jOODS Actueel

Nieuws, duiding & achtergrond uit binnen- & buitenland

Voorheen Belgisch Israëlitisch Weekblad
Nr. 8 - 11 September 2007

Rosh Hashana 5768

Joods Nieuwjaar
Nieuwjaarswensen
Op de sofa bij Savasorda
Kosjere Wijnsector bloeit
Boodschap van de Shofar
Congres Kinderen v/d Shoah

e 4,60 • verschijnt maandelijks • Afgiftekantoor Antwerpen 1

jOODS Actueel - SPECIAAL NIEUWJAARSNUMMER
inhoud
Voorwoord  4-5 Prof. Hans Jansen - Demonisatie Israël  80-81

Nieuwjaarsboodschap door Rabbijn Lieberman 6 SMS de Klaagmuur  83

Nieuwjaarswensen van premier Verhofsdadt 7 Is de Mossad actief in België  84-87

Nieuwjaarswensen Yves Leterme  9 Lespakket Rebecca R. Voorgesteld 88-89

Nieuwjaarswensen Ambassadeur Kinar  10 Rabbijn Heber keurt Koosjere producten 92-95

Nieuwjaarswensen Baron Juliën Klener  13 Technologie Israël 96

Wensen, Kris Peeters, Kouky Frohman  14 Israëlische wijnsector bloeit  98-101

Verjaardag van de wereld, Rabbijn Evers  16-18 De Driedagen-Joden 102-105

Joodse Feesten, Yom Kippoer  20 Buitenlands Nieuws 106-107

Joodse Feesten, Soekkot  21 Boekrevue Eichmann in Jeruzalem 108-110

Joodse Feesten, Simchat Thora  22 Livingstone over de schreef 113

Wensen, voorzitters Vlaamse partijen  24 Joodse Gouverneur van Hawaï 114

Nieuwjaarsboodschap, Patrick Janssens  26 De Boom van Anne Frank 116-117

Congres, Forum Kinderen van de Shoah  27 Dominicaanse Republiek Joodse vluchthaven 120-121

Deelnemerslijst Congres Shoah kinderen 28 IDF trekt medialessen uit Kana 122

Binnenlands Nieuws 31-39 Luchtmacht Israël tegen Iraanse Kerncentrales 124-125

Culturele Agenda 40 Israël Nieuws 126-127

Familieberichten, Overpeinzingen  41 Levinas nieuwe rage in Israël 128-129

Nieuwjaarswensen  42-45 Bij Savasorda op de Sofa 130-132

Spijzen op de Hoge Feestdagen 47 Boekrevue, Het Volmaakte Relikwie  133

Diepere zin van het Shofarblazen 48 Opperrabbijn wilde rotskoepel opblazen 134-136

Media onder de loep, RTBF Nieuws  50-53 Verborgen geschiedenis van de nazi-mascotte 138

De Etrog van de Tzadik 54 Column Gezondheid, Dr. Henri Jakubowicz  140-142

Eten en Drinken - Humus 59 Documentatiecentrum Bergse Joden  144-145

Nederlandstalige cursus Kabbala  60-61 Buitenland, Al tien jaar hakenkruisen  146-147

Israël Nieuws 62-67 Vegetarisch dorp in Israël 150

Max Schick - Archeologische Holocaust 68-69 Joodse stichting helpt Bedoeïenen 152-153

Israël haalt drinkwater uit zee 70-71 Visteelt in de Negev Woestijn 155

Sheldon Adelson, de rijkste Jood ter wereld 73 Filmarchief Steven Spielberg online beschikbaar 157

Israëlische tomaten succes in Europa 74 Sport  160-161

Fotoreportage, Vrouwen in Gevechtseenheden  76-79 Lekker Kosher, door Vivi Salamon. Zoete Challah 162

STEU N JOODS ACTUEE L !!

Abonneer u nu en krijg het magazine elke maand in de bus
e n b e s pa a r 10% o p d e w i nk e l p r i j s
Contacteer de redactie op 03 233 70 94
of redactie@joodsactueel.be

jOODS Actueel 
 jOODS Actueel
COLOFON
Joods Actueel brengt nieuws, duiding
en achtergrond uit binnen- en
buitenland.
Op de drempel
Het is een jarenlange traditie van het Belgisch Israëlitisch Weekblad,
Adres: die in haar opvolger Joods Actueel wordt voortgezet, om op de drem-
Lange Leemstraat 174, 2018 pel van het nieuwe jaar een overzicht te geven van de belangrijkste
Antwerpen, België. gebeurtenissen op Joods gebied, van de voorbije twaalf maanden.
Telefoon : +32 3 233 70 94
Fax :+32 3 230 80 64 Joodse Gemeenschap
Email : We beginnen bij het binnenland met enkele verheugende vaststel-
redactie@joodsactueel.be lingen. De Joodse gemeenschappen in Antwerpen en Brussel namen
Internet:
uitbreiding. Dit is te danken aan het grote aantal geboorten en aan
www.joodsactueel.be
de vrijheid en verdraagzaamheid die hier heerst. De ontwikkeling van
BTW nummer:
BE 0885 218 733 de Joodse gemeenschap wordt niets in de weg gelegd. Voor religieus
Bankrekening Fortis Antwerpen was het dubbelbezoek van Rabbijn Steinman en de Ger-
001-5076830-23 rer Rebbe ongetwijfeld het hoogtepunt van het jaar.

Algemeen Directeur: Maar helaas, er zijn ook minder verheugende vaststellingen. De anti-
Terry Davids semitische uitspattingen, zoals in Beringen tegen een groep joodse
Hoofdredacteur: jongeren, zijn de wereld nog steeds niet uit. En ook de eenheid tussen
Michael Zevi Freilich de verschillende Joodse gemeenten was soms ver te zoeken, denken
Erevoorzitter: wij aan Antwerpen en Brussel bijvoorbeeld. De inspanningen terzake
Louis Davids draaiden uit op een sisser.

Administratie: Politiek
Sigrid Smulders Meester Claude Marinower werd ondanks een uitstekende score
niet herkozen tot volksvertegenwoordiger. Dat kwam vooral door
Medewerkers: de klappen die zijn partij (Open VLD) te verduren kreeg bij de fede-
Rabbijn Dr. R. Evers, Dr. Rudi Roth, Dr.
rale verkiezingen. Ook premier Verhofstadt, die jarenlang een nauwe
Henri Jakubowicz, Max Schick, Guido
band met de Joodse gemeenschap onderhield zal hierdoor de fakkel
Joris, Frans van den Brande,
Aaron Malinksy, Hélène Maier, Jeremie moeten doorgeven. Voor zijn jarenlange inspanningen tegen racisme
Ryckner, Vivi Salamon, en xenofobie verdient de premier beslist een woord van dank. Verder
Yves van de Steen, Roland Lipshits, bewonderen wij zijn lovenswaardige initiatieven waarbij het oorlogs-
Jossi Parnas en medewerkers in de VS, verleden van de Belgische ambtenarij grondig werd onderzocht.
Canada, Israël, Rusland en het VK.
De conclusies daarvan werden enkele maanden geleden vrijgegeven
Foto’s: en moeten dienen als waarschuwing voor wat er kan gebeuren als
Jonathan Rykner, Stefansky, GPO, men ‘de andere kant opkijkt’. Gelukkig hebben de toekomstige be-
Belga, IDF, BauBau, H&Y. windmakers (naar grote waarschijnlijk de ploeg van Yves Leterme)
aangetoond eveneens zorg te besteden aan deze belangrijke pun-
Hoofd Publiciteit: ten.
Terry Davids
Israël publiciteit: Ronen Taieb Organisaties
Dat het Forum der Joodse organisaties lovenswaardig werk verricht,
Abonnement: hebben wij reeds bij herhaling aangestipt. Het groots congres, Kin-
België: 44 euro per jaar
deren van de Shoah, dat in oktober zal plaatsvinden is daar een goed
Europa: 60 euro per jaar
voorbeeld van.
Rest van de wereld:
80 euro per jaar
Ook een pluim voor de Vereniging ter bevordering van de Nederland-
Een publicatie van Actualia bvba. se taal binnen de Joodse gemeenschap aan wie het te danken is dat
Verschijnt maandelijks behalve in de opstand van het getto van Warschau jaarlijks wordt herdacht.
Augustus.
In Brussel kwam de maandenlange patstelling rond de verkiezing van
Verantwoordelijke Uitgever: een nieuwe voorzitter van het CCJOB (het Coördinatiecomité van de
Thérèse Davids
© Niets uit deze publicatie mag worden
overgenomen zonder schriftelijke toelating van
de redactie
van het nieuwe jaar...
Joodse Organisaties van België) eindelijk tot een goed eind met de
verkiezing van de ambitieuze Joel Rubinfeld.
Het overlijden van filantroop Abraham Laub betekende een zwaar
verlies, vooral voor de Joodse weldadigheidsorganisatie De Centrale.
Laub’s verdiensten op sociaal gebied waren fenomenaal, voor hulp in
noodgevallen moest men bij hem nooit vergeefs aankloppen.
Magazine
Joods Actueel, de opvolger van het BIW, zag dit jaar het levenslicht.
Na meer dan acht maanden, kunnen we met trots stellen dat het ini-
tiatief een overweldigend succes is geworden. Toen het BIW enkele
jaren geleden aan de alarmbel trok werd onderzocht hoe de conti-
nuïteit van deze unieke Vlaams-Joodse publicatie gewaarborgd kon
worden. De stap van krant naar magazine bleek de juiste te zijn. Het
lezers- en abonneeaantal zijn in stijgende lijn, net als de steun van
adverteerders die we bij deze persoonlijk wensen te bedanken voor
hun vertrouwen. Ook de vele medewerkers en redacteurs verdienen
een pluim. Iedereen opnoemen is helaas niet mogelijk, daarom een
collectieve dankbetuiging aan allen die zich inzetten om Joods Actu-
eel te maken tot wat het is.
Buitenland
In Israël kreeg het conflict met Hezbollah een officiële naam (de Twee-
de Libanon-oorlog), en de publieke opinie kreeg de onderzoekscom-
missie waar ze zo naar verlangde. De conclusies ervan betekenden
het einde van de carrières van stafchef Halutz en defensieminister Pe-
retz. Ehud Barak nam opnieuw de leiding van de Arbeiderspartij over
terwijl Netanyahoe leider bleef van de Likoed.
Het gedwongen ontslag van president Katsav, na inbeschuldiging-
stelling voor aanranding, haalde wereldwijd de krantenkoppen. Het
enige positieve aan deze zaak is dat de wereld nogmaals bevestigd
ziet dat Israël een moderne democratie is waar niemand boven de
wet staat. Dit in tegenstelling tot andere landen in de regio waar aan-
randingen, foltering en moord, door dictatoriale bewindsvoerders,
dagelijkse kost is. Het aantreden van Nobelprijswinnaar Shimon Peres
tot nieuwe president werd alom positief onthaald.
Op diplomatiek vlak heeft de ontruiming van Gaza de vrede tussen
Israël en de Palestijnen geen stap dichterbij gebracht. Integendeel!
Dat de terreurgroep Hamas met geweld de macht heeft overgeno-
men in Gaza is een slecht teken. Ook de Palestijnse president, die wel
bereid is te onderhandelen over vrede met Israël, zit er verveeld mee.
De wanhopig uitziende situatie in Irak en het fundamentalisme baren
eveneens grote zorgen.
Niettegenstaande de donkere wolken blijven wij geloven dat de we-
reldvrede uiteindelijk de bovenhand zal halen en dat verdraagzaam-
heid en naastenliefde zullen zegevieren. Daarvoor zullen wij tijdens
Rosh Hashana (het Joodse nieuwjaarsfeest) en Yom Kipoer (de Grote
Verzoeningsdag) vurig bidden.
Wij wensen onze vrienden, lezers een gelukkig nieuwjaar,
LeShana Tova Tikatevoe Ve’techatemoe
Louis Davids, Erevoorzitter
Terry Davids, Algemeen Directeur
Michael Freilich, Hoofdredacteur
jOODS Actueel 
 NIEUWJAARSWENSEN

Shofarklanken
met een
boodschap

DOOR D. M . L i e b e r m a n
O p p e r r a b b i j n va n An t w e r p e n

D
e centrale gebeurtenis tijdens de Rosh Hashana eredienst
is ongetwijfeld het blazen van de shofar (ramshoorn). In de
Thora werd geen reden gegeven voor het uitvoeren van
deze opdracht op Rosh Hashana. In de Talmoed wordt de
vraag daarom ook gesteld: “Waarom de shofar blazen op deze dag?”
Het antwoord is simpel: “Omdat de Thora het zegt”. Met andere woor-
den, het gaat hier om een bijbels decreet: als de Thora het zegt is dat
voldoende reden om deze opdracht uit te voeren en wij hoeven niet
naar redenen te zoeken.
Rambam (Maimonides) verklaart dat - alhoewel de echte reden voor
het shofarblazen verborgen blijft - de klank van de shofar een krach-
tige boodschap bevat. Het is een dringende oproep aan het geweten
om te ontwaken en haar daden te corrigeren. De oproep is geadres-
seerd aan diegenen die de waarheid vergeten zijn omdat ze opge-
slorpt werden door ijdele tijdsbestedingen en door verspilling van tijd
met nutteloze bezigheden of activiteiten die geen blijvend voordeel
opleveren. De shofar moet hen erop wijzen ook aandacht te besteden
aan hun ziel, het moet hen wijzen hun handel en wandel te corrigeren
en de onjuiste wegen achterwege te laten.
Uitgaande van de interpretatie dat het Shofarblazen een oproep is aan
ons geweten is het passend om de verschillende tonen van de Shofar
te analyseren en te ontdekken
welke belangrijke boodschap
ze bevatten. Het blazen van de
Shofar bestaat uit drie basisto-
nen. Het begint met de Tekiah,
een lange onafgebroken toon,
die wordt opgevolgd door de She-
vorim Truah, tonen met een onder-
breking, die op hun beurt opnieuw
door een Tekiah, een lange ononderbroken toon, worden gevolgd.
De volgorde van deze klanken spreken tot ons op twee niveaus: het is
enerzijds gericht ‘aan het ganse volk’ maar evenzo spreekt het tot ons
als ‘individuele Jood’. De eerste krachtige, ononderbroken en triom-
fantelijke klank representeert de glorierijke afkomst van het Joodse
volk, dat aan de berg Sinaï stond, de Thora aanvaardde en het uitver-
koren volk werd. Daar werd toen de ‘hoogte der engelen bereikt’ door
de feestelijke verklaring, “Naaseh Venishmah”, we zullen de Thora vol-
gen en G’d gehoorzaam zijn.
De daaropvolgende onderbroken tonen, Shevorim Truah die in de Tal-
mud als ‘klagend en jammerend’ worden omschreven reflecteren de
droeve realiteit van onze huidige spirituele en materiële status. Grote

6 jOODS Actueel
delen van het Joodse volk hebben zich van hun “roots” afgescheiden,
vele jongeren krijgen zelfs geen minimale joodse opvoeding meer,
gemengde huwelijken zijn schering en inslag geworden en de alle-
daagse situatie van ons volk, zowel in het land Israël als in delen van
de diaspora, zijn verre van bevredigend.
De laatste toon is opnieuw de Tekiah, een klank vol vreugde en over-
winning om aan te geven dat ondanks de huidige situatie, er een
tijd van vreugde zal aanbreken en we opnieuw het voorrecht zullen
hebben deze tonen van triomf en overwinning in onze middens te
horen.
Als een Jood geboren wordt heerst er een toon van blijdschap en ge-
luk. De pasgeboren baby heeft het vermogen om ongekende geeste-
lijke hoogten te bereiken, hij is begiftigd met een pure G’ddelijke ziel.
Deze ziel beschikt over het vermogen om de persoon voortdurend te
verheffen om het doel te realiseren waarvoor hij werd geschapen. De
tweede onderbroken klank herinnert aan de onfortuinlijke werkelijk-
heid dat de hoge verwachtingen vaak niet worden ingelost omdat de
mens de goddelijke gaven, die hij bij de geboorte ontving, verspilde.
Al te vaak is hij zijn echte bestemming vergeten en wanneer hij eerlijk
de balans opmaakt van zijn situatie zal dat een klank van “weeklacht
en gejammer” evoceren.
Maar we besluiten met de triomfantelijke noot van de Tekiah, want
als, zoals Maimonides het uitdrukt, hij ontwaakt uit zijn diepe slaap en
zich volledig bewust wordt van zijn huidige situatie dan is er de rots-
vaste overtuiging dat hij zich uit deze spijtige situatie kan bevrijden
en de persoon zal worden die aan zijn bestemming beantwoordt net
zoals hij naar het beeld van G-d geschapen werd.
Laten we hopen dat we het voorrecht mogen genieten om de triom-
fantelijke overwinningsklank van de Shofar shel Moshiach in onze da-
gen te horen krijgen, Bimhera Beyamunu Amen!
Guy Verhofstadt,
Eerste Minister
Als premier is het mij eens te meer een eer al onze joodse medebur-
gers de vrede en rechtvaardigheid van het joodse Nieuwjaar te mo-
gen toewensen. Laten we hopen dat deze vrede en deze rechtvaar-
digheid ons steeds meer in verdraagzaamheid en solidariteit mogen
verenigen.
Eerder dit jaar heeft een rapport van het Centre d’Etudes et de Do-
cumentation Guerre et Société contemporaines ons nogmaals her-
innerd aan de mede-verantwoordelijkheid van de Belgische autori-
teiten bij de vervolging en deportatie van joden in België tijdens de
Tweede Wereldoorlog. We hebben dat rapport niet afgewacht om een
minutieuze inventaris op te stellen van de geconfisqueerde goederen
van gedurende de oorlog vervolgde joden, zodat we de overleven-
den van de nazi-misdaden alsnog voor de geleden verliezen kunnen
vergoeden. Daarbij heeft mijn regering alle joodse slachtoffers van
de Tweede Wereldoorlog, de gedeporteerden, de wezen alsook de
verborgen volwassenen en kinderen, officieel erkend. Voor de uitzon-
derlijke moed het leven van joodse mannen, vrouwen en kinderen te
hebben gered, werden 1442 Belgen door het Yad Vashem memoriaal
als ‘rechtvaardigen’ erkend. Het zijn medeburgers waarop we bijzon-
der fier blijven.
Het verheugt mij dat de joodse gemeenschap van België de geest van
solidariteit, verdraagzaamheid en effectief hulpbetoon in het hart en
op de handen draagt, ondanks de racistische en antisemitische agres-
sie die wij streng veroordelen en krachtig vervolgen. We blijven alle
noodzakelijke maatregelen nemen om de veiligheid van de joodse
gemeenschap in ons land te verzekeren.
jOODS Actueel 
 NIEUWJAARSWENSEN

Yves Leterme,
Kandidaat premier

V
ieren is stilstaan. Alleen wie stilstaat, kan achterom zien
zonder te vallen. Daarom is het goed dat de mens de tijd
indeelt in jaren. Dat laat hem toe om even stil te staan en
achterom te kijken. Rosj Hasjana vraagt onder meer aan
de mens om achterom te zien, dat wil zeggen om aan zelfonder-
zoek te doen.
De bijdrage van de Joodse gemeenschap in ons land is groot, zowel
op het vlak van de economie als op het vlak van de wetenschappen
en de kunsten. Die bijdrage is veel groter dan het getal van onze
Joodse medeburgers zou doen vermoeden. Wellicht is die bijdrage
zo groot door het feit dat de Jood op zijn nieuwjaarsdag wordt uit-
genodigd om aan zelfreflectie te doen. Want zelfreflectie is het be-
gin van zelfontplooiing.
Dat is ook zo voor een samenleving. Een samenleving die terug-
kijkt, kan immers ook vooruitkijken. Wie heeft achteromgezien,
weet waar hij vandaan komt en kan zijn weg bepalen naar het
licht dat hij wil vinden. Dat de duisternis van de chaos steeds weer
mag wijken voor het licht van de schepping: vanuit die wens wordt
de mens weer vrij om het goede te kiezen, dit wil zeggen om een
scheppende mens te worden.
Op Rosh Hashana schalt de shofar. De ramshoorn luidt een nieuw
begin in, een nieuwe schepping, door te herinneren aan het be-
gin van alle begin, de schepping van de wereld. Herinneren maakt
ons bewust van ons levensdoel. Dat de mens een schepsel is met
een scheppingsopdracht is wellicht de grootste bijdrage van het
Joodse denken aan de westerse cultuur.
Een samenleving die zich het verleden herinnert en zich een toe-
komst kan dromen, wordt een onderzoekende en creatieve samen-
leving. Wetenschap en cultuur vinden hun oorsprong in de wens
van ‘een nieuwe schepping’, die de shofar op Rosh Hashana aan-
kondigt.
Dat de duisternis van de chaos steeds weer mag wijken voor het
licht van de schepping: in die wens zit ook mijn hoop vervat dat
wij mogen blijven samenwerken aan een open en verdraagzame
samenleving waarin iedereen zichzelf mag blijven en vooral zijn
scheppende zelf mag worden die al zijn creatieve krachten kan ge-
bruiken om de samenleving verder vooruit te helpen.
Mag de verwachting van het nieuwe jaar dan ook zoet smaken als
honing. Shana tova!

jOODS Actueel 
 NIEUWJAARSWENSEN
Zijne Excellentie Jehudi Kinar,
Israëlische Ambassadeur
D
it jaar heeft Rosh Has-
hana voor mij een bij-
zondere betekenis, en
wel op twee vlakken: dit
is voor mij de laatste keer dat ik het
genoegen heb dit feest met U te
vieren, aangezien mijn opdracht in
België binnen enkele maanden ten
einde loopt. Het jaar 5768 is tevens
het jaar dat de 60e verjaardag van
de oprichting van de Staat Israël
gevierd wordt. Zoals de traditie wil,
deel ik enkele van mijn gedachten
met U voordat ik terugkeer naar Is-
raël. Dit zal niet zonder een beetje
droefheid zijn, daar ik in België vele
vrienden zal achterlaten, maar ook
met blijdschap en trots op de vooravond van de grote verjaardag van
onze onafhankelijkheid.
Het was me een groot genoegen in België mijn land te kunnen dienen.
Sommigen onder U zullen zich herinneren hoe mijn opdracht onder
ietwat ongunstige omstandigheden startte, aangezien ze begon te-
midden van de diplomatieke crisis tussen België en Israël omtrent de
wet van de universele bevoegdheid. De Israëlische diplomatie leverde
10 jOODS Actueel
enorme inspanningen om het vertrouwen tussen de twee landen te
herstellen, en vandaag de dag ben ik uiterst tevreden met de goede af-
loop van de affaire én de sterker geworden vriendschappelijke banden
tussen de twee landen. Tevens verheug ik me op de grotere Belgische
betrokkenheid in het Midden-Oosten, zij het op diplomatiek vlak om
het vredesproces opnieuw te starten, of ter plaatse met een sterke aan-
wezigheid in Zuid Libanon. Deze inspanningen worden ten zeerste op
prijs gesteld in Israël.
Ook ben ik geraakt door de voortdurende inspanningen van de Belgi-
sche regering om de herinnering aan de Shoa levend te houden door
onderwijs en vastberaden strijd tegen het antisemitisme. De afgelopen
jaren werden op dit vlak een groot aantal initiatieven genomen, en ik
wens hierbij ook uitdrukking te geven aan mijn waardering voor onze
gesprekspartners die het belangrijke werk hebben verricht betreffende
de weinig glorieuze rol die bepaalde Belgische autoriteiten hebben ge-
speeld in de vervolging van Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Ik wens eveneens te onderlijnen hoeveel “Rechtvaardige” Belgen zich
onderscheidden door bedreigde Joden van een deportatie te redden.
Het zijn deze burgers, die men in alle lagen van de Belgische bevol-
king terugvindt, die ik bij verschillende gelegenheden heb mogen eren
met de hoogste onderscheiding van de Staat Israël, toegekend aan de
Rechtvaardigen der Naties door het Instituut Yad Vashem te Jeruzalem.
De ceremonies ter ere van de Rechtvaardigen hoorden voor mij, eer-
malig ondergedoken kind, zonder enige twijfel tot de meest ontroe-
rende momenten.
De afgelopen jaren waren niet gemakkelijk voor Israël. Zo was er de
socio-economische crisis ten gevolge van de tweede intifada, de vol-
ledige ontruiming van de Gazastrook, het voortduren van het terroris-
me en de onophoudelijke raketaanvallen op ons grondgebied, vanuit
Gaza en afgelopen zomer ook vanuit Libanon. Deze gebeurtenissen
tonen aan dat de werkelijkheid van een in vrede en veiligheid levende
overwegend Joodse Staat in het Midden-Oosten verre van vanzelfspre-
kend is en eerder een uitdaging die wij Israëli’s steeds opnieuw moe-
ten aangaan. Bepaalde Staten in de regio om ons heen blijven deze
realiteit verwerpen en obscurantistische krachten van het islamitische
integrisme zoals de Hezbollah en de Hamas worden door Staten zoals
Iran of Syrië gesteund. Deze landen sturen aan op de vernietiging van
Israël en hierdoor blijft het gevaar boven ons land voortdurend drei-
gen, en moeten we aanzienlijke middelen inzetten om onze veiligheid
te vrijwaren. Gelukkig hebben we een sterk leger kunnen opbouwen
en onderhouden, evenals een levende democratie met goedwerken-
de instellingen en een dynamische economie. Deze drie steunpilaren
helpen ons de uitdagingen te blijven aangaan sinds de oprichting van
onze Staat: de integratie van nieuwe immigranten, de ons opgelegde
oorlogen, de economische en sociale strubbelingen.
De grootste uitdaging op deze 60e verjaardag van onze hernieuwde
onafhankelijkheid blijft de vrede. Onze regio heeft dit jaar flink wat dra-
matische omwentelingen gekend, maar ook nieuwe diplomatieke kan-
sen worden ons geboden. Het is van essentieel belang dat deze kansen
benut worden, en dat elke weg naar dialoog met onze buren wordt be-
treden, want enkel vrede zal onze zekerheid en ons welzijn garanderen.
Met deze hernieuwde hoop op vrede voor Israël en alle volkeren in het
Midden-Oosten, gaan mijn gedachten en mijn gebed uit naar de hoop
op vrijlating van onze gekidnapte soldaten.
Hiermee wens ik de hele Joodse gemeenschap van België, die een zo
sterke band met Israël heeft in zowel de vreugdevolle als de moeilijke
momenten, een Shana Tova vegmar hatima tova.
 NIEUWJAARSWENSEN

Prof. Dr. Julien Klener, Voorzitter van het Centraal

Israëlitisch Consistorie van België

B
innenkort hopen wij
weer Rosh Hashana te
vieren, joods nieuwjaar!
Eigenlijk een foute bena-
ming, want de joodse maandtel-
ling vangt aan bij Nissan, de Pe-
sach-lentemaand, het effectieve
joodse jaarbegin. Rosh Hashana
is op die manier geen “joods”
nieuwjaar, maar naar oude tra-
ditie, de dag waarop de wereld
werd geschapen, en bijgevolg,
een verjaardag voor alle mensen
die haar bewonen.
De fundamenteel-bijbelse ver-
antwoordelijkheid van het
joodszijn, namelijk het vervul-
len van een voorbeeldfunctie
met inspanningsplicht, bepaalt
het karakter van deze dag. Ter-
wijl niet-joodse mensengroepen
over het algemeen hun nieuw-
jaarsdag luidruchtig feestelijk
vieren, doet het jodendom dit op
zeer ingetogen wijze. Het is een
dag van zelfinkeer en van tasten
in eigen boezem over het lot van
de wereld. Rosh Hashana is een
dag van verantwoording en be-
zinning over wat moest en niet
kon, over droom en werkelijk-
heid, over fictie en realiteit.
Tegen alles en beter weten in, ge- ons komt het ook aan, is
looft het jodendom dat eerlijke dé kernboodschap van het
introspectie en effectieve naas- jodendom in het algemeen
tenliefde de vormende krachten en van de Hoogheilige Da-
van ons bestaan zijn en groeit gen in het bijzonder.
Rosh Hashana uit tot de dag van In naam van het Centraal
het positieve geloof in een be- Israëlitisch Consistorie van
tere morgen. Voor het jodendom België, mijn allerbeste
is het mensonterend het nieuwe wensen voor een jaar
wereldjaar in te zetten met lijd- van vrede, gezond-
zame gelatenheid, want wij zijn heid en voorspoed
vrije wezens met vormingskracht voor u en allen die
over ons bestaan. Noach werd u lief zijn, voor Is-
volgens de Hebreeuwse bijbel raël en voor alle
niet gered door metafysische mensen van
interventies, maar wel omdat goede wil.
hij als mens had gekozen voor Le-Shana Tova
een ethisch onberispelijke en Tikatevoe.
rechtvaardige levenswandel. Op
Amazing Silver
VWHUOLQJ]LOYHUHQJHVFKHQNHQ
%DU0LW]YDHQ+XZHOLMNVOLMVWHQ
*HVFKHQNERQQHQ

De Rosh Hashana tefillot (gebe-

den) overspannen bovendien
het volledige menselijk denken,
van oorsprong tot eindtijd, van
schepping tot messiaans gloren.
Deze beide uitersten liggen ech- 9$..81',*(+(567(//,1*(1(132/,(5(1
ter voorbij de menshistorische
dimensie, maar tussenin loopt
6289(1,5692256,0&+$6
een millennialange weg illustre-
rend hoe in het jodendom hoop
2SHQ]R0DGR
prevaleert op de sombere greep 9ULMWRWXXUYRRUVKDEEHV(YHQHHQVRSDIVSUDDN
van troosteloosheid, zielsangst
+$'$'%526

of, zoals Maimonides schrijft, van
verbijstering. Deze beklijvende ([FOXVLYH6LOYHU:DUH
boodschap krijgt in onze tijd een 3UDFKWLJH,WDOLDDQVHFROOHFWLH
meer urgente en universele be-
tekenis, aangezien het afgronds-
ZLMZHQVHQGHMRRGVHJHPHHQVFKDS
gevoel één van de cruciale pro-
HHQMDDUYDQJHOXNYUHGHHQYRRUVSRHG
blemen van onze tijdgenoten
lijkt te zijn. Rosh Hashana ademt $ODLQ:LUWKHLPHU
,VDEHOODOHL‡7HO²
daarentegen geenszins fatalisme
uit, maar vertrouwen in de toe-

$QWZHUSHQ
komst. Wij dragen op die dag
geen boetekleed, maar blanke
feestgewaden.

jOODS Actueel 13
 NIEUWJAARSWENSEN
Kris Peeters,
Minister-President
Vlaamse
Gemeenschap
N E
ieuwjaar of Rosh Ha Shana,
de verjaardag van de vol-
tooiing van de wereld en van
de geboorte van de mens.
Het staat voor reflectie en introspec-
tie, en de wil om het in het nieuwe jaar
beter te doen. Het is het moment om
je eens te bezinnen over het verleden,
maar vooral om te bedenken wat je gaat doen om een beter mens te
worden in het nieuwe jaar.
Is dit geen opdracht van ons allen? Jodendom, christendom, islam, …
elke religie draagt immers het fundament in zich om een beter mens
te worden. Maar enkel via samenwerking met respect voor elkaar
kunnen die fundamenten tot volle groei komen.
Alleen dialoog en communicatie tussen de verschillende volkeren
kunnen een cultuur van solidariteit doen groeien. Alleen als we me-
kaar echt kennen, kunnen we voorkomen dat het behoren tot een
bepaalde cultuur vergroeit tot een zich afsluiten voor mekaar. In “Ik
en jij” stelt de joodse filosoof Martin Buber dat de dialoog het begin
is van alles. Alles draait om de ontmoeting. De kern van zijn verhaal
is dat er alleen een goed gesprek mogelijk is als de gesprekspartners
bereid zijn iets van zichzelf in te leveren, ten gunste van de ander.
Dan alleen ontstaat er een ontmoeting, die echt de moeite waard is.
Het is dus een kwestie van je inleven in de ander en ruimte geven aan
de ander. Of om het met Buber zijn woorden te zeggen: ‘Diep in het
hart van de mens ligt de drang verscholen naar volkomenheid door
contacten met de ander'.
Werken aan een wereld waar mensen hun grenzen verleggen. Dat is
waar wij allen samen moeten aan werken. Pas dan zullen we komen
tot een warme en open samenleving. Een wereld waar niemand uit
de boot valt. Een wereld, een samenleving waarin ieder zijn plaats
heeft. Dat is ook waar het op Rosh Ha Shana rond draait.
Gelukkig Nieuwjaar. Shana tova.
Centrale
Koninklijke Vereniging voor Joodse Weldadigheid
SUKKOTH in
VILLA ALTOL
VAN WOENSDAG 26/9
T/M WOENSDAG 3/10/07
INFO
TEL.: 0475/55.82.00
FAX : 03/281 25 69
14 jOODS Actueel
Kouky Frohmann,
Voorzitster FORUM
der Joodse
Organisaties
en jaar geleden, in mijn bood-
schap voor Rosh Hashana, heb
ik de wens geuit dat de drie
Israëlische soldaten die ge-
vangen worden gehouden door Ha-
mas en Hezbollah, in familiekring de
hoogtijdagen zouden kunnen door-
brengen.
We zijn een jaar later en deze drie jonge mannen worden nog steeds ge-
vangen gehouden. Het rode kruis, een grote internationale NGO, heeft
zelfs nog geen toestemming gekregen om hen te mogen bezoeken.
De ouders van de soldaten die worden vastgehouden door de Hez-
bollah, hebben zelfs geen teken van leven gekregen van hun zonen.
De wereld zwijgt. Wij zwijgen.
Zelfs wij, de joodse gemeenschap van Antwerpen, vinden moeilijk de
tijd om ons te voegen bij een manifestatie voor solidariteit en steun
aan de familieleden van deze soldaten, want om 13u00 op een door-
deweekse dag, kunnen wij ons moeilijk verplaatsten naar Brussel.
De wereld zwijgt. Wij zwijgen.
En wij zijn er al aan gewend om onze kinderen naar school te brengen,
scholen die bewaakt moeten worden. Scholen, synagogen, gemeen-
schapscentra, witgele betonblokken ontsieren het straatbeeld en ont-
sieren onze samenleving. En we zijn er aan gewend dat kinderen van
hun fietsen worden geduwd, dat mensen op straat met eieren wor-
den bekogeld op de Belgiëlei, dat hakenkruisen worden geschilderd
op garagepoorten en bushokjes in de joodse buurt. Wij zijn eraan ge-
wend dat deze abnormale situatie dagelijkse kost is geworden.
Gelukkig vinden wij een luisterend oor bij de autoriteiten en mogen
wij rekenen op hun steun. Dit afgelopen jaar werd het rapport van het
SOMA gepubliceerd waarin gedetailleerd verslag wordt uitgebracht
over de gewilligheid van de Belgische autoriteiten tijdens de Tweede
Wereldoorlog en in het bijzonder de Antwerpse autoriteiten. Deze
gruwelijke periode moet worden herdacht en deze herinnering moet
worden overgedragen aan de volgende generaties.
Daarom organiseert het FORUM der Joodse Organisaties op 28 ok-
tober e.k. een congres genaamd FORUM “Kinderen van de Shoah”
waar iedereen welkom is. “Herinnering, overlevering, hoop” is de rode
draad die door dit congres loopt. Een belangrijk onderwerp dat aan
bod komt, is het gevolg van de trauma’s van de slachtoffers en de
overdracht ervan op de volgende generaties. Dit congres duurt een
hele dag en het programma bestaat uit nationaal en internationaal
gerenommeerde sprekers, workshops, discussiepanels, tentoonstel-
lingen en een filmvoorstelling. Inschrijven is wel verplicht.
In naam van het FORUM der Joodse Organisaties beloof ik u dat wij
steeds waakzaam zullen blijven en ons zullen blijven inzetten voor
onze gemeenschap, opdat wij allen samen verder kunnen leven in de
aangename sfeer van onze Stad Antwerpen die wij allen koesteren.
Ik wens u allen een voorspoedig, gezond en gelukkig Nieuw Jaar
5768.
 NIEUWJAAR
OPEN UW HART
VOOR G’D EN MEDEMENS
Door: Rabbijn mr. drs. R. Evers
R
osh Hashana is de verjaardag van de wereld. We zijn weer een
jaar gegroeid. Op deze dag verklaren wij met woorden en
symbolen dat de eenheid tussen onze daden en de wil van
G’d, Hashem, binnen ons bereik ligt. We hoeven alleen maar
open te staan voor de gedachte van de shofar. Dan kunnen we dit
jaar hoopvol smeken om vrede, in onze directe omgeving, voor Israël
en voor de hele wereld. Helaas heeft er ook afgelopen jaar weer veel
bloed gevloeid. Daarom moet ieder jaar opnieuw op de shofar wor-
den geblazen: eenheid en vrede worden pas duurzaam wanneer ie-
der individu en volk zijn bescheiden plaats in het grotere geheel kent,
en erkent. Alleen dan is er werkelijke verdraagzaamheid!
Rosh Hashana vormt niet alleen een hoogtepunt in de jaarcyclus, het
einde van het oude jaar en het begin van het nieuwe jaar. Op Rosh
Hashana vieren we het allereerste begin, de verjaardag van het uni-
versum. Gedurende de Moesaf-dienst zingen we “hajom harat olam” –
vandaag ontstond de wereld. Hierin staat het shofarblazen centraal.
Wat is het verband?
Degene, die voor het eerst van zijn leven een sjoel bezoekt, ziet nau-
16 jOODS Actueel
welijks enig verband tussen dit Thoravoorschrift en de ernst en sym-
boliek van de Hoge Feestdagen. Shofarblazen wordt in de Thora niet
eens bij Rosh Hashana geregeld maar wordt afgeleid van het shofar-
blazen in het joveel- of jubeljaar: “Dan zult gij bazuingeschal doen
rondgaan op de verzoendag, het vijftigste jaar heiligen en vrijheid in
het land afkondigen. In dit jubeljaar zal ieder van u zijn bezitting te-
rugkrijgen” (Vajikra 25:9 e.v.).
Voordat de shofartonen klinken wordt een psalm gereciteerd, gewijd
aan de kinderen van Korach, de aartsvijand van Mosje. Enig verband
met de shofar lijkt afwezig. Doel en intentie van het shofarblazen ko-
men in de Thoratekst zelf niet zo duidelijk naar voren. Wel verklaart
de Talmoed in traktaat Rosh Hashana (16b), dat er veel verschillende
tonen worden geblazen om “de Satan in verwarring te brengen”. Wie
is deze Satan en waarom moeten wij proberen hem in verwarring te
brengen? Als wij volledig achter de doelstelling van eenheid zouden
staan, zou het niet onlogisch zijn geweest om alle sjoelbezoekers op
één shofar te laten blazen. Op Soekot – het Loofhuttenfeest – komt
iedereen met zijn eigen loelav (palmtak) naar sjoel. Waarom is er op
Rosh Hashana slechts één, die voor de gehele gemeente de tonen aan
de ramshoorn ontlokt terwijl de overige aanwezigen slechts passief
luisteren?
Eén factor
Maar al te vaak staren wij ons blind op de kleine en vaak denkbeel-
dige verschillen die ons verdeeld houden. Uiteindelijk is er één factor
die alle schepselen bindt: G’d die alles geschapen heeft en leven geeft
aan het heelal. Dit gegeven geldt niet alleen voor alle mensen, maar
strekt zich uit over de fauna en flora en vormt de essentie van alles
wat leeft. Als Rosh Hashana de verjaardag van de wereld is, vieren
we de verjaardag van het leven. Eén dag per jaar deelt alles dezelfde
verjaardag, voelen we onze breekbaarheid en vergankelijkheid. Rosh
Hashana is een dag van eenheid, niet alleen met onze medemensen
maar met de hele Schepping. Het jaarlijks terugkerende verjaren van
de wereld doet ons beseffen hoe sterk het lot van de mensheid is ver-
bonden met de rest van het universum.
Theorie en praktijk verschillen helaas. Jaloezie en competitie breken
de menselijke banden. Industrialisatie, verstedelijking en consump-
tiedrang hebben ons vervreemd van de natuur. De voorschriften en
gebruiken van Rosh Hashana willen ons weer gevoelig maken voor
die essentiële eenheid tussen alles dat leeft, omdat alles voortvloeit
uit de éénheid van G’d. Wanneer wij willen afrekenen met onze ont-
hechting en disharmonie heet onze vijand ‘Satan’. Letterlijk is Satan
de tegenstander, de kracht die ons hindert. Satan is het symbool ge-
worden voor alle krachten, die onenigheid, verdeeldheid en conflict
zaaien.
Identieke tonen
Eenheid als de ware betekenis van het shofargeluid ligt aangeduid in
de Thoratekst zelf en is niet iets van latere datum. In Bamidbar 10:1-
10 wordt voorgeschreven om op trompetten te blazen. Een trompet
is weliswaar geen shofar maar de tonen klinken identiek – tekia en
teroe’a (lange en korte tonen). Tekia en teroe’a moesten geblazen
worden wanneer het volk als een gezamenlijke eenheid moest ope-
reren gedurende feestdagen of op weg naar de strijd, waar éénheid
onontbeerlijk is om te overleven. Vele bepalingen rond de shofar wor-
den afgeleid van het vijftigste – joveel – jaar.
jOODS Actueel 17
 NIEUWJAAR
Grotere sociale en religieuze eenheid dan gedurende het joveeljaar is
vrijwel ondenkbaar. Het land ging terug naar de oorspronkelijke eige-
naars, slaven werden vrijgelaten en schulden kwijtgescholden. Ieder
maatschappelijk onderscheid verdween. Vrijwel alle verschillen tus-
sen grootgrondbezitter en arbeider, heer en slaaf en rijk en arm ver-
loren hun belang. Het is zeker niet toevallig dat daarom ook de psalm
van de kinderen van Korach werd opgenomen in deze roep tot een-
heid. Korach was de eerste Jood die openlijk in opstand kwam tegen
Moshe Rabbenoe (onze Leraar). Korach zaaide verdeeldheid zonder
enige aanleiding. Juist deze psalm wordt voor het shofarblazen ge-
reciteerd omdat Korachs kinderen uiteindelijk de kracht vonden om
vrede te sluiten met Moshe. De strijd van hun vader hebben zij niet
doorgezet. De eenheid bleef bewaard.
Moedergevoelens
Het is onze taak een ‘banier voor de volkeren’ te zijn. Daarom moet
onze gemeenschap deze eenheidsgedachte ook over de hele mens-
heid kunnen uitstralen. De Talmoed citeert uit het boek Sjoftiem
(Richteren) een bewijs dat de teroe’a-klank een snikkend geluid is: “De
moeder van Sisera keek uit het venster en snikte door het traliewerk”
(5:28). Als generaal van het vijandelijke leger van de Kenaänieten
stierf Sisera in de oorlog tegen Debora en Barak. Zijn moeder wachtte
op hem en keek hoopvol uit haar raam. Veel soldaten keerden terug
maar Sisera niet. Het boek Sjoftiem registreert dat zijn moeder ge-
broken en snikkend weeklaagt. De Jeruzalemse Talmoed vertelt ver-
der dat zij honderd keer huilde en dat wij daarom op Rosh Hashana
honderd tonen blazen op de shofar. Sisera mocht dan een gezworen
vijand zijn maar de pijn die een moeder voelt om de dood van haar
kind overschrijdt de grenzen tussen volkeren.
Arabieren
Niet voor niets wordt op de eerste dag uit de Thora voorgelezen over
het lot van Jisjma’eel in de woestijn, nadat hij met zijn moeder Ha-
gar verdreven werd uit het huis van Avraham. Wanneer Jisjma’eel van
dorst dreigt te sterven, gebeurt er een wonder. G’d opent haar ogen.
Hagar ziet een waterput. De Midrasj biedt ons dieper inzicht en ver-
haalt over een discussie die juist op dat moment tussen de Engelen
en G’d plaatsvond. De Engelen wilden dat Jisjma’eel niet gered zou
worden omdat zijn afstammelingen, de Arabieren, het Joodse volk op
een later tijdstip in de geschiedenis zouden aanvallen. G’d bracht hier
echter tegenin dat niemand berecht wordt voor toekomstige daden:
“G’d luisterde naar de stem van de jongen waar hij was” (Bereesjiet
21:17). Waar hij was, zegt de Midrasj, betekent dat G’d luisterde naar
de toestand waarin hij zich toen bevond. Hij huilde, was tot inkeer
gekomen en bleef in leven. In de shofar resoneert het geluid van al-
len, die oprecht berouw tonen. Rosh Hashana is een universeel ge-
beuren.
Kittel
De Ba’al toke’a (shofarblazer) draagt, net als vele andere sjoelbezoe-
kers, een wit kleed, de kittel – een doodsgewaad. Kleren maken de
man maar de kittel breekt ‘s mensens hoogmoed. Voordat Adam
zondigde, was de mens een onbezoedeld schepsel. De mens in zijn
meest volmaakte toestand als schepsel van G’d “schaamde zich niet”
(Bereesjiet 2:25). Het Hebreeuwse woord voor kleding luidt "beged"
en komt van de stam "bagad", dat rebelleren en in opstand komen
betekent. Kleding is een teken van de menselijke onvolkomenheid,
zijn breuk met G’d en de natuur. De kittel van de shofarblazer toont
zijn onderworpenheid aan G’d en het besef van zijn vergankelijkheid
en kleinheid.
Voordat hij gaat blazen, dompelt de ba’al-toké’a zich onder in een
18 jOODS Actueel
mikve (ritueel bad). Het Hebreeuwse woord voor wassen "rachats"
staat fonetisch in verband met "ra’ats", dat afbreken of omver werpen
betekent. Tenietdoen van de ingenomenheid met onszelf en het af-
breken van het eigen ik vormen de essentie van wezenlijke geeste-
lijke zuivering en reiniging, onontbeerlijk voor een blijvende eenheid.
Voor Rosh Hashana lossen we eerst onze problemen met onze me-
demens op, want op Rosh Hashana worden wij ten overstaan van de
Schepper ter verantwoording geroepen. Dan willen wij gezuiverd zijn
in onze intermenselijke relaties.
Solidariteit
In de Talmoed (B.T Bawa Batra 10a) discussiëren Tinius Rufus, een
Romeinse gouverneur van de provincie Judea, en de legendarische
Rabbi Akiva: “Als uw G’d de armen liefheeft, waarom onderhoudt Hij
hen dan niet?” Rabbi Akiva antwoordde: “Zodat wij door middel van
hen gered kunnen worden van de straf van Gehinnom”. In de gedach-
tewereld van Tinius Rufus overheerst de verticale relatie tussen mens
en G’d, het aspect van ondergeschiktheid en slavernij. Hij zag de men-
selijke samenleving als een willekeurige massa ongerelateerde indivi-
duen, niet meer dan biologische atomen. In een dergelijke wereld is
geen plaats voor onderlinge verantwoordelijkheid, solidariteit, mede-
lijden en medeleven. De coördinaten van een menselijke maatschap-
pij lopen in de ogen van Rabbi Akiva echter zowel horizontaal als
verticaal; de juiste menselijke samenlevingsvorm baseert zich op de
verhouding van elk individu en elk collectief van individuen tot G’d.
Beide coördinaten creëren een band die uiteindelijk moet resulteren
in gevoelens van wederzijds respect en verantwoordelijkheid.
Zelfs in een periode, waarin het Joodse volk in de ogen van G’d ken-
nelijk geen genade vond en ongelukkig en armoedig was (zoals in de
tijd van de Romeinse bezetting van Judea) behielden beide coördina-
ten hun onvoorwaardelijke geldigheid. Onze identiteit als kinderen
van G’d en broeders is nooit verdwenen. Opvallend is dat Rabbi Akiva,
één van de tien martelaren in de tijd van de Romeinen, die de wrede
vervolging aan den lijve heeft ervaren, uitsprak: “Geliefd is de mens,
die geschapen werd in het evenbeeld van G’d” (Pirkee Avot 3:18). Zijn
ethische objectiviteit werd niet aangetast door onderdrukking en
vervolging; in zijn ideeën omtrent de mens en zijn waardigheid bleef
hij standvastig.
Moreel fundament
De eenheid van de shofar is de gedachte dat er één G’d bestaat die
ons allen geschapen heeft, tot wie wij ons allen richten en dat Hij een
wereld creëerde, die gebaseerd is op één moreel fundament. Dit is de
betekenis van het gebed op Rosh Hashana, waarin gesproken wordt
over “ieder schepsel, die Degene, die hem schiep, kent en erkent.” In
de Amida – het staande gebed – vragen wij om G’ds heerschappij
over ons allen, die ons allen tezamen verbindt tot agoeda achat – één
geheel. Zou iedereen zijn eigen shofar hebben geblazen, dan zou ie-
der zijn eigen lied zingen, zijn eigen boodschap uitdragen. Eenheid
zou dan ver te zoeken zijn. Pas wanneer de gemeenschap als geheel
naar één persoon, de ba’al toké’a, luistert, is er sprake van een sjoel als
microkosmos van saamhorigheid en gemeenschappelijkheid.
Rabbijn Evers studeerde fiscaal recht en klinische psychologie in Amster-
dam. In 1989 ontving hij rabbinale bevoegdheid (semichah) van tien
verschillende vooraanstaande autoriteiten, waaronder rabbijn Moshe
Halberstam (van Tzanz-Tschakave) van de Edah HaChareidis. Hij is thans
rabbijn van de Joodse gemeente van Rotterdam, en ook actief bij de jood-
se gemeenten van Amstedam en het NIK (de overkoepelende organisatie
van Joodse Gemeenten in Nederland). n
JOODSE FEESTEN

Behalve Rosh Hashana zijn er ook een heleboel andere joodse

feesten deze maand, een overzicht:

Jom Kipoer, de dag van de boetedoening of grote verzoe-

ningsdag, is de heiligste en belangrijkste feestdag in het judaïsme.
Een dag lang wordt er gevast en gebeden. Het feest wordt gevierd
op de tiende dag van de Hebreeuwse maand Tishrei. Het is dan tien
dagen na Rosh Hashanah, het joodse nieuwjaar. Op Jom Kipoer ein-
digen “de tien dagen van berouw” of de “Hoge Feestdagen”. Joden
krijgen nog een laatste keer de mogelijkheid vergeving en absolutie
te vragen voor hun zonden van het voorbije jaar. Volgens het joodse
geloof wordt er op Jom Kipoer over iedere mens een oordeel voor
het volgende jaar geveld. Om vergeving voor de zonden te kunnen
krijgen staat de dag in het teken van spiritueel berouw en van de be-
lofte om het nieuwe jaar met een rein geweten te beginnen, vanuit
de wetenschap dat God iedereen vergeeft die gemeend spijt heeft
van zijn wandaden.

Door te vasten wordt de mens gezuiverd. Gelovige joden vasten op

Jom Kipoer vanaf de vooravond van de feestdag tot de volgende
avond. In tegenstelling tot alle andere joodse feestdagen wordt Jom
Kippoer volledig nageleefd, zelfs wanneer het feest samenvalt met de
sabbat.

De meeste joden in Israël zijn niet streng gelovig, maar Jom Kipoer
is en blijft toch een speciale dag voor alle mensen, een dag met een
uniek karakter. Veel joden die zichzelf als seculier beschouwen en die
een jaar lang geen synagoge betreden, gaan op die speciale dag wel Een portret van Jom Kipoer in de synagoge.
naar de gebedsdiensten. Velen vasten ook mee, geheel of gedeelte-
lijk.
Op bezoek in Israël?
Belangrijke informatie voor als u Israël bezoekt op deze feestdag. Op
Jom Kipoer is er bijna geen verkeer in de straten. Veel families trekken
al wandelend door de stad. Zelfs in Tel Aviv, een stad met een dui-
delijk seculier karakter, waar het zakenleven bijna nooit stilvalt en de
auto’s de straten domineren, zelfs daar respecteren de chauffeurs Jom
Kipoer en ze proberen die dag niet achter het stuur te kruipen. Kin-
deren van alle leeftijden profiteren natuurlijk van de speciale situatie:
zij veroveren de lege straten met hun fietsen, rolschaatsen en skate-
boards. Op Jom Kipoer zijn alle winkels gesloten, zelfs die zaken die
normaal open zijn op de sabbat. De uitzendingen van de Israëlische
radio- en TV-stations worden opgeschort. Alleen de buitenlandse sta-
tions zenden uit zoals op een normale dag.

