1) Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη.

Ποιες ήταν, πότε έγιναν, ποια η

σημασία τους?

Το 508 π.Χ. ο Κλεισθένης, γόνος της οικογένειας των Αλκμεωνιδών με μια σειρά
μεταρρυθμιστικών μέτρων θεμελίωσε το δημοκρατικό πολίτευμα. Παραχώρησε
πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους ελεύθερους Αθηναίους και έφερε την ισότητα
μεταξύ όλων των πολιτών, αφού η διάκριση τους πια δεν γινόταν με οικονομικά
κριτήρια αλλά με πολιτικά. Όλοι οι Αθηναίοι πολίτες ήταν χωρισμένοι σε φυλές. Σε
κάθε φυλή ανήκαν πολίτες από διαφορετικές περιοχές της Αθήνας και με
διαφορετική κοινωνικοοικονομική προέλευση. Η εκτελεστική εξουσία δόθηκε σε
μια Βουλή ( Βουλή των Πεντακοσίων) στην οποία μπορούσε να συμμετέχει κάθε
πολίτης που είχε συμπληρώσει το τριακοστό έτος της ηλικίας του, ύστερα από
κλήρωση. Θεμελιώδης θεσμός λειτουργίας του αθηναϊκού πολιτεύματος γίνεται η
Εκκλησία του Δήμου. Σ’ αυτή συμμετέχουν όλοι οι πολίτες που έχουν
συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας τους. Αποφασίζουν για τα σπουδαιότερα
θέματα της πολιτείας, όπως την κήρυξη πολέμου, τη σύναψη ειρήνης ή συμμαχιών,
την εκλογή αρχόντων, την απονομή δικαιωμάτων σε ξένους και άλλα. Οστρακισμός
αποδίδεται στον Κλεισθένη. Ένα μέσο για την προστασία του δημοκρατικού
πολιτεύματος από επίδοξους τυράννους. Κάθε άνοιξη οι πολίτες συγκεντρώνονταν
και έγραφαν πάνω σε ένα όστρακο, κομμάτι από αγγείο, το όνομα εκείνου που
θεωρούσαν επικίνδυνο για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος, επειδή
ασκούσε μεγάλη επιρροή στην Εκκλησία του Δήμου. Αυτός του οποίου το όνομα
ήταν γραμμένο στα περισσότερα όστρακα εξοριζόταν από την Αθήνα για 10 χρόνια.

2) Τι ονομάζεται οπλιτική επανάσταση? Ποια η σημασία της για την

εξέλιξη της αρχαϊκής πόλης?

Από τον 7ο αιώνα και μετά ορισμένες πόλεις υιοθετούν ένα νέο τρόπο διεξαγωγής της
μάχης : την διάταξη σε φάλαγγα των οπλιτών. Πολίτες που είχαν την οικονομική
ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα αποκτούσαν την ιδιότητα του πολίτη. Ο
οπλίτης είναι ένας στρατιώτης με βαρύ οπλισμό που φοράει μετάλλινο θώρακα και
κράνος και έχει στη κορυφή μια απόληξη σε σχήμα πετάλου. Είναι οπλισμένος με δόρυ
και ασπίδα στρογγυλή με διπλή λαβή. Η φάλαγγα των οπλιτών συνέβαλε στην
ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας ακόμη και όσον αφορά την άσκηση της εξουσίας και
διεύρυνε την έννοια της ιδιότητας του πολίτη. Η οπλιτική φάλαγγα βασίζεται στο
θρίαμβο της ισότητας και της εναλλαξιμότητας των ατόμων που τη συγκροτούν.

3) Πότε εμφανίσθηκαν τα νομίσματα στον ελληνικό χώρο και ποια η

σημασία του γεγονότος αυτού για τη κοινωνική και την
οικονομική εξέλιξη?

