Bốn mươi năm nói láo

1
BON MI NAM NOI LAO
BON MI NAM
NOI LAO(1)
(1)
In theo ban in cua Nha xuat ban Van hoa Thong tin - 1993
http://ebooks.vdcmedia.com
TUYE N TA P VU BA N G
Thanh knh dang Cau, M,

Co Minh.
Men tang Khoai, Lang, Hau.
V.B
BON MI NAM NOI LAO
PHAN I
BAO TEU
Noi lao ma chi, nghe lao chi

Dan da lun phun hat ma ri
Chuyen i a chan khong buon nhac
Th than nghe ma ke may li.
Bo Tung Linh, tac gia Lieu Trai Ch D, m au tap
truyen bat hu bang bon cau th tren, a cho ngi ta
he thay ong lay lam vinh d lam nghe noi lao, khong
coi thien ha ra g. , noi lao ay, nghe lao ay, th hoi
a chet ai cha? Ho Bo hn thien ha ve cho o: dam
nhan huch toet ngay la mnh noi lao, mnh a noi
lao, noi lao noi leu nh the con hn la noi chuyen
i: xau qua.
Bay gi, ngi ta goi nghe lam bao la nghe noi lao
an tien. Ke viet bai nay nga vao nghe o a lau, hom
nay, ngoi gi lai cuon so ky c cua mnh, xin nhan ngay
la mnh lam nghe noi lao. V the tac gia lay au e
tap ky c la Bon Mi Nam Noi Lao ch khong dam
e la Bon Mi Nam Lam Bao, v tac gia nhan thay
BON MI NAM NOI LAO
rang noi lao la mot cai vinh d, lam nghe noi lao la
lam mot nghe ac biet t ai dam em ra khoe khoang.
Thc vay, a so cac nha lam bao bay gi nghe thay
danh t lam bao noi lao an tien ngoai mat th co ve
bat can, nhng tham tam th hi gian: tai sao lam mot
cai nghe cao quy nh nghe bao, tai sao lanh mot cai s
mang nghiem trong la hng dan d luan, tai sao phung
s mot quyen lc ln manh vao bc th t tren trai at
nay ma co ngi dam bao la lam nghe noi lao?
Thu thc co lam luc toi cung tng la toi oai, ma
nghe toi la nghe ghe gm thc; nhng gap luc may
chieu gio sm, mnh rat thanh thc vi long, toi cam
thay rang ngh nh vay, ch la mnh t doi mnh. e
long len ban tay, toi ch thay toi la mot anh noi lao
trng ky, noi lao vo toi va, noi lao ra tien, e ket cuc
en bay gi mang lay cai nghiep vao than, khong sao
g c, anh la c phai tiep tuc noi lao cho en chet
- v toi biet chac se khong the nao thoat c hai ban
tay sat boc nhung cua ba chua bao. Ngay khi bat au
lam cai nghe ieu ng nay, co phai toi a nghe thay
cac bac an anh lap i lap lai cau noi cua Jules Janin:
Nghe bao a ngi ta i en bat c au - mien la
thoat c no ra?
Toi khong tin nh vay. Luc con t tuoi, toi khong tin
g het: toi khong tin thuoc phien co ma, toi khong tin
co nghiep chng lam co au, lam iem, toi khong
tin cau noi cua Nguyen Du:
a mang lay nghiep vao than,
Cung ng trach lan tri gan, tri xa.
Toi ch biet mot ieu: thch th lam, thch lam bao
th viet bao, ch cung chang xay mong ln lao g het.
Khong bao gi toi ngh nh Carlyle: Cao quy thay
nghe lam bao! Moi ong chu bao co kha nang ha chang
phai la mot nha cai tr the gii v la mot trong nhng
ngi thuyet phuc the gii; mac dau khong do the gii
c ma ch do mnh c mnh thoi; tuy nhien cung c
am bao bang nhng con so bao ban ra cho thien ha
oc.
Toi khong tr qua kh nh Goethe coi thng nghe
lam bao: T lau, toi van tin rang bao ch sanh ra i
la e cho ai chung ngi ta tieu khien giet thi gi va
loe bp ho nhat thi; hoac v co mot sc manh nao o
ben ngoai ngan vien ky gia noi ra s thc, hoac v
tinh than ang phai anh cho y lac hng i; v the toi
khong oc mot t bao nao het. Ma toi cung khong
khinh miet bao ch, goi tuot la la cai, la gie rach, la o
BON MI NAM NOI LAO
bo nh thi hao Beaudelaire: Bat c t bao nao cung vay,

t trang au en trang cuoi cung ch la mot cai o cha
nhng cai g gm ghe, kinh tm. Chien tranh, giet choc,
trom cp, ha hiep, hanh ha, toi ac cua cac vua chua,
toi ac cua cac quoc gia, toi ac cua cac tu nhan, biet bao
nhieu la s say sa cuong loan cua vu tru loai ngi. Ay
the ma ngi ta dung bao e lam o khai v, v ngi
van minh a dung t bao e lam o khai v, cho ba an
buoi sang. Toi tin rang khong co mot ban tay trong sach
nao cam lay t bao ma khong cam thay muon buon non
buon ma.
Khong. oi vi nghe bao, toi khong ng thai cc
nao. Toi ch nh rang thu nho toi a oc sach la v
nha toi la nha ban sach, ngoai thi gi hoc bai; toi phai
ngoi ban sach, xep sach e gi ban i khap nc. Luc
ranh, toi vo lay sach e oc; t oc sach toi thch oc
bao; oc mai thay hay hay th toi lam th, toi viet bao,
the thoi, ch chang v ly do g het. Bai bao th nhat
cua toi a viet ra hoi Pham Tat ac xuat ban cuon
Chieu Hon Nc . Bai bao ay ven ven co may cau ai
khai:
Chung toi knh bieu qu bao cuon sach nho nay va xin qu
bao, neu tien, cho ang may dong sau ay: Sach Chieu Hon
Nc" cua Pham Tat ac a co ban khap cac hieu sach, rat
hay, rat lam ly, xin hai noi ch quan t tm oc ngay keo het".
Cac bai ac biet ay d dan en the ma co bao hoi ay
ang len that. Toi oc i oc lai mai en thuoc long;
cha u; toi cat ra dan vao an bom. Va t o toi thay
mnh la nha bao thc s ma chnh toi khong t biet,
cung nh ong Jourdain trong bai kch Trng Gia Hoc
Lam Sang cua Moliere noi len van xuoi ma khong biet
mnh lam van xuoi.
Toi me nghe bao t luc o.
Luc o bao ra ky co Nam Phong, Hu Thanh, toan
ban ve van e xa hoi va van hoa. Ngi viet bao, noi
thc ra la lam van ch khong phai lam bao. Mot cai
oan thien ngan bao gi cung bat au bang mot oan
ta canh bien ngau, kieu Tuyet Hong le s; con xa
thuyet th ban ve ch tn, ch ngha, va thng la
phai bat au bang cau Pham ngi ta tren i. V the,
ngi viet bao trc het phai tap viet van cho nhp
nhang, thanh thot.
Lam bao la lam mot nghe khong co trng, khong co
thay. Toi thch viet bao va muon lam nghe o qua,
nhng biet lam sao bay gi? Khong co cach g hn la
ba t bao nao cung oc, ba cuon sach truyen nao cung
coi, roi... hoc thuoc long tng oan, kieu mi bon, mi
BON MI NAM NOI LAO
lam tuoi i chim gai, cac chang trai mi ln len mn

mau th tnh, cop lai e vt vao trong nha ngi yeu ly
tng!
T nhan mnh la nha bao chnh cong, toi kho cong
mai giua, ren luyen van chng con coc. Th va van xuoi
cua Tan a, Nam Hng, Nhng Tong, Thi Nham,
am Xuyen lam cho toi bai phuc. Hoc thuoc long cha
u, toi con phai cat ra dan vao mot quyen sach e goi
au ging.
en ay, toi xin m mot dau ngoac.
Luc con nho, i hoc, toi khong en noi dot qua, nhng
tr nh rat kem, cho nen khong the nao hoc c ve
mon toan. Len en trung hoc, giao s toan che, liet vao
ngoai hang, cho mot hot vt khong u, phai cho hai hot
mi a. Kp en khi ln hn mot chut, toi sa oa, hut
xach, ru che be bet, tr nh lai cang toi. Roi en giai
oan cai ru, cai thuoc phien: tr nh toi hoan toan b
liet. V the, coi tap hoi ky nay, xin cac ban ng buoc
toi phai ghi nam thang, ng bat toi phai nh het cac
bao ch toi a lam ma cung ng bat toi nh het ten
cac nha bao, nha van lien he. Nh c en au, nh
c cai g, toi c viet ai ra. Nhng noi the khong co
ngha la toi viet au, viet khong co he thong.
10
Muc ch cua toi la thuat lai that ung cac giai oan
lam bao noi lao an tien cua toi e nhan o may ra cac
ban co nhan thay dien tien cua nghe bao nc ta ra
the nao. Them na, toi bat au lam bao t khi ngi
mnh con song di s o ho cua Phap; qua thi ky
Nhat vac kiem le tren mat at, a Phap mot cu vao
mong roi uoi i; en Viet Minh b mat; roi Nhat thua,
Viet Minh nam chnh quyen; quan oi L Han tiep thu
roi quan oi Phap lai tr ve Viet Nam; dan ta khang
chien... roi Phap thua ien Bien Phu, ky hiep nh
Geneve chia at nc lam oi, con song Ben Hai chia hai
an tnh, vac va ly vao Sai Gon hau ha Ngo nh Diem,
Ngo nh Nhu, cho ti bay gi song nh vao quan oi
My o ke, salem... rat co the c thuat lai het nhng giai oan
noi lao cua mnh, cha biet chng mnh lai ve lai c mot giai
oan lch s au thng, tang toc a qua. Neu qua c nh the
th hay biet may.
Bay gi toi xin khep ngoac lai.
Vay la toi hoc thuoc long van cua ngi khac roi bat
chc t van va ca y van cua ho e viet bai. Bay gi,
toi khong con nh nhng bai van ay ra sao, ch mang
mang la ngoai may cai truyen n in thach phan oi
Phap bat Pham Tat ac, toi co lam mot tap th u cac
11
BON MI NAM NOI LAO
loai: luc bat, song that luc bat, ngu ngon co phong, yet
hau... va may v hat cai lng Nam Ky theo kieu Boi
phu qua bao ky ten la An Sn, Thu Tam T... Co nhien
nhng tac pham ay khong bao gi c ra i. Nh vay
cung la mot cai hay, bi v neu hoi ay toi co phng
tien in thanh sach, ma van kho th vien con gi en
bay gi, co le chnh toi phai t toi, v sao toi lai co
the lieu lnh va lo lang en the!
Nhng luc o mnh mi co mi hai, mi ba tuoi, co
biet the la lo lang au. Toi van yen tr la mot nha van
ghe gm thc s va co trien vong i xa, i rat xa nh
Nguyen Du, On Nh Hau... Noi cach khac, toi hy vong
mot ngay kia thanh mot ten tuoi trong nen van chng
quoc te. V ngh nh the, toi tm cac ly do e ha cac
nha van tien boi, mac dau toi van phuc. Toi tm cach
ha tham ho trong bung e mnh lai anh la mnh
rang mnh co kha nang tien xa hn ca ho, mnh se la
mot ken coong ch khong phai ch la mot nha van,
nha bao quen co vai ngan ngi oc.
CH TAI, CH TAI
The la toi tng toi co tai. Neu c ngh mnh co tai

la t nhien mnh co tai thc th qua la cai tai cua toi
12
lien vi cai tai. Chng c la en e ngu trng Albert

Sarraut, ve toan, toi ngu nh con bo, en e t, e tam
th dot ac can thuong; ve vat ly va hoa hoc, giao s
nao cung gm mat khong buon keu len bang, v goi len
vo ch, toi khong biet mot ly g het. T nam th sau,
toi ch hoc rong ve van chng Phap, oc truyen Phap,
anh em trong lp oc g th bao nhau tm oc va nghien
cu tng ch dung, tng cach ket cau, tng chi tiet ta
canh, xuyt xuyt xoa xoa nh c thng thc mot mon
an g ngon lam.
Toi bat au oc Alexandre Dumas, Andre Theuriet,
Guy de Maupassant, Flaubert... t hoi o va nh rang
co hai cuon lam toi rung cam nhat la Les feuilles
mortes cua Andre Theuriet th do Tran Mai gii thieu,
con cuon Manon Lescaut th do Le Khac Quyen gii
thieu.
Bay gi, anh em cu hoc Lycee Albert Sarraut tan tac
moi ngi mot nga. Joseph Tran Le, Nguyen S Dinh,
Bu Loc, Bu Tho, Nguyen Van Chi, Paulus Hieu, Tran
Le Xuan (tc la ba Ngo nh Nhu), Tran Mai, Hoang
Van Ch, Nguyen Kim Hong, Nguyen Kim Hai, Marie
ien... ke th lam nen, ngi th a chet, co ke lai lac
loai sng gio bon phng, moi khi ma chieu gio sm,
BON MI NAM NOI LAO
13
sc nh lai thu anh em cung chung mot mai hoc ng

cung thay hiu hiu buon, khong the nao quen c nhng
ky niem xa xa.
Tuy nhien cac ky niem ve s hoc hanh, toi gan nh
khong con nh c g. Duy co mot ieu khong bao gi
toi quen c la chnh vao thi ky o, gia mot khong
kh Phap, bat buoc phai theo tac phong Phap, noi tieng
Phap vi nhau (ai noi tieng Viet ma kiem soat vien bat c
th an cong xinh met), chung toi, mot bon anh em gom bon
nam ngi, a xuat ban mot tap bao viet tay e la
Hon Nc Nam e chuyen tay nhau oc. Luc o, chung
toi quan niem la lam: bao ma khong co xa thuyet th
khong phai la bao. V the nguyet san Hon Nc Nam
so nao cung co mot bai xa thuyet nh ai, noi nhng van
e rang a ba cu nc ta van hien bon ngan nam,
hung kh cua cac bac anh hung nh Le Li, Tran Hng
ao... va en dp gio Hai Ba cung lam mot bai th
Vnh Trng Vng thi ua vi Hoang Cao Khai. Toi
lam th ky toa soan cua bao. Ngh nat oc ra, cung
khong biet ngoai bai xa thuyet th nen co nhng muc
g, toi che ra muc th va mot muc keu la Linh tinh
beng ang nhng tin tc lien quan en hoc sinh ngi
Viet trong trng Phap, con bao nhieu ang toan truyen
14
ngan. Co truyen cop Guy de Maupassant; co truyen keu

la Bc Tranh Xa Hoi con nha giau viet lang nhang ve
xa hoi ngi ngheo; co truyen buon ci, anh nao oc
tieu lam Phap thay hay th tan rong ra thanh mot bai
lao leu.
Anh em ua nhau viet. Toi lam mat quan trong, bo
ca lam luan va hoc kch Le Cid, ch ngoi oc van lai
cao. Nghe thay mang mang rang lam th ky toa soan
bao th phai sa van ngi khac, toi cung trnh trong
gach, xoa, lon cau au xuong t, lon cau t len au,
roi tam tac t cho la banh lam. Ket qua banh chang
thay au, b ngay bon ac on no chi va cam khong c
sa mot ch, mem cai phay. Toi tng chng nh co
ai cho mot nhat bua vao au, nhng sau lam ra mat oai,
h mot cai roi ket luan: o la cai vinh, cai nhuc cua
nghe lam bao!
Bu lai cai au ay, toi c mot cai sng rn la muc
Linh tinh beng cua t Hon Nc Nam lai c anh
em tan thng. La v muc nay viet bang mot giong van
teu, chi c vong mang ca len! Luc o, chung toi con
tre, kh huyet phng cng, bat c anh nao b choc
cung eu hang say muon am a, xin t gan hay t huyet.
Khong hieu mot hom Tran Mai noi g, b mot bon tre
15
BON MI NAM NOI LAO
con Tay lay tay lam cai chan mui che anh; chung toi
viet mot cai po tanh huych Tran Mai. Anh nay cao
ln, khoe manh, tc soi len, chay ngay ra cai phong ten
vuc au vao nc lanh, roi tm lu tre con Tay sanh s.
Chung toi hoc ban B, chung hoc ban A.
ai dien cho ban A la thang Wintrebert cao nh ho
phap. Mot cuoc anh giap la ca dien ra sau gi hoc.
Wintrebert cho Tran Mai noc ao. Anh em tc tng
chng hoc mau. Chung toi ac biet ra mot so in thach
keu goi anh em ai oan ket anh bo me Tay i. Roi
y nh nhng thang khung, chung toi khong biet lam
cach g e to rang ta ay khong coi Tay ra cai tha g,
chung toi c he trong thay Tay la ngang, chi va ngh
cach lam ten tam thuoc oc e giet khong con mot
mong.
Ket qua hoc tro Tay van song nhan ma ch co bon
chung toi chet au nc. Sau mot cuoc ieu tra gay gat
cua ong sang s map thu lu, t bao cua chung toi b
ong ca vo han nh, con may nhan vien b a len
hoi ong ky luat do hieu trng luc bay gi la Loubet
chu toa. Hoi ong phan quyet uoi chung toi, nhng sau
cho hng mot ac an e kp thi hoi loi: cho hoc them
16
sau thang na; neu trong thi ky o, to ra co hanh kiem