Als u in Israël bent , maak dan gebruik van Jom Kipoer om eens door
de stad te kuieren. Ook een bezoek aan een synagoge is een goed
idee, om naar de gelovigen te kijken of om de sfeer van de speciale
gebedsdienst op te snuiven. Hou er in ieder geval rekening mee dat
alles gesloten is in de joodse steden. Het openbaar vervoer en zelfs de
taxi’s rijden niet, en de sfeer is helemaal anders dan op een gewone
dag.
nnn

Soekkot, ook het Loofhuttenfeest of het Feest van de Kraampjes

genoemd is de derde feestdag in de Hebreeuwse Tishrei-maand, en
is een van de belangrijkste joodse feesten. Soekkot is een van de drie
bedevaartdagen, waarop het hele joodse volk in de oudheid naar Je-
ruzalem trok. Ze gingen naar de Heilige Tempel om er een dier en
graan te offeren. Soekkot is een bijzonder vreugdevolle feestdag en
combineert religieuze elementen met landbouwaspecten. De roots
van het feest liggen in de Thora. Het herdenkt de stalletjes waarin de
Israëlieten in de woestijn leefden na de vlucht uit Egypte. Een Soekka

20 jOODS Actueel
 Vooral kinderen
worden aangetrokken
tot de loofhut die met
tekeningen en slingers
wordt versierd.

is een tijdelijke verblijfplaats, meestal met muren uit hout of stoffen ten zouden de verscheidenheid aan kenmerken, in de natuur en bij de
doeken aan minstens drie van de vier wanden. Het dak bestaat uit mens, symboliseren. Elke boom en elke fruitsoort heeft eigen kwali-
takken, meestal van een palmboom. Door het dak is de hemel zicht- teiten, net zoals elke mens eigen kwaliteiten heeft, en daarom wordt
baar. God bedankt.

Het Oogstfeest is een andere naam voor

Soekkot. Logisch, want het wordt in de
herfst gevierd, na de zomeroogst en voor
het planten van de wintergewassen. Re-
gen neemt een centrale plaats in de ge-
beden in. De boeren bedanken God voor
de oogst van dit jaar en bidden voor re-
gen in het volgende jaar.

Het feest duurt zeven dagen lang. Vol-

gens de religieuze voorschriften is het
verplicht om tijdens die periode altijd in
de Soekka te eten, als het niet regent ten-
minste. Ultra-orthodoxe joden overnach-
ten ook in het hutje.

Elke dag tijdens de feestperiode, behalve

op de Sabbat, worden er ceremoniële ze-
geningen gehouden. Vier elementen (de
Arba Minim) komen daarbij telkens aan
bod: een palmtakje, wilgenhout, mirte-
takjes en muskuscitroen. Die vier elemen- Ook de soldaten aan het front vieren het loofhuttenfeest.

jOODS Actueel 21
JOODSE FEESTEN

Op Simchat Thora wordt het toe-
kennen van de bijbel gevierd.
De dag onmiddellijk volgend op Soekkot (de achtste dag na het be-
gin van Soekkot) wordt Shemini Atseret genoemd. Het is een aparte
feestdag, waarop de joden zich verheugen over de Thora. Op deze
dag wordt de cyclus van lezingen uit de Thora in de synagogen afge-
rond, en vervolgens weer opgestart. Simchat Thora is echt een vreug-
devolle dag, zeker voor de diepgelovigen. De vreugde en blijdschap
op deze dag komen in heel wat verschillende gebruiken aan bod.
Simchat
Thora
pen. Ze brengen er een zegen over de Thora uit.
Vlaggen: de kinderen krijgen vlaggetjes met symbolen van de feest-
dag op. Die religieuze symbolen worden vrij vaak afgewisseld met
zionistische of nationalistische symbolen.
nnn

Feestgewoontes
Hakafot: Met de Thora in de hand dansen in de synagoge. De Thora-
rollen worden altijd bewaard in een speciale kast in de synagogen.
Die kast heet de Aron Kodesh, of de Heilige Ark. Op deze feestdag
worden ze naar buiten gebracht, en de mannen dansen met de rol-
len rond in de synagoge. Dat gebeurt tijdens het avondgebed en
opnieuw tijdens het ochtendgebed, zodat de hele gemeenschap kan
delen in de vreugdevolle stemming. RUBENSLEI 20 wij wensen de joodse gemeenschap
2018 ANTWERPEN een jaar van geluk, vrede en voorspoed !
Het lezen uit de Thora: Tijdens het ochtendgebed worden alle man- TEL. 03 - 226 07 33 trau@new-vision.be
nen uit de gemeenschap, ook de kinderen, naar de preekstoel geroe- FAX. 03 - 232 83 43 www.new-vision.be

22 jOODS Actueel
 NIEUWJAARSWENSEN
Johan
Vande Lanotte,
Voorzitter sp.a
V
anwege de hele sp.a wens
ik jullie de allerbeste wen-
sen voor het feest van
Rosh Hashanah van het
jaar 5768. Voor de joodse gemeen-
schap is het een bijzonder mo-
ment, waarin de rijke tradities en
geschiedenis van het joodse volk
herdacht worden. De klanken van
de shofar luiden een moment in
van bezinning over het wel en wee
van het afgelopen jaar en laten ons hoopvol uitkijken naar wat het
komende jaar zal brengen. Ik hoop van harte dat alle landgenoten,
uit de verschillende gemeenschappen en levensbeschouwingen, op
zoek zullen gaan naar wat hen bindt eerder dan wat hen scheidt, en
dat we samen kunnen werken aan een gedeeld burgerschap, vrede
en voorspoed. Nu ons land is uitgegroeid tot een gemeenschap
van diverse culturen en levensbeschouwingen, wordt het steeds
belangrijker dat we elkaars gewoonten en tradities leren kennen,
appreciëren en respecteren. Ik wil dan ook in het bijzonder de joodse
gemeenschap van harte danken voor de inspanningen die zij daar-
toe de afgelopen jaren heeft verricht. Ik wens jullie allemaal van harte
Shanah Tovah.
nnn
Jo Vandeurzen,
voorzitter CD&V
Shana Tova! Namens CD&V wensen
wij u allen het allerbeste voor het
nieuwe jaar: een goede gezond-
heid, heel veel familiaal geluk en
voorspoed. Meer in het bijzonder
wensen we u een goed en vrede-
vol samenleven in Antwerpen, in
België en waar ook ter wereld.
Ook CD&V gelooft rotsvast in het
goed samenleven in wederzijds
respect van verschillende gemeen-
schappen, van mensen met zeer
diverse achtergronden in onze ste-
den en gemeenten. We zullen ons daar voor blijven inzetten, samen
met de vele organisaties en verenigingen - zoals het Joods Forum.
Deze inzet begint met verzet tegen elke vorm van verbaal of fysiek
geweld ingegeven door antisemitisme of racisme. Dergelijk geweld
zullen we nooit tolereren. De overheid moet er krachtdadig tegen
blijven optreden. Alleen zo zal iedereen zich veilig en geborgen voe-
len. Wederzijds respect en goed samenleven gaan uiteraard verder.
Zo hebben we de grootste waardering voor en verdedigen we de on-
dersteuning van initiatieven die uitnodigen tot ontmoeting, samen
vieren en samen gedenken.
Overigens wensen we het Forum alle succes met het congres “kinde-
ren van de Shoah. Brug naar de volgende generaties".
24 jOODS Actueel
Bart Somers,
VoorzItter
Open Vld
Het vieren van een nieuw jaar
bekleedt een symbolisch ge-
laden functie in vele culturen.
Op zich gaat het om een tijd-
opname, een heel klein stukje
heden dat het verleden en
de toekomst met mekaar wil
verzoenen. Zo bouwt ook de
Rosh Hashana, het ‘hoofd van
het jaar’, telkens weer een brug
tussen de bezinning om het
gebeurde en de hoop op een
betere toekomst. Ik wens voor-
eerst die hoop met de joodse gemeenschap te delen, en wens u dan
ook allen Shana Tova, een gelukkig 5768.
Hoop is uiteraard een noodzakelijke voorwaarde, een minimumvereis-
te om te blijven strijden voor die betere toekomst. Maar zij volstaat
natuurlijk niet. Jammer genoeg moeten we nog elke dag vaststellen
hoe onbegrip en de onwil tot vreedzaam en respectvol samenleven
overal ter wereld hardnekkig blijven bestaan. De universele waarden
die we allemaal delen in onze democratische samenleving, moeten
we keer op keer aanwenden om elk vooroordeel, elke uiting van ra-
cisme streng te veroordelen.
Zoals Nieuwjaar ons toelaat de kennis en de lessen van het verleden
om te zetten in het streven naar een betere toekomst, zo ook oefent
het Joods Museum van Deportatie en Verzet een soortgelijke func-
tie uit. Zoals U weet is dit Museum gevestigd in de Dossinkazerne te
Mechelen, de stad waar ik burgemeester ben. Het Museum, geopend
in 1995, krijgt jaarlijks meer dan 30.000 bezoekers over de vloer, voor-
namelijk leerlingen van het laatste jaar secundair onderwijs. Deze
jongeren worden er geconfronteerd met de meest tragische, zwarte
bladzijden uit onze geschiedenis, en zijn vaak diep onder de indruk
van de omgeving en het besef dat dit alles slechts een relatief recent
verleden betreft. Dat is een goede zaak.
Minstens even belangrijk evenwel is het directe contact met en de
schat aan verworven informatie over de joodse identiteit en cultuur.
Objectieve kennis over elkaar is de beste sleutel tot vrede. Een pure
en gretige nieuwsgierigheid naar de mens waarmee we dag in dag
uit samenleven overstijgt en ontkracht elke ongefundeerde afgunst,
haat en niet te vergeten angst jegens elkaar. De educatieve en infor-
merende rol van het Joods Museum van Deportatie en Verzet kan dus
onmogelijk worden onderschat.
Met de toestroom van bezoekers barst het Museum aan de Dossin-
kazerne inmiddels zowat uit zijn voegen. Als toenmalig minister-pre-
sident hebben mijn voorganger Patrick Dewael en ikzelf hard aan-
gedrongen op initiatieven van de Vlaamse overheid. Inmiddels ging
de Vlaamse Regering over tot de aankoop van de voorbouw van de
kazerne. Ook de voormalige stadsgevangenis aan de overzijde van de
straat werd aangekocht.
Als burgemeester van de stad Mechelen én als voorzitter van Open
Vld wens ik me dan ook blijvend in te zetten voor de uitbouw van dit
belangrijke erfgoed. Maar evenzeer wil ik als persoon blijven opko-
men voor respect en verdraagzaamheid. De joodse gemeenschap is
daarbij een onmisbare en belangrijke partner. Gelukkig Nieuwjaar.
 NIEUWJAARSWENSEN
Patrick Janssens,
Burgemeester van Antwerpen
Ik wens de voltallige Joodse gemeenschap
een warm, vredevol en gezond Nieuwjaar.
Mijn wensen voor het komende jaar zijn
geïnspireerd door mijn recente bezoek
aan Dora in Nordhausen. In augustus 1943,
zowat 64 jaar geleden, werd de productie
van de V-bommen overgebracht naar de
ondergrondse fabrieken van Dora. Duizen-
den gevangenen werden in onmenselijke
omstandigheden ingeschakeld om tunnels
uit te graven. Er waren gevangenen uit het
Antwerpse die tot de dood wapens assem-
bleerden, die op hun eigen stad en streek
werden afgevuurd. Slechts enkelen keer-
den terug uit de hel en vertelden. De verha-
len zijn schrijnend, pakkend. Ze gaan over
een onmenselijke wereld, verstoken van elk
gevoel van veiligheid, mentale en fysieke
geborgenheid.
Bij het aanbreken van het nieuwe jaar staan
we traditioneel stil bij wat was, om vervol-
gens plannen en voornemens te maken
voor wat komen gaat. In de herinnering aan
dit verleden, ligt een moeilijke, maar hoop-
volle opdracht. Solidariteit, samenhorig-
Wenst zijn kliënteel een gelukkig
en voorspoedig nieuwjaar
Belgiëlei 104 - 2018 Antwerpen
Tel. 03/239 57 15
26 jOODS Actueel
heid en verdraagzaamheid zijn de wapens
waarmee we conflicten moeten voorko-
men, beheersen én bestrijden. Op mondi-
aal en regionaal vlak.
Ook onze stad wordt soms geconfronteerd
met zinloos geweld, verbale of fysieke
agressie. Dit blijft ons verontrusten. We
moeten uit onze gemeenschap, uit dat half
miljoen Antwerpenaren het beste halen: er
heerst reeds een groot samenhorigheids-
gevoel in deze stad. Dit is ongetwijfeld één
van de fundamenten van de leefbaarheid
van Antwerpen. De Joodse gemeenschap
maakt voor mij onlosmakelijk deel uit van
de stad. Ik hoop ook dit jaar te mogen re-
kenen op uw steun en enthousiasme om
in goede verstandhouding samen te leven
in Antwerpen. Opdat we samen het gevoel
van veiligheid en geborgenheid trachten te
waarborgen.
Mijn oprechte wensen voor dit nieuwe jaar,
Shana Tova!
 BINNENLAND

Negationistische teksten op Antwerpen-Straatsburg:

KifKif verwijderd een joods-christelijk
Journalisten Joods Actueel gezelschap op studiereis
speelden actieve rol in deze
zaak
In onze vorige uitgave berichtten we over negationistische teksten op
de website van het allochtonenplatform Kif Kif. Nadat de moderators
van de site weigerden de teksten te verwijderen op vraag van de cen-
trum voor gelijke kansen en tegen racisme, werd klacht neergelegd bij
het parket, bij de Koning Boudewijn Stichting en bij het kabinet van
Vlaams minister van Cultuur, Bert Anciaux (Spirit), die Kif Kif financieel
steunen. Ook het FORUM der Joodse Organisaties werd ingelicht en
mengde zich in de zaak. De druk werd hiermee zodanig opgevoerd dat
de directie van het platform dan toch besliste de gewraakte teksten
(waarin de jodenuitroeiing werd geminimaliseerd) van de site te halen.
Wat we vorige maand niet vermeldden is dat het medewerkers van
Joods Actueel waren (leden van het team van media onder de loep,
nvdr.) die klacht neerlegden en de zaak opvolgden. Het is niet de eer-
ste maal dat journalisten van dit magazine meer doen dan slechts hun
informatieve taak vervullen. “Neen, als we tijdens ons onderzoek op za- Frans van den Brande licht de plaats van de synagoge in de“Antwerpse
ken stuiten die niet door de beugel kunnen dan zullen we effectief actie folder” toe
ondernemen” aldus hoofdredacteur Michael Freilich. Enkele maanden
Van 16 tot 19 juli 2007 waren 50 leden van de ACJCB (Antwerpse
geleden werd met succes een probleem bij een grote Vlaamse krant
Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen) en een cur-
aangekaart waarbij in gerechtsverslaggeving vaak vermeld werd dat
susgroep Hebreeuws uit het Brusselse op studiereis naar Joods
de beklaagde van Joodse origine was. De krant uitte daarvoor publie-
Elzas. Onder hen vele sponsors van het synagogegebouw van Hei-
kelijke haar excuses.
de-Kalmthout. De synagoge kwam herhaaldelijk in het program-
 
ma voor. De deelnemers waren het erover eens: de gerestaureerde
Michael Freilich
synagoge van Bergheim biedt veel inspiratie voor de restauratie
Hoofdredacteur
van het Kalmthoutse gebouw en het Musée judéo-alsacien van
Bouxwiller mag als voorbeeld dienen voor de toekomstige plan-
nen van de Werkgroep Synagoge Heide..
Delek neemt Texaco-stations Tijdens een avondvullend programma van B’nai B’rith Europa te
Straatsburg, werd de synagoge van Kalmthout in de kijker ge-
over plaatst als Joods cultureel Erfgoed. Annie Gilbert-Schumer, secre-
taris van B’nai B’rith Antwerpen, stelde tevens de folder voor met
De Israëlische groep Delek heeft de tankstations van Texaco in de het programma van de Europese Dag van de Joodse Cultuur, die
Benelux overgenomen van de Amerikaanse oliereus Chevron. Texa- op 2 september jongstleden plaatsvond in de Provincie Antwer-
co heeft in België ruim 300 tankstations en is daarmee één van de pen. Ze overhandigde de folder plechtig aan Mevrouw Claude
grotere Belgische ketens. Ruim de helft van de stations zijn recht- Bloch, Europees Voorzitster van de Commissie voor het Joods Erf-
streekse eigendom van Chevron. Nederland telt 329 Texaco-stati- goed en aan Dr Gilbert Nerson, vertegenwoordiger van B’nai B’rith
ons. De verkoop kadert in de strategie van Chevron om de verkoop bij de Raad van Europa en bij de Europese Unie.
van olieproducten aan verbruikers af te bouwen en middelen vrij te
maken voor investeringen in nieuwe oliebronnen. Volgens Chevron De buitenkant van de synagoge van Kalmtout – de binnenruimte
zijn de overnamegesprekken nog niet helemaal afgerond. Bij de is vanwege de huidige staat van het gebouw voorlopig niet toe-
verkoop zou een bedrag van ruim € 650 miljoen gemoeid zijn. (MH) gankelijk – stond op 2 september centraal. Zie hierover www.je-
bron: De Tijd wisheritage.org

ESDEVE bvba (voorheen Uten)

sanitair - gasverwarming - dakwerk - badkamerbenodigheden
Lamorinièrestraat 140-142 - 2018 Antwerpen - Tel. 03/230 46 47
Wij wensen de Joodse gemeenschap een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.

jOODS Actueel 31
 BINNENLAND

Verslag Damescomité van de Boeiende tentoonstelling

Shomre Hadas lente 2008
Door voorzitster Simone Wenger We willen de lezers van Joods Actueel er nu al op wijzen dat het
Museum Plantin-Moretus in de lente van 2008 een boeiende ten-

H
et damescomité van de Shomre Hadas heeft precies één jaar toonstelling wijdt aan de Hebraica, d.w.z. de vele publicaties in het
geleden het levenslicht gezien. Wij kunnen met trots terug- Hebreeuws die in de beroemde Antwerpse drukkerij en elders het
blikken op de verwezenlijkingen gedurende dit jaar. levenslicht zagen in de zestiende en zeventiende eeuw. Bibliofielen
zullen er kunnen ontdekken dat het Antwerpse Plantinhuis de oudste
1) In de herfst organiseerden wij een medisch Symposium met als nog bestaande gegoten letters en matrijzen ter wereld bezit.
thema "kankerpreventie". De vier eminente gastsprekers waren
Prof. Emeritus Dr. Ph. Buytaert, Prof. Dr. W. Tjalma, Dr. B. Blaumeiser Het Instituut voor Joodse Studies zal tijdens de tentoonstelling ook
en moderator van de avond Prof. Dr. Ch. Mahler. een colloquium houden dat gewijd is aan de verspreiding van He-
2) Met Chanoeka heeft de groep een fantastische Chanoekaviering breeuwse publicaties in de eerste eeuwen van de boekdrukkunst. We
georganiseerd waarbij een tweehonderdtal aanwezigen waren, houden de lezers ter gepaste tijd verder op de hoogte. (FvdB) n
wederom een geslaagde avond.
3) Op Toe-Bishvat (de Joodse feestdag voor de bomen en planten)
werd een bijeenkomst ingericht. Hierbij was de stemming in de
feestzaal opperbest; de aanwezigen hebben hun verplaatsing be-
Ambassadeur van Israël
slist niet betreurd.
4) Het toppunt van het voorbije joodse kalenderjaar 5767 was de
bezoekt Heide-Kalmthout
viering van Jom Jerushalayim, het 40-jarig jubileum van de her-
eniging van Jeruzalem, na de overwinning in de zesdaagse oorlog
op 6 Juni 1967. Dit werd gevierd met een pianorecital door jong
Antwerps talent, virtuoos en geloofsgenoot, de jonge heer Aaron
Wajnberg. Ook deze activiteit was geslaagd.
5) Last but not least, mag ik de wekelijkse dansles "Rikoedei Chatu-
not", geleid door Shelly Calek, niet vergeten te vermelden.

Een toelichting bij onze plannen voor het komend jaar.

Op 20 november a.s. organiseert het damescomité opnieuw een Me-

disch Symposium, ditmaal met diabetes als thema. We verwachten
opnieuw belangrijke gastsprekers die zullen uitwijden over verschil-
lende behandelingen en gevolgen van deze ziekte. Onze gastsprekers
worden: Prof. dr. L. Van Gaal, Dr. R. Trau, Dr. Br. Amsel en een diëtiste
die goed op de hoogte is van de joodse spijswetten. Moderator van
de avond zal eens te meer Prof. Dr. Ch. Mahler zijn.
Andere projecten zijn een Chanoekaviering op 8 december en in het
najaar kinderanimatie in de vorm van een toneelvoorstelling voor
kinderen van 3 tot 12 jaar. Graag zouden wij ook meer ontspannings-
avonden en daguitstappen organiseren. Onze groep heeft veel ambi-
tie en verschillende projecten staan op touw. Om dit alles te kunnen
organiseren is het damescomité van de Shomre Hadas aan uitbrei-
ding toe. Wij hebben nood aan uw aanwezigheid op onze activiteiten,
want dank zij uw medewerking en suggesties kunnen we samen bou-
wen aan onze joodse gemeente en tal van activiteiten organiseren
voor jong en oud. Alle leden van de gemeente zijn welkom, ongeacht
hun religieuze affiniteit.
Ik hoop van harte, namens mijzelf, en mijn collega's vriendinnen dat
u niet zult aarzelen om bij ons aan te sluiten en verwelkomen u reeds
van harte op onze volgende bijeenkomst. Ik maak van de gelegenheid
gebruik, om u allen een "ketiva va hatima tova" en "Vrede in Israel" toe
te wensen, en mogen wij allen gespaard blijven van ziektes en narig-
heid. Laten we samen van het jaar 5768 iets grandioos maken, en
bewijzen dat het damescomité allerlei projecten kan organiseren ten
bate van al onze geloofsgenoten. n
V.l.n.r.: Burgemeester Lukas Jacobs, Frans van den Brande, Schepen
van Cultuur Clarisse De Rydt, Joris Vercraeye, voorzitter van de Werk-
groep Synagoge en ambassadeur J. Kinar.
De toekomstplannen voor de redding van het synagogegebouw
van Heide-Kalmthout zijn in een stroomsversnelling geraakt sinds
31 mei 2007. Op die dag ondertekende minister van Cultuur Dirk
Van Mechelen het besluit tot definitieve erkenning en bescher-
ming van het gebouw. Op maandag 23 juli jl. bracht de ambas-
sadeur van Israël in België, Zijne Excellentie Jehudi Kinar een op-
gemerkt bezoek aan de synagoge.
Hij deed dit samen met enkele leden van IBCA (‘Israel-Belgium
Cultural Association’, ‘Israëlisch-Belgische Culturele Vereniging’)
nl. Soshana Keret (voorzitster), Wim Fryns (penningmeester), Bob
Lebacq (oud-ambassadeur van België in Israël) en Reynald Jacobs.
De bezoekers werden gepast ontvangen door de burgemeester,
de heer Lukas Jacobs en de voorzitter en leden van de Werkgroep
Synagoge, van wie zij tekst en uitleg kregen i.v.m. het project. Na-
gegaan zal worden of het opmerkelijke ronde glasraam boven de
Ark in de synagoge voor een door IBCA financieel te ondersteunen
restauratie in aanmerking kan komen. n

32 jOODS Actueel
 BINNENLAND

Diensten Synagoge
Van den Nestlei Antwerpen
Hoofdsynagoge
van de Israëlitische Gemeente
Shomre Hadas
Selichot Erev Rosh Hashana  06.15
Middaggebed Erev Rosh Hashana  19.45

Ochtendgebed Rosh Hashana  08.00

Shofarblazen
10.30
Middaggebed Rosh Hashana eerste dag  19.30
Avondgebed Rosh Hashana  20.53

Selichot 10-rouwdagen  06.55

Selichot Erev Yom Kippoer  07.15
Middaggebed Erev Yom Kippoer  14.00

Yom Kippoer Avonddienst – Kol Nidrei  19.30

Ochtendgebed Yom Kippoer  08.30
Yizkor – gebed voor de doden, Yom Kippoer  11.00
Einde vasten Yom Kippoer  20.31

Middaggebed Erev Soekkot  19.15

Ochtendgebed Soekkot  09.00
Middaggebed eerste dag Soekkot  19.20
Avondgebed eerste avond Soekkot  20.20 Anne Mindel:
Mincha, Soekkot 2de dag, Erev Shabbat  18.04
DIËTISTE�VOEDINGSDESKUNDIGE
Ochtendgebed Hoshana Rabba  07.50 St.Vincentiusstraat 24A - Tel. 0475/70.10.80
wij wensen de joodse gemeenschap
Ochtendgebed Shmini Atserest  09.00 een jaar van geluk, vrede en voorspoed !
Middaggebed Shmini Atseret  17.55
Avondgebed Simchas Torah  20.04

Ochtendgebed Simchas Torah  08.00

AIRPORT SERVICE
Middaggebed Simchas Torah  18.54 COLLI EXPRESS

Ochtendgebed Sabbath Bereishit  09.00 BUSINESS TRAVEL
Middaggebed Sabbath Bereishit 
Avondgebed Sabbath Bereishit 
18.50
19.50
IN EUROPE

“SAMY”
wij wensen de joodse gemeenschap
een jaar van geluk, vrede en voorspoed !

Wij wensen de Joodse gemeenschap een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.

*HHUWV0DUFHO  7HO
0ROGRYLWDODDQ  *60
.UXLEHNH  
  )D[

jOODS Actueel 35
 BINNENLAND

Eén Procent subsidies Sandz Herdacht

voor Belgisch Jodendom
De federale staat heeft vorig jaar ruim 85 miljoen euro
uitgekeerd aan de verschillende religies die in ons land
erkend worden voor de betaling van priesters en dergelijke.
Dat schrijft La Dernière Heure dinsdag op basis van gegevens
van bevoegd minister Laurette Onkelinx.
De katholieken in ons land kregen in 2006 iets meer dan
79 miljoen euro. Daarna volgen de protestanten met 3,554
miljoen euro, de orthodoxen met 1,16 miljoen euro, de
joden met 829.000 euro, de anglicanen met 310.627 euro en
de moslims met 69.000 euro.
1942 Churban Sandz 2007
Vijfenzestig jaar zijn verlopen sinds de uitroeiing van 600.000
Joden in het vermaarde Belzec kamp in Oost Galicië (in de buurt
van het huidige Polen en Oekraïne), waaronder 25.000 uit Sandz.
Al is er een algemene datum voor het opdragen van de Kel Maleh
Rachamim voor allen die omkwamen, toch wordt er een apart
gebed gezegd door de overlevenden van een bepaalde streek.
Zo ook wil ik mijn stad Sandz herdenken, de belangrijkste Joodse
stad in Oost Galicië waar een zeer groot aantal vrome Joden
woonden. In Jeruzalem staat een monument, opgedragen aan
allen die de hel van de Nazi periode niet overleefd hebben.

Bovenop die bedragen komt nog eens een budget van 2,556 Als één der weinigen die terugkwamen van deze hel, voel ik het
miljoen euro voor eindejaarspremies en een enveloppe van als mijn plicht om deze Jahrzeit (herinneringsdag) te herdenken.
ongeveer 310.000 euro voor de regularisatie van bepaalde Onze ouders, zusters en broeders en al onze dierbaren mogen
lonen. niet vergeten worden, noch hetgeen zij hebben doorstaan.

Het totale bedrag is de laatste jaren niet sterk gestegen of Vandaag hebben we als troost het feit dat wij er in geslaagd zijn
gedaald, maar dat kan nog veranderen met de toekomstige nieuwe generaties groot te brengen die hetzelfde levensdoel
benoeming van een reeks imams. n voor ogen hebben als hun voorouders: een leven van Thora en
Jiras Shomajim en Chessed.

Zalmen Lehrer
Creationisme in joods Voorzitter van de Israëlitisch Orthodoxe Gemeente
Machsikei Hadass
Onderwijs

HɄɕȐȹǸɑɴ
H
et Vlaams Parlement hield begin juli een debat over het
creationisme in het onderwijs. Het creationisme is het
scheppingsverhaal van de bijbel over het ontstaan van de
aarde. Dit in tegenstelling tot de Darwiniaanse evolutieleer.

Er kwam over dit onderwerp een polemiek op gang toen Karel De Gucht Er zijn veel retouchewinkels
(Open VLD) CD&V'ers Luc Van den Brande en Cathy Berx verweten in Antwerpen maar slechts

HɄɕȐȹǸɑɴ
het Vlaamse onderwijs op een kier te zetten voor het creationisme. één vakman-kleermaker

De krant de Standaard publiceerde hierop een artikel ‘Creationisme

bestaat in joods onderwijs’. Enkele hoofdpunten hiervan:
“De eindtermen schrijven voor dat de leerlingen 'kennis moeten nemen' ZLMZHQVHQGHMRRGVHJHPHHQVFKDS
HHQMDDUYDQJHOXNYUHGHHQYRRUVSRHG
van de evolutieleer. Daaraan voldoen de joodse scholen van de Vlaamse
Gemeenschap. Al hebben ze hun eigen specifieke manier. 'In het begin Isabellalei 32
van de les geven we onze leerlingen droog de mening van Darwin over de tel. 03 293 01 14
evolutie mee, zoals de eindtermen voorschrijven. Daarna geven wij onze
mening over de schepping', zegt Daniel Klagsbald, die de joodse scholen  ( .,1'(5(1 9$1
'
in de Antwerpse onderwijsraad vertegenwoordigt. ,65$(/ =,-1 9225
8 +('(1 ((1
%(=25*'+(,'
Hoewel de evolutietheorie als minderwaardig wordt beschouwd, vindt
02*(=,-+(722.
het joodse onderwijs het belangrijk die mee te geven, niet alleen omdat ,1 '( 72(.2067 %/,-9(1 %,-
de overheid het oplegt. 'We vinden het belangrijk dat onze leerlingen 8: 8,7(567( :,/6%(6&+,.
de andere meningen kennen, zodat ze er eerbied voor leren hebben. .,1* '225 '( :,=2 (1 '(
Wij verwachten dat anderen respect hebben voor ons, en wij voor de 67$$7,65$(/$/6(5)*(1$0(
anderen.'” 7(%(12(0(1
9RRULQOLFKWLQJHQWHO
In de volgende editie van Joods Actueel buigt Rabbijn Evers zich 0HYU(VWKHU/LSV]\F 
:L]R$QWZHUSHQ 
over dit onderwerp, meer specifiek, kan men het creationisme en de
:L]R%UXVVHO 
evolutieleer verzoenen. n

36 jOODS Actueel
 BINNENLAND
LEZERSBRIEF Lezers schrijven naar
redactie@joodsactueel.be
De redactie behoudt zich het recht brieven in te korten en aan te pas-
sen om de leesbaarheid te verhogen. Anonieme brieven worden niet
gepubliceerd. Desgewenst kunt u de redactie vragen uw naam niet te
publiceren. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van
lezersbrieven.
Ik las daarnet het artikel van Savasorda en wens op te merken dat de
bijdragen van deze groep uiterst belangrijk zijn. Hun artikels hebben een
bijzondere pedagogische waarde en zouden ter beschikking moeten ge-
steld worden van alle journalisten en studenten die een opleiding journa-
listiek volgen. Ze behandelen immers vragen  over de wijze van verslag-
geving  omtrent gebeurtenissen in het Midden-Oosten en de weerslag
daarvan op de levensomstandigheden van burgers van Joodse origine in
een westerse maatschappij. Op deze manier worden de ethische vragen
over informatieverstrekking geconcretiseerd en toepasselijk gemaakt en
... ze nopen iedereen ..om na te denken.
Getekend, een lid van het Centrum Gelijke Kansen en Racismebestrijding
Te huur – Bait Vegan Israël
Appartement, 4 kamers, Bait Vegan, Rehov Shaarei Torah.
Prachtig uitzicht.
3 slaapkamers, groot salon, keuken met ingebouwde kasten, terras,
1 badkamer + WC, 1 douchekamer + WC.
Airco en vloerverwarming. Shabbatklok.
Tel: 00 972 522868701
jOODS Actueel 39
 BINNENLAND

CULTURELE AGENDA
OKTOBER Zaterdag 24 november om 20.30 uur in het Wereldculturencentrum
Maandag 8 oktober om 20u in UGC Cinema’s. Avant-Première “Un Zuiderpershuis, Waalsekaai 16. David Krakauer & Klezmer Madness!
Secret” met Patrick Bruel en Cécile de France, georganiseerd door de
Wizo. (18€) Zondag 25 november om 14 uur in het Romi Goldmuntz Centrum.
Jaarlijks Bridgetornooi “Challenge André Lemaitre” van de Wizo.
Dinsdag 16 oktober om 12.30 uur in het Romi Goldmuntz Centrum. Zondag 25 november om 20.30 uur in het Wereldculturencentrum
Lunch van de Wizo. Zuiderpershuis, Waalsekaai 16. Zahava Seewald en Alicia Svigals.
Zondag 21 oktober om 20 uur in de feestzaal van de Yavne School.
Jaarlijkse Herdenkingsplechtigheid Mala Zimetbaum georganiseerd DECEMBER
door B’nai B’rith. Zaterdag 8 december om 20 uur in het Romi Goldmuntz Centrum.
Chanukkah party. Georganiseerd door het Damescomité van de Shom-
Woensdag 24 oktober te 14 uur in zaal Benny Reich in het Romi Gold- re Hadas.
muntz Centrum. Jaarlijkse thee-namiddag van de Damescommissie  
van de Centrale. Maandag 10 december in het
Romi Goldmuntz Centrum. Jaar-
Zondag 28 oktober van 9.15 uur tot 20.00 uur in het Provinciehuis, Ko- lijkse thee van Emunah ter gele-
ningin Elisabethlaan 20-22. “FORUM van de Kinderen van de Shoah” genheid van Chanukkah.
georganiseerd door het Forum der Joodse Organisaties.
Februari- 2008 ANTWERPEN
NOVEMBER Zondag 24 februari om 20 uur in Maria Henriëttalei, 8ste verd.
Zaterdag 10 november vanaf 20.30 uur in zaal Agoedah Israël, Isabellalei het Romi Goldmuntz Centrum. Luxueus 3-slpk-appartement
93. Thee Wiznits. Gala-avond georganiseerd door
Keren Hayesod – Verenigde Israël t.o.v. de Nationale bank.
Zondag 18 november tussen 11 uur en 18 uur in School Benoth Jerusa- Vereniging. Volledig gerenoveerd in 2004
lem. Bazaar Belz. met behoud van alle originele
Dinsdag 20 november om 20 uur in de Terliststraat 33. Symposium, elementen. Prijs: 248.000€
thema: Diabetes, georganiseerd door het Damescomité van de Shomre
Hadas.
Anker 18 nv, 03/232.18.18

40 jOODS Actueel
Volgende uitgave van joods actueel : DI N SDAG 11 SEPTEM b e r overpeinzingen
Indien U een mededeling wil laten verschijnen in deze gratis rubriek , DOOR LOUIS DAVIDS
gelieve de redactie te contacteren.
fa m i l i e b e r i c h t e n Wensen
Zoals ik het tijdens een halve eeuw deed in
GEBOORTEN het ‘Belgisch Israelitisch Weekblad’, wil ik ook
in het speciale nieuwjaarsnummer van ‘Joods
Dochter bij de heer en mevrouw KRAUSZ-EDEL
Actueel’, de opvolger ervan, mijn wensen ui-
Zoon bij de heer en mevrouw CHEVRONI-HEIMAN
Dochter bij de heer en mevrouw EBERSTARK-INDIG ten voor het volgende jaar. Wensen, die elk
Zoon bij de heer en mevrouw WIND-WEBER weldenkend mens zal bijtreden.
Dochter bij de heer en mevrouw DEBLINGER-POMERANTZ
Dochter bij de heer en mevrouw YERET-FRANK Hier ga ik dan.
Zoon bij de heer en mevrouw POMERANTZ-LERNER Ik hoop dat de joodse gemeenschap in dit ge-
Zoon bij de heer en mevrouw MAIER-DAUM zegend landje verder zal groeien en bloeien
en dat er vrede zal heersen tussen de verschil-
VERLOVIN GEN lende verenigingen. Dat joods Antwerpen de
Merav BOTISCHINSKI (Israël) en Lior CZERMAK, Grétrystraat 1 vererende titel van ‘Jeruzalem van het Westen’
Sara AKER, Mechelsesteenweg 120 en Avraham KLEINFELD, Quinten Matsijslei 49 zal blijven dragen. Dat geen enkele krant of
Miriam NAJMAN , Antoon Van Dijckstraat 50 en Shmuel GOLDENBERG, (Zurich) televisiestation zal meeheulen met de anti-Is-
Chaja MRESSE , (Zurich) en Avi KOGAN , Korte Leemstraat 43 raëlische propaganda. Ik wens dat de joodse
Hadassa STORCH (Toronto) en Moshe ZALCBERG, Lange Leemstraat 230 scholen van hun financiële problemen ver-
Perel GROSSMAN , Jacob Jordaensstraat 16 en Jossi FISHEL , (Londen) lost zullen worden. Ik hoop en wens dat de
armoede tot het verleden zal behoren waar-
BAR MITSVA door de Weldadigheidscentrale overbodig zal
worden. Nu speelt ze een belangrijke rol op
15/09: Chaim, zoon van de heer en mevrouw HOEK, Lange Lozanastraat 84 sociaal gebied. Ik hoop ook dat de antisemi-
06/10: Zacharie, zoon van de heer en mevrouw GROCH, Prins Albertlei 13 tische oprispingen in dit landje uit de actua-
liteit zullen verdwijnen en dat de bewaking
van de synagogen niet meer nodig zal zijn.
HUWELIJKE N
Voorts hoop ik dat geen enkele van de meer
Maandag 8/10 :Tamara MORSEL (Van Eycklei 2) en Ori EISENBERG ( Bnei Brak) dan dertig synagogen in de Sinjorenstad naar
Dinsdag 9/10:Gila MAIER, Rembrandtstraat 8, en Moshe KAHAN (Londen) een tiende man zal moeten zoeken.
Woensdag 10/10: Shoshana HEIMAN, Isabellalei 50 en Yisoel KRAVTSHINSKY (Londen)
Woensdag 10/10: Shira WERNER, Quinten Matsijslei 37 en Dan ADLER (Londen) Natuurlijk is mijn vurige wens en hoop dat
Donderdag 11/10: Gitty POLLAK, Zurenborgstraat 37 en Aharon BENEDIKT (Londen) de harmonieuze samenleving tussen alle be-
Donderdag 11/10: Miriam SOBEL, Lamorinièrestraat 29 en Yakov BOLLAG (Jeruzalem) volkingsgroepen verder zal uitdeinen, tot
Maandag 15/10: Debby STERN, Belgiëlei 152 en Noach WEISSBRAUN (Londen) welzijn van iedereen. En moge eindelijk een
Dinsdag 16/10: Shoshana OLLECH , Nerviërsstraat 25 en Zvi GROSS,
overkoepelend lichaam van het Belgische jo-
Jacob Jordaensstraat 65
Woensdag 17/10 : Esther GUTWIRTH, Bexstraat 27 en Jechezkel WARHAFTIG (Londen) dendom het levenslicht zien. De realisatie van
Donderdag 18/10: Rivka NAJMAN, Jacob Jacobstraat 53 en Benjamin LEDERBERGER al deze wensen zal het leven van iedereen zo-
(Australië) veel aangenamer en mooier maken.

Een gelukkig Nieuwjaar ,vrienden lezers.

STERFGEVAL LE N  L.

Mevrouw Fanny SCHPEKTOR-OSHEROVITZ, 76 jaar, Perckhoevelaan 5 (Wilrijk)

De heer Nusen SZTYBEL, 87 jaar, Belgiëlei 152
Mevrouw Mireille PORUSH-GRUNHUT, 61 jaar, Jacob Jordaensstraat 100
Mevrouw Laja GOLANT-GRAUBART, 93 jaar, Belgiëlei 48

De Heer en Mevr. L. Davids

Terry en Gerald Freilich-David Shoshi en Hanko Bollag-Berman
Melden met vreugde de verloving van hun
kinderen en kleinkinderen
SARA EN EZRA
Lange Leemstraat 174 Zürich
2018 Antwerpen Zwitserland

jOODS Actueel 41
 NIEUWJAAR

SPIJZEN OP DE
HOGE FEESTDAGEN
D o o r S a r a L a n d au

D
e hoge feestdagen naderen en de joden bereiden zich over-
al voor op een diepgaand gewetensonderzoek, dat aan alle
gebeden en gebruiken ten grondslag ligt. De huisvrouwen
treffen van hun kant bijzondere voorbereidingen voor de
feestdagen en plannen het keukenprogramma, zodat de familie kan
genieten van de traditionele maaltijden die deze herfstdagen een
speciaal karakter en een eigen kruidigheid verlenen. Wanneer men
in Israël woont en werkt kan men zien hoe elke bevolkingsgroep de
hoge feestdagen op een eigen manier en volgens bijzondere tradi-
ties viert. Het gemeenschappelijke is echter sterker dan de verschillen
zodat men ook hier vaststelt dat de joden niettegenstaande hun ver-
scheidenheid qua afkomst en folklore toch één volk vormen.

Zo eten bijvoorbeeld alle joden, onafgezien hun afstamming en hun

land van herkomst, met nieuwjaar zoete spijzen. Vele onderzoekers
geloven dat de profeet Nehemia dit gebruik ingevoerd heeft naar
Perzisch voorbeeld en het volk ertoe aangezet heeft “vet te eten en
zoet te drinken”. Niet alleen honing wordt rijkelijk gebruikt maar men
eet ook veel vijgen, dadels en rozijnen, waarvan de sappige zoetheid
de gemeenschappelijke noemer vormt. Vele families hebben de ge-
woonte rozijnen in hun challe (gevlochten brood) te doen om op die
manier de “zoetheid” te benadrukken waarvan men in de loop van het
komende jaar hopelijk deelgenoot zal worden.

Worteltjes vormen een ander traditioneel feestvoedsel op Rosh Has-

hana. Oost-Europese joden dienen ze dikwijls op onder de vorm van
tsimmes. Oosterse joden dan weer koken wortelen in tomatensaus.
Volgens de Talmoed gelooft men dat de worteltjes niet alleen omwille
van hun zoete smaak en hun helrode kleur worden gegeten, maar
ook omdat zij in het Jiddisch “mehren” heten, wat op vermeerderen
wijst en op die manier het Bijbelse gebod “weest vruchtbaar en ver-
meerdert u” symboliseren.
Men kan trouwens aan het eten van wortelen nog een diepere beteke-
nis toeschrijven, een samenhang met de fundamentele zin en het doel
zelf van de hoge feestdagen, waarop alle levende wezens door een
hogere macht geoordeeld worden. In het Hebreeuws heet een wor-
teltje “gezer”. Uit dezelfde drie medeklinkers wordt ook het begrip “ge-
zerah” gevormd (goddelijk decreet), respectievelijk “gzar-din” (gerech-
telijk vonnis). Misschien is dat alles alleen maar een spel met woorden
zonder diepere betekenis maar het is in ieder geval fascinerend.
Oosterse joden zorgen ervoor dat er met nieuwjaar ook sla op tafel
komt – wellicht andermaal uit zogenaamd taalkundig opzicht, vermits
sla in het Hebreeuws “chassa” heet, uit dezelfde stam als “chassot” (be-
schermen), en met nieuwjaar bidden wij G’d om bescherming. Bij de
oosterse joden vormt een schaapskop het hoofdgerecht van de Rosh
Hashanamaaltijd. Het is mogelijk dat de oude Hebreeërs deze ge-
woonte overgenomen hadden van de Babyloniërs want in beide talen
wordt nieuwjaar als “kop van het jaar” aangeduid. Anderen dan weer
voeren dit gebruik terug op Abraham, die in de plaats van zijn zoon
een ram offerde.
De Ashkenazim plegen om soortgelijke symbolische redenen viskop-
pen te eten. Wij wensen het hele jaar door de “kop” (de eerste) te zijn
en niet de “staart” (de laatste). Wanneer men bijvoorbeeld een vis of
een os eet dan eert men niet alleen symbolisch het nieuwe jaar (kop
van het jaar), maar men zal ook sterk zijn zoals het hoofd van de fami-
lie past.
Bij alle etnische groepen heeft men de gewoonte een “nieuwe spijs”
aan het menu toe te voegen. Velen genieten van een vrucht die ze
dat jaar nog niet gegeten hebben. Op de vooravond van de tweede
nieuwjaarsdag wordt de zegen “Schechejanu” uitgesproken (“Die ons
in het leven heeft gehouden”) waarmee ook de dank uitgedrukt wordt
voor dingen die men voor de eerste keer eet. Bij de verschillende be-
volkingsgroepen doen er zich variaties op dit thema voor. Een oude
Irakees zei mij dat men bij hen ook tijdens de herfstfeestdagen eigen-
lijk hetzelfde gerecht uit vlees en rijst eet zoals anders maar dat men
daar met nieuwjaar een nieuw kruid aan toevoegt. De symboliek is
alweer dezelfde maar wordt alleen maar op een andere manier tot uit-
drukking gebracht.
Volgens de joodse wet is niemand verplicht met nieuwjaar vis of wor-
teltjes te eten of een stuk appel in honing te dopen “opdat het een zoet
jaar zou worden”. Deze gebruiken zijn echter zo algemeen van toepas-
sing dat ze weliswaar niet de verplichtende kracht van een religieus-
wettelijk voorschrift bezitten maar daarom niet minder opgevolgd
worden. Zij verlenen de feestdagen een bijzondere, menselijk-beteke-
nisvolle dimensie, een poëtische en volkse kwaliteit. Zoals gezegd ligt
hun belang in het feit dat alle joden, zonder onderscheid qua afstam-
ming of herkomst, qua geboorteland of milieu waaruit men stamt, in
de grond van de zaak dezelfde gebruiken in ere houden.

jOODS Actueel 47
 NIEUWJAAR
Shofarblazen op Rosh Hashana
DE DIEPERE ZIN
VAN DE DRIE
TONENREEKSEN
D o o r r a b b i j n Dav i d Wo ln e r
O
ver de betekenis van het shofarblazen op Rosh Hashana is
reeds veel geschreven. Maar over het symbolische gehalte
van de drie tonenreeksen kan men nergens iets vinden.
Een analyse van de verschillende groepen kan hier ophel-
dering brengen.
Hoe ziet de traditionele opeenvolging van het shofarblazen bij de
Moessaf-eredienst er uit? De drie tonenreeksen van de in totaal der-
tig tonen van twaalf, negen en nogmaals negen klanken gaan terug
op een aanwijzing van de Amoraitische Rabbi Avahu, hoofd van het
leerhuis in Ceasarea. Hij leefde in de derde en vierde eeuw. Wij onder-
scheiden de volgende drie shofartonenreeksen:
A. Tekia: lange toon; hij vormt om zo te zeggen het signaal “opgelet!”
en het einde. Samson Raphaël Hirsch zag daarin een wekroep.
B. Schewarim: steunend brekende tonen; zij symboliseren hardheid,
boosheid, ineenstorting en duisternis.
C. Teroea: snikkende trillertoon; hij leidt tot berouw en boete en
symboliseert de oproep tot ommekeer naar het licht toe.
Volgens Exodus schiep G’d zowel duisternis alsook het licht. Vers 4: “En
G’d zag dat het licht goed was en G’d scheidde het licht van de duisternis.”
Nog driemaal voerde G’d een scheiding door: water boven en onder,
water en land, dag en nacht. Dat betekent dus niet hetzelfde als de
scheiding van licht en duisternis. Licht symboliseert het goede, de
duisternis daarentegen het kwade. Bij het blazen van de shofar in het
Moessaf-gebed van Rosh Hashana zijn in de eerste tonenreeks duis-
48 jOODS Actueel
ternis (het boze) en licht (het goede) verenigd. In de tweede tonen-
reeks zien we dat het boze geïsoleerd werd, in de derde komt alleen
het goede voor.
Dit voor ons mensen zo wezenlijke onderscheid wordt door de op-
eenvolging van beide tonenreeksen hoorbaar voorgesteld; het is zo
belangrijk dat elk van de drie tonenreeksen door een signaal – precies
de Tekia – aangekondigd en vervolgens ook afgesloten wordt. De drie
tonenreeksen en hun symbolische inhoud op Rosh Hashana, beter
gezegd op Jom Teroea, zoals de dag volgens Exodus 23:24 en Exodus
29:1 heet, zijn zo belangrijk dat elk ervan herhaald wordt.
G’d scheidde de duisternis in het boze en het goede licht. Dat wordt
door de klanken van de shofar voorgesteld. Wij moeten leren goed en
kwaad uiteen te houden en uiteindelijk het licht, het goede, te laten
zegevieren. Wie de diepere zin van shofartonen en de tonenreeksen
niet kent, moge zich troosten: het onbewuste van de ziel weet hem te
vatten, neemt hem op en laat hem – voor zover de gedachte van de
luisteraar ernstig is – in het leven werkzaam worden.
De juistheid van de hier uiteengezette opvatting wordt door de aan-
duiding van de 1ste Tishri als Jom Teroea bevestigd. Waarom niet Jom
Schewarim? Omdat Teroea – in tegenstelling tot Schewarim – het
licht symboliseert, het zich wenden in de richting van het goede, dus
berouw en ernstige boetedoening. Mogen wij ons dan ook op de eer-
ste Tishri door de klank van de shofar laten “alarmeren” zoals de Torah
het ons leert en beter ons geloof belijden. Shana Tova.
 BINNENLAND

