T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

YG TESİSLERİ BAKIMI 1

ANKARA 2007
 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
 İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR .............................................................................................................. iii

GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3
1. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLERİ BAKIMI.........................................................3
1.1. Trafoların Bakımının Yapılması ................................................................................3
1.1.1. Bakım Öncesi Alınacak Emniyet ve Güvenlik Tedbirleri ....................................3
1.1.2. Trafo ve Trafo Merkezi Bakım Yapma Periyodik Süreleri ..................................4
1.1.3. Trafoyu Bakıma Hazırlama İşlemi......................................................................4
1.1.4. Trafo Metal Gövdesinin Bakımı .........................................................................5
1.1.5. Trafo Yağı Kontrolü...........................................................................................6
1.1.6. Trafo Buşinglerinin Bakımı ................................................................................7
1.1.7. Trafo Soğutma Sistemi Bakımı...........................................................................8
1.1.8. Trafo Bağlantılarının Kontrol ve Bakımı ............................................................9
1.1.9. Trafo Sargıları Yalıtkanlık Kontrolü .................................................................10
1.1.10. Trafo Conta ve Civataların Kontrolü...............................................................11
1.1.11. Bakım Sonrası Yapılacak İşlemler ..................................................................12
1.2. Trafo Merkezleri Donanımlarının Bakımının Yapılması ..........................................12
1.2.1. Trafo Merkez Aydınlatması Kontrol ve Bakımı ................................................12
1.2.2. Akü ve Şarj Sistemi Kontrol ve Bakımı ............................................................13
1.2.3. Bara ve İzolatörlerin Bakımı.............................................................................14
1.3. Trafo Merkezi Binalarının Bakımı...........................................................................15
1.3.1. Bina Beton Kısımlarının Bakımı.......................................................................15
1.3.2. Bina Metal Kısımlarının Bakımı.......................................................................15
1.3.3. Havalandırmanın Bakımı..................................................................................16
1.4. Generatörlerin Bakımı .............................................................................................17
1.5. Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ......................................................................18
1.6. Topraklamalar Yönetmeliği.....................................................................................21
1.7. TEİAŞ İş Güvenliği Yönetmeliği.............................................................................24
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................33
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................34
PERFORMANS DEĞERLENDİRME ...........................................................................36
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................37
2. KUMANDA ELEMANLARI VE KORUMA SİSTEMLERİ BAKIMI ........................37
2.1. Kumanda Elemanları ve Koruma Sistemlerinin Bakımından Önce Alınacak Emniyet
ve Güvenlik Tedbirleri ...................................................................................................37
2.2. Kumanda Sistemleri Bakımı Yapılması (Kesici, Ayırıcı) .........................................38
2.2.1. Kumanda Sistemlerini Devreden Çıkarma İşlemi..............................................38
2.2.2. Bakım Yapılacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi İşlemi ...................................39
2.2.3. Ayırıcıların Bakımı ..........................................................................................39
2.2.4. Kesicilerin Bakımı ...........................................................................................40
2.3. Koruma Sistemleri Bakımı Yapılması......................................................................43
2.3.1. Koruma Sistemlerini Devreden Çıkarma İşlemi ................................................43
2.3.2. Bakım Yapılacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi İşlemi ...................................44
2.3.3. Koruma Rölelerinin Bakımı .............................................................................44
2.3.4. Topraklama Sistemi Bakımı ve Ölçümleri ........................................................45

i
 2.3.5. Parafudurların Kontrol ve Bakımı.....................................................................48
2.3.6. Sigortaların Kontrolü........................................................................................49
2.4. Bakımdan Sonra Sistemi Devreye Alma İşlemi........................................................49
2.5. Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ......................................................................49
2.6. Topraklamalar Yönetmeliği.....................................................................................53
2.7. TEİAŞ İş Güvenliği Yönetmeliği.............................................................................53
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................59
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................60
PERFORMANS DEĞERLENDİRME ...........................................................................61
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................62
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................63
KAYNAKLAR ..................................................................................................................64

ii
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0139
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL Yüksek Gerilim Sistemleri
MODÜL YG Gerilim Tesisleri Bakımı 1
Trafolar ve trafo merkezleri ile kumanda elemanları ve
MODÜLÜN TANIMI koruma sistemlerinin bakım ve onarımlarının anlatıldığı
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40 / 24
YG Tesisleri Bakımı 2 ve Arıza Giderme modülleri hariç
ÖN KOŞUL
diğer bütün modülleri almış olmak.
YG tesis bakımını yapmak (trafo merkezleri, kumanda
YETERLİLİK
elemanları ve koruma sistemleri).
Genel Amaç
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında, standartlara,
şartnamelere, iş güvenliği ile kuvvetli akım ve topraklamalar
yönetmeliğine uygun ve hatasız olarak, trafo ve trafo
merkezleri ile kumanda elemanları ve koruma sistemlerinin
MODÜLÜN AMACI bakımını yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Trafolar ve trafo merkezlerinin bakımını hatasız olarak
yapabileceksiniz.
2. YG kumanda elemanları ve koruma sistemlerinin bakımını
hatasız olarak yapabileceksiniz.
Ortam
Sınıf, atölye, laboratuvar, trafo merkezleri, kütüphane,
ev, bilgi teknolojileri ortamı ( Internet ) vb, kendi kendinize
EĞİTİM ÖĞRETİM veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar.
ORTAMLARI VE Donanım
DONANIMLARI Trafo, trafo merkezi donanımları, kumanda elemanları,
koruma sistem elemanları, bakım araç gereçleri, emniyet ve
güvenlik malzemeleri. Bunlarla ilgili kataloglar ve tanıtım
CD’leri.
Modülün içinde yer alan herhangi bir öğrenme
faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçları ile kendi kendinizi
değerlendirebileceksiniz.
ÖLÇME VE Modül sonunda, öğretmeniniz tarafından teorik ve pratik
DEĞERLENDİRME performansınız, ölçme teknikleri uygulanarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve beceriler ölçülerek
değerlendirileceksiniz.

iii
iv
 GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,

Bu modülde trafo ve trafo merkezleri ile kumanda elemanları ve koruma sistemlerinin

bakım ve onarımlarını yapabilmek için gerekli bilgi, beceri ve deneyimleri kazanacaksınız.

Günlük hayatımızda kullandığımız elektrik enerjisi santrallerde üretilmektedir.

Üretilen bu enerji hatlardaki gerilim düşümleri ve kayıplardan dolayı yükseltici trafolar ile
380kV’ta kadar yükseltilmekte ve elde edilen bu yüksek gerilim havai hatlar ile uzak
mesafelere taşınmaktadır. İletilen bu gerilim şehir merkezleri, endüstriyel tesis ve binalarda
kademe kademe 154kV, 34,5kV ve 400V’ta kadar düşürülmekte ve kullanımımıza
sunulmaktadır.

Bu amaçla yaşadığımız yerleşim bölgelerinde trafo merkezleri kurulmaktadır.

Evlerimizde, okullarımızda, hastanelerde, diğer iş yerleri ve tesislerde kullanılan enerji trafo
merkezleri tarafından sağlanmaktadır. Bu trafo merkezlerinde; trafo, aydınlatma sistemi, akü
ve şarj sistemi, ayırıcı, kesici, parafudur, sigorta ve diğer ek donanımları
bulunmaktadır.Trafo merkezlerinin sağladığı enerjinin sürekliliği ve verimliliği için belirli
periyotlarda kontrol ve bakımının yapılması gerekir.Bu modül ile trafo merkezlerinin ve ek
donanımlarının kontrol ve bakımı ile onarımlarını yapabilecek yeterlilikleri
kazanabileceksiniz.

1
2
 ÖĞRENME FAALİYETİ-1

ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ

Standartlara ve tekniğine uygun olarak trafolar ve trafo merkezlerinin bakımını hatasız

olarak yapabilecek bilgi, beceri ve deneyime sahip olacaksınız.

ARAŞTIRMA

Ø Trafolar ve trafo merkezleri hakkında diğer modüllerden, kitaplardan,

internetten, kataloglardan vb kaynaklardan bilgi toplayınız.
Ø En yakın TEDAŞ müessese müdürlüğüne giderek, bölgenizde bulunan trafo
merkezlerinin kontrol ve bakım işlemleri hakkında bilgi alınız.
Ø Topladığınız bilgi ve dokümanları rapor haline getiriniz.
Ø Hazırladığınız raporu arkadaşlarınızla tartışınız.

1. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLERİ

BAKIMI
1.1. Trafoların Bakımının Yapılması
Trafo merkezlerinde bulunan trafolar, sistemin en önemli parçasını oluşturur.
Merkezlerde trafo ve diğer elemanlar vardır. Bu kısımda trafolar ile trafo merkezini
oluşturan binanın kontrol ve bakımını öğreneceksiniz.

1.1.1. Bakım Öncesi Alınacak Emniyet ve Güvenlik Tedbirleri

Trafo merkezinde veya bu merkezin herhangi bir kısmında yapılacak kontrol ve

bakımdan önce mutlaka emniyet ve güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Bu tedbirler can ve mal
güvenliği açısından çok önemlidir. Meydana gelen kazalar, emniyet ve güvenlik tedbirlerine
riayet edilmemesinden kaynaklanmaktadır. Şimdi bu tedbirleri açıklayalım:

Ø Enerjiyi keserek, sisteme enerji verecek tertibatı kilitleyiniz,

Ø ‘Çalışma Var’ kartını asınız, ilgilileri haberdar ederek emniyet altına alınız,
Ø Sistem enerjisiz olsa bile gerekli noktalarda topraklama yapmayı ve gerekli
emniyet tedbirlerini almayı ihmal etmeyiniz,
Ø Çalışmalarda gerekli ise emniyet kemeri takınız, mutlaka baret ve eldiven
giyiniz,
Ø Kullandığınız el aletleri ve takımların izoleli olasına dikkat ediniz,
Ø Sistem enerjisiz olsa bile; çalışma anında yanlışlıkla veya başka bir sebeple
enerji verilebileceğini, atmosferik olaylarla(yıldırım düşmesi gibi), sistemin
3
 kapasitesinden dolayı statik yükler birikebileceğini ya da civardaki YG
tesislerinden indüksiyon yolu ile gerilim indüklenerek enerji altında
kalabileceğinizi unutmayınız ve dikkatli olunuz,
Ø Kuvvetli akım tesisleri, topraklamalar ve TEİAŞ iş güvenliği yönetmeliklerini
yanınızda bulundurunuz,
Ø İlk yardım çantasını yanınızda bulundurunuz.

1.1.2. Trafo ve Trafo Merkezi Bakım Yapma Periyodik Süreleri

Trafo ve trafo merkezlerinin bakımı öncelikle, varsa oradaki teknik personel

tarafından sürekli olarak ‘gözle kontrol’ şeklinde yapılır. Periyodik bakımlar en az yılda bir
yaptırılır. Ayrıca teknik personeli bulunmayan trafo merkezlerinin bakımı da ‘gözle kontrol’
şeklinde ‘6 ayda bir’ yapılır.Yapılan bu kontrollere göre gereken onarımlar, periyodik
süreleri beklemeden yapılır.
Aşağıdaki tabloda trafo ve trafo merkezleri için gerekli periyodik bakım süreleri
verilmiştir.
Bakım Yapma Periyodu
Trafo ve Trafo Merkezi Kısımları
6 ayda bir Yılda bir
Trafo metal gövdesinin bakımı X
Trafo yağı kontrolü X
Trafo buşinglerinin bakımı X
Trafo soğutma sistemi bakımı(vantilatör vs) X
Trafo bağlantılarının kontrol ve bakımı X
Trafo sargıları yalıtkanlık kontrolü X
Trafo conta ve civataların kontrolü X
Trafo merkezi aydınlatması kontrol ve bakımı X
Trafo merkezi akü ve şarj sistemi kontrol ve bakımı X
Trafo merkezi bara ve izolatörlerinin kontrol ve
X
bakımı
Trafo merkezi bina beton kısımlarının bakımı X
Trafo merkezi bina metal kısımlarının bakımı X
Trafo merkezi havalandırmasının bakımı X
Generatörlerin bakımı X
Tablo 1.1: Trafo ve trafo merkezi bakım yapma periyodik süreleri

1.1.3. Trafoyu Bakıma Hazırlama İşlemi

Trafoyu bakıma almadan önce, aşağıdaki işlemler gerçekleştirilerek bakıma

hazırlanmalıdır. Bunun için şu işlemler yapılmalıdır:

Ø Trafo bakıma alınmadan önce tamamen enerjisiz hale getirilmelidir,

Ø Bunun için, trafo girişindeki kesici açılarak besleme gerilimi kesilmelidir,
Ø Kesici açıldıktan sonra bağlı olan ayırıcı da açılmalıdır,
Ø Yukarıda anlatılan bakım öncesi emniyet ve güvenlik tedbirleri alınmalıdır,
Ø TEİAŞ bakım talimatı veya TEDAŞ tarafından ilgili yılda yayınlanmış olan
bakım talimatı yanında bulundurulmalıdır.
4
1.1.4. Trafo Metal Gövdesinin Bakımı

Trafo metal gövdesini oluşturan kısımları

Ø Trafo tankı,
Ø Genleşme kabı,
Ø Radyatörler,
Ø Valfler ve tapalar olmak üzere 4 bölümde inceleyebiliriz.

Bu bölümlere göre yapılması gereken bakım ve onarımları aşağıdaki gibi yapınız;

Ø Trafo tankı, genleşme kabı ve radyatörleri temizleyip kontrol ediniz,

Ø Trafo tankı ile genleşme kabı arasındaki irtibat borusunu temizleyip kontrol
ediniz,
Ø Trafo tankı, genleşme kabı ve radyatörlerde yağ kaçağı ve sızıntı
bulunmadığından emin olunuz,
Ø Varsa yağ kaçaklarını ve sızıntılarını gideriniz,
Ø Korozyona uğramış, boyanması gereken kısımları zımparalayıp boyayınız,
Ø Valfleri ve tapaları temizleyip kontrol ediniz,
Ø Bozuk ve delinmiş olan valfleri ve tapaları yenisi ile değiştiriniz,
Ø Valflerde ve tapalarda yağ kaçakları ve sızıntıları bulunmadığından emin
olunuz,
Ø Varsa yağ kaçaklarını ve sızıntılarını gideriniz,
Ø Korozyona uğramış, boyanması gereken kısımları zımparalayıp boyayınız.

a- Yanmış trafo b- Bakıma alınacak trafo

Resim 1.1: Metal gövdeleri bakıma alınacak trafolar

5
 Resim 1.2: Bakımı yapılmış trafolar

1.1.5. Trafo Yağı Kontrolü

Trafolarda yalıtım ve soğutma maddesi olarak madeni yağlar kullanılır. Bu yağlar

zamanla gerek trafonun aktif elemanları arasında çeşitli sebeplere dayanan deşarj sonucu
ayrışma gerekse yüke bağlı ısı farklılıklarından kaynaklanan hava alışverişi sonucu kimyasal
olarak bozulurlar.Yağ, ayrışan ve parçalanan katı yalıtım maddeleri ile karışarak dibe çöker
ve çamurlaşır. Hava kurutucusu(silicagel) olmayan ya da bakımı yapılmayan trafolarda
genleşme kabı üzerinden havanın nemini alan yağ yalıtkanlık özelliğini kaybeder. Bu
nedenlerden dolayı yağın numunesi alınarak di elektrik dayanımının(delinme geriliminin)
ölçülmesi gerekir.

Bunun için trafodan numune yağ alınması gerekir. Numune yağ, cam ya da paslanmaz
bir kaba konmalıdır. Bu kap mutlaka temiz ve kuru olmalıdır. Bu işlem için numune alınacak
vana iyice temizlenmeli ve bir miktar yağ boşa akıtılmalıdır. Numune için en az 1,5lt yağ
alınmalıdır.

Dielektrik dayanımının ölçümü için özel aletler kullanılır. Di elektrik dayanımı

belirlenen standart değerlerin altında olan yağlar, ya filtre edilerek temizlenir ya da yenisi ile
değiştirilir.

Dielektrik Dayanımı Ölçme Aleti Özelliği Asgari Dielektrik Dayanımı Değeri

Disk elektrotlu, elektrot çapı 1 inch, ve
18kV
elektrotlar arası mesafesi 0,1 inch olan alet.
Yarım küre elektrotlu, elektrot çapı 25mm ve
elektrotlar arası mesafesi 2,5mm olan alet. 23kV

Küre elektrotlu, elektrot çapı 12,5mm ve

38kV
elektrotlar arası mesafesi 5mm olan alet.
Tablo 1.2: Trafo yağı di elektrik dayanımı değerleri

6
 Eğer elinizde özel ölçü aleti yoksa, birbirinin aynı olan 2 adet temiz, kuru ve şeffaf
tüp alınız. Bu tüplerin birine muayene edilecek yağla aynı marka ve cins temiz yağ, diğerine
de trafodan alınan muayene edilecek yağı koyunuz. Alınan yağı 10 dk. kadar dinlendirdikten
sonra, her iki tüpteki yağı yan yana ışığa tutarak gözle bakınız.Trafodan alınan yağın rengi,
temiz ve normal olan yağa göre çok fazla koyu sarı ve kırmızıya kaçıyorsa asiditesi fazla
demektir. Bu durumda olan yağları ya filtre ederek temizleyiniz ya da yenisi ile değiştiriniz.

Ayrıca değiştirdiğiniz ya da ilave ettiğiniz yağın seviyesini yağ seviye gösterge

çubuğundan kontrol ediniz.

Resim 1.3: Trafo yağları

1.1.6. Trafo Buşinglerinin Bakımı

Buşingler, trafo alçak ve yüksek gerilim sargısından gelen uçların dış devreye alındığı,
macunsuz, üzeri sırlanmış ve seramik malzemeden yapılmış malzemelerdir. Buşing içerisine
yerleştirilen ‘tij’ adı verilen bağlantı teli yardımıyla sargı uçları trafo kapağı üzerine çıkarılır.

