Bosansko-podrinjski kanton Gorade

JU ST Hasib Hadovi
Gorade

MATURSKI RAD
PREDMET: Organizacija prevoza robe i putnika
TEMA: Tehniki pregled motornih vozila

Mentor:
Uenik:
Mr. sc. Eldin Isanovi dipl. ing. saob.
Hasan Debo
Gorade, mart 2014.god.

Sadraj
Strana
1.0.
Uvod..................................................................................................................
...................................................4
PRAKTINI DIO
Transportni zadatak /putniki
saobraaj/ .........................................................................................5
TEORIJSKI DIO
2.0.

Tehniki pregled putnikih motornih vozila

2.1. Identifikacija
vozila.................................................................................................................
......................14

2.2. Pregled
motora...............................................................................................................
...............................15
2.3. Pregled obavezne opreme na
vozilu......................................................................................................15
2.4. Kuka
vozila.................................................................................................................
......................................16
2.5. Kontrola
guma.................................................................................................................
................................16
2.6. Kontrola svjetlosnoh ureaja na
vozilu................................................................................................17
2.7.Kontrola geometrije
toka.................................................................................................................
.........17
2.8. Mjerenje koione
tenosti.............................................................................................................
.............18
2.9. Provjera koionog sistema mjerenjem u
valjcima...........................................................................18
2.10. Provjera koionog sistema mjerenjem u tokom vonje motornog
vozila..........................20
2.11. Mjerenje izduvnih
gasova...............................................................................................................
.........21
2.12. Pregled svjetala na
regloskopu.........................................................................................................
....22
2.13. Mjerenje
buke..................................................................................................................
...........................23
3.0.

Tehniki pregled teretnih motornih vozila

3.1. Identifikacija
vozila.................................................................................................................
.....................23
3

3.2. Pregled
motora...............................................................................................................
...............................24
3.3. Pregled obavezne opreme na
vozilu.....................................................................................................24
3.4. Pregled ureaja i opreme postavljene na
vozilu............................................................................24
3.5. Pregled svjetlosnih
ureaja..............................................................................................................
........24
3.6. Kontrola
guma.................................................................................................................
..............................24
3.7. Kontrola unutranjosti
vozila.................................................................................................................
.25
3.8. Kontrola
tahografa...........................................................................................................
............................25
3.9. Kontrola geometrije
toka.................................................................................................................
.......25
3.10. Ispitivanje konica na
valjcima............................................................................................................
26
3.11. Pregled donjeg
postroja.............................................................................................................
.............26
3.12. Mjerenje izduvnih
gasova...............................................................................................................
........26
3.13. Pregled svjetala na
Regloskopu........................................................................................................
...26
3.14. Mjerenje
buke..................................................................................................................
............................26
4

4.0.

Tehniki pregled autobusa

4.1. Identifikacija i vizuelni pregled

autobusa.........................................................................................27
4.2. Kontrola prostora za prtljagu
putnika.................................................................................................27
4.3. Provjera obavezne
opreme..............................................................................................................
.........27
4.4. Pregled prostora za
putnike..............................................................................................................
......28
4.5. Kontrola
tahografa...........................................................................................................
............................28
Kontrolni
list ....................................................................................................................
.......................................29
Zapisnik o obavljenom tehnikom
pregledu..............................................................................................30
Zakljuak ..........................................................................................................
.........................................................31
Popis
slika ..................................................................................................................
..............................................32
Literatura ..........................................................................................................
........................................................33

1.0. UVOD
Tehniki ispravna vozila su veoma vaan faktor bezbjednosti saobraaja.
Samo tehniki ispravna vozila mogu garantovati bezbjednu primjenu pa je,
zbog tog razloga, tehnika ispravnost vozila glavni i osnovni uslov za
registraciju vozila.
Kontrola tehnike ispravnosti vozila obuhvata detaljnu kontrolu svih ureaja
vozila, bitnih za bezbjednu vonju, a vri je, ovlatena organizacija za vrenje
tehnikog pregleda vozila. Ovlatene organizacije za vrenje tehnikog
pregleda vozila moraju biti opremljene odgovarajuom ispitivakom
opremom i ureajima, a moraju raspolagati i odgovarajuim strunim
kadrom.
Pregledi se obavljaju na svim motornim i prikljunim vozilima. Na tehnikom
pregledu se utvruje ima li vozilo propisane ureaje i opremu, jesu li ti
ureaji i oprema ispravni, te da li zadovoljavaju propisane uslove za uee u
saobraaju.
Kompletna aktivnost u vezi tehnikog pregleda vozila poinje od zahtjeva
osobe koja dolazi vozilom na stanicu tehnikog pregleda. S tim zahtjevom
osoba je duna zaposlenoj osobi na stanici tehnikog pregleda predati svu
neophodnu dokumentaciju, da bi se tehniki pregled mogao obaviti.
Razlikujemo slijedee vrste tehnikih pregleda:
-

Tehniki pregled za utvrivanje tehniko-eksploatacionih uslova,

Redovni tehniki pregled,

Redovni est-mjeseni pregled,

Preventivni tehniki pregled,

Vanredni tehniki pregled.

