Professional Documents
Culture Documents
The Waves 3 08
The Waves 3 08
2 3
Editorial
EdkifiHa&;oHk;rsKd;
b,f[m-a&G;Murnfenf;
urÇmhEdkifiHtoD;oD;\ jzpfay:wdk;wufrIrsm;udk avUvm
MunfaU omtcg? vlw\ hkd ]Edik if aH &;tjyKtrl} (political
behavior)udk? pum;vkH;oHk;vHk;ESifh wGJpyfowdjyKrdonf/
agitate, deliberate ESiU f educate wdjhzk pfygonf/
yxrtjyKtrl ‘agitate’ rSm? vIHah qmfonfU ]qG}ay;
onfhEdkifiHa&; jzpfonf/
'kw, d tjyKtrl ‘deliberate’ rSm? pOf;pOf;pm;pm;?
EIid ;f EIid ;f csed cf sed Ef iS hf &nfreS ;f csuw f pf&yfukd OD;wnfaponfEh ikd if aH &;
jzpfonf/ tjyKoabmaqmifonfU wkdif;jyKjynfjyKEdkifiHa&;[k
qdkcsifonf/
wwd,tjyKtrl ‘educate’ rSm? pdwv f yI &f mS ;rIukd
OD;pm;ray;aom? ynmESi, Uf OS o
f nfEU ikd if aH &;jzpfonf/ vl t h zGt YJ pnf;
wpf&yfv;kH udk jri§ w Uf ifay;Edik pf rG ;f onf?U tqift U jrifq
U ;kH Edik if aH &;[k
oabm&ygonf/
orkid ;f udk jyefMunfv h u kd af omtcg? yxrEdik if aH &; trsK;d
tpm; xGe;f um;onfEU ikd if rH sm;rSm? tcsi;f csi;f &efjzpf&if; aemufus
vlxka':trm usef&pfcJUonfudk awGY&ygonf/ 'kwd,EdkifiHa&; trsK;d tpm;
xGe;f um;onfEU ikd if rH sm;wGirf ?l at;at;anmif;anmif;ESiUf wkid ;f jynf
(1915-2008) wnfaqmufa&;twGuf OD;pm;ay;Edik o f nfu?kd owdjyKryd gonf/
uRefawmfwdkhwpfawGrSm? vlxka':trm\ ]vIyf&Sm;aeaomurÇm} aqmif;yg;rsm;udkzwf&if;? EkdifiHwumukd wwd,EdkifiHa&;trsKd;tpm; xGef;um;onfUEdkifiHjzpfvQifrl?
pdw0f ifpm;&aumif;rSe;f odvm&ygonf/ ]jynfocl spaf om tEkynmonfrsm;}ukzd wfNy;D ? jrefrmhock rk tEkynmukd cspw f wf
cifwwf? wefz;kd xm;av;pm;wwfvm&onf/ ]tarUa&S;pum;}ukzd wfum? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;acwf\ 0da&m"drsm;ukd zGHY NzdK;rItjrifUqHk;jzpfvdrfUrnf[k rSef;q&ygonf/
qifjcifrvd m&ygonf/ uReaf wmfwt hkd ay: þrQaus;Zl;rsm;cJaU om ]a':a': } (vlxk a':trm) uG,v f eG o
f mG ;onft
U wGu?f b,fEdkifiHa&;udk a&G;Murnfenf;/
txl;0rf;enf;aMumif; rSwfwrf;wiftyfygonf/
t,f'DwmtzGJY 5
Editor's Sketch
r*Fvm&SdaomEdkifiHa&;
]a0g(v)}ESiUf ]0uf(b)}bmudak &G;Murnfenf;
ausmf0if;
pmtkyfESpftkyf
acwfNydKifordkif;ESifU
yx0DEdkifiHa&;wl½lcsufrsm; -
'kw,
d urÇmESit
Uf ifyg,mMoZm
The Second World: Empires and
Influencein the New World Order
- By Parag Khanna
- Random House, 29 $
pmESpt
f yk f
,ck&ufydkif;twGif;? ]acwfNydKifordkif;} (current his- vGefcJhaom&mpk0ufausmfavmufu? tausmfa';,sordkif;q&mBuD;
tory) pmtkyf ESpftkyfudk? jrnf;prf;cGifh&vdkufonf/ wpftkyf wGdKifbDonf? ol\ ]ta&SUrS taemufodkY} (East to West) ordkif;usrf;BuD;
u xlx?l wpftyk u f yg;yg;/ pmrsuEf mS 496 rsuEf mS &Sad om udk jyKp&k eftwGu?f urÇmwpfywf c&D;xGuzf ;l onf/ þonfukd tm;usaom
pmtkyftxlBuD;rSm? ]'kwd,urÇm? urÇmhtpDtpOfopf&Sd acwfNydKifordkif;ynm&Sif y&wfcefemuvnf;? urÇmwpf0uf c&D;xGufcJh
tifyg,mrsm;ESifh MoZmt&Sdeft0grsm;} [k trnf&onf/ onf/ cefemu ola&mufcJh&murÇmwpf0ufudk ]'kwd,urÇm}[k trnfay;
usrf;&SifrSm 0g&Sifwef'DpDtajcpdkuf? e,l;tar&duef azmif xm;onf/ csr;f omaomzGUNH zKd ;Ny;D taemufEikd if rH sm;ESi?hf qif;&Jaom tmz&du
a';&Si;f rS ynm&Siwf pfO;D jzpfol y&ufcefem/ 'kw, d pmtkyrf mS EdkifiHrsm;Mum;&Sd tv,ftvwfEdkifiHrsm;udk? ]'kwd,urÇm}[k olut"dyÜm,f
pmrsufESm 112 rsufESmom &Sdonf/ ]ordkif;wpfausmhjyef zGifhonf/ ,cifqdkAD,uf,leDa[mif;rSEdkifiHrsm;? vufwiftar&duEdkifiH
ESifhtdyfrufrsm;\ed*Hk;} [lí trnfay;xm;onf/ usrf;&Sif rsm;? ta&SUtv,fydkif;EdkifiHrsm;ESifh ta&SUtm&SEdkifiHrsm;jzpfygonf/
um; emrnfBuD; eD,dkuGefwpfOD;jzpfol a&mbwfau*ef/ cefem\pmtkyrf mS usr;f [kqEkd ikd o
f nfw
h ikd f c&D;oGm;tufaq;yHpk H a&;
pmtkyfESpftkyf uGJaeaomfvnf;? taMumif;t&mrSm xm;onfjzpf&m? ysif;p&mraumif; pmoGufonf/ ola&muf&dS&m EdkifiH
wpfckwnf; jzpfonf/ tD&wfppfyGJaemufydkif;? tar&du\ wpfckcsif;pD\ tcif;tusif;udk? yHkrsm;ESifha&m? pmESifhygo½kyfazmfNyD; olx Y if
tusc&D;ESifh tm&SpD;yGm;a&; yg0gwdkY\twufc&D;udk aemuf jrifcsurf sm;jzifh aumufcsuq f oJG nf/ Oyrm-wl&uDonf tar&duESifh a0;
cHum; cif;um? acwfNydKifurÇm\ yx0DEdkifiHa&; wdrf;ñGwf vmNyD; Oa&myESifh ydkeD;vmvdrhfrnf/ ,cif qdkAD,uf,leD,Ha[mif;rS A[dk
rIrsm;udk qef;ppfazmfxw k jf yxm;onf/ þokYd taMumif;jcif; tm&SEdkifiHrsm;rSm? w½kwfywfvrf;xJ a&mufvmvdrhfrnf/ vufwiftar
&mcsi;f rD;armif;xd;k jyaomjzpf&yfcsi;f wlonfw h ikd ?f usr;f &Sif &duEdkifiHrsm;wGif tD;,lMoZmysHUESHYvmvdrhfrnfh... ponfrsKd;/
ESpaf ,muf qGx J w
k jf yvdu k af om aumufcsurf sm;url rwlyg/ cefem\tvdt k &? ola&muf&&dS m 'kw, d urÇm&SEd ikd if rH sm;\ odom
pma&;oltaeESifh b,f[mtrSm;? b,f[mtrSef qH;k jzwf xif&Sm;aomvu©PmrSm? jyifyMoZmvTrf;rdk;rI BuD;xGm;vmaejcif;[k qkdyg
csurf ay;vd/k pmzwfou l ,kd w
f ikd f csichf sed f qHk;jzwfEdkifzkdY...? onf/ tar&du? w½kwfESifh tD;,lwdkY\ MoZmt&Sdeft0gjzpfonf/ þ
tMurf;zsif; tñTef;oabmrQom azmfjyvdkufygonf/ tkyfpkBuD;oHk;ckonfyif? 21 &mpk urÇmhtpDtpOfudkyHkazmfrnfh tifyg,m
10 11
Bu;D oH;k ck[?k usr;f &Sif cefemu aumufcsuq f oJG nf/ þoH;k ckxw
J iG rf S tar twGif;rSmyif? tqkdyg,HkrSm;vGefrIudk taiGUysHoGm;aponfh tcif;tusif;
&du\MoZmrSm tusbufa&mufaeonf/ tar&duefacgif;aqmifrIrSm opfwY?kd ay:vmcJo h nf[k oH;k oyfonf/ onfvEkd iS ?hf ,cktcg trsK;d om;a&;
vnf;? t&nftcsif;nHh½HkrQru armufrmonf/ w½kwfMoZmrSm twuf &nfrSef;csufrsm;ESifh? trsKd;om;a&;tusKd;pD;yGm;rsm; wdk;rd wdkufrdEdkifaom
buf a&muf aeonfhwdkif? urÇmvHk;csDwefzkd;t&mwGif jyóem&Sdaeonf/ 0½kef;okef;um; umvBuD;wpfck? jzpfwnfvmcJh&onf[k aumufcsufcs
Oa&myacgif;aqmifrIrSm uRrf;usifvdr®monf/ qGJaqmifrIydkaumif;onf/ onf/ þtaetxm;rSm 1990 tvGeEf pS rf sm;xuf 19 &mpkEiS yhf í kd wlonf/
trsm;xifxm;onfxuf tiftm;&Sdonf/ acwfNydKiftifyg,moHk;ckxJwiG f odt Yk wGuf ordik ;f wpfausmv h nfcNhJ y[ D k olu qdv k u
kd jf cif; jzpfonf/
tvm;tvmtaumif;qH;k [k qdyk gonf/ aemufxyf tifyg,mtqifh wuf ,aeYurÇmrSm? ppfat;vGefcgp tar&duefacgif;aqmiftcsKdU arQmf
vSrf;Edkifp&m&SdonfhEdkifiHrsm;rSm? tdE´d,? ½k&Sm;ESifh b&mZD;(v)wkdY jzpfEdkif rSef;cJhovdk? tar&duefplyg yg0gwpfckwnf; vTrf;rkd;csKyfudkifxm;onfh ]{u
onf[k? cefYrSef;jyonf/ odkYESifhwdkif? qkdcJhyg tifyg,moHk;ck (tar&du? 0if½;kd urÇm} r[kw/f tar&du? w½kwEf iS hf tD;,lqakd om Bu;D oH;k Bu;D wdYk Bw*d H
w½kwfESifh tD;,l) wkdYonfom? 21 &mpkudk t"duyHkazmfrnfh tiftm;pkrsm; tiftm;csdefcGifvQm n§dMu&rnfh ]Bwd0if½dk;urÇm}vnf;r[kwf/ trsK;d om;
jzpfvdrhfrnf/ txl;ojzifh ]tD;,l&mpk} jzpfzkdYrsm;onf[k? ed*Hk;csKyfaumuf Edik if w
H ikd ;f u rdrw
d uYkd ,
kd u
f sK;d pD;yGm;ESihf tqifah e&mtwGu?f tNyKd ifBuKd ;yrf;ae
csufcsygonf/ Muonfh xD;NydKifeef;NydKifurÇmomjzpfonf/ þtaetxm;wGif wnfNidrf
aom tiftm;csdefcGifvQmwpfck azmfxkwfzdkYrvG,f/ tNydKifjzpfaeaom
trsK;d om;tusK;d pD;yGm;rsm;udk pDrcH efcY EJG ikd zf t Ydk wGuv
f nf;? ½d;k &Si;f vG,u f al om
azmfrsLvmwpfck &Edkifvdrhfrnfr[kwf/ tvGef½IyfaxG;NyD; tvGeftuJqwf
rnfhtajctae[k pdppfjyonf/
rMumao;cifEpS rf sm;twGi;f ? xifomjrifom&Sad om wl½cl suw f pfckukd
jyygqdkvQif? ]atmfwdkua&pD} jyefvnfEdk;xvmjcif;[k? usrf;&Sifu tajz
orkid ;f wpfausmjh yefEiS Uf xkwfonf/ tcsKdUaomEdkifiHrsm;wGif atmfwdkua&pDrSm tvkyfjzpf½HkrQru?
tdyrf ufrsm;\ed*;kH w&m;0ifyif jzpfaumif;jzpfvmEdkifonf[k wGufcsufjyonf/ odkYtwGuf
- The Return of History and the End atmfwkdua&pDESifh 'Drdkua&pDudk t"duy#dyu©[k,lNyD;? EkdifiHjcm;a&;
of Dreams ay:vpD cif;vQif? arQmfrSef;oavmuf vG,fulxda&mufEdkifrnfr[kwf[k
- By Robert Kagan owday;onf/ tESpcf sKyq f &kd vQif yuwdtajctaeudk xdxrd rd q d yk uf ikd Nf y;D ?
- Atlantic Books, 19.95 $
eufeuf½idI ;f ½Iid ;f pOf;pm;um? xufxufjrufjrufay:vpDcif;Edik rf S awmfum
usvdrhfrnf[k owday;ygonf/
'kw, d pmtkyrf mS ? pmrsuEf mS wpf&mausmo f m&So
d nfw
h ikd ?f ydí
k tm;pdu
k f
zwf&onf/ ta&;tom; av;aomaMumifhr[kwf/ taMumif;t&mu
eufaomaMumifhjzpfonf/
a&mbwfau*efu olYpmtkyfudk? tdyfrufwpfckjzifh pzGifhonf/
]tdik f'Dtdkvdk*sDwdkufyGJ qHk;cef;wdkifcJhNyD/ vpfb&,f'Drdkua&pD atmifyGJcHNyD}
qdkaom ppfat;vGeftdyfrufjzpfygonf/ pifppf? þtdyfrufrSm ,HkrSm;vGef
rIrQom[k? usrf;&Sifu jyefvnfpdppfonf/ ppfat;wdkufyGJtNyD; umvwdk
12 13
xkdYaemuf urÇmha&;&mwdkYudk vlY,Ofaus;rIorkdif;tay: tajccHí
Opinion vnf;aumif;? tdkif'Dtdkvdk*sDwdkYtay: tajccHívnf;aumif;? aqG;aEG;cJh
14 aps;uGuftiftm;pkESifUay:vpDcsrSwfoltm;NydKifyGJ Muonf/ ta&;BuD;aom tydkif;tjcm;rSm? urÇmha&;&mwdkYudk Oa&myudkA[dk
18 pD;yGm;a&;zGHY NzdK;wdk;wufrIESifUAsL½dkua&pD jyKí aqG;aEG;cJMh ujcif;jzpfonf/ Oa&myonf urÇmah &;&mwku
Yd kd pD&ifjy|mef;
22 t&yfbuf-ppfbufqufqHa&; . . . onf[kqkdNyD;? EdkifiHa&;'óexkwfcJhonf/ Oa&myA[dkjyKurÇmpepf ,dkifvJ
26 tqifU&Sd&SdpOf;pm;&if oGm;aomtcg? plyg yg0gtar&duefA[dkjyK urÇmpepfqdkNyD;ay:vmonf/
32 acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;aom ppfat;acwf ,ck wdrf;ñGwfcsufESpfrsKd; ay:jyefonf/
36 tD;ar;vfvdyfpm? arwÅmxuf? pGefhOD;wDxGifrIuykdcuf yxrwdrf;ñGwfcsufonf? urÇmhpepfudk tar&duefA[dkjyKESifh
41 yifv,f"m;jyESifU pGefhOD;wDxGifol Oa&myA[dkjyKESpfck yl;aygif;xm;rItay:? urÇmhpepfopfudk wnf
45 aumif;uifrsm;? wdrfwdkufrsm;
aqmuf&ef[k qkdaomt,ltq jzpfonf/
aps;uGuftiftm;pkESifU 'kwd,wdrf;ñGwfcsufonf? ta&SUtaemuftydkif;tjcm; Munfh
jcif;onf acwfrrDawmhNyDjzpfívnf;aumif;? ta&SUu taemuf
ay:vpDcsrSwfoltm;NydKifyGJ xufydkNyD; jrefjrefqefqef tm;BuD;vmonfhtwGufaMumifh vnf;
aumif;? ta&SU\jzpfxGef;rIudk todtrSwfjyKaom urÇmhpepfopf
a r m if pl ; p rf ; wpf&yfudk? xlaxmifoifhNyD[k rMumao;rDu usrf;toD;oD;jyKpkí
wifjyvmMuonf/
urÇmjh zpfwnfrEI iS Uf urÇmzh pYJG nf;yHk
urÇmBuD;taMumif;ajymvQif urÇmBuD;\ jzpfwnfrI armf'efAvH;k AaxG;
ESifh urÇmBuD;\zGJYpnf;yHkpepf (It's existence and order) udk 0if½dk;wpfckwnf;&Sd&rnfqdkaom pepft,ltqonf 'dwfatmuf
OD;wnfajym&onf/ tdik 'f , D morkid ;f wGif a&S;OD;acwfü urÇm oGm;NyD[k qkd&rnf/ 0if½dk;pHkurÇmxlaxmifrnf/ txl;ojzifh tm&S\ta&;
BuD;\jzpfwnfrIESifh zGJUpnf;yHkpepfudk a*gh'ftay:rlwnfí ygt&ma&mufru I kd todtrSwjf yKum? 0if½;kd pHuk rÇmpepfukd xlaxmif&rnf
ajym&onf/ a*gh'ftaMumif;rygbJ urÇmha&;&mwkdYudk ajym [k qkdvmjcif;jzpfonf/ þtjrifonf urÇmopfudkqGJjyxm;aom ajryHk[k
írjzpfay/ us,fus,fjyefYjyefYajymvQif bmoma&;ESifhuif; ajymjyonf/ tm&Swdkuf\ta&;ygt&ma&mufrIudk tajccHaom urÇmh
NyD;? urÇmhtaMumif;udk ajymvdkYrjzpfcJhay/ pepfopfwGif? ta&SU- taemuf tydkif;tjcm;udk roHk;/ orm;½dk;us&SdcJhaom
aemufydkif; urÇmhtaMumif;udk tifyg,mwkdY tay: ta&SUESithf aemu(f east and west)tydik ;f tjcm;onf? ,ck t"dymÜ ,fr&Sd jzpf
tajccHíajym&onf/ a&mrtifyg,mponfjzifh tifyg oGm;NyD/
,mwdu Yk t
kd ajccHNy;D ? urÇmhtaMumif;udak jym&onf/ xdaYk emuf þtaMumif;udk urÇmha&;&musrf;wpfapmiftjzpf a&;om;olrSm?
EdkifiHtpdk;&(nation-states)wkdYudk tajccHNyD; urÇmhzGJUpnf;ykH uD½Id;rmblbmeDjzpfí usrf;trnfu New Asia Hemisphere: The
pepftaMumif;? urÇmhjzpfwnfrItaMumif;awG ajymMu Irrestible Shift of Global Power [líjzpfonf/ *vdb k ,fyg0gonf ta&SU
onf/ a*gh'ftaMumif;rygbJ? bmoma&;rygbJ qDusLvm bufoaYkd &GUoGm;Ny/D þtcsuu f ta&SUESit
hf aemufqNdk y;D rsuEf mS pm ESpf&yf
oufouf bmoma&;uif;uif;jzifv h nf; urÇmh a&;&mwku
Yd kd jzifhomMunfhjcif;udk? ausmfvGefypf&ef vdktyfjcif;udk jyonf[kqdkonf/
aqG;aEG;Muonf/ tdik 'f D,mwk\Yd orkid ;f wGiv
f nf; wpfcwk nf;aomtrSew f &m;? t<uif;
14 15
r&SdaomtrSefw&m;udk &SmazGjcif;rS? pifNydKiftrSefw&m;(parallel truths) acgi;f aqmifEikd f , rEdik f
udk &SmazGjcif;buf ajymif;vJoGm;onf/ pifNydKiftrSefw&m;wkdYudk armf'ef ,ckpum;ajymvmaomtcsuu f *vdb k ,fppk nf;rI(global integra-
AvHk;AaxG;(modern incoherence)[kvnf; ac:onf/ acwfESifh obm0 tion) udpö jzpfonf/ þvkyi f ef;udk aps;uGut f iftm;pk (market forces)
udku tajymif;tvJjzpfvmonfhtwGuf? awG;ac:ynm&SifwkdYtzkdY pifNydKif wkuYd ydNk y;D xdxad &mufa&muf aqmif&u G af y;&Edik o f vm;/ odrYk [kwf ay:vpD
trSefw&m;wkdYudkjyKpkNyD;? armf'efAvkH;AaxG;xJ 0ifMuonf/ csrw f (l policy makers)wdu
S o Yk ydNk y;D xdxad &mufa&muf aqmif&u G Ef ikd of vm;[k
ar;p&may:onf/ aps;uGut f iftm;pkEiS hf ay:vpDcsrSwfolwkdYMum;? wpfckck
pnf;awG rIe0f g;ukef udka&G;&ef jzpfonf/ usrf;&Sif uD½Id;rmblbmeDu? ay:vpDcsrSwfolwkdYudk
usr;f &Sif uD½;dI rmblbmeDu? urÇmopfukd ajryHq k jJG y&mü tao;pdwf a&G;onf/ wpfenf;ajym&vQif tpdk;&udka&G;onf/
a&;qGjJ yonf/ urÇmopfonf ta&SU-taemuftydik ;f tjcm;udk todtrSwf od&Yk mwGi?f tm&SEikd if w H t Ykd m; urÇmph ;D yGm;a&;xJ aygif;pnf;rd&ef wGe;f
rjyKonft h wGu?f ukvor*¾ukd a&SUwef;wifvu kd of nf/ ukvor*¾vNkH cKH a&; tm;ay;onfht&monf? aps;uGuftiftm;pkjzpfaeonf/ xkdYaMumifh rmbl
aumifpw D iG f tdE,d´ ESi*hf syefwuYkd kd xyfrjH znfph u G &f efwukd wf eG ;f Ny;D ? ukvor*¾ bmeDu? ay:vpDcsrw S o
f (l tpd;k &)wdt kY m; tajymif;tvJjzpfaprnfh at;*sihf
taxGaxGnv D mcHukd 'Dru kd a&pDusaom *vdb k ,fygvDreftjzpf? toGif tjzpf a&G;cs,v f u kd o f nfth csed üf ? tm&SEikd if rH sm; wu,fw;kd wufvmatmif
ajymif;vJvdkuf&ef tqkdjyKonf/ BuD;us,faom urÇmhjyóemBuD;wkdYudk wGef;tm;ay;aomat;*sifhonf aps;uGuftiftm;pkwdYk jzpfaeonf/ ,kwåd
t axGaxGnDvmcHu ajz&Sif;aqmif&Guf&efjzpfonf/ oabmt&ajymvQif aps;uGufaMumifh zGHUNzdK;wdk;wufcJhonf/ a&SUquf
uD½Id;rmblbmeDu? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;u tvGefoGufvufjref vkyif ef;wdt Yk wGuv f nf; aps;uGut f iftm;pkuo kd m a&G;cs,o f ifoh nf/ þodYk
qefae&m? þokjYd refqefraI Mumifyh if ta&SUESit hf aemufqakd om tydik ;f tjcm; r[kwfbJ wpfae&mwGif aps;uGuftiftm;pkudka&G;NyD;? aemufwpfae&mü
onf rqDravsmfjzpfoGm;onf[k qdkonf/ odkYjzifh? tar&duESifh Oa&my ay:vpDcsrSwfolwkdYudka&G;cs,frdvQif? a&SU-aemufrnD[ka0zefp&m jzpfvm
wdkYudk taemuftjzpf? wpfaygif;wnf;aygif;pnf;jyvdkufonf/ þtcsuf onf /
tay: raMunufolwkdY ay:onf/ olwkdYu ukefoG,fa&;t&if;tESD; pD; (1) aps;uGufESifh oef;csD&SdaompGefYOD;wDxGifolrsm;
qif;rI? wuúEdkvdk*sD vTJajymif;ay;rI? a&TUajymif;tajccsaexdkifrI? obm0 (2) jzefcY sad &;csed ;f (supply chain) wdu Yk kd zefw;D ay;aombdZeufrsm;
ywf0ef;usifnpfnrf;rIESifh ,Ofaus;rI ta&muftayguful;pufrIwdkYonf? (3) vlwt Ydk m; twlwuGcsw D uf&ef wGe;f tm;ay;aom wuúEv kd *kd sD
urÇmhwpfjcrf;ESifh wpfjcrf;Mum; jyoxm;aompnf;wdkYudk? tvGefrIef0g;apNyD wkdYudk avQmhwGuf&m a&mufaeonf/
qdkaomtcsufudk vufcHMuonf/ wpfenf;qdk&vQif? ta&SUESifhtaemuf usr;f &Siu f ? tar&duefEiS hf w½kww f \Ykd yl;aygif;aqmif&u G rf u
I kd t
Mum; jcm;xm;aompnf;awG? rIef0g;ukefjcif;udk oabmaygufMuonf/ av;xm;Munfhonf/ þodkYMunfh&if; tar&duef\yg0gonf usqif;aeNyD
ta&SUESifhtaemufMum; jcm;xm;aompnf;awG rIef0g;ukefaom [kvnf; oHk;oyfonf/ xkdYaMumifh tar&duefacgif;aqmifaom*drf;rsKd;
aMumifh? vlawG topfawG;ac:pOf;pm;&ef vkdvmonf/ þodkYtopfawG; ray:Edik [ f ak jymonf/ tar&duef\acgif;aqmifEikd rf u I @udk pdeaf c:onf/
ac:rItaejzifh? ukvor*¾vHkNcHKa&;aumifpDudk wkd;csJUjcif;ESifh taxGaxG *vdkb,fEdkifiHa&;\A[dkwGif usrf;&Sif uD½Id;rmblbmeD\tjrif wdrf;ñGwf
nDvmcHudk *vdkb,fygvDreftjzpf toGifajymif;jcif;wkdYudk? tqkdjyKvdkuf aevdrfhrnf[k wGufMuonf/
jcif; jzpfwef&monf/ þtjrifudk a0zefolwkdYu? ukvor*¾ r[kwfaom
zkd&rf (non-UN forum) wdkYwGif? aomhcsufyav,mwdkYtm; yg0ifupm;ap armifpl;prf;
jcif;onf? ydkíxda&mufp&m&Sdonf[k axmufjyMuonf/ Ref: Newsweek, History of Ideas
16 17
NAwd od Quvkd edk t
D arGtESpf AsL½du
k a&pD (,cif tdik pf t
D ufp?f aemufyikd ;f India
pD;yGm;a&;zGHY NzdK;wdk;wufrIESifU AsL½dkua&pD Administrative Service) jzpfonf/ A[dktpdk;&ESifh jynfe,ftpdk;&wkdYudk
EdkifiHa&;ygwDwdkYu csKyfudkifxm;jcif;vnf;&Sdonf/ odYkjzifh? tdEd́,wGif AsL½dk
(tdE,
d´ jyóem) u&uf? Edik if aH &;orm;ESihf pD;yGm;a&;orm; (bureoucracy, politics & busi-
ness) wdkY tnrnqufqHrI&Sdonf/
20 21
rsKd;pyftmPmykdifpepf
t&yfbuf - ppfbuf qufqHa&;bmom&yf ppfbufu tmPmodrf;aomtcg? þokdY tb,faMumifh
xGufaygufr[mAsL[mtaMumif; tmPmodrf;&onfudk? taMumif;jy&onf/ þtaMumif;jycsuf
onf w&m;0ifckdifvkHrI&Sd&onf/ xkdYaMumifh? þtcsufudknTef;í
armifpl;prf; EkdifiHa&;odyÜHynm&SifwkdYu? t0ifw&m;0ifrI(entrance legitimacy)
[k okH;onf/ ygupöwefESifh tjcm;tmqD,EH idk if w H w
Ydk iG ?f t0if w&m;
0ifrI taMumif;jycsufonf rvkHravmuf jzpfcJhonf/ þrvkH
avmufrIudk jznfhpGuftm;jznfh&ef? ygupöwefwGif AkdvfcsKyfBuD;
ygupöwefa&G;aumufyGJESifh tjcm;jzpfxGef;rIwkdYudk t rl&Sm&ufzfu? vlxkqE´cH,lyGJ jyKvkyfcJhonf/ ,if;tcsufukd tum
aMumif;jyKí? t&yfbufEiS hf ppfbufqufqaH &; (civil - mili- t&H,ljcif;(hedge)[k ac:onf/
tary relations) taMumif;udk? Eki d if aH &;odyyHÜ nmwGif oD;jcm; t0ifw&m;0ifckdifvkHrI tm;aumif;onfjzpfap? tm;enf;
bmom&yftjzpf owfrw S Nf y;D ? avhvmqnf;yl;vmMuonf/ onf jzpfap? tumt&HtrsKd;rsKd;,lNyD; ppfbuftkyfcsKyfrIwkdYudk
txl;ojzifh? tmqD,HESifh tm&SEkdifiHwkdY\ jzpfxGef;rIwkdYudk xlaxmifMuonf/ xkdtcg ay:aygufvmaom tpkd;&pepfonf?
A[dkcsufjyKí? t&yfbufESifh ppfbufqufqHa&; taMumif; ygupöwefrS EkdifiHa&;odyÜHynm&Sif tmuDG;vf&Sm;\tqkdt&? rsKd;pyf
t&mudk? ynm&SifwkdYu usrf;awGjyKpkvmMuonf/ xm;aomtmPmykid pf epf (hybridized authoritarianism) jzpfonf/
þokdY oD;jcm;bmom&yftjzpf a&SUwef;xkwfavhvm t0ifw&m;0ifrIESifh rsKd;pyftmPmykdifpepfwkdYonf? EkdifiH
&onfh taMumif;uvnf;? tmqD,HESifh tjcm;tm&SEkdifiHwkdY awmf\vdktyfcsuf(state necessity)udk tajccHonf/ rnfokdYyif
wGif t&yfbufESifh ppfbufqufqHa&;udpöwkdYwGif? jyóem jzpfap t&yfbufESifh qufqH&OD;rnfjzpfonf/ t&yfbufESifh
awGwufcJh&jcif;aMumifh jzpfonf/ þtaMumif;wku Yd kd okaw qufqH&mü EkdifiHa&;upm;rI(political manipulation)udk jyKvkyfMu
oevky&f if;? ynm&Sit f oD;oD;u oDt&dk t D rsK;d rsK;d ? t,ltq &onf/ tif'kdeD;&Sm;ü wpfrsKd;? xkdif;ü wpfrsKd;? zdvpfykdifü wpfrsKd;?
trsKd;rsKd; azmfxkwfvmMuonf/ b*F v m;a'h & S f ü wpf r sKd ; ? ygupö w ef ü wpf r sKd ; ? upm;yk H c sif ;
t&yfbuf-ppfbufqufqHa&; taMumif;t&mESifh trsKd;rsKd;jcm;em;Muonf/
ywfoufaomoDtkd&DwkdYudk azmfxkwfjyKpk&mü? EkdifiHawmfvdk þokdY t&yfbufESifh EkdifiHa&;upm;MuykHwkdYudk? EkdifiHa&;odyÜH
tyfcsu(f state necessity)? rsKd;pyfxm;aomtmPmykdifpepf ynm&Siw f uYdk Ekid if aH &;upm;jcif;(political manipulation) acgif;pOf
(hybridized authoritarianism)? 0ifvrf; w&m;0ifrI (en-
atmufü aqG;aEG;onf/ þtykdif;ü rGwfpvifOD;a&rsm;aom
trance legitimacy)? zGp YJ nf;tkycf sKyyf t Hk ajccHOya'0g' (con- ygupöwef? tif'kdeD;&Sm;ESifh b*Fvm;a'h&SfwkdYwGif? jyóemu wpfrsKd;
stitutionalism)? 'Drkdua&pDudk jyefvnfxdef;odrf;ay;jcif;
xl;jcm;onf/ bmoma&;orm; wkdYESifh txl;owdxm; qufqH&
(restoration of democracy)? xGua f ygufr[mAsL[m(exit onf/ bmoma&;orm;wkdYESifh vufwGJ r[mrdwfzGJY&jcif;rsm;&Sdovdk?
strategy)? Eki
d if aH &;upm;jcif; (political manipulation) ponfh tMurf;zuf0g'qefYusifa&; vdktyfcsufjzifh qefYusif&onfvnf;
a0g[m&wkdYudk okH;pJGonf/ þa0g[m&wkdYonf bmom&yf &Sdonf/ qkdvkdonfrSm? bmoma&;tiftm;pkonf t&yfbuf-
ppfbufqufqHa&;ü? udef;&Sifwpfyg; jzpfaejcif;jzpfonf/
qkdif&mpum;&yf(technical terms)awG jzpfvmonf/
22 23
vlt
Y zGt
JY pnf;udk b,fvdkzGJY ppfbuftkyfpdk;rIu ydkívkyfjyEkdifaMumif;udkjyNyD;? w&m;0ifrIudk xlaxmif
t0ifw&m;0ifrIü taMumif;jycsufaumif;ovdk? txGufr[m onf/ ,if;udk performance legitimacy [k? ygupöwef EkdifiHa&;odyÜHynm
AsL[müvnf; acsmacsmarGYarGY tqifajyap&onf/ ygupöwefü AkdvfcsKyf &Sifu emrnfay;onf/ ygazmif;rifhjzifh w&m;0ifrIudk xlaxmifonf/
BuD; rl&Sm&ufzfonf EkdifiHa&;upm;uGuftaejzifh? rdrdudkaxmufcHaom okdYjzifh tmqD,Htygt0if tm&SEkdifiHwkdYwGif? w&m;0ifrIudk enf;
EkdifiHa&;ygwDudk xlaxmifonf/ tumt&Hrsm;jyKvkyfí a&G;aumufyGJ trsKd;rsKd;jzifhxlaxmifMuav&m ]t&yfbuf-ppfbufqufqHa&;} rsufESm
usif;yjyKvkyfay;cJh&m? t&yfbufygwDwkdYu tEkdif&&SdoGm;Muonf/ or®w pmü? ygazmif;rifhjzifh w&m;0ifxlaxmifjcif;u? ydkNyD;a&yef;pm;vmonf/
rl&Sm&ufzfu t&yfbuftpkd;&ESifh wpfrsKd;qufqH&awmhrnf/ EkdifiHom;wkdYuvnf; w&m;Oya't& w&m;0ifrIxuf? vufawGYt& t
xkdYaMumifh? ygupöwefü t&yfbuf-ppfbufqufqHrIonf? t&yf usK;d &Srd u
I Mkd unfNh y;D w&m;0ifraI y;csiv
f mMuonf/ þtcsuu f yif Ekid if aH &;
bufokdY csdefcGifapmif;oGm;onf/ ppfbuftkyfpkd;rI\ xGufayguftaejzifh? &mwGif? ta&TUtajymif;wpfyg;[k qkdvmonf/
'Drkdua&pDudk jyefvnfxlaxmifay;vkdufonf/ t&yfbuftkyfpkd;rItopf taMumif;t&mtopfjzpfaom ppfbuf-t&yfbufqufqaH &;wGif?
u ppfbufEiS hf oifjh rwfpmG qufqrH nf[ h ef&o
dS nf/ tb,faMumifq h adk omf ½kd;om;aomyGJpm;(honest broker)qkdaom t,ltqvnf;ay:onf/ ppf
ygupöwefEkdifiHa&;ü a&G;cs,fp&mESpfvrf;&SdaeaomaMumifh jzpfonf/ bufrS xGuaf ygufr[mAsL[m(exit strategy) taumiftxnfazmf&mwGi?f
tpGef;a&muform;wkdYu? vlYtzGJYtpnf;udk bmomw&m;vTrf;rkd;a&;udk Mum;yGJpm;vdk,rvdk[lí pOf;pm;rI&Sdonf/ xkdYtjyif? xGufaygufr[mAsL[m
a[monf/ bmoma&;uif; t&yfbufu? 'Dru dk a&pDay:xGe;f a&;(demo- onf distorted civil-military configuration t&yf b uf - ppf b uf
critization)udk a[monf/ ppfbufonf bmomw&m; vTrf;rkd;a&;vrf;udk ykHyef;o@mef t½kyfrqkd;&efvnf;? owday;onf/ þum;? ppfbuf-
a&G;cs,f&ef taMumif;r&Sd? 'Drkdua&pDudkoma&G;cs,f&ef vrf;&Sdonf/ þ t&yfbufqufqHrIudk? EkdifiHa&;odyÜHynm&SifwkdYu wifjyykHudk vdk&if;azmfjy
taMumif;onf? tjcm;tmqD,HEkdifiHtwGufvnf; tusKH;0ifykH&av&m? jcif;jzpfonf/
ppfbufu 'Drkdua&pDzGifhay;í xGufayguf&Smjcif;onf? rSefuefaom ajc armifpl;prf;
vSrf;jzpfonf/ tif'dkeD;&Sm;? xkdif;ESifh ygupöwefwkdYwGif? þvrf;jzifh xGuf Ref : Pakistan's Armored Democracy by Aqil Shah, political
and security analyst, Mar 31, 2008.
aygufr[mAsL[m &SmcJhMuonf/
ygazmif;rifhjy w&m;0ifrI
ygupöwefEkdifiHa&;wGif tjcm;EkdifiHwkdYxuf? ydkíxl;jcm;aom
tcsufwpfcsuf &Sdonf/ ygupöweftpkd;&ESifh EkdifiHa&;xdyftvTmwkdYonf? ausmf0if;
vGwfvyfa&;&NyD;csdefrSpNyD; bmoma&;ESifh wpfenf;r[kwf wpfenf;? EkdifiH
a&;upm;&onf/ oifhjrwfatmif jyK&onf/ wpfqufwnf;ü? ppfbuf urÇmhtpDtpOfopf&SmyHkawmf
tkyfpkd;rIESifh ygwDEkdifiHa&; tcsdwftqufuvnf;? EkdifiHa&;odyÜHynmwGif
In Search of
oD;jcm;bmom&yftjzpf avhvmoifhaomtaMumif;t&m jzpfonf/
ygupöwefwGif ppfbuftkyfpdk;rI\ yxrOD;qkH;wm0efonf? ygwD
NEW WORLD ORDER
EkdifiHa&;tm; Mum;xm;&efjzpfonf/ xkdif;? b*Fvm;a'h&Sf? zdvpfykdifESifh
tif'kdeD;&Sm;wkdYwGif ygwDEkdifiHa&;udk Mum;xm;&eftwGuf? EkdifiHa&;orm;
3100450506
wkdY\tusifhysufrIudk rD;armif;xkd;tokH;jyKonf/ wpfNydKifeufwnf;wGif?