tot, cham ch hoc hanh th lai cho hoc lai.
The la mong lam bao cua chung toi tan tanh. Nhng
thieu nien nao ma chang the: hach s sang. May ban
qua khch cua toi, tra thu, nhat nh bat hp tac vi
hoc tro Tay. Rieng toi, toi chi troi: khong c xuat
ban bao viet, toi xuat ban bao mieng, noi nom la toi
chi the. Chi bang tieng Viet. Gap thang Tay con nao
cung chi. Mot hom, thay the thao la Patche bat tap
mot mon nam ep xuong co. Toi mac quan dai nam xuong
co t b lam be bet, tc mnh toi chi ... me cha
may!. Vo phuc thang cha nghe tieng. Ang chng no an
cm Viet mon rang ra roi, hay la no lay v lo can th
khong ro, nhng va nghe thay the no trn mat, goi toi
len sa lng cho mot tran ra g va trnh len hieu
trng. Lan nay, toi yen tr i i, nhat nh c mi
ve nha; nhng khong hieu trng no quen, hay la ky
luat nha trng long leo, toi ch an ba cong- xinh to-tan,
ba chu nhat i en trng ngoi mot mnh mot cho nh
con cu e t phe bnh kiem thao.
S chan nan bat au t o. Nghe bao a hai toi.
Nhng ky lam: nghe bao cung nh nghe hat nha tro
ngay trc, hay nghe ban ba bay gi. No la cai nghiep:
17
BON MI NAM NOI LAO
a mac phai no th me, khong chu c. Toi thch cai

nghe bao hai toi nh the. Toi se lay c chan nan ay e
tron hoc i len Ho Tay, vn Bach Thao e oc van,
oc bao va tm mot loi i cho ngay mai.
NGHE BAO A NGI TA
EN BAT C AU
Trong nhng dp suy ngam nh the, co mot cau

thng nang en vi au oc toi: Nghe bao a ngi ta
en bat c au, mien la thoat c no ra. Thu thc, luc
o toi suy ngam rat nhieu ma van khong hieu thau t
tng ay. a en au? Toi khong biet nghe bao a
ngi ta en au het. Rieng toi, toi ch thay no a toi
en cho chan chng, bo hoc bo hanh, i noi doi cha ve
nha noi doi chu. La tai the nay: trng Albert Sarraut,
hoc tro co the c t ong ngh, khong can xin phep
trc. Vai hom sau i hoc, ch can bien mot la th, ky
ten bo me roi trnh cho sang s la c. Thay ngon
nh the, moi thang toi lai ngh mot hai lan, va moi lan
ngh xong lai lam mot n, ky ten bo me, noi la con
toi om.
Nghe bao a ngi ta en bat c au. Th qua nh
the that: nghe bao a toi en cho tron hoc, noi doi,
18
nhng cha u; no con a toi i xa hn na. Nguyen

hoi ay bien ong Yen Bai dien ra that li, Tay bat
gi cac nha ai quoc va ay ai nhieu thanh nien. Mot s
chan chng mong menh tran lan tren at nc. Cung
nh ai, toi mac phai cai benh cua thi ai, ngha la t
cho mnh sinh bat phung thi.
Nha toi la nha ban sach va buon giay. V giao thiep
vi Phap, me toi nuoi cai mong la toi thi o Tu tai, roi
nh mot hai ngi Phap quen thuoc nhan lam con nuoi
a sang hoc thuoc Ba Le. Toi nghiep, chnh me toi
khong nhan biet toi a chm nghien va tieng la i hoc
ch toi van tron i chi. Thang hoac co en lp th the
xac ngoi o ma hon th phieu dieu tan au au: toi ngh
en cuon Cours de journalisme par correspondance va
nung nau mot kch ngan hay mot tieu thuyet viet cho
bao An Nam Tap Ch cua Nguyen Khac Hieu (b danh
Tan a Nguyen Khac Kh).
Noi en qua trnh bao ch Bac Viet, theo toi, cac
nha van lao thanh nh Hoang Tang B, Dng Ba Trac,
Nguyen o Muc, inh Gia Thuyet, Pham Duy Ton,
Nhng Tong... eu co cong ong gop rat ln lao, nhng
phai i en luc Nguyen Van Vnh va Pham Quynh but
chien ve van e lap hien th ta mi thay mot th nha
BON MI NAM NOI LAO
19
mi lam cho lang bao manh hn len. Tuy nhien, manh

khong co ngha la tien bo. Toi con nh luc o bao hang
ngay co ba t: Thc Nghiep cua ong Mai Du Lan, Trung
Bac cua ong Nguyen Van Vnh va Khai Hoa cua ong
Bach Thai Bi. Tin tc do S Cam Hang au va Hang
Trong cung cap, con xa thuyet th Trung Bac bao gi
cung ket luan: Quoc dan ong bao ngh sao?. Ong o
Than, rau mot ong, viet xa thuyet cho bao Khai Hoa,
c tet mong nam th co mot bai xa thuyet mong 5 thang
5, tet Nguyen an th khong bao gi thay oi, m au
bai xa thuyet bang hai cau (co dau than): Tet en roi!
Tet en roi! Con ong Mai Du Lan th mac cho Truc
Khe Ngo Van Trien va cu c Mai ang e viet g th
viet, viec chnh cua chu bao la nhan o ve in, lay tien
an chac hn la ban bao.
Toi oc Hu Thanh, Nam Phong va cac bao hang
ngay khong ham may, nhng oc eu eu e xem co tieu
thuyet nao hay th hoc thuoc may cau m au bien
ngau.
Phai i en luc len s gong trng, toi mi that
thch nghe viet bao. Nha bao toi gap au tien la Tan
a Nguyen Khac Hieu. Nhng bai toi viet An Nam
Tap Ch la nhng t tng cua mot ong cu non, may a
20
tam sao that ban roi, ch khong ma phai oc lai th xau

ho ma chet mat. Toi noi: thch nghe viet bao. Ch
thc ra th cha ham viet.
Toi con nh ro rang toi bat au ham viet bao la ke
t ngay cac ong Hoang Tch Chu, o Van, Phung Bao
Thach, Ta nh Bnh, Vu nh Ch lam t Ngo Bao cua
ong Bui Xuan Hoc. Cho en bay gi va mai mai toi van
nhan rang Hoang Tch Chu a lam c mot ky tch:
viet Nam Phong ky ten Ke Thng, oc chan nh cm
nep nat, the ma i Phap may nam ve, lam c mot
phat rat tr la lam soi ong ca nganh bao ch, em lai
cho t bao mot bo mat mi, mot hi th mi, mot sinh
lc mi. Ngo Bao mot xu ban chay khong che c. oc
khong bo mot ch. Van hay khong chu c, cai lp
tieu yeu nh toi luc o eu cong nhan nh the, nhng
cac ong ln tuoi th dng nh khong tan thanh.
PHONG TRAO ONG TAY
Nhng thi gian em tien bo en cho ngi ta sc

may ma ch i nhng ngi ngoi bnh luan suong. Ong
phan oi ? Th xin mi ong hanh ong. Ch tri ma
khong hanh nh Vng Dng Minh a noi, th... tieu!
Lan song Hoang Tch Chu va tap oan anh ao cac bo
21
BON MI NAM NOI LAO
gia i, khong co g la het. Va ngi ta se khong la la

mot khi cao trao a phat khi roi th ch co tien ma
khong co lui, ch co len ma khong co xuong.
Toi khong the ta c s kham phuc cua toi luc thay
cac bc tng au Hang Trong, Hang Bong dan nhng
bc quang cao to bang cai chieu ve mot ong quy xuong
oi qua a cau tren vai. Mi qua, cao cap qua! Bao
ong Tay cua Hoang Tch Chu ra i, sau khi ly khai
vi cu Bui Xuan Thanh, than phu ong Bui Xuan Hoc.
Phai noi rang bon mi nam a troi qua, toi cha thay
co mot quang cao nao lam cho toi say me nh the, hap
dan nh the, ke ca nhng t bao bay gi co nhieu
phng tien ma cung co nhieu tien hn t ong Tay!
Toi con nh co chieu i hoc ve, o xe ap lai, toi
ng xem tng net ve cai ong Atlas om qua a cau va
qua thc toi a i tng ngay e mua ong Tay so 1.
Phai noi thc: ep th t bao co ep thc, nhng bai t
qua, va khong co g xuat sac, tr vai cau th in nhng
cho thieu bai nh: tren chiec o to con cho ngoi - di cai xe
bo thang ngi loi ... Chnh luc nay, bon ngi nghch
vi Hoang Tch Chu mi a ra luan ieu tan cong:
Chu hoc d chet i, rong nh t but hay Chu th ch
nho mot voc, ch Tay ba x ba tu ch co xom g!.
22
Muon noi g, mac; ngi ta van theo oc ong Tay va

en luc ra hang tuan (kho bao 60x80), roi t hang tuan
ra hang ngay (kho bao nh t Monde bay gi) hau het
eu nhan thay ong Tay la t bao so dach Ha thanh.
Ngoai muc Chuyen au cua Van Toi ma luc o toi coi
la sieu van nghe, toi con nh mai may cai truyen ngan
ma toi lay lam kieu mau viet van, nh Go Co Mt cua
Hoang Ngoc Phach (ky ten la Hoang Tung) truyen
Trng Chi cua Phung Tat ac, ke lai cau chuyen cu
anh lai o me con quan tha tng, luc chet, nhap hon
vao mot cay bach an, va truyen Bch Ma Lng (cung
cua Phung Tat ac) nhac lai chuyen nha nghe s me
chnh bc tng ma mnh a tao ra...
oc nhng truyen o, toi than phuc cac tac gia, roi
t o, toi coi tat ca nhng ngi nao a cong tac, a
giao du vi Hoang Tch Chu eu la nhng bac tai ba loi
lac, va co nhieu luc toi m c neu c biet cac v
nay, co mot bai ang len bao cung vi ho th bo het
sc. Them qua am ra lieu. Mot ngay mua thu cua mot
nam ma bay gi toi cung khong con nh na, ngi hoc
tro dot toan nht Lyt Se la toi a anh lieu gi ba
truyen ngan en cho bao ong Tay, yeu cau phu chnh
va neu co the c th ang tai.
23
BON MI NAM NOI LAO
en bay gi, toi van cho rang toi a may het sc, la
v bai cua toi gi en nha bao lai c nha bao vui long
gi ra e oc. Toi noi may la v sau nay vao han nghe
roi, lam chu but, th ky toa soan cho nhieu tuan bao va
nht bao, toi biet co nhieu bai v, truyen tch rat hay
cua ban oc gi ti ma khong c chu nhiem, chu but
mo ti hay m ra coi, hoac coi s s roi bo, lam cho ph
mat bao nhieu mam non, co nhieu hy vong nay n sau
nay. Toi may la v ba truyen cua toi gi lai, c ong
chu but bao ong Tay luc o la Phung Tat ac lu y
sa cha va cho ang tai (vao ung cho a ang truyen
Go Co Mt cua Hoang Tung). Truyen th nhat cua toi
ang ong Tay la truyen Con Nga Gia ma ong Phung
Tat ac cho at di mot tt-ruy-b-rch la But Mi.
c s khuyen khch vo gia o, toi bieng hoc; het ngay
ay sang ngay khac, ch lo viet But Mi. Roi, e m
rong pham vi, toi lai e ngh m them mot muc mi
trang nhat: muc Cuon film ve lai nhng nhan vat thi
ai nh ong Phong Phanh, ong To Toe.
Khoi phai noi, c ng ten ben canh cac bac an
anh, toi vay het cho noi, nhng hanh dien nhat cho
toi, ay la ngay toi nhan c mot cai thiep cua Hoang
24
Tch Chu mi toi en toa bao pho Nha Th noi

chuyen.
BAR DAN MI
Toi c gap ong Phung Tat ac lan au tien, vao

mot chieu tat nang, nhan dp en yet kien Hoang Tch
Chu tai tru s bao ong Tay 12 pho Nha Th. Va
mi thay ong ac ngoi ban viet ca so i thang vao,
toi a biet ngay; khong phai v a c ong t gii
thieu, nhng tai chnh toi c biet v co be ban, trc
o, a ch ong cho toi roi. Ngoi xuong ghe, noi vi ong
cau au, mau toi chay co mot dong, phan v s van ong,
phan v van nghe tieng ong la con nha giau Nam
Thanh, thao i mot cay, lai co tieng la tay an chi sop,
ma mnh th ch la mot anh hoc tro be nho mi bc
chan vao i qua may a sam va cu-tuy-ri-e toi! Noi th
biet noi g bay gi? Toi luong cuong va cam thay tay
chan tha ca, khong biet giau cho nao.
Ma ong Phung Tat ac th mat lai lanh nh tien,
khong he khuyen khch toi mot ly ong cu. Thanh th ngoi
cha ay nam phut, toi ng day xin len lau gap ong
Hoang Tch Chu nh a hen, nhng trong nam phut ay,
25
BON MI NAM NOI LAO
co ai biet rang toi a s ong Phung Tat ac them biet

chng nao khong?
Ong ac mac au phuc, ven tay ao s mi len ngoi rung
ui khao cu Nho giao. Ben canh hai cuon sach cua Le
Than Tran Trong Kim, toi thay mot chong sach ch
nho. em hom ay, ve nam nh lai buoi ban chieu, toi
chan i khong the ta, v thay Phung Tat ac, toi quan
niem muon viet bao cho ra viet bao, muon s dung ngoi
but cho tai tnh nh ong ac trong muc Trc en cua
bao ong Tay, ngi ta phai thong kim bac co, thao ca
ch Han lan ch Tay. Ma toi th ch Tay mi en s
gong, con ch Han th biet co may ch Co cong ien
giao t do hai cu Thien va cu Chnh day trng Hang
Voi luc con theo tieu hoc. The nay th en kiep chet
cung khong the thanh mot nha bao nh Phung Tat ac
va Hoang Tch Chu!
Toi lai xay mong, toi lai m c hoc ch Han, nhng
o ch la m c hao thoi, cung nh sau nay toi thay
bon cac ong o Van, Chu Mau, ang Trong Duyet lam
bao ch Tay, viet ch Tay, toi lai m c gioi ch Tay
e viet bao Tay kieu Cri de Hanoi, nhng rut cuc bao
nhieu mong ay eu bien ra may khoi... phu du het.
26
Xa hoi Viet Nam luc ay mac mot cai bnh ma ngi

ta goi la bnh thi ai. Thanh, thieu nien cha mat goc
han, nhng khong bam vu vao au, song bap benh nh
nhng cai phao. Qua may cuoc an ap cac nha ai quoc
lao thanh nh Phan Boi Chau, Phan Chu Trinh, ngi
ta thay can phai co mot cai than tng g e ton th,
e lam ch i theo, th va van bon Tay Du nh Chu
Mau, Hoang Tch Chu, ang Trong Duyet, ang Phuc
Thong, Nguyen Bnh Nam... ve nc a ra phong trao
song mi, ngh mi, an mac mi, tranh au mi.
Phai, toi a noi vay va toi nhac lai rang toi than
phuc tat ca nhng ngi a cong tac, a giao du vi
Hoang Tch Chu ma hoi o toi coi la nhng bc tai ba
loi lac. en bay gi toi van con nh ro rang moi khi
thay cac ong o Van, Chu Mau, ang Trong Duyet i
t nha in Trung Bac Hang Bong ra, roi coi ho la
nhng bc ky tai, muon chiem ngng. Thay bon cac
ong lam cong viec g, xuat ban bao sach g, tung may
i na, toi cung e danh tien mua oc cho ky c. Toi
se khong ta lai cam giac cua toi khi oc nhng t nh
Cri de Hanoi, Dan Mi, Nhan Loai, Chieu Bong
hay cuon sach th g o cua ban cac ong, trong o co
mot bai noi ve con morpion, khong che c!
BON MI NAM NOI LAO
27
Toi ch muon nhac lai lan au toi nhn vao cai bar
Dan Mi cua Chu Mau, cho au Hang Gai re ra Hang
Hanh. Bay gi bar m nhieu, ngoi uong ru quay,
tren nhng chiec ghe cao leu ngheu la thng; nhng
hoi o Ha Noi ma thay the th ngi ta muon te xu
v la qua. Uong ru; nhay am; co ong ra ng ca
noi tieng Tay vi va vi vut nh gio; lai them ong Chu
Mau oi cai mu au cua Cha chay ra chay vao noi toan
tieng Tay, toi cam thay mnh que mot cuc; do o toi phai
thu thc la t khi bar Dan Mi ra i cho ti khi ong
ca, toi khong dam bc chan vao mot lan nao, mac dau
toi co tha phng tien.
Toi khong dam bc chan vao khong phai v toi ao
c. Trai lai, luc o toi cung sa oa nh ai, nhng cai
tam ly cua ngi tre tuoi thc la phien toai. Ca nhan
toi u cac tat xau net h, nhng toi quan niem cac bac
an anh o, cac thu lanh cua toi khong c la nhng
ngi tam thng, lo lang, nhang nht. Bi v noi cho
thc, thay cac ong ra cai ve chi bi khet tieng, co khi
lo lnh, trang trn, lai tra ru, nhay nhot, toi cam thay
ho a vi pham ao c, ma ao c luc ay a xuong qua
roi. Tap oan Hoang Tch Chu, Chu Mau, muon noi g
th noi, cung a co mot cai loi, la ay cho thanh nien,
28
thieu n luc o nhay nhng bc nhay vot vao s an