Tok tehnikog pregleda

Bez obzira na vrstu vozila, svaki tehniki pregled mogao bi se podijeliti u tri
osnovna dijela:
-

identifikacija vozila sa vizuelnim pregledom ureaja na vozilu i u vozilu,

pregled donjeg dijela vozila na kanalu ili dizalici za podizanje jednog

kraja vozila,

mjerenje pojedinih ureaja pomou mjernih instrumenata.

MATURSKI ZADATAK/PUTNIKI SAOBRAAJ

Tema: Tehniki pregled motornih vozila

MATURSKI ZADATAK/PUTNIKI SAOBRAAJ

U toku mjeseca koji ima 31 dan autobuski vozni park, jedne autotransportne
organizacije proveo je 25 dana na radu. Vozni park se sastoji od autobusa
koji imaju po 40 sjedita. Prevoz putnika obavljen je izmeu mjesta A i mjesta
B. Garaa je udaljena od mjesta A 2.5 (km) , tako da je potrebno izraunati
nulte vonje. Dati su sljedei podaci:
-Broj prevezenih putnika P 3500 (putnika)
-Koeficjent statikog iskoritenja broja sjedita u autobusu
0,95 (-)
-Danguba u toku obrta u koju je ukljueno vrijeme ukrcavanja i
iskrcavanja putnika

1,9

(h),

-Meusobna udaljenost mjesta A i B je L AB

-Saobrajna brzina je Vs 35 (km/h),

94

(km),

-Radno vrijeme u toku dana Hr 8,5 (h),

-Koeficjent tehnike ispravnosti voznog parka

0,91

(-)

Potrebno je izraunati:
1.Radni i inventarski vozni park koji je obavio transportni zadatak
, To , T , Tr , Ar , As
( z
),
2.Koeficjente ( , ' , , , , , ),
3.Kilometrae ( K sd

, K st , K sp1

),

,
,
',
'
4.Punu i radnu proizvodnost (W U W Q W U W Q )
5.Trokove potronje goriva, maziva i guma, ako je potronja goriva na
100 km Qg=40 (l/100 km), Qm=0,24 (l/100 km). Vijek jedne autogume

AG

49000

(km), a broj autoguma

AG

TEMA TEORIJSKOG DIJELA RADA: Tehniki pregled motornih vozila

Mentor
Uenik
Mr. sc. Eldin Isanovi dipl. ing. saob.
Hasan Debo
Rjeenje zadatka:
1.0. Radni i inventarski vozni park (Z,To, Tr,Ar,As)
1.1. Potreban broj vonji za obavljanje transportnog zadatka ( z )
P
Z p (vonji)
3500
Z 40 0,95 (vonji)
Z 92(vonji)
1.2. Vrijeme obrta (To):
To tw td ( h)

tw

2 L AB

( h)
Vs
2 94
tw
( h)
35
tw 5,37( h)
To 5.37 1.9(h)
To 7.27(h)
1.3. Vrijeme potrebno za obavljanje transportnog zadatka jednim
vozilom u toku mjeseca (T):
T Z To (h)
T 92 5.37(h)
T 494,5(h)

1.4. Ukupno radno vrijeme u toku mjesec dana (Tr):

Tr Hr Dr (h)
Tr 8,5 25(h)
Tr 212.5(h)
1.5.Potreban broj vozila na radu (Ar):
10

T
(vozila )
Tr
494,5
Ar
(vozila )
212,5
Ar 2,3 2(vozila )
Ar

1.6.Inventarski broj vozila (Ai):

Ai

Ar

(vozila )

2
(vozila )
0,91
Ai 2,1 2(vozila )
Ai

1.7. Broj vozila sposobnih za rad (As):

As Ar 2(vozila )
2.0. Koeficjenti
2.1. Koeficjent iskoritenja voznog parka ( ):
Ar
( )
Ai
4
( )
4
1() -za vozni park u toku jednog dana

ADr
( )
ADi
Ar Dr

( )
Ai Di
2 25

( )
2 31
0,80()

-za vozni park u toku mjeseca

11

2.2. Koeficjent iskoritenja tehniki ispravnog voznog parka ( ' ) :

Ar
'
( )
As
2
' ( )
2
' 1() -za vozni park u toku jednog dana
ADr
( )
ADs
Ar Dr
'
( )
As Dr
2 25
'
( )
2 25
' 1()
-za vozni park u toku mjesec dana
2.3. Koeficjent iskoritenja vremena u toku 24 h ( ):

'

AHr
( )
24 ADr
Ar Hr Dr

( )
24 Ar Dr
2 8,5 25

( )
24 2 25
425

( )
1200
0,35()

2.4. Koeficjent iskoritenja radnog vremena ( ):

AHw

( )
AHr
AHw Z tw( auto asova)