24 25
]v}om;t½G,fwGif rd&if;z&if;rarG;EdkifawmYí? tjcm;olrsm;
\arG;pm;jcif;udkcHcJY&aom nDtpfudktjrTmESpfOD; &SdcJYzl;onf/ wpfOD;u
tqif&U &dS pdS Of;pm;&if t&m½S d B uD ; jzpf a omf v nf ; ? usif v nf & aom ywf 0 ef ; usif \ tjyKjyif
tajymif;tvJukd cHc&YJ &Smonf/ todenf;cJí Y tqifjh rifjh rifh rpOf;pm;Edik f
a'guw
f maeZifvwf ojzif?h vlaY vmuu cGirYf vTwEf ikd af omtrSm;Bu;D udk usL;vGecf o hJ nf/ raorD
trSm;udk tod&vdu k af omfvnf;? vlo Y ufwrf;rapYrD a0'emudMk um&Snpf mG
cHpm;cJ&Y onf/ aornfukd BuKd wifoí d aorde&Yf aoma0'em jzpfc&hJ \/
jyif;aoma0'emudk raorcsi;f cHpm;&ef? avmu w&m;olBu;D u tjypfay;
ra&rwGufEdkifaom owåavmuBuD;wpfckvHk;wGif ]vl}udk vdkufonf/
wpfu@xm;í? tjcm;aom ouf½t dS m;vH;k udk ]wd&pämef}[k u@ tjrTmteuf? nDti,fusufpm;cJY&aom ywf0ef;usifu? tqif
cGjJ cm;xm;onf/ rwlnaD omtodaMumif[ Y k em;vnfEikd \ f / tjcm; tjcif&?dS ynmtajccH0ef;usijf zpfojzif?Y nDtpfuEkd pS Of ;D \p½du k u f ta&SU
owåavmuwGif today:tajccHí ÓPf&nftqifY uGmjcm;onf/ taemuf ajzmifhajzmifhBuD;qefYusifcJhonf/ rdepfydkif;rQomuGmcJhaom nD
tqiftjcif? tpOf;tpm;wGif vlESifYr,SOfomatmif uGmjcm;edrfY ti,fudk? trsm;u cspfcifMuonf/ &mxl;BuD;vmaomtcg trsm;u
usonf/ ½Sio f efrw I nf;[laompm;a&;ESiYf tcsKUd aea&;twGurf Q MunfnKd Muonf? av;pm;Muonf/ ykxZk Ofjzpfojzifh trSm;ao;rsm; ½SEd ikd f
om pOf;pm;Edik af omtod &SMd uonf/ vlurl pm;0wfaea&;tjyif aomfvnf;? vl0Y ef;usiu f vufrcHaomtrSm;rsKd ;udk vH;k 0rvkycf ?YJ trsm;u
BuD;yGm;wdk;wufa&;udkyg? xnfYoGif; pOf;pm;Edkifaomtqifhudk &&Sd vufcEH ikd af om]ol} jzpfco YJ nf/ ywf0ef;usi\ f jyKjyifrjI zifh todjrifv h ol m;
onf/ tqif&h &dS dS pOf;pm;Edik Mf uolwcsKUd u? xdx Yk ufyí
kd pOf;pm;Mu\/ yif jzpfvifu Y pm;? ywf0ef;usiaf MumifY tqif&Y &dS pdS Of;pm;Edik o f El iS hf tqifh
vlrsm;wGiv f nf; omrmefpOf;pm;ol? tqif&h &dS pdS Of;pm;olEiS hf &Sd&Sd rpOf;pm;EkdifolESpfOD;\ tuGmtjcm;jzpfonf/
tqifjh rifjh rifph Of;pm;olrsm; xyfru H jJG ym;vmonf/ bmaMumifh xdo k Ykd tusdK;qufu todkYenf;/
uGjJ ym;Muoenf;/ i,fpOfu oifMum;cJMY u&aom ynm? rdrw d \ Ykd nDtpfudkESpfOD;teuf tqifh&Sd&SdpOf;pm;Ekdifoludk ywf0ef;usifu
udk,fydkifqnf;yl;rI? vkyfief;tawGYtBuHK? wm0ef,l&aomtzGJYt vufcNH y;D ? trSm;rusL;ojzifh trsm;\MunfnKd ? av;pm;? cspcf ifru I kd cHchJ
pnf;rsm; paomaemufcHwdkYtjyif? ywf0ef;usifESifYvnf;oufqdkif &onf/ aoonf\tjcm;rJhü? þb0ukodkvfaMumifh uwdvm;&mvnf;
aMumif; a,bk,sqHk;jzwfEdkifonf/ ywf0ef;usif\tapYtaqmf aumif;rnfjzpfonf/ usef&pfaomom;wdkY? orD;wdkYvnf; rsufESmyGifhacs
aMumifY ajymif;vJyu kH ?kd i,fpOfu oifMum;zl;aom ]aus;ESpaf umif} onf/ tjcm;wpfOD;um; cGifhrvTwfEdkifaom ygPmwdygwmuHBuD;wdkYudk
Zmwfvrf;u? uGufuGufuGif;uGif;ay:vGifap\/ rkefwdkif;aMumifY usL;cJo h jzif?h ywf0ef;usi\ f ESmacgif;½IrYH EI iS t
Yf wl aordeaYf 0'emudrk aocif
uGJuGmoGm;aom aus;nDaemifESpfaumifteuf? wpfaumifu ol uwnf;u cHpm;&oljzpfvmonf/ aemifb0üvnf; b0 tjzpfaumif;
awmfaumif;wdkYxHa&mufNyD;? wpfaumifu cdk;ol? vk,ufolwdkYxH rnf r[kw/f use&f pfaom om;? orD;? ZeD;taejzifv h nf; ywf0ef;usi\ f
a&mufoGm;arG;jrLjcif; cHcJYMu&onf/ vufcHrIudk &&Sdrnfr[kwfacs/
olawmfaumif;xH a&mufaomaus;u ,Ofaus;odraf rGNY y;D ? tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik v
f Qif avmuD? avmukw&å mtusK;d xl;udk &Ekid f
cd;k qd;k olwv
Ykd uf a&mufomG ;aomaus;url vlprd ;f awGw Y ikd ;f ]vkvu kd f onf/ tusKd;ay;onf aemifb0rsm;pGmtxd vdkufygonf/
ygvm;? cd;k vdu k yf gvm;} [laompum;udo k mqdo k nf/ ywf0ef;usif
u jyKjyifonf[laompum; rSef\/
26 27
ae&mwdik ;f wGif OD;aqmifoEl iS hf aemufvu kd [ f íl &So d nf/ OD;aqmif qdk;arGudk &&SdMuolrsm; jzpfMuawmYonf/
olrsm;u tqif&h &dS dS tenf;qH;k pOf;pm;oifMh u\/ aemufvu kd rf sm;vnf;
xdtYk wljzpfonf/ aemufvu kd rf sm; tqif&h &dS rdS pOf;pm;Edik v f Qif axmif;om
ao;aomfvnf;? OD;aqmifow l Ykd tqif&h &dS dS rpOf;pm;Ekid v f Qif tusK;d quf urÇmBu;D onf t½Sed t f [keaf umif;aumif;jzifh tajymif;tvJrsm;pGm
wdkYudk aemufvdkufwdkYu cHpm;&\/ udk wpfcNk y;D wpfck arG;xkwaf eonf/ pepf\NyKd iq f ikd rf rI sm;? ud, k u f sK;d pD;yGm;
tdraf xmifwpfcw k iG f OD;aqmifozl cifurkd í DS ? tdraf xmifp0k ifw\ Ykd vGeq f yJG rJG sm;? twwfynm\ twGe;f twdu k rf sm;? ,HMk unfcsu\ f aygufuJG
tem*wfonf wnfr\ DS / zcifjzpfol tqif&h &dS pdS Of;pm;ygu tdraf xmifp0k if rIrsm;Mum;wGi?f a½S;ESirYf wlaomtajymif;tvJrsm; wpfcNk y;D wpfcw k ef;pDí
ZeD;r,m;? om;orD;wdYk aumif;pm;Muaomfvnf;? OD;aqmifozl cif tqif&h &dS dS ,dr;f uovd?k xGuaf y:vmaeonf/ þodt Yk ajymif;tvJrsm;ESi, hf OS í
f Edik if H
rpOf;pm;Edkifygu? tdrfaxmifpk0ifwdkY vlpOfrDrnfr[kwfacs/ av;? ig;? udk OD;aqmifMuolwu Ykd tqifjY rifjY rifpY Of;pm;í? urÇmqefr[ I al om global-
ajcmufa,mufrQ&adS om tdraf xmifpak v;wpfc\ k OD;aqmifox l uf? tzGYJ ization ES i f Y vd k u f a vsmpG m &S d a tmif Bud K ;pm;aeMuonf / tcsKd U aom
tpnf;? vkyif ef;pku ydí k ta&;Bu;D vmonf/ oef;aygif;rsm;pGmaomjynfol EdkifiHrsm;\ acgif;aqmifwdkYum;? tqifhjrifhjrifhrqdkxm;bd tqifh&Sd&Sdyif
udk OD;aqmifou l m;? twdik ;f xuftvGejf zpfonf/ tmz&duEdik if H trsm; rpOf;pm;wwfMuao;acs/ Oyrm-tD&efEdkifiHudk Oyrmay;Edkifonf/
tjym; qif;&JraJG wMuonfrmS ? OD;aqmifow l Ykd tqif&h &dS dS rpOf;pm;Edik Mf uí tD&efu? tar&duefEiS hf ,HMk unfcsuaf ygufurJG aI y: tajccHí xdyf
jzpfonf/ ydí k &ifem&onfu o,HZmwxGu&f NdS y;D rGaJ wjcif;yifjzpfonf/ wdkufawGYaomvrf;ay:rS rqif;csif/ tm&yfurÇmrS aqmf'Drif;om;BuD;
i,fpOfu tdref ;D csi;f wpfO;D \ zciftaMumif; tHMh opGm rSwo f m; Saud al-Faisal ESifh tifwmAsL;wGif? yx0DEdkifiHa&;? a'ota&;? urÇmh
&zl;onf/ t&ufaomufveG af om xdo k ul ?kd txufu wpfqifw h ;kd &mxl; ta&; rnfoq Ykd ifjcifyu kH kd avYvmEdik o
f nf/ aqmf'u D xdyw f u kd af wGaY &;udk
ay;&efpOf;pm;&mwGi?f ]&mxl;ESit Yf &uf} BuKd u&f ma&G;cdik ;f onf/ xdw k pfqifw h ;kd a&Smif&mS ;vd\ k / tiftm;Bu;D Edik if \ H zdtm;udrk cHv?kd vufou G af jcoGujf zpf
&mxl;&vQif 0ifaiGajzmifhonfhae&mjzpfí rdom;pkygaumif;pm;Ekdifonfh aom tar&duef\ ppfa&;pGuzf ufrrI sKd ;udk &ifqikd Nf y;D rS ajz&Si;f onfxuf?
ae&mjzpfaomfvnf;? xdv k Bl u;D onf aemufq;kH &mxl;udk pGeyYf ,fcaYJ Mumif; e*dx k uJ Edik if aH &;t& ajz&Si;f rIrsKd ;udo k m? tqifjh rifjh rifph Of;pm;í a&Smif&mS ;
tHMh opGmodc&YJ onf/ wpfu, kd af umif;qefaom? twåBu;D aom? tqif&h &dS dS vdo k nf/ Newsweek S Dickey \ jyóemtqH;k pGew f iG f aqmf'\ D oabm
rpOf;pm;aomol jzpfonf/ t&ufvnf;rjzwf? &mxl;vnf;r,lcJhojzifh? xm;udak r;&m? tD&efta&;wGif yg0ifrnfr[kw[ f k jywfom;pGmajzqdck o hJ nf/
rdom;pktm;vHk; usyfusyfwnf;wnf;jzifh b0c&D;ESifcJhMu&&Smonf/ tar&duefuo kd , G 0f u kd í f tD&efta&;wGiq f rJG xnf&h ef tqif&h &dS dS oHa&;
tqif&h &dS dS rpOf;pm;Edik v f Qif wpfu, kd af umif;qefwwfonf? twå wrefa&;jzifh oG,f0dkufía&Smif&Sm;vdkufjcif; jzpfonf/
BuD;jcif;onf tqifY&Sd&Sd pOf;pm;EdkifolwdkY\ tvkyfr[kwfacs/
pkz&k m;vwf\ordik ;f wGi?f rif;qDrif;aoG; wpf&mausmv f yk Bf ucH jhJ cif;
rSm? twåBuD;rm;rI\vkyf&yfjzpfonf/ wdkif;jynftwGufrpOf;pm;bJ udk,f
usKd;udkompOf;pm;aom wpfudk,faumif;qefrI jy,k*fwpfck jzpfonf/ 1970 wpf0dkuf a&eHaps;EIef;wufcJYí? yifv,fauGYEdkifiHrsm;onf
*smreD\ wpfcsed u f ]ap} wpfv;kH &Sif [pfwvm? *sL;vlrsKd ; oef;ESihf a&eHrBS u;D pGmaomtyd0k ifaiG &cJzY ;l onf/ xdpk Ofu acgif;aqmifrsm; tqif&h &dS dS
csí
D owfjzwfcrhJ rI mS vnf;? yk*Kd¾ vaf &;cHpm;csuf a&SUwef;wifveG ;f í jzpfonf/ rpOf;pm;Edik cf íYJ wdik ;f jynf bmrSrwd;k wufvmcJ/Y ,ck 2007 wGif a&eHaps;
twå\qE´udk jznfhqnf;rIwpfckjzpfonf/ tqifh&Sd&SdpOf;pm;jcif;rS uif; EIef; wpf[kefxdk;wdk;wufvmjyef&m? xkxnfBuD;rm;aom tydk0ifaiGrsm;
vGwaf omaMumifh jzpfonf/ [pfwvmvnf; ordik ;f raumif;cJ?h vlraorD xyfrH&&SdMujyefonf/ xdkpOfu OD;aqmifolrsm;yif? ,cktBudrfü tqifh
u emrnfaoMuaom acgif;aqmifrsm;jzpfNy;D ? vlaoNy;D aemuf ordik ;f \ jrifjh rifh pOf;pm;&efvNkd y[ D al omtodukd &&Scd MhJ uojzif?h ,ckwpfBurd üf wdik ;f
28 29
jynftwGuf tusdK;&Sd&mrsm;wGifom tav;xm; pDrHcefYcGJMuawmhonf/ usonf[k ,lqaomtcg? &mxl;rSEIwfxGufay;Mu\/ xdkYaMumifY xdk
urÇmqefjcif;t"dyÜm,fudk aumif;pGmodjrifcJhjcif;? udk,fydkiftawG;tac: ukrÜPDrsm; oufwrf; Mum&SnfpGmcHMu&onf/
wpfcu k kd ajymif;vJEikd jf cif;aMumif?Y tm&yfurÇmudk zGNYH zKd ;Ny;D Edik if rH sm;u rsuEf mS pif u myl E d k i f i H o nf uRef ; Ed k i f i H r Qomjzpf í o,H Z mw[l í
csKd jyefaoG;Mu&onfYtjzpfodkY a&muf&SdcJhonf/ bmrSr&Sd? teD;qHk; rav;½Sm;udkyif aMumuf½GHYae&NyD; rav;½Sm;rSa&udk
tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik &f ef tawG;tac:udk ajymif;vJ&ef vdyk gonf/ 0,f,loHk;pGJ ae&\/ tjcm;tiftm;BuD;EkdifiHrsm;\ usL;ausmfrIudkvnf;
ajrmufudk&D;,m;EdkifiHonf Oyrmwpfckjzpf\/ xdwfvefYae&\/ od k Y a omf v nf ; acgif ; aqmif j zpf o l vD u G r f , l u m;?
rnfodkYaomzdtm;aMumifhjzpfap? rnfodkYaom oHwrefa&;&m tqif Y j rif Y j rif Y pOf ; pm;Ed k i f aom acgif ; aqmif w pf O D ; jzpf o nf /
aMumifhjzpfNzpf? acgif;aqmifvkyfol\qHk;jzwfcsuf rajymif;vQif? ajrmuf tifwmAsL;wpfcrk S vDurG , f \
l tar; tajzudk avYvmvQif odEikd o f nf/
udk&D;,m;taejzifY qdk;usdK;rsm;wef;pD&rnf trSefjzpfonf/ aemufqHk; ]]0efBuD;csKyfcifAsm; … pifumyludk w½kwfu0ifwdkuf&if ckcHEdkifygY
ajrmufu&kd ;D ,m;u olw\ Ykd qH;k jzwfcsuu f kd ajymif;ay;cJo h nf/ urÇmt h ajc rvm;.../}}
taeESihf vufawGt Y ajctaeud?k aumif;pGmod&o dS mG ;íjzpfonf/ þtajc ]][m … cPav;usoGm;rSmaygY? 'gayrJhY pifumyludkppfwdkufr,fY
taersm;udk od&SdEdkif&efvnf;? tqifh&Sd&SdpOf;pm;EdkifcJhí jzpfonf/ olawGudk t&ifar;vdkufyg? jyóemawGudk ajz½Sif;Edkifrvm;vdkY.../}}
tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik o f l aemufwpfO;D rSm? ygupöwefor®w rl&mS &wf [kwyf gonf? pifumylukd rnfonfEY ikd if u H rQ ppfrwdu k 0f yYH g/ tar&d
jzpfonf/ 1999 ckwiG f e0wf&&S pfukd jzKwcf stmPmodr;f cJah om tcgu? uefyif ppfwu kd &f v
J rd rYf nf r[kwaf cs/ tb,faMumifq Y akd omf pifumylonf
tar&duefO;D aqmifaom Ekid if aH wmfawmfrsm;\ qefu Y sirf u I kd cHc&hJ onf/ urÇmph wkwa¦ jrmuftBu;D qH;k b@ma&;A[djk zpfaeaomaMumifh jzpfonf/
tmz*efepöwefta&;tcif;wGif tMurf;zufolrsm;ukd wdkufcdkufa&;ü pifumyludk ppfjyifonfESifh? urÇmh&S,f,maps;uGuf uarmufur
yl;aygif;Edik cf o hJ jzif?h Edik if w
H umzdtm; awmfawmfrsm;rsm;rS uif;vGwcf iG &hf cJh jzpfomG ;Edik o
f nf/ þodjYk zpf&efvnf; vDurG , f u l ? olEY ikd if aH o;ao;udk ppf
Edik o
f l jzpfonf/ ,cktcg Edik if aH wmfw&m;olBu;D tzGu YJ kd jzKwcf sr?I Edik if aH &; wyfjzifY rdk;umonfxuf? a':vmxD;jzifh tqifhjrifhjrifhpOf;pm;í um&H
NydKifbuf bemZDblwdkESifh e0wf&S&pfwdkY\pdefac:rIrsm;ESifh tjyif;txef xm;cJYjcif; jzpfonf/
&ifqikd &f csed üf ? rm&S,af vmudx k w k jf yefc&YJ m Edik if pH rkH tS oHpu kH kd us,af vmifpmG r[mAsL[mqdo k nfrmS tqifjh rifjh rifph Of;pm;wwfow l \ Ykd t&mrQom
xyfrH&ifqdkifae&ol jzpfonf/ jzpfacsonf/
ynmonfvnf;aumif;? tjzpfrSefudk vspfvsLr½Ijcif;onfvnf; aeZifvwf
aumif;? tqifh&Sd&SdpOf;pm;wwf&ef axmuful\/
ausmf0if;
omreftrd af xmifp\ k OD;aqmifoo l nf? tqif&Y &dS pdS Of;pm;wwf&ef
vdkonf/ pOf;pm;vdkaom todESifYowådvnf; vdktyfonf/ EdkifiHwum
pD;yGm;a&;tzGJYtpnf;rsm;udk OD;aqmifol acgif;aqmifwdkY\wm0efonf?
yifhultdrfvlUtzGJUtpnf;54^2003(1)
tvGet f a&;Bu;D \/ ½S,, f m0iforl sm;? rScD vkd yk u
f ikd o
f rl sm; ode;f ? oef;cs\
D / Plastic Rainbow Book Publication
ol\t&nftcsif;onf tdrfaxmifpkrsm;pGmwdkY\ aumif;usdK;? qdk;usdK;udk trSwf (217)? yxrxyf(0J)?qyd u
f rf;omvrf;(tv,f) ausmufww
H m;NrKd eY ,f? &efuek Nf rKd Y /
jzpfay:aponf/ olwv Ykd yk if ef;ratmifjrifonft Y cg? olwpYkd rG ;f &nf avsmY zkef; 095193106 ^ 384199
30 31
olwdYktwGufawmh
acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;aom ppfat;cwfqkdwm ysif;p&mBuD;jzpfaeonf/
ta[mif;BuD;jzpfaeonf/
ppfat;acwf olwkdYawGu vli,fawGyDyD
vGwfvGwfvyfvyf ayghayghyg;yg;aezkdYyJ tm½kH&onf/
udk[if (COHEN)
tckawmh urÇmudkajymif;vJapcJhwJh uGefysLwmu? uGefjrLepfpepf wpf
ppfat;acwfoauFwjzpfonfh bmvifwHwdkif;NydK ae&mü tpm;xdk;ae&m,loGm;NyDjzpfonf/
onfrSm 18 ESpf ausmfoGm;NyD/ xdkumvrSm vljzpfcJhonfh touf 17 ESpfom&Sdao;wJh zvifbvefuDqdk? ausmif;ydwf&uf
uav;awGyif? q,fausmfouf t&G,fa&mufNyD/ bmvif awGrSm em&D 20 avmuf vufawmhyfa&SUxdkifNyD;? team speak wdkY? my
wHwdkif;vGef rsKd;qufrSuav;awGESifh? uGefjrLepfpepft space wdkYuae? tkyfpkvdkuf pum;pjrnfajym&if; tcsdefukefavh&Sdonf/
aMumif; ar;jref;Munfhrdonf/ olwdkYav;awG&JUtjrifrSm olY oli,fcsif;awGuvnf; zdvpfydkifrS tar&dum;txdyif pkHvdkYaeonf/
bmvifww H ikd ;f NyKd jcif;udk b,fvrkd o
S abmrxm;/ tz *smreD ]]uRefawmfwkdY rdbawGtwGufawmh? ta&SU 'grSr[kwf taemuf
EdkifiHBuD; jyefaygif;oGm;wmvdkYyJ jrifonf/ aygh/ uRefawmfwkdYtwGufawmh *smreDeJY urÇmBuD;yJ/}}
]uGefjrLepfpepfvm;/ tJ'g bmvJ} ta&SU*smreDbuf touf 17 ESpft&G,f yD,mAGef aumhpfqmhwf\oabmxm;jzpf
wGifygchJonfh Carl-von-Linnè ausmif;rS touf 17 ESpf onf/ ]olwkdY&JUyHkjyifa[mif;BuD;awG ysif;p&maumif;w,fqkdwm oabm
t&G,fausmif;om; &Dum'dk0ufpwif;a'ghzfu qdkonf/ raygufMubl;}/
]ordkif;oifcef;pmxJrSmawmh ygw,f xifw,f/ tJ'DaeYu [kwfvnf;[kwfonf/ olwdYktwGufawmh ppfat;cwfqkdwm ysif;
uRefawmf zsm;aew,f}/ þodkYaomtajzyif jyef&ygonf/ p&mBuD;jzpfaeonf/ ta[mif;BuD;jzpfaeonf/ olwkdYawGu vli,fawG
yDyD vGwfvGwfvyfvyf ayghayghyg;yg;aezkdYyJ tm½kH&onf/
uGeyf sLwmESiUf uGejf rLepf 1989 Edk0ifbm 9 &ufn/ *smrefe,fjcm;tapmifhwyfrS 'kwd,
1989-1990 rSm arG;cJhonfhtjcm;ausmif;om; Adv
k rf LS ;Bu;D [,f&,f*su*f gwpfa,muf em&DtwefMum rSiw f ufrad eonf/
oHk;a,mufuawmh? vkyfief;cGifrSm uGefysLwmroHk;Edkifonfh umvawG&SnfMumpGm apmifha&SmufchJ&aomwHwdkif;BuD;/ ol wpfb0vHk;
olwkdY&JUrdbawGtwGuf? &ifarmaeMuonf/ ta&SU*smreD jr§KyfESHcJh&wJh wHwdkif;BuD;/ 'DwHwdkif;BuD;udk wG,fwmNyD/
&Jt&m&Sda[mif;jzpfchJol? touf 45 ESpf&Sd olwkdYq&m [dkuf tppftaq; tar;tjref;r&Sd wHwdkif;BuD;udkjzwfoef;oGm;vmcGifh
uD u½lyguawmh? twdwfudkjyefwonf/ ]'DtaMumif;awG jyKvdkufaMumif;? ay:vpfAsL½dktzGJU0ifwpfa,muf\ ½kyfoHaMunmcsufudk?
udk olwkdYwpfpufrSodykHr&wm? uRefawmf thHMow,fAsm}/ tJ'DnaerSm Munfhvdkuf&awmh? ol touf½SL&yfawmhrwwf tHhtm;oifh
tHhMop&mawmh r[kwfay/ 1989 ckESpfaemufydkif; oGm;onf/
rSm? urÇmBuD;u t&Sdeft[kefjzifhajymif;vJaeonf/ tifwm ]'DwHwdkif;BuD;[m uRefawmfhb0yJ}/ 1999 ckESpfwGif usif;yonfh
eufu NzdKcsvdkufojzifh? urÇmvkH;twkdif;twmjzifh wHwdkif; bmvifwHwdkif;NydKonfh 10 ESpfjynfhtxdrf;trSwfaeYu? *suf*gu qdkcJh
awGNydKusukefNyD/ uGefjrLepfpepf(Communism)ESifh uGefysL onf/ ]uRefawmf wHwdkif;BuD;udk 28 ESpfvHk;vHk; umuG,fchJ&w,f/
wm(computer) qko d nfrmS tu©&majcmufv;kH omuGmonf/ tckawmh wHwdkif;BuD;r&Sdawmhbl;} [k wrf;wrf;wwjzifh ajym&Smonf/
32 33
n 11 em&DausmfausmfavmufrSm? vltkyfBuD;uvnf; rsm;oxuf aMumfcJhonf/
rsm;vmonf/ txufuvnf; ñTefMum;csuf &Sif;&Sif;vif;vif; a&muf 'grsK;d u? tuf'&De,f vif;<urIaMumifh jzpfay:vmaomajymif;vJrI
rvmao;/ rwwfEdkifawmhNyD/ bmvif\ Bornholmer Strasse *dwfudk rsm;wGif? jzpf½dk;jzpfpOfwpfck jzpfonf/ 'Dvdk jyKjyifajymif;vJrItNyD;rSmvnf;?
zGifhay;zkdY *suf*gtrdefYay;vkduf&awmhonf/ taygifcHolESifh tcGefawmfaumufolawGuvnf;? &SdaeqJjzpfonf/
]vlawGudk wpfcgrS Oa&myudk vGwfvGwfvyfvyfoGm;cGifh rjyKcJhbl;/ bmawGyJjzpfjzpf enf;ynmu aqmifMuOf;ay;cJhvkdY? 'Dvdkpmoifcef;uav;
uRefawmfa&SUrSma&mufaewJh vltkyfBuD;&,f? acgif;aqmifawG&JU arQmfvifh xJ u ae urÇ m BuD ; ud k wd k ; vQd K ayguf j rif v mEd k i f w mawG u d k v nf ; ?
csufuif;rJhNyD; ½IyfaxG;aewJh tajctaeawG&,faMumifh? wHwdkif;udkzGifhay; xnfhrpOf;pm; vdkY r&awmh/
vdkuf&NyD} *suf*gu wooqdkonf/ abmfvuefppfyGJ? &0rf'gvl tpkvdkuftNyHKvdkufowfyGJ? 9-11?
uav;awGeJY pum;pjrnfajymaecsdefrSm? *suf*g&JUpum;udk Mum; tpöa&;wHwikd ;f opfEiS hf tar&duef-ruúpu D ekd ,fjcm;wHwikd ;f ? tD&wfppfyEJG iS hf
a,mifaerdonf/ ol ½kwfw&ufcscJh&wJh qHk;jzwfcsufonf? vlawGudk tjcm;tjcm;aom urÇmt h a&;tcif;rsm;aMumif?h taumif;jrif0g' ay:xGe;f
aemufjyefqGJxm;onfhvkyf&yfwpfckudk NydKusoGm;apcJhonfudk? ol aumif; vmzkdY cufcJaumif;cufcJEdkifonf/ 'gayrJh? 'Dvdkt&mawGu enf;ynm
aumif;odcJhNyDjzpfonf/ tJ'DnrSm vlawG w&a[mNydKqif;vmNyD;? 96rdkif acwfBuD;xJu tem*wfqDudkysHoef;zdkY wmplaewJhvli,fawGudk? t&dyfrdk;
&Snfvsm;onfh wHwdkif;BuD;vnf; wpfcPcsif;NydKusoGm;chJonf/ raeoifhay/
tckawmhjzifh q,fpkESpfckrjynfhao;cifrSmyif? ppfat;acwfonf 0ufpwif;a'ghuawmh uGefjrLeppepfudk? 0duDyD;'D;,m;rSm &SmMunfh
uav;awG\tjrifwGif acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;NyD/ ppfat;acwfudk rnf[k uwday;onf/ ol 0DuDyD;'D;,m;xJ&Sm&if; ppfat;acwf'Da&jrifh
acwfa[mif;&mZ0ifwpfct k jzpf jrifaeMuonfh xdu
k av;rsm;onf? or®w aecsdefü? tar&duefor®w*Reftufzfuae'D 1963 ZGef 26 &ufaeYrSm
bk(&S)udk oabmrawGUvSaomfvnf;? tar&dum;ESifh tvGrf;oifhMuonf/ taemuf*smreDuv kd mNy;D ? 'Dru
kd &ufwpftaemuf*smreDukd axmufcaH Mumif;
touf 18 ESpft&G,f vif'g0Dbm&JUtjrifrSmawmh? bm&wftdkbm;rm;udk ajymMum;onfhrdefYcGef;xJrS ]Ich bin ein Berliner} (]I am a Bernliner})
vmr,fhor®wa&G;aumufyGJtwGuf toufi,fqHk;udk,fpm;vS,favmif; qkdonfhpum;av;vHk;udkvnf;? awGUaumif;awGUoGm;zG,f&Sd onf/ xkdpOfu
tjzpf? axmufcHonf/ Oa&mywdkufBuD;udk Nidrf;csrf;a&;azmfaqmifay;cJh qkdAD,ufu? ta&SU*smreDudk uGefjrLepfEdkifiHtjzpf axmuf cHtm;ay;NyD;?
onfh tD;,ludkawmh? olwkdYpdwfxJ odyfrawGUvSay/ bmvifwHwdkif;aqmufNyD;cgptcsdef jzpfonf/
olwaYkd v;awG&UJ q&mwpfO;D jzpfol u½lyg uawmh? b0onf 1989 uae'D xdkrdefYcGef;udkajymcJhonfrSm 45 ESpf&SdoGm;NyDjzpfonf/ tck
ckESpfxuf ydkaumif;vmonf[k vufcHonf/ qkd&S,fvpfpepfudkom tcsdefrSmawmh 1989 rSm vljzpfMuonfhuav;i,frsm;twGuf arQmfvifh
taumif ; qH k ; [k ,l q xm;onf h ol Y t wG u f a wmh ? pd w f y suf p &mawG csufawG? cGeftm;awG ay;pGrf;Edkifrnfhpum;vHk;udkawmh urÇmhacgif;aqmif
&Sdaeao; onf/ ]*smreDjyefvnfaygif;pnf;a&;twGuf uRefawmfwkdY awG &SmazGNyD;vkyfaqmifzkdY tcsdefwefNyDjzpfonf/
wdkufchJMuwm r[kwfbl;/ ydkaumif;wJh qkd&S,fvpfpepfwpfcktwGuf
wdkufyGJ0ifcJhMuwm/ tck uRefawmfwdkY&Sifoefae&wJh tajctaeu k if
ud[
uRefawmfwkdYvdkcsifwJhtae txm;r[kwfbl;}/
olYvdk cH,lcsufrsKd;u? ta&SU*smreDqE´jyacgif;aqmif *sKdcsif*GufrSm Ref: The Cold War as Ancient History
vnf;? &SdcJhonf/ ]uRefawmfwkdY okcbHkwpfckudk tdyfrufrufcJhMuw,f/ by Roger Cohen
Berlin
North-Rhine Westphalia (e,fomvifEi S hf b,fv*f s,
D w
H EYdk iS hf e,ferd w
d f
pyfaeonfh ta&SU*smreDjynfe,f)rSm Edk;xchJMw,f} vdkY *sKdcsif*Gufu a<u;
34 35
cspfjcif; rmonf? odahk omf bdZeufatmifjrifwdk;wufrIaMumifh vifr,m;uGJMuonf/ ESpfOD;ydkif
,ckaqmif;yg;wGif? ayghayghyg;yg;taMumif;t&mav;ESifh av;av; Opöm"ewdkYudk cGJa0Muonf/ odkYaomf bdZeufudkum;rcGJay/ ESpfOD;ydkifygwem
eufeuftaMumif;t&mwdkhudk? a&mpyfxm;MunfUonf/ acwfut&m&monf tjzpfyif qufxm;onf/ ZeD;jzpfolu vifawmfarmif\ tpGrf;tpESifh
rl&if;r&Sd? tppfr&Sd? twkawG ta&mawGom jzpfaeonf/ tayghtav; BuH&nfzef&nfudk odonf/ cifyGef;a[mif;ü b,f[mjrwfwwfonf? b,f
wpfNyKd ief ufwnf;jzpfaeonf/ pma&;q&mu jzpfaeonft U wdik ;f ? taygt h av; [mjzifh rjrwfwwfqakd omtcsuu f kd arG;&mygAZD jzifh odonf/ cifyeG ;f uvnf;?
ta&mtpyfwdkhudk wwfEdkiforQ azmufonfcs&ef? wm0ef&Sdaeonf/ Oyrm- ZeD;a[mif;\oGufoGufvufvuf&SdrI? aps;a&mif;wwfrIü uRrf;usifrIwdkYudk?
tcspfESifhpGefhOD;wDxGifrI ta&mtpyfay:vmyHkudk erlemjyoifhonf/ aumif;aumif;BuD;odonf/
vifEiS rhf ,m; pD;yGm;a&;vkyMf uonfrmS bmqef;wmrSwv f /hkd odahk omf odkYjzifh? wpfa,muf\t&nftcsif; wpfa,mufuod? wpfa,muf
wpfrsK;d qef;oGm;onf/ vifEiS rhf ,m; yl;wGt J vkyv f yk o
f jzifh pD;yGm;wufonf/ \BuH&nfzef&nfESifhtpGrf;tp wpfa,mufuodMuojzifh? vifr,m;jywfpJ
olwv Ykd yk if ef;u aps;uGuaf 0pktawmfBu;D Bu;D &vmonf/ atmifjrifvmonf[k aomfvnf; bdZeufurkd l rcGMJ uay/ twlwq l ufvyk o f nf/ 'Dawmh bdZeuf
qdyk gawmh/ olwv Ykd ifr,m;ESpaf ,mufukd atmifjrifaom pGeOYf ;D wDxiG o f rl sm;[k? rD'D,morm;wdkYu ]tcspfonf rm\/ pGefYOD;wDxGifrIu ydrk m\} (Love is
*kPfjyKcsD;usL;Muonf/ hard, but entrepreneurship is harder) [k a0zefa&;om;vmMuonf/
tD;ar;vfvdyfpm? arwÅmxuf
pGefhOD;wDxGifrIu ydkcuf ukrP
Ü v
D m;? wpfEikd w
tar&duefp;D yGm;a&; tusyt
f pfyikd v
f m;
f wnf;onf? &Dquf&iS ;f (recession)xJ
a r m if pl ; p rf ; w&m;0ifra&mufao;/ þodkYra&mufao;aMumif;ESifhywfoufí t
aMumif;ESpfcsufjyonf/ yxrtaMumif;jycsufonf or®wbk&Sfu tar
acgi;f aqmifrEI iS Uf tD;ar;vf &duefp;D yGm;a&;onf twufaES;jcif;om jzpfonf[k ajymNy;D ? &Dquf&iS ;f udk
acwfudk csdwfqufrIjynfhpHkvmaomacwf (age of connectivity)[k jiif;qkad omtcsujf zpfonf/ 'kw, d taMumif;jycsuo f nf av;vwpfBurd f
ac:vmonf/ qJvzf ek ;f jzifh tifwmeufukd csw d q
f ufEikd o
f nfah cwfukd ,ck aumuf,al om ppfwrf;t&? tar&duef*s'D yD o D nf avsmqh if;oGm;apumrl?
arQmfvifhxm;onf/ tifwmeufwuúEdkvdk*sD ay:vmojzifh? bdZeuf ESpf taygif;vu©Pm jyaeao;aomtcsuf jzpfonf/ pwkw¬ av;vywf
jcrf;uGJoGm;onf/ tGefvdkif;bdZeuform;ESifh orm;½dk;usbdZeuform;wkdY *sD'DyDwdk;wufrIEIef;onf 0.6 &mcdkifEIef;jzpfí? enf;aomfvnf; taygif;
[líjzpfonf/ bdZeufpDrHcefYcGJrIüvnf; tGefvdkif;bdZeufpDrHcefYcGJrIESifh vu©Pmjzpfaeonf/ *sD'DyDwdk;wufrIEIef;udk,füu tEkwfvu©Pmjyvm
atmhzfvdkif;bdZeufpDrHcefYcGJrIwkdY qkdNyD;jzpfoGm;onf/ rSomvQi?f pD;yGm;a&;onf &Dquf&iS ;f xJ0ifNy[ D k todtrSwjf yKcsiMf uonf/
bdZeufESpfrsKd; uGJoGm;onfhtwGuf? pDrHcefYcGJrIyHkpHvnf; ESpfrsKd;uGJ rnfodkYyifjzpfap? twufaES;NyD; tusbuf,dkifqif;onfjzpfap?
