Fatkeqësitë Që Solli Darvinizmi Për Njerëzimin. Albanian (Shqip)

hekulli i njzet, t cilin sapo e kemi ln pas, ishte shekull luftrash e
konfliktesh, q uan n katastrofa, dhimbje, masakra, varfri e

shkatrrime t pallogaritshme. Miliona njerz u vran, u masakruan,
u braktisn e u lan n kthetrat e uris e t vdekjes, n mshir t fatit, pa
shtpi a nj vend ku t fusnin kokn, pa mbrojtje apo mbshtetje. T gjitha
kto: n emr t disa ideologjive t gabuara. Pothuajse t gjitha vuajtjet dhe
katastrofat mbajn vuln e tiranve dhe diktatorve: Stalin, Lenin, Trocki,
Mao Ce Dun, Pol Pot, Hitler, Musolin, Franko
Pr arsyen e thjesht se ideologjit e tyre binin n kundrshtim me njratjetrn, ata e zhytn shoqrin njerzore n konflikte dhe nxitn
vllavrasjen.
Fashizmi dhe komunizmi zn vendin e par n listn e ideologjive q i bn
njerzit t vuajn ato dit t zeza. Kto ideologji konsiderohen armike t
prbetuara t njra-tjetrs, por e vrteta sht se ato ushqeheshin nga nj
burim i vetm. Fal tij, ato ishin n gjendje t bnin pr vete nj pjes t
madhe t shoqrive ku u shfaqn. Ky burim se ka trhequr kurr vmendjen e
opininit publik, por ka qndruar gjithmon n prapasken dhe u ka treguar
prher njerzve fytyrn e tij, n dukje, t pafajshme. Ky burim sht
filozofia materialiste dhe prshtatja n natyr e saj, e cila njihet me emrin
DARVINIZEM.
Nse njerzimi do t kuptoj mungesn e bazs shkencore t ksaj teorie, kjo
do shnoj fundin e ktyre ideologjive t dmshme. N t njjtn koh, edhe
ata q bjn keq nuk do t ken m mbshtetje t ashtuquajtur shkencore pr
botkuptimin e tyre egoist.
RRETH AUTORIT: Autori, i cili shkruan me pseudonimin

Harun Jahja, ka lindur n Ankara n vitin 1956. Ka
studiuar artet n universitetin Mimar Sinan t Stambollit,
si dhe filozofi n Universitetin e Stambollit. Q nga viti
1980, autori ka publikuar libra t shumt n fusha t
ndryshme, si ato politike, fetare dhe shkencore. Harun
Jahja njihet si nj autor q ka shkruar punime tepr t
rndsishme pr t nxjerr n shesh mashtrimet e
evolucionistve, pavlefshmrin e pretendimeve t tyre,
si dhe ant e errta q lidhin Darvinizmin me disa
ideologji shkatrrimtare. Shum prej librave t tij jan prkthyer n Anglisht,
Gjermanisht, Frengjisht, Italisht, Spanjisht, Portugalisht, Shqip, Arabisht,
Polonisht, Rusisht, Boshnjakisht, Indonezisht, Tatarisht, Urdu dhe Malaj. Librat e
Harun Jahjas u drejtohen t gjith njerzve, muslimanve dhe jomuslimanve,
pavarsisht nga raca, mosha e kombsia, sepse ata prqendrohen n nj qllim t
vetm, i cili sht zgjerimi i diapazonit t mendjes s lexuesve nprmjet paraqitjes
s shenjave t ekzistencs s prjetshme t Zotit.
FATKEQSIT
Q SOLLI
DARVINIZMI
PR NJERZIMIN
HARUN JAHJA
2003
Rreth autorit dhe veprave t tij

Autori, i cili shkruan me pseudonimin HARUN JAHJA, ka lindur n Ankara n
vitin 1956. Pasi mbaroi shkolln tetvjeare dhe t mesme n Ankara, ai studioi artet
n universitetin Mimar Sinan t Stambollit, si dhe filozofi n Universitetin e Stambollit.
Q nga viti 1980, autori ka publikuar libra t shumt n fusha t ndryshme, si ato
politike, fetare dhe shkencore. Harun Jahja njihet si nj autor q ka shkruar punime tepr
t rndsishme pr nxjerr n shesh mashtrimet e evolucionistve, pavlefshmrin e
pretendimeve t tyre, si dhe ant e errta q lidhin Darvinizmin me disa ideologji
shkatrrimtare.
Pseudonimi i tij prbhet nga emrat "Harun" (Aron) dhe Jahja (Gjon), pr t
prkujtuar kta dy profet q luftuan kundr mosbesimit. Vula e Profetit, e cila gjendet
n kapakun e librave t autorit prmban nj kuptim simbolik q ka lidhje me prmbajtjet
e tyre. Kjo vul prfaqson Kuranin, i cili sht libri dhe fjala e fundit e Zotit dhe
Profetin, i cili sht profeti i fundit. Nn udhheqjen e Kuranit dhe Sunetit, autori ka
pr qllim t hedh posht t gjitha bazat e ideologjive anti-fetare, n mnyr q t
shuhen t gjitha kundrshtimet ndaj fes.
T gjitha kto punime t autorit prqendrohen rreth nj qllimi: transmetimi i
mesazhit t Kuranit pr t gjith njerzit, duke i nxitur ata t mendojn rreth temave
t rndsishme q kan lidhje me besimin, si ekzistenca e Zotit, njsimi i Tij, bota tjetr
etj., dhe shkatrrimi i plot i themeleve t rrnuara t sistemeve ateiste.
Harun Jahja gzon nj reputacion t madh n nj gam mjaft t gjer lexuesish q
nga India n Amerik, nga Anglia n Indonezi, nga Polonia n Bosnje, nga Spanja n
Brazil. Disa prej librave t tij jan t disponueshm n Anglisht, Frengjisht, Gjermanisht,
Italisht, Portugalisht, Urdu, Arabisht, Shqip, Rusisht, Boshnjakisht dhe Malajo; ata
jan mirpritur nga lexuesit n t gjith botn.
T vlersuar n t gjith botn, kto punime kan shrbyer pr t ndihmuar shum
njerz t gjejn rrugn e besimit apo t arrijn nj kuptim m t thell t besimit t tyre.
Stili i qart, i leht dhe i rrjedhshm i ktyre librave u jep atyre disa veori karakteristike
q mund t vihen re nga kushdo q i lexon apo i shqyrton ato. Kto punime kan pasur
nj ndikim t shpejt dhe rezultate tepr t knaqshme. sht e pamundur pr ata
persona, q i lexojn kto libra me kujdes dhe mendojn rreth tyre seriozisht q t
vazhdojn t mbrojn filozofin materialiste, ateizmin apo fardo ideologjie apo
filozofie shkatrrimtare. Edhe nse ata vazhdojn mbrojtjen, kjo tregon se ata bazohen
n sentimentalizmin e tyre, pasi kto libra i hedhin posht kto ideologji q nga themelet.
Sot sht br e mundur q t gjitha lvizjet bashkkohore jobesimtare t psojn nj
disfat ideologjike, n saj t koleksionit t librave t shkruar nga Harun Jahja.
Ska dyshim se kto veori e kan origjinn nga urtsia dhe udhzimi i Kuranit.
Autori sigurisht q nuk ndihet krenar pr veten e tij; ai synon q t jet nj mjet q
ndihmon t tjert pr t gjetur rrugn e drejt t Zotit. Pr m tepr, ai nuk merr asnj
prfitim material nga librat e tij. Edhe ata q prgatisin kto libra nuk marrin asnj
prfitim material. Ata duan vetm t fitojn knaqsin e Zotit.
Duke pasur parasysh kto fakte, ata q inkurajojn njerzit q t lexojn kto libra,
t cilt hapin syt e zemrs dhe ndihmojn t tjert t bhen adhurues t devotshm t
Zotit, bjn nj shrbim t pamueshm pr fen.
Nga ana tjetr, do t ishte humbje kohe dhe energjie prhapja e atyre librave q
krijojn konfuzion n mendjet e njerzve dhe nuk kan ndonj ndikim t efektshm n
largimin e dyshimeve dhe dilemave nga zemrat e tyre, si e ka vrtetuar dhe eksperienca
shumvjeare. sht m se natyrshme q libra t till q jan shkruar m tepr pr t
theksuar forcn letrare t autorit t tyre, sesa pr t fituar knaqsin e Zotit, nuk mund
t ken kurr nj efekt pozitiv. Ata q dyshojn n kt, mund t shohin se qllimi i vetm
i librave t Harun Jahjas sht triumfi ndaj mosbesimit dhe prhapja e vlerave morale
t Kuranit.
Nuk duhet t harrojm nj pik shum t rndsishme: Shkaku kryesor i vazhdimit
t problemeve dhe konflikteve q prballojn muslimant sot sht ndikimi ideologjik
i mosbesimit. T gjitha kto do t marrin fund kur t arrihet disfata ideologjike e
mosbesimit dhe t sigurohemi q do njeri i njeh mrekullit e krijimit dhe moralin
kuranor, n mnyr q t gjith njerzit t jetojn me frymn e tyre. Duke marr n
konsiderat gjendjen e bots sot, e cila i on njerzit n nj humner t thell dhune,
korrupsioni dhe konfliktesh, sht e qart q ky shrbim duhet t jet i diponueshm
sa m shpejt dhe sa m efektivisht q t jet e mundur. Prndryshe, mund t jet shum
von.
Ne shpresojm q me Vullnetin e Zotit, librat e Harun Jahjas do t luajn kt rol
tepr t rndsishm n shekullin XXI dhe do t ndihmojn njerzit t fitojn paqen,
bekimin, drejtsin dhe lumturin e premtuar n Kuran.
Titulli i origjinalit
The Disasters Darwinism Brought to Humanity
www.harunyahya.com
T drejtat e botimit n gjuhn shqipe jan t rezervuara pr
Alb-Books
Prktheu
Violeta SHABA
Redaktoi
Edvin CAMI
Korrektoi dhe recensoi
Kujtim EREQI
Shqipri:
Libraria tek rruga Islam Alla,
pran xhamis s Dine Hoxhs
tel. 00355 (0) 682236306
Maqedoni:
"Furkan ISM"- Shkup
Tel.: 00389 2 622360
Faks: 00389 2 622393
E-mail: alb_books@yahoo.com
Alb-Books is a logo of Furkan ISM
Shtypur nga:
Nesil Matbaacilik
Istanbul / Turkey
h a r u n y a h y a . c o m
Prmbajtja
Hyrje: Shkaktart e
vuajtjeve n shekullin XX
Nj histori e shkurtr e Darvinizmit
Racizmi dhe tendencat

kolonialiste t Darvinit
19
Aleanca e tmerrshme midis

Darvinit dhe fashizmit
48
Darvinizmi, burimi i
barbaris komuniste
78
Kapitalizmi dhe lufta pr

mbijetes n ekonomi
109
Rrnimi moral q solli Darvinizmi
117
Prfundimi: Moali i
Darvinizmit duhet thar
124
Shkaktart e vuajtjeve
n shekullin XX
hekulli i njzet, t cilin sapo e kemi ln pas, ishte
shekull luftrash e konfliktesh, q uan n katastrofa,
dhimbje, masakra, varfri e shkatrrime t
pallogaritshme. Miliona njerz u vran, u masakruan, u
braktisn e u lan n kthetrat e uris e t vdekjes, n mshir
t fatit, pa shtpi a nj vend ku t fusnin kokn, pa mbrojtje
apo mbshtetje. T gjitha kto: n emr t disa ideologjive
t gabuara. Pothuajse t gjitha vuajtjet dhe katastrofat
mbajn vuln e tiranve dhe diktatorve: Stalin, Lenin,
Trock, Mao Ce Dun, Pol Pot, Hitler, Musolin, Franko Disa
prej ktyre diktatorve i bashkonte nj ideologji, ndrsa
disa t tjer ishin armiq pr vdekje. Pr arsyen e thjesht se
ideologjit e tyre binin n kundrshtim me njra-tjetrn,
ata e zhytn shoqrin njerzore n konflikte, nxitn
vllavratjen, i futn njerzit n luft me njri-tjetrin, i bn
t hedhin bomba, t djegin shtpi, t dalin n demonstrata
t pakontrolluara, t rrihnin pa mshir t rinjt, t vjetrit,
grat, burrat e fmijt, t pushkatonin t pafajshmit Ishin
aq mizor sa ia vinin armn n kok dikujt dhe, duke e par
n sy, e vrisnin e m pas ia shkelnin trupin me kmb, vetm
e vetm se ai prkrahte nj ide tjetr.
Kjo sht nj prmbledhje e shkurtr e tmerreve t
shekullit XX q sapo e kemi ln pas: njerz q mbshtetnin
ide t papajtueshme e q e mbytn njerzimin n dhembje
e gjak pr t mbshtetur kto ideologji. Fashizmi dhe
komunizmi zn vendin e par n listn e ideologjive q i
bn njerzit t vuajn ato dit t zeza. Kto ideologji
konsiderohen armike t prbetuara t njra-tjetrs, por e
vrteta sht se ato ushqeheshin nga nj burim i vetm.
Fal tij, ato ishin n gjendje t bnin pr vete nj pjes t
madhe t shoqrive ku u shfaqn. Ky burim se ka trhequr
kurr vmendjen e opininit publik, por ka qndruar
gjithmon n prapasken dhe u ka treguar prher njerzve
fytyrn e tij, n dukje, t pafajshme. Ky burim sht filozofia
Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin
HARUN JAHJA
materialiste dhe "prshtatja n natyr e saj", e cila njihet

me emrin DARVINIZEM.
Darvinizmi u shfaq n shekullin XIX si prforcim i nj
miti, q i kishte rrnjt nga sameriant dhe grekt e lasht,
prej biologut amator arls Darvin. Q prej asaj kohe,
Darvinizmi ka prbr iden themelore t gjitha
ideologjive q i kan shkaktuar kaq shum fatkeqsi
njerzimit. Nn nj mask t ashtuquajtur shkencore, ai
bri t mundur q kto ideologji dhe masat praktike t
marra nga mbshtetsit e tyre t fitojn nj ligjshmri t
rreme. Me an t ksaj ligjshmrie t rreme, teoria e
evolucionit shum shpejt u nda nga shkencat e biologjis
apo paleontologjis dhe filloi t futej n fusha t tjera, si
historia, politika, jeta shoqrore etj. Meq disa prej
pretendimeve t Darvinizmit mbshtesnin nj sr
rrymash, q filluan t formohen n shekullin XIX, ai fitoi
mbshtetjen e gjer t ndjeksve t ktyre rrymave. N
mnyr t veant, njerzit filluan t formonin iden se
ekziston "nj luft pr mbijetes" mes qenieve t gjalla n
natyr dhe, si rrjedhim, ideja se "i forti mbijeton dhe t
tjert humbin e shkojn drejt zhdukjes" filloi t prdorej
edhe pr mendimin dhe sjelljen njerzore. Kur pretendimi
i Darvinizmit, se natyra sht nj vend prleshjesh e
konfliktesh, nisi t vlej edhe pr qeniet njerzore, trilli i
Hitlerit pr t krijuar nj rac superiore, pretendimi i
Marksit se "historia e njerzimit sht historia e lufts s
klasave", ideja kapitaliste q "i forti bhet m i fort n
kurriz t m t dobtit", kolonizimi i vendeve t bots s
tret nga vendet imperialiste dhe trajtimi i tyre n mnyr
njerzore, bashk me faktin q njerzit me ngjyr ende
prballen me sulme e diskriminime racore, q t gjitha
kto gjetn njfar justifikimi.
Pavarsisht se edhe vet sht evolucionist, Robert
Rait (Robert Wright), autor i librit "The Moral Animal", i
prmbledh katastrofat q i ka sjell historis s njerzimit
teoria e evolucionit n kt mnyr:
Teoria evolucioniste, n fund t fundit, ka nj histori t
gjat e mjaft t ndyr n zbatimin praktik t saj n
shtjet njerzore. Pasi u przie me filozofin politike
n mbarim t shekullit XIX, pr t formuar ideologjin
6
HARUN JAHJA
e njohur si "Darvinizmi Social", ajo u shndrrua n

lodr n duart e racistve, fashistve dhe kapitalistve
m t pashpirt.1
Si do t shikojm n kt libr, Darvinizmi nuk sht
thjesht nj teori q tenton t shpjegoj prejardhjen e jets
e q nuk del jasht fushs s njohurive shkencore.
Darvinizmi sht nj dogm q mbrohet ende me
kryenesi nga mbshtets t ideologjive t caktuara,
megjithse sht krejt e pavlefshme nga pikpamja
shkencore. N ditt tona, shum shkenctar, politikan
dhe ideolog, pavarsisht nse jan apo jo t vetdijshm
pr fytyrn e vrtet e t lig t Darvinizmit, i ofrojn
mbshtetjen e tyre ksaj dogme. Nse njerzimi do t
kuptoj mungesn e bazs shkencore t ksaj teorie, q
shrben si burim frymzimi pr diktator mizor dhe
rryma mendimi t pamshirshme dhe egocentrike, kjo
do shnoj fundin e ktyre ideologjive t dmshme. T
ligt nuk do t jen n gjendje t vetmbrohen duke thn:
"Ky sht ligj i natyrs". Ata nuk do t ken m mbshtetje
t ashtuquajtur shkencore pr botkuptimin e tyre egoist.
Kur t prmbyset ideja e Darvinizmit, rrnja e ideologjive
t dmshme, vetm nj e vrtet do t mbetet: T gjitha
qeniet njerzore dhe vet universi jan krijuar prej Zotit.
Njerzit q do t kuptojn kt, do t kuptojn, gjithashtu,
se e vetmja e vrtet gjendet n librin e shenjt q Ai na
ka zbritur neve. Kur shumica e njerzve ta kuptojn kt
t vrtet, vendin e dhimbjes, shqetsimeve, padrejtsive
dhe varfris n bot do ta zr, ndershmria, mirqenia,
shndeti dhe begatia. Pr t arritur kt, do ide e gabuar
dhe e dmshme pr njerzimin duhet t mposhtet e t
lihet t kalbet nga ideja e shenjt q do t sjell mirsi pr
njerzit.
Qllimi i ktij libri sht tu tregohet atyre q e mbrojn
Darvinizmin pa e njohur ann e tij t errt, se far jan
duke mbshtetur n t vrtet dhe, n t njjtn koh, tu
sqarohet se far prgjegjsie mbajn, nqoftse
pretendojn se nuk e shohin realitetin e vrtet t tij. Nj
tjetr qllim sht q t paralajmrohen edhe ata q nuk
e besojn Darvinizmin, por nuk e konsiderojn si nj
rrezik q i kanoset njerzimit.
7
Nj histori e shkurtr
e Darvinizmit
ara se tu kthehemi vuajtjeve dhe fatkeqsive q

i ka sjell bots Darvinizmi, po i hedhim nj
vshtrim t shpejt historis s tij. Shum njerz
besojn se teoria e evolucionit, e paraqitur pr her t
par nga arls Darvini, sht teori e mbshtetur n prova
t forta shkencore, vzhgime e eksperimente. Por, meq
themeluesi i vrtet i teoris s evolucionit nuk sht
Darvini, burimi i teoris nuk prbn prov shkencore.
Dikur n Mesopotami, kur sundonin fet pagane,
bestytnit dhe mitet rreth zanafills s jets dhe universit
ishin t shumta: njra prej tyre ishte besimi "evolucion".
Sipas eposit Enuma-Elish, q i prket periudhs s
samerianve, kishte ndodhur nj prmbytje e furishme
dhe nga kjo lindn, papritur, perndit e quajtura Lahmu
dhe Lahamu. Sipas bestytnive, kto perndi n fillim
krijuan vetveten e m von, pasi u bn universale,
krijuan substanca dhe krijesa t tjera t gjalla. Me fjal
t tjera, sipas mitit samerian, jeta evoluoi dhe u zhvillua
nga kaosi ujor i pajet.
Si shihet, ky besim tregon nj prputhje t madhe me
pretendimin e teoris s evolucionit se "gjallesat u
krijuan dhe evoluan nga jo-gjallesat". Nga kjo kuptojm
se ideja e evolucionit nuk e ka origjinn nga Darvini,
por nga pagant samerian. M von, miti i evolucionit,
gjeti m shum hapsir pr tu shtrir n nj qytetrim
tjetr pagan, Greqin e Lasht. Filozoft e lasht
materialist grek e konsideronin materien si t vetmen
gj q ekzistonte. Ata iu kthyen mitit t evolucionit,
trashgim i samerianve, pr t shpjeguar se si lindn
gjallesat. N kt mnyr, filozofia materialiste dhe miti
HARUN JAHJA
i evolucionit u bashkuan n Greqin e Lasht. Q andej

kto iu prcolln kulturs s Rom
Kto dy koncepte, q e kan prejardhjen nga kulturat
pagane, u shfaqn n botn moderne n shekullin XIX.
Disa mendimtarve evropian q studionin burimet greke
t lashta u hyri n qejf materializmi. Ajo ka i bashkonte
kta mendimtar ishte se ata ishin kundrshtar t fes.
N kto rrethana, i pari q trajtoi teorin e evolucionit
n mnyr t detajuar ishte biologu francez Lamark. N
teorin e tij, q m von do t dilte e gabuar, Lamarku
hodhi iden q t gjitha gjallesat evoluan nga njra-tjetra
nprmjet ndryshimeve t vogla gjat gjith jets s tyre.
Nj nga ata q prsritn pretendimet e Lamarkut, me
shum pak ndryshime, ishte arls Darvini.
Darvini e paraqiti kt teori n librin e tij "Origjina e
llojeve", t cilin e botoi n Angli, m 1859. N kt libr,
miti i evolucionit, q e kishte origjinn n Samerin e
lasht, u paraqit i detajuar. Ai pretendonte se t gjitha
llojet e gjallesave rrjedhin nga nj paraardhs, i lindur
n uj rastsisht dhe se ato kan evoluar nga njra-tjetra
me ndryshime t vogla e t rastsishme.
Pretendimi i Darvinit nuk u pranua nga t gjith
shkenctart e asaj kohe. Ekspertt e fosileve n veanti
ishin t vetdijshn se pretendimi i Darvinit sishte gj
tjetr vese pjell e fantazis, por pavarsisht nga kjo,
teoria e Darvinit filloi t fitonte m shum mbshtetje
nga qarqe t ndryshme me kalimin e kohs, sepse
Darvini dhe teoria e tij siguruan bazn shkencore q u
mungonte forcave q sunduan n shekullin XX.
Arsyeja e pranimit t
Darvinizmit ishte ideologjike
N kohn kur Darvini botoi librin "Origjina e llojeve"
dhe parashtroi teorin e tij t evolucionit, shkenca ishte
ende shum prapa. Pr shembull, qeliza, q sot dihet se
ka nj ndrtim mjaft t ndrlikuar, shihej vetm si nj
njoll me an t mikroskopve primitiv q prdoreshin
n at koh. Pr kt arsye, Darvini nuk e pati problem
9
HARUN JAHJA
Nj figur q
prshkruan Zotin
samerian t ujit.
Ashtu si sameriant,
darvinistt besojn
se jeta lindi rastsisht
nga uji. Me fjal t
tjera, ata e shohin
ujin si zot q krijoi
jetn.
q t pretendonte se jeta u krijua rastsisht nga lnda e

pajet.
N t njjtn mnyr, sasia e pamjaftueshme e
fosileve t zbulura n at koh, bri t mundur q t
pretendohej se gjallesat ishin krijuar prej njra-tjetrs
me ndryshime shum t vogla. Kurse sot, sht e sigurt
q fosilet e gjetura, si e shpjeguam m sipr, nuk ofrojn
asnj lloj prove pr t mbshtetur pretendimin e Darvinit
se gjallesat u krijuan duke u zhvilluar nga njra-tjetra.
Deri pak koh m par, evolucionistt e kaprcenin
dilemn q u dilte prpara duke thn: "Do t gjendet
prova nj dit, n t ardhmen." Por tani ata nuk jan m
n gjendje t fshihen pas ktij shpjegimi. (Shih kapitullin
"Shkatrrimi i Evolucionit", n fund t librit. Ndrsa pr
informacione t mtejshme shih librin "Gjunjzimi i
Evolucionit" i t njjtit autor, libr ky i botuar edhe n
gjuhn shqipe)
Gjithsesi, lidhja e ngusht mes darvinistve dhe
teoris s evolucionit nuk ndryshoi. Prkrahsit e
Darvinit kan mbrritur deri n ditt tona duke ia ln
si trashgim njri-tjetrit besnikrin e tyre ndaj Darvinit
pr 150 vitet e fundit.
Por cila sht arsyeja q Darvinizmi ka br pr vete
disa qarqe t caktuara dhe pse i bhet kaq shum
propagand, pavarsisht nga fakti se mungesa e bazs
shkencore tani sht m se e dukshme?
10
HARUN JAHJA
Tipari m prcaktues i teoris s Darvinit sht mohimi

i ekzistencs s nj Krijuesi. Sipas teoris s evolucionit,
jeta krijoi vetveten, rastsisht, nga lnd inorganike. Ky
pretendim i Darvinit siguroi nj mbshtetje t rreme
shkencore pr t gjitha filozofit ateiste, duke filluar nga
filozofia materialiste. Kjo pr arsyen e thjesht se deri n
shekullin XIX pjesa m e madhe e njerzve t shkencs e
shihnin shkencn si metod msimi dhe zbulimi t
asaj q Zoti kishte krijuar. Pr shkak t prhapjes
s gjer t ktij besimi, filozofit ateiste dhe
materialiste nuk ishin n gjendje t gjenin
terren pr tu zhvilluar, por, duke
mohuar ekzistencn e nj
krijuesi e duke krijuar nj
mbshtetje imagjinare
N
pr besimet ateiste
krahasim
dhe
materialiste,
me
teoria e evolucionit
ishte nj mundsi e
mikroskopt
mrekullueshme pr
modern,
to. Ishte kjo arsyeja q
mikroskopt n
ato gjetn veten tek
shekullin XIX ishin shum
Darvinizmi dhe e
primitiv dhe, si shihet n
prshtatn teorin me
figur, nprmjet tyre qelizat
ideologjit e tyre.
mund t shiheshin vetm n
Prve mohimit t
trajt njollash.
ekzistencs s Zotit,
prej Darvinizmit doli edhe nj pretendim tjetr pr t
mbshtetur ideologjit materialiste t shekullit XIX:
"Zhvillimi i gjallesave lidhet me
luftn e tyre pr mbijetes n
natyr. Kt luft e fiton m i forti.
I dobti sht i destinuar t humbas
e t shkoj drejt zhdukjes."
Bashkpunimi i Darvinizmit me
ideologjit q kan sjell vuajtje
dhe fatkeqsi n bot duket qart
n kt pik.
arls Darvini
11
HARUN JAHJA
Darvinizmi Social: prshtatja

e ligjit t xhungls n sjelljen njerzore
Nj nga pretendimet kryesore t teoris s evolucionit
sht bazimi i zhvillimit t gjallesave n "luftn pr
mbijetes" n natyr. Sipas Darvinit, n natyr bhet nj
luft e pamshirshme pr mbijetes, nj konflikt i
pashuar n jet t jetve. I forti gjithmon e mposht t
dobtin dhe kjo bn t mundur zhvillimin. Nntitulli i
librit "Origjina e llojeve" e prmblidhte kt pikpamje:
"Origjina e qenieve t gjalla nprmjet seleksionimit natyror
ose ruajtjes s racave t favorizuara n luftn pr mbijetes".
Burimi i frymzimit t Darvinit n lidhje me kt shtje
ishte libri i ekonomistit anglez Tomas Malthus, "Es mbi
parimin e popullsis". Ky libr tregonte se nj e ardhme e
zymt e priste njerzimin. Malthusi kishte llogaritur se
po t mos ndrhyhej, popullsia njerzore do t shtohej
me nj shpejtsi t llahtarshme. Shifrat do t
dyfishoheshin do 25 vjet, por burimet ushqimore nuk
do shtoheshin kurrsesi n t njjtn mas. Po t ndodhte
kjo, njerzimi do t gjendej prpara rrezikut t
prhershm t uris. Forcat q do ta mbanin popullsin
nn kontroll ishin fatkeqsit si luftrat, zia e buks,
smundjet etj. Shkurt, q t jetonin disa njerz duhej t
vdisnin disa t tjer. Ekzistenc do t thoshte "luft e
prhershme". Darvini pohon se ishte pikrisht libri i
Malthusit q e bri t mendonte pr luftn pr
ekzistenc:
N tetor, 1838, d.m.th. 15 muaj pasi kisha filluar
krkimet e mia sistematike, rastisi t lexoja pr zbavitje
librin e Malthusit mbi popullsin dhe meq isha
prgatitur mir pr t vlersuar luftn pr ekzistenc
q vazhdon kudo n saje t vzhgimeve t gjata e t
vazhdueshme t zakoneve t kafshve dhe bimve,
menjher m shkoi n mendje q n kto rrethana,
prirja sht q llojet e favorizuara do t ruheshin, kurse
ato t pafavorizuara do t zhdukeshin. Rezultati i ksaj
do t ishte formimi i qenieve t reja. M n fund kisha
12
HARUN JAHJA
nj teori me t ciln t punoja.2

N shekullin XIX, idet e Malthusit ishin prqafuar
nga nj publik i gjer. Intelektualt evropian t
shtresave t larta i prkrahnin idet e Malthusit.
Rndsia q Evropa e shekullit XIX i dha ideve t
Malthusit mbi popullsin duket qart n artikullin "Baza
shkencore e programit nazist:Pastrimi i Racs":
N fillim t gjysms s par t shekullit XIX, kudo
n Evrop, pjestar t klasave sunduese mblidheshin
pr t diskutuar tok "problemin e popullsis" t
sapozbuluar e pr t gjetur mnyra pr zbatimin e
urdhrit malthusian, pr t rritur vdekshmrin e t
varfrve: "N vend q tu rekomandojm pastrtin t
varfrve, ne duhet t nxisim zakonet e kundrta. N
qytetet tona ne duhet ti bjm rrugt m t ngushta, ti
mbushim shtpit me m shum njerz e t ndjellim
kthimin e murtajs. Duhet ti ndrtojm fshatrat tona
pran pellgjeve me uj t ndenjur e veanrisht t nxisim
popullimin e vendeve moalore e t dmshme pr
shndetin"... E kshtu me radh...3
Si rezultat i ksaj politike mizore, i forti do t mundte
t dobtin n luftn pr mbijetes dhe, n kt mnyr,
popullsia q shtohej me ritme t shpejta do t arrinte
nj ekuilibr t pranueshm. N Anglin e shekullit XIX,
programi "Shtypni t varfrit" u vu n zbatim me t
vrtet. U krijua nj sistem industrial, ku fmijt tetnnt vjear detyroheshin t punonin 16 or n dit n
minierat e qymyrit e ku mijra vdisnin nga kushtet e
kqija. "Lufta teorike pr mbijetes" q pr teorin e
Malthusit ishte e domosdoshme, detyroi miliona t
varfr n Angli ti nnshtroheshin nj jete t mbushur me
vuajtje.
Darvini, nn ndikimin e Malthusit, e vuri n zbatim
kt pikpamje n t gjith natyrn dhe propozoi q kjo
luft, e cila n fakt ekzistonte, do t fitohej nga m i forti
e m i zoti (d.m.th. ai q prshtatej m mir). Ky
pretendim i Darvinit prfshinte t gjith botn bimore,
shtazore e njerzore. Ai gjithashtu theksoi se kjo luft pr
13
HARUN JAHJA
mbijetes ishte nj ligj i prhershm e i pandryshueshm

i natyrs. Duke mohuar krijimin, ai po ftonte njerzit ti
braktisnin besimet e tyre fetare e n kt mnyr vinte
n shnjestr t gjitha parimet etike q mund t prbnin
penges pr mizorin e ksaj "lufte pr mbijetes". Pr
kt arsye, teoria e Darvinit, gjeti mbshtetjen e paris
s vendit, qysh nga momenti i par, n fillim n Angli e
m von n tr perndimin. Imperialistt, kapitalistt
dhe materialistt e tjer, t cilt e mirpritn kt teori
q ofronte nj justifikim shkencor pr sistemin politik e
shoqror q kishin krijuar, nuk vonuan ta prqafonin.
Brenda nj kohe t shkurtr, teoria e evolucionit u kthye
n kriterin kryesor t vlersimit n do sfer q ishte me
interes pr shoqrit njerzore, nga sociologjia te
historia, nga psikologjia te politika.
N do sfer, ideja baz ishte motoja e "lufts pr
mbijetes" dhe e "mbijetess s m t fortit" dhe partit
politike, kombet, administratat, firmat tregtare dhe
individt filluan t jetonin me frymn e ktyre motove.
Pr shkak se ideologjit sunduese n shoqri kishin
gjetur veten te Darvinizmi, propaganda darviniste nisi
t bhej n do fush, nga arsimi tek arti, nga politika te
historia. U bn prpjekje pr t vendosur lidhje mes t
gjitha fushave dhe Darvinizmit e t hidhej drit mbi to
nga nj pikpamje darviniste. Si rezultat i ksaj, edhe
pse njerzit mund t mos e njihnin Darvinizmin, filluan
t formoheshin prototipa t shoqris q jetonin jetn e
parashikuar nga Darvinizmi. Vet Darvini sugjeroi q
pikpamjet e tij t bazuara n evolucion, t zbatoheshin
te t kuptuarit etik dhe shkencat shoqrore. N nj letr
drejtuar H. Thiel ai shkruan n vitin 1869:
Do ta besosh leht se sa interes kam tek shoh q pr
shtjet morale dhe shoqrore ju prdorni pikpamje
t njjta me ato q kam prdorur un n lidhje me
modifikimin e qenieve t gjalla. Sm kishte shkuar
mendja kurr m par se pikpamjet e mia mund t
shtriheshin n fusha kaq t ndryshme e kaq t
rndsishme.4
14
HARUN JAHJA
Me luftn n natyr q pranohej se ekzistonte edhe n

natyrn njerzore, konfliktet n emr t racizmit,
fashizmit, komunizmit e imperializmit dhe prpjekjet e
popujve t fuqishm pr t shtypur popuj m t dobt
kishin veshur tani petkun e shkencs.
Tashm ishte br e pamundur t kritikoheshin apo
t pengoheshin ata q kryenin masakra barbare dhe i
nxisnin popujt kundr njri-tjetrit, ata q i prbuznin t
tjert pr shkak t racs s tyre, ata q i mbyllnin bizneset
e vogla n emr t konkurrencs, apo ata q refuzonin
tu zgjasnin dorn pr ndihm t varfrve. Arsyeja ishte
se ata po vepronin n prputhje me nj ligj "shkencor" t
natyrs. Ky shpjegim i ri shkencor u b i njohur si
"Darvinizmi Social".
Nj nga shkenctart m t rndsishm
evolucionist t kohve tona, paleontologu amerikan
Stefn Xhej Gould (Stephen Jay Gould) e pranon t
vrtetn duke shkruar se pas botimit t librit "Origjina
e llojeve" n vitin 1859, "argumentet e mvonshme pro
skllavris, kolonializmit, dallimeve raciale, lufts s
klasave dhe rolit t seksit do t anin prpara kryesisht
nn flamurin e shkencs".5
Nj pik krkon vmendje t veant: T gjitha
periudhat e historis s njerzimit kan njohur luftra,
armiqsi, mizori, racizm e konflikte, por asnjher nuk
ka mungur nj besim hyjnor q i msonte njerzit se ajo
q po bnin ishte e gabuar dhe q i thrriste n paqe,
drejtsi e qetsi. Pr shkak se njerzit e njihnin kt fe
hyjnore, t paktn e dinin mir se ajo q po bnin kur
prdornin dhunn, ishte e gabuar, por qysh prej shekullit
XIX, Darvinizmi tregoi q lufta pr prfitim dhe
padrejtsi e kishte nj far justifikimi shkencor dhe sipas
tij q t gjitha kto ishin pjes e natyrs njerzore. Ai
tregoi q njeriu trashgonte prirje pr vepra mizore e
agresivitet nga paraardhsit e tij dhe se, ashtu si
mbijetonte kafsha m e fort e m agresive, t njjtat
ligje vlenin edhe pr njeriun. Nn ndikimin e ktij
arsyetimi, luftrat, vuajtjet dhe masakrat filluan t
15
HARUN JAHJA
shtrihen n nj pjes t madhe t bots.