AHw 92 5,37(auto asova)

AHw 494,5( auto asova)
494,5
( )
425
1,1()

2.5. Koeficjent iskoritenja preenog puta ( ):

12

AKp
( )
K

AKp Z L AB (km)
AKp 92 94(km)
AKp 8648( km)

AKn 2 L AG Dr (km)
AKn 2 2,5 25(km)
AKn 125( km)

AK 2 L AB Z AKn(km)
AK 2 94 92 125( km)
AK 17,421(km)
8648
( )
17421
0,49()

2.6. Koeficjent statikog iskoritenja broja sjedita ( ):

P

( )
pZ
3500
( )
40 92
1()

2.7. Koeficjent dinamikog iskoritenja broja sjedita ( ):

U
( )
p AKp

U P L AB ( pkm)

U 3500 94( pkm)

U 329000( pkm)
329000
40 8648()
0,95()

3.0. Kilometrae
3.1. Srednja dnevna kilometraa (Ksd):

13

AK
( km)
ADr
17421
Ksd
(km)
52
Ksd 348,42(km)
Ksd

3.2. Srednja duina vonje sa putnicima ( K sp ):

K
K
K

sp

sp

sp

AKp

(km)

8648
( km)
92
94( km)

3.3. Srednje rastojanje transporta jednog putnika ( K sp1 ):

U
(km)
P
329000
K sp1 3500 (km)
K sp1 94(km)

sp1

4.0. Proizvodnost
4.1. Puna proizvodnost (W U

W
W
W

,W P

):

U
( pkm / hi )
24 ADi
329000

( pkm / hi )
24 62
221,1( pkm / hi )

P
( p / hi )
24 ADi
3500
W P 24 62 ( p / hi)
W P 2,35( p / hi)

14

4.2. Radna proizvodnost (W U

' ,W P '

):

U
( pkm / hr )
AHr
329000
W U ' 425 ( pkm / hr )
W U ' 774,1( pkm / hr )

'
U

P
( p / hr )
AHr
3500
W P ' 425 ( p / hr )
W P ' 8,23( p / hr )

'

5.0. Trokovi
5.1. Trokovi potronje goriva (Tg):
Qg AK Cg
Tg
( KM )
100
40 17421 2,40
Tg
( KM )
100
Tg 16,724( KM )
-za cijeli mjesec

40 1 2,40
( KM )
100
Tg 0,96( KM )
-po jednom kilometru
Tg

5.2. Trokovi maziva (Tm):

Qm AK Cm
( KM )
100
0,24 17421 2
Tm
( KM )
100
Tm 83,62( KM )
-za cijeli mjesec
Tm

0,24 1 2
( KM )
100
Tm 0,0048( KM )
-po jednom kilometru
Tm

15

5.3. Trokovi autoguma ( T AG ):

T AG

AG

AK C AG

( KM )
100
6 17421 350
( KM )
T AG
100
T AG 746,61( KM )
5.4. Ukupni trokovi (U TR ):

U
U
U

TR

Tm Tg T AG ( KM )

TR

16,724 83,62 746,61( KM )

TR

846,95( KM )

TEORIJSKI DIO RADA

Tema: Tehniki pregled motornih vozila

16

17

2.0. TEHNIKI PREGLED PUTNIKIH

MOTORNIH VOZILA
2.1

Identifikacija vozila

18

Za svako vozilo koje se pojavi u stanici radi obavljanja tehnikog pregleda,

vri se identifikacija vozila tako to se uradi uporeivanje broja asije, broja
motora i registarskih tablica koja su na vozilu, sa istim koji se nalaze u
dokumentaciji vozila. Standardom ISO 3779 je definisan sadraj i struktura
VIN oznake. U Bosni i Hercegovini je taj standard obiljeen BAS ISO
3779:2002. Prema ISO standardu VIN oznaka mora biti sastavljena iz tri
djela:
-

prvi dio - oznaava proizvoaa vozila (WMI),

drugi dio opisuje ope karakteristike vozila (VDS),

trei dio dio za oznaavanje pojedinog vozila (VIS). Slova I,Q,O se ne

smiju koristiti za VIN oznaku vozila.

Na slijedeim slikama su prikazana mjesta za postavljanje VIN oznake kod

razliitih proizvoaa.