Buşingler üst kapağa conta ile yağ sızdırmaz bir şekilde monte edilir. Trafo devreye
alınacağı zaman buşing tijinin somunu gevşetilerek tij 5mm kadar buşing içine itilir.Biriken
hava varsa dışarı çıkması sağlanır.Yağ sızdırmaya başladığı anda somunlar tekrar sıkılarak
sızan yağ temizlenir.

Buşinglerin bakımı için şu işlemleri yapınız;

Ø Buşingleri gözle kontrol ediniz, kırık veya çatlak olanları değiştiriniz,

Ø Sağlam buşingleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz,
Ø Buşinglerin sırı yanmış veya bozulmuş kısımlarını kırmızı gliptal ile boyayınız,
Ø Buşinglerin conta ve flanşlarında yağ kaçakları veya sızıntı varsa gideriniz,
Ø Flanş civatalarını ve somunlarını sıkarken buşinglerin zarar görmemesine dikkat
ediniz.

7
 Resim 1.4: Trafo buşingleri

1.1.7. Trafo Soğutma Sistemi Bakımı

Trafolarda değişik soğutma sistemleri kullanılmakla beraber en çok kullanılan yöntem

radyatörler ve vantilatörlerle yapılan soğutmadır. Trafo tankı içinde bulunan yağ ısındıkça
genleşerek tank içinde ve radyatörlerde dolaşamaya başlar. Radyatöre gelen yağ,
vantilatörler yardımıyla soğutularak tekrar tank içine döner. Bu şekilde soğutma sağlanmış
olur.
Bu iş için kullanılan kontrol panosunun ve vantilatörlerin bakımının yapılması gerekir.
Bakım işleminde şu hususları yerine getiriniz:
Ø Kontrol panosundaki sigorta, buton, kontaktör, röle, kaçak akım kontrol rölesi,
termostat, piriz ve lamba gibi elemanları kontrol ediniz, varsa arızalı olanları
tamir ediniz ya da değiştiriniz,
Ø Kontrol panosu bağlantı kablolarını ve elemanlara bağlantı yerlerini kontrol
ediniz,
Ø çıkmış ya da gevşemiş olan uçları sıkınız,
Ø Kontrol panosu ile vantilatörler arasındaki bağlantı kablolarını ve bağlantı
yerlerini kontrol ediniz,
Ø Kontrol panosu mekanik aksamını ve kapağını kontrol ediniz, kapağının tam
olarak kapandığından emin olunuz,
Ø Kontrol panosu koruma topraklamasını ve bağlantılarını kontrol ediniz,
Ø Vantilatörleri yerinden söküp basınçlı hava ile temizleyiniz,
Ø Kanadı kırık veya çatlak olan pervaneleri yenisi ile değiştiriniz,
Ø Vantilatör motorunu kontrol ediniz,
Ø Vantilatör motor milini ve bilyasını yağlayınız.

8
 Resim 1.5: Trafo soğutma sistemi ve kontrol panosu iç görünümü

1.1.8. Trafo Bağlantılarının Kontrol ve Bakımı

Bildiğimiz gibi trafolarda 3 adet YG giriş ucu, 3 adet AG çıkış ucu ve AG çıkış
uçlarının yanında da 1 adet işletme topraklaması ucu vardır. Ayrıca trafo gövdesine yapılan
koruma topraklaması civatası da bulunmaktadır. Buralara yapılmış olan bağlantıların kontrol
ve bakımı hem trafonun ömrü hem de enerjinin sürekliliği açısından önemlidir.

Bu terminal bağlantılarının kontrol ve bakımını aşağıdaki işlem sırasına göre yapınız:

Ø Bütün buşing terminal bağlantılarını ve topraklama bağlantılarını kontrol ederek
iyi temas etmeyen paslı, oksitli kısımları temizleyiniz,
Ø Gevşek olan bağlantıları sıkınız,
Ø Buşing terminal bağlantılarını sıkarken buşinglerin kırılmamasına ve buşing
tijlerinin sökülmemesine dikkat ediniz,
Ø Buşing terminal bağlantılarının, buşingleri kıracak derecede gergin
olmadığından emin olunuz,
Ø Topraklama iletkeninin sağlamlığını kontrol ediniz,
Ø Topraklama bağlantılarını kontrol ediniz, gevşemiş ise sıkınız.

9
 Resim 1.6: Trafo bağlantı terminalleri

1.1.9. Trafo Sargıları Yalıtkanlık Kontrolü

Trafonun çekirdek ve sargılarının durumu hakkında fikir edinebilmek için önce

trafoyu açmadan bazı ölçmeler ve denemeler yapmak gerekir. Bu ölçme ve denemeler
sonucunda trafonun açılıp açılmayacağına karar verilir. Şimdi bu ölçme işlemlerini
açıklayalım:

Ø Trafonun buşing terminal bağlantı uçları işaretlenerek (tekrar bağlarken

herhangi bir yanlışlığa meydan vermemek için) söküldükten sonra sargılar arası
ve sargılarla tank arası izolasyon direnci (izolasyon megeri ile) ölçülür. Bu
ölçmeler sırasında trafo yağ sıcaklığı da dikkate alınır,
Ø İzolasyon direncinden sonra shering (şering) köprüsü ile dielektrik kayıp
faktörü (tgφ) ölçülür.

Ölçülen değerler trafonun yapısına ve karakteristiğine göre kataloğunda olması

gereken değerler ile karşılaştırılır. Değerler uygun ise trafonun buşing terminal bağlantıları
tekrar yapılarak boşta gerilim uygulanır. Trafonun çektiği akım ve ısınması kontrol edilir.
Durum normal ise trafo nominal gücünde yüklenerek çektiği akım ve ısınması kontrol edilir.
Anormal sesler ve aşırı ısınmalar trafo sargılarında bir sorun olduğunu gösterir.

Yukarıda belirtilen ölçme ve denemeler sonucunda anormal bir durum tespit edilirse
üretici fabrika ile temasa geçilerek tamir ve bakımları yaptırılır.

10
 a- Trafo sargıları b- Fabrikada test lâboratuvarı
Resim 1.7: Trafo sargıları yalıtkanlık kontrolünden kesitler

1.1.10. Trafo Conta ve Civataların Kontrolü

Trafoda contalar ve civatalar tank içerisindeki yağın sızmaması ve hava almaması için
kullanılır. Bu sakıncalı durumları önlemek için;
Ø Öncelikle yağ kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz,
Ø Yağ kaçağı varsa veya bozulmuş, deforme olmuş contaları değiştiriniz,
Ø Kaçak yoksa cıvata ve somunları pas sökücü ya da mazot ile temizleyiniz,
Ø Cıvata ve somunları kontrol edip kırık veya çatlak olanları değiştiriniz,
Ø Cıvata ve somunları kontrol edip gevşek olanları sıkınız.

Resim 1.8: Yağ kaçağı olan trafonun conta ve civataları

11
1.1.11. Bakım Sonrası Yapılacak İşlemler

Bakım öncesi alınacak emniyet ve güvenlik tedbirleri kadar bakım sonrası yapılacak
işlemler de çok önemlidir. Bu işlemler de şöyledir;

Ø Her bakım işlemi kodlu bakım kartına kaydedilmelidir,

Ø Kodlu bakım kartına aşağıdaki bilgiler kaydedilir;
• Kod numarası,
• Kart numarası,
• Bakım yapılan yerin adresi,
• Bakımın cinsi (neler yapıldığı),
• Bakımı yapılan cihazların adı,
• Bakımda kullanılan malzemeler,
• Bakım tarihi,
• Bakımı yapan teknik personelin adı, ünvanı ve imzası.
Ø Bakım ve kontrol işlemleri bittikten sonra tekrar sisteme enerji verilerek çalışır
duruma getirilir.

1.2. Trafo Merkezleri Donanımlarının Bakımının Yapılması

Trafo merkezleri sadece trafolardan ibaret değildir. Ek donanımları da bünyesinde
bulundurur.Bu bölümde ek donanımların kontrol ve bakımını öğreneceksiniz.

1.2.1. Trafo Merkez Aydınlatması Kontrol ve Bakımı

Trafo merkezinin aydınlatması için lamba ve armatürler kullanılmaktadır. Geceleri ya

da gerektiğinde gündüzleri merkez içinde, bahçesinde iş yapabilmek için lamba ve
armatürlerin sağlam ve çalışır vaziyette olması gerekir. Bunun için aşağıdaki işlemleri
yapınız:
Ø Aydınlatma kablolarını ve buat bağlantılarını kontrol ediniz; kopmuş veya
deforme olmuş kabloları değiştiriniz,
Ø Aydınlatma armatürlerini ve lambalarını kontrol ediniz; kırık, çatlak veya
yanmış olanlarını yenisi ile değiştiriniz,
Ø Lamba bağlantı vidalarını kontrol ederek gevşek olanları sıkınız,
Ø Akkor flamanlı lambaları kontrol ederek gevşek olanların duy bağlantılarını
sıkınız,
Ø Flouresant lambaların balast, starter ve soketlerini kontrol ederek arızalı olanları
değiştiriniz,
Ø Armatürleri ve lambaları yağ ve tozdan temizleyiniz.

12
 Resim 1.9: Trafo merkezi aydınlatmasından kesitler

1.2.2. Akü ve Şarj Sistemi Kontrol ve Bakımı

Trafo merkezinde bulunan akü ve şarj sisteminin kontrol ve bakımını aşağıdaki işlem
basamaklarına göre yapınız:
Ø Akü odasında patlayıcı ve yanıcı gaz toplanabileceğinden girmeden önce
havalandırma sistemini çalıştırınız,
Ø Akü odasına ateş veya yanıcı aletlerle girmeyiniz,
Ø Akü odasının kapısında ‘sigara içilmez ve ateşle girilmez’ levhalarının
bulunmasını sağlayınız,
Ø Akü dış kısımlarını temizleyiniz,
Ø Akü kapak ve vidalarını kontrol ediniz; kırık, çatlak olanları değiştiriniz,
Ø Kutup başlarını ve bağlantıları kontrol ediniz; asit korozyonu varsa temizleyiniz
ve korozyondan korumak için vazelin sürünüz,
Ø Gevşek olan bağlantıları sıkınız,
Ø Akülerin elektrolit seviyelerini kontrol ediniz; elektrolit seviyesi plakaların 0,5
ila 1cm üzerinde olmalıdır, eksik olanları saf su ile tamamlayınız,
Ø Hidrometre ile asit yoğunluğunu ölçünüz; olması gereken değerin altındaysa
aküyü değiştiriniz,
Ø Akülerin şarj akımını ve gerilimini ölçünüz; düşük akımlı ve gerilimlileri şarj
ediniz,
Ø Akü şarj sistemini (redresörü) temizleyiniz,
Ø Redresör akımını ve gerilimini kontrol ederek değerlerin normal olduğundan ve
çalıştığından emin olunuz,
Ø Fazla ya da eksik şarj akımının aküye zarar vereceğini unutmayınız.

13
 Resim 1.10: Akü odasındaki aküler ve bağlantıları

1.2.3. Bara ve İzolatörlerin Bakımı

Gerek trafo bağlantılarındaki gerekse kesici-ayırıcı düzeneğindeki bara ve izolatör

bakımı çok önemlidir. Çünkü enerjiyi ileten baralarda ve izolasyonu sağlayan izolatörlerde
meydana gelebilecek arızalar, enerji kayıplarına ve güvenlik tehditlerine neden olabilir. Bara
ve izolatörlerin kontrol ve bakımını şöyle yapmalısınız:

Ø Baraları gözle kontrol ediniz, kırık veya çatlak olanları değiştiriniz,

Ø Oksitli kısımları temizleyerek, boyası çıkmış olanları boyayınız,
Ø Bara bağlantı terminallerini kontrol ederek gevşek olan civata ve somunları
sıkınız, İzolatörleri gözle kontrol ediniz, kırık veya çatlak olanları değiştiriniz,
Ø Sağlam izolatörleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz,
Ø İzolatörlerin sırı yanmış veya bozulmuş kısımlarını kırmızı gliptal ile boyayınız,
Ø İzolatörlerin ucundaki bara bağlantı terminallerini kontrol ederek, paslı ve
oksitli kısımları temizleyiniz,
Ø Gevşek bağlantıları sıkınız.

Resim 1.11: Trafo merkezindeki bara ve izolatörler

14
1.3. Trafo Merkezi Binalarının Bakımı
Trafo merkezinde, trafolar, fider hücreleri, kesiciler, ayırıcılar ve ek donanımlar
binalar içinde bulunurlar. Trafo merkezinin dış etkenlerden korunması için binalara ihtiyaç
vardır. Bu bölümde binaların bakım ve onarımlarını öğreneceksiniz.

1.3.1. Bina Beton Kısımlarının Bakımı

Trafo merkezi binasının beton kısımları zamanla ve hava şartlarına bağlı olarak
yıpranır ve zarar görür. Binanın ayakta kalabilmesi ve ömrünün uzatılabilmesi için bakımı
yapılmalıdır. Aşağıdaki işlem basamaklarına göre beton kısımlarının bakımını yapınız;

Beton kısımlarda biriken tozları süpürge veya fırça ile temizleyiniz,

Ø Beton kısımları gözle kontrol ediniz,
Ø Sıvası dökülmüş olan yerleri alçı ile kapatınız,
Ø Alçı ile kapattığınız yerleri ve boyası dökülmüş kısımları boyayınız,
Ø Kötü görünüyor ve gerekiyorsa diğer bütün beton kısımları boyayınız,
Ø Çatısındaki kiremitleri kontrol ederek kırık ve çatlak olanları değiştiriniz,
Ø Tavandan, duvarlardan su ve nem almadığından emin olunuz.

Resim 1.12: Dış cephesi resim öğretmenleri tarafından boyanmış okul trafo binası

1.3.2. Bina Metal Kısımlarının Bakımı

Trafo merkezindeki fider hücreleri, kumanda panosu, kapılar, pencereler ve yağmur

olukları metal malzemelerden yapılmış kısımlardır. Bu kısımlar zamanla ve hava şartlarına
bağlı olarak yıpranır ve zarar görür. Bunların kontrol ve bakımlarını şöyle yapınız:
Ø Metal kısımlarda biriken tozları süpürge veya fırça ile temizleyiniz,
Ø Metal kısımları gözle kontrol ediniz,
Ø Menteşe ve kilit tertibatlarını yağlayarak sağlamlığından ve düzgün
çalıştığından emin olunuz,
Ø Kırık veya delik kısımları tamir ediniz,
15
 Ø Korozyona uğramış veya boyası dökülmüş kısımları zımparalayarak boyayınız,
Ø Kötü görünüyor ve gerekiyorsa diğer bütün metal kısımları boyayınız,
Ø Camlı kapı ve pencerelerin camlarını kontrol ederek kırık ya da çatlak olanları
değiştiriniz,
Ø Yağmur oluklarını kontrol ederek su kaçıran, delik ya da kırık kısımları tamir
ediniz.

Resim 1.13: Trafo merkezi içindeki metal kısımlardan kesitler

1.3.3. Havalandırmanın Bakımı

Trafo merkezinin içi, çalışan cihazlardaki elektrik akımının ısı etkisi ve özellikle yaz
aylarında havanın sıcaklığı ile ısınır ve havalandırılması gerekir. Büyük trafo merkezlerinde
özel havalandırma sistemleri kullanılır. Küçük trafo merkezlerinde ise açılan delikler ile
havalandırma sağlanır. Bunların kontrol ve bakımlarını aşağıdaki şekilde yapınız:
Ø Özel havalandırma sistemi varsa; havalandırma motoru ve kanallarını kontrol
ediniz,
Ø Havalandırma motorunda arıza varsa gideriniz,
Ø Havalandırma kanallarında kırık, çatlak ya da delik olan kısımları tamir ediniz,
Ø Havalandırma filtresini temizleyiniz,
Ø Özel havalandırma sistemi olmayan merkezlerde, havalandırma deliklerini toz
ve örümcek ağlarından temizleyiniz,
Ø Tıkalı olan havalandırma deliklerini açınız.

16
 Resim 1.14: Trafo merkezi havalandırması

1.4. Generatörlerin Bakımı

Elektrik santralarında generatörlerin periyodik olarak bakımının yapılması gerekir,
ayrıca trafo merkezlerinde de şebekenin enerjisi kesildiğinde veya ihtiyaç olan durumlarda
kullanılan generatörlerin bakımının yapılması gerekir. Trafo merkezlerinde genelde tahrik
sistemi mazotla çalışan generatörler kullanılır. Generatörlerde mazot yakılarak çalıştırılan
motorun ürettiği mekanik enerji, generatör kısmında elektrik enerjisine dönüştürülür. Bu
şekilde çalışan kombine makinelere generatör denir. Üretilen bu enerjinin sürekliliği ve
verimi açısından generatörlerin kontrol ve bakımları ihmal edilmemelidir. Generatörlerin
kontrol ve bakımını şöyle yapınız;
Ø Öncelikle üretici firma tarafından verilen kontrol ve bakım talimatı varsa onu
uygulayınız,
Ø Yoksa, kumanda tablosunu kontrol ederek buton, anahtar, röle ve ölçü aleti gibi
kumanda elemanlarının çalışır vaziyette olmasını sağlayınız,
Ø Generatör kısmı elektrik bağlantılarını kontrol ederek, kırık veya kopuk
kabloları değiştiriniz, gevşek kablo başlıklarını sıkınız,
Ø Ölçü aleti ile sargılar arası ve sargılar ile gövde arası kısa devre kontrolünü
yapınız,
Ø Rotor milinin çalışmasını ve balansını kontrol ediniz,
Ø Mekanik enerji üreten motoru gözle kontrol ederek, yağ ya da mazot sızıntısı
olup olmadığına bakınız,
Ø Motor yağı seviyesini ve yağın durumunu kontrol ediniz, eksikse ilave ediniz
veya yenisi ile değiştiriniz(arabalarda olduğu gibi),
Ø Soğutma fanını kontrol ederek kırık ya da çatlak ise yenisi ile değiştiriniz,
Ø Son olarak generatörü çalıştırarak kumanda tablosundan, üretilen gerilim ve
frekans değerlerini kontrol ediniz.