Darvinizmi prkrahte dhe nxiste t gjitha ato lvizje
q sillnin dhimbje, gjak dhe shtypje n bot. Ai tregoi se
ato jan t arsyeshme dhe t justifikueshme dhe i
mbshteti t gjitha zbatimet n praktik. Si rezultat i
ksaj mbshtetjeje pseudoshkencore, t gjitha kto
ideologji t rrezikshme u prforcuan m shum dhe u
bn shkas q shekulli XX t quhej "epoka e vuajtjeve".
N librin e tij "Darvini, Marksi, Vagneri", profesori
i historis, Zhak Barzy (Jacques Barzun), analizon
shkaqet shkencore, sociologjike dhe kulturore t rnies
s tmerrshme morale n botn moderne. Kto komente
nga libri i Barzys jan mbreslnse po t nisemi nga
ndikimi i Darvinizmit n bot:
N do vend evropian nga viti 1870 deri 1914
ekzistonte nj parti lufte q
krkonte armatime, nj parti
individualiste q krkonte
konkurrenc t pamshirshme,
nj parti imperialiste q
krkonte t kishte dor t lir
Shtypje n t gjith botn
Bashk me Darvinizmin u pranua edhe
gnjeshtra se konflikti dhe lufta jan n
natyrn e njeriut. Si rezultat i trisht i
ksaj, n shum vende t bots luftrat,
vrasjet e barbarizmi, u mbshtolln me
nj petk pseudoshkencor dhe shekulli
XX u kthye n nj shekull vuajtjesh e
mizorish ku sekziston mshira.
16
HARUN JAHJA
me popujt e prapambetur, nj parti socialiste q

krkonte marrjen e pushtetit, si dhe nj parti raciste
q krkonte t bheshin spastrime t brendshme
kundr t huajve - q t gjitha, kur thirrjet pr ndihm
drejtuar lakmis dhe lavdis dshtuan, ose edhe m
par, thirrn pr ndihm Spenserin
dhe Darvinin, d.m.th mishrimin e
shkencs Raca ishte biologjike,
ishte sociologjike, ishte darviniste.6
Bilanci i dhim bshm

Sipas Darvinizmit Social,
t dobtit, t varfrit, t
smurt e t
prapambeturit duhet t
eliminohen e t shfarosen
pa pikn e mshirs. Kta
njerz besojn se kjo
sht e domosdoshme pr
evoluimin e njerzimit.
Nj nga arsyet pse n
shekullin XX nuk u erdhi
asnj prgjigje thirrjeve t
miliona njerzve pr
ndihm, nga Bosnja n
Etiopi, ishte kjo ideologji
q iu imponua shoqrive
pa mshir.
HARUN JAHJA
N shekullin XIX, kur Darvini doli me pretendimin se

gjallesat nuk ishin krijuar, se ato ishin shfaqur rastsisht
dhe se njeriu kishte nj paraardhs t prbashkt me
kafsht dhe ishte organizmi m i zhvilluar si rezultat i
rastsis, shumica e njerzve as q mund ta imagjinonin
se cilat do ishin pasojat e ktij pretendimi, por n shekullin
XX rezultati prfundimtar i pretendimit ishte prjetuar
n mnyr t tmerrshme. Ata q e shihnin njeriun si kafsh
t zhvilluar, nuk ngurronin t shtypnin t vegjlit, t gjenin
nj mnyr pr t zhdukur t smurt e t dobtit dhe t
kryenin masakra pr t hequr qafe racat q ata i shihnin si
t ndryshme dhe inferiore. E gjitha kjo ndodhte pr arsye
se teoria e tyre, nn maskn e shkencs, predikonte se ky
ishte "ligji i natyrs". Fatkeqsit e Darvinizmi nisn n
kt mnyr e u prhapn me shpejtsi n t gjith botn.
N shekullin XIX, deri para se materializmi dhe ateizmi
t fuqizoheshin nprmjet prkrahjes s Darvinizmit, pjesa
m e madhe e njerzve besonte se Zoti i krijoi t gjitha
gjallesat dhe se njeriu, ndryshe nga qeniet e tjera t gjalla,
zotronte mendjen q e dallonte prej tyre. Pavarsisht nga
raca apo populli, njerzit konsideroheshin si shrbtor t
krijuar prej Zotit. Mungesa e fes, gjithsesi, e shkaktuar
dhe e prforcuar nga Darvinizmi, bri t lindin grupe
shoqrore me nj kndvshtrim konkurrues dhe t
pamshirshm pr botn, q nuk i jepnin kurrfar rndsie
moralit dhe q i shihnin njerzit si kafsh t zhvilluara.
Njerzit q mohonin se kishin ndonj prgjegjsi para
Zotit bn t lindte nj kultur ku do lloj egoizmi
justifikohej. Prej ksaj kulture lindn shum "izma" (fjalt
q mbarojn me izm, p.sh. Darvinizm, kapitalizm etj.)
dhe secili prej tyre u kthye n fatkeqsi, me plot kuptimin
e fjals, pr njerzimin. N faqet q vijojn, do t
shqyrtojm ideologjit n fjal, lidhjen e ngusht midis
ktyre ideologjive dhe Darvinizmit, si dhe fatkeqsit q
kjo lidhje i shkaktoi njerzimit.
18
Racizmi dhe
kolonializmi i Darvinit
iku i ngusht i Darvinit, profesor Adam

Sedgwick, ishte nj nga ata q parashikoi se
far rreziqesh do t sillte n t ardhmen
teoria e evolucionit. Pasi e lexoi dhe e rilexoi librin
"Origjina e llojeve", ai deklaroi se "nse ky libr do t
pranohej n mas t gjer, do t sillte me vete nj
brutalitet q nuk ishte par kurr m par.7 Dhe vrtet,
koha tregoi q Sedgwick kishte pasur t drejt. Shekulli
XX ka hyr n histori si nj epok e zez, n t ciln
njerzit prjetuan masakra e spastrime vetm pr shkak
t racs apo prejardhjes.
Sigurisht q ka pasur diskriminim dhe spastrime pr
t njjtat shkaqe gjat gjith historis s njerzimit edhe
shum koh para se t dilte n sken Darvini, por
Darvinizmi i dha ktij diskriminimi nj
respektueshmri t rreme shkencore dhe nj
ligjshmri t pamerituar.
"Ruajtja e racave t favorizuara"

Shumica e darvinistve t kohs son pretendojn q
Darvini ska qen kurr racist, por ata i komentojn idet
e Darvinit si u intereson pr t mbrojtur pikpamjet e
tyre. Ata pretendojn se shprehja "Nga ruajtja e racave t
favorizuara", e cila gjendet si nntitull i titullit "Origjina
e llojeve" t librit t Darvinit, vlen vetm pr kafsht.
Megjithat, ajo ka harrojn ata q shprehin kt
pretendim jan thniet e vet Darvinit pr racat njerzore
n librin e tij.
Sipas pikpamjeve t paraqitura nga Darvini n kt
libr, racat njerzore prfaqsojn nivele t ndryshme
19
HARUN JAHJA
evoluimi dhe disa raca kan evoluar e prparuar m

shum se t tjerat. Disa prej tyre, n fakt, jan pak a
shum n t njjtin nivel me majmunt.
Darvini pretendonte se "lufta pr mbijetes" sht e
vlefshme edhe pr racat njerzore. "Racat e favorizuara"
doln fitimtare nga kjo betej. Sipas Darvinit, raca e
favorizuar ishin t bardht e Evrops. Sa pr racat
aziatike dhe afrikane, ata kishin mbetur mbrapa n
luftn pr mbijetes. Darvini shkonte edhe m tej: kto
raca shum shpejt do ta humbisnin prfundimisht luftn
mbarbotrore pr mbijetes e do t zhdukeshin.
N nj t ardhme jo shum t largt, po ta masim me
shekuj, racat e qytetruara t njeriut do ti shfarosin
dhe do ti zvendsojn racat e egra (primitive) kudo
n bot. N t njjtn koh, majmunt antropomorf
do t jen shfarosur pa dyshim. Hendeku midis njeriut
dhe aleatve t tij m t afrt do t zgjerohet, sepse do
t ndaj njeriun e nj stadi edhe m t qytetruar se
kaukaziani nga nj majmun i nj niveli t ult sa
babuni, n vend q t jet si tani mes zezakut apo
australianit dhe gorills.8
Prsri, n nj pjes tjetr t librit "Origjina e llojeve",
Darvini del me pretendimin se sht e domosdoshme
q racat inferiore t zhduken dhe se ssht nevoja q
popujt e zhvilluar t prpiqen ti mbrojn e ti mbajn
gjall ato. Ai e ka krahasuar kt situat me njerzit q
rrisin kafsh pr mbarshtim:
Te njerzit e egr, t dobtit n trup dhe mendje
eliminohen shpejt; kurse ata q mbijetojn, n
prgjithsi, gzojn shndet t plot. Ne, njerzit e
qytetruar, nga ana tjetr, bjm t pamundurn t
kontrollojm procesin e eliminimit; ne ndrtojm
spitale pr t mendurit, memect dhe t smurt, ne
vendosim ligje t kota, ndrsa mjekt tan prdorin
gjith zotsin q kan pr t shptuar jetn e donjerit
deri n momentin e fundit. Kemi arsye t besojm se
vaksinimi ka shptuar mijra, t cilt pr shkak t
20
HARUN JAHJA
organizmit t dobt do ti dorzoheshin lis s dhenve.

Si rrjedhim, pjestart e dobt t shoqrive t
qytetruara shtojn llojin e tyre. dokush q sht
marr me rritjen e kafshve shtpiake sdo ta vinte n
dyshim q kjo do t jet mjaft e dmshme pr racn
njerzore.9
Si e pam, n librin e tij "Origjina e llojeve" Darvini
i vendoste aborigjent (banort autentik t Australis)
dhe zezakt n t njjtin nivel me gorillat dhe deklaron
se kto raca do t zhduken. Sa pr racat e tjera q ai i
shihte si "inferiore", ai ishte i mendimit se ishte e
domosdoshme ti pengonte t shumoheshin n mnyr
q t shkonin drejt shfarosjes. Kshtu, gjurmt e racizmit
dhe diskriminimit q i hasim edhe sot e ksaj dite u
miratuan e u justifikuan shkencrisht n kt mnyr
nga Darvini.
Ndrsa detyra q i kishte rn pr pjes "njeriut t
qytetruar", sipas ides raciste t Darvinit, ishte q t
prshpejtonte kt periudh evolucioni, si do ta shohim
m hollsisht n faqet q vijojn. N kt situat nuk
kishte kundrshtime, nga pikpamja "shkencore", q
me kto raca, t cilat gjithsesi do t zhdukeshin, t
mbarohej pun sa m shpejt.
Aspekti racist i Darvinit e tregoi ndikimin e tij n
shum shkrime e vzhgime t tij. Pr shembull, ai i
shprehu hapur paragjykimet e tij raciste, kur
prshkruante vendasit e Toks s Zjarrt (Tierra del
Fuego), t cilt i pa gjat nj udhtimi t gjat q nisi n
vitin 1871. Ai i prshkroi vendasit si krijesa "krejt
lakuriqe, t llangosura me bojra, q han far t gjejn
tamam si kafsht e egra, t pakontrolluara, mizore ndaj
t gjith atyre q sbnin pjes n fisin e tyre, q gjenin
knaqsi kur torturonin armiqt, q ofronin kurbane t
prgjakshme, q vrisnin fmijt e tyre, q keqtrajtonin
grat, q ishin t mbushur me bestytni t kota..." Kurse
studiuesi W. P. Snou, q i kishte prshkuar t njjtat vise
10 vjet m par, paraqet nj panoram krejt t ndryshme
21
HARUN JAHJA
nga ajo e Darvinit. Sipas Snout, banort e Toks s Zjarrit

ishin "njerz t pashm e t fort, ishin shum t dhn
pas fmijve t tyre, disa prej veglave t tyre tregonin
mjeshtri e origjinalitet, njihnin nj far t drejte pr
pronn, si dhe pranonin autoritetin e disa prej grave m
t moshuara".10
Si shihet nga kta shembuj, Darvini ishte nj racist
i vrtet. N fakt, sipas fjalve t autorit t librit "far
ka thn n t vrtet Darvini", Beniamin Farrington,
Darvini ka br shum komente n lidhje me "dallimet
m t mdha mes njerzve t racave t ndryshme" n
librin e tij "Prejardhja e Njeriut".11
Pr m tepr, mohimi i ekzistencs s Zotit nga teoria
e Darvinit ishte shkaku q i shtyu njerzit t mos besonin
se njeriu sht i krijuar prej Zotit dhe se t gjith njerzit
jan krijuar t barabart. Ky ishte nj nga faktort q
fshihej pas shtimit t racizmit dhe shpejtimit t pranimit
t tij n bot. Shkenctari amerikan Xhejms Ferguson
(James Ferguson) shpjegon lidhjen e ngusht midis
mohimit t krijimit dhe shtimit t racizmit n kt
mnyr: Antropologjia e re u shndrrua shum shpejt n
sfond teorik midis dy shkollave t kundrta filozofike
pr origjinn e njeriut. M e vjetra dhe m e formuara
prej tyre ishte "monogjenizmi", besimi se gjith
njerzimi, pa marr parasysh ngjyrn apo tiparet e tjera,
rridhte direkt nga Adami dhe nga akti i vetm origjinal
i krijimit nga Zoti.
Monogjenizmi u shpall nga kisha e u pranua
gjersisht deri n shekullin XVIII, kur kundrshtimi i
autoritetit teologjik filloi t nxiste teorin rivale t
"poligjenizmit", (teoria e evolucionit) sipas s cils
bashksi t ndryshme racore kishin origjina t
ndryshme.12
Antropologu indian Lalita Vidjarthi shpjegon se si
teoria e evolucionit t Darvinit bri q racizmi t
pranohej nga shkencat shoqrore:
Teoria e tij (Darvinit) pr mbijetesn e atij q
22
HARUN JAHJA
prshtatet m mir u prit krahhapur prej

shkenctarve shoqror t asaj kohe dhe ata besonin
se njerzimi kishte arritur nivele t ndryshme
evolucioni, duke arritur kulmin me qytetrimin e
njeriut t bardh. Nga gjysma e dyt e shek. XIX,
racizmi ishte pranuar si fakt nga pjesa m e madhe e
shkenctarve perndimor.13
Pr sa u prket darvinistve q erdhn pas Darvinit,
ata nisn nj luft t madhe pr t vrtetuar pikpamjet
e tij raciste. N emr t asaj q po bnin, ata nuk kishin
skrupuj kur vinte puna te mosprputhjet dhe t
pavrtetat e shumta shkencore. Ata mendonin se po ti
vrtetonin ato, do t provonin shkencrisht
superioritetin e tyre dhe "t drejtn" pr t shtypur,
kolonizuar e, po t ishte nevoja, edhe shfarosur racat e
tjera.
N kapitullin e tret t librit t tij "The Mismeasure of
Man", Stefn Jej Gould (Stephen Jay Gould) vuri n
dukje se disa antropolog nuk i kan kursyer edhe
falsifikimet pr t vrtetuar "superioritetin" e racs s
bardh. Sipas Gould, metodat q ata prdorn m shum
ishte falsifikimi i prmasave t trurit t kafkave t
fosilizuara q gjenin. Ai prmend n librin e tij se, duke
menduar q madhsia e trurit kishte t bnte me
inteligjencn, shum antropolog e zmadhuan qllimisht
Oqeani
Atlantik i
Jugut
Oqeani
Jugor
Udhtimet q ndrmori Darvini nxorn n pah ann e tij

raciste. Pr shembull, Darvini e konsideronte termin
"kafsh t egra" si t prshtatshm pr ato fise, kulturn
dhe aftsit e t cilave i kishin vlersuar studiues t tjer.
23
HARUN JAHJA
madhsin e kafkave kaukaziane (t bardht) dhe e

zvogluan madhsin e kafkave t zezakve dhe
indianve.14
N librin e tij "Ever Since Darvin", Gould shpjegon
pretendimet e pabesueshme q morn prsipr
darvinistt pr t demonstruar se disa raca ishin
inferiore.
Haeckel dhe kolegt e tij prdorn teorin e prsritjes
pr t vrtetuar superioritetin racor t t bardhve t
Evrops Veriore. Ata rrmuan fakte nga anatomia dhe
sjellja njerzore, duke shfrytzuar far t gjenin nga
trut deri te krthiza. Herbert Spenser ka shkruar se
"tiparet intelektuale t t paqytetruarve jan tipare
q hasen te fmijt e t qytetruarve". Karl Vogt e
theksoi kt edhe m shum n vitin 1864: "Zezaku i
rritur, pr sa u prket aftsive t tij intelektuale, ka
natyrn e fmijs Disa fise kan themeluar shtete,
q kan nj organizim t veant, por, pr sa i prket
pjess tjetr q mbetet, mund t themi pa frik se e
gjith raca, nuk ka kryer ndonj gj q ti shrbej
prparimit t njerzimit apo q tia vlej t ruhet, as
n t shkuarn e as n t tashmen.15
Edhe anatomisti francez, mjeku Etienne Serres
mbronte iden se meshkujt zezak jan primitiv, sepse
krthiza e tyre ndodhej m posht se te t tjert.
Bashkkohsi i Darvinit, evolucionisti Havelock Ellis,
mbshteste dallimin midis racave superiore dhe
inferiore me nj shpjegim t ashtuquajtur "shkencor",
duke thn:
Fmijt e shum racave afrikane sht e vshtir, pr
t mos thn e pamundur, t jen m pak inteligjent
se fmijt evropian, por ndrkoh q afrikani bhet
budalla e i trash kur rritet dhe e gjith jeta e tij shoqrore bie n nj gjendje rutine t pandryshueshme,
evropiani nuk e humbet gjallrin e fmijris.16
Antropologu darvinist francez Vacher de Lapouge
24
HARUN JAHJA
sugjeroi n veprn e tij t titulluar "Race et Milin Social

Essais dAnthroposociologie" (Paris 1909) se klasat jo t
bardha ishin pasardhset e njerzve t egr q nuk kishin
msuar t bheshin t qytetruar, ose thne ndryshe,
ishin prfaqsuesit e degjeneruar t klasave me gjak t
przier. Ai nxori disa rezultate duke matur kafkat nga
shtresat e larta e t ulta t Parisit n varreza. Sipas
rezultateve t tij, n varsi t kafkave, disa njerz ishin
t prirur pr t qen t pasur, me besim te vetja dhe t
lir, kurse t tjert konservator, t knaqur me pak e t
pajisur me t gjitha cilsit e nj shrbtori t mir.
Shtresat ishin produkt i przgjedhjes shoqrore, shtresat
e larta t shoqris shkonin me racat superiore, pasuria
ishte n raport me prmasn e kafks. Lapouge m von
bri nj parashikim: "Kam mendimin se n vitet q do t
vijn njerzit do t vrasin njri-tjetrin, sepse kokat e tyre
jan t rrumbullakta ose me maj."17 Ky parashikim
doli i vrtet, si do ta shohim hollsisht n faqet e tjera
t ktij libri, dhe shekulli XX ka par shum masakra t
kryera pr arsye racizmi!
Por nuk ishin vetm antropologt. Edhe entomologt
(studiuesit e insekteve) hipn n makinn raciste q
Darvinizmi kishte vn n lvizje me pretendime t
pabesueshme. Pr shembull, n vitin 1861, nj
entomolog anglez, pasi mblodhi morra q jetonin n
trupat e njerzve n vende t ndryshme t bots, arriti
n prfundimin, se morrat e nj race nuk mund t jetonin
n trupat e nj race tjetr, gj q po t shihet nga niveli i
sotm shkencor, sht dika tepr qesharake.18 Kur edhe
njerzit me status shkenctari bnin deklarata t tilla,
nuk ishte pr tu habitur q disa racist dogmatik
prdornin sllogane absurde si: "Edhe morrat e zezakve
jan zezak."
Shkurtimisht, aspekti racist i teoris s Darvinit gjeti
terren pjellor n gjysmn e dyt t shekullit XIX. Kjo
ndodhi pr arsye se n at koh "njeriu i bardh"
evropian ishte n pritje t nj teorie t till pr t
25
HARUN JAHJA
justifikuar krimet e veta.
Kolonializmi britanik dhe Darvinizmi

Vendi q ka prfituar m shum nga pikpamjet
raciste t Darvinit ishte toka e vet Darvinit, Britania. N
vitet kur Darvini nxori teorin e tij, Britania e Madhe
ishte n pozitn e themelueses s perandoris koloniale
numr nj n bot. T gjitha burimet natyrore t nj zone
q shtrihej nga India deri n Amerikn Latine
shfrytzoheshin prej Perandoris Britanike. "Njeriu i
bardh" po e plakiste botn pr interesat e veta.
Por sigurisht, duke filluar q nga Britania e Madhe,
asnj vend kolonizues nuk donte t shihej si "plakits"
e t hynte n histori si i till. Pr kt arsye, ata krkonin
nj shpjegim pr t justifikuar at q po bnin. Nj
shpjegim i till mund t ishte prshkrimi i popujve t
kolonizuar si "popuj primitiv" ose "qenie t gjalla
shtazore". N kt mnyr, ata q ishin masakruar dhe
i ishin nnshtruar nj trajtimi njerzor, do t mund t
shiheshin jo si qenie njerzore, por si krijesa gjysmnjerigjysmkafsh dhe ather keqtrajtimi i tyre nuk do t
konsiderohej krim.
N fakt, ky hulumtim nuk ishte i ri: prhapja e par
e kolonializmit n bot shkon deri n shekullin XV dhe
XVI. Pretendimet se disa raca kishin tipare kafshsh u
paraqitn pr her t par nga Kristofor Kolombi n
udhtimin e tij n Amerik. Sipas ktyre pretendimeve,
amerikant vendas (indiant e Ameriks) nuk ishin
qenie njerzore, por nj specie kafshe e zhvilluar. Pr
kt arsye, ata mund t viheshin n shrbim t
kolonizatorve spanjoll.
Pavarsisht se n filmat rreth zbulimit t Ameriks,
Kolombi prshkruhet sikur ka mbajtur qndrim
human e t ngroht me vendasit, e vrteta sht se
Kolombi nuk i konsideronte vendasit qenie njerzore.19
Kristofor Kolombi ishte i pari q ndezi nj masakr
t madhe. Ai krijoi kolonit spanjolle n vendet q
26
HARUN JAHJA
zbuloi, skllavroi vendasit dhe ishte prgjegjs pr

fillimin e tregtis s skllevrve. "Pushtuesit" spanjoll e
pan politikn e shtypjes dhe shfrytzimit q ndoqi
Kolombi dhe e vazhduan at m tej. Masakrat e kryera
arritn prmasa t pabesueshme. Pr shembull,
popullsia e nj ishulli numronte 200.000 banor kur
mbrriti pr her t par Kolombi; 20 vjet m von kishin
mbetur vetm 50.000, ndrsa n vitin 1540 vetm nj
mij njerz. Kur m i famshmi i pushtuesve spanjoll,
Kortes, shkeli pr her t par n Meksik n shkurt
1519, e gjith popullsia vendase numronte rreth 25
milion, por n vitin 1605 kjo shifr kishte rn n 1
milion. N ishullin e Hispaniols, popullsia, q kishte
qen 7-8 milion n 1492, ra n 4 milion n vitin 1496
dhe n vetm 125 vet n vitin 1570. Sipas shifrave t
historianve, n m pak se nj shekull pasi Kolombi
shkeli pr her t par n kontinent, 95 milion vendas
u masakruan prej kolonizatorve. Kur Kolombi zbuloi
Amerikn, 30 milion vendas popullonin kontinentin. Si
rezultat i masakrave q nga ajo koh e deri tani, kan
mbetur m pak se 2 milion vendas.
Arsyeja q kto masakra arritn prmasa t tilla t
pamshirshme ishte fakti q popullsia indigjene nuk
konsiderohej qenie njerzore por kafsh.
Por kto pretendime t kolonizatorve nuk fituan
shum prkrahs. N at koh n Evrop, fakti q t
gjith njerzit jan krijuar t barabart nga Zoti dhe se
t gjith rrjedhin nga nj paraardhs, Adami, ishte
pranuar kaq gjersisht, saq Kisha Katolike n veanti
mbajti qndrim kundr ktyre pushtimeve plakitse.
Nj nga shembujt m t njohur pr kt sht prgjigja
e dhn nga ipeshkvi i Kiapas, Bartolome de las Kasas,
i cili mbrriti n Botn e Re s bashku me Kolombin dhe
deklaroi se vendasit ishin "qenie njerzore", si prgjigje
ndaj pretendimit t kolonizatorve q vendasit ishin
"nj lloj kafshe". Papa Pali III mallkoi trajtimin shtazarak
t vendasve n nj qarkore papale t vitit 1537 dhe
deklaroi se vendasit ishin qenie njerzore, me aftsi t
27
HARUN JAHJA
plota pr besim.20
Por n shek XIX, situata ndryshoi. Bashk me
prhapjen e filozofis materialiste dhe me largimin e
shoqrive nga feja, e vrteta q qeniet njerzore ishin
krijuar nga Zoti filloi t mohohej. Kjo, ashtu si u trajtua
edhe m lart, shnoi n t njjtn koh lindjen e racizmit.
Me lindjen e filozofis materialiste-darviniste n
shekullin XIX, racizmi u fuqizua edhe m shum dhe
kjo krijoi nj mbshtetje t fuqishme pr sistemin
imperialist t Evrops.
James Joll, i cili ka punuar pr vite t tra si profesor
historie n universitete t tilla si Oksfordi, Stenfordi dhe
Harvardi, n librin e tij t historis "Evropa q nga viti
1870", i cili edhe sot e ksaj dite prdoret si tekst shkollor
npr universitete, prshkruan lidhjen ideologjike midis
Darvinizmit, imperializmit dhe racizmit.
Grupet m t thella t ideve q frymzonin konceptin
e imperializmit ishin ato q mund t klasifikohen n vija
t trasha si "Darvinizmi Social" dhe q i shihnin
marrdhniet mes shteteve si luft t prhershme pr
mbijetes, n t ciln disa raca konsideroheshin
Masakra kundr amerikanve vendas
Me zbulimin e Ameriks nga Kristofor
Kolombi filloi nj masakr e tmerrshme
kundr amerikanve vendas.
HARUN JAHJA
"superiore" ndaj t tjerave n nj proces evolutiv, ku m

t fortit i duhej t tregonte veten vashdimisht.
Dy librat e Darvinit, "Origjina e llojeve", botuar n
vitin 1859 dhe "Prejardhja e njeriut", q pasoi n vitin
1871, ndezn polemika q prekn shum deg t
mendimit evropian Idet e Darvinit dhe t disa
bashkkohsve t tij, si p.sh. filozofi anglez Herbert
Spenser, u zbatuan me shpejtsi pr shtje q skishin
t bnin me ato shkencore. Thelbi i Darvinizmit q dukej
m i zbatueshm n zhvillimin e shoqris ishte besimi
se mbipopullimi jasht mundsive bnte t
domosdoshme nj luft t vazhdueshme pr mbijetes,
t ciln e fitonte m i forti ose ai q prshtatej m mir.
Kjo bri q disa mendimtar social ta kishin t leht ti
jepnin nj prmbajtje morale nocionit t m t fortit (ligjit
t xhungls), kshtu q speciet apo racat q mbijetonin
ishin ato q kishin t drejtn morale pr kt.
Doktrina e seleksionimit natyror mund t lidhej fare
leht me nj tjetr zinxhir mendimi, t krijuar nga
shkrimtari francez, konti Joseph-Arthur Gobineau, i cili
botoi nj "Es mbi pabarazin e racave njerzore" n
vitin 1853. Gobienau kmbngulte se faktori m i
rndsishm pr zhvillimin ishte raca. Ato raca q
mbeteshin superiore ishin pikrisht ato q e mbanin
pastrtin e tyre raciale t paprekur. Prej ktyre, sipas
Gobineau, ishte raca ariane ajo q kishte mbijetuar m
mir. Ishte Houston Stewart Chamberlain q kontribuoi
n uarjen e ktyre ideve nj stad m tutje Vet Hitleri
e admironte autorin Chamberlain, aq sa i bri nj vizit
n shtratin e tij t vdekjes n vitin 1927.21
Si u tregua, ekziston nj zinxhir ideologjik q bn
lidhjen midis Darvinit dhe mendimtarve racist,
zinxhir ky q arrin deri te Hitleri. Darvinizmi sht baza
ideologjike e imperializmit q e mbyti botn n gjak n
shek. XIX dhe e nazizmit q bri t njjtn gj n shek.
XX.
Edhe Britania e Madhe e kohs s Viktorias gjeti t
ashtuquajturn "baz shkencore" te Darvinizmi. Britania
29
HARUN JAHJA
e Madhe nxori prfitime t mdha nga kolonializmi dhe

nuk kishte arsye pse t mos i shtypte ata q jetonin nn
kolonializmin e saj. Nj shembull i politiks s ndyr t
imperializmit britanik ishin "Luftrat e Opiumit" kundr
Kins. Britania e Madhe filloi t sillte kontraband n
Kin opiumin q e kultivonte n Indi qysh nga ereku i
par i shekullit XIX. Kjo tregti kontraband e opiumit
u rrit me kalimin e kohs pr t zvogluar defiitin n
tregtin e jashtme britanike. Futja e drogs n vend
ndikoi, gjithashtu, n dobsimin e autoritetit t shtetit
kinez mbi territorin e vet. Rrnimi i shoqris shum
shpejt arriti prmasa serioze. Ndalimi i opiumit, q
qeveria kineze u detyrua t zbatoj pas nj periudhe t
gjat mdyshjeje, oi n Luftn e par t Opiumit (18381842). Ska dyshim se kjo luft e oi vendin dalngadal
drejt falimentimit. Kina u detyrua ta ul kokn pr shkak
t paaftsis s ushtris s saj n do konfrontim me
forcat e huaja dhe t pranoj krkesat e tyre gjithmon
n rritje. Perndimort dalngadal formuan qendra
banimi brenda territorit kinez qysh n vitin 1842. Ata u
morn konesione t mdha kinezve, morn me qira
fushat e tyre dhe e detyruan vendin t hapej me botn e
jashtme n nj mnyr q do tu sillte m shum prfitim
atyre vet. Si rezultat i gjith ksaj, varfria n vend,
qeveria e pafuqishme, si dhe humbja e ngadalt e
territorit kinez uan n shum kryengritje.
Ngjarjet n Kin ishin vetm nj nga pasojat e
politiks britanike. Gjat gjith shekullit XIX, shtypja
dhe prmasat e dhimbshme t imperializmit britanik u
prjetuan n vende t tilla si Afrika e Jugut, India dhe
Australia.
Detyra pr justifikimin e ktij sistemi shtyps t
Britanis dhe pr t treguar se britanikt kishin t drejt,
u takoi sociologve dhe shkenctarve t ndryshm
britanik. arls Darvini ishte m i rndsishmi dhe m
efikasi nga t gjith. Ishte Darvini ai q deklaroi se gjat
gjith evolucionit ka pasur "raca superiore", si "raca e
30
HARUN JAHJA
bardh" dhe se shtypja e t tjerve nga t bardht ishte

"ligj i natyrs".
Pr shkak t justifikimit q ofroi Darvini pr racizmin
kolonialist, shkenctari i famshm, Kenneth J. Hs,
Falsifikimi i njeriut t Piltdaunit

j nga treguesit m interesant t frymzimit q i ofroi
teoria e evolucionit imperializmit britanik, ishte skandali i
njeriut t Piltdaunit. N vitin 1912, nj kafk e uditshme u gjend
n Piltdaun, Angli. Charles Dawson, shkenctari q zbuloi
kafkn bashk me ekipin e tij, deklaruan se ajo i prkiste nj
krijese q gjysmnjeri-gjysmmajmun. Artur Keith, nj anatomist
i famshm evolucionist, e verifikoi fosilin dhe i konfirmoi
rezultatet. Megjithat, Dawson dhe Keith theksuan nj pik t
rndsishme: truri i fosilit kishte madhsin e atij t njeriut t
ditve t sotme, por kocka e nofulls kishte tipare t majmunit.
Truri i njeriut t Piltdaunit u b krenaria e britanikve. Meq
kjo kafk ishte gjetur n Angli, pa tjetr duhej ti prkiste
paraardhsve t britanikve. Sipas britanikve, volumi m i
madh i trurit tregonte q britanikt kishin evoluar para racave
t tjera e, si rrjedhim, ishin superior ndaj tyre. Prandaj edhe
zbulimi i njeriut t Piltdaunit shkaktoi nj ngazllim t madh n
Angli. Pr gazetat ai ishte kryeartikulli, kurse turmat e njerzve
e festonin me gzim kt zbulim. Qeveria britanike, nga ana
tjetr, i dha nj titull kalorsie Artur Keithit pr zbulimin e tij t
madh. Paleontologu i famshm evolucionist, Don Johanson,
prshkruan lidhjen midis fosilit t Piltdaunit dhe imperializmit
anglez:
Zbulimi Piltdaunit ishte shum eurocentrik. Nuk kishte siguruar

eprsi vetm truri, por edhe vet anglezt kishin siguruar
eprsin.*
Mirpo frymzimi q u erdhi anglezve nga njeriu i Piltdaunit
zgjati deri n vitin 1953, kur shkenctari Kenneth Oakley, q e
kontrolloi prsri fosilin me imtsi, zbuloi fallsifikimin m t
madh t shekullit XX. Fosili ishte formuar duke i ngjitur nj nofull
orangutangu kafks s nj njeriu.
*Don Johanson, In Search of Human Origins, 1994 WGBH
Educational Foundation
31
HARUN JAHJA
shef i departamentit t gjeografis n Institutin Federal