Slika 1. Vin oznaka za pojedine marke i tipove vozila

2.2 Pregled motora
Kao i VIN oznaka i broj motora treba da bude ispravno i itko napisan na samom motoru.
19

Pored toga potrebno je da taj broj bude ispravno upisan u dokumentaciju vozila.
Na motoru je potrebno posebnu panju obratiti na sljedee dijelove:

2.3

zamaen poklopac glave u blizini remenice bregastog vratila, to

znai mogunost maenja zupastog remena i njegovog prskanja na
remenici, nakon ega dolazi do oteenja glave motora, pucanja
ventila, oteenja klipa i klipnjae,

ispucanost visokonaponskog kabla na svjeicama ili nekih drugih

kablova ili dijelova na ureaju za paljenje, a to izaziva gubljenje snage,
trzanje vozila i prilikom vonje po kinom vremenu vozilo moe stati,

ispucanost klinastog ili kanaliastog remenja kao na alternatoru,

vodenoj pumpi, servo mehanizmu upravljaa, klime itd., vizuelno se
moe kontrolirati. Zategnutost remenja se moe provjeriti rukom i
ukoliko nije dovoljnog zategnut ili cvili prilikom rada motora, zbog buke
se mora odbiti tehniki pregled,

razlog odbjanja tehnikog pregleda moe da bude i cijev za ozraivanje

kuita motora jer ona uvijek mora biti spojena na usisnu granu, znai
da je taj motor potroen i cijev za ozraivanje sprijeava izlazak uljnih i
benzinskih para koje gue motor,

sastavni dio tehnikog pregleda je provjera koliine koione tenosti i

ispravnost spojeva servomehanizma,

svi spojevi za hlaenje motora trebaju biti suhi, bez tragova gubljenja
tenosti za hlaenje.
Pregled obavezne opreme na vozilu

Pregled obavezne opreme vozila moe biti sljedei korak pri tehnikom
pregledu. Svaka kategorija vozila trebala bi imati sigurnosni trokut, komplet
rezervnih sijalica i osiguraa i po jednu sijalicu za jednostruka sijalina
mjesta, kod kojih je mogue zamjeniti samo sijalicu, kutiju prve pomoi,
rezervni toak i alat za njegovo montiranje, kao i sajlu za vuenje
vozila, te vatrogasni aparat za vozila sa alternativnim pogonom.

20

Slika 2. Obavezna oprema vozila

2.4

Kuka na vozilu

Nakon pregleda opreme u samom prtljaniku nastavlja se s pregledom kuke

ako je vozilo uopte ima.
Ukoliko postoji kuka na vozilu, onda treba kontrolisati ispravnost elektrine
instalacije namijenjene za spoj vunog i prikljunog vozila. Ponekad vozilo
moe imati kuku, a nema elektrini prikljuak za prikljuno vozilo. Takvo
vozilo ne moe proi na tehnikom pregledu.
2.5 Kontrola guma
Kontrola guma je vrlo jednostavna i sastoji se od pregleda vanjske bone
gume i gazeeg sloja. Potrebno je provjeriti postoji li na njoj ispupenja, a za
provjeru gazeeg sloja treba upotrijebiti mjera dubine ara koji spada u
opremu tehnikog pregleda. Minimalna dubina ara na gumama smije iznositi
1,6mm kod putnikih, a 2mm na teretnim vozilima i autobusima. Ako je
guma nejednako potroena po svojoj irini, razlog tome moe biti u
geometriji tokova ili neravnomjernom pritisku u gumama.

Slika 3. Kontrola pritisaka u gumama

Na istoj osovini gume moraju biti istog tipa, istih dimenzija, ara i
podjednake potronosti.
U cilju poveanja aktivne sigurnosti prilikom vonje, osim unapreenja
funkcionalnih karakteristika guma, razvijaju se razliiti inovativni sistemi,
(Slika 4.), koji omoguavaju vonju i nakon gubitka pritiska vazduha u gumi.

21

Slika 4. PAX sistem firme Michelin

2.6

Kontrola svjetlosnih ureaja na vozilu

Pregled svjetlosnih ureaja na vozilu moe biti sljedei korak u tehnikom

pregledu. Pokazivae smjera provjeravamo na nain da ih ukljuimo i drimo
ih ukljuene nekoliko sekundi i topericom provjeravamo njihov poetak
treptanja, kao i broj treptaja u minuti (90 30) . Sva svjetla na vozilu moraju
biti originalna, poklopci od pokazivaa smjerova ne smiju biti napuknuta, pod
njima ne smije postojati voda i sl. Zadnji poklopci pokazivaa smjerova
takoer moraju biti cijeli i nikakva pukotina se ne smije tolerisati na
tehnikom pregledu.

2.7

Kontrola geometrije tokova

Na tehnolokim linijama namjenjenim za kontrolu lahkih vozila - do 3,5 t

ispred ureaja za kontrolu konica, obino se postavlja ureaj za kontrolu
geometrije tokova (Slika 5.) i ureaj za kontrolu amortizera. Ureaj je
postavljen tako da se provjerava lijevi prednji upravljaki i lijevi zadnji toak
vozila. Plou treba proi ravno, bez pomicanja upravljaa i jednakom
brzinom. Kontrolor je duan voziti automobil preko svih mjernih ureaja, a
uobiajeno prvi u nizu je ureaj za kontrolu geometrije tokova.