Media Onder de Loep

D o o r SAVASORDA

RTBF Nieuws:
“vermeende” journalistiek
met hoge amusementswaarde

50 jOODS Actueel
D
e RTBF slaagde er de jongste tijd in om
zijn oubollig imago wat van zich af te
schudden. Met een aantal opvallende
uitzendingen haalde de omroep zelfs
de wereldpers. Iedereen herinnert zich wellicht de
satirische uitzending over de vermeende staats-
greep van Vlaanderen, waarmee in binnen- en
buitenland heel wat verwarring gezaaid werd. Een
hijgende Sarkozy – een notoire geheelonthouder
(iemand die afziet van alcohol) – was op een pers-
conferentie naar aanleiding van zijn bezoek aan
Poetin volgens een RTBF journalist ladderzat – tot
vreugde van de Franse wijnboeren ongetwijfeld.
Op de 21ste juli (de Belgische nationale feestdag)
verwarde Leterme de Marseillaise met de Braban-
çonne en zagen we de formateur gsm’en tijdens
het Te Deum, in een rechtstreekse uitzending op
de RTBF. Kortom de Franstalige omroep liet van “Fouten en slordigheden zijn blijkbaar schering en inslag bij de nieuwsdienst van de RTBF.
zich spreken...Benieuwd of de berichtgeving op de Geen haan die erom kraait.”
RTBF over Israël / de Joden ook zo spraakmakend
is. Savasorda zocht het uit.
RTBF: de nationale omroep in Franstalig België In artikel 5, § 3 van het contract staat de zin “een objectieve, eerlijke,
De media zijn in België al sinds jaar en dag “gewestelijke materie”. In onafhankelijke, strenge, pluralistische, volledige, analytische en inter-
tegenstelling tot Vlaanderen waar de Vlaamse gemeenschap en het pellerende informatie ...ontwikkelen...”.
Vlaamse gewest samenvallen, wordt in Franstalig België wel een on- Deze richtlijn is zo omvattend dat die onmogelijk in zijn geheel na
derscheid gemaakt tussen het Waalse gewest en de Franstalige ge- te leven valt, en uit ons onderzoek blijkt duidelijk dat die ook vaak
meenschap om de Franstaligen uit het Brussels hoofdstedelijk gewest helemaal niet nageleefd wordt.
niet uit te sluiten. De media vallen er onder de bevoegdheid van de
Franstalige gemeenschap. Die heeft een “contrat de gestion” met de RTBF bericht: “Koning Albert breekt baarmoederhals”
RTBF afgesloten, waarin aan de omroep structurele en inhoudelijke Op 22 mei 2006 had nieuwslezer, François De Brigode, het over een
verplichtingen opgelegd worden in ruil voor het verstrekken van de schending van oorlogsgraven van gefusilleerden van augustus 1914.
nodige middelen (geld en bandbreedte). De huidige overeenkomst Deze mensen waren volgens hem door de nazi’s doodgeschoten. Na
werd in 2006 afgesloten en loopt nog tot 2011. enkele e-mails gaf de redactie de blunder toe en kondigde ze aan dat
Contrat de gestion: ze de fout zelf rechtgezet had in een later journaal. Het bleef niet bij
De meeste bepalingen van deze overeenkomst houden verband met deze historische flater, de kennis van de aardrijkskunde bleek al even
de structuur van de omroep. De Franstalige gemeenschap heeft er- bedenkelijk. Op 26 juni 2007 tijdens de nieuwsuitzending van 19u30
voor gekozen om de leiding stevig in handen te nemen. Zowel de luidde het zo: “Ondertussen woedt een hittegolf in Zuid-Europa: Kro-
raad van bestuur, (conseil d’administration), als het controleorgaan, atië, Turkije, Bosnië, Roemenië, ...”. Maar ook met de beheersing van
(le conseil supérieur de l’audiovisuel), zijn evenredig samengesteld het Frans scheelt er iets: op 27 juni 2007 meldde Ophélie Fontana dat
conform de verhoudingen in het politieke landschap, bijgevolg heeft Koning Albert zijn baarmoederhals gebroken had: zij verwarde de
de PS het er voor het zeggen. De mensen aan de top en de politieke term “col de l’utérus (=baarmoederhals) met “col du fémur” (=dijbeen-
verantwoordelijken zijn dan ook allemaal van PS signatuur. hals).
Op het inhoudelijke vlak benadrukt het beheerscontract dat de in- Maar er zijn ook fouten die het vlak van de loutere kennis overschrij-
formatieve uitzendingen moeten gemaakt worden in een geest van den. Tijdens het avondjournaal van 27 maart 2006 betoogde de
objectiviteit en met respect voor de menselijke waardigheid. nieuwslezer van dienst: “(...) Sharon die nog steeds niet overleden is,
waaraan ik u wil herinneren (...)”. Een uitspraak conform de mense-
- Artikel 7 § 1: De RTBF mag geen uitzendingen maken of verspreiden lijke waardigheid zoals het “contrat de gestion” voorziet? De ombuds-
die indruisen tegen de bestaande wetten, het algemeen belang, het vrouw, Françoise De Thier, zag er geen graten in. Zou ze ook zo gerea-
respect voor de menselijke waardigheid, die uitspraken bevatten die geerd hebben als het over iemand van haar (politieke) familie ging?
aanzetten tot discriminatie, haat of geweld, ten aanzien van ras, sek- Fouten en slordigheden zijn blijkbaar schering en inslag bij de nieuws-
se of nationaliteit, die aanleiding geven tot negatie, minimalisering, dienst van de RTBF, geen haan die erom kraait... Guust Flater / Gaston
rechtvaardiging of goedkeuring van de genocide van Nazi Duitsland La Gaffe op de eindredactie? Of is er meer aan de hand?
of tot enige andere vorm van genocide...
§ 2: (...) De uitzendingen met een informatief of opvoedkundig karak- Laks of onwetend? 
ter moeten gemaakt worden in een geest van objectiviteit, ... In april 2002 werd de geboortekerk van Bethlehem door een groep
Palestijnen gedurende een hele tijd bezet. Na de ontruiming verleen-
In het mediadecreet voor de VRT is dat als volgt geformuleerd:”in de de RTBF het woord aan een Armeense monnik. De monnik zei dat
een geest van politieke en ideologische onpartijdigheid worden ver- er tijdens de bezetting allerlei wandaden waren gepleegd en dat er
zorgd.” of “bijdragen tot een onafhankelijke, objectieve en pluralisti- ook heel wat verwoest was. Op dat ogenblik liet de RTBF beelden zien
sche opinievorming in Vlaanderen.” Deze formulering is meetbaar- van het Israëlische leger waardoor de indruk gewekt werd dat de ver-
der dan de vage “geest van objectiviteit” bij de RTBF. woestingen het werk van de Israëli’s waren. Het interview werd ook

jOODS Actueel 51
 BINNENLAND

maar gedeeltelijk weergegeven, waardoor die indruk nog versterkt niet dat er geen klachten zijn binnengekomen. Het Savasorda team
werd. Volledig tegen de richtlijnen in van de verantwoordelijke van beschikt over kopieën van tientallen klachten naar de ombudsvrouw
het TV-journaal Pierre Marlet, “we gaan de beelden niet laten liegen”. van de RTBF. Hoewel de behandeling van de klachten op de VRT zeker
Naderhand werd een klacht neergelegd bij het gerecht. Een paar jaar ook te wensen laat, worden de jaarlijkse overzichten en de analyse
later besliste de rechter de RTBF niet te veroordelen maar hij nam het ervan wel kenbaar gemaakt.
gebrek aan nauwkeurigheid bij het maken van de reportage toch op
de korrel en hij waarschuwde de omroep om in de toekomst zorgvul- Israël in poleposition
diger tewerk te gaan. Het controleorgaan van de zender liet niet van Eind februari 2007 werd in Oslo een voorakkoord ondertekend over
zich horen. Ook hieruit blijkt een lakse houding of is het eerder onbe- het verbod om clustermunitie te gebruiken in oorlogsvoering. Het
kwaamheid? Zijn de PS leden van de beheers- en de controleorganen verdrag werd door slechts 46 van de 192 VN lidstaten geratificeerd,
van de omroep al even on- er waren 3 onthoudin-
wetend als PS kopman Elio gen en 143 landen waren
Di Rupo, die tijdens een helemaal niet aanwezig
conferentie in Israël tegen Op dat ogenblik was er
beter weten in stelde dat nog geen volledige offici-
hij “niet wist dat er arme ële lijst van de onderteke-
Joden bestonden”? naars beschikbaar en die
werd ook nooit in de pers
“De Joden” vs. Egypte, gepubliceerd (Savasorda
Syrië, Jordanië... heeft die zelf opgevraagd
Op 28 januari 2006 han- bij het Noorse ministerie
delt de uitzending van het van Buitenlandse Zaken).
jeugdjournaal, les Niouzz, Toch werd in het RTBF jour-
over het Midden-Oosten naal Israël als eerste van
conflict. Hier wordt aan de de 143 afwezige landen
jonge Franstalige kijker uit- vernoemd. Zelfs de offi-
gelegd dat “de Joden” (niet ciële televisiezender van
de Israëli’s dus) in 1948 de Ahmadinedjad - Iran heeft
Palestijnen verdreven heb- evenmin het akkoord on-
Met een aantal opvallende uitzendingen haalde de omroep zelfs de wereldpers.
ben en dat “de Joden” in dertekend- zette Israël niet op de
1967 de Arabieren aanvie- eerste plaats van de afwezigen. Een
len. Dit in contrast met het woordgebruik voor de tegenstander, waar goed gedocumenteerde lezersbrief over deze zaak aan de RTBF en
men wel landen bij naam noemt en het nooit heeft over “de Arabie- haar ombudsvrouw bleef onbeantwoord.
ren”. Aan de ene kant het volk, aan de andere kant de staat. De klacht
die hierover bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Ra-
cismebestrijding werd ingediend werd ontvankelijk verklaard. Het
Centrum schreef daarop een brief naar de RTBF waarin werd gewezen
dat dergelijke formuleringen vijandige gevoelens tegen de Belgische
Joden in de hand kunnen werken. Meer dan twee maanden later
erkende de RTBF aan het Centrum dat de bewuste jeugduitzending
gespeend was van de nochtans vereiste uiterste nauwkeurigheid (“ri-
gueur”), maar dat de zender in andere afleveringen wel een positieve-
re kijk op de Joden had gebracht. Er werd niet bij vermeld dat het hier
meestal ging over de Shoa en de periode ervoor. Zijn de Joden uit het
verleden voor de RTBF misschien de goede Joden, beter dan de hui-
dige? De suggestie van het Centrum om, rekening houdend met deze
opmerkingen, een nieuwe uitzending aan te maken werd in de wind Met een arendsblik ontdekte de RTBF redacteur onmiddellijk dat Israël bij
geslagen. Een gelijkaardige klacht gericht aan de bevoegde minister de afwezige landen behoorde op de Oslo conferentie (de landen in licht-
Laanan, bleef onbeantwoord. Er kwam zelfs geen formeel ontvangst- grijs) en plaatste het land in poleposition.
bewijs. Niet echt verwonderlijk als men weet bij welke politieke partij
Laanan hoort... jawel, de PS. RTBF site met link naar Hamas!
Is het er bij de RTBF alleen maar om te doen Israël in zo’n slecht mo-
Klachten van het publiek gelijk daglicht te plaatsen of zitten er ook nog andere addertjes onder
Om eventuele klachten te behandelen is er een ombudsdienst, onder het gras? Zo werd in september 2001 vanuit de internet site van de
leiding van Françoise De Thier. RTBF een link gelegd naar de officiële site van Hamas, een site die bol
staat van Jodenhaat en die openlijk oproept tot de vernietiging van
Deze dienst is meestal maar een façade zonder veel inbreng en wei- Israël. Klachten bij de RTBF hielpen niet en het was pas na de tussen-
nig invloed. De door de overheid opgelegde contractuele verplich- komst van de politieke verantwoordelijken van de liberale MR, dat de
tingen worden niet nageleefd. In het jaarlijks verslag op de site moe- RTBF ingreep en de link verwijderde.
ten de kwantitatieve elementen van de ombudsdienst gepubliceerd
worden met een analyse van regelmatig voorkomende problemen. De toenmalige verantwoordelijke voor de site was Ghezala Cherifi,
Dit gedeelte van het verslag is niet te vinden en de reden is absoluut een dame van Algerijnse origine die op dat moment een rijzende ster

52 jOODS Actueel
was aan het PS-firmament. Daarvoor was ze kabinetsmedewerkster
van PS mandataris Eric Tomas. Later werd ze zelf verkozen als ge-
meenteraadslid in Sint-Gillis. Maar wegens haar kritische stem over
de Westelijke Sahara kreeg ze echter te maken met een boycot van-
wege de Belgisch-Marokkaanse gemeenschap en werd ze tijdens de
jongste gemeenteraadsverkiezingen niet herkozen. Alhoewel ze een
RTBF personeelslid was, werd ze door deze zender aangezocht om op
5 maart 2002 in het publiek aanwezig te zijn naar aanleiding van het
debat “Lieu public” over “Les Juifs sont-ils mal-aimés”. Daar kon ze naar
hartenlust haar haatgevoelens voor Israël uiten. Onlangs bevestigde
ze in een krant wat velen al geruime tijd dachten: “in de PS mag men
om het hardst eender wat zeggen in verband met Palestina, maar wee
uw gebeente als men het onderwerp van de Westelijke Sahara durft
aan te raken.” Idem bis voor de RTBF?
Philippe Moureaux, vice-voorzitter van de PS, schreef in een persbe-
richt in 2004: “de Brusselse socialisten hebben sinds lange tijd een
vertrouwensrelatie opgebouwd met het koninkrijk Marokko. Ze hech-
ten er belang aan dat deze relatie niet in het gedrang gebracht wordt
door ongelegen en ondoordachte stellingnamen over het gevoelige
conflict in de Westelijke Sahara”. De invloed van de Belgisch-Marok-
kaanse gemeenschap in de PS schijnt dus zeer belangrijk te zijn. Is
dat de verklaring waarom ook op de RTBF deze problemen nooit be-
sproken worden en er al evenmin iets gezegd wordt over de 2700 km
lange afscheidingsmuur in de Westelijke Sahara? Daartegenover mag
tegen Israël bijna eender wat gezegd en gedaan worden, zowel bij de
RTBF als de PS. Een Europarlementslid van deze partij, Véronique De
Keyzer, verklaarde onlangs in een speech aan een linkse groepering
dat ze de Israëlische ambassadeur wel kon wurgen.
Bronnenonderzoek
Onlangs was er op de RTBF een interessante reportage “Questions à
la une ”over de geloofwaardigheid van de journalist. Aangezien jour-
nalisten altijd werken onder een hoge tijdsdruk wordt het controleren
van de nieuwsbronnen soms verwaarloosd. In oorlogsomstandighe-
den is dat probleem het meest opvallend. Zo haalde een RTBF ver-
antwoordelijke aan dat het tijdens de eerste golfoorlog een paar uur
tot een paar dagen duurde vooraleer de Amerikaanse propaganda
van de “propere chirurgische oorlogsvoering” doorprikt was. De Pa-
lestijnse en Hezbollah propagandavoering daarentegen is blijkbaar
veel subtieler, want die hebben ze op de RTBF na zovele jaren nog
altijd niet door...
Bernard Lepla van de internationale cel concludeert dat men nooit
de officiële nieuwszenders van staten in oorlog mag geloven. Noch-
tans heeft de RTBF nooit de mediamanipulaties van de Hezbollah ver-
meld... of was de Hezbollah dan niet in de oorlog betrokken?
Zijn “verrijzenis” mocht het daglicht niet zien, de foutieve informatie
werd nooit rechtgezet.
Evenzo weigert de RTBF tot op vandaag om de film van Esther Shapira
te programmeren waarin bewezen wordt dat de jonge Mohammed
Al Dura in Gaza door Palestijnse scherpschutters werd doodgescho-
ten en niet door de Israëli’s. Toenmalig hoofdredacteur Michel Konen
wilde zijn goede vriend Charles Enderlin niet afvallen, de Franse jour-
nalist die de fabel over de moord op Mohammed Al Dura de wereld
instuurde. Want de RTBF doet graag aan “prêt à penser”, het publiek
moet alleen maar alles slikken.
Vermeende berichtgeving en vermeende journalistiek?
Het taalgebruik is ook relevant. Men heeft het op de RTBF nooit over
terroristen, maar wel over vermeende terroristen. Nog liever heeft
men het over vermeende activisten of vermeende islamisten, maar
meestal worden ze gewoon verzetstrijders genoemd – in dit laatste
geval zijn ze niet “vermeend”. De zender is dan misschien zijn imago
van saaiheid kwijtgeraakt, maar op het vlak van de berichtgeving over
Israël blijft de omroep braafjes de “politiek correcte” standpunten oe-
verloos herhalen. Kortom “vermeende” journalistiek op zijn smalst... in
een sausje van blunders... (wordt vervolgd).
Getekend Savasorda
Savasorda is het pseudoniem van een kleine groep medewerkers van
Joods Actueel die de media onder de loep nemen. Een uitgebreid inter-
view met Savasorda vindt u later in dit nummer. We komen er meer te
weten over de leden van de groep, hun drijfveer, methodologie en ach-
tergrond.
nnn
nodigt u uit om de
nieuwe collectie te ontdekken
* prêt-à-porter
* sportswear
* schoenen
* onderkleding

Wederopstanding niet gevierd bij de RTBF

De slordigheden in de berichtgeving in verband met het Midden-Oos- ➥ Antwerpen Meir, ➥ Antwerpen Merksem,
ten conflict blijven zich opstapelen. Er tegenin gaan is dweilen met de hoek Meir - Jezusstraat 2-4-6 Bredabaan 465
kraan open, want de gepolitiseerde (PS) controleorganen treden niet ➥ Antwerpen Centrum,
op. Een laatste anekdote willen we u echter niet onthouden. Op 2 april Carnotstraat 67 ➥ Antwerpen Wijnegem,
2002 ging het volgende bericht de wereld in: “Pater Jacques Amateis ➥ Antwerpen Kiel, Shopping Center
werd door Israëlische soldaten doodgeschoten in Bethlehem”. Bron Abdijstraat 22 Turnhoutsebaan 5/86
van dit bericht was o.a. de Palestijnse katholieke patriarch Michel Sab-
bah van Jeruzalem, die ook voorzitter is van Pax Christi wereldwijd,
een organisatie die nogal vaak aan de basis ligt van leugenachtige
Wij wensen de joodse gemeenschap een jaar van geluk,
en haatdragende informatie over Israël en de Joden. Dit bericht werd
vrede en voorspoed.
onmiddellijk door de RTBF de ether ingestuurd. Toen Pater Amateis
een paar uur later persoonlijk het Vatikaan opbelde om te vragen wat
ze voor zijn eventuele begrafenis gepland hadden en de leugen dus
aan het licht kwam bleef het stil bij de RTBF en hun zielsverwanten.

jOODS Actueel 53
 NIEUWJAAR
De etrog van de Tzadik
Een verhaal voor het
Loofhuttenfeest
M
inder dan een maand scheidden ons nog van het Loof-
huttenfeest, en nog niemand was er in geslaagd een
etrog voor de rechtvaardige tzadik, de Gaon van Vilna,
te vinden. De andere drie bestanddelen die noodzakelijk
zijn om de mitzvot van Soekkot te vervullen, waren beschikbaar: had-
dasim, de lulav en aravot, maar van een etrog was er nog geen spoor.
Elk jaar zonden de volgelingen van de Vilna Gaon een afgevaardigde
naar Italië om een etrog te kopen. Hij was altijd ruim voor het feest
teruggekeerd. Maar dit jaar kwam de gezant niet terug. De mensen
werden bezorgd.
Ze besloten dan maar iemand anders uit te sturen om de etrog te ko-
pen. De man die de belangrijke opdracht had gekregen, arriveerde in
de Italiaanse stad die de joden uit Noord-Europa jarenlang voorzien
had van etrogim. Hij ging meteen op onderzoek uit. Toen hij de be-
woners vertelde wat hij zocht, begonnen de mensen rauw te lachen.
“Heb je het dan niet gehoord?” vroegen ze aan de verbijsterde man.
“Het is een erg droog jaar geweest en er groeide bijna geen enkele
etrog. In de hele regio zijn er maar een handjevol mensen in geslaagd,
een etrog te kweken. Geloof ons, dit jaar ga je niemand vinden die jou
een etrog wil verkopen.”
Toen de gezant uitlegde voor wie de etrog zou zijn, stuurden de
mensen hem naar de enige stedeling die een etrog in zijn bezit had.
De afgevaardigde stelde zichzelf voor. Hij vroeg de man of hij al ooit
gehoord had van de Vilna Gaon. “Natuurlijk heb ik al van hem gehoo-
rd”, antwoordde de man. “Wie niet?”De gezant kwam ter zake. “Wel,
hoe zou jij je voelen als deze rechtvaardige man geen etrog voor
Soekkot zou krijgen? Wil jij die verpletterende verantwoordelijkheid
op je schouders dragen?”
De man protesteerde: “Probeer me geen schuldgevoel aan te praten!
Ik heb hard moeten werken voor deze etrog en ik heb niet de intentie
hem aan wie dan ook te verkopen.”
De afgevaardigde bood de man een klein fortuin aan voor de etrog,
maar die was niet te vermurwen. De gezant stelde hem voor het
dubbele van het bedrag te brengen, onmiddellijk na Soekkot. “Geen
sprake van”, luidde het antwoord. “Sorry, maar het is niet mijn ge-
woonte om mijn mitzvot te verkopen.”
De gezant vroeg de man nog eens na te denken over het voorstel en
tegen de volgende morgen een besluit te nemen. Hij beklemtoonde
dat er in het noorden van Europa nergens een etrog kon gevonden
54 jOODS Actueel
Door Moshe Schapiro
worden en smeekte hem om de tzadik een gunst te bewijzen. “De tza-
dik zal ontroostbaar zijn, als ik terugkeer zonder etrog.”
De volgende morgen stapte de man naar de joodse gezant en hij ver-
telde hem dat hij van gedachte was veranderd. Hij was nu bereid om
de etrog aan de tzadik te verkopen.
“Hoeveel?” vroeg de gezant ongerust.
“Ik wil geen geld”, zei de man. “Ik geef je de etrog op één voorwaarde:
ik krijg alle beloningen die de Gaon zal krijgen als hij deze mitzvah
vervult. Hij kan de mitzvah uitvoeren, maar de beloning zal voor mij
zijn.”
De gezant wist niet zeker of hij die voorwaarde wel kon aanvaarden.
Maar dan herinnerde hij zich de laatste instructies van de tzadik:
“Vind een etrog, ten koste van alles!” Natuurlijk had hij niet alleen de
geldelijke kost bedoeld. En dus aanvaardde de afgevaardigde de
etrog en hij spoedde zich naar huis.
Toen hij aankwam in zijn stadje in Polen, wist hij niet goed hoe hij de
Gaon over de verkoopsvoorwaarde moest inlichten. Wat zou de Gaon
zeggen? Hoe zou hij reageren? Uiteindelijk vond de gezant de moed
om aan te kloppen bij de Gaon. Toen die het vertrokken gezicht van
de man zag, vreesde hij het ergste.
“Je zoektocht was geen succes?” vroeg hij de gezant.
“Nee, integendeel: ik heb een etrog gevonden.”
“Wat is dan het probleem?”
De gezant vertelde de Gaon over de voorwaarde van de ‘verkoop’. Tot
zijn grote verrassing klaarde het gezicht van de Gaon op. De gezant
werd omhelsd.
“Maar waarom, Rebbe?” vroeg de gezant.
“Omdat ik mijn hele leven al een mitzvah wilde uitvoeren, enkel en
alleen in het belang van G'd, zonder door eender welk ander mo-
tief te worden beïnvloed. Dat is me nog nooit gelukt, want in mijn
achterhoofd wist ik altijd wat voor enorme beloning me zou wachten
na elke mitzvah. Maar nu, dankzij jou, gaat mijn ultieme droom met
Soekkot in vervulling. Ik zal de mitzvah met de Arba Minim kunnen
uitvoeren, in de wetenschap dat ik absoluut niets in de plaats zal
krijgen! Ik zal gewoon niet in staat zijn om nog heimelijke motieven
te hebben, perfect!”
(Uittreksel uit The Ohr Somayach Haggadah, door Rabbi Uziel Milevsky
zt”l, bewerkt door Moshe Schapiro en uitgegeven door Ohr Somayach
Institutions, Tanenbaum College, Jeruzalem)
nnn
 E TEN EN DRINKEN

Humus
Humus is in Israël niet weg te denken.
Het is echter geen exclusief Israëlisch
gerecht aangezien het ook in Libanon,
Egypte, Syrië en Turkije op het menu
voorkomt. Humus is dus een typisch
oriëntaals gerecht.

Het wordt bereid op basis van kik-

kererwten, een wintergroente.

In tegenstelling tot linzen en erwten

zijn kikkererwten moeilijk te kwe-
ken en de opbrengst van deze teelt is
eerder gering. Twee onderzoekers van
de Hebrew University in Jeruzalem heb-
ben ontdekt dat gekweekte kikkererwten
drie keer meer trytofane aminozuren bevat-
ten dan de wilde kikkererwt. Trytofaan is net als
serotine een neurotransmitter. Inname van deze
stof, in grotere hoeveelheden dan van nature noodza-
kelijk is, leidt tot betere prestaties. De stof stimuleert tevens
de ovulatie, bevordert de ontwikkeling van het kind, bevordert
de groei, geeft een verzadigend gevoel, vermindert agressie, ver-
sterkt het zelfvertrouwen en is ook werkzaam als antidepressivum.

Voldoende goede redenen dus om humus te eten…

Wenst zijn kliënteel
Humus, een wintergerecht, is in de zomer minder goed verteerbaar een gelukkig
en voorspoedig
omdat warmte de verteerbaarheid van kikkererwten blijkbaar niet nieuwjaar
ten goede komt. Het laten weken in water en het ontkiemen van de
kikkererwten zouden moeten zorgen voor een lichtere verteerbaar- Dinsdag - Woensdag - Vrijdag
(08.30 - 18.00 uur)
heid. Het is aangeraden humus bij het ontbijt te eten, vers bereid en Donderdag
(08.30 - 18.45 uur)
warm, zodat geen ander voedsel de vertering vertraagt. In tegenstel- Zaterdag
(08.30 - 16.30 uur)
ling met wat meestal de gewoonte is, moet humus zonder pita, met
een lepel gegeten worden. Eventueel met een beetje rauwe ui. LANGE LEEMSTRAAT 110 - 2018 ANTWERPEN - TEL. : 03.234 13 01

Recept voor een Israëlische Humus salade.

Ingrediënten:
Een pak biologisch gekweekte kikkererwten, gedurende een nacht
geweekt en gedurende 24 uur ontkiemd. Kunstbloemen
Carnotstraat 70 - 2060 Antwerpen
Een halve kop volle biologische tahine (sesampuree) Tel. 03 233 35 94 - Fax 03 231 07 19
Twee teentjes look Open van 9.30u. tot 12.30u. en 13.30u. tot 18u.
Een snuifje zout Wij wensen de Joodse gemeenschap
Citroensap een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.
Verse koriander
Een busseltje peterselie
Biologische, koud geperste olijfolie

Bereiding : C O N S U LTAT I E U R E N OPENINGSUREN WINKEL

MA - 14-17 UUR MA-DI-WO-DO 8-17 UUR
De kikkererwten ongeveer drie uur laten koken tot ze zacht zijn. Drie DI 08-12 UUR - 14-16 UUR VRIJDAG 8-16 UUR
vierden in de mixer doen samen met de tahine, citroensap van één WO - -
DO - 14-17 UUR
citroen, zout en de twee teentjes look. Een beetje kookvocht toevoe- VR 08-11 UUR -
gen. wij wensen de joodse gemeenschap
  een jaar van geluk, vrede en
voorspoed !
Hak de koriander en de peterselie fijn, voeg het sap van één citroen Tel. 03-230 12 18
toe . De humus versieren met kikkererwten en de fijngehakte kruiden. Fax 03-239 39 90
Belgiëlei 171 van.himbeeck@telenet.be
2018 Antwerpen BTW BE 0425.744.678
Smakelijk!

jOODS Actueel 59
 BINNENLAND

Nederlandstalige
introductiecursus
Kabbala

Vanaf oktober in België :

een voorsmaakje
D o o r o n z e r e d ac t e u r G u i d o J o r i s

T
ijdens de bespreking van een luisteroefening van het symfo-
nische gedicht  "Also sprach Zarathustra" van Richard Strauss
maakte mijn leraar muziekgeschiedenis aan de plaatselijke
muziekacademie zijdelings een opmerking over de kabbala
en omschreef het als een joodse mystieke leer. Daar heb ik het jaren-
lang mee moeten doen. Deze karige informatie was in elk geval beter
dan de aanvullingen die ik decennia later kreeg naar aanleiding van
mediaberichten over beroemdheden die een rood koordje rond de
pols gingen dragen om vervolgens hun voornaam te wijzigen maar
evenwel minder duidelijk hun levensstijl leken te wijzigen.

Dit alles na hun geregelde bezoek aan een "niet onbesproken" kab-
balacentrum van een ex-verzekeringsagent die zichzelf met een rab-
bijnstitel had bedacht. Een zoektocht op het internet leerde me snel
dat joodse autoriteiten en verenigingen ontkenden dat de man op
deze titel mocht aanspraak maken en dat er steeds meer klachten
over zijn. De man verkoopt nu overigens met meer succes een drie
keer te dure uitgave van een kabbalistisch standaardwerk en een
berg aan “gezegend” mineraalwater in flessen.

De kritiek, zowel bij joden als niet-joden, op deze “MacMagic” praktij-

ken is dan ook niet mals. Blijft toch het feit overeind dat kabbala echt
een “hot item” is. Als je het woord kabbala intikt in de internetzoek-
machine Google levert het meer dan drieënhalf miljoen resultaten op.
Ter vergelijking de zoekterm "popmusic" levert slechts een slordige
650.000 resultaten op.

Kennismaken met de kabbala

Kennis maken met de kabbala kan ook op een andere manier en naar
het zich laat aanzien op een voortreffelijke wijze:  vanaf oktober komt
immers Rabbijn Juda Groenteman naar België om gedurende acht
maandagavonden tekst en uitleg te geven over de kabbala. En be-
langrijk om te weten is dat deze introductielessen in het Nederlands
worden gegeven. Dat gebeurde eerder al in Nederland waar Rabbijn
Groenteman vorig jaar deze introductiecursus gaf. Joods Actueel had
trouwens een gesprek daarover met één van de Nederlandse deel-
neemsters. Maar eerst iets meer over de persoon en de werkzaamhe-
den van Rabbijn Juda Groenteman.

Rabbijn Juda Groenteman is geboren in 1945 te Amsterdam. Hij be-

gon zijn Rabbinale studies aan het Rabbinical College, in Morristown,

60 jOODS Actueel
New Jersey  U.S.A. Vervolgens studeerde hij aan de Jeshivot (Talmoed
Hogeschool) Hadar Thora in Crown Heights, Brooklyn, New York en
aan Thora Or, te Jeruzalem. De rabbijn is werkzaam op het gebied van
de kabbala en het chassidisme voor joodse onderwijsinstellingen en
instituten in de Verenigde Staten en Israël. Hij woont momenteel in
Jeruzalem en is als docent verbonden aan het Multimedia Instituut
voor Studies "Beth HaMidrash" in Jeruzalem. Zijn werkzaamheden
richten zich vooral op de Nederlandstalige EU-regio en hij verzorgt
speciale korte Engelstalige studieprogramma's voor universiteitstu-
denten, die tijdelijk in Israël verblijven.

Joods Actueel had via Skype een videotelefoongesprek met Rabbijn

Groenteman in Israël. Daaruit kwam vooral naar voor hoe de kabbala
een diepgaande exegese methode  is van de Thora.  Tijdens ons ge-
sprek kon je voelen dat de Rabbijn ongelukkig was met de "hocus
pocus benadering" en de vertekende beeldvorming die de kabbala in
de media kreeg. Hijzelf en met hem vele andere rabbijnen willen dit
foutief beeld maar al te graag corrigeren door een juiste benadering
van het gegeven. Rabbijn Groenteman zegt dan ook over het hoe en
waarom van deze cursus het volgende :
"De kabbala geeft veel informatie over hoe de schepping en het leven
van de mens gestructureerd zijn. Op basis hiervan ontdekt u naarmate u
meer inzicht in deze traditie verkrijgt, een antwoord op de vraag wat er in
dit leven van u wordt gevraagd en wat u in dit leven komt doen. De cursus
baseert zich op de zuivere kennis van Kabbalistische Hebreeuwse teksten
die zo'n 4000 jaar oud zijn. In deze cursus wordt de complexe materie van
de leer van de kabbala onderwezen door middel van “closereading" en
vervolgens toegelicht. Zo worden teksten die aanvankelijk ontoeganke-
lijk en complex lijken, langzaamaan ontsloten. Het is vooral de intentie
waarmee de deelnemer aan de lessen deelneemt die belangrijk is! Het
gaat niet zozeer om een  intellectuele prestatie maar meer om een emo-
tionele investering."
Uit de mond van een deelneemster...
We vroegen aan Elisabeth, een deelneemster aan de kabbala lessen-
reeks die vorig jaar in Nederland doorging, naar haar bevindingen. Ze
zei daarover ondermeer het volgende:  · Vermogens van de ziel: Chochma, Bina, Da'at, Chesed, Ge-
"De cursus heeft een diepe indruk op mij nagelaten. De inhoud kwam
tegemoet aan een diep gevoelde innerlijke behoefte en ervaar ik als voe-
ding voor mijn ziel, voor mijn innerlijk. En wel op dusdanige wijze dat ik
niet meer zonder zou kunnen. Het einde van de cursus ervoer ik als een
rouwproces, ik ging iets verliezen dat ik niet kwijt wilde, dat in korte tijd
bijna als van  levensbelang was geworden. De opgedane kennis is tijd-
loos, onveranderlijk en niet aan trends onderhevig. Daarbij is het niet zo-
zeer intellectuele kennis die wordt overgedragen, maar veeleer informa-
tie die je als mens raakt op alle gebieden van je ziel. Voor mij is het kennis
die bij het leven zelf hoort.
Het was een bijzonder moment om te horen dat wij dit leven hebben ge-
kregen om kennis op te doen, ervaringen te hebben, ons bewustzijn te
ontwikkelen. En voor sommige mensen zal dit leven via een normale weg
verlopen, een gezin en een carrière, maar voor anderen verloopt het via
grilligere patronen. Vanuit de kabbala gezien maakt het niet uit, omdat
ongeacht de weg die je bewandelt, je zelfkennis opdoet, je ervaringen
hebt, inzichten kunt krijgen en je bewustzijn ontwikkelt. En dat is voor
mij de kern en één van de meest waardevolle lessen van deze introduc-
tiecursus. Hierdoor geef je namelijk ieder mens, ongeacht of men een
baan of een uitkering heeft of wat voor een sociale status dan ook, zijn
eigenwaarde terug. Want leren van het leven ligt binnen de mogelijkheid
van ieder mens. Het heeft mij meer appreciatie gegeven ten aanzien van
mijn eigen nogal afwijkende levensinvulling en mogelijk ook van mijn
bestemming".
Rabbijn Juda Groenteman
Ter informatie een kort overzicht van de inhoud van deze
lessenreeks:
· Kabbala, de verschillende tradities
· Metaforen van mens, licht, de Or ein Sof
· Tzimtzum
· 5 lagen van realiteit: Adam Kadmon, Atziloet, Beriah, Yetzi-
rah, Asiya
· Hebreeuwse letters
· De structuur van realiteit, de SefirotKeter, Chochma, Bina,
Chesed, Gevoera, Tiferet, Netzach,  Hod, Yesod, Malchoet
· De Shabbat, de kiddoesj plechtigheid
· Op elkaar werkende uitvloeiingen, de overgang van de
structuren van realiteit naar de structuren van de bewust-
zijnsniveaus  van de ziel, de goddelijke mens
· De structuur en niveaus van bewustzijn van de ziel: Nefesh,
Roeach, Neshama, Chaya, Yechida
voera, Tiferet, Netzach, Hod, Yesod, Malchoet
· De wereld van formatie, engelen + de andere zijde
Praktische informatie
De cursus bestaat uit 8 lessen, wekelijks op maandag van 19:00
tot 22:30 uur of  op maandagmiddag van 13:30 tot 16.30 uur en
start in de week van 15 oktober.
De cursus gaat door in Het Joods Museum voor deportatie en
verzet te Mechelen,  Goswin de Stassartstraat 153 Mechelen.
Elke groep bestaat uit minimaal 6/8 en maximaal 12/15 personen.
Het (kostendekkende) deelnemingsbedrag voor deze cursus
bedraagt 195 euro per persoon (ongeveer 25 euro per les), in-
clusief lesmateriaal per e-mail. Inschrijving geschiedt door be-
taling, plaatsing op volgorde van binnenkomst.
Voor meer informatie over inschrijving/betaling kan je een e-
mail sturen naar:  j.groenteman@bethhamidrash.org  of je kan
bellen naar het nummer 02/8883786 of 0486/270878

jOODS Actueel 61
 ISRAEL
Netanyahu blijft leider
Likud-partij
De voormalige premier Benjamin Netanyahu heeft de verkiezin-
gen van zijn eigen Likud-partij eenvoudig gewonnen. Hij blijft
daarmee leider van de Israëlische oppositiepartij. Volgens officiële
cijfers behaalde de 57-jarige politicus dinsdag 75 procent van de
stemmen.
Als partijvoorzitter is Netanyahu automatisch lijsttrekker bij de
volgende parlementsverkiezingen, die in 2010 gepland staan. Hij
beloofde zijn aanhang het leiderschap van Israël opnieuw naar
zich toe te trekken. De rechtse politicus was al premier van 1996
tot 1999. Daarna bekleedde hij meerdere posten in het kabinet.
In 2005 keerde hij de regering van Ariel Sharon de rug toe uit pro-
test tegen het opgeven van de joodse nederzettingen in de Ga-
zastrook. n
Prodi moet uitspraak over
Hamas uitleggen
D
e Italiaanse minister-president Romano Prodi zal niet heb-
ben beseft welk mijnenveld hij betrad toen hij afgelopen
weekeinde, tijdens een zomerse gedachtenwisseling over
de Italiaanse politiek, zijn licht liet schijnen over de proble-
matiek van het Midden-Oosten. Inmiddels kost zijn ontspannen en
lichtelijk onbezonnen gefilosofeer hem de beste uren van zijn vrije
tijd.
Prodi vertelde tijdens die voor en door universitair studenten georga-
niseerde bijeenkomst namelijk dat voor vrede in het Midden-Oosten
een dialoog met het Palestijnse Hamas onontbeerlijk is. En die positie-
bepaling heeft geleid tot wat in kringen van de Romeinse diplomatie
een ‘kleine crisis’ wordt genoemd in de Italiaans-Israëlische betrekkin-
gen.
Want praten met Hamas is anathema, zolang die beweging primair
aandringt op het opheffen van de staat Israël. Zowel Israël als de Ver-
enigde Staten hebben herhaaldelijk beklemtoond dat Hamas vanwe-
ge dat beleidsprincipe nimmer gesprekspartner kan zijn bij welke vre-
desbespreking dan ook. De Europese Unie en haar lidstaten huldigen
dat standpunt eveneens, al tasten zij naar mogelijkheden het gesprek
met die tak van de Palestijnse politiek nochtans op gang te brengen.
Het voorschot dat Prodi daar op heeft genomen, kwam hem op een
telefoongesprek met zijn Israëlische collega Ehud Olmert te staan. De
Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Tzipi Livni, sprak van ‘een
enorme blunder’.
Olmert en Prodi hebben het, naar
verluidt, uitgepraat. Prodi zou Ol-
mert hebben laten weten geens-
zins een polemiek met hem te
hebben willen zoeken, maar uit-
sluitend hardop te hebben gefilo-
sofeerd over de mogelijkheid uit
de impasse te geraken. ‘Mij stond
niet voor ogen een opening te
bieden aan de fundamentalisten’,
aldus Prodi. n
62 jOODS Actueel
Amerikaanse Steun verhoogd
De Verenigde Staten voeren de financiële steun aan Israël fiks
op. De bondgenoten hebben donderdag in Jeruzalem een deal
van 30 miljard dollar getekend. Kreeg Israël voorheen voor 2,4
miljard dollar per jaar aan militaire steun, de komende tien jaar
is dat jaarlijks 3 miljard.
Israëls regionale vijanden - Iran, Hezbollah en Hamas - zijn ook
bedreigingen voor de VS, verklaarde de Amerikaanse ondermi-
nister van buitenlandse zaken Nicolas Burns. Een sterk en veilig
Israël is volgens hem in het belang van de VS.
De recorddeal is ook bedoeld als goedmakertje voor de Ameri-
kaanse plannen om de luchtmacht van Saudi-Arabië aanzien-
lijk te versterken. Israël claimt geen bezwaar te hebben tegen
meer Amerikaanse steun aan Saudi-Arabië. Het huidige beleid
van de VS is erop gericht om de macht van het sjiitische Iran in
te dammen door soennitische groeperingen en landen, zoals
Saudi-Arabië, te steunen.
De VS en Israël beschuldigen Iran ervan te streven naar atoom-
wapens. Iran ontkent dit. De VS en Israël beschikken zelf al over
atoomwapens. Het Amerikaanse Congres moet nog toestem-
ming verlenen voor de militaire steun aan Israël, maar alge-
meen wordt aangenomen dat dit geen problemen oplevert.
Het overwegend soennitische Egypte, de eerste Arabische
staat die vrede sloot met Israël, krijgt jaarlijks 1,3 miljard dollar
aan militaire steun van de VS. n
Israëlische minister
eist verbod op crematie
De ultraorthodoxe Israëlische minister Izhak Cohen wil creme-
ren verbieden. Onlangs besprak de regeringscommissie voor
begrafeniszaken het voorstel. Dat meldde het dagblad Haar-
etz. Een dag eerder raakte een particulier crematorium nabij
Tel Aviv zwaar beschadigd door een brand. Politie vermoedt
brandstichting.
De ultraorthodoxe gemeenschap verzet zich fel tegen het ver-
branden van lijken. Zij geloven dat lichamen moeten worden
begraven volgens de religieuze traditie. Volgens Cohen komt
met de wet “een eind aan de praktijk van mensen die de Endlö-
sung opnieuw uitvoeren”, verwijzendnaar de Holocaust.
Het crematorium opende twee jaar geleden haar deuren, maar
de locatie bleef geheim uit angst voor aanslagen. Mede-eige-
naar Alon Nativ zegt in de krant verscheidene malen met de
dood te zijn bedreigd. De locatie van het crematorium werd
echter eind Aaugustus openbaar gemaakt door een ultraortho-
doxe krant in Bnei Brak. 24 uur later werd brand gesticht.
Volgens het wetsvoorstel zal op cremeren maximaal een jaar
gevangenisstraf staan en een boete van 30.000 shekel (ruim
5,300 euro). De linkse parlementariër Yossi Beilin meent dat
Israël met het voorstel terugkeert naar de Middeleeuwen. Hij
heeft zijn familie alvast opdracht gegeven hem te cremeren na
zijn dood. n
 ISRAEL

64 jOODS Actueel
 Israël stelt eisen
voor teruggave
Golan-hoogvlakte
V
olgens de Israëlische krant Yedioth
Ahronoth heeft de Israëlische premier
Ehud Olmert recentelijk een geheime
boodschap gestuurd aan de Syrische
president Bashar Assad, via Turkse en Duitse
tussenpersonen. Hij kreeg daarvoor de zegen
van de Amerikaanse president George W. Bush,
die hij tijdens een telefoongesprek in april op
de hoogte had gebracht van zijn plannen.
Olmert liet Damascus volgens de krant weten
dat hij beseft dat ‘een vredesakkoord de terug-
keer van de Golan-hoogvlakte onder Syrische
soevereiniteit zou omvatten’. Israël veroverde
die hoogvlakte tijdens de Zesdaagse oorlog in
1967 en annexeerde het strategisch belangrijke
gebied in 1981.
In ruil wil Olmert dat het regime in Syrië ‘zijn
banden opgeeft met Iran, de Hezbollah en de
Palestijnse terreurorganisaties, en stopt met het
financieren en promoten van terreur’, aldus Ye-
dioth Ahronoth.
Syrië financiert en bewapent de Hezbollah in
Zuid-Libanon, die vorig zomer betrokken was
bij een oorlog met Israël. In Damascus verblijft
Khaled Meshaal, de leider van de Hamas-bewe-
ging. In Damascus zit ook de leiding van de Isla-
mitische Jihad, die net als Hamas op de EU-lijst
van terreurorganisaties staat. Syrië heeft sinds
de Amerikaanse invasie in Irak zijn banden met
Iran versterkt en verschillende militaire en eco-
nomische contracten ondertekend.
Door die toenemende verstrengeling van de
verschillende fronten, vormt Syrië voor Israël
een strategische bedreiging - in tegenstelling
tot de Palestijnen. Een akkoord met Syrië zou
Israël belangrijke voordelen kunnen opleveren,
zowel aan zijn grens met Syrië als aan zijn noor-
delijke grens met Libanon én de bezette Pales-
tijnse gebieden.
Syrië heeft volgens de Israëlische pers nog niet
officieel gereageerd op het visje dat Olmert
uitwierp. Syrië, internationaal sterk geïsoleerd,
heeft sinds de Libanon-oorlog van 2006 al her-
haaldelijk laten weten dat het geïnteresseerd is
in vrede met Israël, maar voerde de jongste we-
ken zijn troepenconcentraties langs de Golan
gevoelig op.
jOODS Actueel 65
 ISRAEL

Vrouw geeft zich uit voor IDF-

officier en gaat naar het front Bloemen & bloemstukken voor al uw feesten
Lange Kievitstraat 23 • Tel. en fax: 03/231 46 58

T
erwijl dienstwei- Wij wensen de Joodse gemeenschap een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.
gering in Israël het
gespreksonderwerp
van de dag blijft is
alvast één persoon bijzon- haar vierentwintigste niet langer deze rang kon behouden verleende
der gewillig om legerdienst ze zichzelf de kapiteinsgraad. "Ik stond voor de spiegel, trok een uni-
te vervullen en wil daarvoor form aan en bracht mezelf de militaire groet",  zei de vrouw tijdens
zelfs kosten noch moeite de ondervraging.
sparen.  Daar heeft het le- Tijdens de huiszoeking trof de politie naast andere militaire kledij
ger in dit geval echter geen nog eens twee M-16 replicageweren aan. Ook mappen met militaire
boodschap aan. informatie over het afstandsbereik van munitie en stapels munitie
Een vierentwintigjarige in- werden in haar woning aangetroffen. 
woonster uit Jeruzalem werd "Gelukkig ging ze niet naar Libanon en maakte ze niet echt gebruik
afgelopen dinsdag gear- van al de militaire uitrusting die we aantroffen. Ze heeft ook geen
resteerd op verdenking van vertrouwelijke gegevens, zoals we die in haar woning aantroffen, aan
het binnendringen in leger- vijandelijke eenheden bezorgd", aldus Brackman.
basissen. Ze slaagde daarin Na ondervraging werd de vrouw vrijgelaten maar met de nodige
door voor te wenden dat ze restricties waaronder een verbod om in de buurt  te komen van een
IDF-officier was met de rang van kapitein. De verdachte ging daarbij legerbasis of van een militair verblijf waar dan ook in het land. Nu
zo ver dat ze zelfs deelnam aan activiteiten van een artillerie-eenheid het onderzoek is afgerond zal de zaak worden overgemaakt aan de
gedurende de Tweede Libanese oorlog en daar de  manschappen bevoegde gerechtelijke diensten in Jeruzalem. Die zullen beslis-
hulp bood. sen of de vrouw omwille van dit gedrag al dan niet zal gedagvaard
De zaak kwam aan het licht na een klacht bij de lokale politie. De worden.
klacht werd ingediend door een soldaat uit het noorden van Israel,
hij verdacht de jonge vrouw van het stelen van speciale aankoopbon- nnn
nen. Deze bonnen worden door militairen gebruikt om uniformen
aan te kopen buiten het leger. In zijn klacht liet de soldaat noteren
dat de vrouw volgens hem een oplichtster was. De klacht  werd kort
nadien overgemaakt aan de politie in Jeruzalem die de vrouw vond
en meenam voor ondervraging.
In haar verklaring zei de dame in kwestie dat ze erin slaagde om ver-
schillende IDF-legerbasissen te bezoeken en dat ze vaak in militaire
verblijfplaatsen bleef overnachten in het ganse land.
Onderzoek wees uit dat de vrouw niet aan een psychische aandoe-
ning lijdt. Ze zei wel dat ze in een depressieve bui een uniform aantrok
en dan in de omgeving van een legerbasis ging lopen. "Ik voelde me
dan echt goed", verklaarde ze tegen haar ondervragers.
Gedurende de Libanonoorlog begaf ze zich naar het noorden naar
een artillerie-eenheid in Manara met de mededeling dat ze gestuurd
was door een Givaticompagnie, waarna ze aan de slag ging en met de
militairen hulp bood.
De vrouw kocht een  uniform met kentekens, naar eigen zeggen, in
een winkel waar ze ook een M-16 replicageweer kocht, compleet met
telescoop met laservizier, voor de prijs van 930 dollar.
"Alhoewel ik overtuigd ben dat ze niet toerekeningsvatbaar
was, blijkt ze wel degelijk over al haar verstandelijke vermogens te
beschikken", zei  Sergeant-Majoor Avi Brackman die het politieonder-
zoek leidde. Ze was gevechtssoldaat geweest en wou officier worden
maar haar oversten besloten haar niet aan een officierenopleiding te
laten deelnemen omdat ze daarvoor niet over de vereiste bekwaam-
heden beschikte.

"Ik stond voor de spiegel en salueerde"

Brackman liet ook nog weten dat de jonge vrouw zelfs het protocol
van de legergraden volgde: "Ze besloot om zichzelf te promoveren,
een eerste keer tot eerste luitenant maar toen ze besefte dat ze op

jOODS Actueel 67
 ISRAEL
In Jeruzalem gebeurt de grootste
archeologische Holocaust
UIT DE geschiedeniS
D o o r M ax S c h i c k
O
p 18 Juli jongstleden berichtte Hershel Shanks, uitgever
van “Biblical Archaeology Review” in de Wall Street Jour-
nal over ‘opgravingen’ van de Waqf op de Tempelberg. (De
Waqf is de religieuze Moslim Autoriteit die van Israël de da-
gelijkse controle van de Tempelberg kreeg). “Opgravingen” is eigenlijk
het juiste woord niet, daar deze term weggelegd is voor archeologen,
historici, en andere mensen met oprechte geschiedkundige bedoe-
lingen. Dergelijk gevoelig werk wordt dan ook minutieus met de
hand, millimeter per millimeter volbracht, om elke beschadiging van
de vaak broze vondsten te vermijden.
Grove middelen
De Waqf houdt er echter heel andere “archeologische” methoden op
na, en gaat er met de grove borstel door. Door middel van bulldo-
zers, kranen, en andere afbraakwerktuigen worden kraters gegraven
en greppels geopend, zogezegd om er telefoonlijnen aan te leggen.
Alhoewel deze groffe manier van ‘opgraven’ nergens anders in Israël
wordt toegelaten (waar ter wereld wèl?...) heeft Premier Olmert het
groene licht gegeven aan de Waqf. Zijn regering wenst geen inter-
nationale crisis uit te lokken met de VN. Onbeschaamd schreeuwen
Palestijnse leiders uit dat er nooit een Joodse Tempel bestaan heeft,
en al zeker niet op de Haram al-Sharif , zoals de Moslims de Tempel-
berg noemen.
De bedoelingen van de Waqf zijn echter evenmin historisch als “tele-
fonisch”. Het is hen enkel om te doen elk spoor van Joodse historische
bewijzen te vernietigen. Door dit te verwezenlijken wordt elke claim
van Joods historisch recht over de site letterlijk de grond ingeboord.
De laatste dagen heeft de Moslim Autoriteit een meters diepe grep-
68 jOODS Actueel
Moest men kraters uitgraven onder
Islamitische moskeeën dan zou
wereldoorlog III uitbreken
pel gegraven, beginnend aan het noordelijk uiteinde van het plat-
form, tot de zuidelijk kant van de Tempelberg. Niets wordt ontzien op
deze plaats, het heiligste oord dat het Jodendom sinds mensenheug-
nis kent.
Hier stonden de Tempels van Koning Salomon en Herodes en het
Heilige der Heiligen, de plaats die de Hoge Priester slechts één maal
per jaar mocht betreden op Jom Kippoer, de Grote Verzoeningsdag.
Overal ter wereld bidden joden in de richting van Jeruzalem en haar
heilige tempel, waarvan de huidige Klaagmuur de westelijke tuin-
muur van vormde.
Precedent
Reeds in 1999 groef de Waqf een enorme trap naar een ondergrondse
Moskee waar ooit de beroemde stallen van Salomon stonden. Vele
tonnen puin van deze opgravingen werden in de Kidron Vallei ge-
dumpt. Een schat aan archeologisch materiaal ging zo verloren en
archeologische verenigingen van over de hele wereld reageerden
verbijsterd.
Toen archeologiestudent Zachi Zweig in die enorme gruisberg naar
historisch waardevolle, weggeworpen voorwerpen ging zoeken,
werd hij prompt gearresteerd voor ‘opgravingen zonder toestem-
ming’... ongelooflijk maar waar. Twee jaar later kreeg Professor Barkay
van de Bar-Ilan Universiteit eindelijk toestemming om in de giganti-
sche zand- en steenberg te gaan zoeken naar waardevol historisch
materiaal, dit samen met hogervenoemde Zachi Zweig. Honderden
kunstvoorwerpen werden hierin gevonden, de meeste meer dan 3000
jaar oud. Vondsten omvatten een handzegel van een bekend Bijbels
personnage, Babylonische pijlen van de tijd van de verwoesting van
de eerste Tempel en duizenden munten en sieraden, daterend uit de
Romeinse bezettingsperiode.
Dat extreme moslims geen boodschap hebben aan geschiedkundige
archeologie bleek ook in Afghanistan toen de Taliban er de histori-
sche beelden van Buddha in de rotsformatie gekerfd, opbliezen.
nietigen. Zelfs het Joods verleden moet uitgewist worden. Voormalig
Antwerps stadsdichter Ramsi Nasr, van Palestijnse afkomst, pende het
zo neer, “Joden, graaf jullie doden op, en vertrek ermee uit Palestina”.
Zelfs de vaak gehoorde antisemitische leuze “enkel een dode Jood
is een goeie Jood” blijkt niet goed genoeg voor de Palestijnen. Ook
dode Joden mogen niet van hun eeuwige rust genieten op dit klein
stukje land dat de Palestijnen nooit toebehoord heeft.