Zviceran t Teknologjis, vet me origjin kineze, e
prshkruan Darvinin si "nj shkenctar xhentlmen t
epoks viktoriane dhe antar i paris s nj shoqrie q
drgoi luftanijet e saj pr t importuar opium me forc n
Kin, gjithka n emr t konkurrencs, (n tregtin e
lir) dhe mbijetess s m fortit."22
Racizmi dhe Darvinizmi Social n Amerik

Darvinizmi Social siguroi mbshtetje pr racistt dhe
imperialistt edhe n vendet e tjera krahas Britanis. Kjo
ishte arsyeja q ai u prhap shum shpejt n mbar botn.
N krye t atyre q pajtoheshin me kt teori u vu
presidenti amerikan Teodor Ruzvelt, i cili ishte prkrahsi
dhe zbatuesi kryesor i programit t spastrim etnik t
amerikanve vendas nn emrin "zhvendosje e detyruar".
N librin "The Winning of the West" (Fitorja e Perndimit),
ai parashtroi ideologjin e masakrs, me mendimin se nj
luft raciale deri n fund me indiant ishte e
pashmangshme.25 Mbshtetjen m t madhe ai e gjente te
Darvinizmi, i cili i dha mundsin pr ti prkufizuar
vendasit si rac e prapambetur.
Si e kishte parashikuar Ruzvelti, asnj nga
marrveshjet me amerikant vendas nuk u respektua.
Edhe kjo u justifikua me teorin e "racs s prapambetur".
N vitin 1871, kongresi nuk i mori parasysh marrveshjet
e bra me amerikant vendas dhe vendosi ti degdiste ata
n toka djerr ku mund t prisnin ve vdekjen. Nse
antart e pals tjetr nuk konsideroheshin qenie
njerzore, ather si mund t kishin vler marrveshjet e
bra me ta..?!
Ruzvelti, gjithashtu, deklaroi se lufta raciale e
lartprmendur prfaqsonte arritjen kulminante t
prhapjes s popujve anglishtfols (anglo-sakson) n t
gjith botn.26
Nj nga prkrahsit m t mdhenj t racizmit anglosakson, evolucionisti amerikan dhe kleriku protestant
32
HARUN JAHJA
Josiah Strong, prdori t njjtn logjik. Dikur ai shkroi

kto fjal:
Ather bota do t hyj n nj stad tjetr t historis s
saj, n konkurrencn prfundimtare mes racave, pr t
ciln po strvitet anglo-saksoni. Nse nuk gabohem,
kjo rac e fuqishme do ti drejtohet Meksiks, Ameriks
Qendrore dhe Jugore, do t hapet npr ishuj e detra,
do t kaloj n Afrik e m tutje. A mundet t vr
ndonjri n dyshim se rezultati i ksaj konkurrence do
t jet "mbijetesa e m t fortit?27
Racistt m kryesor q e prdorn Darvinizmin
Social pr t justifikuar veprimet e tyre ishin armiqt e
zezakve. Teorit e tyre raciste, q i ndan njerzit n
nivele dhe prcaktuan racn e bardh si m superiore
dhe racn e zez si m primitive, e prqafuan me
entuziazm konceptin e evolucionit.28
Teoricieni racist evolucionist m i shquar, Henry
Fairfield Osborn, shkroi n nj artikull me titull
"Evolucioni i racave njerzore":
"Niveli i inteligjencs s nj zezaku mesatar n mosh
madhore sht i ngjashm me at t nj fmije 11 vjear
t species Homo Sapiens".29
Duke u nisur nga kjo logjik, zezakt nuk ishin aspak
qenie njerzore. Nj tjetr prkrahs i njohur i mendimit
racist evolucionist, Carleton Coon, n librin e tij "The
Origin of Race" (Prejardhja e racs), botuar m 1962,
paraqiti iden se raca e zez dhe e bardh ishin dy specie
t ndryshme q ishin shkputur nga njra-tjetra qysh
n periudhn e Homo Erectus. Sipas Coon, t bardht
kishin evoluar m tej pas ksaj ndarjeje. Prkrahsit e
diskriminimit t zezakve e prdorn pr nj koh t
gjat kt shpjegim pseudoshkencor.
Ekzistenca e nj teorie shkencore mbshtetse shum
shpejt e shtoi racizmin n Amerik. W. E. Dubois, i
njohur si kundrshtar i diskriminimit racial, pohoi se
"problemi i shekullit t njzet sht problemi i ngjyrs".
Sipas tij, shfaqja e problemit t racizmit n mas kaq t
33
HARUN JAHJA
gjer n nj vend q krkon t bhet shteti m

demokratik n bot dhe q nga disa kndvshtrime e
ka arritur nj gj t till, nuk sht m i parndsishmi
nga paradokset. Heqja e skllavris nuk ka mjaftuar t
vendos nj vllazrim mes zezakve dhe t bardhve.
Ai mendonte se diskriminimi zyrtar, i krijuar n nj
koh t shkurtr, n kohn ton sht kthyer nga vet
fakti n nj situat ligjore, pr t ciln po krkohet ende
nj zgjidhje.30
Dalja e ligjeve t para pr diskriminim racial, t
njohura si "Ligjet pr Xhim Krou" (Xhim Krou ishte nj
nga emrat prbuzs q prdornin t bardht pr
zezakt), ndodhi, gjithashtu, n at koh.
Pa dyshim q zezakt nuk trajtoheshin si qenie
njerzore, por prmoheshin e trajtoheshin me prbuzje
kudo: pr m tepr, ky nuk ishte qndrimi i nj numri t
vogl individsh racist, por ishte prcaktuar prej shtetit
amerikan me ligjet e veta. Menjher pas nxjerrjes s
ligjit t par q miratonte veimin racial n stacione treni
dhe tramvaje n Tenesi n vitin 1875, t gjitha shtetet e
Jugut e zbatuan veimin n stacionet e tyre t trenit.
Tabelat ku shkruhej "Vetm pr t bardht" dhe "Pr
zezak" vareshin gjithandej. N fakt, t
gjitha kto, thjesht synonin ti jepnin
statusin zyrtar nj situate q tashm
ekzistonte. Martesa ndrmjet racave t
ndryshme ishte e ndaluar. Sipas ligjit,
veimi ishte i detyrueshm n spitale,
burgje dhe varreza. N praktik, kjo
prfshinte hotelet, teatrot, bibliotekat,
N librin e tij "Fitorja e
Perndimit", presidenti
amerikan Teodor T.
Ruzvelt krijoi
ideologjin e masakrs
dhe m von e vuri at
n jet.
34
HARUN JAHJA
madje edhe ashensort

e kishat. Fusha ku
ndjehej m shum
veimi ishte shkolla.
Kjo ishte metoda q
pati efektet m t rnda
te
zezakt
dhe
prbnte pengesn m
t madhe q i dilte
prpara zhvillimit t
tyre kulturor.
Praktikimi i veimit
racial u shoqrua nga
nj val dhune. Pati nj
ngritje t shpejt n
numrin e dnimeve t
zezakve pa gjyq t
ligjshm.
Gjat
periudhs 1890-1901,
rreth 1300 zezak u
dnuan n kt form.
Si rrjedhim i ktyre
praktikave, zezakt u
larguan nga disa shtete.
Shum mendime e teori
raciste e shoqruan kt
N Amerikn
e fundit t shekullit XIX dhe
fillimit t shekullit XX, t
bardht i trajtonin zezakt
shum keq. Ligjet dhe
zbatimi i tyre tregonin qart
se zezakt nuk
konsideroheshin qenie
njerzore. Ndrkoh q t
bardht jetonin n luks,
zezakt trajtoheshin n
mnyr njerzore.
35
HARUN JAHJA
periudh. Pa kaluar shum koh, racizmi biologjik

amerikan do ta shprehte veten n rezultatet e arritura
nga metoda e R. B. Binit pr matjen e kafks dhe nn
pretekstin e mbrojtjes s popullit t kontinentit t ri nga
nj val emigrimi e pakontrolluar, lindi nj lloj i veant
racizmi amerikan. Madison Grant, autor i librit "The
passing of the great race" (1916) ka shkruar se przierja e
dy racave do ti hapte rrugn ardhjes s nj race akoma
m primitive se speciet inferiore dhe ai donte q
martesat ndr-raciale t ndaloheshin me ligj.31
Racizmi
ekzistonte
n
Amerik edhe prpara Darvinit,
si ekzistonte n t gjith botn,
por
Darvinizmi
u
dha
mbshtetje
t
dukshme
pikpamjeve dhe politikave
raciste n gjysmn e dyt t
shekullit XIX. Si e pam n kt
kapitull, kur racistt paraqisnin
Shtypja e zezakve
Ku Kluks Klani ishte grupi q
zhvilloi sulmet m t egra kundr
zezakve. Zinxhiri n figurn
prbri prdorej pr t lidhur
skllevrit zezak me njri-tjetrin.
HARUN JAHJA
pikpamjet e tyre, prdornin si sllogane pretendimet e

Darvinizmit. Idet q para Darvinit ishin konsideruar si
mizore, tani filluan t pranohen si ligje t natyrs.
Politikat njerzore t racistve darvinist:

Shfarosja e aborigjenve
Vendasit e Australis njihen me emrin aborigjen.
Kta njerz, q kishin jetuar n kontinent pr mijra vjet,
prjetuan nj prej shfarosjeve m mizore t historis me
shtrirjen e kolonizatorve evropian n t gjith vendin.
Baza ideologjike e ksaj shfarosjeje ishte Darvinizmi.
Pikpamjet e ideologve darvinist pr aborigjent
krijuan teorin e barbarizmit q vuajtn kta njerz.
M 1870, Max Muller, antropolog evolucionist i
"London Anthropogical Review", kishte ndar racat
njerzore n shtat kategori. Aborigjent klasifikoheshin
n fund, ndrsa raca ariane, ajo e evropianve t bardh,
ishte vendosur n krye. H. K. Rusden, nj darvinist social
i njohur, u shpreh kshtu pr aborigjent m 1876:
Mbijetesa e m t fortit do t thot se e drejta sht me
m t fortin. Ne, si rrjedhim, prmbushim, pa na vrar
ndrgjegja, ligjin e pamshirshm t seleksionimit
natyror kur shfarosim racat inferiore australiane dhe
maorite dhe prvetsojm pasurin e tyre me
gjakftohtsi.32
N vitin 1890 zvendspresidenti i Shoqris
Mbretrore t Tasmanis, Xhejms Bernard, shkroi:
"Procesi i shfarosjes sht nj aksiom e ligjit t evolucionit
dhe seleksionimit natyror." Kshtu, prfundoi ai, skishte
arsye t mendohej se "ka pasur ndonj pakujdesi t
dnueshme" n vrasjen dhe shpronsimin e australianve
aborigjen.33
Si rezultat i ktyre pikpamjeve raciste, mizore dhe
t egra, t ushqyera nga Darvini, filloi nj masakr e
tmerrshme q synonte shfarosjen e aborigjenve. Kokat
aborigjene gozhdoheshin n dyert e stacioneve.
Familjeve aborigjene u jepej buk e helmuar. N shum
37
HARUN JAHJA
pjes t Australis, territore banimi aborigjene u

zhdukn barbarisht brenda 50 vjetve.34
Politikat q kishin n shnjestr aborigjent nuk
prfunduan me masakra. Shum antar t racs
trajtoheshin si kafsh eksperimentale. Instituti
Smithsonian n Uashington DC mbante eshtrat e 15.000
njerzve t racave t ndryshme. 10.000 aborigjen
australian u drguan me anije n Muzeun Britanik me
qllim q t shihej nse ishin apo jo "hallka q mungonte"
n tranzicionin nga kafsht n qeniet njerzore.
Muzeumet nuk ishin t interesuar vetm pr kockat.
N t njjtn koh, ata mbanin tru aborigjeni dhe e
shisnin me mim t lart. Ka prova, gjithashtu, se
aborigjent australian vriteshin pr tu prdorur si
kavie. Faktet e mposhtme jan dshmitar t ksaj
mizorie:
Nj nekrologji n shtratin e vdekjes nga Korah Uills,
i cili u b kryetar bashkie i Bouenit, Kuinslend n 1866,
prshkruan se si ai vrau dhe preu n copa nj antar t
nj fisi vendas n vitin 1865 pr t siguruar nj mostr
shkencore.
Eduard Ramsei, mbikqyrs i Muzeut Australian n
Sidnej q prej 20 vjetsh duke nisur nga viti 1874, ishte
i przier keqas n kt pun. Ai botoi nj broshur q i
prfshinte aborigjent nn emrtimin "kafsh
australiane". Ajo, gjithashtu, jepte udhzime jo vetm
se si vidhen varret, por edhe se si shtuposen plagt e
plumbit te "mostrat" e sapovrara.
Nj evolucioniste gjermane, Amali Ditrih (me
Masakrimi i
aborigjenve
Vendasit e Australis,
aborigjent, u cilsuan
nga evolucionistt si
specie njerzore t
pazhvilluara dhe u
masakruan.
38
HARUN JAHJA
pseudonimin "Engjlli i Vdekjes s Zez") erdhi n

Australi pr tu krkuar pronarve t stacioneve q t
qlloheshin aborigjent se duheshin pr mostra, pr
balsamosje dhe ekspozim pr pundhnsit e saj t
muzeut. Megjithse e dbuar nga disa pronar, shum
shpejt ajo u kthye n shtpi me mostrat e saj.
Nj misionar nga Uellsi i Ri Jugor u b dshmitar i nj
vrasjeje nga policia me kuaj e nj grupi prej dhjetra
burrash, grash e fmijsh aborigjen. Dyzet e pes koka
u przgjodhn dhe 10 kafkat m t mira u drguan me
pako prtej detit.35
Shfarosja e aborigjenve vazhdoi edhe n shekullin
XX. Ndr metodat e prdorura pr kt shfarosje ishte
edhe shkputja me forc e fmijve aborigjen nga
familjet e tyre.
Nj artikull i gazetarit Alan Thornhill, i botuar m
28 prill 1997 n gazetn "Philadelphia Daily News", bn
fjal pr kt metod q u prdor kundr aborigjenve:
Familjet aborigjene rrfejn sekuestrimin e personave
Associated Press - Aborigjent q jetonin n shkrettirat
veriperndimore t Australis i lyenin fmijt e tyre
lkurzbeht me thngjill, me shpresn q punonjsit e
asistencs sociale shtetrore t mos i merrnin.
"Punonjsit social t kapnin kur t gjenin", tregon nj
nga fmijt e grabitur, shum vjet m von. "Familja na
fshihte, na lyente me thngjill".
"Mua m uan n Mula Bulla", thot nj lopar, t
cilin e kishin grabitur kur kishte qen i vogl. "Ishim 56 vje". Historia e tij ishte nj prej mijra historive q u
dgjuan prej Komisionit t t Drejtave t Njeriut dhe
Mundsive t Barabarta t Australis gjat hetimeve t
dhimbshme pr "gjeneratn e grabitur". Nga viti 1910
deri n vitet 70, rreth 100.000 fmij aborigjen iu
rrmbyen prindrve t tyre Fmijt lkurzbeht iu
dhan familjeve t bardha pr adoptim, ndrsa fmijt
me lkur t zez u uan n shtpit e fmijs.36
Edhe tani, dhimbja sht aq e madhe saq pjesa m
39
HARUN JAHJA
e madhe e historive u botuan n mnyr anonime n

raportin prfundimtar t komisionit "Kthimi n shtpi".
Komisioni deklaroi q veprimet e autoriteteve n at
koh arrinin n genocid, sipas prkufimit t Kombeve t
Bashkuara. Qeveria nuk pranoi t ndjek rekomandimet
e hetimit pr ngritjen e nj komisioni pr t llogaritur
pagesat e kompensimit pr fmijt e grabitur.
Si e pam, trajtimi njerzor, masakrat, mizoria,
barbarizmi dhe shfarosjet e kryera justifikoheshin nga
tezat e Darvinizmit t "przgjedhjes natyrore", "lufts
pr mbijetes", dhe "mbijetess s m t fortit".
T gjith kto tmerre q prjetuan vendasit
australian ishin vese nj pjes e vogl e katastrofave
q Darvinizmi i ka shkaktuar ksaj bote.
Ota Benga
Pasi Darvini deklaroi n librin "Origjina e llojeve" se
qeniet njerzore ishin zhvilluar prej nj paraardhsi t
prbashkt me majmunt, nisi krkimi i fosileve pr t
mbshtetur kt skenar, por disa evolucionist besonin
se krijesat "gjysmmajmun-gjysmnjeri" mund t
gjendeshin jo vetm n t dhnat fosile, por edhe t gjalla
n vise t ndryshme t bots. N fillim t shekullit XX,
krkimet pr "hallkn q mungon" ishin shkaku i shum
akteve barbare. Nj prej tyre ishte historia e pigmenit
Ota Benga.
Ota Benga u kap n Kongo prej nj studiuesi
evolucionist, t quajtur Samuel Verner, n vitin 1904.
Ky vendas, emri i t cilit n gjuhn e tij do t thoshte
"mik", ishte i martuar dhe baba i dy fmijve, por ai u
lidh me zinxhir si nj kafsh, u fut n nj kafaz dhe u
drgua n Shtetet e Bashkuara t Ameriks. Atje,
shkenctart evolucionist e futn n nj kafaz me lloje
t ndryshme majmunsh n Panairin Botror t Shn
Luisit dhe e ekspozuan si "hallka lidhse m e afrt me
njeriun".
Dy vjet m von, at e uan n kopshtin zoologjik t
Bronksit n Nju Jork dhe e ekspozuan bashk me disa
40
HARUN JAHJA
shimpanze, nj gorill t quajtur Dinah dhe nj

orangutang t quajtur Dohung si "paraardhsit m t
vjetr t njeriut". Drejtori evolucionist i kopshtit
zoologjik,
Dr. William T. Horniday, mbante ligjrata
t gjata pr krenarin q i falte "hallka q mungon" dhe
vizitort e trajtonin Ota Bengn n kafazin e tij si nj
kafsh t zakonshme. N nj
numr t gazets "New York
Times", botuar n at koh,
qndrimet
e
vizitorve
prshkruheshin kshtu:
Kishte rreth 40000 vizitor n park
t dieln. Pothuajse t gjith,
burra, gra e fmij, u drejtuan pr
nga kafazi i majmunit pr t par
at q ishte n qendr t vmendjes
n park: njeriun e egr nga Afrika.
Ata e ndiqnin pas npr park gjith
ditn,
duke
angullir,
prqeshur, ulritur. Disa prej
tyre e shponin n brinj, t tjer
e pengonin q t rrzohej e t
gjith talleshin me t.37
Numri i 17 shtatorit 1906 i
"New York Journal" shkruante
se kjo bhej pr t vrtetuar
evolucionin, por, njkohsisht,
Ota Benga
Ota Benga ishte
afrikan vendas. Ai u zu
n ark si nj kafsh
nga studiuesit
evolucionist, u fut n
nj kafaz dhe u
ekspozua prkrah
majmunve n nj
kopsht zoologjik.
41
HARUN JAHJA
gazeta n fjal e kritikonte ashpr si nj padrejtsi dhe

mizori t madhe me kto fjal:
Kta njerz pa tru e pa e vrar shum mendjen, kan
ekspozuar n nj kafaz majmunsh, nj xhuxh t vogl
nga Afrika. Qllimi i tyre, ndoshta, ishte t ngulitnin
ndonj msim t thell pr evolucionin.
N fakt, i vetmi rezultat i arritur ka qen ruajtja e
prmimit pr racn afrikane, e cila meriton t paktn
simpati dhe mirsi nga t bardht e ktij vendi, pas gjith
atij brutaliteti q ka hequr n kurriz ktu
Esht turp dhe e neveritshme q t metat fizike t nj
qenieje njerzore, t krijuar prej s njjts Fuqi q na ka
sjell t gjithve ktu dhe na ka dhuruar t njjtat ndjenja
dhe t njjtin shpirt, t mbyllet n nj kafaz me majmun
dhe t bhet gazi i bots.38
Gazeta "New York Daily Tribune", gjithashtu, i kushtoi
hapsir shtjes s ekspozimit t Ota Bengs n nj
kopsht zoologjik duke pasur pr qllim demonstrimin e
evolucionit. Drejtori darvinist i kopshtit zoologjik u
mbrojt n mnyr krejt t paskrupullt:
Ekspozimi i nj pigmeni afrikan n t njjtin kafaz me
nj orangutang n Parkun Zoologjik t Nju Jorkut javn
e shkuar sht br shkas pr kritika t konsiderueshme.
Disa persona deklaruan se ka qen nj prpjekje nga
ana e drejtor Hornideit pr t demonstruar nj lidhje
t ngusht mes zezakve dhe majmunve. Dr. Hornidei
e mohoi nj gj t till. "N qoft se ai djalosh i vockl
gjendet n kafaz", u shpreh dr. Hornidei, "kjo ndodh
sepse ai ndjehet m rehat atje dhe sepse ne skemi as
iden m t vogl se far t bjm tjetr me t. Ai ssht
i burgosur n asnj kuptim t fjals, vetm se askush
nuk do t mund t thoshte se do t ishte gj me mend ta
linim t sorollatej npr qytet pa dik q ta kishte nn
kujdes."39
Ekspozimi i Ota Bengs n kopshtin zoologjik bashk
me gorillat, si t ishte kafsh, krijoi shqetsim n shum
42
HARUN JAHJA
qarqe. Nj numr fondacionesh iu drejtuan autoriteteve

pr ta ndaluar kt gj, duke thn se Ota Benga ishte nj
qenie njerzore dhe se t trajtohej n at mnyr ishte
vrtet mizore. Njra prej ktyre krkesave doli n gazetn
"New York Globe" t 12 shtatorit 1906 n kt mnyr:
Redaktorit t "Globe":
Zotri! Kam jetuar n Jug pr disa vjet e si rrjedhim
nuk i kam shum pr zemr zezakt, por them se ai sht
njeri. Mendoj se sht turp i madh q autoritetet e ktij
qyteti t madh ta lejojn nj pamje t till si ajo n Parkun
e Bronksit: nj djal zezak, i ekspozuar n nj kafaz
majmuni
E gjitha kjo puna e pigmenit duhet hetuar
A.E.R.
Nju Jork, shtator, ora 12.40
Nj tjetr krkes q Ota Benga t trajtohej si njeri ishte
kjo q vijon:
Spektakli me njeriun dhe

majmunin nuk miratohet nga Kleri
Hirsia e tij, Dr. Mekartur, mendon se ekspozimi sht
degradues: "Ai q sht prgjegjs pr kt ekspozim e ul
veten aq sa ul afrikanin." deklaroi Dr. Mekarturi. "N
vend q kt djalosh t vogl ta bjm bish, at duhet ta
ojm n nj shkoll pr zhvillimin e atyre aftsive q i ka
dhn Zoti".
Dr. Gilberti deklaroi se tashm kishte ndar mendjen
q ekspozimi ishte nj skandal dhe se ai me priftrinj t
tjer do t bashkoheshin me dr. Mekarturin pr tu
kujdesur q Bushmeni t lirohej nga kafazi i majmunit e
t vendosej diku tjetr.41
Rezultati prfundimtar i gjith ktij trajtimi njerzor
ishte vetvrasja e Ota Bengs, por problemi ktu ishte
shum m i madh se ai i humbjes s jets s nj njeriu.
Kjo ngjarje ishte nj shembull i qart i mizoris dhe
barbaris q nnkuptonte racizmi darvinist n praktik.
43
Eskimezt
dhe zbatimi i racizmit
tudiuesi i famshm arktik Robert Peary solli n vitin 1897 nj
grup eskimezsh nga Poli i Veriut n Nju Jork. M i vogli n
mosh i ktij grupi ishte nj fmij me emrin Minik. Grupi, i cili
prfshinte Minikun bashk me t atin e tij, u ekspozua pr nj
koh t gjat n "American Museum of Natural History". Gjat asaj
kohe, babai i Minikut vdiq nga smundjet. Miniku mbeti vetm e
i pambrojtur n Nju Jork. Nj dit prej ditsh, Mininiku pa se
skeleti i babait t tij po ekspozohej n Muzeun Amerikan t
Historis s Natyrs si "nj prototip i llojit". Megjithse ai e krkoi
trupin e babait t tij, auteritetet e muzeut e refuzuan krkesn e
tij.
Edhe dika tjetr q ia vlen t prmendet n lidhje me jetn e
Minikut ishte se Robert Peary, studiuesi q solli eskimezt n
Amerik, kishte pikpamje raciste. Megjithse jetonte mes
eskimezve, Peary mendonte se kta njerz nuk ishin t barabart
me t. Sipas tij, eskimezt dhe zezakt ishin pjestar t racave
inferiore. Megjithse ata ishin njerz t fort, inteligjent e t
besueshm q u siguronin jetesn familjeve t tyre, ata sishin aq
t aft sa t bardht N nj rast, ai shkroi fyerjen e mposhtme:
"Shpesh m pyesin: i duhen bots eskimezt? Jan vendosur
shum larg pr t pasur ndonj vler pr siprmarrje tregtare
dhe, pr m tepr, atyre u mungon ambicja. Ata e vlersojn jetn
ashtu si bn nj dhelpr apo ari, thjesht nga instikti."1 Qllimi i
sjelljes s eskimezve n Amerik u shpjegua nga nj studiues
q merrej me kt shtje: "arsye kishte Peary q i solli kta
gjasht eskimez n Nju Jork? Ndoshta kta gjasht eskimez
do t shrbenin thjesht si mostra, shum t ngjashme me kafkat
dhe skeletet q ai kishte grumbulluar m hert, madje edhe m
interesante, sepse gjaku u rridhte ende ndr vena At e kishin
"joshur" edhe trupat e eskimezve t tjer q i njihte si emr, t
cilt ai i kishte nxjerr nga varret e sapohapura nj vit m par dhe
i kishte mbartur me qerre drejt jugut pr t hijeshuar sallonet e
muzeut."2
Miniku, Ota Benga e shum t tjer, emrat e t cilve nuk
dihen, u trajtuan n mnyr njerzore, prej t ashtuquajturve
"shkenctar" q i shihnin disa raca si "inferiore".
1 Ken Harper, "Give Me My Fathers Body"

(M jepni trupin e tim eti), Steerforth Press, South Royalton, Vermont f. 8
2 Ken Harper, "Give Me My Fathers Body" (M jepni trupin e tim eti),
Steerforth Press, South Royalton, Vermont, f. 22
44
Mentaliteti racist ekziston ende

dhe e gjen forcn te Darvini
Muslim News / nntor 2000
HARUN JAHJA
Superioriteti vjen nga

karakteri e jo nga gjaku
Prshkrimi i qenieve njerzore nga Darvini si lloje t
zhvilluara kafshsh dhe paraqitja e disa racave si raca q
nuk e kan prfunduar zhvillimin e tyre, ishin
jashtzakonisht t rrezikshme dhe shkatrruese n
historin njerzore. Ata q e morn kt pretendim t
Darvinit si udhrrfyesin e tyre, i shtypn pa mshir racat
e tjera, i detyruan t jetonin n kushtet m t kqija dhe
bn kishin ne dor pr ti shfarosur.
Bryan Appleyard, autor i librit "Brave New Worlds",
shpjegon mentalitetin tiranik n themel t racizmit dhe
pasojat e tij n kt mnyr:
shtja sht se sapo njerzit vendosin q ti je nj krijes
m e ult pr fardo lloj arsyeje, qoft supersticioze apo
shkencore, duket se ska kufi deri n mas arrin mizoria
e tyre. Ka shum t ngjar q t t shkaktojn vuajtje duke
u ndjer plotsisht t justifikuar, sepse ata i ndan vese nj
hap i vogl nga besimi se nj qenie tjetr njerzore sht
inferiore, pr tek besimi se kjo qenie sht e dmshme, e
rrezikshme apo krcnuese pr qeniet "superiore". Dhe
vrtet, disa mund ta prgjithsojn shtjen edhe m
shum dhe t kmbngulin q t gjitha qeniet "inferiore"
jan t rrezikshme, sepse ata krcnojn jetn apo
shndetin e t gjith racs njerzore. Ather ata mund t
mbshtesin iden e sterilizimit, kufizimeve n martes apo
edhe vrasjeve pr t parandaluar cnimin e integritetit t
llojit prej t dbuarve nga shoqria.42
Megjithat, t gjitha qeniet njerzore jan krijuar t
barabarta. N Kuran bhet i ditur krijimi i qenieve
njerzore n kt mnyr:
Zoti sht Ai q krijoi gjithka n mnyr t prsosur
dhe e nisi krijimin e njeriut nga balta. Pastaj krijoi
pasardhsit e tij nga nj pjes e nj lngu themelor. M
pas i dha form dhe fryu Shpirtin e Tij n t... (Sure EsSexhde: 7-9)
do qenie njerzore, pa dallim race, mendon, ndjen,
dashuron, vuan, emocionohet, njeh dashurin, afrimitetin,
46
HARUN JAHJA
ngrohtsin e dhembshurin. do njeri njeh, gjithashtu,

tiranin, prbuzjen dhe vshtirsin. Pr kt arsye, gjat
gjith historis, ata q besojn se popujt e racave t tjera
jan kafsh gjysm t zhvilluara, ata q fyejn t tjert, ata
q shfrytzojn qoft edhe nj njeri t vetm dhe ata q i
prkrahin kto praktika me teorit e tyre t rreme, kan
br nj krim t madh ndaj njerzimit me injorancn e
tyre.
N koht tona ekzistojn kultura t shoqrive njerzore
relativisht t pazhvilluara. T gjith kta njerz kan tipare
njerzore, por u mungojn ato kritere q, nga aspekti
teknik e kulturor, n prgjithsi, sundojn botn. Pr shkak
t kushteve klimatike e natyrore, shum komunitete kan
jetuar t izoluar nga shoqria e prgjithshme botrore dhe
kan zhvilluar kultura krejt t ndryshme, por n seciln
prej tyre i gjen t gjitha tiparet, zakonet e traditat q jan
t prbashkta pr gjith njerzimin.
Ata q kan prfitime nga racizmi, e prqafuan me
entuziazm teorin e Darvinit dhe i konsideruan ata
njerz, q sndryshonin aspak nga t tjert, si antar t nj
race inferiore, madje edhe si kafsh. Si rezultat i ksaj
pikpamjeje, edhe n ditt tona ka njerz q shtypin e
prbuzin njerzit dhe bashksit e prapambetura, me
pretekstin se kta nuk kan evoluar aq sa duhet.
Sidoqoft, Zoti e ndalon rreptsisht racizmin. Ai i krijoi
t gjith njerzit me ngjyr e me gjuh t ndryshme. Ky
sht nj tregues i fuqis dhe shumllojshmris s krijimit
t Tij:
Ndr mrekullit e Tij sht krijimi i qiejve dhe i toks,
si dhe shumllojshmria e gjuhve dhe e ngjyrave
tuaja... (Kuran, surja Er-Rrum: 22)
47
Aleanca e tmerrshme
midis Darvinit dhe
Fashizmit
Aleanca e prgjakshme mes

Darvinit dhe Hitlerit
Nazizmi (Nacionalsocializmi) lindi n atmosfern
kaotike t Gjermanis, pas humbjes s saj n Luftn e
Par Botrore. Udhheqsi i Partis Nacionalsocialiste
ishte Adolf Hitleri. Racizmi prbnte bazn e
botkuptimit t Hitlerit. Ai besonte se raca ariane,
elementi baz i kombit gjerman, ishte superiore ndaj t
gjitha racave t tjera dhe duhej t sundonte mbi to. Ai
ndrronte q raca ariane t ndrtonte nj perandori q
do t zgjaste 1000 vjet.
Mbshtetja shkencore q Hitleri gjeti pr kto teori
raciste ishte teoria e Darvinit.
Kshilltari m i rndsishm i Hitlerit, historiani
racist gjerman Heinrich Von Treitschke, ishte mjaft i
ndikuar nga teoria e evolucionit dhe i mbshteste
pikpamjet e tij raciste te Darvinizmi. Ai thoshte se
"kombet mund t arrijn zhvillim vetm n kushtet e
nj konkurrence t fort si przgjedhja natyrore e
Darvinit" dhe deklaronte se kjo do t thoshte luft e
prhershme dhe e pashmangshme. Ai ishte i mendimit
se "t zaptosh me an t shpats sht nj mnyr pr
ti sjell qytetrim barbarizmit dhe dituri injorancs".
Ai shkruante:
"Raca e verdh sia thot fare pr aftsi artistike dhe liri
politike. Esht fati i racs s zez q tu shrbej t
bardhve dhe t jet objekt i prmimit t tyre n
prjetsi"43
Ndrkoh q Hitleri zhvillonte teorit e tij, ai gjeti
frymzim, ashtu si dhe Treitschke, te Darvini dhe
48
HARUN JAHJA
sidomos tek ideja e Darvinit mbi luftn pr mbijetes.