22

Slika 5. Ploa za kontrolu geometrije toka

23

2.8

Mjerenje koione tenosti

Na putnikim motornim vozilima radna konica je izvedena kao hidraulina,

koja korist hidraulino ulje, DOT3, DOT 4, zavisno od proizvoaa vozila. Prije
provjere koionog sistema, potrebno je pomou testera ili indikatora koione
tenosti (Slika 6.) izmjeriti taku isparavanja koione tenosti. Temperatura
isparavanja tenosti u koionom sistemu, ne smije biti nia od 155C.
Mogunost mjerenja pomou indikatora je od 0-300C.

Slika 6. Indikator koione tenosti BFT 2000

Razlog je veoma ozbiljan, a to je velika mogunost pojave vazdunih depova
u koionoj tenosti i propadanja konice prilikom naglog koenja.
2.9

Provjera koionog sistema mjerenjem na valjcima

Ureaj za ispitivanje konica sa valjcima se sastoji od dva nezavisna

kompleta valjaka za lijevu i desnu stranu vozila. Valjci su uleiteni u kuitu
paralelno jedan naspram drugog i dobijaju pogon od elektromotora, preko
reduktora i lananog prijenosa, (Slika7.) Obodna brzina kree se u granicama
2 km/h za teretna vozila ili 5 km/h za putnike automobile.

24

Slika 7. Mjerenje sile koenja u rotacijskim valjcima

Kod putnikih motornih vozila na pedalu konice se postavlja senzor sile
aktiviranja (dinamometar).
Ureaji za zaustavljanje na motornim i prikljunim vozilima (radna, pomona
i parkirna konica) moraju biti izvedeni tako da voza moe na siguran, brz i
efikasan nain zaustaviti vozilo, bez obzira na stepen optereenja vozila i
nagib puta na kome se vozilo kree, kao i osigurati vozilo u nepokretnom
poloaju na cesti s nagibom
Tehniki normativi za ocjenu efikasnosti sistema koenja motornih i
prikljunih vozila iznose:

25

Normativi iz prethodne tabele primjenjuju se tako da se suma sila koenja na

obodu svih tokova koje nastaju neposredno prije blokiranja toka (ili suma
sila koenja aktiviranih maksimalnim silama aktiviranja) podijeli s teinom
vozila uveanom za teinu tereta koji se trenutno nalazi u njemu i pomnoi s
konstantom 100. Ovako dobiveni rezultat mora biti vei ili jednak propisanoj
vrijednosti koeficijenta koenja.
Razlika sila koenja za radnu konicu na tokovima iste osovine ne smije
biti vea od 25%, a za pomonu konicu 30%. Za izraunavanje
postotka razlike sile koenja na istoj osovini uzimaju se sile koenja koje
nastaju neposredno prije blokiranja tokova ili sile koenja aktivirane
maksimalnim silama aktiviranja.
Nejednakost sile koenja na toku ne smije biti vea od 20%. Postotak
nejednakosti sile koenja izraunava se na priblino polovini sile koenja koja
izaziva blokadu.

26

2.10 Provjera koionog sistema mjerenjem tokom vonje motornog

vozila
U pojedinim sluajevima kada nije mogue izvriti provjeru koionih sistema
mjerenjem na valjcima, mjerenje se obavlja tokom vonje. Najei razlozi
zbog kojih se na valjcima ne moe ispitati sistem konica su:
-

prevelike dimenzije vozila (vei gabariti vozila od ulaza u stanicu za

tehniki pregled),

osovinska optereenja vozila su vea od dozvoljene nosivosti valjaka,

vozilo je opremljeno pogonom na vie osovina koje se za potrebe

ispitivanja ne mogu iskljuiti.

Vozila koja se ne mogu ispitati na statikom ispitivanju konica (valjcima ),

ispituju se koenjem u vonji na ravnoj i suhoj asfaltnoj povrini, koritenjem
dekcelerometra (Slika 8.). Za ovakve vrste mjerenja koriste se ureaji za
mjerenje usporenja vozila (deakcelerometri). Ureaj se postavlja na pod
vozila, sa strelicom okrenutom u smjeru vonje, te dovodi u vodoravan
poloaj pomou libele i vijka na noicama. Na pedalu konice se postavlja
dinamometar, (Slika 9.)

Slika 8. Dekcelerometar

27

Slika 9. Postavljanje dinamometra za mjerenje sile na pedali konice

Pravilnikom o dimenzijama, ukupnoj masi i osovinskom optereenju vozila,
propisani su uslovi po kojima se vri ispitivanje vozila:
-

povrina po kojoj se vozilo kree mora biti ravna, suha i sa asfaltnom

podlogom (pri tome je poeljno da za vrijeme kretanja vozila brzina
vjetra ne bude vea od 3 m/s, u suprotnom mjerenje nee biti tano),

temperatura diska ili spoljanje povrine dobooa ne iznosi vie od 100

O
C,

brzina na poetku koenja mora da iznosi najmanje 50 km/h za

putnike automobile, najmanje 40 km/h za druga motorna vozila.