oGm;onf/ awGUaeus? jrifaeus bdZeufpDrHcefYcGJrIwGif azmufonfESifh tEkwfvu©Pmjyí usqif;oGm;onfjzpfap? pD;yGm;a&;tusyftwnf;
acgif;aqmifr(I customers and leadership)wdo Yk nf trmcHausm½d;k jzpfonf/ onf ukrP Ü BD u;D wku
Yd kd ydí
k xdcu
kd af povm; (odw Yk nf;r[kw)f wpfEdkifwpfydkif
tGefvkdif;bdZeufpDrHcefYcGJrIwGif tD;ar;vfESifhtD;ar;vfvdyfpm (e-mail and ti,fESifhtvwfpm;t&G,fwdkYudk ydkíxdcdkufapovm;[lí? ppfwrf;
e-mail addresses)wkdYonf trmcHausm½dk;jzpfonf/ xkwfMunfhMuonf/ tjiif;yGm;Muonf/
36 37
aiGazmfcuf wkdYudk &&maps;jzifh? csa&mif;xkwfaeMu&onf/ txl;ojzifh ya&mfygwDac:
þodkYppfwrf;xkwf&if; slump busters awGay:vmojzifh? olwkdYt tdrfawGudk aps;avQmhNyD; csa&mif;ae&onf/ pufypönf;wkdYudk avQmhaps;jzifh
aMumif;avhvmrIwkdYudk jyKvkyfMuonf/ slump rSm tvkyftudkif raumif; csa&mif;aeMuonf/ puf½t kH vky½f wHk u
Ykd kd ydwyf pfrnft h pm; pufypön;f wdu Yk kd
onfhtcsdef? pD;yGm;a&;usqif;csdefudk ñTef;onf/ busters wdkY qkdonfrSm jzKwfa&mif;csvmMuonf/
NzdKcGif;ol? wm;qD;olwdkYudkñTef;onf/ xkdYaMumifh NcHKNyD;ajymvQif pD;yGm;a&; þodkYavQmhaps;jzifh csa&mif;vmjcif;onf? pGefY&JolwkdYtzkdY tcGifh
usqif;csdefü? tusKd;tjrwfay:atmif vkyfEdkifolrsm;udkac:onf/ ajym tvrf;yif jzpfvmawmhonf/ tufqufESifh ya&mfygwDwdkYudk avQmhaps;jzifh
aeus pum;twkid ;f ajym&vQif olwo Ydk nf &Dquf&iS ;f (pD;yGm;a&;usqif;rI)udk vdkuf0,fNyD;odrf;EdkifvQif? &Dquf&Sif;vGefacwf (post-recession) ütusKd;&Sd
tcGifhtvrf;tjzpf jrifEdkifolawGjzpfonf/ Edkifonf[k wGufMuonf/ tdrfaps;EIef;rsm; b,favmufawmif xkd;us
NcHKiHkajym&vQif? pD;yGm;a&;usqif;jcif;onf aiGa&;aMu;a&;? b@m oenf;qkdvQif? tdrfaygifpOfu xm;&Sdonfh tdrfwefzdk; (mortgage value)
a&;udpöwkdYü ydkNyD;wm0ef&Sd&Sd pOf;pm;wwfatmif? wGef;tm;ay;vdkufjcif;yif atmufodkYyif? umvayguftdrfaps;u a&mufoGm;onf/ tdrf\aps;uGuf
jzpfonf/ y&rf;ywm rqifrjcifudkifchJaom aiGa&;aMu;a&;ESifh b@ma&; wefzdk;u taygifwefzkd;atmuf a&mufoGm;ojzifh? tdrfjyefa&G;onfxuf
udpöwdkYudk? pepfwusESifhwm0ef&Sd&Sdjyefcsdef&onf/ jyefpOf;pm;&onf/ zJ taygiftqHk;cHvdkufonfu ydkítqHk;t½IH;oufomovkd jzpfvmonf/
pum;ESifhajymvQif zJcsyfwkdYudk ukvm;zefjyefxkd;Mu&onf/ þodkYukvm;zef þvdk tufqufaps;EIef;awG? pufypönf;awG? wpfywf&pfawG?
xdk;&if; pD;yGm;a&;usqif;rIü ay:avhay:x&Sdaom tcGifhtvrf;wdkYudk armfawmfum;awG 'va[maps;xd;k usvmcsed w f iG ?f þypön;f wdu Yk v
kd u kd 0f ,f
qkyfudkifMuonf/ wpfenf;ajymvQif avmif;aMu;xyfMuonf/ NyD; aiGupm;EdkifolwkdYtzkdY? uHaumif;vQiftusKd;&SdEdkifonf/ þvdk pD;yGm;a&;
zJupm0dik ;f ü avmif;aMu;xyfovdk jyKonf[q k &kd onfrmS ? pD;yGm;a&; tajctaeraumif;í avQmhaps;jzifhcsa&mif;aom ya&mfygwD? tufquf
usqif;csed üf ay:aom tcGit hf vrf;wdu Yk kd qkyuf ikd &f onfrmS ra&&mrItay: ESifh ypönf;t&yf&yfudk? aiGxkyfydkufNyD; vdkufvH0,f,laomolwkdYudk txuf
avmif;&aomaMumifh jzpfonf/ Oyrm-aps;uGufü aiG&JTpdkrIr&Sd? aiGusyfae wGifazmfjyonfhtwdkif; slump busters uscsdefudk NzdKcGif;olrsm;[k ac:vm
onf[k qkdMuygpdkY/ market liquidity [k ac:onf/ aps;uGufü aiGr&TJ[k onf/ jrefrmpum;yHkvm ]jyó'g; c&D;xGuf? wkd;wufatmifyGJcH}? ]jyó'g;
qkdonfrSm tufqufwkdYudka&mif;xkwfNyD;? aiGazmf&cufcJaejcif;udk &nf jym;aeatmif ½ke;f vdu k f vmbfx;dk vduk }f qkad om qk½d ;kd pum;wku Yd kd vdu k ef m[ef
ñTef;onf/ aps;uGufxJ rdrdydkiftufqufwdkYudk wef&mwefaMu;ESifhtvG,f wlonf/
wul a&mif;xkwfEdkifrSom aps;uGufaiG&TJpdkonf[k ac:onf/
þodkYr[kwfbJ tufqufwkdYudk a&mif;&cufaeonf/ 0,folr&Sd? jywfpJonf/ odkhaomf
wef&mwefzkd;atmuf aps;avQmha&mif;&onf/ rD;avmifvQif &&maps;jzifh xl;xl;qef;qef; jzpf&yfwpfrsKd;vnf; ay:onf/ pD;yGm;a&;udk vif
xkd;a&mif;&onfhyHk (fire sale) rsKd;ESifh a&mif;&vQif? aps;uGufü aiGr&Tif[k r,m; yl;aygif;jyKvkyfMuaomyHkpHonf omrefjzpfaomfvnf; OD;ESifhyJh twl
ac:Edik of nf/ ,ck &Dquf&iS ;f xJ0ifaeonfqo dk nfrmS aps;uGux f J tufquf xrf;&Gufonf[k ,lqícsD;usL;Muonf/ vufxyfyGm;yHkpHvnf;ay:? ao
awGa&mif;í aiGazmf&onfeh nf;onf tcuftcJawGUae&jcif;udk ñTe;f onf/ wpfyef oufwpfqHk;arwåmyHkpHvnf; ay:onf/
odkYaomf vifESifhr,m; vQmESifhoGm;qkdovkd tcefYroifhaomtcsdef
jyó'g;udk jym;atmifvyk f rsm; &Sdvmwwfonf/ t,fvifarmh*dwfcsfukrÜPDonf *sifeDzmESifh olr\
,ck tar&dum;ESihf Edik if t
H rsm;tjym;wkw
Yd iG f t&if;tES;D &Sm&cufae cifyGef;wkdY yl;wGJydkifqkdifaom vkyfief;jzpfonf/ vifr,m;ESpfOD;ydkif ESpfOD;
Muonf/ acs;&iSm;&cufaeMuonf/ acs;iSm;rItusyftwnf; (credit twljyKvkyfMuojzifh unlimited partnership [kac:onf/ þodt Yk wlwl
crunch) jzpfaeonf/ xkdtcg aiG&if;vkdolwkdYonf? rdrdwkdYydkiftufquf pD;yGm;vkyMf u&m vkyif ef;vnf;tawmfatmifjrifonf? Bu;D yGm;wk;d wufonf/
38 39
od&Yk mwGif wpfaeYaomf vifr,m;&efjzpfonf/ b,favmufawmifBu;D us,f
oGm;oenf;qkdaomf vifr,m; uGJMuonf/ ypönf;cef; cGJMuonf/
odkY&mwGif olwkdYESpfOD;ydkif bdZeufudkrl rcGJMuay/ ESpfOD;ydkiftjzpf
yifv,f"m;jyESiUf
twlwq l ufvyk o f nf/ jywfpNJ y;D om; vifr,m;ESpOf ;D ydik q
f adk wmh? a,musmf ;
u vkyif ef;\abmhpjf zpfvmonf/ þoabmESiyhf if vkyif ef;uvnf; quf
pGeOhf ;D wDxiG o
f l
vufatmifjrifvm&m? olwdkYESpfOD;\bdZeufudk xl;qef;ojzifh jyufvHk; OD ; cs rf ; a t ;
xkwfvmMuonf/ olwkdYESpfOD;\bdZeufyHkpHudk t"dyÜm,fay;MunfhMu
onf/ bdZeufr*¾Zif;wpfapmifu olwkdYyHkpHudkMunfhNyD;? ]arwåmonf rm yifv,f"m;jyerlem
ausmcufco J nf/ pGeOYf ;D wDxiG rf o
I nf ydv
k aYkd wmif rmausmcufcaJ o;onf/ tavhtxvm;? ay:yifvm; rod/ e,fy,f ESpyf ,f
od&Yk mwGif pHw
k w
JG oYkd nf bdZeufukd twlvufwJG qufvufvyk af eMuonf/ twGif; oDtdk&Dxkwfjcif; tvGefacwfpm;aeonf/ yxr
olwkdYonf ]iaygawGvm;}[k o½kyfazmfonf/ ar;cGef;ar;NyD; aighonf/ e,fy,fjzpfaom tvSty tygt0if use;f rma&;(0Jvef ufp)f
wGif? wpfywfvQif oDtdk&DwpfrsKd; xGufaeovdk? 'kwd,e,f
abmUpfESifU twltdyf y,fjzpfaom pGeOYf ;D wDxiG of rl sm; (entrepreneurial role) ESihf
þa0zefcsuu f kd ZeD;onfu jyefajz&Si;f onf/ uGm&Si;f jywfpaJ yr,fh ywfoufívnf;? oDtdk&DawG aygif;pHkxGufonf/ usef;rm
twlwt l vkyv f yk o
f jzifh om;orD;awGpw
d cf sr;f omonf/ jywfpaJ omfvnf; a&;ESifh tvSe,fy,fwGif t0avQmhjcif;? 0dwfavQmhjcif;
twlwlvkyf&onfrSm ]cifyGef;a[mif;\ r,HkMunfEdkifp&m ADZwpfckwGif? qkdif&moDtkd&DwdkYonf rsm;rSrsm;/ aemufqHk;oDtdk&Du? buf
uRefru ,HkMunfpdwfcsaomaMumifhjzpfonf/ þADZrSm uRefrcifyGef; wD;&D;,m;ydk;wdkYonf cE¨mukd,fwGif;ü vl\udkvkdeDjzpfaeí?
a[mif;onf b,f[monftjrwfxGufEdkifonf? b,f[monf tjrwf 0dwfavQmh&ef cufcJyHkudkajymonf/
rxGufEdkif qdkaomtaMumif;udk? ADZpdwfjzifhodEdkifaomuRrf;usifrI &Sdonf/ t0vGefjcif;udk rnfuJhodkYwm;qD;&rvJ oDtdk&DawG
oluvnf; uRefr\uRrf;usifrIudk ,HkMunfpdwfcsyHk&onf/ Mumawmh aygvSovdk? pGefYOD;wDxGifoljzpfenf; usrf;wkdYuvnf; rsm;vS
vnf; qHk;jzwfcsufcsrSwfrIawGrSm uGJjym;vmygonf/ 'guvnf; rqef;yg/ onf/ ,ckaemufqHk; yifv,f"m;jy(pirate)enf;udk twk
jyóemwpfckü tajzuwpfckru &SdEdkifonfr[kwfygvm;}[k ajz&Sif;jy cdk;í? atmifjrifaompGefYOD;wDxGifol jzpfEikd o f nf[k qkv d m
onf/ jywfpJxm;aomvifr,m; pD;yGm;a&;twlvkyfyHkudkMunfhNyD; rD'D,m onf/ um&DbifuRe;f qG,rf S yifv,f"m;jyBu;D *Reef 'D ufyfukd
wpfcku acgif;pD;wyfonf/ ]abmhpfESifhtwltdyfjcif;} (sleeping with the *kPfjyKaomtm;jzifh ]tifwmae&Sife,f yifv,f"m;jyaeY}
boss) [líjzpfonf/ udk usif;yjyKvkyfcJhonf/
pirate qdak omt*Fvyd pf um;onf? *&dbmom peira
armifpl;prf; rSqif;oufonf/ attempt BuKd ;pm;jcif;? experience tawGU
tBuHK[k teuft"dyÜm,fxGufonf/ teufoufa&muf
tñTe;f / Fortune - Small Business rItm;jzifh ]yifv,fxüJ uHaumif;jcif;udk &SmazGawGU&Sd&ef}
(to find luck in sea)[lívnf; t"dymÜ ,fxu G of nf/ uyÜwed f
[kcfonf oifhtwGuf pGefYOD;wDxGifol erlempHjyjzpf&ef
taMumif;&if; 10 csu&f o dS nf/ yifv,f"m;jyBu;D wpfa,muf
40 41
udk pHjyarmf',ftjzpf twk,l&efqkdaom wdkufwGef;csufudk ayghayghyg;yg; Muonf/ olwkdYudk,folwkdY ]rdkbdkif;} jzpfaeatmif vIyf&Sm;aeonf/ rnf
pOf;pm;Munfhyg/ onfh tajctaersKd; ay:onfjzpfap &ifqdkifwwf&onf/ aysmhaysmif;rI
&Sd&wwfonf/ tEÅdrpGefYOD;wDxGifol\vu©Pmyif jzpfonf/
(1) cifAsm;ycHk;ay: Muufwla&G;wpfaumif wifxm;yg/ (5) tzGJYESifU aorvm;? &Sifrvm; (live and die by the team)
(get a parrot on your shoulder) rnfonfhyifv,f"m;jyrS avSom;wpfOD;wnf;udk avStm;vTwfay;
yifv,f"m;jyBuD;wkdYonf Muufwla&G;wpfaumifudk olwdkYycHk;ay:ü xm;onfr[kw/f rnfonfah tmifjrifaompGeOYf ;D wDxiG of rl S pdw"f mwf tm;
wifxm;avh&o
dS nf/ þMuufwal &G;u tcsuEf pS cf suu f kd ud,k pf m;jyKonf/ aumif;aom? xl;cRefxufjrufaom? tvkyfBudK;pm;aom tzGJUom;rsm;ESifh
(u) oif \ tod p d w f/ vG,fulaoma&G;cs,frIonf rSefuefaom
(u)oif uif;í yef;wkdifa&mufonf[lír&Sd/ bkwftzGJU½Hk;onf yifv,fxJrS avS
a&G;cs,frI jzpfcsifrSjzpfwwfaMumif;udk pGefYOD;wDxGifolwkdif; ESifhwlonf/ acgif;aqmifnHhzsif;vQif avSom;wdkY\ykefuefrIESifh awGUBuHK&
odMuonf/ oifhycHk;ay:u Muufwla&G; (todpdwf)u oifhudk rnf/
vrf;ñTefygvdrhfrnf/
(c) aumif ; &mñT e f j yol q &m (mentor)/ /tawGUtBuHK&Sdol (6) bdkifurfOD;xkyf (bicome hat)
wpfOD;OD;u vrf;ñTefonfhtoHudk qkdvdkonf/ q&maumif; eydkvD,Haqmif;aom OD;xkyfyHkoP²mefrsKd;udk ñTef;onf/ OD;xkyfem;
q&mrSef(Muufwla&G;)udk a&G;yg/ oifonf rkd;xdatmif &Gufum;um;ESpfzuf &Sdonf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYonf OD;xkyfrsKd;pHk aqmif;&
atmifjrifEdkifonf/ rnf/ eydkvD,HOD;xkyfvdk &,fzG,faumif;apumrl aqmif;&rnf/
(2) rsufpdum ( eye patch)
pGefYOD;wDxGifolwpfOD;onf a&G;cs,fxm;aomAD;&Sif; &Sd&onf/ t (7) ajcaxmuftwk (the peg leg)
cGifhtvrf;wdkYMum;xJwGif tm½HkraxGjym;atmif *½kpdkuf&rnf/ rqkdifonfh [dk,drf;'D,drf;acsmfaeaom ukef;ywfay:üvnf;aumif;? vdIif;wHydk;
Zkew
f tYdk ay: tm½Hrk a&mufatmif umxm;&rnf/ þtwGuf wifpm; t xefaeaom ork'´&mxJüvnf;aumif;? ajcaxmufwkjzifhvnf;aumif;
oGifaqmifxm;aom rsufpdum&Sd&rnf/ udk,f zkd;uyfpfvkyfcsifaeaom yifv,f"m;jyonf urÇmwpf0ef;avQmufNy;D txk;d tBuw d ?f towftykwf
t&mudk pl;pdkufí useforQ ukef;abmiftwdkif; avQmufygap/ Zmwfvrf;wdkYudk qifETJjyaeonf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYuJhodkYyif vlwkdYü roef
pGr;f rIrsm;&SMd uonf/ yHpk u
H sausmif;wkw
Yd iG f pmroifz;l ? uav;b0? vli,fb0
(3) tysHpm;yifv,f"m;jyt0wftpm; (the junky priate wear) jyKpkysKd;axmifrIü uHraumif;pGm jzwfoef;cJh&onf/ enf;ynm uRrf;usifrI
pGefYOD;wDxGifolonf vltkyfESifh uGJjym;jcm;&rnf/ xl;jcm;&rnf/ onf r&So d avmufjzpfonf/ odaYk omf yifv,f"m;jyuJo h yYkd if? þrpGr;f oefrI
wdu
k ?f tdrf ta&mif;t0,fypJG m;yifjzpfap a&SUaqmifwx D iG o
f yl ikd t
f ;kd eD;,m; wkdYudkausmfvTm;EdkifNyD;? vdk&mc&D;a&mufatmif ESifEdkifonf/ ajcaxmuf
wdkYonf eufwdkifvnfpnf; rpD;aom bdZeuf½kyf[efudkay:atmifjyKMu twkwyfxm;í roefpGrf;apumrl? wjcm;enf;wdkYjzifh tavsmf&ovdk oef
onf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYonf xHk;wrf;pOfvmaemuf rvdkufMuay/ þ pGrf;Edkifonf/ a&SUodkY c&D;qufEdkifonf/
tcsufuyif olwkdYudk tvG,fwulrSwfrdapEdkifonf/
(8) csdwf (hook)
(4) &moDra&G; tcsdefra&G; (any weather; any time) yifv,f"m;jytaMumif; ajymp&m&SdvQif? þtaMumif;rSm csdwf
yifv,f"m;jywdkYonf Murf;wrf;aom yifv,fvIdif;wHydk;xJ c&D;ESif (hook)taMumif;jzpfonf/ pGeO
Yf ;D wDxiG o
f o
l nf yifv,f"m;jyuJo
h Ykd wjcm;
42 43
olwkdYudk avSay:qGJwifEdkif&ef csdwfvdkonf/ tdkif'D,m&dSol? &if;ESD; jr§KyfESHol?
bPfwdkYudk oabFmay:qGJwif&ef csdwfvdkonf/ ypönf;ESifh0efaqmifrI
taMumif;wkdYudk azmufonfwkdYu yg;pyfrS taumif;xkwfajymvmatmif
csdwfvdkonf/
(4)
*syefrSKwpf&m
tifwmAsL;twGuf tm;vHk;jynfhpHkaomaeYwGif? rdwfqufpmudkyg
udk,fwdkifoGm;ay;&if; &ufcsdef;,lygawmhrnfpdwful;NyD;? tu,fí wpf
4003350603
em&Dpmavmufrsm; tcsdefay;vQif wpfem&DAsL;rnf[laompdwful;jzifh?
48 49
'kwd,ajrmuf yDwm o *&dwf odrhk [kwf
Cover Theme
LEADER TO WATCH
ausmf0if;
yxrtawGY
½k&Sm;or®w\ rsuf0ef;awGrSm vSyaom
tjymEka&miforf;vsuf/ odkYaomf? uefa&jyifyrm
wnfNidrfvGef;vSonf/ rnfonfh pdwfvIyf&Sm;rIudk
rS? wpfpGef;wpfp rawGU&/ ajym&vQif rsufawmif
yif rcwf/ ol\pl;pl;&J&JtMunfhu wpfpHkwpfckudk
tcdkiftrmajymjyae[ef &Sdonf/ þtajymwGif?
ol\MoZmtmPmESifh olYwdkif;jynf\ tem*wf
tay:? tjynfht0,HkMunfaMumif; azmfjyae
onfodkY&Sdonf/
þ,HkMunfpdwfcsrIaMumifhyif? EdkifiHBuD;
wpfck\? eHygwfwpfacgif;aqmifpHjref;&m ]'gcsm}
(aus;vufpHtdrf)odkY oGm;&mvrf;wGif jrifom
xifomaom vHkNcHKa&;awG? csrxm;jcif; jzpfay
vdrhfrnf/ ol\'gcsmrSm? armfpudkNrdKUawmf t
aemufbuf? bkZywfyifESifh xif;½SL;yifysKdrsm; xl
xyfpGm aygufa&mufaeaom awmtkyfav; t
wGif;rSm &Sdonf/ armfpudkrS um;ESifhoGm;vQif 25
rdepfcefYMumvdrhfrnf/ acwfopf½k&Sm;EdkifiH\ ESvHk;
onf;yGwfae&mrsm;udk jzwfoGm;&onfhc&D; jzpf
onf/ rIefrdIif;tHkYqkdif;aeaomqdkAD,ufacwf\
vufuseftaqmufttHkrsm;? tcefYtnm;ESifh t
oGuftvufwkdY aygif;pyfxm;aom? acwfopf
50 51
atmfvD*gh(cs)rsm;\ pHtdrfrsm;? xkdYaemuf zefa&mifrSefa&mif vif;vufae rSmvnf; twGt J pyfnv D oS nf/ wpfcyk J h h h emrnfausmf aAmf'*gudk rawGU
aom a&Smhyif;\arm(vf)rsm; h h h/ &/ ]rGefx&macs;}0dkifESifhom {nfhcHonf/
'gcsm\ *E¦0ifwpfydkif;[efrkcf0odkY a&mufaomtcg? uRefawmfwkdY uRefawmfhtwGufrl? [if;vsmtm;vHk;xuf pdwf0ifpm;rdonfrSm?
pD;vmaomum;udk 0ifcGifhrjyKawmhyg/ ½k&Sm;tpdk;&u pDpOfay;aom um; ylwifu, kd wf idk yf if jzpfonf/ olonf? cyfrwfrwfvrf;avQmufwwfonfhwdkif?
wpfpif;xufodkY ajymif;pD;&onf/ þum;av;u? ESif;zwfo&zlrsm; oHwrefa&;&m,Ofaus;rIurkd ?l uRr;f uRr;f usiu f sif azmfjywwfojl zpfonf/
aqmif;xm;onfh xif;½SL;yifrsm;Mum;&S?d &dyo f mvrf;uav;xJoYkd jznf;aq; olYt&yfrSm 5 ay 6 vufravmufom&Sdí? taemufwkdif;pHt& t&yfyk
nifompGm armif;oGm;onf/ um;pufoHnufnufESifh aus;iSufom&um ol[k qkdEdkifonfhwdkif? usef;rma&;aumif;yHk&onf/ ESpf&Snfvrsm; *sL'dk
av;rsm;\toHrSvGJí? bmoHrQrMum;/ yuwdwdwfqdwfvsuf&Sdonf/ upm;cJhjcif;\tusKd;&v'f jzpfygvdrhfrnf/ (ylwifrSm cg;ywfeuftqifh
þae&mum;? ½k&mS ;or®w ADvm'Drm Avm'Dr½D Akd pf(cs) ylwif\ or®w½H;k cef; &onfxd *sL'kdupm;cJhzl;onf/) ,cktcsdefxdvnf; eHeufwkdif;? wpfem&D
yif jzpfawmhonf/ (olESifh olYrdom;pkurl? rvSrf;rurf;&Sd ydkíeufaom (odkYr[kwf) wpfem&DomomcefY a&ul;rysuf[k od&onf/
awmtkyfxJrS aemufxyf 'gcsmwpfckwGif? aeMuonf[k od&onf/) ylwif\rsufESmrSm? uRrf;usifaomyef;ykq&mu wpfyHkpHwnf; xk
ylwifrSm ola&SUuacgif;aqmifawGvdk? u&ifrvifeef;awmfxufrS? xm;ovdk? ½k&Sm;rsufESmus tyDtjyifyifjzpfonf/ olYrsufvHk;awGum;
wdkif;jynftkyfcsKyfrif;vkyfolrsKd;r[kwf/ wdwfqdwfNidrfoufaom aus;vuf xl;xl;jcm;jcm; pl;&SvSonf/ wpfzufvl\twGif;tZÑwåudk xGif;azmuf
pHtdrfwpfckrS? ½k&Sm;jynfBuD;udk pDrHcefYcGJaeol jzpfonf/ olY½Hk;cef;rSm us,f Munfah eovk.d ../ ol\aemufxyfx;l jcm;csurf mS ? tNyKH ;t&,fuif;rJjh cif;
us,f0ef;0ef;&Sdonfhwkdif? rnfonfhy&dabm*rS [kwf[kwfjim;jim;r&Sd/ ESifh? ododomompum;enf;jcif;yif jzpfonf/ olYudk tmPmvJTcJhol? olYa&SU
wu,fh[if;vif;jyifBuD;xJ a&mufaeovm; atmufarh&onf/ rSoGm;ESifhol abm&pf,Jh(v)qifESifhrl? qefYusifbuf[k qkd&rvkd &Sdonf/
us,f0ef;oefYjyefYaom ½Hk;cef;wGif;odkY0ifvdkufonfESifh? ylwif OD; ,J(h v)qifrmS wufaxmifarmif;eif; pum;ajymwwfo?l [mo&So d ?l Ny;D awmh
aqmifaom ½k&Sm;EdkifiH\ta&;BuD;yk*¾dKvfrsm;u? uRefawmfwdkYudk BudKqkd rl;,pfjcif;udk cspfwwfol.../ ylwifvufxJrS 0dkifuvyfrSm? t&m,Gif;
vsuf&Sdaeonf/ or®w\vufaxmufrsm;? EdkifiHa&;&mtBuHay;rsm;? onfr&Sd/ oHwrefusifh0wft& cGufajr§mufqkawmif;awmhrSom? 0wfaus
ygvDrefajyma&;qdkcGifh&Sdol... pojzifh/ olwkdYtm;vHk;rSm tawmfaps;BuD; wef;ausaomufonf/ olonf &owPSmudkvnf; rufarm[efr&Sd/
vdrhfrnf[k rSef;q&aom? atmf'gcsKyf0wfpHkudk,fpDESifhjzpfonf/ eufajymif ausmufykpGefawG? *Pef;vufrawGudk wkdYyifrwkdY/ aygifrkefYvdyfudkom
awmufyaeaom tdwjf ym;av;awGuu kd ikd x
f m;Muonf/ oHwrefqefaom yef;uefxJxnfhNyD;? c&if;ESifhqGaeonf/
tNyHK;udk,fpDESifh vufqGJEIwfqufMuonfhwdkif? y#doE¨m&pum; rqkd.../ ylwifESifh oHk;em&DausmfrQ pum;ajymcJh&onfhwdkif? olYtaMumif;udkrl
ywf0ef;usifwpfckvHk; wdwfqdwfNidrfoufNrJ/ arQmfvifhoavmuf odcGifhr&cJhyg/ olum; pum;zG,f&mqkdwwfol r[kwf/
ylwifrSm EdkifiHjcm;{nfhonfrsm;? txl;ojzifh EdkifiHjcm;owif;orm; txl;ojzifh udk,fa&;udk,fwmudpöqkdvQif? rajymoavmufyif/ pm;&if;
rsm;udk awGUqHkavh&Sdol r[kwfyg/ odkYESifhwdkif? uRefawmfwkdYtzGJU [wdkif;(r) aomuf&if; ar;Edik jf ref;Edik v f eG ;f íom rqkpd avmufocd iG &hf cho J nf/ olonf
r*¾Zif; owif;axmuftzGJU]udkrl? oHk;em&DcGJMumrQ vufcHawGUqHkygonf/ *E¦0if*Dwudk cspfjrwfEkd;wwfol/ rdk;ZwfESifh csKdifaumhpuD;udk rMum rMum
yxrwpfem&Du?kd ol½Y ;kH cef;rSmyif tpOftvmtifwmAsL;ESizhf iG o hf nf/ aemuf em;axmifjzpfonf[k qko d nf/ ol tBuKd uq f ;kH bDw(J vf)oDcsi;f rSm Yesterday[k
tay:xyfcef;rodkYac:oGm;NyD;? crf;em;xnf0gvSaom npmpm;yGJESifh wnf xkwfajymonf/ urÇmhtBuD;qHk;ESifh oufwrf;t&SnfqHk; uGefjrLepfEdkifiH
cif;{nfhcHonf/ yxrqHk; ausmufykpGefBuD;awG a&mufvmonf/ NyD; BuD;wGif arG;zGm;BuD;jyif;cJholjzpfonfhwdkif? bmoma&;udk rypfy,f/ ol\
½k&Sm;rif;pdk;&mZmtodkif;t0dkif;\ awmf0iftpm;tpm ig;O[if;.../ av,mOfc&D;pOfwkdif; or®musrf;pmaqmifoGm;wwfol jzpfonf/
rIdESifh[if;&Gufokwfum; t&om&SdvSonf/ *Pef;vufraMumfESifh csOfiHpyf EdkifiHa&;udpörsm;ESifhywfoufvQifrl? ylwifrSm pum;enf;ol[k rqdk
52 53
olt
h jrift&? qdAk ,
D uf,el , D NH yKd ucJG ef;rSm
tvGr;f Zmwfwpfck jzpfonf/
txl;ojzifU ½k&Sm;rsKd;EG,fpk 25 oef;ausmf
aehcsi;f ncsi;f wpfo;D wjcm;Edik if aH wG jzpfomG ;cJ&h onfrmS
xdcdkufaMuuGJp&m[k oluqkdonf/
Edkifyg/ jznf;jznf;av;av;ESifh wdwdususajymwwfonf/ olYtjrift&?
qdAk ,D uf,el ,D NH yKd ucJG ef;rSm tvGr;f Zmwfwpfcjk zpfonf/ txl;ojzifh ½k&Sm;
rsKd;EG,fpk 25 oef;ausmf aeYcsif;ncsif; wpfoD;wjcm;EdkifiHawG jzpfoGm;cJh
&onfrSm xdcdkufaMuuGJp&m[k oluqkdonf/ odkYESifhwdkif? aemufxyf
qkdAD,uf,leD,HrsKd; jyefvnfxlaxmif&ef? olYwGif &nf&G,fcsufr&Sd[k tcdkif
trmajymonf/ rnfonfhppftkyfpk? rnfonfhEdkifiHa&;tkyfpkukdrSvnf; xl
axmifrnfr[kwf[k? tav;teufuwday;onf/ txufwef;ausmif;om;b0 1966 pdefhyDwmpbwf
olYa&SUrSoGm;ESifhcJhMuaom? rpfac;a*:bmacsmh(A)ESifh ,Jh(v)qif
wdkYESifhywfoufvQifrl? wav;wpm;ajymonf/ vlxkaxmufcHrI r&Sdawmh npmpm;yGJ pum;0dkif;twGif;? ylwif\pdwf vIyfvIyf&Sm;&Sm;jzpfoGm;
aompepfa[mif;udk? &J&J0hH0Hh ajymif;vJapcJholrsm;[k trSwfay;onf/ onfqdkí? wpfBudrfomawGUcJh&onf/ tar&du\ ½k&Sm;ESifhywfoufaom
]uRefawmfomqkd&if olwdkYavmufowdå&Sdr,f rxifbl;} [kvnf; ½dk;½dk;om; ay:vpDtaMumif; pum;pyfrd&mrS? þodkY vGwfxGufoGm;[efwlygonf/
om; 0efcHonf/ trSefpifppf ylwifrSm uGefjrLepfjzpfcJhzl;onfhwdkif? tpGJBuD; olYtaeESifh tar&duESifhr[mrdwfjzpfvkdygaMumif;? odkYaomf tar&durSm?
aom uGefjrLepfuGefqmaA;wpfr[kwfwm aocsmonf/ olonf w½kwf ½k&Sm;udk {nfhcHyGJodkYrzdwfMum;bJ a&mufvmaom{nfhonfvdk oabmxm;
jynfrS wdeaYf &Smufyifv?kd vufawGUrsuaf wGUorm;jzpfonf/ vGwv f yfaom aeaMumif;? olu roufrompum;qdkonf/ ]uRefawmfwkdY tar&dueJU
aps;uGufpepfudk zufayGUBudKqdkonfhwdkif? pepfuscdkifrmaom EdkifiHawmf rdwfaqGjzpfcsifygw,fAsm/ 'gayrJh wpfcgawmh awG;rdw,fAs/ tar&du
wpf&yfEiS hf oGm;rSjzpfrnf[k cH,o l nf/ þcH,cl suu f v
kd nf; yGiyhf iG v
hf if;vif; [m trSefwu,faum? rdwfaqGvdkcsifwm [kwf&JUvm;vdkY/ ol trdefYay;
ajymonf/ orQ emcHr,fh? vufatmufi,fom;yJ vdkcsifwmvm;vdkY} h h h/
tMurf;zuf0g'ESifhywfoufvQif? olYtjrifrSm or®w a*smh 'AvsL ]tu,fí tar&dubufwGif? ½k&Sm;ESifhywfoufNyD; txiftjrif
bk(&S)ESifh uGmvSonfr[kwfyg/ tMurf;zuf0g'rSm? &mpkopf\tEÅ&m,f vGJrSm;rI wpfpHkwpf&m&Sdaeygu? or®wBuD;taeESifh rnfodkYjyKjyifay;vdkyg
tBuD;qHk;Ncdrf;ajcmufrI[k? olwdkYESpfa,mufvHk;u cH,lxm;Muonf/ odkYjzpf oenf;}[k uReaf wmfu pum;awmufMunf&h m? olu pm;yGaJ y:udik ;f ñGwí f ?
vifhupm;? tMurf;zufrIwdkif;udk tpövmrfrpfwHqdyf rcwfrdapzdkYawmh? ,ckvdk tm;ESifhrmefESifh jyefajymygonf/
owdBuD;BuD;xm;onf/ ]b,fae&m? b,fywf0ef;usifrsKd;rSmrqdk &,f'D ]'Dudpö[m txiftjrifvJGrSm;rI r[kwfbl;As/ &nf&G,fcsuf&Sd&Sd
u,ft,ltqawG ay:vmEdkifwmyJav.../ &,f'Du,ft,ltqwkdif; yHak zmfxm;wm/ uReaf wmfw½Ydk &k mS ;awGtay: olwjYdkrifapcsio
f vdk jrif&atmif?
tMurf;zufrIvdkY? wpfoa&mwnf;ajymvdkYr&ygbl;}... pojzifh? olYt,l tar&dueftDvpftcsKdUu &nf&G,fcsuf&Sd&Sd wrifyHkazmfxm;wm/ olwkdY
tqudk &Sif;jyonf/ yHkazmfxm;wJh tJ'DyHk&dyftwkdif;qkd&if? ½k&Sm;awG[m tckxd r,Ofaus;ao;
54 55
bl;/ &ufpufw,faygh/ opfyifay:u qif;vmcgpqdkawmh? rkwfqdwfawG? EIef;rSm 7% &Sdonf/ a':vm 200 bDvD,HeD;yg;&Sdaom EdkifiHjcm;a<u;NrD
qHyifawGrSm zkHtvdrf;vdrf;uyfaeao;wmrdkY? aq;aMumokwfoif&OD;r,f rsm;udkvnf; jyefqyfEdkifcJhonf/ ½k&Sm;vlcsrf;omrsm;udkvnf; ydkíydkí
aygh/ 'Dvkdvmwm h h h}/ csr;f omapcJo h nf/ (tcsKUd qdv
k Qif jrifraumif; ½Iraumif;avmufatmifyif
þpum;rsm;udkajymaepOf? ol\ezl;xufrS aoG;jyefaMumBuD;rSm? tcsrf;omvGefcJhonfrsm;&Sdonf/) wpfNydKifeufwnf;rSmyif ½k&Sm;qif;&J
azmif;íazmif;ívm&m? b,fcsufrsm; ]azmuf}ceJ xaygufavrvm;[k om;rsm;\ b0udkvnf;? rlvtajctaexuf ydkaumif;apcJhonf/ 2003
uRefawmfhrSm pdk;&drfae&awmhonf/ aemufydkif;rSpí tvkyform;wkdY\vpmrSm 2 q wdk;vmcJhonf/ þodkY
tcsdefwkdtwGif; atmifjrifrI&vmonfrSm? wpfpdwfwpfydkif;tm;jzifh a&eH
a&G;aumufwifajrm§ ufc&H aom Zmbk&if aps;ajrmufvmaomaMumifhvnf; jzpfEdkifygonf/ odkYESifhwdkif? tjcm;aom
ol\or®w&mxl; 'kwd,oufwrf;tqHk; vmrnfhaEGOD;ayguf a&eHxGufEdkifiHrsm;vkd ½k&Sm;udk o,HZmwusdefpmroifhap&ef? umuG,fEdkif
a&mufvQif? olYtaeESifh trnfcHt& wpfqifhedrfhaom 0efBuD;csKyf &mxl; cJhonfh ylwif\pDrHcefYcGJrIpGrf;&nfudkrl? todtrSwfjyK&ygvdrhfrnf/ rnfodkY
udkom ,lawmhrnf[k? ylwifu xkwfazmfajymMum;cJhygonf/ trSefpifppf yifqdkap ½k&Sm;vlxk\tjrifwGif? ylwifrSm wnfaqmufa&;orm;aumif;
þonfrSm ol\a&&Snfr[mAsL[mxJrS? vwfwavmenf;AsL[mwpf&yf wpfa,mufjzpfonf/ olwdYkwpfawG\ aysmufqHk;p arQmfvifhcsufrsm;rSm
jzpfygvdrhfrnf/ ½k&Sm;zGJUpnf;yHktajccHOya't&? or®woufwrf;udk ESpf vnf;? ylwifacwfa&mufrS jyefvnf&SifoefcGifh &vmjcif;jzpfygonf/
Budrfxuf ydkíxrf;aqmifcGifh r&Sdyg/ odkYtwGuf vmrnfha&G;aumufyGJwGif? qdkcJhygtwkdif; ½k&Sm;EdkifiHjyefvnf&Sifoefvmjcif;rSm? urÇmhEdkifiHa&;
ol,HkMunfpdwfcs&aom? ol\vuf&if;vl 'Drdx&drufAD'uf(A) (,ck vrf;aMumif;udkvnf; tajymif;tvJrsm;jzpfay:apygonf/ q,fpkwpfpk
avmavmq,f 'kwd,0efBuD;csKyfwm0ef,lxm;ol)udk? or®wavmif; Mum ratmifjrifrrI sm;aMumif?h ajcwpfvrS ;f aemufqw k cf &hJ aom ½k&mS ;0uf0H
tjzpf pm&if;wifxm;onf/ 'Drdx&dom or®wjzpfvmvQif? 0efBuD;csKyf BuD;rSm? tm;jynfhtifjynfhjzifh a&SUESpfvSrf;wkd;EdkifchJNyDjzpfonf/ topfjzpf
&mxl;rSm ylwiftwGuf jzpf&ayvdrhfrnf/ þodkYjzpfvmygu ylwifrSm xGef;vmaom ½k&Sm;uka#<u,folaX;BuD;rsm;rSm? ,cktcg *vdkb,ftqifh
½k&Sm;EdkifiHBuD;\ eHygwfwpfacgif;aqmif jzpfNrJjzpfygvdrhfrnf/ ½k&Sm;\ wGif yg0ifupm;aeMuNyjD zpfonfh yav,mtopfawG jzpfvmonf/ urÇmh
uHMur®mudk qufvuf OD;wnfyHkazmfcGifh&aeOD;rnf jzpfygonf/ ajym&vQif NrdKUBuD;toD;oD;&Sd wdkufwmtdrf&mawG odrf;usKH;0,fMuonf/ abmvHk;
olpwifcJhaomtvkyfudk oludk,fwdkiftqHk;owfcGifh &ygvdrhfrnf/ (,ck toif;awG? tm;upm;uvyfawGukdvnf; aps;BuD;ay;0,fMuonf/ olwkdY
olarQmfvifh wGufcsufcJhonfhtwdkif; uGufwdjzpfvmonf/) om;orD;rsm;udkvnf; urÇmhtqifhxdyfwef;ausmif;rsm;wGif ynmoifap
ol\or®woufwrf; &SpfESpfwmumvtwGif;? ylwifonf olYEdkifiH NyD;? tem*wftwGuf jyifqifvmMuonf/
udk ajymprSwfjyKavmufaom jyKjyifajymif;vJrIc&D;pOfBuD;jzifh? aumif;pGm ppfat;acwfu? ppfyg0gwpfckwnf;jzifh urÇmvHk;csDMoZmxlaxmif
OD;aqmifEdkifcJhygonf/ qdkAD,uf,leD,H ae0ifcsdefESifh? NydKuGJcgpumv EdkifcJhaom armfpudkrSm? ,cktcg a&eH? "mwfaiGU? uRef;opf paom o,H
[wpfenf; a*:bmacsmh(A)ESifh ,Jh(v)qifacwf]twGif; ½k&Sm;vlxk\arQmf Zmwvufeufopfrsm;jzifh? urÇmhZmwfcHkxufodkY t&Sdefjyif;jyif;0ifa&muf
vifhcsufrsm;rSm? ½dkvmudkpwmpD;&ovdk wufvdkufusvdkuf? a,muf,uf vmcJhNyDjzpfonf/ xkdYxufydkí ta&;BuD;onfrSm urÇmvHk;twdkif;twm
cwfjzpfc&hJ onf/ wdik ;f jynfp;D yGm;a&;rSmvnf; oknru? tEkwfvu©Pmyif jyóem&yfrsm;wGif? ,cifuxuf ydkíwuf<uxufoefpGm yg0ifvmjcif;
qdkufcJh&onf/ onfvdkESifh ½k&Sm;vlxk\Zmwdyknrsm;rSmvnf;? ta&mif jzpfygonf/ Oyrm-ajrmufudk&D;,m;? ta&SYtv,fydkif;ESifh tD&efta&;wdkY
n§Kd ;ch&J onf/ þodYk tbufbufru S sqif;aeaom? wkid ;f jynf\ *kPo f u
d m© wGif aphpyfzsefajzoltcef;rS? yg0ifvmjcif;wdkY jzpfygonf/ þtcsufu?