Pr librin e tij famkeq "Mein Kampf" (Lufta Ime), ai
ishte frymzuar pikrisht nga ideja e ksaj lufte pr
mbijetes. Ashtu si Darvini, Hitleri u dha racave
joevropiane statusin e majmunve dhe tha: "Po hoqt
gjermant nordik, smbetet gj tjetr prve vallzimit
t majmunve."44
N mitingun e partis n vitin 1933 n Nuremberg,
Hitleri shpalli se "nj rac superiore e nnshtron nj rac
inferiore nj e drejt q e vrejm n natyr dhe q
mund t konsiderohet si e vetmja e drejt e
imagjinueshme", sepse mbshtetet te shkenca.45
Hitleri, i cili besonte n eprsin e racs ariane,
mendonte se eprsia i ishte dhn ksaj race nga natyra.
N librin "Mein Kampf", ai shkruan si vijon:
ifutt formojn nj
kundr-rac
nnnjerzore, t destinuar
pr
ligsi
nga
trashgimia biologjike,
ashtu si sht e
Hitleri dhe libri i tij

"Mein Kampf", n t
cilin ai shpalosi
ideologjin e tij.
49
HARUN JAHJA
destinuar raca nordike pr fisnikri Historia do t

arrij kulmin me nj perandori t re mijvjeare me nj
shklqim t papar, e mbshtetur n nj hierarki racore
t re, t caktuar prej vet natyrs.46
Hitleri, i cili ishte i mendimit se qeniet njerzore ishin
kafsh t nj shkalle t lart zhvillimi, besonte se n
vend q tua linte n dor kontrollin e evolucionit
forcave t natyrs apo fatit, me nj fjal rastsis, ishte
e domosdoshme ta merrte vet n dor zhvillimin e racs
njerzore. Ishte pikrisht ky qllimi final i lvizjes
naziste. Q t realizonte kt qllim, hapi i par ishte t
ndante e t izolonte racat inferiore nga raca ariane, raca
q ata besonin se ishte superiore.
N kt gjendje, nazistt iu futn puns pr zbatimin
e Darvinizmit dhe morn si shembull "Teorin e
Eugjenis", q e kishte burimin te Darvinizmi.
Teoria e Eugjenis mbshtetej

tek idet darviniste
Teoria e Eugjenis, e cila u shfaq n gjysmn e par t
shekullit XX, kishte pr qllim spastrimin e t smurve
dhe handikapatve dhe prmirsimin e racs njerzore
duke rritur numrin e individve t shndetshm. Sipas
Teoris s Eugjenis, sikurse shfaqen lloje m t mira
kafshsh, duke kryqzuar kafsh t shndetshme me
njra-tjetrn, ashtu mund t prmirsohet edhe raca
njerzore.
Si mund t pritet, ata q e paraqitn programin e
Eugjenis ishin darvinistt. N krye t vals eugjenike
n Angli u vu kushriri i arls Darvinit, Frensis Galton
dhe i biri i Darvinit, Leonard Darvini.
Ishte e qart se ideja e Eugjenis ishte rezultat i
natyrshm i Darvinizmit. N fakt, ksaj t vrtete iu
kushtua nj rndsi e veant n ato botime q
prkrahnin Eugjenis. N to thuhej: "Eugjenia sht
marrja prsipr nga ana e njeriut e evolucionit t vet."
Kenneth Ludmerer, historian mjeksie n
universitetin e Uashingtonit, vuri n dukje se ideja e
50
HARUN JAHJA
Eugjenis sht aq e vjetr, sa "Republika" e Platonit,

por ai shtoi, gjithashtu, se Darvinizmi ishte arsyeja q
u ngjall interesimi pr iden e hedhur n shekullin
XIX:
"mendimi i Eugjenis moderne lindi vetm n
shekullin XIX. Ngjallja e interesimit pr Eugjenin gjat
atij shekulli kishte rrnj t
shumta. M e rndsishmja ishte
teoria e evolucionit, sepse idet e
Frensis Galtonit mbi Eugjenitikn
dhe ishte pikrisht ai q krijoi
termin "Eugjeni" ishin rrjedhim
logjik i drejprdrejt i doktrins
shkencore t shtjelluar prej
kushririt t tij, Darvinit."47
N Gjermani, i pari q u ndikua
Frensis Galton
dhe e prhapi Eugjenin ishte
biologu i famshm evolucionist
Ernst Haeckel, i cili ishte mik i
ngusht dhe prkrahs i Darvinit.
Pr t mbshtetur teorin e
evolucionit, ai paraqiti tezn e
"prsritjes", sipas s cils
embrionet e ndryshme t qenieve
t gjalla ngjasonin me njra-tjetrn.
Leonard Darvini
M von u zbulua se si ai kishte
fallsifikuar t dhnat kur kishte nxjerr kt pretendim.
Kur, nga njra an, Haeckel bnte mashtrime
shkencore t ktij lloji, nga ana tjetr, i bnte propagand
eugjenike. Ai sugjeroi q fmijt handikapat t
sapolindur t vriten menjher, sepse kjo, sipas tij, do t
prshpejtonte evolucionin e shoqris. Ai shkoi edhe
m tej, duke thn se leprozt dhe njerzit e smur me
kancer dhe me smundje mendore duhet t vriten pa iu
dhimbsur kujt. Prndryshe kta njerz do ti bheshin
barr shoqris dhe do t ngadalsonin evolucionin.
Studiuesi amerikan Xhorxh Stein e prmblodhi
besnikrin e verbr t Haeckel ndaj teoris s
51
HARUN JAHJA
evolucionit n nj artikull t tijin n revistn "American

Scientist" n kt mnyr:
Ai [Heackel] ishte i mendimit se Darvini kishte t
drejt njerzimi, pa dyshim, kishte evoluar nga
mbretria e kafshve. Si rrjedhim, (dhe ktu hapi fatal
ishte hedhur me prezantimin e par t rndsishm t
Darvinizmit nga Heackel n Gjermani), ekzistenca
shoqrore dhe politike e njerzimit drejtohet nga ligjet
e evolucionit, przgjedhja natyrore dhe biologjia, si
tregohet qart nga Darvini. T mendoje ndryshe ishte
bestytni.48
Heackel vdiq n 1919, por idet e tij u trashguan nga
nazistt. Pak koh pas ardhjes n pushtet t Hitlerit, nisi
nj program zyrtar Eugjenik. Hitleri e prmblodhi
politikn e re n kto fjali:
N pushtetin popullor, strvitja e mendjes dhe e trupit
do t luaj nj rol t rndsishm, por edhe przgjedhja
njerzore sht po aq e rndsishme. Shteti ka pr
detyr t shpall si t paprshtatshm pr qllime
riprodhimi cilindo q duket qart se sht i smur
apo jo i shndosh gjenetikisht dhe duhet ta oj deri
n fund kt detyr pa mshir, pavarsisht nga
mirkuptimi apo mungesa e mirkuptimit nga ana e
ndonjrit. Ndalimi i riprodhimit t personave me t
meta trupore apo mendore pr nj periudh kohe
prej vetm 600 vjetsh do onte n prmirsim t
shndetit t njeriut, gj q smund t prfytyrohet
n ditt e sotme. Po t realizohej dhe planifikohej
pjelloria e antarve m t shndetshm t racs,
rezultati do t ishte nj rac, e cila do ti kishte humbur
farat e kalbjes trupore dhe shpirtrore q bartim ne
sot.49
Si domosdoshmri e ksaj politike t ndjekur nga
Hitleri, t smurt me t meta mendore, invalidt, t
verbrit q nga lindja, si dhe individt me smundje
gjenetike n shoqrin gjermane, u mblodhn n "qendra
sterilizimi" t veanta. Kta njerz konsideroheshin si
52
HARUN JAHJA
parazit t dmshm pr pastrtin dhe prparimin

evolucionar t racs gjermane. Pak m von, n fakt, ata
njerz q ishin spastruar nga shoqria filluan t vriten
me urdhr t fsheht t Hitlerit.
Kto vrasje u paraqitn si krejt t arsyeshme dhe ata
q pranoheshin si inferior gjenitikisht, prshkruheshin
si "pa prfitim" dhe penges pr zhvillimin e kombit.
Grupe t shumta, duke prfshir raca e popuj t
ndryshm, q shiheshin si raca inferiore, dalngadal
filluan t prfshihen n list. M von u prfshin
njerzit e smur e t moshuar, ata me verdhz, ata me
t meta t rnda mendore, shurdhmemect, madje dhe
ata me smundje t pashrueshme. Kur atleti zezak
Xhesi Ouens fitoi 4 medalje ari n Lojrat Olimpike t
Berlinit n 1936, Hitleri, edhe pse i uroi t gjith
konkuruesit, nuk pranoi t uronte Xhesi Ouensin dhe u
largua nga stadiumi. Disa evolucionist, madje,
mbshtetn pikpamjen se femrat ishin inferiore ndaj
meshkujve nga pikpamja e evolucionit.
Dr. Robert Vartenberg, profesor i shquar i
neurologjis n Kaliforni, u prpoq t vrtetonte
inferioritetin e femrave duke thn se ato nuk do t
mund t mbijetonin, po mos t kishin "mbrojtjen e
meshkujve". Ai arriti n prfundimin se, pr shkak se
femrat q ishin m t dobta nuk eliminoheshin me
shpejtsi fal ksaj mbrojtjeje, kjo sillte ngadalsim n
procesin e evolucionit dhe pr kt arsye, przgjedhja
natyrore nuk vepronte aq shum te femrat sa vepronte
te meshkujt. N baz t ktyre mendimeve, n
Gjermanin Naziste femrat ndaloheshin hapur q t
ushtronin profesione t caktuara.50
Menjher pas zhvillimit t Darvinizmit dhe ides
s Eugjenitiks, n Gjermani, "shkenctart racist"
mbshtetn hapur vrasjen e antarve dhe segmenteve
t padshiruara t popullsis. Nj prej ktyre
shkenctarve, Adolf Jost, "nxorri nj thirrje pr vrasje
t drejtprdrejt mjeksore" n nj libr t botuar n vitin
1895, "Das Recht auf den Tod" (E drejta pr vdekjen).
53
HARUN JAHJA
Josti ishte i mendimit se "pr hir t shndetit t

organizmit shoqror, shteti duhet t marr prsipr
vdekjen e individve". Adolf Jost ishte udhheqsi
shpirtror i Hitlerit, q u shfaq n
skenn politike pothuajse 30 vjet m
von. "Shteti duhet t kujdeset q
vetm t shndetshmit t lindin
fmij,"- thoshte Hitleri. "Ai duhet t
shpall si t paprshtatshm pr
riprodhim t gjith ata q kan
ndonj lloj smundjeje apo q kan
trashguar ndonj mangsi e, si
rrjedhim, mund ta ln trashgimi
te t tjert".51
N baz t nj ligji t nxjerr
n vitin 1933, 350.000 njerz
me t meta mendore, 30.000
evgjit dhe qindra fmij
zezak u sterilizuan me
metoda t tilla si tredhja,
rrezet X, injektimet dhe
shoku elektrik n zonn
e organeve gjinitale. Nj
oficer nazist, ka thn:
"Nacionalsocializmi
ssht gj tjetr, vese
biologji e vn n jet."52
Prve prpjekjeve pr
t prshpejtuar zhvillimin
e racs gjermane me an t
vrasjes dhe politikave t
pamshirshme kundr
Hitleri mblodhi vajza
njerzve t pafajshm,
gjermane bjonde e sykaltra
Hitleri po praktikonte
n nj kamp dhe u sigurua
edhe nj form tjetr t
q ato t shkonin me
Eugjenitiks. Gra e
oficert e forcave speciale
burra bjond e
(SS). N kt mnyr, ai
ndrronte t krijonte nj
rac superiore.
54
HARUN JAHJA
sykaltr, t pranuar si prfaqsues t racs gjermane, u

inkurajuan t krijonin lidhje e t bnin fmij. N 1935
"ferma" t veanta riprodhimi u krijuan pr kt qllim.
Kto ferma, ku u vendosn vajza t reja q i plotsonin
kriteret raciste, shpesh frekuentoheshin prej njsive t
forcave speciale (SS). Fmijt e jashtligjshm q lindnin
n kto ferma rriteshin si ushtar t mbretris s
ardhshme gjermane njmij vjeare.
Devijimi ariano-racor i nazistve

Nazistt prdorn prsri koncepte darviniste pr t
vrtetuar superioritetin e racs ariane.
Darvini kishte pretenduar se me evoluimin e njerzve
zmadhohej edhe kafka e tyre. Nazistt e prqafuan fort
kt ide dhe ia nisn puns pr matjen e kafkave, pr t
treguar se raca gjermane ishte superiore. N do cep t
Gjermanis naziste u bn
krahasime q tregonin se
kafkat gjermane ishin m t
mdha sesa ato t racave t
tjera. Dhmbt, syt, flokt
dhe tipare t tjera u
Ashtu si Hitleri, Heinrich

Himmler, shefi i gestapos, si
dhe oficer t tjer nazist
kishin pikpamje darviniste
dhe kjo i bnte t kishin ide
raciste e mizore.
HARUN JAHJA
vlersuan n baz t prmasave evolucionare. Individt

q nuk prkonin me prmasat e krkuara, duhej t
shfaroseshin n emr t parimeve t Eugjenitiks.
E gjitha kjo marrzi u krye n emr t zbatimit t
parimeve darviniste n shoqri. Historiani amerikan
Michael Gordin, autor i librit "The Nazi Doctors and the
Nuremberg Code" (Mjekt nazist dhe kodi i
Nurembergut), e zbulon realitetin n kt mnyr:
Un mendoj se ajo q ndodhi ishte nj kombinim i
prsosur i ideologjis naziste, Darvinizmit Social dhe
higjens racore, ashtu si u shfaq n fund t shekullit
XIX.53
Xhorxh Stein e shpjegon kt dukuri:
Nacionalsocializmi, apo fardo t ket qen, n fund
t fundit ka qen prpjekja e par, plotsisht e
ndrgjegjshme, pr t organizuar nj bashksi politike,
duke u mbshtetur tek nj biopolitik e hapur: nj
biopolitik n prputhje t plot me faktet shkencore
t revolucionit darvinian.54
Evolucionisti me fam. Sir Arthur Keith, shprehet
pr Hitlerin si vijon:
Fyreri gjerman sht evolucionist; ai me vetdije t
plot ka krkuar ta bj praktikn e ndjekur n
Gjermani t prputhet me teorin e evolucionit.55
Autori i librit "Darwin: Before and After", Robert
Clarke, nxori prfundimin se Adolf Hitleri " ishte
magjepsur nga msimet evolucioniste, ndoshta, qysh
n vegjli. Hitleri arsyetonte se nj rac m e lart do t
sundonte gjithmon mbi nj m t ult." 56 Filozofia
politike e Gjermanis naziste mori form nn ndikimin
e ktyre ideve t Hitlerit.
Autori i librit "Raca dhe Rajhu", Joseph Tenenbaum
shkruan se filozofia politike e Gjermanis ishte ndrtuar
n baz t bindjes se pr ecjen prpara t evolucionit
ishin t domosdoshme:
lufta, seleksionimi natyror dhe mbijetesa e m t
56
HARUN JAHJA
fortit, t gjitha kto nocione dhe vzhgime studimore

t arrituranga Darvini por tashm t zhvilluara
q n embrion n filozofin shoqrore gjermane t
shekullit XIX... N kt mnyr, u zhvillua doktrina e
t drejts s natyrshme t Gjermanis pr t sunduar
botn n baz t fuqis supreme [t nj]
marrdhnijeje "ekani dhe kudhre" mes Rajhut dhe
kombeve m t dobta.57
Adolf Hitleri nuk ishte i vetmi ndr udhheqsit
nazist n "luftn e tij t evolucionit ideologjik." Hainrih
Himler, kreu i gestapos, "pohoi se ligji i natyrs duhet t
bj t vetn n luftn pr ekzistenc." N fakt, t gjith
udhheqsit nazist i ishin kushtuar evolucionit dhe
racizmit gjerman, ashtu sikurse vlersonin shumica e
shkenctarve dhe industrialistve gjerman gjat atyre
viteve t mallkuara.58
HARUN JAHJA
Urrejtja e Hitlerit pr fen

Nj arsye tjetr q shpjegon rndsin e madhe q
Hitleri i dha teoris s evolucionit ishte se ai e shikonte
teorin si nj arm kundr besimit fetar. Hitleri ndjente
nj urrejtje t thell pr fet me origjin hyjnore. Virtytet
morale si dhembshuria, mshira dhe prulsia, t
urdhruara nga kto fe, prfaqsonin nj penges t
madhe pr njeriun arian t pamshirshm dhe lufttar
q nazistt donin t krijonin. Kjo ishte arsyeja q, sapo
erdhn n fuqi nazistt n vitin 1933, u prpoqn ta
kthenin shoqrin gjermane n besimet e hershme
pagane. Kryqi i thyer (Swastika), simbol nga kulturat e
vjetra pagane, ishte nj shenj e ktij rikthimi.
Ceremonit naziste, t mbajtura n do cep t
Gjermanis, prbnin nj kthim n ritet e lashta pagane.
Ideja e evolucionit, trashgim nga kulturat pagane,
shkonte pr mrekulli me ideologjin e Nazizmit. Hitleri
nj her zbuloi qndrimin e tij ndaj Krishtrimit kur e tha
hapur se feja sht:
Kto fotografi prmbledhin

vuajtjen, frikn, tmerrin dhe
ankthin q i shkaktuan njerzimit,
Hitleri dhe ata q mendonin si ai.
Darvinizmi, i cili ishte burimi i
par i ktij makthi, ende vazhdon
ti shkaktoj vuajtje njerzimit
kudo n bot.
58
Fotografi
q
tregojn
gjendjen e
njerzve
gjat Lufts
s Dyt
Botrore.
Hitleri ishte shkaktar i vrasjeve

t miliona njerzve. Ideologjia e
tij njerzore mbshtetej te tezat
e Darvinit pr racat superiore dhe
inferiore. Ai nuk ngurroi ti vriste
ata q i gjykonte si raca inferiore.
59
Postera nga koha e Hitlerit

q simbolizonin vrasjet e
bra n emr t tij.
HARUN JAHJA
... gnjeshtr e organizuar [q] sduhet ti mbetet as

nam as nishan. Shteti duhet t mbetet padroni absolut.
Kur isha m i ri, mendoja se ishte e domosdoshme ti
vihesh [shkatrrimit t fes] me dinamit Situata
prfundimtare duhet t jet n Fronin e Shn Pjetrit,
nj prift shrbyes i kaluar n mosh; ball pr ball me
t, ca plaka ogurzeza T rinjt dhe t shndetshmit
jan n ann ton Popujt tan m par kan arritur
t jetonin mir e bukur edhe pa kt fe. Un kam
gjasht divizione me forca speciale (SS) krejt
indiferent ndaj shtjeve t fes.59
Daniel Gasman i bri t njohura arsyet e urrejtjes s
Hitlerit pr fen n librin e tij "Origjina shkencore e
Nacionalsocializmit":
Hitleri theksoi dhe veoi iden e evolucionit biologjik
si armn kryesore kundr fes tradicionale dhe
vazhdimisht dnonte Krishtrimin, sepse ky i fundit
kundrshtonte msimet e evolucionit Pr Hitlerin,
evolucioni ishte vula e shkencs dhe e kulturs
bashkkohore.60
Faktikisht, shkaku themelor i katastrofave t
panumrta q prjetoi bota n shekullin XX ishte
karakteri i njerzve t till si Hitleri dhe nazistve t
pafe. Kta njerz q mohonin ekzistencn e Zotit dhe
besonin se qeniet njerzore kishin evoluar derisa u bn
kafsh t zhvilluara, e shihnin veten si t pakontrolluar,
pa kurrfar prgjegjsie n bot. Imoraliteti dhe tirania
e tyre nuk njihte kufij dhe pr kt arsye ata vran pa
pik mshire miliona njerz. Vshtirsit dhe vuajtjet
q lindin n nj shoqri pa fe shihen qart n shembullin
e Hitlerit, Stalinit, Mao Ce Dunit, Pol Potit, Frankos,
Musolinit e t tjer, t cilt e mbytn n gjak shekullin
XX. Sigurisht q duhet nxjerr nj msim nga makthi q
vjen nga mungesa e fes.
Katastrofat e shkaktuara nga

Darvino fashisti Musolini
N t njjtn mnyr q Hitleri prcaktoi politikn e
60
HARUN JAHJA
tij duke prdorur Darvinizmin, po kshtu, bashkkohsi

dhe aleati i tij, Benito Musolini, shfrytzoi pretendimet
dhe konceptet darviniste q t hidhte themelet e nj
Italie imperialiste dhe fashiste.
Musolini ishte nj evolucionist kok e kmb, i cili
mendonte se dhuna kishte qen nj forc shtytse n
histori dhe se lufta onte n revolucion. Pr t, "mungesa
e dshirs nga ana e Anglis pr t marr pjes n luft
shrbeu vetm pr t vrtetuar dekadencn
evolucioniste t Perandoris Britanike."61
N ball t revists "Il popolo dItalia", t ciln e krijoi
me ndihmn financiare t qeveris franceze, ai vuri
shprehjen: "Kush ka hekur, do t ket edhe buk". Me
fjal t tjera, ai po u thoshte njerzve se q t mbushnin
barkun, atyre u duhej forca e hekurt pr t zhvilluar
luft.
Musolini zgjodhi spatn si simbol t fashizmit dhe
partis fashiste, sepse spata ishte simbol i lufts,
dhuns, vdekjes dhe masakrs.
Mnyra e sjelljes s Musolinit, agresive dhe e prirur
pr dhun, si e do fashisti, prshkruhet n librin e Denis
Mack Smith. N librin e tij, Smith shkruan se nj prej
besimeve t patundura t Musolinit ishte agresioni dhe
instikti i tij baz ishte prdorimi i dhuns.62
Politika agresive dhe shtypse e Musolinit oi n
masakrimin e shum njerzve, lnien e tyre pa shtpi e
familje dhe shndrrimin e vendit n grmadh. Dhuna
dhe shtypja u praktikuan nprmjet kmishzinjve, jo
vetm n vendin e vet, por edhe n vendet e tjera. N
vitin 1935 ai pushtoi Etiopin dhe deri n vitin 1941
kishte shfarosur 15.000 njerz. Ai nuk vonoi t mbronte
dhe t justifikonte pushtimin e Etiopis me pikpamjet
raciste t Darvinizmit. Sipas Musolinit, etiopiasit ishin
inferior, sepse ata bnin pjes n racn e zez dhe duhet
ta kishin pr nder t qeveriseshin nga nj rac superiore
si italiant.
Nga ana tjetr, ai e vazhdoi shtypjen e popullsis
muslimane t Libis, t ciln e pushtoi m 3 tetor 1911
61
HARUN JAHJA
dhe. Pushtimit i erdhi fundi vetm pas nj marrveshjeje

t arritur m 10 shkurt 1947. Gjat asaj periudhe, 1.5
milion libian ran dshmor dhe qindra mijra u
plagosn.
Musolini, q ka hyr n histori pr mizorin dhe
shtypjen e tij, e prshkroi kshtu Fashizmin q ai
prkrahu dhe vuri n jet, n nj fjalim:
Fashizmi nuk sht m lirim, por tirani, ssht m
mburoja e kombit, por mbrojtja e interesave vetjake.63
Si pam nga shembujt e Hitlerit dhe Musolinit,
Fashizmi, ku t fortt dhe mizort kan gjithmon t
drejt e jan superior dhe ku e vetmja mnyr pr t
arritur sukses dhe zhvillim ishte prdorimi i forcs,
agresionit, dhuns dhe lufts, ishte nj zbatim i
pretendimit t Darvinit se "t fortt jetojn, t dobtit
vdesin", parim ky q bri miliona e miliona njerz t
vuajn.
HARUN JAHJA
Fashisti Franko dhe shtypja

q solli ai n Spanj
Nj tjetr shtyps fashist q e shndrroi shekullin XX
n nj det gjaku ishte Franko. Ai organizoi lvizjen
"Falange" n Spanj me prkrahjen e fashistve
darvinist, Hitlerit e Musolinit, dhe i shkaktoi vuajtje
t mdha e shtypje popullit t Spanjs. Frankoja e futi
popullin e tij n luft civile, duke nxitur vllain kundr
vllait, babain kundr t birit. Gjat lufts civile n
Spanj, mesatarisht 250 njerz n dit vriteshin n
Madrid, 150 n Barcelon dhe 80 n Sevilje. U kryen
edhe shum ekzekutime q u ngulitn fort n kujtesn
e njerzve. Masakra t pamshirshme kryheshin n t
gjith vendin. N nj fshat t vogl malor n veri t
Madridit, 31 fshatar u arrestuan, sepse nuk kishin
votuar pr Frankon dhe, nga kta, 13 u nxorn jasht
fshatit me kamion dhe u vran n an t rrugs. Fashistt
hyn n nj qytet pran Seviljes, me nj popullsi prej
11.000 banorsh dhe vran m shum se 300 njerz. Si
pasoj e ngjarjeve t dhunshme q vazhduan n kt
mnyr, rreth 800.000 njerz u vran n luftn civile dhe
Su tregua pik mshir as pr

fmijt n Luftn Civile t Spanjs,
pr t ciln shkaktar ishte Franko.
Njerzit u nxorn nga shtpit e
tyre pa asnj arsye dhe u qlluan.
Njerz t pafajshm u vran, u
gjymtuan, humbn familjet dhe t
dashurit e tyre. Kto sishin
gj tjetr, vese pasqyrim i
mizoris fashiste n jetn e
prditshme.
HARUN JAHJA
200.000 t tjer u ekzekutuan me urdhr t Frankos.

Miliona u plagosn apo u gjymtuan.
Frankoja i dhuroi Hitlerit popullsin e nj

fshati t tr pr t provuar armt e tij!
Prkrahsit m t flakt t Frankos n luftn civile
ishin Hitleri dhe Musolini. Franko nuk e la prkrahjen
e aleatve t tij pa e shprblyer: ai bri nj nga
marrveshjet m mizore e m t pamshirshme n t
gjith historin, duke u dhn nazistve pr dhurat
qytete t vogla si Guernika, pr t provuar armt e tyre
t reja.
N mngjesin e 5 majit 1937 banort e qytetit t vogl
t Guerniks u zgjuan pr t par vdekjen q e solln
aeroplant bombardues gjigand dhe tonelatat me
bomba, mrekullit e reja t teknologjis naziste. Qyteti
i vogl ishte ln nga Frankoja q t bnin prova
aeroplant e nazistve.64
Kjo ngjarje ishte vetm nj nga frytet e asaj filozofie
t mendur q i konsideronte qeniet njerzore si kavie
laboratori. Kjo filozofi, q la mijra njerz t vdesin
vetm e vetm q t provohej fuqia e armve t saj dhe
q gjymtoi, dmtoi e torturoi mijra t tjer, sht e gjall
ende sot, e fshehur pas maskave t ndryshme. Ajo do t
vazhdoj pr aq koh sa t mbahet gjall filozofia
darviniste.
Roli paraprak i Darvinizmit

n Luftn e Par dhe t Dyt Botrore
N librin e tij "Evropa q prej 1870-s", profesori i
njohur i historis James Joll shpjegon se nj prej
faktorve q oi n shprthimin e Lufts s Par Botrore
ishte besimi q kishin udhheqsit e Evrops s asaj
kohe tek idet darviniste:
Kemi par se si idet darviniste patn ndikim t madh
n ideologjin e imperializmit n fund t shekullit XIX,
por sht e rndsishme t kuptosh se sa shabllon sht
64
HARUN JAHJA
marr doktrina e lufts pr ekzistenc dhe seleksionimi

natyror nga pjesa m e madhe e udhheqsve t Evrops
n vitet para Lufts s Par Botrore. Oficeri madhor
austro-hungarez, p.sh., Franc Baron Conrad fon
Hoetzendorff, shkroi n kujtimet e tij pas lufts:
"Fet filantropike, parimet morale dhe doktrinat
filozofike sigurisht q nganjher mund t shrbejn
pr t dobsuar luftn e njerzimit pr ekzistenc n
formn e tij m primitive, por ato nuk do tia dalin dot
kurr ta prjashtojn at si nj motiv shtyts t bots
Katastrofa e lufts botrore ndodhi pikrisht n
prputhje me kt parim t madh, si rezultat i forcave
shtytse n jetn e shteteve dhe popujve, si stuhi me
bubullima, e cila duhet, pr nga natyra q ka, t
shkarkohet."
E par kundrejt ktij sfondi ideologjik, kmbngulja
e Konradit pr nevojn e nj lufte parandaluese n
mnyr q t ruhet monarkia austro-hungareze, bhet e
kuptueshme.
Kemi par, gjithashtu, se si kto pikpamje nuk i
kishin vetm personalitetet ushtarake dhe se Maks
Veberi, p.sh., merrej shum me luftn ndrkombtare
pr mbijetes. Edhe Kurt Ricler, ndihmsi personal dhe
njeriu i besuar i kancelarit gjerman Teobald fon BetmanHolvek, shkroi n vitin 1914: "Urrejtja absolute dhe e
prjetshme n marrdhniet mes popujve sht e lindur
dhe armiqsia q e vrejm ngado nuk sht pasoj e
nj shmangieje nga natyra njerzore, por sht thelbi i
ksaj bote dhe burimi i vet jets."65
Fridrih fon Bernhard, gjeneral n Luftn e Par
Botrore dhe darvinist social gjerman, ishte, gjithashtu,
nj prej ktyre udhheqsve. "Lufta," deklaronte
Bernhard "sht nevoj biologjike; ajo sht aq e
domosdoshme sa sht dhe lufta e forcave t natyrs.
Ajo jep nj vendim t drejt nga ana biologjike, meq
vendimet e saj mbshteten te vet natyra e gjrave."66
Si e kemi par, Lufta e Par Botrore shprtheu pr
65
HARUN JAHJA
shkak t mendimtarve, gjeneralve dhe udhheqsve

evropian, t cilt e shikonin fillimin e lufts, derdhjen
e gjakut dhe shkaktimin e vuajtjeve si nj lloj "zhvillimi"
dhe ligj t pandryshueshm t natyrs. Frymzimi
ideologjik q e oi tr kt brez n shkatrrim me kto
ide trsisht t rreme, sishin tjetr vese konceptet e
Darvinit mbi "luftn pr mbijetes" dhe "racat e
privilegjuara". Dy vjet pasi Bernardi tha kto fjal,
shprtheu Lufta e Par Botrore, q do t sillte zhvillim
biologjik (!), duke ln pas 8 milion t vdekur, qindra
qytete grmadh dhe miliona t plagosur, t gjymtuar,
t pastreh dhe t papun. Rrnjt e lufts naziste, q
nisi 21 vjet m von dhe la rreth 50 milion t vdekur, i
gjen, gjithashtu, te Darvinizmi.
Shpesh, Hitleri e lidhte politikn
e tij t lufts dhe genocidit me
Darvinizmin. Ai e shihte luftn, jo
vetm si mjet pr t eliminuar racat
m t dobta, por, gjithashtu, edhe
si forc pr t hequr qafe antart
e dobt t racs supreme.
Gjermania naziste e lvdonte
luftn pjesrisht pr kt arsye,
Diktatort dhe tirant darvinist

q besonin se lufta do ti onte
drejt prparimit t njerzimit, e
shndrruan shekullin XX n nj
det gjaku. Ata prhapn dhun
aneknd bots.
HARUN JAHJA
sepse n mendjet e mbrapshta lufta ishte nj hap

themelor pr prparimin e racs.
Evolucionisti A. E. Wiggam e shpjegoi "bindjen se
lufta e zhvillon njeriun", tek e cila Hitleri mbshteste
politikn e tij, n nj libr t botuar n vitin 1922:
nj her e nj koh zor se mund t thuhet se njeriu
kishte m shum tru se kushrinjt e tij antropoid,
majmunt, por, duke shkelmuar, duke kafshuar, duke
u prleshur dhe duke ia kaluar me zgjuarsi armiqve
t tij, truri i njeriut u zmadhua shum dhe iu shtua
menuria e shkathtsia, n mos prmasa e tij67
Hitlerin e prkrahnin evolucionist si Wiggam, ndaj
dhe ai e shihte luftn si nj detyrim pr ata q donin t
mbijetonin, gj q e tha hapur n librin e tij "Mein
Kampf":
E gjith bota e natyrs sht nj betej e fuqishme mes
fuqis dhe dobsis, e cila pason nj fitore t prjetshme
t t fortit kundr t dobtit. Nuk do t kishte gj tjetr
vese kalbzim n t gjith natyrn, n qoft se nuk
do ndodhte kshtu. Ai q do t jetoj, duhet t luftoj.
Ai q nuk do t luftoj n kt bot, ku lufta e
prhershme sht ligji i jets, nuk e gzon t drejtn
pr t ekzistuar. T mendosh ndryshe do t thot t
"fyesh" natyrn. Brengat, mundimet dhe smundjet
jan kundrprgjigjia e saj.68
Duke pasur parasysh pretendimet e Darvinit se i forti
mbijeton pas lufts pr mbijetes dhe se llojet e
zhvilluara me kt mnyr prshtaten n shoqrit
njerzore, edhe luftrat nisn t shiheshin si
domosdoshmri pr zhvillimin e njerzimit. Pr
shembull, Hitleri deklaroi se merita pr madhshtin e
Gjermanis i takon eliminimit, gjat luftrave shekullore,
t antarve m t dobt t shoqris s saj. Gjermant
nuk e kishin t huaj luftn dhe ky justifikim i ri
"shkencor" prbnte nj forc pr t mbshtetur politikat
luftdashse.
Diku tjetr, Hitleri ka pretenduar se: "qytetrimi
67
HARUN JAHJA
Lufta e Vietnamit
Lufta e Vietnamit, n t ciln u
vran apo u plagosn m
shum se nj milion njerz
nga t dy palt, la shum
njerz n vuajtje e mjerim
edhe pas mbarimit t saj. Pr
m tepr, shum prej ktyre
njerzve u detyruan ta bjn
luftn mijra milje larg
shtpive t tyre.
Nj baba q po u tregon trupave

t Vietnamit Jugor fmijn e tij t
vrar, gjat ndjekjeve t forcave
guerrilase t Viet Kongut.
Bosnj dhe Kosov

