KOMPARATIVNA

PRAVNA HISTORIJA
Doc. dr. Omer Hamzi
Ass. Benjamina Londrc, dipl.iur.,

Kiseljak, 2014. godine

IX. ENGLESKO PRAVO

1. Sistem engleskog prava sastoji se iz tri
komponente - podsistema:
a) common law,
b) equity law i
c) statute law);
2. Angloameriko pravo
3. Engleski parlament;

A) COMMON LAW (POJAM I ZNAENJE)

Znaenje:
- Specifian pravni sistem opeg prava Engl., koji je
nastao prvenstveno kroz djelatnost kraljevskih
sudova na teritoriji cijele Engl., poev od 12. st.
(Henrika II);
- Jedinstveno engl. ope pravo, poelo se formirati
kada su kralj. sudovi zadobili prevlast nad sudovima
grofovija, satnija i feudalaca (kralj Henry II);
- Mada donekle specifino, engl. pravo pripada
porodici zap. pravnih sistema (njegovi instituc. i
doktrinarni temelji doseu do kasnog XI i XII st.);
Izvori engleskog opeg prava (Common law):
- poznavanje prava zemlje,
- prethodna rjeenja sudova,
- kraljevski ukaz (writ) i,
- sudska praksa je postala bitan izvor prava, dok su
proto-koli sudova sadravali zapise koji su se pozivali
na pojedino pravilo

A) COMMON LAW (KARAKTERISTIKE: PRECEDENT)

Porijeklo:
Normani kao osvajai Engl. (poslije 1066.) unificirali
su svoje obiajno pravo sa lokalnim obiajima u jedan
sistem prava zajedniki (common) svim ljudima, pa se
zato i zove common law; Objedinjuje obiajno pravo
koje obuhvata tri vrste obiaja:
(1) opi koji se odnose na cijelu dravu i formiraju
ope pravo u uem smislu,
(2) posebni koji se odnose samo na jedan okrug i
(3) odreeni partikularni propisi, koji su, putem
obiaja, koriteni od pojedinih sudova opte
nadlenosti
Karakteristike:
presuda sudije u jednom sporu ne vai samo za taj
sluaj, ve se na osnovu slinosti ili analogije prenosi i
na nove sluajeve
ranije presueni spor spor koji se citira kao autoritet,
odnosno precedent, naziva se case in point.
Presude i svi postupci koji su im prethodili publikuju
se u posebnim izvjetajima jo od 1324. (od Edvarda

B) EQUITY SUDOVI (POJAM I ZNAENJE)

Znaenje:
Equiti law ili pravo pravinosti se definie kao popravljanje onoga gdje je pravo zbog svoje univerzalnosti,
deficitarno,
To je skup materijalnih i procesual. pravila, poznat kao
equiti (pravinost, odnosno u ovom sluaju pravo
pravinosti,
Vrijeme i okolnosti nastanka:
javio se krajem XIV i u XV st. kada su kraljevski common
law sudovi postali suvie strogi i uski u svom tumaenju
vlastitih funkcija i pravila, pa je zato chancellor
kancelar, uz kraljevu dozvolu, uspostavio sud poznat
kao The Court of Chancery Kancelarov sud),
- Equity Law rezultat je molbi i albi kralju po
predmetima koji nisu dobili zatitu od sudova opeg
prava (Common law), uglavnom iz formalnih razloga;

B) EQUITY SUDOVI (RAZLIKE U ODNOSU NA KOMMN

LAW)
Formalne i sutinske razlike izmeu Equity i
Common law:
-Equiti procedura elastinija predmeti nisu
reavani pred porotom;
Equiti je djelovao samo u onim sluajevima gdje su
prav-ni lijekovi commen law bili neadekvatni);
- Dok su common law sudovi uglavnom mogli kao
presudu izrei naknadu tete, dotle je Court of
Chancery mogao narediti strankama da uine ili ne
uine neki akt i da ih kazni u sluaju nepokoravanja
njegovim odlukama);
- Equity je osnaio izvjesna obeanja i sporazume
koje common law nije poznavao najvaniji takav
sluaj bio je tzv. trust, t.j. kada neko drugome
prenosi svojinu na povjerenje u korist treeg lica
(to je rimski bona fides);

C) STATUTE LAW
- Poslije common law i equiti, trei glavni historijski, a
od XV st. i glavni literarni izvor engleskog prava je
zakonodavst-vo, t.j. Statute Law;
- Zakonodavna aktivnost svih normanskih kraljeva
izra. se u izdavanju raznih uredbi i akata (povelje,
statuti, asize, provizije i konstitucije)
- I u kasnijem periodu vladari su izdavali sline akte,
pove-lje (chartes Magna carta), ordonance i dr. ali
ti akti nisu uivali autoritet opepriznatih zakona);
- Preokret u XV. stoljeu u pogledu priznanja
autoriteta zakona nastaje sa pojavom parlamenta,
koji je preuzeo u potpunosti zakonodavnu funkciju.
(tu spadaju i norma-tivni akti koji se nazivaju bill, to
se uglavnom odnosi na zakonske projekte, ali se
moe koristiti i za usvojene zakone).;

2. ANGLO-AMERIKO PRAVO
Razvojem komon law i equiti law sistema nastao je
dvojni sistem sa odvojenim komon law i equiti law
sudovima, koji su doseljenici prenijeli kasnije u svoje
amerike kolonije;
Izvjesne crte koje razlikuju dananje englesko i
ameriko pravo od evropsko-kontinentalnih pravnih
sistema, mogu se objasniti nekim historijskim
specifinostima
U Engl. je rano izvrena centralizacija politike i sudske
vlasti u rukama kralja, pa se zato nisu razvili pravni
parti-kularizmi, a pravni sistem se kontinuirano razvija
kroz itav srednji vijek);
U Engleskoj se rano razvila sekularna pravna profesija
sa sopstvenom organizacijom i tradicijom;
U XIV st. kao jedna srednjovjekovna gilda, engleski
prav-nici udruivali su se u bratstva, tzv. Inns of Court,
gdje su obuavali svoje uenike (odatle sudije i pravnici
i danas uivaju veoma veliki ugled);
Iz navedenih razloga u Engleskoj nije bilo potrebe za
recepcijom;

3. ENGLESKI PARLAMENT (ZAECI)

a) Poznat kao majka parlamenata, razvio se iz

jedne institucije koju je uspostavio kralj Edward I
(1272. 1307.) radi pravine procjene poreza;
- predstavnici gradova i sela (graana i
zemljoposjednika) morali su uredno dolaziti u
London da se sa kraljevim savjetnicima dogovore
o poreskim procjenama i drugim dravnim
poslovima (to nije bila povlastica, ve striktna
obaveza);
- Potom su bili zadueni da prenesu svojim
sugraanima sve to su kralj i njegovi savjetnici
zamislili u svojim odlukama;

2. ENGLESKI PARLAMENT (SPEAKER, DOM

LORDOVA)
b) Dok su kralj i lordovi sjedili, uesnici iz
pokrajine na tim savjetovanjima obino su stajali i
samo odgovarali ako bi ih pitali za njihovo
miljenje;
- Odomailo se da ove odgovore daje odreena
linost koja se ranije savjetovala sa ostalim o
tome ta je najbolje da se kae o nekom pitanju
(ta linost se zvala speaker, govornik za sve
ostale;
- Kasnije je govornik (speaker) postao predsjednik
na sav-jetovanju plemstva, graana i seljaka, dok
su se kraljevi savjetnici perovi izdvojili u ili
Gornjem domu (tako je, ustvari, nastao Dom
lordova i engleski parlament);