanje. Ali ni ove snage nisu postigle postavljeni cilj jer su bile
15

16

angaovane u borbi po dijelovima du itavog fronta tako da nije bilo izraeno teite
operacije. Italijankse oklopne jedinice zbog nepristupanog terena niusu postigle vei uspjeh
tim prije to su Grci vjeto obilazili komunikacije i prolazno zemljite, koristei se planinskim
stazama i putevima. Ista situacija je bila i sa italijanksom avijacijom. Na ovaj nain su Italijani
izgubili dva svoja glavna preimustva. Ni moral italijanskih jedinica nije bio na zavidnom
nivou pa su tako iskazali nedovoljnu upornost i izdrljivost u borbama. Odlkuka Vrhovne
komnade Grke da pree u ofanzivu ne ekajui potpunu koncentraciju svojih snaga bila je
sasvim realna jer italijanske snage u tom trenutku nisu bile dovoljno jake. U toku pojedinih
borbi Vrhovna komanda Grke vrila je vie puta pregrupisanje svojih snaga. To je bilo
neophodno. Ovaj potez je imao i svoje tetne posljedice naroito u zavrnoj etapi. Operativne
grupe nisu mogle da preduzmu ofanziviu jednovremeno ve su vrile odvojeno
udare.Operacije su se izvodile na visokim planinama , na planinskim stazama i uskim
klisurama oko kojih se su se vodile teke borbe. Planinsko zemljite koristilo je Grcima jer je
bilo onemogueno dejstvo avijacije.Grke trupe su pokazale veliku izdrljivost u borbama na
planinskom zemljitu. Iako su italijani bili nadmoniji u kopnenim, vazduhoplovnim i
pomorskim snagama Grci su u estomjesenim borbama postigli veliki uspjeh jer su slomili
italijansku ofanzivu. Grci su u periodu oktobra 1940 do marta 1941. godine

nanijeli

Italijanima teke gubitke i poraze da su Nijemci bili prinueni da Italji ukau pomo napadom
na Grku aprila 1941. Godine. Grke jedinice su u tekim petomjesenim opreacijama
postigle veliki uspjeh. Odbile su viestruko nadmonijeg neprijatelja kome su nanijele velike
gubitke. One su za sebe vezale 26 italijanskih divizija i jaku ratnu i trgovaku flotu, tako da
nijedan od ovih jedinica nije u tom trenutku mogla biti poslana kao pojaanje u sjevernu
Arfriku gdje su Italijani takoe trpili teke poraze.

LITERATURA:
1. Milutin

Markovi; Nikola Mraovi; Jovan Vujoevi- Drugi svjetski

rat;Beogradski izdavako grafiki zavod Beograd 1972.godine

2. Grupa autora:; Drugi svjetski rat; Mladinska knjiga ; Ljubljana 1982.
Godine
3. Bericht van de tweede wereld oorlog ; Boek B.V. Amsterdam1975
16

17

17