Maar net als de Waqf een lange geschiedenis heeft in het overtreden
van de antiquiteitwetten, heeft ook Israël een lange geschiedenis in
het toestaan van deze overtredingen. Reeds in 1970 groef de Waqf
zonder toestemming of wettelijk toezicht een diepe put, die de ooste-
lijke wand van de Herodes Tempel blootlegde. Een inspecteur van het
antiquiteiten-departement kwam daarvan rapport opstellen (dat rap-
port werd echter nooit gepubliceerd!) waarna de muur afgebroken,
vernietigd en terug begraven werd.
Jeruzalem staat 850 maal in de Joodse bijbel vermeld, Joden van over-
al ter wereld bidden drie maal per dag in de richting van Jeroesjalajim
en de Tempelberg in hoop en verlangen, en dat reeds tweeduizend
jaar. Lesjana haba’a biroesjalajim, - volgend jaar in Jeruzalem - is de
hoopvolle nostalgische kreet opstijgend vanuit elk Joods hart. En dit
is ook mijn nieuwjaarswens aan alle Joden, waar ook ter wereld, voor
5768.

Internationale Druk
Het Israëlisch Hooggerechtshof beval een vooronderzoek naar vijf-
endertig illegale opgravingpraktijken van de Waqf. Daar werd echter
nooit enkel gevolg aan gegeven waardoor het hof de regering opriep
de fouten van het verleden niet te herhalen. Geen enkele Israëlische
regering heeft zich daar echter aan gehouden, vooral omdat het
steeds bakken Arabische en VN kritiek te verduren krijgt als het de
Waqf de les durft spellen.

Prominente Israëli’s zoals oud Burgemeester van Jeruzalem Teddy

Kollek, schrijver Amos Oz, archeoloog Ephraim Stern (nu hoofd van
het Israëlisch Archeologisch Verbond) en vele andere hoogwaardig-
heidsbekleders hebben de wanpraktijken van de Waqf bij de regering
aangeklaagd, echter hier ook zonder enig resultaat.

Zoals we het langer gewoon zijn kijkt de internationale gemeenschap

de andere kant uit. Moest men onder het Vaticaan graven, met de be-
doeling er elke Christelijke aanwezigheid uit te wissen, dan zou de
internationale ontsteltenis te groot zijn om in woorden te beschrij-
ven. Of beter nog, waarom niet eens een krater uitgraven onder de
Kaaba in Mekka, hetgeen op zijn minst een derde wereldoorlog zou
ontketenen?

Zonder waarde Archeologische

Neen, voor al te velen blijken Joodse historische vondsten even be- verenigingen
langrijk als Joodse levens, zonder al te veel waarde dus. Net als zestig van over de hele
wereld reageren
jaar geleden ogen werden gesloten voor de grootste misdaad in de
verbijsterd.
geschiedenis der mensheid zo wordt vandaag de andere kant opge-
keken wanneer het om Joodse artifacten gaat. Nog nooit heb ik hier-
over kritiek gehoord van ook maar één enkele Europees Parlements-
lid, of van de publieke opinie.

In Jeruzalem gebeurt de grootste archeologische holocaust in de

geschiedenis, en de wereld staat erbij en kijkt ernaar. Waardevolle
geschiedenis gaat voor ons en onze kinderen
verloren, en de Waqf graaft rustig
voort zonder dat de Israëlische re-
gering kan reageren. Want hier-
voor een internationale crisis uit-
lokken wil de regering niet.
Met bulldozers, kranen, en an-
Arabische extremisten, Pa- dere afbraakwerktuigen wordt
lestijnen op kop, hebben elk Joods historisch spoor op de
slechts één doel: alles wat tempelberg vernield.
Joods is in Israël ver-

jOODS Actueel 69
 ISRAEL

Israël wint
drinkwater
uit zee

Peil Meer van Galilea

40 centimeter lager
dan vorig jaar
In Israël dreigt een watertekort. De natuur-
lijke bronnen leveren te weinig om aan de
vraag van de groeiende bevolking te kunnen
voldoen. Daarom besloot de regering in 2000
drinkwater te gaan winnen uit zee. De centrale
van Ashkelon is de eerste faciliteit die thans
operationeel is.

70 jOODS Actueel
D
e belangrijkste aandeelhouder van de centrale is Israël De-
salination Engineering (IDE). Dat bedrijf heeft wereldwijd
zo’n 400 installaties gebouwd in veertig verschillende lan-
den. Hoewel in Israël de technologie en de kennis dus aan-
wezig zijn, was het land laat met het introduceren van water-wind-
centrales.
Maar toen het eenmaal zo ver was, gebeurde het ook goed: de Ashke-
loncentrale is het grootste en meest geavanceerde bedrijf ter wereld
dat zoet water wint uit de zee door het zogenaamde proces van om-
gekeerde osmose. In 2006 won de centrale de prijs voor de beste ont-
ziltingscentrale ter wereld bij de prestigieuze Global Water Awards.
De watercentrale van Ashkelon is evenals andere bedrijven in de
buurt zwaar beveiligd met hekken en speciaal veiligheidspersoneel.
Desondanks ligt de centrale wel binnen het bereik van Qassamraket-
ten uit de Gazastrook. Het bedrijf bevindt zich in het industriepark ten
zuiden van Ashkelon.
De waterfabriek bestaat uit een noordelijk en een zuidelijk station
die elkaars kopie zijn. Het voordeel is dat bij een storing waardoor de
productie moet worden platgelegd, niet de hele faciliteit tot stilstand
komt.
Middellandse Zee
De centrale pompt het water vanaf de bodem van de Middellandse
Zee naar de tanks met filters. In deze opslagplaatsen blijven algen en
andere biologische resten achter.
Vervolgens vindt het zeewater zijn weg naar de hallen met hoge-
drukpompen. De hogedrukpompen persen het water door 40.000
membranen. In deze membranen vindt het proces van omgekeerde
osmose plaats. Daardoor wordt het zuivere water onder zware druk
gescheiden van het water met een hoge concentratie zout en andere
onzuiverheden. Het afvalwater wordt vermengd met dat van de na-
bijgelegen elektriciteitscentrale van Ashkelon en teruggevoerd naar
zee.
Het gezuiverde water gaat naar de tanks voor de nabehandeling. Daar
worden stoffen toegevoegd om het water de samenstelling te geven
die het van de staat moet hebben. Ten slotte vloeit het water naar de
grote tank van het nationale waterbedrijf.
Het bedrijf, dat een totale oppervlakte heeft van 75.000 vierkante
meter, is ontworpen om volledig automatisch het hele jaar door te
werken. Het legt de productie alleen stil als het daartoe opdracht
krijgt van het nationale waterbedrijf. Dat kan gebeuren als er in een
winter zware regens vallen, waardoor de reservoirs maximaal worden
gevuld.
De taak van de veertig personeelsleden bestaat vooral uit onderhoud.
Elk jaar moet bijvoorbeeld bijna 10 procent van de membranen wor-
den verwisseld. Het bijzondere van de faciliteit is dat 40 procent van
de energie opnieuw gebruikt kan worden. Dat wil zeggen dat de hy-
draulische druk die er nog is nadat het water door de membranen is
geperst, wordt teruggevoerd naar de pompen.
Galilea
Op het terrein bevindt zich een elektriciteitscentrale met een produc-
tiecapaciteit van 80 megawatt; die draait op gas dat Egypte levert.
Vijftig megawatt is nodig voor de watercentrale zelf. De overige 30
megawatt wordt teruggeleverd aan het nationale elektriciteitsbedrijf.
Tijdens de daluren echter, als het tarief voor stroom laag is, koopt het
waterstation de elektriciteit van het nationale elektriciteitsbedrijf. Die
elektriciteit is vooral bestemd voor de pompen.
De prijs per kubieke meter water is 39 eurocent. Dat is ongeveer 9,5
eurocent meer dan water dat het waterleidingbedrijf wint uit het
Meer van Galilea. Maar er is geen andere keuze. Professor Uri Shani,
topman van het waterbedrijf, waarschuwde onlangs voor mogelijke
water tekorten volgend jaar.
De waterdienst heeft het waterleidingbedrijf Mekorot de opdracht
gegeven dit jaar 40 procent minder water uit het Meer van Galilea
te pompen om het risico te vermijden dat er zich in de toekomst een
crisis gaat voordoen in de waterlevering. Het water in het meer staat
namelijk 40 centimeter lager dan vorig jaar. Israël zal dus, om in de
toekomst het drinkwater aan een groeiende bevolking veilig te stel-
len, steeds meer aangewezen zijn op waterwinning uit zee.
Plannen voor vier ontziltingscentrales
Bij de oprichting van de staat Israël in 1948 besloot de regering een
systeem van kanalen en buizen aan te leggen. Dat transporteert wa-
ter van het belangrijkste zoetwaterreservoir, het Meer van Galilea,
naar alle delen van het land. Toen in de loop der jaren het verbruik
toenam, ging het nationale waterleidingbedrijf Mekorot water uit wa-
terhoudende lagen in de bodem oppompen.
Israël verbruikt volgens IDE momenteel 1,7 miljard kubieke meter
drinkwater per jaar. De regering besloot in 2000 om 400 miljoen ku-
bieke meter te laten produceren uit zeewater. In de toekomst zal het
land de capaciteit van de zeewatercentrales verder uitbreiden. De
centrale van Ashkelon is het eerste grote bedrijf dat operationeel is.
Het eerste deel werd in augustus 2005 in werking gesteld, het twee-
de deel volgde in december van dat jaar. De centrale levert per dag
330.000 kubieke meter water, oftewel 100 miljoen kubieke meter wa-
ter per jaar. Na 25 jaar zal de staat de eigendomsrechten verwerven.
Palmachim, de tweede centrale, draait een paar maanden en levert
zo’n 40 miljoen kubieke meter water per jaar. Het derde bedrijf, in Ha-
dera, dat zich nog in de planningsfase bevindt, moet straks een 0,5
miljard kubieke meter water per jaar leveren. Over de locatie van het
vierde bedrijf zijn de discussies nog in volle gang. n
jOODS Actueel 71
 ISRAEL

Asterix in het Hebreeuws

en in het Arabisch SHALOM !
Uitgeverij Albert René bracht op 4 april een Marc Stoffels,
Hebreeuwse en een Arabische vertaling uit van
het album Asterix in Indusland. Dit album ver- gastheer en eigenaar van
telt het verhaal van de kleine Gallische krijger
in de Gangesvallei. De originele editie werd
door Albert Uderzo gepubliceerd in 1987. De
Hebreeuwse titel is gewijzigd in "Asterix en het
vliegend tapijt".
De Israëlische Dorith Daliot Rubinovitz, vertaal-
ster van ondermeer de Maupassant en van het
boek "Het tweede leven van Abram Plotz" van Foulek Ringelheim, re-
aliseerde de Hebreeuwse vertaling. De Syriër Jalmal Chehayed, verta- Tearoom
ler van Proust in het Arabisch, verzorgde de Arabische versie.
Dorith onderstreept "de grenzeloze menselijkheid van de Asterix-
personages. Ze leven vredig en vriendschappelijk met alle andere
Schrijnwerkersstraat 14-18 • 2000 Antwerpen
volkeren samen, zolang men hen tenminste niet lastig valt". "Zelfs de
everzwijnen blijven in het verhaal aanwezig, alhoewel ze niet koosjer
 03/233 62 26
zijn" aldus Rubinovitz. Bijhuizen in Liège • Bredene • Lille • Los Angeles • Tokyo
Het dorpshoofd "Heroix" is van naam veranderd en heet nu "Degaul-
lix", naar het hebreeuwse woord "dagoel" dat uitstekend betekent.
Het is ook een knipoog naar De Gaulle, de aanvoerder van de Fransen
bij uitstek. Omwille van de leesrichting was het nodig om de plaatsen
en de richting van de tekeningen te wijzigen. Het werk is welkom en
het ontembare Gallische dorp kan als een goede metafoor voor Israël
dienst doen. n

Miljoenen voor Birthright project

De Joods-Amerikaanse miljar-
dair  Sheldon Adelson schonk
in Augustus zestig miljoen
dollar aan het Taglit-Birtright
project. Dat project sponsort
reizen naar Israël voor joodse
jongeren die nog nooit eerder
het land bezocht hebben. In
2006 schonk Adelson al 25
miljoen dollar aan Birthright.
Adelson en zijn vrouw Miriam
kondigden de schenking
aan tijdens een bijeenkomst
met Shimon Peres in de presidentiële ambtswoning in Jeruza-
lem. Adelson, die vorige maand ook nog de Hebreeuwse krant
"Yisraël Hayom" heeft opgericht, zei dat de helft van het bedrag
dit jaar overmaakt zou worden en het resterende bedrag in 2008.
In zijn toespraak beloofde de joodse filantroop genoeg geld
te investeren in het project zodat de jeugdige inschrijvers niet
op een wachtlijst zouden terecht komen maar nog tijdens hun
inschrijvingsjaar Israël kunnen bezoeken.
prijs per deelnemer is berekend op zo’n 2.500 dollar. Birthright
chartert vliegtuigen en organiseert de 10-daagse ontdekkingsreis
door Israël. Tickets, hotels, excursies, voedsel en gidsen worden al-
lemaal betaald door het programma.
 
Vanuit de presidentiële residentie ging Adelson rechtstreeks naar de
ceremonie van het Taglitproject waar hij de aanwezigen van dit jaar-
lijkse mega-evenement in de hoofdstad toesprak. De Amerikaanse
zakenman, wiens vermogen wordt geschat op 27 miljard dollar, bes-
chreef hoe hij in minder fortuinlijke omstandigheden opgroeide bij
zijn familie in Boston. Hij gaf te kennen hoe hij zelf tijdens zijn jeugd
afhankelijk was geweest van joodse filantropen om op zomerkamp
te gaan. Het was zijn verleden dat hem er toe dreef om op zijn beurt
een bijdrage te leveren aan de joodse jeugd, aldus de miljardair.
In het gezelschap van Republikeinen
Adelson, een trouwe aanhanger van de republikeinse partij, was
vergezeld van een twintigtal republikeinse congresleden. Hij or-
ganiseerde de afgelopen 15 jaar meerdere delegaties naar Israël
met republikeinse congresleden en senatoren. "Ze worden alle-
maal zionisten", zei hij. Hij is vooral bezorgd over de gevaren waar-
mee Israël moet afrekenen en over de risico's die de radicale islam
in zich draagt.

De bijdrage van Adelson stelde Taglit al in staat om het aantal Op de volgende pagina leest u meer over de geschiedenis van de
deelnemers het afgelopen jaar te verdubbelen tot 25.000. De kost- Joodse miljardair en zijn toekomstplannen.

72 jOODS Actueel
PERSSPIEGE L DE STA N DAARD
 ISRAEL

Israëlische
tomaten groot
succes in Europa.
Toenemende vraag
naar kerstomaten
uit Israël Eén kilo toma-
tenzaden van Hazera Genetics,
een bedrijf gespecialiseerd in zaadveredeling
en in het kweken en op de markt brengen van hybride
varianten van groenten en veldgewassen, werd deze maand aan
Europese telers verkocht voor meer dan 270 euro.
Deze gele kerstomatenzaden, met de naam "Summer Sun", werden ontwikkeld
door Hazera Genetics, in samenwerking met de landbouwfaculteit van de Hebrew
University in Jeruzalem.
De warme gele kleur en het hoge suikergehalte van deze tomaten zorgen voor een honing-
zoete smaak. De Summer Sun tomaten zijn onderdeel van een productielijn die onder de merk-
naam "Hazera Boutique" op de markt gebracht wordt. Deze tomaten voor fijnproevers bestaan
in verschillende vormen en afmetingen – en allemaal met een superieure smaak en hoog suiker-
gehalte. Hazera Genetics meldt een toenemende vraag naar deze Israëlische tomaten die voor een
recordbedrag van meer dan 18 euro per kilo over de toonbak gaan in Europese steden.
Volgens Eran Shafrir, de marketingverantwoordelijke van Hazera Genetics, is er een toenemende vraag
naar deze tomaten. Europeanen zijn daarbij bereid een hoog bedrag voor de unieke smaak te betalen,
wat resulteert in een eindprijs van meer dan 18 euro per kilo, een waar record. Het gezondheidsvoordeel
dat de hoge concentratie van de antioxidant Beta Carotene biedt, dat ziekten helpt voorkomen, is ook
een bepalende factor.
Shafrir voegt er nog aan toe dat "Hazera Boutique"- tomaten zich als merkproduct in de Europese
winkelketens weten te onderscheiden van gewone tomaten omdat ze als een "apart" product wor-
den verkocht.
De firma geniet intussen wereldwijde erkenning als toonaangevend bedrijf en onderscheidt
zich in diepgaand biotechnisch onderzoek en ontwikkeling in wereldwijde distributie en in
agrotechnische ondersteuning.
Het bedrijf is reeds 65 jaar actief op de markt en blijft constant nieuwe producten
ontwikkelen. Zo speelt het in op de marktbehoeften, zoals de vraag naar ge-
zondheids- en voedingsvoordelen, hoge opbrengsten, goede kwaliteit,
beschikbaarheid gedurende het ganse jaar, goede weerstand
tegen ziekten en een grote bewaarbaarheid in de win-
kelrekken.

74 jOODS Actueel
 FOTOREPOR TAGE

VROUWELIJKE
SOLDATEN NU OOK IN
GEVECHTSEENHEDEN

Bij de IDF (Israël Defense Forces) krijgen vrouwelijke soldaten vooral

administratieve opdrachten of werken ze mee aan militaire operaties
vanuit het hoofdcommando. Ze verzamelen zo de binnenkomende
gegevens, besturen onbemande vliegtuigen enz. Maar sommige
vrouwen vragen om net in een gevechtseenheid geplaatst te
worden en voor hen heeft het leger speciale eenheden opgezet.
Vrouwen in gevechtseenheden, een fotoreportage.

76 jOODS Actueel
In 1999 meldde
het Israëlisch
leger dat voor
het eerst sinds
vijftig jaar, de
meisjes opnieuw
zouden worden
opgenomen in de
gevechtseenhe-
den bij het IDF.

In 2000
werden
vrouwelijke
soldaten
eveneens
ingeschakeld
bij de artillerie, de
infanterie, de tank-
divisie en enkele elite
eenheden. De zee en
luchtmacht besloten
hetzelfde te doen.

jOODS Actueel 77
 FOTOREPOR TAGE

De meisjes die gerekruteerd worden voor de gevechtseenheden moeten

wel 8 maanden langer trainen dan hun mannelijke collega’s om hun con-
ditie op een gelijkwaardig peil te brengen.

De meisjes worden
ingeschakeld om de
‘meer rustige’ grenzen
met Egypte en
Jordanië te patrouilleren.

78 jOODS Actueel
De rol van de vrouwen in de
Israëlische defensie gaat terug
naar de bijbelse tijden van Jaël
en Deborah.

In 2004 telde men reeds 450 vrouwen

bij de gevechtseenheden.

jOODS Actueel 79
 ISRAEL
Waarom demonisatie
van Israël
als nieuwe Nazi?
Door Professor Dr. Hans Jansen
J
onathan Sacks, de opperrabbijn van Engeland, heeft er herhaal-
delijk op gewezen, dat weinigen in Eu­ropa beseffen dat wij in
het Europa na Auschwitz getuige zijn van een heel nieuwe ver-
andering van het antisemi­tisme: de afschuwelijkste misdaden
die antisemieten in het verleden bedreven (Hitler en de zijnen) – ra-
cisme, etnische zuiveringen, pogroms, razzia’s, poging tot genocide
en misdaden tegen de mensheid – worden nu aan Joden en de Staat
Israël toegeschreven. Al meer dan een halve eeuw schrijven vooral
intellectuelen in Europa over Israël als de nieuwe nazi, zoals Alan Der-
showitz in zijn nieuwe boek The Case for Peace (2006) uitvoerig heeft
aangetoond.
Arnold Toynbee, de wereldvermaarde Britse historicus, schrijft in 1948
in A Study of History: “De zon­deval van de Arische nazi’s was niet zo
tragisch als die van de zi­onistische Joden”. Toynbee verklaart zijn hui-
veringwekkende stelling als volgt: hij verwijt de Joden dat zij na de
Tweede Wereldoorlog de eerste gelegenheid hebben gegrepen om
het leed dat hun was aangedaan, op de Arabieren te wreken: “De Jo-
den hebben de Arabieren onder hetzelfde onrecht laten lijden, als
waaronder zijzelf hadden geleden”. De Joden zouden in 1948 vrome
Arabieren in Palestina op dezelfde wijze hebben vermoord en verdre-
ven zoals de nazi’s met henzelf hadden gedaan. Hij beschuldigt Is­raël,
de kleine Joodse natie, waar overlevenden van de Holocaust in Euro-
pa en bijna een miljoen Joden uit de Arabische landen hun toevlucht
hadden gezocht om het vege lijf te redden, van een mis­daad die vol-
gens hem niet minder erg was dan die van de na­zi’s. Hij schrijft op
pathetische wijze: “Op de Dag des Oordeels, aan het einde der tijden,
zal de uitroeiing van tweederde van de Joden in het Westen niet als
de ergste misdaad van de Duitse nationalisten worden aangemerkt,
maar het nuchte­re feit, dat de nazi’s de overlevende rest van het Eu-
ropese Jodendom op het verkeerde pad hebben gebracht (d.w.z. op
hun eigen pad!)”. Vijfentwintig jaar voordat dergelijke opvattingen
in bepaalde kringen populair werden, typeerde Arnold Toynbee op
huiveringwekkende wijze “de Joodse zionisten als leerlingen van de
nazi’s”. Arnold Toynbee kreeg zeer veel navolgers, eerst in de Sovjet-
Unie, daarna in West-Europa, tenslotte in het hele Midden-Oosten, en
opnieuw in Europa. Wij beperken ons hier tot Europa.
80 jOODS Actueel
Gilles Deleuze schrijft al in 1983, dat het de Joden zijn die de Holocaust
ongeldig hebben gemaakt, omdat ze zelf genocidale verdelgers zijn
geworden: “De veroveraars waren degenen die zelf de grootste ge-
nocide in de ge­schiedenis hadden ondergaan. De zionisten hebben
deze genocide op 6 miljoen Joden tot een absoluut kwaad gemaakt.
Maar de transformatie van de grootste genocide in de geschiedenis
tot een absoluut kwaad is een reli­gieuze en mystieke visie, niet een
historische visie. Het maakt geen einde aan het kwaad; integendeel,
het zaait het uit, het laat het neerkomen op andere onschuldigen, eist
een genoegdoening die anderen een deel van het leed oplegt dat de
Joden hebben geleden (verdrijving, opsluiting in getto’s, verdwij­ning
als volk). Met ‘koudere’ middelen dan genocide komt het toch tot de-
zelfde resultaten.” (zie: Abraham De Swaan, De Gids 5 mei 2005). Eind
maart 2003 beschrijft de Algerijnse ambassadeur in de VN-commissie
voor mensenrechten de situatie van de Palestijnen in de door Israël
bezette gebieden als volgt: “Elke dag wordt daar de Kristallnacht her­
haald: Israëlische soldaten zijn de ware leerlingen van Goebbels en
Adolf Hitler. Moeten wij wachten totdat er nieuwe uitroeiingskampen
worden gebouwd en nieuwe moordpartijen worden ge­pleegd, zoals
in Babi Jar. De Portugese Nobelprijswinnaar José Saramago vergelijkt
in het voorjaar van 2002 in een toespraak de gebeurtenissen die in de
zogenaamde door Israël bezette gebieden plaatsvinden, met de ge-
nocide op de Joden in Auschwitz. In een artikel in El Pais van 21 april
2002 schrijft hij het volgende: “Ik vraag me af of die Joden die stierven
in de concentratiekampen, die in de loop der geschiedenis vervolgd
werden, die stierven in de pogroms, die vergeten achterbleven in de
getto’s, ik vraag me af of deze immense menigte van ongelukkigen
zich niet zou schamen bij de aan­blik van de infame daden die hun
nakomelingen nu begaan (…..) de Joden krabben onophoudelijk hun
eigen wond open zodat zij niet ophoudt te bloeden en onge­neeslijk
wordt, en zij tonen hem aan de wereld alsof het om een vlag ging (….)
Israël wil dat wij ons allemaal, direct of indirect, schuldig voelen aan
de verschrikkingen van de Holocaust (….) en ons veranderen in de
volgzame echo van zijn wil”.
De dichter Tom Paulin uit Oxford publiceert in april 2002 een gedicht
over Nog een kleine Palestijn­se jongen, neergeschoten door de zionisti-
sche SS. Hij geeft het advies om Joodse kolonisten uit Brook­lyn, die
zich op de Westoever hebben gevestigd, “gewoon te fusilleren, omdat
het nazi’s zijn”. Hij be­schuldigt Tony Blair omdat hij premier is van een
zionistische regering en hij heeft nooit geloofd dat Israël überhaupt
het recht heeft om te bestaan. De Ierse schrijver Tom McGurk schrijft
in de Sunday Business Post van april 2002 een column, getiteld Israeli
Holocaust in Palestine : “De gebeurtenissen die zich de laatste week in
Jenin hebben afgespeeld, lijken griezelig veel op de aanval in 1944 op
het Joodse get­to in Warschau”. Hij concludeert: “Hoe is het mogelijk
dat zovelen in het liberale en democratische Westen hun emoties on-
derdrukken en blijven zwijgen, als ze worden geconfronteerd met Is-
raëlische Joden die als nazi’s Palestijnen op wrede wijze behandelen”.
Mairead Corrigan Maguire, een andere Nobelprijswinnaar, noemde
in december 2004, toen hij door Israël reisde, “de nucleaire wapens
van deze Joodse staat sublieme gaskamers (om de mensheid uit te
roeien!)”. Op 2 juni 2005 verschijnt, zoals Alan Dershowitz in The Case
for Peace vermeldt, in de Wall Street Journal Europe een artikel van Tom
Gross, getiteld J’Accuse: de journalist bespreekt talrijke politieke car-
toons (verschenen in vooraanstaande Europese dagbladen), waarin
Israël en zijn leiders als de nieuwe nazi’s worden afgebeeld. Ook in
talrijke artikelen in dag- week- en maandbladen worden Israëlische
Joden op deze weerzinwekkende wijze getypeerd. En in het voorjaar
van 2007 is het de Duitse bisschop Gregor Maria Hanke, die de euvele
moed heeft om de toestand in de Palestijnse steden te vergelijken
met de situatie in het getto van Warschau (Joods-Actueel, maart/april
2007)..
Daarom is het niet verrassend dat uit een opiniepeiling, die de Duitse
universiteit van Bielefeld in 2005 uitvoerde, bleek, dat meer dan 50%
van de ondervraagden het eens is met de stelling dat de Israëli­sche
Joden de Palestijnen behandelen zoals de nazi’s destijds de Joden.
68% was zelfs van oordeel dat Israël er op uit is het Palestijnse volk te
vernietigen (Washington Post, 30 Januari 2005).
Waarom is onder intellectuelen in Europa de behoefte zo sterk Israël
te demoniseren als de nieuwe nazi? Op 16 november 2003 zei Leon
.HUHQ+D\HVRG9HUHQLJGH,VUDHO$FWLH
1$/$7(19225'(
72(.20679$1,65$(/
2RNXNXQWLHWVJRHGVQDODWHQDDQGHWRHNRPVW
YDQ,VUDHO/DDWRQ]HMDUHQODQJHHUYDULQJ
HQGHVNXQGLJKHLGLQXZYRRUGHHOZHUNHQ
8NXQWRPHHQSHUVRRQOLMNHQGLVFUHHWDGYLHV
YUDJHQELMRQ]HPHGHZHUNHUV
.HUHQ+D\HVRG
9HUHQLJGH,VUDHO$FWLH
3RVWEDQN
 op je kaart of in te ruilen tegen Fnac-
ZLMZHQVHQGHMRRGVHJHPHHQVFKDS
HHQMDDUYDQJHOXNYUHGHHQYRRUVSRHG
6FKXSVWUDDW$QWZHUSHQ
7HOHIRRQ‡)D[
de Winter te Wenen in zijn Elias Canetti-lezing: “In de Europese bele­
vingswereld heeft de behoefte om Israël te demoniseren alles te ma-
ken met het verleden. Israël is een land gesticht door Europese Joden,
gevlucht voor Europese Jodenhaat, het is het continue sym­bool van
Europese onverschilligheid en Europese machteloosheid ten tijde van
het dieptepunt van de Europese beschaving: de industriële vernieti-
ging van de Joodse bevolking in Europa tijdens de Twee­de Wereld-
oorlog. Dat Israël in het najaar van 2003 aan de top van de lijst van
door Europeanen ge­vrees­de landen is komen te staan, hangt samen
met de obsessies die Europeanen ten aanzien van Joden koesteren:
het gaat uiteindelijk om de Europese behoefte om zich van de last
van de Sjoa voor eens en altijd te bevrijden en om aan de ergernis-
wekkende morele chantage door Israëls arrogante politici en Ameri-
kaanse leiders van Joodse organisaties een einde te maken. Als Joden
zelf daders zijn, wordt de Europese verantwoordelijkheid voor de
Sjoa minder exclusief. Als Joden als nazi’s kun­nen worden omschre-
ven, worden de oorspronkelijke nazi’s een beetje “verjoodst”. Indien
Sabra, Shatila en Jenin als vernietigingskampen kunnen worden om-
schreven, is Auschwitz geen unieke Europese be­schavings­ramp meer,
maar een gewoon incident in een gewone reeks onmenselijkheden.
Als de Joodse staat voor het grootste gevaar voor de vrede in de we-
reld kan worden gehouden, krijgt postuum de nazis­tische ideologie
(“Die Juden sind unser Unglück”), waardoor zovelen zijn verleid, een
zekere res­pectabiliteit. Als Joden zelf bloedbaden aanrichten, zijn
zij geen haar beter dan nazi’s en verliezen zij elk beroep op morele
superioriteit”(Trouw, 16 november 2003).
Prof.Dr.Hans Jansen geeft colleges aan het Simon Wiesenthal Instituut te Brussel en is au-
teur van de bestseller Van Jodenhaat naar zelfmoordterrorisme. Islamisering van het Euro-
pese antisemitisme in het Midden-Oosten, Heerenveen 2006.
Rechtstreeks verbonden met Fnac
Geniet van deze exclusieve voordelen voor slechts
(* tijdelijke actie geldig in Fnac Antwerpen en Fnac Wijnegem)
€ 10* voor 3 jaar
8%
• De dag van je inschrijving krijg je korting,
omgezet in punten, op je aankopen van boeken, cd’s,
dvd’s, software, accessoires en technologische producten
(een ruime selectie computers, flatscreens,...)**
5%
• Het hele jaar door geniet je korting,
omgezet in punten, op je aankopen van
• 100 punten gespaard = € 10 rechtstreeks boeken, cd’s, dvd’s, software,
accessoires en technologische
Verschijningsdatum advertentie: september 2007
aankoopcheques producten (een ruime selectie
computers, flatscreens,...)**
** Aanbieding niet cumuleerbaar met “Hot Price”, “Fnac Buitenkansjes”,
“Ledenvoordelen”en andere kortingen of promoties. Voorwaarden in de winkel.
Antwerpen . Groenplaats • Wijnegem . Shopping Center
jOODS Actueel 81
 TECHOLOGIE
SMS
de Klaagmuur
nu ook
vanuit ons land
Door Guido Joris
E
en nieuwe SMS-dienst met de naam SMS2Wall voldoet aan een
nieuwe behoefte om mensen dicht bij de klaagmuur te bren-
gen ook al zijn ze daarvan in tijd en ruimte fysiek van geschei-
den. Deze nieuwe SMS-dienst wil volgens eigen zeggen aan
een reële vraag voldoen en wil mensen dicht bij de klaagmuur brengen  lezen of toegang te hebben tot uw persoonlijke informatie. Op een
door iedereen in staat te stellen om elke boodschap op elk gewenst
tijdstip vanaf elke plaats waar dan ook ter wereld op een eenvoudige
manier én met volledig respect van privacy naar de klaagmuur te bren-
gen. De dienst is al in een aantal landen, waaronder ook België, actief.
Praktisch gaat dit als volgt in zijn werk: je condenseert je gebed, hoop
of gedachte tot maximaal 160 lettertekens, dat is namelijk de lengte
van een standaard sms- bericht. Vervolgens tik je eerst het woord
WALL gevolgd door een spatie en je bericht. Rest enkel nog het ver-
zenden en dat doe je naar het nummer 7880. Stuur je een bericht dat
langer is bijvoorbeeld 200 tekens dan zal het als twee aparte sms'jes
behandeld worden: ééntje van 160 en nog ééntje van 40.
Normaal gesproken vindt de plaatsing van deze SMS-boodschappen
elke vrijdag plaats, één dag voor de Sabbat. Maar voor een belang-
rijke gelegenheid, zoals een grote feestdag (b.v. Loofhutten, Pesach)
of speciale gebeurtenis (Onafhankelijkheidsdag, Jeruzalem Dag, enz.)
plaatst men de briefjes vóór zo'n datum.
Leuk om weten is dat niemand je bericht leest want het wordt auto-
matisch verwerkt. Men gebruikt een speciaal proces om je bericht af
te drukken en het tot een briefje te vouwen, op zo'n manier dat de
inhoud van de tekst niet door de leden van het SMS2WALL- team kan
worden gezien. Na het afdrukken brengen de teamleden de briefjes
naar de Klaagmuur en plaatsen deze op discrete wijze, zonder ze te
website plaatst SMS2WALL elke vrijdag een videoverslag van de
plaatsing. En ja een bezoek aan hun website toont dit daadwerkelijk.
Voor elk uitgaand tekstbericht (SMS) brengt uw Belgische mobiele
telefoonprovider u 2.00 EURO in rekening. Dit symbolische bedrag
wordt gebruikt om de kosten te dekken van de diensten van de mo-
biele provider (70%), het resterende bedrag gaat naar de initiatiefne-
mers van SMS2WALL voor het onderhoud van de dienst en de logis-
tieke kosten.
Wat U er ook van denkt het is in elk geval een verbazend inventief
gebruik van een nieuwe technologie. n
André Deckers
wenst zijn talrijk joods volk een jaar van geluk, vrede en voorspoed.
Filmhome bvba
Belgiëlei 206 Tel. (0)3/230 36 87
2018 Antwerpen Fax (0)3/230 36 95
Openingsuren: 9-18.30u. Gsm (0)476/54 36 14
jOODS Actueel 83
 BOEK

IS DE MOSSAD
ACTIEF
IN BELGIË?
België is een magneet voor buitenlandse inlichtin-
gendiensten. Journalist Kristof Clerix dook twee jaar
lang onder in het schimmige, gesloten wereldje van
spionage, infiltratie en staatsgeheimen. Het resultaat
van dat onderzoek, 'Vrij Spel. Buitenlandse geheime
diensten in België', is in oktober 2006 verschenen bij
uitgeverij Manteau. In onderstaand hoofdstuk van
het boek onderzoekt Clerix of de Israëlische geheime
dienst Mossad in België actief is.

Nota van de redactie: Dit hoofdstuk biedt tevens een

unieke blik op hoe buitenstaanders sommige Joodse
instellingen bekijken. Wat hieruit geleerd kan worden is
dat vooral de communicatie van diensten zoals de Shmira
efficiënter moet gebeuren. Want geheimzinnigheid wekt
enkel speculaties in de hand.

84 jOODS Actueel
D
e website van de Mossad laat er geen twijfel over
bestaan: het voorkomen van terroristische aanslagen te-
gen Israëlische doelwitten in het buitenland is een van
de opdrachten van de Israëlische geheime dienst. Ook in
België is de terroristische dreiging tegen Israëlische en joodse doe-
len reëel. In het verleden hebben terroristen op de luchthaven van
Zaventem granaten gegooid naar passagiers van de Israëlische lucht-
vaartmaatschappij El Al. Joodse schoolkinderen werden in Antwer-
pen het slachtoffer van een terroristische aanslag en een autobom
ontplofte voor een synagoge. In 2004 nog kon een aanslag op een
joodse school in de Scheldestad voorkomen worden. Een logische
vraag dringt zich op: is de Mossad actief in België?
De voorbije jaren doken in de media regelmatig berichten op over
Mossad-agenten die in de Antwerpse jodenbuurt zouden patrouille-
ren. Stadslegendes of realiteit? Ik spoor naar Antwerpen-Centraal en
wandel op een zonnige herfstdag in november 2005 de joodse buurt
binnen.
In het hartje van de Antwerpse diamantwijk ontmoet ik P. Kornfeld,
diamantair, chassidische jood, en ondervoorzitter van het Forum voor
Joodse Organisaties. Hij benadrukt dat de joodse gemeenschap in
Antwerpen geen contact heeft met de Israëlische geheime dienst.
'Nooit zal een joodse gemeenschap in eender welk land ermee ak-
koord gaan dat mensen uit het buitenland hier politieman komen
spelen. Nooit, en dat weet de Mossad goed genoeg. Als ze naar hier
komen voor opdrachten, zullen ze geen contact opnemen met de
joodse gemeenschap. We zouden meteen naar de politie gaan.' Korn-
feld krijgt telefoon, een of andere diamantdeal. Ik diep intussen een
krantenartikel op over Mossad-patrouilles in de joodse buurt. Hij her-
kent het stuk. 'Tja, kranten zoeken natuurlijk het meest sensationele
op. Legendes over de Mossad zullen altijd wel terugkomen. Nogmaals,
als de Mossad naar België komt, zullen ze nooit contact hebben met
de joodse bevolking. Ze werken in het geheim. Hoe minder mensen
het weten, hoe beter.' Maar wie zijn dan die gasten met speurende
blik die regelmatig in het straatbeeld opduiken? Kornfeld: 'Kijk, er is
een groep jongens die in samenwerking met de Antwerpse politie
op een aantal plaatsen in de buurt nagaat wie binnenkomt en bui-
tengaat. Je ziet ze buiten op straat, aan synagogen, en voornamelijk
op feestdagen of bij huwelijken en overlijdens. Maar ze hebben niets
met de Mossad te maken.' Meer details wil Kornfeld niet kwijt over de
bewakingsdienst, zelfs de officiële naam van de organisatie houdt hij
liever voor zich. 'Puur uit veiligheidsoverweging: hoe minder informa-
tie publiek is, hoe beter.'
Na een paar dagen rondhangen in het Antwerpse jodenkwartier en
verschillende interessante gesprekken met buurtbewoners, vind ik
eindelijk een spoor naar de interne bewakingsdienst van de buurt. In
het lokale joodse weekblad Shabbat be Shabbato staat de naam van
de dienst in drukletters naast een noodnummer vermeld: SHMIRA.
Ik bel het nummer, de dagverantwoordelijke van Shmira neemt op.
We spreken af in het Romi Goldmuntzcentrum, het joods cultureel
centrum in de Nerviërsstraat. Kwartiertje stappen, ik bel aan. 'Ik kom
voor Shmira'. De vrouw achter de balie kijkt wat verbaasd maar laat
me toch binnen. Of ik even wil wachten. Een minuut later komt een
jonge man, ik schat hem achteraan in de twintig, de trap af. Wit hemd,
zwarte kostuumbroek en das, vriendelijke handdruk. We zetten ons
in een achterzaaltje. De man wil wel praten maar staat op zijn ano-
nimiteit. Ik klap mijn laptop open en begin te typen. 'Vandaag is de
joodse gemeenschap over de hele wereld een potentieel terroristisch
doelwit', zegt hij. 'Niet dat iedereen voortdurend bang is, maar we zijn
ons wel bewust van het risico. Als jij straks buitengaat en op de stoep
een grote plastic zak ziet staan, dan is dat voor jou niets speciaals.
Maar een jood heeft de reflex: dat kan een bom zijn, laten we de poli-
tie bellen om het te checken. Als jij naar de kerk gaat, loop je binnen,
je bidt, en je bent weg. Maar in een synagoge controleert de eerste
persoon die binnengaat altijd of er geen verdachte voorwerpen zijn.
Je weet nooit of er 's nachts iemand een bom heeft achtergelaten. In
de joodse gemeenschap stellen we ons niet de vraag of terroristische
aanslagen zullen plaatsvinden maar waar en wanneer.'
De Shmira-dagverantwoordelijke biedt me een koffie aan, het ge-
sprek verloopt in alle openheid. 'Shmira is het Hebreeuwse woord
voor toezicht. De Belgische politie en Staatsveiligheid kennen ons
als het Coördinatiecomité van de joodse gemeenschap. Het comité
valt onder de structuur van het Centraal Israëlitisch Consistorie van
België.' Dat is geen onbelangrijk detail: onder vergunningsnummer
18.0034.11 staat het Consistorie op de lijst van de vergunde interne
bewakingsdiensten van Binnenlandse Zaken. Onder de vergunde ac-
tiviteiten vallen "toezicht en controle op personen", en "toezicht op en
bescherming van roerende of onroerende goederen". Daarnaast is het
Consistorie vergund om wapens te dragen bij het "toezicht op en de
bescherming van roerende en onroerende goederen".
'Ik kan je niet alles vertellen maar het komt erop neer dat we proberen
onze gemeenschap gerust te stellen zodat ze zonder zorgen naar sy-
nagogen en evenementen kunnen gaan. Alles wat we doen, gebeurt
in nauwe samenwerking met de Antwerpse politie. We verzorgen bij-
voorbeeld de bewaking van joodse feesten en evenementen, maar
ook van joodse scholen als het moet. Wij hebben niet het recht om
mensen op straat tegen te houden, maar onze gebouwen zijn privé.
We zetten een veiligheidsperimeter op en als iemand daar binnen-
komt, wordt hij gecheckt. Wij doen geen politiewerk en zij doen ons
werk niet. Als een politieagent aan de deur staat van een gemeen-
schapsevenement, dan weet hij niet of de personen die binnen willen
gaan lid zijn van de gemeenschap of niet. Daarom staan wij bij hen
om te zeggen wie we kennen en wie niet.'
Shmira is naar eigen zeggen een vrijwilligersorganisatie. 'Onze leden
worden binnen de joodse gemeenschap in Antwerpen gerekruteerd.
Ze zijn tussen de twintig en zestig jaar. Met hoeveel we zijn? Met ge-
noeg om te doen wat we doen. Natuurlijk voorzien we opleidingen.
Niemand wordt geboren met kennis over veiligheidsmaatregelen.
Zonder scholing kun je die dingen niet weten.' Wié de opleidingen
geeft, wil de man niet kwijt. Ook over zichtbare herkenningstekens op
kledij lost hij niet veel. 'Ik kan alleen zeggen dat we ons bekend kun-
nen maken aan de politie als dat nodig is.' Informatie over terrorisme-
dreiging krijgt Shmira van de Antwerpse politie. 'Nooit rechtstreeks
van de Israëlische inlichtingendiensten. Als die informatie hebben,
sturen ze die naar de Belgische overheid, niet naar ons. Veel mensen
willen uit mijn mond horen dat we met de Mossad werken, maar dat
is niet waar.' De man wil niet ingaan op eventuele contacten met Is-
raëlische diplomaten. 'Wel kan ik zeggen dat we in contact staan met
organisaties die gelijkaardig zijn aan de onze, organisaties in Brussel
maar ook elders. Als er iets in Antwerpen gebeurt, kan dat immers
effect hebben op andere landen. Als hier iets gebeurt, informeren we
zo snel mogelijk andere joodse gemeenschappen overal ter wereld. Ik
bedoel dan niet geheime informatie-uitwisseling via gesloten circuits
of diplomatieke valiezen, maar gewoon open via de telefoon.' De man
steekt een sigaret op en kijkt me recht in de ogen. 'We hebben niets
te verbergen voor de Belgische overheid. We zetten ons allemaal in
voor hetzelfde ideaal. Shmira is geen slechte organisatie met slechte
bedoelingen, enkel een groep mensen die meer veiligheid wil. We
willen niet dat mensen uit angst wegblijven van activiteiten binnen
jOODS Actueel 85
 BOEK
de joodse gemeenschap. Ze moeten zich veilig voelen. En als we daar-
voor zeven uur lang buiten in de vrieskou moeten staan, dan doen
we dat.'
Na ons gesprek vraagt hij een kopie van de tekst die ik net heb inge-
tikt. Nog nooit meegemaakt. Hij noteert ook mijn contactgegevens
en zelfs het nummer van mijn perskaart. Geen idee of die in een da-
tabank zijn beland.
El Al
Vertrekhal Zaventem, 8 februari 2005, kwart voor elf 's morgens. Ik sta
langs de check-in zone van de El Al-vlucht naar Tel Aviv. Een tiental
personeelsleden van El Al is druk in de weer. De vrouwen ondervragen
systematisch alle passagiers die inschepen. 'Waar gaat u naartoe? Wie
heeft uw koffers ingepakt? Hoe lang blijft u? Waarom gaat u op reis?
Wie gaat er mee?' De heren - in maatpak en das - houden binnen en
buiten de check-in een oogje in het zeil. Op een tiental meter afstand
kijken drie agenten van de federale politie in kogelvrije vesten toe.
Dat luchtvaartmaatschappij El Al direct in contact staat met Israëli-
sche geheime diensten, blijkt uit verschillende open bronnen. Vol-
gens de website van de Federation of American Scientists - een van
de beste bronnen over intelligence - is de Israëlische binnenlandse
Patrick Zanders: “Direct of indirect, iedereen werkt voor de Mossad”
86 jOODS Actueel
geheime dienst Shin Beth verantwoordelijk voor de beveiliging van
El Al. Mossad-kenner Gordon Thomas schrijft in zijn 'Histoire secrète
du Mossad' dat veiligheidsagenten van El Al worden opgeleid door
Shin Beth. Andere bronnen linken El Al niet aan Shin Beth maar aan
de Israëlische buitenlandse inlichtingendienst Mossad. Frits Hoekstra,
die van 1971 tot 1987 als inlichtingenagent werkte bij de Nederlandse
geheime dienst BVD: 'De El Al-vertegenwoordiging en tal van joods-
Israëlische instituties waren of gelieerd aan de Mossad of werden ge-
heel door de Mossad bemand.'
Van een bron binnen de veiligheidsdiensten van de luchthaven van
Zaventem had ik vernomen dat veiligheidsagenten van El Al gewa-
pend rondlopen op de luchthaven en de tarmac. Maar het directo-
raat-generaal van luchtvaart wilde dat ontkennen noch bevestigen.
Er zat dus maar één ding op: zelf nagaan in Zaventem of de El Al-vei-
ligheidsdienst wapens draagt.
Dertien minuten voor elf, een El Al-veiligheidsagent stapt op mij toe.
'U wacht?' Inderdaad. 'Op een persoon?' Nee hoor. 'Wilt u het vlieg-
tuig naar Tel Aviv nemen?' Toch niet. 'Wat doet u hier dan?' Ik leg uit
dat ik gewoon rondkijk en vraag of er een probleem is. De man ver-
dwijnt en komt terug met een collega. Ze gaan recht voor mij staan,
de rug naar mij gekeerd. Luttele seconden later roepen de drie agen-
ten van de federale politie mij apart. 'Wie bent u en wat doet u hier?'
Ik speel open kaart, zeg dat ik journalist ben en vertel dat ik wil zien
of het El Al-personeel gewapend is. Ik vraag de politie of ze aan de
Israëlische veiligheidsagenten gaat vertellen wie ik ben. 'Ja, dat is zo
overeengekomen tussen de politie en El Al.' Maar over de inhoud van
die overeenkomst willen de agenten niets kwijt. Ze vragen mijn iden-
titeitskaart en perskaart en noteren mijn gegevens. Maar verder geen
probleem. Ik mag blijven staan. 'Maar hou wat afstand en ga niet pro-
voceren.' Afgesproken.
Een van de El Al-heren is intussen gestopt met zijn werkzaamheden
en heeft een trolley in de hand genomen. Blijkbaar vindt hij er plots
niets beters op dan alleen nog maar zwijgzaam stil te staan met die
trolley naar mij gericht. Ik besluit om in een boogje rond hem te lo-
pen en wat verderop te gaan staan. Vreemd, de trolley blijft naar mij
gericht. Plots bedenk ik dat hij mij misschien aan het fotograferen of
filmen is. Ben ik nu helemaal paranoïde geworden? Of had hij gewoon
niets beters te doen? Ik zal het wellicht nooit weten. Na zowat een half
uur rondhangen komt een opvallend vriendelijke El Al'er naar mij toe.
'Voor welk medium werk je? Heb je geen kaartje bij?' Ik stel een inter-
view voor en vraag naar zijn visitekaartje. Dat schrikt blijkbaar af. Hij
geeft me het algemeen nummer van El Al en raadt me aan daarheen
te bellen. Uiteindelijk druip ik af, geen wapens gezien.
Op de redactie bel ik het El Al-nummer en vraag naar Michel Diken-
stein, directeur van El Al Belgium-Luxemburg. Dikenstein: 'Die veilig-
heidsmensen op de luchthaven werken helemaal niet voor ons. Ze
werken onder de verantwoordelijkheid van de Israëlische ambas-
sade.' Wat? 'Het is helemaal geen El Al-personeel. Als morgen een
andere Israëlische luchtvaartmaatschappij op Zaventem zou vliegen,
zouden dezelfde mensen de controles doen. Ik ken de mensen na-
tuurlijk. Maar voor meer informatie moet u naar de ambassade bellen.'
Telefoontje naar de Israëlische ambassade, ambassadeur Jehudi Kinar
staat me te woord. Lopen uw veiligheidsagenten gewapend rond
op de luchthaven van Zaventem? 'Vraag dat aan de mensen van het
vliegveld. Zij weten het heel goed. Daar krijgt u geen antwoord op.'
Een aantal maanden na mijn telefoontje naar de Israëlische ambas-
sade stelde senator Stefaan Noreilde (VLD) aan minister van Mobili-
teit Renaat Landuyt (sp.a) parlementaire vragen over de El Al-beveili-
gingsdienst. Landuyt erkende dat El Al 'voor eigen beveiligingstaken
gebruik kan maken van eigen personeelsleden die ook een band
hebben met de Israëlische overheid' maar voor de rest bleef hij op-
vallend vaag. Gelukkig hult niet iedereen zich in stilzwijgen. 'Het is
een openbaar geheim dat die El Al-agenten in Zaventem gewapend
rondlopen. Dat was tenminste het geval toen ik in het midden van
de jaren zeventig op de luchthaven werkte,' zegt Patrick Zanders, di-
recteur van het Beleid inzake Internationale Politiesamenwerking en
medeoprichter van Europol. 'Als ze nu nog wapens dragen, ben ik
er zeker van dat dat reglementair verloopt.' Over de link tussen El Al
en intelligence is Zanders duidelijk: 'Iedereen werkt voor de Mossad,
maak u daarover geen illusies. Ofwel werk je direct voor de Mossad,
ofwel indirect. Maar alle informatie gaat naar de Mossad, zoals in de
VS alle info naar de CIA gaat. Ik weet niet of El Al de gegevens die ze
inwint ook verwerkt. Maar het is evident dat de informatie gebruikt
kan worden voor de informatie-opdracht van de Mossad.'
'Vrij spel. Buitenlandse geheime diensten in België' door Kristof
Clerix is uitgegeven door Manteau en kost 22,50 euro. Het boek
kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor
Bijzondere Journalistiek. n
/·2IÀFH1DWLRQDO
,VUDpOLHQ
GH7RXULVPH
YRXVVRXKDLWH
6KDQD7RYD

ZZZWRXULVPJRYLO
tje
Tr i en Thuisb
ezorg
ing
Bij
0
/233.20.2 Wij wensen de
Tel. 03 Joodse gemeenschap
een gelukkig en
voorspoedig nieuwjaar.
jOODS Actueel 87
 BOEK
EDUCATIEF LESPAKKET BIJ STRIPVERHAAL
"REBECCA R" VOORGESTELD
D o o r F r a n s L . va n d e n B r a n d e e n M i c h a e l F r e i l i c h
M
et zijn stripverhaal “Rebecca R” in de reeks Senne & Sanne
trok tekenaar Marc Verhaegen ruim een jaar geleden de
aandacht op het pijnlijke aspect van racisme en joden-
vervolging en de deportatie van joden uit Antwerpen in
de Tweede Wereldoorlog.
Onlangs werd in de oude provincieraadzaal in het Vredescentrum
te Antwerpen een educatieve map voorgesteld rond dit succesvolle
stripverhaal. Het is een uitgave van Jeugd & Vrede vzw, een pluralisti-
sche jeugddienst werkzaam rond vredesopvoeding. Projectcoördina-
tor is Luc Van Elsacker. Deze pedagogische begeleiding is samenge-
steld door Paul Verstappen, leraar Oude Talen en Geschiedenis, en is
vooral bedoeld als lesmateriaal vanaf het vijfde leerjaar basisonder-
wijs, en leerlingen uit ASO, TSO, KSO, BSO en BUSO, in de leeftijds-
groep 10-14 jaar.
Onverdraagzaamheid: actueel,
met belangrijke historische dimensie
Leerkrachten spelen een belangrijke rol in het sensibiliseren van
kinderen en jongeren met betrekking tot historische en actuele di-
mensies van onverdraagzaamheid. Omdat sommige onderwerpen
gevoelig liggen, hebben niet alle leerkrachten het steeds makkelijk
die thema’s bespreekbaar te maken.
Kinderen en jongeren zijn mediagericht en haken vaak af van zodra
ernstige onderwerpen worden aangekaart, zo beweren sommigen,
overigens ten onrechte. Het medium stripverhaal maakt deel uit van
de dagelijkse leefwereld van kinderen en jongeren. Een didactisch
goed voorbereide les, die put uit een stripverhaal, kan eventueel met
dit medium het doelpubliek sterk aanspreken.
De brochure van bijna 80 blz. bevat verwerkingssuggesties om zo-
wel rond de vorm (het stripverhaal) als rond de inhoud (pestgedrag,
Wereldoorlog II, verzet, jodenvervolging, joodse cultuur,…) van het
stripverhaal “Rebecca R.” te werken. De verwerkingssuggesties zijn zo
opgemaakt dat ze gemakkelijk kopieerbaar zijn. Bij voorkeur beschik-
ken de jongeren over een exemplaar van het stripverhaal, wat echter
niet nodig is.
Educatief stripverhaal vertaald
in eindtermen en werkvormen
88 jOODS Actueel
Op niet minder dan vijf pagina's verwijst de samensteller van het
pedagogisch project naar de in de lessencyclus opgenomen eindter-
men.
In de inleiding waarschuwt Paul Verstappen voor het feit dat veel
mensen denken dat het stripmedium maar in een ontspannings-
hoekje moet blijven bestaan en niet vermoeden dat jongeren door
dat medium ook kunnen leren omgaan met de minder aangename
kanten van onze geschiedenis en van onze maatschappij. Marc Ver-
haegen is daar perfect in geslaagd. Om de strip niet "vrijblijvend" te
houden acht Verstappen het vanuit het onderwijsveld van groot be-
lang de strip door een pedagogisch dossier nog meer toegankelijk
en ontvankelijk te maken naar het onderwijs, naar leerlingen en naar
leerkrachten toe.
Hij benadrukt verder dat het verhaal van Senne & Sanne in Rebecca
R. niet enkel innovatief is wat betreft het behandelde onderwerp. Er is
meer, aldus de samensteller van het project: jongens en meisjes spe-
len een evenwaardige rol in het verhaal. Er wordt weinig of geen ge-
weld getoond. Vele plaatjes tonen een historische realiteit gebaseerd
op een diep doorgedreven documentatie. Verstappen apprecieert
dat Marc Verhaegen in het stripverhaal allusie maakt op de helden-
daden van verzetsmensen en op de afschuwelijke wandaden van de
bezetter, terwijl hij hierbij niet vervalt in de stereotype voorstellingen,
die zo eigen zijn aan het stripwereldje. Het verhaal leert ons ook over
Joodse gebruiken en laat zien hoe mensen in hun ellende toch probe-
ren de eindjes aan elkaar te knopen.
De boodschap van het verhaal luidt: heb respect en erken elkaars
talenten en capaciteiten. Het is een oproep tot verdraagzaamheid in
een steeds meer individualiserende maatschappij.
Dat alles brengt Marc Verhaegen in één geweldloos verhaal over de
avonturen van twee jongeren (Senne & Sanne), die de knuffel (Krolik)
willen teruggeven aan het meisje (Rebecca) dat veel te lijden heeft
gehad tijdens WOII.
Pedagogische ontsluiting
brengt harde geschiedenis
dicht bij huis
Op het achterplan van de educatieve brochure is Ward Adriaens aan
het woord, de directeur van het Joods Museum van Deportatie en
Verzet. Hij schrijft: "Er is geen uitdrukkingsvorm die ontsnapt aan het opgepakt. Maar bovenal: het brengt de harde geschiedenis van WOII
grote trauma veroorzaakt door de racistische moord op Joden en zi- op een herkenbare wijze bijzonder dicht bij huis.
geuners die ons land getroffen heeft tijdens WOII. Ook niet het beeld-
verhaal. We kunnen ons slechts gelukkig prijzen dat het een ervaren
en beslagen tekenaar als Marc Verhaegen is geweest, die zijn talent Senne & Sanne, Rebecca R. Een educatieve begeleiding bij Rebecca R.
aan deze vreselijke geschiedenis heeft gewijd. Ook de pedagogische Samensteller: Paul Verstappen (Mechelen) voor het inhoudelijk nazicht
ontsluiting door Paul Verstappen van geschiedenis via een beeldver- van de brochure.
haal is origineel." Met de steun van het Joods Museum van Deportatie en Verzet
Verdere informatie op www.jeugdenvrede.be
Met het stripverhaal Rebecca R. tonen Senne & Sanne duidelijk de
historische verwevenheid aan tussen Heide-Kalmthout en het Ant-
werpen rond het Centraal Station en de Zoo, het Astridplein en de Pe-
likaanstraat, zeker wat betreft de Joodse aanwezigheid en geschiede-
nis. Heel wat Joden uit Kalmthout werden tijdens WOII in Antwerpen

MOTIVATIE voor het schrijven

en tekenen van Rebecca R.
Door Marc Verhaegen

Waarom de jodenvervolging?
Ik ben er nu precies 49. In die 49 jaar dat ik op deze aardbol rond-
struin zijn er veel menselijke drama’s die mij geschokt hebben.
Als tiener zag ik de zwart-wit beelden van de bevrijde concentra-
tiekampen, ik zag hoe de bulldozers gestorven menselijke uitge-
mergelde lichamen in putten duwden. Deze beelden zijn op mijn
netvlies gebrand. Honderden en honderden lijken zonder kleren
aan. Onmenselijk. De indruk daarvan is enorm geweest op mij.
De Holocaust heeft veruit de grootste impact op mij gehad. De
jodenvervolging is de meest kille, berekende en gruwelijke geno-
cide van de vorige eeuw geweest. Dit immens menselijk drama
mag niet vergeten worden. Het mag niet vergeten worden opdat
het zich niet zou herhalen.