17
 Resim 1.15: Trafo merkezlerinde kullanılan dizel generatör

1.5. Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği

Transformatör merkezleri:

a) Transformatör yağ çukurları:

Yağ hacmi 1500 1.'ye kadar olan yağlı transformatörler için, transformatörün
bulunduğu bölümde bu yağın tümünü alabilecek büyüklükte bir yağ toplama haznesi
yapılabilir yada uygun yükseklikte eşiği bulunan ve yağ geçirmeyen zemin bu amaçla
kullanılabilir. Yağ hacmi 1500 1.'den fazla olan yağlı transformatörler için transformatör
bölmesinin altına veya dışına sızdırmaz betonarme olmak koşuluyla yağ çukuru
yapılacaktır. Bu çukurun galvanizli çelik ızgaranın altındaki yağ toplanan bölümünün hacmi
en az transformatör yağ hacmi kadar olmalı ve yağ ızgarasının üzerinde en az 5 cm.
kalınlıkta çakıl bulunmalıdır. Yapının içindeki veya dışındaki yağ çukurlarının kanalizasyon
şebekesine, toprağa, akarsu, göl ve denize bağlanması kesinlikle yasaktır.

b) Transformatör odaları:
1) Transformatörler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak şekilde
yerleştirilmelidir. Eğer transformatörün tüm boyu boyunca iki taraflı açılan
kapı (kapaklar) var ise bu mesafe (hava sirkülasyonu sağlaması için) 30
cm'ye indirilebilir. 36kV'a kadar transformatörlerin en üst noktası ile tavan
arasında en az 60 cm mesafe bulunmalıdır.
2) Transformatör odalarında döşemede kademe bulunması yasaktır. Odanın iç
yüzeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmalıdır. Tavanlara
kesinlikle boya yapılmayacaktır.
c) Transformatörlerin elektriksel bağlantıları tesadüfen temas edilmeyecek şekilde
yapılacaktır.
d) Yapı içinde kullanılan transformatörlerin yüksek gerilim geçit izolatörlerinin
elektriksel bağlantılarının yalıtımı, uygulama gerilimine uygun bir malzeme veya geçmeli tip
ile sağlanmalıdır.
e) Transformatörler yer altına, bodrumlara ve yüksek katlı yapıların üst katlarında da
tesis edilebilir. Yeraltı ve bodrumlardaki transformatörlerde, rutubet, havalandırma ve su
18
baskınına karşı önlemler alınmalıdır. Transformatörlerin yerine konulması ve gereğinde
değiştirilmesi durumlarında ağırlığı ve en büyük boyutları göz önünde bulundurulmalı ve
gerekli önlemler alınmalıdır.
f) İnsanların yoğun bulunduğu paniğin yaşanabileceği tüm yapılar, bodrumlar, yüksek
katlı binalar, hastaneler, tiyatrolar, alış-veriş merkezleri, okullar gibi yapılar bağımsız olarak
yüksek gerilimle enerjilendirildiğinde ana bina içindeki transformatörler güvenlik açısından
kuru tip olmalıdır.
g) Yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıllık geçiş süresini
müteakip, primer gerilimi 36 kV'a kadar transformatörlerin (transformatörle ayrılmaz bir
bütün oluşturan donanımları dahil) en büyük dıştan dışa (dış) boyutları; A (cm)
transformatörün boyu, B (cm) transformatörün eni, C (cm) transformatörün yüksekliği olmak
üzere;

gücü 630 kVA'ya kadar olan transformatörler için A=170cm, B=135 cm, C=195 cm;
gücü 1600 kVA'ya kadar olan transformatörler için A=210cm, B=185 cm, C=245cm;
gücü 2500 kVA'ya kadar olan transformatörler için A=230cm, B=215cm, C=265
cm'yi aşamaz.

h) Deprem yükleri:

Transformatör merkezlerinin yapımında yatay deprem yükleri göz önüne alınacaktır.

Deprem bölgelerinde oluşacak deprem yükleri F = C.W formülü ile hesaplanacaktır. Burada;

F: Her elemanın ağırlık merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet),

W: Çelik aksam veya elektrik teçhizatının kütlesi (kg-kütle),
C: 0,5 g'dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerçekimi ivmesidir)

Transformatör merkezlerindeki çelik aksam ile elektrik teçhizatı yukarıda verilen

formül ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmalıdır. Özellikle izolatörler ve bağlantı
noktalarının davranışı tahkik edilmelidir.

Madde 37-a) Dağıtım transformatörlerinin havalandırılması:

1) Transformatörlerin havalandırılması için gerekli önlemler alınmalıdır. Özel

koşullarda cebri veya özel doğal havalandırma yapılmalıdır. Hava girişi kurangalez
(Havalandırmanın yağ çukuru vasıtasıyla alttan yapılması) ile de sağlanabilir.
2) Doğal havalandırma için gerekli panjur boyutlarına örnek bir hesap şekli aşağıda
verilmiştir.

H: Transformatör tankı yatay ekseni ile hava çıkış panjuru yatay ekseni arasındaki
yükseklik farkı (m)
P: Transformatörün toplam kaybı (kW)
AL: Hava giriş çıkış panjurları alanı (m2) olmak üzere:
AL = 0,188P/(karekök)h şeklinde hesaplanır. Ancak çıkış panjuru alanının
hesaplanan (AL) değerinden %10 büyük olması tavsiye edilir.

19
 3) Cebri havalandırma yapılan yerlerde termostat kontrolü gereklidir. Transformatör
odası ortam sıcaklığı 40øC yi geçmemelidir.
4) Panjur tel kafesleri, yabancı madde ve canlıların girmesini engellemek için en fazla
0,5x0,5 cm2'lik gözlerden oluşmalıdır.

Dağıtım transformatörlerinin bağlama (şalt) düzeni:

Madde 38- Her dağıtım transformatörünün alçak gerilim çıkışına termik manyetik
açıcılı ana kesici konulmalıdır. Ancak sekonder kısıma konulacak aşırı akım rölesinin primer
taraftaki yük ayırıcısını, bir kısa devre halinde sigortanın kesme süresinden daha geç
uyarması koşulu ile (primer kısma sekonder korumalı kesici konulması halinde koşulsuz)
elektrik üretim-iletim- dağıtım hizmetlerini yürüten şirketler alçak gerilim kısmına ana kesici
koymayabilir.Alçak gerilim besleme hatları çıkışlarına mutlaka koruyucu düzenler ve en
azından yük altında açma kapama yapabilen düzenler konulmalıdır.

Madde 39- Her güç transformatörü, primer ve sekonder taraflarına sekonder korumalı
kesici ile techiz edilecektir. Güç transformatörü, yükseltici-indirici merkezler arası enerji
iletiminde kullanılan YG/YG transformatörüdür. Bu kesicinin gerilimden ayrılması için
gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Sekonder taraftaki kesicilerin kesme gücü ve mekanik dayanımı transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre gücüne göre boyutlandırılmalıdır. Röleli kesicilerin
röleleri ve koruma devreleri, transformatörün arıza ve aşırı yük akımlarına uygun olarak
seçilmiş olmalıdır.
Transformatör merkezlerinde baraya giren tüm hat fiderleri topraklanabilmelidir. Açık
ve kapalı çalışan ring sistemlerde, bu topraklama düzeni bağımsız çalışan topraklama
ayırıcıları olmalıdır. Bu topraklama ayırıcıları hat gerilimli iken toprak temasını önleyecek
elektriksel ve/ veya mekanik kilitleme düzenlerini ihtiva etmelidir. Bu düzenler
sağlanamadığı takdirde hattın gerilimsiz olduğunun anlaşılması sağlanarak topraklama
ayırıcısı kapatılmalıdır.
Kesicilerle kendi ayırıcıları arasında kilitlenme düzenleri bulunmalı, bu durumda
kesiciler kapalı konumda iken ayırıcılar açılıp, kapatılamamalıdır. Bu kilitlenme düzenleri
mekanik, elektriksel yada mekanik - elektriksel tipte olabilir.
Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayırıcı, akım transformatörü bara kısa devre
akımına göre seçilmelidir. Sekonder tarafta kullanılan aynı cihazlar transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre akımı göz önüne alınarak seçilmelidir. Her iki halde
de kesme akımının dinamik zorlamalarına karşı dayanabilmelidir.

Aşırı yüke ve kısa devre akımlarına karşı koruma:

Madde 40-a) Anma gücü 400 kVA'ya kadar (400 kVA dahil) olan dağıtım
transformatörlerinin giriş tarafına sigortalı ayırıcı tesis edilerek transformatör korunmalıdır.
Mümkün olabilen hallerde primerdeki sigortalı yük ayırıcısı ile sekonderdeki ana şalter
arasında kilitleme düzeni sağlanmalıdır.
Anma gücü 400 kVA'dan büyük dağıtım transformatörlerinin besleme tarafında röleli
bir kesici kullanılarak transformatör kısa devre ve aşırı yüke karşı bütün kutuplarında
korunabileceği gibi, anma gücü 1600 kVA'ya kadar (1600 Kva dahil) olan dağıtım
20
trafolarında kısa devre kesme gücü uygun sigortalar ile donatılmış sigortalı yük ayırıcısı
bileşik cihazları da kullanılabilir.
Kısa devre akımlarına karşı korunma bulunmayan sadece yük akımının açılıp
kapatıldığı yerlerde, uygun anma akımı ve kısa süreli dayanma akımı özelliklerinde yük
ayırıcıları kullanılabilir.

b) 36 kV kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatörleri baraya

sigortalı ayırıcı üzerinden bağlanmalıdır.
Ölçü transformatörlerinin sınıfları, enerji ölçüm için akım transformatörlerinde 0,5,
gerilim transformatörlerinde 1, koruma için her ikisinde en az 3 sınıfı olacaktır. Enerji
ölçümü dışındaki ölçü aletleri için ölçü transformatörleri 1 sınıfı olmalıdır. Bu konuda ilgili
elektrik şirketlerinin kurallarına da uyulmalıdır.
24 kV'un üstündeki gerilimlerde, 36 kV'luk sistemlerde gerilim ölçü
transformatörlerinde bağlantı faz-toprak arası olacaktır.
c) Bir transformatör merkezinden çıkan alçak ve yüksek gerilim hatları aşırı akıma
karşı ayrı ayrı korunmalıdır.

1.6. Topraklamalar Yönetmeliği

Herhangi bir tesisin bu Yönetmeliğin kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir
kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda vereceği karar
geçerlidir.
Madde 11) İletken çeşitleri:

i) Ana iletken (Faz iletkeni) (L1, L2, L3): Elektrik enerji kaynaklarını tüketicilere
bağlayan, fakat orta noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan iletkenlerdir.
ii) Nötr iletkeni (N): Şebekenin orta noktasına veya yıldız noktasına bağlanan, elektrik
enerjisinin iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir(d.a. sistemlerinde kaynağın orta
noktasına bağlanan iletkene de orta iletken denir).
iii) Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak
güvenlik önlemleri için işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini:
- Potansiyel dengeleme barasına,
- Topraklayıcılara,
- Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına, bağlayan iletkendir.
iv) Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile nötr
iletkeninin işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir.
v) Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnızca fonksiyon topraklaması için
kullanılan bir topraklama iletkenidir.
vi) Fonksiyon t opraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon
topraklaması ve hem de koruma t opraklaması için birlikte kullanılan t ek bir
topraklama iletkenidir.

Madde 12) Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı

durumlardan dolayı ortaya çıkabilecek tehlikelerden korunmasıdır.

21
 Madde 13) Kapalı elektrik işletme yerleri: Yalnızca elektrik tesislerinin işletilmesi için
öngörülmüş bulunan ve kilit altında tutulan kapalı hacim veya yerlerdir. Kilit yalnızca
görevlendirilmiş kişiler tarafından açılabilmelidir. Giriş için sadece ehliyetli kişilere izin
verilir.
Not: İletişim t ekniğinde bu tanıma, örneğin kablo dağıtım odaları, içinde
insan bulunmayan kuvvetlendirici odaları, radyo verici düzenleri ve yüksek
gerilim hattından haberleşme t esisleri dahildir.

Madde 18) El mesafesi bölgesi: Genellikle yürünebilen zeminden itibaren belirlenen

ve sınırlarına, bir kişinin her yönde, yardımcı bir araç kullanmaksızın eliyle erişebileceği
bölgedir

Madde 19) Yıldırımdan koruma tesisi: Bir tesisin iç ve dış yıldırım etkilerinden
korunması için kullanılan düzenlerin bütünüdür.

b) Topraklamaya ilişkin tanımlar:

1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sıfır olduğu yeryüzünün madde ve yer
olarak ifadesidir. Örnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, çamur, kayalık arazi.
2) Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve
topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki herhangi iki
nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür
3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü, bir
topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir
iletkendir.

Nötr iletkeni veya ana iletken ile topraklayıcı arasındaki bağlantıya bir ayırma
bağlantısı, bir ayırıcı ya da bir topraklama bobini veya direnç bağlanmışsa, bu durumda
sadece topraklayıcı ile belirtilen cihazlara en yakın toprak tarafındaki bağlantı ucu arasındaki
bağlantı, topraklama iletkenidir.

4) Topraklama barası (topraklama birleştirme iletkeni): Birden fazla topraklama

iletkeninin bağlandığı bir topraklama barasıdır (iletkenidir).

Aşağıdaki iletkenler topraklama barası sayılmaz:

i) Üç fazlı düzenlerde (üç ölçü transformatörü, üç kablo başlığı, üç mesnet izolatörü

vb.) her bir cihazın topraklanacak bölümlerini birleştiren topraklama iletkenleri,

ii) Hücre biçimindeki tesislerde, bir hücrenin cihazlarının topraklanacak bölümlerini

birleştiren ve hücre içinde kesintisiz olarak döşenmiş olan bir topraklama barasına bağlanmış
topraklama iletkenleri.
5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan içinde
bulunan topraklayıcılar ya da aynı görevi yapan (boyasız direk ayakları, zırhlar ve metal
kablo kılıfları gibi) metal parçalar ve topraklama iletkenlerinin tümüdür.

22
 6) Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi
üzerinden toprağa bağlamaktır.
7) Topraklama: Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve yöntemlerin tümüdür.

Topraklamalar çeşitlerine, amaçlarına ve şekillerine göre ayırt edilirler:

7.1) Topraklamanın çeşitlerine göre tanımlar:

i) Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden başka hiçbir direnç içermeyen
topraklamadır.
ii) Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni üzerine ek olarak bağlanan omik, endüktif
veya kapasitif dirençlerle yapılan topraklamadır.
iii) Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine bir parafudur veya eklatör bağlanan
topraklamadır.

7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar:

i) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için,
işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır.
ii) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve
tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
- Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu
üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.
- Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak omik, endüktif ya da kapasitif
dirençler bulunmaktadır.
iii) Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen
fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır.
Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının
işletme akımlarını da taşır.
Not: Bir iletişim tesisinin fonksiyon topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi
işletme topraklaması ile aynıdır. Fonksiyon topraklaması deyimine, örneğin "yabancı gerilim
bileşeni az olan topraklama" gibi adlandırmalar da dahildir.
iv) Fonksiyon ve koruma topraklaması: Fonksiyon topraklamasının aynı
topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması olarak da
kullanıldığı topraklamadır.

Not: Bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklaması, eskiden kullanılan

iletişim tesisi işletme ve koruma topraklaması ile aynıdır. v) Düşük gürültülü topraklama:
Dış kaynaklardan iletilen (bozucu büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi
işlem veya benzeri donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler
üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır.
vi) Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim
altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım
akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin
topraklanmasıdır.

23
1.7. TEİAŞ İş Güvenliği Yönetmeliği
Orta ve Yüksek Gerilim Şalt Tesisleri

Madde 57 - Orta ve yüksek gerilim tesislerine görevlilerin dışındaki şahısların girmesi

yasaktır. Ancak diğer şahısların tesislere girmesi özel izinle, görevli bir elemanın
kontrolünde ve kişisel koruyucu kullanmaları ile mümkün olacaktır.

Madde 58 - Kesici ve ayırıcıların manevraları gerilim altında çalışma sayılmayacaktır.

Madde 59 - Stanka ile manevra yapılması gereken ayırıcıların manevralarında

mutlaka stanka kullanılacaktır. Gerek stanka ile manevra yapılan ayırıcıların, gerekse
mekanik kollu ayırıcıların manevralarında İzole eldivenler, baret, izole ayakkabı ve tesisatın
özelliğine göre seyyar izole halı (2x1m) veya tabure kullanılacaktır.

Madde 60 - Üretim ve İletim’e ait OG ve YG tesislerinde yapılacak manevralarda Yük

Dağıtım Usulleri Yönergesi gereğince Dağıtım Tesislerinde ise yönerge 47’ye göre hareket
edecektir.

Madde 61 - Orta gerilim tatbik edilmiş iletkenlere, İzole eldivenlerle dokunulmayacak

ve bu iletkenler üzerinde sapı yalıtılmış aletlerle çalışılmayacaktır.
Çalışılması gerektiğinde enerjili çalışmaya uygun aletlerle çalışılacaktır. Hat ayar
ünitesi üzerinde yapılacak çalışmalarda izole eldiven kullanılmalı ve temas sırasında kutu
üzerindeki topraklama bıçağı kapatılmalıdır. Şalt sahası çalışmaları izole halı üzerinde ve
tüm ölçü aletleri topraklanmış durumda iken yapılmalı, koaksiyel kablo ekranı ve tuner,
konsol toprağına iyi bir şekilde irtibatlandırılmış olmalıdır. Sızdırma bobinlerinin toprak
bağlantılarının güvenilirliğinden emin olunmadan ve hattın enerjisi kestirilmeden
KESİNLİKLE canlı uç üzerinde çalışılmamalı ve bu uç açılmamalıdır.

