ชะราธัมโมมหิ ชะรังอะนะตีโต (อะนะตีตา)

เรามีความแกเปนธรรมดา จะลวงพนความแกไปไมได
พยาธิธัมโมมหิ พยาธิงอะนะตีโต (อะนะตีตา)
เรามีความเจ็บไขเปนธรรมดา จะลวงพนความเจ็บไขไปไมได
มะระณะธัมโมมหิ มะระณังอะนะตีโต (อะนะตีตา)
เรามีความตายเปนธรรมดา จะลวงพนความตายไปไมได
สัพเพหิ เม ปเยหิ มนาเปหิ นานาภาโว วินาภาโว
เราจะตองพลัดพรากจากของรักของเจริญใจทั้งหลายทั้งปวง
* หญิงวา อะนะตีตา
ราธัมโโมมหิ ชะรังอะนะตีโโต (อะนะตีตา)
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
...พระพุทธศาสนานั้น
ถามองถึงคำสั่งสอนของ
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาแทๆแลว
ก็หาภัยอันตรายมิได
ไมมีผูใดหรือเหตุใดๆ
จะเบียดเบียนทำลายไดเลย
เพราะคำสั่งสอน ของพระบรมศาสดา
เปนธรรมะ คือหลักความจริง
ที่คงความจริงอยูตลอดกาลทุกเมื่อ
ไมแปรผัน...
(พระราชดำรัส พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ)
“พระมหากษัตริยทรงเปนพุทธมามกะ”
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชไดเสด็จออกผนวช
เมื่อ วันที่ ๒๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๙
ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ทรงรับการบรรพชาอุปสมบทเปนภิกษุในพระพุทธศาสนา
ทรงไดรับสมณนามวา “ภูมิพโล”
๒
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร
(สมเด็จพระสังฆราช รูปที่ ๑๙ แหงกรุงรัตนโกสินทร)
คน ที่ มี บุญ นั้น
บุญ ยอม คอย จอง ที่ จะ เขา ชวย อยู แลว
เพียง แต เปด โอกาส ให เขา ชวย
คือ เปด ใจ รับ นั่นเอง
การ เปด ใจ รับ ก็ คือ เปด อารมณ ที่ หุม หอ
ออก เสีย แม ชั่ว ขณะหนึ่ง
ดวย สติ ที่กำหนด ทำใจ
ตาม วิธี ของ พระพุทธเจา
เมื่อ บุญ ได โอกาส พรั่ง พรู เขา มา ถึงใจ
หรือ โผล ขึ้น มา ได แลว
จิตใจ จะ กลับ มี ความ สุข อยาง ยิ่ง
อารมณ ทั้ง หลาย ที่ เคย เห็น วา ดี หรือ ราย
ก็ จะ กลับ เปนเรื่อง ธรรมดา โลก
พระ โอวาท
สมเด็จ พระ ญาณ สังวร
สมเด็จ พระ สังฆราช สกล มหา สังฆ ปริณายก
๔
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
“ ให พา กัน ละ บาป และ บำ เพ็ญบุญ
อยา ให เสีย ชีวิต ลม หายใจ เปลา
ที่ ได มี วาสนา มา เกิด เปน มนุษย”
และ
“ เรา เกิด เปน มนุษย มี ความ สูง ศักดิ์ มาก
แต อยา นำ เรื่อง ของ สัตว มา ประพฤติ
มนุษย เรา จะ ต่ำ กวา สัตว
และ จะ เลว กวา สัตว อีก มาก เวลา ตก นรก
จะ ตกหลุม ที่ รอน กวา สัตว มากมาย
อยา พา กัน ทำ”
ธรรมโอวาท
พระอาจารยเสาร กนฺตสีโล
พระอาจารยเสาร กนฺตสีโล
วัดเลียบ อ.เมือง จ.อุบลราชธานี
๖
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
โอวาท ครั้ง สุดทาย ของ ทาน พระ อาจารย มั่นฯ

กอน ที่ ทาน พระ อาจารย ใหญ มั่น ทาน จะ ทิ้ง ขันธ ทาน ได
โอวาท ซึ่ง ถือวา เปน โอวาท ครั้ง สุดทาย ก็ คงจะ ได ทาน บอกวา
“ ผู ถื อ ไม มี บาป ไม มี บุ ญ ก็ มากมาย เข า แล ว แผ น ดิ น นั บ วั น
แคบ มนุ ษย แม จะ ถึ ง ตาย ก็ นั บ วั น มาก ขึ้ น นโยบาย ใน ทาง โลกี ย ใดๆ
ก็ นับ วัน ประชัน ขัน แขง กัน ขึ้น พวก เรา จะ ปฏิบัติ ลำบาก ใน อนาคต
เพราะ เนื่อง ดวย ที่ อยู ไม เหมาะ สม เปน ไร เปน นา จะ ไม วิเวก วังเวง
ศาสนา ทาง มิจฉาทิฐิ ก็ นับ วัน จะ แส ดง ปาฏิ หาร ย คน ที่ โง เขลา ก็ จะ
ถูก จูง ไป อยาง โค และ กระบือ ผู ที่ ฉลาด ก็ เหลือ นอย ฉะนั้น พวก
เรา ทั้ง หลาย จง รีบ เรง ปฏิบัติ ธรรม ให สมควร แก ธรรม เหมือน ไฟ
กำลั ง ไหม เรื อน จง รี บ ดั บ เร็ ว พลั น เถิ ด ให จิ ตใจ เบื่ อ หน าย คลาย เมา
วั ฏสงสาร ทั้ ง โลก ภายใน คื อ หนั ง หุ ม อยู โดย รอบ ทั้ ง โลก ภายนอก ที่
รวม ลง เปน สังขาร โลก ให ยก ดาบ เลม คม เขา สู คือ อนิจจัง ทุก ขัง
อนัตตา พิจารณา ติดตอ อยู ไมมี กลาง วัน กลาง คืน เถิด ความ เบื่อ
หนาย คลาย เมา ไม ตอง ประสงค ก็ จะ ตอง ได รับ แบบ เย็นๆ และ
แยบคาย ด วย จะ เป น สั มมา วิ มุ ตติ และ สั มมา ญาณ ะ อั น ถ องแท ไม
ตอง สงสัย ดอก
พระ ธรรม เหล า นี้ ไม ล วง ไป ไหน มี อยู ทรง อยู ใน
ปจจุบันจิต ใน ปจจุบัน ธรรม ที่ เธอ ทั้ง หลาย ตั้ง ไว อยู ที่ หนา สติ
หนาปญญา อยู ดวย กัน กลมกลืน ใน ขณะ เดียว นั่น แหละ”
พระอาจารยมั่น ภูริทตฺโต
วัดปาสุทธาวาส อ.เมือง จ.สกลนคร
๘
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
“ เรา เกิด มา ใน ชาติ หนึ่ง อยา ปลอย ให รางกายของ
เรา เหมื อน เรื อ ไหล ล อง ผู เป น เจ าของ ต องเต รี ยม ตัว
ระมัดระวัง หาง เสือ ของ เรือ ไว ให ดี ผู ใด เผลอ ผู ใด ประมาท
ผู นั้น มอบ กาย ของ ตน ให เปน เรือ ไหล ลอง ไป ตาม กระแส น้ำ
ผู นั้น เรียก วา โง นา เกลียด ฉลาด นาชัง เปน ยา พิษ เรือ ที่
เรา นั ่ง ไป นั้น หาก มัน ลม ลง ไป ใน กลาง น้ำ จระเข ก็ จะ ไล กิน
กระโดด ขึ้ นมา บน ดิ น ฝู ง แตน ก็ ไล ต อย คน เรา เกิ ด มา มี กิ เลส
เรียก วา กิเลส วัฏฏะ เปน เชือก ผูกมัด คอ
ผู มีกิ เสส ตอง ทำกรรม เรียก วา กร รม วัฏฏะ ซึ่ง ก็
เปน เชือก มัด คอ อีก เสน หนึ่ง ผู ที่ ทำกรรม ไว ยอม จะ ได เสวย
ผล ของ การก ระ ทำ เรี ยก ว า วิ ปาก วั ฏฏะ เป น เชื อก เส น ที่ สาม
มั ด คอ ไว ใน เรื อน จำ เรา ทุ ก คน ต อง สร าง สมอ บรม ป ญญา ซึ่ ง
สามารถ ทำลาย เรือน จำ ให แตก ผู ใด ทำลาย เรือน จำ ไม ได ผู
นั้น ก็ จะ เกิด แก เจ็บ ตาย เวียน วาย อยู ใน วัฏฏะ นี้ เรื่อย ไป
เพราะ ฉะนั้น เรา ทุก คน จะ ตองเต รี ยม ตัว เปน นักกีฬา ตอสู
ทำลาย เรือน จำ ให มัน แตก อยา ให มัน ขัง เรา ไว ตอ ไป คน เรา
จะ ไป สวรรค ก็ได ไป นิพพาน ก็ได ไป สูอบายภูมิ ก็ได เมื่อ เปน
เชน นี้ ตอง ดำเนิน ชีวิต ใน ทาง ที่ ดี ที่ งาม ”
ธรรมโอวาท
พระเทพสิทธาจารย (จันทร เข มิ โย)
พระเทพสิทธาจารย (จันทร เขมิโย)
วัดศรีเทพประดิษฐาราม อ.เมือง จ.นครพนม
๑๐
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ไม ตาย คราว นี้ ก็ ตาย คราว หนา
อยา เศรา โศก เสียที ที่ ศึกษา ปฏิบัติ มา
รองไห เศรา โศก ก็ รองไห เศรา โศก
สังขาร ที่ เกิด แก เจ็บ ตาย นั้น เอง
ที่ ไม รองไห เศรา โศก นั้น
มิใช จะ เปน คน ใจ ไม ไส ระกำ อะไร

ธรรม ของ พระ ก็ คือ
สพฺ เพ สงฺ ขา รา อนิจฺ จา
สพฺ เพ สงฺ ขา รา ทุกฺ ขา
สพฺ เพ ธมฺ มา อนตฺ ตา
ยน ลง ก็ สพฺ เพ สงฺ ขา รา อนิจฺ จา
สพฺ เพ ธมฺ มา อนตฺ ตา แลว ปรินิพพาน
ไม ตอง เกิด มา แก มา เจ็บ มา ตาย อีก

( มี บัญชา ให บันทึก ไว เมื่อ เชา วัน ที่ ๑๔ พฤษภาคม ๒๔๙๔ )

ปจฉิม โอวาท ของ
สมเด็จ พระ พุทธ โฆษ า จาร ย (เจริญ ฺาณ ว โร)
วัด เทพ ศิริ นท รา วาส
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย (เจริญ ฺาณวโร)
วัดเทพศิรินทราวาส จ.กรุงเทพฯ
๑๒
คน เรา จะ ได ดี มัน ตอง มี หลัก ถา มี หลัก
ภายนอก เรียก วา หลัก ฐาน คน ที่ ไรหลักฐาน
ก็อยูอยาง เลื่อนลอย คือ ไมมี ที่ อยู ไมมี ที่ ทำ กิน
แม หลัก ฐาน ขาง ใน ก็ จำเปน ตอง มี คือ ตอง ให
จิ ตใจอยู อยาง มี อุ ดมคติ ที่ มั่นคง และ แนว แน
อยา ให ใจ โลเล เหลาะแหละ เหลว ไหล ทาน จึง
กลา พูด ไดอยางเต็ม ปาก เต็ม คำ วา ตัว ทาน จะ
บวช ตลอด ชีวิต โดย ไม สึก และ จะ อดทน เพียร
พยายาม ใน การ จำกัด ราคะ โทสะ โมหะ ให สุด
ความ สามารถ เพราะ ไหนๆ เรา ก็ รู อยู แลววา
การ เกิด แก เจ็บ ตาย ลวน เปน ทุกข ทั้งนั้น
ตนเหตุ ที่ สิ่ง เหลา นี้ เกิด มี เพราะ ตัณหา ดังนั้น
เมื่อ รูตัว การ ที่ กอให เกิด ทุกข ฉะนี้ แลว จะ มัว
รีรอ ให เสีย ชาติ เกิ ด อยู ทำไม .
ธรรมโอวาท
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล)
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล น.ธ. โท. ป.ธ. ๓)
ผูปกครองวัดโพธิสมภรณ รูปที่ ๒
ตั้งแตพุทธศักราช ๒๔๖๖ - ๒๕๐๕
สิริอายุ ๗๔ ป ๒ เดือน ๑๕ วัน ๖๓ พรรษา
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
๑๖
“อจฺจยนฺ ติ อ โหร ตฺ ตา ชี วิตํ
อุ ปรุ ชฺฌ ติ อายุ ขี ยติ
มจฺ จานํ กุนฺ นที นํ ว โอ ทกํ ”
วัน คืน ลวง ไป ชีวิต ก็ ดับ ตาม ไป
อายุ ของ สัตว ทั้ง หลาย ก็ หมด เปลือง ไป
เหมือน น้ำ ใน แมน้ำ นอย
ถูก พระอาทิตย แผด เผา ใน ฤดู รอน
ยอม เหือดแหง ไป ฉะนั ้น
แท ที่ จริง ชีวิต นี้ ไมมี นิมิต เครื่องหมาย
ธรรมโอวาท
ทานเจาคุณพระอุดมญาณโมลี (จันทรศรี จนฺททีโป)
ทานเจาคุณพระอุดมญาณโมลี
(จันทรศรี จนฺททีโป น.ธ.เอก. ป.ธ. ๔)
ผูปกครองวัดโพธิสมภรณ รูปที่ ๓
ตั้งแต พุทธศักราช ๒๕๐๗ - จนถึงปจจุบัน
สิริอายุ ๙๘ ป ๗๘ พรรษา
บริ สุ ทธิ์ คุ ณ งาม ความ ดี และ หลั ก ธรรม คำ สั่ ง สอน อั น
ทรง คุณคา ยัง คง เปน หนึ่ง ใน ใจ ของ พุทธศาสนิกชน
อยาง ไมมี วัน เสื่อม คลาย

ใ น วาระ ที่ ครบรอบ ๔๗ ป คล าย
วันมรณภาพของ ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย (จูม
พนฺธุโล ) วัน ที่ ๑๑ กรกฏ า คม พ . ศ . ๒๕๕๒ ทาน
เจ า คุ ณ พระ อุ ดมญาณ โมลี ( จั นทร ศรี จนฺ ท ที โป)
ผู ปกครอง วัด โพธิ สม ภ รณ รูป ปจจุบัน ได เมตตา
อนุ ญาตให จัด พิมพ หนังสือ “๔๗ ป อมตะ ธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ” มอบ เปน ธรรม ทาน แก พุทธ บริษัท
ทั้ ง ฝ าย บรรพชิ ต และ ฝ าย คฤหั สถ เพื่ อ ศึ กษา ประวั ติ
คุณ งาม ความ ดี ของ พระ อริย สงฆ ผู มี ความ สงา งาม
ประดุจ เพชร น้ำ หนึ่ง แหง วัด โพธิ สม ภ รณ ได ยึดถือ
เปน สรณะ อัน ประเสริฐ และ นำ ไป ปฏิบัติ เพื่อ ความ
สุข ความ เจริญ ใน ทาง โลก และ ทาง ธรรม ตลอด
จนถึง วิ มุติ หลุด พน จาก สังสารวัฏ คือ พระ นิพพาน
ใน ที่สุด
๑๙
คำ ปรารภ


เมื่ อ กล าว ถึ ง ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย
(จูม พนฺธุโล ) คน สวนมาก ไมคอยรู จัก ทานเปน
พระ เถระ ผู ประพฤติ พรหม จรรย บริสุทธิ์ บริบูรณ
บรรพชา และ อุ ปสมบท มา แต เบื้ อง ต น ท ามกลาง และ
บั้นปลาย ใน ฐานะ พระ สมณ ศากย บุตร ผูสืบทอด
มรดก ธรรม ดำรง พระพุทธ ศาสนา พยายาม มุงมั่น
ดำเนิน รอย ตาม แนวทาง พระ ยุคลบาท องคสมเด็จ
พระ สัมมา สัม พุ ทธ เจ า ทรงภู มิ ป ญญา เชี่ ยวชาญ
แตกฉาน ทั้ ง ด าน พระ ธรรม วิ นั ย และ ปฏิ บั ติ วิ ป สสนา
กรรมฐาน สราง คุณ งาม ความ ดี ปฏิบัติ ศาสนกิจ
เป น คุ ณประโยชน แก คณะ สงฆ และพระพุ ทธ ศาสนา
เปน อเนก ประการ

ตลอด ระยะ เวลา ๔๗ ป ที่ ไร รอง รอย แหง
สังขาร ที่ เลือน หาย ไป พรอม กับ กาล เวลา อยาง ไมมี
วัน หวน กลับ คื น มา อัน เป น ไป ตา มกฏ ไตรลักษณ
เกิด ขึ้น ตั้ง อยู ดับ ไป คง เหลือ เพียง ประวัติ ชีวิต อัน
ชื่อ หนังสือ : ๔๗ ป อมตะธรรม พนฺธุโล ภิกขุ
วัตถุประสงค : มอบเปนธรรมทาน ในวาระมรณภาพครบรอบ
๔๗ ป ของทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พิมพ ครั้ง ที่ ๑ : วันที่ ๒๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๒
จำนวน พิมพ : ๑๐,๐๐๐ เลม
ดำเนิน การ ผลิต : กอน เมฆ แอนด กันย กรุป ๐๘๙ - ๑๐๓ - ๓๖๕๐
สงวน ลิขสิทธิ์ : หาม คัด ลอก ดัดแปลง แกไข ดวย วิธี การ ใด ๆ
เพื่อ จำหนาย หาก ประสงค พิมพ เพื่อ แจก เปน
ธรรม ทาน อนุญาต ให ดำเนิน การ ได ตาม ความ
ประสงค และ ขอ อนุโมทนา อำนวย พร
ที่ปรึกษาฝายบรรพชิต : พระครูปลัดสุวัฒนมงคลคุณ (สมภาร ธมฺมโสภโณ)
ผูพิมพขอมูล : คุณพิรุณ จิตรยั่งยืน - คุณณัฐชกานต วายุภักตร
ผู จัด ทำ : คุณ นรินทร - คุณ ธีร ประภา เศวต ประวิช กุล
คุณ ชวิน - คุณ มะ ลิ วัณ ย ยง ยุทธ และ ครอบครัว
ประวัติ วัด โพธิ สม ภ รณ



ตอน ปลาย รัชกาล ที่ ๕ พ . ศ . ๒๔๔๙ มหา
อำมาตย ตรี พระยา ศรี สุริย รา ชว รา นุ วัติ ( โพธิ เนติ โพธิ์ )
สมุห เทศาภิบาล มณฑล อุดรธานี ได พิจารณา เห็น วา
ใน เขต เทศบาล เมื อง อุ ดรธานี นี้ มี เพี ยง วั ด มั ชฌิ มาวาส
วั ด เดี ยว เท านั้ น สมควร ที่ จะ สร าง วั ด ขึ้ น อี ก สั ก วั ด หนึ่ ง จึ ง
ได ไป ตรวจ ดู สถาน ที่ ดาน ทิศ ตะวัน ตก หนอง ประจักษ
เห็ น ว า เป น ทำเล ที่ เหมาะ สมควร แก การ สร าง วั ด โดย แท
จากนั้ น ก็ ได ชั กชวน ราษฎร ใน หมู บ าน หมาก แข ง แห งนั้ น
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ป ร ะ วั ติ
วัดโพธิสมภรณ
ถากถาง ปา ออก พอควร แก การ ปลูก กุฏิ ศาลา โรง ธรรม
สำหรั บ เป น ที่ บำเพ็ ญ บุ ญ และ สำหรั บ เป น สถาน ที่ ถื อ น้ ำ
พระ พิพัฒน สัต ยา ประจำ ป ของ หนวย ราชการ ใน สมัย
เมื่อ ยัง ใช พิธี ถือ น้ำ พระ พิพัฒน สัต ยา อยู ( สาบาน น้ำ )
ครั้ น ลงมื อ สร าง อยู ประมาณ ๑ ป ก็ เป น สำนั กสงฆ ได จึ ง
ได อาราธนา พระครูธรรมวินยานุ ยุต ( หนู ) เจา คณะ
เมื อง อุ ดรธานี จาก วั ด มั ชฌิ มาวาส มา เป น เจ า อาวาส
วั ด ใหม ที่ ยั ง มิ ได ตั้ ง ชื่ อต อมา พระยาศรี สุ ริ ยราชวรานุ วั ติ
( โพธิ เนติ โพธิ์) จึง ได นำ ความ ขึ้น กราบทูล ตอ สมเด็จ
พระมหาสมณเจ า กรม หลวง ชิ นว รสิ ริ วัฒน (หม อม
เจา ภุชงค ชมพู นุช สิริวุฑฺฒโร ) วัด ราชบพิธ กรุงเทพฯ
โดยได ทรง ประทาน นาม ว า “วัดโพธิ สม ภ รณ ” ให
เป นอนุ สรณแก พระยา ศรี สุ ริ ย ราชวรานุ วัติ ( โพธิ
เนติโพธิ์ ) ผู สราง วัด นี้