Als striptekenaar daarover een verhaal schrijven vind ik mijn plicht.

Strip is het medium waarmee ik mij uitdruk. Was ik een schrijver
geweest, dan had ik een boek geschreven, was ik een cineast ge-
weest, dan had ik een film gemaakt. Rebecca R. bestaat nu, het
kan gelezen worden. Het is de eerste strip in Vlaanderen die over
jodenvervolging gaat. Het is de eerste strip van Senne & Sanne.
Senne & Sanne worden een reeks, waarin moeilijke maatschap-
pelijke thema's niet geschuwd
worden. De bedoeling is om
de thema's bespreekbaar te
maken. De strip kan in de klas
als leidraad gebruikt worden
om een interessante discussie
op gang te brengen.

Leerlingen kunnen bepaalde

onderwerpen verder opzoe-
ken en uitdiepen. Dat kan hun
wereldbeeld verbreden. Dat is
mijn bedoeling. Ik wil dat de
leerlingen en de leerkrachten
samen met mij wijzer worden.
Wijzer en verdraagzamer.

jOODS Actueel 89
 BUITENLAND
Rabbi
Heber
keurt
koosjere
productie
van BASF
D o o r B i r g i t H e ll m a nn
“Koosjer koken was vroeger heel eenvoudig. Er waren slagers en bak-
kers bij wie je vlees en brood haalde en waar je gemakkelijk kon na-
gaan hoe de producten werden gemaakt”, vertelt Rabbi Dovid Heber.
“De industrialisering van de levensmiddelenvoorziening maakt het
nu veel ingewikkelder.” Juist daarom legde de rabbijn de lange weg af
van Baltimore (Maryland) naar Duitsland en Denemarken.
Rabbi Dovid Heber is bij de in Baltimore gevestigde certificeringsor-
ganisatie Star-K verantwoordelijk voor het toezicht op de handhaving
van de joodse spijswetten (kasjroet). Hij controleert de bedrijven van
BASF, waar stoffen als vitamines, carotenen, co-enzymen als geur- en
smaakstoffen, en polymeren voor toepassingen in de levensmidde-
lenindustrie in een bonte reeks worden vervaardigd. Sinds 2005 heeft
Star-K de opdracht de koosjere productie bij BASF te controleren,
maar de keuring wordt al meer dan twaalf jaar uitgevoerd.
Wereldwijd erkend keurmerk
De toevoegingen voor voedingstoffen, dranken en levensmiddelen
worden over de hele wereld verkocht en het koosjercertificaat is een
door miljoenen Joden ter wereld erkend keurmerk. “De wetten van de
Thora en de rabbijnen gelden overal op dezelfde manier”, aldus rabbi
Heber, “Ook wanneer in sommige gemeenschappen de aanvullende
gebruiken verschillend zijn.” Volgens de voorschriften in de Thora ma-
ken Joden bij levensmiddelen een onderscheid tussen melk, vlees en
parve (neutraal). Melk en vlees mogen niet in één gerecht vermengd
worden terwijl om iets parve te houden het noch met melk noch met
vlees mag worden gecombineerd. Vlees is pas koosjer wanneer het
92 jOODS Actueel
Rabbi Dovid Heber (links) volgt
aandachtig de toelichtingen
van Dr. Markus Klumpe (EVF/PT,
polyetherfabriek) en Dr. Matthias
Zipplies (EVF/PT).
van koosjere dieren komt, die volgens de joodse wet zijn geslacht.
Melk en neutrale levensmiddelen moeten vrij zijn van dierlijke stof-
fen, ook van insecten. Daarom worden neutrale levensmiddelen en
zuivelproducten, die als koosjer zijn gecertificeerd, ook door vegeta-
riërs gebruikt, omdat de aanduiding koosjer garandeert, dat ze geen
vlees bevatten. Mensen die geen melksuikers verdragen, willen vlees
en neutrale levensmiddelen met de koosjeraanduiding om er zeker
van te zijn, dat de etenswaren vrij zijn van zuivelproducten. “Voor
deze groepen staat, net als voor alle andere klanten, de koosjeraan-
duiding ook voor een waterdichte productiecontrole die voldoet aan
hoge hygiënische eisen”, verklaart Dr. Erik Lüddecke, bedrijfsmanager
voor caroteensamenstellingen in Ludwigshafen. Een ander gevolg
van de scheiding tussen melk en vlees is dat Joden voor de verschil-
lende soorten levensmiddelen apart keukengerei gebruiken. “Om-
dat afwasmiddelen in aanraking komen met het keukengerei dat is
gebruikt voor de voedselbereiding, zijn sommige Joden nog conse-
quenter en letten erop of hun afwasmiddel wel van een koosjercerti-
ficaat is voorzien”, legt rabbi Heber uit. Daarom staan er ook een paar
EV-bedrijven op zijn lijst. Zijn bezoeken aan deze bedrijven worden
door Naria Keene von Koenig georganiseerd, die verantwoordelijk is
voor de kwaliteitsbewaking.
Tot de gecertificeerde producten behoren tenside en complexvor-
mers voor reinigingsmiddelen. De managers Dr. Klaus Mundinger,
Dr. Friedrich Wirsing en Dr. Matthias Zipplies laten de rabbijn de lijst
zien met koosjere grondstoffen, producten en productieschema’s. Na
een kort gesprek leidt elke manager rabbi Heber door de betreffen-
 BUITENLAND

de fabriekssector. De rabbijn volgt aandachtig de uitleg, informeert

naar details en verstrekt aan het eind van de bezichtiging de vereiste CHOCOLATIER
goedkeuring.

Speciaal reinigingsproces
Een speciale schoonmaakbeurt, het zogenoemde ‘koosjermaken’,
is nodig wanneer een koosjere productie op een niet-koosjere pro- GEBIT GEBROKEN ?
ductie volgt, zoals het geval is in de fabriek voor caroteensamen-
stellingen, waar kleurstoffen worden gemaakt. Na de productie van TANDLABO
Lucantin Pink voor dierenvoer, dat in water oplosbaar is en lactose
bevat, moet de productie-installatie koosjer worden gemaakt voor de FREIDA
daarna volgende productie van Lucarotin voor levensmiddelen. Lange Leemstraat 174
Antwerpen (bij Belgiëlei)
Driemaal per jaar worden buizen en ketels met stoom (100 graden wij wensen de joodse
gemeenschap een jaar van tel. 03/230 86 82
Celsius) gereinigd om voor het begin van een nieuwe, koosjere pro-
ductie alle sporen van een niet-koosjere productie te verwijderen. Zo
geluk, vrede en voorspoed ! VOORDELIG • GOED • WAARBORG
gebeurde dat ook in de Deense fabriek van BASF Health & Nutrition
(BHN), die de rabbijn bezocht na zijn verblijf in Ludwigshafen. “Bij BHN wenst haar klanten een gezond,
Appelmansstraat 6-9
maken we 57 verschillende producten, waarvan er 27 koosjer zijn. De voorspoedig nieuwjaar
2018 Antwerpen
rest bevat gelatine van varkens, die per definitie niet koosjer zijn”, licht Tel. 03/233 29 37
Lene Riising Bentsen toe, die verantwoordelijk is voor de kwaliteit bij
BHN. Rabbi Heber zag toe hoe een multifunctionele productie-instal-
latie koosjer werd gemaakt. “Als eerste stap vullen de medewerkers de
tanks met water, dat vervolgens tot 82 graden Celsius wordt verhit”,
legt Bentsen uit. “Aansluitend wordt de koeltoren met water doorge-
spoeld.” De rabbijn controleerde de temperatuur en het totale pro-
ces.

320 producten worden gecertificeerd

”Ik ben veel over de joodse spijswetten te weten gekomen – bijvoor-
beeld, dat er verscheidene graden van koosjer zijn”, meldt Dr. Hans-
Ulrich Wekel, coördinator koosjere zaken voor fijne chemicaliën. “Een
koosjer product voor het Pesachfeest moet aan een hogere standaard
voldoen dan normale koosjere producten en dat bepaalt de keuze
van de grondstoffen en het productieproces.

We laten zo’n 320 vulstoffen en samenstellingen voor levensmiddelen

certificeren”, zegt Wekel. Om de aanduiding koosjer te kunnen verle-
nen, keurt de rabbijn de lijst van vul- en bindmiddelen. ”Sommige wij wensen de joodse gemeenschap
bindmiddelen als olie en glycerine zijn problematischer dan andere, een jaar van geluk, vrede en voorspoed !
omdat ze niet-koosjer kunnen zijn”, licht rabbi Heber toe, die al eerder
meer dan 20 BASF-vestigingen in maar twee dagen heeft bezocht.

Om overzicht te houden, heeft hij lange lijsten van producten en hun

samenstellingen opgemaakt, die in een databank op de hoofdzetel
van Star-K in Baltimore worden verwerkt. Omdat hij niet alleen rabbijn
is, maar ook IT-expert, houdt hij zich bij Star-K met de dataverwerking
bezig. Behalve de BASF-producten uit Ludwigshafen en Denemarken
certificeert hij ook kunstharsen van de BASF Corporation in Florham
Park, New Jersey. BASF is de enige onderneming, waarvoor hij Noord-
Amerika verlaat. Zulke gelegenheden gebruikt hij om de synagogen
in Frankfurt, Straatsburg en Denemarken te bezoeken.

Hoe lukt het hem tijdens de reis koosjer te eten? “Mijn vrouw maakt
vooraf heerlijke maaltijden voor me, die ze me verpakt op reis mee-
geeft”, antwoordt rabbi Heber.

Smakelijk.
nnn

jOODS Actueel 95
 TECHOLOGIE

De Jajah-Israëlverbinding Aniboom lanceert kanaal

"Het is zo simpel op YouTube
om te gebruiken
dat zelfs mijn Aniboom, de internetsite waar makers van animaties hun clips kun-
grootmoeder het nen tonen en delen met anderen, start nu een eigen kanaal op You-
kan" geeft Roman Tube. Het doel is daar een animatie te vinden die misschien wel net
Scharf, medeop- zo’n kassucces kan worden als “de Simpsons” of “South Park”.
richter van Jajah Aniboom, dat vorig jaar vanuit Israël als klein bedrijfje van start ging,
toe. Hij spreekt biedt zowel professionals als amateurs binnen de animatiewereld de
dan over de nieu- gelegenheid om clips van hun kunnen te vertonen.
we technologie Daarnaast is er op de website van Aniboom ook gereedschap te vin-
van zijn bedrijf die den om animaties te maken. Voorts is er een database van meer dan
het telefoneren 2500 makers van animaties in meer dan 70 landen op de website te
per computer wer- vinden.
kelijk innoveert. Oprichter Uri Shinar zegt: “Het is mijn grote droom dat de volgende
maker van een kaskraker als South Park een talent is dat ontdekt is en
Jajah maakt het voor computergebruikers mogelijk om gratis (of tegen afkomstig is van Aniboom.”
een absolute bodemprijs) te telefoneren met VoIP (VoIP is een stem-via- Om een veel groter publiek te bereiken wordt er daarom deze week
internetstandaard) en dat zonder het omslachtige gebruik van hoofd- naast de reeds bestaande Aniboom website een apart kanaal op You-
telefoons en microfoons en zonder het installeren van speciale soft- Tube geopend. n
ware. Je hebt er zelfs geen supersnelle internetverbinding voor nodig.

Hoe dit dan in zijn werk gaat? Om gratis te bellen ga je naar de website
www.jajah.com en daar geef je je eigen telefoonnummer door en het
nummer van de telefoon die je wil bereiken.Vervolgens klik je op "bellen"
en Jajah verbindt jullie beiden door op jullie gewone telefoonnummer.

Wat ongewoon is aan deze firma van Oostenrijkse origine is dat de

twee succesrijke niet-joodse oprichters er voor gekozen hebben
om hun uitvinding verder te ontwikkelen in Israël. Ook de gebrui-
kersondersteuning en de kwaliteitscontrole verloopt vanuit Israël.
Jajah biedt momenteel werkgelegenheid aan 40 mensen in het on-
derzoekscentrum in Ra'anana. Scharf en zijn vennoot Mattes pen-
delen voor hun bedrijf heen en weer  tussen Oostenrijk en Israël. 

"Dat komt omdat we in Israël de nodige mensen vinden met de

juiste know-how betreffende mobiele telefonie- en internettechno-
logieën. We hebben hier in Israël een goed en gemotiveerde team
en zijn constant op zoek naar nieuwe medewerkers", aldus Scharf.

Het bekende bedrijf Sequoia Capital zorgde voor een startkapitaal

van drie miljoen dollar en de Israëlische zakenpartner van Sequoia,
Haim Sadger, zorgt voor de nodige opvolging van het jonge bedrijf. De Israëlische Aniboom site laat animatoren toe hun werk te tonen.

"Haim Sadger introduceerde Daniel en mezelf bij een groot aan-

tal interessante mensen hier in Israël, waaronder ook Yair Gold-
finger, de oprichter van ICQ, een internetberichtendienst die aan
AOL verkocht werd. We kwamen samen brainstormen met hon-
derden ideeën over Jajah en Daniel en ik besloten onmiddel-
lijk om met Yair in zee te gaan. Sindsdien is hij medebestuurder
van Jajah. Hij is betrokken bij elke belangrijke stap die het be-
drijf neemt en zijn ervaring is een deel van ons succesverhaal".
Mattes vertelde verder nog dat er momenteel ongeveer evenveel Ja-
jahgebruikers zijn in Azië, Europa en Amerika.
wij wensen de joodse
gemeenschap
een jaar van geluk, vrede en
Volgens bedrijfsanalist William Stofega is het succes van Jajah feno- voorspoed !
menaal. " Jajah hoopt om via mond-aan-mondreclame de opvolger
van het bekende Skype te worden. Zonder publiciteitsbudget slaagde
Skype erin om in de eerste drie jaren 100 miljoen gebruikers aan te
trekken", aldus Stofega. n

96 jOODS Actueel
E TEN EN DRINKEN
 P e r s s p i e g e l – D e S ta n d a a r d

Israëlische
wijnsector
bloeit
Koosjer is niet meer genoeg
Lange tijd diende de wijnbouw in Israël alleen om
joden in de hele wereld van koosjere wijn te voorzien.
Maar ook daarin wordt steeds meer kwaliteit ge-
vraagd. Een ontmoeting met een joods wijnschrijver en
wijnmaker.
 E TEN EN DRINKEN
G
een enkel wijn land mag je definitief afschrijven. Een land
dat er enkele jaren geleden niet in slaagde treffelijke wijn
te maken, kan plots, door de inbreng van wijnmakers uit
andere landen, in staat zijn om wijn te produceren die
internationaal mee kan. Wijnmakers reizen meer dan vroeger, do-
meinen uit gevestigde wijnlanden investeren in nieuwe onont-
gonnen streken, moderne wijntechnologie is wereldwijd verkrijg-
baar: zo kan de wijnbouw in nieuwe landen heel snel vooruitgaan.
Op Vinexpo 2003 in Frankrijk ondernam ik een uitgebreide proefronde
in het paviljoen van Israël. De conclusie was: dit land heeft nog een hele
weg af te leggen. Maar onlangs ontmoette ik in België de eigenaars
van een nieuw Israëlisch wijndomein, en tot mijn verrassing bleken
hun wijnen van een niveau dat internationaal de concurrentie aankan.
We vergeten het wel eens, maar onze wijncultuur is in het Middel-
landse-Zeegebied ontstaan. In de Bijbel wordt vaak verwezen naar
wijn. De hele strook land die zich in een boog rond het eiland Cyprus
uitstrekt, van Turkije tot Libanon, Syrië, Jordanië, Israël en Egypte,
vormde het Frankrijk en Italië van de antieke tijd. In de achtste eeuw
werd wijn echter door de islam verboden. Christenen en joden ble-
ven nog in kleine hoeveelheden wijn voor religieuze rituelen maken.
De wijnproductie en -consumptie verhuizen ook altijd mee met de
economische welvaart en stilaan ging die richting West-Europa.
Rothschild
Pas in de negentiende eeuw kwam de wijnbouw in Israël terug op
gang, vooral omdat toen de druifluis de Europese wijngaarden teis-
terde, waardoor een gat in de markt ontstond. Het was baron Edmond
de Rothschild, toenmalig eigenaar van Château Lafite-Rothschild, die
in 1886 de wijnbouw vanuit Frankrijk naar Israël bracht. Met Franse
druivensoorten uiteraard. En tot vandaag is dat zo gebleven: cabernet
sauvignon, merlot en syrah zijn er veruit de meest aangeplante drui-
ven. Autochtone druiven, geschikt voor kwaliteitswijn, heeft Israël
niet. Maar autochtone druiven uit andere landen (tempranillo, sangio-
vese, nebbiolo, zinfandel, pinotage) worden steeds meer aangeplant.
Edmond de Rothschild had een droom: dat Israël de bron van koos-
jere wijn zou worden voor alle joden in de wereld. Koosjere wijn moet
aan verschillende voorwaarden voldoen. De meest bekende is dat de
wijn in geen enkele fase van het productieproces aangeraakt mag
j
100 OODS Actueel
worden door ongelovigen (wat ook voor voeding geldt). De vele gro-
te joodse gemeenschappen in de wereld waren aanvankelijk dan ook
de enige afzetmarkt voor deze wijn, die kwalitatief weinig betekende.
Maar ook in Europese wijnstreken drong door dat joden een kapitaal-
krachtige markt vertegenwoordigen. Zelfs in beroemde wijnkastelen
van Bordeaux (o.m. Giscours, Pontet-Canet en Léoville-Poyferré) is van-
daag nog altijd een deel van de productie koosjer. Op die manier kwa-
men de joden in contact met de betere wijnen van de wereld en in Israël
ontwikkelde zich een wijncultuur vergelijkbaar met de onze, inclusief
wijnbladen, wijnschrijvers, sommeliers, wijnrestaurants, degustatie-
clubs, invoerders van topwijnen. De evolutie was onontkoombaar: dat
een wijn koosjer was, was niet meer voldoende, hij moest ook goed zijn.
Daarom zag de Israëlische wijnbouw zich vanaf 1980 verplicht om
voor kwaliteit te kiezen. Wijngaarden werden aangeplant op de
betere terroirs (zoals de vulkanische bodem van de Golan-hoog-
vlakte), hoger gelegen en koelere gebieden werden opgezocht,
wijnbedrijven gingen alle principes toepassen die ook in landen als
Frankrijk worden toegepast om kwaliteitswijn te maken. De wijn-
sector bloeit vandaag in Israël, met meer dan tweehonderd mo-
derne wijnbedrijven die vooral op de Amerikaanse markt mikken.
Microklimaten
Tot die nieuwe lichting van wijnbedrijven behoort Zmora, opgericht
in 2003 ten westen van Jeruzalem. De eigenaars zijn Zvi Amitai en Ba-
ruch Yosef. Amitai is een verzekeringsmakelaar die in zijn vrije tijd over
wijn schrijft, Yosef is een ex-scheepsmecanicien, geboren in Irak, die
in Israël de eerste garagewijnen maakte en door de Israëlische wijn-
pers prompt tot groot talent werd gebombardeerd. Beide heren zijn
al zestig jaar oud en toch storten ze zich nog in dit avontuur: het toont
aan hoeveel passie en enthousiasme er in Israël rond wijn bestaat.
Ze waren in België om commerciële contacten te leggen met de
joodse gemeenschap, en zochten ook contact met mij. Het feit dat Zvi
Amitai zelf een wijnschrijver is, zal daar wellicht niet vreemd aan zijn.
Alle wijnen van Zmora zijn koosjer, hoewel wijnmaker Baruch Yosef
zelf niet gelovig is. ,,Ik ben een van de enige wijnmakers ter wereld
die wijn maken zonder hem aan te raken'', lacht hij. Yosef, die alleen
Hebreeuws spreekt, moet zich beperken tot instructies aan gelovige
Enkele wijnen uit Israël
medewerkers. Maar de man heeft talent. Zijn
merlot en cabernet sauvignon zijn weliswaar
geen goedkope wijnen (respectievelijk 16,45
en 17,95 euro), maar ze zijn gemaakt vol-
gens de regels van de kunst, in een stijl die
aanleunt bij die van de Nieuwe Wereld (on-
der meer door het warme klimaat in Israël).

Of ze door hun prijszetting ook andere con-

sumenten dan de joden zelf kunnen aanspre-
ken, is onzeker: er is veel concurrentie in de
wereld van de niet-koosjere wijnen. Maar
van de bekendste Israëlische wijnschrijver,
Daniel Rogov, kregen ze alvast drie sterren
op een schaal van vijf in de jaarlijkse wijngids
Rogov's Guide to Israeli Wines. Zvi Amitai: ,,Op
dit ogenblik kopen we alleen druiven aan, we
produceren 50.000 flessen. Dat is maar een
klein gedeelte van de 50 miljoen flessen die
jaarlijks geproduceerd worden in Israël. Daar-
bovenop worden nog eens 15 miljoen fles-
sen geïmporteerd, voor een bevolking van
slechts 5 miljoen joden, want Arabieren drin-
ken geen wijn. Je kan dus wel zeggen dat er
bij ons een volwassen wijncultuur is gegroeid.
Ons klimaat heeft daarbij een groot voordeel:
we hoeven geen angst te hebben voor regen,
we kunnen wachten op de optimale rijpheid
van de druiven. Maar het heeft ook een na-
deel: eigenlijk is het te droog, van mei tot ok-
tober valt geen druppel regen. Dus moeten
we irrigeren, wat met een gesofisticeerd sy-
steem van druppelirrigatie gebeurt, waarbij
de plant net zoveel krijgt als hij nodig heeft.''

Israël heeft een klimaat dat gunstig is voor

wijnbouw, maar er is ook een grote ver-
scheidenheid aan microklimaten. In het
noorden zijn de condities vergelijkbaar
met Bordeaux en de noordelijke Rhôneval-
lei, in het zuiden (op slechts enkele uren
rijden) is het klimaat al vergelijkbaar met
Noord-Afrika. Er is ook een groot verschil
in de kwaliteit van de jaargangen: 1997 en
2003 worden algemeen beschouwd als de
beste jaren van het afgelopen decennium.

Amitai vindt dat ik absoluut eens ter plaatse

in Israël moet komen kijken. Dat is op zich een
aantrekkelijk idee, maar ik leg hem uit dat wij
hier in West-Europa geen al te veilige indruk
hebben van het Midden-Oosten. Waarna hij de
terroristische aanslagen begint op te noemen
die al in West-Europa hebben plaatsgevonden.

,,Kijk'', zegt hij. ,,Op elk van onze flessen staat

een spreuk in het Hebreeuws: een klein
slokje wijn is groot genoeg om mensen sa-
men te brengen. Maar ik geef toe: we heb-
ben dat in onze regio nog niet bewezen.''
www.zmorawinery.eu - www.kosherwine.com
nnn “Een klein slokje wijn is groot genoeg om mensen samen te brengen”

jOODS Actueel 101

 NIEUWJAAR

DE DRIEDAGEN-JODEN
VAN DE HOGE FEESTDAGEN
door Rabbijn Jehuda Kalman

Terugblik en vooruitblik op de berg Sinaï (deze betekenis stoelt niet rechtstreeks op de Bijbel)
en Soekot als het feest van de tocht door de woestijn. Daar komt bij

H
et begrip driedagen-joden klinkt de oudere generatie joden dat deze feesten ook een landbouwkundige betekenis hebben om-
nog vertrouwd in de oren, hoewel deze benaming in geen dat ze met de oogsten in het land Israël samenhangen.
naslagwerk, geen lexicon, geen Encyclopedia Judaica terug
te vinden is. Met deze ironische aanduiding worden de jo- Die verwijzingen naar de nationale geschiedenis van Israël en zijn
den aangeduid die zich slechts drie keer per jaar, om precies te zijn land verloren voor de geassimileerde joden meer en meer aan bete-
slechts twee keer, hun jodendom herinneren: met Rosh Hashana en kenis en ook de Seder avond van het Pesach feest ging bij veel fami-
met Jom Kippoer. In Duitsland werden deze joden driedagen-joden lies teloor zodat de klassieke leuze “Volgend jaar in Jeruzalem” zelfs
genoemd omdat daar ook bij de liberale gemeenten de nieuwjaars- niet meer als lippendienst uitgesproken werd.
dag gedurende twee opeenvolgende dagen gevierd werd. Joachim
Prinz sprak in zijn in 1934 verschenen boek “Wir Juden” van “Juden
am rande” wanneer hij het over dit type had. Het ging daarbij om de
in zijn omgeving al sterk geassimileerde jood, die over het algemeen
het ritme van het jaar van zijn buren volgde, probeerde hun feesten
mee te vieren en zich alleen nog maar herinnerde aan de feestdagen
van het joodse jaar in de herfst. Vanuit psychologisch standpunt is het
interessant vast te stellen dat de oorspronkelijke betekenis van deze
feesten “Jamim Noraim”, de Ontzagwekkende Dagen (waarmee de da-
gen die eerbied afdwingen bedoeld waren) in het Duits-Joodse taal-
gebruik weken voor een veel blekere omschrijving: de Hoge Feestda-
gen. Voor deze benaming bestaat er geen Hebreeuws equivalent.

Het ligt voor de hand dat zich terug wenden tot een laatste restje aan
identificatie met het jodendom een op assimilatie gericht element
onbewust mee doorklinkt. In het dikwijls erg lauwe christendom van
de grootstedelijke omgeving was een driedagen-christendom tot
stand gekomen. Vele christenen in naam bezochten en bezoeken de
kerk slechts drie keer in het jaar: met Kerstmis, met Goede Vrijdag en
met Pasen. (Dat geldt vooral voor de protestantse regio’s). Net zoals
men het joods godsdienstonderwijs in enkele landen naar christelijk
voorbeeld op twee uur per week heeft teruggebracht (hoewel een
groter aantal uren noodzakelijk is wanneer het aanleren van de He-
breeuwse taal daar mee inbegrepen zou zijn) zo heeft men in brede
kringen ook de bezoeken aan de synagoge herleid tot het minimum,
dat met de praktijk van de buurman overeenstemde.

Het is interessant vast te stellen dat, wat de feesten van het joodse
jaar betreft, de keuze van de randjoden op de beide heel ernstige
feesten van de maand Tishri viel. Zo bekeken, bieden de drie grote
pelgrimsfeesten, met name Pesach, Shavoeot en Soekot heel wat sti-
muli inzake folklore en vrolijke stemming, die bij het Nieuwjaarsfeest
en vooral bij de Verzoeningsdag met zijn strenge vasten totaal ont-
breken.

Vermoedelijk hebben twee onbewuste motieven tot de keuze van

deze ernstige feesten geleid. Eerst en vooral is hier het dubbele karak-
ter van de andere feesten niet aanwezig. De feesten van Israël, zoals
ze in de feestkalender 3, Exodus 23, vermeld staan, hebben ofwel oor-
spronkelijk ofwel in de loop van de ontwikkeling van de godsdienst-
geschiedenis een nationale betekenis gekregen: Pesach als het feest
van de uittocht uit Egypte, Shavoeot als het feest van de openbaring

j
102 OODS Actueel
 NIEUWJAAR
Nieuwjaarsdag en Verzoeningsfeest konden als zuiver menselijke
feesten geïnterpreteerd worden waarbij de verbondenheid met de
geschiedenis en het land Israël totaal op de achtergrond trad. Deze
feesten werden in de zin van de gebruikelijke interpretatie dagen van
boetedoening en gebed wat precies overeenstemde met de manier
waarop men zich in de 19de eeuw in Midden- en West-Europa de
godsdienst voorstelde. Koralen en preekliederen, zoals we die in de
liberale gebedenboeken van die tijd aantreffen, onderstrepen deze
tendens tot individualisering en introversie van het godsdienstige
nog. Het joodse geloof, Emoena, is primair collectief gestructureerd:
het vertrouwen van het volk van het Verbond in de leiding door zijn
G’d. Deze oeropvatting wijkt meer en meer voor de beklemtoning van
de godsdienstige belevenis door de enkeling die op de ernstige da-
gen van inkeer ethische rekenschap moet afleggen.
Natuurlijk gaat het bij het aantonen van zulke structuren in verre-
gaande mate om een ideale constructie die door de religieuze leiding
van dit randjodendom beoogd werd: “Het joodse geloof ten tijde
van de emancipatie” werd meer en meer een ethisch humanisme
dat in de vormgeving en interpretatie van de Hoge Feestdagen zijn
populaire uitdrukking vond. (Dit verschijnsel beperkt zich natuurlijk
niet tot het Duitse jodendom maar geldt voor alle joodse gemeen-
schappen in Europa en Amerika, die aan een diepgaande assimilatie
blootgesteld waren en zijn terwijl het jodendom in Oost-Europa en in
het Midden-Oosten, inclusief Noord-Afrika, deze verschijnselen niet
kent). Vele driedagen-joden waren en zijn zich van deze ontwikkeling
van de feesten niet bewust maar zien hierin op de allereerste plaats
dagen ter demonstratie van het feit dat ze tot de joodse gemeen-
schap behoren. Cynischerwijs noemde men deze feestdagen ook de
herfstmanoeuvres …
Zowel in de religieuze betekenis van onze feesten alsook in het de-
monstratieve karakter van de jaarlijkse “bijeenkomst van de verloren
schapen” ligt voor heel wat Israëli’s de problematiek, die erin bestaat
dat, niettegenstaande zij Hebreeuws spreken en in het land Israël wo-
nen en werken, zij van het geloof, van het jodendom en van zijn tra-
ditie vervreemd zijn. Deze vervreemding is dikwijls nog radicaler dan
die van de joden uit de diaspora die tenminste met Rosh Hashana en
Jom Kippoer de weg naar de Joodse gemeente terugvinden.
De analyse van hun gedrag heeft ons getoond dat hier – zeker meestal
onbewust – motieven aan het werk zijn die voor de Israëli’s niet voor
de hand kunnen liggen: noch de assimilatie aan de niet-joodse om-
geving, noch de behoefte zich tenminste eenmaal in het jaar met de
joodse gemeenschap te identificeren kunnen voor hen tot een uitda-
ging worden. De inspiratie van een christelijke omgeving ontbreekt
uiteraard in de jodenstaat en het zich identificeren met het joodse
volk, zijn land, zijn taal, zijn geschiedenis, wordt als iets vanzelfspre-
kend beschouwd dat niet speciaal onderstreept moet worden. Zo
blijkt bijvoorbeeld dat in vele kibboetsim precies Jom Kippoer een
soort van verloren dag is geworden. Men werkt weliswaar niet en
er zijn ook altijd een paar leden van de kibboets die vasten maar de
dag als dusdanig, hoogtepunt van het jaar voor miljoenen joden in
de diaspora en in Israël, blijft totaal zonder enige inhoud. Iets van de
leegheid van deze dag werd mij ook op ontstellende manier duide-
lijk bij het lezen van de eerlijke voorstelling van feiten in de autobio-
grafie van Golda Meïr, waarin zij over de moeilijke beslissende uren
op de vooravond van Jom Kippoer 1973 spreekt maar de heiligheid
van deze Sabbat der Sabbats, de onvergelijkelijke atmosfeer van Kol
Nidre-avond wordt absoluut niet tot stand gebracht. De fataliteit van
de botsing van geschiedenis en “heilsgeschiedenis” opent de poort
van het gebed niet.
Vaststellingen van deze aard moeten hier niet opgevat worden als
pogingen om gelijk te krijgen of zelfs niet als “strenggelovige” kritiek
maar de demonstratie van een stand van zaken die meestal onuit-
gesproken blijft. Wij moeten echter in ieder geval erkennen, dat wij
in Israël geen reden hebben om hoogmoedig een oordeel over de
driedagen-joden uit het verleden en het heden te vellen vermits wij-
zelf in brede lagen van de bevolking reeds lang met een Hebreeuws
randjodendom af te rekenen hebben, dat niet minder problematisch
is dan het assimilatiejodendom in de westerse diaspora.
Het driedagen-jodendom heeft in binnen- en buitenland bij velen
nog tot een verdere beperking geleid: bekend staat het type joden,
dat alleen nog naar het Jiskor-gebed, de zogenaamde zielendienst
voor de overledenen, komt. Men informeert heel precies om welk uur
op Jom Kippoer dit gebed gezegd wordt om daar niet bij te ontbre-
ken. Hier wordt het geloof van Israël verdund of geheroriënteerd tot
een vooroudercultus. Het gaat daarbij alleen nog maar om de verbin-
ding met mensen die ons lief en dierbaar waren, vooral met de gene-
ratie van de ouders. Ongetwijfeld gaat het daarbij om een gebrek aan
voeling met de geloofsrealiteit van Israël maar tegelijkertijd wordt
ook hier andermaal een positieve kiem aangereikt want het joodse
geloof was altijd het geloof aan de G’d van de vaderen. In de tot “pië-
teit” vervlakte laatste terugkoppeling naar het jodendom is tenminste
één oerelement bewaard gebleven.
Bij een nuchtere beschouwing van de toestand op het vlak van het
wereldjodendom, het jodendom in Israël en dat in de diaspora kun-
nen wij er niet omheen vast te stellen, dat zich, niettegenstaande de
vlijt van talrijke joodse organisaties, het randjodendom steeds meer
uitbreidt. Een proces dat geenszins alleen maar tot de diaspora be-
perkt blijft. In het zo gemakkelijk belachelijk gemaakte driedagen-jo-
dendom is er echter nog altijd een krachtbron voorhanden, die men
niet geringschattend moet afdoen en waarbij wij er ons bewust van
moeten worden dat voor een jonge generatie, vooral in Israël zelf,
ook deze dagen hun vormende betekenis dikwijls meer en meer ver-
liezen. De tienduizenden aan de Westelijk Muur op Rosh Hashana in
Jeruzalem mogen ons niet doen vergeten dat andere tienduizenden
deze twee vrije dagen op het strand of met uitstappen doorbrengen.
De jood in de diaspora, die aandacht aan deze dagen besteedt, neemt
deze waar als dagen van joodse verplichting terwijl zij voor de Israëli
dikwijls alleen maar een verlengd weekend betekenen. Wij hebben
dus geen reden het meerderwaardigheidsgevoel ten opzichte van de
diaspora verder te cultiveren. Zelfs van de geassimileerde driedagen-
joden kunnen wij nog veel leren, in het bijzonder de uitgesproken wil
tot een onuitroeibare heroriëntering in de richting van het jodendom
als geloofs- en volksgemeenschap. n
Wij wensen de Joodse gemeenschap
een gelukkig en voorspoedig
nieuwjaar.
jOODS Actueel 105
 BUITENLAND

Tweetalige uitgave
van het Tanach
Enkele maanden geleden werd in het Joods Historisch Museum in
Amsterdam een nieuwe tweetalige Tanach (bijbel) voorgesteld. Dat
gebeurde door de Stichting Sja'ar en het Nederlands Bijbelgenoot-
schap.
Beide uitgevers zijn bijzonder verheugd over de verschijning van
deze tweetalige uitgave. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan
Job Cohen, de Joodse Burgemeester van Amsterdam. Dr. Sijbolt Noor-
da sprak over de totstandkoming van De Nieuwe Bijbelvertaling en
rabbijn David Lilienthal had het over joodse bijbelvertalingen en het
belang van de Tanach uitgave. Als intermezzo werden enkele aria's uit
Hooglied van componist Jeff Hamburg ten gehore gebracht, uitge-
voerd door Marcel Beekman, tenor en Eleonore Pameijer, fluit.
Een kort stukje uit Sjier Hasjiriem – Hooglied 1:2-4; 4:16 n

INTERNATIONAL PAPERS
KOOKCENTRUM NUMBER 1 IN MAGAZINES
De grootste keuze in UK/USA magazines
Filip Fourneau wenst de joodse gemeenschap
POTTEN• BAKPANNEN • BAKGERIEF een jaar van geluk, vrede en voorspoed.
LOSSTAANDE FORNUIZEN
SILIT•W.M.F. • FISSLER e.a.
Ruime keuze Appelmansstraat 25 - 2018 Antwerpen - Tel/Fax 03/234 26 53
”Pressure -Cookers” en “Slow-Cookers”
St. Bernardsesteenweg 626 - 2660 Hoboken
Tel. 03/828.66.63
M. TIMMERMANS
PLANTIN EN MORETUSLEI 56, 2018 ANTWERPEN, 03 230 78 40, WWW.TIMMERMANSDESIGN.COM
B&B, CASSINA, CARPET SIGN, COR, DESALTO, FLEXFORM, FLOS, F.HANSEN, GIORGETTI, INTERLUBKE,
KNOLL, MAXALTO, MINOTTI, POLIFORM, SAHCO HESSLEIN, POLTRONA FRAU, NANIMARQUINA

Save a Child Helpt

Rwandese kinderen
De Israëlische humanitaire organisatie "Save a Child's Heart"
verwelkomde gisteren een eerste groep patiëntjes uit Rwan-
da. Ze zullen een operatie ondergaan in het medisch centrum
Wolfson in Tel Aviv.

De kinderen, waarvan de jongste slechts enkele maanden oud

is en de oudste 15 jaar, arriveerden op de Ben-Gurion luchtha-
ven vergezeld van een Rwandese verpleegster. Er waren ook
twee moeders meegereisd.

De kinderen hebben hartaandoeningen die een behande-

ling noodzakelijk maken. "Save A Child's Heart" heeft al 1700
kinderen uit 27 verschillende landen (waaronder Ethiopië, INTERIEURADVIES EN HEDENDAAGS DESIGN
Nigeria, Zanzibar, Vietnam, China, de Palestijnse gebieden,
Jordanië en Irak) voor hartchirurgische ingrepen naar Israël
overgebracht. In de Israëlische ziekenhuizen zijn een aantal
van de meest vooraanstaande hartchirurgen werkzaam. n

j
106 OODS Actueel
 Haatpredikant op audiëntie
bij de paus
Paus Benedictus XVI heeft voor groot ongenoegen gezorgd door
de Poolse priester Tadeusz Rydzyk te ontmoeten. De man staat
bekend om zijn haatpreken waarin hij tekeergaat tegen vreemde-
lingen, joden, homo's, abortus en echtscheiding.
Het Vaticaan heeft snel verklaard dat het niet om een officiële
ontvangst maar slechts om "een korte handkus" ging, die verder
"geen specifieke betekenis" had. Er werd aan toegevoegd dat de
ontmoeting "in geen geval iets verandert aan de relaties tussen
joden en katholieken".
Tadeusz Rydzyk is de sterke man achter de oerconservatieve en
fundamentalistisch-katholieke Poolse radiozender Radio Ma-
rija, die zelfs door Poolse bisschoppen te fanatiek bevonden
wordt. Joodse gemeenschappen in Europa en de VS hadden
dan ook scherp geprotesteerd tegen de ontmoeting. Maar in
Polen zelf stond intussen een grote foto van de paus en Ryd-
zyk in de katholieke krant Nasz Dziennik, met de mededeling
dat de paus "Radio Marija en zijn werk gezegend heeft". Het Va-
ticaan heeft dat berichtje niet ontkend. Het Europees-Joodse
Congres heeft gevraagd dat de paus afstand zou nemen van
de uitspraken van Radio Marija, maar ook dat is niet gebeurd.
De zender houdt een dagelijkse kruistocht tegen alles wat ook
maar een beetje indruist tegen de conservatieve katholieke opvat-
tingen. Niet-katholieken, joden, gescheiden mensen, voorstanders
van abortus, homo's en lesbiennes, vreemdelingen - allemaal slech-
teriken volgens de zender van Rydzyk, die onder meer actief heeft
opgeroepen om op straat te komen tegen homomanifestaties.
Zeldzaam Joods boek
geschonken aan Bourtange
Een Duits echtpaar heeft een eeuwenoud Joods boekwerk geschon-
ken aan het Groningse vestingstadje Bourtange, zo meldt ANP. Het
gaat om het boek Hooghberoemde joodsche Historiën ende boecken,
een vertaling uit 1636 van het werk van de Joodse historicus Flavius
Josephus. Het werk is bestemd voor de uit 1842 daterende synagoge
in de oude vestingstad. Het Duitse echtpaar was onlangs op bezoek
in de synagoge en besloot dan het boek te schenken .
De Joodse schrijver Flavius Josephus leefde van 37 tot 100 na
Christus. Tijdens de Joodse Opstand in het jaar 70 werd hij gevangen
genomen door de Romeinen, maar later raakte hij bevriend met de
Romeinse bevelvoerder en latere keizer Titus. Door zijn Joodse tijdge-
noten beticht van collaboratie, zette hij in het Grieks de geschiedenis
van zijn volk op papier. Zowel voor de studie van het Jodendom na de
periode van het Oude Testament als van het vroege christendom is
Flavius Josephus van grote betekenis. Zijn boek werd een standaard-
werk dat eeuwenlang veel werd gelezen. Het geschonken exemplaar
behoort tot één van de oudst bekende in Nederland.
Volgens een woordvoerder van de gemeente Bourtange is het boek
een grote aanwinst voor de kleine synagoge, die tot de Tweede We-
reldoorlog door de Joodse gemeenschap werd gebruikt. Momenteel
heeft de synagoge vooral een museale functie. Enkele keren per jaar
is deze nog in gebruik voor erediensten. n

Bovendien heeft Rydzyk onlangs tegen studenten journalistiek ge-

zegd dat Joden hebzuchtig zijn en dat de Poolse regering zwicht
voor de Joodse lobby. Toen de bandopname van de toespraak pu-
bliek werd gemaakt, heeft Rydzyk zich aarzelend verontschuldigd.
De dagelijkse haatuitzendingen op zijn Radio Marija gaan intus-
sen onverminderd door. n

Verdachte priester spreekt van

joods complot
ROME - Een Italiaanse priester die van seksueel misbruik wordt ver-
dacht, heeft gesteld dat joden achter de aantijgingen zitten. De 82-ja-
rige Pierino Gelmini sprak over een samenzwering door een radicale
joodse lobby die de katholieke kerk zou willen verzwakken, meldden
Italiaanse kranten.
De geestelijke geniet in Italië grote bekendheid door zijn werk on-
der drugsverslaafden. Hij wordt
beschouwd als een spiritueel leids-
man van rechtse politieke leiders
zoals ex-premier Silvio Berlusconi.
Enkele jonge patiënten die vorig
jaar uit één van de opvanghuizen
van een organisatie van de priester
werden verwijderd, dienden een
klacht in tegen Gelmini. n

jOODS Actueel 107

 BOEK
EICHMANN IN JERUZALEM
R e c e n s i e d o o r Y v e s Va n d e St e e n
V
an alles wat Hannah Arendt (1906-1975) heeft geschreven
heeft niets zoveel indruk gemaakt als de uitdrukking: “de
banaliteit van het kwaad”. De woorden staan in de ondertitel
van haar boek Eichmann in Jeruzalem (1963) een bundeling
van haar eerder in The New Yorker gepubliceerde reportages over het
proces tegen de organisator van de Endlösung der Judenfrage. Het is
onlangs in het Nederlands weer verschenen en het kan zeker geen
kwaad deze studie eventjes opnieuw van onder het stof te halen. De
visie van Arendt blijft immers kwaad bloed zetten, maar men kan niet
beweren dat de discussie over de stelling die zij verkondigt niet meer
actueel, of voorbijgestreefd zou zijn.
Eichmann bleek tot haar stomme verbazing geen demonisch “mon-
ster” te zijn, maar een kleurloze bureaucraat die zich enkel in clichés
kon uitdrukken. Hij hield vol niet eens een antisemiet te zijn (wat dik
Eichmann tijdens zijn proces in Jeruzalem.
j
108 OODS Actueel
gelogen was en door heel wat nazibonzen, voordien ook volgehou-
den was), laat staan een ideologisch fanaticus, en Arendt geloofde
hem. Eichmann was ook in haar visie nazi geworden uit carrièreover-
wegingen, en om soortgelijke redenen had hij - binnen niet meer dan
vier weken - zijn geweten 180 graden gedraaid, toen hem werd op-
gedragen de massamoord op de Europese Joden te organiseren. Zijn
misdaad was niet het gevolg geweest van ideologische kwaadaardig-
heid, maar van “gedachteloosheid”- een fundamenteel onvermogen
om zelfstandig te oordelen, goed en kwaad van elkaar te onderschei-
den en zich te verplaatsen in een ander.
Op Arendts provocerende, niet zonder ironie geschreven boek is des-
tijds een storm van reacties gekomen. Haar wantrouwen tegen de Is-
raëlische president Ben-Goerion, die het proces zou hebben gebruikt
ter rechtvaardiging van de joodse staat en haar harde kritiek op de
Joodse Raad en hun fatale gewilligheid jegens de nazivervol-
gers lokten een felle controverse uit die enkele jaren aanhield
en Arendt diverse vriendschappen kostte. Maar de kwestie die
de geesten heeft beziggehouden, tot op de dag van vandaag,
is haar stelling over de “banaliteit van het kwaad”. Ze formu-
leerde deze na slechts een paar dagen het proces zelf te heb-
ben bijgewoond. Later, toen ze er niet meer was, werd Eich-
mann boosaardiger.
Sommigen vonden dat Arendt de daden van Eichmann baga-
telliseerde en zelfs goedpraatte. Een misverstand: juist Eich-
mann’s banaliteit, het feit dat hij zo gewoon was, achtte zij
verontrustend. Zijn normaliteit was ”veel schrikwekkender dan
alle gruwelen tezamen”, want een misdadiger als Eichmann
“handelt onder omstandigheden die het hem nagenoeg on-
mogelijk maken de draagwijdte van zijn wandaden te besef-
fen”. Om welke “omstandigheden” het gaat is niet moeilijk te
raden. Arendt bedoelde het totalitarisme, waarvan zij in 1951
een uitvoerige analyse had gegeven in haar driedelige studie
The Origins of totalitarism. Met die analyse in het achterhoofd
was zij in 1960 naar Jeruzalem gegaan om het proces tegen
Eichmann bij te wonen. Dus bevooroordeeld, oordeelden haar
critici; wat zij in de rechtszaal zag, was wat zij wilde zien.
Naast woedende kritiek kreeg Arendt ook veel bijval. Haar
standpunt heeft tenslotte zijn attracties, vooral omdat zij van
Eichmann een bij uitstek modern verschijnsel maakte, net zo-
als bij ons Harry Mulisch dat al eerder had gedaan in zijn re-
portages (in 1962 gebundeld in De zaak 40/61) over het proces
in Jeruzalem.
Eichmann onthulde in hun visie een morele leegte in de
moderniteit; als technicus of manager van de dood, zonder
zwaarwegende ideologische motieven en met alleen ambitie,
gehoorzaamheid en plichtsbesef als drijfveren, vertegenwoor-
digde hij een nieuw mensentype, dat principieel tot alles in
staat moest worden geacht. Deze visie had grote invloed op
de jeugd van de jaren zestig en op haar rebellie tegen confor-
misme en establishment. Eichmann bewees hoe dichtbij het
totalitarisme en zijn misdaden nog altijd konden zijn. Werkelijk
overal bleek zijn schim op te duiken, terwijl tal van vertwijfelde
volwassenen naarstig op zoek gingen naar de “Eichmann” in henzelf.
Maar daarmee is nog niet duidelijk geworden hoe Eichmann nu pre-
cies in Arendts totalitarisme-theorie past. In het boek uit 1951 wordt
hij slechts één keer, in het voorbijgaan, genoemd. Eichmann zou pas
door zijn spectaculaire ontvoering uit Argentinië en door zijn proces,
een van de eerste wereldwijde media-events, op de voorgrond staan.
Toch is Arendts benadering zonder die analyses van totalitarisme
niet goed te vatten, ook al bleek de aanblik van de “banale” Schreib-
tischmörder op zijn pantoffels en met grote zwarte bril wel tot enige
wijzigingen te inspireren.