2.11 Mjerenje izduvnih gasova

Da bi poeli ispitivanje motor treba biti zagrijan na radnu temperaturu 80
5. Kontrolor postavlja sonde za temperaturu ulja i broj obrtaja motora.
Potrebno je ukljuiti analizator izduvnih gasova (Slika 10. Analizator izduvnih
plinova) i ubaciti sondu za ispitivanje izduvnih gasova to dublje u izduvnu
cijev. Potrebno je nekoliko sekundi da se vrijednost ugljikovog monoksida
(CO) stabilizira (kod benzinskih) ili da ureaj, da znak, da je zavrio najmanje
tri mjerenja (kod dizelskih motora).

28

2.12

Slika 10. Analizator izduvnih plinova

Pregled svjetala na regloskopu

Regloskopom (Slika 11.) se kontrolie podeenost i intenzitet dugog i kratkog

svjetla na vozilu. Takoer je mogue kontrolisati usmjerenost prednjih
maglenki, ako su postavljene u visini glavnih svjetala. Ako su maglenke
postavljene blizu poda, nije mogue spustiti regloskop na tu visinu da bi se
izvrila kontrola usmjerenosti snopa svjetlosti. Provjera usmjerenosti svjetala
za osvjetljavanje puta moe se obaviti na dva naina: putem zaslona ili
mjernog ureaja regloskopa.

29

Slika 11. Regloskop

Provjera oborenih svjetala na zaslonu obavlja se na sljedei nain: mjerenje
treba obaviti u mranom prostoru odgovarajue povrine koji doputa da se
vozilo i zaslon postave. Centri farova koji se ispituju treba da su udaljeni
minimalno 10 m od zaslona. Prilikom kontrole svjetala potrebno je
zadovoljavanje odreenog pada snopa svjetlosti izraenog preko veliine e.
Vrijednost ove veliine e zavisi od tipa vozila koje se ispituje (dat od strane
proizvoaa motornog vozila).

Slika 12. Prostiranje snopa svjetlosti

2.13

Mjerenje buke

Mjerenje buke na vozilu se mjeri pomou fonometra (Slika 13.)

30

Slika 13. Ureaj za mjerenje buke-Fonometar

3.0. TEHNIKI PREGLED TERETNIH MOTORNIH VOZILA

3.1. Identifikacija vozila
Identifikacija teretnog motornog vozila kod obavljanja tehnikog pregleda, je
identina identifikaciji putnikog motornog vozila.

Slika 14. Vin oznaka kod teretnih motornih vozila

31

3.2. Pregled motora

Pregled motora mora biti rutinski i mora obuhvatiti sve one dijelove na
motoru i u motornom prostoru, koji prema opte poznatoj tehnikoj praksi
najprije stradaju. To su svi gumeni elementi oko motora (razno remenje,
gumene cijevi sistema za hlaenje, gumene cijevi za ozraivanje kuita
motora i sl. - svi moraju biti cijeli i bez tragova pucanja, loma ili curenja
tenosti iz njih), zatim razni ureaji smjeteni na motoru (npr. hladnjak
tenosti za hlaenje, hladnjak ulja, turbokompresor, izduvna i usisna grana
uz turbokompresor, pumpa visokog pritiska i sl. - svi moraju biti dobro
privreni, neoteeni, bez velikih masnih tragova).
3.3. Pregled obavezne opreme vozila
Pregled obavezne opreme vozila moe biti sljedei korak i pri tehnikom
pregledu teretnih motornih vozila. U motornom vozilu mora postojati kutija
prve pomoi. Prilikom pregleda opreme na svakom vozilu posebno treba
zahtijevati da se pokae sljedee: rezervni toak, neophodan alat za njegovo
namjetanje, aparat za gaenje poara i klinaste podmetae. Na pojedinim
vrstama vozila trebaju postojati ploe za oznaavanje dugih ili tekih vozila.
Ove ploe smiju postojati samo na pojedinim vozilima. Bilo kakva
nepravilnost razlog je za odbijanje tehnikog pregleda.
3.4. Pregled ureaja i opreme postavljene na vozilu
Kod tekih teretnih vozila panju treba posvetiti zatiti blatobrana, bonim
katadiopterima, kuki ili sedlu za vuu prikljunog vozila, vodovima
pneumatske koione instalacije na spoju vunog i prikljunog vozila,
elektrinom spoju vunog i prikljunog vozila, blatobranima, nosaima
cerade teretnog prostora itd. Na vozilima ADR-a panju treba posvetiti nainu
funkcionisanja utog rotacijskog svjetla ako je ugraeno itd. Zadnji blatobrani
su relativno esto oteena mjesta na vozilu, jer se vozai esto na njih
naslanjaju pri pretovaru robe na rampama. To ne znai da se njihova
neispravnost moe tolerisati. Vozilo mora imati blatobrane. Nedostatak
blatobrana takoer je jedna od uestalijih pogreaka na ovoj kategoriji vozila.
3.5. Pregled svjetlosnih ureaja
Vizuelni pregled treba zavriti pregledom svjetlosnih ureaja na vozilu i
identian je pregledu putnikih motornih vozila. Kategorija tekih teretnih
uvozila najee mora biti opremljena i posebnim svjetlima za osvjetljavanje
mjesta radova ili rotacionim utim svjetlima.
3.6. Kontrola guma
Kontrola guma je takoer obavezni dio pregleda. Pri kontroli obnovljenih
guma panju posebno treba posvetiti spoju gazeeg sloja sa pneumatikom.
32