ประมาณ ๓ ป ตอมา พระยา ศรี สุริย ราชวรา
นุ วัติ (โพธิ เนติ โพธิ์ ) กับ ทาน เจา อาวาส ก็ได เริ่ม สราง
โบสถ ไม ขึ้น พอ เปน ที่ อาศัย ทำ อุโบสถ สังฆกรรม และ
ต อ มา อี ก ไม นาน นัก ก็ ได เริ่ ม สร าง โบสถ ก อ ด วย อิ ฐ
ถื อปู นแต ยัง ไม สำเร็ จ พระยา ศรี
สุ ริ ย รา ชว รา นุ วัติ (โพธิ เนติ โพธิ์)
ก็ได ถึงแก อนิจกรรม เสีย กอน หลัง
จาก นั้น ทาน พระครู ธรรม วิน ยา นุ ยุต
(หนู) เจา อาวาส ซึ่งชราภาพ ลงมาก
คณะ ศิ ษยานุ ศิ ษย และ ลู ก หลาน
ทาง เมือง หนองคาย เห็น พอง กัน วา
ควร อาราธนา ทาน ไป อยู จำ พรรษา
ที่ วัด ศรี เมื อง จังหวัด หนองคาย
เพื่ อ ความ สะดวก ใน การ ปรนนิ บัติ
และ บั้นปลายที่สุดทาน ก็ได ถึงแก
มรณภาพ
พ . ศ . ๒๔๕๖ มหา เสวกโท
พระยา ราช นุ กู ล วิ บู ลย ภั กดี ( อวบ
เปา ย โรหิ ต ) ครั้ ง ดำรง ตำแหน ง
อุปราช มณฑล ภาค อีสาน และ เปน
สมุ ห เทศาภิ บาล มณฑล อุ ดรธานี ต อ
มา ได เลื่อน บรรดาศักดิ์ เปน พระยา
มุข มนตรี ศรี สมุห พระนคร บาล
ได มา เสริ ม สร าง วัด โพธิ สม ภ รณ
พระ เจา ว รวง ศเธอ
กรม หลวง ชิ นว รสิ ริ วัฒนสมเด็จ
พระ สังฆราช เจา วัดราชบพิธ
สถิตมหาสีมาราม ทรง ประทาน นาม
วา “ วัด โพธิ สม ภ รณ”
พระยา ศรี สุริย รา ชว รา นุ วัติ
( โพธิ เน ติ โพธิ์) สมุห เทศาภิบาล
มณฑล อุดรธานี
พระยาศรีสริ ยราชวรานวัติ
๒๒ ๒๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ป ร ะ วั ติ
วัดโพธิสมภรณ
โดย ได ขยาย อาณาเขต ให กว าง ออก ไป ตลอด ถึ ง ก อสร าง
เสนาสนะ เพิ่ ม ขึ้ น อี ก หลาย หลั ง พร อม กั บ พระ อุ โบสถ จน
เสร็จ และ จัดการ ขอ พระราชทาน วิสุงคามสีมา ให
เป น หลั ก ฐาน ทั้ ง เห็ น ว า ภายใน เขต เทศบาล ของ จั งหวั ด
นี้ ยั ง ไม มี วั ด พระ ธรรม ยุ ต ติ ก นิ กาย สั ก วั ด สมควร จะ
จัด วัด นี้ ให เปน วัด ของ คณะ ธรรม ยุต โดย แท แต ทวา ยัง
ขาด พระ ภิ กษุ ผู จะ เป น เจ า อาวาส และต อ มา เมื่ อ กิ จการ
พระพุทธ ศาสนา ได เจริญ กาวหนา ขึ้น โดย ลำดับ เชน นี้
พระยา มุข มน ตรีฯ ได ปรึกษา หารือ กับ พระ เทพ เมธี
( อวน ติสโส) เจา คณะ มณฑล อุบลราชธานี มี ความ
เห็ น พ อง ต อง กั น ว า สมควร จั ดหา พระ เปรี ยญ มา เป น เจ า
อาวาส วั ด โพธิ สมภรณ มณฑล อุ ดรธานี ดั ง นั้ น พระยา มุ ข
มนตรีฯ จึง เข าไป กรุงเทพฯ แลว นำ ความ คิด เห็น กราบ
เรียน ตอ พระ สาสน โสภณ เจา อาวาส วัด เทพ ศิริ นฯ
กอน แลว จึง นำ ความ ขึ้น กราบทูล พระ เจา ว รวง ศ เธอ
กรม หลวง ชินวรสิริ วัฒน สมเด็จ พระ สังฆราช เจา วัด
ราช บพิ ธฯ ขอ พระ เปรี ยญ ๑ รู ป จาก วั ด เทพ ศิ ริ นทราวาส
ไป เปน เจา อาวาส วัด โพธิ สม ภ รณ สืบไป ทั้ง จะ ได เปน ผู
จัดการ พระ ศาสนา ฝาย ปริยัติ และ ฝาย ปฏิบัติ ให กวาง
ขวาง ยิ่ง ขึ้น อีก สัก แหง หนึ่ง ฉะนั้น สมเด็จ พระ สังฆ ราช
เจ าฯ จึ ง ทรง รั บสั่ ง ให เจ า อาวาส วั ด เทพศิ ริ นฯ เลื อก เฟ น
หา พระ เปรียญ ก็ได พระ ครู สัง วุฒิกร (จูม พนฺธุโล
ป.ธ . ๓ น . ธ . โท ) ซึ่ง ได ศึกษา เลา เรียน อยู ใน สำนัก วัด
เทพ ศิริ นฯ นั้น เปน เวลา ๑๕ ป วา เปน ผู เหมาะ สม ทั้ง
เปน ที่ ชอบใจ ของ พระยา มุข มน ตรีฯ ดวย เพราะ ทาน
เคย เปน ผู อุปถัมภ บำรุง อยู กอน แลว เปน อันวา พ.ศ.
๒๔๖๖ พระครู สั งฆ วุ ฒิ กร ( จู ม พนฺ ธุ โล) ได ย าย จาก
วัด เทพ ศิริ นฯ มา เปน เจาอาวาส วัด โพธิ สมภรณ
วัดโพธิ สมภรณ จึ ง เป น วัด คณะ ธรรม ยุ ต แต บัดนั้ น
เปนตน มา จนถึง ปจจุบัน
ผู ปกครอง วัด โพธิ สม ภ รณ นับ ตั้งแต ที่ ได รับ
พระราชทาน ชื่อ จนถึง ปจจุบัน มี ๓ รูป ดวย กัน คือ
๑ . พระครู ธรรม วิน ยา นุ ยุต ( หนู ) ตั้งแต
พ.ศ. ๒๔๔๘ - ๒๔๖๕ รวม ระยะ เวลา ได ๑๗ ป
๒ . ท าน เจา คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม
พนฺธุโล) ตั้งแต พ . ศ . ๒๔๖๖ - ๒๕๐๕ รวม ระยะ เวลา
ได ๓๙ ป มี สิริอายุ ๗๔ ป ๒ เ ดือ น ๑๕ วัน
๓ . ท าน เจา คุ ณพระ อุ ดม ญาณ โมลี
(จันทรศรี จนฺท ทีโป) ตั้งแต พ . ศ . ๒๕๐๗ - ปจจุบัน

๒๕ ๒๔
ประวั ติ ศาสตร
วัดโพธิสมภรณ


ประวัติศาสตร ความ สำคัญ





ลำดับ ที่ ๑ พ . ศ . ๒๔๔๘
เป น สถาน ที่ ถื อ น้ ำ พระ พิ พัฒ น สัตยาบัน
(พิธี ดื่ม น้ำ สาบาน ) ของ หนวย ราชการ ใน สมัย รา ชาธิป
ไตย ใช พิธี ถือ น้ำ พระ พิพัฒ น สัตยาบัน อัน เปน เหตุ ให
ข าราชการมี ใจ สุ จริ ต ต อ หน าที่ การ งาน ที่ ทุ ก คน กระทำ อยู
ทุ ก แผนก มา ตาม ลำดั บ นั บ แต เปลี่ ยนแปลง การ ปกครอง
เปน ระบอบประชาธิปไตย ปจจุบัน พิธีถูกยกเลิก ไป
ลำดับ ที่ ๒ พ . ศ . ๒๔๔๙
สมเด็จ พระมหาสมณเจา กรม หลวง ชิ นวรสิริ
วัฒน วัด ราชบพิ ธฯ กรุ งเทพฯ ทรง ประทาน นาม
“วัดโพธิ สม ภรณ ” ให เปน อนุสรณ แก พระยา ศรี สุริย
ราชวรานุ วัติ (โพธิ เนติ โพธิ์ ) ผู กอ ตั้ง วัด

ลำดับ ที่ ๓ พ . ศ . ๒๔๖๖
พระ เจา ว รวง ศ เธอ กรม หลวง ชิ นว รสิ ริ วัฒน
สมเด็จ พระ สังฆราช เจา วัด ราช บพิธฯ กรุงเทพฯ
มี พระ บัญชา ให พระครู สังฆ วุฒิ กร ( จูม พนฺธุโล
น.ธ. โท ป . ธ . ๓ ) ดำรง ตำแหนง เจา อาวาส วัด โพธิ
สมภรณ อ . เมือง จ . อุดรธานี

ลำดับ ที่ ๔ พ . ศ . ๒๔๖๗
ใน ระหวาง วัน ที่ ๖ - ๙ มีนาคม ประกอบ พิธี ผูก
พัทธสีมา ณ วัด โพธิ สม ภ รณ อ . เมือง จ . อุดรธานี

ลำดับ ที่ ๕ พ . ศ . ๒๔๙๒
เปน สถาน ที่ สำคัญ ใหการ บรรพชา อุปสมบท
พระ เถระ กรรมฐาน สาย พระ อาจารย มั่น ภูริ ทตฺ โต ใน
๒๗
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ประวั ติ ศาสตร
วัดโพธิสมภรณ
ยุค สมัย พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) พระ อาจารย มั่น
ภูริทตฺ โต ได นำ ศิษยานุศิษย มา อุปสมบท และ อบรม
ธรรม แก ประชาชน ชาว อุดรธานี ตลอด เวลา

ลำดับ ที่ ๖ พ . ศ . ๒๔๙๗
สมเด็จ พระ สังฆราช เจา กรม หลวง วชิร ญาณ
วงศ ( ม . ร . ว. ชื่น นพ วงศ ป . ธ . ๗ ) ทรง มี พระ บัญชา ให
พระครู สิริ สาร สุธี ( จันทร ศรี จนฺท ที โป ) มาอยู วัด โพธิ
สมภ รณ เพื่อ ชวย แบง เบา ภาระ ของ พระ ธรรม เจดีย ( จูม
พนฺธุโล ) เนื่อง ดวย ชราภาพ มาก แลว

ลำดับ ที่ ๗ พ . ศ . ๒๔๙๘
วัน ที่ ๑๐ พฤศจิกายน เวลา ๑๗.๐๐ น .
พระบาท สมเด็จ พระเจา อยู หัวฯ พรอม ดวย
สมเด็จ พระ นาง เจาฯ พระบรม ราชินีนาถ ได เสด็จ
เยี่ยม วัด โพธิ สม ภ รณ จ . อุดรธานี มี ทานเจาคุณพระ
ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) เจา อา วาส พระ อริ ย
คุณาธาร (เส็ง ปุสโส) พระครู สิริ สาร สุธี ( จันทร ศรี
จนฺ ท ที โป) ผู ช วยเจ า อา วาส และผู ช วย เจ า คณะ จั งหวั ด
อุดรธานี (ธรรมยุต) พรอม ดวย พระ ภิกษุ สามเณร และ
ขาราชการ พอคา ประชาชน เปน จำนวน มาก มา รอ รับ
เสด็ จ พระบาท สมเด็ จ พระเจ า อยู หั วฯ ทรง มี พระ ราช
ปฏิ สั นถาร กั บ ท านเจ าคุ ณพระ ธรรม เจดี ย อยู ใน พระ
อุโบสถ ประมาณ ๒๐ นาที ทานเจาคุณฯ ได ถวาย
พระทองคำ แท ปาง มาร วิชัย องค เล็ก ( ประมาณ ๑
นิ้ ว) ซึ่ ง เป น ของ ประจำ ตระกู ล ของ ท าน แด พระบาท
สมเด็ จ พระเจ า อยู หั วฯ และ ทรง พระ กรุ ณา โปรด เกล าฯ
พระราชทาน กั ปป ย ภั ณฑ เป น จำนวน ๑,๐๐๐ บาท ( หนึ่ ง
พั น บาท ถ วน ) เพื่ อ บำรุ ง วั ด จาก นั้ น ได เสด็ จฯ เยี่ ยม ราษฎร
ที่ มา รอ เฝ า อยู บริ เวณ หน า พระ อุ โบสถ ประมาณ ๔๐ นาที
พอ สมควร แก เวลา จึง เสด็จ พระราชดำเนิน กลับ

ลำดับ ที่ ๘ พ . ศ . ๒๕๐๖
เป น ศู นย ศึ กษา พระพุ ทธ ศาสนา วัน อาทิ ตย
โดย มี นั กเรี ยน ตาม โรงเรี ยน ต างๆ มา เรี ยน ตั้ งแต ชั้ น ป.๕
จนถึ ง มัธยม ต น เพื่ อ อบรม ให นักเรี ยน มี ความ รู ความ
เขาใจ ใน พระพุทธ ศาสนา ให ถูก ตอง ลึก ซึ้ง ยิ่ง ขึ้น

ลำดับ ที่ ๙ พ . ศ . ๒๕๐๗
วั น ที่ ๗ พฤษภาคม พระบาท สมเด็ จ พระเจ า
๒๙ ๒๘
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ประวั ติ ศาสตร
วัดโพธิสมภรณ
อยู หัวฯ ได ทรง โปรด เกลาฯ พระราชทาน พระบรม
ราชา นุ ญาต ให วัด โพธิ สม ภ รณ เป น พระ อาราม
หลวง ชั้น ตรี ชนิด สามัญ

ลำดับ ที่ ๑๐ พ . ศ . ๒๕๐๗
วัน ที่ ๒๘ ตุลาคม เวลา ๑๔.๐๐ น . สมเด็จ
พระ ศรี นคริ นท รา บรม ราช ชนนี เสด็ จ เยี่ ยม วั ด โพธิ
สม ภ รณ พระ ราช เมธา จาร ย (จันทร ศรี จนฺททีโป)
รักษาการเจา อา วาส ผู ชวย เจา คณะ จังหวัด อุดรธานี
(ธรรม ยุต) พรอม ดวย พระ ภิกษุ - สามเณร รอ รับ เสด็จฯ
ใน พระ อุ โบสถ ทรง มี พระ ราช ปฏิ สั นถาร ถาม สุ ข ทุ กข กั บ
พระ ราช เมธา จาร ย ประมาณ ๒๐ นาที ทรง ถวาย กั ป ป ย
ภัณฑ เปน จำนวน ๑,๐๐๐ บาท ( หนึ่ง พัน บาท ถวน)
เพื่อ บำรุง วัด จาก นั้น จึง เสด็จฯ เยี่ยม ขาราชการ พอคา
ประชาชน ที่ รอ เฝา รับ เสด็จ ประมาณ ๔๐ นาที สมควร
แก เวลา จึง เสด็จ พระราชดำเนิน กลับ

ลำดับ ที่ ๑๑ พ . ศ . ๒๕๐๗
วั น ที่ ๒๖ พฤศจิ กายน ให พระ ราช เมธา จารย
( จั นทร ศรี จนฺ ท ที โป ป . ธ . ๔ ) เป น เจ า อาวา ส วั ด โพธิ
สมภรณ

ลำดับ ที่ ๑๒ พ . ศ . ๒๕๑๖
วัน ที่ ๑๓ กรกฎาคม สมเด็จ พระ สังฆ ราชเจา
(ปุ น ปุ ณฺ ณสิ ริ ป.ธ. ๖) ทรง ประทาน พั ด , ย าม , ใบ ยกย อง
ใหวัดโพธิสมภรณ เปน วัด พัฒนา ตัวอยาง

ลำดับ ที่ ๑๓ พ . ศ . ๒๕๑๗
ตั้ ง ศู นย ศึ กษา บาลี อี สาน (ธรรม ยุ ต ) ณ วัด
โพธิ สม ภ รณ โดย ความ เห็ น พ อง ต อง กัน ของ พระ
สังฆาธิการ ทุก ระดับ ใน ภาค ๘ - ๙ - ๑๐ - ๑๑ เปนตน มา
จน กระทั่ง บัดนี้

ลำดับ ที่ ๑๔ พ . ศ . ๒๕๔๔
เปน ศูนย พัฒนา คุณธรรม จริยธรรม จังหวัด
อุ ดรธานี เพื่ อ อบรม เผยแผ ศี ล ธรรม ให กั บ พุ ทธศาสนิ กชน
ทั่ วไป โดย เฉพาะ เยาวชน ให ห าง ไกล จาก ยา เสพ ติ ด เห็ น
โทษ ภั ย ของ สิ่ ง ยั่ ว ยุ มอมเมา ให เป น คน ดี คน เก ง ของ ชาติ
สืบ ตอ ไป
๓๑ ๓๐
ปูชนียวัตถุสำคัญ
วัดโพธิสมภรณ



ปูชนียวัตถุ สำคัญ
ของวัด โพธิ สม ภ รณ


๑ . พระพุ ทธ รัศมี พระพุ ทธ รู ป ทอง
สัมฤทธิ์ มีอายุ ประมาณ ๖๐๐ ป ปางมารวิชัย
สมัย กรุ ง ศรี สัต ตนา คน หุ ต (เวี ยง จันทร )
เจ าหญิ ง แก วยอดฟ า กัลยาณี พระ ธิ ดา ของ
พระเจ า พรหม วงศ อุ ป ราช ติ ส สะ พระเจ า
แผน ดิน กรุง ศรี สัต ตนา คน หุต เปน ผู สราง ไว ใน
พระพุทธ ศาสนา ตอ มา เจาพระยา มุข มนตรี
(อวบ เปาโรหิ ตย ) ได อั ญเชิ ญ ขึ้ น ประดิ ษฐาน ไว
บน แทน ชุกชี เปน พระ ประทาน ใน พระ อุโบสถ
วัด โพธิ สม ภ รณ อุดรธานี เมื่อ พ . ศ . ๒๔๖๗
ส
ส
เ
พ
แ
พ
(
บ
พระพุทธรัศมี
๒ . พระพุทธ รูป ศิลา แลง
ปาง ประทาน พร สมัย ลพบุรี มีอายุ
๑,๓๐๐ ป พระยา อุดรธานี ศรี โขม
สาคร เขต ( จิตร จิต ตะ ยโสธร ป . ธ .
๖ ) ผู วา ราชการ จังหวัด อุดรธานี ได
เชิญ มา ประดิษฐาน ไว ที่ ซุม ฝา ผนัง
พระ อุโบสถ ดาน หลัง พ . ศ . ๒๔๖๙