Eén van de meest aanvechtbare punten in Eichmann in Jeruzalem is

het vermeende ontbreken van antisemitisme, van elke serieuze ide-
ologische bevlogenheid zelfs, bij de man door wiens ijver miljoenen
Joden de dood hadden gevonden. In een brief aan haar vriendin Mary
McCarthy schreef Arendt “dat zij de invloed van de ideologie in haar
totalitarismeboek had overschat”. Eichmann had haar wat dit aangaat
de ogen geopend. Maar ook in 1951 heerste er al de nodige ondui-
delijkheid over de betekenis van de ideologie binnen de totalitaire
bewegingen, waarbij het overigens extra complicerend werkt dat
Arendt zowel het nazisme na 1938 als het bolsjewisme na 1930 (lees
het stalinisme) tot het totalitarisme rekent, terwijl tussen beide juist
op dit punt van de ideologie, niet onbelangrijke verschillen bestaan.

Diende ideologie alleen voor de propaganda, om de ontwortelde

massa’s te mobiliseren en een schijn van geborgenheid te geven - of
geloofde men er echt in? Zelfs als je de vraag zo simpel stelt, geeft
Arendts boek tegenstrijdige antwoorden. De ene keer blijkt men
er wel in te geloven, de andere keer slechts in ‘bepaalde’ aspecten,
en ook wordt ergens een interessant onderscheid gemaakt naar de
positie die iemand binnen de totalitaire beweging of partij inneemt:
sympathisanten en gewone partijleden zouden alles hebben geloofd, Hannah Arendt over de banaliteit van het kwaad.
de patij-elite en de leider zelf niet. Als we de nadruk leggen op dit
onderscheid, zit Eichmanns ideologische absentie stiekem dus toch lig tegenover hun eigen ideologie? En was deze slechts van onderge-
al wel in Totalitarisme. schikt belang?

Veel belangrijker dan ideologie, zet Arendt uiteen, waren “beweging”
en “organisatie”, dat wil zeggen machtsontplooiing, met als doel de
totale heerschappij. Om dat doel te bereiken was ideologische propa-
ganda onmisbaar, maar in veel sterkere mate gold dit voor terreur, in
Arendts visie de essentie van elk totalitair bewind, dat zijn ware ge-
zicht pas laat zien in het concentratiekamp. Concentratiekampen wa-
ren de “laboratoria” waarin geëxperimenteerd werd met die begeerde
totale heerschappij, die - zowel bij de gevangenen als bij de bewakers
- een verregaande ontmenselijking, een eliminatie van karakter en
spontaniteit vereiste.
Het totalitarisme was uit op een “transformatie van de menselijke na-
tuur”, een reductie van de mens tot “marjonet”. Welke ideologie daarbij
werd verkondigd was in feite van ondergeschikt belang; van belang
was dat een en ander in daden werd omgezet. Het enige waarin men
werkelijk geloofde was in de “almacht van de organisatie”, kortom in
de totale techniek, met als resultaat een “functionerende wereld van
onzin” waarin werkelijkheid en fictie, goed en kwaad, waarheid en
leugen niet meer konden worden onderscheiden. Het was de absur-
diteit verheven tot dwingend systeem: een “radicaal kwaad”, in Tota-
litarisme nog zonder “banaliteit”, waarop alle bestaande maatstaven
en categorieën stukliepen.
Het lijkt me nog altijd een adembenemende theorie, even briljant
als fantasierijk. Maar is het ook waar wat Hannah Arendt met zoveel
verve beweert? Stonden partij-elite en leider werkelijk zo onverschil-
Eén van de moedigste Eichmannbiografen, David Cesarani, gaat uit-
voerig op Arendt in. “Iedereen die vandaag over dit onderwerp schrijft,
werkt in de schaduw van Hannah Arendt”, laat de Eichmannbiograaf
terecht weten. Dat verhindert hem niet om de nodige kritiek te uiten,
voor het merendeel de bekende verwijten, waaronder het verwijt dat
zij zich door Eichmann een rad voor ogen had laten draaien door hem
op zijn woord te geloven toen hij zijn antisemitisme ontkende. Cesa-
rani haalt diverse getuigen aan, door wie Eichmann als een overtuigd
nationaal-socialist was afgeschilderd. Wat bij hem, ondanks aanvanke-
lijke aversie tegen de meest bloedige “oplossing”, de doorslag gaf, dat
was de ideologie, naast de onvermijdelijke carrière-overwegingen.
Die laatste vind je bij iedere manager of bureaucraat, maar dat geldt
niet voor het geloof in een Joods wereldcomplot en in de geschiede-
nis als een strijd op leven en dood tussen Joden en ariërs.
Loog Eichmann dan toen hij verklaarde geen “persoonlijke” haat te-
gen de Joden te koesteren? Cesarini, net als Arendt, meent van niet.
Ook bij de sluwe “schoolmeester” Himmler en de sportieve edelger-
maan Heydrich, volgens Hitler een man met een “ijzeren hart”, was
van persoonlijke haat geen sprake, betogen Breitman en Dederichs.
Hitler zou zelf niet eens gedreven zijn door persoonlijke wrok. In zijn
eerste uiting van antisemitisme uit 1919 heeft hij het niet voor niets
over een “Antisemitismus der Vernunft”, het tegendeel van een emoti-
onele, driftmatige Jodenhaat.
Zo was er ook in de SS en SD, opgericht en geleid door Himmler en

jOODS Actueel 109

 BOEK
Heydrich, waarvan Eichmann deel uitmaakte een heel verschil met de
vulgaire SA, waarin een ordinaire hetser als Julius Streicher, hoofdre-
dacteur van Der Stürmer, serieus werd genomen. De SS-elite stond bo-
ven zulke platte sentimenten, men verkoos de “objectieve”, “zakelijke”
kennis van de rassenleer en cultiveerde een navenante hardheid en
efficiëntie. Tegenover de Joden en andere “schadelijke” rassen werd
dezelfde houding aangenomen als die van een boer (Himmler had
landbouwkunde gestudeerd en een kippenboerderij gedreven) te-
genover onkruid en ongedierte. Joden vielen eenvoudigweg buiten
de “menselijkheid” , waarmee een SS-er zich op grond van ras en her-
komst diende te identificeren.
Hoewel het waar is dat voor het nationaal-socialisme de daad belang-
rijker was dan het woord (ideologische scherpslijperij, zoals het com-
munisme die wél te zien gaf, zoek je bij de nazi’s vergeefs) lag aan die
daad een vanzelfsprekend ideologisch instituut ten grondslag. De ide-
ologie was dus in feite allesbepalend: zij besliste over leven en dood,
zij maakte uit wie wel of niet voor uitroeiing in aanmerking kwam.
Harry Fields
Turbulente tijden
De odyssee van een
Joodse vluchteling
Harry Führer was acht toen hij met zijn ou-
ders en broer in 1933 als Joodse vluchteling
uit Keulen in Zaandam toevlucht zocht. Hij
studeerde aan 't Lyceum in Zaandam en
was bevriend met onder andere Albert
Heijn en de latere CPN-voorman Marcus
Bakker. De familie Führer waande zich vei-
lig in Nederland, maar dat bleek onterecht. De Joodse vluchtelingen
in Zaandam moesten zich in 1942 als eersten melden in Westerbork.
Na Bergen-Belsen en Tröbitz keerde Harry en zijn familie weer terug
naar Nederland, maar hij kan zijn onbezorgde jeugd in Zaandam niet
meer oppakken. In 1947, na zijn opleiding tot scheikundig ingenieur,
emigreerde Harry Führer naar de Verenigde Staten. Hij liet zijn naam
veranderen in Harry Fields.
De oorlog en zijn Duitse en Nederlandse wortels blijven altijd een
belangrijke rol spelen in het leven van Harry Fields. In zijn zakelijke
carrière moest hij een grote weerstand overwinnen om met Duitsers
zaken te doen. Het duurt lang voordat hij een bezoek aan zijn geboor-
teland kan brengen, dat hem en zijn familie alles heeft afgepakt en na
zijn vlucht naar Nederland heeft vervolgd en gedeporteerd.
Hij werd in 1951 Amerikaans staatsburger en maakte snel carrière. Hij
was directeur van de afdeling smaakstoffen van het bedrijf Interna-
tional Flavors and Fragrances en lid van de Raad van Bestuur. Na zijn
pensionering bleef hij actief als fusie- en overnameconsultant voor
zijn eigen onderneming Fields Associates Ltd. In 1996 benoemde
koningin Beatrix hem tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Hij
woont met zijn vrouw Barbara in Westchester County, New York, in de
buurt van zijn kinderen en kleinkinderen.
Gebonden, 196 blz.
Formaat: 15 x 23 cm
ISBN: 9789074274050
Prijs: € 22,50
j
110 OODS Actueel
Daar komt nog bij dat alle deskundigen terzake, het erover eens zijn
dat in nazi-Duitsland alle grote beslissingen door Hitler werden geno-
men, zij het gestimuleerd door de anticiperende ijver van Himmler en
Heydrich, en – indirect - van hun factotum Eichmann.
Zelfs Arendt schrijft in een noot (in Totalitarisme) dat Hitler de meest
radicale maatregelen altijd zelf initieerde. Dat betekent dat het be-
lang van de ideologie in nazi-Duitsland neerkomt op het belang van
Hitlers ideologie. Hiermee is bewezen dat de uitgangspunten van
Eichmann in Jeruzalem fout zijn. Eichmann was dus zeker geen “ bana-
le Schreibtischmörder” maar een monsterlijke nazibeul met een ide-
ologie die duidelijk antisemitisch was. Deze thesis moet in de actuele
geschiedschrijving opnieuw beklemtoond worden.
Hannah Arendt, Eichmann in Jeruzalem. De banaliteit van het kwaad.
Vertaald door W.J.P.Scholtz. Met een voorwoord van Ido de Haan, At-
las, 2007, 3e druk, 448 p.
ISBN 9045004577
Niet klein
gekregen
Mijn overwinning
op de nazi’s
Rob Cohen
'Merkwaardig, hoe een mens denkt te kun-
nen overleven door zichzelf te isoleren.
Vriendschap is in die situatie een last, het
maakt je kwetsbaar. Het lijden van ande-
ren maakt je ook kwetsbaar. Ik liet het niet
tot me doordringen. Ik heb me er niets van
aangetrokken. Ik ben toen hard geworden, bewust hard.'
Rob Cohen meldde zichzelf aan bij de Hollandsche Schouwburg als ze-
ventienjarige jongen. Hij slaagde erin Vught, Westerbork, Auschwitz-
Birkenau, Mittelbau-Dora en andere kampen te overleven. Zijn oor-
logservaringen hebben Rob Cohen blijvend veranderd.
'Ja, ik heb mij inderdaad afzijdig gehouden. Misschien heb ik daarom mijn
gevoel van rechtvaardigheid en mijn integriteit kunnen vasthouden.'
Na zijn pensionering heeft Rob Cohen, als een van de jongste overle-
vende van Birkenau, zijn altijd energieke leven gewijd aan het geven
van lezingen. Dagelijks maakt hij thema's als genocide, een betere sa-
menleving en respect bespreekbaar. Hij heeft een indoctrinatietheo-
rie ontwikkeld en staat uitgebreid stil bij de uitwassen van macht. Rob
Cohen spreekt jaarlijks voor ongeveer 3.000 scholieren en volwasse-
nen. Dit boek is een eerbetoon aan zijn tomeloze inzet en bijdrage
aan het verwezenlijken van de leus: Nooit meer Auschwitz.
Sophie Aalders heeft Rob Cohen uitgebreid geïnterviewd en zijn uit-
zonderlijke en schokkende levensverhaal opgetekend. Cock van Hor-
zen, historicus aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en persoon-
lijke vriend, schreef een nawoord.
Omslagontwerp: Quasi Grafische Producties, Bilthoven
Gebonden, ca. 224 blz.
Formaat: 15 x 23 cm
ISBN: 90-742740-5-6
Prijs: € 22,50
 BUITENLAND
Burgemeester van Londen,
Ken Livingstone, opnieuw
over de schreef
"Als het aan mij gelegen had, was
Israël nooit opgericht"
D o o r C a r o l G o u l d.
 
LONDEN. Onlangs maakte de burgemeester van Londen een opmer-
king die mij door merg en been ging. Ik woonde het debat "World
Civilisation - Clash of Civilisations?" bij. Een debat tussen burgemees-
ter Ken Livingstone en de eminente Amerikaanse wetenschapper Dr.
Daniel Pipes over het welslagen van de multiculturele samenleving
in Londen. Van mij werd verwacht dat ik het debat als onafhankelijk
waarnemer zou volgen.
De uitspraken van Livingstone over Israël en de Verenigde Staten zijn
inmiddels legendarisch geworden. Zo maakte hij vorig jaar een op-
merking aan het adres van een joodse verslaggever waarbij hij deze
vergeleek met "een concentratiekampbewaker". Nu kwam Livings-
tone met een nieuw bedachte stelling: "Als het aan mij gelegen had
zou Israël nooit zijn opgericht". Hij noemde de oprichting van de staat
Israël een door de Verenigde Staten georkestreerde parodie, enkel be-
doeld om hun imago in het buitenland op te poetsen. Hij voegde er
nog aan toe dat de V.S. en Engeland de Joodse vluchtelingen hadden
moeten opvangen in plaats van de Arabieren voor zestig jaar te ver-
jagen en vervolgde: "Die irritante Joden zou men nooit hebben mogen
toestaan om naar een land van melk en honing te gaan". Een derge-
lijke opmerking uit de mond van een niet-Joodse Engelsman, die zelfs
geen zweem van genegenheid voor Joodse verzuchtingen kan op-
brengen, bezorgde me koude rillingen. Zeker nadat Europa gewillig
toestond om haar Joden in veewagens naar de crematoria te voeren.
Na afloop van het debat zeiden verschillende Anglo-Joodse aan-
wezigen: "Wel, Livingstone is voorstander van een twee-statenop-
lossing en wat dan nog?". Het zou inderdaad schitterend geweest
zijn indien de Verenigde Staten en Groot-Brittannië hun deuren
geopend hadden voor de miljoenen joden op het ogenblik dat het
Derde Rijk zijn "Endlösung" plande en uitvoerde. In plaats daarvan
smeulen de assen in Auschwitz nog steeds na. De geweldige bewon-
dering die mijn moeder voor Franklin Roosevelt koesterde maakte
dat zij nooit heeft beseft dat hij weigerde om hulp te bieden aan
de Europese Joden toen ze het echt nodig hadden. Mijn liefde voor
Engeland maakt de weigering van dit land om de massa Joodse
vluchtelingen gedurende en na de Holocaust op te vangen pijnlijk
en onbegrijpelijk. De commentaar van een nationaal gekend politi-
cus als Ken Livingstone is in dit licht kwetsend en totaal overbodig.
Waarom heeft Livingstone zo weinig begrip voor de betekenis van
Israël voor elke Jood en in het bijzonder voor diegenen die na 1945
geboren werden? Zijn het Britse opvoedingssysteem en de Engelse
media dan zo kortzichtig dat zij hem nooit uitleg gaven over het zi-
onisme? Hebben ze hem nooit het verband getoond tussen het eeu-
wenlange Europese en Britse antisemitisme en de ontwikkeling van
het zionisme? Weet hij dan niet dat uitgerekend Engeland, niet
Spanje, Duitsland of Frankrijk, het land is met de bedenkelijke
reputatie de geboorteplaats te zijn van de bloedfabel dat joden
het bloed van christelijke kinderen dronken?
De zionistische beweging ontstond geruime tijd voor 1948 en nam in
kracht toe met de Balfourdeclaratie. Een kleine groep Joden vertrok
naar Palestina om daar de reeds aanwezige autochtone Joodse be-
volking te vervoegen die er al meer dan vijfduizend jaar zonder ook
maar één enkele onderbreking leefde. Dit deed een Arabische waar-
nemer opmerken hoe verwonderd hij was dat de ganse regio uit zijn
verloederde toestand getild werd door deze "verlichte Europeanen".
Volgens deze observator introduceerden ze moderne landbouwtech-
nieken en wetenschappelijk denken naast een ongeziene verbetering
van de hygiënische en medische toestand in hun omgeving.
De gedachte van "de oprichting van een Israël" kon ook niet-Joden in
grote getale begeesteren, zoals ondermeer Orde Wingate, Pierre van
Paassen en Emile Zola. Stuk voor stuk mensen die men zich nog lang
zal herinneren als Ken Livingstone er niet meer zal zijn. Gelukkig was
hij ook nog niet in de buurt toen Israël in 1948 door onder andere
Groot-Brittannië werd opgericht. Yitzhak Rabin, die niet bepaald be-
kend stond als sentimenteel, onthulde dat het enige waar hij tranen
om liet de gedachte was dat er in 1930 geen land was waar de Joden
uit Europa naar toe konden vluchten om een veilig onderkomen te
vinden. Hij stelde dat als de staat Israël bestaan had ten tijde van de
Shoah, miljoenen mensen zouden zijn gered van een zekere dood.
Burgemeester Livingstone wordt als publiek figuur verondersteld de
culturele samenhorigheid te promoten, maar naast het feit dat hij het
debat op een Joodse sabbat voerde, verklaarde hij dat hij uitgere-
kend net na de oorlog en de genocide de Joodse staat zou hebben
verworpen. Hij viel hierbij de enige plek aan die aan mijn generatie
hoop op veiligheid verschaft: "de staat Israël". In iedere Jood leeft
de herinnering aan de Holocaust verder. Dat is bij mij niet anders en
dat blijft zo tot aan het einde van mijn leven. Ik zal de woorden van
de burgemeester van Londen over Eretz Israël en zijn commentaar
tegenover de overlevenden van de Holocaust nooit begrijpen, laat
staan vergeten. n
Coiffure & Beauté Center
Quellinstraat 54 2018 Antwerpen
Te l . 0 3 2 3 1 0 5 6 5 Fa x 0 3 2 3 2 9 0 4 6
Wenst zijn kliënteel een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar
jOODS Actueel 113
 BUITENLAND

De joodse
gouverneur
van Hawaï

Wist u dat de gouverneur van Hawaï een joodse vrouw is?

Ze maakt tijd voor haar secretaris, voor haar kabinet en voor haar ad-
viseurs, maar elke maandagmorgen heeft gouverneur Linda Lingle
een speciale afspraak, eentje die helemaal anders is dan de andere.
Dan ontmoet ze haar rabbijn.
In november sleepte Lingle de gouverneurszetel voor de tweede maal
in de wacht. Ze is een pionier op meerdere vlakken. Ze is de eerste re-
publikeinse gouverneur op Hawaï in veertig jaar, en ze is de allereerste
vrouw. Bovendien is ze de eerste joodse gouverneur op het eiland, en
pas de tweede joodse vrouw die het in de Amerikaanse geschiedenis
tot die post schopt.
Lingle wil niet alleen maar als gelovig bestempeld worden, maar ze
zegt wel onomwonden dat haar geloof haar helpt. Het judaïsme is
een aspect van haar identiteit, een aspect dat volgens haar misschien
meer vorm geeft aan haar leiderschap dan het feit dat ze een vrouw
of een republikeinse is.
Ter gelegenheid van Chanoeka woont Lingle een openbare menorah-
ceremonie bij en in april neemt ze deel aan een seider voor Pesach
in de gouverneurswoning. Elke vrijdag komt er ter gelegenheid van
de sabbat een rabbijn naar haar kantoor met versgebakken challah-
brood. En aan de ingang van het halletje van de gouverneurswoning
werd een mezoeza (bijbeltekstrol) bevestigd. De joodse bevolking
vertegenwoordigt minder dan één procent van de bewoners van Ha-
waï.
“Ze pakt het aan zoals ze de meeste zaken aanpakt”, zegt Neil Milner,
politicoloog aan de University of Hawaii. “Ze maakt geen grote zaak
van haar geloof en pakt er niet opvallend mee uit.” Haar manier van
doen is erg vergelijkbaar met die van Ed Rendell, gouverneur van
Pennsylvania en de enige andere zittende joodse gouverneur.
Lingle groeide op in Saint Louis. Ze ging er naar de zondagsschool en
spaarde kwartjes om bomen te kunnen planten in Israël. Later ver-
huisde haar familie naar Californië. Na haar studies trok Lingle naar
Hawaï.
Uiteindelijk werd ze gemeenteraadslid en in 2002 begon ze aan haar
eerste ambtstermijn als gouverneur. Haar overwinning maakte een
einde aan de veertigjarige dominantie van de democraten op Hawaï.
De slabakkende economie, dalende belastingsinkomsten, de ver-
zwakte politieke macht van de vakbond en een hele reeks corruptie-
schandalen speelden in het nadeel van de democraten.
Zonder extra hulp had Lingle het waarschijnlijk ook gehaald, maar ze
kreeg toch de steun van het American Israel Public Affairs Commit-
tee, en van joden in Californië, New York en Florida. Zelfs de Jerusalem
Post voerde haar op in een artikel. n

j
114 OODS Actueel
 BUITENLAND

j
116 OODS Actueel
 De Boom van Anne Frank
D o o r P r o f. D r . B o b S m a l h ot
H
et meest befaamde dagboek ter wereld is ongetwijfeld ’Het
Achterhuis’, geschreven door Anne Frank. Het joodse meisje
was van 9 juli 1942 tot 4 augustus 1944 met haar familie
en enkele andere vervolgde mensen ondergedoken in het
achterhuis van het pand Prinsengracht 263 te Amsterdam. Het enige
wat zij gedurende die vijfentwintig maanden van de buitenwereld
kon zien, was de kruin van een enorme kastanjeboom.
Met ongelooflijke discipline en observatievermogen werkte Anne
als meisje tussen haar dertiende en vijftiende jaar aan dit dagboek.
De familie Frank werd samen met de andere onderduikers op 4
augustus 1944 door de Duitse Gestapo (Geheime Staatspolizei) gear-
resteerd. Ze waren verraden.
Anne en haar zusje Margot werden van het vernietigingskamp
Auschwitz naar het beruchte concentratiekamp Bergen-Belsen ge-
sleept. Daar overleden ze beiden in maart 1945 aan uitputting, hon-
ger en tyfus. Hun stoffelijke overschotten verdwenen in een massa-
graf. Vader Otto Frank was in 1945 de enig overlevende van de familie.
Tussen de enorme rommel die de nazi’s hadden achtergelaten, von-
den de twee medewerksters van Annes vader, Elli van Wijk en Miep
Gies, het dagboek van Anne. Het werd wereldliteratuur.
Vanuit het kleine zolderraam waarachter Anne Frank soms haar huis-
werk zat te maken, zag ze de seizoenen verstrijken via de bladerkroon
van die kastanjeboom, die in de tuin van de achterburen stond. Die
tuin behoorde bij het pand Keizersgracht 188. Zo schreef Anne op 18
april 1944: „Onze kastanje is al tamelijk groen en hier en daar zie je
zelfs al kleine kaarsjes.” Dat was drieënzestig jaar geleden. Die boom
was voor de dappere onderduikster het symbool van vrijheid en van
een leven zonder angst en terreur. Ze ontleende er moed en kracht
aan. Maar sinds begin jaren negentig gaat het mis met die boom. Hij
is aangetast door een aantal schimmels, bacteriën en zwammen die
hem langzaam maar zeker wurgen.
      
Vele experts hebben de boom onderzocht en getracht hem te be-
handelen. Zo bleek de grond rondom de boom vervuild te zijn met
olie. Daarom werd in 1993 een bodemsanering uitgevoerd. Die kostte
toen al 356.000 gulden. De kroon werd gesnoeid, zodat de boom
minder wind zou vangen en dus bij storm niet zou worden belast.
Maar het hielp niet. Inmiddels werd de reusachtige, bijna tweehon-
derd jaar oude paardenkastanje door nog andere schimmels en bac-
teriën aangevallen. Onder meer door de Pseudomonas Syringae, die
bij de kastanje bloedingziekte veroorzaakt.
       
Wereldnieuws
In november vorig jaar werd een kapvergunning aangevraagd. Men
was bang dat de boom op een dag zou omvallen en schade zou aan-
richten. Want 42 procent van het hout was aangetast. Vanaf dat mo-
ment werd de zieke kastanje wereldnieuws. Van Canada tot Australië
werd er in de media over gediscussieerd. Inmiddels werden er zaai-
lingen van de boom opgekweekt en eindtwijgen op kweek gezet om
later (over ongeveer 100 jaar!) over een identieke boom te kunnen
beschikken.
Met Nederlands meest bekende boomchirurg Jørn Copijn bezocht
ik de patiënt. Door de machtige takken en hetzelfde tere groen dat
Anne vanuit haar zolderraampje zag, keek ik op het achterhuis en
de beroemde Westertoren met het carillon waar Anne zo graag naar
luisterde. Copijn wijst op een erfscheidingsmuur, die vermoedelijk
ongeveer twintig jaar geleden op slechts anderhalve meter van de
boomstam is gemetseld. Daarbij zijn zeker een aantal hoofdwortels
gesneuveld. Sporen van zwammen en ziekteverwekkende bacteriën
zijn er echter overal. Maar ze slaan pas toe als de weerstand van de
boom vermindert. En dat was zeker hier het geval geweest.
       
Effectief
Inmiddels heeft zich een andere expert gemeld. Een theoloog die te-
vens biochemicus is. Ds. dr. Hans Bok uit Vaassen. Hij beschikt over
een soort antibioticum voor bomen dat uiterst effectief zou zijn. Het
heet chemisch ’diallylthiosulfide’, en het is ISO-gecertificeerd onder
de naam Allicin. Het middel is ook goedgekeurd door de Plantenziek-
tekundige Dienst van Wageningen. De boomchirurg en de dominee
hebben reeds een volledig behandelplan opgesteld.
Maar het schijnt dat de stadsdeelraad Centrum Amsterdam het liefst
de laatste, levende ooggetuige van het drama Anne Frank wil omza-
gen en verhakselen. En burgemeester Job Cohen, die gezien zijn fa-
milieafkomst als een leeuw voor dit nog levende stuk joodse historie
zou moeten vechten, verwijst iedereen naar die stadsdeelraad.
Boomchirurg Copijn vertelt dat het kroonvolume van de boom zeker
3 à 4000 m³ bedraagt. De heilzame werking van zulk een boom op de
omgeving is fantastisch. Bomen bepalen het milieu van de stad. Ze
produceren grote hoeveelheden zuurstof en ze ontdoen de lucht van
tonnen schadelijk fijnstof en koolzuur. Ook spelen ze in de zomer een
belangrijke rol bij de luchttemperatuurregulatie. Alleen al daarom
moeten alle steden uiterst zuinig zijn op hun bomenbestand. Maar
de emotionele waarde van de Anne Frankkastanje is niet in getallen
uit te drukken.
Juist in onze tijd, waarin historisch besef een schaars goed is, moeten
monumenten zoals Annes kastanje tot het laatst verdedigd worden.
Daar is moed en ondernemingszin voor nodig. Wellicht kan Anne
zelf de weifelaars en de aarzelende bureaucraten hierin raad geven.
 
Exact drieënzestig jaar geleden, schreef ze: „Ik weet wat ik wil, ik heb
een doel, een mening, ik heb een geloof en een liefde… Als God me
laat leven, zal ik niet onbetekenend blijven. Ik zal in de wereld en voor
de mensen werken. En nu weet ik dat moed en blijheid het eerste
nodig zijn.” Wellicht dat deze woorden van een dapper 14-jarig meisje
enkele sleutelfiguren in het stadsbestuur van Amsterdam kunnen
inspireren om alles in het werk te stellen teneinde Annes boom te
redden. n
jOODS Actueel 117
 BUITENLAND

Duitser brouwt koosjer bier

E
en kleinschalige bierbrouwerij in Oost-Duitsland heeft een
gat in de markt gevonden: koosjer bier gebrouwen onder su-
pervisie van een rabbijn. De eerste dertigduizend flessen van
het merk Simcha, het Hebreeuwse woord voor vreugde, zijn
inmiddels over de toonbank gegaan.

Feitelijk kan bijna al het Duitse bier, dat volgens de Beierse voorschrif-
ten voor puurheid van bier wordt gebrouwen, koosjer genoemd wor-
den omdat het slechts water, hop, graan en gist bevat.
Simcha gaat echter een stap verder en heeft de Berlijnse joods-or-
thodoxe rabbijn Yitshak Ehrenberg ingeschakeld om het brouw- en
bottelproces te overzien en het bier een keurmerk te geven.
Het idee voor het gecertificeerde koosjere bier komt van de joodse
Meesterbrouwer Michael Huschens controleert een flesje koosjer Simcha-
organisatie Saksische Vrienden van Israël in samenwerking met Scha-
bier.
lom, een joods restaurant in Chemnitz. Zij benaderden de brouwer in
Hartmannsdorf in Saksen met het verzoek het bier te gaan produce-
ren. Die leverde daarop een twaalftal brouwsels waaruit het uitein-
:,*5(3$,5
delijke Simcha-bier werd gekozen. Het resultaat is een lichte pilsener
met een alcoholpercentage van 4,9 en een lichtzoete smaak die het
midden houdt tussen die van een klassieke Duitse pils en bier uit de
/HDK
3KRQH
VS en Israël.
Sindsdien vindt het bier behalve in Duitsland ook gretig aftrek in an-
0RELOH
dere Europese landen en er is zelfs vraag vanuit Israël en de VS. Een ZLMZHQVHQGHMRRGVHJHPHHQVFKDS
tweede lading flessen met het goudgele nat wordt aan het einde van HHQMDDUYDQJHOXNYUHGHHQYRRUVSRHG
de maand verwacht.
0RQGD\WKXUVGD\
(Bron: Telegraaf )
)ULGD\

wij wensen de joodse

gemeenschap
een jaar van geluk,
vrede en voorspoed !

Boomsesteenweg 894-898
2610 Wilrijk
Tel. 03 870 98 11

j
118 OODS Actueel
 BUITENLAND
PERSSPIEGEL DE S TANDAARD
REPOR TAGE
VEILIGE
DOMINICAANSE
HAVEN VOOR JOODSE
VLUCHTELINGEN
Eind de jaren dertig was de Dominicaanse Repu-
bliek het enige land dat joodse vluchtelingen uit
nazi-Duitsland wilde opvangen. In de toeristen-
plaats Sosua, tussen de palmbomen, het strand,
de discotheken en souvenirwinkels woont nog al-
tijd een handvol joodse kolonisten.
GEVLUCHT VOOR NAZI'S,
GERED DOOR RACIST
VAN ONZE MEDEWER K ER F RANS SCHRIJVER
SOSUA – De 98-jarige Luis Hess, geboren in Erfurt, was een van de eer-
ste joodse vluchtelingen in Sosua. ‘Ik wist niets van de Dominicaanse
Republiek, maar ik werd uitgekozen omdat ik talen had gestudeerd
en Spaans sprak. Ik werkte in Sosua als tolk voor de vluchtelingen-
organisatie en gaf 's avonds Spaanse les aan de joodse kolonisten’,
vertelt Hess.
In 1938 organiseerde de Amerikaanse president Roosevelt een inter-
nationale conferentie in Evian om een oplossing te zoeken voor de
vele joden die Duitsland en Oostenrijk ontvluchtten. Al snel bleek
dat geen enkel land hen wilde opnemen. Alleen de Dominicaanse
Republiek, met harde hand geleid door dictator Rafael Trujillo, bood
aan maar liefst 100.000 joden op te vangen. Dat juist Trujillo joodse
vluchtelingen uit de handen van de nazi's redde, lijkt onwaarschijnlijk.
Hij was een openlijke racist, en had nog in 1937 opdracht gegeven
20.000 donkere Haïtianen te vermoorden. De rabbijn van Sosua, Oiski
Ghitis, is duidelijk in zijn oordeel: ‘Trujillo nodigde de joden uit omdat
hij het land blank wilde maken’.
j
120 OODS Actueel
Luis Hess (98):
‘Trujillo was een racist, maar
wat ook zijn motieven waren, hij
heeft ons gered.’ © fs
Waarschijnlijker is dat Trujillo na de Haïtiaanse genocide zijn interna-
tionale imago wilde opvijzelen, en de relatie met de VS wilde verbe-
teren. ‘Trujillo was een racist, maar wat ook zijn motieven waren, hij
heeft ons leven gered’, aldus Hess. Het is geen onderwerp waarover de
joodse gemeenschap van Sosua graag praat. Net zomin als over het
feit dat veel meer joden gered hadden kunnen worden als de joodse
vluchtelingenorganisatie niet zo streng had geselecteerd op geschikt-
heid voor een boerenbestaan in de tropen. Het plan om 100.000
vluchtelingen te herbergen werd nooit gerealiseerd, maar tussen 1940
en 1942 vonden ongeveer 750 joodse vluchtelingen een veilig heen-
komen in de Dominicaanse Republiek. De kolonisten werden midden
tussen de bananenplantages gevestigd, en kregen per familie een
stuk land, tien koeien, een ezel en een paard. Het was voor de meeste
jonge Europeanen uit de stad een schok om plots in de tropen van
landbouw te moeten leven. ‘Het was erg geïsoleerd en primitief. Ve-
len konden zich niet aanpassen. Er was geen cultureel leven, het was
erg warm, de huizen waren primitief’, aldus Hess. In het begin was de
joodse kolonie in Sosua als kibboets georganiseerd, met een collectief
 zuivelbedrijf. ‘Maar joodse kolonie meer.’ De oorspronkelijke bewoners ontmoeten elkaar
dat werkte niet, de nog in de kleine houten synagoge van het dorp, en, steeds vaker, op
kolonisten ruzieden de joodse begraafplaats. n
onderling, sommi-
gen werkten meer
dan anderen. Later
werd het per fami-
lie georganiseerd.
Ik ontving ook een
boerderij, en richtte
een school op voor
de kinderen van de
gemeenschap’, zegt
Hess.
Tegenwoordig zijn
er nog maar een
paar joodse families
over in Sosua, en
slechts een handvol
van de oorspronkelijke vluchtelingen. Wegens de primitieve omstan-
digheden, of omdat ze op zoek waren naar joodse huwelijkspartners,
verhuisden de meesten in de jaren vijftig naar de VS. Hess trouwde
een Dominicaans meisje, en bleef.
De opening van een internationaal vliegveld vlakbij in de jaren tachtig
veranderde Sosua volledig. Nu is het een toeristenplaats, met Duitse
schnitzelrestaurants, Britse pubs en een Hollands café Zeezicht. Het
huis waar Hess al meer dan zestig jaar woont, is omringd door dis-
cotheken en dronken toeristen. ‘Het is niet ten goede veranderd. Er
komen vooral veel ‘goedkope’ toeristen’, vindt Hess. ‘Sosua is geen
De laatste joden
van Sosua
SOSUA – In de beginjaren woonden er ongeveer 600 man-
nen en 150 vrouwen in de joodse kolonie van Sosua, be-
halve een handvol Dominicanen. Daarnaast werden nog
ongeveer 5.000 joden gered door het aanbod van Trujillo
omdat ze op een Dominicaans visum Europa konden ont-
vluchten. Tegenwoordig wonen er nog ongeveer 50 joden
in Sosua, van wie slechts drie van de eerste generatie van
oorspronkelijke vluchtelingen. De rest, aldus rabbijn Osiki
Ghitis, zijn mensen van de tweede en derde generatie, en
nieuwe migranten die zich in de Dominicaanse badplaats
gevestigd hebben, de meesten gepensioneerden. Ghi-
tis leidt slechts één vrijdag per maand een sabbatdienst
in Sosua, naast zijn diensten in de hoofdstad Santo Do-
mingo. Behalve een synagoge is er in Sosua een joodse
begraafplaats en een museum gewijd aan de joodse ge-
schiedenis van Sosua. Ook de door Luis Hess in 1941 op-
gerichte school bestaat nog steeds. Sinds 2001 is ze naar
hem vernoemd.
jOODS Actueel 121
 ISRAEL
IDF trekt medialessen uit Kana
Een jaar nadat het bombardement op Kafr Kana gedurende de Tweede
Libanese Oorlog plaatsvond, en nadat het onvermogen van het IDF
was gebleken om snel beeldmateriaal ter beschikking te stellen van de
pers, heeft het kantoor van de IDF-woordvoerder een aantal maatre-
gelen ingevoerd die in de toekomst een dergelijke tekortkoming moe-
ten voorkomen alsook de nadelige diplomatieke gevolgen daarvan.
Op 30 juli 2006 explodeerde een bom, die tijdens een nachtvlucht door
een  IAF-gevechtsvliegtuig werd afgeworpen, in de Zuid-Libanese stad
Kafr Kana. De eerste verslagen berichtten over een bloedbad met meer
dan 100 doden, waarvan de helft kinderen. Deze rapportage werd door
Al-Jazeera verstrekt en werd door vrijwel alle internationale media gre-
tig overgenomen. Uiteindelijk bleek dat het om 28 slachtoffers ging.
Israëlische woordvoerders verdedigden zich met de mededeling dat
Kafr Kana een basis was voor het lanceren van Katyusha-raketten maar
slaagden er niet in om het bewijs in de vorm van beeldmateriaal  te
presenteren.  Dat gebeurde pas twaalf uur later toen het leger een
persconferentie hield. Diezelfde dag was Condoleeza Rice in Israël en
onder de toenemende druk van de internationale opinie stemde eerste
minister Ehud Olmert in met een 48-uur durende onderbreking van alle
Israëlische vluchten boven  het Libanese grondgebied.
Onmiddellijk na het incident verloor de internationale steun voor Isra-
Bij een bombardement ging het fout. Het leger deed er te lang over om
beelden vrij te maken.
j
122 OODS Actueel
ëls actie tegen de Hezbollah duidelijk aan kracht.  Dat vormde  voor een
groot aantal media-experts voldoende bewijs  om te concluderen dat
de legerwoordvoerders slordig omsprongen  met de behandeling van
deze gebeurtenis, door het beeldmateriaal van de raketaanvallen niet
eerder op de dag vrij te geven. Was dit wel gebeurd dan had men de
diplomatieke schade op zijn minst kunnen beperken.
Het bomincident van Kafr Kana staat  in het geheugen gegrift van het
IDF en doet vandaag dienst als gevalstudie voor IDF-woordvoerders
gedurende een opleiding omtrent het belang van een efficiënt gebruik
van mediakanalen
In een interview met de Jerusalem Post schreven een aantal legerof-
ficieren het onvermogen om het beeldmateriaal snel ter beschikking te
stellen toe aan een verkeerde perceptie, zeg maar een onderschatting,
van de verreikende consequenties van het voorval  door de Israëlische
luchtmacht. Volgens een hooggeplaatste militaire bron werden een
aantal aanvragen voor beeldmateriaal  door IDF-woordvoerdster Brig.-
Gen. Miri Regev geweigerd door een IDF-generaal met de mededeling
dat het materiaal geclassificeerd was en dus niet langer kon bestemd
zijn voor vertoning aan het publiek.
Sinds de oorlog heeft het legerwoordvoerdercentrum onder leiding
van Regev hard gewerkt aan de opleiding van commandanten tenein-
de een betere interactie met de pers te realiseren.  Afgelopen maand
werd de eerste steen gelegd van een militaire mediaschool in de on-
middellijke omgeving van  het Nationale Defensie College in Gligot.
De mediacursus  is nu een verplicht onderdeel in de opleiding van alle
hogere officieren.
"De belangrijkste les die we getrokken hebben  uit het Kafr Kana-inci-
dent is de bewustwording door het ganse leger dat het uiterst belang-
rijk is om samen te werken met het kantoor van de legerwoordvoerder
en dat de activiteiten van deze diensten wezenlijk deel uitmaken van
de militaire operaties" zei een hoge officier in een interview.
Het gebrek aan inzicht omtrent het belang van de media was trouwens
niet enkel een tekortkoming bij legerofficieren maar ook bij andere
overheidsinstanties. Ook  politici die bij de besluitvorming betrokken
waren, gingen niet vrijuit omdat die het niet nodig vonden beeldma-
teriaal vrij te geven. De TV-netwerken zouden het toch niet uitzenden,
luidde het toen.
Om herhaling van zulk voorval te voorkomen verzorgt het IDF-perskan-
toor geregeld lezingen voor aanvoerders omtrent het belang van de
snelheid waarmee beeldmateriaal en informatie dient ter beschikking
gesteld te worden. Zo snel als het maar enigszins kan. Bovendien heeft
het Israëlisch leger een aantal vernieuwingen aan de technische uitrus-
ting doorgevoerd om beeldmateriaal sneller te ontvangen, te verzame-
len en het perswaardige materiaal vrij te geven.
Het woordvoerderskantoor werkt ook aan de opleiding van de reserve-
officieren vooral dan voor de leden van de buitenlandse persafdeling.
Bedoeling van deze opleiding is om gebeurtenissen die vergaande di-
plomatieke gevolgen kunnen hebben juist in te schatten en om deze
incidenten  met voldoende assertiviteit onder de aandacht van hun
oversten te brengen.  Een geslaagd voorbeeld was onlangs te zien na-
dat troepen een vijftienjarige Palestijnse jongen neerschoten in Hebron
die met een speelgoedgeweer rondliep.
In minder dan twee uur na het voorval gaf het leger foto's vrij waarop
een echte M16 naast het speelgoedgeweer lag. Uit de opname bleek
dat het nepgeweer een exacte replica was van een echte M16.
"We weten dus nu wel degelijk hoe we ons materiaal snel in de media
moeten krijgen"  aldus een officier die betrokken is bij het ontwikkelen
van de mediastrategie van het leger.  Ook werd volgens deze officier
de communicatie  tussen de legerwoordvoerders en het ministerie van
Buitenlandse Zaken onderzocht. De twee diensten onderhouden nu
dagelijkse contacten en hebben een beter begrip van elkaars noden
op dit terrein. n
 ISRAEL
Kan de
Israëlische
luchtmacht
de Iraanse
kernwapens
uitschakelen?
Door Daniel Pipes
25 F-15I’s en 25 F-16I’s zouden de klus kunnen klaren.
V
olgens de Middle East Newsline heeft George W. Bush beslo-
ten om Iran niet aan te vallen, behoudens “catastrofale ont-
wikkelingen”. Een regeringsbron meldt dat de medewerking
van Iran “nodig zal zijn voor een terugtrekking [van de Ame-
rikaanse troepen] uit Irak”.
Als de informatie klopt, betekent het dat de joodse staat alleen staat
tegenover een regime dat ermee dreigt “Israël van de kaart te vegen”.
Iran is ook druk bezig om kernwapens te ontwikkelen om het dreige-
ment uit te voeren. Israëlische leiders laten doorschemeren dat hun
geduld stilaan opgeraakt. Waarnemend eerste minister Shaul Mofaz
waarschuwde recent dat “de diplomatieke inspanningen vruchten
moeten afwerpen tegen het einde van 2007”.
Kan de Israëlische luchtmacht het Iraanse nucleaire programma ei-
genlijk ontwrichten?
Normaal worden dergelijke vragen beantwoord door geheime analy-
serapporten van de veiligheidsdiensten. Maar getalenteerde buiten-
staanders kunnen, met behulp van publieke bronnen, ook een po-
ging wagen. Whitney Raas en Austin Long bestudeerden de kwestie
aan het Massachusetts Institute of Technology. Ze publiceerden hun
indrukwekkende analyse “Osirak Redux? Assessing Israeli Capabilities
to Destroy Iranian Nuclear Facilities" in het tijdschrift International Se-
curity.
Raas en Long focussen uitsluitend op de haalbaarheid, niet op de
politieke gewenstheid of de strategische gevolgen: als Israël besluit
de Iraanse infrastructuur te vernietigen, kan het leger dan de missie
uitvoeren? Volgens de auteurs zijn er vijf aspecten aan een succesrijke
aanval:
j
124 OODS Actueel
• Intelligentie: om Iran te verhinderen atoomsplitsingen uit te voe-
ren moeten er slechts drie installaties binnen haar nucleaire indu-
strie worden uitgeschakeld. In toenemende volgorde van belang-
rijkheid betreft het de in aanbouw zijnde waterkrachtcentrale en
de reactors voor de productie van plutonium in Arak, de installatie
voor de conversie van uranium in Isfahan en de fabriek voor het
verrijken van uranium in Natanz. Vooral het vernietigen van de in-
stallatie in Natanz is “cruciaal om Iran te verhinderen uit te groeien
tot een kernmacht”.
• Bepalingen: om de drie installaties bijna zeker te kunnen uitscha-
kelen, zijn er 24 wapens van 5.000 lb. (Engels gewicht +- 2500 kg)
en 24 wapens van 2.000 lb. nodig. Daarbij wordt rekening gehou-
den met de omvang van de installaties en hun ligging onder de
grond, met de wapens waarover het Israëlische leger beschikt en
met andere factoren.
• Vliegtuigen: rekening houdend met “het vreemd amalgaam aan
technologieën” van de Iraniërs, met de beperkingen van hun lucht-
vloot en met de afweersystemen die moeite zullen hebben met
de Israëlische hi-tech, rekenen Raas en Long uit dat de Israëlische
luchtmacht voldoende heeft aan 25 F-15I’s en 25 F-16I’s.
• Routes: de Israëlische vliegtuigen kunnen hun doelen via drie ver-
schillende wegen bereiken: via Turkije in het noorden, Jordanië en
Irak in het midden en Saoedi-Arabië in het zuiden. Alle drie routes
zijn haalbaar met het oog op brandstof en lading.
• Verdediging: in plaats van het resultaat van de Israëlisch-Iraanse
confrontatie proberen te voorspellen, berekenden de auteurs
hoeveel van de 50 Israëlische vliegtuigen de drie doelen moeten
bereiken om de operatie te laten lukken. Volgens hen moeten 24
vliegtuigen Natanz bereiken, 6 Isfahan en 5 Arak. Alles samen moe-
ten dus 35 piloten hun doel halen. Omgekeerd moet het Iraanse
leger minstens 16 van de 50 vliegtuigen, of een derde van de vloot,
 een halt toeroepen. Dat cijfer vinden de auteurs “het overwegen zijdig de belangrijkste Iraanse nucleaire installaties uit te schakelen,
waard” voor Natanz en “bijna ondenkbaar” voor de twee andere kan misschien helpen om Teheran ervan te weerhouden verder te
doelen. gaan met haar wapenprogramma. De studie van Raas en Long maakt
een diplomatieke oplossing waarschijnlijker. De resultaten moeten
Samengevat menen Raas en Long dat de aanhoudende modernise- dus zoveel mogelijk verspreid worden.
ring van de Israëlische luchtmacht het mogelijk maakt “om zelfs de De schrijver, directeur van het Middle East Forum, doceerde twee jaar
met gewapend beton versterkte doelen in Iran aan te vallen met het lang aan het US Naval War College.  (www.DanielPipes.org)
nodige vertrouwen”. Het duo maakt ook de vergelijking met de aanval nnn
op de kernreactor van het Iraakse Osirak in 1981. Dat werd een groot
succes. Volgens de auteurs is een mogelijke operatie in Iran niet risi-
covoller als de aanval destijds.
5,6725$17('$%5812
De auteurs gaan niet in op het grote vraagteken dat boven de ope- 7,3,&$&8&,1$,7$/,$1$'$,9(5,
ratie hangt: zullen de regeringen van Turkije, Jordanië, Saoedi-Arabië
en de Verenigde Staten (dat Irak controleert) zomaar akkoord gaan 6$325,0(',7(55$1(,
wanneer Israël hun luchtruim binnendringt? Tenzij Israël op voorhand
toestemming krijgt om over deze landen te vliegen, bestaat de kans
1LHXZPLOFKLJUHVWDXUDQWLQKHW
dat de vliegtuigen zich al vechtend een weg naar Iran zullen moeten KDUWMHYDQ%UXVVHORQGHUWRH]LFKW
banen. Dit probleem brengt het volledige project, meer dan alle an-
YDQGHRSSHUUDEELMQYDQ%UXVVHO
UDEELMQ0HQDFKHP+DGGDG
dere factoren, in gevaar. De Israëlische luchtmacht zou het probleem
kunnen verkleinen door langs de grenzen te vliegen. Als ze bijvoor-
beeld boven de Turks-Syrische grens vliegen, kunnen beide landen
beweren dat de Israëlische vliegtuigen zich in het luchtruim van het 2SHQLQJVXUHQYDQ]RQGDJWRWGRQGHUGDJ
buurland bevonden.
YDQXWRWXHQYDQXWRWX
HQYULMGDJYDQXWRWX
Raas en Long suggereren, maar ze stellen het niet formeel, dat de
luchtmacht het eiland Kharg kan bereiken. Vandaar uit wordt meer 5HVHUYDWLHVHQOHYHULQJDDQKXLV
dan 90 procent van de Iraanse olie uitgevoerd. Een eventuele aanval 58()52,66$57$‡(77(5%((.
kan de Iraanse economie dus zwaar treffen. 7HO
Dat het Israëlische leger “een redelijke kans op succes” heeft om een-

jOODS Actueel 125

 ISRAEL
Veiligheidseenheid voor
busvervoer weldra opgedoekt?
Een artikel in het Israëlisch dagblad Maariv maakte onlangs melding
van de afschaffing van de veiligheidsdienst voor het openbare trans-
port in Israël. Deze eenheid beschermt busreizigers tegen zelfmoord-
en andere aanslagen. Zo is er op elke bus een gewapende agent en
worden ook de bushaltes met wachtende passagiers beveiligd.
Volgens het bericht werden leidinggevende officieren van de eenheid
enkele dagen geleden al op de hoogte gebracht van de beslissing.
Reden van de opheffing is de scherpe daling van het aantal aansla-
gen de afgelopen jaren. Het krantenartikel vermeldt bronnen op het
ministerie van trans-
port die de hoge
kostprijs van het vei-
ligheidsprogramma
als belangrijkste re-
den aanhalen voor
het schrappen van
de eenheid.
Busmaatschappijen
maar ook de Israëli-
sche politie zijn ech-
ter helemaal niet
te vinden voor het
afschaffen van de eenheid die op een uitstekende manier aanslagen
hielp voorkomen en tevens als afschrikkingmiddel diende.
Volgens Ron Carter, woordvoerder van busmaatschappij Egged, val-
len de kosten van het programma beduidend lager dan wat het mi-
nisterie van financiën beweert. Zo zouden de kosten om de eenheid
operatief te houden slechts 80 miljoen shekel per jaar bedragen (om-
gerekend iets meer dan één miljoen euro per maand). “Egged zal er
alles aan doen opdat het programma niet zou worden opgedoekt”,
aldus een boze Egged woordvoerder.
Een andere bron bij de grootste busmaatschappij van het land noemt
de beslissing ‘schandalig’ en argumenteert dat het veiligheidsgevoel
ook belangrijk is voor de busmaatschappij zelf en de algehele eco-
nomie. Dat laatste bleek uit het stijgende aantal reizigers die het af-
gelopen anderhalf jaar gebruik maakten van het openbaar vervoer.  het leger, convergenties, deportaties en ga zo maar door, brengen geen
"Een pennenslijper op het ministerie van financiën die zelf géén bus meer
genomen heeft sinds hij als jongetje op schoolreis was en zich sindsdien
waarschijnlijk in een peperdure auto verplaatst, heeft geen flauw besef
van het belang van deze veiligheidsdienst voor de buspassagiers", besluit
deze bron. n
“Het post-zionisme is een
grotere bedreiging
dan de kernwapens”
zegt Israëlische Nobelprijswinnaar
Professor Israel J. Aumann won in 2005 de Nobelprijs voor economie.
Volgens de jury vergrootte hij de kennis over de begrippen ‘conflict
en samenwerking’, door een analyse van de speltheorie te maken.
Recent sprak hij op de Herzliya Conference. Daar schetste hij de drei-
ging van een Iraanse nucleaire aanval en gaf ook een beeld van het
nog grotere gevaar dat ontstaat wanneer Iran kernwapens verdeelt
onder islamitische terreurbewegingen.
j
126 OODS Actueel
Maar Aumann ging verder:
“Laat het me nu nog even
hebben over de derde drei-
ging, die misschien zelfs het
gevaarlijkst van allemaal is.
Deze dreiging komt niet van
Iran, noch van terroristen of
van een andere externe in-
stantie. Het gevaar komt van
onszelf: we hebben de vijand
ontmoet, en het zijn wijzelf.
Zeer geachte dames en he-
ren, uw bescheiden dienaar
verdient zijn brood met de
speltheorie. Het gaat onder
meer om erg serieuze spel-
letjes: spelletjes over leven
en dood en over bestaan en
vernietiging.”
“In speltheorie draait het allemaal rond motivatie en stimulansen.
Eerder discussieerden we over de motivatie van zij die aan de andere
kant staan. Maar onszelf motiveren is het allerbelangrijkste, en net dat
aspect verliezen we almaar meer uit het oog. Zonder motivatie zullen
we het niet halen. Wat doen we hier? Waarom zijn we hier? Waar ver-
langen we naar?”
“We zijn hier omdat we joden zijn. Wij zijn zionisten, omdat we sinds
de oudheid met dit land verbonden zijn. We willen onze tweeduizend
jaar oude droom realiseren en een vrije natie in ons land worden, het
land van Zion en Jeruzalem. Zonder dat dieper inzicht zullen we niet
overleven. Eenvoudig gesteld: we zullen hier niet langer meer zijn.
Het post-zionisme zal ons afmaken.”
Ik veroorloof mezelf enkele onpopulaire en niet zo deftige woorden
te hanteren: ons angstig streven naar vrede keert zich tegen ons. Het
brengt ons steeds verder af van de vrede, en bedreigt ons bloedeigen
voortbestaan. Het was Churchill die zei: “If you want peace, prepare
for war.” Die voorbereiding heeft uiteraard betrekking op het mate-
riaal, op een fantastisch leger en op adequaat oorlogstuig, maar bo-
ven alles spreken we over spirituele voorbereiding, over de geestelij-
ke bereidheid om ten oorlog te trekken.
“Stappenplannen, verdragen, politieke gebaren, terugtrekkingen van
vrede. In tegendeel, ze leiden tot oorlog, zoals we de voorbije zomer
gezien hebben. Al die zaken zijn voor onze ‘neven’ (de Arabieren, red.)
een duidelijk signaal dat we vermoeid zijn, dat we geen spirituele kracht
meer hebben, dat we geen tijd meer hebben, dat we om een time-out
vragen. Het moedigt hen alleen maar aan om ons nog meer onder druk
te zetten, om nog meer te eisen en op geen enkel vlak toe te geven.”
“Deze zaken haalde ik uit eenvoudige theoretische beschouwingen
en ook uit rechtlijnig denkwerk. Maar het is niet louter en alleen een
theorie: altijd maar weer opnieuw heeft de geschiedenis deze gang
van zaken aangetoond. Vandaag keerde ik terug van een reis naar
India. Daar hoorde ik historische verhalen die deze gedachtengang
illustreren. Overgaves leiden tot oorlog, vastberadenheid en bereid-
willigheid bewerkstelligen vrede.
“Dames en heren, we moeten onze Arabische buren duidelijk zeggen
dat we hier zullen blijven. Wij verhuizen niet. We hebben tijd en we
zijn geduldig. We hebben weerstandsvermogen. Begrijp dit en steek
het in uw hoofd. Maar we moeten méér doen dat het vertellen aan de
Arabieren, we moeten het ook in ons binnenste voelen. Zo en alleen
zo zullen we vrede krijgen. We kunnen echt in vrede en harmonie met
de Arabische naties leven, maar alleen nadat zij begrepen hebben dat
de zionistische staat hier voor altijd zal zijn.” n
Luchthaven op kunstmatig de eilandconstructies die  nu gepland zijn voor de kust van Tel Aviv.

