Uvod

Dijanoza oboljenja potpornog aparata zuba ima za cilj da utvrdi postojanje bolesti,
vrstu i teinu bolesti i etiologiju bolesti.
U zavisnosti od lokalizacije patolokog procesa u parodoncijumu treba razlikovati
dvije forme oboljenja parodoncijuma: gingivitise i parodontopatiju.
Oboljenja parodoncijuma nastaju i razvijaju se u svim socioekonomskim grupama
bez obzira na ivotnu dob. To znai da se pregled parodoncijuma mora obaviti kod
svake osobe koja ima zube. Znaajno je da se rezultati svakog pregleda zabiljee u
posebno pripremljeni karton. Na osnovu tako izvedenog pregleda parodoncijuma,
kao i odreivanja nivoa oralne higijene, postavlja se klinika dijagnoza, utvruje
prognoza i formira plan terapije oboljenja. Da bi se procijenila efikasnost budue
terapije, neophodno je imati adekvatne i precizne polazne podatke o stanju
parodoncijuma, kao i o nivou oralne higijene. Ovi podaci se registruju u poseban
karton i pri svakom kontrolnom pregledu. Na ovaj nain mogue je pratiti stanje
parodoncijuma i nivo oralne higijene, odnosno efikasnost terapije sprovedene u
dugom vremenskom periodu.
Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza parodontopatija, utvrivanje dijagnoze i plana
terapije oboljenja parodoncijuma se donose na osnovu: anamneza, klinikih
pregleda , rendgenografija i laboratorijske analize.

Anamneza
Anamneza u oboljelih od parodontopatije podrazumijeva uzimanje podataka o:

glavnoj tegobi,
sadanjoj bolesti,
odravanju oralne higijene,
optem zdravstvenom stanju bolesnika,
loim navikama.

Kliniki pregled
Kliniki pregled u oboljelih od parodontopatije obuhvata:

inspekciju,
palpaciju,
perkusiju,
sondiranje,
utvrivanje labavljenja zuba,
analizu rendgenograma i
1

ispitivanje vitaliteta zuba.

Ovim postupcima se dobijaju podaci o:

prisustvu, koliini i distribuciji dentalnog plaka,

stanju gingive,
prisustvu i svim karakteristikama gingivalnih, odnosno parodontalnih
depova,
nivou pripojnog epitela,
postojanju, tipu i obimu recesije gingive,
postojanju i stepenu labavljenja zuba,
uroenim i steenim anomalijama parodontalnih i okolnih tkiva,
traumatskoj okluziji i dr.

Na emama zubnih nizova se grafiki prikazujue postojee stanje zuba i

parodoncijuma. Kliniki nalaz stanja zuba i parodoncijuma. <kliniki nalaz stanja
zuba i parodoncijuma se pomou odgovarajuih simbola unosi u eme. Na ovaj
nain se registruje:
Plak indeks i gingivalni indeks ili indeks krvarenja iz gingivalnog sulkusa. Podaci o
prisustvu dentalnog plaka i krvarenja iz gingivalnog sulkusa se odreuju primjenom
odgovarajueg indeksa. Nivo pripojnog epitela se odreuje parodontalnom sondom,
i to mjerenjem rastojanja od cementnoglene granice do dna parodontalnog depa.
Klinika dubina parodontalnih depova. Utvruje se sondiranjem. Klinika dubina
parodontalnih depova je rastojanje od ivice gingive do mjesta gdje se zaobljeni vrh
parodontalne sonde zaustavlja u parodontalnom depu u predjelu njegovog dna.
Sila pri sondiranju iznosi oko 20g. Koriste se i manuelne elektronske sonde.
Nivo ivice gingive. Utvruje se mjerenjem rastojanja od cementno-glene granice
do aktuelne pozicije ivice slobodne gingive.
Indeks labavljenja zuba. Labavljenje zuba se najee odreuje bimanuelnom
palpacijom ili instrumentacijom odgovarajuim instrumentima pri otvorenim ustima.
Mogue je labavljenje zuba otkriti i kad su zubi u funkciji-fremitus. Stepen
labavljenja zuba se izraava odgovarajuim indeksom.
Furkacije viekorjenih zuba. Zahvaenost furkacija viekorjenih zuba utvruje se
specijalnom parodontalnom sondom sa radnim dijelom povijenim u obliku srpa.
Ovim postupkom se utvruje veliina oteenja interradikularnog septuma.
irina pripojne i keratinizovane gingive. Keratinizovana gingiva se protee od ivice
slobodne gingive do mukogingivalne linije. Dimenzija pripojne gingive e dobijaa kd e
od keratinizovane gingive oduzme vrijednost dubine parodontalnog depa.
Praktino, u oboljelih od parodontoptije irina pripojne gingive je rastojanje od dna
parodontalnog depa do mukogingivalne linije.
2

Rendgenografska ispitivanja. Kod oboljelih od parodontopstije neophodno je kod

svakog bolesnika uraditi:

ekstraoralno ortopantomografsko snimanje,

intraoralno set retroalveolarnih snimaka.