๓ . ต น พระศรี มหาโพธิ์
รัฐบาล สมัย ฯพณฯ ท าน
จอมพล ป. พิ บู ล สงคราม เป น
นายกรัฐมนตรี ซึ่ ง รัฐบาล
ประเทศ ศรี ลังกา ให แก รัฐบาล
ไทย พ . ศ. ๒๔๙๓ นำ มา ปลูก
ไว ด าน ทิ ศ เหนื อ พระ อุ โบสถ
วัด โพธิ สม ภรณ วัน อาทิ ตย ที่
๒๐ พฤษภาคม ๒๔๙๔ เวลา
๑๓.๓๗ น . ตรง กับ วัน ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ ป เถาะ เปน
วัน วิสาขบูชา พอดี

พระพุทธรูปศิลาแลง
ตนพระศรีมหาโพธิ์
๓๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ธรรมาสนกูบชาง
๔ . พระบรม สารี ริ กธาตุ บรรจุ ไว ใน
พระเศียร พระพุทธ รูป พระ ประธาน มี นาม
วา พระพุทธ รัศมี และ บรรจุ ไว หนา บัน
พระ อุโบสถ

๕ . ธรรมาสน กู บ ช าง ลงรั ก ป ด ทอง ชั้ นโท
จ . ป . ร พ . ศ . ๒๔๕๓

๖ . ตู พระ ไตรปฎก ลาย ทอง รดน้ำ ใน
พระนาม สมเด็ จ พระเจ า ฟ า มหิ ดล อดุ ลย
เดช กรม หลวง สงขลา นคริ นทร พ . ศ .
๒๔๗๒

๗ . รอย พระพุทธบาท จำลอง สรางดวย
ศิ ลา แลง ท านเจ าคุ ณพระ ธรรม เจดี ย
(จู ม พนฺ ธุ โล) ได นำมา จาก อ . ท าอุ เทน
จ.นครพนม พ . ศ . ๒๔๗๒ มีอายุ ๒๐๐ ป
เศษ ประดิ ษฐาน ไว ใน มณฑป ด าน ทิ ศ เหนื อ
พระ อุโบสถ
พระบรมสารีริกธาตุ
ศิ
(
จ
พ
รอยพระพุทธบาทจำลอง
ทานพระครูธรรมวินยานุยุต (หนู)
ผูปกครองวัดโพธิสมภรณ รูปที่ ๑
ตั้งแต พุทธศักราช ๒๔๔๘ - ๒๔๖๕ รวมระยะเวลาได ๑๗ ป
สิริอายุรวม ๙๘ ป
๓๔
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล น.ธ. โท. ป.ธ. ๓)
ผูปกครองวัดโพธิสมภรณ รูปที่ ๒
ตั้งแต พุทธศักราช ๒๔๖๖ - ๒๕๐๕ รวมระยะเวลาได ๓๙ ป
สิริอายุ ๗๔ ป ๒ เดือน ๑๕ วัน ๖๓ พรรษา
ทานเจาคุณพระอุดมญาณโมลี
(จันทรศรี จนฺททีโป น.ธ. เอก. ป.ธ. ๔)
ผูปกครองวัดโพธิสมภรณ รูปที่ ๓
ตั้งแต พุทธศักราช ๒๕๐๗ - จนถึงปจจุบัน
อายุ ๙๘ ป ๗๘ พรรษา
ชาติ ภูมิ
วัน พฤหัสบดี ที่ ๒๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๑
ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม
พนฺธุโล) ทาน เกิด ใน ตระกูล จันทร วงศ บิดา
ชื่อ คำ สิงห มารดา ชื่อ เขียว เกิด วัน พฤหัสบดี
ที่ ๒๔ เมษายน พ . ศ . ๒๔๓๑ ซึ่ง ตรง กับ วัน ขึ้น
๖ ค่ำ เดือน ๖ ป ชวด ( ตน รัชกาล ที่ ๕ )

ทานเจาคุณพระ ธรรม เจดีย (จูม พนฺธุโล)
ฉายา “พนฺธุโลภิกขุ”
อันมีความหมายเปนมงคลวา
ผูปรารภความเพียร
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๔๐
อาชี พ ของ ครอบครัว ทำ ไร ทำ นา
ณ บ าน ท าอุ เทน ต . ท าอุ เทน อ . ท าอุ เทน
จ.นครพนม ทาน เปน บุตร คน ที่ ๓ ใน จำนวน
พี่ นอง รวม ๙ คน

ราว ๑๒๐ ป เศษ ล วง มา ณ บ านท าอุ เทน
ผู มี บุ ญ ญา บารมี วาสนา ทาง ธรรม ได ลื มตา มา
มอง โลก เปน ทารก เพศ ชาย ใน วัน นั้น มิมี ใคร
ลวง รู ได วา ตระกูล จันทร วงศ ได ให กำเนิด
บุ ตร ชาย ผู จักเป นกำลังหลัก ให แก วงการ
พระพุทธศาสนา ใน ฐานะ พระ สงฆ สาวก ของ
พระ ผู มี พระ ภาค เจา ผู ปฏิบัติ ดี ปฏิบัติ ชอบ
และ อีก ฐานะ คือ อภิชาต บุตร แหง ตระกูล
จันทร วงศ เพราะ กาล ตอ มา ทารก นอย ผูนี้
ได เปน ถึง พระ เถรานุเถระ ผูใหญ ทรง ภูมิ รู ทรง
ภู มิ ธรรม เชี่ ยวชาญ จน แตกฉาน ทั้ ง พระ ปริ ยั ติ
ธรรม และ พระ ปฏิบัติ ธรรม ยังคุณ ประโยชน
แก คณะสงฆ และ พระพุทธ ศาสนา เปน อเนก
ประการ นั บ ว า เป น พระ เถรานุ เถระ ที่ สำคั ญ ยิ่ ง
รูป หนึ่ง ใน ยุคกรุง รัตนโกสินทร
๔๑
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ตั้ง มั่น ดำรง ตน อยู บน ความ ดี รังเกียจ ความ
ชั่ว ที่ ทำให ตน เปน คน ชั่ว
เด็ก ชาย จูม รู ใน บาป บุญ คุณ โทษ
ใส ใจ ใน การ ทำบุ ญ ทำ กุ ศล เมื่ อ เห็ น บิ ดา มารดา
ปู ย า ตา ยาย เดิ น ทาง ไป ทำบุ ญ ตาม ประเพณี
และ โอกาส เทศกาล ต างๆ ในวัดวาอาราม
ก็ ขอติ ดตาม ไป ด วย ทุ ก ครั้ ง
มี ความ สุ ภาพ อ อนน อม
ถ อม ตน เคารพ ยึ ด มั่ น
ใน พระรัตนตรัย เชื่ อ
ถ อยคำ ให ความ เคารพ
ผู ใหญ แสดงออก ถึ ง
ความ พร อม ที่ จะ ซึ มซั บ
เรี ยน รู วิ ถี แห ง ความ ดี
๔๓
ตนทุน ดี


กาล เวลา ผ าน ไป โดย ลำดับ ทารก
นอย เริ่ม เติบโต ขึ้น ดวย ผล แหง บุญ ที่ ได สะสม
ไว ใน อดีต ชาติ เริ่ม ฉาย แสง เขา สู ดวง จิต ของ
เด็ก ชาย จูม จันทร วงศ เปน เหตุ ปจจัย ให
มี อุปนิสัย นอมนำ มา ใน ทาง พระพุทธ ศาสนา
ตั้ งแต เยาว วั ย ยั ง ให เกิ ด จิ ตสำนึ ก ที่ ดี งาม มี สติ
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
จึ ง เป น เหตุ ให เด็ ก ชาย จู ม จันทร วงศ เป น
ทายาท แหง ธรรม มา แต เบื้อง ตน

พฤติกรรม ใน ปจจุบัน บง ชี้ ถึง วิถี ชีวิต
ใน อนาคต พอ แม ผู ปกครอง ที่ ฉลาด จะ ตอง
คอย เฝ า ดู พฤติ กรรม บุ ตร หลาน ของ ตน ว า
โน มเอี ยง ไป ทาง ไหน ชอบ อะไร ถ า ไม ผิ ด
ศี ลธรรม และคำ สอน ของ พระ ผู มี พระ ภาคเจ า
ก็ ควร สง เสริม สนับสนุน ไป ทาง นั้น อยา ไป
ขัด ขวาง เด็ก จะ ได มี ความ เจริญ กาวหนา ใน
แนวทาง ที่ตน ปรารถนา

รูป
ใต รม เงา ผา กาสาวพัสตร

ผู ที่ สะสม บุ ญ บารมี มา แล ว แต ปางก อน
บุญ ยอม ผูก นิสัย ให ผู นั้น มี จิตใจ นอมนำ มา
ดำเนิ น ตาม หนทาง พ น ทุ กข เพื่ อ จัก มิ ได มา
เวียน วาย ตาย เกิด ใน สังสารวัฏ
๔๔
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
บรรพชา เปน สามเณร : ๒๔๔๒
ณ วัด โพน แกว ต . ทาอุเทน อ . ทาอุเทน
จ.นครพนม ใน วัน อาทิ ตย ที่ ๑๐ ธันวาคม
พ.ศ. ๒๔๔๒ ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๑ ( เดือน อาย )
ปกุน โดยมี
พระครู ขัน ติ์ ขนฺ ติ โก
เปน พระ อุปชฌาย( วัด โพน แกว )
พระครู เหลา
ผู ให สรณคมนและ ศีล เปน พระ อาจารย
( วัด โพน แกว )
พระครู สี ดา
เปน พระ โอวาท กา จารย
และ เปน ครู ผู สอน อักษร สมัย ( วัด โพน แกว)
อุปสมบท : ๒๔๕๐
เมื่ อ อายุ ครบ ๒๐ ป ได รับ การ
อุ ปสมบท เป น พระ ภิ กษุ ใน บวร พระพุ ทธ
ศาสนา ณ พัทธสีมา วัด มหาชัย ต . หนองบัว
อ.หนองบัวลำภู จ .อุ ดรธานี ใน วันจันทรที่
๙ มีนาคม พ . ศ . ๒๔๕๐ ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๔
ปมะแม โดย มี
พระครู แสง ธมฺมธ โร
เปน พระ อุปชฌาย(เจา อาวาส วัด มหาชัย)
พระครู สีมา สีล สมฺ ปนฺ โน
เปน พระกร รม วา จาร ย
วัด จันทราราม (เมือง เกา) อ.เวียง จ. ขอนแกน
พระอาจารยจันทร เขมิโย
เปน พระ อนุ สาว นา จาร ย
เจา อาวาส วัด ศรี เทพ ประดิ ษฐา ราม จ . นครพนม
ได รับ ฉายาวา “ พนฺธุโล ภิกขุ ”
อันมีความหมายเปนมงคลวา
ผู ปรารภ ความ เพียร
๔๖ ๔๗
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๔๙
พบ ครู ผู ประเสริฐ
พ.ศ. ๒๔๔๖
เมื่อ ป พ . ศ . ๒๔๔๖ สาม เณร จูม ได
ติดตาม พระจันทร เขมิโย ผู เปน พระ อาจารย
พรอม ดวย คณะ ไป จำ พรรษา อยู ที่ สำนัก วัด
เลี ยบ ต.ใน เมื อง อ.เมื อง จ.อุ บลราชธานี
อันเปน สำนัก ของ พระอาจารย เสาร กนฺต
สี โล และ พระ อาจารย มั่ น ภู ริ ทตฺ โ ต ซึ่ง
เปน อาจารย ฝาย วิปสสนา ธุระ และ ได ศึกษา
ขอวัตร ปฏิบัติ ใน ดาน สมถ วิปสสนา กรรมฐาน
กับ พระอาจารย เสาร กนฺ ต สี โล และ พระ
อาจารย มั่น ภู ริทตฺโ ต เปน ระยะ เวลา ๓ ป ได
ความ รู ความ เข าใจ ดี ใน ด าน สมถ กรรมฐาน
และ วิปสสนา กรรมฐาน อัน เปน มูล เหตุ ให
สามเณร จู ม หรือ ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย
(จูม พนฺธุโล ) ประพฤติ ปฏิบัติ สืบ ตอ เนื่อง มา
จวบจน วัน อวสาน แหง ชีวิต
สิ่ ง นี้ แสดง ให เห็ น ว า ท าน เจ า คุ ณฯ
เปน ผู มี อุปนิสัย นอม ไป ใน ฝาย สมถ วิปสสนา
กรรมฐาน มา แต ครั้ ง ยัง เป น สามเณร ก็ ว าได
ยอม เปน เนต ติ อัน ดี ของ กุลบุตร กุลธิดา ที่ เกิด
มาสุดทาย ภาย หลัง ควร ถือ เอา เปน เยี่ยงอยาง
สืบไป
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ต ทิมิ นา เปตํ อานนฺท ปริ ยา เยน เวทิ ตพฺพํ
ยถา สกล เม วิทํ พรหฺม จริยํ ยทิทํ
กลฺ ยาณ มิตฺ ต ตา กลฺ ยาณ สหาย ตา
กลฺ ยาณ สมฺ ปวํก ตา .
ดู ก อน อานนท ก็ เพราะ เหตุ นี้ แหละ เธอ
พึง ทราบ วา ความ เปน ผู มี มิตร ดี ความ เปน ผู มี
สหาย ดี ความ เปน ผู มี คน รูจัก คุน เคย ที่ ดี เปน
ทั้งหมด ของ พรหมจรรย นี้
คำ ว า กั ลยาณมิ ตร ที่ กล าว ถึ ง นี้ หมาย
เอา พระองค เอง ถา ใคร มี คุณสมบัติ ใกล เคียง
หรื อ เป น ไป คล าย กั บ พระพุ ทธเจ า ก็ สงเคราะห
เขา วา เปน กัลยาณมิตร ดวย ถา ไม เหมือน ก็ ไม
เอา
ดังนั้ น ชี วิ ต ภาย ใ ต ร ม เ งา ผ า
กาสาวพั สตร ของ ท าน จึ ง มี ความ เจริ ญ รุ งเรื อง
๕๑
กัลยาณมิตร


องคสมเด็ จพระสัมมาสัมพุ ทธเจ า
ตรัส วา “การ เปน ผู มี กัลยาณมิตร เปน ทั้งหมด
ของ พรหมจรรย เลย ที เดียว เพราะ วา อาศัย
กัลยาณมิ ตร นั้น แหละ เรา จึ ง ไดยิ น ได ฟง
แนวทาง การ ประพฤติ พรหมจรรย นำ ไป ปฏิ บั ติ
จนถึง ความ พน ทุกขได ” ใน บาลี ทาน วา
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
มา โดย ลำดับ ทั้ ง ด าน พระ ธรรม วิ นัย และ
ดาน ปฏิบัติ วิ ปสส นา กรรมฐาน เพราะ ทาน
ได รับ ความ รัก ความ เมตตา กรุ ณา จาก
กั ลยาณมิ ตร คอย ส ง เสริ ม สนั บสนุ น ช วย เหลื อ
ให กำลัง ใจมา ตั้งแต เบื้อง ตน ทามกลาง และ
ในที่ สุ ดแห งชี วิ ต กัลยาณมิ ตร แต ละ รู ป ของ
ทาน เปน พระ เถระ ผูใหญ ลวน แต เอกอุ ดม ใน
ปญญา ธรรม มี คุณธรรม สูง อาทิ
๑ . พระ อาจารย เสาร กนฺต สีโล สำนัก
ปฏิบัติ กรรมฐาน วัด เลียบ ต . ใน เมือง อ.เมือง
จ . อุบลราชธานี
๒ . พระ อาจารย มั่น ภู ริ ทต ฺโต วัดปา
สุทธาวาส อ . เมือง จ . สกลนคร
๓ . พระครู สาร ภาณ พนม เขต ( จันทร
เข มิ โย ) เจ า อาวาส วัด ตาม ประดิ ษฐา ราม
อ.เมือง จ . นครพนม และ ดำรง ตำแหนง เจา
คณะ จังหวัด นครพนม ( พ . ศ . ๒๔๗๔ )
กาล ต อ มา เลื่ อน สมณศักดิ์ เป น พระ
ราชา คณะ ชั้น เทพ ที่ “ พระ เทพ สิทธา จาร ย”
(จันทร เข มิ โย ป . ธ . ๓ น . ธ . โท ) และ ยัง เปน
กัลยาณมิตร รูป แรก ของ ทาน
๔ . ท าน เจ า คุ ณ พระ สา สน โสภณ (เจริ ญ
.ฺ าณ ว โร ) เจ า อาวาส วัด เทพ ศิ ริ นทราวาส
กรุงเทพฯ
๕๒ ๕๓
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
แตกฉาน


ท าน เป น พระ เถระ ผู ใหญ ที่ ทรงภู มิ
ปญญา มี จิตอัน มุง มั่น ตั้งใจ ศึกษา เลาเรียน
พระ ปริ ยัติ ธรรม ทั้ ง แผนก นัก ธรรม และ
แผนกบาลี ด วย ความ วิ ริ ยะ อุ ตสาหะ สามารถ
สอบไล ได นัก ธรรม ชั้น ตรี และ ชั้น โท มา โดย
ลำดับ กาล ตอ มายัง ได ศึกษา บาลี ไวยากรณ
๕๕
และ แปลธรรมบท ดวย ความ ขยัน อด ทน ไม
ย อ ท อ ต อ ความ ยาก ลำบาก จน ประสบ ผล
สำเร็จ สอบ ได เปรียญ ธรรม ๓ ประโยค ณ
สำนัก เรี ยน วัด เทพ ศิ ริ นท รา วาส กรุ งเทพฯ
พระ มหา เปรี ยญ หนุ ม ท าน นี้ ยั ง ปรี ชา สามารถ
เชี่ยวชาญ แตกฉาน ใน ดาน ประพฤติ ปฏิบัติ
วิ ป สสนา กรรมฐาน ณ สำนั ก ปฏิ บั ติ กรรมฐาน
วัด เลียบ ต . ใน เมือง อ. เมือง จ . อุบลราชธานี
ท าน ได รั บ ความ เมตตา จิ ต และ โอ วา ทา นุ สาสนี
จาก ทาน พระ อาจารย เสาร กนฺตสีโล และ
ทานพระอาจารย มั่น ภู ริ ทต ฺโต พระอาจารย
ใหญ ทั้ง ๒ แหงคณะสงฆ สาวก ของ พระผู มี
พระ ภาค เจ า ฝ าย วิ ป สสนา ธุ ระ แห งยุ ครอย
ตอกึ่ง พุทธกาล มา แต เบื้อง ตน

ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๔๓
รูป
หนทาง อัน ประเสริฐ
สู ความ สงบ

บรรดา ทาง ทั้ ง หลาย ทาง มี องค ๘
ประเสริฐ สุด
บรรดา สัจจะ ทั้ง หลาย สัจจะ ๔ ( อริย
สัจ จ ) ประเสริฐ สุด
บรรดา ธรรม ทั้ง หลาย วิราคะ ( สภาพ
ที่ ปราศจาก ความ ติด ความ กำหนัด ยินดี คือ
พระนิพพาน ) ประเสริฐ สุด
บร ร ดา ผู มี เ ท า สอง ทั้ ง หลา ย
พระพุ ทธเจา ผู มี พระ จักษุ ( คื อ พระ ปรี ชา
ญาณ ) เปน ประเสริฐ สุด
ทาน ทั้ง หลาย ดำเนิน ตาม ทาง นั้น แลว
อัน ทำให มาร และ เสนา มาร หลง ได
ทาน ทั ้ง หลาย ดำเนิน ตาม ทาง นั้น แลว
จัก ทำ ที่สุด ทุกข ได
เรา ได ตรัสรู ธรรม อัน ถอน เสี ย ได ซึ่ ง
ลูกศร ( คือ กิเลส ) แลว จึง บอก ทาง แก ทาน ทั้ง
หลาย
๕๗
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล)
ทาน มี ความ วิริยะ อุตสาหะ พยายาม บำเพ็ญ
เพี ยร เจริ ญ รอย ตาม องค สมเด็ จ พระสัมมา
สัมพุ ทธ เจ า จน ประสบ ผล สำเร็ จ
มี ความ เจริ ญ ก าวหน า มา โดย ลำดั บ
เปนที่ปรากฏดังตอไปนี้