3.7. Kontrola unutranjosti vozila

Kontrola unutranjosti vozila mora biti obavljena i na vunom i na
prikljunom vozilu. Na prikljunom vozilu potrebno je podii zadnji kraj
cerade, kako bi utvrdili, da li su svi nosai cerade ispravni. Savijeni, ispucali
ili nedostajui nosai se ne smiju tolerisati. Pogreka na nosaima cerade je
razlog za odbijanje tehnikog pregleda.
Unutranjost kabine teretnog motornog vozila kontrolie se na slian nain
kao i kod lahkih vozila.
3.8. Kontrola tahografa
Zadnja to se pregleda u unutranjosti vozila jeste tahograf.
Potrebno je provjeriti da li postoje sve zahtjevne badarne naljepnice ili
igovi, (Slika 15 i 16.)

Slika 15. Naljepnica za

oznaavanje konstante vozila

Slika 16. Naljepnica ispitivanja

tahografa
Najmanje trebaju biti tri naljepnice, i to: osnovni ovjereni ig, mala naljepnica
sa konstantom k na koju je tahograf podeen i velika naljepnica s
vrijednostima bitnim za rad tahografa. Na zadnjoj naljepnici nalazi se i datum
kada je izvreno badarenje tahografa.

33

3.9. Kontrola geometrije toka

Kontrola geometrije toka je identina kontroli kao kod putnikih motornih
vozila.

3.10. Ispitivanje konica na valjcima

Sljedea faza tehnikog pregleda je ispitivanje konica na valjcima. Prije
ulaska vozila u valjke, potrebno je privrstiti senzore pritiska na zato
predviena mjesta od strane proizvoaa vozila. Uvijek pri prelasku vozila
preko valjaka njime mora upravljati kontrolor. U valjke treba ulaziti polako,
bez udara, a sa koenjem se moe poeti tek nakon to se upale obje strane
valjaka i nakon to instrument dopusti koenje. Izmjerene sile koenja se
automatski pohranjuju u bazi ureaja za kontrolu ispravnosti koionih
ureaja. Iz valjaka se tokovima ne smije izai prije nego to se valjci
pokrenu.
3.11. Pregled donjeg postroja
Nakon ispitivanja konica na valjcima moe se zapoeti s pregledom donjeg
dijela vozila. Prednju osovinu treba navesti na razvlanicui i prekontrolisati
zranosti u zglobnim elementima. Mjerenje zranosti u zglobnim vezama
obavlja na isti nain kao i kod lakih vozila .
3.12. Mjerenje izduvnih gasova
Mjerenje izduvnih gasova je identino proceduri mjerenja kod putnikih
motornih vozila, s tim to se kod teretnih motornih vozila koristi samo ureaj
za kontrolu izduvnih gasova za dizel motore - Opacimetar.
3.13. Pregled svjetala na regloskopu
Kontrola i podeavanje svjetala na teretnom motornom vozilu pomou
regloskopa se vri na isti nain, kao kod putnikih motornih vozila, sa
razliitim parametrima propisanim od strane proizvoaa.
3.14. Mjerenje buke
Kontrola i mjerenje buke teretnog motornog vozila vri se pomou
Fonometra, na isti nain kao kod putnikih motornih vozila.

34

35

4.0. TEHNIKI PREGLED AUTOBUSA

4.1. Identifikacija i vizuelni pregled autobusa
Tehniki pregled i ovdje zapoinje pregledom VIN oznake vozila. Nakon
identifikacije vozila, potrebno je s vanjske strane autobusa otvoriti sva vrata i
sve poklopce na karoseriji vozila.
4.2. Kontrola prostora za prtljagu putnika
Nakon pregleda obavezne opreme vozila potrebno je kontrolisati prostor za
prtljagu putnika. Sva vrata na otvorima moraju samostalno stajati u
otvorenom poloaju kojeg je predvidio proizvoa. Prostor za prtljagu ne
smije biti prljav, zamaen ili na bilo koji drugi nain neispravan, to bi moglo
otetiti prtljagu putnika.

Slika 17. Kontrola prtljanog prostora

4.3. Provjera obavezne opreme
Nakon ili za vrijeme pregleda prtljanog prostora voza vozila treba
pripremiti obaveznu opremu vozila na pregled. Ne treba zaboraviti da u dio
obavezne opreme autobusa spada eki trajno privren u vozilu i
upotrebljava se u sluaju nude.
Rije je o ekiu za razbijanje stakala ili vatrogasnim aparatima koji se
redovno smjetaju u unutranjost vozila.