Το νόμισμα επινοήθηκε στη Λυδία κατά το δεύτερο μισό του 7ου αιώνα. Το παράδειγμα
των Λυδών φαίνεται ότι υιοθέτησαν πρώτοι οι Έλληνες των μικρασιατικών παραλίων.
Τα πρώτα ελληνικά νομίσματα είχαν μεγάλη αξία και ήταν κατασκευασμένα από
ήλεκτρο φυσικό κράμα χρυσού και αργυρού. Το νόμισμα επέτρεψε να δημιουργηθεί
δίπλα στους παραδοσιακούς αριστοκράτες ένας πλούτος κινητός στα χέρια εμπόρων ή
τεχνιτών που αποτελούσαν ένα είδος μπουρζουαζίας απαιτώντας μερίδιο στην άσκηση
της εξουσίας. Από τη στιγμή που ξεκίνησαν να κόβονται νομίσματα από πόλεις αυτό
συνδέθηκε με ην ανεξαρτησία της πόλης και τη διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης.

4) Να αναφέρετε επιγραμματικά τα αίτια του ΄β Αποικισμού.

Με τον όρο ΄Β Αποικισμό εννοούμε την επιχείρηση η οποία υποκινούνταν από την
μητέρα πόλη για την ίδρυση μιας νέας αποικίας. Οι αποικίες που ίδρυαν οι έλληνες
φεύγοντας από τη μία ή την άλλη πόλη του αιγιακού κόσμου δεν ήταν προεκτάσεις
της μητρόπολης τους αλλά νέες πόλεις αυτόνομες που οι δεσμοί τους με τη μητέρα
πόλη αποδεικνύονταν ιδιαίτερα χαλαροί αν όχι ανύπαρκτοι. Αίτια του ΄β αποικισμού
μπορεί να θεωρηθούν :
α) η στενοχωρία, δηλαδή εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος έλλειψη
καλλιεργήσιμης γης,
β) κίνητρα εμπορικά. Έλλειψη πρώτων υλών και ιδιαίτερα μετάλλου, σιδήρου και
χαλκού , ανεφοδιασμός δημητριακών.
γ) Αναζήτηση νέων αγορών για πώληση και αγορά αγαθών
δ) εσωτερικές πολιτικές κρίσεις που ωθούσαν μια μερίδα κατοίκων σε απομάκρυνση
από τις πόλεις τους
 ε) οι υπάρχουσες γνώσεις σε σχέση με τους θαλάσσιους δρόμους και τις περιοχές
εγκατάστασης
στ) ο χαρακτήρας του ριψοκίνδυνου Οδυσσέα

5 ) Ποιες είναι οι γραπτές πηγές που σώζονται από το μυκηναϊκό κόσμο

και τι είδους πληροφορίες αντλούμε από αυτές ? Τι στοιχεία έχουμε από
τις πινακίδες της Γραμμικής Β για την κοινωνική ιεράρχηση του
Μυκηναϊκού κόσμου; Συναντούμε κάποιες από αυτές τις κοινωνικές
κατηγορίες στη φυλετική κοινωνία του 11ου-9ου αι. και αν ναι, με ποιες
ομοιότητες ή διαφορές;
Στις πινακίδες της γραμμικής ΄β που χρονολογούνται στο 1200 το αργότερο γίνεται
αναφορά στα ανακτορικά κέντρα της μυκηναϊκής περιόδου, αντλούμε πληροφορίες για
τους μυκηναϊκούς τάφους, τις οχυρώσεις τη κοινωνική διαστρωμάτωση και από τα
ομηρικά έπη τη στρατιωτική οργάνωση. Στη κορυφή βρίσκεται ο άναξ στο πρόσωπο
του οποίου συγκεντρωνόταν η εξουσία και αυτός περιβαλλόταν και από άλλους
τοπικούς άρχοντες . Από τις μυκηναϊκές επιγραφές αντλούμε πληροφορίες για την
γραφειοκρατική συγκρότηση των ανακτόρων καθώς και από τις σφραγίδες σε πιθάρια
που εισάγονταν ή εξάγονταν για λεπτομέρειες σχετικά με το εμπόριο. Η κοινωνική
διαστρωμάτωση των μυκηναϊκών χρόνων μοιάζει με τη φυλετική κοινωνία του 11ου-9ου
αιώνα. Όπως και τότε ο κόσμος χωριζόταν στο άστυ, στις κώμες και υπήρχαν
καλλιεργήσιμες περιοχές. Ήταν χωρισμένοι σε φρατρίες και γένη. Ο έλεγχος
ασκούνταν από το βασιλιά ο οποίος έλεγχε έναν οίκο ο οποίος αποτελούνταν από
δούλους και ανθρώπους που εξαρτιόνταν από αυτόν και βασική πρόσοδος ήταν η γη.
Υπήρχαν τεχνίτες οι δημιουργοί που λειτουργούσαν ανεξάρτητα από τον οίκο στα
πλαίσια πολλών οίκων.
6) «Η εκκολαπτόμενη πόλη του 8ου αιώνα δεν διαφέρει βασικά , στο
θεσμικό επίπεδο, από τη μεταγενέστερη του 6ου και του 5ου αιώνα. Αυτό
που κυρίως αλλάζει είναι οι όροι για την απόκτηση της ιδιότητας του
πολίτη» (Moses @ Schnapp-Gourbeillon, Eπίτομη Ιστορία της Αρχαίας
Ελλάδας, σελ. 164).