ESifh wnfNidrfrIudk? ylwifu jyefvnfq,fwifay;EdkifchJonf/ urÇmhEdkifiHawmfawmfrsm;rsm;twGuf tar&du\Oy"d tusbufa&muf
vGefcJhaomig;ESpftwGif;? ½k&Sm;\ ESpfpOfysrf;rQpD;yGm;a&;wkd;wufrI aecsdefwGif? ½k&Sm;udk atm(v)wmae;wpf wpfcktjzpf arQmfMunfhp&mjzpf
56 57
wu,fawmU or®wylwif[m? rsufarSmufacwf\ u&ifrvifaA'qdkif&muRrf;usifol[k? tqkd&Sdaom
vlxu k ,
kd w
f ikd u
f a&G;aumufwifajrm§ ufvu
kd w
f UJ epfqifpifwmrS 'Drdx&dqkdif;(r)u? þudpöESifhywfoufNyD; ,ckvdkoabm
xm;ay;ygonf/ ]wu,fawmh or®wylwif[m? vlxkudk,fwdkifu a&G;
Zmbk&ifAs/ aumufwifajr§mufvdkufwJh Zmbk&ifAs/ olYudk vlawGu r[myDwmbk&if
olhudk vlawGu r[myDwmbk&ifBuD;eJh BuD;eJY EIdif;,OfMunfhMuw,f.../ ZdukyfewfjynfwifwmayghAsm.../}
EIdif;,OfMunfUMuw,f..../ ylwif\*vdkb,f&nfrSef;csufrSm ½dk;½dk;&Sif;&Sif;yifjzpfonf/ ta&;
Bu;D aomEdik if w H uma&;&mrsm;ESihf ywfoufonfah qG;aEG;yGJ pm;yGw J iG ?f ½k&mS ;
vm&onf/ þt&mtm;vHk;xuf ydkít"duusEdkifonfh tcsufwpfckrSm? twGuf tcdkiftrmwpfae&m &,lvdkonf/ ,cifqdkAD,uf,leD,Hvdk plyg
ylwif\vuf&Sdtaetxm; jzpfygonf/ ol arQmfvifhwGufcsufxm;onfh yg0gtqifhr[kwfvQifaomfrS? urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf &yfwnf
twdkif;? 0efBuD;csKyfae&mrSm olYtwGuf tqifoifh&SdaeNyDjzpf&m? ylwifrSm vdkonf/ xkdxuf ydkta&;BuD;onfrSm? EdkifiHjcm;pGufzufrIuif;pGmjzifh ½k&Sm;
tiftm;BuD;EdkifiHrsm;xJwGif oufwrf;t&SnfqHk;? orÇm&ifh0g&ifhacgif; jynfBuD;\uHMur®mudk? oludk,fwdkif ZufBudK;udkifxm;vdkjcif;yif jzpfonf/
aqmifBuD; jzpfvmayawmhrnf/ olYNydKifbuf bk(&S)ESifh bvJwdkY EdkifiHa&; ½k&mS ;jynfwiG ;f a&;ESiyhf wfoufvQi?f ol oifah wmfonf[x k ifaom Edik if aH &;
ZmwfcHkay:rS uG,faysmufoGm;onfhwdkif? ylwif um; qufvuf&Sifoef yHo
k P²mefu?kd olu, kd w f idk f vGwv
f wG v
f yfvyfa&G;cs,u
f sio hf ;Hk rnf/ AGufao;
aeOD;rnfhoabm &Sdygonf/ xaeaom ,cifqkdAD,uf,leD,Ha[mif;rS or®wEdkifiHrsm;udk Nidrfouf
þodkYaom jynfwGif;jynfy atmifjrifrIrsm;&Sdaeonfhwkdif? ylwif oGm;ap&ef? ol vdktyfonfxifom rnfonfhtiftm;udkrqdk vGwfvGwf
acwf\ tarSmifbufjcrf;[k qdkvdkuqdkEdkifaom rsufESmpmwpfckum;? vyfvyftoH;k jyKrnf/ ,cif qdAk , D ufMoZmcH ta&SUOa&myEdik if rH sm;tay:
trSefyif&Sdaeygonf/ ylwifOD;aqmifaom tpdk;&tzGJUtaeESifh? ½k&Sm;EdkifiH wGiv f nf; wwfEikd o f rQ MoZmanmif;vdo k nf/ tESpcf sKyq f &dk vQif? ]½k&mS ;\
twGuf tylwjyif;vdktyfaeaom wnfNidrfrItwGuf? vGwfvyfrIudkpaw; tem*wfrSm taemufEdkifiHrsm;\ vufcHEdkifrItay: rlwnfvdrfhrnf} qkd
cJh&onfrsm; &Sdoavmuf&SdcJhonf/ ½kyfoHvTifhXmetcsKdUESifh owif;pmtcsKdU aom? ,Jh(v)qif\twGuftcsufudk vHk;0pGefYvTwfvdkufjcif; jzpfygonf/
udk ydwyf pfco
hJ nf/ u&ifrvifukd pdeaf c:vmEdik af om bdZeufxyd o f ;D tcsKUd ,cif or®wuvifwefvufxuf? vufaxmufEikd if jH cm;a&;0efBu;D
udk? axmifcsypfcJhonf/ olYtpdk;&udk xdyfwdkuf&ifqkdifvmaom EdkifiHa&; ,ck b½kuif;tifpwDusL\Ouú| pwkwfwJ(v)abmh(x)u? ,ck EdkifiH
ygwDtcsKdUudk rmefpG,fcsKd;ypfcJhonf/ þvkyf&yfrsm;twGuf? EdkifiHa&; t wum tcif;tusif;&Sd ½k&Sm;EdkifiH\tcef;u@udk? ,ckvdkoHk;oyfjyonf/
wdkuftcHtcsKdUu ylwifudk 'Drdku&ufr[kwf? atmfwdku&uf[k pGyfpGJa0zef ]urÇmvHk;csDjyóemawGeJY ywfouf&if? ½k&Sm;[m wpfcgwpf&HrSm
Muonfrsm;vnf; &Sdonf/ taemuftwGuf tultnDjzpfvdrhfr,f/ wpfcgwavrSmawmh taESmifh
odkYESifhwdkif? ]vHkNcHKa&;ESifh vGwfvyfa&;udk csdefcGifvQmrQap&rnf} t,Sufjzpfvdrhfr,f.../}
qkdaom ylwif\t,ltqudkrl? ½k&Sm;vlxktrsm;pku vufcHMu[efwlyg
onf/ vlxkqE´ppfwrf;rsm;t& ylwiftay: vlxkaxmufcHrIrSm? tNrJvdk uaomif;ueif;ESprf sm;
70% 0ef;usifwGif&Sdonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;ESifh 'Drdkua&pDudkom a&m ½k&Sm;vlxku olwkdYacgif;aqmifawGudk b,fvdkjrifMuygoenf;/
usKdvdkufvQif? csufcsif;vufiif; ya'omyifaygufvmvdrfhrnfqkdaom? wdwdusus xkwfazmfajymMum;jcif; r&Sdonfhwdkif? emrnfajymifawGoHk;NyD;?
,cifacgif;aqmifrsm; ay;cJhMuonfh? yÍövufqefqef uwdu0wfrsm;\ wdk;wdk;wdwfwdwfajymMuonfrsm; &Sdonf/ Avm'DrmylwifESifh ywfouf
tESpfrJhrIudk? 'kwf'kwfxd&ifqdkifcJhNyD;aom ½k&Sm;vlxktaeESifh? ylwif\ vQifrl? a&SUuvlawGESifhrwl/ ]rif;w&m;BuD;}[k ac:Muonf/ olESifhywf
vufawGUusaom wif;wif;rmrmay:vpDud?k BudwfacsEdkifcJh[ef&Sdygonf/ oufaom EdkifiHa&;jyufvHk;wpfckvnf; &Sdao;onf/ ,ckvdk.../
58 59
]]wpfcgaomf? ylwif\ tdyfrufxJwGif? pwmvifwapäESifh awGU wpfo;D wpfoefah evdw k UJ pdwt
f cH&,f?
onfqdkowwf/ ylwifu ]wkdif;jynfudk b,fvdkOD;aqmifarmif;ESif &ifUusufwJU todÓPfynm&,f?
&rnf}qkdonfhtaMumif; ulnDvrf;jyay;yg[k awmif;yef&m?
pwmvifu ,ckvdkajzonf qdk\/ ]'Drdku&ufqdkwJharmifawGudk
r[mAsL[m em;vnfwwfuRrf;rI&,f?
qGJpkNyD;? ypfowfvdkuf/ NyD;awmh u&ifrviftwGif;bufudk tjym Ny;D awmU ½k&mS ;trsK;d om;a&;pdw"f mwf&,f?
a&mifokwf}/ þwGif ylwifu ]tjyma&mif [kwfvm;/ bmaMumifh 'gawGtm;vHk; aygif;pyfxm;wm[m? ylwifyJ . . .
tjyma&mif okwfcdkif;wmvJAs}[k ar;vdkuf&m? pwmvifBuD;u
,ckvdk NyHK;NyHK;BuD;ajzvdkufonf[k qkdygonf/ ][m[... igod xrf;aqmif&ef? ½k&Sm;jynfBuD;odkY uRefawmf a&muf&SdvmchJjcif; jzpfygonf/
aew,f / igh t BuH a y;csuf & J U yxryd k i f ; ud k rif ; bmrS a pm'u uRefawmf\ oHk;ESpfMum ½k&Sm;tawGUtBuHKwGif? pGJpGJxifxifwif
rwufbl;qdkwm igodaew,f} [l\/}} usef&pfaom yHk&dyfoHk;ck&SdcJhygonf/ yxrykH&dyfrSm qifpG,feef;awmfxufrS
ylwifudk,fwkdifum;? EdkifiHa&;jyufvHk;rsm;udk pdwf0ifpm;olr[kwfyg/ qif;vmaom uRr;f usio f yl nm&Sirf sm;jzpfonf/ olwt Ydk pkrmS taemufwdkif;
uRefawmfwkdY npmtwlpm;MupOf wpfem&DausmfausmftwGif;? olYbufrS ynmwwfawG jzpfonf/ pm&Gufpmwrf;awG wayGUwydkufESifh u&ifrvif
jyufv;kH xkwzf Ydk pd;k pOf;rQ rBuKd ;pm;/ uReaf wmfwbYkd ufrS pum;0dik ;f udk ayghaygh pBuøvrf;rsm;ay:wGif? okwfokwfysmysmoGm;vmaeaom olwkYdwpfawGudk
yg;yg;jzpfapzkdY BudK;pm;onfudkvnf; rodusKd;uRH jyKaeonf/ b&ufZnuf aeYpOfvdkjrifae&onf/ olwkdYu tpdk;&tzGJUopftwGuf tBuHÓPfawG
acwfrSpí ½k&Sm;acgif;aqmiftqufqufESifh tqufqHrsm;aom? 0g&ifh ay;Muonf/ vGwfvyfaoma&G;aumufyGJwpfck b,fvdkusif;y&rnf qkd
oHwrefBuD; [ife&Dupfqif;*sm;u? ylwifESifh ywfoufNyD; ,ckvdkrSwfcsuf onfu tp? Edik if yH ikd v
f yk if ef;rsm;udk yk*v
¾ u
d ydik af jymif;a&;twGuf a&Sm(h c)
cszl;onf/ ]ol[m yk*¾dKvfa&;qGJaqmifrIudk tm;jyKwJholrsKd;r[kwfbl;/ ½dkufukxHk; b,fvkdvkyf&rnftqHk;? AsL[mtrsKd;rsKd;cif;Muonf/ odkYESifhwdkif?
wpfoD;wpfoefYaevdkwJh pdwftcH&,f? &ifhusufwJh todÓPfynm&,f? olwdkYay;aomtBuHtm;vHk;? olwkdYcif;jyaom AsL[mtm;vHk;rSm qefYusif
r[mAsL[m em;vnfwwfuRrf;rI&,f? NyD;awmh ½k&Sm;trsKd;om;a&; pdwf buftusKd;qufawGESifhom tqHk;owfukefMuonfu rsm;onf/
"mwf&,f? 'gawGtm;vHk; aygif;pyfxm;wm[m? ylwifyJ.../} 'kwd,yHk&dyfrSm? aMumufp&maumif;vSaom ½k&Sm;aqmif;\ cdkuf
ylwif\atmifjrifrIrsm;ESifh ol\qGJaqmifrIudk tjynfht0em;vnf cdkufwkefaeNrJ vrf;rrsm;xuf? ai;ai;ilil&yfaeMuaom qif;&JEGrf;yg;onfh
zdYkqdkvQif? 1990 tvGefESpfrsm;\ uaomif;ueif;umvudk wpfcsufrQ trsKd;orD;rsm;jzpfonf/ olwkdYvufxJwGif a&mif;vkdY&onfxiforQ? tdrf
jyefMunfhzkdYvkdygvdrhfrnf/ acgif;rm*dkPf;om; uGefjrLepfuGefqmaA;wpf uqG, J vl mcJah om wkv d rD vkd aD wGygonf/ aiGqrD ;D cGuf (odrYk [kw)f ajctdwf
wkdY\? ratmifjrifaom tmPmodrf;rItwGif;? ½k&Sm;ygvDreftaqmuf wpfpHk? (odkYr[kwf) tdrfoHk;ypönf;wpfckck/ olwdkYrsufESmawGrSm emrnfausmf
ttHka&SU&Sd wifhum;wpfpD;ay:odYk? ,Jh(v)qifwpfa,mufckefwufum &J&J ½k&Sm;aqmif;xufyif at;pufaeonf/ wwd,ykH&dyfum;? uRefawmfESifh
awmuf rdefYcGef;a>ctNyD; vtenf;i,ftMumrSmyif? qkdAD,uf,leD,H ,Ofyg;Ny;D jzpfaom ,J(h v)qif/ odaYk omf vGecf ahJ om ESpf ESpu f wifu
h m;ay:rS
qkdaom EdkifiHBuD;wpfck urÇmhajryHkay:rS ½kwfcsnf;uG,faysmufoGm;cJhonf/ wufaxmifarmif;eif; rdecYf eG ;f a>caeaom ,J(h v)qifum;r[kwaf wmh/ pdwf
onfwiG f ½k&mS ;jynf\uHMur®mrSm? pu;ajymaumif;aom ,J(h v)qif vufxJ ysufvufysufESifh &efolawG0kdif;aeaom ,Jh(v)qifjzpfonf/ olu? olY
odkY a&mufvmcJhonf/ ½k&Sm;vlxk\ xufoefaom arQmfvifhcsufrsm;ESifh ygvDrefudk0ifpD;zkdY ½k&Sm;ppfwyfudk trdefYay;vdkufonf/ ol\ ratmifjrif
EdkifiHwumrS &ufa&maom tultnDuwdpum;rsm;Mum;wGif? or®w aomay:vpDrsm;tqHk;? olESifh twdkuftcHOya'jyK vTwfawmftrwfrsm;
,J(h v)qifu 'Dru dk a&pDEiS hf pD;yGm;a&;vGwv
f yfraI cwfopfu?kd pwifa&muf Mum;? yg0gvGefqGJyGJudk þenf;jzifh ajz&Sif;vdkufonf/
&SdvmcJhNyD[k cyf<um;<um;qdkcJhonf/ þumvrSmyif owif;axmufwm0ef ppfwyf\tultnDu&kd vdu k af om ,Jh(v)qiftaeESifh? jynfwGif;
60 61
ppftEÅ&m,fudk ausmfvTm;EdkifchJygonf/ odYkESifhwdkif?
olYtay:,HkMunfyHktyfcJhaom ½k&Sm;vlxk\ arQmfvifh
csufrsm;um;? wpfppDNydKuGJchJ&acsNyD/ a&eH? bPfwdkuf?
rD'D,m paom ta&;BuD;onfhtufqufrsm;ESifh tif
pwDusL;&Si;f rsm;rSm? olEiS t
hf aMumif;taygif;oifah om
atmfvD*gh(cs)rsm;vufxJodkY a&mufukefonf/ tusifh
ysufjcpm;rIrsm;ESifh &mZ0wfrIrsm;rSmvnf;? ae&mtESHY
awmxaeonf/ wpfcgu at;csrf;NidrfoufNrJ ½k&Sm;
NrdKUBuD;rsm;rSm? tMurf;zufrIrsKd;pHk\blrdeufoef jzpf
ukefonf/ 0efxrf;rsm;twGuf vkyfcvpmyif rSefrSef
ray;Edkif/ yifpifvpmqkdvQif? tarhavsmhcHyif jzpfae
awmhonf/ aiGaMu;aps;uGufa&m? b@ma&;aps;uGuf
onfyg tzwfq,fr&atmif ysufpD;vsuf&Sdaeonf/
onfvdkESifh 1998 ckESpfodkY a&mufaomtcg? ½k&Sm;rSm
EdkifiHjcm;a<u;NrDtm;vHk; rqyfEdkifawmhaMumif; aMu
nmvdkuf&onf/
trSefpifppf? 1999 ckESpf ½k&Sm;EdkifiH\ or®w
pm;yGJodkY Avm'Drmylwifa&mufvmcsdefwGif? ½k&Sm;jynf
Bu;D \ t&yf&yftajctaerSm qufvufusqif;p&m
r&Sad wmhatmif? tajctaeqdk;aecJhNyD jzpfygonf/
u&ifrvifohkd oGm;&mvrf;
ylwifacwf &ifjyifeD
xdkpOfu ½k&Sm;\tajctaerSm? txdef;tuGyfwpfck trSefyifvdk
aeNyDudk vlwdkif;u odrSwfvufcHxm;cJhMuygonf/ odkYESifhwdkif þvdktyf awmh rD;&xm;wGJjyifpuf½kHwGif tvkyf0ifonf/ olYrdcifu bmomw&m;
aom txdef;tuGyfwm0efrSm? Avm'Drmylwifqdkaom omrefvlvwfydkif; udkif;½Idif;aom atmhodka'ghc&pf,mef/ pmaumif;aumif;rwwf/ tvkyf
wpfa,muf\ ycHk;xufodkY? b,fyHkusa&mufvmcJhygoenf;/ wpfenf;qdk& Murf;rsKd;pkH vkyfzl;onf/ olwdkYrdom;pkaexkdif&mrSm "mwfavSum;rygaom?
vQif ylwifudk u&ifrvifxufodkY b,folqGJwifcJhygoenf;/ u&ifrvif txyfrsm;pGm&SdonfhwdkuftdkBuD;/ olwkdYtcef;u yÍörtvTmwGif&Sdonf/
a&;&muRrf;usifolrsm;yif? wdwdyy tajzray;Edkifao;aom ar;cGef;rsm; ylwifi,fi,fu ausmif;oGm;wdik ;f avSum;wufcakH jc&if;wGif rif;rlaeaom
jzpfygonf/ <uuftkyfudk ausmfvTm;oGm;&NrJ/ olYrdbtodkif;t0dkif;wGif rSwfrSwf&&
ylwifudk 1952 ckESpfu? pdefYyDwmpbwfNrdKUawmfwGif arG;zGm;cJhyg ajymp&mqkdí? tazhbufrS tbdk;wpfOD;om&Sdonf/ tbdk;u? vDeif?
onf/ olYrdbtodkif;t0dkif;rSm omreftnw&xJuom jzpfonf/ olY pwmvifwkdY\xrif;csuf/ odkYaomf þ&mxl;aMumifh olwkdYrdom;pkrSm rnf
zcifonf? 'kwd,urÇmppftwGif;u wyfeDawmfodkY 0ifcJhzl;onf/ ppfNyD; onfhtxl;tcGifhta&;rS r&/ rnfonfhtquftoG,frSvnf; r&Sd/
62 63
olY i,fb0ESifhywfoufvQif ylwifu? ]qif;&JwJhausmif;om; wpf xdkumv\aeYwpfaeYwGif a'goxGufaeaomvltkyfBuD;u a'o
a,mufqkdygpdkYAsm/ vlaw? vlav wpfa,mufvkdYvnf; qkdEdkifwmaygh}[lí KGB ½kH;udk vm0dkif;onf/ ylwifwdkY vkyfazmfudkifzufwpfodkufrSm? at;*sifh
ESdrfcsajymavh&Sdonf/ ol i,fi,fu? &G,fwlwef;wl awmfawmfrsm;rsm;\ rsm;\trnfpm&if;ESifh axmufvSrf;a&;euf0yfrsm; ygaomzkdifawGudk? '
tEdkifusifhAdkvfusrIudk cHcJh&onf[kvnf;? wpfpGef;wpfpajymjyonf/ þ a&maomyg; rD;½IdU&onf/ NyD;rS udk,fa,mifazsmufNyD; vltkyfBuD;ESifh0ifa&m
twGufaMumifhyif vlvm;rajrmufrDuwnf;u ]qrfbdk} oifchJjcif; jzpfyg onf/ xkdpOfutjzpfudk txufygpmtkyf(yxrvl) wGif? ylwifu ,ckvdk
vdrhfrnf/ (qrfbkdqkdonfrSm? *sL'dkESifh eyef;aygif;pyfxm;aom ½k&Sm; udk,fcH jyefajymjyonf/ ]rD;zkdBuD;aygufuGJovdkyJAsKdU/ vlawGu? uRefawmfwdkY½Hk;udk
ynmjzpfonf/) aemufawmh *sL'dkudk pGJpGJNrJNrJupm;cJhonf/ olYtaeESifh 0ifpD;Muw,f/ rnf;rnf;jriforQ? tukefzsufwmyJ}/ þtjzpftysuf
udk,fcHynmudk txl;pdwf0ifpm;jzpfchJonfrSm? olY i,fb0 tawGUtBuKH EiS hf Y MumwGi?f KGBtzGUJ Bu;D rS ol tNy;D tydik f xGuv
jzpfNy;D ESpf ESpcf eft f u
kd o
f nf/
ywfoufovdk? ol\twGif;pdwftcHESifhvnf; qkdifygvdrfhrnf/ 2000 jynfh olYb0\ aemufxyf tvSnfhtajymif;wpfckrSmvnf;? oli,fcsif;
ESpu f xkwaf 0cJah om ]yxrvl} (First Person) trnf&dS tar;tajzyHpk H wpfa,muf\rdwfqufay;rIrSyif pwifonf/ xkdoli,fcsif;u olYudk
trSwf&csufpmpkwGif? olYtwGif;oabmudk ,ckvdkazmfjycJhzl;onf/ ]udk,fh jyKjyifajymif;vJa&;pdwf"mwf&Sdaom pdefYyDwmpbwfNrdKUwmf0ef temwdkvD
xufBuD;olawGudka&m? udk,fh&efolwGudkyg av;pm;oifhygw,f/ 'gayrJh qkdbm[uf(p) ESifh rdwfqufay;onf/ ylwif\vl&nfvlaoG;udk rsufpdus
tEdkifusifhcHvdkYawmhrjzpfbl;} [l\/ oGm;aom vpfb&,fNrdKUawmf0efu? KGB a[mif;udk ol\ jyKjyifajymif;
ra&r&mvrf;ay:vli,fb0rS? wif;jynfhusyfjynfha,musfm;om; vJa&;vkyfief;wGif? ,Hk,HkMunfMunfxnfhoHk;chJonf/ ylwif\yxrqHk;
wpfa,muftjzpf ylwifudkqGJwifvdkufolrSm? KGB (qdkAD,ufacwf tvkyfrSm bdZeufrSwfyHkwif½Hk;udk BuD;Muyf&jcif;jzpfonf/ EdkifiHjcm;&if;ESD;
axmufvSrf;a&;) tzGJUBuD;[k qkd&ygvdrhfrnf/ vDeif*&ufwuúodkvfrSm jr§KyfESHrIrsm; wkd;wuf&&Sdapa&;twGufvnf;? olyif OD;aqmifBudK;yrf;&
ynmoifMum;aepOf 1975 ckESpfwGif? olYudk vlwpfa,mufu csOf;uyf onf/ 1996 ckESpf pdefYyDwmpbwfNrdKUawmfodkY or®wuvifwef tvnf
vmonf/ olpY um;rSm vQKUd 0Sucf suaf wGEiS /hf ]cifAsm;&JUtoufarG;0rf;ausmif; tywf a&mufvmaomtcg? c&D;pOfwpfavQmuf tqifajyacsmarGUap&ef
tvkyftudkifeJYywfoufvkdY? ajymp&m&Sdw,fAsm/ bmtvkyf&,fvdkYawmh ylwifu wm0ef,al qmif&u G af y;&onf/ þtawGUtBuKH rmS ylwiftwGuf
ckcsdefrSm wdwdususajymvkdYrjzpfao;bl;/ b,fvdkvJ h h h cifAsm; pdwf0if tar&duefor®wwpfa,mufESifh yxrqHk;xdawGUzl;jcif;yif/
pm;vm;}/ pydkifpmtkyfawGzwfNyD;? olvQKdZmwfvrf;awGudk tdyfrufrufae odaYk omf? aemufwpfEpS f NrKd Uawmf0efa&G;aumufyo JG kYd a&mufaomtcg?
aom ylwifwpfa,muf? csufcsif;pdwf0ifpm;oGm;onf/ onfvdkESifh v qdb k m[uf(p)wpfa,muf ta&G;rcH&awmhyg/ ol\ratmifjrifaom vkyf
tenf;i,ftMumwGif KGB oifwef;ausmif;odkYa&mufoGm;NyD;? wefjyef ief;rsm;ESihf vmbfay;vmbf,pl yG pf rJG rI sm;aMumif?h t½IH;ESifh&ifqkdif&awmhonf/
axmufvSrf;a&;bmom&yfudk avhusifhoif,l&onf/ ylwiftwGufawmh 'kwd,tBudrf wyfacgufvdkuf&jcif;yif.../ pm;&if;
1980 tvGefESpfrsm;\ tv,favmufodkYa&mufaomtcg? olYudk aomuf&if;uyif t½IH;\tawGUtBuHKrsm;udk? olu roufromjyefajymjy
ta&SU*smreDodkY wm0efESifhapvTwfvdkufonf/ olYtvkyfrSm? *smrefEdkifiHa&; ygonf/ ]uRefawmfhtajctae[m csufcsif;qkdovdk tqdk;qHk;a&mufoGm;cJh
orm;rsm;ESifh aewdk;tzGJUBuD;taMumif;? pHkprf;axmufvSrf;zkdYjzpfonf/ &wmayghAsm/ b,folurS uRefawmhfudk tvkyfray;csifMuawmhbl;av}/
bmvifwGif w&m;0ifae&onfawmh r[kwf/ '&uf(p)'efrSaeí vQKdU0Suf þodYk 'kw, d tBurd tf ½I;H ESi&hf ifqidk cf NhJ y;D rS? ylwifwpfa,muf armfpudk
axmufvrS ;f &onf/ onfvEkd iS hf ppfat;acwf Edik if aH &;jynfz;kH um;\ aemuf NrdKUawmfodkY OD;vSnfhjzpfcJhjcif;jzpfonf/ 1996 ESpfv,f? ol armfpudk a&muf
uG,frSpydkift½IyfawmfyHkwGif? ylwifwpfa,muf twGif;usus vIyf&Sm;cGifh pOfu olYwGifrnfonfhtquftoG,frSr&SdcJhyg[k? ylwifu tBudrfBudrf
&cJhonf/ odkYaomf þumvrSm odyfrMum/ 1989 wGif bmvifww H ikd ;f Bu;D ajymonf/ odkYESifhwdkif? axmufvSrf;a&;tawGUtBuHKa&m? jyKjyifajymif;vJ
NyKd usomG ;onfEiS ?hf olwYkd KG.B tzGUJ vnf; tajc,dkifoGm;awmhonf/ a&; tawGUtBuHKyg&Sdaom olYvdkvlrsKd;udk? armfpudkEdkifiHa&;tkyfpkwkdif;u?
64 65
rsufvHk;a'gufaxmuf MunfhaeMurnfrSm aocsmygonf/ xkdYxuf ylwif\ olo h r®woufwrf; &SpEf pS Mf umNy;D aomtcg?
vkyaf zmfuikd b f ufa[mif;rsm; xJwiG v f nf;? olu
Y kd u&ifrvifEiS hf atmifo,G f ylwifu, kd w
f idk uf vnf;
ay;EdkifolawG &Sdoavmuf&Sdaeygonf/
oltY &ifomG ;ESio Uf l
onfvdkESifhodyfrMumcifrSmyif? or®w,Jh(v)qif\ taxGaxG
tkycf sKyaf &;½H;k wGi?f ol tvky0f ifjzpfonf/ yxr vufaxmufO;D pD;? aemuf ,J(U v)qif\vrf;aMumif;twdik ;f ?
OD;pD;rSL;tjzpf tqifhqifhwufoGm;onf/ aemif 2 ESpfcefYMumaomtcg ol,MkH unfpwd cf sou
l ykd if ol\qufco H tl jzpf
FSBtzGJUudk OD;aqmifyHkazmf&ef ,Jh(v)qifudk,fwdkifu? olYudk wm0efay; a&G;cs,cf yUJ gonf/
vmonf/ (FSB rSm? zsufodrf;vdkufaom KGB udkqufcHrnfh? axmuf
vSrf;a&;tzGJUjzpfonf/) xdkumv\wpfaeYwGif? 0efBuD;csKyf qm*sDuD&ifudk
udk avqdyfodkYoGm;BudKzkdY? taMumif;Mum;pmwpfapmif olYqDodkYrarQmfvifhbJ a,bk,stuJjzwfMuygonf/ tcsKdUuvnf;? ylwifrSm rnfonfhyg0gNydKif
a&mufvmonf/ olYudkjrifonfESifh 0efBuD;csKyfu? 0rf;omtm;& uGef*&uf buftkyfpkwGifrS ryg0ifaom Mum;vljzpfaeí? ,Jh(v)qif\,HkMunfrI
usL;av;&Sif;vkyfonf/ bmhaMumifh&,f rod/ oludk,fwdkifu Za0Z0g/ &cJhonf[k qkdMuonf/ ylwif\ KGB tawGUtBuHKaMumifh or®wae&m
]trdefYpmudk vufrSwfxkd;NyD;NyD/ rMumcif w&m;0ifxGufvmawmhr,f/ &vmonf[k qkMd uonfrsm;vnf; &So d nf/ rnfoyYkd ifqadk p? olwkdYtm;vHk;\
armif&ifhudk FSB 'g½dkufwmcefYvdkufNyD.../} rSef;qcsufrSm ,Jh(v)qif\axmufcHrI&a&;twGuf? ylwifrSm ,Jh(v)qif
ylwif\uHZmwmtwufrSm þrQESifhr&yf/ 1999 ckESpf Mo*kwfv rdom;pkESifh tay;t,l wpfpHkwpf&mvkyf&vdrhfrnf[lí jzpfonf/ ,Jh(v)
wGif? or®wu olYudk 0efBuD;csKyfcefYvdkufonf/ 17 vtwGif;? or®w qifu ol\qufcHoltjzpf ylwifudka&G;rnf/ þtwGuf ylwifbufrS
,J(h v)qif\ yÍörajrmuf0efBu;D csKy/f 0efBu;D csKyq f adk om&mxl;rSm olYtwGuf vnf;? ,Jh(v)qifrdom;pktay: wif&Sdaeaom tusifhysufjcpm;rI pGyfpGJ
jrifvh eG ;f aeonf/ odaYk omf vHNk cKH rrI &S/d ,J(h v)qif\&efoal wG olyY wfvnfoYkd csufrsm;udk? oifykef;acsay;&rnfqdkaom tay;t,lrsKd; jzpfygonf/
a&mufvmonf/ odkYaomf ylwif\0efBuD;csKyfoufwrf;rSm odyfrMumvS odkYESifhwdkif þrSef;qcsufrsm;rSm? wdwdusustwnfjyKEdkifonfhawmh r[kwf
onfhwdkif? trsm;arQmfvifhonfxuf ydkatmifjrifygonf/ olu? ,Jh(v) yg/ aocsmonfhtcsufrSm? olYor®woufwrf; &SpfESpfMumNyD;aomtcg?
qiftpdk;&udk toufqufEdkif½kHrQru? atmifjrifrI wpfpkHwpf&m&atmif ylwifudk,fwkdifuvnf; olYt&ifoGm;ESifhol ,Jh(v)qif\vrf;aMumif;t
aqmifMuOf;ay;EdkifcJhonf/ aemufawmh? pdwfa&mvlyg csKH;csKH;usvmaom wdkif;? ol,HkMunfpdwfcsoludkyif ol\qufcHoltjzpf a&G;cs,fcJhygonf/
,Jh(v)qifu? ,m,Dor®wwm0ef,l&ef olYudktqkdjyKvmonf/ olYbufrS olum; 'Drdx&d rufAD'uf(A)/ þudpöESifhywfoufNyD; ½k&Sm;vlxkMum;wGif
tBudrfBudrfjiif;cJhonfhwdkif? ]a[hvl aemufxyf rjiif;eJYawmhAsm}qkdaom aemufxyf[moZwfvrf;wpfck ay:vmonf/ ,ckvdk h h h/
,Jh(v)qif\aemufqHk;pum;aMumifh? 1999 ckESpf\ aemufqHk;aeYrsm;wGif wpfcgaomf? ylwifwpfa,muf rufAD'uf(A)udk ac:um? pm;
or®w&mxl;udk vufcHvdkuf&onf/ aomufqdkifwpfckodkY oGm;onfqdk\/ ylwifu trJuifrSmvkduf&m?
þudpöESifhywfoufNyD;? ]orkdif;u? cifAsm;udk or®wwm0efay;vkduf pm;yGJxdk;u ][if;oD;[if;&Gufa&m ,lOD;rvm;} (And what about
wmvm;}[k uRefawmfu ar;aomtcg? olu [dk;ta0;odkYai;&if; cyfav; the vegetable?) [k jyefar;onf/ þwGif ylwifu vegetable
av;ajzonf/ ]'DtjzpfrsKd;udk? uRefawmf b,fwkef;urS r&nf&G,fcJhygbl; qdkonfudk wpfrsKd;t"dyÜm,faumufNyD;? ]aysmfp&muif;rJholvnf;?