chi lieu lnh, coi i la n pa, coi i nh bai phan.
Co nhieu ngi, ong y vi toi, khong tan thanh; nhng
trai lai, cung co mot so ngi ci m hn, san sang tha
th, vien le rang moi khi co mot cuoc oi thay quan
trong, trong luc giao thi, sao tranh c nhng s lang
nhang, qua trn!
Du sao i na, cam tnh cua toi vi tap oan Hoang
Tch Chu, o Van, Chu Mau van khong v the ma giam
thieu. Toi co cam giac la tap oan ay ngoi xom len xa
hoi, va mot so ngi trong tap oan co mot thai o
khinh bac, kieu hanh; nhng nghe thay ho thoa ma xa
hoi, mat sat nhng cai thoi tha - du la khong co mot
ke hoach g xay dng - toi van c me nh thng. ien
hnh la tuan bao Duy Tan cua Nguyen nh Thau chi
nghe sao ma sng the, ma truyen vi tro nghe sao
ma... eu the?! eu en phat n, nhng khong tm oc
khong chu c. Toi co cam giac nh bay gi oc nhng
bao My nh Play Boy, Feminal, Figure, For Male,
ang nhng hnh eu qua, dam qua, mot mat c thch
va c phuc, nhng mot mat c che - che cai xa hoi My
sng qua hoa ro, giai phong con ln long qua mc,
29
BON MI NAM NOI LAO
chang trc th sau cung se a ngi dan My en mot

con ng en toi hn bay gi.
Toi con nh hom bao ong Tay ang bai But Mi
au tien, toi tng v xuc ong qua co the b mot cu
sang ma ngoeo. Chieu hom o, ho hang than quyen va
ban be en hoi tham. Toi pht tnh, ra cai y o la
chuyen rat thng, ha c g phai lam on nh vay!. Vi
cai ve mat pht tnh gia tao o, toi co y muon noi len
mot cach tham kn cho thien ha biet rang ay mi ch
la mot chng xoang, toi con tram ngan chng khac ac
lam, roi se gi ra dan dan, toi la thien tai ma!.
Vai ngay sau o, toi nay ra mot sang kien: toi la nha
bao thc thu. Chng c la toi a co bai in tren bao gi
i toan quoc. Ma la nha bao thc thu th phai co cai g
khac ngi ta ch! Khong phai suy ngh lau la g lam,
toi biet ngay rang a la mot nha bao th phai khac
ngi, phai lap d, phai co tac phong y nh nhng nha
bao noi tieng luc bay gi nh Hoang Tch Chu, Phung
Bao Thach, Ta nh Bnh, Bui Xuan Hoc, ang Trong
Duyet, Phung Tat ac ma toi van thng nghe on ai
la nhng tay chi ch t.
Toi hut. Toi uong ru, toi chi bm.
30
Va e to ra rang mnh cung la tay lao luyen nh ai,

toi hut d, uong d. Nh the, toi con oai ve mot phng
dien khac na. La luc bay gi dan nc oan Tay vo
cung, vu Phan Boi Chau b bat a ve nc x cha
xong th tiep en vu Phan Chu Trinh gi huyet th cho
Tay gay phong trao bai cong bai khoa roi lai en vu
Yen Bai lam cho mi ba liet s len may chem. Bao
nhieu bien thien o a tao nen mot phong trao soi noi
hang say. Nhng ngi thc tam ai quoc, vao tu ra
kham, khong ngay nao khong co. Nhng ben canh o,
cung khong ngay nao khong co nhng tay ai quoc sa long
th van than dai cho the nc, thnh thoang lai ong
ca oan Tay, hoac lam th con coc chi thang Tay (nhng
lai s b bat nen goi chech thang Tay la thay tang) va cho nh
the la... cay chua lam.
Thu that luc o, oc nhng bai th nh Tieng Quoc
Keu cua am Xuyen Nguyen Phan Lang hay Chieu
Hon Nc cua Pham Tat ac hoac th Ganh Nc
em cua Tran Tuan Khai, toi phuc c lan ra va trong
tham tam cung muon co cai tai chi ong, chi canh,
chi bong, chi gio nh the; nhng v khong co tai nen
anh phai chu tho.
BON MI NAM NOI LAO
31
Khong chi Tay c nh ai (v toi s b Tay bat a

ra Con ao) toi ben buoc ngay len co toi mot th bnh:
bnh chan i. Toi lam ra ve chan chng the s, uat
c v nhng canh chng tai gai mat, at nc lam
than, tm u cac cach trac tang hnh hai, tm u cac
cach e t huy mnh i. Lam nh the - theo toi ngh
luc bay gi - no co ve cha, ma mi that hp vi con
ngi lam bao.
Roi cac bai bao nao mnh viet ra, oc lai, mnh cung
thay hay phi thng va t cho van oinh la nht t
thien kim, toa soan bo i mot oan hay sa mot ch mot ch thoi - mnh cam thay la lam hai van mnh, giet
mnh, pha hoai mnh.
Toi va noi en danh t nht t thien kim. Phai
roi, t thu nho toi van nghe thay noi en danh t ay:
mot ch ang gia ngan vang. Ve sau nay, toi lai nghe
thay co ngi lam mot cau th ma uoi c giac, lam
bao nh hang Nguyen Phan Long. Nguyen Van Vnh,
Pham Quynh, viet mot bai, Tay s chet cha chet me,
phai mua chuoc hang ngan, hang van ma cha chac a
em... Me qua. Toi me nghe bao v cho no la mot nghe
a oai ma lai hot bac, nhng thu thc t luc bat tay vao
32
nghe en luc ay, qua toi cha kiem c mot ong xu

nho.
La v toi viet la viet ay thoi, ch co bao nao mn
lam thc s au. Cm nha vac nga voi. Nhng khong sao,
c cai tieng la nha van, nha bao, oai qua roi, can g
phai co tien. Va toi ngh nh nha triet ly: Tien bac
khong gay hanh phuc cho con ngi.
THAT VONG AU TIEN
S d toi ngh ca cha nh vay la v cha co ban

bu, vng vu g en than: cm an, ao mac a co me lo
cho, thnh thoang lai lam mot me nha i an, i chi,
i hat. Thc qua la toi cha can tien, cha phai nhoc
oc v chuyen xoay tien... nen ngoai nhng gi trac tang
ra, toi ch oc sach, viet van, viet bao. Luc nao cung
ngh mot t la, luc nao cung nham tm mot e hay cho
nen van chng, luc o, eo got hn ca luan thi Tu tai.
Hoi ay, toi hay con i hoc, nhng mot t tng a
manh nha trong tr oc: ai i viet bao lai i hoc bao
gi? Y nh bo trng hoc phat sanh ra t o; nhng
phai i en mot trng hp ac biet se xay ra, toi mi
nhat nh thi hanh. Gia luc o, mot s viec kha quan
33
BON MI NAM NOI LAO
trong xay ra thc: t tuan bao ong Tay oi ra bao

hang ngay.
Lam tap ch, cha phai la lam bao; lam tuan bao,
cha phai lam bao. Muon xng ang vi danh ngha nha
bao, phai lam bnh but cho mot t bao hang ngay. C
a en tay roi, phai phat! Toi viet lia viet la, khong
quan ngay em. Co bai ang len, co bai cho vao sot rac.
Khong ky quan, toi c viet. The roi mot hom, toi nhan
c mot tam cac cua Hoang Tch Chu, nh a noi
oan tren. Gi quyet nh a ti. Toi c inh ninh la
Hoang Tch Chu mi toi cong s han vi t ong Tay.
Khong hieu cai oc ngi thieu nien no ra sao ma cam
cai cac mi, toi lai co the yen tr ngay nh vay. Toi m,
mai ay mot no toi cong s han vi nha bao, ngay ngay
en nha bao viet, goi ien thoai am len, roi en gi th
om mot tap bao day to bo ra ve, goi mot cai xe keo
nhay len ngoi chem che, ung mot anh nha bao: oai biet
may, danh gia bao nhieu! Co Sam trc ca, co con
gai ong Han ac Hang Khay va ca co ien nha Go
a na, phen nay cho ma b va!
Thoi, ch noi bay nhieu thoi, u roi. Tat ca ieu toi
co the noi ra li la luc ay ca ngi toi cang len mot tri
hy vong. e mai nh the, chu lam sao noi: toi ien len,
34
toi khong the hy vong gi nguyen trang lau hn na,

toi bo hoc.
T HOANG TCH CHU QUA
NGUYEN KHAC HIEU EN TRUC YNH,
NGHIEM XUAN HUYEN
Bo hoc, toi giau me toi cho en gi chot e lam viec

a roi. Bao nhieu hy vong at vao thang ba, tam tam
niem niem cho no o tu tai roi i hoc thuoc, hay lay
cai bang luat ra lam tri huyen com, mong ay bay gi
o cai rup: ai ma khong ngan! Nhng ngan may i na
cung khong bang cai ngan cua me toi khi thay thang
con mat day trang trn tuyen bo cong khai rang toi bo
hoc e i lam bao! Tri i la tri, lam cai nghe g, ch
lai i lam bao: ieu ay me toi, anh ch toi, em toi,
khong the nao quan niem noi. Rieng oi vi me toi th
neu i co cai nghe g xau nhat, toi bai nhat, bat than
bac ac nhat th nhat nh o la nghe lam bao. Me toi
bao:
- Toi xin anh thng toi, ng co bao gi lam nghe
ay, v phuc c nha ta khong c bao nhieu au... Anh
trong th biet: toi ban giay, cac ong nha bao en mua
hang ngay ay, co ngi nao kha khong? Ong Thc
35
BON MI NAM NOI LAO
Nghiep mua giay in, chu ba thang khong co mot ong

xu e tra; ong Khai Hoa meo mat i v tien; lai con cai
ong Ban Dan Mi Xen o, anh co thay la ngi ta i an
may v lam bao khong?
Theo nhan thc cua me toi, nghe bao la mot nghe bac
beo, khong nuoi song c ngi lam nghe; nhng cai
o cung cha quan he bang s kien nay: lam bao la chi
bi ngi ta, la ao cha bi ong ngi ta len va lam
mot cai g rat ton am c cua ong cha mnh. Ac lam,
khong the nao chu c.
Toi nghe tat ca nhng li me noi bang hai lo tai l
enh. Toi phai thu nhan la luc nho toi mat day khong
che vao au c; ai noi, toi cung cho la hu hau; mnh
t cho mnh la sieu nhan, khong ai hieu noi mnh, va
t c ch en giong noi, toi co lam ra pht tnh, khinh
khnh va coi thien ha khong co k lo nao het. V the
me noi mac me, toi c ng toi toi i. Toi i en cai
muc tieu a vach san la quyet xay dng danh d va
tng lai tren nghe bao.
Va toi b mot bua vao au ngay luc nh bc vao
nghe: khong co hy vong vao t ong Tay giup viec - sau
cuoc hoi kien vi Hoang Tch Chu.
36
Va i bc mot ven ho Hoan Kiem, toi va suy

ngh. Toi nh lai a co mot lan, khong cach o bao xa,
toi cung c chi treo hoi kien vi mot nha van ten
tuoi la Tan a Nguyen Khac Hieu. Ong Vu Hung Toan,
lay t cach la quan ly bao, mi toi la mot nha bnh but
cua Tap ch An Nam en tham ong chu but. Cuoc dien
kien dien vao buoi toi mot mua ong lat phat may hat
ma phun. Lan o, toi cung that vong nh lan nay: Tan
a, thay toi vao, c ngoi ra khong them ng day; mot
luc lau, mi nhn toi mot hoi nh the nhn thang an
cap, roi a mot tieng va bao toi ngoi xuong ghe. Th ra
ong ta ang say. Ben canh ong la mot cai hoa lo than
chay ram ram, trc mat la mot cai mam nho tren bay
thc an ba bai. Ong ta uong mot tp, gap mot mieng,
kha mot cai, h tay vao lo than roi... ngoi rung ui
ngam, vi mot giong khe nang nac:
Veo trong la rung ay san,
Toc t ngan ngui co ngan ay thoi.
Roi ong day cai mat tron, o nh trai bo quan, tren
cam mot cai mui tron xoe co hang ngan van ng gan
mau chay ngang chay doc nh cac con kinh ao ve tren
bc a o quan s, ong nhe rang ra (toi khong biet ong
ci hay meu) noi mot cach dong dac:
37
BON MI NAM NOI LAO
- A, ong Bang, ong co thay khong? Ch veo ay co

cho may khuyen son cung cha u! Veo trong la rung,
hay lam ch, hay lam ch!
Theo li ong Vu Hung Toan noi vi toi sau nay, ong
Hieu suot ngay c t khen mnh nh the, mot t phan
oi cung lam cho ong khong bang long.
Va nga vao lang bao, toi gap hai nhan vat ien
hnh: mot cong t bot, anh phan boi moi lam cach
mang van chng vi mot giong van cut lun, co khi
khong suy de, khong vec b va noi tieng lam tien
cua gai, va mot ong hu m i, lam bao ma ch lo trau
chuot mot ch trong th, ca ngay say ru, khong them
biet mot t g ve tnh hnh quoc noi va quoc te!
Ngh vay, nhng trong tham tam, toi phuc sat at ca
hai ong, bi v th cua mot ong rung ong, con van cua
mot ong co tnh cach cach mang, tre trung, ch khong
gia khu nh Hoang Tang B hay Dng Ba Trac. Toi
phuc Tan a a em mot cai ep cao sieu vao muc thi
ca cho lang bao, con Hoang Tch Chu th a lam cach
mang thc s trong nghe bao, dam a ra nhng cai
cach ma luc o ai cung cho la qua ngo.
Ca hai ac iem o, toi t xet khong the nao theo
noi, nhng sau khi gap Hoang Tch Chu, ieu hp, mo
38
xe va hoc tap hai buoi tiep xuc lch s, toi rut c mot
ac iem th ba, ma ac iem nay chung cho ca hai
ngi: o la tnh t phu, coi thien ha nh co rac. V le
toi khong bat chc c hai bac an anh ve nhng cai
g cao sieu, toi bat chc cai g de theo nhat, de lam
nhat, e ra cai ve ta ay cung la mot th an anh.
Sa mot bo mat lanh lung, khinh khnh, toi mac ba
suy, quang ca re, i ghet vin, cam ba toong go
ep ngoi chom chom tren xe tay, lam mat chan chng mot
cay , khong thiet song, khong buon nhn chung quanh. Ai
noi chuyen, toi cung nghe bang lo tai l ang, ra cai ve
mnh a biet ca roi.
Gia luc mnh t phong cho mnh cai chc v ong cha
nh the, mot s kien xay en lam cho toi yen tr toi
thuoc vao loai ong cha chnh cong ba lang troc.
Nguyen Doan Vng, hien gi la giam oc ky thuat nha
in Kim Lai, von la ban hoc t luc hai thang con la tieu
yeu mai ung quan tren ghe trng Hang Voi, Hang
Ken, mot hom chom en nha toi va bao:
- Tao va gap thang Nghiem Xuan Huyen, chu nhiem
Bac Ky The Thao. No nh ra t Rang ong, tuan
le xuat ban hai ky. Tao gii thieu may. No chu lien va
no muon gap may. May ngh sao?
BON MI NAM NOI LAO
39
Con ngh sao na! Toi c cai be ngi ma hm

mot cay. Toi khong chu cung i vi Vng en Nghiem
Xuan Huyen, nhng ieu nh rieng vi Vng sap xep
mot cuoc gap g tay ba: Nghiem Xuan Huyen, Nguyen
Doan Vng va toi. Hnh nh a thanh mot cong le khi
ngi ta noi chuyen lam bao lam bo , to chc toa soan, tr
s vi nhau th the nao cung phai i an, i hut. Sau
mot cuoc p ht sang em, toi va Nghiem Xuan Huyen
a thanh oi ban lam nh the quen nhau t tien kiep:
Huyen th chi the vang tuc, toi th lam ra ve hien
lanh, d dan, nhng thnh thoang lai xen vao cau
chuyen mot vai trng hp noi phet au ra ay. Bay
gi, Nghiem Xuan Huyen - sc hieu la Voi en, ve sau
nay lai t phong cho mnh la bo Viet Minh (v la bo v
nhac s Van Cao) - Nghiem Xuan Huyen gi a ra ngi
thien co, nhng moi khi ma xanh gio tm, cht co g
nhac lai nhng ky niem xa xa, toi van thay ro rang
trc mat mot khoi nhuc tham s s, mieng noi c
chum lai nh sap huyt gio, va bat c chuyen la hay
khong cung trn tron oi mat to qua c, de lam cho tre
con b sai! Toi buon rang luc Viet Minh bat au hoat
ong Ha Noi, toi t gap Nghiem Xuan Huyen. Ch mai
ve sau mi nghe thay phat xt Nhat bat anh, xin am
40
dng, tan ac en lam cho anh phai bo mnh trong nguc,