Μέσα από ποιες διαδικασίες άλλαξαν οι όροι για την απόκτηση της
ιδιότητας του πολίτη στη διάρκεια της αρχαϊκής και κλασσικής εποχής
και ποια πολιτεύματα προέκυψαν από αυτή τη διαδικασία

Η οπλιτική επανάσταση αντίστρεψε τους όρους για την απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη.
Η ισότητα και η εναλλαξίμοτητα στη μάχη καθώς και η συμμετοχή περισσότερου κόσμου
στις μάχες οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να εξοπλίζονται οδήγησε στο να υπάρξουν
απαιτήσεις και στην άσκηση της εξουσίας και στην απόκτηση μεγαλύτερου μεριδίου από
πολεμικά λάφυρα και γης. Με αυτό τον τρόπο από την αριστοκρατία, το καθεστώς των
αρίστων που αντλούσαν την εξουσία τους από τη καταγωγή «οι ιππείς» οι οποίοι έως τότε
είχαν το προσόν να μπορούν να εξοπλίζονται και να εκτρέφουν άλογα περνάμε στην
ολιγαρχία που οι κοινωνικές μεταβολές παρουσιάζουν ένα καθεστώς κάθετης κινητικότητας
μιας και δεν βασίζονται μόνο στο προσόν της καταγωγής αλλά και στο εισόδημα.

7) Τα κύρια χαρακτηριστικά της πόλεως-κράτους ως θεσμού της αρχαίου

ελληνικού κόσμου. Γιατί η νομοθεσία του Σόλωνα θεωρείται ως το πρώτο
στάδιο προς την δημοκρατία στην αρχαίας Αθήνα;

Τα κύρια χαρακτηριστικά της πόλης κράτους είναι η ελευθερία να μην εξαρτάται από άλλη
πόλη κράτος, η αυτονομία να έχει το δικό της εθιμικό δίκαιο που σε πολλές περιπτώσεις το
νομοθετικό πλαίσιο των πόλεων κρατών αποτελεί πειραματικό εργαστήριο ακόμα και για
την μητρόπολη, η αυτάρκεια να μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της. Η
σολώνεια νομοθεσία αποτελεί το πρώτο στάδιο εκδημοκρατισμού της αθηναικής πολιτείας.

α)Κανείς δεν γίνεται δούλος για χρέη σεισάχθεια απαλλαγή από τα βάρη.

β)Καταργήθηκε το προνόμιο της καταγωγής και καθιερώθηκε η λαική συμμετοχή στην

εκκλησία του δήμου (συμμετείχαν όλοι οι πολίτες πάνω από 20) και στη λειτουργία ενός
λαικού δικαστηρίου της Ηλιαίας.