Asm/ tckcsdefxd tHMoaewkef;yJ...}/ trJuifpm;rSmayghumG }[k jyefajzonfqodk wwf/ (t*Fvdyfa0g[m&
uRr;f usiof l awmfawmfrsm;rsm;\tqkt d &rl? ylwiftaeESihf ,J(h v) vegatable rSm ][if;oD;[if;&Gu}f [k t"dymÜ ,f&ovd?k ]aysmp f &muif;
qif\ axmufcHrIudk &cJhonfrSm? ol\ udk,fydkift&nftcsif;aMumifh[k rJhol}[kvnf; ,lEdkifygonf/)
66 67
urÇmEh ikd if aH &;Zmwfcx
kH ufohkd
trSefpifppf? ylwifrSm vHk;0aysmfp&muif;rJholawmhvnf; r[kwfyg/
1999 ckESpf? ,m,Dor®wjzpf ol pwifwm0efxrf;aqmifpOfu? olYukd
vlawmfawmfrsm;rsm;u rodMuao;/ aumhau;&Syf(p) awmifydkif;&Sd ½k&Sm;
or®wEdkifiH 'g*sufpwefodkY? acscsifolykefrsm; usL;ausmf0ifa&mufvmonf
udk? olYbufrS tifjynftm;jynfh wkYHjyefvkdufawmhrS? ½k&Sm;vlxku olYudk
pwifowdjyKrdvmcJhjcif; jzpfonf/ ylwif tmPm&pOfuwnf;u? ol\
owif;xkwfjyefa&;tzGJU twGif;a&;rSL;wm0ef,lcJhol tvufZD*½dkarmh(A)
u? xkdpOfumvjzpf&yfwpfckudk ,ckvdkjyefajymjyonf/
]tJ'Dwkef;u tcef;xJrSm? ylwifwdkYZeD;armifESHeJYtwl uRefawmf&Sd
aew,f/ tcsdefu ESpfopful;tBudKumvayghAsm/ ylwifu? wyfrawmf
om;awGeaYJ wGUzdYk a&SUwef;udok mG ;zkYd jyifqifaewmav/ olZY eD; vk(')rDvmu?
olYvHkNcHKa&;twGuf pdwfrcsbl;/ 'geJYyJ olrudk,fwdkifu? oleJYtwl vdkufvm
cJhwm/ tvGeftEÅ&m,fBuD;wJh c&D;pOfayghAsm/ 'gayrJh xda&mufygw,f}/
a&SUwef;a&muf ½k&Sm;wyfrawmfom;rsm;u? acgif;aqmifopf\
ZeD; 'kwd,orD;wdkhESifUtwl
ol&owådESifh pdwftm;xufoefrIudk awGUvdkuf&aomtcg? olwkdYtm;vHk;
olYvlawG jzpfvmawmhonf/ þc&D;pOfonfyif? ylwifarQmfvifhxm;aom trsm;pktygt0if? t&yfom; 339 a,mufrQ toufpaw;cHcJh& onf/
trsKd;om;acgif;aqmif taetxm;odkY OD;wnfvdkufonfh? yxrajcvSrf; odkYESifhwdkif ½k&Sm;vlrsKd;trsm;pkurl? ylwif\ oHrPdacgif;aqmifrIudk
jzpfygonf/ vufcHBudKqdkcJhMuonf[k qdkygonf/
aemufwpfEpS t f a&mufwiG f cGx J u
G zf Ydk BuKd ;pm;aeaom acscsin
f mud?k xkdtcsdefxd? taemufwdkif;rD'D,m todkif;t0dkif;Mum;wGifrl? ]ylwif}
½k&Sm;wyfrawmfu tvHk;t&if;ESifh0ifwdkufawmhonf/ &rfbdkpwdkif 0wf qdak omacgif;aqmifopfrmS ? ya[Vdwpfy'k f jzpfNrjJ zpfvsuyf if/ u&ifrvif
qifxm;aomor®wu? ]tqkH;tjzwfatmifyGJudk tjrefqHk;&,lrnf} [k a&;&muRrf;usifol qdkolrsm;Mum;wGifvnf;? olESifhywfoufNyD; tawm
aMunmvdu k of nf/ ]&efoal wGukd oefpY ifcef;xJtxd vdkufacsrIef;Mu}[k rowfjiif;ckHMuqJ jzpfonf/ ]ylwifonf taemufvdkvm;aom jyKjyif
&J&JawmufrdefYcGef; a>conf/ jyif;xefaomwdkufyGJrsm;\tqHk;? acscsif ajymif;vJa&;orm;avm/} (olonf vpfb&,fNrdKUawmf0if qdkbm[uf(p)
NrdKUawmf *½dkU(p)eDrSm zGwfzGwfnufnuf aMuoGm;onfhwdkif? acscsifnmudkrl twGuf tvkyfvkyfay;cJhzl;onf/) ]ylwifonf trmcHuGefjrLepf uGefqm
½k&Sm;or®EdkifiH&ifcGifxJodkY atmifjrifpGmjyefvnfqGJ,loGm;EdkifcJhonf/ aA;wpfavm}/ (olonf KGB vla[mif;jzpfonf/) þar;cGef;rsm;\
xkdonf\aemufwGifrl? acscsiftMurf;zuform;wkdY\wdkufcdkufrI tajzudk? odyfrMumcifa&mufvmrnfh jzpf&yfrsm;u? tajzay;vdkufovdk
ESifh tpdk;&\jyefvnfwkHYjyefrIrsm;aMumifh? aMuuGJzG,f&mjzpf&yfrsm; quf &Sdygonf/ 9^11 ta&;tcif;u? or®w bk(&S) ukd ta&mifwifay;vdkuf
wdkufqdkovdk BuHKchJ&onf/ þjzpfpOfrsm;xJrS tqkd;0g;qHk;wpfckrSm 2004 ovdk? jyifypdefac:rI rsm;uvnf; ylwif\acgif;aqmifrIyHk&dyfudk yHkazmfjy
ckESpfu jzpfyGm;cJhaom? buf(p)vef txufwef;ausmif;ta&;tcif; cJhonf/
jzpfonf/ tpdk;&u? tMurf;zuform;wdkY\ awmif;qkdcsufudk rvdkuf urÇmhEdkifiHa&;ZmwfcHkxufwGif? ylwif\ yGJOD;xGuftawGUtBuHKrSm
avsmbJ? jywfjywfom;om; acsrIef;cJh&m? ausmif;om;oli,fuav;rsm; 1999 ckESpf atyuf (tm&S-ypdzdwf pD;yGm;a&; yl; aygif;aqmif&GufrItzGJU)
68 69
xdyfoD;tpnf;ta0; jzpfonf/ xkdtpnf;ta0;udk
or®w uvifwefESifhtwl wufa&mufcGifh&aom?
quf(p)wefEAkd pfu? uvifwef\{nfch ef;wGif ylwif
ESiq hf jkH zpfco
hJ nfu?kd ,ckvkd trSww f & jyefajymzl;onf/
]vlopfwpfa,muftaeeJY olYudkMunfh&wm?
udk,fhudk,fukd,f,HkMunfrI tjynfht0&Sdao;[ef rwl
bl;/ 'gayrJh wnfwnfNird Nf ird yf gyJ/ or®wBu;D (uvif
wef)uawmh olYudkoabmusw,f/ oleJYwGJNyD; tvkyf
vkyfvkdY&r,fvkdY arQmfvifhxm;w,f...}/
ylwifu, kd w
f ikd u
f vnf;? xdpk Ofu tawGUtBuKH
tcsKdUudk ,ckvdk jyefajymonf/
]]atyufnpmpm;yGJrSmayghAsm/ uRefawmfwdkY
bufu wpfpHkwpfckqHk;½IH;vdkuf&NyDvdkY awG;rd&if;? wdrf;
wdrf;ayGayGjzpfaecsdefaygh/ tJ'DtcsdefrSm ol (uvif
wef) u? wjcm; xdyfoD;acgif;aqmifawGudk ausmfNyD;?
tcef;wpfzufpGef;rSm&SdaewJh uRefawmfhqD wef;vm
w,fAs/ NyD;awmh olu? uRefawmfhem;uyfNyD; ½dk;½dk;av;
ajymw,f/ ]Adkvdk('),ma&...uRefawmfwdkY vrf;
xGufavQmufMu&atmif}wJh/ uRefawmf csufcsif; rwf
wwf&yfvdkufrdw,f/ NyD;awmh olYvufudkwGJNyD; tjyif
xGufcJhMuw,f/ 'DrSmwif npmpm;yGJ wufvmMuwJh
olwkdif;u vufckyfMobmay;Mua&m.../ uRefawmf ylwifacwf armfpukdn½Icif;
'Dtjzpfudk b,f awmhrSarhrSm r[kwfawmhbl;}} / cJhzl;onf/
uReaf wmfwaYkd wGUqHMk uonfh tcsed of ;kH em&Dct
JG wGi;f ? ylwif\rsuEf mS ]uRefawmf olYrsufvHk;awGudk pdkufMunfhvdkufw,f/ ½dk;om;ajzmifh
NyHK;NyHK;&Tif&TifESifh olYavoHEl;El;nhHnHhqdkí? uvifweftaMumif;? wrf;wrf; rwfrIudk twkdif;om;jrif&w,f/ ol[m ,HkMunfxdkufwJholyJ/ uRefawmf
wwajymjyaom þwpfBudrfom &Sdygonf/ olY0dnmOfudk xkd;azmufjrifcJh&ygw,f.../}
ylwifhxHwGif vdkvm;ESpfoufp&m? wpfpkHwpf&m&Sdvdrhfrnf ,kHMunf or®w bk(&S) ESifhywfoufaom? olYxifjrifcsufudk ar;&mwGifrl?
arQmfvifhcJhaom tar&duefacgif;aqmifrSm? uvifwefwpfa,mufwnf; ylwifu yk*¾dKvfa&;rsm;udka&SmifNyD;? r,kwfrvGefajzonf/
awmhr[kwfyg/ vuf&Sdor®wa*smhbk(&S) udk,fwdkifonfyif ylwif\ wnf ]uRefawmfwdYkMum;rSm? odyfudkaumif;rGefwJhqufqHa&;wpfck &Sdyg
MunfajzmifhrwfrIudk odrSwfvufcHcJh&ol jzpfygonf/ olwkdYESpfa,muf? w,f/ rpöwmbk(&S)[m uRefawmfhtwGuf,HkMunfavmufwJh ywfwemyg/
yxrqH;k qHjk zpfMuonfrmS ? qvdak A;eD;,m; xdyo f ;D aqG;aEG;yGw
J iG jf zpfonf/ *kPfoa&&SdvlBuD;vlaumif;wpfa,mufygAsm.../}
xkdaqG;aEG;yGJtNyD; or®wbk(&S)u ylwifESifhywfoufí ,ckvdk rSwfcsufcs 9^11 ta&;tcif; jzpfvdkufaomtcg? bk(&S)ESifhylwifMum; ydkrdk
70 71
]uRefawmf olhrsufvHk;awGudk pdkufMunfUvdkufw,f/ 0da&m"drsm;ESiv
Uf l
½d;k om;ajzmifrU wfru
I kd twkid ;f om;jrif&w,f/ qkdcJhNyD;onfhtwdkif;? ylwifudk ½k&Sm;vlxk\ 70% avmufu
axmufcHMuonfhwdkif? olESifholYtpdk;&tzGJUudk pGJpGJNrJNrJqefYusifaeolrsm;
ol[m ,HkMunfxdkufwJUolyJ/ vnf;? renf;raem&Sdaeonf/ olwkdYxJrS xif&Sm;olwpfOD;rSm? ½k&Sm;vlrsKd;
uRefawmf olh0dnmOfudk xkd;azmufjrifcJU&ygw,f.../} rsm;u trsKd;om;acgif;aqmif wpfa,mufavmufeD;yg; av;pm;*kPf,lMu
aom? urÇmhppfwk&ifcsefyD,Ha[mif; uufpyga&mh jzpfonf/ olu ylwif
eD;uyfzkdY taMumif;zefvmonf/ ta&;tcif;NyD;onfESifh? or®wbk(&fS) ESifhywfoufNyD;? ,ckvdk a0zefonf/ ]'Dvlu? pwmvifvdktkyfcsKyfcsifNyD;?
xHodkY yxrqHk;0rf;enf;aMumif;o0PfvTmydkYNyD;? wwfEdkifrQ ulnDrnf[k tb&mrkAd pf(cs)vdk aecsiw f vhJ rl sK;d As...} [l\/ tb&mrdAk pf(cs)rSm cs,q f ;D
urf;vSrf;vmaom urÇmhacgif;aqmifrSm? ½k&Sm;or®wylwif jzpfonf/ abmvHk;toif;ydkif&Sif ol<u,fwpfOD;jzpfonf/
þtaMumif;aMumifhyif? wpfcgu b0ifrusvSaomylwif\ acscsifnm ylwifESifh tqifrajyolaemufwpfOD;rSm? emrnfBuD;rD'D,morm;
pGepYf m;cef;ud?k bk(&S)wdb Yk ufrS wHjYk yefaxmufccH jJh cif; jzpfEikd yf gonf/ odaYk omf wpfOD;jzpfol 'Drdx&drl&mawmh(A) jzpfonf/ rl&mawmh(A)rSm wpfywf
olwEYkd pS Of ;D \ a&Tvrf;aiGvrf;qufqaH &;rSm odyaf wmhMumMumrcH/ bk(&S)\ ESpBf urd x
f wk ?f armfpudak eYpOfowif;pm ]EdAk &m *Zufwm}\ t,f'DwmcsKyf/
tD&wfpeG pYf m;cef;ud?k ylwifu jywfjywfom;om; qefu Y siaf wmhonf/ tD&wf wpfzufrS olYudk rkef;olawG&Sdovdk? ESpfESpfumum cspfcifav;pm;
ta&;udk ukvor*¾wGifom? ajz&Sif;oifhonf[k &yfcHwifjyonf/ þudpö olrsm;vnf; &Sdaeygonf/ Oyrm-]em&SD} (Nashi) tzGJUqkdvQif? ylwif\
ESifhywfoufNyD; olYoabmxm;udk ,ckvdk&Sif;jyygonf/ cg;ydkufaqmifwyfzGJU[k qdk&avmufatmif? olYtay: MunfndKudk;pm;ol
]urÇmhajrykHudkMunfhvdkufAsm/ tD&wfqkdwJhEdkifiHao;ao;av;udk rsm;jzifh zGJUpnf;xm;onf/ (em&Sq D okd nfrmS ]igwk\
Yd }[kt"dymÜ ,f&ygonf/)
awGUzkdY rvG,fygbl;/ 'DvdkEdkifiHi,fav;udk tvG,fwulodrf;ydkufEdkifwm? þtzGJUwGif? ]a&mhum} awG? ]&ufyg} awG tygt0if? vli,ftrsm;pkyg0if
bmrSrqef;ygbl;/ 'gayrJh 'g&JUtusKd;qufu tBuD;BuD;As/ tD&wfqkdwm onf /
Edik if iH ,fayr,f?h tcsKyt f csmtmPmydik w f hJ trsK;d om;Edik if w H pfcak v/ olrY mS taemufwdkif;rS avhvmtuJcwfMuol awmfawmfrsm;rsm;url?
vnf; olYtrsKd;om;a&;*kPfodu©meJYol &Sdwmaygh.../} ylwifudk 'Drdku&ufwpfa,mufxuf? atmfwdku&ufwpfa,muftjzpf
tD&wfupd ?ö ,ckcsed xf d rtDrvnf&adS e&m? ylwif\pum;awGukd tav; om? oabmxm;Muonfu rsm;onf/ trSefpifppf ylwifrSm? ,Jh(v)qif
teufpOf;pm;zdkY &Sdvm&onf/ ylwifum; ]jynfwGif;a&; 0ifrpGufzufa&;} cif;cJhaom 'Drdku&ufwpftifpwDusL;&Sif;tcsKdUudk xdef;csKyfonfrsm;&Sd
qkdaom ol\EdkifiHjcm;a&;pHcsdefpHñTef;tay:? tcdkiftrm&yfwnfaeqJjzpf oavmuf&SdcJhonfhwdkif? 'Drdkua&pD EdkifiHa&;pepfwpfckvHk;udk vHk;0NzdKcsol
onf/ þonf\t"dymÜ ,frmS ]½k&mS ;jynfwiG ;f a&;udk b,forl S 0ifrpGuef }YJ [k um; r[kwfay/ olYudk atmfwdku&uf[k owfrSwfvQifaomfrS? olYEdkifiH
w&m;0ifowday;vdu k jf cif;yif jzpfygvdrrfh nf/ ,ckaemufydkif;? ylwifESifh twGuf vkdtyfaomatmfwdkca&pDudk? tuefYtowfESifh usifhoHk;jcif;jzpfyg
ywfoufaom aemufxyfyHkjyifwpfyk'f xGufvmjyefonf/ þodkY.../ vdrfhrnf/ qdkAD,uf,leD,H\ jyKjyifajymif;vJa&;udk pwifvrf;zGifhay;cJhol?
]]wpfcgaomf? ylwifESifh bk(&S)wdkY aAmf(v)*gjrpfxJwGif ig;oGm;rQm; rpfac;a*:bmacsmh(A)udk,fwkdifurl? vuf&Sd ½k&Sm;EdkifiHtajctaet&
Muonfq\ dk / em&D0ufcefMY umaomtcg bk(&S)u ,ckvkd nnf;nnf; ylwifvdkacgif;aqmifrsKd;? trSefyifvdkygonf[k qkdonf/
nLnLajymvdkufonf/ ]Avm'Drma&...jcifawGuvnf; udkuf xm;awmh.../ þonfwrYkd mS ? ylwif\ Edik if aH &;twdu k t
f cHrsm;ESihf
vdkufwmAsm tonf;toefyJ/ cifAsm;udkusawmh wpfaumifrS axmufcHolrsm;xHrSvmaom? toHrsKd;pkHjzpfygvdrhfrnf/ omrefrD'D,m
udkuf wmrawGUbl;/ bmaMumifhvJAs}/ þwGif ylwifu ,ckvdk orm; wpfa,mufomjzpfaom uRefawmfhtaeESifh? þtoHrsm;ESifhywff
ajzonf [lowwf/ ]'DjcifawGu? ½k&Sm;aoG;udk odw,fAs}/ }} oufNyD;? taumif;tqdk; bmrSrajymvdk/ uRefawmfxdawGUcGifh&aom ol\
72 73
wpfydkif;wpfp½kyfyHkvTmudkom? uRefawmfcHpm;&onfhtwkdif; wifjyvkdyg
onf/ ½k&Sm;or®w Avm'Drmylwif qkdaomvlwpfa,mufum;? vlyk*¾dKvf Cover Theme
t&yif? 0da&m"drsm;ESifhvl[k uRefawmfjrifonf/ LEADER TO WATCH
Munfyh g/ tNyKH ;t&,fenf;onfw h ikd f uReaf wmfwu
Ykd kd azmfazmfa&Ga&G (view point)
{nfhcHonf/ uRefawmfwdkYar;orQudk pdwf&Snfvuf&SnfajzzkdY BudK;pm;onf/
odkYESifhwdkif pum;ajymvdkYaumif;aeqJrSmyif? qkdif;rqifhAHkrqifh ½kwfw&uf
BuD; yGJodrf;ypfvkdufonf/ ]at;Asm... pum;ajymvdkawmh aumif;yg&JU/ ½k&Sm;rSm ylwifvdkacgif;aqmifrsKd; vkdw,f
pm;yJGay:rSm pm;p&mvnf;ukefNyD/ (trSefpifppf aemufxyf csay;p&m
tpm;taomuftcsKdU usefygao;onf/) tcsdefvnf; tawmfukefoGm;NyD/ «rpfac; a*:bmacsmU(A)»
uRefawmfwdkY vlpkcGJMupdkY}/ þodkY wHk;wdwd EIwfcGef;qufpum;ESifhyif? uRef
awmfwkdY vSnfhjyefcJh&onf/ ]ol\cdkifrmaomvufrsm;u? 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;
uRefawmfwdkY 0ifvmpOfu rsufESmxm;twdkif; tajymif;tvJr&Sd/ umvudk acsmarGaY pygvrd rUf nf} [k? *vyf(p)aemUEiS Uf y,f&pD wGKd uu
f m
wpfypkH w H nf;aom rsuEf mS xm;ESiyhf if? or®wBu;D u uReaf wmfwu Ydk kd ½H;k cef;0 udk OD;aqmifyHkazmfcUJolu? ajymMum;vdkufygonf/
xd vdkufygEIwfqufygonf/ uRefawmfwdkYudk o,faqmifoGm;aom armf
awmfum;? tawmfvSrf;vSrf; a&mufonfxd? vufjyusef&pfcJhaomolYudk Avm'Drmylwif[m ½k&Sm;twGuf? tvkyfawG trsm;BuD;vkyfay;
rm;rm;BuD; jrifae&onf/ olYtoGifum; rwkefrvIyf ausmuf½kyf/ cJhwJholyg/ 1990 ESpfrsm;&JU uaomif;ueif;umvawG vGefawmh? EdkifiHudk
cdik rf matmifppk nf;zkeYd Y?J Edik if rH NyKd uaJG tmif umuG,zf uYkd pd u
ö ? ta&;tBuD;qHk;
ausmf0if; vdktyfcsuf jzpfvmw,f/ 'DvdktajctaersKd;rSm acgif;aqmifwpfa,muf
pmñTe;f / A Tsar Is Born (By Adi Igmatins) taeeJ?Y tmPmydik pf epfobm0&Sw d hJ tcdik t
f rmajcvSr;f awGu?kd rvTrJ a&Smif
om vSrf;&rSmyJ/ tJ'DxJu wcsKdUudkawmh? a&Smifr,fqkd&if a&SmifvdkY &wm
ayghav/ Oyrmajym&&if? a&G;aumufyGJOya'udk uefYowfjyifqifwm
wdkY? tDvufxa&mepfrD'D,mawGudk xdef;csKyfwmwdkYaygh/
'gayrJh? ylwif[m ]'Drdkua&pDpepfuae qkwfcGmoGm;NyD} qdkwJh
ausm0f if; tajymtqdkrsKd;awGudkawmh? uRefawmf oabmrwlygbl;/ ajym&&if olY
taeeJY? ½k&Sm;pepfudk tmPmydkiftkyfcsKyfa&;qD vSnfhajymif;oGm;apr,fh
{nfcU yH w
JG pfcw
k iG af wG&Y aom
uRefawmfjrifwJh ylwif
ylwifESifUa*:bmacsmU(A) «[ife&Dupfqif;*sm;»
a&SUquf&r,fhc&D;rSm? pdefac:rIawG trsm;BuD;&ifqdkifMu&OD;r,f/
pD;yGm;a&; wd;k wufvmw,fqakd yr,f?h tifzav;&Si;f u &Sad o;w,f/ odyf ,ckpmpkrmS ? ½k&mS ;or®w Avm'DrmylwifEiS Uf ywfoufaom? 0g&ifo
U w
H refBu;D
BuD;rm;wJh 0ifaiGuGm[rIvnf; &Sdaew,f/ qif;&JrIuvnf; pGJpGJNrJNrJ awmifh ][ife&Dupfqif;*sm;}\ oabmxm;xifjrifcsurf sm; jzpfygonf/ wdik ;f (rf)
cHwkef;/ tusifhysufjcpm;rI wdkufzsufa&;uvnf; tckrS pwkef;/ tzGJU r*¾Zif;eSifUtifwmAsL;rS aumufEkwfcsufazmfjyxm;jcif; jzpfonf/
tpnf;vdkufusL;vGefwJh? &mZ0wfrI wdkufzsufa&;uvnf; tm;&p&m r&Sd
ao;bl;/ vdktyfcsufawG &Sdaewkef;yJ/ or®wylwifeJhywfouf&if? taemufuvlwcsKdYu oabmxm;wif;rm
uRefawmfwkdYtaeeJY xda&mufwhJtwdkuftcH &SdzkdYvdkovdk? wm0efcH w,f? tmPmydkif qefw,f? 'Drdku&ufwpf rqefbl; pojzifU? oabm
Edik w f t hJ pd;k &&Szd v
Ydk nf; vdyk gw,f/ Ny;D awmh? ygvDrefeYJ w&m;pD&ifa&;&JU tcef; xm;Muwm awG&Y ygw,f/ 'gayrJ?U ylwif[m ½k&mS ;vlx&k aYJ xmufcrH u I akd wmU?
u@udkvnf;? wdk;csJUzdYkvdkvdrfhr,f/ 'ghtjyif EdkifiHwumu? uRefawmfwdkY &aew,f/ tJovdk tjrifrwlMuwJt U ay:? a'guw f m upfqif;*sm;taeeJh
ywfwemawG&UJ em;vnfru I v kd nf;? &zkv
Yd ykd gw,f/ roifah vsmw f hJ a0zefa&; b,fvdkoabmxm; ay;vdkygovJ/
awG? aMumif;usK;d rcdik rf mwJh awmif;qkcd suaf wG[m? taemufeYJ aumif;rGefwJh 'Dupd uö ?kd ½k&mS ;Edik if &H UJ ESpaf ygif; 300 ordik ;f eJ?Y qufpyfMunfo
h ifw
h ,fAs/
qufqHa&;wpfck ay:xGufvmapzdkY? taMumif;&if;cH rjzpfEdkifygbl;/ qdkAD,uftifyg,m NydKuGJoGm;wJhtcsdefrSm? olu or®wjzpfvmwm/
'Dru kd a&pDvrf;aMumif;ay:rSm? ½k&mS ;taeeJY aemufxyfajcvSr;f opf pD;yGm;a&;t&ajym&&if? ½k&Sm;½lb,f(v)aiG[m vHk;0NydKusoGm;wJh t
awG vSrf;vmOD;r,fqkdwm? uRefawmf tcdkiftrm,HkMunfygw,f/ 'Denf;eJY? csdefaygh/ ½k&Sm;vlxktaeeJY 'DuaeY vlaerItqifheJY? ylwiftmPm
uaomif;ueif;awG rjzpfbJ? tMurf;zufawmfvSefa&; rygbJ? *kPfodu©m &cgp umvu vlaerItqifhudk EIdif;,SOfMunfhNyD;? olYudk tuJjzwfMu
&S&d edS YJ urÇmt h iftm;Bu;D Edik if w
H pfck jzpfvmvdrrhf ,fvv Ydk nf;? arQmfvifhygw,f/ vdrhfr,f/
tckavmavmq,f tajctaersKd;rSmawmh? ½k&Sm;twGuf ylwifvdk acgif; EdkifiHwumtqifhrSm? ½k&Sm;jynfBuD;udk av;pm;cefYnm;avmufwJh
aqmifrsKd; vdkygw,f/ tqifhae&mjyefa&mufatmif xdef;odrf;EdkifcJhwhJtwGufvnf;? olYudk
rpfac;a*:bmacsmh(z) wefz;kd xm;Muygvdrrhf ,f/ olwx Ykd u
J awmfawmfrsm;rsm;uqd&k if? 'DuaeY
tñTe;f / Mikhail Gorbchev \ Russia Needs Putin udk t,f'w D mtzGUJ rS pepf[m t&ifpepfawGxuf vlxktusKd;pD;yGm;ukd? ydkpdwf0ifwpm;&Sd
bmomjyefonf/ w,fvdYk awG;rdMuygvdrfhr,f/ 'gayrJh? taemufwdkif;pHeJYMunfh&ifawmh?
'Dpepf[m 'Drdku&ufwpfEdkifiHa&;pepfvdkY rqdkombl;aygh/
76 77
acgif;aqmifwpfa,muftaeeJh?
vlyk*¾dKvfwpfa,muftay:
t<uif;rJU rSDcdktm;jyKwmrsKd; r[kwfbJ?
pepfwpfckudk tzGJYtpnf;abmifoGif;Edkif&if?
tJ'Dacgif;aqmif[m?
BuD;us,fjrifUjrwfoljzpfvmrSmyJ/
90 91
Alternative Trend
(4) Ekid if aH &;at*sipf D (Political agency) ... ESihf
(5) a*[aA'jyóemrsm; (Ecological problems) wkYd jzpfygonf/
'ku©wkdY
uif;&mukef&m
AN END TO SUFFERING
PANKAJ MISHRA a&;í vif;xufaZmf bmomjyefonf/
4009900807
uGmawmhrnfenf;/ þodrif ,fpw d u
f dk wpfpw kH pf&mukpm;Ekid rf nfvm; &nf
&G,cf sujf zih?f aeomaomwpfaeYaeYwiG f or®wpHtrd &f &dS m awmifuek ;f xuf
odkY wufvmcJhonf/ awmifxdyfrS Munfhvdkufaomtcg? rkd;ukyfpuf0kdif;
xufoYdk xk;d xGuaf eaom ESi;f qGwaf wmifxyd rf sm;rSm? tm;vH;k eD;yg; wpfajy;
nDjzpfaeonfudk awGUvdu k &f onf/ xkpd Ofcu
avn§i;f av;rsm;u uReaf wmfrsuEf mS ukd zufayGUvdu
kd rf mS yif? vef;qef;at;jraom
k &f m? apmapmu av; urÇmvHk;pD;yGm;a&;tbd"mef
yifaeaom pdwfawG xGufajy;ukefawmhonf/
obm0w&m;um; qif;&Jcsrf;omra&G;? vlom;tm;vHk;ESihf ouf ausmf0if; pkpnf;onf
qkid af yonf/ þt"dymÜ ,fEiS fh awG;Munfv h u kd af omtcg? [dr0EÅmukd olwYkd
ykid of vd?k uReaf wmfyidk cf iG fh &S&d ayvdrrhf nf/ rm(p)[kb d &m &Gmav;rSm? uRef
awmftwGuf bmaMumifh aysmpf &mokcbH?k rjzpfEidk &f ygoenf;? þae&mrSyif
topfp&ayvdrfhrnf/ pcGihf&Sd&ayvdrfhrnf/ awG;rd&if; xkdaeYu tdrfjyef Plastic Rainbow Book Publication
vrf;rSm ajcvSrf;awGykdoGufvmawmhonf/ trSwf 217? yxrxyf(0J)? qdyfurf;omvrf;(tv,f)
ausmufwHwm;NrdKYe,f? &efukefNrdKY/
qufvufazmfjyygrnf/ zkef; - 095193106 ^ 384199
vif;xufaZmf
pmnTe;f / An End to Suffering (by Pankaj Mishra)
124 125
þay:vpDtcif;tusif;rsm;udk pkpnf;vkduf½kHrQjzifh? ]vli,frsm;
Special Report twGuf tusKd;rsm;aprnfhay:vpDwpfpkH} (youth friendly policies) &vm
vdrfhrnf[k? cyfvG,fvG,f rrSef;qoifhyg/ taMumif;rl? vlYpGrf;tm; t&if;
tjrpfazmfxkwfa&;wGif a&mif;vkdtm;bufrSa&m? 0,fvdktm;bufrSyg pdef
aemufvmr,fhrsKd;quf
&nf} (capabilities) yifjzpfonf/ þokdY a&mif;vkdtm;bufrSa&m 0,fvdk
tm;bufrSyg? tcGifhtvrf;ESifh pGrf;aqmif&nfwkdY? tNydKiftm;aumif;ae
vQifyif aocsmayguf atmifjrifaom tusKd;quf ay:xGufvmvdrfhrnf
DEVELOPMENT AND NEXT GENERATION [k? uHaouHr ajymEkdifOD;rnfr[kwfyg/ b0qkdonfrSm ra&&mrIrsm;ESifh
urÇmhbPftzGJY BuD;\ ]2007 zGHY NzdK;a&;tpD&ifcHpm}udk avmif;aMu;xyf&onfjzpfí? qefYusifbuftusKd;qufrsm;vnf; ay:
t,f'DwmtzGJY rS bmomjyefqkdwifqufonf/ xGufEkdifygao;onf/ þokdYjzpfcJhvQif? wpfcgvJ½kHrQESifh wpfoufvkH;
,cifvrStquf rxEkdifrjzpf&atmif? ]'kwd,tcGifhta&;rsm;} (second chances) zefw;D
ay;zkdYvnf;? vdktyfygvdrfhrnf/
tcef; (3)
okdYtwGuf? pm;&if;csazmfjyNyD;cJhaom ay:vpDtcif;tusif;rSaeí?
ay:vpDzkd;uyf(p)ESifU rSefbDvl;okH;vuf arQmfrSef;xm;aom ]vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;aprnfhay:vpDwpfpkH
xGufay:vmzkdhqkdvQif? þESpfckMum;wGif rSefbDvl;okH;vufcHí csdefndzkdh
EkdifiHtm;vkH;avmufwGif olYay:vpDtcif;tusif;ESifhol &SdMu vdkygvdrfhrnf/ þonfwkdYrSm ]tcGifhtvrf;rSefbDvl;} (opportunity lens)?
onfom jzpfygonf/ 4if;wkdYxJrS vli,fb0tajymif;tvJumvrsm; ]pGr;f aqmif&nfreS b D ;l } (capability lens) ESihf ]'kw,
f v d tcGit
hf a&;rSeb f v
D ;l }
twGi;f ? vlYpGrf;tm;t&if;tjrpfazmfxkwfa&;tay: wkduf½kdufoufa&muf (second chance lens) wkdYjzpfygonf/ þrSefbDvl;okH;ckudk teD;ta0;?
rI&Sdaom ay:vpDrsm;udk? pm&if;csMunfhvkdufvQif atmufygtwkdif; awGY tedrfhtjrifhcsdefndNyD; taumif;qkH;zkd;uyf(p)csdefEkdifrS? tvSyqkH;ykHuGuf
Ekdifygonf/ (wpfenf; - vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;rnfhay:vpD) &&SdEkdifygvdrfhrnf/
(1) pD;yGm;a&;b0wpfckvkH; oufa&mufaponfh ay:vpDESifh þoabmudk atmufygykHjzifh o½kyfazmfEkdifygvdrfhrnf/
tifpwDusL&Sif;rsm; (¤if;wkdYxJwGif ru©½kdpD;yGm;a&;? wnfNidrfrI?
&if;ESD;jr§KyfESHrItajctae? vkyftm;aps;uGuf? tkyfcsKyfa&;pepf?