th a muon. Ma cung chnh v luc chung cuc khong c
gap nhau than th oi li, cho nen en tan bay gi toi
van ban khoan mot ieu: la khong biet trong khi lam
t Rang ong, thnh thoang toi noi phet noi lac nh the
th Huyen co biet khong. Neu khong th qua la ai phuc
cho toi, ch biet ma khong noi, c gi trong bung ma
ci tham th toi tng tng co the xau ho chet i
c.
Huyen at toi lam th ky toa soan. Chu but la Truc
ynh Trng Cong nh. Trc khi bat tay vao lam th
ky toa soan, toi a hoi y kien rieng vi Truc ynh, luc
ay, ngo Thuoc Cam Phu Ty - mot cai hem am thang
ra Cai Lng H Vien Hang Bac. Cung nh ong Hieu,
Truc ynh, cung lam toi phuc lan ung ra ngay trong
buoi gap g au tien: anh van ao kimono dai cham got,
i dep Nhat quai nhung, co cuc bong o, au chai bi
dang tin lang mt, moi thoa son, mat lai doi phan lam
bat oi mat nho n t mi trong nh co vien vai tay
ieu.
Ky la thay la cac ong lam bao nha nghe! Cha gap,
cac ong a keu la ban qua, co viec phai i ngay. Tac
gia Minh toong xay va Mot em vi Dng Qu Phi
41
BON MI NAM NOI LAO
cung vay: toi cha kp ngoi xuong ghe th ong a cuong

cuong len vao e ngay: Toi mi nghe thay Huyen no
mi anh trong nom t Rang ong. Toi dan anh phai can
than, no ghe lam ay, phai tr no thang tay. L m
khong c. o la bai hoc v long cua toi luc bc chan
vao nghe bao chnh thc, ngha la nghe bao ra tien, viet
ra tien, lam ra tien thc s ch khong phai la viet tai
t, viet lay tieng, cot e co ten tren bao.
Truc ynh lai Ha Noi. Sau nay luc ngh t Rang
ong, toi khong gap c anh. Co le anh ra khu, ma co
le anh i ngoai quoc, hay la chet roi cung cha biet
chng. Ban than cua Truc ynh la Vi Huyen ac, tay
to ve kch, noi tieng mot thi vi v Uyen ng. Gan
ay, toi co gap Vi Huyen ac rut ve mot ngoai o xa
xoi. Toi tiec khong hoi tham Vi Huyen ac xem tin tc
cua Truc ynh ra sao.
SANG NHAT TAN
The la toi thanh nha bao chanh thc ba lang troc , ngha
la lam bao co tien. Tren mot can gac pho Hang an,
tat ca toa soan ch co mot ngi thng trc la toi. Cac
bai cua A Nam, Dng Mau Ngoc (tc Ngoc Tho), Truc
ynh, Tran Tan Cu (sau nay lam Phong Hoa lay biet
42
hieu la Trong Lang) gi en, Nghiem Xuan Huyen vt

cho toi, roi c nh the ma chuyen cho nha in, nguyen
van ang bao. Ca mot thang, toi khong thay chu but
en mot lan. Cac bnh but khac th dam th mi hoa
tat en a cau (ngha la anh cho a vai ct, noi lch s
la lay tien) roi rong i nh gio. Tat ca chung toi luc ay
eu quan niem mot cach de dang: lam bao la tro chi,
ai muon viet g th viet, quang bai vao toa soan roi in
ra, the la xong. Chung toi khong can phai co ng loi
chanh tr, khong can phai co quan iem, lap trng, loi
thoi lam. Va lai song vao thi o, Tay lo cho het ca roi,
th quan iem, lap trng lam g vo ch? V the bai xa
thuyet th viet ve van e xa hoi, mua xuan th viet xa
thuyet ve xuan, mua ha th viet xa thuyet ve ha, thnh
thoang oi giong lai viet xa thuyet ve van e quoc te
cho oai, ra cai giong ta ay thong kim quan co, biet het
ca chuyen nam chau bon bien, ma trc sau van khong
quen van e chuong tieu cong cong ch ong Xuan hoi
qua, hay ong rac O ong Lam ruoi nhang vo ve suot
ngay, rat hai cho ve sinh chung.
Ngoai bai xa thuyet th la truyen, th, phong s,
muon ang cai g cung c, nhng the nao cung phai
e danh mot cho kha kha cho muc Noi hay ng. Chi
43
BON MI NAM NOI LAO
loan xa ngau (mien la ng chi Tay) chi chet thoi, ma

neu chi tuc, chi d day, thnh thoang xen vai cau dam
duc th lai cang c hoan nghenh te.
Von tre ngi non da ma lai hon, toi nhan ngay lam
cong viec o, bat c cai g cung chi vung xch cho.
Nhng chi mai th chi cai g? Chi van e xa hoi th
Tay phu trach, chi ngi ma khong biet la th no len
mec Tay, Tay cho vao xa lim ep rep bo cha; chi ve
chanh tr th mnh khong biet oong g het, ma chi
ve kinh te th qua la mnh ui qua. Rut lai ten th ky
toa soan t Rang ong, cung nh hau het cac ky gia tre
khac hoi o, ch con biet quay ra chi bay, chi ca nhan,
chi i t cua nhng ngi ma mnh ghet, va nhat la
chi ong nghiep, v nghe au bao cua no chay hn cua
mnh. Ma no khong co tai, chang hieu lam sao bao lai
chay? Mnh the nay ma chu thua no hay sao? Tc th
lai cang chi khoe.
Bay gi ngoi ngh lai thu ban au lu luyen ay, toi cam
thay nhuc nha, e che vo cung, nhng biet lam sao c?
t song mi ma! Bao gi song trong t song mi,
lai khong co nhng con de con buon sng, nhng con nga
mi c ra quan tren co, tng au tren th tri, di
th at, ma gia ch co mot mnh mnh thien ha oc
44
ton. Chang biet roi nhng cay but cua hom nay chi
ta lia, chi loan xa bay gi, en mot ngay nao o, hoi
tng lai nhng chuyen a qua th co hoi han nh toi
luc nay khong, ch qua that toi thay cai tac phong lam
bao cua toi hoi ay qua la... e tre. E tre hn mot lan na
la a chi lao chi leu, chi ong chi cha ngi ta len,
ma lai con cho la cha u, con tm cach viet nhng cau
thc tuc tu, thc d ban nhp nhua va cho nh the
mi... man ma! Tuy vay, ay mi ch la be ngoai. Toi
loi nhat la cai mu lc cua toi ben trong, khi viet
chi ngi ta nh tat nc: Pham nhng bai chi quan
trong eu nuoi ac y, mu lam cho ngi b chi mat
cong viec lam an, sinh song, b bat, b tu, hay t na
th v cung bo chong, cha bo con, ay t bo chu, cho
ngi b chi khong cat au len c.
Toi con nh luc ay co vu Salengro. Cac ban oc chac
con nh Salengro la bo trng, th trng noi vu g o
trong noi cac Phap do Blum lam thu tng. Bao
Gringoire, cc hu, moi khi viet mot bai xa thuyet e
len au trang nht th chi ca lo nha Blum. Blum la tay
l, chi mai cung the thoi; nhng Salengro th khong
hieu v yeu linh hon hay b chi ung tay thc, a t t
sau loat bai thoa ma ban thu cua Henri Beraud. Chi
45
BON MI NAM NOI LAO
chet c ngi: luc o toi phuc Beraud sat at (sau nay,

sau the chien th nh, oc mot cuon noi ve khang chien,
toi mi biet ong la mot ten moi but , bat can g het, ma
cang cho nhieu tien th chi cang hang).
Nhng luc o, toi phuc Beraud sat at. Nuoi tham
vong thanh mot Beraud lo can, toi chi rat tuc tu, eu
gia en noi co anh ngan phai viet th en nha bao
Rang ong ieu nh ngng phao kch. Co anh khac
khong chu noi phai ban tieng en cho toi la trc sau
g cung phai uynh cho toi mot tran, ch cai quan nay
noi chuyen van chng khong c. Nhng may lam
sao, ho cha kp uynh toi th bao a chet, tnh ra von
ven trc sau ra c 42 so. Tat ca khong e lai mot
am ba g, tr mot bai Trang s hanh cua Tran Tuan
Khai ta luc Kinh Kha i hanh thch vua Tan bat au
bang hai cau:
Gio u hiu, song Dch lanh lung ghe
Trang s mot i khong bao gi ve...
Rang ong chet, toi sang lam Bac Ky The Thao
noi chuyen a banh anh vt, anh khuc con cau mot dao,
nhng roi Bac Ky The Thao cung chet luon. Toi bat
au biet that nghiep la g. That nghiep ngha la noi
phet va tng mnh la quan trong.
46
Nhng bu lai, toi hut hang hn va bat au ghien thc

thu, v co luc toi ngh mot cach lam lac, ien ro la toi
lam bao cha thanh cong, la v toi... cha ghien nang.
ay, xem nh Cuong Sy Ta Manh Khai, Ngoc Tho
Dng Mau Ngoc... ay, ho hut rat nang, co phai la noi
tieng ca khong?
Cuong Sy la mot nha van hoat ke, lam th vui nhanh
nh cat, viet sach cho nha Tan Dan va nha Nam Ky
nhieu hn la viet bao, nen toi ch quen biet, giao du ma
khong cung hp tac bao gi. Nhng Dng Mau Ngoc,
tc Ngoc Tho, la ca mot cai n cua toi. T luc toi bat
au lam bao cho en khi anh chet, toi lam bao nao cung
co anh va luc nao anh ta cung l lm, ngang bng va
len mat khong chu noi. Anh em cho anh la ong bong,
cung khong sai. Nguyen la mot giao hoc Hai Dng,
anh xin thoi ve lam bao, nen en luc toi vao nghe th
anh a la mot ngi thong thao ve u cac mon: dch
Arp mot cay , lam phong s toa an, thi xe ap, a banh,
viet ieu tra, truyen ngan theo kieu Guy de Maupassant,
c oc gia yeu men v loat truyen ngan ma sau nay
ong Vu nh Long su tap e in thanh sach di ten
Mat trai i va mot thien ky s ieu tra viet ve mot
47
BON MI NAM NOI LAO
anh an cap noi tieng Ha Noi ten la Hoanh, sc hieu

la Quan Co (tc Co Quan).
Trong tat ca cac anh em viet bao thi ay, Ngoc Tho
la mot ky gia nghien hut vao bc lam ly quy phng
nhat, gay lo ca ien bo ra, nhng ra ngoai th sa soan
khong che c: chai au bi dang tin, mac ba suy vin,
i ghet, cam ba toong go ep mua nha Chabot, anh
phan mot t, boi moi mot t e lay le. V Dng Mau
Ngoc song oc than, luc nao anh cung doa ngi ta la
sap lay v. Nhng trong khi ch mot giai nhan va y,
hay hut thuoc phien a: hut thau em suot sang nha
Francois hay nha Trieu, gat c nh mam tom, ma ngi
nh cai tam, bat c gap ai trai y cung doa anh chet
thoi, nhng chnh anh th lai s chet hn ai het.
Nhng ban hu bay gi con lai khong the nao quen
mot loai s co hu cua anh: i bo khong noi, luc nao
anh cung phai i xe tay, ma i xe tay th bat c thay
cai o to nao pha trc tien en anh cung cho la sap
can anh, la het am y ca len, chi rua ngi phu xe
khong tiec li v anh tng chng nh la ai cung nuoi
ac y giet anh, ay anh vao cho chet.
Biet la mnh con song, anh hat am ca len, vao tiem
mac cai quan ui, pho hai cai chan ong say ra, i mot
48
bai quyen roi hat tuong va ket luan bang mot khau hieu
nhao cu Nguyen Van Luan: Lo Tuc, Lo Tch v but hieu
cua cu Luan la Lo Th.
Lam viec chung vi Dng Mau Ngoc nhieu t bao,
toi hoc c nhieu nhat ve cac danh t dch Arip (cung
nh AFP, UPI, AP, Reuter bay gi) luc bay gi, nhng
ong thi toi cung b Ngoc truyen lai cho hai c tnh
ma sau nay co gang lam toi mi t bo c: hut quen
chet, va viet bai bang viet ch, a kho oc ma ch lai
nho li ti nh con kien, viet toan theo loi tat, roi ngoach
xuong mot cai dai, ai oc lan au tien cung muon ui
hai con mat; nhng tai mot cai la cac anh em xep ch
hoi o eu thuoc mat ch anh, xep nh chi, co anh lai
con cho la ch Ngoc Tho va ch toi oc de hn la ch
cua cac cu Hoang Tang B, Doan Ke Thien, Dng
Phng Dc...
Tr lai luc lam bao Rang ong. Bao khong chay mot
phan ln cung la tai v anh em toa soan eu ghien hut
ca, ai cung viet bay ba cho co u bai th thoi, ma
Nghiem Xuan Huyen luc bay gi th lo tiem anh (v ra
tien) hn la lo cho t bao (v lam bao ch la e lay le
thoi). o la nhan xet cua toi ve sau nay, ch ngay luc
49
BON MI NAM NOI LAO
o, toi nao co biet the au, c cho la oc gia khong biet

g nen t bao b chm i va mai mot.
Hoi ay, toi viet mot phong s dai au tay, lay e
Mot em trang vi nam bong hoa tan, ta cai canh co
au co t Kham Thien, Van Thai. Viet phong s ma
thnh thoang lai xen vao nhng oan triet ly cam hap
kieu Mieng da la cua Honore de Balzac, co nhien la
khong ai chu noi - ma cung khong phai la phong s
na - nhng toi tc toi la tai sao toi viet hay nh the
ma khong thay ai buon e y. Toi nhat nh la tai toi
cha ghien nang cho nen van cha luyen. Tm ra chan
ly o roi, toi bat chc Ngoc Tho hut a phien toi ngay,
th khoi nh cai ong khoi tau Bach Thai Bi, roi khi
say th nham mat lai l m suy ngh tm mot cach nao
o e chong noi tieng trong nghe bao.
Th chnh gia luc o, mot s tnh c a toi gap o
Van, Ta nh Bnh: ca hai anh mi toi ve viet Nht
Tan, mot t tuan bao t phu in ep nhat luc bay gi.
Toi nhan manh ch mi v luc o toi quan niem co
ngi bao mnh viet bao la mot cai g trang nghiem
lam, mi, ch khong phai la ru viet bao, bao viet
bao. Vay la o Van va Ta nh Bnh mi toi viet bao
Nht Tan, va ang ghi nhat la, e anh dau cuoc hp
50
tac nay, Ta nh Bnh mi toi i an mot ba tht de

mot tiem Hang Buom, (luc o hnh nh do Ngo Khi
ng ra lam chu quan, ma tai chanh do ong Tran
Nguyen Anh ai tho). An xong ba tht de o vi dam
bay ly ru tiet de roi, Ta nh Bnh noi g toi cung o
ke, mac dau trc o, toi a nghe phong phanh rang bao
nay ra i la do tien cua o Hung luc o lam viec vi
Tay. Toi t an ui: mnh cong tac vi mot t bao cua Tay,
nhng mnh khong viet bai nnh Tay, th co toi g! Vi
nguy bien o, toi cho la hu ly lam va khong xau ho t
nao; trai lai, toi con lay lam t phu c nam trong mot
toa soan, co nhng tay viet bao ca cha nh Ta nh
Bnh, Phung Bao Thach, o Van, Nguyen Cong Hoan...
Mot toa soan gom toan nhng ngi neu khong t rua
Ph Rang x th t nhat cung ghien lo t! Thc la
mot toa soan ly tng - oi vi toi - va toi cc ky t
phu v may lam sao, toi cung ghien, cung hut com m
ki (nh ai). Neu khong the th nhuc biet bao nhieu, v
a co tieng la tay viet bao nha nghe ma khong biet hut
thuoc phien th yeu khong e au cho het!
Thi ky lam bao Nht Tan khong khac thi ky lam
bao Rang ong may chut. Co khac mot ieu la toi
khong lam th ky toa soan, cho nen bai v cua toa soan,
51
BON MI NAM NOI LAO
cua oc gia gi en hay cua nhng ni b mat nao gi