γ)4 τάξεις πολιτών.Τα κρατικά αξιώματα δεν προσδιορίζονται πλέον με βάση τη καταγωγή
αλλά με κριτήριο το εισόδημα. Οι δύο ανώτερες τάξεις είχαν πρόσβαση σ’ όλα τα δημόσια
αξιώματα και επιβαρύνονταν φορολογικά. Η Τρίτη τάξη είχε και αυτή μερίδιο στα αξώματα
μικρότερης σημασίας. Στο στρατό οι ανώτερες τάξεις συμμετείχαν ως έφιπποι γιατί είχαν τη
δυνατότητα να εκτρέφουν άλογα ενώ οι ανήκοντες στη Τρίτη τάξη συμμετείχαν ως οπλίτες
με βαρύ οπλισμό αγορασμένο με δικά τους έξοδα. Οι πολίτες της τέταρτης τάξης γνωστοί
και ως θήτες δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής στα δημόσια αξιώματα συμμετείχαν όμως στις
λαικές συνελεύσεις και στρατεύονταν ως κωπηλάτες στα πλοία

8) Η αγροτική κρίση στην Αθήνα και την Σπάρτη κατά την αρχαϊκή
εποχή και η συμβολή των νομοθετών στην επίλυσή της.
Η αγροτική κρίση έγκειται στο πρόβλημα της στενοχωρίας δηλαδή της έλλειψης
καλλιεργίσιμης γής σε συνδυασμό με την δημογραφική έκρηξη που χαρακτηρίζει την
αυγή της αρχαικής εποχής. Θέματα όπως η ισομοιρία της γης με αναδασμό με βάση την
ισότητα διεκδικούνταν με όλους τους τρόπους ακόμα και με τη χρήση βίας. Η διαιτήσια
του Σόλωνα έδωσε προσωρινά τέλος στην ακραία ανισότητα της γαιοκτησίας, στην
οικονομική ανασφάλεια που ήταν η φυσική της συνέπεια για ένα μεγάλο μέρος του
πληθυσμού και τέλος στη δυσαρέσκεια που έβγαινε από την ανασφάλεια αυτή. Φτωχοί
είχαν υποδουλωθεί στους πλούσιους και είχαν περιέλθει στην κατάσταση του
εκτήμορου δηλάδή του καλλιεργητή που χρωστούσε το ένα έκτο της παραγωγής του
και μη μπορώντας να εξοφλήσουν την οφειλή αυτή είχαν περιέλθει στη κατάσταση του
δούλου. Ο Σόλωνας με τη σεισάχθεια έδωσε τέλος στο καθεστώς αυτό.

9) Κατά πόσο συμφωνείτε με την άποψη ότι το εμπόριο αποτέλεσε το

μοναδικό αίτιο της Β Αποικισμού; Ποια θεωρείτε ότι ήταν τα
σημαντικότερα αποτελέσματα στον ελληνικό χώρο του αποικισμού
αυτού; Αιτιολογήστε την απάντησή σας

Το εμπόριο δεν αποτέλεσε το μοναδικό αίτιο του ΄β αποικισμού. Η στενοχωρία η

έλλειψη πρώτων υλών ο χαρακτήρας του ρυψοκίνδυνου Οδυσσέα ήταν αιτίες. Τα
σημαντικότερα αποτελέσματα του αποικισμού στον ελληνικό χώρο ήταν η ανακάλυψη
του νομίσματος, η καταγραφή του εθιμικού δικαίου, η υιοθέτηση του φοινικικού
αλφαβήτου από τους έλληνες και η διάδοση των χαρακτηριστικών του ελληνικού
πολιτισμού στις νέες αποικίες.

10) Να αναφέρετε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εμφανίζεται το

φαινόμενο της τυραννίας και τις πολιτικές δομές που εγκαθιδρύει.
 Συμφωνείτε με την άποψη πως οι τυραννίες άνοιξαν το δρόμο προς
τη δημοκρατία; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