w&m;a&;pepfponfwkdY tusKH;0ifonf/)
(2) ynma&;
(3) avhusifhoifMum;a&;
(4) usef;rma&;apmifha&SmufrI
(5) vlrIzlvkHa&;ESifh rdom;pk0efaqmifrI
(6) tajccHtaqmufttkHwkdYjzpfonf/ rSefbDvl;oHk;vufjzifU ay:vpDzdk;uyf(p)csdefjcif;
126 127
yxrrSeb
f v
D ;l 1980 tvGefESifh 1990 tvGefESpfrsm;twGif;? ynma&;wkd;csJUrI
(tcGifhtvrf;rsm; us,fus,fjyefhjyefhazmfxkwfa&;) vkyfief;rsm; (txl;ojzifh tajccHynmtqifh)udk tpGrf;ukefvkyfcJhMuaomf
,aeYurÇmEkdifiHawmfawmfrsm;rsm;&Sd uav;oli,ftrsm;pkrSm? vnf;? ta&twGufomwkd;vmNyD; t&nftcsif;wufrvmonfudk? awGY&
rlvwef;ynmudk qkH;cef;wkdifatmif oif,lEkdifcJhMuygonf/ (þtaMumif; onf/ Oyrm-erD;bD;,m;EkdifiHwGif ausmif;aet&G,f uav;oli,frsm;\
udk azmfjycJhNyD;NyD) okdYESifhwkdif? acwfuawmif;qkdaeaom vlYpGrf;tm;t&if; 80% txd rlvwef;ynmNyD;qkH;Muaomfvnf;? wef;pOftvkduf tedrfhqkH;
tjrpfazmfxkwfa&;ESifh? tqdkygvlYpGrf;tm;udk xdxda&mufa&muftokH;jyK t&nftcsif;jynfhrSDolrSm 20% yifr&Sd[k? od&onf/ tcsKdUaom uav;
Ekid zf q
Ydk v
dk Qi?f rlvwef;ynmtqifrh QavmufEiS hf b,fvrkd S rvkaH vmufEkdifyg/ rsm;rSm? rdcifbmompum;udkyif aumif;aumif; a&;wwf zwfwwfjcif;
a&SUqufynmoifMum;EkdifzkdY txl;vdktyfvsuf&Sdygonf/ þvdktyfcsufudk r&Sbd ?J twGutf csut
f &mwGiv f nf; taygif;? tEIw?f tajrm§ uf? tpm;yif
om rjznfhEkdifvQif? vuf&Sdvli,frsKd;qufrsm;udk qif;&JwGif;rS qGJrxkwfEkdif raMuonfudk? awGY&onf/ okdYtwGuf ta&twGufwkd;yGm;a&;ESifh (tedrfh
½kHrQru? aemifvmrnfhrsKd;qufrsm;twGufvnf; qif;&JrItarG csefay;cJh qkH;) t&nftcsif;jynfhrDa&;Mum;wGif? csdefcGifvQmrQEkdif&ef txl;ta&;BuD;
ovdk jzpfygvdrfhrnf/ vmygonf/
wpfenf;qkd&vQif ]qif;&JíynmroifEkdif? ynmroifEkdifíqif;&J}
qkdaom ]tqkd;ausmhoHo&m}rS? ½kef;xGufEkdifzG,f&m r&Sdyg/ ,aeYurÇmwGif bmvkyfMurvJ
þtqkd;ausmhoHo&mrS azmufxGufEkdifaom EkdifiHrsm;onfom? a&SUwef; pmar;yGJpepfudk jyKjyifajymif;vJzkdY vkdygonf/ atmifcsuf
a&mufEidk if rH sm; jzpfaeonfu?kd awG&Y ygvdrrhf nf/ þokaYd zmufxu G Ef idk o
f nf aumif;a&;xuf trSefwu,fwwfajrmufa&;udk t"duxm;
ESifhtrQ tqkdyga&SUwef;a&mufEkdifiHrsm;rS vli,frsm;rSm? vli,f vl&G,f &ygvdrfhrnf/ þae&mwGif? ]t&nftcsif;prf;oyfppfaq;
b0\ r&SdrjzpftajccHuRrf;usifrIrsm;udk? ykdifykdifEkdifEkdif qkyfukdifvmEkdifMu onfh pmar;yGJrsm;} (standardized test) rsm;udk azmfxkwf usifh
onf/ acwfuawmif;qkdaeonfh ydkrkdjrifhrm;aom uRrf;usifrIrsm;udkvnf;? okH;oifhygonf/ a'owpfct k wGi;f &Sd ausmif;tcsi;f csi;f aomf
qufvuf jznfhqnf;ay;vmEkdifMuonf/ odkYESifhtrQ? olwkdY\ vkyfief;cGif vnf;aumif;? wpfEidk if v
H ;Hk &Sd ausmif;rsm;tm;vk;H udak omf vnf;
b0? rdom;pkb0ESifh EkdifiHom;b0rsm;udkvnf;? acsmacsmarGYarGY qufvuf aumif;? (xkdYxufydkíwwfEkdifvQif) EkdifiHwumrS ausmif;rsm;
avQmufvSrf;vmEkdifMuygonf/ ESifhaomfvnf;aumif;? EdIif;,SOfcsdefpufí þodkYaomt&nf
odkYtwGuf? vli,frsm; pOfqufrjywfynm&SmEkdif&efESifh? olwkdY wwf tcsif; prf;oyfpdppfonfh ar;cGef;ykHpHrsm; azmfxkwfMu&ygvdrfh
uRr;f aomynmrsm;udk vufawGt Y ok;H csEidk af p&ef? tcGit
hf vrf;rsm; tus,f rnf/
tjyefY zefwD;ay;zkdY txl;ta&;BuD;vSygonf/ þonfyif yxrrSefbDvl;? tqifhedrfh 'kwd,tqifhynma&; (tv,fwef;)txd? roif
wpfenf; tcGifhtvrf;rSefbDvl;jzpfygonf/ þrSefbDvl;jzifh urÇmhEkdifiH rae&ynma&; jy|mef;oifhygonf/
toD;oD;rS vli,frsm;udkcsdefMunfhvkduf&m? renf;vSaom pdefac:csuf yxrtqifh? 'kwd,tqifh? wwd,tqifh paom orm;
rsm;udk awGYvm&ygonf/ ½dk;us twef;ynmESifhwGJbufí ausmif;raerD rlBudK? ausmif;
tNyD; (rGrf;rHoifwef;)paom ykHpHrsm;jzifh? ynmoifMum;csdefudk
(1) yxrpdefac:csuf b0puf0ef;wpfckvkH;xd wkd;csJUoifhonf/ txl;ojzifh rlBudK
rlvwef;tqifUynm NyD;qkH;oGm;onfUwkdif? pmwwfajrmufrIt&mwGif tqifhwGif ynmoifMum;a&;oufouf r[kwfbJ? t[m&
aomfvnf;aumif;? tajccHuRrf;usifrIt&mwGifaomfvnf;aumif;? jynfhrDa&;? usef;rma&;? pdwf"mwfzGHYNzdK;rI? vlrIqufqHa&;
t&nftaoG;rjynfUrDjcif;/ ponfwkdYudk ysKd;axmifoifhygonf/ vufawGYokawoe awGY&Sd
128 129
csufrsm;t& þokdYaom rlBudKtqifhudk jzwfoef;cGifh&onfh EIef;rSm? jrifhrm;NrJ jrifhrm;aernfom jzpfonf/
uav;rsm;rSm? aemufykdif; twef;rsm;wGif ykdíynmxl;cRef odkYtwGuf ynma&;jyKjyifajymif;vJrIrSm? a&Smifr&aom vdktyfcsuf
onfudk awGY&ygonf/ jzpfvmonf/ þokYd jyKjyifajymif;vJzq Ydk o
dk nfrmS vnf; tcsed v
f o
dk nf? aiGvkd
ynma&;jyKjyifajymif;vJrIESifhtwl q&m? q&mrrsm;\ oif onf? t&if;tjrpfrsKd;pkHvdkonf/ txl;ojzifh? oifMum;jyornfhq&mrsm;
Mum;rIpGrf;&nfudk jrifhwif&efrSmvnf; tvGefta&;BuD;vSyg \t&nftaoG;udk? yxrqkH; jr§ifhwifMu&rnfjzpfonf/ wu,fhvufawGY
onf/ tvm;wl ausmif;tkyfcsKyfa&;tzGJYESifh rdbrsm;\ yHhydk; wGif zGNYH zKd ;qJEidk if t
H rsm;pkrmS ? þtwGuf tqifoifh rjzpf/ qm[m&wpfyidk ;f
ulnDrIrSmvnf; ta&;BuD;onfomjzpfonf/ þokdYta&;BuD; tmz&duEkdifiHrsm;rSmqkdvQif? tv,fwef;ESifh txufwef;qifh ocsFmESifh
aom pGr;f aqmif&nfEiS hf yHyh ;kd ulnrD rI sm;&ap&ef enf;vrf;&SmazG odyÜHoifMum;Ekdifaom q&m? q&mrrsm;yif &Sm;yg;aeonf[kod&onf/
BudK;pm;oifhygonf/ þokdYq&mbufrS tcuftcJ&SdaepOf? ausmif;om;rsm;bufwGifvnf;
ynmqufvufoifMum;Ekdif&ef tcuftcJrsm;&Sdaeonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiH
(2)'kwd,pdefac:csuf trsm;pktwGuf t"dutcuftcJrSm? aiGaMu;rwwfEkdifrIyifjzpfonf/
'kwd,tqifU (tv,fwef;? txufwef;)ESifU? wwd,tqifU
(wuúokdvf aumvdyf) ynma&;okdh qufvufwufEkdif&ef? tcGifU bmvkyfMurvJ
tvrf;rsm; vkHvkHavmufavmufr&Sdjcif;/ awmiftmz&duEkdifiHwGif prf;oyftaumiftxnf azmfae
wkid ;f jynfrsm;taeESihf tajccHvtkd yfcsurf sm;twGu?f tonf;toef onfeh nf;rSm ausmif;oifynmESihf jyifypD;yGm;a&;vkyif ef;rsm;\
½kef;uefae&pOfrSmyif? urÇmvkH;csDpD;yGm;a&;u ydkíjrifhrm;aom enf;ynm vdktyf csufudk qufpyfrI&Sdap&ef txufwef;tqifhavmuf
ESihf tjyKtrlqidk &f m uRr;f usirf rI sm;ud?k awmif;qkv d su&f adS eonf/ þt[yf rSpí oif½kd;nTef;wrf;rsm; ajymif;vdkufjcif;jzpfonf/ oif½kd;
rnDrIu touf 15 ESpfESifh 24 ESpfMum; vli,frsm;twGuf? a&Smifr& nTef;wrf;opfu vufawGYusus pOf;pm;Ekdif&efESifh tjyKtrl
aompdeaf c:csuBf u;D wpfcv k dk jzpfvm&onf/ txl;ojzifh tm&SEiS hf vufwif qkdif&m uRrf;usifrIrsm;udk t"dutav;xm;onf/ tuJ'rpf
tar&duvdk ydkYukeft"duEkdifiHrsm;wGif? NydKifqkdifrIrSm onf;oefjyif;xef ykdif;ESifh ya&mfzuf&Sife,fvkyfief;vdktyfcsufwkdYudk aygif;pyfEkdif
vm&m? uRrf;usifrIuJ wu©Ekdvdk*sDwDxGifrIrsm;rSm txl;vdktyfvmonf/ &efBudK;yrf;onf/ txkduftoifh atmifjrifrI&aeonf[k
okdYESifhtrQ? þwDxGifrIvkyfief;rsm;twGuf t&nftcsif;jynfhrDaomvli,f od&ygonf/
ynmwwfrsm; arG;xkwfa&;rSmvnf;? tqkdygEkdifiHrsm;twGuf zdtm;wpfck w½kwfjynfwGif prf;oyftaumiftxnfazmfaeonfhenf;rSm
vdk jzpfvm&onf/ ynma&;tzGJYtpnf;rsm; (txl;ojzifh wuúodkvfrsm;)ESifh
tu,fí? 'kwd,ESifh wwd,tqifh ynma&; tifpwDusL&Sif;rsm; yk*¾vdupD;yGm;a&;vkyfief;rsm; yl;aygif;NyD;? yl;wGJokawoe
(txufwef;ausmif;rsm;? aumvdyfrsm;ESifh wuúokdvfrsm;)taeESifh? ya&m*surf sm;aqmif&u G jf cif;? ykrH eS n
f Ed iId ;f aqG;aEG;yGrJ sm; usi;f y
vli,fynmwwfrsm;udk ydrk akd rG;xkwEf idk v f Qirf ?l qkcd yhJ gzdtm;udk wpfpw
Hk pf&m jcif; ponfwkdYjzpfonf/ þenf;jzifh ynma&;ESifh pD;yGm;a&;udk
oufomapEkdifygvdrfhrnf/ odkYaomf? ta&twGufoufouf arG;xkwf½kHrQ tjyeftvSef aus;Zl;jyKEkdifzkdY &nf&G,fonf[k od&ygonf/
ESirhf Ny;D / t&nftcsi;f yg jynfrh aD om ynmwwfrsm;jzpfzu Ydk ta&;Bu;D onf/ q&m? q&mrrsm;\ oifMum;rIpGrf;&nfudk jrifhwifay;Ekdif&ef
tu,fí bGJY&ynmwwfrsm;\ynm&nfu? &Sdoifhonfxuf edrfhaevQif rSm rGrf;rHoifwef;rsm; zGifhvSpfoifMum;ay;½kHrQESifh rvkHavmuf
(okdYr[kwf) olwkdY oif,lcJh&onfrsm;u tvkyftukdifaps;uGuf\ vdktyf yg/ q&m? q&mrrsm;udk,fwkdif rdrdwkdYtvkyfudk pdwf0ifpm;rI
csufESifh rqDavsmfvQif? tqifhjrifhynmwwfrsm;Mum;rSmyif tvkyfvufrJh &Sdap&ef rufvkH;rsm; zefwD;ay;zkdY vdkygvdrfhrnf/ þtwGuf
130 131
vufwiftar&duEkdifiHrsm;wGif vufawGYusifhokH;aeonfh rsm;twGuf 0,fvt kd m; jrifrh m;vmwwfygonf/ þtcsuu f kd ]ta&SUtm&S
enf;rSm q&m? q&mrrsm;\vpmudk ykHrSefrxm;bJ? pGrf;aqmif tHhrcef;} (East Asian miracle) qkdonfESifh oufaojycJhNyD; jzpfygonf/
&nft& twkd;tavQmhvkyfay;onfhenf; jzpfygonf/ t&nf Oyrm-tif'dkeD;&Sm;EkdifiHqkdvQif? tDvufxa&mepfvkyfief;? csnf
tcsif;jynfhrDonfh ausmif;om;ta&twGuf ydkarG;xkwfEkdif xnfvyk if ef;paom yku Yd ek u
f @rsm;&S?d vli,frsm;\ tvkyt f ukid &f &SEd eI ;f rSm
av? vpmydkrsm;avjzpfonf/ wpfwkdif;jynfvkH; ysrf;rQtvkyftukdif&&SdEIef;\ ESpfqrQtxd &Sdonf/ okdY
pD;yGm;a&;tcuftcJaMumifh ynmqufroifEkdifonfh ausmif; twGuf þvkyfief;e,fy,frsm;udk ]vli,ftvkyftiftm;pkuJonfh u@
om;rsm;udkulnDEkdif&ef enf;vrf;rsm;&SmazGoifhygonf/ tar rsm;} (youth intensive section) [líyif ac:Muonfrsm;&Sdonf/ þu@
&duefwuúodkvfrsm;url? þtwGuf ynmoifaxmufyHhaMu; rsm; wpf[kefxkd; zGHYNzdK;vmrIaMumifh? ,cifu pD;yGm;a&;e,fy,frS z,fxkwf
rsm; &uf&ufa&ma&may;NyD;ulnDonf/ jyifyazmifa';&Sif;rsm; cHcJh&aom tiftm;pkrsm;twGufyif? tcGifhtvrf;rsm; zGHYNzdK;vmcJhonf/
ESifh csw
d q
f ufay;Ny;D vnf; ynmoifaxmufyahH Mu; &&Sad ponf/ þtwGufomru wifzkdYvdkrnfqkdvQif? yDeefESifh rav;&Sm;wkdYrS
O½ka*G; EkdifiHwGifrl wuúodkvftqifhxd ynmoifaMu;tcrJh vli,ftrsKd;orD; tvkyftiftm;pkrsm;udk? nTef;Ekdifygonf/ vGefcJhaomESpf
pepf jy|mef;ay;onf/ puFmylpaomEkdifiHrsm;wGifrl tpkd;& aygif; 20 ESifh 30 twGif; vli,ftrsKd;orD;rsm;? tvkyftiftm;pkxJokdY
(okrYd [kw)f yk*v ¾ u
d pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;u acs;aiGrsm;xkwf yg0ifvmMu&m oufqkdif&mu@rsm;rSm? ododomom wkd;wufatmifjrif
ay;NyD;? bGJY&NyD;aemufykdif; vkyfief;cGifa&mufrS t&pfusjyefqyf vmcJo h nf/ odEYk iS t
hf rQ? trsK;d orD;rsm;ESiyhf wfoufaom tpOftvm? w&m;
aponf/ ao taumuft,lrsm;rSmvnf;? ajymif;vJvmcJhonf/ tvm;wlyif vGwf
wuúodkvfrsm;taeESifh taxGaxGynma&;jyKjyifajymif;vJrI vyfaomukefoG,fa&;okdY OD;wnfay;Ekdifonfh? wHcg;zGifhpD;yGm;a&; ay:vpD
vkyfief;rsm;udk wkd;csJUaqmif&GufEkdif&ef &efykHaiG&&Sda&;udk enf; rsm;onfvnf; vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;apygonf/ þonfwkdYum;?
vrf;aygif;pkHokH;NyD;? aqmif&Gufvsuf&SdMuygonf/ þvkyfief; tcGifhtvrf;rSefbDvl;ESifh csdefMunfhvkdufaomtcg? awGYjrifMu&rnfh
atmifjrifvmonfESifhtrQ ausmif;om;bufrS pkdufxkwf& ay:vpD tm;aumif;csufrsm; jzpfygonf/
aom ynmoifp&dwu f kd avQmch sEidk v
f rd rhf nf[ak rQmv
f if&h onf/ wpfzufrS þodkYaom ay:vpDtm;aumif;csufrsm; &Sdaeonfhwkdif?
a&SUwef;a&muf pufrIEkdifiHtrsm;pkwGif? taxGaxGynmoif tjcm;wpfzufwGifrl jyKjyifajymif;vJzkdYvdkaom ay:vpDrsm;vnf; &Sdaeyg
p&dwf\ 80%udk ausmif;om;bufrS uscHMu&onf/ qvdk onf/ þae&mwGif ay:vpDwpfckcsif;pD\ vli,frsm;tay:oufa&mufrI
Aufor®wEkid if ?H csvD DESifh O½ka*G;wkdYwGif 20%om uscH&onf/ udkMunfhNyD;? jyKjyifajymif;vJzkdY vdk ,rvdk qkH;jzwfMu&rnfjzpfygonf/ Oyrm-
vkyftm;aps;uGufudk vdktyfonfxufydkí xdef;csKyfvkdufvQif? vli,fxk
(3) wwd,pdefac:csuf twGuf tvkyftukdif&&Sda&;udk t[efYtwm;jyK&ma&mufEkdifonf/
tvkyftukdiftcGifhtvrf;rsm; enf;yg;jcif;/ tvm;wlyif? vkyfief;wpfckrSwpfckokdY ajymif;a&TUvkyfukdifrIrsm;tay: uefY
pD;yGm;a&;b0wpfckvkH;okdY oufa&mufapEkdifonfh ay:vpDrsm; owfxm;onfhay:vpDrsm;rSmvnf;? taMumif;aMumif;aMumifh vkyfief;
tm;aumif;vmonfEiS t hf rQ? vli,fv&l , G rf sm;twGuf tvkyt f ukid f tcGihf aumif;udk pGefYcJh&olrsm;twGuf? aemufxyftvkyftukdifopf &SmazG&onfh
tvrf;rsm; yGifhvef;vmEkdifygonf/ pD;yGm;a&;'Da& jrifhwufvmonfESifh umvudk ydkí&Snfvsm;oGm;apygonf/
trQ? vli,frsm;\ b0avSrsm;udk qGJwifay;Ekdifonfhoabm jzpfygonf/ vufwiftar&duEkdifiHrsm;ESifh OECD EkdifiHtcsKdUwGif ]tvkyf
wkdif;jynfwpfjynf\pD;yGm;a&;wGif ydkYukefvkyfief;zGHYNzdK;vmonfESifhtrQ? tukdif umuG,fxdef;odrf;rIqkdif&mOya'rsm;} (Employment Protection
Ekid if jH cm;wku
d ½f u
dk &f if;ES;D jr§KyEf rHS I wk;d yGm;vmonfEiS thf rQ? vli,ftvkyo f rm; Laws) &Sdonf/ þOya'rsm;\ &nf&G,fcsufrSm tvkyftukdifwnfNidrfa&;
132 133
jzpfaomfvnf;? wu,fhvufawGYwGif vli,ftvkyfvufrJhEIef;udk yGm;rsm; vli,frsm;twGuf aemufxyfa&G;cs,fp&mwpfckrSm? udk,fykdif
aponfuo kd m? awG&Y onf/ tvm;wlyif? wm0ef&o dS rl sm;taeESihf tedrfhqkH; vkyfief;rsm;? udk,fwkdifxlaxmifvkyfukdifMuzkdY jzpfonf/ okdYESifhwkdif? þokdY
vkyfcudk? jzpfoifhjzpfxkdufonfxuf ydkjr§ifhvkdufvQifvnf;? qefYusifbuf aqmif&GufEkdif&efrSmvnf;? renf;vSaomtcuftcJrsm; &Sdaeonfomjzpf
tusKd;qufrsm;om ay:xGufavh&Sdonfudk awGY&ygonf/ txl;ojzifh onf/ touft&G,ft& tawGYtBuKHEke,fao;jcif;? bdZeuf tquf
uRrf;usifrI tqifhedrfhaomvli,frsm;twGuf? yxrqkH; tvkyftukdif toG,faumif;rsm;r&Sdjcif;? t&if;&&SdzkdYcufcJjcif; ponfwkdYjzpfygonf/
&&Sda&;udkyif wm;qD;ydwfyifxm;ovdk jzpfwwfygonf/ þodkYqkdonfESifh? txl;ojzifh? zGHYNzdK;qJEkdifiHrsm;rS vli,frsm;twGuf t&if;tESD;&&Sda&;rSm?
qkdcJhyg xdef;csKyfa&;Oya'tm;vkH;udk? vkH;0zsufodrf;ypf&rnf[k qkdvdkonf tvGeBf u;D aomtcuftcJ jzpfae&onf/ zGNYH zKd ;Ny;D Ekid if rH sm;wGirf l pGeOYf ;D wDxiG f
r[kwyf g/ tvkyt f ukid f tcGithf vrf;rsm;udk uefo
Y wfyw d q f rYdk I rjzpfapbJ? vli,frsm;twGuf ]rsKd;aphcst&if;}? (seed capital) &&SdEkdifonfhenf;vrf;
vkyfief;cGifwnfNidrfrIudk tumuG,fay;onfh Oya'rsKd; jzpfvmap&ef? rsm;? azmfxkwfay;vsuf&Sdaeonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHrsm;rS vli,frsm;twGuf
vdktyfovdk jyKjyifajymif;vJMuzkdYjzpfygonf/ vnf;? þuJhodkYaomenf;vrf;rsm; rdrdwkdYoufqkdif&m EkdifiHtajctae
bmuDemzmqkd? *rfbD,m? epfum&m*Gg? yg&ma*G;? &0rf'gpaom tvkduf enf;vrf;&SmazGazmfxkwfoifhygonf/
qif;&JonfhEkdifiHrsm;&Sd vli,fvl&G,ftrsm;pkrSm? 4if;wkdY\ tvkyftukdif a&Munf&mjrufEk&m a&TUajymif;aexkdifrIrSmvnf;? tvkyftukdif&&Sd
b0udk ]pnf;vGwcf iG }f (informal section) rS pwifavh&o dS nfu?kd awG&Y yg a&;twGuf tcGifhtvrf;aumif;yif jzpfonf/ a&Munf&mjrufEk&m a&TU
onf/ w&m;r0ifu@ (wpfenf;) pnf;vGwfcGifrSm? vli,frsm;tvkyf ajymif;aexkdifMuonfqkd&mwGif? EkdifiHwpfcktwGif; awmrSNrdKUokdYvnf;
tukdif&&Sda&;jyóemudk tjynfht0 rajz&Sif;Ekdifonfhwkdif? tawGYtBuKH aumif;? tjcm;EkdifiHrsm;odkYvnf;aumif; ajymif;a&TUvkyfudkifMujcif;rsm;udk
&SmrSD;a&;twGufaomfvnf;aumif;? aemif ydkrdkwnfNidrfonfhtvkyftukdif qkdvkdonf/
&&Sda&;twGufaomfvnf;aumif;? avSum;wufckHoabmrsKd; tusKd;jyKEkdif w½kwfjynfrSmqkdvQif 118 oef;rQ&Sdaom aus;vufvli,fvl&G,f
ygonf/ ydkrdkjrifhrm;aom avSum;xpfrsm;udk wufEkdifap&ef? yxrqkH;avS rsm;rSm? rdrdwkdY &GmtjyifbufwGif oGm;a&muftajccs tvkyfvkyfaeMu
um;qef[k qkdEkdifavmufygonf/ onf[k od&onf/ txl;ojzifh? olwkdYtwGuf tcGifhtvrf;ydkrsm;vdrfh
tcsKdUaomEkdifiHrsm;wGif qkdcJhygpnf;vGwfcGifhtvkyfrsm;udk? Oya' rnf[k rSef;q&aom NrdKUjya'orsm;odkY? oGm;a&muftajccsaexkdifavh&SdMu
t& ta&;,lMuonfrsm;&S&d m? tqkyd gavSum;wufcHk (okrYd [kw)f yxrqk;H onf/ odkYESifhwkdif? þrQrsm;jym;aomvlopfrsm;twGuf NrdKUtrsm;pkrSm
avSum;qefrsm;udk zsufqD;ypf&m a&mufEkdifygonf/ okdYESifhtrQ? ydkrkdjrifhrm; tqifoifhr&Sdao;&m? renf;vSaom vlrIjyóemrsm;ESifh &ifqkdifaeMu&
aom avSum;xpfrsm;odkY qufwufEkdif&ef tcGifhta&;r&SdawmhbJ? tvkyf onf/ þokdYaom a&TUajymif;aexkdifMuolrsm;twGuf? tqifajyacsmarGU
vufrJhb0okdYom xkd;usukef&awmhonf/ odkYtwGuf? tvkyftukdif&&Sda&; onfh tcGit hf vrf;rsm; zefw;D ay;Ekid af &;rSm? ,aeY NrKd UjypDruH ed ;f rsm;twGuf
tjynft h 0tmrcHcsu&f adS om ay:vpDrsm;? rcif;Ekid af o;csed w f iG f pnf;vGwf tBuD;qkH;pdefac:csufyif jzpfaeawmhonf/
cGifrsm;udk tuefYtowfESifh cGifhjyKzkdYvdkvdrfhrnf[k? oabm&ygonf/ zGHYNzdK; ,aeY e,fpyfjzwfausmf a&TUajymif;aexkdifMuolrsm;xJwGif? vli,f
Ny;D Ekid if rH sm;&Sd tom;usNy;D pD;yGm;a&;rsm;wGirf ?l tvkyo f ifoabmrsK;d w&m; vl&G,fOD;a&rSm trsm;qkH;jzpfygonf/ olwkdYwpfawG\ &nf&G,fcsufrSm?
0if&Sdygonf/ bdZeufvkyfief;BuD;rsm;u pwifcgpvkyfief;av;rsm;udk? ynma&;ESihf tvkyt f ukid tf cGit hf vrf;rsm; &SmazGzyYdk ifjzpfonf/ tu,fí
OazmufpufoabmrsKd; wGJzufulnDvkyfukdifay;Muonfrsm;vnf; &Sdyg olw&Ydk nf&,G cf suf atmifjrifcv hJ Qi?f olwuYdk ,
kd w
f idk t
f wGuaf &m oufqidk &f m
onf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHtrsm;pkwGif? þokdYaom tm;omcsufrsm; r&Sd jzpfae&m? rdcifwkdif;jynftwGufyg tusKd;rsm;Ekdifonfjzpf&m? olwkdYtwGuf tqifajy
vli,frsm; tvkyftukdif&&Sda&;twGuf? pnf;vGwfcGifudkom t"dutm;jyK acsmarGUEkdifrnfhenf;vrf;rsm; &SmazGazmfxkwfay;oifhygonf/
aeMu&onfhtaetxm; jzpfygonf/
134 135
(4) pwkw¬pdefac:csuf
t&yfbufvt Yl zGt
YJ pnf;wGif yg0ifEidk &f ef yvufazmif;r&Sd jzpfaejcif;/
Desk Reference
ay:vpDqkdif&mqkH;jzwfcsuf cs&mwGifvnf;aumif;? taumif 137 *Refuufeuf(o)*Jvfba&Yof
txnfazmf&mwGifvnf;aumif;? vli,frsm; yg0ifaqmif&GufcGifh&a&;rSm? 148 aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwmbmvJ(4)
rJqE´ay;cGifhxufyif ydkíta&;BuD;ygonf/ okdYtwGuf zGHYNzdK;NyD;EkdifiH
awmfawmfrsm;rsm;wGi?f þodyYk g0ifaqmif&u G Ef idk &f eftwGuf yvufazmif;rsm;
zefwD;ay;xm;Muonfrsm; &Sdonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHtcsKdUwGifvnf; tedrfhqkH;
t&yfbufvlYtzGJYtpnf;wGif yg0ifaqmif&GufEkdifap&ef? w&m;0ifcGifhjyK
xm;Muonfrsm; &Sdonf/ taemuftmz&durS Kafoolu aus;vufvli,f *Refuufeuf(o)*Jvfba&Yof
tpnf;t½kH;? b&mZD;(v)rS tm;upm;uvyfrsm; ponfwkdYrSm? þoabm
yifjzpfonf/ þokdY vli,frsm;? EkdifiHom;tjzpf wufwuf<u<uyg0ifvIyf John Kenneth Galbraith
&Sm;cGifh&vmonfESifhtrQ? vli,fvl&G,f &mZ0wfrIavQmhcsa&;? wkdif;jynf (1908 - 2006)
wnfNidrfa&;wkdYtwGufvnf;? ododomom tusKd;rsm;apygonf/ azjrifU
qufvufazmfjyygrnf/
t,f'DwmtzGJY *Reuf ufeuf(o)*Jvb f a&Uof\ pD;yGm;a&;t,ltq
a&SUvtnTef; - 'kwd,rSefbDvl; ESihf ta&;tom;rsm;udk ESpfydkif;cGJjcm;í&onf/ wpfydkif;u?
olwpfyg;\tjrifrsm;udk a0zefwdkufcdkufjcif;jzpfí? aemuf
wpfydkif;rSm rdrdtjrifudkwifjyjcif; jzpfonf/
Plastic Rainbow Book Publication
*Jvfba&Uofonf tpOftvm pD;yGm;a&;oDtdk&Dudk
tjyif;txef xdk;ESufavh&Sdoltjzpf xif&Sm;onf/ tpOft
ausm0f if; vmoDtdk&Dorm;rsm;onf aps;uGuftwGif; jydKifqdkifrI t
jynfht0(perfect competition)&Sdav[ef pOf;pm;rSwf,l
wwfMuNyD;? aumfydka&;&Sif;BuD;rsm; pD;yGm;a&;tiftm; (eco-
tawmifygaom nomic power) pkpnf;&&SdaerIudk vspfvsL½Ixm;Muonf[k
ol a0zefonf/ xdkYjyif? EdkifiHa&;orm;rsm;taeESihfvnf;
pum;vHk;rsm; trsm;jynfol tusKd;pD;yGm;twGuf vkyfoihfvkyfxdkufonf
rsm;udk tm;xkwfaqmif&Gufjcif; rjyKbJ? aumfydka&;&Sif;BuD;
rsm;\ wefcdk;&Sdef0gatmufwGif 'l;axmuftnHhcHaeMuonf
Ref: Word Power, [k tjypfwifonf/ onft h jyif? rdrwd pYkd ;D yGm;a&;ynm&Sirf sm;
by Edward Debono
rSmvnf;? ½Iyaf xG;cufcaJ om ocsmF enf;emoH;k cGjJ crf;pdwjf zm
156^2003(2)
rIrsm;bufwGif avhusufuRrf;usifMuoavmuf? vufawGU
136 137
pD;yGm;a&;avmu\ oabmobm0rsm;udkrl em;vnfwwfuRrf;jcif; r&Sd 1943 ckESpftxd ol xdef;csKyfuGyfuJcGihf&cJhonf/ ppfjyD;p q,fpkESpfrsm;
onfhwpfaMumif;? ayguform; vlEHkvlt(idiot savant)rsm; jzpfaeMu twGif; olu EdkifiHa&;bufwGif ydkíxufoefpGm yg0ifvmonf/ 1950
onf[k uJh&JUajymqdkcJhonf/ ausmfESpfrsm;twGif;u a&G;aumufyGJ0ifcJhonfh 'Drdku&ufwpfygwD or®w
ud,
k yf ikd t
f jriftydik ;f wGirf ?l pD;yGm;a&;wpf&yf trSew f u,f vnfywf avmif; tuf'av pwDAifqifESihf 1960 ckESpf a&G;aumufyGJwGif tEdkif&
vIy&f mS ;aeyHu
k kd odem;vnfvu kd ? pD;yGm;a&; pdppfrrI sm; jyKvyk &f mü pD;yGm;a&; cJhonfh 'Drdku&ufwpfygwD or®wavmif; *Ref uae'DwdkYtwGuf rJqG,f
tiftm;ESihf ¤if;wGiftajcjyKonfh qufEG,frIrsm;(power and power pnf;½H;k onfvh yk if ef;rsm;wGif tMuaH y;yk*Kd¾ vt f jzpfvnf;aumif;? rdecYf eG ;f a&;
relationships)wdkYudkyg xnfhoGif;pOf;pm;&ef ta&;MuD;aMumif; ol tav; om;oltjzpfvnf;aumif; ol yg0ifun l cD o hJ nf/ 1961 wGif tdE, ´d jynfoYkd
teufwifjycJhygonf/ tar&duefoHtrwftjzpf apvTwfjcif;cH&NyD;? xdk&mxl;wGif 1963 ckESpf
ÄÄÄ txd xrf;aqmifcJhonf/ xdkYjyif? 1968 ckESpfwGif or®wavmif; ,l*sif;
ruúmoDESihf 1972 ckESpfwGif or®wavmif; a*smhcsf ruf*gAef wdkYtwGuf
uae'D,ef-tar&duef pD;yGm;a&;ynm&Sif *Jvfba&Uofudk ajrmuf rJqG,fpnf;½Hk;a&;rsm; yg0ifvkyfudkifay;cJhao;onf/
tar&duwdkuf tD;&Da&tdkifMuD;\ajrmufydkif;? uae'gbufurf;ajc&Sd ÄÄÄ
tdkiftkdempaw&SifNrdKUuav;wGif 1908 ckESpfu arG;onf/ xdkYaemufwGif?
paumhcsfuae'g[kac:onfh tGefaw&D,dkawmifydkif;a'oü BuD;jyif;& pD;yGm;a&;bmom&yfEiS phf yfvsO;f í *Jvb f a&Uof txl;tm½Hpk ;l pdu
k cf hJ
onf/ i,fpOfu v,f,mvkyfief;cGifwGif yg0if&ojzihf ausmif;udk ajzmihf onfu txufwGif qdkcJhonfhtwdkif; pD;yGm;a&;tiftm;qdkif&m jyóem
ajzmihw f ufciG rfh &aMumif;? xdaYk Mumihf ol\ynma&;rSww f rf;rSmvnf; tm;& taMumif; jzpfonf/
p&m raumif;cJhaMumif; *Jvfba&Uofu qdkonf/ *Jvfba&Uofu pD;yGm;a&;vkyfief;MuD;rsm;taeESihf wpfpxufwpfp
1926 ckESpfwGifrl tGefaw&D,dk pdkufysKd;a&;aumvdyfodkY wufa&muf tiftm;BuD;rm;atmif pkpnf;vmwwfaom oabm&SdaMumif;? ¤if;wdkY
Ny;D v,f,mpD;yGm;a&;(agricultural economics)bmom&yfukd oifMum;cGifh tiftm; toHk;jyKjcif;aMumihf rnfodkYaomjyóemrsm; oufa&mufjzpfay:
&onf/ xdkYaemufü ¤if;bmom&yfudkyif bmuavwuúodkvfüqufvuf aMumif;? xdkYaMumihf tpdk;&wdkYtaeESihf ¤if;wdkY\tiftm;udk wefjyefum?
qnf;yl;jy;D ? u,fvzD ;kd eD;,m;aumifweD ,frsm;\ toH;k p&dwrf sm;taMumif; trsm;jynfoltusKd;twGuf pD;yGm;a&;e,fy,fwGif; 0ifa&mufpGufzuf
okawoejyKcsufjzihf yg&*lbGJU,lpmwrf;wifcJhonf/ onfpmwrf;ESihf ywf aqmif&Gufjcif;rsm; jyKvkyfoifhaMumif; a&;om;wifjycJhonf/
oufívnf; olu taumif;rajym? bGJU&vdkaom &nf&G,fcsufoufouf 1967 ckEpS f yHEk ydS o
f nfh The New Industrial State usr;f wGif ¤if;u?
jzihf a&;om;cJhjcif;omjzpfí bmrSxl;jcm;rIr&Sd[kqdkcJhonf/ tar&duefpD;yGm;a&;\ pufrIu@taetxm;onf ausmif;oHk;pD;yGm;a&;
bGUJ &Ny;D aemufwiG f [m;Awfwuúov kd üf oifMum;a&;&mxl; wpfae&m ynmusrf;rsm;wGif yHkazmfa&;om;xm;onfrsm;ESihf vHk;0jcm;em;aeaMumif;?
&&SdNyD; aemufydkif; wuúodkvfq&mb0wpfavQmufvHk; [m;AwfrSmyif wm ¤if;usr;f rsm;ü vkyif ef;orm; trsm;pkwo Ykd nf trsm;jynfol pm;oH;k olw\ Ykd
0efxrf;aqmifcJhonf/ odkYaomf tpOfrjywf wpfqufwpfpyfwnf;um; oabmqE´vufatmufü tNydKiftqdkif tm;xkwfvkyfudkifaeMuonfh
r[kwf? EdkifiHa&;wGifpdwf0ifpm;ol jzpfonfhtavsmuf rMumcPyif oabma&;om;avh&SdMu&m xkdtcsufonf rrSefaMumif;? wu,fvuf
ausmif;y&d0kPfrSxGufum EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm;wGifyg0ifNyD; &mxl;wm0ef awGUü tcsKdUaom vkyfief;MuD;rsm;onf aps;uGufudk xdef;csKyfxm;EdkifMujyD;?
tcsKUd üvnf; xrf;aqmifco hJ nf/ 'kw,d urÇmppfBuD;twGi;f 1941ckEpS w
f iG f ¤if;wdkY a&muf&Sdaeonfh vkyfief;e,fy,frsm;ü aps;uGufwGif; jydKifqdkifrI
aps;EIe;f uGyu f aJ &;½H;k (Office of Price Administration) wGif 'kw,
d tBu;D uif;rJhouJhodkY&SdaeaMumif;? wpfzef? tqdkyg vuf0g;BuD;tkyfvkyfief;MuD;
tuJtjzpf wm0ef,l&NyD;? tar&duefukefypönf;trsm;pk\ aps;EIef;rsm;udk rsm;\ xl;jcm;csufwpfcku? ¤if;wdkYonf rdrdwdkYvkyfief;wGif tpk&S,f,m0if
138 139
xm;olwdkY tjrwfaiGtjrihfrm;qHk;&&Sda&;xuf? aps;uGufudk ydkrdk,HkMunf tvGefacwfaemufusoGm;cJhNyD[k qdkonf/ vloHk;rsm;onfh ukefypönf;ESihf
pdwcf sxm;Edik af &;? ydí k wdusaocsmpGm csiw fh uG cf efrY eS ;f Edik af &;wdt Yk wGuo f m 0efaqmifrItrsm;pkudk zefwD;ay;aeaom vkyfief;BuD;rsm;onf uRrf;usif
t"du tm½HkpdkufvkyfudkifaeMujcif; jzpfaMumif; oluqdkonf/ aom pDrcH efcY aJG &;orm; professional manager rsm;\tpDtrHatmufwiG f
¤if;vkyif ef;Bu;D rsm;taeESifh pDru H ed ;f csrw
S af om tvkyu f kd rvTrJ aoG a&muf&SdaeMuonf/ xkdrefae*smrsm;uyif ¤if;vkyfief;BuD;rsm;twGuf
vkyMf u&onfjzpf&m? a&SUwGijf zpfay:rnfh tajctae tvm;tvmrsm;udk qH;k jzwfcsurf sm;udk csrw S af qmif&u G af eMuonf/ aumfyakd &;&Si;f BuD;rsm;\
BudKwifcsihfwGufEdkifzdkYvdkonf/ odkYaomf yHkrSeftaewGif aps;uGuf[lonf pD;yGm;a&;tiftm; (power) onf technostructure [k *Jvb f a&Uof trnf
ajymif;vJaewwfaomoabm&SdNyD;? NydKifqdkifrItiftm;udkvnf; rSef;q& ay;xm;onfh vkyfief;tBuD;tuJtkyfpkvufxJwGif &Sdaeonf/ rlvu
cufonf/ xdkYjyif? vkyfief;oGufvufxufjruf&ef toHk;jyK&rnfh enf; pGeOYf ;D wDxiG v
f yk if ef;&Sif(entrepreneur)\ vufxw J iG f &Scd ohJ nfh pDrcH efcY aJG &;
ynmopfrsm;uvnf; p&dwfpu MuD;onf/ ¤if;wdkYtwGuf aiGaMu;trsm; tmPmudk enf;ynmtqifhjrihfrefae*smMuD;rsm;u odrf;ydkuf&,lcJhMujcif;
tjym; &if;ESD;jr§KyfESHxm;jyD;? ukefypönf;rsm; xGufvmonfhtcgwGifrS aps; jzpfonf/ pifppf? yrmPvnf;MuD;rm;onfh acwfrDvkyfief;MuD;rsm;rSm
uGufü 0,fvdktm;usoGm;rnfqdkvQif qHk;½IH;rIMuD;rm;vdrfhrnf/ xdkYaMumihf? vkyif ef;qdik &f m odyAHÜ [kow k ESifh enf;ynmA[kow k rsm; <u,f0jynfph o kH nfh
a&&SnfzGHUNzdK;&Sifoefae&eftwGuf? vkyfief;orm;wdkYtaeESihf aps;uGufwGif; rsm;vSpmG aomynm&Siw f \Ykd uRr;f usirf t I oD;oD;udk pkpnf;&,lwnfaqmuf
NydKifbuftiftm;pk ay:aygufvmonfESihf wpfjydKifeuf? &Sif;vif;ypfEdkifzdkY xm;&onfjzpf&m ydik &f iS w f pfO;D wnf; ESpOf ;D wnf;u xde;f odr;f udik w f , G jf cif;
vdkonf/ wpfenf;ajym&aomf aps;uGuf\xdef;csKyfrIatmufrSm raebJ? pOf;pm;MuHq qHk;jzwfcsufcsjcif;rsm; jyKvkyfzdkYrvG,fawmh/ tif*sifeD,m
aps;uGufudkom rdrduxdef;csKyfEdkifzdkY jzpfonf/ tydkif;? ukefMurf;ESihfvkyfief;oHk;ud&d,m pkpnf;onfhtydkif;? t&nftaoG;
vkyif ef;Bu;D rsm;taeESifh aps;uGu\ f xde;f csKyrf aI tmufrS vGwaf jrmuf xdef;uGyfonfhtydkif;? tvkyform;qufqHa&;tydkif;? aps;uGufwifydkYjzefYcsd
atmif½ek ;f xGu&f mü usio fh ;kH onfeh nf;vrf; trsK;d rsK;d &So
d nf/ wpfcku? rdrw d x Ykd H onfhtydkif; ponfh u@aygif;rsm;pGmrSmyif txl;jyKuRrf;usifrIawG vdk
ukeMf urf;ESihf vkyif ef;oH;k ud&, d m ay;oGi;f aeolrsm;a&m? rdrw d x
Ykd wk u f ek yf pön;f tyfvmNyD;? vkyfief;qdkif&mqHk;jzwfcsufrsm; csrSwf&mü ¤if;wdkYtoD;oD;
udk aps;uGufwifjzefYcsdaeolrsm;udkyg odrf;ydkufaygif;pnf;onfh axmifvu kd f \tMuHÓPfrsm;udk wefzdk;xm;&,lvm&onfhtcg? wjznf;jznf; pDrHcefYcGJ
aygif;qufvyk u f ikd ef nf;(vertical integration)jzpfonf/ aemufenf;vrf; a&;tmPmonf ydkif&SifwpfOD;wpfa,mufvufrSonf aumfydka&;&Sif;
wpfcku ukefypönf;rsm;udk toGifuGJtrsKd;rsKd;? trnf(r,f)trsKd;rsKd; xkwf tBu;D tuJtyk pf k (odrYk [kw)f xdyw f ef;refae*smBu;D wpfpv k ufoYkd a&TUajymif;
vkyfaomenf; jzpfonf/ xkdodkY xkwfvkyfxm;jcif;tm;jzihf aps;uGufü a&muf&Sdvm&ayonf/
½kwfw&ufjzpfay:wwfonfh pm;oHk;oltBudKufajymif;vJrI? ukefypönf; onfwGif? ydkif&SifESihf vkyfief;pDrHoltkyfpktMum; uGmjcm;onfu
wpfrsKd;udk jAKef;pm;BuD; vlBudKufenf;oGm;rI'Pfrsm;udk cHEdkif&nf&Sdaponf/ ydkif&SifwdkYtzdkY tjrwftpGef; trsm;qHk; &&Sda&;onf y"mejzpfaomfvnf;?