Ispitivanje vitaliteta sumnjivih zuba je znaajan postupak jer zubi sa gangrenozno

raspadnutom pulpom mogu iskomplikovati terapijski ishod ukoliko nastane
egzacerbacija procesa sa konsekutivnim formiranjem apscesa u regiji hirurke rane.
Laboratorijske analize. Laboratorijski nalaz pomae u dijagnozi, ali prije svega pri
postavljanju prognoze i odreivanju plana terapije oboljelog od parodontopatije.
Posebno su vani:

krvna slika,
vrijeme krvarenja i koagulacije i
biohemijske analize.

U nekim sluajevima, osim konvencionalnih analiza krvi neophodne su:

mikrobioloke analize,
imunoloki nalazi
genetski testovi i dr.
Savremena dijagnoza oboljenja parodoncijuma

Klasifikacija oboljenja parodoncijuma koju predlae Amerika akademija za

parodontologiju je sveobuhvatna. Za dijagnostikovanje nekog od navedenih oblika
parodontopatije, neophodni su kompletan kliniki pregled i mnogobrojne
laboratorijske analize. Uobiajen postupak postavljanja dijagnoze oboljenja
parodoncijuma obuhvata: stomatoloku anamnezu, porodinu i linu anamnezu.
Kliniki pregled podrazumjeva utvrivanje stanja gingive na osnovu procjene boje,
oblika i poloaja gingive, njene povrinske strukture, veliine i konzistencije. Ovim
pregledom se odreuje i vrsta i koliina mekih i vrstih supragingivalnih i
subgingivalnih naslaga kao i prisustvo jatrogenih i drugih faktora znaajnih za
nastanak i progresiju bolesti. Vano je registrovati malokluzije i migraciju zuba, kao i
da li su zubi u hipofunkciji ili hiperfunkciji.
Od posebnog znaaja je da se ustanovi prisustvo gingivalnih, odnosno parodontalnih
depova, kao i sve njihove karakteristike i njihov sadraj. U tom cilju presudnu ulogu
ima utvrivanje nivoa pripojnog epitela. Za to se koriste razliiti tipovi parodontalnih
sondi. U poznim osamdesetim godinama pojavile su se automatske i elektronske
parodontoloke sonde. Ispitivanje ovakvim napravama je preciznije nego mjerenje
klasino graduisanom parodontalnom sondom i do deset puta. Gingivalni depovi
nastaju uveanjem slobodne i inerdentalne gingive. Njihovo prisustvo je simptom
3

nekog od gingivitisa. Parodontalni depovi se formiraju usljed razaranja

parodontalnih tkiva i apikalne migracije pripojnog epitela i patognomonini su
simptom parodontopatija.
Klinikim pregledom neophodno je utvrditi i prisustvo svih uroenih i steenih
mukogingivalnih anomalija od znaaja za etiopatogenezu parodontopatija.
U okviru klinikog pregleda utvruju se i postojanje, smjer i obim migracije zuba.
Stepen labavljenja zuba je nedovoljno pouzdan pokazatelj stanja parodoncijuma.
rezultate ispitivanja stepena labavljenja zuba treba tumaiti u sklopu drugih
dobijenih rezultata klinikog pregleda. Osim klasinih metoda utvrivanja labavljenja
zuba, uvedeni su i precizniji postupci kao periotest, sironogtatograf, parodontometar
i drugi. Pomou ovih mjernih instrumenata se direktno i vrlo precizno oitava
pokretljivost zuba u oboljelih od parodontopatije. To se posebno odnosi na frontalne
zube.
Nakon detaljnog klinikog pregleda parodoncijuma, pri emu kljuni znaaj ima
utvrivanje nivoa pripojnog epitela i dubine gingivalnih ili parodontalnih depova,
pristupa se rendgenografskoj obradi. Retrokoronarno snimanje u potpunosti
zadovoljava kad se radi o poetnoj formi parodontopatije ili o nekom obliku
gingivita. Najee se koriste retroalveolarna snimanja. Na retroalveolarnim
snimcima vide se sve strukture potpornog aparata, kao i zubi u cjelini.
U dijagnozi, prognozi i izradi plana terapije parodontopatije digitalni
ortopantomografski snimak ima veliki znaaj, kao i praktinu vrijednost. DOPT
prikazuje sve kotene strukture i zube gornje i donje vilice, kao i oba vilina zgloba,
sve uveano za 20 posto. To se mora imati u vidu pri tumeenju ovih snimaka.
Suptilniji
radiografski
postupci,
kao
magnetna
rezonanca,
elektronska
paramagnetna rezonanca, kompjuterizovana tomografija uvode se sve vie u
stomatoloku praksu. Usavreni su i tzv. digitlni dentalni radiografski sistemi.
Primjenom digitalne radiografije dobijaju se znatno precizniji snimci ije tumaenje
je mogue izvestidirektnom analizom ali i preko softverskog paketa, uz izvoenje
najpreciznijih premjeravanja. Ovim postupkom su pri tome znatno redukovane i
doze zraenja. Substrakcionom digitalnom kompjuterizovanom radiografijom,
kompjuterizovanom denzimetrijom alveolarne kosti i mjerenjem lokalne temperature
u parodoncijumu otkrivaju se i najmanje promjeneu veliini interdentalnog kostnog
septuma, a posebno u strukturi alveolarne kosti.
I pored svih podataka koje daju kvalitetni rendgenogrami, posebno oni o stanju
alveolarne kosti, ipak se sve te metode mogu posmatrati kao pomona dijagnostika
sredstva. Meutim, ako se paralelno izvodi egzaktno kliniko ispitivanje i analiza
rendgenograma onda se dobijaju pouzdaniji podaci o stanju dubljih struktura
parodoncijuma.