Eiland in Israël? "Onze zee is niet kalm",  zei Danny Kaiser, stadsontwikkelaar voor Tel
Aviv van 2000 tot 2005, tegen de Post. "Er zijn grote winden en golven
aan de mediterrane kust die gevolgen hebben tot op grote diepte.
Het plan om een internationale luchthaven op een kunstmatig eiland Om daar een kunstmatig eiland te bouwen heb je echt een heel goe-
te bouwen voor de kust in het noorden van Tel-Aviv wint aan belang- de reden nodig. Een luchthaven is de enige reden om deze eilanden
rijkheid. te bouwen. We zijn niet op een punt gekomen dat we deze eilanden
Een haalbaar voorstel voor de constructie van verschillende eilanden nodig hebben om mensen op te laten wonen. Maar als de voordelen
op een 400-tal meter voor de kust werd eind augustus goedgekeurd zwaarder wegen dan de nadelen zullen we ze zeker bouwen" aldus
in Jeruzalem tijdens een vergadering van het nationale plancomité nog Kaiser. n
van de overheid. Vol-
gens dit plan zou de
Sde Dov luchthaven
in Ramat Aviv ver-
vangen worden door
een eilandluchtha-
ven.
Meer dan tien jaar
lagen de plannen
op tafel maar ze
kregen nu voor het Herstellingen van alle toestellen
eerst een gunstige Verkoop van huishoudtoestellen
Krijgt Israël een luchthaven op een kunstmatig beoordeling qua Wij wensen de joodse gemeenschap een jaar van geluk,
eiland zoals in Hong Kong haalbaarheid. Vol- vrede en voorspoed
gens een interne
bron gaan de verdere mogelijkheden nu bekeken worden. Een team,
voorgezeten door de verantwoordelijke voor gebouwen en planning Tel. (03) 232 67 27 - Fax (03)232 97 00
van het ministerie van binnenlandse zaken Shamay Assif, tekende Lange Herentalsestraat 105
voor een algemeen voorstel om een keten van kunstmatige eilan- 2018 Antwerpen
den aan te leggen tussen Bat Yam en Netanya. Het grootste eiland
zou dan de nieuwe luchthaven herbergen. "Onze economie groeit,
we zijn een klein land en we hebben behoefte aan meer elektriciteits-
centrales en olieopslagruimten. Ook moeten we over meer haven- en
luchthavenfaciliteiten kunnen beschikken. Dat zijn allemaal zaken die
veel plaats innemen" vertelde Assif tegen de krant Jerusalem Post.
Vertegenwoordigers van de luchtvaartautoriteiten en van het minis-
terie van transport waren niet bereid om op dit ogenblik commen-
taar te geven. Milieudeskundigen  zeggen dat de constructie van
kunstmatige eilanden de sedimentaire stroming langs de kustlijn zou
verstoren en een beschadiging van het eco-systeem zou betekenen.
Het zou ook het einde betekenen van de toeristische industrie aan de
Tel Avivstranden. De milieugroeperingen dringen bij het ministerie
van binnenlandse zaken aan  de  constructie van een luchthaven in
de Negev als alternatief te onderzoeken. Deze optie werd door Assif
als "uiterst complex" omschreven.

"We denken dat de overheid onverantwoord zou handelen door de

aanleg van eilanden in de zee (voor een internationale luchthaven)
niet in overweging te nemen" zei Assaf die er aan toevoegde dat het
nationale plancomité een voorkeur uitsprak voor een aantal kleinere
eilanden. Op een wat groter eiland zou dan ook nog een regionale
luchthaven gebouwd worden, maar die moet wel groot genoeg zijn
om de druk op de Ben Gurionluchthaven  te verminderen. "Binnen
10 tot 30 jaar zijn we ongetwijfeld toe aan de bouw van een nieuwe
internationale luchthaven. Dat zal inderdaad een impact hebben op
het milieu. Maar we weten dat kleinere eilanden minder gevolgen
hebben dan grotere" zei Assif. Hij zei verder nog dat de gevolgen voor
het milieu onderdeel uitmaakten van de haalbaarheid van het plan 
en dat dit nog verder zal onderzocht worden.
Kunstmatige eilanden zijn er overal ter wereld, zoals in Hong Kong
en Dubai. Er zijn echter geen eilanden in open zee vergelijkbaar met

jOODS Actueel 127

 RELIGIE

Levinas blijkt
een rage
in Israël
Bas Baanders

Emmanuel Levinas

j
128 OODS Actueel
D
e teksten van Levinas blijken ondanks hun moeilijkheid
populair onder religieuze en meer seculiere Joden. De
Hebreeuwse vertaling van de talmoedische lezingen van
Emmanuel Levinas heeft in Israël geleid tot een ware Levi-
nasrage. Het heeft jaren geduurd voordat Daniël Epstein een uitgever
vond voor zijn vertaling van de talmoedische lezingen. Heel interes-
sant, maar helaas onverkoopbaar, luidde het oordeel van uitgevers.
Uiteindelijk heeft uitgeverij Schocken het toch aangedurfd. Maar dat
de lezingen zo’n groot succes zouden worden, had niemand kunnen
bevroeden.
De Talmoed is de weerslag van eeuwenlange discussies van rabbijnen
over allerlei aspecten van het joodse leven. Die discussies duren voort
tot op de dag van vandaag. Levinas’ talmoedische lezingen staan in
deze eeuwenoude traditie. In zijn lezingen laat Levinas zich kennen
als een man die met beide benen in de moderne, twintigste-eeuwse
wereld staat, én als iemand die een religieus joods leven leidt.
Dat Levinas in Israël zoveel aandacht trekt, komt doordat hij aansluit
bij de belevingswereld van zowel religieuze als meer seculiere Joden.
Beide groepen kunnen zich in hem herkennen, en daardoor staan ze
open voor wat hij te zeggen heeft.
Vertaler Daniël Epstein: „Levinas heeft een traditioneel religieus leven
geleid. Dat is voor veel religieuze Joden vertrouwenwekkend. Zij le-
zen Levinas en ontdekken zo dat de Talmoed onverwachte dimensies
heeft en perspectieven biedt. Een voorbeeld. In de traditionele studie
van de Talmoed staat de halacha centraal, het geheel van richtlijnen
voor het dagelijkse joods religieuze leven. Ook Levinas vond de hala-
cha belangrijk, hij paste haar dagelijks toe. Maar Levinas vraagt dóór
en haalt zodoende de ethische portee van de Talmoed naar voren. Hij
laat zien dat de Talmoed in feite ook spreekt over de ethische verant-
woordelijkheid die een mens jegens een medemens heeft. Levinas
leert uit de Talmoed dat ieder mens, of die nu joods is of niet, geroe-
pen is tot die ethische verantwoordelijkheid. Het is de verdienste van
Levinas dat hij deze joodse visie op ethiek in alle helderheid naar vo-
ren brengt en de consequenties ervan overdenkt.”
Voor de 31-jarige Eli Schonfeld, woonachtig in Jeruzalem, is de kennis-
making met Levinas van groot belang geweest. „Toen ik als 18-jarige
net vanuit België naar Israël was geëmigreerd, heb ik een tijdlang aan
een Talmoedhogeschool, een jesjiva, gestudeerd. Ik ging er helemaal
in op. Ik merkte dat voor allerlei vragen die mij bezighielden, geen
belangstelling bestond, maar ik had die vragen wel en ze waren be-
langrijk voor me. Een familielid stuurde me in die tijd ’Difficile liberté’
toe, een bundel opstellen van Levinas over allerlei facetten van het
jodendom. Ik begreep er eerst niet veel van, maar had wel het gevoel
dat dit heel belangrijk was, dat hij me wat te zeggen had. Het was als
bij een mooi kunstwerk: je ziet meteen dat het mooi is, maar het is
nog niet zo eenvoudig om te zeggen waarom en hoe. Eigenlijk ben ik
filosofie gaan studeren om Levinas beter te begrijpen.”
Schonfeld werd getroffen door Levinas’ omschrijving van het joden-
dom als een ’godsdienst van volwassenen’: een godsdienst waarin
mensen niet meegesleept worden door vervoering of emotie, maar
een religie die volledig bewustzijn vergt, en die het aan zichzelf ver-
schuldigd is antwoord te geven op álle vragen die mensen kunnen
hebben. Het jodendom vergt van je dat je nauwkeurig nadenkt over
wat het betekent joods te zijn, en meer in het algemeen wat het be-
tekent mens te zijn.
„Daarnaast kwam ik onder de indruk van de opmerking van Levinas
dat de God van de godsdienst van volwassenen zich openbaart in de
leegte van een lege hemel”, zegt Schonfeld. „God heeft zich terug-
getrokken uit de wereld, Hij heeft zijn gelaat verborgen. Om God te
leren kennen moet men op zoek gaan naar zijn sporen, en zo’n spoor
is het gezicht van een ander mens. Van ieder ander mens.”
Schonfeld heeft ook veel geleerd van Levinas’ uitleg van de beruchte
uitverkiezing van Israël. Veel mensen denken dat het een uitverkie-
zing is waarbij één volk overladen wordt met privileges. Maar dat is
niet de joodse opvatting van de uitverkiezing, zo laat Levinas zien.
Uitverkiezing is uitverkoren zijn tot verantwoordelijkheid jegens de
andere mens. Die verantwoordelijkheid is zwaar en vergt veel van een
mens. Uitverkiezing die niet alleen aan joden is voorbehouden, maar
die voor ieder mens geldt. De kennismaking met Levinas heeft even-
wicht in Schonfelds leven gebracht, zegt hij: naast de Talmoed de filo-
sofie, het één niet ten koste van het ander. Hij besteedt nog wekelijks
uren aan de studie van de Talmoed.
De uitleg van het verbod ’Gij zult niet doden’ is een ander voorbeeld
van de grote reikwijdte van de Talmoed. Levinas laat zien dat dit ge-
bod voor ieder mens geldt. Hij merkt op dat mensen bij dit gebod
vaak denken aan grote gebaren: een revolver pakken en iemand
doodschieten. Maar het betekent méér dan dat, zo leert de Talmoed,
het heeft betrekking op iedere krenking die iemand een andere mens
kan aandoen. Alledaagse dingen zoals iemand beledigen, iemand
te schande maken, iemand voor gek zetten, niet goed naar iemand
luisteren of zijn woorden verdraaid weergeven, onheus bejegenen of
afzetten. Ook woorden kunnen bij wijze van spreken ’dodelijk’ zijn.
Wie de ander onheus bejegend heeft, staat voor de zware verant-
woordelijkheid dat goed te maken, dat recht te trekken. Ieder mens
komt in dit soort situaties terecht; ieder mens staat voor de uitdaging
zich hiervan bewust te zijn en er lering uit te trekken voor het eigen
gedrag.
Levinas leert dus dat de Talmoed niet alleen belangrijk is voor religi-
euze joden, maar voor ieder mens. Dat laatste spreekt mensen met
een meer seculiere opvatting van jodendom aan. Die laven zich vaak
aan andere dan joodse bronnen, zoals wetenschap, filosofie, oosterse
religies. Levinas laat echter zien dat de Talmoed thema’s aan de orde
stelt die ook moderne mensen bezighouden.
Daniël Epstein hield onlangs een lezing voor een gezelschap Israë-
lische psychologen en psychotherapeuten. Hij trof een enthousiast
gezelschap. „Die mensen zijn gewend aan een zekere spiritualiteit,
maar men is geneigd die te zoeken in het boeddhisme of in het Chi-
nese denken. Levinas laat zien dat ook de joodse traditie onvermoede
spirituele en ethische aspecten heeft, en daarvan kijken ze op. Ze zijn
blij met de ontdekking dat de joodse traditie – hun eigen traditie - dit
in zich heeft.”
Ook voor andere werkers in de zorg kan Levinas’ denken behartigens-
waardig zijn. Levinas’ opvattingen over empathie en verantwoorde-
lijkheid hebben verstrekkende gevolgen. Artsen en verpleegkundi-
gen bijvoorbeeld zijn toegewijd en deskundig, maar het is belangrijk
dat zij zich realiseren dat ze te maken hebben met zieke en kwetsbare
mensen. Dat dwingt tot bescheidenheid en legt een speciale verant-
woordelijkheid op hun schouders. Zij zijn er voor de patiënt. Zij heb-
ben de patiënt in de ogen te kijken, en oog te krijgen voor het appèl
dat de andere mens in zijn kwetsbaarheid doet. Vanuit deze positie
zetten artsen en verpleegkundigen hun toewijding, deskundigheid
en expertise in: ten dienste van de andere mens die aan hun zorgen
is toevertrouwd, terwijl ze zich ver houden van de almachtige positie
die hun in het verleden wel toegekend werd.
Voor religieuze joden opent Levinas nieuwe perspectieven op de
joodse traditie. Dat is het geheim achter zijn succes in Israël. Meer
seculiere Joden laat hij zien dat hun eigen joodse traditie ook voor
hen nog alleszins de moeite waard is. Op die manier is Levinas erin
geslaagd de kloof tussen religieuze en meer seculier georiënteerde
Joden te overbruggen.
Bas Baanders is auteur van een boek over de talmoedische lessen van
Levinas: ’Overgeleverd aan de toekomst. Levinas en de Talmoed’. Het ver-
schijnt in september bij uitgeverij Damon. Bron: Trouw
jOODS Actueel 129
 ACHTERGROND
Bij Savasorda op de sofa
Trouwe lezers van Joods Actueel kennen ongetwijfeld onze vaste rubriek
'Media onder de Loep' door Savasorda. De redactie kreeg heel wat vra-
gen over deze rubriek. Wie of wat is Savasorda? We houden in dit speciale
nieuwjaarsnummer Savasorda zelf onder de loep. Joods Actueel sprak
met Savasorda.
J.A.: Wie is Savasorda?
Savasorda is de schuilnaam voor een kleine groep universitair ge-
schoolde mensen van diverse filosofische achtergronden en uit ver-
schillende disciplines: geschiedenis, rechten, exacte wetenschappen...
De groep zet zich sinds jaar en dag in tegen de verdraaide berichtge-
ving in de Belgische pers over het Midden-Oosten conflict en over de
Joodse gemeenschap. Een informeel netwerk van relaties staat hen
bij met bijkomende inlichtingen en adviezen. Een voorbeeld van nut-
tig gebruik van het internet en de nieuwe media, want nagenoeg alle
communicatie verloopt digitaal.
J.A.: Wat is jullie motivatie om dit te doen?
Sinds het uitbreken van de 2de intifada werden we overspoeld door
een heuse tsunami van foutieve, subjectieve en zelfs opzettelijk leu-
genachtige informatie in de Belgische media over het Midden-Oosten
conflict. In de geschreven pers kregen leden van Palestijnse lobby-
groepen een forum om hun visie op het Midden-Oosten te verdui-
delijken. De andere kant (het Israëlische standpunt) kwam praktisch
niet aan bod. Iedere vorm van objectiviteit, van respect voor de fei-
ten, kortom van journalistieke eerlijkheid leek zoek. Daarnaast kwam
Moorkens Antwerpen (Berchem)
Grote Steenweg 571 - 2600 Berchem
Tel. 03 449 71 80
www.hyundai-antwerpen.be
j
130 OODS Actueel
er vanwege een aantal zelfverklaarde “pacifistische” NGO’s zoals Pax
Christi, Vrede, Oxfam e.d. een campagne op gang om in de scholen de
“Palestijnse zaak” te propageren. Dit laatste ging van wal met de steun
van de Vlaamse regering en met medewerking van de voormalige
staatssecretaris Eddy Boutmans (Groen!). Aangezien de grens tussen
antizionisme / anti-Israël en antisemitisme flinterdun is, was het dan
ook niet verwonderlijk dat ook meer en meer antisemitische artikels
in de pers verschenen (zie dossier “Antisemitisme in de geschreven
pers”, Joods Actueel nr. 3, 29/03/07). Manifestaties die gericht waren
tegen de Israëlische politiek liepen uit op antisemitische daden, enz...
Mede hierdoor zijn de vooroordelen van onze medeburgers ten aan-
zien van Israël (en bij uitbreiding ten aanzien van de Joden) alleen
maar toegenomen. Het lijkt er ook niet op dat dit zal “overwaaien” – in
de jaren ’30 van de vorige eeuw hoopten sommigen dat ook! Uit een
Europees onderzoek blijkt namelijk dat een overgroot gedeelte van
de bevolking Israël als het grootste gevaar voor de wereldvrede ziet.
Dat er onder onze ogen in Afrika nog heel wat andere oorlogen uit-
gevochten worden, haalt de krantenkoppen nauwelijks evenmin als
de decennia durende etnische zuivering en de 2.700 km lange muur
in de Westelijke Sahara. We doorbladeren bij wijze van voorbeeld de
krant van vandaag (de dag van het interview) 20/08/07: de Standaard,
een “kwaliteitskrant”. Een paginagroot artikel over de vluchtelingen
uit Darfoer. Maar de kern van het vluchtelingenprobleem wordt niet
aangeroerd. Het artikel handelt over het feit dat Israël van plan is om
48 Sudanese vluchtelingen, die via Egypte het land binnenkwamen,
terug over de Egyptische grens te zetten. Deze 48 vluchtelingen zijn
Open ELKE zondag
in de maand september!
wereldnieuws, over de 2,5 miljoen andere vluchtelingen uit Darfoer
wordt nauwelijks gerept. Het drama van Darfoer lijkt enkel maar be-
langrijk als het op de één of andere wijze aan Israël kan gelinkt wor-
den. Twee maten en twee gewichten. Het zit al totaal fout bij de selec-
tie van de onderwerpen, maar de context waarin het nieuws gebracht
wordt is vaak ook tendentieus.
Wij vonden dat het zo niet verder kon, vooral ook omdat er blijkbaar
weinigen daartegen ingingen. Daarom begonnen we lezersbrieven
naar de kranten te schrijven om de desinformatie te weerleggen. Tot
onze verbijstering merkten we dat die brieven meestal nooit gepu-
bliceerd werden en als dit wel het geval was, dan waren ze soms zo
fel ingekort dat de oorspronkelijke boodschap verloren ging. Om een
groter publiek hierover te informeren werd er zelfs een internetsite
opgezet “Lezersbrieven die de pers niet halen” (http://lezersbrieven.
wordpress.com). Deze site levert het bewijs dat de pers zijn eigen de-
ontologische verplichtingen verzuimt.
J.A.: Hoe gaan jullie te werk?
Iemand van de groep neemt de geschreven pers door, volgt het
nieuws op de nationale televisiezenders en bekijkt verschillende in-
ternetsites. Dat is eigenlijk meer dan een fulltime dagtaak. Ter verge-
lijking: het Vlaams Palestina comité volgt de media ook op, maar zij
doen dit binnen het portaal van de “Vlaamse noord-zuid beweging”,
met ruime financiële middelen, op de rug van de belastingbetaler of
op de kap van de milde schenker aan 11.11.11 of Oxfam... Wij doen al-
les vrijwillig, binnen onze eigen (schaarse) vrije tijd en met onze eigen
middelen... Met andere woorden: dit is zeker niet het verhaal van de
“machtige Joodse lobby”, waar sommigen het steeds over hebben.
Wij vergelijken de Belgische media ook voortdurend met de inter-
nationale pers, we ontvangen honderden berichten en e-mails van
nieuwsgroepen, we hebben daarnaast ook een ruime bibliotheek over
het onderwerp en we volgen op de voet wat er zoal verschijnt. Wij zijn
dan wel vrijwilligers, maar wij proberen professioneel te werken en
we beschikken ondertussen over
een uitgebreid archief. Op het
moment dat er “iets” gebeurt in
en rond Israël / de Palestijnse ge-
bieden wordt wat er in onze pers
verschijnt vergeleken met an-
dere nieuwsbronnen. Zo stuiten
we voortdurend op allerhande
fouten in de berichtgeving. Dit
opzoekingswerk levert de feiten:
we ordenen per thema en probe-
ren van hieruit te komen tot een
leesbaar artikel van Savasorda.
Bar Hiyya.
Hij staat vooral bekend als de persoon die de volledige oplossingen
van de tweedegraads vergelijkingen naar het Westen heeft over-
gebracht. Daarvoor baseerde hij zich op de ontdekkingen van de
Griekse wiskundige Diophantes, Hindoe geleerden zoals Bramagupta
en de Oezbeek Al Khawarizmi. Hij schreef zijn werken voornamelijk
in het Hebreeuws. Eigenlijk komt alleen de benaming “algebra” van
het Arabisch, want dat woord komt voor in de titel van het werk van
de Oezbeek Al Khawarizmi. De eersten die de volledige oplossingen
van de tweedegraadsvergelijkingen ontdekten, dus ook de negatieve
wortels, waren de Hindoes. Savasorda was de eerste die dat gebruikt
heeft en al deze kennis aan onze Europese beschaving doorgaf. De
spilfiguur van de Savasordagroep is een wiskundige - vandaar die as-
sociatie - en ons doel is ook om kennis over te brengen. Zijn astro-
nomische boeken zoals Tsurat Ha’aretz en Cheshbon Mahalachot Ha-
kochavim schreef hij in het Hebreeuws. Bar Hiyya is tevens de auteur
van een aantal religieuze werken waaronder, Hegyon ha-Nefesh over
berouw en Megillat ha-Megalleh over de verlossing.
J.A.: Wat zijn de resultaten van jullie werk?
Het is natuurlijk niet eenvoudig om de resultaten op korte termijn in
te schatten: dat zou een echte studie vergen waarvoor de groep noch
de tijd noch de middelen heeft. Wij hoeven niet op enige steun van
de overheid te rekenen. Voor informatie rekent de overheid eerder op
de NGO’s, zonder zich blijkbaar te bekommeren om de kwaliteit er-
van. Wat daar over het Midden-Oosten geschreven wordt komt neer
op propaganda voor de Palestijnse zaak. Sommigen maken het nog
bonter: b.v. Kif Kif, een organisatie met talrijke subsidies, van o.a. “soci-
aal – cultureel werk”, betaald door minister Bert Anciaux (Spirit) en de
Koning Boudewijnstichting: op de website van Kif Kif vinden we naast
de gebruikelijke anti-Israël desinformatie ook duidelijk antisemitische
en zelf negationistische teksten. De grote man achter die organisatie,
Tarek Fraihi wordt bovendien heel vaak als spreker gevraagd op de
VRT bij allerhande discussieprogramma’s...

J.A.: Van waar de

naam Savasorda?
Abraham bar Hiyya ha-Nasi
(1070-1136) Abraham zoon van
[Rabbi] Hiyya "de Prins”, (1070 Bar-
celona – 1136 Provence, Frank-
rijk) was een Joodse wiskundige,
sterrenkundige en filosoof, die
in Spanje leefde. De naam Sa-
vasorda is afgeleid van het Ara-
bische Sâhib ash-Shurta "Chief
of the Guard". Hij is in orthodoxe
joodse kringen ook bekend als Dagelijks controleren leden van Savasorda de media op foutieve of soms opzettelijk leugenachtige informatie.

jOODS Actueel 131

 ACHTERGROND

Toch vinden we het belangrijk om correcte informatie te brengen Adressen:

en Joods Actueel is in het Vlaamse medialandschap daar zo wat het - Vlaamse Regulator voor de Media
enige kanaal voor. Koning Albert II-laan 20 - bus 21
Daarnaast hebben wij toch al enkele concrete successen geboekt. Zo 1000 Brussel
heeft de grootwarenhuisketen Delhaize onlangs beslist de NGO’s die Tel: 02 553 45 04
Israëlische producten wensen te boycotten niet langer toe te laten Fax: 02 553 45 06
om steun te ronselen op de terreinen van het warenhuis. Ook begin- E-mail: vrm@vlaanderen.be
nen enkele kranten omzichtiger om te gaan met de informatie over Web: www.vlaamseregulatormedia.be
het conflict. Bij de publicatie van dit nummer zal er ook een formele
klacht ingediend zijn bij de Vlaamse Regulator voor de Media tegen - De Vlaamse Vereniging van Journalisten
de VRT. Andere klachten door correspondenten van de groep (zie el- Résidence Palace, blok C, 2de verdieping
ders in dit nummer) hebben ook al resultaat opgeleverd. Wetstraat 155 – 1040 BRUSSEL
Tel. 02 235 22 70
J.A.: Wat houdt de toekomst in voor Fax: 02 235 22 72
Savasorda? E-mail: info@journalist.be
De activiteiten van Savasorda vereisen wel dagelijks veel energie, Web: www.journalist.be en www.agjpb.be/vvj/
maar dat is de moeite waard. Joods Actueel is hiervoor het aange-
wezen kanaal. Wij willen niet werkeloos toekijken terwijl onder onze - Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding
ogen de informatie gemanipuleerd wordt. Persvrijheid is de belang- Koningsstraat 138
rijkste pijler in een democratie. Wanneer er foutieve informatie ver- 1000 Brussel
spreid wordt, wanneer er in de pers antisemitische of negationistische Tel. 02 212 30 00
teksten verschijnen dan moet daartegen gereageerd worden. Er zijn Fax. 02 212 30 30
in onze democratie allerlei instanties waarbij je daarvoor terecht kan. E-mail: info@cntr.be
Het is belangrijk om niet passief toe te kijken en jezelf niet monddood Web: www.diversiteit.be
te laten maken.
En neen, het is niet dweilen met de kraan open, maar het brengt wel - CKJGA (Coordinatie Komité van de Joodse Gemeenten
degelijk aarde aan de dijk... en mochten we nog meer medewerkers van Antwerpen).
hebben, dan kan er nog heel wat meer gebeuren. Neem gerust con- Web: www.antisemitisme.be/site/homepage_nl.asp
tact op.

■ AUTORIJDEN VANAF 17 JAAR

■ OOK AUTOMAAT
■ GEEN AVONDLES OP VRIJDAG
■ STAGERIJBEWIJS ONMIDDELLIJK ALLEEN RIJDEN
■ THEORIE EN PRAKTIJK OOK MOGELIJK IN FRANS OF ENGELS

GROTE STEENWEG 355/A 2600 BERCHEM AAN TRAM 7 EN 15 TEL.: 03/230 27 45

VINKENSTRAAT 5 2018 ANTWERPEN AAN BUS 25, 26 EN 27 TEL.: 03/238 94 40

Coveliersstraat 33-35 • 2600 Berchem-Antwerpen

wenst de joodse gemeenschap een jaar van geluk,
vrede en voorspoed !

Tel. 03/230 49 13
Fax 03/230 87 68
info@carrosseriecryns.be

j
132 OODS Actueel
 BOEK

Het volmaakte relikwie Om te zorgen dat de lezer de bladzijden blijft omslaan hebben we
een ingewikkeld plot nodig, vol actie, met uiteenlopende personages
Samenzwering, roof, moord: een duivelse drievuldigheid en locaties. Het verhaal ontwikkelt zich voornamelijk rond hoofdper-
Een culturele en religieuze thriller van niveau sonen die ergens ‘expert’ in zijn, en wiens taak het is een gevaarlijk
Jeruzalem: Stad van Heilige Oorlogen. Bij een gewelddadige hightech raadsel op te lossen. Ik hou zelf van een grote diversiteit aan persoon-
roof van een onbekend artefact uit een tot dan toe verborgen crypte lijkheden. Dus misschien hebben we wel een geschiedkundige, een
in de Tempelberg vinden dertien Israëlische soldaten de dood. De re- archeoloog, een genetica-expert, een antropoloog, een priester, een
gering is geschokt. Tegelijkertijd zijn de moslims woedend over de spion, een huurmoordenaar, een moslim en een jood, allemaal in het-
ontheiliging van de moskee. De toch al gespannen politieke en religi- zelfde verhaal. Hier krijg je een geweldig samenspel van. Als je dan de
euze verhoudingen komen op scherp te staan. personages in exotische, sensuele, vervreemdende locaties neerzet,
Rome: Zetel van de Christelijke Wereldleider. In Vaticaanstad worden dan krijg je de juiste cinematografische textuur die de lezer het ver-
een Amerikaanse genetica en een Italiaanse antropoloog onder strik- haal in trekt.
te geheimhouding ontboden om een mysterieuze archeologische Als laatste moet je dan nog de plot met mate voorzien van bovenna-
vondst te onderzoeken. Een menselijk skelet van ongeveer 2000 jaar tuurlijke elementen – zonder nou meteen al te existentieel te worden
oud. – om de emotionele en geestelijke kwetsbaarheid van de lezer aan
De wetenschappers moeten in een klimaat van diepgewortelde, eeu- te spreken en te zorgen voor spanning die je aan je stoel kluistert.
wenoude conflicten en religieuze belangen de overweldigende waar- Mensen moeten zich staande zien te houden in een almaar groeiend
heid boven tafel zien te krijgen, en de tijd dringt. Hun ontdekkingen oerwoud van mogelijkheden en de meesten van ons zoeken beteke-
zetten alles wat we weten over religie op zijn kop... nis waar de wetenschap geen antwoorden meer heeft. Spelen met
concepten als geloof en religie stimuleert deze interne zoektocht, los
Een kort stukje uit “Het volmaakte relikwie”. van ieders persoonlijke ideologie. Hoewel natuurlijk juist in dit aspect
Een poosje keek De Molay zwijgend voor zich uit. Toen richtte hij zijn blik van het verhaal de stilzwijgende verantwoordelijkheid van de auteur
op De Gaudin. ‘Je weet wat er onder Salomo's tempel verborgen ligt. Dat om het ‘gekende’ en het ‘ongekende’ in balans te houden het grootst
kunnen we daar toch niet laten liggen?’ is.
‘We zijn slechts mensen, Jacques. Wat daar ligt, wordt door God bewaakt. Michael Byrnes
Het zou dom zijn te denken dat wij daar iets aan hebben veranderd.’
‘Waar haal je die zekerheid vandaan?’
De Gaudin bracht een glimlachje op. ‘Moet ik je eraan herinneren dat eeu-
wen voordat wij in Jeruzalem kwamen, vele anderen hebben geprobeerd
deze geheimen te bewaken? Wij hebben slechts een kleine rol gespeeld,
en ik weet zeker dat we niet de laatsten zullen zijn.’ Even zweeg hij. ‘Ik
weet wat je van plan bent. Je beschikt over een sterke wil. De manschap-
pen gehoorzamen je. Wanneer ik er niet meer ben, zul je ongetwijfeld
proberen je zin door te drijven.’
‘Is dat niet onze plicht? Is dat niet wat we God hebben gezworen?’
‘Misschien. Maar misschien is het beter om te onthullen wat we al deze
jaren verborgen hebben gehouden.’
De Molay bracht zijn gezicht dicht bij het uitgemergelde gelaat van de
grootmeester. ‘Zulke onthullingen zouden alles te gronde richten!’
‘En misschien zou er iets beters uit tevoorschijn komen.’ Fluisterend ging
De Gaudin verder: ‘Heb vertrouwen, mijn vriend. Leg je zwaard neer.’
‘Nooit.’
Het volmaakte relikwie
Michael Byrnes
2007, Amsterdam: Luitingh,
366pag., 23cm, ISBN 978-90-245-6132-2,
1e druk juni 2007
Vertaling van: The Sacred Bones (2007)

Culturele thrillers, wat stop je erin?

De drie essentiële ingrediënten voor een culturele thriller zijn gede-
gen onderzoek, een lekker gelaagd plot en een snufje mystiek.
De kern van het verhaal bestaat natuurlijk uit fantastische verzinsels
rondom verbijsterende waar gebeurde situaties. Vandaar dat het
schrijfproces begint met een ontstellende hoeveelheid onderzoek.
Waar gebeurde historische elementen vormen namelijk een gewel-
dige basis om een ingewikkeld ‘wat nou als...’-scenario op te bouwen.
Om de ‘thrillwaarde’ van het verhaal te verhogen hou ik ervan om er
een flinke dosis wetenschappelijk handwerk in te stoppen: forensi-
sche wetenschap, genetica, archeologie enzovoort, omdat dat ge-
loofwaardigheid verleent aan wonderbaarlijke ontdekkingen, of ze
nou echt zijn of verzonnen.

jOODS Actueel 133

 ISRAEL

Opperrabbijn wilde
Rotskoepel OPBLAZEN

Veel had het niet gescheeld, in juni 1967. Bijna had het Israëli-
sche leger de beroemde Rotskoepel op de Tempelberg in Jeru-
zalem met de grond gelijkgemaakt. „Nu is het de tijd om 100
kilo explosieven in de Rotskoepel te gooien”, zei opperrabbijn
van het leger, Shlomo Goren, tegen generaal Uzi Narkiss op 7
juni 1967 tijdens een wandeling op het Tempelplein. Het ant-
woord van de generaal was: „Rabbijn, als u niet stopt, laat ik u
oppakken.”
Even ervoor had Goren te midden van juichende en huilende soldat-
en op de sjofar - een van een ramshoorn gemaakte trompet - gebla-
zen terwijl ze voor de Klaagmuur stonden. Misschien was dat wel een
emotioneler moment voor veel Joden dan de officiële vestiging van
de staat Israël. Na bijna 2000 jaar was de heiligste plek op aarde, de
Tempelberg met de Klaagmuur, weer in Joodse handen.
Op een geluidsband van het leger is de verovering van de Oude Stad
van minuut tot minuut te volgen. Commentator Yossi Ronen meldt
hoe de soldaten door de Leeuwenpoort de Oude Stad binnentrek-
ken en zich een weg richting de Klaagmuur vechten. Deze muur is tot
op de dag van vandaag het laatste overblijfsel van de trotse tempel
van Herodes, die in het jaar 70 na Christus door de Romeinen werd
verwoest.
Voor de muur was slechts een smalle strook vrijgelaten om Joden de
gelegenheid te geven om te bidden. Na 1948 was ook dat trouwens
niet meer toegestaan. Jordanië verbood de Joden toegang tot de
Oude Stad en ontheiligde verschillende belangrijke Joodse plaat-
sen, zoals de grote begraafplaats op de Olijfberg, ten oosten van de
Tempelberg.
Hatikva
De audio-opname waarop verslag gedaan wordt van de gebeurtenis-
sen in Jeruzalem op de derde dag van de Zesdaagse Oorlog in juni
1967, is een historisch kroonjuweel. Commentator Ronen, zelf niet-
religieus, vertelt wat hij voelt als hij voor het eerst met zijn vingers
langs de stenen van de Klaagmuur strijkt. Hilarisch is het om te horen
hoe de generaal die de operatie leidt, Uzi Narkiss, zijn soldaten vraagt
waar de Klaagmuur zich bevindt en hoe hij er moet komen.
Maar dan zijn ze er. De opperrabbijn van het leger, Shlomo Goren,
heft de Thorarol die hij heeft meegenomen op en de soldaten huilen
en juichen. Dan roept hij: „Gezegend is de Naam Die Sion troost en
Jeruzalem bouwt!”
„Amen!”, klinkt het uit de monden van de soldaten die om hem heen
geschaard staan. De rabbijn gaat voor in gebed voor de gevallen sol-
daten, terwijl de militairen om hem heen steeds luider beginnen te
huilen.
Dan, terwijl er in de verte geweervuur weerklinkt, zet Goren de sjofar
aan zijn mond en blaast hij op de ramshoorn. De monotone, klagende
roep, het oergeluid van Israël, slaat stuk tegen de verweerde muur. Als
de laatste tonen wegsterven, zetten de soldaten met schorre stem het
volkslied, het Hatikva in.
Gods plaats
Dat met de verovering van de Oude Stad van Jeruzalem in de hele
wereld een Messiaanse euforie zich van de Joden meester maakt, is
wel duidelijk uit de toespraak die rabbijn Goren houdt nadat hij de
sjofar geblazen heeft. „We hebben de stad van God ingenomen, we
gaan het Messiaanse tijdperk in voor het Joodse volk”, zo roept hij
tegen de verzamelde militairen. „We hebben vandaag, terwijl we de

j
134 OODS Actueel
stad veroverden, een eed afgelegd dat we nooit zullen opgeven, we
zullen deze plaats nooit verlaten. De Klaagmuur is van ons. De heilige
plaats was eerst van ons, het was onze plaats en Gods plaats. Hier zul-
len we nooit meer wijken. Nooit. Nooit.”
Pas na de dood van de rabbijn en van generaal Uzi Narkiss wordt in
1998 bekend dat Goren - later benoemd tot opperrabbijn van Israël
- de islamitische heiligdommen op de Tempelberg nog op 7 juni 1967
wilde verwoesten. Terwijl de soldaten over het tempelplein lopen,
voegt rabbijn Goren zich aan de zijde van generaal Narkiss. Goren
zegt tegen Narkiss dat het nu de tijd is om historie te schrijven en de
Rotskoepel voor eens en voorgoed van de aardbodem te vegen.
Een paar minuten na de verovering van de Klaagmuur
neemt David Rubinger deze foto van brigadegeneraal
Shlomo Goren, opperrabbijn van het Israëlische leger,
blazend op een sjofar. Onder zijn arm een Thorarol.
De generaal zegt dat de rabbijn moet stoppen met deze praat en dat
er ook zonder deze verwoesting al historie is geschreven. Maar Goren
blijft aandringen: nu is het de tijd om af te rekenen met de islamitische
overheersing van deze heiligste plaats voor het Jodendom. „Morgen
is het te laat”, zegt hij tegen Narkiss.
„Rabbijn, als u nu niet stopt, laat ik u opsluiten”, moet Narkiss
gezegd hebben. Daarna scheiden de wegen van de rabbijn en de
generaal. In gedachten verzonken lopen ze verder over het nog maar
net veroverde Tempelplein.
Narkiss heeft zelf over dit gesprek verteld in een interview met de
krant Ha’aretz onder de restrictie dat het pas na zijn dood en de dood
jOODS Actueel 135
 ISRAEL
van de rabbijn gepubliceerd zou mogen worden. Dat het gesprek
werkelijk zo heeft plaatsgevonden, werd later door anderen in twijfel
getrokken.
Toch is het een vaststaand feit dat rabbijn Goren een hartstochtelijk
pleitbezorger was van het verwoesten van de Rotskoepel en de her-
bouw van de Joodse tempel. Uit de nevels van de geschiedenis is zelfs
een foto tevoorschijn gekomen waarop Goren staat terwijl hij in de
Rotskoepel een Thorarol en een sjofar ronddraagt. Ook later heeft hij
er nooit een geheim van gemaakt dat hij zeer teleurgesteld was toen
de minister van Defensie, Moshe Dayan, het beheer over de Tempel-
berg teruggaf aan de islamitische geestelijken.
Tempeldienst
Voor Goren en miljoenen Joden in de wereld was 7 juni 1967
een scharnierpunt in de tijd. Op die dag stapte, volgens hen, het
j
136 OODS Actueel
vervolgde en opgejaagde Joodse volk het Messiaanse tijdperk in. Als
het kleine Israël in staat was om in zes dagen zijn talrijke vijanden ver-
pletterend te verslaan en zijn heiligste plaats terug te veroveren, dan
was niets meer onmogelijk.
Maar het ging allemaal anders. Toen minister Dayan de Israëlische
vlag van de Rotskoepel liet verwijderen, kwam de nog maar pasgebo-
ren Messiaanse droom van heel veel Joden op het sterfbed te liggen.
Maar dood is hij in 2007 ook nog niet. Zeker niet bij die Joden die
vast geloven dat niet Israël, maar God Zelf de droom zal verwezenli-
jken. Zij zijn ervan overtuigd dat ooit, wie weet hoe snel al, de Mes-
sias de tempeldienst zal herstellen. Op de Tempelberg. In Jeruzalem.
(Bron: Reformatorisch Dagblad) n
Minister van defensie Dayan en Generaal
Uzi Narkiss bij de klaagmuur. De militai-
ren stonden weigerachtig tegenover een
overname van de tempelberg.
 BOEK

De lang verborgen Bij het circus

Tot op de dag van vandaag weet Alex Kurzem niet wat Sergeant Jekabs

geschiedenis van de
"nazi-mascotte"
Een kleine bruine aktetas was de enige bezitting die Alex Kurzem bij zich
had toen hij in 1949 in Australië aankwam. Erg weinig vergeleken met de
zware bagage aan pijnlijke psychologische herinneringen en emotionele
lasten die hij met zich meezeulde. In zijn kleine aktetas zat zijn geheim
keurig verstopt - fragmenten van een leven dat hij gedurende tientallen
jaren verborgen had gehouden. In 1997 vertelde hij voor het eerst aan
zijn gezin - hij was in Melbourne getrouwd met een Australische vrouw -
wat hij echt had meegemaakt. Zo vernam zijn familie  hoe hij op vijfjarige
leeftijd door een SS-officier werd geadopteerd en de mascotte van de
nazi's werd.
Zijn persoonlijke geschiedenis is één van de merkwaardigste verhalen
uit de periode van de Tweede Wereldoorlog. Alex deed zijn verhaal aan
een BBC-verslaggever : "Ze gaven me een uniform, een klein geweer en
een klein pistool. Ik kreeg enkele opdrachten zoals schoenen poetsen,
water halen of de kachel aanmaken. Maar mijn hoofdopdracht was
het vermaken van militairen. Ik moest ervoor zorgen dat ze zich goed
voelden".
Pijnlijke herinneringen
In de bioscoopjournaals werd hij als het paradepaardje van de nazi's
opgevoerd met de vermelding dat hij de "jongste nazi van het Rijk" was.
Hij was getuige van onbeschrijfelijke wreedheden. Maar zijn SS-meesters
kwamen nooit het meest fundamentele detail uit het leven van hun
kleine nazi-mascotte te weten: Alex was Joods! Ze wisten niet dat hij aan
een Nazidoodseskader ontsnapt was en dachten dat hij een Russische
wees was.
Zijn verhaal begint met de vroegste herinneringen aan zijn geboortedorp
in Wit Rusland dat op 20 oktober 1941 door het Duitse leger werd
ingenomen. "Ik kan me nog herinneren dat de Duitsers binnenvielen.
Ze brachten alle mannelijke inwoners in rijen naar het dorpsplein en
schoten ze vervolgens neer. Mijn moeder zei dat mijn vader vermoord
was en dat ze ons allemaal gingen ombrengen. Ik wou niet sterven
en in het midden van de nacht probeerde ik te ontkomen. Ik gaf mijn
moeder een afscheidskus, liep de heuvel op en bleef tot in de ochtend
naar mijn dorp kijken vanaf de heuveltop. Dat was de dag dat mijn ganse
familie werd uitgemoord, mijn moeder, mijn broer en mijn zus. Ik was
getraumatiseerd. Ik kan me zelfs herinneren hoe ik in mijn eigen hand
moest bijten om niet hardop te wenen, ik was bang dat ze me anders
zouden vinden in het bos. Wat er daarna precies gebeurde weet ik niet
meer, ik vermoed dat ik een paar keer bewusteloos ben gevallen. Het was
verschrikkelijk".
Kulis bezield heeft om zijn leven te sparen. Maar ongeacht de motieven,
het feit dat Alex een "tamelijk arisch uiterlijk" had, moet een rol gespeeld
hebben. Samen wisten hij en Kulis het geheim goed te bewaren. "Op elk
moment moest ik opletten om niet uit mijn rol te vallen. Als iemand het
zou ontdekken, ging ik er aan. Ik was bang dat de Russen me zouden
doodschieten en bang dat de Duitsers er achter zouden komen dat ik
Joods was. Ik had niemand met wie ik durfde praten".
De kleine Alex zag gevechten aan het Russische front en werd zelfs
door de SS gebruikt om Joodse mensen te lokken. Zo lieten ze hem
repen chocolade uitdelen aan de treinen om de deportaties van Joodse
slachtoffers naar het concentratiekamp te bespoedigen: de slachtoffers
waren dan vlugger bereid om in de veewagons te stappen.
 In 1944 toen de nazi's hun nederlaag al zagen aankomen stuurde de
commandant van de SS-eenheid hem naar een Letse familie. Vijf jaar
later slaagde hij erin om naar Australië te emigreren. Een tijdlang werkte
hij in een circus maar uiteindelijk werd hij mecanicien bij de televisie in
Melbourne. Nooit zei hij één woord over zijn verleden, zelfs niet tegen
zijn Australische vrouw Patricia.
"Toen ik Europa verliet zei ik tegen mezelf: vergeet alles wat er gebeurd
is. Je gaat naar een nieuw land, je begint een nieuw leven, draai de knop
om en denk er zelfs niet meer aan. Daar slaagde ik ook in. Ik vertelde de
mensen dat ik mijn ouders verloren had in de oorlog, maar ik weidde er
nooit over uit".
Het was pas in 1997 dat hij voor het eerst zijn ervaringen deelde met
zijn familie. Samen met zoon Mark ging hij op zoek naar details in zijn
verleden. Bij een bezoek aan zijn geboortedorp kwam hij zijn echte
naam te weten: Ilya Galperin. Hij vond zelfs een film terug in een Lets
archief waarin "Alex" in volle SS-uitrusting paradeerde. Het verhaal van
Alex verscheen onlangs in boekvorm met als titel "The Mascot". In 2004
verscheen een film waarin de zoektocht van Alex naar zijn verleden
wordt gedocumenteerd.