พุทธศักราช : ๒๔๔๒
จบ ประถม บริ บู รณ ณ
โรงเรียน วัด ศรี เทพ ประดิ ษฐา ราม
อ . เมือง จ . นครพนม

พุทธศักราช : ๒๔๖๐
สอบ ได นัก ธรรม ชั้ น ตรี ใน สนาม
หลวง จาก สำนัก เรียน วัด เทพ ศิริ นท รา วาส
กรุงเทพฯ
๕๙
ความ เพี ยร ท าน ทั้ ง หลาย พึ ง ทำ เอง
ตถาคต เปน เพียง ผู ชี้ ทาง ให

ทาน ทั้ง หลาย ดำเนิน ตาม แลว เปน ผู
เพง พินิจ ยอม พน จาก เครื่อง ผูก ของ มาร
มคฺ คาน   งฺคิ โก เสฏโ  สจฺ จานํ จตุ โร ปทา
วิ รา โค เสโ  ธมฺ มานํ ทิป ทาน ฺจ จกฺ ขุม า
เอ เสว มคฺ โค นตฺถฺโ  ทสฺ สนสฺส วิ สุทฺธิ ยา
เอตํ หิ ตุ ม เห ปฏิ ปชฺชถ มาร เสน ปฺป โม หนํ
เอตํ หิ ตุมฺ เห ปฏิ ปนฺ นา ทุกฺข สฺ สนฺตํ กริสฺสถ
อกฺ ขา โต โว มยา มคฺ โค อฺ  าย สลฺลสตฺถนํ
ตุมฺ เหหิ กิจฺ จํ อาตปฺป อกฺ ขา ตา โร ตถาคต า
ปฏิ ปนฺ นา ป โมกฺ ขนฺ ติ ฌายิ โน มา รพนฺ ธนา - ติ
๕๘
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พุทธศักราช : ๒๔๖๒
เปน กรรมการ ชำระ พระ ไตรปฎก จาก
อักษร ขอม มา เปน ภาษา ไทย

พุทธศักราช : ๒๔๖๓
ได รับ พระราชทาน สมณศักดิ์ เป น
“พระครู สั งฆ วุ ฒิ กร ” ฐานานุ กรม ใน พระ สา สน
โสภณ ( เจริญ .ฺาณ วโร )

พุทธศักราช : ๒๔๖๕
๑ . สอบ ได นัก ธรรม ชั้ น โท ใน สนาม
หลวง จาก สำนัก เรียน วัด เทพ ศิริ นท รา วาส
กรุงเทพฯ
๒ . สอบ ได เปรียญ ธรรม ๓ ประโยค
ใน สนาม หลวง จาก วัด เทพ ศิ ริ นท รา วาส
กรุ งเทพฯ
๖๐
ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม
พนฺ ธุ โล ) ขึ้ น ปกครอง ดำรง ตำแหน ง เจ า อาวาส
วัด โพธิ สม ภ รณ ซึ่ง เปน วัด ธรรม ยุต แหง แรก
ใน อ . เมือง จ . อุดรธานี ตอ จาก เจา อาวาส
รูป เดิม คือ ทาน พระครู ธรรม วิน ยา นุ ยุต
(หนู) ตั้งแต พุทธศักราช ๒๔๖๖ จวบจน
วัน อวสาน แหง ชีวิต พ . ศ . ๒๕๐๕

พุทธศักราช : ๒๔๖๖
๑ . ดำรง ตำแหน ง เจ า อาวาส วั ด โพธิ
สมภ รณ อ . เมือง จ . อุดรธานี
๒ . เปน พระ อุปชฌาย พ . ศ . ๒๔๖๖ -
๒๕๐๕ รวม ๓๙ ป
๓ . เปน ครู สอน นัก ธรรม และ บาลี ณ
สำนัก เรียน วัด โพธิ สม ภ รณ
๖๑
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๔ . เป น ครู สอน เปรี ยญ ธรรม ๓ ประโยค
ณ วัด โพธิ สม ภ รณ
๕ . เปน กรรมการ ตรวจ สอบ ประโยค
ธรรม ณ สนาม หลวง พ . ศ . ๒๔๖๖ - ๒๔๙๐
รวม ๒๔ ป

พุทธศักราช : ๒๔๖๘
๑ . ได รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์
เปน “ พระครู ชิ โน วาท ธำรง ”
๒ . เป น ผู รักษา การ เจ า คณะ มณฑล
อุดรธานี พ . ศ . ๒๔๖๘ - ๒๔๗๐ รวม ๒ ป

พุทธศักราช : ๒๔๗๐
๑ . ได รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์
เปน “ พระ ญาณ ดิลก ”
๖๒
๒ . เปน เจา คณะ มณฑล อุดรธานี พ . ศ .
๒๔๗๐ - ๒๔๘๔ รวม ๑๔ ป

พุทธศักราช : ๒๔๗๓
- ได รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์
เปน “ พระ ราช เวที ”

พุทธศักราช : ๒๔๗๗ - ๒๔๘๔ รวม ๗ ป
- เปน กรรมการ ตรวจ บาลี สนาม หลวง

พุทธศักราช : ๒๔๗๘
- ได รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์
เปน “ พระ เทพ กวี ”

พุทธศักราช : ๒๔๘๔
- เปน เจา คณะ ธรรม ยุต พ . ศ . ๒๔๘๔ -
๒๔๙๙ รวม ๑๕ ป
๖๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พุทธศักราช : ๒๔๘๘
๑ . ได รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์
เปน “ พระ ธรรม เจดีย ”
๒ . เป น สมาชิ ก แห ง สังฆสภา โดย
ตำแหนง พ . ศ . ๒๔๘๘ - ๒๕๐๕ รวม ๑๗ ป

พุทธศักราช : ๒๔๙๔ - ๒๕๐๕ รวม ๑๑ ป
- เปน เจา คณะ ธรรม ยุต ผู ชวย ภาค ๓ ,
๔ , ๕ รูป ที่ ๑

พุทธศักราช : ๒๔๙๗ - ๒๔๙๘ รวม ๑ ป
- เป น ผู รักษา การ เจ า คณะ ธรรม ยุ ต
จังหวัด อุดรธานี

พุทธศักราช : ๒๔๙๘ - ๒๕๐๕ รวม ๗ ป
- เปน กรรมการ จัด ตั้ง มูลนิธิ “ วัด โพธิ
สม ภ รณ มูลนิธิ ” อ . เมือง จ . อุดรธานี
๖๔
ฐานันดร สมณศักดิ์

ใน รัชกาล ที่ ๖
พ . ศ . ๒๔๖๓ เป นฐานานุ กรม
ของ พระ สา สน โสภณ (เจริ ญ
.ฺ าณวโร ) ตำแหน ง พระครู
สังฆวุฒิกร
พ . ศ . ๒๔๖๘ วัน ที่ ๑๙
พฤศจิ กายน ได รับ พระราชทาน
สมณศั กดิ์ เป น พระครู ชิ โน วาท ธำรง ตามพระ
บรม ราชโองการ ดังนี้
“ ให พระ มหา จู ม เปรี ยญ ตรี ๓
ประโยค วัด โพธิ สม ภ รณ จังหวัด อุดรธานี
เปน พระครู ชิ โน วาท ธำรง ”
ขอ พระคุณ จง รับ ธุระ พระพุทธ ศาสนา
เป น ภาระ สั่ ง สอน ช วย ระงับ อธิ กรณ และ
พระบาทสมเด็จ
พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว
รัชกาลที่ ๖
๖๕
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
อนุเคราะห พระ ภิกษุ สามเณร ใน พระ อาราม
โดย สมควร จงเจริ ญ สุ ขสวัสดิ์ ใน พระพุ ทธ
ศาสนา เทอญฯ
ตั้ งแต วั น ที่ ๑๙ พฤศจิ กายน พุ ทธศั กราช
๒๔๖๘ เปน ป ที่ ๑๖ ใน รัชกาล ปจจุบัน นี้
อทํ ม ยาร.ฺญา รามาธิบดี ศิริ สิน ทร
มหา วชิราวุธํ
สยาม วิ ชิ เต รชฺชํ การ ย ตา ”


ใน สมัย รัชกาล ที่ ๗

พ . ศ . ๒๔๗๐ วัน ที่ ๖ พฤศจิกายน ได
รั บ พระราชทาน เลื่ อน สมณศั กดิ์ เป น พระ ราชา
คณะ ที่ พระ ญาณ ดิ ลก ตามพ ระ ราชโองการ
ดังนี้
๖๖
“ ให พระครู ชิ โน วาท ธำรง
(จูม เปรียญ ๓ ประโยค ) วัด โพธิ
สม ภ รณ จังหวัด อุ ดรธานี เป น
พระ ราชา คณะ มี นาม ว า “ พระ
ญาณ ดิลก ”

ขอ พร ะคุ ณ จง รั บ ธุ ร ะ
พระพุทธ ศาสนา เปน ภาระ สั่ง สอน
ชวย ระงับ อธิกรณ และ อนุเคราะห พระ ภิกษุ
สงฆ สามเณร ใน พระ อาราม โดย สมควร
จงเจริ ญ สุ ขสวั สดิ์ ใน พระพุ ทธ ศาสนา เทอญฯ”
ตั้ งแต ณ วัน ที่ ๖ พฤศจิ กายน
พุ ทธศักราช ๒๔๗๐ เป น ป ที่ ๓ ใน รัชกาล
ปจจุบัน นี้
อิทํ ม ยาร.ฺญา ปร มิ นท รม หาป ชาธิ ปกฯ
สยาม วิ ชิ เต รชฺชํ การ ย ตา ”
พระบาทสมเด็จ
พระปกเกลาเจาอยูหัว
รัชกาลที่ ๗
พระบาทสมเด็ จ
ป ั
๖๗
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พ . ศ . ๒๔๗๓ วั น ที่ ๖ พฤศจิ กายน ได
รับ พระราชทาน เลื่อน สมณศักดิ์ เปน พระ ราชา
คณะ ชั้น ราช ที่ พระ ราช เวที ตามพ ระ บรม
ราชโองการ ดังนี้
“ ให พระ ญาณ ดิลก เปน พระ ราช เวที
ตรีปฎก ภูษิต ธรรม บัณฑิต ยติ คณิสสร บวร
สังฆ า ราม คามวาสี สถิต ณ วัด โพธิ สม ภรณ
จังหวัด อุดรธานี พระ ราชา คณะ ตำแหนง ราช
มี ฐาน า นุ ศักดิ์ ตั้ ง ฐานานุ กรม ได ๔ รู ป คื อ
พระครู ปลั ด ๑ พระครู สั งฆ รั กษ ๑ พระครู สมุ ห
๑ พระครู ใบฎีกา ๑
ขอ พระคุณ จง รับ ธุระ พระพุทธ ศาสนา
เป น ภาระ สั่ ง สอน ช วย ระงับ อธิ กรณ และ
อนุเคราะห พระ ภิ กษุ สามเณร ใน พระ อาราม
โดย สมควร จงเจริ ญ สุ ขสวัสดิ์ ใน พระพุ ทธ
ศาสนา เทอญฯ
๖๘
ตั้ งแต วั น ที่ ๖ พฤศจิ กายน พุ ทธศั กราช
๒๔๗๓ เปน ป ที่ ๖ ใน รัชกาล ปจจุบัน
อิ ทํ ม ยาร.ฺ ญา ปร มิ นท รม หา
ปชาธิปกฯ
สยาม วิ ชิ เต รชฺชํ การ ย ตา


ใน สมัย รัชกาล ที่ ๘

พ . ศ . ๒๔๗๘ วัน ที่ ๑๙ กันยายน ได
รั บ พระราชทาน เลื่ อน สมณศั กดิ์ เป น พระ ราชา
คณะ ชั้น เทพ ที่ พระ เทพ กวี ตามพ ระ บรม
ราชโองการ ดังนี้
“ ให พระ ราช เวที เปน พระ เทพ กวี ศรี
วิ สุทธิ ดิลก ตรีปฎก บัณฑิต ยติ คณิสสร บวร
๖๙
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
สังฆ า ราม คามวาสี สถิ ต ณ วัด
โพธิสม ภ รณ จังหวัด อุดรธานี มี
ฐานา นุ ศักดิ์ ตั้ง ฐานานุกรม ได ๕
รูป คือ พระครู ปลัด ๑ พระครู วินัย ธร
๑ พระครู สังฆ วิชัย ๑ พระครู สมุห ๑
พระครู ใบฎีกา ๑

ขอ พระคุณ จง รับ ธุระ พระพุทธ
ศาสนา เปน ภาระ สั่ง สอน ชวย ระงับ อธิกรณ
และ อนุ เคราะห พระ ภิ กษุ สงฆ สามเณร ใน
พระ อาราม โดย สมควร จงเจริญ สุขสวัสดิ์ ใน
พระพุทธ ศาสนา เทอญฯ ”

ตั้งแต วัน ที่ ๑๙ ธันวาคม พุทธศักราช
๒๔๗๘ เปน ป ที่ ๒ ใน รัชกาล ปจจุบัน
ใน พระ ปรมาภิ ไธย สมเด็ จ พระเจ าอยู หั ว
อา นันท มหิดล
ส
โ
ฐ
รู
๑
พ
พระบาท สมเด็จ พระเจาอยูหัว
อา นันท มหิดล
รัชกาล ที่ ๘
๗๐
คณะ ผู สำเร็จ ราชการ แทน พระองค
พระองค เจา อาทิตย ทิพ อาภา
เจาพระยา ยมราช
เจา พระ ยา พิช เยน ทร โยธิน
อิทํ ม ยาร.ฺญา
สยาม วิ ชิ เต รชฺชํ การ ย ตาฯ ”
ผูรับ สนอง พระบรม ราชโองการ
พ . อ . พระยา พหล พล พยุหเสนา นายก รัฐมนตรี ”

พ . ศ . ๒๔๘๘ วัน ที่ ๑๙ ธันวาคม
ได รับ พระราชทาน เลื่ อน สมณศักดิ์ เป น
พระ ราชา คณะ ชั้น ธรรม ที่ พระ ธรรม เจดี ย
ตามพระบรม ราชโองการ ดังนี้

“ ให พระ เทพ กวี เปน พระ ธรรมเจดีย
กวีวงศ นายก ตรีปฎก บัณฑิต มหา คณฤศร
บวร สังฆ า ราม คามวาสี สถิ ต ณ วัด
๗๑
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
โพธิสมภรณ จังหวัด อุดรธานี มี ฐาน า นุ ศักดิ์
ควร ตั้ง ฐานานุกรม ได ๖ รูป คือ พระครู ปลัด
พรหม จริย วัฒน ๑ พระครู วินัย ธร ๑ พระครู
ธรรม ธร ๑ พระครู สังฆ พิชิ ต ๑ พระครู สมุห ๑
พระครู ใบฎีกา ๑

ขอ พระคุณ จง รับ ธุระ พระพุทธ ศาสนา
เป น ภาระ สั่ ง สอน ช วย ระงับ อธิ กรณ และ
อนุเคราะห พระ ภิกษุ สงฆ สามเณร ใน พระ
อาราม โดย สมควร จงเจริ ญ สุ ขสวัสดิ์ ใน
พระพุทธ ศาสนา เทอญฯ ”

ตั้ งแต วั น ที่ ๑๙ ธั นวาคม พุ ทธศั กราช
๒๔๘๘ เปน ป ที่ ๑๒ ใน รัชกาล ปจจุบัน

สมเด็จ พระเจาอยูหัว อา นันท มหิดล
ผูรับ สนอง พระบรม ราชโองการ
ม . ร . ว . เสนีย ปราโมช
๗๒
แสวงหาอัญมณีล้ำคา
พ . ศ . ๒๔๖๖
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๗๔ ๗๕
เมื่อ พ . ศ . ๒๔๖๖ ณ ภาค ตะวัน ออก
เฉียง เหนือ ( อีสาน ) ภายใน เขต เทศบาล เมือง
จังหวัด อุ ดรธานี มี วัด ฝ าย คณะ ธรรม ยุ ต ติ ก
นิ กาย คื อ วั ด โพธิ สม ภ รณ กำลั ง อยู ใน ระหว าง
การ คัด เลือก พระ เปรียญ ธรรม เพื่อ มา ดำรง
ตำแหน ง ผู ปกครอง วัด โพธิ สม ภ รณ โดย มี
คุณสมบัติ ดัง ตอ ไป นี้
๑ . เปน ผู ถึง พรอม ดวย วิชชา ( ความ
รู แจง ) และ
๒ . จรณะ ( ความ ประพฤติ ดี งาม )
๓ . ภู มิ ลำเนา ( บ าน เกิ ด ) อยู ภาค ตะวั น
ออก เฉียง หนือ ( อีสาน )
กาล ชาง เปนใจ ณ สำนัก เรียน วัด เทพ
ศิ ริ นท รา วาส กรุ งเทพฯ มี พระ ภิ กษุ หนุ ม ผู
สงา งาม ทรง ภูมิปญญา เพิ่ง สำเร็จ การ ศึกษา
และ ได รับ แต ง ตั้ ง เป น พระครู สังฆ วุ ฒิ กร
ฐานานุ กรม ของ พระ สา สน โสภณ (เจริ ญ
.ฺาณว โร ) ทาน เจา อาวาส เทพ ศิริ นท รา วาส
ปรากฏ ว า พระ มหา เปรี ยญ หนุ ม ท าน นี้ มี
คุ ณสมบั ติ ที่ เหมาะ สม ทุ ก ประการ ดั่ ง พระพุ ทธ
พจน ของ องค สมเด็ จ พระ สั มมา สั ม พุ ทธ เจ า ว า
“ วิชชา จรณ สมฺ ปน ฺโน โส เสฏโ·ฺ เท วา นุ เส”
แปล วา ผู ที่ ถึง พรอม ดวย วิชชา ( ความ รู ) และ
จรณะ ( ความ ประพฤติ ดี งาม ) เปน ผู ประเสริฐ
สุด ใน หมู มนุษย และ เทวดา ทาน คือ พระครู
สังฆ วุฒิ กร ( จูม พนฺธโล น . ธ . โท ป . ธ . ๓)
เมื่ อ ความ ทราบ ถึ ง ท าน พระยา มุ ข มนตรี ฯ
ทาน มี ความ รูสึก ปติ ยิ่ง นัก ดั่ง ได พบ อัญมณี
ที่ ล้ำคา ถือ เปน ขาว อุดม มงคล สำหรับ ทาน
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
๗๖
พระยา มุ ข มน ตรี ฯ เพราะ เคย ถวาย การ อุ ป ถั มถ
บำรุง พระครู สังฆ วุฒิ กร มา แต ครั้ง เปน พระ
ภิกษุ หนุม จึง มี ความ สนิท คุน เคย ยิ่ง นัก
รับ พระ บัญชา
พ . ศ . ๒๔๖๖

ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย(จูม พนฺธุโล) ปกครองวัดโพธิสมภรณพ.ศ.๒๔๖๖-๒๕๐๕
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
๗๘
สู วัด โพธิสม ภ รณ
พ.ศ. ๒๔๖๖

ใน ฐานะ นั ก ปกครอง ครั้ ง แรก ของ พระ
มหา เปรียญ หนุม ทาน พยายาม เรงรัด พัฒนา
วัด โพธิ สม ภ รณ ให มี ความ เจริ ญ รุ งเรื อง มา
โดย ลำดับ ตั้งแต กิจ เบื้องตนใน พระ ศาสนานี้

