TH SENRYU V TH HAIKU

Th senryu l mt loi th ch em vi haiku. Vy th senryu khc vi th haiku nh

th no?
Ging nhau:
- Haiku v senryu u bt ngun t th th renga (lin ca) - mt th th thnh hnh vo
thi Muromachi Nht Bn - ca haikai (bi hi).
- V hnh thc c hai u l dng th ngn, nh hnh,c cu trc truyn thng l 5-7-5
m tit.
- V tnh cht th c hai th th ny c nt tng t khi biu hin nhng nt tinh t ca
i sng con ngi v mang tnh hi hc.
Khc nhau:
- Haiku vn l cu m u hokku ca renga nh mt cu cho, qui nh bt buc phi c
qu ng (kigo) v s dng t ngt (kiriji), nn khi haiku tch ra c lp vn tip thu qui
nh .
- Senryu th vn l cu hiraku, mt cu ni trong cc cu qui nh ca renga c tch ra
c lp, khng c qui nh bt buc phi c qu ng hay t ngt nh haiku.
- Haiku thng xut pht t nhng hnh nh hoc hin tng t nhin bt cht gp trn
ng i hay trong cuc sng thng ngy, ngi sng tc cm nhn tc thi v lm
thnh th. Cu haiku gi v p t nhin ca cuc sng v thin nhin, qu ng nh ci
mt ca cu th vy.
- Senryu th ngay t u c mc ch tro lng (warai) v chm bim (ugachi) v
ngi sng tc qua tri nghim ca mnh, thy hin tng trc mt bng lin tng m
sng tc ra th.
- Haiku hay dng vn ng.
- Senryu l phn nhiu dng khu ng.
- Senryu thng cp n mt tri ca th thi nhn tnh, chm chc, ma mai nhng
thi h tt xu ca con ngi v x hi, mang tnh thi s, tro lng v c tnh cnh bo
cao.
Nguyn l vo trung k Edo (th k 18), mt ngi tn l Karai Senryu (1718-1790)
tuyn chn cc cu th m u hay (maekuzuke) lm thnh mt tp khong mt vn cu
v c nh gi cao. Tp Haifuyanagidaru do Karai Senryu ch bin, c bin son
cng phu c 165 thin, trong 24 thin u do chnh Karai bin son, thin th nht

c pht hnh nm 1765. Nhng cu c tuyn chn trong tp Haifuyanagidaru ny

c coi l senryu c in. V ghi nh ngi c cng lm vic ngi ta t tn
cho th loi th ny l senryu. y cng l truyn thng tn trng tc gi, vic lm kh
ph bin trong vn n Nht t xa xa. Nhng cu senryu c ny vn c lu truyn
rng ri trong nhn dn Nht, nh kiu ca dao tc ng Vit Nam vy. V d cu sau y
c nhiu ngi nh c:
C con / v chng / ln trn ra ng
(Chnh xc cu ny ngha l c con v chng v con ng thnh ch xuyn - ni hai v
chng hai bn, b gia [to thnh ch xuyn trong ch Hn ngha l con sng]. Hnh
nh rt ng nghnh nhng to cm gic tht yn lnh hnh phc.)
Ting ci tht nh, nhng t cng tht hm.
n thi k Minh Tr, cng vi s cch tn th haiku ca Matsuoka Shiki, th phong tro
sng tc senryu mi cng n r.
Th haiku c Basho, Issa, Buson v Shiki l nhng ng t, c gi l nhng Haisei
(Thnh th Haiku) th senryu cng c ngi tin bi l Karai Senryu, v sang thi Minh
Tr th c hai ngi c coi l ng t ca senryu mi l Sakai Kuraki (1869-1945) v
Inoue Kenkabo (1870-1934).
Th haiku c Basho Thp Trit th th Senryu cng c Lc i gia (Roku taika) xut
hin sau Th chin II.
V c bn trong sng tc senryu c ba yu t quan trng l:
1) Th nht l ugachi (chm bim, ma mai): Yu t ny hng vo nhng g m b
ngoi kh nhn ra hay ngi ta hay b qua, lm cho n bc l ra, mang tnh phn bin, h
thp gi tr ca nhn thc thng thng, n c ci nhn soi mi c th ni hi c tm a
mt cht.
2) Th hai l karumi (nh nhng): Yu t ny nng v hnh thc hn ni dung. Cu th
nghe tng tng, nh nhng nhng cng ngm cng thy thm ca tc gi. Karumi chnh
l yu t i hi k thut ca ngi sng tc. Nhiu bi thi b loi bi yu t ny.
3) Th ba l okasimi (tro lng): Senryu c xu hng b hiu nhm l ngh thut humor.
T ngi ta cho rng ci g bun cui, gy ci cng l senryu, nhng thc ra ting
ci ch l kt qu ch khng phi l mc ch ca senryu. Ai cng mong c nhng cu
senryu a li ting ci sng khoi, t nhin m su lng. Nhng trong thc t Nht
Bn cng c rt nhiu cu senryu c ci ci d di, cha t.
V ni dung v gi tr, th th ny gn vi th th tro phng, tro lng, chm bim ca
Vit Nam ta.