en bao ang, toi eu khong ro. Moi tuan le, toi phu
trach viet hai bai: mot bai dai ni trang 2, hoac la
phong van ieu tra, hay phong s, va mot bai ngan
anh ap bay ba, chi bi lung tung, kieu cuon phim,
nhng mang mot tt ruy b rch mi: Nam Hai R
Nhan, nhao cai tt Nam Hai D Nhan cua Phan Ke
Bnh viet ve nhng nhan vat ky la trong Viet s.
Trong Cuon Film bao ong Tay, toi viet ve cac
mau ngi mot cach tong quat theo kieu La Bruyere,
moi mot mau ngi ien hnh cho mot tnh tnh (phan
nhieu la nhng tnh xau). Trong muc Nam Hai R
Nhan toi a i qua trn hn the: toi chi ca nhan cac
nhan vat trong nc luc bay gi, nhng s ho kien nen
oi chech i mot t, ai khai Pham Van o th keu
Pham Vu c, Man Chau Nguyen Manh Bong (anh v
Nguyen Khac Hieu) th toi oi ra S Bo! oi nh the,
toi cho la khon lam va yen tr mot cach vung dai rang
cac ngi b chi khong co cach g e a mnh ra toa
an. Toi dot, nhng toa soan, nhat la Ta nh Bnh
khong phan oi ma lai con khuyen khch toi. Thanh ra
c the, toi chi tuot mo, chi vang mang, chi i
t cua ngi ta mot cach b oi... en noi ai cung phat
52
ghet, va Man Chau Nguyen Manh Bong tc qua cung e

thue du ang anh cho toi... bo me! Nhng von la nga
non hau a, lai them cai c tnh iec khong s sung,
toi lai lay the lam hanh dien, v... viet ma lam cho
ngi ta uat c phai lang ma va ham anh mnh, co
phai la chuyen thng au! Chnh vao thi ky nay, toi
ham h viet mot cach hang say ky la. Sau nay ngh lai,
toi ng rang viet van lam bao cung nh lam cong viec
sinh ly: trai gai meo nhau co ky; gap ky, yeu nhau chet
th thoi, nhng cung co ky t nhien chan nan, nhng
ngh en ma phat ngay.
Vay vao thi ky Nht Tan, toi viet van, viet bao
hang say nhat. Co khi trong giac ngu, nam m cung
thay bang bac cai khong kh ma mnh ng viet trong
bai. Th du lam cho toi nh lau nhat la bai Mot to
meo phong s ve nhng con meo hoang trong nha
thng Phu Doan (Ha Noi).
Bay gi toi con nh ai khai c th ba moi tuan th
phai a mot hay hai bai. Hnh nh chu nhat hay la
th hai toi viet bai, nhng viet bai Mot to meo en
chng mi mot, mi hai gi em g o th b qua
khong biet tm cach g ket thuc. Tc mnh, toi bo ai,
roi i ngu. Ngu li b en gan sang th thay co mot ngi
BON MI NAM NOI LAO
53
en noi chuyen ve loai meo vi toi va bao rang: Anh

khong biet a? nhieu ni tai mien thng du, ngi ta
an tht meo. Tht meo tot lam, khong phai v ngon,
nhng no co mot ac tnh la cha bnh sot ret nga nc
rat hay. Sang day, toi lay s viec o lam ngay oan
ket, a cho nha bao, the roi cung quen i. Tnh c t
lau sau co ngi oc bai Mot to meo lai viet th ve
cho biet nhng tnh tiet trong bai Mot to meo rat
ung va khen rang qua thc mien thng du Bac Viet,
ngi ta an tht meo e tr bnh sot ret nga nc va
chnh ong ta a lam nh the va thay cong hieu thc.
Toi muon khac ten ong ban oc vao mot tam lac ong
e ky cong ong, v t thu cam but viet bao en nay,
lan nay la lan au tien toi nhan c mot bc th gi
chnh cho ten toi va khen toi het li. May la hoi nho
toi hap thu van hoa Phap, khong phong kien may theo
kieu Tau co, nen khong lam mot cai khung e long vao
kieng treo tren ban viet! Toi ch gi bc th o nh
mot vat gia bao va nhun nhan a cho cac be ban coi.
Chnh v bai o, toi c dp lam quen vi Tay Xa. Cho
mai en luc t ong Tay ong ca, toi van cha c
biet Tay Xa ai c Tuan, ma thc tnh cung khong
am a tm biet lam g. Noi trom vong hon anh, qua
54
nhng bc tranh nhai truyen Kieu in tren bao ong

Tay va may bai th, toi rat lay lam bc Tuan. Ve cai
g ma nguech ngoac, net chang ra net, li chang ra li.
en cai ten ky th lai cang chng qua: Te-chi-a la cai
moc g? Tay chang ra Tay, Tau chang ra Tau, co luc tan
ra la Toi chang yeu ai, co luc lai bao Toi ch yeu
Angele, lo khong the nao chu c. a cai anh Tran
Quang Tran ky Ngym - Ngi Yeu M hay Ngi Yeu
Mnh g o - lai en cai ten Te Xia nay, nghe en c
tc nh the la bo a!
V the, toi c noi thc: cha gap Te Xia, toi cam thay
khong the chu noi anh. Nhng t lau sau th s thc a
cho toi thay toi lam khon nan.
ai c Tuan, ngay t buoi au gap g, a hoan toan
chiem c cam tnh cua toi. La mot tham ta tre mang
lam viec s Hoc Chanh, Tuan la mot nghe s tuyet
vi, tai hoa en chan long ke toc, tai hoa mot cai tai
hoa thien nhien ch khong nhan tao mot ly nao.
Ngay t luc o, Tuan a me th Ly Bach, nht la hai
bai Hoang hac lau va Tng tien tu. Va dng nh
tham nhuan tnh tnh phong tung trong th ca ho Ly,
Tuan cung co cai qua o lam cho nhieu ngi tc bc.
Toi nhan la anh hach lam, nhng co mot ieu la anh
55
BON MI NAM NOI LAO
ch hach vi nhng ngi ang hach va can hach;

rieng oi vi anh em than tnh, trai lai, anh lai khiem
nhng, co khi en yeu mem, va san sang nhng nhn
ve moi phng dien, du la co thiet en ban than. La v
trong suot mot i ai c Tuan, theo toi biet, anh ch
song vi ban, v ban, cho ban. Ban, oi vi anh, ng
tren het tren i, co khi con trong hn ca tnh gia
toc va cung v the anh song theo nhng nguyen tac bat
di bat dch oi vi bo me ban va v con cua ban.
Toi biet ai c Tuan t khi lam bao Nht Tan cua
o Van. Mac dau khong hp tac vi Nht Tan, Tuan
van thng i lai chi bi vi toa soan. Toi toi, anh em
thng hop mat ong u tang ham cua toa bao e tan
lao chung quanh mot cai ban en cua Ta nh Bnh (v
Bnh cung vi gia nh tang ham cua toa bao ba
tang).
Hoi ay tri ret nh cat ruot, toi nao cung ma phun
ra rch. ng Hang Da thay boi o t bay gi tr i
vang tanh vang ngat. Lan loi tri ma en o, khe ay
cai ca sat lach vao trong cai phong am thap, mnh cam
thay nh song mot truyen Lieu Trai, nhng ch mot lat
sau nam chung quanh cai ban en tan u chuyen tren
tri di be, ngi trong cuoc thay am cung la ky.
56
Ging ben kia, n ky gia My Chan - bay gi la v

anh Ta nh Bnh - nam tren cai vong ru con. chan
ging, ot mot hoa lo than, co nhng bong hoa la
thnh thoang lai ban len nh phao hoa ca hoa cai nho.
Thnh thoang a be khoc, My Chan a vong ru con
bang may van th cua TchyA (sau nay gom lai ang
trong tap ay Vi):
Co khoc, khoc anh khi cha chet,
Anh con vui ve vi tan nhan.
Roi ay anh chet thi em khoc,
Khong biet dong Tng chay may lan.
My Chan co giong ngam th hay ma buon. em mua
ong, t be em a ma nghe thoang giong ngam th ay,
ai cung buon muon khoc. Nhng rieng toi co mot ieu
thac mac la hnh nh bon cau th khong ung nguyen
van nh the. Phai chang bao nhieu ch anh trong bon
cau tren la bay nhieu ch em, ma ch em th lai la
anh? Co phai My Chan t y oi i? Hay la ai c
Tuan a sa lai luc nao ma toi khong c biet?
Toi hoi nho Tuan. Anh bam vao tay toi mot cai, ngoi
day, sa lai ao quan, bao toi ng day cung i. i au?
Toi cung chang biet na nhng v la an em t tuoi hn
Tuan, toi ch biet nghe theo ma khong dam hoi.
57
BON MI NAM NOI LAO
em ay la em au tien, Tuan va toi nam tam s vi

nhau. Tren mot cai gac xep nho bang cai khan tay
tiem chu Cam ng Gia Ng, chung toi nam hut vi
nhau va tro chuyen th tham nh the hai con ma tren
nui ai, trong tap Truyen ky man luc, Tuan bao toi:
- Chac anh khong hieu tai sao toi khong tra li anh
ve cau hoi lien quan en bon cau th Cai lo si cua
toi va han anh cung khong hieu luon tai sao toi lai
khong muon Hang Da na ma ru anh en ay nam...
Anh yen tam, the nao toi cung noi... nhng bay gi cha
tien... Sau nay, co dp, toi se cho anh ro...
Cho en luc chet, Tay Xa - bi v t hom o toi
khong keu ten anh la Tuan hay Te Xia na - cung quen
mat khong noi cho toi ro ly do cau chuyen, nhng ai
khai toi cung hieu l m tai sao roi. La ban cua Xa ba,
bon chuc nam tri, toi men anh v van chng mot phan
nho, nhng cam v quan niem song cua anh mot phan
ln. Anh la mot th Sartre i trc Sartre, nhng luc
nao cung t khep mnh vao trong khuon kho ao ly
ong phng.
Ngoai van e o ra, phai song cho triet e, khong tiec
en hnh hai: Anh chang thay nc song Hoang Ha
tren tri chay xuong khong bao gi tr lai? Va len tren
58
lau, nhn vao gng anh co thay toc buoi sang con nh
si t xanh ma en chieu a bac nh si cc?
V vay khi ngi ta ac y c nen anh chen cho ay,
nhng em sang trang ng e cai chen bo khong. Tri
a sinh cho mnh cai tai tat nhien la co cho dung.
Nghn vang tieu het lai co. Hay c ham de, giet trau
lam o uong ru. Va uong moi lan phai u ba tram
chen.
em ay, chung toi hut en m m sang. Hai a
chung toi mi ghien c vai nam, luc o, hut o ba
ngao la va. Toi tnh mam trong bung co hut cho nhieu
lam th ca hai cung ch en mi ngao la cung.
Khong ai co the ta c noi ban khoan trong bung
toi khi o: en hai gi hut con vui, en ba gi th bat
lo, va en chng bon gi th phat s.
La v toi lam nham tien trong tui, ch u tra en
mi ngao, ma Tay Xa th c goi het ngao nay en
ngao khac, mi hai, mi lam ngao, ket cuc en mi
bay ngao hai a. Nam gi sang, toi yen tr phai v co
viec g khan cap e i ap tien au ve tra cho chu tiem,
th Tay Xa lai giang cho toi mot vo manh vao au: anh
keu boi tiem i mua bat c bang cach g mot hop Three
59
BON MI NAM NOI LAO
casles magnum gia at nh vang, mot ong ri hay

mot ong ri nam xu g o.
Thoi, en the nay th co tai thanh cung khong xoay
noi e tra tien thuoc phien, nhat la vao luc nay, toi
khong con toi na, ma sang cha sang han, nha nao
cung con ong ca im m ngu ky trong chan.
Vut mot cai, toi thay long n hoa. Nha au ma nha
la: Tay Xa va bao ten boi pp i mua thuoc, va quay
vao bong toi thao chiec nhan ma de b giui vao tay no.
Ngay luc o, toi khong kp ngh chuyen cao xa g ca, ch
cam thay long mnh nhe thenh thenh v giai quyet canh
ngo nh Tay Xa, toi cha gap ngi nao lanh the. Sau
nay, ngh lai, toi c nh mai cai ieu bo cua Tay Xa
luc bay gi: ng nam hut, vung ngoi day, rut cai nhan
ngon tay that le roi a rat kn cho ten boi, va a
va noi mot giong rat hach i kiem cho ky c mot
hop, nghe; ve nhanh, ta co thng.
Qua nh th Ly Bach, nc song Hoang Ha tren
tri chay xuong khong bao gi tr lai, va len tren lau
cao nhn vao gng, toc buoi sang con nh si t xanh,
ma en chieu a bac. Tay Xa va toi van theo uoi cai
mat nghe la nghe bao, nhng anh em t khi cong s vi
nhau chung mot t cho nen cung t khi gap g. Nhng
60
bat c trong cuoc tro chuyen nao vi cac van hu, nhac
en cac ban nh Tay Xa, Nguyen Cong Hoan, Le Van
Trng... toi lai nh ngay en cai em hut sang em
nha chu Cam, Tay Xa rut cai nhan ci tay ra tra
tien thuoc phien.
Nhng luc ay, toi khong nh ti nhng chuyen nh
Than Ho, Tieng ai khoc trong rng khuya, toi khong
nh ti bao nhieu truyen ngan cua Tay Xa viet cho cac
bao ma ch nh en hai bai th dch, mot bai la Hoang
Hac Lau, va mot bai la Tng Tien Tu.
Sam phu t va an Khau Sinh! Ru a keo, cac anh
ch ngng tay nang chen. Toi v cac anh ma hat mot
khuc, cac anh v toi nghieng tai nghe.
Hat rang: chuong, trong, tiec, ngoc chang quy g.
Chung ta ch muon c say mai. i, noi tieng nhat la
Tran Vng Tao Thc. Thc co thet tiec quan Bnh
Lac, khach kha uong het mi ngan au ru, tha ho
vui ua. i, nh the mi ang.
Chu nhan ha vi ngon thieu tien,
Knh tu co thu oi quan chc!
Ngu hoa ma, thien kim cu
Ho nhi tng xuat hoan my tu
D nh ong tieu van co sau
61
BON MI NAM NOI LAO
Tay Xa co tai oc nhai th ngi cu.

T ong Tay, Nht Tan, anh a co nhng bai th
nhai th Nguyen Khuyen, Tan a, Nguyen Trai.
Vao ay, di thi Ngo Gia co mot bai phu truyen
tung nhai bai hch Tng S M nhan noi ngha in
thach ban, pho cap b mat trong dan chung cung la do
anh lam.
Mai mai toi cung khong quen c nhng cuoc noi
chuyen ve chanh tr. Van va Bnh nam hut, chi Phap
khong tiec li, nhng en luc viet bai th khen Phap
gioi va hi mot cau g ung en Phap cung phai hoi
nhau lai e ban luan xem nen gi hay nen bo.
Ta nh Bnh la mot c phach trong nhng cuoc ban
luan o. ien hnh la cau chuyen sau ay: Bnh co cai
tnh ky la la thay ai co cai g, du xau du tot, cung nhan
luon la mnh cung co th ay nh ai. Mot hom, TchyA
noi chuyen ve cai tat can th cua ong Pham Quynh,
Bnh ang hut, bo luon doc tau, ngoi phat day va ch
vao mat mnh, nhan anh cung can th. Mot vai thang
troi qua. Cung nam ban en, mot ba khac co ngi
noi rang cu On Nh Nguyen Van Ngoc vien th, tm mua
mai mot cai knh va mat ma khong sao mua c.
ang eo knh, Bnh bo ra at xuong ban ma noi:
62
- Bo cha cha, cac ngi thong thai co nhieu iem