Ngjarjet e kohve t fundit n
Bosnj e Kosov nuk duhet t
harrohen kurr. Mungesa e
dhembshuris pr njerzit e pafajshm,
sepse i prkisnin nj feje, nj race a
kulture tjetr, mosshtrirja e dors pr
ndihm, si dhe shtypja e njerzve t
pafajshm n mes t Evrops q vazhdoi
prej vitesh, tregojn qart shthurjen
morale dhe mungesn e dhembshuris q
mbizotron n shekullin XX.
69
HARUN JAHJA
HARUN JAHJA
Xhakart
Gjat kryengritjes s
majit n Xhakart,
morgu i qytetit u
mbush plot e prplot
me t vdekur. Nga
luftimet q u bn n
vend u shkatrruan
qytete dhe u dogjn
makina.
Irland e veriut
Njerz q jetonin me
frik e n mjerim dhe
rrug t shkatrruara si
pasoj e sulmeve
terroriste gjat
prleshjeve dhjetra
vjeare midis Britanis
s Madhe dhe Ushtris
Republikane Irlandeze
(IRA).
Fotografia anash
tregon situatn n
1972. Fotografia
posht at t vitit
1986.
HARUN JAHJA
HARUN JAHJA
njerzor nuk do t ekzistonte, ashtu si e njohim sot,

nse nuk do t bhej fjal pr luftn e vazhdueshme."69
N lidhje me shtjen e lufts, Heackel propozoi q
t vihen n jet metodat e spartanve t Greqis s
Lasht. Ai pretendoi se "duke vrar t gjith fmijt,
prve atyre q ishin t fuqishm e gzonin shndet t
prkryer", spartant ishin "vazhdimisht n kulmin e
fuqis dhe energjis."70
Lufta shihej si "nj rregullues i domosdoshm" i
popullsive n t gjith Evropn dhe jo vetm n
Gjermani. "Po t mos ishte lufta,"- shkruan darvinisti
social gjerman Fridrih fon Bernhard, - "ndoshta do t
shihnim se raca inferiore dhe t degjeneruara do tia
kalonin n numr e pasuri racave t shndetshme dhe
rinore.
Rndsia rigjeneruese e luftrave qndron n at se
ajo sjell przgjedhjen dhe, kshtu, lufta kthehet n nj
domosdoshmri biologjike.71
Si e kemi par nga sa kemi treguar deri tani, Hitleri
dhe ideologt nazist q e prkrahnin at e shihnin
luftn si nj domosdoshmri me frymzimin q e gjenin
te Darvinizmi. Duke vn n jet kt domosdoshmri,
ata i shkaktuan vuajtje t ndryshme popullit t tyre dhe
popujve t tjer n bot. Nga ky kndvshtrim sdo t
bnim kurrfar gabimi po ta cilsonim arls Darvinin si
nj nga prgjegjsit kryesor pr vuajtjet e shkaktuara
gjat Lufts s Dyt Botrore.Profesor Dr. Jerry
Bergmann bn fjal kshtu pr ndikimin e Darvinizmit
mbi Luftn e Dyt Botrore:
Provat se idet darviniste patn nj efekt t
jashtzakonshm te mendimi dhe praktika gjermane,
jan shum t qarta N fakt, idet darviniste ndikuan
n fillimin e Lufts s Dyt Botrore, humbjen e 40
milion jetve dhe vajtjen dm t rreth 6 trilion
dollarve. Duke qen i bindur deri n fund se evolucioni
nuk ishte nj gnjeshtr, Hitleri e konsideronte veten si
shptimtarin modern t njerzimit Duke zhvilluar nj
rac superiore, bota do ta mbante si njeriun q e ngriti
72
HARUN JAHJA
njerzimin n nj shkall m t lart evolucioni.72

Sigurisht q ka pasur luftra t panumrta n bot
edhe para se Darvini t nxirrte teorin e tij, por pr shkak
t ndikimit q pati teoria e tij, pr her t par, lufts iu
dha nj miratim i rrem nga shkenca. Maks Nordaw
drejtoi vmendjen nga roli negativ i Darvinit pr shtjen
e luftrave n nj artikull t titulluar "The Philosophy
and Morals of War" (Filozofia dhe etika e lufts) q bri
buj n Amerik:
Personaliteti m i madh nga t gjith prkrahsit e
lufts sht Darvini. Meq teoria e evolucionit sht
prhapur, ata mund ta mbulojn barbarizmin e tyre t
lindur me emrin e Darvinit dhe ti shpallin instiktet
gjakatare t skutave m t thella t zemrs s tyre, si
fjala e fundit e shkencs.73
Sishte rastsi q shekulli XX njohu luftrat m t
prgjakshme q ka par ndonjher bota me sy, pasi ai
shekull ishte pasardhsi i shekullit XIX, i cili ishte
mbrujtur me ide t ideologve t till materialist si
Darvini, Marksi dhe Frojdi. Darvinizmi kishte prgatitur
terrenin teorik e t ashtuquajtur shkencor q do t
prfundonte n luft dhe tirant, q e shikonin luftn si
t domosdoshme pr zhvillimin e njerzimit, vran
gjithsej 60 milion njerz n t dy luftrat botrore.
Luftra nga t gjitha ant e bots

Neonazistt
Edhe pse udhheqsit fashist si Hitleri, Musolini
dhe organizatat naziste t lidhura me ta (SA, SS dhe
Gestapoja) apo "kmishzinjt" e Musolinit sot duken
sikur i prkasin t kaluars, organizatat neonaziste q
ndjekin idet e tyre e vazhdojn ende veprimtarin.
Sidomos n vitet e fundit, lvizjet raciste e fashiste jan
rizgjuar n shum vende evropiane. N ball t ktyre
lvizjeve qndrojn neonazistt e Gjermanis.
Neonazistt kan n rradht e tyre rruga t papun,
t droguar dhe tipa t etur pr gjak. Ata zotrojn t
73
HARUN JAHJA
gjitha tiparet e mentalitetit fashist. Nj artikull gazete pr

neonazistt tregon se sa i trheq ata gjaku dhe dhuna:
Gjaku, nderi dhe fanatizmi Mjaftojn kto tri fjal
pr t prmbledhur vlerat e antarve t Grupit Fashist
t Olimpias. Sot organizata ka 35.000 antar dhe n
syt e t trve mund t vihet re dshira e paprmbajtur
pr tu ngritur.74
Neonazistt jan ndikuar nga i njjti arsyetim
darvinist, si "t part" e tyre, Hitleri dhe udhheqsit e
tjer nazist. N faqet e internetit q kan hapur pr
propagand naziste dhe raciste ka mundsi t ndeshsh
fjalt e Darvinit dhe lvdata pr t, sepse Darvini u
siguron mbshtetje t gjitha lvizjeve dhe ideve
neonaziste. Prandaj, n faqet e tyre ata e paraqesin
Darvinizmin si teori q duhet t pranohet, pa pasur
nevoj pr prova.
Sulmet dhe vrasjet q kryejn neonazistt jan krejt
t pamshirshme. Ata ndjejn knaqsi kur i djegin
njerzit t gjall, kur friksojn dhe torturojn fmijt e
vegjl. Turqit jan ndr grupet kryesore q mbahen
veanrisht n shnjestrn e tyre. Neonazistt shfaqin
urrejtjen dhe armiqsin e tyre pr turqit n do cep t
faqeve t tyre t internetit dhe e tregojn kt urrejtje
me vepra. Kjo deklarat pr turqit sht botuar n nj
faqe interneti t neonazistve:
Pr shembull, po t ishte n dorn time sot, do t m
plqente t shihja nj pjes t madhe t turqve n
dhomat e gazit.75
Emri ku neonazistt mbshtesin urrejtjen e tyre ndaj
turqve sht prsri arls Darvini. Neonazistt
mendojn se po japin nj shpjegim t ashtuquajtur
Neonazistt
ndrmorn nj
sulm kundr
turqve n
qytetin e Mlnit
n vitin 1992.
HARUN JAHJA
shkencor pr urrejtjen e tyre ndaj turqve, duke iu

referuar pretendimeve absurde t Darvinit. N faqen e
fundit t ktij kapitulli mund t shihni disa faqe interneti
t neonazistve, t cilat i thurin lavde Darvinit dhe
shprehin mendimet e tyre pr kombin turk.
Dhuna neonaziste kundr turqve dhe popujve t tjer
sht shtuar koht e fundit. Gazeta e prditshme turke
"Sabah", e dats 12 gusht 2000, bri t njohur nj list t
sulmeve neonaziste gjat vers s vitit 2000:
- N qershor u thyen dritaret e xhamis "Rahman" n
qytetin e Gers n krahinn e Tyringenit
- Dy shishe (molotov) u hodhn n nj xhami turke n
qytetin e vogl t Epingenit n krahinn e BadenVyrtembergut.
- Nj shishe me lnd plasse u hodh n Xhamin e
Gjelbr n lagjen Utersen t Pinebergut.
- Nj ndrtese ku banonin turq
iu vu zjarri n Memingen.
Faqet e internetit t hapura nga

neonazistt. N kto faqe,
neonazistt q nderojn Darvinin,
fyejn e krcnojn turqit.
75
Revista "Stern"
(Nr. 40/1992) shkruan:
GJERMANIA NE RENIE
do dit sheh sulme me
gur dhe bomba
zjarrhedhse kundr
kampeve t refugjatve.
Urrejtja e prgjithshme
kundr t huajve po rritet
dhe frika pr t ardhmen
sundon. Politikant jan t
pafuqishm. Lvizja e
krahut t djatht n
Gjermani shihet me ankth
nga shtetet e huaja. Ku po
shkon ky vend kshtu?
"Stern" (Nr.40/1992)
shkruan: Kngt e s
djathts radikale
prbjn muzikn e
marshimit pr aktet e
dhunshme drejtuar t
huajve. T rinjt, numri
i t cilve shtohet nga
dita n dit, sidomos n
krahinat e reja
gjermane, po nxiten prej
ktyre ritmeve agresive.
76
HARUN JAHJA
- N Bokolt nj lokali turk dhe nj godine ku banonin

libanez iu vu zjarri. 14 njerz u plagosn, njri n
gjndje t rnd.
- N qytetin e Kemnicit n Gjermanin Lindore foshnja
7-muajshe e nj familjeje irakene u hodh prdhe. Fytyra
e foshnjes u dmtua kur preku betonin.76
Jo shum koh m par kan ndodhur incidente edhe
m t rnda. Duke marr pr baz urrejtjen e Darvinit
ndaj turqve, neonazistt organizuan nj sulm kundr
turqve n Mln n nntor t 1992-shit. M von, n
vitin 1993, 5 turq u dogjn t gjall n Solingen prej
neonazistve.77
Shtypi e prshkroi kt sulm si "sulmin m mizor
racist n historin e Gjermanis qysh prej epoks
naziste". Sulme t ktij lloji filluan te haseshin shpesh n
vitet n vijim. Shtpive t shum turqve iu vu zjarri,
ndrsa t tjer u rrahn dhe u plagosn. Sulme t
ngjashme u zhvilluan edhe n Holland. N nj sulm
kundr turqve mbetn t vrar nj grua dhe pes fmijt
e saj. Njerzit q morn pjes n kortezhin e
prmortshm q u mbajt, morn letra krcnuese me
kryqin e thyer prsipr.
Kto incidente jan vetm disa nga sulmet raciste
kundr turqve. Sulmet dhe vrasjet e ktyre grupeve
fashiste, pasardhs besnik t Darvinit dhe fashistve si
Hitleri, vazhdojn ende. Masat ligjore nuk do t
mjaftojn pr t ndaluar sulmet njerzore t ktyre
grupeve. Mnyra e sigurt, pr tu dhn fund atyre,
sht lufta serioze ideologjike krahas masave ligjore.
Veprimet e dhunshme t ktyre njerzve q e shohin
racizmin si ligj t natyrs nuk do t mbarojn pr sa koh
q idet darviniste nuk do t jen hedhur posht si
antishkencore.
77
Darvinizmi:
Burimi i Barbaris
Komuniste
deologjia q i solli dmin m t madh njerzimit n

shekullin e mbushur me dhun e barbarizm dhe
njkohsisht m e prhapura n bot ishte, pa
dyshim, Komunizmi. Kjo ideologji, q arriti kulmin e
saj historik me dy filozoft gjerman Karl Marks dhe
Frederik Engels n shekullin XIX, derdhi kaq shum
gjak n bot, saq ua kaloi edhe nazistve e
imperialistve t dikurshm. Komunizmi shkaktoi n
vdekjen e njerzve t pafajshm dhe prhapi e nxiti
dhun, frik e dshprim ndr njerz. Edhe sot e ksaj
dite, kur flitet pr vendet e Perdes s Hekurt dhe Rusin,
imazhet q zgjohen na sjellin parasysh vende t
pushtuara nga mjegulla, terri e dshprimi, nga rrug pa
jet, nga shqetsimi dhe frika. Sado q njerzit mendojn
se Komunizmi u shemb n vitin 1991, grmadhat q la
pas ekzistojn ende. Sado "liberal" t jen br nj pjes
e komunistve dhe marksistve "t papenduar", filozofia
materialiste, ana e errt e Komunizmit dhe e Marksizmit
q i largoi njerzit nga feja dhe morali i mir, ende
vazhdon t ndikoj te kta njerz.
Kjo ideologji q prhapi terror n do cep t bots,
n fakt, prfaqsonte nj ide t ardhur q nga koht e
lashta. Dialektika sht nj bindje se i gjith zhvillimi, n
gjithsi, erdhi si rezultat i konfliktit. N baz t ktij
besimi, Marksi dhe Engelsi filluan t analizonin historin
e bots. Marksi pretendonte se historia e njeriut ishte
histori konflikti, se konflikti aktual ishte ai mes
puntorve e kapitalistve dhe se puntort s shpejti do
t ngriheshin dhe do t organizonin nj revolucion
komunist.
Tipari m i spikatur i dy themeluesve t Komunizmit
78
HARUN JAHJA
ishte se, si t gjith materialistt, ata ushqenin nj urrejtje

t madhe pr fen. Edhe Marksi, edhe Engelsi ishin
ateist t bindur dhe zhdukjen e besimeve fetare e
shikonin si thelbsore nga pikpamja e Komunizmit.
Por Marksit dhe Engelsit u mungonte dika e
rndsishme: me qllim q t bnin pr vete nj publik
sa m t gjer, e pan t nevojshme ti jepnin ideologjis
s tyre nj pamje shkencore. Dhe kshtu, u krijua aleanca
e rrezikshme q solli dhimbje, kaos, vrasje masive, nxitje
t vllait kundr vllait gjat shekullit XX. Darvini bri
t njohur teorin e evolucionit n librin e tij "Origjina e
llojeve". Interesante sht q pretendimet baz q ai
paraqiti ishin pikrisht shpjegimet q po krkonin
Marksi dhe Engelsi! Darvini pretendonte se gjallesat u
shfaqn si rezultat i "lufts pr mbijetes" apo "konfliktit
dialektik". Pr m tepr, ai mohoi krijimin dhe hodhi
posht besimet fetare. Pr Marksin dhe Engelsin ky ishte
nj rast q sduhej humbur.
Admirimi i Marksit dhe

Engelsit pr Darvinin
Darvinizmi pati aq shum rndsi pr Komunizmin,
sa vetm disa muaj pas botimit t librit t Darvinit,
Engelsi i shkroi Marksit: "Darvini, t cilin e kam n
dor duke e lexuar, sht i shklqyer."78
E megjithat, vet historia ka treguar se periudha
evolucionare q propozoi Marksi nuk ishte e vrtet.
Asnj shoqri, n asnj koh nuk sht par t kaloj
npr fazat evolucionare t propozuara nga Marksi.
Prkundrazi, ekziston mundsia t shihen n t njjtn
shoqri, n t njjtn koh, sisteme q Marksi
pretendonte se vijn para apo pas njra-tjetrs.
Ndrkoh q nj pjes e nj vendi prjeton sisteme t
ngjashme me sistemin feudal, n nj pjes tjetr mund
t zbatohen rregullat kapitaliste. Kjo sht arsyeja q
nuk ka asnj prov se kalimi nga nj sistem n tjetrin
ndjek modelin evolucionar t propozuar nga Marksi
dhe teoria e evolucionit.
79
HARUN JAHJA
Nga ana tjetr, asnj nga parashikimet e Marksit n

lidhje me t ardhmen nuk u vrtetua. U kuptua q teorit
e Marksit nuk ishin t zbatueshme brenda 10 vjetve
nga vdekja e tij. Marksi pretendonte se, njri pas tjetrit,
kombet m t zhvilluara kapitaliste do t psonin
revolucione komuniste, por nj periudh e till nuk
erdhi. Lenini, nj nga pasuesit m t mdhenj t Marksit,
u mundua t shpjegonte pse nuk kishin ndodhur kto
revolucione e pastaj parashikoi q revolucionet
komuniste do t bheshin n vendet e Bots s Tret. E
megjithat, t gjitha pretendimet e Leninit i
prgnjeshtroi vet historia. N koht e sotme, vendet ku
sundon Komunizmi mund t numrohen me gishtat e
nj dore. Pr m tepr, Marksizmi prdori dhunn n
rajonet ku erdhi n fuqi dhe ai nuk erdhi n pushtet nga
lvizjet popullore, si pretendohej, por me dhun
diktatoriale.
Shkurtimisht, historia e kohve t fundit e ka
prgenjshtruar periudhn e parashikuar nga filozofia
marksiste t evolucionit historik. Teori t tilla, si
"dialektika e historis" dhe "evolucioni historik" n
Themeluesit e komunizmit,
Karl Marks dhe Frederik Engels.
80
HARUN JAHJA
Shembja e pikpamjes
marksiste pr historin
arl Marksi, themelues i Komunizmit, i prshtati idet e
Darvinit q patn ndikim t thell tek ai, me procesin
dialektik t historis. Sipas Marksit, shoqria ka kaluar n faza
t ndryshme, gjat historis dhe faktori q i ka prcaktuar kto
faza ishte ndryshimi n mjetet dhe marrdhniet e prodhimit.
Sipas ksaj pikpamjeje, ekonomia prcaktonte gjithka.
Historia kaloi npr faza evolucioni: bashksi primitive, shoqri
skllavopronare, shoqri feudale, shoqri kapitaliste dhe faza
e fundit do t ishte shoqria komuniste.
E megjithat, vet historia ka treguar se periudha
evolucionare q propozoi Marksi nuk ishte e vrtet. Asnj
shoqri, n asnj koh nuk sht par t kaloj npr fazat
evolucionare t propozuara nga Marksi. Prkundrazi, ekziston
mundsia t shihen n t njjtn shoqri, n t njjtn koh,
sisteme q Marksi pretendonte se vijn para apo pas njratjetrs. Ndrkoh q nj pjes e nj vendi prjeton sisteme t
ngjashme me sistemin feudal, n nj pjes tjetr mund t
zbatohen rregullat kapitaliste. Kjo sht arsyeja q nuk ka
asnj prov se kalimi nga nj sistem n tjetrin ndjek modelin
evolucionar t propozuar nga Marksi dhe teoria e evolucionit.
Nga ana tjetr, asnj nga parashikimet e Marksit n lidhje me
t ardhmen nuk u vrtetua. U kuptua q teorit e Marksit nuk
ishin t zbatueshme brenda 10 vjetve nga vdekja e tij. Marksi
pretendonte se, njri pas tjetrit, kombet m t zhvilluara
kapitaliste do t psonin revolucione komuniste, por nj
periudh e till nuk erdhi.
Lenini, nj nga pasuesit m t mdhenj t Marksit, u
mundua t shpjegonte pse nuk kishin ndodhur kto revolucione
e pastaj parashikoi q revolucionet komuniste do t bheshin
n vendet e Bots s Tret. E megjithat, t gjitha pretendimet
e Leninit i prgnjeshtroi vet historia. N koht e sotme,
vendet ku sundon Komunizmi mund t numrohen me gishtat
e nj dore. Pr m tepr, Marksizmi prdori dhunn n rajonet
ku erdhi n fuqi dhe ai nuk erdhi n pushtet nga lvizjet
popullore,
si
pretendohej,
por
me
dhun
diktatoriale.Shkurtimisht, historia e kohve t fundit e ka
prgenjshtruar periudhn e parashikuar nga filozofia
marksiste t evolucionit historik. Teori t tilla, si "dialektika e
historis" dhe "evolucioni historik" n vllimet e shumta t
shkruara nga ideologt materialist si Marksi dhe Engelsi,
jan thjesht fryt i fantazis.
81
HARUN JAHJA
vllimet e shumta t shkruara nga ideologt materialist

si Marksi dhe Engelsi, jan thjesht fryt i fantazis.
Marksi i ktheu prgjigje letrs s Engelsit m 19
dhjetor 1860, duke i shkruar: "Ky sht libri q prmban
parimet baz t historis s natyrs sipas pikpamjes
son." 79
N nj letr q Marksi i shkroi Lasalit, nj tjetr mik
i tij socialist, m 16 janar 1861, shkruan: "Libri i Darvinit
sht shum i rndsishm e m shrben si baz n
shkencn natyrore pr luftn e klasave n histori."80 N
kt mnyr ai zbulon rndsin e teoris s evolucionit
pr Komunizmin.
Marksi e shfaqi simpatin e tij pr Darvinin, duke ia
kushtuar atij veprn e tij m t rndsishme, "Das
Kapital" (Kapitali). Kopja e ktij libri q iu drgua
Darvinit prmbante nj dedikim nga ana e vet Marksit,
i cili e prshkruante veten si nj "admirues i sinqert" i
natyralistit anglez.81
Edhe Engelsi e pranon admirimin e tij pr Darvinin:
Natyra sht prova e dialektiks dhe nuk duhet ln
pa thn se, fundja, natyra vepron n mnyr
dialektike e jo metafizike Lidhur me kt, Darvinit
duhet ti prmendet emri para t tjerve.82
Engelsi lavdronte Darvinin njlloj si Marksin. Ai
shkruan:
"Ashtu sikurse Darvini zbuloi ligjin e evolucionit n
natyrn organike, po ashtu edhe Marksi zbuloi ligjin
e evolucionit n historin njerzore."83
N nj vepr tjetr t tij, Engelsi theksoi rndsin e
nxjerrjes nga Darvini t nj teorie q i kundrvihej fes:
Ai (Darvini) i dha konceptit metafizik t natyrs
goditjen m t rnd, duke provuar se bota e sotme
organike bimt, kafsht, e si rrjedhim edhe njeriu
sht produkt i nj procesi evolucioni q vazhdon prej
miliona vjetsh.84
Prve ksaj, Engelsi tregoi se si e kishte pranuar ai
teorin e Darvinit, duke shkruar nj artikull t titulluar
82
HARUN JAHJA
"Roli q ka luajtur puna, n kalimin nga majmuni te

njeriu".
Shkenctari amerikan Conway Zirckle shpjegon se
prse themeluesit e Komunizmit e pranuan menjher
teorin e Darvinit:
Marksi dhe Engelsi e pranuan evolucionin thuajse
menjher pasi Darvini botoi librin "Origjina e
llojeve". Evolucioni, natyrisht, ishte pikrisht ajo q
themeluesve t Komunizmit u duhej pr t shpjeguar
se si njerzimi mund t kishte ardhur n ekzistenc pa
ndrhyrjen e ndonj force t mbinatyrshme dhe, pr
pasoj, ai mund t prdorej pr t mbshtetur bazat e
filozofis s tyre materialiste. Prve ksaj, interpretimi
i evolucionit nga Darvini, sipas t cilit, evolucioni
kishte ndodhur nprmjet przgjedhjes natyrore, u
dha atyre nj hipotez t ndryshme nga ajo e
shpjegimit teologjik mbizotrues t faktit t vrejtur
se t gjitha format e jets u jan prshtatur kushteve
t tyre.85
Tom Bethel, gazetar i revists "Harper Magazine",
shpjegon lidhjen midis Marksit dhe Darvinit, si m
posht:
Marksi nuk e admironte librin e Darvinit pr arsye
ekonomike, por pr arsyen m thelbsore se universi
i Darvinit ishte thjesht materialist dhe se shpjegimi i tij
nuk prfshinte m ndonj lidhje me shkaqe t
pavzhgueshme jomateriale jasht apo "prtej" tij. N
kt aspekt t rndsishm, Darvini dhe Marksi ishin
shok pr kok.86
Sot, lidhja midis Darvinizmit dhe Marksizmit sht
nj e vrtet e pranuar nga t gjith. Biografit e Marksit
gjithmon e bjn t qart nj gj t till. Pr shembull,
nj biografi e Karl Marksit e prshkruan kt lidhje n
kt mnyr:
"Darvinizmi paraqiti nj sr faktesh q mbshtesin
Marksizmin dhe shtjellojn t vrtetn e tij. Prhapja e
83
HARUN JAHJA
ideve darviniste evolucionare krijoi nj terren pjellor t

prshtatshm pr idet marksiste dhe i hapi rrugn
prvetsimit t tyre nga klasa puntore Marksi, Engelsi
dhe Lenini u dhan vler t madhe ideve t Darvinit.
Ata nxorn n pah rndsin e tyre shkencore dhe, n
kt mny, u prshpejtua prhapja e ktyre ideve."87
Si e kemi par, Marksi dhe Engelsi besonin me gzim
se koncepti i evolucionit prbnte nj prkrahje
shkencore pr botkuptimin e tyre ateist, por ky gzim
doli i parakohshm. Teoria e evolucionit u pranua
gjersisht, sepse ishte propozuar n nj ambjent
shkencor primitiv, si ai i shekullit XIX. Ajo ishte e
mbushur me pasaktsi dhe nuk mbshtetej n asnj lloj
prove shkencore. Shkenca q njohu zhvillim t madh
n gjysmn e dyt t shekullit XX, e nxori t pavlefshme
teorin e evolucionit. (Pr hollsi t mtejshme, shih
librin e shkruar nga Harun Jahja: "Gjunjzimi i
Evolucionit", i prkthyer dhe n shqip) Kjo, n t njjtn
koh, nnkuptonte shembjen e mendimit komunist dhe
materialist, por ngaq shkenctart me pikpamje
materialiste e dinin se shembja e Darvinizmit
nnkuptonte, gjithashtu, edhe rrnimin e ideologjive t
tyre, ata provuan t gjitha metodat e mundshme pr
tua mbajtur t fsheht njerzve rnien e Darvinizmit.
Admirimi i pasuesve t
Marksit dhe Engelsit pr Darvinin
Pasuesit e Marksit dhe Engelsit, q shkaktuan
vdekjen e miliona njerzve dhe u bn shkak q qindra
miliona t tjer t jetonin n vuajtje, dhun e terror, e
pranuan teorin e evolucionit, duke shprehur gzim e
interes t madh.
John N. Moore flet pr lidhjet mes evolucionit dhe
udhheqsve sovjetik, t cilt vun n jet idet e
Marksit dhe Engelsit n Rusi:
Mnyra e t menduarit t udhheqsve t BRSS-s
sht rrnjosur thell n kndvshtrimin evolucionist.88
84
HARUN JAHJA
Ishte Lenini ai q bri t mundur q projekti i Marksit

pr revolucionin komunist t realizohet. Lenini,
udhheqsi i lvizjes bolshevike komuniste n Rusi,
synonte t rrzonte me forcn e armve regjimin e carit.
Kaosi pas Lufts s Par Botrore u krijoi bolshevikve
mundsin q po krkonin. N tetor 1917, me Leninin n
krye, komunistt morn pushtetin me forcn e armve.
Pas revolucionit, Rusia u shndrrua n aren lufte civile
t prgjakshme 3 vjeare, mes komunistve dhe
prkrahsve t carit.
Ashtu si udhheqsit e tjer komunist, Lenini shpesh
theksonte se teoria e Darvinit ishte baza themelore e
filozofis materialiste dialektike. Nj prej thnieve t tij
zbulon mendimin e tij pr Darvinizmin:
Darvini i dha fund besimit se llojet e bots bimore e
shtazore nuk kan asnj lidhje me njra-tjetrn dhe se
ato jan krijuar prej Zotit e, si rrjedhim, jan t
pandryshueshme.89
Edhe Trocki, q pranohej si arkitekti m i rndsishm
i Revolucionit Bolshevik pas Leninit, i dha rndsi t
madhe Darvinizmit. Ai e pohoi admirimin e tij pr
Darvinin kshtu:
Zbulimi i Darvinit sht triumfi m i madh i
dialektiks n gjith fushn e materies organike.90
Pas vdekjes s Leninit n vitin 1924, Stalini, q njihet
si diktatori m gjakatar n historin e njerzimit, u vu n
krye t Partis Komuniste. Gjat 30 viteve t tij n
pushtet, Stalini do t vrtetonte se sa sistem i
pamshirshm ishte komunizmi. Lvizja e par e
rndsishme e Stalinit ishte marrja, n emr t shtetit, e
tokave t fshatarve q prbnin 80% t popullsis s
Rusis. N emr t ksaj politike kolektivizimi, q kishte
pr qllim zhdukjen e prons private, t gjitha
prodhimet e fshatarve rus u mblodhn me dhun nga
zyrtar t armatosur. Pr pasoj, plasi nj zi buke e
tmerrshme. Miliona gra, fmij dhe pleq q nuk gjenin
asgj pr t ngrn vdisnin, duke u prplitur nga uria.
85
HARUN JAHJA
Numri i t vdekurve vetm n Kaukaz arriti 1 milion.

Stalini drgoi qindra mijra njerz q tentuan t mos
i bindeshin ksaj politike n kampet e tmerrshme t
puns n Siberi. Kto kampe, ku t burgosurve u dilte
shpirti n pun, u kthyen n varr pr pjesn m t madhe
t ktyre njerzve. Nga ana tjetr, dhjetra mijra njerz
u ekzekutuan nga policia sekrete e Stalinit. Miliona t
tjer u detyruan t shprnguleshin n viset m t largta
t Rusis, prfshir turqit e Krimes dhe Turkmenistanit.
Me kto politika gjakatare e mizore, Stalini vrau 20
milion njerz. Historiant kan zbuluar se ky
barbarizm i jepte atij knaqsi t madhe. Ai ndjente
knaqsi kur ulej n tryezn e tij n Kremlin dhe
shqyrtonte listn e atyre q kishin vdekur n kampet e
prqendrimit ose q ishin ekzekutuar.
Prve gjendjes psikologjike, n t ciln ndodhej,
ndikimi kryesor q e nxiti t bhej nj vrass i till i
pamshirshm ishte filozofia materialiste q ai besonte.
Nga vet fjalt e Stalinit, baza themelore e ksaj filozofie
ishte teoria e evolucionit. Ai shpjegonte rndsin q u
jepte ideve t Darvinit:
Jan tri gjra q ne bjm pr t liruar mendjet e
studentve tan. E kishim pr detyr tu msonim atyre
moshn e toks, prejardhjen gjeologjike dhe parimet e
Darvinit.91
Kur Stalini ishte ende gjall, nj shok i ngusht
fmijrie, n librin "Ngjarje t rndsishme n jetn e
Stalinit", tregon si ishte br ateist Stalini:
Q n mosh shum t re, kur ishte ende nxns n
shkolln klerike, shoku Stalin ka treguar se ka pasur nj
mendje kritike dhe ka shfaqur ndjenja revolucionare.
Ai filloi t lexoj Darvinin dhe u b ateist.92
N t njjtin libr, G. Glurxhidze, nj shok fmijrie
i Stalinit tregon se si Stalini kishte nisur t mos besonte
m n Zot dhe i kishte thn se arsyeja ishte libri i
Darvinit, duke e nxitur q ta lexonte edhe ai.93
Nj tregues i rndsishm i besimit t verbr t
86
HARUN JAHJA
Stalinit n teorin e evolucionit ishte mospranimi n

sistemin shkollor sovjetik i ligjeve gjenetike t Mendelit
n kohn kur erdhi n pushtet. Kto ligje, q ishin
pranuar nga e gjith bota e shkencs q nga fillimi i
shekullit XX, mohonin pretendimin e Lamarkut se
"tiparet e fituara mund t prcillen te brezat pasardhs".
Shkenctari rus Lisenko e shihte kt si nj goditje t
fuqishme kundr teoris s evolucionit dhe, n t njjtn
koh, si nj rrezik t madh, ndaj dhe ia tregoi Stalinit
mendimet e tij. Stalinit i bn prshtypje mendimet e
Lisenkos dhe e emroi kryetar t shoqatave shkencore
zyrtare. Kshtu, shkenca gjenetike, e cila i kishte dhn
nj goditje t rnd evolucionit, nuk u pranua nga asnj
shoqat apo shkoll shkencore n Bashkimin Sovjetik,
derisa vdiq Stalini.
Gjat sundimit t Stalinit, Bashkimi Sovjetik ishte
kthyer n nj mjedis ku mbretronte kaosi, ku pr
miliona njerz jeta ishte prher n rrezik dhe ku mund
t arrestoheshin nga asti n ast, paka se skishin br
asnj krim pr t vuajtur tortura t paimagjinueshme.
Kur analizojn kto ngjarje, disa komentues t
historis bjn gabim kur mundohen t provojn se
shkaku kryesor i gjith ksaj barbarie e mizorie t
pashpirt ishte se njerz si Lenini, Stalini, Mao, Hitleri
dhe Musolini karakterizoheshin nga psikopatia dhe
ekuilibri mendor. far rastsie sht kjo q e gjith
bota ra n duart e njerzve t ekuilibruar psikologjikisht
n t njjtn koh? Esht e qart se t gjith kta njerz
dhe ideologji kan pir nga i njjti burim. Me pak fjal,
nj pal tjetr ishte fajtore bashk me ta. Shkaku q kta
udhheqs t pashpirt trhiqnin pas vetes miliona njerz
dhe q u lejoi atyre t bnin krime, ishte prkrahja
"shkencore" q u dha filozofia materialiste dhe
Darvinizmi.
Mao Ce Duni: ambasadori i

Darvinit dhe i Marksit n Kin
Ndrkoh q Stalini zbatonte regjimin e tij totalitar,
nj tjetr regjim komunist, i cili e shihte Darvinin si
87
HARUN JAHJA
mbshtetjen e tij shkencore, u vendos n Kin.