Madde 62 - OG ve YG tesislerinde her türlü çalışmalar aşağıdaki işlemlerden sonra

yapılacaktır. İşlemlere başlamadan önce mutlaka iş görev emri düzenlenecektir.
-Üzerinde çalışılacak teçhizatı gerilimsiz bırakmak için önce kesiciler, sonra ayırıcılar
açılacaktır.
-Kesici ve ayırıcıların her fazının teker teker açık olduğu gözle ve uygun araçlarla
kontrol edilecektir.
-OG şalt tesislerinde hücre kapıları ile bara ayırıcıları arasında bir kilit tertibatı
olacaktır. Bu kilitleme tertibatı, fidere ait bara ayırıcıları açılmadan hücre kapısının
açılmasını önleyecek şekilde olacaktır.
-Tesisin güvenlik altına alınması amacıyla kesme cihazları ile kumanda tertibatı
üzerine GÜVENLİK KARTLARI, İKAZ VE İHBAR levhaları konacaktır.
-Çalışma yerinde gerilim yokluğunun kontrolu iletkenlerin her biri üzerinde, neon
lambalı gerilim kontrol stankası, hat tüfeği ve benzeri özel aletler yardımı ile yapılacaktır.
Çıplak iletkenlerin el ile atılması şeklinde deneme yapılması yasaktır.
-Gerilim yokluğu tesbit edilince mahalli topraklama ve kısa devre etme işlemleri,
çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve çalışma yerini besleyebilecek bütün

24
kollar üzerinde yapılacaktır. Topraklama ayırıcılarının kapatılmış olması halinde dahi bu
işlem aynen uygulanacaktır.
-Yukarıda anlatılan işlem enerji kaynaklarından ayrılmış olan hat parçaları üzerinde
de yapılacaktır. Çünkü bu parçalar atmosferik aşırı gerilimler veya endüksiyon tesirinde
kalmış olabilirler.
-Topraklama ve kısa devre yapma işlerinde izole eldivenler, baret, izole ayakkabı,
izole halı veya izole tabure ile stankalar kullanılacaktır.
-Topraklama ayırıcısı bıçaklarının hepsinin kapalı olması şarttır.
-Çalışma yeri; levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, bariyerler vb. işaretlerle
sınırlanacaktır.
-Tesislerin müsait olduğu hallerde, gerilim altında kalmış bulunan kısımlarına
yaklaşılmasını yasaklayıcı levhalar konulacaktır.
-Tersten enerji gelmesi ihtimali bulunan fider hücrelerine “Bu Fidere Tersten Enerji
Gelebilir” ibaresi taşıyan uyarı levhaları asılacaktır.
-Statik kondansatörlerin bulunduğu yerlerde her işlemden önce kondansatörler
boşaltılacaktır. Boşaltma tertibatı bulunsa bile, kondansatörlerin her hangi bir çalışmadan
önce bütün uçlarının topraklanması şarttır.

Madde 63 - O.G. ve Y.G. tesislerinde insanın temas olasılığı bulunan hücre kapısı,
kesici şasesi, ayırıcı kolu vb. metal aksamın toprak şebekesi ile irtibatını sağlayan
topraklama iletkenlerinin gözle görülen kısmı üzerinden geçiş dirençleri periyodik olarak
kontrol edilecek ve bu işle ilgili çalışmaların sonucu kaydedilecektir.

Madde 65 - İşaret, bayrak, flama, plaka, tehlike uyarı bandı, levha, güvenlik kartları ve
benzeri güvenlik malzemeleri ile, kısa devre ve topraklama tertibatı kaldırılmadan tesisat
gerilim altına alınmayacaktır.

Madde 66 - Yüksek gerilim şalt sahalarında bulunan kesici ve ayırıcıların hangi fidere
ait olduğunu gösterir yazılı levhalar, uzaktan okunabilecek şekilde teçhizatın uygun yerlerine
asılacaktır.

Madde 67 - OG fider ve hücrelerinin isimleri, tek hat şemaları ve manevra talimatı,

hücre kapısı üzerine bir levha olarak asılacaktır. Ayrıca hücrenin arka fensi ve bina dışındaki
geçit izolatörü altına da fider isimlerini belirten levhalar asılacaktır. TM’nin en az 50x100cm
boyutunda bir tek hat şeması kumanda odasına asılacaktır.

Madde 68 - OG hücrelerinde çalışma bittikten sonra gerekli güvenlik önlemleri

kaldırılacak, korunma kapıları kapatılacak daha sonra enerji verilecektir.

Madde 69 - OG tarafında kesici bulunmayan yardımcı servis trafosu OG ve AG

tarafından devre dışı bırakılması AG tarafından başlamak üzere önce kesme sonrada OG
tarafından ayırma cihazları açılarak yapılacaktır.
-Bir transformatörün yağ seviyesinin kontrolünde kibrit ve benzeri alevli aydınlatma
araçları kullanılmayacaktır.
-İşletmede çalışan güç trafoları ve reaktörler gibi teçhizatlarla yağ depolanan tanklarda
herhangi bir nedenle araştırma yapmak gerektiğinde gerekli emniyet tedbirleri alınmadan

25
(yağın boşaltılması, tank içerisindeki havanın sirküle edilmesi, gaz maskesi takılması vb.)
tank içerisine girilmeyecek ve teçhizat üzerinde kaynak yapılmayacaktır.

Madde 70 - Çalışmalar esnasında ölçü trafolarında AG veren tertipler (Senkronizasyon

fişleri vb. ) üzerinde gerekli kilitlemelerin yapılmış olması şarttır. Ayrıca bu
transformatörlerin OG ve YG uçları topraklanacaktır.
-Akım ölçü trafoları servisteyken sekonder devrelerinin açık kalmaması için gerekli
önlemler alınacaktır. (Akım trafolarının sekonderleri beslediği aletler üzerinden kapalı devre
edilecektir.)
-Gerilim ölçü trafolarının sekonderleri, bağlı herhangi bir alet yoksa uçları açık
bırakılacaktır.

Madde 71 - Transformatör merkezlerindeki OG sigortaları, ancak ayırıcı açıldıktan ve

gerilimi kesildikten sonra sigortanın her iki tarafında gerilim bulunmadığı kontrol edilecek
ve daha sonra orijinali ile değiştirilecektir. Gerilimi kesmek mümkün olmayan hallerde
sigorta değiştirmek zorunda kalınırsa, sigorta değiştirme pensi, baret, izole eldiven, izole
tabure veya izole halı kullanılacaktır.

Madde 72 - Şalt sahalarında stanka, merdiven vb. insan boyunu aşan uzunluktaki
malzemeler yere paralel olarak taşınacaktır.

Madde 73 - Kesici, ayırıcı vb. cihazlarının açılmasından sonra, gerilim altında kalmış
kısımlarla temas veya ark atlaması gibi herhangi bir tehlikenin bulunduğu hallerde, iş
güvenliği tedbirleri alınmadan sigortaları değiştirilmeyecektir.

Madde 74 - Direk tipi dağıtım güç trafolarında yapılacak çalışma türü ne olursa olsun
gerilim önce AG den daha sonra OG den kesilecektir. Gerilim kontrolü yapılarak gerilimin
olmadığı görüldükten sonra topraklama ve kısa devre işlemi yapılarak çalışmaya
başlanacaktır.

Madde 75 - Harici tip sigortalı ayırıcılarda sigorta değiştirme işlemi; Her iki taraftan
sigorta gerilimsiz bırakıldıktan ve kontrol edildikten sonra yapılacaktır.
-OG güç transformatör sigortalarının değiştirilmesinde; önce AG şalterleri sonra OG
ayırıcıları açılacaktır.
-Sigorta alt ve üst uçları topraklanarak diğer fazlarla kısa devre yapılacak, daha sonra
sigorta değiştirilecektir.
-Ayırıcı bıçakları açıkken üst kontaklarda gerilim var ise o direk enerji altında
olacağından bu durumda sigorta değiştirme işi yapılacaksa gerilim altında yapılan çalışma
kuralları uygulanacaktır.

AKÜMÜLATÖR ODALARI

Madde 95 - Akü odalarının aydınlatılmasında etanj tip armatür kullanılacak, anahtar

ve priz oda dışında tesis edilecektir. Kullanılacak aspiratörlerin motorları kömürsüz tip
olacaktır ve en az 28 cm. çapında aspiratör kullanılacaktır. Akümülatör odalarında çalışırken
sigara içilmeyecek, kibrit çakılmayacak vb. alevli araçlar bulundurulmayacaktır. Bu odalara

26
alevli araçlarla girme ve kaynak yapma zorunluluğu varsa odalar önceden iyice
havalandırılacaktır.

Madde 96 - Akümülatör için elektrolit hazırlanırken kesinlikle asit üzerine su ilave

edilmeyecek, elektrolit hazırlamak için su üzerine asit azar azar ilave edilecektir.

Madde 97 - Akümülatör bakımlarında lastik eldiven, lastik önlük, lastik çizme ve

koruyucu gözlük kullanılacaktır. Akü odaları sürekli havalandırılacaktır. Akü odalarında göz
yıkayıcı tertibat bulunacaktır.

Madde 98 - Akülerle çalışırken gerekli hallerde imalatçı firmanın talimatına uyulacak

ve izole edilmiş el aletleri kullanılacaktır.

YAĞLARDAN TEMİZLEME İŞLERİ

Madde 99 - Genel korunma önlemleri:

1) Çalışma sırasında insan sağlığına ve teçhizata zarar vermeyen parlayıcı–patlayıcı
özelliği olmayan temizleyiciler kullanılacaktır.
2) Klorlu eriticilerle her türlü çalışma sırasında sentetik kauçuk veya lastik eldivenler
ile koruyucu gözlük kullanılacaktır.
3) Klorlu eriticilere çıplak elle dokunulmayacaktır.
4) Klorlu eriticiler koklanmayacak ve yakınında sigara içilmeyecektir.
5)Yağdan temizleme işlemlerinde karbon tetra klorür, trikloretilen, benzen vb.
kimyasal madde kullanılmayacaktır.

6) Püskürtme tabancası ile klorlu eriticiler kullanılmayacaktır.

7) Yağı temizleme işleri geniş ve iyi havalandırılmış bir yerde yapılacaktır.
8) Eriticiyi toplamak için toplayıcı kabı olan bir masa üzerinde çalışılacaktır.
9) Buharı emen bir vantilatörle zehirli buharlar emilecektir.
10) İçinde az sıvı bulunan derin bir kap kullanılacaktır.
11) Klorlu eriticiler mutlaka orjinal ve etiketli ambalajında saklanacak, gelişi güzel
kaplara konulmayacaktır.
12) Çalışılan yer çok dar veya havası kirli ise portatif vantilatörün emici hortumu
çalışılan yere yakın konulacaktır.

Madde 100 - Depo ve sarnıç içerisinde yapılan çalışmalar sırasında, bu gibi yerlere
girilmeden önce iyice havalandırılacak ve bütün çalışma boyunca da havalandırma işlemine
devam edilecektir.
1) Özel solunum maskesi takılması gerekirse bunun yanı sıra özel donatım da ilave
edilecektir.
2) Çalışma sırasında emniyet kemeri takılacaktır.
3) İşaret verme ipi bulundurulacaktır.
4) Dışarıda ise içeride çalışanı gözetleyen bir veya birkaç yardımcı ipin diğer ucunda
bulunacaktır.

27
 BOYA İŞLERİ

Madde 101 - Tabanca Boyası

1) Püskürtme yolu ile boya yapılırken sigara içilmeyecektir.
2) Çıplak alevli ocaklar kullanılmayacaktır.
3) Boyanmış cisimlerin gelişi güzel usullerle kurutulması çabuklaştırılmayacaktır.
4) Eski boyaların çıkarılma ve temizleme işleri için açık alevli veya parlayıcı maddeler
kullanılması tehlikelidir. Bu iş için boya fabrikalarının imal ettiği özel boya çözücüler
kullanma talimatlarına göre kullanılacak, veya boya mekanik olarak temizlenecektir.
5) Rüzgârlı yerlerde, sırt rüzgâra dönük olarak çalışılacaktır.
6) Boyama işlemi kapalı alan içinde yapılıyorsa, ortam havalandırılacak ve gerekli
koruyucu malzeme kullanılacaktır.
7) Kirli artıklar sık sık boşaltılan kapalı madeni kutularda toplanacaktır.
8) Bez parçası vs. yabancı maddeler yerlere atılmayacaktır.
9) Eller benzin veya boya eriticilerle yıkanmayacaktır.

Madde 102 - Kapalı kaplarda yapılan boyama veya boya temizleme işlerinde alınacak
önlemler;
1) Tam yüz maskesi veya hava beslemeli bir başlık giyilecektir.
2) Tank veya depoya girmeden önce içerideki havanın solunuma elverişli olduğundan
emin olunacaktır.
3) Tanklarda buharlı tankın dibinden toplayan havalandırma düzeni kullanılacaktır.
4) Fenalık hissedilince hiç zaman kaybetmeden bulunulan yerden çıkılacaktır.
5) Boyama işlemlerinde uygun sağlık önlemleri alınacaktır (Duş, gözlerin iyice
yıkanması vb.)

YANGINA KARŞI ÖNCEDEN ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Madde 234 - Tesis ve iş yerinin yangına hassas noktalarında yangın türüne uygun
tipte, kapasitede ve yeterli sayıda Yangın Söndürücü Cihaz ve tesisatları bulundurulacaktır.

Madde 235 - Yangın Söndürme Cihaz ve tesisatlarının dolu ve çalışır vaziyette olup
olmadığı teşekkülümüzün ilgili yönergesi esaslarına göre kontrol edilecek ve kartlara
işlenecektir.

Madde 236 - Sıcak soba ve ocaklara benzin, mazot, gaz gibi parlayıcı maddeler
dökülerek ateşlenmeyecektir.
Madde 237 - Kuru kimyasal tozlu yangın söndürücü cihazlar karbondioksit tüpünün
vanası çevrildiği taktirde mutlaka kullanılacak, yanlışlıkla vanası çevrilen tüpler ise tekrar
kullanılmayacağından yenisi ile değiştirilecektir.

Madde 238 - Tesislerde başka tür yangın ihbar söndürme sistemleri varsa kontrol ve
kullanma talimatlarına uygun işlem yapılacaktır. Yetkili amir talimatı dışında bir kısmı veya
tamamı devre dışı bırakılmayacaktır.

28
 Madde 239 - Karbondioksit gibi tehlikeli maddeleri püskürten cihazlar,
havalandırılmayan yerlerde özel maske ile kullanılacak ve söndürmeden sonra kapalı yerler
havalandırılacaktır.

YANGIN DURUMUNDA YAPILACAK İŞLER

Madde 240 - Yangın fark edildiğinde öncelikle çevredekilere ve o binadaki çalışan

personele, sonra ilgililere haber verilecektir.
1) Likit gaz elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde
kaynakları izole edilecektir.
2) Yangında “Can Kurtarmak“ ilk yapılacak iş olacaktır. Bu yapılırken kendisinin ve
başkalarının hayatı lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atılmayacaktır.
3) Yangın mahalline en yakın uygun söndürücü cihaz ile yangın söndürülmeye
çalışılacaktır.

Bunu yaparken:
a) Kullanılan cihaz kuru kimyevi tozlu cihaz ise emniyet pimi yeniden çıkartılacak ve
mandalına basılacak, karbondioksitli cihaz ise ağaç sapından tutularak lans’ı yerinden
çıkartılacak ve alevin köküne tutulacaktır.
b) Cihazın vanası sola ve sonuna kadar çevrilecektir.
c) Püsküren madde alevi örtercesine gezdirilecek ve hava ile teması kesilecek ve
yangın söndürülmeye çalışılacaktır.
d) Söndürmenin sonunda; yangın yeri mutlaka kontrol edilecek ve yangının iyice
sönmüş olduğundan emin olunacaktır.

4) Duman yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burun ıslak bez ile kapatılacaktır.
5)Elektrik akımını kesmeden su veya sulu cihazlı yangın söndürücü
kullanılmayacaktır.
6) Akaryakıt Yangınları su ile söndürülmeyecektir. Bu tür yangınlarda kuru kimyevi
tozlu, karbondioksitli veya köpüklü söndürücüler kullanılacaktır.
7) Yangının yayılmasını önlemek, yangını boğmak için kapı ve pencereler
kapatılacaktır.
8) Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddeler yangın yerinden uzaklaştırılacaktır.

9) Yangını söndürürken lüzumsuz tahribatlarda, gereksiz kırma ve yıkmalarda

bulunulmayacaktır.
10) Yangın konusunda belirtilmeyen diğer hususlarda Teşekkülümüzün Yangın
Yönergesine uyulacaktır.

KİŞİSEL KORUYUCULAR VE İŞ GÜVENLİĞİ EKİPMANLARI

Madde 246 - TEİAŞ’da, çalışanların ve işlerin güvenliğini sağlamak amacı ile gerekli
koruyucu alet ve ekipman her işyerindeki ünite amirlerince sağlanacaktır.

Madde 247 - Temin edilen koruyucu alet ve ekipmanların her an kullanılabilir

durumda bulundurulması çalışanlarca sağlanacaktır.

29
 Madde 248 - Çalışanlar verilen kişisel koruyucuları ve iş güvenliği malzemelerini
kullanmak zorundadır.

Madde 249 - Kişisel koruyucular işe başlamadan önce mutlaka kontrol edilecektir.
Uygun durumda bulunmayan koruyucular rapor edilerek yenisi ile değiştirilecektir.