เป น อันว า ๑๕ ป ของ การอยู จำ
พรรษา และ ศึ กษา เ ล า เ รี ยน ณ สำนัก
เรี ยน วัด เทพ ศิ ริ นท รา วาส กรุ งเทพฯ ได
สิ้ น สุ ด ลง เมื่ อ ได รับ พระ บัญชา จาก สมเด็ จ
พระมหาสมณเจ า กรม หลวง ชิ นว รสิ ริ วัฒน
(หมอม เจา ภุชงค ชมพู นุช สิริวุฑฺฒโร ป.ธ. ๕)
วั ดราชบพิ ธสถิ ตมหาสี มาราม ให พระครู สั งฆ
วุ ฒิ กร (จู ม พนฺ ธโล น . ธ. โท ป.ธ. ๓) ไป ดำรง
ตำแหนง ผู ปกครอง วัด โพธิสมภ รณ อ.เมือง
จ.อุดรธานี ใน ป พ . ศ . ๒๔๖๖ ตั้งแต บัดนั้น

๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
คื อ การ เผยแผ หลัก ธรรม คำ สอน ของ องค
สมเด็จ พระ สัมมา สัม พุทธ เจา ดาน การ บริหาร
คณะสงฆ ดาน การ ปกครอง ดาน การ ศึกษา
ด านการ สาธารณู ปการ ท าน ตั้ งใจ ปฏิ บัติ
หน าที่ ด วย ความ วิ ริ ยะ อุ ตสาหะ เต็ ม กำลั ง ความ
สามารถ ที่ จะ กระทำ ได เพื่ อ สนอง พระเดช
พระคุ ณ ที่ ทรง ยกย อง ให เกี ยรติ แต ง ตั้ งเป น
ผู ปกครอง วัด โพธิ สม ภ รณ ณ พระอาราม
แหงนี้
๘๐
อุปชฌาย … ผูทรง ธรรม


ใน ฐานะ พระ อุปชฌาย ผู ถือ กำเนิด
พระ สงฆ ฝาย ธุดงค กรรมฐาน ศิษยสาย พระ
อาจารย มั่น ภู ริ ทต ฺโต ทาน เปน พระ อุปชฌาย
ที่ เลิศ ดวย สติ ปญญา สืบสาน งาน พระ ศาสนา
อยาง มิ ยอทอ ตอ ความ เหน็ดเหนื่อย อดทน
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ตอสู เรียน รู และ ฝาฟน ทุกๆ
ย าง ก าว ที่ เ หยี ยบ เ ดิ น
เป น ไป เพื่ อ ปลด ปล อย
สรรพสัตว ให ล วง พ น
ห วง แห ง ความ ทุ กข
ในภพ ชาติ ปจจุบัน และ
อนาคตกาล สื บไป มี ข อ วั ตร ปฏิ บั ติ อั น น า
เคารพ เลื่อมใส เปน พระอริย สงฆ ผู เปน
แบบ อยาง ความ สงางาม ของ พระ สุ ปฏิปน โน
แหง สยาม ประเทศ
ราย ชื่ อ พระ เถรานุ เถระ ศิ ษย สาย
พระ อาจารย มั่ น ภู ริ ทตฺ โ ต ที่ ท าน เจ าคุ ณ
พระธรรมเ จดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โ ล ) เ ป น
พระอุปชฌาย
๘๒
หลวง ปู ออน าณ สิริ
วัด ปา นิ โคร ธารา ม
บานหนองบัว บาน ต.หมากหญา
อ. หนองวัวซอ จ.อุดรธานี
หลวง ปู ขาว อ นาล โย
วัด ถ้ำ กลอง เพล
ต. หนองบัว อ. เมือง
จ. หนองบัวลำภู
พระ ธรรม วิ สุทธิ มงคล
( หลวง ตาม หา บัว าณ สม ฺปนฺ โน)
วัด ปา บาน ตาด ต. บานตาด
อ. เมือง จ. อุดรธานี
๘๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
หลวง ปู พรหม จิร ปุฺโ
วัด ประ สิทธิ ธรรม
บาน ดง เย็น อ. บานดุง
จ. อุดรธานี
หลวง ปู หลุย จนฺ ทสา โร
วัด ถ้ำ ผา บิ้ง
บานนา แก ต. ผา บิ้ง
อ. วังสะพุง จ. เลย
หลวง ปู ฝน อาจา โร
วัดปาอุดมสมพร
ต.พรรณนา อ. พรรณนานิคม
จ. สกลนคร
๘๔
พระครู ปราโมทย ธรรม ธาดา
( หลวง ปู หลอด ป โมทิ โต )
วัด สิริ กม ลา วาส
ลาดพราว กรุงเทพฯ
หลวง ตา แตง ออน กลฺ ยาณ ธมฺ โม
วัด ปา โชค ไพศาล บานหนองนาหาร
ต. นา ซอ อ. วานรนิวาส
จ. สกลนคร
พระ สุ ธรรม คณาจารย
( หลวง ปู เหรียญ วร ลาโภ )
วัด อรัญ ญ บรรพต
อ.ศรีเชียงใหม จ. หนองคาย
๘๕
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
หลวง ปู หลา เขม ปตฺ โต
วัด บรรพต คีรี ( ภู จอ กอ )
ต. หนอง สูง ใต อ.หนอง สูง
จ. มุกดาหาร
พระ เทพ สังวร ญาณ
( หลวง ตา พวง สุขิน ฺทฺริ โย )
วัด ศรี ธร รมา ราม
อ. เมือง จ.ยโสธร
พระครู สัน ติว ร ญาณ
( หลวง ปู อ่ำ ธมฺ มกา โม )
วัด ปา เขา เขียว
อ.เนินมะปราง จ. พิษณุโลก
๘๖
หลวง ตา ทองคำ จา รุวณฺโณ
วัด โพธิ์ชัย มะนาว
ต. เหลา ใหญ
อ. กุ ฉิน า ราย ณ จ. กาฬสินธุ
พระ อาจารย ทูล ขิปฺปปฺโ
วัด ปา บาน คอ
ต.เขือ น้ำ อ.บาน ผือ
จ. อุดรธานี
หลวง ปู ฉลวย ส ุธมฺ โม
วัด ปา บา นว ไลย
ต.หนอง พลับ อ. หัวหิน
จ.ประจวบคีรีขันธ
๘๗
ท าน พระ อาจารย มั่ น ภู ริ ทตฺ โต
กล าว ถึ ง ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย (จู ม
พนฺ ธุ โล) ลู ก ศิ ษย ที่ ท าน รัก และ เมตตา มา
แตเบื้อง ตน จวบ จน สุดทาย แหง ชีวิต ของ ทาน
“ ตั้ งแต สมัย เ ป น สามเ ณร จู ม
อยูโนน อยู ใกล ชิด กับ เรา เปน สามเณร
ที่ โตกว าเพื่ อน มี นิ สัย เคารพ อ อนนอม
ยำเกรง เชื่อถอย ฟง คำ บอก งาย ใช เร็ว
และ สนใจ ตอ การ ศึกษา ”
หมายเหตุ คณะผูจัดทำกราบขอขมาตอพระเถรานุเถระทุกทาน
ซึ่งเปนสัทธิวิหาริก ของทานเจาคุณพระธรรมเจดีย ที่ไมอาจนำมาบันทึกไว
ไดหมดในที่นี้ ขอไดโปรดอโหสิกรรมในที่นี้ดวยเถิด
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
มหัศจรรย … ความ รัก


ใน ชวง เวลา หนึ่ง เมื่อ กวา ๑๐๐ ป
ที่ แล ว ณ สำนัก เรี ยน วัด เลี ยบ อ . เมื อง
จ.อุบลราชธานี อัน เปน ดิน แดน แหง ธรรม นับ
เปน วาสนา ของ สาม เณร จูม ที่ ได พาน พบพระ
อาจารย เสาร กนฺต สีโล และ พระ อาจารย มั่น
ภู ริ ทตฺ โต ผู ซึ่ ง มาก ด วย เมตตา กรุ ณา เต็ ม เป ยม
ดวย ปญญา ฌาน หยั่ง ลึก ใน พระ ธรรม ได พร่ำ
เพี ยร สั่ ง สอน ศิ ษย ผู ใฝ รู เพื่ อ หวั ง ถ ายทอด สรรพ
ความ รู แหง ธรรม อัน ไมมี ประมาณ ให กับ ศิษย
อัน เปน ที่รัก อยาง ไมรู เหน็ดเหนื่อย
ฝาย สาม เณร จูม เมื่อ ได รับ ความ รัก
ความ เมตตา จาก พระ อาจารย ใหญ ทั้ ง ๒
ทาน ก็ หมั่น ศึกษา ปฎิบัติ เรียน รู ขอ ธรรม ตางๆ
อัน พึ ง กระทำ ได โดย ไม ย อท อ จน สามารถ รู
และ เขาใจ เปน อยาง ดี ใน เรื่อง สมถ วิปสสนา
กรรมฐาน เบื้ อง ต น นั บ ว า ได พบ ธรรมะ อั น วิ เศษ
คือ ดวง ธรรม ภายใน จิต จาก พระ อาจารย
ใหญ ผู เปน ดั่ง บุพนิมิต แหง ชีวิต ที่ ดี งาม

๙๑
เครื่องใชประจำวัน ทานพระอาจารยมั่นฯ
ฝายสามเณรจม เมื่อได รับความรัก
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
วัน นี้ ที่ รอ คอย
พ . ศ . ๒๔๘๒



ดวย ความผูกพันระหวางพระอาจารย
กับลูกศิษย อยาง แนนแฟน แม วัน เวลา ผาน
มา เนิ่น นาน ผู เปน ศิษย ยัง จดจำ เรื่อง ราว ใน
อดี ต ซึ่ งยัง กระจ าง สว าง อยู กลาง ใจ ตราบ
จนถึง กาล ปจจุ บัน ครั้น เมื่อ ทาน พระ อา จาร ย
มั่นฯ จำ พรรษา อยู ทาง ภาค เหนือ ณ วัด เจดีย
วัดเจดียหลวง ในปจจุบัน
๙๒
หลวง วรวิหาร ทาน เจา คุณฯ จะ มี จดหมาย สง
ไป ถึง ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ ทุกๆ ป อยาง ตอ
เนื่อง ประมาณ ๓ - ๔
ฉบับ แต ก็ เงียบ หาย ไมมี
การ ติ ดต อ กลับ มา จาก
ทาน พระ อาจารย

เ มื่ อกาล และ
เวลา เป นใจ หลัง ออก
พรรษา พ . ศ . ๒๔๘๒
ทาน เจา คุณฯ จึง ได เดิน
ทาง ขึ้ น ภาค เหนื อ ด วย
ตนเอง เมื่อ ถึง จังหวัดเชียงใหม ก็ รีบ ตรง ไป ณ
วัด เจดี ย หลวง วรวิ หาร สถาน ที่ จำ พรรษา
ของ ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ วาง บริ ขาร เป น
ที่ เรี ยบร อย ก็ เดิ น ตรง เข าไป กราบ นมัสการ
๙๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
แทบเทา ทาน ผู มี พระคุณ สวนดาน ทาน พระ
อา จาร ย มั่นฯ ได ลวง รู ดวย วาระ จิต วา ศิษย ผู
เปน ที่รัก ยิ่ง ของ ทาน จะ เดิน ทาง มา พบ ทาน
จึงจัด เตรียม สถาน ที่ ไว รอ คอย ตอนรับ ทั้ง ผู
เปน พระอาจารยและ ผู เปนศิษย ตาง มี ความ
๙๔
ยินดี ปติ ยิ่ง นัก ก็ ดวย จาก กัน ไป นาน สนทนา
ปราศรัย ทักทาย สัก พัก ทาน เจา คุณฯ ก็ กราบ
เรียน จุด ประสงค ใน การ เดิน ทาง มา ครั้ง นี้

ฝ าย ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ ก็ ตอบ
รับ เพื่ อ ให สม กับ เจตนา รมย และ เพื่ อ ฉลอง
ศรัทธา ของ ผู เปน ศิษย “ จะ กลับ วัน ไหน กลับ
ด วย กั น ทุ กที เห็ น แต จดหมาย เล็ ก มา ก็ ไม กลั บ
นี้ จดหมาย ใหญ มา เอง คง ตอง กลับ แนนอน”
(จดหมาย ใหญ หมาย ถึ ง ท าน เจ า คุ ณ พระ
ธรรม เจ ดีย จูม พนฺธุโล ) ฝาย ลูก ศิษย ดีใจ ยิ่ง
นัก แลว กลาว วา “ เกลา ขอ อาราธนา นิมนต
พัก อยู กอน เกลา จะ เดิ น ทาง ลวง หนา กลับ
ไป กอน เพื่อ จัด เตรียม เสนาสนะ สถาน ที่พัก
ใหเรียบรอย แลว จะ สง คน มา รับ ทันที ”

๙๕
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พระ ธรรม เสนาบดี
พ . ศ . ๒๔๘๓ - ๒๔๘๕


ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม
พนฺ ธุ โล) ท าน เ ปรี ยบ เ สมื อน พระ ธรรม
เสนาบดี ของ ทาน พระ อาจารย มั่น ภู ริ ทตฺโ ต
พระอาจารยใหญ แหง สงฆ สาวก ของ พระ ผู มี
พระ ภาค เจ า ฝ าย วิ ป สสนา ธุ ระ แห ง ยุ ค รอย ต อ
กึ่ง พุทธกาล
พระ อาจารย มั่ น ภู ริ ทตฺ โ ต มาพำนั ก อยู
ณ ที่ วัด ปา โนน นิเวศน จ . อุดรธานี ดวย เหตุ วา
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) มี
ความ ประสงค จะ อยู ใกล ชิ ด เพื่ อ ขอ คำ แนะนำ
ใน การ ปฎิ บั ติ ทาง จิ ต อั น เป น แนวทาง ที่ ถู ก ต อง
และ เพื่ อ ความ อบอุ น ของ หมู คณะ เพราะ เวลา
นั้น ความ มั่นคง ของ คณะ ธรรม ยุต ไม คอย จะ ดี
๙๗
กุฏิหลวงปูมั่น วัดปาโนนนิเวศนอ.เมือง จ.อุดรธานี จำพรรษา พ.ศ. ๒๔๘๓ - ๒๔๘๔
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พระ เถระ ผูใหญ ฝาย กรรมฐาน ได ไป อยู คนละ
ทิ ศ ละ ทาง การก ระ ทบ กระทั่ ง ไม มั่ นคง ของ
คณะ มี มาก และ กำลั ง พระ ภิ กษุ สามเณร มี น อย
ที่ เป น เช น นี้ เพราะ ขาด หลั ก ยึ ดถื อ หมาย ถึ ง พระ
เถระ ผู ทรง คุ ณวุ ฒิ ที่ เป น แกน กลาง คื อ ท าน เจ า
(แถวหลัง) พระเทพเจติยาจารย(วิริยังคสิรินธโร), หลวงปูบัว สิริปุณโณ,
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน, (แถวกลาง) หลวงปูขาว อนาลโย, หลวงปูฝน อาจาโร,
หลวงปูกวา สุมโน, พระครูอุดมธรรมคุณ (ทองสุข สุจิตโต)
(แถวหนา) พระเทพสิทธาจารย(จันทรเขมิโย) , ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย(จูม พนฺธุโล)
๙๘
คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) ท าน เป น เจ า
คณะ พระ ผู ใหญ ก็ จริ ง แต ยั ง ไม สามารถ จะ รวม
กำลัง ของ พระ ภิกษุ สามเณร ที่ เปน พระ ปฏิบัติ
ได หาก สถานการณ เปน เชน นี้ ความ รอย หรอ
ของ พระ ภิกษุ สามเณร ก็ จะ มี มาก ยิ่ง ขึ้น อันจะ
เปนความ ออนแอ ของ หมู คณะ ได
๙๙
(นั่งแถวหลังจากซายไปขวา) หลวงปูฝน อาจาโร, หลวงปูขาว อนาลโย,
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย(จูม พนฺธุโล), หลวงปูออน ญาณสิริ, หลวงตามหาบัว
ญาณสัมปนโน, (นั่งแถวกลางจากซายไปขวา) หลวงปูจันทรเขมปตโต,
หลวงปูกงมา จิรปุญโญ,
(นั่งแถวหนาจากซายไปขวา) หลวงปูบัว สิริปุณโณหลวงปูออนสา สุขกาโร
ภาพนี้ถายใตตนพระศรีมหาโพธิ์ณ วัดโพธิสมภรณอ.เมือง จ.อุดรธานี
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ดัง นั้น พระ อาจารย มั่น ภู ริ ทตฺโ ต จึง
ได สละ เวลา ถึ ง ๓ ป ใน การ อยู พำนักที่ วัด
ป า โนน นิ เวศน จ . อุ ดรธานี หลัง จาก ที่ ท าน
พระอาจารย มั่นฯ อยู ที่ นี้ แลว พระ เถรานุเถระ
ต าง ก็ พา กั น เดิ น ทาง มา เพื่ อ ศึ กษา ธรรม ปฏิ บั ติ
เปน เหตุ ให เกิด พลัง คณะ สงฆ ขึ้น อนึ่งเพราะ
(นั่งแถวหนาจากขวาไปซาย) หลวงปูออน ญาณสิริ, หลวงปูบุญมา จิตเปโม,
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย(จูม พนฺธุโล), หลวงปูขาว อนาลโย, หลวงปูเทสกเทสรังสี
(ยืนแถวหลังจากขวาไปซาย) หลวงปูจันทรเขมปตโต, หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน,
หลวงปูพระครูบริหารคณานุกิจ, หลวงปูพระธรรมไตรโลกาจารย, หลวงปูพระศรีรัตนวิมล,
หลวงปูออนสี สุเมโธ, ภาพนี้ถายเมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๓
๑๐๐
พระ เถรานุ เถระ เหล า นี้ เป น ที่ เลื่ อมใส ของ
พระ ภิกษุ สามเณร และอุบาสก อุบาสิกา เปน
อันมาก เมื่อ พระ เถรานุเถระ มา รวม กัน มาก
ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ ก็ ให แยก ยาย กัน ออก
ไป อยู แหง ละ ๕ รูป ๑๐ รูป ถึง เวลา อัน ควร
พระ เถรานุ เถระ เหล า นี้ ก็ เข าไป อยู ศึ กษา ธรรม
ปฏิ บั ติ เป น ครั้ ง คราว และ ก็ ได รั บ ประโยชน อย าง
๑๐๑
ครูบาอาจารยพระปากรรมฐาน สานุศิษยหลวงปูมั่น ภูริทตฺโต
รวมกันถายภาพ ณ วัดศรีเมือง อ.เมือง จ.หนองคาย
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
มาก ทั้ ง ด าน จิ ตใจ และ ปฏิ ปทา จน เป นต น เหตุ ให
เกิ ด วั ด ป า ขึ้ น อี ก นั บ เป น ร อยๆ วั ด อั น เป น สถาน ที่
ปฏิบัติ ธรรม ที่ ทาน พระ เถรานุเถระ ได มา ศึกษา
ธรรม จาก ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ นั่นเอง