Komunistt, nn udhheqjen e Mao Ce Dunit, erdhn n
pushtet n vitin 1949 pas nj lufte t gjat civile. Maoja
krijoi nj regjim shtyps dhe gjakatar, njlloj si aleati i tij,
Stalini, i cili e prkahu mjaft. Kina u b skena e
ekzekutimeve t panumrta politike. N vitet q do t
vinin, militantt e rinj t Maos, t njohur si "Rojet e
Kuqe", do ta fusnin vendin n nj atmosfer tmerri t
vrtet.
Maoja shpalli hapur bazn filozofike t sistemit q
krijoi, duke thn: "Socializmi kinez mbshtetet te
Darvini dhe teoria e evolucionit."94
Duke qen marksist, ateist dhe ndjeks besnik i
evolucionit, Maoja dha urdhr q materialet e leximit
q do t prdoreshin n institucionet arsimore gjat ksaj
periudh fillestare, t pagzuar me emrin "Hapi i madh
prpara", t ishin shkrimet e arls Darvinit, si dhe
materiale t tjera q prkrahnin paradigmn e
evolucionit.95
Kur komunistt kinez erdhn n pushtet, ata
prdorn teorin e evolucionit si baz pr ideologjin e
tyre. N fakt, intelektualt kinez e kishin pranuar
teorin e evolucionit koh m par.
Gjat shekullit XIX, Perndimi e konsideronte Kinn
si nj gjigand t fjetur, t izoluar dhe t zhytur n traditat
e lashta.
Pak evropian e kuptuan se me sa etje i thithn
intelektualt kinez idet darviniste evolucioniste dhe
pan tek ato ide nj nxits shpresdhns pr prparim
dhe ndryshim. Sipas shkrimtarit kinez Hu Shin ("Living
Philosophies:", 1931), kur n vitin 1898 u botua libri i
Thomas Huxley, "Evolucioni dhe Etika", ai u brohorit
dhe u pranua menjher nga intelektualt kinez. T
pasurit sponsorizuan botime t lira n gjuhn kineze,
n mnyr q ato t prhapeshin n masat e gjera t
popullit.96
Kshtu, njerzit q u kthyen kah Komunizmit dhe
udhhoqn revolucionin komunist ishin ata intelektual
88
HARUN JAHJA
q ishin "ndikuar thell" prej ideve darviniste.

Nuk ishte e vshtir pr Kinn, pavarsisht nga
historia dhe besimet e saj t forta panteiste, t hynte n
darn e Darvinizmit dhe Komunizmit. N nj artikull n
revistn "New Scientist", filozofi darvinist kanadez
Michael Ruse thot n lidhje me Kinn e fillimit t
shekullit t njzet:
Kto ide zun rrnj menjher, sepse Kina nuk i
kishte pengesat e natyrshme intelektuale e fetare pr
evolucionin q shpesh ekzistonin n Perndim. Dhe
me t vrtet, nga disa an, Darvini ngjante pothuajse
si kinez! Mendimi taoist dhe neokonfucian gjithmon
kishte theksuar "sendsin" te qeniet njerzore. Fakti
q ne kemi gjra t prbashkta me kafsht nuk
prbnte ndonj tronditje t madhe N kohn e
sotme, filozofia zyrtare sht Marksizm-Leninizmi,
por pa mnyrn materialiste laike t Darvinizmit (q
tani prbn filozofin e gjer sociale), nuk do t ishte
prgatitur terreni pr Maon dhe revolucionart e tij
q t mbillnin farn e t vilnin t korrat e tyre.97
Si thot m lart Michael Ruse, me ngulitjen e ideve
darviniste, Kina e prqafoi pa probleme Komunizmin.
Populli kinez, i mashtruar nga idet darviniste, rrinte e
bnte sehir kur kryheshin t gjitha masakrat e Mao Ce
Dunit, nj prej vrassve m t paprmbajtur t historis.
Jo vetm n Kin, por edhe n shum vende t tjera,
Komunizmi ishte shkaku i prleshjeve, akteve t
prgjakshme, terrorizmit dhe lufts civile. Turqia ishte
nj prej tyre. N vitet 60 dhe 70, grupet q rrmbyen
armt kundr shtetit, me ndrrn q t zhvillonin nj
revolucion komunist n vend, e futn Turqin n nj
atmosfer t errt terrorizmi. Pas 1980-s terrorizmi
komunist u bashkua me rrymn e separatizmit, duke u
br shkaku i vdekjes s dhjetra mijra turqve, policve
e ushtarve n krye t detyrs.
Ideologjia komuniste, q solli gjakderdhje n bot n
kt mnyr pr 150 vjet rresht, u gjend gjithmon krah
89
HARUN JAHJA
pr krah me Darvinizmin. Edhe sot e ksaj dite,

komunistt jan prkrahsit m t flakt t Darvinizmit.
Sa her q njeriu hedh syt nga qarqet q e mbrojn me
kokfortsi teorin e evolucionit, gati n do vend t
bots, shikon marksistt ne rreshtin e par, sepse si ka
thn Karl Marksi, teoria e evolucionit prbn bazn e
ideologjis komuniste nga aspekti i shkencs natyrore
dhe i siguron prkrahjen m t rndsishme shkencore
mungess s besimit fetar t komunistve.
Baza e aleancs midis Darvinizmit

dhe Komunizmit: Urrejtja pr fen
Si e shpjeguam m sipr, arsyeja kryesore q
materialistt dhe komunistt u kapn fort pas
Darvinizmit sht prkrahja q siguron Darvinizmi pr
ateizmin. Filozofia materialiste ka ekzistuar gjat gjith
historis, por, deri n shekullin XIX, shumica e filozofve
nuk kishin shkuar m tej se librat e teoris. Shkaku
kryesor pr kt ishte se deri n at koh shumica e
njerzve t shkencs besonin n Zot dhe n realitetin e
krijimit, por n shekullin XIX, filozofia materialiste dhe
teoria e Darvinit filluan t zbatoheshin n shkencat
natyrore. Darvinizmi ishte baza m e rndsishme pr
kulturn materialiste jofetare, e cila vuri vuln e saj n
shekullin XIX, por e tregoi fytyrn e vrtet kryesisht
n shekullin XIX. Ideologjit q lindn nga kjo kultur
materialiste, si e kemi shqyrtuar, u bn shkaku i dy
luftrave botrore, i luftrave civile t panumrta, i akteve
terroriste, i genocidit, i shfarosjeve dhe barbarizmit. Pr
shkak t ktyre katastrofave, dhjetra milliona njerz
humbn jetn, ndrsa qindra miliona u shtypn
paturpsisht dhe provuan mbi kurriz keqtrajtimet m
barbare. Shembja e qindra kishave dhe xhamive nga
Stalini sht thjesht nj tregues i urrejtjes s Komunizmit
ndaj fes. N librin e tij "Lufta e gjat kundr Zotit",
Henry Morris prshkruan lidhjen n kt mnyr:
Pavarsisht nga mangsit shkencore, karakteri, gjoja
shkencor i evolucionit sht prdorur pr t justifikuar
90
HARUN JAHJA
POL POTI DHE

"FUSHAT E VDEKJES"
TE KMEREVE TE KUQ
vitet 1975-1979, gjat sundimit t Pol Potit, u vran
2 milion njerz nga popullsia 7 milionshe e
Kamboxhias. Duke i llogaritur n prqindje popullsie,
vrasjet e Pol Potit, i cili ndrronte t krijonte nj shtet
komunist t prsosur, ishin m t mdha se ato t Hitlerit
e Stalinit. Objektivi kryesor i Pol Potit ishin doktort,
inxhiniert e shkenctart, me pak fjal, intelektualt e
vendit. Ai i vriste ata pa mshir. Madje ishte dhn edhe
urdhr q t vritej "kushdo q mbante syze". Si pasoj e
ktyre vrasjeve njerzore, u shfaqn "fushat e vdekjes"
q zgjatn me vite.
Logjika q prdornin oficert e Kmerit t Kuq pr t
justifikuar masakrat e tyre prmblidhej me kto fjal: "Po
t t mbajm, nuk fitojm gj. Po t t humbasim, nuk
humbasim gj." Ata vran kdo q e konsideronin apo
edhe dyshonin se ishte i padobishm dhe i dmshm.
T paktn nj pjestar nga do familje ka humbur jetn
n kto masakra.
Pol Poti, pr t cilin jeta e njeriut svlente asgj,
besonte se familja i zinte rrugn vizionit t tij radikal pr
Socializmin. Ai u prpoq ta hiqte qafe iden e familjes,
duke i prar familjet e duke i detyruar njerzit t jetonin
n vende t prbashkta. E njjta politik ishte zbatuar
nga Stalini n Rusi. N fillim u morn tokat fshatarve,
pastaj u dhan parcela t vogla toke n zona t
shprndara qllimisht dhe shum larg njra-tjetrs. Si
rezultat, me qllim q nj familje t punonte arat e saj, t
ndara n parcela t vogla toke, pjestart e familjes
detyroheshin t jetonin t ndar nga njri-tjetri.
Robert Templer, "Pol Pots Legacy of Horror", The Age, 18 prill

1998, http://dithpran.org/PolPotegacy.htm.
t gjitha llojet e sistemeve dhe praktikave jofetare. M

i suksesshmi prej tyre, deri tani, duket se sht
Komunizmi. Ithtart e tij kudo n bot jan mashtruar
t besojn se Komunizmi duhet t jet i vrtet, pasi
bazohet n shkencn e evolucionit.98
Armiqsia q ushqente komunizmi dhe materializmi
91
HARUN JAHJA
pr fen e tregoi veten gjat kryengritjes bolshevike.

Kishat dhe xhamit u shembn dhe ndr kategorit e
atyre q u prjashtuan nga "shoqria e re socialiste",
besimtart zinin nj vend t rndsishm. Pavarsisht
nga fakti se pjesa m e madhe e shoqris ishte fetare, ata
u penguan t kryenin detyrat fetare. Me qllim q t
evitohej e djela, kur t krishtert shkonin n kish, u
hoq koncepti i nj dite pushimi pr t gjith. do njeri
do punonte 5 dit, por dita e pushimit mund t isht nj
dit fardo. Kjo mas u mor nga komunistt "pr t
lehtsuar luftn pr eliminimin e fes".99 Pas ksaj, n
vitin 1928 dhe 1930, taksat q paguanin besimtart u
rritn 10 her, u hoqn triskat e tallonat e ushqimit dhe
ata nuk mund t prdornin m shrbimet shndetsore,
q do t thot se ata nuk gzonin m t drejta qytetare. Ata
shpesh arrestoheshin, shkarkoheshin nga postet q
kishin dhe internoheshin. N vitin 1936 rreth 65% e
xhamiave dhe 70% e kishave ishin shkatrruar.
Masa t dhunshme kundr fes u morn edhe n
Shqipri. Udhheqsi komunist i Shqipris, Enver
Hoxha, n vitin 1967 e shpalli Shqiprin si vendin e
par "t pafe". Besimtart u arrestuan pa asnj arsye e
disa prej tyre u vran kur ishin n arrest. N vitin 1948
dy peshkop dhe 5.000 besimtar u qlluan. Edhe
muslimant u trajtuan n t njjtn mnyr. Revista
letrare mujore "Nntori" njoftoi se 2169 xhami dhe kisha
ishin mbyllur, nga t cilat 327 ishin vende adhurimi
katolike.
Shkaku i ktyre veprimeve ishte, pa dyshim, qllimi
i Komunizmit pr t formuar shoqri q do t mohonin
ekzistencn e Zotit dhe do t besonin e vlersonin vetm
materien. N fakt, ky ishte nj prej objektivave kryesore
t Komunizmit, sepse udhheqsit komunist e dinin
q ata do t mund t sundonin si t donin vetm mbi
njerz t pandjeshm t shndrruar n makina, q nuk
e njihnin frikn ndaj Zotit dhe q kishin prirjen t
kryenin vrasje e shtypje sa her t urdhroheshin.
Pretendimet e Darvinizmit, t cilat i siguruan
mbshtetje ateizmit dhe justifikuan t gjitha llojet e
92
HARUN JAHJA
shtypjes dhe barbaris, inkurajuan n kt mnyr t

gjitha ideologjit q solln gjakderdhje dhe e cilsuan
jetn njerzore si dika t pavler. Kjo sht arsyeja pse
shekulli i fundit kaloi i mbushur me luftra t tejzgjatura,
masakra, akte dhune e armiqsi.
Shtypja dhe dhuna q i solln

bots komunistt darvinist
Anarkia dhe terrori jan dy prej veglave t
domosdoshme t Marksizmit dhe Komunizmit. Prirja
e Marksizmit pr terrorizm e dhun u shfaq n
eksperimentin e Komuns s Parisit, kur Marksi ishte
ende gjall. Terrorizmi u b nj pjes e domosdoshme e
ideologjis komuniste pr Leninin, sidomos n kohn
kur ai po e kthente n praktik teorin e Marksit. Si do
t shihet n faqet n vijim, n kohn ton, udhheqsit
komunist mbahen mend pr shtypjen dhe vrasjet q
kan kryer. Megjithat, pavarsisht nga kjo, disa qarqe
ende mbulojn muret me fotografit e ktyre vrassve t
pamshirshm, q i kan duart t lyera me gjak, dhe
ende i pranojn kta sadist si msuesit e tyre.
Sado q disa komunist pretendojn se dhuna dhe
terrorizmi nuk jan praktika komuniste dhe se ato jan
shfaqur vetm n disa mnyra t zbatimit t
Komunizmit tek individ t caktuar, e sado q t
prpiqen pr ta shfajsuar Komunizmin, ka nj t vrtet
t pamohueshme: Themeluesit e Komunizmit
personalisht e mbronin dhunn dhe terrorizmin dhe
i shihnin si thelbsor pr ideologjin e tyre. Analisti
politik amerikan Samuel Francis ka thn kshtu lidhur
me kt shtje:
Marksi dhe Engelsi ishin, n prgjithsi, specifik
kur kmbngulnin se revolucioni gjithmon do t ishte
i dhunshm dhe se revolucionart duhet t prdorinin
dhunn kundr sunduesve e, madje n disa raste, ata e
shprehn vrtet prkrahjen e tyre ndaj terrorizmit.100
Karl Marksi ka thn: "Kryengritja sht nj art, po aq
sa edhe lufta." Ai pranoi si parim t vetin kto fjal t
93
HARUN JAHJA
Dantonit, nj prej emrave m t shquar n "politikn

revolucionare": "De laudae, de laudae, enore de
laudae" (Guxim, guxim, gjithmon guxim!)101
Ka deklarata t qarta nga Lenini n lidhje me
domosdoshmrin e ushtrimit t terrorit n mnyr
sistematike. Ja disa prej tyre:
N t vrtet, shteti ssht gj tjetr, vese nj makin
pr shtypjen e nj klase nga nj tjetr. Diktatura sht
rregull q mbshtetet drejtprdrejt te forca dhe q nuk
kufizohet nga ligjet Diktatura revolucionare e
proletariatit sht rregull i fituar dhe i mbajtur
nprmjet ushtrimit t dhuns nga proletariati kundr
borgjezis, rregull q nuk kufizohet nga ndonj ligj.102
Ne nuk jemi aspak kundr vrasjeve politike Vetm
n lidhje t drejtprdrejt e t menjhershme me
lvizjen e mass, mund dhe duhet t jen t vlefshme
aktet terroriste individuale.103
Pr tu shndrruar n forc, puntort me ndrgjegje
klasore duhet t fitojn shumicn n ann e vet. Pr sa
koh q nuk prdoret dhun kundr njerzve, nuk
mbetet rrug pr t ardhur n pushtet.104
Duke folur n nj mbledhje t puntorve, Lenini
lshoi nj deklarat t tmerrshme pr t treguar se sa i
domosdoshm ishte pr ta terrorizmi:
N qoft se masat e popullit nuk ngrihen spontanisht,
kjo st on asgjkundi Sepse pr sa koh q ne nuk
arrijm ti trajtojm spekullatort ashtu si e meritojn
- me nj plumb koks - nuk do t arrijm asgjkundi.105
Nj prej udhheqsve m t rndsishm t
Revolucionit t Tetorit n Rusi, Trocki, thot kt pr t
konfirmuar fjalt e Leninit:
Por revolucioni i krkon klass revolucionare q t
arrij qllimin e saj me t gjitha mnyrat e
disponueshme, po t jet nevoja, me kryengritje t
armatosur; po t krkohet, edhe me terrorizm.106
Trocki, n nj tjetr fjalim, shkon edhe m tej:
94
HARUN JAHJA
"Rrugzgjidhja jon e vetme tani sht lufta civile.

Lufta civile sht lufta pr buk Rroft lufta civile!107
Kto parime t teoricienve komunist si Lenini dhe
Trocki u vun n zbatim n revolucionin bolshevik n
Rusi. Gjat periudhs revolucionare t vjeshts s 1917s filluan masakra n shkall t gjer, plakitje dhe
dhun e pabesueshme. Ata njerz q ishin kundr
revolucionit, apo q dyshoheshin se ishin kundr
revolucionit, i grumbullonin pa asnj arsye, i arrestonin
dhe i pushkatonin, ndrsa shtpit ua plakitnin dhe
ua rrnonin. Terrorizmi, q filloi me Leninin dhe Trockin,
vazhdoi dhe u keqsua edhe m shum gjat viteve t
sundimit t Stalinit. Harrison E. Salisbury, i gazets "The
New York Times", i prshkroi kampet e burgjeve t
sistemit sovjetik si:
nj kontinent i tr terrori... N krahasim me ata q
u bn shkak pr qindra mijra ekzekutime dhe
miliona vdekje n sistemin sovjetik t terrorit, cart
duken pothuaj zemrmir Na tmerron mendimi i
nj ligsie sistematike, t shndrruar n rutin, pr
shkak t s cils 3-4, a m shum, milion burra e gra
u dnuan do vit me pun t detyruar dhe internim t
prjetshm. Gjykimet ishin aq arbitrare, saq t
burgosurve shpesh nuk u thuhej se cili ishte dnimi i
tyre108
Popujt jorus dhe sidomos turqit e Krimes, turqit e
Azis Qendrore dhe kazakt ishin t pambrojtur nga
terrorizmi i ushtruar nga sistemi sovjetik. Gjyqe t
veanta, t quajtur "troiki", u ngritn pr spastrimin e
shoqris ruse nga kazakt. Vetm n tetor t vitit 1920,
kto "troiki" dnuan me vdekje m shum se 6000 njerz.
Familjet, e nganjher edhe fqinjt e atyre q ishin
kundrshtar t regjimit dhe nuk ishin kapur, merreshin
rregullisht peng dhe drgoheshin n kampet e
prqendrimit. Martin Latsisi, drejtori i nj prej ktyre
kampeve n Ukrain, pohoi n nj nga raportet e tij se
ato ishin kampe t vdekjes:
95
HARUN JAHJA
T mbledhur tok n nj kamp pran Maikopit, pengjet,

grat, fmijt e pleqt mbijetojn n kushtet m t
tmerrrshme, n t ftohtin e baltn e tetorit Ata po
vdesin si miza. Grat jan gati t bjn gjithka pr ti
shptuar vdekjes. Ushtart q ruajn kampin prfitojn
nga kjo gj dhe i trajtojn si prostituta.109
Nn ndikimin e Darvinit, revolucionart komunist
vrisnin njerz me mnyra t mendurish. Nga
dokumentet e kohs del se qllimi i tyre i vetm ishte
shfarosja e plot. Dukej sikur ata besonin se sa m shum
njerz t vrisnin, aq m shum sukses do t korrnin. Q
ata kishin n plan t zhduknin cilindo nga ata q
dyshohej se ishte kundr revolucionit, del n nj prej
vendimeve t tyre:
Pjatigorsk eka (Komiteti i Jashtzakonshm pr Luftn
ndaj Kundrrevolucionit) vendosi pa hezituar t
ekzekutoheshin 300 njerz n dit. Ata e ndan
qytetin n lagje t ndryshme, morn nj numr t
caktuar njerzish nga secila dhe urdhruan partin t
prpilonte lista ekzekutimi N Kislovodsk, pr
shkak se askujt nuk i erdhi ndr mend nj ide m e
mir, u vendos t vriteshin njerz q ishin shtruar n
spital.110
Si u njoftua n kryeartikullin e gazets "Krasnji Mje"
(Shpata e Kuqe), prkrahse e komunistve, pr ta nuk
kishte gj t ndaluar dhe besonin
se duhej t derdhej gjak q t
prftohej ngjyra e flamurit t
kuq.
Pr ne gjithka sht e
lejueshme, sepse ne jemi t
part q ngrem shpatn jo
pr t shtypur racat dhe
pr ti mbajtur n skllavri,
por
pr
t
liruar
njerzimin nga prangat
Gjaku? Le t derdhet gjaku
96
HARUN JAHJA
lum! Le ta njollos gjaku prgjithmon flamurin e

zi t piratve q valvit borgjezia dhe le t jet
prgjithmon i kuq si gjaku flamuri yn! Sepse vetm
nprmjet vdekjes s bots s vjetr mund ta lirojm
veten prgjithmon nga kthimi i atyre akejve!111
Prve gjith ksaj torture, Stalini krijoi "njsit e
rekuizimit" pr tua marr me dhun prodhimin
fshatarve. Kto njsi ishin prgjegjse pr t gjitha llojet
e shtypjeve. M 14 shkurt 1922 nj inspektor shkruan:
Abuzimet me postin nga njsit e rekuizimit, t flasim
hapur, tani kan arritur nivele t pabesueshme.
Rregullisht, fshatart q arrestohen mbahen mbyllur n
plevica t mdha pa ngrohje, pastaj qllohen me
kamzhik dhe krcnohen me ekzekutim.
Ata q nuk e kan plotsuar t gjith kuotn e tyre,
jan detyruar q t vrapojn lakuriq prgjat rrugs
kryesore t fshatit dhe pastaj t mbyllen n nj hangar
tjetr pa ngrohje. Nj numr i madh grash jan rrahur
derisa kan humbur ndjenjat dhe pastaj jan flakur
lakuriq n gropa t hapura n bor112
Stalini besonte se Spanja paraqiste mundsi t mira
pr BRSS-n dhe se ndrhyrjet n at vend do t jepnin
frytet e tyre. Pr kt arsye, ai u mbajti ann dhe
prkrahu komunistt n Luftn Civile t Spanjs, por
bashk me ta, n Spanj vrshoi terrorizmi i BRSS. Nj
shembull i shtypjes dhe torturs n at vend ishte kampi
i prqendrimit ku u mbajtn 200 antistalinist n fillim
t 1938-s. "Kur stalinistt vendosn t hapnin nj eka
(komitet i jashtzakonshm)..."- kujton nj viktim.
... Ishte nj varrez e vogl q po pastrohej aty afr.
ekistve u erdhi nj ide e mbrapsht: ata do ti linin
varret hapur, me skeletet dhe trupat q kalben n sy t
t gjithve. Pikrisht atje i zgjidhn shtjet m t
vshtira. Ata kishin disa metoda torturimi shum
brutale. Shum t burgosur vareshin nga kmbt,
kokposht, pr dit t tra. T tjer i mbyllnin n
dollape shum t vegjl vetm me nj vrim t vockl
97
HARUN JAHJA
ajri afr fytyrs, pr t marr frym Nj prej

metodave m t tmerrshme njihej si "sirtari": t
burgosurit ishin t detyruar t rrinin gali brenda disa
kutive shum t vogla katrore pr dit t tra. Disa
mbaheshin atje pa qen n gjendje t lviznin nga tet
deri n dhjet dit.113
N 1931 Papa Piu XI u shpreh n kt mnyr rreth
dhuns q ushtronte Komunizmi n bot n qarkoren
"Quadragesimo Anno":
Komunizmi mson dhe synon dy objektiva: luft t
rrept klasash dhe zhdukje t prons private. Ai se
bn kt fshehurazi apo me metoda t maskuara, por
publikisht dhe duke prdorur do lloj mjeti t
mundshm, madje edhe m t dhunshmin. Pr t
arritur kto objektiva, ai nuk stepet para asgjje, pr t
ciln duhet ndjer respekt apo nderim. Kur vjen n
pushtet, ai sht i egr n mizorin dhe veprimet e tij
njerzore. Vrasjet dhe shkatrrimi i tmerrshm, me
an t t cilave ka ln t shkreta vise t
mdha t Evrops Lindore dhe Azis,
dshmojn pr kt.114
Si thuhet m sipr, qllimi
kryesor i Komunizmit ishte nj
Prkrahsit komunist t Maos i

ndshkonin me mnyra mizore
kundrshtart e tyre n luftn civile,
n fillim duke i poshtruar para
njerzve dhe pastaj duke i vrar.
98
HARUN JAHJA
luft klasash e pamshirshme, si dhe asgjsimi i plot e

prons private. Me fjal t tjera, qllimi ishte t zbatohej
teoria e evolucionit, t ciln Darvini e kishte zbatuar n
fushn biologjike, me shoqrit njerzore dhe, n t
njjtn koh, qeniet njerzore duhet t ishin, si kafsht
e egra n natyr, n konflikt t prhershm.
Katastrofat q solli komunizmi nuk mbaruan n Rusi.
Nj prej vendeve q u prek m shum nga terrori i kuq
ishte edhe Kina.
Darvinisti Mao Ce Dun dhe masakrat e tij

Udhheqsi komunist i Kins, Mao, kishte dy
udhrrfyes: njri prej tyre, si e kemi prmendur m
par, ishte Darvini, kurse tjetri ishte Stalini. T dy kta
emra vdekjeprurs, q bashkoheshin n personalitetin
e Maos, uan n tragjedi t mdha dhe lan gjurmn e
tyre n nj periudh t gjat e t errt t historis s
Kins. Gjasht deri n dhjet milion njerz u vran me
urdhr t Maos, dhjetra miliona "kundr-revolucionar"
kaluan pjesn m t madhe t jets s tyre n burg, ku 20
milion prej tyre vdiqn. 20 deri n 40 milion njerz
vdiqn nga uria n vitet 1959-1961, gjat periudhs s
quajtur "Hapi i Madh Prpara", si pasoj e politikave
ekstremiste t Maos. Masakra e qershorit 1989 n
Sheshin "Tienanmen" (rreth 1000 t vdekur) sht nj
shembull i asaj q Kina ka vuajtur n historin e saj t
kohve t fundit. Vrasjet dhe genocidi kundr turqve
musliman n Turkmenistanin Lindor vazhdojn ende.
Gjra t pabesueshme ndodhn gjat revolucionit
komunist n Kin. Njerzit, nn ndikimin e nj lloj
hipnotizimi masiv, prkrahn t gjitha llojet e
barbarizmit dhe e treguan kt prkrahje duke
brohoritur kur shikonin vrasjet. "Libri i Zi i
Komunizmit", i prgatitur nga nj grup historiansh dhe
msuesish, i prshkruan metodat barbare t
Komunizmit n kt mnyr:
T gjith njerzit ishin t ftuar n gjyqet publike t
"kundr-revolucionarve", t cilt pothuajse gjithmon
99
HARUN JAHJA
dnoheshin me vdekje. T gjith merrnin pjes n

ekzekutime, duke u ulritur "vritini, vritini" Rojeve t
Kuqe, detyra e t cilve ishte ti bnin viktimat copacopa. Nganjher copat gatuheshin dhe haheshin, ose
u jepeshin me zor antarve t familjes s viktims q
ishin ende gjall e q e shihnin skenn me syt e tyre.
Pastaj, q t gjith ftoheshin n nj banket, ku mlia
dhe zemra e ish- pronarit t toks ndahej me t gjith,
dhe n mbledhje, ku folsi i drejtohej vargut t kokave
t prera t saposhkuara n hell mbi hunj. Kjo dhnie
pas kanibalizmit hakmarrs, q m von u b e
zakonshme nn regjimin e Pol Potit, t sjell ndrmend
nj arkitip shum t lasht t Azis Lindore q shfaqet
shpesh n aste kataklizmike n historin e Kins.115
Numri i madh i viktimave t

barbaris komuniste
Shembuj t ngjashm barbarizmi pati n do vend
q gllabroi Komunizmi, Kamboxhia, Korea e Veriut,
Laosi, Vietnami dhe n vendet e Evrops Lindore apo
Afriks. Kjo list e prgjakur parashtrohet n "Librin e zi
t Komunizmit" si vijon:
Kto krime duket se i prkasin nj modeli t njohur,
ndonse metodat ndryshojn deri n njfar mase, n
varsi t regjimit. Modeli prfshin ekzekutimet me
mnyra t ndryshme, si p.sh. skuadra pushkatimi, varje,
mbytje, rrahje, gaz helmues, "aksidente me makin", zi
buke, internim, pun e detyruar. Periudhat q
prshkruhen si koh "t lufts civile" jan m t
ndrlikuara; nuk sht gjithmon e leht t bhet dallimi
midis ngjarjeve q shkaktohen nga luftimet mes
sunduesve e rebelve dhe ngjarjeve q mund t
prshkruhen me t drejt si masakr kundr popullsis
civile.
Sidoqoft, nga diku duhet t fillojm. Shifrat e dhna
me prafrsi n vijim, t bazuara n prllogaritje
jozyrtare, japin nj ide t shkalls dhe peshs s rnd
t ktyre krimeve:
100
BRSS:
Kin:
Vietnam:
Kore e Jugut:
Kamboxhia:
Evropa Lindore:
Amerika Latine:
Afrik:
Afganistan:
HARUN JAHJA
20 milion vdekje
65 milion vdekje
1 milion vdekje
2 milion vdekje
2 milion vdekje
1 milion vdekje
150 000 vdekje
1.7 milion vdekje
1.5 milion vdekje
Lvizja ndrkombtare komuniste dhe partit

komuniste jo n pushtet: afrsisht 10000 vdekje
Shuma e prgjithshme tregon afro 100 milion njerz
t vrar.116
Gjith kto regjime e organizata komuniste kishin
nj psikologji t prbashkt: t gjitha ndjenjat njerzore
si keqardhja, drejtsia e dhembshuria kishin humbur
trsisht. Krejt papritur, shoqrit njerzore ishin kthyer
n pal ndrluftuese, si kafsht e egra q prpiqen t
jetojn e t gjejn ushqim. Ashtu si lufton nj kafsh e
egr me antart e tjer t llojit t vet pr ushqim e
territor, po ashtu u solln edhe kta njerz, sepse teoria
e Darvinit u kishte msuar se ata ishin me t vrtet
kafsh dhe si t till duhet t luftonin pr t mbijetuar.
Kto lvizje njerzore mendonin se kishin fituar
respektin me vnien e masks s rreme shkencore.
Arsyeja e vetme pse udhheqsit bolshevik flisnin kaq
hapur e me guxim pr agresion, terrorizm e masakra
ishte se kishin miratimin e teoris s evolucionit. N
librin e tij "Evolucioni pr natyralistt", P. J. Darlington
pohon, si evolucionist, se barbaria sht rezultat i
natyrshm i teoris s evolucionit dhe se kjo sjellje,
madje, sht e justifikueshme:
Pika e par sht se egoizmi dhe dhuna jan t lindura,
t trashguara nga paraardhsit tan t largt
shtazor Dhuna, ather, sht e natyrshme pr
njeriun, i cili sht pjell e evolucionit.117
101
Shtypja n Turkistanin Lindor

ado q sht pranuar nga njerzit se shprbrja e Bashkimit
Sovjetik shnoi fundin e Komunizmit si regjim politik, ideologjia dhe
praktikat komuniste vazhdojn t ekzistojn ende. Praktikat e ndjekura
nga Rusia, ku sundon ende mentaliteti i Ushtris s Kuqe, n eeni,
apo Kina n Turkistanin Lindor jan treguesit m t rndsishm. Me
turqit musliman q jetojn sot n Turkmenistanin Lindor po prsritet
e njjta gj si n Kinn e kuqe t Maos. T rinjt arrestohen pa asnj
shkak, dnohen me vdekje pr arsyen se jan kundrshtar t regjimit
dhe pushkatohen. Muslimant nuk lejohen t kryejn detyrat e tyre
fetare n grup; fitimet e tyre zhvaten nprmjet taksave t
pamshirshme; njerzit krcnohen t vdesin urie dhe provat
brthamore q kryhen pran vendeve ku ata jetojn u shkaktojn
smundje vdekjeprurse. Ka 250 vjet q turqit musliman t
Turkmenistanit Lindor jetojn nn qeverisjen kineze. Kinezt i vun
emrin "Siankiang" ose "toka t pushtuara" Turkmenistanit Lindor dhe
e prkufizuan si territorin e tyre. Pasi komunistt e udhhequr nga
Maoja morn pushtetin n vitin 1949, presioni mbi Turkistanin Lindor
u rrit m tepr se m par. Politika e regjimit komunist synonte
shkatrrimin fizik t muslimanve q refuzonin asimilimin. Numri i
muslimanve t vrar arriti prmasa t frikshme. Nga 1949-1952,
2.800.000 njerz; nga 1952-1957, 3.509.000; nga 1958-1960,
6.700.000; nga 1961-1965, 13.300.000. Kta njerz u vran nga ushtria
kineze ose vdiqn si rezultat i krizs s buks, t shkaktuar nga regjimi.
Bashk me masakrat pas vitit 1965, numri i turkmenve lindor t
vrar arriti shifrn e pabesueshme prej 35 milionsh. Prve shfarosjes
s muslimanve q kishte filluar qysh n vitin 1949, regjimi sillte kolon
kinez n mnyr sistematike. N nj koh q n vitin 1953, 75% e
popullsis ishte muslimane dhe 6% kineze, n vitin 1982 shifrat kishin
ndryshuar n 43% musliman dhe 40% kinez. Regjistrimi i popullsis
i vitit 1990, q provoi se popullsia tani ishte 40% muslimane dhe 53%
kineze, sht shum i rndsishm pr njohjen e shkalls s spastrimit
etnik.
Ndrkoh, administrata kineze prdori muslimant e Turkistanit
Lindor si kafsh eksperimentale n provat brthamore. Si pasoj e
provave brthamore, q s pari filluan n vitin 1964, vendasit jan
infektuar nga smundje vdekjeprurse dhe kan lindur rreth 20,000
fmij handikapat. Dihet se numri i muslimanve q kan vdekur pr
shkak t provave brthamore sht 210,000. Me mijra njerz jan
gjymtuar dhe me mijra t tjer kan rn pre e smundjeve t tilla si
verdhza e kanceri. Nga viti 1964 e deri tani, Kina ka shprthyer rreth
50 bomba atomike e hidrogjeni. Ekspertt suedez kan prcaktuar
se nj prov brthamore e nndheshme e nj bombe me nj forc
prej 150 tonsh n vitin 1984, kishte shkaktuar lkundje t toks t nj
magnitude prej 8.8 ballsh sipas shkalls Rihter.
102
HARUN JAHJA
Si shihet qart edhe nga pohimi i ktij evolucionisti,

ishte krejt e natyrshme pr ideologjin komuniste q
kishte pranuar teorin e Darvinit si udhrrfyese, ti
perceptonte qeniet e tjera njerzore si kafsh dhe ti
trajtonte n nj mnyr q u shkon pr shtat kafshve.
Ai q pranon ideologjin komuniste darviniste harron
q sht krijuar nga nj Krijues, harron arsyen pr t
ciln gjendet n bot dhe faktin q Ditn e Gjykimit do
t jap llogari para ktij Krijuesi pr t gjitha ato q ka
vepruar. Pr pasoj, si do qenie njerzore q nuk i
friksohet Zotit, ai bhet nj egoist q sheh vetm
interesin e vet, nj tiran i pamshirshm, madje edhe
vrass i krisur. Kurani na e prshkruan n kt mnyr
gjendjen e ktyre njerzve dhe at q do tu ndodh
atyre:
Arsye fajsimi ka vetm kundr atyre q u bjn keq
njerzve dhe sillen si tiran n tok, ndrkoh q nuk
kan asnj t drejt pr ta br nj gj t till. Pr kta
do t ket nj ndshkim t dhimbshm. (Kuran, Sure
"Esh-Shuura":42)
Shtypja pa fund n eeni

Pushtimi i eenis nga Rusia n vitin 1991,
pavarsisht se u zmbraps nga i ndjeri Xhokar Dudajev,
u kthye n nj luft t vrtet m 11 dhjetor 1994, fill pas
trazirave t rnda n nntor t po atij viti. Ndrkoh q
m shum se 100,000 een humbn jetn e tyre n at
luft, dhjetra mijra u detyruan t shprngulen. eenia
humbi qindra burime historike dhe ekonomike n luft.
Kur Rusia shpalli se eenia ishte nj "shtje e
brendshme", asnj protest nuk erdhi nga bashksia
ndrkombtare. Tonelata me bomba u hodhn n eeni.
U zhvillua nj genocid i papar ndonjher n historin
e bots, me arm kimike, prdorimi i t cilave ishte i
ndaluar. Ky genocid vazhdon edhe sot e ksaj dite, por
pavarsisht nga vshtirsit e shumta, n gusht 1996
rust u detyruan t pranojn humbjen me eent, t
cilt qndruan t paepur dhe luftuan pr lirin e atdheut
103
HARUN JAHJA
Gjithsesi, ata q tregohen t padrejt, shkojn pas

"tekave
e dshirave t tyre n padituri t plot. E kush
mund ti udhzoj ata q i ka braktisur Zoti?! Askush
sdo tu vij n ndihm atyre.
(Kuran, Surja Er-Rum: 29)
"
t tyre me t gjitha mjetet q kishin n dispozicion.