Madde 250 - Koruyucu alet ve ekipmanlar TSE, TSEK veya uluslar arası standartlara
uygun olacaklardır.

Madde 251 - Baş korumasının gerektiği tüm yerlerde işin niteliğine uygun olarak,
baret, kask, miğfer, başlık, saç fileleri veya şapkalardan biri tercih edilerek kullanılacaktır.

Madde 252 - Işınlardan, ışıktan, ısıdan, parçacıklardan, tozdan, kardan ve tehlikeli

ortamlardan gözü korumak amacı ile göze uygun kafes , gölgelik, maske veya gözlük
mutlaka kullanılacaktır.

Madde 253 - İnsan sağlığına zarar verebilecek gaz ve toz kaçaklarının bulunduğu
yerlerde çalışacak olanlar, filtre edilmiş veya temiz hava vererek çalışma ortamı hazırlayan
maskeler kullanacaklardır.

Madde 255 - Çalışma sırasında, çalışanlar, ellerini elektrik çarpmalarına, kaynak

arklarına, ezilmelere, cisim batmalarına, ısıya, kimyasal maddelere, asitlere, bazlara vb.
etkenlere karşı koruyan eldivenler kullanacaktır.

Madde 256 - Elektrik bulunan veya bulunma ihtimali olan yerlerde gerilim
kademelerine uygun olmak şartı ile izole eldiven kullanılacaktır.

a) Kesici ve ayırıcıları açar veya kapatırken,

b) Sigorta değiştirirken,
c) Hata gerilim olup olmadığını kontrol ederken,
d) Topraklama ve kısa devre yaparken,
e) Laboratuar da yapılan gerilimli çalışmalarda,
f) Bunların dışında, amirlerin ihtiyaç duyduğu veya çalışanın kullanılmasını istediği
durumlarda mutlaka eldiven kullanılacaktır.
g)Tek başına izole eldivenler ile enerjili yere kesinlikle temas edilmeyecektir.

Madde 257 - İzole eldivenlerin bakım ve kontrolü:

a) Eldivenler sık sık (Her eldivenin alındığı firmaca belirlenen şekilde )
temizlenecektir,
b) Yağ ile eldivenlerin teması önlenecektir,
c) Eldivenlerde kaçak olup olmadığı uygun test metodu ile kontrol edilecektir,
d) Kauçuk eldivenler kesici cisimlerle temas ettirilmeyeceklerdir,
e) Çalışanlar eldiven kullanırken eldivene zarar verecek yüzük takmayacaklardır,
f) İzole eldivenler pudralanarak lastik torba içinde saklanacaktır.

Madde 258 - Yüksek yerlerde yapılan (Direk, kule, iskele, vb) çalışmalarda düşmeye
karşı amaca uygun emniyet kemeri kullanılacaktır.
30
 Madde 259 - Ağır ve yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı, sivri cisim
batmalarının olduğu yerlerde mekanik iş ayakkabısı, asit, baz ve benzeri kimyasal
maddelerle çalışılan yerlerde lastik ve benzeri, maddeden yapılmış ayakkabı, elektrik
çarpmalarının olabileceği yerlerde, tabanı veya tamamı izole ayakkabı, sulu zeminlerde
yapılacak çalışmalarda çizme kullanılacaktır.
Madde 260 - Vücudun dış etkenlere karşı korunması için çalışma sırasında ceket,
pantolon, iş tulumu veya iş elbiseleri giyilecektir. Bu koruyucularda aranan özellikler
aşağıdaki gibidir;
a) Yanma ve parlama tehlikesi bulunan yerlerde; ateşe ve ısıya dayanıklı, alev
almayan,
b) Kimyasal maddelerle ve akü odalarındaki çalışmalarda aside ve kimyasal
maddelere dayanıklı önlük, ceket, pantolon veya tulum,
c) Elektrik tesis, işletme, bakım, onarım işleri ve atölyelerde çalışan personel işlerine
uygun giyineceklerdir.

Madde 261 - Yüksek gerilimde elektrik manevrası sırasında diğer koruyucularla

beraber kişinin toprağa geçiş direncini arttırmak için izole halı veya tabure kullanılacaktır.

Madde 262 - Direk veya bina üstünde çalışırken kullandıkları aletleri düzenli bir
şekilde taşıyan alet torbası kullanılacaktır.

Madde 263 - OG ve YG de devreyi açıp kapatan kesme ve ayırma işlemi yapan

cihazların manevrasında el ile kumanda edilmesi ihtiyacı oluştuğunda veya topraklama
işleminin yapılmasında uzunluğu yerine göre değişen izole stanka kullanılmalıdır.

Madde 264 - OG Tesislerinde bulunan sigortaların değiştirilme işleminde Sigorta

Değiştirme Pensi kullanılmalıdır.

Madde 265 - OG ve YG’ de, teçhizatın ayırıcı bıçaklarında, sigorta kontaklarında veya
benzer yerlerde gerilimin olup olmadığı gerilim dedektörüyle kontrol edilmelidir.

31
 Madde 266 - OG ve YG deki çalışmalarda çalışma bölgesini güvenlik altına almak
için mutlaka topraklama ve kısa devre teçhizatı kullanılmalıdır.
a) Topraklama ve kısa devreyi yaparken iletken kısımlara çıplak elle
dokunulmayacaktır.
b) Topraklama ve kısa devre işlemi yapılırken önce toprak teması sağlanır. Daha sonra
sırası ile her fazda kısa devre işlemi yapılacaktır.
c) Koruma topraklamasının iletken kesiti en az 16mm2 olmak üzere kullanılan yerin
kısa devre akımını taşıyacak kesitte olacaktır.
d) Topraklama ve kısa devre donanımının kıskaçları (klips) amaca uygun
kullanılacaktır (iletkenler için mandal tipi veya vidalı, bara için vidalı tip).
e) Topraklama ve kısa devre donanımları eksiz, fleksibil (esnek ve çok telli) olup üzeri
şeffaf izolasyonla kaplanmış olacaktır.

Madde 267 - OG. ve YG. E.İ.Hatlarında gerilim olup olmadığı mutlaka hat tüfeği ile
kontrol edilmelidir.

Madde 268 - Çalışma alanındaki güvenlik sınırı, boyalı, fosforlu ya da yansıtmalı bez
veya plastik çalışma alanı uyarı bantları ile belirtilecektir.

Madde 269 - Kazan türü, kapalı ve nemli ortamlarda çalışan kişilerin kullandıkları el
aletlerindeki (Breyz, Matkap vb.) olası elektrik kaçağı durumunda çarpılınmaması için
mutlaka güvenlik trafosu kullanılmalıdır.

32
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYETİ
TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLERİNİN BAKIMINI YAPMAK

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Daha önce anlatılan kurallara ve

Ø Bakıma başlamadan önce gerekli emniyet
TEİAŞ iş güvenliği yönetmeliğine
ve güvenlik tedbirlerini alınız.
göre emniyet ve güvenlik tedbirlerini
alınız.

Ø Trafoların bakımını yaparken

Ø Trafoların bakımını yapınız.
periyodik bakım yapma sürelerini
dikkate alınız,
Ø Metal gövdesinin bakımını yapınız,
Ø Yağını kontrol ediniz,
Ø Buşinglerin bakımını yapınız,
Ø Soğutma sisteminin bakımını yapınız,
Ø Sargıların yalıtkanlık kontrolünü
yapınız,
Ø Conta ve civataları kontrol ediniz.

Ø Trafo merkezi aydınlatmasının

kontrol ve bakımını yapınız,
Ø Akü ve şarj sisteminin kontrol ve
Ø Trafo merkezi donanımları bakımını
bakımını yapınız,
yapınız.
Ø Bara ve izolatörlerin kontrol ve
bakımını yapınız.

Ø Bina beton kısımlarının bakımını

yapınız,
Ø Bina metal kısımlarının bakımını
Ø Trafo binalarının bakımını yapınız.
yapınız,
Ø Havalandırma sisteminin bakımını
yapınız.

33
 ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda bu öğretim faaliyeti ile ilgili bir test yer almaktadır. Aşağıdaki soruların cevaplarını
çoktan seçmeli, tamamlamalı ve doğru- yanlış olarak değerlendiriniz.

1) Aşağıdakilerden hangisi bakım öncesi alınacak emniyet ve güvenlik tedbirlerinden

değildir?
A) Enerjiyi kesmek B) Emniyet kemeri takmak C) Eldivensiz çalışmak
D) İzoleli alet kullanmak E) İlk yardım çantasını yanında bulundurmak

2) Hangisi periyodu yılda bir olan bakımlardandır?

A) Sargıların bakımı B) Aydınlatma bakımı C) Soğutma sistemi bakımı
D) Bara ve izolatörlerin bakımı E) Buşinglerin bakımı

3) Hangisi trafo metal gövdesini oluşturan kısımlardan değildir?

A) Trafo tankı B) Genleşme kabı C) Radyatörler D) Sargılar E) Valfler ve tapalar

4) Aşağıdakilerden hangisi buşinglerin bakımında yapılması gerekenlerden değildir?

A) Kırık olanları değiştirmek B) Yağlı boya ile boyamak C) Karbon tetra klorid ile
temizlemek D) Yağ sızıntılarını gidermek E) Bozuk kısımları gliptal ile boyamak

5) Aşağıdakilerden hangisi soğutma sistemi bakımında yapılması gerekenlerden

değildir? A) Kumanda elemanlarının bakımı B) Kabloların ve bağlantı yerlerinin
bakımı
C) Vantilatörlerin temizlenmesi D) Vantilatör motorunun bakımı
E) Kırık pervanelerin aynen bırakılması

6) Aşağıdakilerden hangisi conta ve civataların bakımında yapılması gerekenlerden

değildir
A) Deforme olmuş contaların değiştirilmesi B) Civataların sıkılması C) Somunların
sıkılması D) Civata ve somunların temizlenmesi E) Yağ kaçaklarının gözardı edilmesi

7) Hangisi akü ve şarj sistemi kontrol ve bakım işlemlerinden biridir?

A) Akülerin boyanması B) Akülerin numaralandırılması C) Elektrolit seviyelerinin
kontrolü D) Bağlantıların gevşetilmesi E) Hiçbiri

8) Aşağıdakilerden hangisi bara ve izolatörlerin bakım işlemlerinden değildir?

A) Oksitli kısımların temizlenmesi B) İzolatörlerin su ile yıkanması
C) Bara bağlantı civatalarının sıkılması
D) Kırık izolatörlerin değiştirilmesi
E) Sırı yanmış izolatörlerin kırmızı gliptal ile boyanması

34
9) Aşağıdakilerden hangisi bina metal kısımlarının bakım işlemlerinden değildir?
A) Duvarların boyanması B) Menteşe ve kilitlerin yağlanması
C) Korozyona uğramış kısımların boyanması D) Kapı ve pencerelerin kırık
camlarının değiştirilmesi E) Yağmur oluklarının tamir edilmesi

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap
verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

35
 PERFORMANSDEĞERLENDİRME
PERFORMANS DEĞERLENDİRME

MODÜL ADI: YG TESİSLERİ BAKIMI 1 ÖĞRENCİNİN

UYGULAMAFAALİYETİ:Trafo merkezleri ADI SOYADI:
ve donanımları bakımını yapmak SINIF VE NO:

AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız

becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR EVET HAYIR

1. Çalışma ortamına girerken gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı?

2.Trafo ve trafo merkezi periyodik bakım yapma sürelerini öğrendiniz
mi?
3. Trafo bakımının hangi kısımlardan oluştuğunu biliyor musunuz?
4. Trafo metal gövdesinin ve yağının kontrolünü yapabildiniz mi?
5. Trafo sargı sıcaklığının ve soğutma sisteminin önemini kavradınız
mı?
6. Trafo kapak contası ve civatalarının bakımını yapabildiniz mi?
7. Trafo merkezleri ek donanımlarının bakımını yapabildiniz mi?

8. Trafo merkezi binalarının bakımını yapabildiniz mi?

9. Generatörlerin bakımını yapabildiniz mi?
10.Trafo ve trafo merkezlerinin bakımı ile ilgili yönetmelikleri
kavrayabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Performans testi sonunda “evet”, “hayır” cevapları ile değerlendirme yapınız. Hayır
şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Tamamı “evet” ise TEBRİKLER, diğer
öğrenme faaliyetine geçiniz.

36
 ÖĞRENME FAALİYETİ-2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Standartlara ve tekniğine uygun olarak kumanda elemanları ve koruma sistemleri
bakımını hatasız olarak yapabilecek bilgi, beceri ve deneyime sahip olacaksınız.

ARAŞTIRMA YETİ-2
Ø Kumanda elemanları ve koruma sistemleri hakkında diğer modüllerden,
kitaplardan, internetten, kataloglardan vb kaynaklardan bilgi toplayınız.
Ø En yakın TEDAŞ müessese müdürlüğüne giderek, kumanda elemanları (kesici,
ayırıcı) ve koruma sistemlerinin kontrol ve bakım işlemleri hakkında bilgi
alınız.
Ø Topladığınız bilgi ve dokümanları rapor haline getiriniz.
Ø Hazırladığınız raporu arkadaşlarınızla tartışınız

2. KUMANDA ELEMANLARI VE KORUMA

SİSTEMLERİ BAKIMI
2.1. Kumanda Elemanları ve Koruma Sistemlerinin Bakımından
Önce Alınacak Emniyet ve Güvenlik Tedbirleri
Kumanda elemanları ve koruma sistemlerinin kontrol ve bakımından önce mutlaka
emniyet ve güvenlik tedbirleri alınmalıdır.Bu tedbirler can ve mal güvenliği açısından çok
önemlidir. Meydana gelen kazalar, emniyet ve güvenlik tedbirlerine riayet edilmemesinden
kaynaklanmaktadır. Şimdi bu tedbirleri açıklayalım;

Ø Enerjiyi keserek, sisteme enerji verecek tertibatı kilitleyiniz,

Ø ‘Çalışma Var’ kartını asınız, ilgilileri haberdar ederek emniyet altına alınız,
Ø Sistem enerjisiz olsa bile gerekli noktalarda topraklama yapmayı ve gerekli
emniyet tedbirlerini almayı ihmal etmeyiniz,
Ø Çalışmalarda gerekli ise emniyet kemeri takınız, mutlaka baret ve eldiven
giyiniz,
Ø Kullandığınız el aletleri ve takımların izoleli olasına dikkat ediniz,
Ø Sistem enerjisiz olsa bile; çalışma anında yanlışlıkla veya başka bir sebeple
enerji verilebileceğini, atmosferik olaylarla (yıldırım düşmesi gibi), sistemin
kapasitesinden dolayı statik yükler birikebileceğini ya da civardaki YG
tesislerinden indüksiyon yolu ile gerilim indüklenerek enerji altında
kalabileceğinizi unutmayınız ve dikkatli olunuz,
Ø Kuvvetli akım tesisleri, topraklamalar ve TEİAŞ iş güvenliği yönetmeliklerini
yanınızda bulundurunuz,
Ø İlk yardım çantasını yanınızda bulundurunuz.

37
2.2. Kumanda Sistemleri Bakımı Yapılması (Kesici, Ayırıcı)
OG ve YG sistemlerinde kullanılan ayırıcı ve kesiciler, enerjinin kesilmesi ya da
verilmesi açısından önemli cihazlardır. Bu cihazlarda meydana gelebilecek beklenmedik
arıza veya sorunlar sistemi zor durumda bırakabilir. Dolayısıyla bu bölümde ayırıcı ve
kesicilerin kontrol ve bakımını öğreneceksiniz.

2.2.1. Kumanda Sistemlerini Devreden Çıkarma İşlemi

Kesici ve ayırıcıların bakımını yapmadan önce kurulu vaziyette bulunan cihazı

devreden çıkarmak gerekir. Sistemde önce kesici sonra da ayırıcı devreden çıkarılmalıdır.

Kesicilerin kurulması işlemi çeşitli şekillerde olabilir. Resim 2.1’de elle kurmalı kesici
görülmektedir.Daha önce kurulmuş olan kesiciyi açmak yani devreden çıkarmak için
aşağıdaki işlemleri gerçekleştiriniz;
Ø Anahtarı kesici kontrol panosu üzerinde bulunan kilit tertibatına yerleştirerek
‘kilit açık’ pozisyonuna alınız,
Ø Açma butonuna basarak kesici kontaklarını açınız.

Resim 2.1: Kesici kontrol panosu

Kesiciler devreden çıkarıldıktan sonra ayırıcılar devreden çıkarılmalıdır. Bunun için de

Resim 2.2’de görüldüğü gibi hareketli kontaklar sabit kontaklardan ayrılır.

38
 Resim 2.2: Ayırıcı kontakları ve baralara bağlantısı

2.2.2. Bakım Yapılacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi İşlemi

Kontrol ve bakımı yapılacak ayırıcı ve kesiciler devreden çıkarıldıktan sonra

enerjilerinin kesilmesi gerekir. Bunun için ya ana besleme kesici ve ayırıcıdan ya da bir
önceki kesici ve ayırıcıdan enerji kesilmelidir.

Kesinlikle enerji altında kontrol ve bakım çalışması yapılmamalıdır.

2.2.3. Ayırıcıların Bakımı

Ayırıcıların kontrol ve bakımını,

Ø Kontaklarının bakımı,
Ø Gazlı ayırıcının gaz kontrolü,
Ø Bağlantı yerlerinin bakımı,
Ø Kumanda sisteminin bakımı olmak üzere 4 bölümde yapacağız. Şimdi sırayla
bu bölümlerin kontrol ve bakımlarını nasıl yapmanız gerektiğini inceleyeceğiz:

Ø Kontaklarının Bakımı
• Bıçaklarını ve kontaklarını kontrol ediniz,
• Ark yapmış kısımlar varsa zımpara ile temizleyiniz,
• Bıçaklarda eğilme veya başka kusur varsa gereğini yapınız,
• Kontaklarda anormal bir durum varsa gereğini yapınız,
• Ayırıcıyı birkaç kez açıp kapatarak kontakların iyi ve emniyetli bir
şekilde temas ettiğinden emin olunuz.