- Αναφερθείτε στο ρόλο που διαδραμάτισαν στην πολιτική, κοινωνική,

οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη του αρχαίου κόσμου.
Οι παραχωρήσεις των ευγενών δεν ήταν επαρκείς η επικράτηση των ολίγων δεν έδωσε
λύση στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του πλήθους. Τη διατήρηση των
αντιθέσεων υποδαύλισαν σε αρκετές περιπτώσεις ηγέτες από τη τάξη των ευγενών.
Επρόκειτο για προσωπικότητες που είχαν έρθει σε ρήξη με τους άλλους ευγενείς και
ήταν αρεστοί στο πλήθος. Εκμεταλλευόμενοι την έκρυθμη κατάσταση που υπήρχε στη
πόλη τους εγκαθίδρυαν ένα είδος μοναρχίας δηλαδή προσωποπαγή εξουσία η οποία
διέφερε από την βασιλεία στο ότι της έλειπε η νομιμότητα. Η μορφή αυτή του
πολιτεύματος είναι γνωστή ως τυραννίς. Η λέξη τύραννος είναι μάλλον λυδικής
προέλευσης. Πολλοί από τους τυράννους αναδείχθηκαν σε ευφυείς ηγεμόνες που
φρόντιζαν για την ανάδειξη της πόλης τους και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής του
πλήθους. Στη μητροπολιτική Ελλάδα τα τυραννικά καθεστώτα εγκαθιδρύθηκαν σε
αναπτυγμένες πόλεις κράτη που είχαν περάσει τα πρώτα στάδια της πολιτικής τους
συγκρότησης. Το καθεστώς που διαδέχτηκε τις τυραννίδες δεν ήταν σε όλες τις πόλεις
κράτη το ίδιο. Στις περισσότερες φαίνεται ότι επιβλήθηκαν εκ νέου οι δυνατοί του
πλούτου σε άλλες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες άνοιξαν το δρόμο προς τη
δημοκρατία.

11) Τι είναι οι αμφικτυονίες?

Οι αμφικτυονίες ήταν ενώσεις πόλεων κρατών ή φυλετικών κρατών γύρω από το χώρο
ενός ιερού. Όφειλαν το όνομα τους στον Αμφικτύωνα το γιο του Δευκαλίωνα. Ο
χρόνος δημιουργίας τους είναι άγνωστος. Οι αρχαιότερες ιδρύθηκαν στη Μ. Ασία και
τα κριτήρια συγκρότησης τους ήταν φυλετικά. Αυτές ήταν το Πανιώνιο στο ακρωτήριο
της Μυκάλης όπου ήταν το ιερό του Ποσειδώνα και το ιερό του Απόλλωνα στο Τριόπιο
της Κνίδου όπου ήταν και το θρησκευτικό κέντρο της δωρικής εξάπολης. Η
σημαντικότερη αμφικτυονία ήταν η Δελφική. Σ΄αυτή συμμετείχαν 12 ελληνικά φύλλα
γεγονός που τοποθετεί την ίδρυση της κατά την εποχή της φυλετικής συγκρότησης των
Ελλήνων. Τα προβλήματα της Δελφικής Αμφικτυονίας αντιμετώπιζε ένα συνέδριο
συγκροτούμενο από δύο αντιπροσώπους κάθε ελληνικού φύλου που συμμετείχε σε
αυτή. Το συνέδριο συνερχόταν δύο φορές το χρόνο την άνοιξη στους Δελφούς και το
φθινόπωρο στην Ανθήλη στις Θερμοπύλες όπου ήταν το ιερό της Αμφικτυονίδας
Δήμητρας. Τα θέματα που το απασχολούσαν αρχικά ήταν θρησκευτικά στη συνέχεια
διευρύνθηκαν και συμπεριέλαβαν ζητήματα πολιτικού χαρακτήρα. Το κύρος της