Tuy vy, Nht Bn hin nay haiku hin i cng c xu hng khng cu n phi c
kigo (hoc kidai) hay cu trc c nh 5-7-5 m tit. Mt khc nhng bi senryu hin i
cng lm cho haiku v senryu nh nhch li gn nhau. Tuy vy mi loi th vn c nhng
s khc bit, ci hay ring cn c tn trng.
l v x hi lun cn c hai mt: ci p cn c nng niu ca ngi, nhng ci xu
cng cn phi c vch mt lm cho con ngi v x hi tt hn. V hn ht cuc
sng rt cn ting ci. Senryu l loi th ng vai tr .
Nht Bn t nm 1987, nm no hng bo him nhn th Daiichi Seimei cng ng ra
t chc cuc thi senryu trong ton quc. Ngi tham gia gi bi l bt c ai, t cng
chc, vin chc, sinh vin n b ni tr vi cc ch chnh tr, x hi, gia nh, bp
nc sinh hot hng ngy Cuc thi gi l Salaryman Senryu. Do c ti phong
ph c tnh x hi cao, cho nn thm ch n c coi nh mt cch nm bt d lun x
hi, phn nh tm t nguyn vng ca qun chng, c ng o ngi yu senryu
hng ng.
Ngi ta s ly phiu bnh chn cc cu th senryu hay nht trn ton quc. Kt qu bnh
chn 100 cu hay nht c cng b vo cui nm c u nm mi. Sau li chn ra
10 cu c s phiu bnh chn cao nht. n nay c 25 cuc thi nh vy c t chc
v lun c ng o ngi Nht hng ng. Sau y chng ti xin gii thiu 10 cu
c nhiu phiu bnh chn nht nm 2012 (cuc thi ln th 25).
10 cu th senryu hay nht nm 2012 Nht Bn

Cu 1:
Takara kuji atareba yameru ga aikotoba
Dch ngha: Khu hiu: Nu trng s s th s ngh vic (t chc)
Dch th: Ai cng ni / Nu trng s / s ngh thi
Cu 2:
Josikaito kite nozokeba rokujuudai
Dch ngha: Nghe ni Hi ph n, nhn vo ch thy cc b 60
Dch th: Hi ph n g / nhn vo ch thy / cc b su mi
Cu 3:
Tsumaga iu shouchi simasita kiitemitai

Dch ngha: Mun c nghe v ni: em hiu ri

Dch th: V i / hy ni / Em hiu ra ri
Cu 4:
Sumaato huon tsumato onajide ayatsurezu
Dch ngha: Smartphone ging v m khng b thao tng
Dch th: in thoi di ng / sao ging v gh / nhng khng thao tng
Cu 5:
Excel o eguzairu to yomu buchou
Dch ngha: Trng phng c Excel (gii, xut sc) l Exile (ti lu y)
Dch th: Sp ti c / Excel / l Exile
Cu 6:
Nanigenai kurasiga naniyori houmotsu
Dch ngha: Cuc sng v t l qu bu hn c
Dch th: Cuc sng v t / ng l bu vt / hn bt c g
Cu 7:
Ikamera ja kessite mienai haragurosa
Dch ngha: My chp d dy th dt khot khng nhn thy tm a
Dch th: My soi d dy / th lm sao thy / tm a con ngi
Cu 8:
Tachiagari mokutekiwasure mata suwaru
Sch ngha: ng ln qun mc ch li ngi xung
Dch th: ng dy / qun mun g / li ngi xung vy
Cu 9:

Teinengo inakani kaereba seinenbu

Dch ngha: Sau khi v hu nu v qu th li thuc gii tr
Dch th: V hu / nu v qu c / li l thanh nin
Cu 10:
Saikin wa wasureruyorimo oboenai
Dch ngha: Gn y khng qun m ch khng nh thi
Dch th: Gn y / khng nh / ch c qun u