39
 Ø Gazlı Ayırıcının Gaz Kontrolü
• Gaz kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz,
• Gaz kaçağı varsa gerekli önlemi alıp gaz takviyesi yapınız,
Ø Bağlantı Yerlerinin Bakımı
• Hat ve topraklama bağlantı yerlerini kontrol ediniz,
• Bağlantı yerlerinde oksitlenme veya paslanma varsa temizleyiniz,
• Gevşek bağlantıları sıkınız.
Ø Kumanda Sisteminin Bakımı
• Hareket çubuklarını, manivelaları,krankları motoru kontrol ediniz,
• Civataları, somunları ve pimleri kontrol ederek gevşek olanları sıkınız,
• Kilit tertibatını kontrol ederek düzgün çalışmasını sağlayınız,
• Gerekli kısımları temizleyip yağlayınız.

2.2.4. Kesicilerin Bakımı

Kesicilerin kontrol ve bakımını,

Ø Kontaklarının bakımı,
Ø Gazlı kesicinin gaz kontrolü,
Ø Yağlı kesicinin yağ kontrolü,
Ø Bağlantı yerlerinin bakımı,
Ø Kumanda sisteminin bakımı olmak üzere 5 bölümde yapacağız. Şimdi sırayla
bu bölümlerin kontrol ve bakımlarını nasıl yapmanız gerektiğini inceleyelim;

Ø Kontaklarının Bakımı
• Kesici kontaklarının bakımını yapabilmek için kesicinin tipine ve
özelliğine uygun şekilde dikkatlice kontaklarını açarak kontrol ediniz,
• Kesicilerin özellikle aşırı akım durumlarındaki açma kapamaları anında,
sabit ve hareketli kontakları arasında meydana gelen arkların kontak
yüzeylerinde oluşturduğu ark izlerini, yanıkları ve çapakları zımpara ile
temizleyiniz,
• Kontak yaylarını kontrol ederek kırık ya da esnekliğini kaybetmiş olanları
değiştiriniz,
• Kontak düzeneğinde bulunan bağlantı civatalarını kontrol ederek gevşek
olanları sıkınız,
• Kontakların normal eksenleri üzerinde rahat ve kusursuz hareket etmesini
sağlayınız.

40
 Resim 2.3: Kesici kontakları ve kutupları

Ø Gazlı Kesicinin Gaz Kontrolü

• Kesici kutuplarını kontrol ederek kırık ya da çatlak olanları değiştiriniz,
• Gaz kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz,
• Gaz kaçağı varsa gerekli önlemi alıp gaz takviyesi yapınız.

Ø Yağlı Kesicinin Yağ Kontrolü

• Yağ seviye göstergelerini temizleyiniz,
• Yağ sızıntısı ya da kaçağı varsa gideriniz,
• Yağ seviye göstergelerindeki tüplerin yağ tankı ile irtibatının
kesilmediğinden emin olunuz,
• Yağın di elektrik dayanımını, karbonlaşma, yabancı maddeler, renk ve
asidite bakımından kontrol ederek gerekiyorsa yağı değiştiriniz.

41
 Resim 2.4: Yağlı kesici ve yağ göstergesi

Ø Bağlantı Yerlerinin Bakımı

• Ana terminal ve topraklama bağlantı yerlerini kontrol ediniz,
• Bağlantı yerlerinde oksitlenme veya paslanma varsa temizleyiniz,
• Gevşek bağlantıları sıkınız.

Resim 2.5: Kesici kutuplarındaki bağlantı terminalleri

Ø Kumanda Sisteminin Bakımı

Kesicilerin kumanda mekanizmaları değişik tiplerde olabilmektedir. Hepsinde yaylı
bir sistem ile kurma işlemi gerçekleşir. Fakat bu yayın kurulması işlemi ve düzeneği
farklıdır.

42
 • Motorlu kumanda sisteminde; motor yataklarını, bağlantı uçlarını ve sargı
izolasyonunu kontrol ederek tespit ettiğiniz arızaları gideriniz,
• Havalı kumanda sisteminde; hava silindirini, boruları, valfleri, valflere
kumanda eden bobinleri kontrol ederek tespit ettiğiniz arızaları gideriniz,
• Bobinli kumanda sisteminde; elektrik açma kumandasını kontrol ederek
çekirdeğin serbest ve çabuk hareket etmesini sağlayınız,
• Mekanizmadaki mafsalları, mandalları, manivelaları, milleri, rotları,
yayları ve diğer aksamı kontrol ederek tespit ettiğiniz arızaları gideriniz,
• Civataları, somunları ve pimleri kontrol ederek gevşek olanları sıkınız,
• Kilit tertibatını kontrol ederek düzgün çalışmasını sağlayınız,
• Gerekli kısımları temizleyip yağlayınız.

Resim 2.6: Kesici kumanda ve yay mekanizması

2.3. Koruma Sistemleri Bakımı Yapılması

OG ve YG sistemlerinde koruma amaçlı olarak özel koruma röleleri, topraklama,
parafudur ve sigortalar kullanılır. Bu koruma sistemleri özellikle cihazların ve insanların
güvenliği için büyük önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu sistemlerin iyi ve hatasız
çalışmasını temin etmek için kontrol ve bakımları yapılmalıdır. Aşağıda anlatılanlarla,
koruma sistemlerinin kontrol ve bakımına dair bilgileri öğreneceksiniz.

2.3.1. Koruma Sistemlerini Devreden Çıkarma İşlemi

Koruma sistemindeki elemanları ya da cihazları bakıma almadan önce mutlaka

devreden çıkarmalısınız. Aksi durumda hem kendi can güvenliğinizi, hem de bakımını
yapacağınız cihazın güvenliğini tehlikeye atmış olursunuz. Bu nedenle hangi elemanın ya da
cihazın bakımını yapacaksanız, öncelikle kullanma klavuzunda belirtildiği şekilde devreden
çıkarınız.

43
2.3.2. Bakım Yapılacak Kesimin Enerjisinin Kesilmesi İşlemi

Kontrol ve bakımı yapılacak koruma sistemindeki elemanlar devreden çıkarıldıktan

sonra enerjilerinin kesilmesi gerekir. Çünkü ne kadar elemanlar devre dışı kalsalar da
sistemde enerji olduğu sürece muhakkak bir risk var demektir. Bunun için ya ana besleme
kesici ve ayırıcıdan ya da bir önceki kesici ve ayırıcıdan enerji kesilmelidir. Kesinlikle
enerji altında kontrol ve bakım çalışması yapılmamalıdır.

2.3.3. Koruma Rölelerinin Bakımı

İsterseniz koruma rölelerinin bakımına geçmeden önce biraz çeşitlerinden ve

özelliklerinden bahsedelim.
Ø Sekonder Aşırı Akım Rölesi: Akım trafolarının sekonder devresine bağlanan
rölelerdir. Generatör ve trafoların aşırı yüklenmesi, ısının artmasına ve verimin
düşmesine neden olur. Bu olumsuz etkileri önlemek için sekonder aşırı akım
rölesi kullanılır.
Ø Diferansiyel Koruma Rölesi: Diferansiyel kelime olarak fark demektir.
Diferansiyel koruma röleleri de, normalde akım geçmeyen röle devresinden
arıza sonucu oluşan fark akımlarının geçmesi ve bunu algılaması prensibine
göre çalışırlar. Havai hatların, kabloların, trafoların ve generatörlerin faz
sargıları arasında bir izolasyon hatası sonucu meydana gelen kısa devreler en iyi
diferansiyel röle tarafından algılanır ve koruma sağlanır.
Ø Toprak Kaçağı Koruma Rölesi: Generatör ve trafonun yıldız bağlı ve nötr
noktası topraklı olan sekonder sargısının beslediği devrede oluşan bir faz-toprak
arızasında koruma amacıyla kullanılır.
Ø Sargı Kaçağı Koruma Rölesi: Generatörlerdeki stator izolasyonundaki
delinme ve sargıdan demir nüveye kaçak akımının meydana gelmesi, sargı
kaçağı(stator-toprak arası) olarak tanımlanır.Bu tür arızaları algılayıp koruma
yapan rölelerdir.
Ø Sargı Kısa Devresi Koruma Rölesi: Generatör ve trafolarda, izolasyon hatası
sonucu faz sargıları arasında oluşan kısa devreleri algılayıp sistemin enerjisini
kesen rölelerdir.
Ø Ters Akım Rölesi(Watmetrik Röle): Generatörlerde faz-toprak kısa devresine
karşı topraklama akımının yanı sıra topraklama geriliminin de dikkate alınması
gerekir.Bu durumda ters akım rölesi kullanılır.
Ø Isı Kontrol Rölesi: Trafo ve generatörlerde sargı sıcaklığını kontrol etmek ve
korumak için kullanılan rölelerdir.
Ø Yatak Isınması Rölesi: Generatör yatak sıcaklığının kontrol ve koruması için
kullanılan rölelerdir.
Ø Bucholz(Bukolz) Rölesi: Trafo tankı ile genleşme kabı arasındaki irtibat
borusu üzerine yerleştirilen rölelerdir. Trafo tankı içindeki yağ çeşitli arızalara
bağlı olarak aşırı derecede ısınır ve gaz zerrecikleri oluşur. Oluşan bu gaz
zerrecikleri yükselerek bucholz röleye gelir. Bucholz röle içindeki kontakları
kapatarak alarm vermesini ya da devreyi açmasını sağlar ve bu şekilde koruma
gerçekleşir.

44
 Ø Mesafe Koruma Rölesi: Mesafe koruma röleleri, etki alanı içindeki hattın
empedansını ölçerek ayarlanan değeri karşılaştırır ve bu şekilde koruma
sağlar.Enerji nakil hatlarında meydana gelen kısa devre arıza akımı, şebekenin
birkaç noktadan beslenmesi nedeniyle büyük değerlere ulaşabilir.
Bu sebeple arıza yerinin belirlenerek anında serviş dışı bırakılması gerekir. Bu gibi
yerlerde mesafe koruma röleleri kullanılır.

Resim 2.7: Isı kontrol rölesi ve Bucholz rölesi

Koruma rölelerini hatırladığımıza göre artık bakımlarını yapabiliriz;
Ø Koruma rölelerini dışarıdan gözle kontrol edip dikkatlice temizleyiniz,
Ø Kırık, çatlak ya da yağ sızıntısı varsa tamir ediniz,
Ø Bağlantılarını kontrol ederek gevşek olanları sıkınız,
Ø Röle devrelerini ve iletkenleri kontrol ederek bozuk izolasyon, kısa devre,
kopukluk gibi arızalar varsa gideriniz,
Ø Röle ayarlarını kontrol ederek çalıştığından emin olunuz.

2.3.4. Topraklama Sistemi Bakımı ve Ölçümleri

Topraklama sisteminin bakımını ve ölçümlerini aşağıda anlatıldığı şekilde dikkatlice

yapınız.
Ø Topraklama sistemi bakımı
• Topraklama tesisatını toprak elektrotuna (toprak elektrotu olarak genelde
toprağa gömülmüş olarak levha, şerit, boru ve çubuk kullanılır) bağlantı
iletkeninden itibaren gözle kontrol ediniz,
• Toprak elektrotuna bağlanan topraklama iletkenini toprak altında
50cm’ye kadar kopma, kırılma ve korozyon gibi istenmeyen durumlar
yönünden kontrol ediniz ve gerekli tedbirleri alınız,
• Bütün topraklama baralarını ve tellerini kontrol ederek sağlam ve iyi
durumda olduğundan emin olunuz,
• Topraklama bağlantılarını ve klemensleri kontrol ederek gevşek olanları
sıkınız,
• Akım ve gerilim trafolarının sekonder devrelerinin topraklanmış olmasına
dikkat ediniz,

45
 • Topraklama tesisatının tamamını kontrol ederek iyi durumda olduğunu
görünüz.
Ø Topraklama ölçümleri

Topraklama ölçümleri megerlerle yapılmaktadır. Bu ölçü aletleri gerçekte özel olarak

üretilmiş portatif ohm metrelerdir. Megerlerde yaklaşık 1000 volt gerilim üretebilen bir
doğru akım dinamosu mevcuttur. Analog megerlerde manyeto kolu sayesinde gerilim üretme
işlemi yapılabilmektedir.

Ayrıca günümüzde değişik firmalarca üretilmiş toprak direncini ölçen elektronik

dijital ölçü aletleri kullanılmaktadır. Bu cihazların içerisinde yeterince pil bulunmaktadır.
Ölçme yapmak için gerekli akım ve gerilim bu pillerden karşılanır.

Resim 2.8: Analog ve digital meger

Şekil 2.1: Analog meger iç yapısı

46
Meger ile topraklama ölçümü yapılması, normal (3 elektrotlu)
Ø Şekil 2.2.’de gösterildiği gibi bağlantı yapınız.
Ø 2/3 elektrot metot düğmesini 3 elektrotlu ölçüm konumuna getiriniz.
Ø Topraklama gerilimi aralığı içinde topraklama gerilimini kontrol ediniz.
Ø Yardımcı topraklama direnci değerlerini yardımcı topraklama direnci aralığı
içinde C ve P için kontrol ediniz.
Ø Uygun direnç aralığını kullanarak ölçümü gerçekleştiriniz.
Ø Ölçüm düğmesine basılı tutarken direnç kadran düğmesini çevirin ve
galvanometre dengeye geldiğinde direnç değerini okuyunuz.

Şekil 2.2: Üç elektrotlu topraklama ölçümü

Meger ile koruma ve işletme topraklamalarının dirençleri ölçüldüğünde, ölçülen

değerlerin aşağıdaki değerlere uygun olması gerekir.
• İşletme topraklaması RB < 2 ohm (2 ohm’dan küçük olmalı),
• Koruma topraklaması RA (koruma düzeneğine bağlı olarak)
o Dengelenmiş şebekelerde RA < 2 ohm
o Trafo merkezlerinde, direklerde RA < 4 ohm
o A.G. Ve Y.G. Bağlama tesisleri birleştirildiğinde RA < 1 ohm
o Parafudur topraklama direnci RA < 5 ohm

Resim 2.8: Trafo merkezindeki topraklama barası

47
2.3.5. Parafudurların Kontrol ve Bakımı

Parafudurların kontrol ve bakımını, mesnetler, izolatörler, hat ve topraklama

bağlantıları, sağlamlıklarının kontrolü şeklinde yapabiliriz.
Ø Mesnetler:
• Parafudurların mesnetlerinin sağlam ve iyi durumda olduğuna bakınız,
• Parafudurların mesnetlere sağlam bir şekilde tespit edilmesine dikkat
ediniz, civataları eksik olanları tamamlayarak gevşek olanları sıkınız.
Ø İzolatörler:
• Parafudurların izolatörlerini su veya karbon tetra-klorid ile temizleyiniz,
• İzolatörlerin sırı yanmış ve dökülmüş kısımlarını kırmızı gliptal ile
boyayınız,
• Çatlak ya da kırık olanları değiştiriniz,
• Başlıklarının ve mesnetlerin izolatörlere sağlam tespit edildiğinden emin
olunuz.
Ø Hat ve Topraklama Bağlantıları:
• Hat ve topraklama bağlantılarını kontrol ederek iyi temas ettiğinden emin
olunuz,
• Oksitlenme ve paslanma varsa temizleyiniz,
• Gevşek bağlantıları sıkınız,
• Topraklama direncini ölçerek normal değerlerde olmasına dikkat ediniz.
Ø Sağlamlık Durumu

Parafudurların sağlamlık durumunu gözle kontrol ederek anlamak mümkün değildir.

Bunun için imalatçı firmanın özel kontrol cihazı ile kontrol etmek gerekir.

Resim 2.9: Parafudurlar

48
2.3.6. Sigortaların Kontrolü

YG şebekelerinde kullanılan sigortaların kontrol ve bakımı şöyle yapılır:

Ø Sigorta tüplerini(buşonlarını) temizleyip kontrol ediniz,
Ø Kullanılmayacak derecede yanık, kırık ve kusurlu olanları yenisi ile değiştiriniz,
değişim esnasında aynı amperajda olması gerektiğini unutmayınız,
Ø Sigorta bağlantı terminallerini kontrol ediniz,
Ø Paslı ve oksitli kısımları temizleyiniz,
Ø Gevşek bağlantıları ve klemensleri sıkınız.

Resim 2.10: Ayırıcı üzerindeki sigortalar

2.4. Bakımdan Sonra Sistemi Devreye Alma İşlemi

Yukarıda incelediğimiz bakım işlemlerinden sonra ayırıcıları, kesicileri, koruma
rölelerini, topraklama sistemini, parafudurları ve sigortaları yerlerine monte ederek devreye
alırız. Devreye aldıktan sonra da enerjiyi vererek sistemin eskisi gibi ve verimli bir şekilde
çalışması sağlanmış olur.

2.5. Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği

Madde 10- Kuvvetli akım elektrik aygıtları, kullanılmaları ya da işletilmeleri sırasında
oluşacak ark ve kıvılcımlar, insanlar ve eşyalar için tehlikeli olmayacak biçimde yapılmalı ya
da düzenlenmelidir. Bu durum kullanılan her aygıt için yürürlükteki TS'da (yok ise sırasıyla
EN, HD, IEC, VDE'de) belirtilen tip deneyleri ile doğrulanmış olmalıdır.
Yangın tehlikesi bulunan yerlerdeki sigortalı ayırıcılarda oluşabilecek arkların
yaratacağı yangın tehlikesini en aza indirmek üzere, bu tip ayırıcıların bulunduğu direklerin
altına 10 cm. kalınlığında ve 3 metre yarıçapında bir bölgeye mıcır dökülecek veya grobeton
atılacaktır.
49
 Madde 14- İşletme sırasında üzerinde manevra yapılacak aygıtlar ve okunacak ölçü
aletleri kolayca ve tehlikesizce ulaşılabilen yerlere konulacak ve kullanışlı olacaklardır.