Rusia, q u detyrua ta pranoj eenin si shtet t
pavarur n marrveshjet e firmosura n instancat m t
larta n gusht 1966 dhe maj 1997, dukej se e kishte
pranuar kt situat, por n tetor 1997 rust u rifutn
n territorin een dhe filluan prsri reprezaljet.
Objektivat civile u bombarduan pa pushim pr muaj t
tr. Me qllim q t thyenin rezistencn popullore, si
objektiva zgjidheshin spitalet, maternitetet, tregjet dhe
autokolonat me refugjat. N fund u vendos q rust t
prdorin bomba kimike, raketa "Skud" dhe me napalm
kundr eenve. Krahas ksaj, rust hodhn helm n
lumin Argun, q prdorej nga shum fshatra eene.
Ndrkoh q pjesa m e madhe e grave dhe fmijve q
pin ujin e helmuar vdiqn, qindra t tjer prisnin
vdekjen n dyert e spitaleve. Pr shkak se uji i lumit
ishte helmuar, popullsia civile q nuk kishte ku t gjente
uj pr t pir, kaloi koh tepr t vshtira.
104
HARUN JAHJA
Magjia e ideologjis komuniste

Darviniste sht prishur
Komunizmi sht nj ideologji q u krijua nga njerz
q jetuan n vitet 1800 dhe q mund t prshkruhen si
"injorant" nga pikpamja shkencore. Nj nga arsyet m
t rndsishme q ideologjia komuniste fitoi menjher
ndikim mbi nj numr t madh njerzish n shum
vende sht injoranca e atyre q e pranuan kt ideologji,
pretendimet e s cils jan vrtetuar shum her se jan
gnjeshtra.
Pas revolucionit industrial, fakti q nj pjes e
shoqris jetonte n varfri t plot dhe krahas ksaj,
pjesa tjetr ngrihej n nj nivel t pakrahasueshm
mirqenieje, solli nj tension q ngjalli trazira n grupet
shoqrore n shumicn e vendeve. Ky tension u zhvillua
m tej n vende si Rusia, q ende jetonin n nivelin e nj
shoqrie bujqsore, si dhe Kina. Grupet shoqrore n
krkim t t drejts u ndoqn nga shum njerz, por
rezultati prfundimtar doli kundr tyre. Ata jetuan n
kushte ekonomike shum m t kqija se m par; nga
njra an, luft pr t shmangur vdekjen nga uria, nga
ana tjetr, frika e prndjekjeve politike.
Esht e qart se nj ideologji q mbshtetej n
mungesn e besimit n Zot dhe besonte se baza e vetme
pr zhvillim ishte konflikti dhe se qeniet njerzore, n
thelb, jan kafsh, nj ideologji q prmbyste vlerat
morale si familja, besnikria, dhe afria njerzore, duke
i konsideruar si t panevojshme, nuk do tu sillte
njerzve paqe e lumturi. Por ktyre grupeve shoqrore
u mungonte largpamsia dhe logjika pr ti vlersuar e
analizuar kto. Ata shihnin fotografit e Marksit e
Engelsit dhe mendonin se ata ishin mendimtart m t
"mdhenj", "m t thell" e "m t ditur". Shihnin pamjen
e jashtme mashtruese shkencore e t mistershme dhe
magjepseshin nga Komunizmi e Materializmi. Kurse
sot, po t ishin gjall, do ta kishin kuptuar se t gjith
udhheqsit komunist kan qen t paditur e primitiv.
Sot, shum nga komunistt "e orve t para" e kan
kuptuar se far gabimi t madh kan br n t kaluarn
105
HARUN JAHJA
dhe jan penduar. Secili prej tyre e ka kuptuar se ka shkuar

verbrisht pas nj ideali jofrytdhns ose m mir, pas
nj zhurme t madhe boshe. T tjer prpiqen t tregojn
se nuk kan hequr ende dor nga ideologjia e tyre q t
mos pranojn humbjen dhe t vrtetn se vitet u kan
shkuar kot e thon: "Ne do t triumfojm!"
Ka ardhur nj koh kur shkenca dhe dija e lir mund
t arrijn kudo e kurdo, kur do qenie njerzore mund ti
kuptoj faktet shum m leht se m par. N nj ambjent
t till, metodat e sugjestionit, metodat e komunistve,
materialistve dhe darvinistve, fjalt dhe thirrjet e tyre
kobndjellse pr luft, tashm e kan humbur fuqin e
tyre. Ideologjit boshe si Komunizmi, Materializmi dhe
Darvinizmi, fuqia magjepsse e t cilave mund t zhduket
me pak shkenc dhe me pak arsyetim, po e humbasin me
shpejtsi ndikimin e tyre mbi qeniet njerzore.
Prfundimi: Komunizmi sht nj terror

i vrtet, i shkaktuar nga mungesa e fes
Kur mendon pr masakrat, vrasjet dhe vuajtjet e
shkaktuara qllimisht nga komunistt, nazistt apo
kolonialistt, kushdo pyet veten se si arritn prkrahsit
e ktyre ideve ta distanconin veten kaq shum nga
ndjenjat njerzore. Arsyeja e vetme pr barbarizmin dhe
shtypjen e ushtruar nga kta udhheqs sht mungesa e
fes dhe fakti se kta njerz nuk i friksoheshin Zotit. Nj
qenie njerzore q i friksohet Zotit dhe q ka besim t
patundur n jetn e prtejme, pa dyshim q nuk do t
ishte n gjendje t kryente asnj nga shtypjet apo
padrejtsit q kemi prshkruar. Pr m tepr, at q beson
n Zot dhe n jetn e amshuar nuk e bind dot kurr t
ndjek nj ideologji t till t shtrembr, sado q ta nxissh.
N 1983, shkrimtar rus Aleksandr Sollzhenjicin, fitues
i mimit Nobl n letrsi n vitin 1970, mbajti nj ligjrat
n Londr dhe u prpoq t shpjegonte pse i kan rn kaq
t kqija mbi supe popullit t tij:
Gjysm shekulli m par, kur isha ende fmij, mbaj
mend se kam dgjuar disa t moshuar q jepnin
shpjegimin e mposhtm pr fatkeqsit q i kishin rn
106
Nj regjim me
pikpamje
komuniste-darviniste
i quan njerzit e tij t
pavler e i l ata, me
ndrgjegje t plot, t
vdesin e t jetojn n
varfri. Rusia sht
nj shembull i qart i
ksaj.
107
HARUN JAHJA
Rusis: "Njerzit e kan harruar Zotin; prandaj dhe

ndodhi e gjitha kjo."
Qysh ather kam kaluar pothuaj 50 vjet, duke u marr
me historin e revolucionit ton; gjat ktij procesi kam
lexuar me qindra libra, kam mbledhur qindra dshmi
personale dhe kam kontribuar me 8 vllime t miat n
prpjekje pr t pastruar grmadhat q la pas ajo
turbullir, por po t m krkonin sot t formuloj n
mnyr sa m koncize shkakun kryesor t atij
revolucioni shkatrrimtar q gllabroi rreth 60 milion
nga njerzit tan, nuk do t mund ta shprehja m sakt,
sesa t prsris: "Njerzit e kan harruar Zotin; prandaj
dhe ndodhi e gjith kjo."118
Ky identifikim i Sollzhenjicinit ishte plotsisht i sakt.
Me t vrtet, gjja e vetme q mund ta zvarriste nj
shoqri n gjith at tmerr dhe ta bnte t mbyllte syt
me indiferentizm para t gjitha llojet e shtypjes, ishte
harrimi i ekzistencs s Zotit. Mirpo Zoti nuk harron e
nuk gabon kurr. Udhheqsit komunist menduan se
kishin krijuar sistemin e tyre pr t sunduar shoqrit n
bot dhe menduan se zotronin nj pushtet e forc t
madhe. Ata, madje, mbajtn edhe takime sekrete ku
biseduan pr shtypjen e mtejshme q do tu sillnin
njerzve me qllim q t konsolidonin pushtetin e t
rrisnin fuqin e tyre, por ndrkoh q ata bnin kt gj.
E vetmja mnyr pr t parandaluar prsritjen e
ktyre katastrofave sht q njerzit t jetojn me besimin
te Zoti dhe jeta e amshuar, pa harruar se do t japin llogari
pr gjithka q bjn. N Kuran thuhet:
Kujtdo q vepron drejt, qoft mashkull a femr, e q
sht besimtar, Ne do ti dhurojm nj jet t mir e do
ta shprblejm shumfish pr veprat e mira q ka kryer.
(Kuran, surja En-Nahl: 97)
108
Kapitalizmi dhe lufta

pr mbijetes n
ekonomi
ermi "Kapitalizm" do t thot "sovranitet i
kapitalit": nj sistem ekonomik i lir e i
pakufizuar, i mbshtetur trsisht te prfitimi e
ku shoqria sht n konkurrenc brenda ktyre
kritereve. Gjenden tre elemente t rndsishme n
Kapitalizm: individualizmi, konkurrenca dhe fitimi.
Individualizmi sht i rndsishm n Kapitalizm,
sepse njerzit e shohin veten jo si pjes t shoqris, por
si "individ" q mbahen me kmbt e tyre. "Shoqria
kapitaliste" sht nj aren, ku individt konkurrojn
me njri-tjetrin n kushte shum shtrnguese. Ajo sht
nj aren pikrisht si ajo q prshkruan Darvini, ku
vetm m i forti mbijeton, ku i dobti e i pafuqishmi
shtypen e eliminohen dhe ku vetm konkurrenca e
pamshirshme ka pushtet.
Sipas logjiks, n t ciln mbshtetet Kapitalizmi,
do individ e ky mund t jet nj njeri, nj shoqri, apo
nj komb - duhet t luftoj vet pr zhvillimin dhe
ruajtjen e avantazhit t vet. Kriteri m i rndsishm n
kt luft sht prodhimi. Prodhuesit m t mir
mbijetojn, t dobtit e t paaftt eliminohen dhe
zhduken. Me kt form sistemi, harrohet q ata q
eliminohen n luftn e hidhur dhe bien kthetrat e
varfris jan njerz. Ajo ka shihet si dika q meriton
vmendje nuk jan qeniet njerzore, por zhvillimi
ekonomik dhe mallrat, produkti i ktij zhvillimi. Pr
kt arsye, mentaliteti kapitalist nuk ndjen prgjegjsi
morale pr njeriun q shkelet me kmb, i cili detyrohet
t jetoj n vshtirsi t mdha. Ky sht Darvinizmi i
vn n jet n shoqri me mnyra ekonomike.
Duke propozuar se ishte e domosdoshme t nxitej
konkurrenca n t gjitha fushat e shoqris dhe, duke
109
HARUN JAHJA
shpallur, se ishte e domosdoshme t mos siguroheshin

mundsi apo mbshtetje pr t dobtit, n asnj lloj fushe,
teoricient m t rndsishm t Darvinizmit Social
prgatitn nj mbshtetje "filozofike" dhe "shkencore"
pr Kapitalizmin. Pr shembull, sipas Tille, nj
prfaqsues i rndsishm i mentalitetit kapitalist
darvinist, do t ishte nj gabim i madh t prpiqeshe t
parandaloje varfrin duke ndihmuar "klasat e
mundura", sepse kjo do t thoshte t ndrhyje n
przgjedhjen natyrore q sjell evolucioni.119
Sipas mendimit t Herbert Spenserit, teoricienit
kryesor t Darvinizmit Social, i cili ia mveshi parimet e
Darvinizmit jets s shoqris, n qoft se dikush sht
i varfr, kjo ndodh pr fajin e tij; askush nuk duhet ta
ndihmoj kt person q t ngrihet n kmb. Nse
dikush sht i pasur, edhe sikur ta ket fituar pasurin
n mnyr t pandershme, kjo tregon zotsin e tij. Pr
kt arsye, i pasuri mbijeton, kurse i varfri zhduket. Kjo
sht pikpamja q ka mbizotruar pothuajse trsisht
n shoqrit e sotme dhe sht nj prmbledhje e moralit
kapitalist-darvinist.
Spenseri, i cili e mbrojti kt moral, e prfundoi
HARUN JAHJA
veprn e tij "Social Statistics" n vitin 1850 dhe i

kundrshtoi t gjitha sistemet e ndihms s ofruar nga
shteti, masat paraprake pr mbrojtjen e shndetit,
shkollat shtetrore dhe vaksinimin e detyruar, sepse,
sipas Darvinizmit Social, rendi shoqror doli nga parimi
i mbijetess s m t fortit. T prkrahje t varfrit dhe ti
lejoje q t mbijetonin do t thoshte ta shkelje kt parim.
T pasurit jan t pasur, sepse prshtaten m mir; disa
kombe sundojn t tjert, sepse jan superior ndaj tyre,
disa raca bien nn zgjedhn e t tjerave, sepse kto t
fundit jan m inteligjente.
Spenseri e zbatoi kt
doktrin n shoqrit
njerzore me t gjitha
forcat: "N qoft se jan t
kompletuar, aq sa duhet
pr t jetuar, ata jetojn dhe
bjn mir q jetojn. N
qoft se nuk jan t
kompletuar, sa duhet pr
t jetuar, ata vdesin dhe
sht m mir q
vdesin."120
Graham
Sumner,
profesor i shkencave
politike e shoqrore n
Universitetin e Jejlit, ishte
zdhnsi i Darvinizmit
Social n Amerik. N nj
prej shkrimeve t tij, ai i
prmblodhi idet e veta mbi
shoqrit njerzore me kto fjal:
Njerz q vuajn nga uria

Megjithse sot n bot gjenden
burime t konsiderueshme, miliona
fmij lihen t vdesin urie pr shkak
t mentalitetit kapitalist.
111
HARUN JAHJA
n pasurin e
" Dhe
tyre ka nj pjes
t caktuar pr
lypsin dhe t
mjerin.
(Kuran, surja Edh
Dharijat: 19)
"
n qoft se ngrem dik lart, duhet t kemi nj pik

mbshtetjeje, nj pik kundrveprimi. N shoqri, kjo
do t thot se q t ngresh nj njeri, do t ulsh nj
tjetr.121
Richard Milner, redaktor i vjetr i "Revists s
Historis s Natyrs" t Muzeut Amerikan t Historis
s Natyrs n Nju Jork shkruan:
Nj prej zdhnsve kryesor t Darvinizmit Social,
Graham Sumner, mendonte se milionert ishin
individt "m t prshtatshm" n shoqri dhe i
meritonin privilegjet e tyre. Ata ishin "przgjedhur
natyrshm n provn e vshtir t konkurrencs".122
Si shihet, darvinistt social prdorn teorin e
Darvinit pr evolucionin si koment "shkencor" mbi
shoqrit kapitaliste. Si pasoj e ksaj, qeniet njerzore
nisn t humbisnin koncepte t tilla, t cilat i kishte
sjell feja, si ndihma reciproke, filantropia e
bashkpunimi dhe, n vend t ktyre virtyteve, filluan
112
HARUN JAHJA
Time, 29.05.2000
le t mos betohen disa

" Dhe
prej jush, t cilve u sht
Newsw
eek, 07
.09.19
92
dhn mirsi e pasuri, pr t

mos u dhn (asnj lloj
ndihme) t afrmve t tyre, t
vobektve dhe atyre q
emigruan pr hir t Allahut! Le
t falin dhe t tregojn
zemrbutsi! A nuk dshironi
q Allahu tju fal ju? Allahu
sht Fals, Mshirplot.
(Kuran, surja En-Nur: 22)
"
t mbivlersonin egoizmin, dredhit dhe

oportunizmin. Sipas njrit prej teoricienve m t
rndsishm t Darvinizmit Social, profesorit
amerikan E. A. Ross, "Kulti i krishter i bamirsis, si
burim mshire, ka krijuar nj streh, nn t ciln jan
zvarritur e jan edukuar idiot e debil... Shteti mbledh
shurdhmemect n kraht e tij dhe nj rac me
shurdhmemec sht n formim e sipr... Rruga m e
shkurtr pr ta shndrruar kt bot n parajs sht
ti braktissh e ti lesh t lir ata q jan t prirur t
nxitojn drejt ferrit me hapin e tyre."123
Si e kemi par, Darvinizmi prbn bazn filozofike
t t gjitha sistemeve ekonomike kapitaliste n bot si
dhe t sistemeve politike q e marrin formn prej tyre.
Kjo sht arsyeja q prkrahsit m t flakt t
Darvinizmit Social ishin pronart e kapitaleve. Ngritja
e t fortve duke shkelur t dobtit dhe ndjekja e
politikave ekonomike t ndara prej ndjenjs s
keqardhjes dhe ndihms, nuk dnoheshin m, sepse nj
113
HARUN JAHJA
sjellje e till u pranua se ishte n prputhje me

"shpjegimet shkencore" dhe "ligjet e natyrs". Sipas
Richard Hofstadter, autor i librit "Darvinizmi Social n
mendimin amerikan", industrialisti i madh i
hekurudhave n shekullin XIX Chancey Depew ka
pohuar se njerzit q fitonin fam, pasuri, dhe pushtet
n Nju Jork prfaqsonin mbijetesn e m t fortit,
nprmjet "aftsis superiore, largpamsis dhe
prshtatshmris".124 Nj tjetr bos hekurudhash, James
J. Hill, sht shprehur se "pasurit e shoqrive
hekurudhore prcaktohen nga ligji i mbijetess s m
t fortit."125
N biografin e tij, Andrew Carnegie, nj tjetr pronar
i madh kapitalesh n Amerik, shpreh besimin e tij tek
evolucioni me fjalt: "Kisha gjetur t vrtetn e
evolucionit."126
Diku tjetr ai ka shkruar kto fjal:
Ai (ligji i konkurrencs) sht ktu, nuk e shmangim
dot, sjan gjetur zvendsues pr t dhe ligji mund t
jet i ashpr nganjher pr individin, por sht m i
mir pr racn, sepse ai siguron mbijetesn e m t
fortit n do fush.127
N artikullin e tij "Tri gabimet e Darvinit", shkenctari
evolucionist Kenet J. Hsy, bn t njohur mendimet
darviniste t kapitalistve m t mdhenj t Ameriks:
Darvinizmi u prdor, gjithashtu, n mbrojtje t
individualizmit konkurrues dhe rrjedhimit ekonomik,
kapitalizmit, n Angli e Amerik. Andrew Carnegie
shkroi se "ligji i konkurrencs, qoft i mir apo i keq,
sht ktu, ne nuk e shmangim dot". Rokfeleri bri nj
hap m tutje kur tha se "zhvillimi i nj biznesi t madh
sht thjesht mbijetes e m t fortit; sht funksionim
i nj ligji t natyrs".128
Esht mjaft interesante q n Amerik fondacionet e
ndryshme si Fondacioni "Rokfeler" apo Instituti
"Carnegie", t themeluara nga dinasti t mdha
kapitaliste, japin mbshtetje t rndsishme financiare
114
HARUN JAHJA
pr t br pun krkimore n fushn e evolucionit.

Si e kemi par nga ajo q sht shpjeguar deri tani,
Kapitalizmi i ka br njerzit t adhurojn vetm parat
dhe pushtetin q sjell paraja. Duke i konsideruar t gjitha
llojet e vlerave fetare e etike si t pavlera, shoqrit, t
ndikuara nga idet evolucioniste, filluan ti jepnin
rndsi pushtetit material dhe u distancuan nga ndjenja
t tilla njerzore si dhembshuria, mshira dhe sakrifica.
Ky moral kapitalist ka pasur dhe ka ndikim t fort
n pothuajse t gjitha shoqrit e ditve t sotme. Pr
kt arsye, n pjesn drrmuese te vendeve, ska m
bamirsi pr t varfrit, t pashprest dhe t gjymtuarit.
Edhe sikur t bien viktim e smundjeve m t rnda e
vdekjeprurse, ata nuk jan n gjendje t gjejn ndonj
ndihm fizike apo njerzore pr tu mbrojtur. I varfri
lihet n varfrin e tij. N shum vende ndeshen shpesh
praktika t padrejta e njerzore, p.sh. fmij t vegjl q
detyrohen t punojn dhe lihen pa asnj t drejt
shoqrore. Sot, arsyeja q shtete t tilla si Etiopia kan
rn pre e thatsirs dhe uris sht dominimi i ktij
morali kapitalist. N nj koh q ndihma dhe prkrahja
e shum shteteve mund ti shptonte kta njerz t
uritur, ata lihen t vdesin urie. N kt pik duhet t
trhiqet vmendja n nj shtje t rndsishme: Gjat
gjith historis kan ekzistuar gjithnj shoqri ku t
varfrit e t dobtit nuk liheshin t ngrinin kokn, ku
vetm vlerat materiale kishin rndsi dhe ku egoizmi,
interesi vetjak dhe mashtrimi shiheshin si e vetmja rrug
pr tu pasuruar. Edhe n t kaluarn jetonin njerz, t
cilt mendonin se vetm gjrat materiale mund t kishin
vler dhe t cilt ishin shum larg nga tiparet e fardo
lloj morali t knaqshm. Por nga gjysma e dyt e
shekullit XIX, njerz me pikpamje t tilla hyn n nj
periudh krejt t ndryshme. Kto 150 vitet e fundit,
njerzit dhe shoqrit q zotrojn kto cilsi mizore
kan filluar t mos dnohen apo kritikohen. Nj sjellje
e till nisi, m n fund, t pranohet si ligj i natyrs dhe
n kt pik Darvinizmi u kthye n nj fe t rreme q
115
HARUN JAHJA
justifikonte pandershmrin dhe mizorin. Robert E. D.

Clark e shpjegon kt situat n kt mnyr:
Evolucioni, me pak fjal, e la t qet ndrgjegjen e
keqbrsit. Pr sjelljen m t paskrupullt kundrejt nj
konkurrenti mund t jepej nj shpjegim i arsyeshm; e
keqja mund t quhej e mir.129
H. Enoch shkruan n librin e tij "Evolucion apo
Krijim":
J. Holmes thot se "Darvinizmi i zbatuar n mnyr t
vazhdueshme do ta maste t mirn e shprehur n vler
mbijetese" Ky sht ligji i xhungls, ku "i forti ka t
drejt" dhe m t fortt mbijetojn. Qoft dredhi a
mizori, burracakri a mashtrim, fardo q do tia bj
t mundur individit t mbijetoj, sht e mir dhe e
drejt pr at individ apo at shoqri.130
Si e kemi par, Darvinizmi dhe mungesa e fes
qndrojn prapa gjith atyre njerzve, sistemeve dhe
ideologjive q kan sjell dhimbje dhe dshprim n
bot, sidomos n 150 vitet e fundit. Ata q menduan se
mund t mbronin interesat e tyre n mjedisin egoist e t
pamshirshm, t shkaktuar nga mungesa e fes, e
shihnin Darvinizmin si shptimtarin e tyre. Ata
prdorn tezn e Darvinizmit "t dobtit zhduken, ndrsa
t fortit jetojn" si filozofi pr veten e tyre.
Sa pr ata q nuk jan ndikuar nga mnyra e t
menduarit darvinist-kapitalist dhe nuk kan harruar
arsyen e ekzistencs n kt bot, ata i shohin qeniet e
tjera njerzore si krijesa t Zotit. Ata gjithmon i trajtojn
qeniet e tjera njerzore me dashamirsi, ndjejn dashuri
e dhembshuri dhe bjn sht e mundur pr ti larguar
vshtirsit dhe shqetsimet e tyre. Ata flasin gjithmon
fjalt m t mira, kujdesen pr jetimt, ndihmojn t
smurt dhe t gjymtuarit.
116
Rrnimi moral q solli

Darvinizmi
atkeqsia m e madhe q Darvinizmi i solli

njerzimit ishte, pa dyshim, largimi masiv i njerzve
nga feja. Nj boshllk i madh moral e shpirtror u
krijua menjher te shoqrit q u larguan nga besimi n
Zot. Ka shum shembuj pr kt n shoqrit e ditve
tona. Disa njerz do t thon q Darvinizmi nuk mund t
quhet prgjegjs pr mungesn e besimit n Zot, sepse nj
numr i madh i ktyre njerzve q bjn nj jet jofetare
nuk i kan dgjuar kurr pretendimet e Darvinizmit. Pjesa
e dyt e ktij kundrshtimi sht e vrtet. Numri i
njerzve q mbrojn Darvinizmin, duke qen t
mirinformuar sht i kufizuar, por kjo pakic e kufizuar
prbhet nga njerz q drejtojn idet e shoqris n pjesn
m t madhe t fushave. Ndikimi q kan arritur t ken
n shoqri vepron te nj numr mjaft i madh njerzish.
Ata kan mundsin t imponojn botkuptimin e tyre te
nj pjes e madhe e shoqris. Pr shembull, profesort
m n z t universiteteve, nj pjes e mir e regjisorve t
famshm t kinemas dhe redaktorve t shtpive botuese,
gazetave e revistave me fam botrore jan evolucionist
dhe, pr pasoj, ateist. Kjo sht arsyeja q ajo pjes e
shoqris, t cils ata i drejtohen, ndikohet prej
mendimeve t tyre evolucioniste e antifetare. Si pasoj,
lindin shoqri, te t cilat kto ide perverse pranohen
gjersisht.
Ernst Mayr, biolog n universitetin e Harvardit dhe nj
prej evolucionistve m t njohur n bot, prshkruan
vendin q z teoria e evolucionit n jetn e shoqris me
kto fjal:
Qysh nga koha e Darvinit, do njeri i ditur sht i

mendimit q njeriu ka rrjedhur nga majmuni
Evolucioni ka ndikim n do aspekt t mendimit
njerzor: n filozofi, metafizik, etik131
Mbizotrimi i prgjithshm i darvinistve n jetn e
117
HARUN JAHJA
shoqris vepron si nj lloj i fuqishm "hipnoze" te

njerzit. Nj pjes e madhe, sidomos brezi i ri, me prvoj
jete jo t mjaftueshme pr t krijuar nj pikpamje mbi
botn, qoft edhe shum siprfaqsore, mund t
mashtrohen leht nga ide t ktij lloji. Esht
jashtzakonisht e leht ti prpunosh mendjet e ktyre
njerzve, sipas dshirs, nprmjet revistave, filmave,
pjesve teatrale apo videoklipeve muzikore dhe, m e
rndsishmja, nprmjet edukimit q marrin npr
shkolla. Ky ndikim sht arsyeja q prej 150 vjetsh,
shum njerz besojn se teoria e evolucionit sht e
vrtet, pavarsisht nga mashtrimet dhe karakteri i saj
joshkencor. (Pr m tepr hollsi mbi karakterin
joshkencor t teoris s evolucionit, shih librin Gjunjzimi
i Evolucionit, i t njjtit autor. Ky libr sht prkthyer
edhe n gjuhn shqipe.)
N qoft se e vini re, propaganda antifetare rrallher
zhvillohet haptazi n ditt tona. Askush nuk sugjeron
hapur se askush nuk duhet t ket fe, por n t njjtn
koh, pr kt qllim, prdoren metoda t fshehta, t
pakapshme n pamje t par. Vnia n loj e fes, lndve
fetare apo njerzve t njohur pr besimin e tyre fetar, si dhe
prdorimi i fjalve q nnkuptojn mospranimin e
ekzistencs s Zotit, fatit dhe fes n tekstet e kngve, n
romane, filma, gazeta dhe anekdota, jan vetm disa prej
ktyre metodave t fshehura.
Subjektet e Darvinizmit, nga ana tjetr, jan veglat m
t zakonshme t propagands antifetare. Madje edhe n
shtjet q skan t bjn fare me to, theksohet gnjeshtra
se paraardhsit tan jan majmunt. Pretendimet e teoris
s evolucionit mund ti gjesh, po t dish t lexosh midis
rreshtave, edhe n analizn e psikologjis njerzore. N
kt mnyr, lindin shoqri q nuk i kushtojn rndsi
fes dhe prgjegjsive morale. Njerzit q nuk besojn
apo nuk kan frik nga Zoti, nuk njohin kufij n asnj
shtje dhe fillojn t jetojn si kafsht, nga t cilat ata
mendojn se e kan prejardhjen. Nuk mund t pressh
nga kta njerz t ruajn pastrtin morale, sepse ata
mendojn se nuk ekzistojn kufij q duhet t respektohen.
Ata tregohen t gatshm pr t br fardo lloj veprimi
118
HARUN JAHJA
t pamoralshm, prsa koh q mund ta bjn larg syve

t bots. N ditt tona, kaprcimi gjithmon e m shum
i kufirit t asaj q sht e lejuar dhe prhapja e nj
mentaliteti q si merr parasysh vlerat morale dhe
urdhresat e Zotit, jan pasoj e sugjerimeve t
Darvinizmit. Njerzit q e shohin veten t lir nga
kufizimet dhe besojn se nuk do ti japin llogari askujt,
jan t prirur pr shthurje. T rinj e t reja u rrfejn
gazetave hollsit m t imta pr jetn e tyre seksuale, t
cilat botohen nga gazetat dhe lexuesit nuk reagojn.
Tradhtia bashkshortore q prshkruhet e nxitet nga
media, sht kthyer n nj veprim q t gjithve u duket
m se i zakonshm. Po t vrehet me kujdes, pas vrasjeve,
prostitucionit, gnjeshtrave, mashtrimeve, marrjes e
dhnies s ryshfeteve, shkurt, n themel t t gjitha
sjelljeve imorale, shihet qart mungesa e fes. Mnyra
m e efektshme pr t prhapur kt munges feje ka
qen ndikimi i dhunshm i gnjeshtrs s Darvinit se
"qeniet njerzore u krijuan si rezultat i rastsis".
Ken Ham, autor i librit "The Lie: Evolution"
(Gnjeshtra: Evolucioni), diskuton mungesn e fes q
solli Darvinizmi dhe thot:
Nse mohoni Zotin dhe e zvendsoni At me nj besim
tjetr, i cili n vend t Zotit v rastsin, nuk do t keni
parime baz q t vendosin se far sht e drejt e far
sht gabim. Rregullat i bn si ti duash ti. Nuk ka gjra
absolute, as parime, t cilave duhet tu prmbahesh.
Njerzit do ti vendosin vet rregullat e tyre.132
Evolucionisti i mirnjohur Theodious Dobzhanski
pranon se ideja e "przgjedhjes natyrore", parimi baz i
Darvinizmit, sjell nj shoqri moralisht t degjeneruar:
Przgjedhja natyrore mund t favorizoj egoizmin,
burracakrin, mashtrimin dhe shfrytzimin, kurse
etika e grupit, n pothuajse t gjitha shoqrit, ka prirjen
t kundrveproj apo t ndaloj nj sjellje t till "t
natyrshme" dhe tu thur lavde t kundrtave t tyre:
mirsis, bujaris e madje edhe vetsakrifikimit pr t
mirn e antarve t tjer t fisit apo kombit, ose pr t
mirn e vet njerzimit.133
Po t hedhim syt prreth, mund t vrejm menjher
119
HARUN JAHJA
gjurmt e shkatrrimit m t rndsishm t shkaktuar

nga morali darvinist. Mendimi se zhvillimi dhe
qytetrimi jan rezultat i jets s ndar nga njri-tjetri, pa
detyrime pr ndihm reciproke, devotshmri dhe
respekt, po u imponohet njerzve e shoqrive. Sugjerimi
se nj rezultat i till duhet t pranohet pr nj
prodhueshmri e zhvillim m t lart, ndeshet shum
shpesh, por, n t vrtet, kjo vjen si rezultat i uljes s
njerzve n "stadin e kafshve" dhe jo si rezultat i
zhvillimit t qytetrimit t arritur prej tyre. E vrteta
qndron se njeriu nuk sht nj lloj kafshe dhe nuk erdhi
n jet nga ndonj kafsh. Njeriu, t cilin Zoti e krijoi
dhe e pajisi me inteligjenc, ndrgjegje dhe shpirt, sht,
n saj t ktyre cilsive, nj krijes krejt e ndryshme nga
gjallesat e tjera, por nn ndikimin e magjis s moralit
materialist-darvinist, qeniet njerzore i harrojn kto
cilsi dhe e ulin veten deri n zemrngushtsi, imoralitet
dhe n nj munges vetdijeje q nuk ndeshet as te
kafsht. Pastaj thon: "Ne nga kafsht e kemi prejardhjen,
ndaj edhe cilsit tona jan trashgim gjenetik prej tyre."
Me kt, ata kan pr qllim t prgatisin nj baz
"psedoshkencore" pr mungesn e vullnetit dhe
ndrgjegjes te vetvetja. Shum shkenctar darvinist
bihejviorist marrin kt logjik si piknisje dhe dalin
me pretendimin se shfaqja e prirjes pr krim te qeniet
njerzore sht trashgim nga paraardhsit e tyre,
kafsht. Evolucionisti i famshm Stephan Jay Gould e
nxjerr kt pretendim, n fillim t sugjeruar prej fizikantit
italian Lambrozo, n librin e tij "Ever Since Darvin":
Teorit biologjike mbi kriminalitetin zor se mund t
thuhet se ishin t reja, por Lambrozo i dha argumentit
nj kthes t re evolucionare. Kriminelt e lindur nuk
jan thjesht t mendur apo t smur; ata jan, me plot
kuptimin e fjals, kthim prapa n nj stad t mparshm
evolucioni. Tiparet e trashguara nga parardhsit tan
primitiv mbeten n repertorin ton gjenetik. Disa
njerz t pafat lindin me nj numr jashtzakonisht t
madh t ktyre tipareve t t parve. Sjellja e tyre mund
t kishte qen e prshtatshme n shoqrit primitive
t s kaluars, ndrsa sot, ne i vm vuln e krimit. Ne
120
HARUN JAHJA
mund t na vij keq pr kriminelt e lindur, sepse ata