giong nhau ky la: t cung vien th!
Bat ng trong buoi hop mat lan nay lai co TchyA.
Anh nay, khong gng nhe g het, lat tay luon Ta nh
Bnh:
- Tao chu may qua. Ba sao en nh may that la vo
ch. Tao con nh cach ay khong lau, may bao may can
th nh Pham Quynh; hom nay may thay Nguyen Van
Ngoc vien th, may lai khoe may vien th. The th mat
may la cai th mat g?
Gia th vao trng hp mot ngi khac b bat qua
tang noi lao nh the, t nhat cung cuong len, ap a ap
ung mot luc roi muon tra li ra sao mi tra li c.
oi vi Ta nh Bnh th khong, tuyet oi khong. TchyA
cha chi het cau th anh a ap lien, khong can ngh
ngi, tuong nh cai tat noi phet, noi doc, nguy bien luc
nao cung nam san trong mau anh roi:
- O, the th may khong biet tao roi. Mat may tao can
th nay, con mat ben nay th vien th. Tao noi doc th
tao khong trong thay may.
Roi s anh em cha u tin, anh bnh luan tiep vi
mot s vng tin ghe gm: Thc qua, tao cha thay may
trng hp mot mat vien th, mot mat can th nh the
63
BON MI NAM NOI LAO
bao gi. Chnh tao cung la cho tao, nhng sau tao ngh
co le ay la mot d tng, ch khong phai la chuyen
ua.
Ai dam ua vi Ta nh Bnh? Mi gap anh, ai cung
phai ngh rang anh khong nhng la mot nha bao an
anh ma lai con la mot hoc gia uyen bac na. Chung
quanh cho anh nam, co hang nui sach, nhng bat c ai
noi co cuon sach g hay anh cung hoi mn cho ky c,
va sach cang day, cang ln bao nhieu th lai cang tot
bay nhieu. Luc mi biet Bnh, toi cung tn v thay anh
yeu sach, oc sach nhieu, nhng sau thay rang ca ngay
Bnh ch noi huyen thuyen het chuyen nay sang chuyen
khac, roi toi en hut ti hai ba gi sang mi ngu th
con thi gi au ma oc sach, toi ben hoi Phung Bao
Thach. Th Thach ci ngat, bao:
- Tri i, anh ma tin Bnh th o thoc giong ra ma
an. C e y ma coi: no thay ai co sach cung mn,
nhng co phai la e oc au. Anh lai e y them mot
chut na se thay no ch a mn nhng sach thc day,
thc ln: no lay sach e goi au nam hut ay!
o Van, trai lai, tram tnh hn. Luc au, lam t
Nht Tan, ong viet tieng Viet kho khan va khong am
hieu nghe bao may, nhng ve sau nay, tiep xuc hang
64
ngay vi anh em ky gia, ong cung viet c oi ba bai,

nhng, ve phng dien an loat, co the noi ong la ngi
th nhat Phap ve cai tien nganh an loat ay - ma
nha in Trung Bac la ni e cho ong th nghiem. ben
canh ong, co hai anh Nguyen Doan Vng va Nguyen
Pho. Pho la con trai ong Nguyen Van Vnh. Thc te hn
ai het, ong Vnh thay nganh in co tng lai, quyet nh
cho Pho hoc nghe in va anh kem. Con Nguyen Doan
Vng, chau cu Luan th luc o giup cho o Van mot
tay ac lc la do mot nguyen nhan khac.
Nguyen luc o Vng vao mot tnh trang co the coi
nh la khong xng y: mot mat v gia nh thieu thon
tnh thng yeu, va mat khac v xa hoi, tran ay canh
bat cong boc lot tao ra v che o thc dan tan ac. a
so thanh nien hoi ay, cung nh toi, khong biet dung
tiem lc lam g, buong theo mot cuoc i trac tang trong
ru che, bm. Vng a tranh c s sa oa ay,
song mot mnh, nung nau mot mnh y ch muon lam
mot cai g khac la du co chet cung cam tam: anh ngo
y vi toi muon tm cach tron i Tau hay i Tay e la
bo tu nguc gia nh, nhan o e nhn them, biet rong,
ch c buoc chan mai at nay, bat qua cung ch ngay
hai ba roi gia i, roi chet.
65
BON MI NAM NOI LAO
Cu Nguyen Van Luan, khong hieu v au, biet c y

nh cua Vng bo nha i, ben khuyen Vng nen nan
na lai. Va khi ay, cu Vnh giao nha in Trung Bac
cho cu Luan. Cu ben uy nhiem Vng trong coi va nhan
tien hoc hoi them, an hau co i ra ngoai th cung co
mot nghe trong tay, khong lo ngai. V the Vng lai,
v Vng biet rang en 1931 th cu Vnh i d mot cuoc
au xao thuoc a Marseille ma cu Vnh a ha vi cu
Luan se van ong cho Vng i theo lam th ky, cung
nh trc o cu Vnh a a cu Tran Trong Kim i
Phap vao khoang 1905. Ca hai cu Vnh va Luan thoa
thuan vi nhau se ai tho moi ngi mot na so tien
an hoc cua Vng Phap, vi ieu kien la sau nay, hoc
thanh tai roi, Vng se phai lam viec cho nha in Trung
Bac, bi v cu Vnh luc nao cung tin rang mnh se co
rat nhieu tien, va se m mang c s rat ln, ra bao tng
giay, in toan bang may toi tan nh cac nc tan tien
luc bay gi, va co nhng he thong vo tuyen rieng e
thau thap cac tin tc trong the gii.
V the Vng lai lam tai nha in Trung Bac. Noi
lam khong ung; anh lai e hoc, v hai cu Vnh va
Luan thoa thuan rang trc khi i Phap, Vng phai
biet nha in, anh kem, may moc, ma muon the t ra phai
66
hoc moi mot nganh sau thang... Nhng khong may cho
Vng la chng na nam sau o, cu Vnh lai khong i
d cuoc trien lam Marseille c. Vng lai, chuyen
ve nganh anh kem vi Pho, va ca hai anh eu tha dp
nay e hoc hoi them. Chieu chieu, toi van en chuyen
tro lao leu vi Pho va Vng. vao mot gia nh nh
cu Vnh, sach v rat nhieu, Pho bat c gap sach g cung
oc, cho nen sau nay, ve bat c van e g anh cung noi
au ra ay ve ai cng. Toi hoc c cua Pho kha
nhieu, con ve phan Vng th co sach g hay, mi, anh
oc xong thng thuat lai cho toi nghe va d vao tay
bat oc, neu khong th uong qua.
en bay gi, toi van nhan rang viet t Nht Tan
va cac bao sau nay, toi a nh Pho va Vng rat nhieu.
BAO TRUNG BAC VA CON NGI

NGUYEN VAN VNH
Bao Nht Tan song lay lat, Ta nh Bnh, Phung

Bao Thach rut i roi, toi v anh hung tnh cung theo
luon ho, e cho lp khac len thay. Nhng toi cung
khong that nghiep lau. Nguyen Doan Vng, thay toi
viet thien phong s Mot em trang vi nam bong hoa
BON MI NAM NOI LAO
67
tan, cho la c, van ong e toi vao lam Trung Bac

Tan Van (luc o va c ong Nguyen Van Vnh trao lai
cho ong Nguyen Van Luan la chu, ma cung la dng phu
cua anh). Ong Vnh lam bao An nam Nouveau (luc o
co Hy Tong tr but). Toi co luc en au pho Hang Gai
(toa bao Annam Nouveau), co luc en nha in Trung
Bac Tan Van ( gia pho Hang Bong, cho re ra Nha
Thng Phu Doan). V la giai oan qua o gia chu
nhiem cu va chu nhiem mi, bao c nhung nha nhung
nhang khong ra the nao. Rieng toi khong biet lam g,
moi ngay c en b b cai mat ra xem bao, roi ngoi
ngam het ngi no en ngi kia. Th ky toa soan
Trung Bac luc o la Dng Phng Dc; tr but thng
trc co S Bao Doan Ke Thien, Tam Hu Mai ang e,
Nguyen o Muc, Hoang Tang B, Dng Ba Trac, Nh
Lang Dng Mau Ngoc... Va toi bat au song trong mot
the gii mi, v tat ca cu chu but, tr but (tr Dng
Mau Ngoc) eu mac quan ao Viet, khan ong ao dai, i
giay c Mau, rang en, co cu con bui toc cu hanh to
bang cai nam rm. Noi bat nhat va tan tien nhat la ong
Nguyen Van Vnh, luc nao cung oi cai cat co lo nhan
tren au khong chu bo ra, ke ca nhng khi viet bai,
tiep khach. Toi cha thay ai noi to, ci to nh the. Bat
68
c chuyen lam an hay ua gin, ong c noi bo bo len,

gap ai cung ci, noi mot cau chuyen hay bat tay. Toi
lam Trung Bac c chng hn mot thang, ong khong
biet toi la ai het. Ong chao toi roi niem n, bat tay va
hoi toi trong khoa hop tuan trc, ngh vien co g mi
la khong. Th ra ong tng toi la ngh s en tham nha
bao!
Chnh nh c gan gui cac cu, toi hoc them c t
ch nho trong thi o. noi la hoc ch nho cho oai, ch
thc ra bao nhieu ch hoc c luc len mi, mi mot
tuoi, toi a tra lai het cho cac bc thanh hien ngay khi
cap sach hoc a b c dat de i a. Hoc ch nho ay la
toi muon noi hoc mot ch nho. Co nhng ch hoc d da
d dan, hoac nghe lom c, ma suot i toi khong
quen. ai khai nh ch kch thch, cu S Bao cha la
khch thch; noi ao mong la sai, chnh ra phai noi la
huyen mong; chia buon vi nha ngi ta co an ba qua
i th phai viet Xin cau chuc cho hng hon ba (hay
cu) phieu dieu ni cc lac, nhng neu la an ong ma
viet nh the, ngi ta ci cho thoi oc, phai viet la cau
chuc cho linh hon ong hay anh hon ong... mi ung.
Co mot ch ma cu Tu Nguyen o Muc bao toi, nhng
en bay gi toi van ban tn ban nghi, khong biet sai
69
BON MI NAM NOI LAO
hay ung. Ch o la cong nhan. Theo cu Tu Muc, mot

ngi ch co the noi la nhan, tha nhan, va ch khi nao
co nhieu ngi mi co the dung ch cong nhan ma thoi,
y gia muon hieu rang ch cong ay ch mot so ong
(nh cong cong). Nhng mot so ong khac cho rang noi
nh the la hieu sai ch cong, cong nhan cung nh cong
ong, cong tam, cong bang; cong nhan tc la nhan mot
cach thc tam, nhan mot cach ay thien y.
ai khai, toi hoc lom ch nho cua cac cu nh the o.
Toi khong dam noi rang cai tui ch nho o giup ch cho
toi mot phan nao trong i lam bao cua toi sau nay,
nhng toi thay co mot cai li hien nhien la t khi biet
ch nho phien toai the, toi rn toc gay va moi khi phai
dung ch nho trong cau van, toi het sc than trong, v
ch s dung lam th thien ha ci... bang thch!
Ma khong than trong nh the cung khong c. V
luc bay gi, viet mot bai van, viet mot cai tin, thc co
phan kho khan vat va hn la i vao Ba Thuc. Bai viet
roi phai a cho Dng Phng Dc sa oi cau van, xoa
bo nhng oan tha, hay them mam them muoi roi
chuyen sang cho cu Tu Muc hay S Bao Doan Ke Thien
xem lai van co hay khong, va ch dung co at khong;
sau cung, chuyen len cho cu chu nhiem, luc ay con la
70
ong Vnh. Nhng ong Vnh la mot ngi lam cong nhieu
viec - ch rieng viec ngoi nghe ien thoai va tiep khach
cung a mat nhieu th gi lam roi - nen ong Vnh t
xem.
Va chang luc ay, ong Vnh con th gi au ma e y
en t Trung Bac Tan Van na! Phan th lo n, phan lai ban
viet bai cho bao Annam Nouveau phan lai do dan xep
cau chuyen gia nh, phan lai lo chong Pham Quynh,
chi lai thc dan Phap, ong Vnh ch cho ch th cung
a khong u thi gi roi; noi chi en chuyen xem lai
mot bai phong ngan nh cm nguoi cua Hoang Tang
B, Dng Ba Trac, mot truyen khoi hai cu bay ngay
khong ci cua Hi nh Nguyen Van Toi, Sn Phong Bui
c Long, hoac mot cai tin xe can chet ngi... nhng
a vao benh vien nh bac s kham xet th cung khong
lay g lam nang lam.
en ay, toi khong the khong nh lai cai tai viet bao
cua ong Nguyen Van Vnh. Khong phai noi, ai cung biet
ong Vnh la mot nha hoc nhieu biet rong, van e g
cung biet. iem o khong phai la mot iem ac biet, v
chung quanh ong cung co nhieu ngi tai ba nh the.
Nhng khac mot ieu la nhng ngi kia th khong ng
dung c cai biet cua mnh lam li ch cho ngi khac.
BON MI NAM NOI LAO
71
ang nay ong Vnh hoc va hanh ngay. Phai noi ngay,
thi ay, ong a co mot y thc ve nghe bao va nhng
bai xa thuyet hay, y ngha, c ngi i ng thi
lu y eu ky la Tan Nam T (biet hieu cua ong Nguyen
Van Vnh) va ang ong Dng Tap Ch, Trung Bac
Tan Van lan Annam Nouveau.
Tuy nhien, ac iem cua Nguyen Van Vnh khong
phai cho o. Hien nay, chung ta thay co nhng tieu
thuyet gia viet mot luc bon, nam, tieu thuyet cho bon,
nam bao khac nhau, hoac nhng tay kiem tien co hang
nh Kim Dung, viet sau bay truyen chng mot luc;
nhng ngi ay, ta phai nhan la co tai, nhng du sao
cac ban thao eu ch thuoc ve mot loai nh nhau: tieu
thuyet han, ky s han, chng han hay khoi hai han...
Tom lai, tc la cung mot the van. en Nguyen Van Vnh
th khac han. Toi nh co mot lan Nguyen Van Vnh b
may nha Ngan hang thuc n d qua, doa tch thu gia
san. Trong khi ay th nhan vien nha bao, may thang
khong co tien, bo be cong viec; a the hai ba lai xch
mch, lam tnh lam toi ong; ay la cha ke may ong con,
quen loi song nh con Tay, oi het th nay th no, e
an chi phe phn. at a v mot ngi thng th gap
bao nhieu canh b r r o cung mot luc, ngi ta de
72
ien au. Ong Nguyen Van Vnh hn nhieu ngi khac

cho khong lieu ma cung khong l. Du hoan canh gay
gat en chng nao, ong cung pht tnh; ch khi nao
vang ve, ong mi th hat ra. Co le trong tat ca ban be,
bac s Tung, mot trong nhng ngi ban gia lau i
nhat cua ong Vnh con lai cho en ngay nay, con hau
het eu qui tien ca roi, la ngi c ong Vnh ci m
noi long nhieu nhat.
Theo cho biet cua toi, bac s Tung khong nhng chay
tien cho ong Vnh (luc o ong Tung con la nhan vien
ac lc cua Sai Gon Ngan hang), ma con lo dan xep ca
chuyen gia nh cho ong Vnh, ieu giai cac cuoc tranh
chap gia ba ca va ba hai. Ong Vnh lam viec nh con
trau cay, khong may khi muon phien ngi khac. Co
mot lan, toi a c muc kch mot canh nh sau: khong
biet gian gia nh g o, ong len mot can gac nam
khoeo, nh ong Tung mua cho mot met bun cha an tr
cm, roi viet luon mot luc mot bai xa thuyet cho Annam
Nouveau, thao mot th cho Toan quyen Phap a xuong
di nha anh may luon, dch mieng Telemac phieu lu
ky cho ong lnh Dng Phng Dc ngoi am ta, trong
khi chnh ong lai quay sang noi chuyen vi ong Tung
ve chuyen thong s Phap co y muon giup ong tien bat
73
BON MI NAM NOI LAO
c luc nao, bao nhieu cung c, mien la ong tam gac

y kien a kch Phap va ngng chong nha vua".
Thu thc cho en bay gi, toi s nhieu ngi nhng
cha s g nh s cai tai viet cua Nguyen Van Vnh. Toi
c biet tai viet cua Vng Quang Nhng luc theo Thu
tng Tam ra Ha Noi, hut roi, ngoi gac chan len ghe,
quay sang ben phai oc mot bai dien van ch Phap,
quay sang ben trai oc mot bai dien van ch Viet e
cho Thu tng Tam oc, nhan mot buoi le khanh thanh.
em so sanh, toi van nghieng ve Nguyen Van Vnh
nhieu hn, va cho mai en tan bay gi, toi van cha
thay co ai viet bao nhieu loai khac nhau mot cach tai
tnh va ngha ly nh ong Vnh.
Ong viet tin, viet xa thuyet, lam th, khao cu, phong
s (Volonte Indochinoise) va dch tieu thuyet th qua
khong che c. Nhieu cu bnh but bao Trung Bac ke
chuyen cho toi rang ong Vnh, ve truyen dch, ac y
nhat cuon Ba ngi ng lam phao thu. Nhng mot ban
ch than cua ong, tng song nhng giay phut gay can
nhat i vi ong, von biet ro ve i cong va i t ong
hn ai het, qua quyet la khong co truyen nao ong va
y ma lai e cong phu dch thuat nh truyen Mai Nng
le cot. Hau het cac bai bao, truyen dch cua ong Vnh,
74
eu do ban hu hay th ky than tn chep theo li ong