Bağlama tesislerinde kullanılacak olan elle ya da yalıtkan pensler ve benzer aletlerle

kumanda edilen sigortalar, ayırıcılar ve kesicilerin kumanda kollarının tutma noktaları,
uygun bir yüksekliğe yerleştirilecektir. Ancak bu yükseklik, manevra sırasında basılan
zeminden en az 50 cm. ve en fazla 170 cm. yükseklikte olacaktır. Açıktaki tesislerde bu
yükseklik gerektiği kadar arttırılabilir.

Madde 15- Elektrik aygıtlarının kumanda bölümleri, kullanma sırasında oluşabilecek

dış ve arıza halinde ise iç zorlamalara zararlı bir biçim değişikliği olmaksızın ilgili standartta
belirtildiği şekilde dayanmalıdır. Bunlar ayrıca, arıza durumunda gerilim altındaki bölümlere
dokunmayacak biçimde düzenlenmelidir.

Taşıma organlarına ilişkin kollar, tel halatlar ve zincirler kopma halinde gerilim
altında bulunan tesis bölümlerine dokunmayacak biçimde düzenlenmeli ve korunmalıdır.

Madde 16- Kesiciler ve ayırıcılar açık konumlarında her türlü hava koşullarında,
devreyi tam ve güvenli bir biçimde ayırmış olmalıdır. Burada ana kontakların konumlarının
gözle görülmesi şart değildir. Bu aygıtların açık ve kapalı konumları güvenli bir düzenle
konum göstergesi ile fark edilmelidir. Özellikle son konumlar yanılmaya yer vermeyecek
biçimde işaretlenmelidir.

Bakım ve Onarım:

Madde 27- Tesislerin ve aygıtların teknik belgelerinde belirtilen aralıklarda bakım ve

onarımları yapılmalıdır. Yapılan bakım ve onarımlar kalıcı bir şekilde kaydedilmelidir.

Madde 39- Her güç transformatörü, primer ve sekonder taraflarına sekonder korumalı
kesici ile teçhiz edilecektir. Bu kesicinin gerilimden ayrılması için gerekli düzenlemeler
yapılmalıdır. Sekonder taraftaki kesicilerin kesme gücü ve mekanik dayanımı
transformatörün bağlandığı alt gerilim barası kısa devre gücüne göre boyutlandırılmalıdır.
Röleli kesicilerin röleleri ve koruma devreleri, transformatörün arıza ve aşırı yük akımlarına
uygun olarak seçilmiş olmalıdır.

Transformatör merkezlerinde baraya giren tüm hat fiderleri topraklanabilmelidir. Açık

ve kapalı çalışan ring sistemlerde, bu topraklama düzeni bağımsız çalışan topraklama
ayırıcıları olmalıdır. Bu topraklama ayırıcıları hat gerilimli iken toprak temasını önleyecek
elektriksel ve/ veya mekanik kilitleme düzenlerini ihtiva etmelidir. Bu düzenler
sağlanamadığı takdirde hattın gerilimsiz olduğunun anlaşılması sağlanarak topraklama
ayırıcısı kapatılmalıdır.

Kesicilerle kendi ayırıcıları arasında kilitlenme düzenleri bulunmalı, bu durumda

kesiciler kapalı konumda iken ayırıcılar açılıp, kapatılamamalıdır. Bu kilitlenme düzenleri
mekanik, elektriksel ya da mekanik - elektriksel tipte olabilir.

50
 Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayırıcı, akım transformatörü bara kısa devre
akımına göre seçilmelidir. Sekonder tarafta kullanılan aynı cihazlar transformatörün
bağlandığı alt gerilim barası kısa devre akımı göz önüne alınarak seçilmelidir. Her iki halde
de kesme akımının dinamik zorlamalarına karşı dayanabilmelidir.

Madde 40-
a) Anma gücü 400 kVA'ya kadar (400 kVA dahil) olan dağıtım transformatörlerinin
giriş tarafına sigortalı ayırıcı tesis edilerek transformatör korunmalıdır. Mümkün olabilen
hallerde primerdeki sigortalı yük ayırıcısı ile sekonderdeki ana şalter arasında kilitleme
düzeni sağlanmalıdır.
Anma gücü 400 kVA'dan büyük dağıtım transformatörlerinin besleme tarafında röleli
bir kesici kullanılarak transformatör kısa devre ve aşırı yüke karşı bütün kutuplarında
korunabileceği gibi, anma gücü 1600 kVA'ya kadar (1600 Kva dahil) olan dağıtım
trafolarında kısa devre kesme gücü uygun sigortalar ile donatılmış sigortalı yük ayırıcısı
bileşik cihazları da kullanılabilir.
Kısa devre akımlarına karşı korunma bulunmayan sadece yük akımının açılıp
kapatıldığı yerlerde, uygun anma akımı ve kısa süreli dayanma akımı özelliklerinde yük
ayırıcıları kullanılabilir.
b) 36 kV kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatörleri baraya
sigortalı ayırıcı üzerinden bağlanmalıdır.

Madde 61- İşletme sorumluları genellikle yapılacak işler için görevlendirilen kişilere
işin süresi, yeri, cinsi ve önemine ilişkin yazılı yönergeler vereceklerdir.

Aşağıdaki durumlarda yazılı yönergeler verilmeyebilir:

İşi yapmakla görevlendirilen kimselerin yeterli teknik bilgi ve görgüsü varsa, kendisi
ve yardımcıları için gerekli güvenlik önlemlerini kendi sorumluluğu altına alabilirse, işletme
sorumlusu tüm devre açma ve kapama işlerini kendisi yapar ya da gözetimi
altında yaptırır ve yapılan işleri kendi denetlerse.

Sözlü olarak ya da telefonla verilen emirler, bu emri alan kimseye tekrar ettirilecektir.
İlgililerin saatleri birbirine göre tam olarak ayarlanmalı ve ek güvenlik önlemi olarak işe
başlarken gerilimin kaldırılması ve iş bittikten sonra gerilimin uygulanması sırasında yeterli
süre bırakılmalıdır.

Kuvvetli akım tesislerinde yapılacak bakım-onarım çalışmaları sırasında çalışanların

hayatının korunması açısından mutlaka alınması gereken önlemler aşağıda açıklanmıştır:

a) Gerilimin kesilmesi:
Bakım ve onarım yapılacak yere enerji sağlayan tüm kesicilerin açılması ve bunlara ait
ayırıcılar ile ayırma işleminin emniyet altına alınması gerekir.

b) Tekrar gerilim verilmesinin önlenmesi:

Gerilimin kesilmesi için açılmış olan kesici ve ayırıcıların bir başkası tarafından
yanlışlıkla kapatılmasını önlemek üzere gerekli önlemlerin alınmış olması gerekir. Bu
maksatla, bu aygıtların varsa tahrik ve kumanda kilitleme düzenleri kilitlenebilmeli,
aygıtların üzerine "kapamak yasaktır", "hat üzerinde çalışılıyor" gibi yazılar asılmalıdır.
51
 Bu önlemler, örneğin kesicilerin kapanmasını önleyici anahtarlı kilitleme düzeninin
anahtarının yetkili kişi tarafından alınması ile de daha emin şekilde sağlanabilir.

Bir çalışma yeri birden fazla noktadan besleniyorsa, (a) ve (b) bentlerinde belirtilen
önlemler her besleme noktası için uygulanacaktır.

c) Çalışılacak yerde gerilim olmadığının kontrolü:

Tesislerin bir bölümünde çalışma yapmak için gerilimin kaldırılması gerekiyorsa,
devre kapama ve açmalarının belirli bir zamanda yapılacağını bildirmek yeterli değildir.
Çalışılacak yeri besleyen tüm kesicilerin açılmış olmasına rağmen söz konusu tesis
bölümünün gerilim altında olup olmadığı gerekli ölçü veya gösterge cihazları ile
denetlenmeli ve denetleyen kimse gerilim olmadığı kanısına vardıktan sonra çalışmaya
başlanmalıdır. Üzerinde çalışılacak bir tesisin gerilim altında olmadığının saptanmasında,
yalnız devresi kesildikten sonra ölçü aygıtlarının göstergelerinin geri gitmesi, anahtarı
kapatılan lambaların sönmesi, ya da transformatör gürültülerinin kesilmesi gibi özelliklere
güvenilmemelidir. İş bittiğinde çalışanların tehlikeyle karşılaşmayacaklarına kesinlikle
inanıldıktan sonra tesisler gerilim altına alınmalıdır.

d) Çalışılan bölüme yakın yerlerde, işletme esnasında gerilim altında bulunması

gerekli başka bölümler varsa, bu bölümlerdeki gerilimli kısımlara dokunmayı önleyecek
önlemler alınmalıdır. Örneğin bir anahtarlama hücresi içinde çalışılırken, kesici açıldığı
halde, tesisin diğer bölümlerinde işletmeye devam edildiği için, baralarda gerilim
bulunabilir. Bölmelendirilmemiş hücrelerde, hücre içine, hücre kapısı kapalı iken sokulmuş
bulunan bir ayırma plakası ile bu koruma önlemi alınmış olmalıdır. Böyle bir önlem
alınamıyorsa, baraların gerilimlerinin mutlaka kesilmesi gerekir. Bara bölümü
bölmelendirilmiş bir hücrede bu ilave önleme gerek yoktur.

e) Kısa devre etme ve topraklama:

Gerilimi kesilmiş yüksek gerilim tesislerinde çalışılacaksa, çalışılacak bölüm önceden
topraklanmış olan bir düzenek üzerinden kısa devre edilecektir. İşletmelerin sorumlu
kimseleri, iş süresince çalışanların tehlikeyle karşılaşabileceği hiçbir devre kapama işlemi
yapılmamasını sağlayacaktır. Kısa devre ve topraklama, ancak bütün çalışmalar bittikten ve
bunları yapanların hepsine haber verildiği kesin olarak öğrenildikten sonra kaldırılabilir.
Bağlama hücresi içinde çalışıldığında, bu hücreler kablo çıkış veya bara topraklama
ayırıcıları ile donatılmış ise, bu aygıtların kapatılması ile istenen şart sağlanabilir.
Çıkış hatlarının topraklanmasında kullanılan topraklama donanımı hücre içindeki öteki
aygıtları topraklayamıyorsa, gerektiğinde topraklama ve kısa devre etme düzenlerini
bağlamak için hücrede ya da aygıtlar üzerinde sabit bağlantı yapmaya uygun çıplak bölümler
bırakılmalıdır.

Topraklama düzenleri, hücrelere girmeden topraklama tesislerine bağlanabilmelidir.

Hücre kapısı bağlama sırasında açık olabilir, ancak bu durumda kapının açılabilmesi için
mutlaka kesicinin açık olması şartı gerekli kilitlemelerle sağlanmış olmalıdır.
Topraklama ve kısa devre etme işi, çalışma yapılan yerin yakınında ve olabilirse
burası ile akım kaynakları arasında yapılacaktır. Topraklama ve kısa devre etme düzenleri,
yapılan çalışmalardan dolayı ve çalışma süresince hiç kaldırılmayacak biçimde tesis
edilecektir.
52
 Bir elektrik enerji tesisinde, yukarıda belirtilen önlemler alınmadan hiçbir bakım ve
onarım çalışması yapılmamalıdır. Bu şarta rağmen tesisin yapılacak işler sırasında
geriliminin kesilmesi imkânsız ise, birisi işten sorumlu tutulan en az iki kişi
görevlendirilmelidir.

2.6. Topraklamalar Yönetmeliği

Madde 5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan
içinde bulunan topraklayıcılar ya da aynı görevi yapan (boyasız direk ayakları, zırhlar ve
metal kablo kılıfları gibi) metal parçalar ve topraklama iletkenlerinin tümüdür.
Madde 6) Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi
üzerinden toprağa bağlamaktır.
Madde 7) Topraklama: Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve yöntemlerin
tümüdür.
7.1) Topraklamanın çeşitlerine göre tanımlar:
i) Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden başka hiçbir direnç içermeyen
topraklamadır.
ii) Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni üzerine ek olarak bağlanan omik, endüktif
veya kapasitif dirençlerle yapılan topraklamadır.
iii) Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine bir parafudur veya eklatör bağlanan
topraklamadır.
7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar:
i) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için,
işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır.
ii) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve
tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
- Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu
üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.
- Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak omik, endüktif ya da kapasitif
dirençler bulunmaktadır.
iii) Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen
fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması,
toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.
vi) Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim
altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım
akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin
topraklanmasıdır.

2.7. TEİAŞ İş Güvenliği Yönetmeliği

Madde 57 - Orta ve yüksek gerilim tesislerine görevlilerin dışındaki şahısların girmesi
yasaktır. Ancak diğer şahısların tesislere girmesi özel izinle, görevli bir elemanın
kontrolünde ve kişisel koruyucu kullanmaları ile mümkün olacaktır.

Madde 58 - Kesici ve ayırıcıların manevraları gerilim altında çalışma sayılmayacaktır.

53
 Madde 59 - Stanka ile manevra yapılması gereken ayırıcıların manevralarında
mutlaka stanka kullanılacaktır. Gerek stanka ile manevra yapılan ayırıcıların, gerekse
mekanik kollu ayırıcıların manevralarında izole eldivenler, baret, izole ayakkabı ve tesisatın
özelliğine göre seyyar izole halı (2x1m) veya tabure kullanılacaktır.

Madde 61 - Orta gerilim tatbik edilmiş iletkenlere, izole eldivenlerle dokunulmayacak

ve bu iletkenler üzerinde sapı yalıtılmış aletlerle çalışılmayacaktır. Çalışılması gerektiğinde
enerjili çalışmaya uygun aletlerle çalışılacaktır. Hat ayar ünitesi üzerinde yapılacak
çalışmalarda izole eldiven kullanılmalı ve temas sırasında kutu üzerindeki topraklama bıçağı
kapatılmalıdır. Şalt sahası çalışmaları izole halı üzerinde ve tüm ölçü aletleri topraklanmış
durumda iken yapılmalı, koaksiyel kablo ekranı ve tuner, konsol toprağına iyi bir şekilde
irtibatlandırılmış olmalıdır. Sızdırma bobinlerinin toprak bağlantılarının güvenilirliğinden
emin olunmadan ve hattın enerjisi kestirilmeden KESİNLİKLE canlı uç üzerinde
çalışılmamalı ve bu uç açılmamalıdır.

Madde 62 - OG ve YG tesislerinde her türlü çalışmalar aşağıdaki işlemlerden sonra

yapılacaktır.
-İşlemlere başlamadan önce mutlaka iş görev emri düzenlenecektir.
-Üzerinde çalışılacak teçhizatı gerilimsiz bırakmak için önce kesiciler, sonra ayırıcılar
açılacaktır.
-Kesici ve ayırıcıların her fazının teker teker açık olduğu gözle ve uygun araçlarla
kontrol edilecektir.
-OG şalt tesislerinde hücre kapıları ile bara ayırıcıları arasında bir kilit tertibatı
olacaktır. Bu kilitleme tertibatı, fidere ait bara ayırıcıları açılmadan hücre kapısının
açılmasını önleyecek şekilde olacaktır.
-Tesisin güvenlik altına alınması amacıyla kesme cihazları ile kumanda tertibatı
üzerine GÜVENLİK KARTLARI, İKAZ VE İHBAR levhaları konacaktır.
-Çalışma yerinde gerilim yokluğunun kontrolu iletkenlerin her biri üzerinde, neon
lambalı gerilim kontrol stankası, hat tüfeği ve benzeri özel aletler yardımı ile yapılacaktır.
Çıplak iletkenlerin el ile atılması şeklinde deneme yapılması yasaktır.
-Gerilim yokluğu tesbit edilince mahalli topraklama ve kısa devre etme işlemleri,
çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve çalışma yerini besleyebilecek bütün
kollar üzerinde yapılacaktır. Topraklama ayırıcılarının kapatılmış olması halinde dahi bu
işlem aynen uygulanacaktır.
-Yukarıda anlatılan işlem enerji kaynaklarından ayrılmış olan hat parçaları üzerinde
de yapılacaktır. Çünkü bu parçalar atmosferik aşırı gerilimler veya endüksiyon tesirinde
kalmış olabilirler.
-Topraklama ve kısa devre yapma işlerinde izole eldivenler, baret, izole ayakkabı,
izole halı veya izole tabure ile stankalar kullanılacaktır.
-Topraklama ayırıcısı bıçaklarının hepsinin kapalı olması şarttır.
-Çalışma yeri; levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, bariyerler vb. işaretlerle
sınırlanacaktır.
-Tesislerin müsait olduğu hallerde, gerilim altında kalmış bulunan kısımlarına
yaklaşılmasını yasaklayıcı levhalar konulacaktır.
-Tersten enerji gelmesi ihtimali bulunan fider hücrelerine “Bu Fidere Tersten Enerji
Gelebilir” ibaresi taşıyan uyarı levhaları asılacaktır.

54
 -Statik kondansatörlerin bulunduğu yerlerde her işlemden önce kondansatörler
boşaltılacaktır. Boşaltma tertibatı bulunsa bile, kondansatörlerin her hangi bir çalışmadan
önce bütün uçlarının topraklanması şarttır.

Madde 63 - O.G. ve Y.G. tesislerinde insanın temas olasılığı bulunan hücre kapısı,
kesici şasesi, ayırıcı kolu vb. metal aksamın toprak şebekesi ile irtibatını sağlayan
topraklama iletkenlerinin gözle görülen kısmı üzerinden geçiş dirençleri periyodik olarak
kontrol edilecek ve bu işle ilgili çalışmaların sonucu kaydedilecektir.