36

4.4.

Slika 18. eki za razbijanje stakla

Pregled prostora za putnike

Slika 19. Pregled prostora za putnike

Pri pregledu unutranjosti, panju treba posvetiti na svako sjedee mjesto
posebno. Na njima ne smije biti oteenja, presvlake sjedita moraju biti
nepokidane i iste. Takoer je potrebno provjeriti prostor za prtljagu iznad
putnika.
4.5. Kontrola tahografa
Kontrolu treba zavriti pregledom badarenosti tahografa i pregledom
ovjerenih plombi na rastavljivim dijelovima tahografa.
Kontrola ispitivanja koionog sistema, izduvnih gasova, mjerenje buke,
kontroli prednjih svjetala je ista kao i kontorla na teretnom motornom vozilu.

37

38

U prilogu su date slike kontrolnog lista i zapisnika o tehnikom pregledu

vozila.

39

P
rilog 1.
Slika 20. Kontrolni list
40

Prilog 2.
Slika 21. Zapisnik o obavljenom tehnikom pregledu
41

ZAKLJUAK
Glavni cilj provjere kontrole tehnike ispravnosti vozila jeste da se smanji broj
tehniki neispravnih vozila u saobraaju na cestama, kao jednoga od tri
faktora sigurnosti saobraaja (voza-vozilo-cesta), i na taj nain se poveava
opta sugurnost saobraaja na cestama.
Tehnikim pregledom ne samo da se utvruje ispravnost vozila, ve se
poveava pouzdanost motornog vozila. Time je omogueno pravovremeno
uoavanje nepravilnosti na vozilu, to moe rezultovati poveanju
bezbjednosti osoba u vozilu, u suprotnom ako vozilo nije tehniki ispravno
moe doi do katastrofalnih posljedica po ljudske ivote.
Kontrolor tehnike ispravnosti na osnovu svog strunog miljenja i pregleda
vozila upisuje vrijednosti mjerenja pojedinih sistema, zatim oznaava sisteme
ili opremu na kontrolnom listu ( koji je prikazan na slici 20.) koja zadovoljava
ili ne zadovoljava osnovnu funkciju na vozilu. Kontrolni list predstavlja
dokument i dokaz stanja vozila i njegove tehnike ispravnosti, odlae se i
uva uz ostale dokumente pregleda tog vozila u periodu od pet godina. Na
osnovu ispisa rezultata mjerenja pojedinih ureaja i rezultata izmjerenih i
upisanih na kontrolnom listu, vri se unos podataka na glavni server.

42

43

Popis slika

44

Slika
Strana
Slika 1. Vin oznaka za pojedine marke i tipove
vozila ...........................................................................15
Slika 2.Obavezna oprema
vozila ................................................................................................................
.....16
Slika 3.Kontrola pritiska u
gumama ...........................................................................................................
...17
Slika 4. PAX sistem firme
Michelin ............................................................................................................
.....17
Slika 5.Ploa za kontrolu geometrije
toka ................................................................................................18
Slika 6.Indikator koione tenosti BFT
2000 ............................................................................................19
Slika 7.Mjerenje sile koenja u rotacijskim
valjcima ..............................................................................19
Slika
8.Dekcelerometar .............................................................................................
.........................................21
Slika 9.Postavljanje dinamometra za mjerenje sile na pedali
konice ...........................................22
Slika 10.Analizator izduvnih
gasova .............................................................................................................
22
Slika
11.Regloskop ....................................................................................................
...........................................23
Slika 12.Prostiranje snopa
svjetlosti ...........................................................................................................
..23
Slika 13.Ureaj za mjerenje bukeFenometar ...........................................................................................24
45

Slika 14.Vin oznaka kod teretnih motornih

vozila ..................................................................................24
Slika 15.Naljepnica za oznaavanje konstante
vozila ............................................................................26
Slika 16.Naljepnica ispitivanja
tahografa ....................................................................................................26
Slika 17.Kontrola prtljanog
prostora ..........................................................................................................2
8
Slika 18.eki za razbijanje
stakla ................................................................................................................
.28
Slika 19.Pregled prostora za
putnike ............................................................................................................
29
Slika 20.Kontrolni
list ....................................................................................................................
.....................30
Slika 21.Zapisnik o obavljenom tehnikom
pregledu ............................................................................31

46

LITERATURA

1. Udbenik iz predmeta organizacije prevoza robe i putnika,

2. Internet (http://www.fmpik.gov.ba/admin/files/1272304784.pdf,
http://www.registracijavozila.net/tehnicki-pregled),
3. Udbenik Motori i motorna vozila.

47

Datum predaje rada: ____-____2014.godine

Datum odbrane rada:____-____2014.godine

lanovi komisije:
1. ________________________________
2. ________________________________

3. ________________________________

Miljenje o radu:

Ocjena izrade rada : _________________ (____)

Ocjena odbrane rada: __________________(____)

48