oc; chep xong, t khi ong oc lai, bao a xuong nha
in xep ch luon. Rieng co ban dch Mai Nng le cot
la do chnh tay ong viet, ma viet xong, ong khong a
cho nha in xep ch ngay, lai a cho cu Tung bnh lai
va cung tm nhng danh t thch ang hn hay tnh t
hn, neu can. Moi ky dch nh the gom chng bay, tam
hay mi lam trang ch viet; ang bao gan het, lai dch
tiep. Nhng lan nao cung vay, dch xong, bnh xong roi,
ong cung bao T at sang Gia Lam a cho ba Suzanne
oc trc. Thanh th truyen Mai Nng le cot, tuy ong
Vnh khong noi ra, chnh la cuon truyen dch ma ong
e tam nhieu nhat, cuon truyen dch got giua cong phu
nhat.
ay khong phai la mot thien chep ve i tnh ai cua
ong Vnh, nen toi khong ghi lai nhng ban khoan, buon
phien cua ong Vnh oi vi may ba, cung nh van e
con cai cua ong. Nhng co the noi rang i cong cung
nh i t cua ong Nguyen Van Vnh la ca mot cuoc vat
lon lao ao, hao hng, len xuong nh nc thuy trieu,
b bao nhieu day dt, nao la Tay, nao la tien, nao la
con, nao la v, nhng khong mot luc nao ong chu ngoi
75
BON MI NAM NOI LAO
yen, mot mat c oi pho, c giai quyet, ma mot mat, c

lo chien au, chong ap bc va boc lot.
Noi en ong Vnh, ngi ta thng nh ngay en loat
bai a kch chu trng quan chu cua Pham Quynh theo
sat vi Tay, ma hau het eu quen rang chien dch lam
cho t Bac vao Nam soi noi, hang say, chien dch khch
ong long yeu nc cua toan dan luc ay, chien dch lam
cho Phap git mnh, v khong ng ong Vnh lai c
dan chung tin yeu en the, chnh la chien dch tay
chay Hoa kieu. Theo cho hieu biet cua toi do cac bac
an anh tam s, ong Vnh luc ay ch viet co mot bai
bao, keu goi long ai quoc cua ong bao ma ca nc vung
len tay chay Hoa kieu ram ro. Bai bao ay ky mot but
t cua ong Nguyen Van Vnh ma t ngi c biet:
Quan Thanh. But t nay, ong ch ky di nhng bai bao
au tranh, con but t Tan Nam T th dung cho bat c
bai nao e cap en van e xa hoi, van hoa hay chanh
tr. Man Chau Nguyen Manh Bong, anh cua Nguyen
Tien Lang, ong thi la anh v cua Tan a Nguyen
Khac Hieu, khi o la ngi tan ong y kien bai bao nay
nhat, va cung la ngi a pho bien y kien bai bao o,
ch huy cong cuoc bai Hoa. Cac pho Hang Ngang, Hang
ao, Hang Buom Ha Noi la nhng ng pho co nhieu
76
ngi Hoa kieu sinh song, b te liet ve thng mai trong

nhieu ngay. Khong ngay nao khong co nhng vu o v
pha phach.
V van e ngoai giao, ma cung v van e an ninh na,
phu Toan quyen phai yeu cau ong Nguyen Van Vnh
ngng loat bai ay lai va e doa neu ong Vnh khong
chu th khong nhng ong ca bao ma lai co nhieu cach
e buoc cac nha ngan hang oi n ong Vnh, lam cho
ong pha san.
Nhng li e doa ay, khi th so sang, khi th mem
deo cua nha cam quyen Phap hoi o, keo dai khong ngt
trong suot cuoc i ong Vnh, co khi lam cho ong Vnh
tam yen giai oan, nhng co khi lam cho ong nc long
chien au hn; tha la chu kho s, thieu thon, hiem
ngheo, ch khong chu v tnh ngi Phap hay v tien
cua ho ma thay oi lap trng, ch hng.
Ngi ta ke chuyen rang ong Vnh m chien dch bai
Hoa nh the, thc ra khong phai do Hoa kieu Bac, bi
v du sao Hoa kieu Bac cung khong lung oan kinh te
cua Viet Nam nh mien Nam, nhng chnh la v Hoa
kieu Nam lam ma lam gio ac liet qua, khong con coi
ngi Viet Nam ra g. Chnh v the, cu Nguyen Phan
Long va cu Bui Quang Chieu la hai ngi ac biet tan
77
BON MI NAM NOI LAO
thng y kien neu ra trong bai bao ky ten Quan Thanh,

nhng tai sao luc o Nguyen Phan Long khong hoa theo
Quan Thanh m rong chien dch bai Hoa vao Nam Viet
th nhieu ngi khong c ro. Co ngi bao la tai ly
do muon phat ong mot chien dch nh the, khong the
dung Phap ng, t pho bien trong dan gian; ma cu
Nguyen Phan Long, mot hoc gia ngi Nam, mot anh
tai cua at nc, lai khong s dung c Viet ng tai
tnh nh Phap ng.
Thu thc, lam bnh but t Trung Bac, di s ch
huy cua ong Nguyen Van Vnh, nhieu ngi lay lam
hanh dien, ch khong phai ch rieng toi. ang ke nhat
la tat ca cac anh em trong nha bao eu knh yeu ong;
ngi chan chnh th yeu ong v tai ba c o, con
nhng ngi quay quat cung yeu v ong rat rong rai ve
tien nong, du biet la ho an cap, boc lot ong hay am
vao sau lng ong, ong cung coi la thng, tha th het,
va khong he gian doi hay phien trach.
Trong suot cuoc i lam bao, toi hoc c nhieu nhat
trong thi gian ngan ngui nay. Ngan ngui v ch von ven
c t lau, th v van e tien nong, cong n, ong Vnh
gan t Trung Bac Tan Van cho ong Nguyen Van Luan.
Lanh t Trung Bac, ong Luan van gi nguyen nhan vien
78
cu; nhng quyet nh tiem mot sinh kh mi cho t

bao. Trc het, ong muon cho muc xa thuyet tre hn
mot chut nen em vu nay ra ban vi cac cu Hoang Tang
B, Dng Ba Trac, nhng cac cu gia kho tnh lam, cha
ban, cac cu a cao om xin ngh lam.
Duy con ba cu via la S Bao Doan Ke Thien, ong
Lnh Dng Phng Dc va Nguyen o Muc lai lam
chi lng khng. Trong e kp cu ma mi con lai Dng
Mau Ngoc tc Ngoc Tho, toi va mot phong vien khan
ong ao dai la Nguyen Van Ban, bay gi cung a qua
co roi.
Sang chu nhan mi va nh tan chu nhiem tiem sinh
lc mi, t Trung Bac Tan Van cung khong chay hn
c bao nhieu. Cu Nguyen Van Luan tuyen them ngi
la cu Mai ang e chia nhau vi toi viet phim hang
ngay ky mot ten chung la Lan Than Tien Sinh; ngoai
ra, mua them truyen cua nhng nha van tre nh Nguyen
Dan Giam (tc tac gia truyen Di Rang Thong, luc ay
mi Phap ve), va Le Van Trng (mi Nam Vang
buon hot xoan Xiem ve). Cuon ban thao au tien cua
Dan Giam, tac gia Di Rang Thong sau nay, la Song
Gio Thai Bnh Dng; con ban thao au tien cua
Trng la Nhng canh hoang tan e Thien e Thch.
79
BON MI NAM NOI LAO
Luc ay, Nguyen Tuan la phong vien Trung Bac Thanh

Hoa.
Bon phan toi la phai oc nhng truyen o e phuc
trnh len chu nhiem. Ong Luan eo knh trang, vuot rau
ben nay mot cai, vuot rau ben kia mot cai, tp mot tp
ru, chep mieng th dai (tai sao ong c th dai, toi
khong tai nao hieu noi) roi bao: , ang c th
ang!. The la ang bao. Ngoai cong viec, hai ba ngay
toi phai viet mot cai phim cho cu c e, ra toa lay
tin toa an, lam phong vien the thao, phu trach trang
Chieu Bong. en bay gi toi van con nh cau cham
ngon cua cu Lo Th (but hieu cua cu Luan) thng ban
ra e day nghe bao cho ke hau sinh: Lam bao phai nh
con dao pha. Bat c cai g cung phai viet c, ma viet
nhanh, thieu muc g la mnh co bai ien vao luon,
khong anh nao bat b c mnh!.
Nhng li ay la khuon vang thc ngoc cho toi. Toi
no lc hoc hoi va tap viet u moi mat. Ngoai ra, toi lai
con i xa hn na la xong vao nha in e hoc hoi xep
ch the nao, kieu ch nay keu la g, cai tac qua la cai
g, len khuon ra sao, cac dau sa epreuve the nao, may
chay tot xau ra sao... v theo li cac bac an anh, lam
bao khong the nao khong biet nha in; nha in va nha
80
bao nh ca vi nc, nh rang vi moi, moi h th rang

lanh...
SUYT B AN ON CUA PHE
PHAN NHT SAM
Trong thi ky nay, toi co may ky niem khong the nao

quen c. Ky niem rung rn nhat la suyt b mot oan
cua r xe ap Nam Ky (luc o con keu la Nam Ky) cho
lo mui toi an trau . Toi noi rung rn nhat la v trong i
lam bao cua toi ve sau nay cung con nhieu ngi khac
doa chem giet, thu tieu, hot len xe rac... nhng toi noi
lan nay rung rn nhat, v ay la lan au tien b th
la, ma bon ngi doa giet toi luc ay lai ngo ngao
qua, kh the cua ho luc tm toi e anh ghe gm nh
vu bao.
o la lan toi i lam phong s ua xe ap vong quanh
ong Dng. Trong phai oan cua r Bac, toi khong nh
ro lam, nhng hnh nh co Bong, Cong hay Tien g o
(luc ay Bong, Cong la than tng cua r Bac), con phai
oan cua r Nam co Phan Nht Sam, Nguyen nh
Dng, Nguyen Van Than, Le Thanh Cac. Con t tuoi,
toi hang say va thien v. Bay gi, toi khong con nh ro
nhng s viec g a xay ra, nhng luc viet bai tng
BON MI NAM NOI LAO
81
thuat cac cuoc ua vong quanh ong Dng, toi co y

thien cac cua r Bac va a kch mot cach thieu le o
mot so cua r ngi Nam. Phan ng xay ra lien: Phan
Nht Sam va mot nhom gom chng chuc ban ngi Nam
khac a en tan toa bao tm toi, mat ay tc gian, s
va toi tham te va mot chu xu, neu khong co s can
thiep kp thi cua bao nhieu ngi, toi a b noc nao
tren mat at.
Bai hoc ay lam cho tnh han ngi. T trc, toi van
yen tr la lam bao, muon noi bay the nao th noi, khong
ai cam. en vu nay, toi mi biet la khong ai cam that,
nhng neu qua lam th co ngi cho an on. Ma an on
lam khi lai con au hn ca b toa phat hay dan chung
chi. Biet nh the roi, toi t nguyen se tn en gia va
t the vi mnh rang t gi sap sau viet bao khong ung
cham en mot ngi nao het. Nhng thoi i van the:
mieng th khon, tron th dai... toi mong muon the ma
nao co c au! Rut cuc chng nao tat ay, van khong
cha. Va trong i lam bao cua toi con nhieu vu khac
tng t nh vu Phan Nht Sam khung bo va doa giet.
Nhng o la chuyen sau, toi se co dp hau chuyen cac
ban trong nhng trang sap ti.
82
TA T TRUNG BAC VAO NAM
Tham thoat mot nam hai thang troi qua. Nup di

bong cac cu via, v long hoc lay nghe bao hang ngay,
toi hoc c nhieu cai hay, nhng ong thi toi cung a
bat chc Dng Mau Ngoc (tc Ngoc Tho) mot cai d
khong che c: hut thuoc phien that hon, hut khong
phan biet ngay em, hut khong m c mat. Ngoi kiem
iem lai thanh tch hut thuoc phien luc bay gi, thi
khoa bieu hut cua toi nh sau: sang lam viec ti mi
gi, voi vang ve hut; chieu khong i lam; en sau gi
len tiem Trieu ghi ong xe cuoc Hang Vai Tham hut
o mot, hai gi khuya th ve. Bay gi toi khong nh ly
do g a khien Dng Mau Ngoc lam reo tiem Trieu e
sang hut tiem Ph Rang Xoa, nhng hoi ay toi bo tiem
Trieu, thue mot can gac ng Hang Cot thiet lap ban
en, mn ngi tiem hut tai gia. Thi ky nay, toi hut
quen chet: buoi sang, lam viec xong ve hut. Hut xong,
an qua loa mot t xoi hay mau banh m, toi lai hut luon
mot mach en nam gi, tat en nha bao mot choc, roi
t bay gi lai hut en hai, ba gi sang. Roi t l m
ngu. Chnh gia luc ang chap cha chap chn trong giac
83
BON MI NAM NOI LAO
vu sn, th nha bao cho ngi en hot cac nhan vien

en toa soan lam viec. Dng Mau Ngoc va toi noi tieng
li, sang nao c vao khoang nam gi ri, sau gi la
co chu Ro nha in en anh thc day bat i lam. Co
nhien hut ca em, va chp mat mot t ma b goi day,
ngi thuan tnh en au cung phai cau nhau cau knh.
Nhieu sang, toi khong muon i lam, nhng Ro khong
can, c loi ai toi ra xe, a ve nha bao. Toi uat han
mot cach vo ly va nhieu lan quyet nh xin ngh viec,
khong the song mat t do nh vay. Cung luc o, toi nh
rang trong au oc toi bang bac mot cai g khong ro ret,
ta nh la hoi tiec, ma cung ta nh la canh giac.
Co nhng em hut xong, khong ngu c, toi l m
nam ngh en chuyen xa xa, cu mi, nhng chuyen ma
co khi toi bo qua khong lu y ti bao gi. Trong so o,
toi nh en mot buoi chieu am u bao quan Annam
Nouveau, ong Nguyen Van Vnh khong hieu v s tri
ma ngoi nan lai hay v ly do g khac, a trut tam s
vi may ngi ngoi o, trong o co Dng Phng Dc,
Hy Tong... Bay gi toi khong nh ro cau chuyen cua ong
Vnh bat au nh the nao, nhng co nhng oan toi
nghe thoang qua luc o khong hieu v sao lai lam cho
toi cht nh lai rat ro rang, t m.
84
Noi mot luc lau nong ngi, ong Nguyen Van Vnh
ap cai non co lo nhan xuong ban va tiep: , bao la
e t quyen, that the; nhng la e t quyen cac nc
Au chau, ch nc ta th noi nh the lam g, cho mac
c. Ta con phai hoc nhieu, tranh au gian kho nhieu
trong nhieu nam na th bao ch mi hy vong co mot
a v cao nh vay. Trc het, theo toi, ta phai cai thien
va pho bien quoc ng e lam mot cai xe truyen ba t
tng; th hai, ngi viet bao phai quan niem mnh lam
nghe khong phai la e chi hay e kiem tien, nhng
phai quan niem mnh la nhng ngi tha ke cua cach
mang t san, m au la cach mang t san Phap, say
sa vi t do, trung thanh vi ly tng, chong ap bc,
chuong tien bo ma quyen li tinh than cua con ngi a
uy thac ni bao ch.
Khong hieu Hy Tong noi g (v khe qua toi nghe
khong ro), ong Vnh ci am am, ap tay vao ui ma
noi: Bao ch cua mnh hien nay ch co the coi la vao
giai oan ban khai. Thc ra, muon cho ngi ta nghe,
muon cho ngi ta lu y, muon la mot e t quyen, bao
phai luon luon co tnh nang au tranh va xay dng:
khuyen khch ieu tot la xay dng; ngc lai, hoac cong
khai, hoac dung manh li e phanh phui cai xau, noi ro
BON MI NAM NOI LAO
85
s that phu phang, cung khong ngoai muc ch xay dng