aMumfjimbufwGif aiGaMu;tajrmuftjrm; oHk;pGJjcif;onfvnf; rdrdukef pDrHolrefae*smrsm;url ,if;udpöudk ydkif&SifwdkYavmuf tav;rxm;jcif;
ypönf;udk pm;oHk;olwdkYpdwf0ifpm;ae&ef? 0,f,lvdkpdwfxufoefae&ef qGJ jzpfonf/ refae*smrsm; pdwf0ifpm;onfu vkyfief;rysufrpD; wnf&Sda&;
aqmifxm;Edkifonfh enf;vrf;wpf&yf jzpfonf/ onfhtjyif? ukefMurf;ay; (survival)? BuD;xGm;zGHUjzdK;a&; (growth) ESihf enf;ynmydkif;wGif xdyfwef;u
oGif;olrsm;ESihf vkyfief;pmcsKyfrsm; a&&SnfcsKyfqdkxm;aom enf;tm;jzihf &Sad ea&; (technical virtuosity) jzpfonf/ taMumif;u vkyfief;rysufpD;
vnf;? aps;uGuftwuftusrsm; wwfEdkiforQ avsmhyg;wnf jidrfatmif rus½;HI ao;? tedrq hf ;kH 0ifaiG wpfpw kH pf&m&&Sad eao;oa&GU pDrt H yk cf sKyo f wl Ykd
xdef;csKyfEdkifMuygonf/ taeESihf vGwfvyfpGmqHk;jzwfvkyfudkifcGihf &SdaeOD;rnfjzpfNyD;? vkyfief;zGHUNzdK;
tpOftvm pD;yGm;a&;oDtdk&DwGif vkyfief;rsm;udk ydkif&SifwdkYudk,fwdkif onfhtaetxm;wGifrl? technostructure xJrS yk*¾dKvfwpfpHkwpfa,mufrQ
pDrHcefYcGJaeouJhodkY rSwf,lavh&SdMuonf/ *Jvfba&Uofu xdktjrifonf 0efxrf;avQmah yghonfh tpDtpOfrsm;xJwiG f yg0ifomG ;p&m r&Sad omaMumihf
140 141
jzpfonf/ wpfzufu MunfhjyefvQifvnf;? BuD;xGm;zGHUNzdK;aeonfh xif&Sm; cJhNyD;? wpfzufwGif trsm;jynfoloHk;ypönf; rsm; pDrHzefwD;ay;&ef wm0efudk
aomukrÜPDBuD;wpfcktwGuf wm0ef,laqmif&Gufay;ae&onf [laom ESpf&Snfvrsm; vspfvsL½Ixm;cJhonfhtwGuf? wdkif;jynfü wpfudk,fa& <u,f
tcsufu pDrHoltkyfpkrSyk*¾dKvfBuD;rsm;twGuf pdwfauseyfp&m? tm;wuf 0jynfhpHkNyD;? trsm;jynfolu@wGif qif;&JrGJawaom taetxm;rsKd; jzpf
*kPf,lp&mwpfck jzpfygonf/ onfhtjyif? tqihfjrihfenf;ynmrsm; rjywf ay:vmonf[k *Jvb f a&Uofu qdo k nf/ onfoabmudk The Affluent
wdk;wufoHk;pGJjcif;aMumihfvnf; tvkyfae&mopfrsm; jzpfay:um pDrHol Society pmtkyfwGif olu?
tkyfpkwGif;rS yk*¾dKvfwdkYtwGuf &mxl;wdk;wuf&ef tcGihftvrf;rsm; ydkrdkvm ]...taysmfc&D;xGufvmaomrdom;pk\ um;uav;u ta&mif
aomoabm &Sdygonf/ taoG; eDapG;awmufyonf/ tJ,m;uGef;? yg0gpwD,m&if? yg0g
1958 ckEpS x f w k f The Affluent Society usrf;wGif *Jvfba&Uofu b&dwfrsm;yg jynfhpHkpGmwyfqifxm;onf/ odkYaomf jzwfoef;&onfh
pm;oH;k olrsm;tay: {&mraumfyakd &;&Si;f Bu;D rsm; MoZmtmPmoufa&muf jrdKU&Gmrsm;wpfavQmufwGif vrf;awGu raumif;? ywf0ef;usifu
aeyHktaMumif;udk a&;om;cJhonf/ olu pm;oHk;ol tcsKyftcsmtmPm vnf; taqmuftOD tjydKtysufawG? qdkif;bkwft,dkift&GJUawG?
ydkifpdk;rI(consumer sovereignty)[laomt,ltqudk a0zefx;kd ESuo f nf/ ajratmufodkYa&TUajymif;oifhwm MumaeNyDjzpfonfh "mwfBudK;wdkif
¤if;t,ltq tvdkt&? pm;oHk;olrsm;onf rdrdwdkYtvdkqE´udk rdrdwdkYodMu awG? ypfpvufcwfpGefYypfxm;onfh trIdufo½dkufawGjzihf t½kyfqdk;
Ny;D ? vkyif ef;orm;rsm;u pm;oH;k olw\ Ykd xdt
k vdq
k E´(odkYr[kw)f vdktyfcsuf tusnf;wefaeonf/ ...ususee xkyfydk;,laqmifvmcJhaom
udk jznfhqnf;&eftwGuf ukefypönf;rsm;xkwfvkyfMuonf[kcH,l&m? xkd pm;aomufz, G &f mawGukd c&D;aqmif a&cJA;l xJrx
S w
k u f m aysmyf pJG m;
t,ltqonf vHk;0usKd;aMumif;qDavsmfjcif;r&Sd vufawGUjzpfysufae &ef cif;usif;Muonfhtcgü teD;&Sd prf;acsmif;uav;u a&xk
onfrsm;ESiv fh nf; vH;k 0qefu Y siaf eonf[k *Jvb f a&Uofu qdo k nf/ olu? npfnrf;aeonf/ tJonfhaemufwGif? jynfolwdkY\usef;rma&;a&m
0,fvdktm;onf pm;oHk;olxHrS qif;oufrvm? ukefypönf;xkwfvkyfol pm&dwu å ykd g tEÅ&m,fay;Edik o
f nfh jynfoOYl ,smOfBu;D wpfcrk mS olwYkd
wdkYu aMumfjimtiftm;oHk;um pnf;½Hk;qGJaqmifaomenf;jzihf pm;oHk;ol ntdyf&yfem;Mu&onf/ EdkifvGef&GufzsifwJtrdk;atmufrSm av arGU
tvdq k E´[o l nfukd zefw;D &,lxm;Muonf? þenf;tm;jzihf vkyif ef;Bu;D rsm; &mcif;jyD; tdyfrnfjyKaomtcg trIdufo½dkuftnpftaMu;yHkrS
onf pm;oHk;olwdkYtay: MoZmvTrf;rdk;vsuf&SdMuonf? [lí a0zef xGufay:vmonhf teHYqkd;'PfudkcH&jyD;? rdrdwdkY\pnf;pdrfcsrf;om
axmufjyonf/ awGu tcsKd;nDnD rQrQww r&Sdygwum;[k 0dk;wdk;0g;wm; pOf;pm;rd
tu,fí pm;oHk;olwdkYuom rdrdwdkYonf rnfonfhypönf; trsKd; Muayrnf/ ...}
trnfrsm;udk tvd&k ydS gonf[í l qH;k jzwfowfrw S Ef ikd Mf urnfqukd vkyif ef; pojzihf o½kyfazmf a&;zGJUcJhonf/
orm;wdx Yk w
k v f yk v
f udk af om ypön;f rsm;onf pm;oH;k oltwGuf wpfpw kH pf&m ,if;odkY tcsKd;rus rnDrQonfh taetxm;udk jyKjyifukpm;Edkif&ef
xdkufwefaomypönf;rsm; jzpfEdkifp&m&Sdonf/ odkYaomf? 0,fvdktm; (odkYr twGuf Edik if t H pd;k &taeESifh jynfoyYl pön;f trsm;tjym; wd;k wufjznfq h nf;
[kw)f pm;oH;k ol\qE´ukd vkyif ef;&Siu f vSnjhf zm;pDrxH m;onfh taetxm; ay;zdv Yk akd y&m onftwGuf tcGet f wkwrf sm; wd;k wufaumufc&H vdrrfh nf[k
wGifrl ¤if;wdkYxHrSxGufvmaomypönf;rsm;onf trSefwu,f oihfawmf ol ½Ijrifonf/ t"dyÜm,fu ta&;rBuD;aomypönf;rsm; 0,f,l&mwGif
xdkufwefaomypönf;rsm;jzpf&ef taMumif;enf;yg;oGm;onf/ onfhtjyif? toHk;jyKMurnfh yk*¾vduaiGaMu;rsm;udk? trsm;jynfolY vdktyfcsufudk jznfh
vkyfief;orm;wdkYxkwfvkyfvdkufonfh ypönf;trsm;tjym;onf wu,f qnf;ay;rnfh jynfoloHk;ypönf;rsm; 0,f,lEdkifa&;twGuf jynfolY&efyHkaiG
wrf;ta&;rygonfh ay:yifypönf; ua&mfurnfypönf;rsm;om jzpfaeMu xJokdY a&TUajymif;,lrnfhoabm jzpfonf/
onf[k ol½Ijrifonf/ tar&duef pD;yGm;a&;ynm&Sifrsm;toif;wGif Ouú|tjzpf 1973
wpfzufü yk*¾vdupD;yGm;a&;u@udk awmufavQmufOD;pm;ay;vm ckESpfu rdefYcGef;ajymMum;onfhtcgüvnf; *Jvfba&Uofu pD;yGm;a&;ynm
142 143
&Sirf sm;tm; pD;yGm;a&;e,fy,f&dS tiftm;qufqaH &;(power relationship) aqmif&GufEdkifaom oabm&Sdaeonf[k oluaxmufjy onf/
tydkif;udk vspfvsL½Ixm;Mujcif;twGuf a0zefajymqdkcJhonf/ pD;yGm;a&;&m odkYaomf? vkyfief;i,frsm;url ,if;wdkYESihfrwlbJ aps;uGuf\ tpDt
pOf;pm;a0zef&mü tiftm;[lonfudk trSefwu,f&Sdonfh t&mwpfck rHudk emcHMu&onf[k olu EdIif;,SOfjyonf/ vkyfief;i,frsm;rSm pD;yGm;a&;
r[kwfonfhES,f csefvSyfxm;MuaMumif;? vkyfief;MuD;rsm;\ MoZm&Sdef0g tiftm; enf;yg;onf/ trsm;jynfolY tjrifudkvnf;aumif;? EdkifiHa&;
avsmhyg;ysufjy,fatmif aps;uGufu vkyfudkifoGm;vdrfhrnf[kvnf; rSwf,l vkyfief;pOfrsm;udkvnf;aumif; ajymif;vJatmif vkyfaqmifEdkifpGrf; r&SdMu/
wwfMuaMumif;? odkYaomf? acwfopfvlYtzGJUtpnf;twGif; jzpfay:vsuf&Sd xkdYaMumihf? vkyfief;BuD;rsm; (odkYr[kwf) pDrHudef;pepform;rsm;ESihf ,SOfvQif
onfh? ppfyGJ? qif;&Jcsrf;om uGm[rI? ywf0ef;usifysufpD;rI ponfh jyóem wpfyef;½IH;onf/ ,if;\&v'fu vkyfief;zGHUjzdK;rIrnDrQjcif; jzpfonf/ rdrd
MuD;rsm;onf ukrÜPDMuD;xGm;a&;ESihf tjrwftpGef;rsm;rsm;&&Sda&;udkom pDrHudef;ESihf rdrdoGm;aeEdkifolrsm;u ukefypönf;awG trsm;tjym;xkwfvkyf
OD;xdyfxm;onfh vkyfief;MuD;rsm;ESihf pD;yGm;a&;vkHjcHKrI? ywf0ef;usif wnf Edik jf y;D ? aps;uGupf epfatmufwiG f ae&olrsm;u jynfjh ynf0h 0 rxkwv f yk Ef ikd f
wHhrIwdkYudk tav;xm;aom trsm;jynfolwdkYtMum;&Sd y#dyu©rsm;aMumihf Mu/ xdkYaMumihf? pDrHudef;orm;ESihf aps;uGufvufatmufcHrsm;tMum; tif
vnf;aumif;? EdkifiHcsif;csif; vufeuf tjydKifwyfqifaejcif;wdkYaMumihf tm;rQwvmatmif csdefn§day;zdkYvdkonf[k *Jvfba&Uofu aumufcsufcs
vnf;aumif; ay:aygufvmjcif;jzpfaMumif;? onftm;jydKifyGJrsm; y#dyu© onf/ 0ifaiGukd pDru H ed ;f pepfraS eí aps;uGupf epfqo D Ykd a&TUajymif;ay;&rnf
rsm;udk vspv f sL½Ixm;jcif;aMumihf pD;yGm;a&;ynmonf wpfaeYwjcm; ta&; [k oluqdkonf/ ,if;twGuf vkyfaqmif&efenf;vrf;rsm;tjzpf aps;EIef;
ygrIusqif;vm&aMumif; olu axmufjyajymqdkonf/ uefYowfa&;? tedrfhqHk;vkyfc Oya'jy|mef;a&;? tedrfhqHk;0ifaiG tmrcHa&;?
ta&;BuD;aom pD;yGm;a&; vlrIa&;jyóem&yfrsm;onf jydKifqdkifae umuG,frI taumufcGefpepf usihfoHk;a&;? vkyfief;i,frsm;udk tm;ay;
aom tiftm;ESpfckMum; y#dyu©aMumihf jzpfay:onf[k ½Ijrifygu? tpdk;& axmufual &; ponfah y:vpDrsm; csrw S af qmif&u G &f ef olutMujH yKonf/
taeESifh onfupd w ö iG f wpfpwkH pf&m 0ifa&mufaqmif&Gufay;&rnfhoabm pifppf *Jvbf a&Uofu? 1952 ckEpS w f iG f xkwaf 0onfh A Theory
&Sdvmonf/ tpdk;&onf aumfydka&;&Sif;BuD;rsm;\tiftm;udk wefjyef&ef of Price Control usrf;rSmuwnf;uyif? aiGaMu;azmif;yGrIudk xdef;csKyfEdkif
twGuf trsm;jynfol tusKd;jyKudpörsm;bufu 0ifa&muf&yfwnfay;zdYk &eftwGuf vkycf ESiu fh ek af ps;EIe;f rsm;udk uefoY wfay;zdv Yk akd Mumif; wifjycJNh y;D
vdv k monf/ 1973 ckEpS x k f Economics and the Public Purpose usr;f
f w jzpfonf/ olu aiGaMu;azmif;yGrI[lonf jrihfrm;aom0ifaiGrsm;u ukef
wGif *Jvb f a&Uofu? tar&duefp;D yGm;a&;onf ESpjf zmuGx J u G af eaMumif;? aps;EIef;wdkYtay: oufa&mufonfhzdtm;ESihf jrihfrm;aomukefaps;EIef;wdkYu
pDru H ed ;f pepf (planning system)[k ol trnfay;xm;onhf {&mr vkyfief; 0ifaiGrsm;tay:oufa&mufonfh zdtm;wdkYaMumihf t"dujzpf&aMumif;
BuD;rsm;tpkonf pD;yGm;a&;tiftm; tvGefMuD;xGm;aeaMumif;? ¤if;wdkYü axmufjyNyD;? ,if;jyóemudk vufawGUusus ajz&Sif;&efenf;vrf; tjzpf
aps;EIef;rsm;udkxdef;csKyfEdkifonfh wefcdk;tmPm&SdaMumif;? trsm;jynfol aps;uGuftay:oufa&mufaeonfh tvkyform;or*¾wdkY\MoZm&Sdef0g
tjrifudk rdrdwdkYBudKufovdk yHkoGif;zefwD;ay;Edkifrnfh ,EÅ&m;rsm;udkvnf; ESihf vkyfief;BuD;rsm;\ MoZm&Sdef0grsm;udk tpdk;&u wm;qD;umuG,fay;&ef
ydik qf ikd x
f m;aMumif;? vkyif ef;Mu;D rsm;\aMumfjimrsm;u ¤if;wd\ Yk ukeyf pön;f rsm; tMuHjyKonf/
ESifh vlw\ Ykd pdwcf sr;f om aysm&f iT rf rI sm;udk xyfwpl ,
JG rl v
d matmif zefw;D ay; pD;yGm;a&;ynm&Siftrsm;pkwdkYu ukefaps;EIef;ESihf vkyfcrsm;udk aps;
aeaMumif;? wcsKdUvlrsm; ajymaeMuonfh ywf0ef;usifysufpD;rI[lonfrsm; uGuftvdktwdkif; vTwfxm;ay;aomenf;jzihfom ukefypönf;ESihf 0efaqmif
rSmvnf; wu,fBuD;BuD;rm;rm;r[kwf ydkuJpdk;&drfrIrsm;omjzpfNyD;? ,cktcg rIrsm;udk vdktyfonfhae&modkY tqifajytxda&mufqHk; jzefYjzL;ay;Edkifrnf
¤if;taetxm;rsm; r&SdawmhNyD[lí vltrsm; rSwf,lvmatmif ¤if;wdkY [kcH,lMuonf/ tpdk;&u aps;EIef;rsm;owfrSwfjcif;? vkyfom;aps;uGufwGif
qGJaqmifEdkifMuaMumif;? tcsKyfajym&vQif? vkyfief;BuD;rsm;onf EkdifiHa&; 0ifa&mufpGufzufjcif;rsm; jyKvkyfrnfqdku wefzdk;&Sdaomt&mrsm; ae&m
e,fy,füyif MoZm&Sdef0g&SdvmNyD;? rdrdwdkYtusKd;tjrwftwGuf vTrf;rdk; vGJrSm;a&muf&Sdjcif;om jzpfay:apvdrfhrnf[k ¤if;wdkYjrifMuonf/ xdkYjyif?
144 145
xdef;csKyfuefYowfrIrsm; jyKvkyfrnfqdkvQif? ¤if;uefYowfcsufrsm;twdkif; um enf;ynmzGUH jzKd ;a&;twGuf tm;ay;aqmif&u G w
f wfMuaMumif;?
trSefwu,fvdkufemrI &Sd,r&Sd apmihfMunfhrnfhtpdk;&Xmewpfck xm;&Sdvm ,if;tcsufonf pD;yGm;a&;wpf&yfvHk; zGHUjzdK;wdk;wufrItwGuf t
&Ny;D ? ukeyf pön;f rsm;udv k nf; cGw J rf; (ration) pepfjzihf jzefjY zL;vmMuvdrrfh nf[k a&;ygaom taxmuftyHhjzpfaMumif;? xdkYaMumihf vkyfief;BuD;wdkY\
a0zefMuonf/ *Jvfba&Uofurl ,if;ESihfqefYusifbuftjrifudk wifjy tiftm;udk jzdKcGJzsufqD;ypfjcif;xuf? ,if;\MoZm&Sdef0gudk wkHYjyef
onf/ olu? vlwpfpk vuf0g;Bu;D tkyt f aetxm; &&Sad eaom vkyif ef;Bu;D wm;qD;jcif;uom ydkítusKd;aus;Zl;&SdapEdkifaMumif;? tpdk;&wdkY t
rsm;(oligopolistic firms)onf aps;uGuu f jy|mef;xm;aom aps;EIe;f rsm;udk aeESihf tvkyform;or*¾rsm;udkvnf;aumif; aps;uGufwGif; NydKif
vkdufemavh r&SdaMumif;? ¤if;wdkYonf aps;EIef;udk cH,lolrsm;r[kwf aps;EIef; qdkifae&onfh vkyfief;i,frsm;udkvnf;aumif; tm;ay;ulnDjcif;
owfrSwfolrsm;om jzpfaMumif;? xdkYjyif? &SdNyD;aygufaps;udk aemufwpfrsK;d tm;jzihf vkyfief;BuD;rsm;udk &ifqdkifrnfh wefjyeftiftm; arG;jrL
ajymif;vJowfrw S &f onfrmS vnf; rcufcv J aS Mumif; azmfjycJhonf/ wnfaqmufay;oihfaMumif; wifjycsuf jzpfonf/
olu NyKd iq f ikd rf I jynfjh ynf0h 0r&So d nfah ps;uGuf (imperfect market) wwd , u tpd;k &wdu Yk ,
kd w
f ikd t
f aejzih?f trsm;jynfoo l ;kH ypön;f rsm;
rsm;wGif xH;k pHtm;jzihf aps;EIe;f rsm;udk xkwv f yk rf pI &dwf tajccHay:wGif aps; jynfh0pGmpDrHzefwD;ay;a&;? obm0ywf0ef;usifudk xdef;odrf;apmihf
wifowfrSwfavh&SdNyD;? wifrnfhyrmPESihfywfoufívnf; tpOftvm a&Smufa&;? vufeuftjydKiftqdkif wyfqifrIrsm;wGif ryg0ifa&;?
pHEIef;rsm; &SdMuonf[k qdkonf/ xdkYaMumihf? tpdk;&u aps;EIef;uefYowfrI vlwdkif; tvkyftudkif&&Sd&efESihf vkyfom;rsm; oihfwifhavsmufywf
jyKvkyfonfhtcgü ,if;pHEIef;udkyg ajymif;vJoGm;apNyD;? aps;EIef;rsm;avsmh aom vkycf aiG&&S&d ef tmrcHa&;? ukeaf ps;EIe;f rsm; uefo Y wfxed ;f csKyf
usum xdrk w S pfqifh aiGaMu;azmif;yGryI g avsmeh nf;oGm;aponf[jk rifonf/ a&;? ponfhvkyfief;rsm;udk taumiftxnfazmfaomenf;tm;jzihf
aps;EIe;f uefo Y wfcsurf sm;twdik ;f vdu k ef mrI&,dS r&Sd apmihMf unf&h aom tvkyf aumfyakd &;&Si;f Mu;D wd\
Yk pD;yGm;a&;tiftm;ESifh MoZm&Sed 0f gudk wefjyef
rSmvnf; xifoavmufrcufcJ[k *Jvfba&Uofu qdkonf/ olu? aps; &ef tMuHjyKwdkufwGef;jcif; jzpfonf/
EIe;f xde;f csKyo f nft
h vkyu f kd vlwpfpk vuf0g;Bu;D tkycf iG &fh xm;aom vkyfief; *Jvfba&UoftaeESihf pD;yGm;a&;ynm&SifwdkY\ pD;yGm;a&;ynm&Sif
u@(oligopolistic sector)wGio f m vkyu f ikd zf v
Ykd &kd m? Munf½h &I rnfu
h rk P
Ü D (economist's economist) wpfa,mufum; rjzpfcJhyg/ pifppf? pD;yGm;a&;
ta&twGufonf wpfaxmif0ef;usifcefYom &SdvdrhfrnfjzpfaMumif;? ¤if; ynm&Sif tawmfrsm;rsm;uyif *Jvfba&Uofonf pD;yGm;a&;ynm&SifwpfOD;
ukrÜPDrsm;rSmvnf; vltrsm; rsufpda'gufaxmufMunfhaeonfh vkyfief; r[kwf [lí qdkcsifMuygao;onf/ odkYaomf vkyfief;MuD;rsm;\ pD;yGm;a&;
rsm;jzpfojzihf xde;f odr;f uGyn f y§ af &;twGuf taxmuftul &&SEd ikd af Mumif; tiftm;taMumif; xkwfazmfwifjycsufESihf ,if;tiftm;udk xdef;csKyf&ef
ajymqdkonf/ tpdk;&wdkYu ay:vpDcsrSwf aqmif&GufoifhyHktaMumif; tMuHjyKcsufrsm;
ÄÄÄ onfum; pD;yGm;a&;ynm&yfe,fy,ftwGuf ta&;ygaom jznfhqnf;csuf
rsm;yif jzpfygonf/
*Jvfba&Uof\a&;om;csufrsm;udk pdppfMunfhvQif ol txl;tav;
xm;wifjycJo
h nfh taMumif;t&mtcsKUd udk xifxif&mS ;&Sm; awGUjrifEikd of nf/ azjrif h
yxr wpfckrSm? ukrÜPDBuD;rsm;\ pD;yGm;a&;tiftm;taMumif;
jzpfonf/ tcsKdUaom ukrÜPDvkyfief;BuD;rsm;onf tiftm;t&Sdef
t0g tvGefMuD;rm;MujyD;? ,if;udk toHk;jyKum pD;yGm;a&;avmuudk
BuD;pdk;&ef ¤if;wdkY tm;xkwfwwfMuaMumif; olaxmufjyonf/
'kwd, u? ukrP Ü MD u;D rsm;onf xdpk ;D yGm;a&;tiftm;udyk if toH;k jyK
146 147
a½G;cs,fp&mrsm;
a&SUtcef;rsm;wGif azmfjycJhzl;aom? plygrm;uufokdY vdar®mfoD;
0,fxGufNyD; vdar®mfoD;aps;BuD;onfhtwGuf yef;oD;0,fjyefvmcJhMuaom
rdom;pktaMumif;udkyif? OyrmwifMunfhygrnf/ naepm pm;tNyD; om;
orD;awG tdyf&m0ifoGm;NyD;aemuf? cifyGef;onf a&mbwf (ol-ruúif;epf
wpfa,mufjzpfonfudk owd&vkdufyg)ESifh? ZeD;onfrm&D,m (olru
q&mrwpfa,muf)wkdYrSm olwkdY\vkyfief;cGiftaMumif;udk? pum;pjrnf
ajymjzpfMuonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd olwkdY\ tvkyftukdifb0wGif?
tjcm;tvkyfrsm; a&G;cs,fEkdifzkdYtwGuf? wHcg;zGifhxm;NrJ jzpfygonf/ þokdY
tvkyftukdifESifhywfoufNyD; a&G;cs,fqkH;jzwfMu&onfrSm? b0\ ykHrSef
tjcif;t&m r[kwfonfhwkdif? ta&;BuD;aomydGKifhrsm;um; trSefyif jzpfyg
onf/ ,ck? olwkdYvifr,m;ESpfa,muf\ tvkyftukdifb0wGif? þokdY
aom ydGKifhrsKd;a&muf&SdaeNyD jzpfonf/ þtwGuf olwkdYwkdifyifaeMujcif;jzpf
ygonf/
aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;rsm;rSm? olwkdY\ tvkyftukdifESifh
aps;uG u f p D ; yG m ;a&;qd k w mbmvJ ( 4) ywfoufNyD; ta&;BuD;aomqkH;jzwfcsufrsm;udk? udk,fwkdifcsrSwf&ygonf/
bmaMumifh þokdYqkH;jzwfMu&oenf;qkdvQif? b,folurS olwkdYtwGuf
What Is a Market Economy? 0ifa&mufqkH;jzwfray;aomaMumifh jzpfygonf/ trdefYay;pD;yGm;a&;rSmvdk?
t,f'w
D mtzGYJ ]b,folu b,fae&mrSm vpmb,favmufESifhvkyf}[k? qkH;jzwf owfrSwf
ay;aom A[kdpDrHudef;tzGJYtpnf;r&SdaomaMumifh? jzpfygonf/
,cifvrStquf a&mbwfwpfa,muf pkd;&drfruif;jzpfaerdonfrSm? ruúif;epfwpf
tcef; (4) a,muftaeESifh olYtwGuf wkd;wufzkdYtcGifhta&;rSm? tuefYtowf&Sdae
aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;rsm; jcif;jzpfygonf/ okdYESifhtrQ? olYtwGuf tcGifhtvrf;opfrsm; xGufay:vm
Workers in a Market Economy Ekdifp&m&Sdonfh? uGefysLwmy½kd*&rfrmoifwef;wuf&rnfvm;-pOf;pm; ae
jcif; jzpfygonf/ rm&D,m pOf;pm;aeonfrSmvnf; þtwkdif;yifjzpfyg
aps;uGufpD;yGm;a&;jzpfap? trdefYay;pD;yGm;a&;jzpfap? rnfonfh onf/ olrtaeESifh ,ckvuf&Sd oifMum;a&;tvkyfr[kwfbJ? ausmif;tkyf
pD;yGm;a&;pepfwGifrqkd eHeufcif;wkdif; vkyfief;cGif&Sd&mokdY tvkyfqif;oGm; csKyfa&;tvkyfodkY ajymif;ekdifvQif? tcGifhtvrf;aumif;awG ydk&Ekdifavrnf
Muaom tvkyform;awGudk? jrifawGYMu&rnfomjzpfygonf/ þae&m vm;? pOf;pm;aejcif;jzpfygonf/
wGifvnf;? pepfESpf&yf\ jrifomxifom&Sdaom wlnDcsufrsm;xuf aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd axmifESifhaomif;ESifhcsDaom tvkyform;
ydkta&;BuD;onfrSm? rjrifom rxifomaom jcm;em;csufrsm;om? jzpfyg rsm;rSm? þodkYaom pD;yGm;a&;qkH;jzwfcsufrsm;udk ESpfpOfESpfwkdif;avmufyif
onf/ þtcef;wGif ajymvdkonfrSm? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;wkdY &ifqkdifMu&avh&Sdygonf/ þokdY&ifqkdifMu&onfhtcgwkdif;vnf; tcsuf
\taMumif; jzpfygonf/ tvufaygif;ajrmufjrm;pGmudk tajccHNyD;? pOf;pm;wGufcsufMu&ygonf/
148 149
okdYESifhwkdif? xGufay:vmaom qkH;jzwfcsufrsm;rSmvnf;? wpfa,mufESifh ayghayghyg;yg; ajcmufvoifwef;rsKd;jzpfvQif? a&mbwftwGuf
wpfa,muf wlnDMuonfr[kwfyg/ Oyrm-om;orD;&Sdaom vlvwfwef; ydktqifajyvdrfhrnf/)
pm;ZeD;armifESH\qkH;jzwfcsufrSm? ausmif;NyD;cgp vlvGwfwpfOD;\ qkH;jzwf a&mbwf\ touf/
csufESifh rwlEkdifovdk? yifpif,lcgeD;vlwpfa,muf\ qkH;jzwfcsufESifhvnf; (tu,fít&G,&f adS o;vQif tvkyx f uG &f onft h wGu?f ynm
wlvdrfhrnf r[kwfyg/ oifp&dwftwGuf ukefuscJh&onfhaiGrsm;udk? jyef&SmzkdYtcsdef
rm&D,mtwGuf t"dupOf;pm;ae&onfrSm? uav;awGudk pmoif ydk&Sdvdrfhrnf)
ay;&onft h wGuf &&So d nfph wd cf sr;f omaysm&f iT rf u I ?kd ydrk rkd sm;jym;aom vkycf oifwef;tNyD; &&Sdrnfhtvkyfopfu &Ekdifonfhvpm/
vpmESihf vJoif,h rvJoifyh ifjzpfonf/ olr arQmv f ifx h m;aom tvkyo f pfrmS ? (,ckvpmESifh aemif&rnfhvpm uGmjcm;csufBuD;av? ynm
vcydkrsm;ovdk zdtm;vnf; ydkrsm;vdrfhrnf/ tvkyfcsdefvnf; ydkvdrfhrnf/ qufoifzkdY ydktav;xm;pOf;pm;av jzpfvdrfhrnf/)
okdYtwGuf? rdom;pkb0xJrS tcsdeftcsKdUudk? zJhay;&zkdY&Sdonf/ yk*¾dKvfa&;t& oifwef; (odkYr[kwf) aumvdyfwufNyD;aemuf? &Ekdifp&m&Sd
a&m pD;yGm;a&;t&yg? bufaygif;pkHrS wGufcsufpOf;pm;ae&jcif; jzpfonf/ onfh tvkyftukdiftvm;tvm/
a&mbwf &ifqkdifae&aomjyóemrSmvnf;? þenf;ESifESifom (tu,fí? tvm;tvmodyfr&SdvQif? pGefYpm;&if;ESD;jrKyfESH&usKd;
jzpfygonf/ ,cktvkyfxuf ydkrdkwufvrf;&SdEkdifonfh tqifhjrifhtvkyf eyfrnf r[kwfay/)
wpfck&&ef? olYtaeESifh ol\ynm&nfudk jznfhvdkonf/ þtwGuf? uGefysL vlwpfa,mufESifhwpfa,muf b0taetxm;csif; rwlMuonfh
wmy½k*d &rfrmoifwef; wufzv Ydk v
kd rd rhf nf/ okrYd [kwf aumvdyw f pfcck o
k Ydk twGuf? qkdcJhygzufwmrsm;tay: pOf;pm;csufrsm;rSmvnf;? wlvdrfhrnf
wufa&mufoifMum;&vdrfhrnf/ pD;yGm;a&;½IaxmifhrSMunfhNyD;? þonfrSm r[kwfygacs/ okdYtwGufaMumifhyif? vlwkdif;tvkyfxGufNyD; qufvuf
jzpfoifhjzpfxkdufaom &if;ESD;jrKyfESHrI [kwf,r[kwf? wGuf&ayvdrfhrnf/ ynm roifMujcif; jzpfygonf/ tcsKdUvlrsm;twGuf arQmfvifhxm;aom
þokdYqkdvQif? olbmawGudk tajccHpOf;pm;rnfenf;.../ atmufyg tusK;d tjrwfEiS Ehf iId ;f ,SOv f u dk vf Qi?f ukeu f sp&dwrf mS rsm;vGe;f aeayvdrrhf nf/
zufwmrsm;tay: tajccHwGufcsuf&rnfjzpfygonf/ tcsKdUaomolrsm; (Oyrm-avmavmq,f vkyfcrsm;rsm;r&ao;olrsm;? t
a&mbwf\ ,ckavmavmq,fvpm.../ &G,f&Sdao;olrsm; ...ponf)wkdYtwGufrl? ynmqufvufoifMum;a&;
(a&mbwftaeESifh oifwef;wuf okdYr[kwf aumvdyfwuf rSm taumif;qkH;&if;ESD;jrKyfESHrI? jzpfayvdrfhrnf/
rnfqkdvQif tvkyfxGuf&awmhrnfjzpf&m? ol avmavmq,f ukrÜPDwpfcktaeESifh aemufxyfpuf½kHwpfckwnf&ef? (okdYr[kwf)
&aeaomvpmrsm;av? olYtwGuf pGefYvTwfrIBuD;av jzpf aemufxyf ud&, d mwefqmyvmrsm;xyfjznf&h ef? &if;ES;D jrKyEf zHS Ydk oifh,roifh
vdrfhrnf/) qkH;jzwf&mwGif? &vmrnfhtusKd;tjrwfESifh pGefYpm;&rnfhtEÅ&m,fwkdYudk
a&mbwfoifwef;wufrnf (odkYr[kwf) aumvdyfwufrnf tcsKd;cswGufcsufMu&ygonf/ tvm;wlyif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyf
qkdvQif ynmoifp&dwfESifh tjcm;taxGaxGukefusp&dwf/ orm;rsm;rSmvnf;? rdrd\ynm&nfudk xyfjznfh&ef (wpfenf;) ynma&;
(ukefusp&dwfBuD;av ol\ ynma&;&if;ESD;jrKyfESHrIrS &Ekdifaom &if;ES;D jrKyEf rHS v
I yk &f ef? oifh,roifq h ;Hk jzwf&mwGi?f tusK;d tjrwfEiS hf tEÅ&m,fukd
tusKd;tjrwfrSm enf;avjzpfvdrfhrnf/) tcsKd;cswGufcsufMu&onfom? jzpfygonf/ þae&mwGif ra&&monfh
a&mbwftwGuf aemif&vmEkdifp&m&Sdonfh tvkyftukdifopf tEÅ&m,frSm? vkyftm;aps;uGufrwnfNidrfrIESifh tvkyftukdif&&SdEkdifpGrf;
twGuf jrKyEf &HS rnft h csed u f mv/ wpfenf; oifwef;(okrYd [kw)f ponfwYdk jzpfygonf/ ukeu f sp&dwq f &dk mwGiv f nf; b@ma&;ukeu f sp&dwf
aumvdyfwufcsdef/ omru rdom;pkb0? tcsdefESifh0goemponfwkdYudk pGefYvTwf&onfrsm;udk
(wuúov kd wf pfcck w
k iG f bGBYJ uKd oifwef; ESpfESifhcsDwuf&onfxuf? vnf; xnfhwGufMu&ygonf/
150 151
rnfodkYyifqkdap? urÇmvkH;pD;yGm;a&;udk,fwkdifu ynmoabmokdY xm;onfudku tvkyfvkyfapcsifí jzpfonf/ þtwkdif;yif? ukrÜPDwpfck
a&mufvm&m? ynma&;&if;ES;D jrKyEf rHS rI mS a&&Snt
f wGuf tusK;d rsm;aponf[?k \xkwfvkyfa&;vkyfief;wGif? tjynfht0 tvkyfvkyfay;xm;aom tvkyf
a,bl,s,lqvmMuonfu rsm;ygonf/ orm;bufuvnf;? rdrdpGrf;aqmif&nfESifh avsmfnDonfhvkyfcudk &csifrnf
omjzpfonf/ trSefpifppf? þokdY tvkyfvkyfaom tvkyform;rSm? tvkyf
tvkyform;ESifh tvkyf&Sif &SiftwGuf tzkd;wefpD;yGm;bufjzpfaeí? rnfonfhukrÜPDurqkd olYvdk
a&mbwfESifh rm&D,mwkdYvdkyif? oef;ESifhcsDaom tvkyform;xk\ vlrsKd;udk? tvkyfay;csifMurnfom jzpfygonf/ tjcm;ukrÜPDrsm;ESifh aps;
b0taxGaxGu? aps;uGupf ;D yGm;a&;\ tjcm;aom tjcif;t&mwpf&yfu?dk NydKifvkyfcay;í ac:Murnfvnf; jzpfygonf/ þodkY tvkyform;rsm;Mum;
nTefjyvsuf&Sdaeygonf/ tvkyform;ESifh tvkyf&SifwkdY\qufqHa&; jzpf tvkyftukdifaumif;aumif;&atmif tNydKif&SmazGMujcif;? tvkyf&Sif (ukrÜ
ygonf/ trdefYay;pD;yGm;a&;rSmvdk A[dkpDrHudef;tzGJYtpnf;r&SdonfhtwGuf? PD)rsm;Mum; tvkyform;aumif;aumif;&atmif tNydKif&SmazGMujcif;
tvkyo f rm;ESihf tvky&f iS w
f rYdk mS ? ¤if;wk\
Yd qufqaH &;ukd ¤if;wku
Yd ,
kd w
f idk yf if onfyif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd vkyftm;aps;uGuf\ edpp"l0vkyfaqmifrI
qkH;jzwfowfrSwf&ygonf/ ¤if;wkdYtcsif;csif; vGwfvGwfvyfvyfnd§EdIif;NyD;? jzpfygonf/
qkH;jzwfowfrSwfMu&jcif; jzpfonf/ þokdYqkdonfESifh aqG;aEG;ndEDIif;rI tvkyf&Sifu tvkyform;okdYay;aom vkyfcvpmEIef;rSm? t"du
tm;vkH;rSm? tcgcyfodrf; wef;wlnDrQonf[k qkdvkdonfawmh? r[kwfyg/ tm;jzifh tvkyform;\ukefxkwfowÅday: rlwnfowfrSwfavh&Sdygonf/
tvkyform;rsm;bufrSvnf;? ¤if;wkdY\tvkyftukdifESifh &&Sdaom vkyfc tvkyo f rm;wGi&f adS om uRr;f usirf \ I EdiI ;f ,SOcf sut
f &? &Sm;yg;rI (okrYd [kw)f
vpmudk? tNrJwap auseyfaysmf&TifaeMuonfr[kwfyg/ rdrdwkdY ouf aygrsm;rItay: rlwnfowfrSwfonfvnf;? &Sdygonf/ a,bk,soabm
qkdif&m tusKd;pD;yGm;rsm;ESifh,SOfí? vGwfvyfpGmndEdIif;qkH;jzwfMuonfh ajym&vQif? pm;okH;oltrsm;pkBudKufypönf;rsKd;udk zefwD;xkwfvkyfEkdifvQif
oabmudkom? &nf&G,f&if; jzpfygonf/ (okrYd [kw)f vltenf;i,frQom vkyEf idk af omtvkyrf sK;d zefw;D Ekid v f Qi?f xkd
þwGif? tajccHusaom tar;ykpämwpf&yf? ay:xGufvmygonf/ tvkyform;taeESifh vkyfcjrifhjrifhrm;rm;&&SdEkdifygonf/
]aps;uGufpD;yGm;a&;wGif? tvkyform;ESifhtvkyf&SifwkdY\ awmif;qkdndEdIif;rI EdIif;,SOfjcif;tm;jzifh? &Sm;yg;rIqkd&mwGif tjcm;aomzufwmrsm;ESifh
taetxm;rSm? rnfonfhtcsufrsm;tay: tajccHygoenf;} [laom vnf;? qufpyfEkdifygonf/ Oyrmtm;jzifh ESpfNrdKUzG,f&mraumif;aom?