Sem odreivanja vrste i dubine parodontalnih depova, znaajno je utvrditi da li se

radi o aktivnim ili inaktivnim parodontalnim depovima. Kliniko iskustvo potvruje
da je u predjelu dubljih parodontalnih depova po pravilu i patoloki proces je
aktivniji, U gingivalnom eksudatu oboljelog tada se nalaze brojni enzimi, toksini i
imunogeni. Sve su to produkti bakterija subgingivalnog dentalnog plaka u kome
dominiraju anaerobni spojevi bakterija iji su produkti izuzetno patogeni u odnosu
na parodontalna tkiva.
Aktivnost parodontalnog depa, odnosno parodontopatije u cjelini provjerava se i
koliinom prisutnog dentalnog plaka, stepenom inflamacije okolne gingive, a
posebno koliinom, gustinom i sastavom gingivalnog eksudata kao i na osnovu
procjene aktivnosti patolokog procesa u alveolarnoj kosti.
Na osnovu klinikog pregleda uz korienje rendgenograma ima se uvid u stanje
parodoncijuma u trenutku pregleda. Na osnovu sveobuhvatne analize dobijenih
podataka, mogue je u veini sluajeva predvidjeti prognozu oboljenja. Ovo je
olakano
u
sluajevima
kada
postoje
egzaktni
podaci
o
stanju
parodoncijumaoboljelog dobijeni na osnovu prethodnih kontrolnih pregleda.

Rendgenografija u parodontologiji
U dijagnozi i diferencijalnoj dijagnozi parodontopatija, postavljanju prognoze i plana
terapije bolesti, kao i za procjenu uspjeha sprovedene terapije, rendgenografija kao
metoda klinikog pregleda ima veliki znaaj.
U tu svrhu koriste se razliite metode intraoralne i ekstraoralne rendgenografije, kao
i specijalne i kontrasne rendgenografske metode.
Od intraoralnih rendgenografskih postupaka
retroalveolarno i retrokoronarno snimanje.

parodontologiji

Od
ekstraoralnih
rendgenografskih
metoda
se
najee
ortopantomografsko, tomografsko i telerendgensko snimanje.
Specijalne rendgenografske metode se mogu podijeliti na:

teleradiografiju,
makroradiografiju,
stereoradiografiju,
supstrakcionu radiografiju,
digitalnu radiografiju,
tomografiju,
kompjuterizovanu radiografiju,
elektronsku termografiju,
ultrazvune metode, i
5

se

koriste

primjenjuju

magnetnu rezonancu.

Intraoralne rendgenografske metode

Intraoralne rendgenografske metode se najee koriste u parodontolokoj praksi i
to u postavljanju dijagnoze i diferencijalne dijagnozebolesti, kao i preciznom
utvrivanju stanja alveolarne kosti, kao i tipa kotane destrukcije. Vana je i njihova
uloga u registrovanju poloaja i morfologije korjenova ugroenih zuba odreene
regije.