Αμφικτυονίας ήταν μεγάλο στον ελληνικό κόσμο.
12) Τι ήταν οι συμμαχίες ?
Οι συμμαχίες ήταν πρόσκαιρες ή μακροχρόνιες ενώσεις πόλεων κρατών πολιτικού και
στρατιωτικού χαρακτήρα με σκοπό την άμυνα τους ή ακόμα και την επιβολή τους στον
ελληνικό κόσμο. Οι πόλεις κράτη που είχαν συνάψει συμμαχίες είχαν τις ίδιες
υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις που μία πόλη
κράτος αποκτούσε ηγετική θέση έναντι των άλλων και καθόριζε την πολιτική της
συμμαχίας περιορίζοντας λίγο ή πολύ την αυτονομία των υπολοίπων. Παραδείγματα
τέτοιων συμμαχιών είναι η Πελοποννησιακή Συμμαχία ( η Σπάρτη αντικατέστησε την
κατακτητική της πολιτική με μια νέα βασισμένη στη σύναψη συμμαχιών. Η οργάνωση
της ήταν το αποτέλεσμα επιμέρους συμφωνιών μεταξύ των πόλεων κρατών και της
Σπάρτης και όχι μιας γενικής συμφωνίας μεταξύ όλων. Οί πόλεις διατηρούσαν την
αυτονομία τους ήταν υποχρεωμένες όμως να παρέχουν στρατό σε περίπτωση πολέμου
υπό την ηγεσία της Σπάρτης .Αποτέλεσε το πρώτο πυρήνα δυνάμεων που είχε να
αντιτάξει ο αρχαίος ελληνικός κόσμος απέναντι στη περσική απειλή.), η Ά Αθηναϊκή
Συμμαχία ( μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων η Σπάρτη περιόρισε τον ηγετικό της
ρόλο στο πλαίσιο της Πελοποννησιακής συμμαχίας ενώ η Αθήνα ανέλαβε
πρωταγωνιστικό ρόλο για την προστασία των Ελλήνων των μικρασιατικών παραλίων
και των νησιών του Αιγαίου. Έτσι προχώρησε η ίδρυση της Αθηναϊκής Συμμαχίας το
478-477πΧ. Η ενέργεια αυτή της Αθήνας ήταν απόλυτα εναρμονισμένη με τον ηγετικό
ρόλο που στόχευε στον τότε ελληνικό κόσμο. Έδρα της συμμαχίας ορίστηκε η Δήλος
γι’ αυτό και ονομάστηκε Δήλειος συμμαχία. Εκεί κάθε χρόνο συγκεντρώνονταν οι
αντιπρόσωποι και υπήρχε συμμαχικό ταμείο. Όλα τα μέλη της συμμαχίας είχαν τις ίδιες
υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Η συμμετοχή οριζόταν σε πλοία ή χρήματα. Την
εποχή της ίδρυσης της περιλάμβανε 150 πόλεις. Οι Αθηναίοι στην αρχή έπαιξαν το
ρόλο του πρώτου μεταξύ ίσων δηλαδή είχαν την αρχηγία ανάμεσα σε συμμάχους που
είχαν τις ίδιες υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Στη συνέχεια όμως δεν άργησε να
διαφανεί η επιθυμία τους για επικράτηση της κυριαρχίας τους. Η μετατροπή της
συμμαχίας σε αθηναϊκή ηγεμονία τυπικά έγινε με τη μεταφορά του συμμαχικού
ταμείου από τη Δήλο στην Ακρόπολη ουσιαστικά όμως εκδηλώθηκε με ένοπλες
επεμβάσεις σε συμμαχικές πόλεις όταν εξέφραζαν την επιθυμία απομάκρυνσης. Η Ά
Αθηναϊκή συμμαχία διαλύθηκε με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου 404 και την
ήττα των αθηναίων).