ฉะนั้ น การ พำนักอยู ของ ท าน พระ
อาจาร ย มั่ นฯ ๓ ป ที่ จังหวัด อุ ดรธานี จึ ง
ถื อว า เป นการ ฟ นฟู คณะ ธรรม ยุ ต ครั้ ง ใหญ
ใน ภาค ตะวัน ออก เฉี ยง เหนื อ ( อี สาน ) โดย
เฉพาะ จังหวัด อุดรธานี หนองคาย นครพนม
เปนตน พลัง แหงคณะ สงฆ ธรรมยุต ปรากฏ
เด น ชัด ขึ้ น ตาม ลำดับ จนถึ ง กับ พระ ปฏิ บัติ
สาย ทาน พระอา จาร ย มั่นฯ จำตอง รับ หนาที่
ฝ าย ปกครอง เป น เจ า คณะ โดยยึ ดถื อข อ
ปฏิบัติ อัน เปน ปฏิปทา ของ ทาน พระ อา จาร ย
มั่นฯ ถึง แม จะ ตอง มาบ ริ หาร หมู คณะ ฝาย
๑๐๒
ปกครอง ก็ยัง ได รับ ความ เชื่อ ถือ จาก มหาชน
เปนอยาง มาก อันจะ เกิด ประโยชน ขึ้น อยาง
ใหญ หลวง แก คณะ สงฆนี้ อาจ กล าว ได ว า
ภาค ตะวั น ออก เฉี ยง เหนื อ ( ภาค อี สาน ) เป นขุ ม
กำลั ง พระธรรมยุ ต อั นดั บ หนึ่ ง ของ ประเทศไทย
๑๐๓
(รูปนั่งจากซายไปขวา) พระครูสิริสารสุธี (จันทรศรี จนฺททีโป) ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล) และพระเถระครูสอนพระปริยัติธรรม วัดโพธิสมภรณ
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
เป นมู ลเหตุ ที่ ทำให ท านพระ อา จาร ย มั่ นฯ ยอม
กลับ จาก เชียงใหม ตาม คำ อาราธนา ของ ทาน
เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) นั้น เอง

ทั้ งนี้ ต อง ระลึ ก ถึ ง พระคุ ณ ของ ท าน
เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) ที่ มี
สายตา อั น ยาว ไกล เพื่ อ หมู คณะ มิ ใช เพี ยง เพื่ อ
ตัว เอง เพียรพยายาม อยาง ยิ่ง เปน เวลา หลาย
ป กวา จะ อาราธนา ใหทา นพ ระ อา จาร ย มั่นฯ
กลับ ภาค อีสาน ได “ ลบ ไม ศูนย ” คือ ความ
ดี งาม และ ความ เห็ น ประโยชน แก ส วน รวม
ความ ประเสริ ฐ เลิ ศ ยิ่ ง แห ง ความ บริ สุ ทธิ์ ใจ
แก หมู คณะ ภาค อีสาน ที่ จะ ตอง จารึก ไว นี้
เอง คือ คำ วา “ ลบ ไม ศูนย ” ของ ท าน เจา
คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล )

วิถี แหง สัตบุรุษ


คราใด ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย (จู ม
พนฺธุโล ) ได รับ ขาว ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ พัก
อยู สถาน ที่ ใด แม น อยู เสนาสนะ ที่ เดิ น ทาง ยาก
ลำบาก ทาน เจา คุ ณฯ ก็ จะ พยายาม เดิน ทาง
ไป นมัสการ อยู เปน นิตย เพื่อ รับ ฟง โอวาท อยู
เสมอ
๑๐๔
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทั้ ง เป น ผู นำ ของ คณะสงฆ สามเณร
ตลอด ทั้ง คฤหัสถ ให ได รับ โอวาท และ ให ได
บำเพ็ ญ บุ ญ กุ ศล กับ ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ
ทาน เจา คุณฯ ยัง ได ปวารณา ตัว เปน ผูรับ ใช
ถวาย งาน ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ ทุ ก กรณี และ
โดย เฉพาะการ บรรพชา อุปสมบท ใหแก ผู ที่
ตองการ จะ เขา มา สู คณะ ธรรม ยุต

เมื่ อ ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ ต องการ
ใช หรือ จะ ให ไป ใน สถาน ที่ ใด ใกล หรือ ไกล ไม
วายาก หรือ งาย ทาน เจา คุณฯ ก็ เรง รีบ เดิน ทาง
เพื่อ ถวาย การ รับ ใช ตอ ทาน ผู มี พระคุณ และ
เมื่ อ มี งาน สำคั ญ เกิ ด ขึ้ น ภายใน วั ด โพธิ สม ภ รณ
หาก เห็ น ว า ไม เป นการ รบกวน ท าน พระ อา จาร ย
มั่นฯ ให ลำบาก จน เกิน ไป ทาน เจา คุณฯ ก็ จะ
เดิน ทาง ไปกราบ นิมนต ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ
ดวย ตนเอง เพื่อ ให มา รวม ใน งาน
เคารพ เชื่อ ฟง


ถึ ง แม ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย
(จูม พนฺธุโล ) ดำรง สมณศักดิ์ ที่ สูง กวา ทาน
พระอาจาร ย มั่ นฯ สัก ปาน ใด แต ท าน เจ า
คุณฯ หา ได ลืม บุญ คุณ ของ ทาน พระ อา จาร ย
มั่นฯ ยัง คง ใหความ เคารพ ยำเกรง ออนนอม
ถอม ตน เชื่อ ถอย ฟง คำ สนใจ ตอ การ รับ ฟง
๑๐๖
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
โอวาท อยู เชน เดิม ทาน ไม เคย ลบหลู ดู หมิ่น
ลวง เกิน ตอ ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ แมแตนอย
เมื่อ เขาไป พบ ทาน พระ อา จาร ย มั่นฯ ก็ ทำตน
เยี่ยงศิษย อยูเสมอ ไม แสดง ทาที ความ เปน
ผูมีสมณศักดิ์ ผู สูง ผู ฉลาด ให ปราก ฎ เกิน กวา
ทาน พระอาจารย มั่นฯ

ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย (จู ม
พนฺ ธุ โล) แห ง วัด โพธิ สม ภ รณ จึ งเ ป น
เสมือนสัญลักษณ แหง ความ กตัญ.ู

ท าน เ จ า คุ ณ พระ อุ ดม ญาณ โมลี
(จั นทร ศรี จนฺ ท ที โป ) เจ า อาวาส วั ด โพธิ สม ภรณ
(รู ปป จจุ บั น ) กล าว ยกย อง อดี ต เจ า อาวาส ท าน
เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) วา “เปน
เลิศ ดาน ความ กตัญtู กตเวที ”

ยอด กตัญู


“ สัตวทั้ง ปวง ทั้ง ที่ เปน คน หนุม คน เกง
ทั้ง ที่ เปน คน พาล และ บัณฑิต ทั้ง ที่ มั่งมี และ
ยากจน ล วน แต ก็ มี ความ ตาย เป น ที่ ไป ใน เบื้ อง
หนา เปรียบ เสมือน ภาชนะ ดิน ที่ ชาง หมอ ปน
แลว ทั้ง เล็ก ทั้ง ใหญ ทั้ง ที่ สุก แลว และ ยัง ดิบ
ลวน แต มี การ แตกดับ ทำลาย เปน ที่สุด ฉันใด
๑๐๘
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ชี วิ ต แห ง สั ตว ทั้ ง หลาย ก็ มี ความ ตาย เป น เบื้ อง
หนา ฉัน นั้น ”
กาล เวลา ลวง เลย มา พรอม กับ สังขาร
ของ ท าน พระ อา จาร ย มั่ นฯ ก็ เริ่ ม ชราภาพ
กำลัง เคลื่อน เขา สู วง โคจร แหง ความ แตกดับ
อยู ทุก ขณะ . . เปรียบ เสมือน ภาชนะ ดิน … .
หลีก เลี่ยง ไม ได อัน เปน ไป ตา มกฏ ไตรลักษณ
ทาน เจา คุณฯ พยายาม ใช เวลา ทุก นาที ให มี
คา มาก ที่สุด ถวาย กา รอุปฐาก ดูแล อยาง ใกล
ชิด ทั้ง กลาง วัน และ กลาง คืน ไม ยอม ออก หาง
เพราะ ไม อาจ ล วง รู ได ว า ลม หายใจ ครั้ ง สุ ดท าย
ของ ทาน ผู มี คุณ จะ เกิด ขึ้น ณ วินาที ใด

ใน ที่สุด ทาน เจา คุณฯ ได พบ สัจธรรม
อัน เปน ความ จริง วา “ ทุ ก ชี วิ ต มี ความ ตาย
เป น เบื้อง หนา มี เวลา อัน จำกัด ” ความ
๑๑๐
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) วัด โพธิ สม ภ รณ
ประธาน จัด งาน ถวาย เพลิง ศพ ทาน พระ อาจารยมั่น ภู ริ ทต ฺโต
ทาน พระ อาจารย
หลวงตามหาบัว
ญาณสัมปนโน
ผูติดตาม
ทานพระอาจารยมั่นฯ
จนถึงวันมรณภาพ
ตาย นี้ มี อิทธิพล ยิ่ง ใหญ ไมมี ใคร สามารถ
ต านทาน ต อสู ได แม แต คน เดี ยว และ แล ว
ทาน พระ อาจารย มั่น ภู ริ ทต ฺโต ได ละ สังขาร
อัน ไมมี แกน สาร ดวย ความ สงบ มิได จาก ไป
ดวย ความ อางวาง โดด เดี่ยว แม ลม หายใจ
ครั้ง สุดทาย ขาง กาย ของ ทาน มิ เคย ปราศจาก
ศิษย ที่ ทาน รัก และ เมตตามา แต เยาว วัย อยาง
ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล) แล ว
ทาน เจา คุณฯ ก็ เขา กราบ สังขาร แสดง ความ
กตัญ.ู ตอ ทาน ผู มี คุณ บัดนี้ ทาน เจาคุณฯ
งานถวายพระเพลิงศพองคหลวงปูมั่น ภูริทตฺโต ณ วัดปาสุทธาวาส จ.สกลนคร
วันอังคารที่ ๓๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ( ขึ้น ๑๓ ค่ำ เดือน ๓ ปขาล )
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ได ทดแทน บุ ญ คุ ณ อย างที่ สุ ดแล ว แม ใน
อดีต ก็ พยายาม ทุก วิถี ทาง ที่ จะ ทดแทน บุญ
คุณทุกครั้ง เมื่อ มี โอกาส จนถึง วินาที สุดทาย

ใน ที่ ประชุ ม มี มติ ให ท าน เจ า คุ ณ
พระธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) เป น ประธาน ใน การ
ดำเนิ น การ จั ด งาน ประชุ ม เพลิ ง ศพ ตลอด เก็ บอั ฐิ
จึ ง เป น โอกาส ครั้ ง สำคั ญ และ ครั้ ง สุ ดท าย ที่ ท าน
เจ า คุ ณฯ จะ ได แสดง ความ จงรั ก ภั กดี ตลอด จน
ความ กตั ญ.ู กตเวที รั บ ภาระ ธุ ระมาปฏิ บั ติ ด วย
ความ วิริยะ อุตสาหะ ไมยอทอ ตอ ความยาก
ลำบาก เพื่อ ตอบ สนอง พระ เดช พระคุณ อยาง
ดี ที่ สุ ด ต อ ท าน พระอาจารย มั่ น ภู ริ ทตฺ โต ผู
เปน ดั่ง บุพนิมิต แหง ชีวิต ดี งาม อันหมายถึง
เครื่ องหมาย เบื้ อง ต น ของ การ มี วิ ถี ชี วิ ต ที่
ประเสริฐ วิถี ชีวิต ที่ ดี งาม จน กาล ปจจุบัน

๑๑๔
เปน อันวา วัน ประชุม เพลิง ศพ ตลอด
เก็บ อัฐิ เปน ไป อยาง สม เกียรติ ถือวา เปน วัน
ประวัติ ศาสตรแห ง วงการ พระพุ ทธ ศาสนา
ได บรรลุ ความ สำเร็จ สม ประสงค ทุก ประการ
ดวย พลัง ความ ศรัทธาของ ทุก คน ที่ มี ตอ ทาน
พระ อา จาร ย มั่ นฯ อย าง เป ยม ล น และ ที่ สำคั ญ
ภาพ เหตุการณ ที่ หา ดู ไม ได อีก แลว เปน ภาพ ที่
ประทับ ใจ แสดง ถึง อานุภาพ ความ รัก ความ
ผู กพัน ระหว างพระ อาจารย กับศิ ษย โดย
เฉพาะ ผู เปน ศิษย ได แสดง พลัง ความ เปน ยอด
กตั ญ.ู จน นาที สุ ดท าย ดั่ ง เป น ที่ ปรากฏ ใน หมู
ผู มา รวม งาน ถึงความกตัญtูกตเวทีของ
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล )
๑๑๕
คำ สดุดี พระคุณ


ท าน เจ า คุ ณ พระ ธรรม เจดี ย ( จู ม
พนฺ ธุ โล) เป น พระ เถรานุ เถระ ผู มี บุ ญ บารมี
วาสนา สู ง พร อมด วยคุ ณธรรม อี ก รู ป หนึ่ ง ใน ยุ ค
รัตนโกสินทร เปน ที่ ยกยอง นับถือ ของ บรรดา
ศิ ษยานุ ศิ ษย ท าน เจ า คุ ณฯ ได รั บการยกย องว า
เป น “ ปู ชารห บุ คคล” อั นหมายถึ ง บุ คคล ที่ หา
ผู เปรียบ เสมือน มิได
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ลำดับ คำ สดุดี

๑ . ธี โร …
มี ปญญา เปน เครื่อง ทรง จำ
๒ . ปtฺโtฺ …
มี ปญญา ทั้ง โลกีย ะ และ
โลกุตระ
๓ . พหุ สฺ สุ โต …
เปน พหุ สูต ทั้ง ดาน ปริยัติ -
ปฏิบัติ - ปฏิเวธ
๔ . โธรยฺโห . .
ยึด มั่น ใน คันธ ธุระ และ
วิปสสนา ธุระ
๕ . สีล วา . .
เปน ผู มี ศีล วัตร อัน ดี งาม
๑๑๘
๖ . วต วนฺ โต . .
ทรง ธุดงค คุณ
๗ . อริ โย …
ไกล จาก กิเลส อยาง หยาบ
อยาง กลาง อยาง ละเอียด
๘ . สุ เมโธ . .
ประกอบ ดวย ปญญา ทั้ง ๔
คือ สุ ตมย - จินต ามย -
ว วัต ถาน - และ อภิ สมย ปญญา
๙ . ตาทิโส . .
มี ความ มั่นคง ใน พระ
รัตนตรัย และ ทาน ศีล ภาวนา
๑๐ . สปฺ ปุ ริโส . .
เปน สัตบุรุษ คือ มี ทา ทา ง
สงบเสงี่ยม เปน สงา งาม
๑๑๙
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
อยู ทุก ขณะ การ เคลื่อนไหว
อิริยาบถ มี ความ หนัก แนน
มั่นคง

นี้ คื อ คุ ณสมบั ติ ของ บั ณฑิ ต ผู มี ป ญญา
โดย แทจริง และ เหมาะ สม กับ ทาน เจา คุณฯ
ผู เปน ครู อาจารย อัน บรรดา ศิษยานุศิษย ทั้ง
ปวง ยอมรั บ บู ชา มา โดย ตลอด จน กระทั่ ง ชน รุ น
หลัง เพราะ คุณ งาม ความ ดี ของ ทาน เจา คุณฯ
ที่ ได กระทำ มา ตั้งแต เบื้อง ตน ทามกลาง และ
บั้นปลาย

๑๒๐
ปฏิบัติ บูชา


พระ ผู มี พระ ภาค เจ า ทรง ตรัส ว า
“ปฏิบัติ บูชา เปน บูชา อยาง เลิศ สูงสุด ” ใน
ฐานะ พระผู สื บสาย ศากยะ แห ง องค พระพุ ทธะ
ท าน เจ า คุ ณธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) ได
พยายาม มุง มั่น ทุมเท จิตใจ ให กับ การ ปฏิบัติ
วิ ป สสนา กรรมฐาน เพี ยร พยายาม กระทำ อย าง
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
สม่ ำเสมอ มิ ย อท อ ต อ ความ ยาก ลำบาก อดทน
อด กลั้น อยาง ยิ่งยวด มี ความ เพียรอยาง นา
อัศจรรย สม กับ นาม ฉายา ของ ทาน “ พนฺธุโล
ภิ กขุ ” อั นมี ความหมายเป นมงคล ว า ผู ปรารภ
ความ เพียร ทาน จึง กลาว วา

“ จำเดิ ม แต ได บรรพชา มา เบื้ อง ต น
ความ เลื่ อมใส ใน ข อ วัตร ปฏิ บัติ ของ ตน ก็ ไม
มาก นั ก . . พอได รั บ โอวาท จาก ครู และ อาจารย
ทาน ได แนะนำ สั่ง สอน ธรรม วินัย ๘ เปน ขอ
วั ตร อั นตรง แล ว ก็ เกิ ด ความ เลื่ อมใส หนั ก แน น
ขึ้น ใน คำ สอน ของ พระ สัมมา สัม พุทธ เจา โดย
ลำดับ ทั้ ง ยัง ได ศึ กษา ทราบ อรรถ และ ธรรม
แหง ขอ ปฏิบัติ นั้น ๆ ยิ่ง เกิด ปติ ปราโมทย มาก
ขึ้น อีก พระ ธรรม ที่ พระพุทธ องค ตรัส ดีแลว
พึง พอใจ ทุก ขอ เหตุ วา … ไม วิปริต เปน สัน
๑๒๒
ทิ ฐิ ก ธรรม เป น อกา ลิ ก ธรรม
และ เปน นิยยานิ ก ธรรม
นำ สัตว ผู ปฏิบัติ ตาม ให
พ น จาก กอง ทุ กข ได
จริง

เมื่ อ เป น เช น
นี้ จึ ง ได มอบ กาย
ถวาย ชี วิ ต น อม เป น
ทาส แห ง การ ปฏิ บั ติ
ตามความ สามารถ ที่ จะ ทำได
พยายาม ชำระ กาย วาจา ของ ตน ไม ให เป น
ไป เพื่อ เบียดเบียน ตน และ ผู อื่น จึง เปน เหตุ
ปลอดภัย และ เวร นั้นๆ นับ ได วา รับ ความ สงบ
ใจ ซึ่ ง เกิ ด จาก ข อ ปฏิ บั ติ ที่ ประพฤติ มา แล ว เป น
อานิสงส”
๑๒๓
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ขอ วัตร ปฏิบัติ
ใน ชีวิต ประจำ วัน


ข อ วัตร ปฏิ บัติ อัน เป น อาจิ ณ วัตร ใน
แตละ วัน ของ ทาน เปน ไป อยาง สม่ำเสมอ นา
เคารพ เลื่อมใส ยิ่ง
ตื่น นอน เชา ตีี ๓
- ขึ้ น สู ทาง จงกรม เดิ น จงกรม ก อน ออก
บิณฑบาต ฉัน มื้อ เดียว คือ ฉัน เชา โดย การ ตัก
อาหาร ใส บาตร แต พอ ฉัน เมื่อ ฉัน เสร็จ ลง พระ
อุโบสถ ทำวัตร เชา ทำวัตร เชา เสร็จ กลับ กุฏิ
เพื่อ บำเพ็ญ ความ เพียร ตอ เดิน จงกรม อยู บน
เฉลียง หนา กุฏิ

เวลา ๑๑.๐๐ น .
- นั่ง สมาธิ เจริญ กรรมฐาน และ จำ วัตร
เวลา ๑๔.๐๐ น .
- ออก บำเพ็ ญ ศาสน กิ จ ภายใน พระ
อาราม ตรวจ เยี่ยม ให กำลัง ใจ ครู ผู สอน และ
พระ ภิกษุ สงฆ สามเณร ณ สำนัก เรียน
๑๒๕
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)

ท าน เจ า คุ ณฯ เมื่ อ ลงมื อ ทำ สิ่ ง ใด
จะ ทำ สม่ ำเสมอ ตรง ต อ เวลา อาทิ เช น ลง
พระอุ โบสถ ทำวัตร เช า - ทำวัตร เย็ น ปฏิ บัติ
ทางจิ ต ท านเจ าคุ ณฯ ให เหตุ ผล ว าการ ทำ
อะไร ตรง เวลา ทำให การ ดำเนิ น ทุ ก อย าง เป น ไป
ดวย ดี และ เนน เรื่อง การ ซอน ผา สังฆาฏิ เขา สู
โคจร คาม สำคัญ มาก ( ศิษย สาย พระ อาจารย
๑๒๖
่ ่
มั่นฯ ตอง ทำ ตาม) ทาน เจา คุณฯ ปฏิบัติ อยาง
เคร งครั ด ตาม คำ สอน ของ พระ ผู มี พระภาคเจ า
และ ปฏิบัติ ตาม รอย ปฏิ ทา ของ ทาน อา จาร ย
มั่นฯ จวบจน วัน อวสาน แหง ชีวิต