Retroalveolarno snimanje zuba

Retroalveolarno snimanje se izvodi pomou stomatolokih rendgen aparata, sa
dugim tubusom. Ovo snimanje se najee koristi u stomatolokoj praksi, a svakako
i u parodontologiji. Za kompletan status zuba kod ovog naina snimanja potrebno je
10-12 dental rendgen filmova.
Varijacije u tehnici snimanja mogu izazvati devijaciju rendgenografske slike. To
ograniava procjenu vjerodostojnosti utvrenog stanja pri analizi rendgenograma u
sluaju ponovljenog snimanja iste regije. Ovo ograniava kliniku vrijednost i
primjenljivost retroalveolarnog rendgenograma u sluaju ponovljenog snimanja iste
regije. ovo ograniava kliniku vrijednost i primjenljivost retroalveolarnog
rendgenograma ukoliko se snimanje izvodi klasinim postupkom. Zbog toga
snimanje zuba sa specijalnim draima filma obezbjeuje kondicije koje daju
identinu poziciju filma u ustima pri ponovljenim snimanjima. Na taj nain se
postiu identine pozicije svih rendgenografskih parametara, kao i identina
rendgenografska slika pri svakom sledeem snimanju.
Digitalna retroalveolarna radiografija se sve ee primjenjuje u stomatolokoj
praksi, prije svega u parodontolokoj praksi. Prednosti digitalne retroalveolarne
radiografije su redukcija doze zraenja, tro dobijanje slike na ekranu monitora,
eliminacija neizvjesnosti rezultata, hemijske obrade rendgenograma i pouzdanosti
uvanja filmova, kao i praktino trenutni transfer slike telefonom, radio sistemom,
odnosno optikim kablom na udaljena mjesta, radi konsultacija, provjera i dr.
Snimanja ovom metodom se izvode digitalnim rendgen dental aparatima i
ortopantomografskim rendgen aparatima uz korienje specijalnih sondi umjesto
rendgen filma.

Retrokoronarno snimanje zuba

Pri retrokoronarnom snimanju rendgen-film se postavlja u posebni dra.

Horizontalni dio draa pacijent zagrize, dok je u njegov vertikalni dio fiksiran film.
Na retrokoronarnom rendgenogramu se vide krunice i koronarni dio korijena zuba
gornje i donje vilice, dio alveolarne kosti i periodontalnog prostora koji odgovara
koronarnom dijelu korijena. Ovim nainom snimanja naroito dobro se uoavaju
promjene na vrhu interdentalnog septuma. Apikalni dio korijena i okolna alveolarna
kost i periodontalni prostorna ovom snimku se ne vide, pa zbog toga retrokoronarno
snimanje se ne moe koristiti u dijagnozi tekih oblika parodontopatije koje
karakterie obimno razaranje alveolarne kosti. Prema tome, retrokoronarno
snimanje u parodontologiji ima sa klinikog aspekta malu upotrebnu vrijednost.
Retrokoronarnim snimanjem se kompletan status zuba dobija sa samo pet
standardnih snimaka.

Ortopantomografsko snimanje zuba

Ortopantomografsko snimanje se obavlja tako to se rendgenska cijev i valjak oko
koga je obmotan film rotiraju oko pacijentove glave. Pri tome se valjak rotira i oko
sopstvene osovine. Cijeli status zuba se dobija samo sa jednim snimkom veliine
12,5x30 cm, odnosno 15cmx30 cm. Na ovakvim snimcima se odlino vide svi zubi,
kao i kompletne kotane strukture obije vilice. Na ovakvim snimcima se odlino vide
svi zubi, kao i kompletne kotane strukture obije vilice.
Stepen uveanja svih prikazanih struktura na filmu uraenom na ovaj nain iznosi
od 10-25 posto i on je najvei u predjelu premolara. Nedostatak ovog snimka osim
distorzije slike je i nejasna sjenka zuba i okolnih kotanih struktura u zoni
mandibularnih inciziva zbog superpozicije vratne kime. Veina ovih nedostataka
OPT snimaka uraenih klasinim postupkom izbjegnuto je koritenjem dgigitalnih
aparata za ortopatomografsko snimanje.

Telerendgenografija
Telerendgenografija se najee koristi u ortopediji vilica ali se danas ova metoda
koristi i u planiranju primjene oralnih implantata. Rastojanje izmeu izvora rendgen
zraka i samog filma iznosi 200 cm. Dobijaju se pouzdane rendgenografske
vrijednosti, sa minimalnim stepenom odstupanja u veliini slike najvie do 2 posto.
Profilni TRG snimci slue i kao valjani parameri pri ugradnji oralnih implanatata, jer
je na njima mogue dobro procjeniti vertikalnu dimenziju alveolarnog grebena.

Literatura

Dimitrijevi B., Klinika parodontologija, Zavod za

udbenike, Beograd, 2010.