nuk e kan veten n dor, por nuk mund t tolerojm
veprimet e tyre.134
Me fjal t tjera, sipas pretendimeve darviniste, vrasja
e nj njeriu nga nj tjetr, shkaktimi i vuajtjeve, vjedhja
etj., jan trashgim i prcjell gjenetikisht nga
paraardhsit e njeriut, majmunt. Esht kjo arsyeja, sipas
ktij pretendimi, q kto krime nuk i prkasin atij personi
dhe shikohen si t justifikueshme.Si mund t shihet nga
kto pretendime, mnyra darviniste e t menduarit e
nxjerr t pavler ndrgjegjen dhe forcn e vullnetit t
njeriut dhe pranon se njeriu sht nj krijes
jointeligjente, e cila sillet sipas instiktit, njlloj si kafsht.
Sipas ksaj pikpamjeje, ashtu sikurse luani i egr nuk e
ndalon dot egrsin brenda tij dhe nuk mund t shfaq
sjellje t virtytshme, si p.sh. t mposht inatin apo t
tregoj falje dhe durim, po ashtu edhe njeriu sillet n t
njjtn mnyr. Esht e qart se do t ket nj munges
paqeje dhe sigurie, rregullime, konflikte dhe prleshje
n nj shoqri q strehon njerz t till.
Mnyra e pamshirshme dhe pesimiste
e jetess q ka propozuar Darvinizmi
pr njerzimin
Sipas darvinistve dhe materialistve, gjithsia e tr,
duke prfshir edhe qeniet njerzore, sht vepr e kaosit
dhe rastsis. Me rritjen e ndikimit t ksaj pikpamjeje
n shoqri, shfaqen njerz t paprgjegjshm, t cilt
besojn se jan krejt t pakufizuar.
Nj njeri q nuk qllime n jet, sht moskokars,
i pandjeshm, nuk ndikohet nga asgj, nuk e prdor
ndrgjegjen e tij dhe nuk njeh rregulla e kufij. Ai nuk
mund t zotroj virtyte apo cilsi t mira. N
kndvshtrimin e tij pervers, si kafsh e zhvilluar q
sht, n kt bot ai duhet t krkoj ushqim dhe t
shumohet n t njjtn mnyr si krijesat e tjera t gjalla
dhe, pas plotsimit t disa nevojave, duhet t gjej sa m
shum dfrim e knaqsi q t jet e mundur dhe t pres
vdekjen. Mund t shihet se, edhe pse shumica e njerzve
nuk jan n dijeni t hollsive t Darvinizmit, ata jetojn
jetn q parashikoi Darvinizmi pr njerzimin.
121
HARUN JAHJA
Pr shkak t jets mizore, s cils nj dit do ti vij

fundi, kta njerz i pushton depresioni, pesimizmi dhe
mungesa e shpress. Mendimi se gjithka do t mbaroj
me vdekjen e ata do t shndrrohen n asgj, i bn kta
njerz t mos jen t lumtur e t mbyllen n vetvete. Nj
nga arsyet pr vetvrasjet, problemet psikologjike dhe
depresionet sht ndikimi negativ i magjis darviniste
mbi psikologjin njerzore.
Richard Dawkins, nj prej mbrojtsve m t trbuar t
evolucionit n kohn ton, jep nj shembull t ksaj. Ai
pretendon se qeniet njerzore jan makineri gjenesh dhe
se e vetmja arsye pr ekzistencn e tyre sht q tia
kalojn kto gjene brezave pasardhs. Sipas mendimit
t Dawkins, nuk ka qllim tjetr as pr ekzistencn e
gjithsis, as pr at t njeriut. I gjith universi dhe qeniet
njerzore jan produkte t kaosit e rastsis. Njerzit q
mashtrohen nga nj pretendim i till bien shum leht pre
e depresionit dhe gjendjes s pashpres. Ai q beson se
i vetmi qllim i jets sht q tu prcjell brezave t
ardhshm gjenet e tij, se gjithka mbaron me vdekjen, se
asgj q bn ai n bot nuk ka kuptim, se miqsia,
dashuria, mirsia dhe bukuria nuk kan vler, patjetr do
t mendoj se jeta sht mizore dhe e panevojshme dhe
nuk do t jen n gjendje t gjej knaqsi n asgj. N
parathnien e librit t tij "Duke shprndar ylberin",
Dawkins pohon efektin negativ q shkakton te njerzit
pretendimi i tij lidhur me qllimin e jets njerzore:
Nj botues i huaj i librit tim t par e pohoi se nuk e
kishte zn dot gjumi pr tri net, pasi e kishte lexuar.
Kaq i tronditur ishte ndjer nga ajo q ai e kuptonte si
mesazhin e ftoht e t zymt q prcillte libri! T tjer
m kan pyetur se si duroj q zgjohem n mngjes. Nj
msues nga nj vend i largt m shkroi duke m qortuar
se nj nxnse i kishte shkuar me lot n sy pas leximit
t t njjtit libr, sepse e kishte bindur se jeta ishte e
kot dhe e paqllimt. Ai e kishte kshilluar t mos ia
tregonte librin asnjrit prej shokve e shoqeve t saj, se
mos u ngjitej edhe atyre i njjti pesimizm nihilist.
Akuzime t ngjashme pr dshprim t kot, pr
dhnien e nj mesazhi t that e t zymt bhen shpesh
122
HARUN JAHJA
kundr shkencs n prgjithsi dhe shkenctart e kan

t leht ti marrin me t mir. Kolegu im Piter Atkins e
nis librin e tij "Ligji i dyt" (1984) n kt mnyr:
Ne jemi bijt e kaosit dhe struktura e thell e ndryshimit
sht kalbsir. N rrnj ka vetm korrupsion dhe
val t pandalshme t kaosit. Synime ska m; ajo ka
ka mbetur sht drejtimi. Kjo sht zymtsia q na
duhet t pranojm, ndrsa vshtrojm ngultazi thell
e me gjakftohtsi n zemr t gjithsis.135
Nj tjetr darvinist, i cili doli me iden se jeta ska
kuptim dhe bri q jeta t shihet me pesimizm, ishte
filozofi gjerman Nie (Nietzsche), tezat e t cilit pr
superioritet racor siguruan nj prkrahje filozofike pr
Hitlerin. Mendimi i paraqitur nga Nija, i njohur si
"nihilizmi" ose "asgjizmi", n thelb sht ky: Njeriu
duhet t ket nj arsye q t jetoj, por ky qllim, sipas
Nies q e mohonte ekzistencn e Zotit, ska t bj fare
me krijimin e njeriut nga Zoti. Pr kt arsye, n filozofin
e Nies, njeriu vazhdimisht krkon nj qllim, por nuk
sht n gjendje ta gjej nj t till, ndaj prjeton
pesimizmin dhe ndjenjn e t qenurit i pashpres, q lind
nga kjo. Ajo ka duhet br, sht t krkohet qllimi
prapa ekzistencs s njeriut, por nse, ashtu si Nija, nj
njeri e mohon plotsisht qllimin baz dhe nis e krkon
nj qllim jasht rrezes s ksaj t vrtete, athere
sigurisht q ai nuk do t jet n gjendje ta gjej at. Le t
shtojm ktu se Nie vdiq i mendur.
Shoqrit q harrojn se Zoti i ka krijuar pr nj qllim
t caktuar jan t destinuara pashmangshmrisht t
psojn nj rnie morale e shpirtrore. Pasuria, mirqenia
dhe zhvillimi ekonomik n asnj mnyr nuk u sjell
ktyre njerzve paqe dhe siguri. Shum gjra i shtyjn
njerzit q nuk e dgjojn zrin e arsyes dhe e shohin
veten si krijesa pa kufizime e pa qllime n jet, t
ndjehen fatkeq, t pashpres dhe pesimist.
Kurse nj njeri q beson te Zoti dhe te jeta e ardhshme
sht i vetdijshm se pr far qllimi prfundimtar e t
rndsishm po jeton. Ai rron me gzimin e shpresn se
do t fitoj mshirn e Zotit. Pr fardo q ti ndodh,
ai falenderon Zotin: sht kjo arsyeja q ai nuk bie kurr
pre e pesimizmit dhe gjendjes s pashpres.
123
Moali i Darvinizmit
duhet thar
jat gjith historis ka pasur luftra, shtypje,

vrasje dhe konflikte, por shkaku q numri dhe
shtrirja e ktyre fatkeqsive ka qen kaq e
madhe n shekullin e kaluar sht velloja e rreme
shkencore q u hodhi atyre prsipr Darvinizmi. Pr
shkak se pretendimet krejt t pabaza t Darvinizmit
rreth natyrs shkonin paralel me shfaqjen e ktyre
ideologjive, vrassit, diktatort dhe ideologt sadist ia
doln mban t demonstronin se kishin t drejt dhe
ishin t justifikuar pr politikat e tyre, sepse "ligji i
natyrs, gjithashtu, vlente edhe pr shoqrit njerzore".
N ditt tona, teoria e evolucionit mbrohet ende pr
arsye filozofike dhe ideologjike. Kolonializmi q
shprtheu me teorin e evolucionit n shekullin XIX,
Gjermania naziste dhe Bashkimi Sovjetik tashm i
prkasin t kaluars, por filozofia materialiste-darviniste
q ishte baza e tyre absolute, mbrohet ende me pasion
nga qarqe t caktuara dhe pasojat shkatrruese t ksaj
filozofie ende vazhdojn t ndjehen n t gjith botn.
Pavarsisht nga fakti se sht evolucionist, Kenet J.
Hsy ka shkruar kshtu pr katastrofat, drejt t cilave e
ka uar Darvinizmi njerzimin:
Ne ishim viktima t nj ideologjie shoqrore mizore, e

cila kujton se konkurrenca mes individve, klasave,
kombeve dhe racave sht gjendja e natyrshme e jets
dhe se sht, gjithashtu, e natyrshme q m i forti t
shpronsoj m t dobtin Un mendoj se ligji i
przgjedhjes natyrore nuk sht shkenc. Esht nj
ideologji, madje shum e lig136
Sigurisht q masa paraprake juridike e fizike duhet
t merren, por kto masa paraprake vetm sa i mbulojn
124
HARUN JAHJA
plagt e hapura nga kto ideologji. Zgjidhja

prfundimtare qndron n nj trajtim kulturor dhe
shkencor. Me rnien e Darvinizmit, nga pikpamja
kulturore e shkencore, kto filozofi q e gjejn forcn e
burojn prej tij, gjithashtu, do t zhduken. Kjo do t thot
lirim i bots nga shtypja.
Pr kt arsye, nj prgjegjsi e madhe bie mbi ata
q kan ndrgjegje, besim dhe njohuri pr vlerat
shpirtrore. Nuk sht e drejt t injorohen apo
nnvlersohen fatkeqsit q i solli bots Darvinizmi,
veanrisht n shekullin e fundit dhe vuajtjet q
prjetuan njerzit dhe shoqrit. Kushdo q e kupton
sa urgjente sht shtja, duhet t bj far t mundet
pr nj sulm kulturor pr ti dhn fund ktij mashtrimi
q zgjat qysh prej 150 vjetsh.
E vetmja gj q mund ti jap fund ktij mashtrimi
n kuptimin e vrtet t fjals e q mund ti jap nj
prgjigje pyetjes thelbsore q e bren njerzimin, sht
jeta sipas moralit t Kuranit. Ktyre fatkeqsive do tu
vij fundi, kur njerzit ti kthehen besimit t vrtet, kur
bukuria, dashuria, ngrohtsia, dhembshuria, drejtsia,
devotshmria, bashkveprimi dhe toleranca q sjell
Kurani n jetn e njerzve t ndjehen e jetohen plotsisht.
Ashtu si thuhet n nj nga vargjet e shenjta: "e vrteta
do t vij" dhe "gnjeshtra do t zhduket":
Thuaj: "Erdhi e vrteta dhe u zhduk gnjeshtra.
Gnjeshtra gjithnj zhduket." (Kuran, Surja El-Isra:
81)
125
SHENIME
1 Robert Wright, The Moral Animal, Vintage Books,
New York: 1994, fq.7
2 Anton Pannekoek, Marxism and Darwinism,
Translated by Nathan Weiser, Chicago, Charles H. Kerr
&Company, 1912, http://csf.colorado.edu/psn/
marx/Other/Pannekoek/Archive/1912-Darwin/
3 Theodore D. Hall, The Scientific Background of the Nazi
Race Purification Program, http://www.trufax.org/
avoid/nazi.html
4 Francis Darwin, The Life and Letters of Charles Darwin,
D. Appleton and Co., 1896, vol. 2, fq.294
5 Stephen Jay Gould, The Mismeasure of Man, W.W.
Norton and Company, New York, 1981, fq. 72
6 Jacques Barzun, Darwin, Marx, Wagner, Garden City,
N.Y.: Doubleday, 1958, fq.94-95, cituar n librin e Henry
M. Morris, The Long war Against God, Baker Book
House, 1989, fq. 70
7 A.E. Wilder-Smith, Mans Origin Mans Destiny, The
Word for Today Publishing, 1993, fq.166
8 Charles Darwin, The Descent of Man, botimi i dyt,
New York, A L. Burt Co., 1874, fq. 178
9 Charles Darwin, The Descent of Man, botimi i dyt
edition, New York, A L. Burt Co., 1874, fq. 171
10 Godfrey Lienhardt, Social Anthropology, Oxford
University Press, fq. 11
11 Benjamin Farrington, What Darwin Really Said,
London: Sphere Books, 1971, fq. 54-56
12 James Ferguson, The Laboratory of Racism, New
Scientist, vol. 103, (Shtator 1984, fq. 18)
13 Lalita Prasad Vidyarthi, Racism, Science and PseudoScience, Unesco, France, Vendme, 1983. fq. 54
14 David N. Menton, Ph.D., The Religion of Nature: Social
Darwinism, St. Louis MetroVoice, September 1994, Vol.
4, Numr. 9
15 Stephen Jay Gould, Ever Since Darwin, W. W. Norton
& Company, New York 1992, fq. 217
17 Alaeddin fienel, Irk ve Irkilik Dflncesi (Ideja e racs
dhe Racizmi), Ankara: Bilim ve Sanat Yayinlari, 1993,
fq. 67-68
18 Thomas Gossett, Race: The History of an Idea in
America, Dallas: Southern Methodist University Press,
1963, fq.81 Cituar n Alaeddin fienel, Irk ve Irkilik
Dflncesi (Ideja e racs dhe Racizmi), Ankara:Bilim ve
Sanat Yayinlari, 1993, fq. 68
19 Jacques Attali, 1492, Librairie Arthme Fayard, 1991,
fq.197
20 Franois de Fontette, Le Racisme (Racism), botimi
i gjasht, Presses Universitaires de France, 1988, fq.
40-41
21 James Joll, Europe Since 1870: An International History,
Penguin Books, Middlesex, 1990, fq. 102-103
22 Kenneth J. Hs., Darwins Three Mistakes, Geology,
vol. 15, April 1987, fq. 377
23 Sleyman Kocabafl, Hindistan Yolu ve Petrol U_runa
Yapilanlar: Trkiye ve Ingiltere (Rruga pr n Indi dhe far
sht br pr hir t nafts: Turqia dhe Britania), 1.baski,
Istanbul: Vatan Yayinlari, 1985, fq. 231
24 Francis Darwin, The Life and Letters of Charles Darwin,
Vol.I, 1888. New York D. Appleton and Company, fq.
285-286
25 Henry M. Morris, The Long War Against God, Baker
Book House, 1989, fq. 70
26 Henry M. Morris, The Long War Against God, Baker
Book House, 1989, fq. 71
27 Thomas Gossett, Race: The History of an Idea in
1963, fq.188
28 Alaeddin fienel, Irk ve Irkilik Dsncesi (Ideja e racs
dhe Racizmi), Ankara:Bilim ve Sanat Yayinlari, 1993,
fq. 85-90
29 Henry Fairfield Osborn, The Evolution of Human
Races, Natural History, April 1980, fq. 129 ribotuar
n botimet nga Janar/Shkurt 1926
30- Franois de Fontette, Le Racisme, botimi i gjasht,
Presses Universitaires de France, 1988, fq. 101
31 Franois de Fontette, Le Racisme, botimi i gjasht,
Presses Universitaires de France, 1988, fq. 105
32 Jani Roberts, How New-Darwinism Justified Taking
Land From Aborigines and Murdering Them in Australia,
http://www.gn.apc.org/inquirer/ausrace.html
33 Jani Roberts, How New-Darwinism Justified Taking
34 Jani Robert, How New-Darwinism Justified Taking
35 Creation Ex Nihilo, Vol 14, Numr. 2, Mars-Maj 1992,
fq. 17
36 Philadelphia Daily News, 28 prill 1997
37 Philips Verner Bradford, Harvey Blume, Ota Benga,
The Pygmy in the Zoo, Canada, October 1993 fq. 269
The Pygmy in the Zoo, Canada, October 1993, fq. 267

The Pygmy in the Zoo, Canada, October 1993, fq.264
42 Bryan Appleyard, Brave New Worlds, Harper
Collins Publishers, London 1999, fq. 49-50
43 Alaeddin fienel, Irk ve Irkilik Dflncesi (Ideja e
racs dhe Racizmi), Ankara:Bilim ve Sanat Yayinlari,
1993, fq.62-6
44 War Against Religion http://www.geocities.com/
Heartland/Meadows/1733/book2-ch3.html
45 J. Tenenbaum., Race and Reich, Twayne Pub., New
York, fq. 211, 1956; cituar nga Jerry Bergman, Darwinism
and the Nazi Race Holocaust, http://www.trueorigin.
org/holocaust.htm
46 L.H. Gann, Adolf Hitler, The Complete Totalitarian,
The Intercollegiate Review, Fall 1985, fq. 24; cituar n
librin e Henry M. Morris, The Long war Against God,
Baker Book House, 1989, fq. 78
47 K. Ludmerer., Eugenics, In: Encyclopedia of Bioethics,
Edited by Mark Lappe, The Free Press, New York, fq.
457, 1978; cituar nga Jerry Bergman, Darwinism and
the Nazi Race Holocaust, www.trueorigin.org/
holocaust.htm
48 G. Stein., Biological science and the roots of Nazism,
American Scientist 76(1): fq. 54, 1988; cituar nga Jerry
Bergman, Darwinism and the Nazi Race Holocaust,
http://www.trueorigin.org/holocaust.htm
49 Adolf Hitler, Mein Kampf, Mnchen: Verlag Franz
Eher Nachfolger, 1993, fq. 44, 447-448; cituar nga A.E.
Wilder Smith, Mans Origin Mans Destiny, The Word
For Today Publishing 1993, fq. 163, 164
50 P. Weindling, Health, Race and German Policies
Between National Unification and Nazism 1870-1945,
Cambridge University Press, Cambridge, MA, 1989,
cituar nga Jerry Bergman, Darwinism and The Nazi Race
Holocaust, www.trueorigin.org/holocaust.htm
51 Theodore D. Hall, The Scientific Background of the
Nazi Race Purification Program, http://www.trufax.
org/avoid/nazi.html
org/avoid/nazi.html
53 John J. Michalczyk (editor), Nazi Medicine: In The
Shadow of The Reich (film dokumnetar), First Run
Features, New York, 1997
54 George J. Stein, Biological Science and the Roots of
Nazism, American Scientist, vol. 76, (Janar/Shkurt
1988), fq. 52
55 Sir Arthur Keith, Evolution and Ethics, New York:
G.P. Putnams Sons, 1947, fq. 14
56 Robert Clark, Darwin: Before and After, Grand Rapids
International Press, Grand Rapids, MI, 1958. fq.115
57 A. Keith, Evolution and Ethics, G. P. Putnams Sons,
New York, fq. 230, 1946, cituar by Jerry Bergman,
Darwinism and the Nazi Race Holocaust, www.trueorigin.
org/holocaust.htm
58 Francis Schaeffer, How Shall We Then Live?, Old
Tappan, N.J.: Revell, 1976, fq. 151; cituar nga Henry
M. Morris, The Long war Against God, Baker Book
House, 1989, fq. 78
59 A. Hitler, Hitlers Secret Conversations 19411944,
With an introductory essay on The Mind of Adolf
Hitler by H.R. Trevor-Roper, Farrar, Straus and Young,
New York, fq. 117, 1953; cituar nga Jerry Bergman,
Darwinism and the Nazi Race Holocaust, http://
www.trueorigin.org/holocaust.htm
60 Daniel Gasman, The Scientific Origins of National
Socialism: Social Darwinism in Earnest Haeckel and the
German Monist League, New York: American Elsevier
Press, 1971, fq. 168
61 Robert E.D. Clark, Darwin: Before and After, London:
Paternoster Press, 1948, fq. 115, cituar nga in Henry
M. Morris, The Long War Against God, Baker Book
House, 1989, fq. 81
62 Denis Mack Smith, Mussolini, fq. 14
63 John P. Diggins, Mussolini and Fascism, Princeton
University Press, 1972, fq. 15
64 Cagdas Liderler Ansiklopedisi, Vol. 2, fq. 669
65 James Joll, Europe Since 1870: An International History,
Penguin Books, Middlesex, 1990, fq. 164
66 M.F. Ashley-Montagu, Man in Process (New York:
World. Pub. Co. 1961) fq. 76, 77 cituar nga Bolton
Davidheiser, W E Lammers (ed) Scientific Studies in
Special Creationism, 1971, fq. 338-339
67 A.E. Wiggam, The New Dialogue of Science, Garden
Publishing Co., Garden City, NY, fq. 102, 1922; cituar
nga Jerry Bergman, Darwinism and the Nazi Race
Holocaust, http://www.trueorigin.org/holocaust.htm
68 Robert Clark, Darwin: Before and After, Grand Rapids
International Press, Grand Rapids, MI, 1958., fq. 115116; Cituar nga Jerry Bergman, Darwinism and the Nazi
Race Holocaust, http://www.trueorigin.org/holocaust.
htm
69 Jerry Bergman, Darwinism and the Nazi Race

Holocaust, http://www.trueorigin.org/holocaust.htm
70 Earnest Haeckel, The History of Creation: Or the
Development of the Earth and Its Inhabitants by the Action
of Natural Causes, Appleton, New York, 1876, fq. 170;
cituar nga Jerry Bergman, Darwinism and the Nazi Race
Holocaust, http://www.trueorigin.org/holocaust. htm
org/avoid/nazi.html
72 Marshall Hall, Hitler, Lenin, Stalin, Mao et al: The Role
of Darwinian Evolutionism in Their Lives, http://
www.fixedearth.com/hlsm.html
73 Max Nordau, The Philosophy and Morals of War, North
American Review 169 (1889):794 cituar nga Richard
Hofstadter, Social Darwinism in American Thought,
Boston: Beacon Press, 1955, fq.171
74 Tempo Magazine, 14 Korrik 1991
75 http://chefsseite.tsx.org/
76 Sabah Daily, 12 Gusht 2000
77 San Francisco Examiner, 1 prill1997
78 Conway Zirkle, Evolution, Marxian Biology and the
Social Scene, Philadelphia: University of Pennsylvania
Press, 1959, fq. 85-87
Press, 1959, fq. 85-87
Press, 1959, fq. 85-87
82 Friedrich Engels, Socialism: Utopian and Scientific,
Foreign Languages Press, Peking 1975, fq. 67
83 Gertrude Himmelfarb, Darwin and the Darwinian
Revolution, London: Chatto & Windus, 1959, fq. 348-9
84 Friedrich Engels, Socialism: Utopian and Scientific,
Foreign Languages Press, Peking 1975, fq. 67
Social Scene, (University of Pennsylvania Press, 1959),
fq.85- 86
86 Tom Bethell, Burning Darwin to Save Marx,
Harpers Magazine, (December 1978), fq.37
87 Karl Marx Biyografi, nc Yayinevi, fq. 368
88 John N. Moore, The Impact of Evolution on the Social
Sciences, Impact No. 52, www.icr.org/pubs/imp/imp052.htm
of Darwinian Evolutionism in Their Lives, http://www.
fixedearth.com/hlsm.html
90- Alan Woods and Ted Grant, Reason in Revolt:
Marxism and Modern Science, London:1993
91- Kent Hovind, The False Religion of Evolution,
http://www.royalse.com/scroll/evolve/ndxng.html
92- E. Yaroslavsky, Landmarks in the Life of Stalin,
Moscow: Foreign Languages Publishing House, 1940,
fq. 8.; Cituar nga Paul G. Humber, Stalins Brutal Faith,
Vital articles on Science/Creation Tetor 1987, Impact
No. 172
93 E. Yaroslavsky, Landmarks in the Life of Stalin,
Moscow: Foreign Languages Publishing House, 1940,
fq. 8.; cituar nga by Paul G. Humber, Stalins Brutal
Faith, Vital articles on Science/Creation Tetor 1987,
Impact No. 172
94 K. Mehnert, Kampf um Maos Erbe, Deutsche VerlagsAnstalt, 1977
of Darwinian Evolutionism in Their Lives, http://www.
fixedearth.com/hlsm.html
96 Robert Milner, Encyclopaedia of Evolution, 1990 fq.81
97 Michael Ruse: The Long March of Darwin, New
Scientist 103, 16 Gusht, 1984: 35; cituar nga Henry M.
Morris, The Long war Against God, Baker Book House,
1989, fq.85-86
98 David Jorafsky, Soviet Marxism and Natural Science,
New York: Columbia University Press, 1961, fq.4
99 Nicolas Werth, Le Pouvoir sovitique et lEglise
orthodoxe de la collectivisation la Constitution de 1936,
Revue dtudes comparatives Est-Quest nos. 3-4, 1993,
fq.41-49 cited by Stphane Courtois, Nicolas Werth,
Jean-Louis Pann, Andrzej Paczkowski, Karel
Bartosek, Jean-Louis Margolin, The Black Book of
Communism, Harvard University Press, 1999, fq. 172
100 Samuel T. Francis, The Soviet Strategy of Terror, The
Heritage Foundation, 1981, fq. 46
101 V. I. Lenin; Collected Works, botimi i katrt, Progress
Publishers, Moscow, 1964, fq. 180
102 V. I. Lenin, The Proletarian Revolution and The
Renegade Kautsky (Moscow: Foreign Languages
Publishing House, 1952, fq. 32-33, 20)
103 V. I. Lenin, Collected Works, Moscow, Volume 35,
fq. 238
104 V. I. Lenin, Collected Works, Vol. 24, fq. 38-41,
Progress Publishers, Moscow, 1964.
105 V.I. Lenin, Polnoe sobranie sochinenii, Moscow, Gos.izd-vo polit. Lit-ry, 1958-1966, 35: 311, cituar nga
Stphane Courtois, Nicolas Werth, Jean- Louis Pann,
Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Jean- Louis
Margolin, The Black Book of Communism, Harvard

106 Ann Arbor, Leon Troki, Terrorism or Communism,
University of Michigan Press, 1961, fq. 58
107 Protokoly zasedanii VSIK 4-sozyva, Stenograficheskii
otchet (Moscow, 1918), fq. 250
108 Harrison E. Salisbury, Reading The Gulag
Archipelago is like no other reading experience of our day,
Book-of-the- Month Club NEWS, Midsummer, 1974, fq.
4,5.
109 Russian Center for the Conservation and Study of
Historic Documents, Moscow, 17/84/75/59, cituar
nga Stphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis
Pann, Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, JeanLouis Margolin, The Black Book of Communism, Harvard
110 Quoted in V.I. Brovkin, Behind the Front Lines of the
Civil War: Political Parties and Social Movements in
Russia, 1918- 1922, Princeton: Princeton University
Press, 1981, fq. 353, cituar nga Stphane Courtois,
Nicolas Werth, Jean-Louis Pann, Andrzej Paczkowski,
Karel Bartosek, Jean-Louis Margolin, The Black Book of
Communism, Harvard University Press, 1999, fq. 101
111 Krasnyi Mech, no.1 (18 August 1919), fq.1 cituar
112 Stphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis
113 Quoted in Julian Gorkin, Les Communistes contre la
rvolution espagnole, Paris: Belfond, 1978, fq.181, cituar
University Press, 1999, fq. 470-471
117 P.J. Darlington, Evolution for Naturalists, 1980, 243244
118 Edward E. Ericson, Jr., Solzhenitsyn - Voice from
the Gulag, Eternity, October 1985, fq. 23, 24.
119 Alaeddin fienel, Irk ve Irkilik Dflncesi, Ankara:
Belem ve Sanat Yayinlari, 1993, fq. 61
120 Herbert Spencer, Social Status, 1850, fq. 414-415
121 The Challenge of Facts and Other Essays, as quoted in
Mason Drukman, Community and Purpose in America:
An Analysis of American Political Theory, New York:
McGraw- Hill, 1971, fq. 202.
122 R. Milner, Encyclopedia of Evolution 1990 fq. 412
123 Thomas F. Gossett, Race: The History of an Idea in
1963, fq. 170
124 Chauncey Depew, My Memories of Eighty Years,
New York, 1922, fq. 383-384
125 James J. Hill, Highways of Progress, New York, 1910,
fq. 126, 137
126 Andrew Carnegie, Autobiography, Boston 1920, fq.
327, cituar nga Richard Hofstadter, Social Darwinism
in American Thought, Boston: Beacon Press, 1955, fq. 45
127 Andrew Carnegie, Wealth, North American Review
148, 1889, s. 655-657, cituar nga Richard Hofstadter,
Social Darwinism in American Thought, Boston: Beacon
Press, 1955, fq. 45-46
128 Kenneth J. Hs, Darwins Three Mistakes, Geology,
vol.14, June 1986, fq. 534
129 Bolton Davidheiser, W E Lemmerts (ed) Scientific
Studies in Special Creationism, 1971 fq. 338-339.
130 H. Enoch, Evolution or Creation, 1966 fq.145
131 Ernst Mayr, Interview, Omni, March/April 1988,
fq. 46; cituar nga Henry M. Morris, John D. Morris, The
Modern Creation Triology, Vol. 3, fq. 12
132 Kenneth A. Ham, The Lie Evolution, Master Books,
April 1997, fq. 84
133 Theodosius Dobzhansky, Ethics and Values in
Biological and Cultural Evolution, Zygon, the Journal of
Religion and Science, as reported in Los Angeles Times,
part IV (June 16, 1974), fq. 6
134 Stephen Jay Gould, Ever Since Darwin, W. W.
Norton & Company, New York 1992, fq. 223
135 Richard Dawkins, Unweaving The Rainbow,
Houghton Mifflin Company, Newyork, 1998, fq. IX)
136 Earthwatch, March 1989, fq. 17; cituar nga Henry
M. Morris, The Long War Against God, Baker Book
House, 1989, fq. 57
LIBRA TE BOTUAR NGA HARUN JAHJA
LIBRA TE RINJ
128

Fatkeqësitë Që Solli Darvinizmi Për Njerëzimin. Albanian (Shqip)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fatkeqësitë Që Solli Darvinizmi Për Njerëzimin. Albanian (Shqip)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

hekulli i njzet, t cilin sapo e kemi ln pas, ishte shekull luftrash e

konfliktesh, q uan n katastrofa, dhimbje, masakra, varfri e

RRETH AUTORIT: Autori, i cili shkruan me pseudonimin

Rreth autorit dhe veprave t tij

Nj histori e shkurtr e Darvinizmit

Racizmi dhe tendencat

Aleanca e tmerrshme midis

Kapitalizmi dhe lufta pr

Rrnimi moral q solli Darvinizmi

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

materialiste dhe "prshtatja n natyr e saj", e cila njihet

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

e njohur si "Darvinizmi Social", ajo u shndrrua n

ara se tu kthehemi vuajtjeve dhe fatkeqsive q

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

i evolucionit u bashkuan n Greqin e Lasht. Q andej

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

q t pretendonte se jeta u krijua rastsisht nga lnda e

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

Tipari m prcaktues i teoris s Darvinit sht mohimi

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

Darvinizmi Social: prshtatja

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

nj teori me t ciln t punoja.2

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

mbijetes ishte nj ligj i prhershm e i pandryshueshm

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

Me luftn n natyr q pranohej se ekzistonte edhe n

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

shtrihen n nj pjes t madhe t bots.

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

me popujt e prapambetur, nj parti socialiste q

Bilanci i dhim bshm

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

N shekullin XIX, kur Darvini doli me pretendimin se

iku i ngusht i Darvinit, profesor Adam

"Ruajtja e racave t favorizuara"

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

evoluimi dhe disa raca kan evoluar e prparuar m

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

organizmit t dobt do ti dorzoheshin lis s dhenve.

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

nga ajo e Darvinit. Sipas Snout, banort e Toks s Zjarrit

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

prshtatet m mir u prit krahhapur prej

Udhtimet q ndrmori Darvini nxorn n pah ann e tij

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

madhsin e kafkave kaukaziane (t bardht) dhe e

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

sugjeroi n veprn e tij t titulluar "Race et Milin Social

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

justifikuar krimet e veta.

Kolonializmi britanik dhe Darvinizmi

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

zbuloi, skllavroi vendasit dhe ishte prgjegjs pr

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

"superiore" ndaj t tjerave n nj proces evolutiv, ku m

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

e Madhe nxori prfitime t mdha nga kolonializmi dhe

Fatkeqsit q solli Darvinizmi pr njerzimin

bardh" dhe se shtypja e t tjerve nga t bardht ishte

Falsifikimi i njeriut t Piltdaunit

Zbulimi Piltdaunit ishte shum eurocentrik. Nuk kishte siguruar