Madde 65 - İşaret, bayrak, flama, plaka, tehlike uyarı bandı, levha, güvenlik kartları ve
benzeri güvenlik malzemeleri ile, kısa devre ve topraklama tertibatı kaldırılmadan tesisat
gerilim altına alınmayacaktır.
Madde 66 - Yüksek gerilim şalt sahalarında bulunan kesici ve ayırıcıların hangi fidere
ait olduğunu gösterir yazılı levhalar, uzaktan okunabilecek şekilde teçhizatın uygun yerlerine
asılacaktır.

Madde 67 - OG fider ve hücrelerinin isimleri, tek hat şemaları ve manevra talimatı,

hücre kapısı üzerine bir levha olarak asılacaktır. Ayrıca hücrenin arka fensi ve bina dışındaki
geçit izolatörü altına da fider isimlerini belirten levhalar asılacaktır. TM’nin en az 50x100cm
boyutunda bir tek hat şeması kumanda odasına asılacaktır.

Madde 68 - OG hücrelerinde çalışma bittikten sonra gerekli güvenlik önlemleri

kaldırılacak, korunma kapıları kapatılacak daha sonra enerji verilecektir.
-Bir transformatörün yağ seviyesinin kontrolünde kibrit ve benzeri alevli aydınlatma
araçları kullanılmayacaktır.
-İşletmede çalışan güç trafoları ve reaktörler gibi teçhizatlarla yağ depolanan tanklarda
herhangi bir nedenle araştırma yapmak gerektiğinde gerekli emniyet tedbirleri alınmadan
(yağın boşaltılması, tank içerisindeki havanın sirküle edilmesi, gaz maskesi takılması vb.)
tank içerisine girilmeyecek ve teçhizat üzerinde kaynak yapılmayacaktır.
-Akım ölçü trafoları servisteyken sekonder devrelerinin açık kalmaması için gerekli
önlemler alınacaktır. (Akım trafolarının sekonderleri beslediği aletler üzerinden kapalı devre
edilecektir.)
-Gerilim ölçü trafolarının sekonderleri, bağlı herhangi bir alet yoksa uçları açık
bırakılacaktır.

Madde 71 - Transformatör merkezlerindeki OG sigortaları, ancak ayırıcı açıldıktan ve

gerilimi kesildikten sonra sigortanın her iki tarafında gerilim bulunmadığı kontrol edilecek
ve daha sonra orijinali ile değiştirilecektir. Gerilimi kesmek mümkün olmayan hallerde
sigorta değiştirmek zorunda kalınırsa, sigorta değiştirme pensi, baret, izole eldiven, izole
tabure veya izole halı kullanılacaktır.

Madde 72 - Şalt sahalarında stanka, merdiven vb. insan boyunu aşan uzunluktaki
malzemeler yere paralel olarak taşınacaktır.

Madde 73 - Kesici, ayırıcı vb. cihazlarının açılmasından sonra, gerilim altında kalmış
kısımlarla temas veya ark atlaması gibi herhangi bir tehlikenin bulunduğu hallerde, iş
güvenliği tedbirleri alınmadan sigortaları değiştirilmeyecektir.
55
 Madde 74 - Direk tipi dağıtım güç trafolarında yapılacak çalışma türü ne olursa olsun
gerilim önce AG den daha sonra OG den kesilecektir. Gerilim kontrolü yapılarak gerilimin
olmadığı görüldükten sonra topraklama ve kısa devre işlemi yapılarak çalışmaya
başlanacaktır.

Madde 75 - Harici tip sigortalı ayırıcılarda sigorta değiştirme işlemi; her iki taraftan
sigorta gerilimsiz bırakıldıktan ve kontrol edildikten sonra yapılacaktır.
-OG güç transformatör sigortalarının değiştirilmesinde; önce AG şalterleri sonra OG
ayırıcıları açılacaktır.
-Sigorta alt ve üst uçları topraklanarak diğer fazlarla kısa devre yapılacak, daha sonra
sigorta değiştirilecektir.
-Ayırıcı bıçakları açıkken üst kontaklarda gerilim var ise o direk enerji altında
olacağından bu durumda sigorta değiştirme işi yapılacaksa gerilim altında yapılan çalışma
kuralları uygulanacaktır.

Madde 99 - Genel korunma önlemleri

1.Çalışma sırasında insan sağlığına ve teçhizata zarar vermeyen parlayıcı–patlayıcı
özelliği olmayan temizleyiciler kullanılacaktır.
2.Klorlu eriticilerle her türlü çalışma sırasında sentetik kauçuk veya lastik eldivenler
ile koruyucu gözlük kullanılacaktır.
3.Klorlu eriticilere çıplak elle dokunulmayacaktır.
4.Klorlu eriticiler koklanmayacak ve yakınında sigara içilmeyecektir.
5.Yağdan temizleme işlemlerinde karbon tetra klorür, trikloretilen, benzen vb.
kimyasal madde kullanılmayacaktır.
6.Püskürtme tabancası ile klorlu eriticiler kullanılmayacaktır.
7.Yağı temizleme işleri geniş ve iyi havalandırılmış bir yerde yapılacaktır.
8.Eriticiyi toplamak için toplayıcı kabı olan bir masa üzerinde çalışılacaktır.
9.Buharı emen bir vantilatörle zehirli buharlar emilecektir.
10.İçinde az sıvı bulunan derin bir kap kullanılacaktır.
11.Klorlu eriticiler mutlaka orijinal ve etiketli ambalajında saklanacak, gelişi güzel
kaplara konulmayacaktır.
12.Çalışılan yer çok dar veya havası kirli ise portatif vantilatörün emici hortumu
çalışılan yere yakın konulacaktır.

YANGIN DURUMUNDA YAPILACAK İŞLER

Madde 240 - Yangın fark edildiğinde öncelikle çevredekilere ve o binadaki çalışan

personele, sonra ilgililere haber verilecektir.
1.Likit gaz elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde
kaynakları izole edilecektir.
2.Yangında “Can Kurtarmak“ ilk yapılacak iş olacaktır. Bu yapılırken kendisinin ve
başkalarının hayatı lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atılmayacaktır.
3.Yangın mahalline en yakın uygun söndürücü cihaz ile yangın söndürülmeye
çalışılacaktır.

56
 KİŞİSEL KORUYUCULAR VE İŞ GÜVENLİĞİ EKİPMANLARI

Madde 248 - Çalışanlar verilen kişisel koruyucuları ve iş güvenliği malzemelerini

kullanmak zorundadır.

Madde 251 - Baş korumasının gerektiği tüm yerlerde işin niteliğine uygun olarak,
baret, kask, miğfer, başlık, saç fileleri veya şapkalardan biri tercih edilerek kullanılacaktır.

Madde 252 - Işınlardan, ışıktan, ısıdan, parçacıklardan, tozdan, kardan ve tehlikeli

ortamlardan gözü korumak amacı ile göze uygun kafes , gölgelik, maske veya gözlük
mutlaka kullanılacaktır.

Madde 253 - İnsan sağlığına zarar verebilecek gaz ve toz kaçaklarının bulunduğu
yerlerde çalışacak olanlar, filtre edilmiş veya temiz hava vererek çalışma ortamı hazırlayan
maskeler kullanacaklardır.

Madde 255 - Çalışma sırasında, çalışanlar, ellerini elektrik çarpmalarına, kaynak

arklarına, ezilmelere, cisim batmalarına, ısıya, kimyasal maddelere, asitlere, bazlara vb.
etkenlere karşı koruyan eldivenler kullanacaktır.

Madde 256 - Elektrik bulunan veya bulunma ihtimali olan yerlerde gerilim
kademelerine uygun olmak şartı ile izole eldiven kullanılacaktır.

Madde 257 - İzole eldivenlerin bakım ve kontrolü;

a)Eldivenler sık sık (Her eldivenin alındığı firmaca belirlenen şekilde) temizlenecektir,
b)Yağ ile eldivenlerin teması önlenecektir,
c)Eldivenlerde kaçak olup olmadığı uygun test metodu ile kontrol edilecektir,
d)Kauçuk eldivenler kesici cisimlerle temas ettirilmeyeceklerdir,
e)Çalışanlar eldiven kullanırken eldivene zarar verecek yüzük takmayacaklardır,
f)İzole eldivenler pudralanarak lastik torba içinde saklanacaktır.

Madde 258 - Yüksek yerlerde yapılan (Direk, kule, iskele, vb) çalışmalarda düşmeye
karşı amaca uygun emniyet kemeri kullanılacaktır.

Madde 259 - Ağır ve yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı, sivri cisim

batmalarının olduğu yerlerde mekanik iş ayakkabısı, asit, baz ve benzeri kimyasal
maddelerle çalışılan yerlerde lastik ve benzeri, maddeden yapılmış ayakkabı, elektrik
çarpmalarının olabileceği yerlerde, tabanı veya tamamı izole ayakkabı, sulu zeminlerde
yapılacak çalışmalarda çizme kullanılacaktır.
Madde 260 - Vücudun dış etkenlere karşı korunması için çalışma sırasında ceket,
pantolon, iş tulumu veya iş elbiseleri giyilecektir.
Madde 261 - Yüksek gerilimde elektrik manevrası sırasında diğer koruyucularla
beraber kişinin toprağa geçiş direncini arttırmak için İzole Halı veya Tabure kullanılacaktır.
Madde 263 - OG ve YG de devreyi açıp kapatan kesme ve ayırma işlemi yapan
cihazların manevrasında el ile kumanda edilmesi ihtiyacı oluştuğunda veya topraklama
işleminin yapılmasında uzunluğu yerine göre değişen izole stanka kullanılmalıdır.

57
 Madde 264 - OG Tesislerinde bulunan sigortaların değiştirilme işleminde sigorta
değiştirme pensi kullanılmalıdır.
Madde 265 - OG ve YG’ de, teçhizatın ayırıcı bıçaklarında, sigorta kontaklarında veya
benzer yerlerde gerilimin olup olmadığı gerilim dedektörüyle kontrol edilmelidir.
Madde 266 - OG ve YG’ deki çalışmalarda çalışma bölgesini güvenlik altına almak
için mutlaka Topraklama ve Kısa devre Teçhizatı kullanılmalıdır.
Madde 267 - OG. ve YG. E.İ.Hatlarında gerilim olup olmadığı mutlaka hat tüfeği ile
kontrol edilmelidir.
Madde 268 - Çalışma alanındaki güvenlik sınırı, boyalı, fosforlu ya da yansıtmalı bez
veya plastik çalışma alanı uyarı bantları ile belirtilecektir.

58
 UYGULAMAFAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

YG KUMANDA ELEMANLARI VE KORUMA SİSTEMLERİNİN BAKIMINI

YAPMAK

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Kumanda ve koruma Ø Daha önce anlatılan kurallara
sistemlerinin bakımını ve TEİAŞ iş güvenliği
yapmadan önce emniyet ve yönetmeliğine göre emniyet
güvenlik tedbirlerini alınız. ve güvenlik tedbirlerini alınız.

Ø Kumanda sistemini devreden Ø Ayırıcıları devreden çıkarınız,

çıkarınız. Ø Kesicileri devreden çıkarınız.

Ø Kumanda sistemlerinin Ø Ayırıcıların bakımını yapınız,

bakımını yapınız. Ø Kesicilerin bakımını yapınız.

Ø Koruma rölelerini devreden

çıkarınız,
Ø Koruma sistemlerini devreden Ø Parafudurları devreden
çıkarınız. çıkarınız,
Ø Sigortaları devreden
çıkarınız.

Ø Koruma rölelerinin bakımını

yapınız,
Ø Topraklama sisteminin
Ø Koruma sistemlerinin bakımını
bakımını yapınız,
yapınız.
Ø Parafudurların bakımını
yapınız,
Ø Sigortaların bakımını yapınız.

Ø Koruma rölelerini devreye

Ø Bakımdan sonar sistemleri alınız,
devreye alınız. Ø Parafudurları devreye alınız,
Ø Sigortaları devreye alınız.

59
 ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıda bu öğretim faaliyeti ile ilgili bir test yer almaktadır. Aşağıdaki soruların
cevaplarını çoktan seçmeli, tamamlamalı ve doğru- yanlış olarak değerlendiriniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi kumanda sistemlerinden biridir?

A) Kesici B) Buşing C) Parafudur D) Sigorta E) İzolatör
2. Hangisi ayırıcının bakım yapılacak kısımlarından değildir?
A) Kontakları B) Gazı C) Bağlantı yerleri D) Kumanda sistemi E) Yağı
3. Hangisi kesicinin bakım yapılacak kısımlarından değildir?
A) Kontakları B) Yağı C) Havası D) Kumanda sistemi E) Bağlantı yerleri
4. Aşağıdakilerden hangisi koruma rölelerinden biri değildir?
A) Isı kontrol rölesi B) Ters akım rölesi C) Sargı kaçağı rölesi
D) Bucholz rölesi E) Zaman rölesi
5. Hangisi parafudurların kontrol ve bakım yapılacak kısımlarından değildir?
A) Mesnetler B) Kuvars kumu C) İzolatörler
D) Hat ve topraklama bağlantıları E) Sağlamlığı
6. Hangisi parafudurların kontrol ve bakım işlemlerinden değildir?
A)Mesnetler kontrol edilir B)İzolatörler temizlenir
C) Gevşek bağlantılar sıkılır D)Çatlak izolatörler tamir edilir E) Toprak direnci ölçülür
7. Aşağıdakilerden hangisi sigorta kontrol ve bakım işlemlerinden değildir?
A)Buşonlar temizlenip kontrol edilir B)Kırık buşonlar yenisi ile değiştirilir
C)Bağlantılar kontrol edilir D)Oksitli kısımlar temizlenir E) Buşonlar yılda bir değiştirilir

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz TEBRİKLER, performans değerlendirmenizi

yapabilirsiniz..

60
 PERFORMANSDEĞERLENDİRME
PERFORMANS DEĞERLENDİRME

MODÜL ADI: YG TESİSLERİ BAKIMI 1

ÖĞRENCİNİN
UYGULAMA FAALİYETİ:Kumanda
ADI SOYADI:
elemanları ve koruma sistemlerinin bakımını
SINIF VE NO:
yapmak
AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız
becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.
Hayı
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet
r
1. Çalışma ortamına girerken gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı?
2. Kumanda sistemlerini devreden çıkarabiliyor musunuz?
3. Ayırıcıların bakımını yapabildiniz mi?
4. Kesicilerin bakımını yapabildiniz mi?
5. Koruma rölelerini tanıdınız mı?
6. Koruma rölelerinin bakımını yapabildiniz mi?
7. Topraklama sisteminin bakımını ve ölçümlerini yapabildiniz mi?
8. Parafudurların kontrol ve bakımını yapabildiniz mi?
9. Sigortaların kontrol ve bakımını yapabildiniz mi?
10.Kumanda elemanları ve koruma sistemleri bakımı ile ilgili
yönetmelikleri kavrayabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Performans testi sonunda “evet”, “hayır” cevapları ile değerlendirme yapınız. Hayır
şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Tamamı “evet” ise TEBRİKLER, modül
değerlendirmesine geçiniz.

61
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modülün YG Tesisleri bakımı 1 Öğrencinin
Adı Adı…: ………………………
Gerekli atölye ortamı ve Soyadı: ……………………...
Amaç donanımlar sağlandığında, trafo Sınıfı : ……………………...
merkezleri, kumanda elemanları No….:
ve koruma sistemlerinin
bakımını yapmak
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışların her birini öğrencide gözleyemediyseniz
(0), Zayıf nitelikli gözlemlediyseniz (1), Orta düzeyde gözlemlediyseniz (2), ve iyi
nitelikte gözlemlediyseniz (3) rakamın altındaki ilgili kutucuğa X işareti koyunuz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR 0 1 2 3

Trafo merkezleri ve donanımları bakımını yapma

A)Trafo metal gövdesinin ve yağının kontrolünü yapma
B)Trafo soğutma sistemi ve sargı sıcaklığı kontrolünü
yapma
C)Trafo kapak contası ve civatalarının bakımını yapma
D)Trafo merkezleri bina bakımını yapma
E)Generatörlerin bakımını yapma
F)İş güvenliği tedbirlerine uyma

Kumanda elemanları ve koruma sistemlerinin

bakımını yapma
A)Ayırıcıların bakımını yapma
B)Kesicilerin bakımını yapma
C)Koruma roleleri bakımını yapma
D)Parafudur ve topraklama sistemi bakımını yapma
E)Emniyet ve güvenlik tedbirlerine uyma
F)Eldiven, baret, çizme ve diğer ekipmanların
kullanımı
TOPLAM PUAN

DEĞERLENDİRME

Performans denetim listesinde, kazandığınız davranışlar öğretmeniniz tarafından

belirlenen değer ölçeğine göre değerlendirilecektir.Yukarıdaki ölçeğe göre kendinizi
değerlendirip yetersiz bulduğunuz faaliyeti tekrar ediniz.

62
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 C
2 A
3 D
4 B
5 E
6 E
7 C
8 B
9 A

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1 A
2 E
3 C
4 E
5 B
6 D
7 E

63
 KAYNAKLAR

KAYNAKLAR
Ø Tedaş Bölge Müdürlükleri
Ø Teiaş Bölge Müdürlükleri
Ø ALTIN Mahir, Mustafa ÜSTÜNEL, Mehmet KIZILGEDİK, Elektrifikasyon
Ders Kitabı, Ankara, 2001
Ø YAVAŞ Hakan- YG Tesisleri bakım onarım ders notları-Bursa 2005
Ø ÇİZMECİ Cemalettin, YG Bakım Onarım Ders Notları
Ø TEK Manisa Elektrik Dağıtım Müessesesi Müdürlüğü, Periyodik Bakım
Programı, 1994
Ø www.teias.gov.tr

64