- xay dng cho s vn len cua xa hoi, s ton vong cua
giong noi.
Hien nay co bao nhieu ap lc km ham khong cho
dan ta tien bo; v the muon xay dng, phai au tranh,
v bao gi cung vay, ngi Phap (hay chnh phu Nam
trieu cung the) cung phai lo cho quyen li cua ho, ma
dan th co quyen li cua dan; hai quyen li ay trai
nghch nhau, lam sao ma i c vi nhau? Do o, bao
ch la tieng noi cua dan, binh vc quyen li cho dan,
khong the khong noi len nhng sai lam cua chnh phu,
nhng s h cua che o, va a ra nhng kha canh bat
li cua chnh phu oi vi dan. Noi rut lai, ngi lam
bao khong the e cho ngoi but cua mnh tui ho. Co
nhien, muon c nh the, bao ch phai kinh qua nhng
nghch canh, thang tram, ma ngi lam bao, cung nh
cac nha cach mang, chnh tr, thng khong tranh c
b vu cao, b tu ay hay b thieu thon ve vat chat....
Phai, co nhng em khong ngu, toi c nam on lai
nhng manh chuyen nh the. Bao rang toi t nhac vi
mnh nh the e suy luan th khong ung, ma bao rang
nh lai nhng manh chuyen o e roi quen i cung
khong ung. Thc ra, au oc toi mong lung nh may
86
khoi; toi khong biet ro la cai g a xay ra; nhng qua

la toi a cam thay chan nan vo cung, v ay la nhng
phut au tien trong i toi, qua mot cau chuyen cua mot
bc an anh, t dng thay ro la lam bao khong phai la
chi bay, khong phai la viet mot vai bai lay le, nhng
lam bao la lam mot cai g ln lao, noi len c pham
chat van minh, hoac u biet, hoac thoai hoa cua mot che
o va hn the na, mo xe tnh tiet, tam t cua con
ngi, i sau vao tng kha canh tr treu, uan khuc va
gia tao cua mot che o e chong lai che o ay, neu can,
hau cho xa hoi vn len va cho giong noi ton tai va tien
bo.
Lan au tien, toi cam thay mnh yeu qua trc mot
nhiem vu qua ln lao. Toi mat nh hng, khong biet
phai hanh ong ra sao, hanh nghe ra sao, nhat la sau
may nam tri giup viec cho nhng t bao khong co muc
ch g cao ca, ch nham vao nhng tin tc lat vat va
nhng bai bnh luan suong, neu khong la nhng bai tan
dng che o bao ho va chnh phu Nam trieu thoi nat,
khong he dam he mieng ra viet mot cau chong ap bc
hay e cao mot t tng g kha d ve len c tinh than
hien ngang cua giong noi, dan toc. Khong bao gi toi
thay chan i nh nhng luc ay. Toi muon lam mot cai
87
BON MI NAM NOI LAO
g khac the, toi muon tranh au thc, nhng biet trong

vao ai a ng ch loi bay gi? Ma c nam dai hut
sach, be tha nh the nay th co hy vong g thoat khoi
c s chi phoi cua xa hoi va chnh tr cua Phap?
Hai nam troi qua, hai nam bnh hoan, sau au, kho
nao, khong biet noi vi ai, khong biet than th vi ai,
khong biet cung ai i tm mot phng cham tranh au.
Y nh xin thoi Trung Bac Tan Van manh nha t o va,
e bat au, toi cai thuoc phien, tr lai i song bnh
thng: t lau sau, toi xin vi cu Luan cho toi ngh viec
thng trc nha bao va ha se giup bao bang cach gi
bai ve, v toi a quyet nh qua Trung vao Nam e hoc
hoi them.
Qua Trung, toi a tm gap va phong van cu Phan Boi
Chau, Huynh Thuc Khang (luc ay la chu bao Tieng dan )
i sat vi ong Nguyen Van Ba va tiep xuc vi nhieu nha
van ten tuoi. Nhng cuoc i van khong em lai hng
khi cho ngi thanh nien co trch. Toi vao Nam , vi
hy vong gap nhieu ban be tng trai a toi xuong tau
qua Phap, roi t o i qua cac nc Au chau khac. e
lam g? Toi cha co y tng g ro ret, nhng mien la c
i, i lam bat c viec g, mien khong phai la nghe bao.
88
Thc vay, toi a suy ngh mot cach nghiem trong ve

nghe nay, va toi thanh thc muon thoi nghe thc, nhng
khong hieu lam sao c ngh c t lau, cao chet ba nam
lai quay au ve nui. Co ngi bao nghe bao co ma cung
nh thuoc phien, ai co long yeu thng no th no eo
cho en khi nao mnh hai tay buong xuoi mi chu tha;
co ngi bao no la cai nghiep, cung nh co Kieu mang
lay cai nghiep vao than, cho nen thanh lau hai lt, thanh
y hai lan, mi ng au ng so. Rieng toi ngh khac
han: lam bao, van vng vi nghe bao, khong thoat c
ra, chung quy tai toi on, khong biet xoay s lam an
ra sao. Nhng ngi thao vat, ba cai g cung lam c,
vt bui tre khong chet, chang lam nghe sa ien, th i
cha khoa, khong lam bo trng, th trng, giam oc,
th i anh may, ban dau cu la tren xe la hay cung
lam dat mot con kh i mai vo Sn ong ban thuoc cao.
Ho tai lam, khong co cach g chet c. Rieng phan toi,
toi khong the bo nghe bao, chang qua la v toi quynh,
khong biet nghe g khac.
Thanh ra quanh i quan lai c lam bao hoai, cung
nh ngi co au lay khach, khach ve Tau, lay nha giau,
nha giau het cua, ma lai quen an trang mac trn, an
san nam nga, nen lai quay tr ve vi senh phach e a.
BON MI NAM NOI LAO
89
Rut lai Sai Gon c bon thang khong co tien, toi lai
phai quay ve lam bao lai! Toi lam mot t bao co hang
van ngi oc ma khong ai biet tieng: o la t bao
Chieu Bong cua rap Majestic.
Noi la hang van ngi oc khong ngoa, v bao ra bon
trang nho, in tom tat truyen phim chieu hom o, kem
hai trang quang cao, hn mot trang con lai th in hnh
va lm lat nhng po tanh ve Marlene Dietrich, Rudolph
Valentino, Mae West, Shirley Temple, Greta Garbo v.v...
o cung la mot cach lam bao e giai tr va kiem tien,
mac dau khong thu v; nhng toi con nh mai, nh hn
ca nhng luc lam bao soi ong nhat. Tai sao? Chnh toi
cung khong hieu. Nhng phai thanh that noi rang,
chnh nh co mot cho e song hang ngay, toi mi lai
Sai Gon c ti ba nam, va chnh nh v the toi a co
dp tiep xuc vi nhieu nha bao co hang luc bay gi, e
au lao , rut kinh nghiem song va hoc hoi them ve nghe
bao.
Luc o, cha co ch Ben Thanh. trc ca ch Ben
Thanh bay gi, cho au ng Le Thanh Ton, quang re
ra Thu Khoa Huan (ng Aviateur Garros cu) co mot
quan ru, c chieu en la cac tay nha bao ky cu en
nhau nhet ti bi; trong so, co cac ong Le Trung Cang,
90
Nguyen Van Ba, oi khi Phan Khoi, ao Trinh Nhat,

Diep Van Ky cung en uong t tnh va ban chuyen con
ca con ke.
Sau khi i boong cac v o mot thi gian, toi thay co
s khac biet gia bao Nam va Bac. Toi hoc loi lay tin,
viet bao, nhat la viec tieu thuyet hoa tin tc va anh
hung hoa cac tay anh ch...
Toi xin the rat oc la khong co y muon so nhng
ngi nao ghien hut, toi ch noi rieng ve toi. Sau khi
cai thuoc phien, toi nhan thay mot s thc ma ai cung
biet: cai thuoc phien c th manh len nhieu lam, ca
ve vat chat lan tinh than. Trc kia luc hut, thay bat
c cong viec g toi cung ngan khong buon lam, va mac
dau toi mi co hn hai mi tuoi, toi thay s chien au,
s loi thoi, s sanh chuyen, du biet rang nhng ieu
mat trong thay, tai nghe thay la chng tai gai mat. Toi
ong cai ca so i lai e cho khong co mot tieng ong
nao lot en toi. Pham ai noi chuyen chi bi hay phan
oi cai nay, chong oi cai kia, nhat nhat toi cho la vo
ch, ch nghe thoi cung a met roi.
Khong phai noi ra e e cao viec cai thuoc phien, t
khi toi cai thuoc, than xac toi khac han i, va co nhien
than xac khong au om na, th tinh than phai manh
91
BON MI NAM NOI LAO
hn len. Tr ve Bac sau ba nam le got khap mien Nam

va lang thang mien Trung, toi ra Bac, mang mot tam
hon, trang thai, khac han luc lam cho bao Rang ong,
Trung Bac Tan Van hay Annam Tap Ch. Bay gi
ngh lai th chnh luc ay toi khong cam thay s lot xac
cua toi, nhng ngoi nh lai tng t bao toi lam sau khi
Sai Gon ve, toi thay mnh hang mot cach khac
thng. Trc het la t Cong Dan.
BAT AU A PHAP
Toi ra Bac khong nha, ca ngay i la ca au hot het

cho nay en cho khac. Nha toi nguyen la mot nha ban
giay. Mot hom, nhan toi i chi, tat ve nha, me toi nh
i ra pho Hang Da, gap ong Tiet Nh Ngoc e oi tien
giay bao ong mua cha tra. en 11 Hang Da, toi gap
Phung Bao Thach va Vu Lien. Ca ba ong mi toi lai
uong ru. Bon nay noi cho toi biet la ay anh em
lam t Cong Dan vi nhau, an cm tap the, co li th
chia nhau, ch khong co ai lam chu ai. en luc an cm,
toi thay ca m, tieng giay i am am. Trong ra san th
thay Vu Trong Phung, Nguyen Trieu Luat, Nguyen Nh
Hoan. Bon ban cu gap nhau vui qua. Toi khong hoi tien
giay na. Chuyen tro i lai mot hoi lau, toi c biet
92
ong Tiet Nh Ngoc c t Cong Dan la do ong Tissot

giup va co le luc s khi cung giup t nhieu ve
tai chanh, nhng cua thien tra a het ca roi. Thach,
Phung, Vu Lien, moi anh e vao mot cau khon kheo;
lap tc toi quyet nh ve lo lieu mot so tien e chung
vi ong Tiet Nh Ngoc lam t Cong Dan.
o la mot tuan bao xuat ban tren 12 trang, kho
30x45, khong co ba, ban khong lay g lam chay lam,
nhng phai noi rang trong so cac tuan bao va nht bao
toi cong tac cho en luc bay gi, Cong Dan la t bao
ra hon bao.
Anh em toa soan gom bay, tam ngi, ai cung hang
say tm cai la, cai hay, thanh th ra so nao cung co cai
mi. Nh anh em a ln tuoi, lai thng yeu nhau va
nang mot tinh than ong oi, chung toi gop y kien thay
oi muc luon, ky nay co bai toa an th ky sau co phong
s, phong van, ky nay co truyen ngan th ky sau co
dem ac tch, Bc hnh, hay phe bnh van hoc. Nguyen
Trieu Luat, Ngo Tat To, Phung Bao Thach, la nhng
ban phu trach cac bai ng an, con Vu Lien, Nguyen
Nh Hoan, Vu Trong Phung va toi co nhiem vu viet po
tanh, tieu thuyet, ky s, phong s, chuyen vui toa an.
93
BON MI NAM NOI LAO
Sau nay, Ngo Tat To noi tieng ve muc Phim hang

ngay, chnh v a bat au viet nhng bai sau sac, au
n, chua chat, ngo nghnh trong muc Noi hay ng
cua bao Cong Dan, con Nguyen Trieu Luat, tac gia
Hom ng Ngi, Ba Chua Che, cung noi tieng tren
bao nay v nhng bai phe bnh van hoc ma c lu y
nhat la loat bai a Phan Tran Chuc.
Sau mot thi ky gieo neo, bao Cong Dan tng oi
la t bao chay, mot phan v cach lam bao, them c
cac cay but co tieng tam va kinh nghiem, mot phan v
lap trng cung ro ret hn so vi cac bao khac luc bay
gi: a kch quan trng, chong oi chnh phu bao ho.
Tuy nhien, bao co tieng la chay ma tien th ty tr s
khong thu c bao nhieu. La v quan trng hoi ay cam
thu t Cong Dan, tm cac cach e dm cho chet. V the
co nhieu ni, cac ong huyen, ong phu ra lnh cho ai ly
cat bao Cong Dan i, khong cho ban, ch v ly do bao
ay a ong cham en cac ong. Them vao o, s Mat
tham lien bang lai ghet no, binh quan trng, nen
khong tuan nao khong lam kho de, het goi ong chu
nhiem ra noi chuyen lai mi quan ly, chu but trng ra
bang chng ong huyen nay an cap, ong phu kia lam cho
san va giet dan.
94
Luc ay, che o thc dan Phap ang hoi toan thnh;
mot vien co mat tham hach nh mot tieu vng. Toi con
nh co mot ong tri huyen ho Pham lam tien dan khong
c, nhot ngi ta vao nha lao anh cho en chet. Th
to cao gi ve nha bao don dap, chnh gia nh nan nhan
lai ky giay nhan chong, cha ho b anh en chet va cam
oan chu trach nhiem neu khai sai s that. Nha bao,
vi moi s de dat, chup hnh bc th cua gia nh nan
nhan len va at van e vi cac nha hu trach mot cach
nhe nhang, vay ma so bao ang tai tin ay va ra, vien
chanh mat tham lam nh tri sap, cho mot lu a dang
en nha bao, mi ca chu nhiem lan chu but en e tra
li ve mot viec ma chi tiet se c gi ra sau.
Vo ly nhat la va e cap en vu co sat cua vien tri
huyen ho Pham, vien co mat tham ap ban ap ghe va
to ra tc bc, nh chnh y b nha bao a. Hn the, y
lai con bat phai nh ch ngay loat bai nay va viet may
cau xin loi vien tri huyen.
Chung toi ra ve, uat c khong e au cho het, nhng
v xet mnh khong co hau thuan, lai khong co mot the
lc khac ung ho, nen chung toi quyet nh khong ra bao
na. Co nhien la khong i nao chung toi lai chu ha
but xin loi vien tri huyen giet ngi.
BON MI NAM NOI LAO
95
Bao Cong Dan ra en so 13, ong ca va kp luc.

V nh tren a noi, bao nay nguyen cua ong Tissot ng
ra xin phep va au cho ong Tiet Nh Ngoc, tng
au bao nay xuat ban khong nhieu th t cung bat chc
T Dan Van Uyen, thnh thoang viet mot bai ca tung
chnh phu bao ho; ang nay, a khong lam nh the lai
con a kch quan trng, con e cua che o bao ho, nen
ong Tissot cung khong c hai long may. Do o, gia
ong Tiet Nh Ngoc va toa soan thng van co nhng
cuoc xch mch lam cho ong Ngoc bc mnh, co khi bo
ai ve Hng Yen, mac cho anh em nhn oi (v ong
Ngoc phu trach viec an uong tap oan cua anh em tr
s va toa soan).
Nhieu ngi cho viec ong ca bao la mot cai may.

Bốn mươi năm nói láo

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bốn mươi năm nói láo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

BON MI NAM NOI LAO

Thanh knh dang Cau, M,

BON MI NAM NOI LAO

Noi lao ma chi, nghe lao chi

BON MI NAM NOI LAO

BON MI NAM NOI LAO

bo nh thi hao Beaudelaire: Bat c t bao nao cung vay,

BON MI NAM NOI LAO

lam tuoi i chim gai, cac chang trai mi ln len mn

BON MI NAM NOI LAO

The la toi tng toi co tai. Neu c ngh mnh co tai

lien vi cai tai. Chng c la en e ngu trng Albert

BON MI NAM NOI LAO

sc nh lai thu anh em cung chung mot mai hoc ng

ngan. Co truyen cop Guy de Maupassant; co truyen keu

BON MI NAM NOI LAO

sau thang na; neu trong thi ky o, to ra co hanh kiem

BON MI NAM NOI LAO

a mac phai no th me, khong chu c. Toi thch cai

Trong nhng dp suy ngam nh the, co mot cau

nhng cha u; no con a toi i xa hn na. Nguyen

BON MI NAM NOI LAO

mi lam cho lang bao manh hn len. Tuy nhien, manh

tam sao that ban roi, ch khong ma phai oc lai th xau

Nhng thi gian em tien bo en cho ngi ta sc

BON MI NAM NOI LAO

gia i, khong co g la het. Va ngi ta se khong la la

Muon noi g, mac; ngi ta van theo oc ong Tay va

BON MI NAM NOI LAO

Tch Chu mi toi en toa bao pho Nha Th noi

Toi c gap ong Phung Tat ac lan au tien, vao

BON MI NAM NOI LAO

co ai biet rang toi a s ong Phung Tat ac them biet

Xa hoi Viet Nam luc ay mac mot cai bnh ma ngi

BON MI NAM NOI LAO

thieu n luc o nhay nhng bc nhay vot vao s an

BON MI NAM NOI LAO

chang trc th sau cung se a ngi dan My en mot

Va e to ra rang mnh cung la tay lao luyen nh ai,

BON MI NAM NOI LAO

Khong chi Tay c nh ai (v toi s b Tay bat a

nghe en luc ay, qua toi cha kiem c mot ong xu

S d toi ngh ca cha nh vay la v cha co ban

BON MI NAM NOI LAO

trong xay ra thc: t tuan bao ong Tay oi ra bao

toi khong the hy vong gi nguyen trang lau hn na,

Bo hoc, toi giau me toi cho en gi chot e lam viec

BON MI NAM NOI LAO

Nghiep mua giay in, chu ba thang khong co mot ong

Va i bc mot ven ho Hoan Kiem, toi va suy

BON MI NAM NOI LAO

- A, ong Bang, ong co thay khong? Ch veo ay co

BON MI NAM NOI LAO

Con ngh sao na! Toi c cai be ngi ma hm

dng, tan ac en lam cho anh phai bo mnh trong nguc,

BON MI NAM NOI LAO

cung vay: toi cha kp ngoi xuong ghe th ong a cuong

hieu la Trong Lang) gi en, Nghiem Xuan Huyen vt

BON MI NAM NOI LAO

loan xa ngau (mien la ng chi Tay) chi chet thoi, ma

BON MI NAM NOI LAO

chet c ngi: luc o toi phuc Beraud sat at (sau nay,

Nhng bu lai, toi hut hang hn va bat au ghien thc