Valse identiteit
"Toen het schieten was opgehouden had ik geen enkel idee waar ik kon
verblijven. Omdat ik zeker niet terug naar het dorp kon besloot ik om
verder in de bossen te blijven leven. Ik was op dat moment vijf of zes
jaar oud. Ik klopte aan bij mensen en ze gaven me wel wat brood maar
vertelden me verder om op te hoepelen. Niemand nam me in huis".
De kleine Alex wist te overleven door de uniformen van dode soldaten
te doorzoeken op alles wat maar enigszins bruikbaar was. Na negen
maanden verblijf in het bos werd hij door een inwoner uit de omgeving
naar de Letse politie gebracht. Deze politiebrigade werd later ingelijfd
bij de Nazi-SS. Uitgerekend op diezelfde  dag werden weer mensen in
rijen opgesteld om geëxecuteerd te worden. Alex dacht dat hij dit keer
zeker vermoord zou worden. Er was een soldaat in mijn buurt en ik zei
tegen hem: "Kan je mij een stuk brood geven voor je me doodschiet?
De soldaat keek me aan en nam me mee achter het schoolgebouw. Hij
onderzocht me en zag dat ik Joods was. "No good, no good", zei hij "Ik wil
je niet doodschieten maar als ik je hier achterlaat ga je ook omkomen,
ik neem je mee, geef je een andere naam en je vertelt tegen de andere De SS-ers kwamen nooit het meest fundamentele te
soldaten dat je een Russisch weeskind bent”. weten, namelijk dat Alex Joods was!

j
138 OODS Actueel
 GEZONDHEID
IS DE ARTS GELOOFWAARDIG
IN DE OGEN VAN DE RABBIJN?
Geneeskundig advies overtuigt niet altijd
joods-orthodoxe leiders
Door Dr. Henri Jakubowicz
I
n het joodse geloof heeft de arts de toelating, meer nog, de plicht
om zieken te behandelen, en wordt hij niet beschouwd als inter-
fererend met Gods wil. Omgekeerd moet de patiënt medische
hulp inroepen waneer nodig, en mag hij zijn lot niet uitsluitend
laten afhangen van hulp uit hogerhand. Maar wat moet de patiënt
aanvangen met een geneeskundig advies dat indruist tegen een of
ander religieus voorschrift? En wat denkt de rabbijn in een dergelijke
configuratie?
Het wikken en wegen is natuurlijk uit den boze wanneer het leven
van de patiënt in gevaar is, of zelfs maar in gevaar dreigt te komen. De
consensus is dan algemeen om het advies op te volgen en de religi-
euze bezwaren opzij te schuiven. Zo moeten bijvoorbeeld de strenge
wetten rond de sabbat wijken bij de minste twijfel over mogelijk le-
vensgevaar. Ook het vasten op Yom Kippoer, de heiligste dag van het
jaar, is uit den boze wanneer het mogelijk een klein risico inhoudt.
Zelfs rabbijnen die van mening zijn dat een geneeskundig oordeel
geen toeverlaat is om een streng religieus gebod te overtreden er-
kennen dat het wijzen op een mogelijke bedreiging een onzekerheid
schept, voldoende om bijna alle godsdienstige voorschriften te ver-
onachtzamen.
In andere, niet dringende gevallen is de vraag veel relevanter, zij krijgt
daarom ruime aandacht in rabbijnse responsa. Mag men voortgaan
op het oordeel van de arts in medische aangelegenheden die tevens
aan essentiële religieuze voorschriften raken? Zowel de onfeilbaar-
heid van de geneeskunde als de expertise van de arts komt hierbij ter
sprake. Religieuze autoriteiten aarzelden om hun oordeel uitsluitend
te laten afhangen van de mening van artsen, zo blijkt uit de rabbijnse
literatuur. Hier dient zeker aangestipt dat deze geschriften vaak date-
ren uit de tijd toen beeldvorming en andere onderzoekstechnieken
nog niet voorhanden waren.
Al in de middeleeuwen maakt de illustere Maimonides een opmerke-
lijk onderscheid. In het kader van de wetten over niet-koosjere dieren
schrijft hij dat (vee)artsen niet bevoegd zijn om anders te oordelen
dan de joodse traditie. Het criterium in kwestie is de al dan niet lange
overleving van het dier. Om de levensverwachting van de mens te be-
palen echter, is de medische expertise wel degelijk cruciaal, oordeelt
dezelfde Maimonides op een andere plaats, in een hoofdstuk over
moordzaken. Om uit te maken of het slachtoffer sowieso een kort le-
ven beschoren was, omwille van een ziekte, is de mening van artsen
gevraagd, schrijft hij.
Verschillende interpretaties van talmoedische tekst
Rabbijnen halen vaak als uitgangspunt en discussiestof eenzelfde
passage aan uit de talmoed, illustratief voor het onderwerp. Voor ons
ligt immers een schoolvoorbeeld van een weinig dringende medische
j
140 OODS Actueel
aangelegenheid die een deskundige expertise vereist om tot een di-
agnose te komen, met verregaande godsdienstige consequenties.
Het gaat hierbij om een vrouw met bloedverlies waarvan de aard en
de oorsprong niet duidelijk zijn. Cruciaal vanuit een religieus oogpunt
is de vraag of menstruatiebloed in het spel is, volgens de kuisheids-
regels is de vrouw dan immers onrein. De talmoed vertelt daar dat de
rabbijnse wijzen in dat geval artsen ter hulp riepen. Om de aard en de
oorsprong van het sijpelende bloed te achterhalen en uit te maken
of dat bloed onrein was, brachten de artsen het dan in contact met
water en observeerden de fysische eigenschappen van de verkregen
vloeistof. Door de eeuwen heen waren rabbijnen het in hun responsa
onderling oneens over de betekenis van deze talmoedische tekst.
Voor de enen vroegen de artsen zelf om het bijkomende onderzoek,
en toont het voorval hun geloofwaardigheid om medisch-religieuze
aangelegenheden op te helderen. Aanhangers van deze stelling zijn
onder meer twee illustere middeleeuwse rabbijnen, Rashba en Rosh,
zwaargewichten in hun categorie. Anderen vinden dan weer dat de
toevlucht tot een test een eis was van de joodse wijzen, omdat de
mening van artsen niet volstaat. Nog andere autoriteiten trekken uit
de noodzaak van dit onderzoek met water de conclusie dat op artsen
niet vertrouwd wordt in een essentiële religieuze materie. De taak van
de artsen begrenst zich dan tot een oordeel over het algemene ziek-
tebeeld, zonder uitspraak over het specifieke geval.
In de lijn met deze laatste visie, een relatief wantrouwen ten opzichte
van artsen, schrijft de prestigieuze rabbijn Moses Schreiber (in het
Hebreeuws Moshe Sofer, 1762-1839), voortbordurend op de casus in
de talmoed over de vrouw met bloedverlies: “De artsen zijn geloof-
waardig in een algemene aangelegenheid, niet voor een wel bepaald
lichaam”. Elders herneemt hij deze stelling: “Men mag niet afgaan op
het beredeneerde oordeel van artsen betreffende een wel bepaald
lichaam, maar zij zijn wel geloofwaardig in algemene aangelegenhe-
den, zaken waarvan aangenomen is dat zij zich zo voordoen in de we-
reld”. Hij maakt op een nog andere plaats een uitzondering, wanneer
hij stelt dat de arts te betrouwen is bij de vaststelling van de sluiting
van een huiddefect, want dan is voor iedereen duidelijk (“onze ogen
zien”) dat de medische expert het bij het rechte eind heeft.
Zijn zoon, rabbijn Abraham S.B. Schreiber merkt op dat het “natuurlijk
niet opgaat om de uispraak van artsen tot niets te herleiden, zij zijn
immers bedreven in hun vak. Desondanks kunnen wij niet steunen
op hun woorden en ze aanzien als zekere waarheid inzake religieuze
verboden, hun woorden genereren enkel een twijfel of een benade-
rende zekerheid”.
Een andere eminente rabbijn stelt dit verschil tussen algemene en
specifiek gerichte medische uitspraken in vraag, door de verwijzing
naar een concreet medisch geval besproken in de talmoed, waar voor
de religieuze afwikkeling van een echtscheidingszaak de mening
van de arts wel degelijk beslissend is. Op hem rust immers de taak
de doodsoorzaak te achterhalen van een man die zijn retroactieve
echtscheiding had laten afhangen van de aard van de ziekte waaraan
hij zou overlijden. Dit talmoedische oordeel (en een soortgelijk iets
verder in de passage, over een geschenk als nalatenschap) spreekt
ogenschijnlijk de stelling tegen dat de geloofwaardigheid van artsen
zich niet uitstrekt tot een individueel geval. Misschien liggen de kaar-
ten hier iets anders, omdat de man, met de gekoppelde voorwaarde
aan zijn echtscheiding, als het ware de geneeskundige tussenkomst
had gelegitimeerd.
Ook een hedendaagse autoriteit, rabbijn S. Wozner, uit zijn verwon-
dering over dit onderscheid gemaakt door rab-
bijn Moses Schreiber tussen algemene en speci-
fieke gevallen.
natuurlijke en kunstmatige openingen schering en inslag. De let-
sels die de arts op deze wijze waarneemt zijn betrouwbaar, omdat
de vaststellingen met eigen ogen gebeuren, aldus de hedendaagse
rabbijnse autoriteit Yitzhak Zilberstein, die minder affirmatief is over
echografische beelden op een scherm.
Wanneer echter het medisch oordeel niet steunt op een oogcontact
met het letsel, is de geloofwaardigheid van de arts ondermijnd, vol-
gens een aantal rabbijnen. Zijn mening is dan immers slechts een
inschatting, in hun ogen onvoldoende om een godsdienstige wet
hiervan te laten afhangen.
Ook geneeskundige uitspraken over de toekomst zijn voor enkele
rabbijnen te onzeker voor religieuze aanwending. Zo is de mening

Rabbijnen en geneeskundige
innovaties
Bewust van de vorderingen in de geneeskunde
en hun invloed op de betrouwbaarheid van de
diagnose integreerden rabbijnen door de eeu-
wen heen in hun besluitvorming deze evolutie.
Niet altijd waren zij even positief gestemd over
de wetenschappelijke vooruitgang. Voor de ver-
maarde 18e eeuwse religieuze autoriteit Jacob
Emden schijnt de geneeskunst haar luister van
weleer verloren te hebben. Uitvindingen en ver-
nieuwende theorieën holden haar fundamenten
uit, schrijft hij, en maakten deze wetenschap on-
betrouwbaar. De spectaculaire medische ontwik-
kelingen uit de tweede helft van de twintigste
eeuw, met verfijnde onderzoekstechnieken, la-
boratoriumtesten en klare beeldvorming, gingen
niet onopgemerkt voorbij aan rabbijnen. Som-
migen plaatsten dan ook kanttekeningen bij de
stellingnamen van hun collega’s uit veel vroegere
tijden. Vooral het toen gemaakte verschil tussen
zichtbare en voor het oog verscholen organen
was nu, met de bestaande technieken, minder
relevant geworden om de betrouwbaarheid van
een diagnose te beoordelen, vonden zij. En inder-
daad, enkele eeuwen geleden dook in rabbijnse
geschriften en responsa deze differentiatie regel-
matig op, met de nadruk op het wankele karakter
van een uitspraak over inwendige organen. Be-
grijpelijkerwijs, bedenkend over welke rudimen-
taire middelen de geneeskunst toen beschikte.
Voor de befaamde rabbijn uit de 18e eeuw Jona-
than Eybeschutz slaan de beruchte talmoedische
woorden “de beste onder de geneesheren naar de
hel” op de arts die zelfzeker ziekten van inwen-
dige organen behandelt, daar waar “het oog van
de arts niet heerst”. Hij is enkel gemachtigd zicht-
bare, uitwendige letsels te behandelen, zoals een
armbreuk of een wonde, aldus nog de rabbijn.

Met de nieuwe kijkinstrumenten echter is de

diagnose van een wonde in de baarmoeder ge-
loofwaardig, staat al in een responsum daterend
uit het tweede deel van de 19e eeuw. Vandaag
de dag is de invoering van kijkapparatuur langs

jOODS Actueel 141

 GEZONDHEID
van artsen, in een concreet geval, dat een vrouw na tien jaar huwelijk
zonder kinderen toch nog zal baren niet relevant, stelt een respon-
sum.
Rabbijn Zilberstein vindt voorts dat wanneer in medische aangele-
genheden twee prominente joodse wijzen het onderling oneens zijn
over de inschatting van een risico - in casu het gevaar om de besnijde-
nis van een baby te laten doorgaan -, de meer behoedzame houding
moet zegevieren. Bij een meningsverschil onder enkele artsen echter,
over het mogelijke gevaar voor een patiënt om te vasten op de Yom
Kippoer, is de voorzichtige aanpak niet nodig. De toegeeflijke opinie
van één enkele specialist, tegenover een meerderheid, volstaat om
te mogen vasten. Het waarschuwende oordeel van een joodse wijze
weegt immers zwaar door, daarom dit onderscheid met artsen, aldus
de rabbijn.
Factoren die geloofwaardigheid van artsen opkrikken
Om een medische diagnose ook bruikbaar te maken voor godsdien-
stige doeleinden moeten meer zekerheden ingebouwd worden, vin-
den invloedrijke rabbijnen uit de voorbije drie eeuwen. Voor de ene
is een goede maatregel, indien de arts niet volledig betrouwbaar lijkt,
de inschakeling van een tweede arts; zo deze, zonder zijn collega te
raadplegen, dezelfde mening is toegedaan, en beiden een schriftelijk
verslag opmaken dat de feitelijke aanwijzingen volgt, mag hun oor-
deel gelden. Voor de andere is de aanwezigheid van een joodse wijze
bij de medische besluitvorming vereist. Een nog andere stem maant
aan een beroep te doen op een erkende expert.
Artsen die een kindje, geopereerd voor een hartkwaal, als genezen
beschouwen, zijn geloofwaardig, want zij kunnen bogen op een
lange ervaring met dezelfde aandoening, meldt een illustere rabbijn,
expert in joodse medische ethiek.
Het welslagen van een bij herhaling toegepaste, dus beproefde me-
dische benadering bepaalt dus haar geloofwaardigheid, zo blijkt al
in de talmoed. Daarin staat dat een arts te betrouwen is wanneer hij
beweert driemaal een genezing bewerkstelligd te hebben met een
speciale amulet.
In een bepaald geval kan zelfs één enkele geslaagde behandeling
door een arts volstaan om een volgende gelijkaardige patiënte iden-
tiek te verzorgen en zo een religieuze kwestie te beslechten, volgens
een geijkte commentator van het joods wetboek Shulchan Aruch, het
16e eeuwse referentiewerk bij uitstek.
Voor sommige bronnen dragen ook feitelijke aanwijzingen bij tot de
geloofwaardigheid van een medische vaststelling. Deze parameter
komt tussen in het rabbijnse oordeel om de artsen te volgen die in
een concreet geval beweren dat een vrouw die alleen maar dood-
geboren kinderen ter wereld bracht, en dit vijfmaal, met zekerheid
geen gezond kind zal baren. Een vrouw, die volgens de artsen, door
haar toxische moedermelk een kind zag sterven, terwijl een tweede
er slecht aan toe is, moet het geneeskundige advies volgen en verder
afzien van deze voedingsweg, meldt rabbijn Eybeschutz, met betrek-
king tot een religieuze repercussie. Zelfs zij die gekant zijn tegen het
steunen op artsen in godsdienstige zaken zullen hier niets op aan te
merken hebben, vervolgt hij, want na twee voorvallen is sprake van
een bestendigheid. Zich niet verlaten op artsen is bovendien slechts
aangewezen wanneer hierdoor een toegeeflijke religieuze houding
ontstaat, maar indien daardoor de wet strenger wordt toegepast zijn
artsen wel degelijk geloofwaardig, meent hij nog.
j
142 OODS Actueel
“Deze rabbijnse discussie uit de voorbije eeuwen over de geloofwaar-
digheid van artsen is maar niets”, schrijft - met betrekking tot de gifti-
ge moedermelk - de befaamde rabbijn Mozes Feinstein uit de tweede
helft van de twintigste eeuw, “want natuurlijk zijn zij te vertrouwen
om bij levensgevaar een streng oordeel te vellen…”.
Zelfs de anders vrij kritische rabbijn M. Schreiber (zie hoger) schrijft
dat een arts te vertrouwen is indien ernstige aanwijzingen zijn oor-
deel ondersteunen, doch “bij afwezigheid van enige hint of teken, en
het oordeel steunt enkel op zijn inschatting, mag men - naar mijn be-
scheiden mening - zich niet verlaten op de arts”, vervolgt hij. Dit wan-
trouwen heeft hij ook tegenover de arts die bij een gezonde vrouw
op een toekomstig levensgevaar wijst indien zij een jarenlange pro-
cedure moet afwachten vooraleer te hertrouwen: “Wij kunnen de arts
enkel geloven met betrekking tot iemand bij wie een of andere ziekte
vastgesteld is…”.
Een bijkomende factor die de geloofwaardigheid van artsen versterkt
betreft, voor sommige autoriteiten, een aandoening waarvan de aard
in een later stadium duidelijk wordt, bijvoorbeeld met bijkomende
onderzoeken. In de wetenschap dat een precies beeld op komst is,
zullen artsen hun taak niet lichtzinnig opvatten, maar hun oordeel
zorgvuldig wikken en wegen, uit vrees later door de feiten tegenge-
sproken te worden.
Wanneer artsen de talmoed tegenspreken
Opmerkelijk is de rabbijnse stelling dat de arts niet gevolgd wordt
wanneer hij zijn fiat geeft voor de besnijdenis van een geel uitziende
baby, een situatie die de talmoed en latere joodse wijzen als risicovol
bestempelen. “In alle soortgelijke gevallen die de talmoed en de rab-
bijnse autoriteiten als risicovol aanzien zijn artsen niet geloofwaardig
wanneer zij zeggen dat er geen risico is”, aldus een voorname rabbijn
uit de 20e eeuw. Elders herhaalt hij zijn mening, in het geval van een
al dan niet te besnijden kind met een aangeboren hartafwijking, een
“blue baby”: “Niet besnijden… . De uitspraak van de artsen heden ten
dage als zou geen risico bestaan heeft zeker geen draagkracht, want
geplaatst tegenover de woorden van de joodse wijzen ontberen zij
geloofwaardigheid”.
Wanneer de talmoed aangeeft dat bij een besnijdenis het bloed obli-
gaat moet opgezogen worden om de baby niet in een levensbedrei-
gende toestand te storten, terwijl de artsen nu, eeuwen later, met de
huidige kennis het gevaar als onbestaand aanzien, primeert zonder
discussie de talmoedische visie, aldus rabbijn A.I. Kook (1864-1935),
de eerste opperrabbijn van de latere staat Israël. Deze superioriteit
vervalt enkel indien met zekerheid is uitgemaakt dat het menselijk
lichaam door veranderde karakteristieken en omstandigheden an-
ders reageert dan voorheen. Het achterstellen van de geneeskunde
heeft zijn reden, zij is immers geen onfeilbare wetenschap, artsen zelf
moeten dat toegeven, schrijft hij: “Het gebeurt dat zij een fundamen-
teel grondbeginsel neerzetten in de geneeskunde, dat door velen be-
stempeld wordt als de waarheid, en dan komt een andere generatie
vorsers die alles onzin vindt, en wat deze opbouwt breekt gene af”.
Hun woorden zijn niet meer dan een aanwijzing en een inschatting,
en zij wegen niet op tegen deze van de joodse wijzen “met hun won-
derbare kennis, waaraan de vorsers met hun rede nooit zullen kunnen
tippen”, vervolgt hij. Daarom moet – in elk geval wanneer een leven
mogelijk op het spel staat -, ondanks de ontkenning door de artsen,
de oeroude talmoedische waarschuwing van de joodse wijzen ernstig
worden genomen. Rabbijn Kook onderstreept op een andere plaats:
“Zij halen hun wijsheid uit de kracht van Gods woord, dat voor immer
geloofwaardig is”.
Dr. Henri JAKUBOWICZ
 BUITENLAND
Documentatiecentrum
geeft Bergse joden
een gezicht
D o o r S a n n e S c h e l fau t
BERGEN OP ZOOM - Voor een stad die zo dweept met haar verleden,
is het opvallend hoe onopvallend de historie van de joodse gemeen-
schap in Bergen op Zoom aanwezig is. 'Dat moet anders', dacht Anje
van Buuren.
Ze is al jarenlang monumentengids onder de vlag van de Stichting
Bezichtiging Monumenten (SBM) en nauw betrokken bij de voor-
malige synagoge aan de Koevoetstraat, één van de gebouwen waar
SBM rondleidingen verzorgt. "We hadden met de werkgroep Monu-
menten al langer het plan om de vroegere Vrouwengalerij, op de
eerste verdieping van de synagoge, in te richten als documentatie-
centrum. Een informatiepunt waar de geschiedenis van de Bergse
joden centraal staat. Van het prille begin in 1793 tot het verdwijnen
van bijna alle Bergse Joden in de Tweede Wereldoorlog", vertelt Anje.
En dus ging de in Huijbergen woonachtige Van Buuren aan de slag. Ze
verzamelde foto's, krantenknipsels, raadpleegde vele bronnen en be-
zocht meerdere malen musea als het Joods Historisch Museum (JHM)
en de Hollandsche Schouwburg (in de oorlog verzamelplaats van
gearresteerde joden) in Amsterdam. Ze kreeg van het JHM zeer inte-
ressante informatie en foto's te leen van Walter Süskind, de man die
honderden Joodse kinderen redde van de gaskamers. Süskind woon-
de een aantal jaren in Bergen op Zoom (zie elders op deze pagina).
Maar ook via collega-gidsen kreeg ze historisch materiaal in han-
den. "De schoonmoeder van Ruud den Hoed, één van mijn colle-
ga's, was in de jaren dertig bevriend met de uit Bergen afkomstige
Frieda van Loon. Via Ruuds schoonmoeder, een dame uit Den Haag,
In een vitrinekast in het onlangs geopende documentatiecentrum is aller-
lei materiaal te zien over de geschiedenis van de synagoge en de joodse
gemeenschap in Bergen op Zoom. Foto's Tonny Presser/ het fotoburo
j
144 OODS Actueel
hebben we een foto gekregen waarop Frieda en haar vriendin-
nen in Volendam poseren voor de fotograaf. Uiteraard in Volen-
damse kledij. Dat uitje vond plaats in 1939, pal voor de oorlog."
Frieda overleefde de nazi-terreur niet, net als tientallen andere Bergse
geloofsgenoten. "De joodse gemeeenschap in deze stad is nooit heel
groot geweest. Op z'n hoogtepunt een kleine honderd zielen. We
schatten dat ongeveer twintig Bergenaren van joodse komaf levend
uit de oorlog zijn gekomen. Een van hen is dit jaar nog maar overle-
den, Benno Wolf, een juwelier."
Anje laat een foto zien van de feestelijke heropening van de synagoge
in 1975, het jaar dat het gebouw helemaal werd gerenoveerd. Een ge-
zelschap notabelen staat buiten, vlak erachter een man met een scherp
en intelligent gezicht. "Dat is Wolf. Hij is na de oorlog nooit meer in
de synagoge geweest, waarschijnlijk waren de herinneringen te pijn-
lijk, maar hij durfde het wel aan om van een afstandje toe te kijken."
Witte vitrinekasten laten de historie van de gemeenschap zien. Het
documentatiecentrum is gisteravond geopend. Een van de meest fas-
cinerende foto's die onder het glas is te zien, is die van het honderd-
jarige bestaan van de synagoge, eind 1932. Het is een portretfoto van
zo'n honderd mensen.
"Bijeen gekomen om het jubileum te vieren. Het zijn niet enkel Ber-
genaren, maar we weten nog steeds niet wie er allemaal op deze
foto staan. Hopelijk kunnen bezoekers aan ons centrum ons ver-
der helpen, zodat we onder elk hoofd een naam kunnen schrijven."
Anje van Buuren in de synagoge bij een foto van Walter Süskind met
dochter Yvonne. Süskind redde vele joodse kinderen het leven.
De oorlog. Uiteraard besteedt Anje er een apart hoofdstuk aan
in het nieuwe informatiepunt. Daarnaast geeft ze in chronolo- In 1958 werd de
gische volgorde de historie van de synagoge weer, waarvan de Joodse Gemeen-
wortels teruggaan tot 1793. "De zolder van de Boterwaag aan de te in Bergen op-
Zuivelstraat (waar nu D-Reizen is gevestigd, red.) diende eerst als geheven.
gebedsruimte. Totdat de synagoge in 1832 aan de Koevoetstraat
werd geopend." Het had niet veel gescheeld of het joodse ge- In 1975 vond
bedshuis was ten onder gegaan aan verwaarlozing, maar de red- een ingrijpende
dingsoperaties van half jaren zeventig hebben dat voorkomen. renovatie van
het zwaar aan-
"En dat is maar goed ook, want anders was er heel veel bijzondere getaste gebouw
geschiedenis weggegooid. Een geschiedenis die we steeds meer een plaats. Ook werd
gezicht willen geven." het meubilair
van voor de oor-
Het joodse gebedshuis aan de Koevoetstraat dreigde eerder letterlijk log nagemaakt.
verloren te gaan. Met de opening van een documentatiecentrum is nu
ook de historie van de synagoge in Bergen op Zoom veilig gesteld. In 1998 vond de
tweede restau-
Synagoge in vogelvlucht ratie plaats. De
Twintig rondreizende kooplieden die Jiddisch spraken, huurden in synagoge is bezit
1793 de zolder van de Boterwaag af als gebedsruimte. van de gemeen-
te. Het aantal
In 1830 gaf koning Willem I duizend gulden om in Bergen een syna- joden in Bergen
goge te bouwen, het gebouw in neoclassicistische stijl aan de Koe- op Zoom groeit
voetstraat werd in 1833 opgeleverd. Onder het complex bevinden weer en wordt
zich nog steeds de middeleeuwse kelders. momenteel ge- De Bergse Frieda van Loon (tweede van rechts)
schat op dertig met haar vriendinnen.
De joodse gemeenschap in Bergen op Zoom was in het midden van personen.
de 19e eeuw op haar hoogtepunt met een kleine honderd gelovi-
gen. De gidsen van de SBM geven u van dinsdag tot en met zondag graag
een rondleiding (tot eind oktober). Vanaf vandaag is ook het informa-
Ongeveer twintig Bergse joden overleefden de Tweede Wereldoorlog. tiecentrum geopend.
Tijdens die periode werd de synagoge door een NSB'er gebruikt als Bron: BN De Stem
opslagplaats voor aardappelen. Op de buitenmuren kalkten NSB'ers
het V-teken, (nog steeds zichtbaar) overtuigd van de Duitse victorie.

MASON’S
Kustlaan 11a avenue du Littoral 8300 Knokke
Telefoon (050) 61 56 48
Fax (050) 62 18 91

Wij wensen de Joodse gemeenschap

KID’Z FASHION
Lichttorenplein 3 • 8300 Knokke • België
een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar. Tel + 32 (0)50 61 41 73 • Fax + 32 (0)50 62 05 08
kidz@fashion.be www.knokkefashion.be
Wij wensen de joodse gemeenschap
een jaar van geluk, vrede en voorspoed.

jOODS Actueel 145

 BUITENLAND
Al tien jaar
hakenkruizeN
maar nu is hij
het zat
Een joods echtpaar dat al 20 jaar in het Amsterdamse Bos en Lommer
woont, verlaat nu de stad. Ze zijn de hakenkruizen op de deur en de ka-
potte autoruiten zat. En de politie kan hen moeilijk 24 uur bewaken.
D o o r To m K r e l i n g – NRC H a n d e l s b l a d
H
et klinkt als een onwaarschijnlijk verhaal. Iemand kalkt al
jaren telkens een hakenkruis op zijn deur. Hij schildert de
deur, maar na een poosje zit er een nieuw hakenkruis op.
Steeds vaker komen ze terug. Het is echt waar, zegt Nico
Vet (60).
Hij woont al ruim twintig jaar met zijn vrouw Loes in de Kolenkitbuurt
in het Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer. De terreur begon tien
jaar geleden. Na de hakenkruizen werden ook zijn ruiten ingegooid
en zijn auto vernield. Wie het doet? Hij heeft geen idee.
Hij deed vaak aangifte. Maar de politie kwam er ook niet achter wie
het echtpaar terroriseerde. Het laatste hakenkruis stond ongeveer
twee maanden geleden op de deur. Als je goed kijkt is het te zien.
Onlangs kreeg hij nog een steen tegen zijn ruiten. De barst zit er nog
in. Deze week was Vet het opeens zat. Hij belde De Telegraaf en deed
zijn verhaal. ‘Joods echtpaar vlucht voor buurtterreur’, stond groot op
de voorpagina.
Nico Vet zit op de bank. Zijn twee hondjes naast hem. Zijn vrouw Loes
en een buurvrouw zitten aan tafel. Zij vullen hem aan als hij vertelt.
Hij is niet de makkelijkste, geeft Vet toe. „Ik heb m’n hart op de tong,
hè.” Als hij ziet dat „de jeugd” stenen gooit naar een nest met jonge
eendjes, ja, dan zegt hij er wat van. „Maar nooit schelden of vloeken,
hoor. Hé, ga dat even thuis doen, zeg ik dan.” Heel soms, als hij zich
„echt schofterig” behandeld voelt, laat hij zich gaan. „Dit land heeft 30
miljoen varkens, 14 miljoen ongelovigen en 2,5 miljoen honden. Als
jullie daar niet van houden, kun je hier beter niet wonen”, zegt hij dan.
Maar ja, zo werkt het niet, dat begrijpt hij ook wel. Daarom gaan ze nu
zelf maar weg uit Amsterdam.
De buurvrouw – „liever geen naam, dan wordt het alleen maar erger”
– begint te tellen. Haar bovenburen gingen weg, haar onderburen, de
buren naast haar. „Eigenlijk alle oorspronkelijke bewoners. Wie weg
kan, doet het.” Ze komt van alles tegen, vooral als ze haar hondje uit-
laat, vertelt ze. Ze vond een keer een pistool in het gras. Ze zag een
lijk in de sloot liggen. Ze hoorde ’s nachts schoten en zag ’s ochtends
de bloedspatten onder het viaduct. Ze heeft gezien uit haar raam hoe
cocaïne verhandeld werd.
En ze zag hoe tegenwoordig een auto-inbraak werkt. Daar had ze
eigenlijk nog wel bewondering voor. Een baksteen door de voorruit.
Over de motorkap erin. Op de bestuurdersstoel zitten. Snel alles lang-
j
146 OODS Actueel
De straat waar het belaagde echtpaar woont, in de Amster-
damse Kolenkitbuurt. Het grootste deel van de buurt wordt
dit jaar gesloopt.   (Foto NRC Handelsblad, Maurice Boyer)
slopen. Buit verzamelen. Portier open. „Hop erin, hop eruit, en bij een
vriendje achter op de fiets.”
Nico Vet laat een stapeltje procesverbalen zien. 2003, 2005, 2007, niet
één aangifte is tot nu toe opgelost. Maar ze doen echt hun best, hoor,
en rijden vaker langs, zegt Vet. Laatst kregen ze hoog bezoek. Politie-
hoofdcommissaris Bernard Welten en de districtschef. Veel willen ze
niet zeggen over het gesprek, want Welten vertelde hun dingen in
vertrouwen. De politie wil wel, maar kan en mag niet, daar komt het
volgens hen op neer. „Ze zijn bij wijze van spreken nog bezig met het
proces-verbaal en dan lopen die gastjes al weer rond.”
Een politiewoordvoerder zegt dat het lastig is dit soort overlast te
voorkomen. „We kunnen er moeilijk 24 uur per dag een agent neer-
zetten. We hebben ook geen idee uit welke hoek het komt.”
Directeur Jacques Thielen van woningcorporatie Far West weet dat er
problemen zijn in de Kolenkitbuurt. „Het is niet voor niets een stads-
vernieuwingsbuurt.” Maar volgens hem zijn er niet meer incidenten
dan in andere Amsterdamse wijken.
Stadsdeelvoorzitter Jeroen Broeders van Bos en Lommer is „heel erg
geschrokken”. Blijkbaar gebeuren er dingen in het stadsdeel „waar ik
geen weet van heb”. Het grootste deel van de Kolenkitbuurt gaat dit
jaar plat. Er komen grotere woningen. Door deze stadsvernieuwing
hoopt het stadsdeel dat de buurt leefbaarder wordt en er ook ‘rijkere’
bewoners naar de buurt komen. Daardoor verdwijnen niet alle prob-
lemen, weet Broeders. En nee, de bewoners hebben daar nog niets
aan. Ik ben, zegt hij, vandaag weer met mijn neus op de feiten ge-
drukt. n
SLEUTELCENTRALE
INBRAAKBEVEILIGING VAN GEBOUWEN
- Maken certificaat- & Autosleutels  Transponder
- Veiligheidssloten voor deuren en ramen autosleutels
- Herstellen & vernieuwen van alle sloten aan huis  Maken van
- Wij openen alle deuren en maken alle sleutels sleutels op code
ABLOY
- Verkoop & inbouw brandkasten

permanent
VERKOOP VAN ALLE MERKSLOTEN
nachtslot
Wij wensen de Joodse gemeenschap een gelukkig skynet.be
en voorspoedig nieuwjaar. sleutelcentrale@
10 Mercatorstraat - 2018 ANTWERPEN
50J
Tel: 03 230 35 13
www.sleutelcentrale-bvba.be - GSM: 0475 25 73 53 - Fax: 03 218 96 76
Monument holocaust Algemene Voeding
Brood - Patisserie (Kleinblatt)
na twee jaar toe aan revisie Hershkovitz-Katz
In 393 van de 2.711 betonnen blokken die tezamen in Berlijn het wij wensen de joodse gemeenschap
Monument voor de Vermoorde Joden van Europa vormen, zitten een jaar van geluk, vrede en voorspoed !
scheuren. En die scheuren moeten voor de winter worden gevuld,
zei directeur Uwe Neumärker van het monument dinsdag. Het door Isabellalei 47 - 2018 Antwerpen
de Amerikaanse architect Peter Eisenman ontworpen monument Tel. : 03/218.79.62
werd in mei 2005 geopend voor het publiek.
Hoe de scheuren hebben kunnen ontstaan is niet duidelijk, maar
mogelijk zijn bouwwerkzaamheden in de omgeving er debet aan.
Hoeveel zal moeten worden betaald voor de restauratie van het
27,6 miljoen euro kostende monument is nog niet bekend. n

Vier maanden cel

voor ontkennen Holocaust Geboortelijsten
Een rechts-extremist is dinsdag in Duitsland tot vier maanden gevan-
Quellinstraat 50, 2018 Antwerpen
genisstraf veroordeeld wegens het ontkennen van de Holocaust. Het
gaat om de voorzitter van de rechtsextremistische partij NPD in de  (03) 233 81 26 - fax (03) 226 16 68
deelstaat Hessen, de 24-jarige Marcel Woell. Open: di-za. 9.30-18.00 u.
Hij werd veroordeeld omdat hij heeft gezegd dat excursies van scho- Wij wensen de joodse gemeenschap een jaar van geluk, vrede en voorspoed
lieren naar Auschwitz en andere nazi-concentratiekampen zijn be-
doeld om scholieren te hersenspoelen. Hij zei dat in een pleidooi voor
afschaffing van de subsidies voor de excursies en sprak in dat verband
ook van 'zogenaamde nationaal-socialistische terreur'. n

[ a.f. vandevorst_ann demeulemeester_balenciaga_lanvin

martin margiela1_martin margiela4_rick owens_véronique leroy
balenciaga hommes_lanvin hommes_martin margiela10_martin margiela14
rick owens men_acne jeans_blueblood
[

WIJ WENSEN ONZE KLANTEN EEN GELUKKIG NIEUWJAAR

lombardenstraat 2 2000 antwerpen tel+32 3 232 98 72 fax+32 3 232 77 35

open ma-za 11.00-18.30u

antoine bréartstraat 15 8300 knokke-zoute tel+32 50 60 60 48 fax+32 50 60 60 49

open ma-vr 10.30-13.00u en 14.00-18.30u
di en woe gesloten uitgezonderd vakantie- en feestdagen
za 10.30u doorlopend 18.30u
zo 11.00u doorlopend 18.30u

jOODS Actueel 147

 ISRAEL
Barak: Israël kan pas weg van
Westoever als het raketschild heeft
De Israëlische minister van Defensie Ehud Barak zegt dat Israël zich
pas van de Westoever kan terugtrekken als het een verdedigingssy-
steem tegen raketten heeft geïnstalleerd. Dat heeft een vertrouwe-
ling van Barak, die anoniem wil blijven, gezegd. Volgens militaire des-
kundigen kan het tweeënhalf tot zeven jaar duren voor zo’n systeem
is ontwikkeld.
Militante Palestijnen in de Gazastrook hebben de afgelopen zeven
jaar tienduizenden Qassamraketten afgeschoten op Zuid-Israël. Om-
dat daar weinig mensen wonen en omdat de raketten niet erg precies
zijn, kwamen daarbij slechts twaalf Israëli’s om het leven. Als er raket-
ten vanaf de Westoever worden afgeschoten kunnen ze Israëlische
bevolkingscentra treffen. Sinds Hamas in juni de Gazastrook verover-
de op de Fatahpartij van de Palestijnse president Mahmoud Abbas
wordt in Israël gewaarschuwd voor het gevaar dat Hamas zich ook
meester maakt van de Westoever.
De enige verdediging die Israël nu tegen Qassamraketten heeft is een
waarschuwingssysteem dat de bevolking enkele seconden voor een
inslag alarmeert. Het staatswapenconcern Rafael ontwikkelt een sy-
steem dat Qassams en de verder reikende Katjoesjaraketten die vorig
jaar tijdens de oorlog in Libanon op Israël werden afgevuurd, moet
onderscheppen. Volgens Shlomo Bron, medewerker van het Instituut
voor Nationaal Veiligheidsonderzoek, zal het zes tot zeven jaar duren
voor zo’n systeem klaar is. De eis van Barak is dus heel problematisch,
j
148 OODS Actueel
zei hij, omdat een overeenkomst met de Palestijnen erdoor op de
lange baan zou worden geschoven.
Parlementslid Ephraim Sneh, die in zijn vroegere functie van onder-
minister van defensie voor de ontwikkeling van het afweersysteem
verantwoordelijk was, zei dat het al over tweeënhalf jaar gereed kan
zijn. Volgens hem zullen de onderhandelingen over, en uitvoering
van een definitief vredesakkoord met de Palestijnen minstens zeven
jaar in beslag nemen.
Israël ontwikkelt ook samen met de Amerikanen een Arrow verde-
dingssysteem tegen raketten voor de langere afstand waarover Syrië
en Iran beschikken. n
COCCODRILLO
Schuttershofsstraat 9A/B 2000 Antwerpen Tel. 03/233 20 93 Fax 03/233 53 30
Wij wensen de joodse gemeenschap
een jaar van geluk, vrede en voorspoed
DAGBLADHANDELCOESSENS
Belgiëlei 103 - 2018 Antwerpen
Kranten - Tijdschriften - Israëlische kranten
Wij wensen de joodse gemeenschap een jaar van geluk, vrede en voorspoed
wij wensen de joodse gemeenschap
een jaar van geluk, vrede en voorspoed !
 ACHTERGROND

Een vegetarisch dorp

viert zijn vijftigste
verjaardag

V
ijftig jaar sla en rauwkost: het vegetarisch dorp Amirim in
Galilea! De vegetariërs zijn niet langer de enige bewoners
van deze moshav sinds het een vakantiedorp werd. Het dorp
heeft voor de toeristen naast kunstgalerijen en  massages
ook nog andere verrukkelijkheden in petto.
Immigranten uit Jemen en Noord-Afrika stichtten het dorp in 1950
maar ze lieten het ook weer onbewoond achter. Nu is de moshav te-
rug bewoond door een groep vegetariërs en veganisten die het dorp
uiterst snel tot ontwikkeling brachten. Amirim neemt dan ook sedert
vijfentwintig jaar  de eerste plaats in als toeristisch dorp voor vege-
tariërs in Israël.
De 180 families die vandaag Amirim bewonen leven hoofdzakelijk
van het toerisme. Amirim biedt aan zijn bezoekers honderdvijftig gas-
tenkamers voor koppels, eetgelegenheden, kuurbaden, holistische
artsenpraktijken, rondritten in terreinwagens, galerijen, kunstateliers,
tuinen met geneeskrachtige kruiden, wandelroutes...
In Amirim zijn er twee plekken die een panoramisch uitzicht bieden.
De eerste plaats Mitzpeh Menahem werd genoemd naar een piloot
uit het dorp die omkwam tijdens de Yom Kippoeroorlog en geeft zicht
op het meer van Tiberias, over de Golanhoogte en Galilea. De tweede
plaats werd genoemd naar Yithzak Rabin.
In het centrum van het dorp is er een park met een twintigtal beeld-
houwwerken van Israëlische en buitenlandse kunstenaars. De plaats
is dan ook bijzonderlijk aantrekkelijk voor kunstenaars die hun wer-
ken verkopen in de kunstgalerijen in het dorp.
nnn

j
150 OODS Actueel
 ACHTERGROND
Joodse Stichting helpt
Bedoeïenen cosmeticalijn
opstarten
H
et project Asala Desert Nature dat twee jaar geleden werd
opgestart staat op het punt gecommercialiseerd te worden.
Een gamma huidverzorgingsproducten werd ontwikkeld
dank zij de plantenkennis van de bedoeïenenbevolking en
zal nog dit jaar op de Israëlische markt gebracht worden. De uitvoer
van deze producten naar Europa is gepland voor 2008.
Het gemeenschapscentrum van Tel Sheva, een bedoeïenendorp in
de Negevwoestijn contacteerde het Center for Jewish-Arab Economic
Development (CJAED) met de bedoeling een opleidingsprogramma
voor vrouwen te ontwikkelen.
j
152 OODS Actueel
Na een grondige selectieprocedure werden tien vrouwen aangewor-
ven. Het departement "Opleiding voor vrouwen" van het CJAED ver-
zorgde een opleiding voor deze vrouwen om een handelszaak te kun-
nen leiden. Om alles te weten te komen over de planten en hun rol in
het bedoeïenenleven hebben deze vrouwen hun moeders, grootmo-
eders en andere familieleden ondervraagd. Om de vergaarde traditio-
nele kennis te vervolledigen volgden ze daarnaast een opleiding in
het medicinale gebruik van planten.
Na een marktonderzoek stelde  H. Lavin, een cosmeticabedrijf, zijn
labo's in Ra'anana ter beschikking. De vrouwen telen de planten en
maken gecondenseerde aftreksels klaar  in olijfolie of alcohol. Deze
bereidingen worden vervolgens door H. Lavin gebruikt voor de pro-
ductie van een gamma huidsverzorgingsproducten dat onder de ei-
gen naam Asala op de markt zal verschijnen.
De belangstelling voor het project is groot. Een advocaat en een
boekhouder hebben al vrijwillig hun gratis diensten aan de plaatseli-
 Wij wensen de Joodse gemeenschap een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.

De huidverzorgingsproducten werden
ontwikkeld dankzij de plantenkennis van
N.V. PROOST
de bedoeïenenbevolking
Lange Leemstraat 145 - 2018 Antwerpen - Tel.: 03/230 27 84
Wij wensen de joodse gemeenschap een jaar van geluk, vrede en voorspoed.

jke gemeenschap aangeboden en het ministerie van landbouw staat

op het punt om vijf dunam (50 aren) grond ter beschikking te stellen
om de planten te verbouwen.

Het departement "Vorming voor vrouwen" van het CJAED werd ges-
ticht in 1997 en wordt gefinancierd door de Joodse Hassadah groep
en de United Jewish Appeal Federation uit New York. Het werd op-
gericht met de bedoeling vrouwelijke ondernemers van Arabisch-Is-
raëlische of joodse origine te helpen. Ze bieden daarvoor opleidingen
aan en ondersteuning bij het opstarten van nieuwe zaken. De afdel-
ing  bood reeds aan 3000 vrouwelijke Arabische ondernemers hulp,
o.a. waaronder aan een augurkenbedrijf in Tamra en een informatica-
centrum in Nazareth.

Bron: Israel21c

Vertaling: Guido G.H.T. Joris.

nnn

Dhr. DRESDNER
de eigenaar van

BLUE LAGOON
HET KOSHERE CHINESE RESTAURANT & TAKE AWAY
Lange Herentalsestraat, 70 - 2018 Antwerpen -  03/226 01 14
wenst zijn geacht kliënteel, familie, vrienden en kennissen een gelukkig
en voorspoedig nieuwjaar.

jOODS Actueel 153

 ACHTERGROND

Openbaring in de synagoge
omtrent de helende krachten
van kaneel
Professor Michael Ova-
dia van de Universiteit
van Tel-Aviv wijdde zijn
professionele leven aan
slangengif als natuur-
lijk tegengif, tot de dag
waarop hij in de syna-
goge een openbaring
kreeg bij het luisteren
naar een hoofdstuk
van de Thora. "Er wordt
beschreven hoe de Hoge
Professor Ovadia kwam tot zijn idee in de sy- Priesters, de Kohanim
nagoge. een heilige olie maakten
waarmee ze hun lichaam
insmeerden voor de rituele offers. Ik kreeg de ingeving dat deze olie, op
basis van kaneel en andere kruiden, een preventieve rol speelde tegen in-
fectieuze besmettingen."
Professor Ovadia maakte zijn ingeving waar in een laboratorium toen
hij erin slaagde embryo's van kippen tegen het Newcastle virus te
beschermen. Het kaneelextract dat door professor Ovadia werd ont-
wikkeld heeft bijzondere eigenschappen die u niet in theesalons of
in keukenkastjes terugvindt. Ten eerste wordt een bijzondere kaneel-
soort gebruikt, met coumarine en kaneelaldehyde uit het "kaneelsap".
"Men hoeft geen erg hoge dosis te nemen want dan wordt het toxisch”,
waarschuwt professor Ovadia. Deze formule met kaneel kan virussen
zeer snel neutraliseren en kan op vele manieren worden gebruikt. Bij-
voorbeeld kan het in ziekenhuizen door de luchtfiltering (airconditio-
ning) worden verspreid om de proliferatie van infecties in gesloten
ruimten tegen te gaan.
Het antivirale middel kan blijkbaar ook hardnekkige virussen zoals de
vogelgriep (H5N1) te-
gengaan en kan bij fok-
kerijen worden gebruikt
om kuikens te immuni-
seren tegen het dode-
lijke Newcastle virus.

De toepassing van het

onderzoek op grote
schaal kon enkel ge-
beuren dankzij de hulp
van Frutarom, een groot
Israëlisch bedrijf dat ge-
specialiseerd in voed-
seladditieven.

Frutarom hoopt het

nieuwe product op de
markt te brengen in de
vorm van een voedings-
supplement, en dit bin-
nen het jaar. Misschien
net op tijd voor het
griepseizoen? n

j
154 OODS Actueel
Visteelt
in de
Negev-
woestijn
Een nieuwe
Israëlische
uitvinding

H
et mag dan paradoxaal lijken om vissen te kweken midden in de olijf-, bessen-, dadel- en rupsklaverteelt in de Negev woestijn en
de woestijn maar het is iets dat volkomen normaal is in Israël, Arava te bevloeien. Dit systeem van meervoudig gebruik van water
of tenminste toch in de kibbutz Mashabbe Sade.
Israëlische wetenschappers hebben enige tijd geleden de mogelijke
bruikbaarheid vastgesteld van zout grondwater. Dit water, geput
uit enkele honderden meter diepte, blijkt perfect bruikbaar voor de
kweek van warmwatervissen. Het geothermisch water is bijna zo zout
als zeewater, maar niet vervuild en heeft een ideale temperatuur van
37°C.

"Iemand overtuigen van de overlevingskansen van dit project was

niet eenvoudig" aldus professor Appelbaum van het Jacob Blaustein
Instituut voor Woestijnonderzoek van de universiteit van Ben-Gourion
in de Negev. Hij is de voortrekker op het terrein van de "woestijnaqua-
cultuur" sinds het einde van de jaren '80. De productie van voedsel
in het woestijngebied biedt grote mogelijkheden. Ook al omdat elke
vorm van bedreiging door landbezetting hier ontbreekt en ook om- Dit nieuwe systeem is perfect voor alle woestijnachtige gebieden die sa-
dat de kansen die op deze manier aan de lokale bevolking geboden men meer dan 40% van onze planeet uitmaken.
worden niet te versmaden zijn.
is een voorbeeldmo-
Aangezien water zeldzaam en kostbaar is in Israël, moest aan de land- del vooral voor landen
bouwers bewezen worden dat het water voor de viskweek vervolgens waar droogte heerst
ook voor irrigatie van gewassen bruikbaar was volgens het ‘dubbel en die hierdoor moei-
gebruikssysteem’. Het overschot aan organische stoffen die de visteelt lijkheden ondervinden
als resultaat heeft kan tevens dienen voor de bemesting. bij voedselvoorziening.
Sindsdien wordt het gerecycleerde water van de bassins gebruikt om Onze planeet bestaat
voor 40% uit woestijn-
achtige gebieden en
juist de volkeren die
BELGIELEI 100
deze gebieden bewo-
nen behoren vaak tot
B-2018 ANTWERPEN
de armsten ter wereld. TEL.: 03/218 56 40
De Israëlische weten- FAX: 03/218 52 40
schappers werken nu
al samen met Tanzania, OPENINGSUREN:
India, Australië en Chi- Maandag tot vrijdag
na om de Israëlische doorlopend open van 8.00 tot 18.30 uur
"woestijnaquacultuur" Zaterdag
doorlopend open van 9.00 tot 17.00 uur
ook in die gebieden te
ontwikkelen. Wij wensen de Joodse gemeenschap
een gelukkig en voorspoedig nieuwjaar.

Het overschot aan organische stoffen die de visteelt als resultaat heeft Naar een artikel in de
wordt gebruikt voor de bemesting. New York Times n

jOODS Actueel 155

 ACHTERGROND

Joodse
filmarchief
van Steven
Spielberg
beschikbaar
op het
internet
De Hebreeuwse universiteit van
Jeruzalem kondigt aan dat het
Joodse filmarchief van Spielberg
eindelijk toegankelijk is voor de
internetgebruiker. Deze virtuele
bioscoop biedt  meer dan 400
boeiende films aan die de ge-
schiedenis van het Joodse volk
vertellen. Er zijn films beschik-
baar over het joodse leven in
Europa van voor de Shoah maar
ook over het leven in Israël na de
oprichting van de staat Israël.

Enkele voorbeelden. De film

"Flight to freedom” is een docu-
mentaire over de Jemenitische
immigratie naar Israël. "Prize of
Peace" uit 1967 toont beelden
van de Zesdaagse Oorlog en je
kan er ook de eerste film ont-
dekken die in Palestina werd
gedraaid in 1911 door Murray
Rozenberg en die aan Herzl werd
opgedragen. Er is een film uit
1932 over de Levantbeurs, een
internationale beurs in Tel-Aviv.
Deze prent is online beschikbaar
in het Frans en in het Hebreeuws.
Kortom, de website is bijzonder
waardevol, een schatkamer vol
emoties binnen handbereik en
een aanrader voor regenachtige
dagen.

Zie de website:
http://ssjfa.huji.ac.il/

jOODS Actueel 157

 KOKEN

Lekker Kosher REISBUREAU

Door vivi Salamon
WEINBERG TRAVEL
Hoveniersstraat 37 - Telefoon 03/221 12 12
ANTWERPEN
Zoete Challah voor wenst al zijn klanten
Rosh Hashana een jaar van geluk, vrede en voorspoed !

en heel het jaar

door
 
wij wensen de joodse
gemeenschap
een jaar van geluk,
vrede en voorspoed !

Schuttershofstraat 3 - 2000 Antwerpen

tel.: 03/226 00 92
Ingrediënten:
voor het deeg:
 
675 g wit broodmeel
1 eetlepel zout
1 pakje verse gist (42g)
80 g suiker
2 eieren
90 g olie
230 ml warm water
60 g rozijnen, desgewenst
 
voor de glazuur:
  Lingerie &
1 eigeel , losgeklopt met 1 theelepel water
sesam- of maanzaad
Badmode
Borstprothese
Bereiding Wenst zijn kliënteel een gelukkig
Meng alle deegingrediënten, behalve de de rozijnen, met de en voorspoedig nieuwjaar
deeghaak van de keukenmachine en kneed enkele minuten.
Laat het deeg afgedekt 11/2 uur rijzen.
Kneed er daarna de rozijnen door en vorm 3 gevlochten chal-
lahs. Tel. & Fax
Laat deze nog een uur rijzen. 03/231 03 71
Bestrijk de challahs met het losgeklopt eigeel en bestrooi met
het sesam- of maanzaad. Leopoldstraat 55
Bak gedurende 25-30 minuten in een op 190° voorverwarmde
oven. 2000 Antwerpen

j
162 OODS Actueel