๑๒๗
หลวงปูมั่น ภูริทตฺโต, หลวงปูหลุย จันทสาโร,
หลวงปูขาว อนาลโย, หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ปฏิปทา
ทาน เปน พระ อริย สงฆ ที่ มี จริยา วัตร
งดงาม เพียร พยายาม มุง มั่น ดำเนิน รอย ตาม
วิถี ธรรม อัน ประเสริฐ ที่ พระ ผู มี พระ ภาค เจา
ทรง วาง รากฐาน ไว ด วย ตระหนั ก ใน หน าที่ ของ
ชาว ศากยะ ผู สื บทอด อุ ดมการณ อั น ศั กดิ์ สิ ทธิ์
และ ใน ฐานะ ที่ ท าน เป น ทายาท ผู สื บทอด
อิ งอาศั ย เนต ติ แห ง ธรรม คื อ ฉาย แววความ เป น
พระ อาจารย มั่น ภู ริ ทตฺโ ต ผู เปน ครู จน ลุ มา
ถึ ง ผู เป น ศิ ษย รั บ ข อ ปฏิ บั ติ อั น เป น ปฏิ ปทา และ
หลัก ธรรม มา แต เบื้อง ตน ตลอด ระยะ เวลา
๖๓ ป ท าน เพี ยร พยายาม ประพฤติ ปฏิ บัติ
เร งบำเพ็ ญ บารมี อย าง ไม ยิ่ ง หย อน ก็ เพื่ อ
๑๒๙
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย(จูม พนฺธุโล) ติดตามสมเด็จพระมหาวีรวงศ(อวน ติสโส)
วัดบรมนิวาส ไปปลูกตนพระศรีมหาโพธิ์ณ วัดพระธาตุพนม ในป พ.ศ. ๒๔๘๖
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ความ พน ทุกข บริกรรม ภาวนา ดวย บท พุทโธ
ใสใจ ใน ขอ ปฏิบัติ ธุดงค วัตร อยาง เครงครัด มี
ความ เจริญ กาวหนา มา โดย ลำดับ จวบจน วัน
สุดทาย แหง ชีวิต
๑ . บิณฑบาต เปน วัตร
๒ . ฉั น ใน บาตร เป น วั ตร ( งด เว น ภาชนะ
ที่ สอง )
๓ . ฉัน ภัตตาหาร มื้อ เดียว เปน วัตร
๔ . ไม รับ อาหาร ตาม สง ภาย หลัง เปนวัตร
๕ . ครอง ผา ๓ ผืน เปน วัตร ( ผา ไตร จีวร)
๖ . ถือ ผา บัง สกุล เปน วัตร
๗ . เจริญภาวนา เปน วัตร
๘. อยูปา เปน วัตร (ถือ ธุดงค )
( ธุ ดงค วัตร ข อ อื่ น ๆ ท าน สมาทาน
ปฏิบัติ เปน บาง สมัย )
๑๓๐

ธรรม ที่ ได …
กับ กาล เวลา ที่ ผาน ไป


ธรรมะ ของ สั ตบุ รุษ ที่ ฝาก ไว กับ กาล
เวลา มากกวา ๔๗ ป เปน สภาวะ ธรรม ที่ ไร
เสียง ปราศจาก สังขาร ที่สงางามของ ผู แสดง
ธรรม แต ทุ ก บท ยัง คมคาย ลึ ก ซึ้ ง ชัดเจน
ถ ายทอด ตรง ประเด็ น ถึ ง แก น ธรรม เป น ธรรมะ
ที่ ศักดิ์สิ ทธิ์ ยัง ทรง คุ ณค า ตลอด กาล เป น
อมตะ ธรรม เปน ธรรม ที่ ไมมี วัน ตาย

๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๑๓๒
อัต ตมน ปฏิบัติ
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย
สมัย เมื่อ เปน พระ เทพ กวี
เจา คณะ มณฑล อุดร
วัด โพธิ สม ภ รณ จังหวัด อุดรธานี
ลง ใน หนังสือ ที่ ระลึก ใน งาน ผูก พัทธสีมา
และ ฉลอง พระ อุโบสถ วัด สุ ปฏ นา ราม
จังหวัด อุบลราชธานี พ . ศ . ๒๔๗๙

๑๓๓
เ นื่ อง ใ น ง า น ผู ก พั ทธ สี มา วั ด
สุปฏนาราม จ . อุบลราชธานี พระ เดช พระคุณ
เจา คุณ พระ พรหม มุนี เจา คณะ รอง หน กลาง
และ ผู บัญชาการ คณะ มณฑล นครราชสี มา
มี ความ ประสงค จะ ให เขี ยน เรื ่ อง ข อ ปฏิ บั ติ ของ
ตน ที่ ได ประพฤติ มา ตั้ งแต วัน บรรพชา และ
อุ ปสมบท จนถึ ง บัดนี้ ว า ธรรม ข อ ไหน ซึ่ ง ตน
พอใจ มาก ดังนี้

จำเดิม แต ได บรรพชา มา เปน เบื้อง ตน
ความ เลื่ อมใส ใน ข อ วัตร ปฏิ บัติ ของ ตน ก็ ไม
มาก นัก พอได รับ โอวาท จาก ครู และ อาจารย
ทาน ได แนะนำ สั่ง สอน ธรรม วินัย ซึ่ง เปน ขอ
ปฏิบัติ อันต รง แลว ก็ เกิด ความ เลื่อมใส หนัก
แนน ขึ้น ใน คำ สอน ของ พระ สัมมา สัม พุทธ เจา
มา โดย ลำดับ ทั้ง ได ศึกษา เลา เรียน พระ ปริยัติ
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๑๓๔
ธรรม ซึ่ ง เป น เหตุ หยั่ ง ทราบ อรรถ และ ธรรม ของ
ขอ ปฏิบัติ นั้นๆ ยิ่ง เกิด ปติ ปราโมทย มาก ขึ้น
พระ ธรรม ที่ พระองค ตรัส ดีแลว พอใจ ทุก ขอ
เหตุ วา ไม วิปริต เปน ทิฏฐิ ก ธรรม ( ธรรม ที่ ตอง
ปฏิบัติ ) เปน อกา ลิ กธรรม ( ธรรม ที่ ผู ปฏิบัติ ไม
ขึ้น อยู ดวย กาล เวลา ) และ เปน นิยยานิ ก ธรรม
( ธรรม ไม เป น ที่ ตั้ ง แห ง ความ เสื่ อม สามารถ
ทำให หลุด พน ได ) นำ สัตว ผู ปฏิบัติ ตาม ให พน
จาก กอง ทุกขได จริง

เมื่ อ เป น เช น นี้ จึ ง ได น อม กาย ถวาย ชี วิ ต
ยอม เปน ทาส ปฏิบัติ ตาม ความ สามารถ ที่ จะ
ทำได พยายาม ชำระ กาย วาจา ของ ตน ไม ให
เปน ไป เพื่อ เบียดเบียน ตน และ ผู อื่น จึง เปน
เหตุ ปลอด จาก ภัย และ เวร นั้นๆ นับ วา ได รับ
ความ สงบ ใจ ซึ่ง เกิด จาก ขอ ปฏิบัติ ที่ ประพฤติ
๑๓๕
มา แลว เปน อานิสงส ผล เบื้อง หนา แต นั้น ก็ได
ฝกหัด ใจ ของ ตน เทา ที่ จะ ทำได ธรรมดา วา จิต
เป น ธรรมชาติ กวั ด แกว ง ดิ้ นรน กระ สั บ กระส าย
แส ไป ตาม อารมณ ที่ ใคร มี เบญจกามคุ ณ
(กามคุ ณ ๕ ) เป นต น แม ถึ ง อย าง นั้ น ก็ ได มี
ทมะ ธรรม ( การ ฝกฝน ธรรม ) ขม ขี่จิต ไว ไม ให
ยินดี ยินราย ไป ตาม อา รมณ นั้นๆ พรอม ทั้ง มี
สติ ประ คอง และ ยกย อง จิ ต ตาม อนุ รู ป ( สมควร)
สมัย นับ วา ได รับ ผล คือ จิต สงบ จา กนิว รณ
ธรรม ชั่วคราว เปน อาทิ บาง และ เสีย บาง ตาม
วิ สั ย ของ ปุ ถุ ชน เท า ที่ ได ทำ มา จั ด ว า ไม เสี ย ผล
ที่ อธิษฐาน ไว ใน บุรพ ภาค ( ที่มา ของ ความ รู )

ต อ จาก นั้ น ก็ ได บาก บั่ น ทำ จิ ต ของ
ตน ให รู เทา ทัน สภาวะ ธร รม นั้นๆ เพื่อ ปองกัน
ไม ให ตื่น เตน ไป ใน โลกธรรม * ซึ่ง เปน ไป ตาม
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
คติธรรม ดา แต วา ระงับ ได ใน บาง ขณะ บาง
สมัย เชน ความ รัก และ ความ ชัง ซึ่ง เปน ธรรม
คู กัน เปนตน ยัง ปรากฏ มี อยู ใน ตน เสมอ ถึง
ดัง นั้ น ก็ มี ปรี ชา ทราบ อยู เนื่ อง นิ ตย ว า เป น
โลกี ย ธรรม นำ สั ตว ให ท อง เที่ ยว อยู ใน สั งสารวั ฏ
เมื่อเปน เชน นี้ จึง ได ฝกหัด และ พยายาม ถอน
ตน ออก จาก ธรรม เชน นั้น ตาม ความ สามารถ
เทา ที่ จะ ทำได รูสึก วา สบาย กาย และ ใจ อัน
แทจริง ซึ่ง เกิด จาก ขอ ปฏิบัติ ใน การ ละวาง
และ การ บำเพ็ญ นั้น เปน ครั้ง เปน คราว ดังนั้น
๑๓๖
โลกธรรม * พจนานุกรม พุทธ ศาสตร ฉบับ ประมวล ธรรม พระ พรหม
คุณา ภ รณ ( ป . อ . ป ยุตฺ โต ) พระ ธรรม ปฎก ( ประยุทธ ป ยุตฺ โต )
[ ๒๙๖ ] โลกธรรม ๘ ( ธรรมดา ของ โลก , เรื่ อง ของ โลก , ความ เป น ไป ตาม
คติ ธรรม ดา ซึ่ ง หมุ นเวี ยน มา หา สั ตว โลก และ สั ตวโลก ก็ หมุ นเวี ยน ตาม
มัน ไป ) ๑ . ลาภ ( ได ลาภ , มี ลาภ ) ๒ . อ ลาภ ( เสื่อม ลาภ , สูญ เสีย )
๓ . ยส ( ได ยศ , มี ยศ ) ๔ . อยส ( เสื่อม ยศ ) ๕ . นินทา ( ติ เตียน )
๖. ปสํ สา ( สรรเสริญ ) ๗ . สุข ( ความ สุข ) ๘ . ทุกข ( ความ ทุกข )
โลกธรรม * พจนานุกรม พุทธ ศาสตร ฉบับ ประมวล ธรรม พระ พรหม
ธรรม ของ พระ ผู มี พระ ภาค เจ า คื อ ไตรสิ กขา จั ด
ได ชื่อ วา เปน ของ มี สาระ นำ ผู ประพฤติ ตาม ให
ไดรับ ผล คือ ความ สุขใจ ไม มาก ก็ นอย
สรุ ป ความ ว า พอใจ และ ยิ นดี อย าง
ยิ่ง ใน “ ความ สงบ ” เปน ที่ ตั้ง ดังนี้ แลฯ


๑๓๗
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ทุก ชีวิต มี
ความ ตาย เปน เบื้อง หนา


พระพุทธ ศาสน สุภาษิต . . . วา

“ ดู กร ภิ กษุ ทั้ง หลาย ! ร างกาย นี้
เปน เหมือน เรือน ซึ่ง สราง ดวย โครง กระดูก มี
หนัง และ เลือด เปน เครื่อง ฉาบ ทา ที่ มอง เห็น
เปลงปลั่ง ผุ ดผาด นั้น เป น แต เพียง ผิ วหนัง
เทานั้น เหมือน มอง เห็น ความ งาม แหง หีบ ศพ
อัน วิจิตร ตระการ ตา ผู ไมรู ก็ ติด ใน หีบ ศพ นั้น
แต ผู รู เมื่อ ทราบ วา เปน หีบ ศพ แม ภายนอก
จะ วิ จิ ตร ตระการ ตา เพี ยง ไร ก็ หา พอใจ ยิ นดี ไม
เพราะ ทราบ ชั ด ว า ภายใน แห ง หี บ อั น สวยงาม
นั้น มี สิ่ง ปฏิกูล พึง รังเกียจ ”

และ แล ว สังขาร ของ ท าน เจ าคุ ณ
พระธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) ก็เคลื่อน ไป สู วง
โคจร ที่ เปน ไป ตา มกฏ ไตรลักษณ

อาการ อาพาธ ของ ท าน เจ า คุ ณ พระ
ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) เริ่ ม ปรากฏ ใน ช วง อายุ
๗๓ ป ระหวาง เขา พรรษา ป ๒๕๐๔ เปนตน
มา จน กระทั่ง ตน เดือน มีนาคม ๒๕๐๕ ได เขา
รับ การ ถวาย การ รักษา ณ โรง พยาบาล ศิริราช
ด วย วิ ธี ผ าตั ด เพื่ อ นำ เม็ ด นิ่ ว ขนาด เล็ ก กว า เม็ ด
๑๓๙
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
พุทธ า ๑ เม็ด ที่ พบ ใน ตอม ลูก หมาก ออก และ
พั ก รั กษา ตั ว จน ท าน เจ า คุ ณฯ หาย เป น ปกติ จึ ง
เดิ น ทาง กลั บ มายั ง วั ด โพธิ สม ภ รณ เพื่ อ ปฏิ บั ติ
ศาสน กิ จ ตอ

ครั้ น ต อ มา ไม นาน ราว ปลาย เดื อน
พฤษภาคม ๒๕๐๕ อาการ อาพาธ ได เริ่ ม
รบกวน สังขาร ของ ทาน เจา คุณฯ อีก ครั้ง โดย
ร . ต . นพ . เกษม จิ ต ตะ ย โส ธร ผู อำนวย
การ โรง พยาบาล อุดรธานี ( ใน ขณะ นั้น ) ได
ถวาย การ ตรวจ อาพาธ พบ วา ถุง น้ำดี โต และ
เมื่อ ศจ.นพ . อวย เกตุ สิ งห ผู อำนวย การ
โรง พยาบาล ศิริราช ( ใน ขณะ นั้น ) ทราบ ขาว
ได รีบ เดิน ทาง มา จังหวัด อุดรธานี ดวย ตนเอง
เพื่อ ถวาย การ ตรวจ อีก ครั้ง โดย ละเอียด ก็ พบ
วา เปน ถุง น้ำดี โต แนนอน ศจ . นพ . อวย เกตุ
๑๔๐
สิงห จึง กราบ อาราธนา ให ทาน เจา คุณฯ เขา
กรุงเทพ เพื่อ ถวาย การ รักษา อยาง ใกล ชิด ณ
โรง พยาบาล ศิริราช โดย ทาน เจา คุณฯ ก็ ตกลง
รับคำ อาราธนา

ใน วัน ที่ ๒๕ มิถุนายน ๒๕๐๕ คณะ
แพทย ได เริ่ ม ทำการ ผ าตั ด ตั้ งแต เวลา ๐๘.๓๐
น . จนถึง เวลา ๑๑.๓๐ น . ราวๆ ๓ ชั่วโมง พบ
วา มี นิ่ว อยู ใน ถุง น้ำดี ถึง ๑๑ เม็ด หลัง จาก นั้น
ได นำ ทาน เจา คุณฯ เขา พัก ฟน ที่ หอง คนไข
พิเศษ ๓ - ๔ วัน หลัง จาก ถวาย การ รักษา ดวย
การ ผาตัด อาการ ของ ทาน เจา คุณฯ ก็ เริ่ม ทรุด
ลง เปน ระยะ

ถึ ง แม ว า จะ เกิ ด เวทนา กล า ต อ ธาตุ ขั นธ
สัก ปาน ใด ทาน เจา คุณฯ ก็ หา ได แสดงออก
๑๔๑
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ให คณะ แพทย ที่ ถวาย การ รักษา และ ผู
ปฏิ บัติ ใกล ชิ ด ได รับรู ไม สม กับ พุ ทธ ศาสน
สุภาษิตวา

“ ดูกร ภิกษุ ทั้ง หลาย ! ธรรมดา วา
ไม จัน ทน แม จะ แหง ก็ ไม ทิ้ง กลิ่น อัศวิน
กาว ลง สู สงคราม ก็ ไม ทิ้ง ลีลา ออย แม เขา
สู หี บ ยนต แล ว ก็ ไม ทิ้ ง รส หวาน บั ณฑิ ต แม
ประสบ ทุกข ก็ ไม ทิ้ง ธรรม ” จิตใจ ของ ทาน
เจา คุณฯ ชาง หนัก แนน ดุจ แผนดิน อดทน
อด กลั้น อาจหาญ ไม สะทก สะทาน ตอ พยาธิ
ธรรม และ มรณธรรม คง เป น ด วย ท าน เจ า คุ ณฯ
ปฏิ บั ติ ตรง ต อ พระ ธรรม คำ สั่ ง สอน ของ พระ ผู มี
พระ ภาค เจา มา แต เบื้อง ตน

“ ดู กร ภิ กษุ ทั้ง หลาย ! ศี ล นี้ เอง
เปน พื้น ฐาน ให เกิด สมาธิ คือ ความ สงบใจ
๑๔๒
สมาธิ ที่ มี ศีล เปน เบื้อง ตน เปน สมาธิ ที่ มี ผล
มาก มี อานิสงส มาก บุคคล ผู มี สมาธิ ยอม อยู
อยาง สงบ เหมือน เรือน ที่ มี ฝา ผนัง มี ประตู
หน าต าง ป ด เป ด ได เรี ยบร อย มี หลั งคา สำหรั บ
ปองกัน ลม แดด และ ฝน ผู อยู ใน เรือน เชน
นี้ ฝน ตก ก็ ไม เปยก แดด ออก ก็ ไม รอน ฉันใด
บุคคล ผู มี จิต เปน สมาธิ ก็ ฉัน นั้น ยอม สงบ อยู
ได ไม กระวนกระวาย เมื่ อ โดน ลม แดด และ
ฝน กล าว คื อ โลกธรรม แผด เผา กระพื อ พัด
ซัด สาด เขา มา ครั้ง แลว ครั้ง เลา สมาธิ อยาง
นี้ ยอม กอ ให เกิด ปญญา ใน การ ฟาด ฟน
ย่ ำยี และ เชื อด เฉื อน กิ เลส อา สวะ ต างๆ ให
เบาบาง หมด สิ้ น ไป เหมื อน บุ คคล ผู มี กำลั ง
จับ ศาสตรา อัน คมกริบ แลว ถาง ปา ให โลง
เตี ยน ก็ ปาน กัน ” นับ ได ว า ท าน เจ า คุ ณฯ
บำเพ็ญ สมณ ธรรม ได ผล โดย ควร แก สภาวะ