13) Τι ήταν τα κοινά?

Οι κάτοικοι ορισμένων περιοχών για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους
προχωρούσαν σε κρατικούς σχηματισμούς ομοσπονδιακού χαρακτήρα γνωστούς ως
κοινά. Επρόκειτο για φυλετικά συγγενείς ομάδες ή για πόλεις κράτη που ενώνονταν με
πολιτικούς δεσμούς κάτω από μια κεντρική εξουσία. Χαρακτηριστικά είναι το κοινό
των Θεσσαλών των Ακαρνάνων των Αιτωλών. Το κοινό των Αιτωλών τον 3 ο αιώνα
εξελίχθηκε σε ένα πολιτειακό σχήμα τη συμπολιτεία. Δύο ήταν οι συμπολιτείες η
Αιτωλική και η Αχαική .

14) Ποια η επίδραση του Πελοποννησιακού πολέμου και της

τυραννίδας των τριάκοντα στην αθηναική πολιτεία του 4ου αιώνα ,
στην πολιτική και τον τομέα των πολιτικών φιλοσοφικών ιδεών?
Οι πόλεις κράτη για να διαφυλάξουν τις τρεις προϋποθέσεις ύπαρξης τους όξυναν τις
μεταξύ τους διαφορές. Οι ηγεμονικές τάσεις ορισμένων πόλεων προκάλεσαν
ανταγωνισμό και συγκρούσεις μεταξύ τους. Μόνο η απειλή κινδύνου που προερχόταν
από βάρβαρους μπορούσε να τις ενώσει . Η αύξηση της αθηναϊκής συμμαχίας όξυνε τις
διαφορές με τη Σπάρτη υποδαυλίζοντας μια σειρά συγκρούσεων. Η περίοδος αυτή των
συγκρούσεων άρχισε το 460 και τελείωσε το 445 είναι γνωστή ως πρώτος ή μικρός
πελοποννησιακός πόλεμος με πεδία συγκρούσεων τη Βοιωτία και τη Πελοπόννησο. Η
περίοδος αυτή τελείωσε με την υπογραφή της ειρήνης των τριάκοντα (τριακοντατουτεις
σπονδαι 445 ) μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Ο πελοποννησιακός πόλεμος διήρκεσε 30
χρόνια και διακρίνεται σε τρείς επιμέρους περιόδους α) τον αρχιδάμειο πόλεμο ή
δεκαετή 431-421, β) τη σικελική εκστρατεία 415-413 γ) το δεκελεικό ή ιωνικό πόλεμο
413-404. Οι επιπτώσεις ήταν σοβαρές και καθοριστικές για το μέλλον των πόλεων,
οδήγησε στη παρακμή των πόλεων.

14) Ποια τα μέτρα του Φιλίππου αναφορικά με την αναδιοργάνωση

του μακεδονικού βασιλείου ?

Ο Φίλιππος ανέλαβε την εξουσία το 359. α) Πρωταρχικό μέλημα του ήταν η

αναδιοργάνωση του μακεδονικού στρατού όχι μόνο με τη συνεχή στρατιωτική άσκηση
και τον επανεξοπλιστώ του αλλά κυρίως με την εισαγωγή μιας νέας πολεμικής τακτικής
η οποία βασιζόταν στη χρήση της σάρισας ενός όπλου δικής του επινόησης. Η σάρισα
ήταν ένα μακρύ δόρυ μήκους 5 μέτρων από ξύλο κρανιάς με κοφτερή λεπίδα στο ένα
άκρο την οποία κρατούσε ο σαρισοφόρος και με τα δύο χέρια και πάνω στην οποία
έριχνε το βάρος του όταν χτυπούσε. Ο σχεδιασμός της φάλαγγας των σαρισοφόρων
ήταν τέτοιος ώστε να μπορεί να αντιπαραταχθεί στη φάλαγγα των ελληνικών πόλεων.

β) Ένα δεύτερο καινοτόμο μέτρο που αποσκοπούσε στην ενδυνάμωση του κράτους του
ήταν η δημιουργία μακεδονικών πόλεων με τη μετακίνηση πληθυσμών από τη δυτική
Μακεδονία στην ανατολική. Με αυτό τον τρόπο ενίσχυσε την ανάπτυξη της γεωργίας
και του εμπορίου καθώς και το περιορισμό του νομαδικού τρόπου ζωής στη δυτική
Μακεδονία. Οι νέες πόλεις αποτελούσαν μια σημαντική πηγή στρατολόγησης ανδρών
γεγονός μεγάλης σημασίας αφού ο στρατός αποτελούσε βάση του βασιλείου. γ)
ενίσχυσε τα δυτικά σύνορα της Μακεδονίας αφού κατέστησε υποτελείς τους Ιλλυρίους,
προσάρτησε στο βασίλειο του τη περιοχή των Πρεσπών, προσφέροντας ασφάλεια
στους Ορέστες. δ) ίδρυση αποικίας Φιλίππων από την οποία μπορούσε να ελέγχει τα
μεταλλεία χρυσού και αργύρου του Παγγαίου όρους.

Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αρδευτικά έργα τα οποία και προώθησε για να
αναπτυχθούν οι γεωργικές καλλιέργειες στις εύφορες περιοχές της Μακεδονίας. Η
εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Μακεδονίας και τα έργα που επιμελήθηκε για
την ασφαλέστερη εξόρυξη χρυσού και αργυρού από τα μεταλλεία του παγγαίου και της
χαλκιδικής συνέβαλλαν στη βελτίωση της οικονομίας. Ήταν ο πρώτος βασιλιάς που
έκοψε χρυσά νομίσματα.