๑๔๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ใน ขณะ ที่ ทาน เจา คุณฯ รักษา อาการ
อาพาธ อยู ที่ โรง พยาบาล ศิ ริ ราช กรุ งเทพฯ
ท าน ได มอบ หมาย ภาระ ธุ ระ ใน พระพุ ทธ
ศาสนา และ ภายใน พระ อาราม ให ผู ใกล ชิด
ใน ขณะ นั้น คือ พระ สิริ สาร สุธี ( จันทร ศรี
จนฺท ที โป ) ตำแหนง ใน ขณะ นั้น “ ผูชวย เจา
อาวาส ” ป จจุ บั น ดำรง สมณศั กดิ์ ที่ “ พระ อุ ดม
ญาณ โมลี ( จั นทร ศรี จนฺ ท ที โป ) และ ได ร วม
เดิน ทาง ไป สง ทาน เจา คุณฯ ณ ที่ โรง พยาบาล
ศิริราช กรุงเทพฯ เรียบรอย แลว ตอง เดิน ทาง
กลับ มา ปฏิ บัติ ศาสน กิ จ ต อ เพราะ ใน ขณะ
นั้น กำลัง อยู ใน ระหวาง บูรณะ ปฏิสังขรณ พระ
อุ โบสถ พระ สิ ริ สาร สุ ธี (จั นทร ศรี จนฺ ทที โป)
จึง ไม สามารถ อยู ปรนนิบัติ รับ ใช ตลอดเวลา
ได จึง เดิน ทาง ไปๆ มาๆ ระหวาง กรุงเทพฯ –
๑๔๔
อุดรธานี แต ดวย ความ รัก และ เคารพ เลื่อมใส
ท าน เจ า คุ ณฯยิ่ ง นัก เกิ ด ความ ห วงใย ใน
อาการ อาพาธ จึง มอบ หมาย ให พระ ภิกษุบัว
tานสมฺ ปนฺ โน ใน ขณะ นั้ น เป น พระ ภิ กษุ หนุ ม
ไป ประจำ อยู ณ โรง พยาบาล ศิริราช เพื่อ ดูแล
ท าน เจ า คุ ณฯ อย าง ใกล ชิ ด ซึ่ ง พระ ภิ กษุ บัว
ก็ น อม รับ ด วย ความ เต็ มใจ ยิ่ ง นัก เพราะ ได
โอกาส ตอบแทน บุญ คุณ พระ อุปชฌาย
๑๔๕
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
ทามกลาง ความ สับสน วุนวาย และ ไม
เที่ยง แท แนนอน ของ โลก สิ่ง ทั้ง หลาย ทั้ง ปวง
ยอม มี ความ เปลี่ยนแปลง เปน ธรรมดา หา ได
มี สิ่ ง ใด จี รั ง ยั่ งยื น การ เกิ ด ขึ้ น และ ดั บ ไป ปรากฏ
อยู ตลอด เวลา ล วน อยู นอก เหนื อ การ ควบคุ ม
การ บั งคั บ บั ญชา อั น เป น ไป ตา มกฏ ไตรลั กษณ
ทุก ชีวิต มี ความ ตาย เปน เบื้อง หนา ทุก ชีวิต มี
เวลา อั น จำกั ด หมาย รวม ถึ ง ท าน เจ า คุ ณ พระ
ธรรม เจดี ย ( จู ม พนฺ ธุ โล ) และ แล ว เรื่ อง ราว
ของ อริย สงฆ ผู ปฏิบัติ ดี ปฏิบัติ ชอบ ก็ เดิน ทาง
มา ถึง สัจธรรม ที่ พระ ผู มี พระ ภาค เจา ทรง พร่ำ
สอน อยู เสมอ วา

“ สิ่ ง ใด สิ่ ง หนึ่ ง มี ความ เกิ ด ขึ้ น สิ่ งนั้ น
ย อม มี การ ดั บ ไป เป น ธรรมดา สิ่ ง ทั้ ง หลาย
ทั้ง ปวง เกิด ขึ้น เพราะ มี เหตุ สิ่ง นั้น ยอม
๑๔๖
ดับได สิ่ ง ทั้ง หลาย เกิ ด ขึ้น ใน เบื้อง ตน
ตั้งอยู ใน ทามกลาง และ ดับ ไป ใน ที่สุด ”

ครั้น ลุ เวลา ๑๕.๓๗ น . ของ วัน ที่ ๑๑
ก . ค . ๒๕๐๕ ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย (จูม
พนฺธุโล ) ได ละ สังขาร ดวย อาการ สงบ ณ หอง
ทั บทิ ม จั น บุ ญ มี โรง พยาบาล ศิ ริ ราช กรุ งเทพฯ
คง เหลือ ไว เพียง คุณ งาม ความ ดี ตลอด จน
บารมี ธรรม ของ ท าน เจ า คุ ณฯ ซึ่ ง จะ ดำรง คง อยู
คู โลก ตราบ นาน เท า นาน เพื่ อ เป น อนุ สรณ เตื อน
สติ ศิ ษยานุ ศิ ษย ทั้ ง หลาย ให ระลึ ก ไว ว า ความ
ดี นี่เอง ที่ เปน สาระ อัน แทจริง ของชีวิต

สิริ อายุ รวม ๗๔ ป ๒ เดือน ๑๕ วัน
ได เคลื่ อน ศพ ไป ตั้ ง ที่ วัด มกุ ฎ กษัตริ ยาราม
ตามพระ บัญชา ของ สมเด็จ พระ มหาวีรวงศฯ
๑๔๗
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
เ จ า พนักงาน สำนัก พระราชวัง นำ น้ ำ
พระราชทาน มาส รง น้ำ ศพ และ เจา พนักงาน
สำนั ก พระราชวั ง ก็ นำ สั งขาร ของ ท าน เจ า คุ ณฯ
บรรจุ ลง ใน โกศ ตั้ง บำเพ็ญ กุศล ที่ ศาลา หนา
วิหาร วัด มกุฎฯ ครบ ๗ วัน จึง ได เคลื่อน โกศ
พระ ศพ ไป ยัง วัด โพธิ สม ภ รณ โดย ทางรถไฟ
เชิ ญ โกศ พระ ศพ ขึ้ น ตั้ ง ใน ตู ของ รถไฟ จาก
๑๔๘
กรุงเทพ มา ตอ ที่ สถานี โคราช ๑ คืน จาก
สถานี โคราช มา ต อ สถานี ขอนแก น ๑ คื น จาก
ขอนแก น ถึ ง อุ ดรธานี รวม ระยะ เดิ น ทาง สองวั น
สอง คืน ใน ขณะ เดียวกัน ณ วัดโพธิสมภรณ
พระ ภิ กษุ สงฆ และสามเณรไดช วย กัน
จัดเตรี ยมสถานที่ รอรับดวย ความ วิ ริ ยะ
อุตสาหะ

วัน ที่ ๒๐ ก . ค . ๒๕๐๕ เวลา ๐๙.๐๐
น . ได เชิญ โกศ พระ ศพ ลง จาก รถไฟ ขึ้น ตั้ง บน
รถยนต เขา ขบวน แห ไป ยัง วัด โพธิ สม ภ รณ
ตลอด เสน ทาง ที่ ขบวน ผาน ยัง ความ โศก เศรา
เสียใจ แก พุทธศาสนิกชน ชาว อุดรธานี และ
จั งหวั ด ใกล เคี ยง ที่ มา ร วม พิ ธี รั บ โกศ ศพ เป น อั น
มาก และ ได จั ด ให มี การ บำเพ็ ญ กุ ศล ถวาย ท าน
เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) อยาง ตอ
๑๔๙
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
เนื่ อง ให สม กั บ ที่ ท าน เจ า คุ ณฯ ได ยั ง ประโยชน
คุ ณู ปการ ต อ วงการ พระพุ ทธ ศาสนา เป น อเนก
อนันต ดัง เปน ที่ ปรากฏ ใน หมู พุทธ บริษัท ทั้ง
ฝ าย คฤหัสถ และ บรรพชิต

ครั้น ลุ วัน อาทิตย ที่ ๒ มิ . ย . ๒๕๐๖
ขึ้น ๑๑ ค่ำ เดือน ๗ ณ วัน นี้ ตอง จารึก
เปน วัน ประวัติศาสตร บรรดา พระ ภิกษุสงฆ
สามเณร อุ บาสก อุ บาสิ กา ปวง ศิ ษยานุ ศิ ษย
ทั้ง ใกล ไกล ตาง พรอมใจ กัน ดุจ นัด หมาย เอา
ไว พรึบ เดียว เทานั้น แนน หนา ไป ทั่ว บริเวณ
บรรยากาศ ใน ขณะ นั้ น เป น บรรยากาศ เศร า
สลด น้ ำตา ของ ทุ ก คน จาก ดวงตา หลาย
หมื่น ดวง ได รวง พรู ลง พรอม กัน เปน น้ำตา อัน
บริสุทธิ์ หลั่ง ไหล ออก มา จาก ดวงตา ของ ทุก
๑๕๐
เพศ ทุก วัย บง บอก ถึง ความ รัก ความ เคารพ
บูชา เลื่อมใส ศรัทธา ที่ มี ตอ ทาน เจา คุณฯ ใน
วันพระ ราช ทาน เพลิง ณ เมรุ วัด โพธิ สม ภ รณ
อ.เมือง จ.อุดรธานี การ แตกดับ ธาตุขันธ
ของทานเจาคุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล)
เท ากั บ ดวง ประที ป แก ว แห งธรรมได ล วง ลา ไป
แลวอีก ดวง หนึ่ง

๑๕๑
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
กรรมการ จัด งาน พระราชทาน เพลิง ศพ
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล )
( ฝาย วิปสสนา )

๑ . พระ อริย คุณา ธาร ( เส็ง )
๒ . พระ อริย เวที ( เขียน )
๓ . พระ นิโรธ รังสี ( เท สก )
๔ . พระ ครู ญาณ ทัส สี ( คำ ดี )
๕ . พระครู ญาณ วิริยะ ( วิ ริ ยัง )
๖ . พระครู สัน ติว ร ญาณ ( ฉิม )
๗ . พระ ครู ทัสน ปรีชา ญาณ ( ชม )
๘ . พระครู ไพโรจน ปญญา คุณ
๙ . พระครู สังฆ วิชิต ( สังข )
๑๐ . พระ อาจารย บุญ มา ·ิต เป โม
๑๑ . พระ อาจารย ขาว
๑๒ . พระ อาจารย สมบูรณ
๑๓ . พระ อาจารย ออน .าณ สิริ
๑๔ . พระ อาจารย บัว
๑๕ . พระ อาจารย มหา บัว
.าณ สมฺ ปนฺโณ
๑๖ . พระ อาจารย บุญ จันทร กมโล
๑๗ . พระ อาจารย สวด เขม โก
๑๘ . พระ อาจารย เหรียญ
๑๙ . พระ อาจารย โสภา
๒๐ . พระ อา จาร ย เกิ่ง อธิ มุตฺ โต
๒๑ . พระ อาจารย ศิลา อิสฺ ส โร
๒๒ . พระ อา จาร ย สนธิ์
๒๓ . พระ อุปชฌาย ดำ
๑๕๓
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๒๔ . พระ อุปชฌาย พุฒ ยโส
๒๕ . พระ อา จาร ยฝน อา จา โร
๒๖ . พระ อาจารย กง มา จิร ปุ.ฺโ.
๒๗ . พระ อาจารย ทองคำ
๒๘ . พระ อาจารย กวา สุม โน
๒๙ . พระ อาจารย จันทร
๓๐ . พระ อาจารย ตื้อ
๓๑ . พระ อาจารย หลา
๓๒ . พระ อาจารย ทรง ไชย
๓๓ . พระ อาจารย ฉลวย
๓๔ . พระ อา จาร ย สีโห
๓๕ . พระ อาจารย ชอบ
๓๖ . พระ อาจารย ทอง
๓๗ . พระ อาจารย มหา สี ทนต
๓๘ . พระ อาจารย เมา
๓๙ . พระ อาจารย หลอด
๔๐ . พระ อา จาร ย มหา โส
๔๑ . พระ อา จาร ย หลุย
๔๒ . พระ อาจารย หอม
๔๓ . พระ อาจารย คำ
๔๔ . พระ อาจารย พรม
๔๕ . พระ อาจารย ปลัด ทอง ลวน
๔๖ . พระ อา จาร ย เจี๊ ยะ
๔๗ . พระ อาจารย พร
๔๘ . พระ อาจารย วัน
๔๙ . พระ อาจารย ถนอม
๕๐ . พระ อาจารย สุ พล
๕๑ . พระ อาจารย หา
๕๒ . พระ อาจารย แวน
๕๓ . พระ สมุห ประ ชุณห
๕๔ . พระ อาจารย มหา ถวัลย

๑๕๔ ๑๔๑
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๑๕๖
กรรมการ จัด งาน พระราชทาน เพลิง ศพ
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล )
( ฝาย คันถ ธุระ )

๑ . พระ พรหม มุนี
๒ . พระ ธรรม บัณฑิต
๓ . พระ เทพ สิ ทธิ ธา จาร ย
๔ . พระ เทพ ญาณ วิ ศิษฐ
๕ . พระ เทพ ว รา ภ รณ
๖ . พระ เทพ วร คุณ
๗ . พระ ราช ปญญ กวี
๘ . พระ ราช ญาณ เวที
๙ . พระ ราชธรรม โมลี
๑๐ . พระ ราชบัณฑิต
๑๑ . พระ ราช สิทธา จาร ย
๑๒ . พระ ราช สุทธ า จาร ย
๑๓ . พระ ราช สาร สุธี
๑๔ . พระ ราชธรรม สุธี
๑๕ . พระ ราช คุณา ภ รณ
๑๖ . พระ ราช คณา ธาร
๑๗ . พระ ราช เมธา จาร ย
๑๘ . พระ จัน โท ปมา จาร ย
๑๙ . พระ พิศาล คณา นุ กิจ
๒๐ . พระ พิศาล สาร คุณ
๒๑ . พระ วินัย สุนทร เมธี
๒๒ . พระ สุ นทร ธรรม ภาณ
๒๓ . พระ มุ นี ว รา นุ วัตร
๒๔ . พระ โพธิญาณ มุนี
๒๕ . พระ ศีล วิ สุทธ า จาร ย
๒๖ . พระ ธร รมา นันท มุนี
๒๗ . พระ สุ ธรรม คณาจารย
๒๘ . พระ วิบูล ย ธรรม ภาณ
๒๙ . พระ ศรี รัตน วิมล
๓๐ . พระ ศรี วร ญาณ
๓๑ . พระ ศาสน ดิลก
๓๒ . พระ ปย ทัส สี
๓๓ . พระ วิ นัย โศภ ณ
๓๔ . พระ มุกดาหาร โมลี
๓๕ . พระ สุทธิ สาร โศภ ณ
๓๖ . พระ รัตนากร วิสุทธิ์
๓๗ . พระ สุ เมธา กร กวี
๓๘ . พระ ธรรม วิน ยา นุ ยุต
๓๙ . พระพุทธ พจน ประกาศ
๔๐ . พระครู อุ ดร คณา นุ ศาสน
๔๑ . พระ ครู ศาสนู ปกรณ
๔๒ . พระครู ชิ โน วาท ธำรง
๔๓ . พระครู ประภัสสร ศีล คุณ
๔๔ . พระครู สังวร ศีล วัตร
๔๕ . พระครู ศีล ขันธ สังวร
๔๖ . พระ คุณ บริหาร คณา นุ กิจ
๔๗ . พระครู อุดม ธรรม คุณ
๔๘ . พระครู พิศาล ขัน ตยาค ม
๔๙ . พระครู อดุลย สังฆ กิจ
๕๐ . พระครู ปลัด ธรรม จริย
๕๑ . พระครู พุทธิ สาร สุนทร
๑๕๗
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล)
๑๕๙
ทาน เจา คุณ พระ อุดม ญาณ โมลี (จันทรศรี
จนฺ ท ที โป ) เจ าอาวาส วั ด โพธิ สม ภ รณ อ .เมื อง จ.อุ ดรธานี
รูป ปจจุบัน กลาว ถึง อดีต เจาอาวาสรูป ที่ ๒ ทาน เจา
คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล ) วา
“ ตลอด ระยะ เวลา ๘ ป ได อยู ใกล ชิด ถวาย
งาน ทาน เจา คุณ ทาน เปน ผู ที่ มี อิริยาบถ สงบเสงี่ยม
เปน สงา อยู ทุกข ณะ มี ความ กลา หาญ หนัก แนน มั่นคง
ยึ ด มั ่ น ใน หลัก พระ ธรรม วิ นัย เคร งครัด ใน ระเบี ยบ
แบบแผน ให ความ สำคัญ อยาง ยิ่ง ใน เรื่อง เวลา ทาน
เจ า คุ ณ เคย กล าว ว า “ การ ตรง ต อ เวลา จะ ทำให ทุ ก อย าง
ดำเนิน ไป ดวย ดี ” ใน สมัย ที่ ทาน เปน ผู ปกครอง อยู ทาน
ปฏิ บัติ ศาสน กิ จ ด วย ความ มานะ พยายาม อย าง ไม
ลดละ คิ ด กระทำ การ สิ่ ง ใดๆ ตริ ตรอง อย าง รอบคอบ และ
ลง ใจ แน แลว วา ตอง สำเร็จ บรรลุ สม ประสงค มี ความ
อดทน ตอสู กับ ความ ยาก ลำบาก นานา ประการ เปน ที่
เคารพ ยำเกรง เลื่อมใส ศรัทธา ของ พระ ภิกษุ สามเณร
อุบาสก อุบาสิกา ยิ่ง นัก
ทาน เจา คุณ พระ ธรรม เจดีย ( จูม พนฺธุโล)
มี ความ เคารพ เลื่อมใส ศรัทธา ในทาน พระ อาจารย มั่น
ภูริ ทต ฺโต เปน ยิ่ง นัก เพราะ ทาน ถือวา เปน พระอาจารย
รูป แรก ใน ดาน สมถ วิปสสนา กรรมฐาน ตั้งแต สมัย เปน
สามเณร ท าน เจาคุ ณจึ ง ถื อเป น พระเถระ คู บารมี
ของ ทาน พระ อาจารย มั่น ฯ มา แต เบื้อง ตน และ ยัง
คงยึดถือ ขอ วัตร ปฏิ บัติ อัน เปน ปฏิปทา ของ ทาน
พระ อาจารย มา โดยตลอด จวบ จน วัน สุดทาย แหง
ชีวิต”
๔๗ ป อมตะธรรม
พนฺธุโล ภิกขุ
รายนามผูรวมศรัทธาจัดพิมพเผยแผเปนธรรมทาน
๑๖๐
พระครูปลัดสุวัฒนมงคลคุณ (สมภาร ธมฺมโสภโณ)
คุณนรินทร - คุณธีรประภา เศวตประวิชกุล
คุณชวิน - คุณมะลิวัณย ยงยุทธ และครอบครัว
คุณนภาพร - คุณนิรมล ตันอาสุวงกุล
คุณยงศักดิ์ - คุณดารณี ตันอาสุวงกุล
คุณพิรุณ-คุณจันทรจิรา-ดช.ธนบูรณ-ด.ญ.ประภาวรินทร จิตรยั่งยืน
คุณวันชัย กำจรเมนุกูล และครอบครัว
คุณกิตติคุณ บุตรคุณ และครอบครัว
นพ.กิติศักดิ์-นภกช-ด.ช.กันต-ด.ช.กฤษฎ-ด.ช.กร ดานวิบูลย
คุณเกษม - คุณเลิศมณี หุนธานี
คุณพิศิษฐ - ธันยนันท เชื้อศิริขวัญ และครอบครัว
คุณมาลัยทิพย - กรรณิกา อมตฉายา
คุณเฉลิม อมตฉายา
คุณกริช - คุณสิปาง ไชยประสิทธิ์
คุณณัฐชกานต วายุภักตร และครอบครัว
รานกวงหยูฮง จ.อุดรธานี
รานบุญดี จ.อุดรธานี
รานยืนยงพาณิชย ต.โนนสูง จ.อุดรธานี
รานคลังยาเภสัช กรุงเทพฯ