tar;ykpämjzpfygonf/ tEÅ&m,fBuD;aom vkyfief;trsKd;tpm;rsm;qkdvQif? vkyfcsifonfhol odyf
a&mbwfESifh rm&D,mwkdY\ Oyrmtwkdif;yif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd r&Sdí? vkyfcvpm aumif;aumif;&onfrsKd; jzpfonf/ ausmufrD;aoG;wGif;
tvkyform;wpfa,muf\ tvkyftukdiftrsKd;tpm;rSm? yxrqkH;ESifh t tvkyform;rsm;rSm? pma&;pmcsDrsm;xuf vpmydk&Ekdifonf/ rkd;ysHwkdufBuD;
a&;tBuD;qkH;taeESifh ol\yk*¾dKvfa&;tusKd;pD;yGm;? avhusifhoifMum;xm;rI rsm;aqmufaom oHrPdtvkyform;u? xkdtaqmuftODrsm;twGuf
ESifh uRrf;usifrItajctaeay: wnfrSDygonf/ rnfolrqkd rdrdESpfouf&m? tkwfjrpfusif;wl;aom tvkyfMurf;orm;xuf? vpmydk&Ekdifygonf/
pdwf0ifpm;&m? toufarG;0rf;ausmif; tvkyftukdifwpfckudk a&G;cs,fcGifh
&Sdygonf/ odkYaomf? rdrda&G;cs,fvkdufaomtvkyfu vdktyfonfh tajccH ynma&;ESifh avhusifhoifMum;rI
pGrf;aqmif&nfEIef;pHudkrl? rdrdbufrS jynfhrSD&ygvdrfhrnf/ þEIef;pH tedrfh, ynmESifh avhusifhoifMum;rI ydkívdktyfaomtvkyfrsm;onfvnf;?
tjrifhudkMunfhí? tvkyf&SifbufrSvkyfcEIef;xm; owfrSwfay;ygvdrfhrnf/ vcvkypf m ydrk sm;rsm;&Ekid yf gonf/ þtvkyrf sm;udk vkyu
f idk Mf uonfh tvkyf
NydKifqkdifrI&Sdaom aps;uGuftaetxm;wGif rnfhonfhtvkyf&Sif? orm;rsm;rSm? vdktyfaomuRrf;usifrIudk &&Sdapa&;twGuf? tcsdefumv
rnfonfhukrÜPDurS tvkyfrvkyfaom (okdYr[kwf) tvkyfrvkyfEkdifaom tcsKdUudk ay;qyf&onfhtwGuf? vcvkyfpmydk&jcif;jzpfonf/ xkdYxuf
tvkyform;udk? vkyfcay;xm;vdrfhrnfr[kwfyg/ olwkdYvkyfcay; iSm;&rf; ynma&;udk,fwkdifu? BudK;pm;tm;xkwfrIESifh todÓPfxujfrufrIudk
152 153
vdtk yfonfjzpf&m? ynmuJaomtvkyrf sm;rSm obm0uspmG yif vkycf vpm
jrifhrm;avh&Sdjcif; jzpfonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;pepf usifhokH;onfhEkdifiHt Special Section
rsm;pkwiG ?f tif*sief , D mrsm;ESihf Adou
k mynm&Sirf sm;? vctjrifrh m;qk;H jzpf
aeonfrSm þoabmyifjzpfygonf/
avhusio hf ifMum;rI? ynma&;ESihf BuKd ;yrf;tm;xkwrf I tqifw h oYdk nf?
jrefrmEkdifiH
0ifaiGtay: MoZmoufa&mufrI&SdonfrSm rSefaomfvnf;? aemufxyf
ta&;BuD;onfhtcsufwpfck &Sdygao;onf/ vlYtzGJYtpnf;wpfckvkH;u
vdktyfaom? tckdiftrm uRrf;usifrIESifh,SOfonfhtvkyfrsm; jzpfonf/
a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyf
þtvkyfrsm;onfvnf; vkyfcvpmydk&Ekdifygonf/ Oyrm-uRrf;usifaom
ykdufquform;ESifh vQyfppfuRrf;usifolwkdYu? vuform;q&mESifh um;
(yk*Hacwf)tcef;Ä
pufjyifq&mwkdYxuf? vkyfcvpm ydkaumif;onfrsKd; jzpfonf/ þodkYjzpf& wifjyol
onfrSm? ykdufqufykdufjyiftvkyfESifh vQyfppftvkyfwkdYu? vlYtzGJYtpnf;
twGuf ydí k vdt
k yfaeaomaMumifh jzpfonf/ okjYd zpfvifu h pm;? vuform; OD;0ef
q&mrSm ½kH;okH;AD½kdBuD;rsm;vkyf&mwGif txl;uRrf;usifvQif? (okdYr[kwf) armf
awmfum;pufjyifq&mrSmvnf; olYtvkyfwGif emrnfwpfvkH;&avmuf acwfNydKif? ausmufpm? rifpm? tkwfcGufpmtaxmuftxm;? a&S;
atmif txl;uRrf;usifvQifrl? vkyfcaumif;aumif; &Ekdifp&m&Sdygonf/ a[mif; okawoeawGY&Sdcsuftaxmuftxm;? bmomaA'taxmuf
ajym&vQi?f jrifrh m;aom vkycf vpmqko d nfrmS ? oufqidk &f m tvkyform;\ txm;? &yf&mG trnfemr taxmuftxm;? vlrsK;d pkEiId ;f ,SOyf nmtaxmuf
uRrf;usifrIwefzkd;udk? azmfjy&m a&mufygonf/ txm;paom ckdifrmaom taxmuftxm;rsm;t& jrefrmwkdYtaMumif;
nDrQjcif;\ a&mif;vdktm;bufwGifvnf;? þoabmtwkdif;yif udk pwifawGY&Sd&aomtcgwGif jrefrmwkdYonf rdrdwkdYcsnf;oufoufaexkdif
jzpfonf/ Oyrmtm;jzifh aps;uGupf ;D yGm;a&;&S?d wuúov kd t
f rsm;pkwiG f 'óe Muonfr[kwf/ wjcm;vlrsm;ESifh axG;a&m,Sufwif qufqHaygif;oif;
aA'ESifh bmomaA'ygarmu©rsm;\vpmrSm? tif*sifeD,mynmESifh odyÜH aexkdifaeMuNyD/ xkdwjcm;olwkdYrSm (1) u&if? (2) ukvm;? (3) uefwl;?
ygarmu©rsm;\vpmxuf? ydek nf;avh&ydS gonf/ taMumif;rl tqkyd g'óe (4) urf;,H? (5) *Rr;f ? (6) csi;f ? (7) pMu0f? (8) awmifo?l (9) ysL? (10) rGe?f
ynm&SifESifh bmomaA'ynm&SifwkdY\ ta&twGufrSm? vlYtzGJYtpnf;u (11) v0? (12) o0f? (13) ouf? (14) &Srf;polwkdYjzpfMuonf/ xkdwjcm;
vdktyfaom olwkdY\0efaqmifrIxuf? ydkrsm;aeaomaMumifh jzpfonf/ vlwkdYonf oD;jcm;bmompum;rsm;udk ajymqkdolrsm;jzpfMuonf[k ,lrSwf
tvm;wlyif pwk;d qkid rf sm;wGiv f nf;? vufvt D a&mif;pma&; t&nftcsi;f &rnfxifonf/
jynfrh o
D rl sm;\ ta&twGurf mS ? tawmfukd rsm;jym;vSygonf/ okdYaomf? bmompum;rwlow l Ydk axG;a&m,Suw f if qufqaH ygif;oif;aexkid f
pDrHcefYcGJrItvkyftwGuf t&nftcsif;jynfhrDolum;? &Sm;yg;vSonf/ okdYESifh Muaomtcg bmomjyefrIudpörSm ay:aygufvm&ayrnf/ vlrIa&;? pD;yGm;
trQ ta&mif;pma&;\vcrSm? pDrHcefYcGJrItykdif;rS 0efxrf;rsm;xuf? odod Ä jrefrmEkdifiH a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyfqkdaom pmwrf;udk 1962 ck? Zefe0g&Dv
omomavsmhenf;aejcif; jzpfygonf/ 26 &ufaehwGifusif;yaom jrefrmEkdifiHokawoetoif; ESpfywfvnftpnf;ta0;ü
OD;0efzwfMum;wifjycJo h nf/ ,if;pmwrf;udk jrefrmEkid if o
H ak woetoif;*sme,f? 1962ck?
qufvufazmfjyygrnf/ 'DZifbmvxkw?f twGJ 45? tykid ;f 2 ESihf 1963 ck? Ek0d ifbmvxkwf aiGwm&Dr*¾Zif;wkw hd iG f
t,f'DwmtzGJY zwf½EI idk o
f nf/ ,ckwifjyonfpU mwrf;rSm xkpd mwrf;\ wpfpw d w
f pfyidk ;f udk zGiq
Uf jdk znfpU u G f
pmnTef; - What Is a Market Economy. (By Michal Walts) aompmwrf;jzpfonf/
154 155
jrefrmwkdYonf txufwGifazmfjycJhaom bmompum;trsKd;rsKd;?
bmom0g'trsKd;rsKd;wkdYudk awGYae&NyD/ rdrdwkdYbmvkyfMurnfenf;/ ukvm;
,Ofaus;rI? ysL,Ofaus;rI? rGef,Ofaus;rIwkdYudk awGYae&NyD/ rdrdwkdYbmvkyf
Murnfenf;/ &mZ0ifrSwfwrf;rsm;t&vnf;aumif;? tjcm;aomoufao
taxmuftxm;rsm;t&vnf;aumif; ajym&rnfqkdvQif jrefrmwkdYonf
rGefwkdYtay:wGif txl;wvnftm;xm;í rGefwkdY,kHMunfqnf;uyfaom
ax&0g'Ak'¨bmom? rGefwkdYavhvmvkdufpm;aom ygVdusrf;*ef? rGefwkdY usifh
ok;H apmifah &Smufaom ½k;d &m,Ofaus;rIponfwu Ydk kd vufc&H ,lvu dk Mf uonf/
þokdYqkdjcif;jzifh ysL,Ofaus;rI? ukvm;,Ofaus;rIponfwkdY\ MoZmudkvkH;0
a&;? tkyfcsKyfa&;? EkdifiHa&;? ppfa&;rufa&;paom ta&;trsKd;rsKd;udk vkyf rcH,l[krqkdvdk/ ,if; ,Ofaus;rIwkdYudkvnf; tenf;ESifh trsm;qkdovdk&,l
aqmif&mwGif vufjyajcjyrQjzifh udpöNyD;Ekdifrnfr[kwf/ wpfOD;pum;udk rnf[k rSwx f ifp&mtaMumif;rsm;&So d nf/ okaYd omfvnf; rGew f \
Ydk ,Ofaus;rI
wpfOD;u tawmfBuD;em;vnfrS NyD;Ekdifayrnf/ xkdYaMumifh rsm;pGmaom MoZmudk txl;wvnfta&;ay;cH,lonf[k qkdvdkjcif;jzpfonf/
jrefrmwkdYonf bmomjcm;avhvmrIESifh bmomjyefrIwdkYudk wrifoufouf yk*jH ynf taemf&xmrif;apmvufxufrwkid rf D anmifO;D apm&[ef;
jzpfap? c&D;oGm;[efvTJjzpfap vkyfaqmif ae&rnfrSm rvGJ[kxifEkdifonf/ ESifh uGrf;aqmfausmif;jzLrif;wkdYvufxuf c&pfESpf at'D 1000 qDwGif
jrefrmwkYd a&maESmqufqaH eaom tjcm;vlww Ydk iG f pmayta&;tom;&Sad e jreffrmwkdYonf Ak'¨0g'udkcH,lí ygVdusrf;*efudk pwifavhvmonf[k qkdMu
NyDjzpfaom vlrsKd;wkdYyg0ifaeonf/ xkdolwkdYrSm wkdif;&if;om;wkdYwGif ysLrsm; onf/ taemf&xmrif;apmvufxufwGif yifv,f&yfjcm;EkdifiHrsm;ESifh
ESifh rGefrsm;jzpfMuonf/ EkdifiHjcm;om;wkdYwGif ukvm;trsKd;rsKd;wkdYjzpfMu wkduf½kdufqufoG,frI&Sdonf/ xkdtcg jrefrmwkdYonf topftopfaom
onf/ (trSefrSm pmayta&;tom;ynmudk xkdukvm;rsm;xHrSyif wkdif; tawG;tac:rsm;? topftopfaom trlt&mrsm;? topftopfaom
&if;om;rsm;u oif,lcJhMu&onf/) t&m0w¬Krsm;? topftopfaom trnfemrrsm;udk aeYpOfESifhtrQ awGYqkH
xkpd Ofu jrefrmEkid if w
H iG f pmayta&;tom;&Sad om bmompum; ae&rnfrSm rkcs[k xifonf/ xkdtopftopfaom tjcif;t&mwkdYudk
wkdYudk pm&if;vkyf&ygvQif ygVdbmom? ouúwbmom? ysLpum;? rGefpum; jrefrmpum;jzifh awG;awmajyma[m avhvmBuHpnfEkdifatmifolwkdY tm;
wkdYjzpfMuonfudk awGY&onf/ xkdbmompum;wkdYudk a&;om;tu©&mwif xkwf&csdrfhrnf/ þwGif bmomjyefqkdrI ta&;BuD;vmonf/
&mwGif tu©&mwpfrsK;d wnf;udrk ok;H / em*&Dtu©&m? ysLtu©&m? rGet f u©&m Ak'¨0g'udk rdrdwkdYcH,lMuNyD/ ygVdusrf;*efudk rdrdwdkYavhvmoif,l
[lí tu©&mokH;rsKd;udk okH;aeMuonf/ MuNy/D okaYd omfvnf; rdrw d \Ydk ud, k yf idk b
f mompum;udk tu©&mrwif&ao;/
wpfzef xkdpOfu jrefrmEkdifiHwGif xGef;um;aeaom bmom0g' rGefwkdYrSm pmESifhayESifh/ ysLwkdYrSmpmESifh ayESifh/ rdrdwkdYrSm pmayr&Sdao;/
wkdYudk MunfhjyefvQif txift&Sm;tm;jzifh awGY&onfrSm r[m,me? ax& xkaYd Mumifh jrefrmwkoYd nf rdrw d \
Ydk pum;udk tu©&mwif&ef tm;xkwfMuonf/
0g'? w`E?Å jAm[®P0g'wkjYd zpfMuonf/ ,if;0g'wku Yd kd ,kMH unfav;pm;aom em*&Dtu©&m? rGeftu©&m[lí rdrdwkdYa&SUü tu©&mokH;rsKd;&Sdonf
&[ef;? ykPÖm;wkdYonf tNidrfaeMurnfr[kwf/ rdrdwkdYavhvmwwfuRrf; wGif rGepf mayESihf tawmf&if;ES;D aeyk&H aom jrefrmwko Yd nf rGet f u©&mudk
orQjzifh a[mMuajymMu oifMum;ydkYcsvsuf&SdMurnfjzpfonf/ ynm&Sd ,lMuonf/ wpfcgzl;rQ tu©&mrwif&ao;aom jrefrmpum;udk rGefwkdY
ysLtrsKd;om;rsm;? ynm&Sd rGeftrsKd;om;rsm;? ynm&Sd ukvm;trsKd;om;rsm; tokH;jyKaeaom ukvm;tu©&mrsm;jzifh tu©&mwif&aomtcg jyóem
onf {&m0wDjrpf½kd;wGif pkefumqefum vl;vmvIyf&Sm;vsuf&Sdvdrfhrnf trsKd;rsKd;ESifh &ifqkdifcJh&ykH&onf/
[k ,lrSwf&ef&Sdonf/
156 157
bmompum;wkdYrnfonf wpfbmomwnf;wGifyifvnf; toH aygufaeaom pum;wkdYjzpfMuonf/
tu©&mwGifvnf;aumif;? o'´gt&mwGifvnf;aumif;? a0g[m&t&mwGif jrefrmpum;udk tu©&mrwifcifuyif þa0g[m&wko Yd nf jrefrmwkEYd w
I o
f Ydk
vnf;aumif;? wpfOD;ESifhwpfOD;? wpf&yfESifhwpf&yf? wpfacwfESifhwpfacwf a&mufaeMuNyD[k xifrSwf&ef&Sdonf/ þbmomjcm;pum;wkdYudk jrefrm
rwlbJ uGJuGJjym;jym;jzpfaewwfonf/ þtuGJuGJtjym;jym;xJrS pHwpfckck pum;jzifhzvS,fum bmomjyef&ef tm;rxkwfawmhbJ emrowfenf;jzifh
udk xkwf,lí xkdpHudk rSwfwrf;wif&rnf/ þudpöonf rvG,ful/ q&m vufcHvkdufMuonfrSm þt&m0w¬K? þtawG;tac:wkdYonf xkdacwf
toD;oD;? tBudKuftoD;oD;? tpGJtoD;oD;? t,ltoD;oD;wkdYjzifh >yrf;aom jrefrmwkdYtzkdY bmomjyef&ef rvG,fulaomaMumifh jzpfwef&monf/ ,ck
udpöjzpfonf/ odkYaomfvnf; jrefrmwkdYonf rdrdwkdYpGrf;aqmifEkdiforQ tm; acwfwGifyifvnf; þpum;vkH;wkdYudk jrefrmpum;oufoufjzifh zvS,f&ef
xkwfum rdrdwkdYpum;udk tu©&mwifcJhMuonf/ þokdYtu©&mwifMu&m vG,fulrnfrxif/
wGif rdrdwkdY\ a&SUajy;rsm;jzpfMuaom ysLwkdYxHrSvnf;aumif;? rGefwkdYxHrS ygVd? ouúwpum;vkH;wkdYudk emrowfjyef,lvufcH&mwGif pdwf0if
vnf;aumif;? ukvm;wkdYxHrSvnf;aumif; oifhEkd;&m&maom enf;eme, pm;zG,ftcsufwpf&yfudk owdjyKEkdifonf/ tpOftvmt& ajym½kd;qkd½kd;
wkdYudk &,lcJhMuonf[k ,lrSwfp&mtaMumif;rsm;&Sdonf/ &SdonfrSm jrefrmbmompum;ü 0*f Asnf; tu©&mwkdYwGif wwd,u©&m
þodkYpum;udk tu©&mwifckduf wpfcsdefwnf;rSmyif ygVdusrf;*ef? (toH)ESifh pwkw¬u©&m (toH) r&Sdjcif;? odkYr[kwf r&Sdoavmuf enf;yg;
ouúwusrf;*ef? yd#uwfpmay? aA'ifpmay? rGefpmaywkdYukdvnf; oif,l jcif;jzpfonf/ rsufarSmufacwf vufawGYtm;jzifhvnf; &ckdif? xm;0,f
avhvmum rdrdwkdYpum;jzifh em;vnfEkdifatmif tm;xkwfMu&onf/ þ paom toHuGJjrefrmpum;wkdYwGif þtoHwkdYudk tokH;enf;onf[k od&
0efxkyfBuD;ESpfxkyfudk OD;qkdif;yJhqkdif;jzifh xrf;aqmifum a&SUodkYcsDwufaom onf/ ygVd? ouúwbmomwkdYwGif þtoHrsm;&Sdonf/ yk*Hacwf jrefrmwkdY
yk*Hacwfjrefrmonf csD;usL;zG,fjzpfonf/ onf þtoHrsm;udk yDoatmif &GwfqkdEkdifykHr&acs/ odkr[kwf &Gwfqkdcsif
topftopfaom tawG;tac:? topftopfaom trlt&m? ykHr&acs/ odkYr[kwf &GwfqkdykHr&acs/ tb,faMumifhqkdaomf ygVd? ouúw
topftopfaom t&m0w¬K? topftopfaom trnfemrwkdYudk bm oufpum;wkdYtwGuf olwkdYvufcHa&;om;cJhaom pmvkH;aygif;wkdYudk ouf
omjcm;rS jrefrmbmomokdY yk*HacwfjrefrmwkdY ,liifoGwfoGif;ykHudk þwGif aotjzpf awGY&aomaMumifh jzpfonf/ Oyrmtm;jzifh jy&rnf qkdvQif
pwifpOf;pm;&avrnf/ uvkef (yg? *½kV)? ul (yg? *k[m)? wóyg&rD (yg? 'o yg&rD)? wkuúpd& sm
tapmqkH;jrefrmpmwkdYwGif jrefrmhtoGif jrefrmhtqifjzifh jrefrmESifh (yg? o? 'ku&ú p&d,m)? xwfw0f (yg? "mwk)? z0uf (yg? b0*¾)? zd,f (yg?b,)?
ruGrJ jym; rxl;rjcm; a&maESmyg0ifaeaom ukvm;pum;wku Yd kd awG&Y onf/ oifBudKif (o? oN*F[)? ocF g (yg? oHC) ponf wkdYjzpfMuonf/
Oyrmtm;jzifhqkd&aomf rD;zkdaqmifu jiKwf(aumif;) rSm ouúw bmom wpfzef yk*HacwfjrefrmwkdYonf pma&;aomtcg (txufygenf;
r&d prSaomfvnf;aumif;? rGefpum; ajrufrw S pfqifhaomfvnf; aumif;? twkdif;vkdyif) rdrdwkdYzwf&Gwfajymqkdonfh toHxGuftwkdif;a&;vdkaom
ukvm;pum;wpfckckrS wpfqifhaomfvnf;aumif; jrefrmpum;twGif;odkY qE´bufodkY rMumcP,drf;avh&SdMuonf/ ygVd? ouúwbmomwkdYwGif
0ifa&mufvmaom pum;jzpf&monf/ xef ; yif rSmvnf; ygVd? ouúw jrefrmrlt& tu©&mwpfvkH;csif; pmvkH;aygif;xm;aomfvnf; a'G;abmfoH
wmv
wmvrS qif;oufvmaompum;jzpf&monf/ tdrfokH;ypönf;wkdYESifh ywf ,kwfoHzwf&aom yk'frsm;&Sdonf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf 0gusudk 0ufus
oufaom zef (yg? zvdu)? jywm (o? yg&')? ywfwjrm (o? y'®&m*)? [k zwf&jcif;rsK;d jzpfonf/ a&;awmhtrSef zwfawmhtoHqadk om pum;t&
Owf (yg? £|u)? avmu"mwfESifhywfoufaom uyf (yg? uyÜ)? urÇm a&;jcif; zwfjcif;jzpfonf/ yk*HacwfwGifum; tcsKdUaomt&mwkdYü rlva&;
(o? uvÜ)? i&J (yg? o? ed&,)? ouf&SdavmuESifhywfouf aom xk;H ud*k ½krjyK/ zwf&w
G o
f t
H wkid ;f a&;onfukd awG&Y onf/ Oyrmtm;jzifhum;
wd&dwfqef (yg? wd&päme)? owå 0 g (o? owG)? e*g (yg? em*)? uvkef p~uú 0Vm (o? pMu0gV)? p~uú0wd,f (o? yg? pMu 0wå)D ? "r®p~uúmMw smOD
(yg? *½kV)wkdYrSm ukvm;toGifraysmufwwfaomfvnf; jrefrmtoGif (yg? o? "r®pMu)? yw¬r&m (o? y'®&m*)? &wåem (o? &wé)? owå 0 g
158 159
(o? owG) wkdYjzpfMuonf/ uuúKoef? aumufukoef (yg? uukoE¨) rsm;xHrS &avovm;/ oD[dkVfom;rsm;xHrS &avovm;/ ,cktcg plum
uEém &dw f (yg? umPm&d|)paom trnfemrwkdYonfvnf; þoabm &Ekd? pl[m&wkd ponfjzifh ouúwouftrnfrsm;udk okH;aeMuaom tif'kd
rsKd;yif jzpfrnfxifonf/ eD;&Sm;wkdY\tavhtvmESifh tquftoG,f&SdcJhavovm;/ pkHprf;&efvkd
odkYaomfvnf; rlvbmomwGif a'G;abmfoH,kwfjzifh a&;&if;jzpfí onf /
jrefrmbmomwGifvnf; a'G;abmfoH,kwfjzifhyif a&;oifhvsuf a'G;abmf wpfcgwpf&H rGefpum;vkH;rsm;udkyif ,liifjrefrmjyKxm;onfudk awGY
oH,kwfoH r&GwfrzwfaomaMumifh a'G;awmfoH,kwfrJha&;onfrsKd;udkvnf; &onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf ,cktcg uGrf;&Guf[kqkdvQif oHo, jzpf
awGY&onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf pr® c @ @rS qif;oufvmaom jrefrm &efr&Sd/ rnfonfhtyifrSt&Guf[lí odNyD;jzpfaomfvnf; yk*Hacwf jrefrm
pum;udk pr® c Pf[k a&;oifhvsuf yk*Hom;wkdYonf prcef [komvQif wkdYurl oHr’L[laom rGefpum;vkH;udk okH;pGJa&;xkd;Muonfudk awGY&onf/
½kd;½kd;a&;onfudk awGY&onf/ (yv’ yv’uFrS qif;oufvmaom pum;vkH;udk ur,f (rk q k d ; r)? aoh u f (oefvsuf)qkdaom rGefpum;wkdYudkvnf;
,cktcg yv’ i f
[k vtu©&ma'G;abmfESifh jrefrmwkdYa&;aeMuaomfvnf; yk*Hacwfjrefrmpum;xJwGifcsyfí awGY&onf/ ra[mfo"mZmwfurÜnf;
yk*Hom;wkdYum; zwf&GwfoHokdY vkdufum yefvif [k a&;cJhMuonf/ þum; wGif okcrdefav;a,muf rpifwGif;? bifwGif;üusaeonfhtaMumif;udk
tjriftm;jzifh a'G;abmfoH,kwfrJhykH om"ujzpf&monf/) urÜnf;xkd;&mü usifBuD;? acs;? bif[laom yk*HacwfokH;jrefrmpum;wkdYudk
wpfzef jrefrmwkdYonf rGefwkdY\ enf;eme,udkvkdufí tcsKdUaom rok;H bJ [½kuq f adk om a&S;a[mif;rGepf um;udk ok;H xm;onfrmS bmomjyef
ygVd? ouúwpum;wkdYudk emrowf jyef,lcJhonf[k xifzG,f&Sdaom udpör[kwf? ,Ofaus;zG,f&mrIudpöjzpfonf[k xifrSwfp&m&Sdonf/
taxmuftxm;wkdYudkvnf; awGY&onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf ,ckacwf rGefpum;vkH;udk,l½kHrQru rGefwkdY\ pum;vkH;pDpOfykHudkvnf; ,liif
a&; uxdef (yg? uxde) udk uxdkef? aumPm*kH (yg? aumPm *re)udk ok;H pG&J efBupH nfyuHk kd awG&Y ao;onf/ Oyrmtm;jzifq h adk omf ykPmÖ ;jzpfaom
a*gem*kdrf? y&dwf (yg? y&dwå)udk y½kdwf? Asmu½kPf; (yg? Asmu&P)udk au0#fukd au0#fyP k mÖ ;? bDv;l jzpfaom ykPuÖ udk ykPu Ö bDv;l ponfjzifh
Asmu½k d P f ponfwkdYjzpfonf/ jrefrmpum;pDpOfxm;odkykH&Sdvifhupm; yk*HacwfZmwfurÜnf; tcsKdUwGif
xkdYjyifvnf; ukvm;wkdY\ MoZmruif;[kxif&aom emrowfjyef ifz’Lyvvnf? ykHemau0wf? zdvlykEé,uf? rifumodu&pf? rifplved
enf;wpfck&Sdao;onf/ ,if;rSm ygVd? ouúwtrnfemrrsm;wGif y'EÅ NAKHrS'wf? rifydv,uf ( yv vnf;qifjzL? au0#f ykPmÖ ;? ykPÖ ,u©bv D ;l ?
tu©&mudktowfjyKum jrefrmjyKenf;jzpfonf/ Oyrmtm;jzifhqkd&aomf umodu&mZfrif;? pl|eD jA[®'wfrif;? yd|d,u©rif; [lí ,cktcg a&;Mu
c@[mvykPÖm;udk ,ckacwfwGif&Sd&if; ygVdtwkdif; jrefrmwkdYa&;om;ac: rnf/) ponfjzifh rGefqHqHa&;xkd;xm;onfudk awGY&onf/ odkYaomf
a0:Muonf/ yk*HacwfwGifum; y'EÅvtu©&mudk towfjyKí uE´ þpepfonfvnf; tjrpfrwG,fcJhacs/
[mvfykHemm[k a&;onf/ xked nf;wlpmG ZmvDukrm&f? aZ,sol&f? "r®*rÇD&f? bmomjyefudpöwGif teufudkjyef,l&onfhudpöenf;wl bmom jcm;
jA[®ygvf? rCa'0f? &mZukrm&f? t&dr'´eyl&f ponfjzifh a&;onfwkdYudk trnfa0g[m&wkdYudk aumuf,larG;pm;&onfhudpöonfvnf; ta&;BuD;ykH?
awGY&onf/ odkYaomfvnf; jrefrmpum;\ obm0ESifh roifhavsmfojzifh cufcJ½IyfaxG;ykHwkdYudk txufygwifjycsufwkdYjzifh odomEkdifonf/ rsuf
xifonf/ þenf;onf tjrpfrwG,fcJhacs/ arSmufacwfbmompum;wkdYqkdif&m tbd"mefrsm;udk avhvmMunfhvQif
ESpfusdyf&Spfqlbk&m;wkdY\ bGJYtrnfrsm;udk ,ckacwf ajym½kd; qkd½kd; udwådrarG;pm; pm;pum;vk;H wku Yd kd trsm;tjym;awG&Y rnf/ <u,f0aom bmom
a&;om;½kd;ESifhrnD edyæEéyk'ftjzpfjzifh Moum&efESifha&;onfrSmvnf; pdwf jzpfav udwådrpum;vkH; t&Sdrsm;av[kqkdvQif rSm;Ekdifrnfrxif/ jrefrm
0ifpm;zG,fwpf&yfjzpfonf/ Oyrmtm;jzifhqkd&aomf wPS u F a &m? ar tbd"mefwGifvnf; udwådrpum;tawmfrsm;rsm;awGY&onf/
xuFa&m? o&PuFa&m? 'DyuFa&m? ruFavm? okraem? a&0awm? udwådrpum;arG;pm;&mwGif tu©&mvS,fenf;? toHvS,fenf;
aombdawm? y'karm? em&a'g ponfwkdYjzpfonf/ þenf;udk ukvm; ponfwkdYudk okH;avh&SdMuonf/ odkYaomfvnf; tpueOD;ü þenf;wkdYonf
160 161
ykHaoum;us r&SdwwfMuacs/ udwådrpum;vkH;wpfvkH;wnf;udkyif [kdokdY onfrSm ygVdudkzwfí jrefrmrjyefwwfvQif jzpfEkdifp&m taMumif;r&Sday/
a&;vQif oifhEkd;Ekd;? onfodkYa&;vQif oifhEkd;Ekd;ESifh Za0Z0gjzpfaewwfMu rGeb
f mom? jrefrmbmomwkjYd zifh yef;csu D m;taMumif;udk xkwaf zmfxm;onfh
onf/ umvMumí udk,f&nfppfrSomvQif 0d0g'enf;yg;oGm;&onf/ yk*H ZmwfurÜnf;rsm;uvnf; rGefjrefrmwkdY\ bmomjyefvkyfief;udk wpfpGef;
acwftcgu þudpörsKd;rsm;pGm ay:aygufcJhonf/ pepfrusao;aom wpfpwifjyxm;vsuf&Sdonf/ þurÜnf;rsm;ESifh ausmufpmrsm;udk Munfhí
udwådrpum;a&;xkH;tcsKdUudk atmufwGifazmfjyxm;onf/ jrefrmjyefrIpGrf;&nfudk oJvGefpxkwfjyEkdifp&mtaMumif;&Sdonf/ atmufyg
trSwfpOf ,cka&;ykH yk*Ha&;ykH Z,m;udk½I/
1 aumuúoef uuúKoef? aumufukoef trSwfpOf yk*H ,ck
2 i&J i&J? i&,f? ji,f 1 aumifavStFaw[f om"k
3 pMum pMum? pufMum? p~uúm (aumif;avSifhwnf;)
4 q&m q& sm? qd& sm? Bqdsm 2 ppfBuDvDyg (ppfBuD;av;yg;) ppft*Fgav;yg;
5 wm0wdefom wm0wdif? wm0wð? wm0wdefom 3 z’pfoqkd0fji,f Zmwd'ku©? y#doaE¨
6 wd&pämef wd&dwfqef? Bwdpäef (jzpfaomqif;&J) aejcif;qif;&J
7 edAÁmef ae&yef? ed,f&yef? ed&Aef? edAÁef 4 rifw& sm 10 yg; rif;usifhw&m;q,fyg;
8 y[dk&f y[dkvf? y[dktf? ayD[&f (rif;w&m; 10 yg;)
9 ywåjrm; ywfwjrm? ywår&m 5 r’d,fykHavmef (ajrykHvGef) oJvGef
10 Asm'dwf Asmwdwf? Asma'of? Asma'ó 6 &G,fr’wf 9 yg e0&wfudk;yg;
11 jA[®m jA[®m? jArSm? jAKH[®m (&GJjrwf 9 yg;)
12 &wem &wem? &wåem 7 odpyfjrifEtSrfaom oAÁnKw
13 oH0pä& oH0apä&f? oH0pfBqdK&f nmef (odpyfjrifESHYaom) oAÁnKwÓPf
14 trwf trwsm? trwå sm? trwf& s 8 twnfr,faomMw sm tedpöw&m;? rNrJaom
15 t&darwå,s t&d,arwånf? t&drdwåd& sm? (twnfrJhaomw&m;) w&m;
r[mrdwå& sm 9 trkduf trsuf &Hruf arm[? a'go? avmb
16 t0Dpd t0Dpd? t0dpd,f? t0pd,f
txufwiG f bmomjyefupd \ ö ta&;Bu;D aom t*Fgwpf&yfjzpfonfh yk*Hacwf jrefrmwkdYonf tcsKdUaom ygVd ouúwpum;vkH;wkdYudk
udwådr pum;rsm;taMumif;udk qkdcJhNyD/ þpum;wkdYonf yd#uwfpmay? rdrdwkdYudk,fykdif pum;vkH;uJhokdYtokH;jyKvsuf&SdMuykHudk txufwGifqkdcJhNyD/
aA'ifpmay? rGefpmaywkdYudkavhvmum jrefrmpum;jzifh jyefvnf azmuf odkYaomfvnf; tcsKdUaompum;vkH;wkdYum; jrefrmyDyDjyefqkda&;om;Muonf
onfcs&ef tm;xkw&f mü y#doaE¨wnfae aygufymG ;cJah ompum;wkYd jzpfonf/ udk txufygZ,m;ü awGYEkdifonf/
yk*Hacwf jrefrmwkdYonf bmomjyefvkyfief;udk tifwkduftm;wkduf vkyfcJh& usefppfom;rif;onf om;awmf&mZukrm&f\ aumif;rIudk tEk
vdrrhf nf[xk ifonf/ rsujf riftaxmuftxm;udk jy&rnfqydk gu yk*jH ynf&dS arm'emjyKaomtcg ,ckumvwGifuJhodkY om"k[lí ygVdpum;udkrokH;bJ
*l ausmif; eH&HwkdYwGif a&;qGJxm;aom aq;a&;yef;csDum;wkdYudk vufn§dK; aumifavStFaw[f [lí jrefrmyDyDqkdcJhonf/ odkYaomfvnf; aemifvm
nTefjy&ef&Sdonf/ Ak'¨0if? r[m0if? 'Dy0if? bkHcef;? i&Jcef;? 550? 0drme aemufom;wkdYum; usefppfom;rif;\aemufodkY rvkdufcJhacs/ om"k om"k
0w¬Kpaom tw¬KyÜwådygonfh0w¬KtaMumif;rsm;udk a&mifpkH a&;jc,fxm; [líom qkdvsuf&SdMuonf/
162 163
tedpöoabmw&m;udk ,cktcgrNrJaomw&m;[lí jrefrmjyefqkd
ajyma[maeMuaomfvnf; yk*HacwfwGifum; twnfrJhaomw&m; [lí Dr Than Tun
a&;MuonfudkawGY&onf/ (Memoirs & Observations)
arm[? a'go? avmbwkdYudk awGa0jcif;? trsufxGufjcif;? tvdk 165 acwfopf
BuD;jcif;ponfjzifh ,ckacwfwGif jyefqkdrnfjzpfaomfvnf; yk*Hacwfq&m 170 Ekdif (urÇmht&SnfqHk;jrpf)
wkdYum; jrefrmyDyD odyfodyfonf;onf;ESifh trkduf? trsuf? &Hruf [lí 188 A Modern History of Myanma
jyefqkdcJhMuonf/ þokdY odyfonf;aom tqkdtrdefYrsm;udk aemufom;wkdY
rvdu k ef mrok;H pGo
J nfrmS qk;H ½I;H jcif;wpf&yfjzpfonf[k qko
d ifrh nfxifonf/
oAÁnKwÓPfawmfudkvnf; odpyfjrifESHYaom om[lonfh emr0dao oeyk'f
jzifh txl;jyKzGifhqkduma&;om;onfrSm rSwfzG,faumif;onf/
e0&wfu;kd yg;udk &GJjrwf 9 yg;? rif;usiw
10yg;? Zmwd'u k u
hf &m;q,fyg;udk rif;w&m;
© kd jzpfaomqif;&J? ppft*Fgav;yg;udk ppfBuD; av;yg;?
acwf o pf
a & ; ol - o ef ; xG ef ;
ra[mfo"mZmwfvm ygVdpum; 0gvk u a,mw¬ ? oJvGefudk ajryk H v G e f
ponfjzifh jrefrmyDyD jyefqkda&;om;MuonfrSm csD;rGrf;zG,fjzpfonf/ ,if; &efukefaumvdyfrSm? orkdif;oif½kd;udk uvyfppfu,f(classical)eJY armf'if
yk*HacwfjyefqkdcsufwkdYudk aemifvmaemufom;wkdYu vufcHonfvnf; (modern)vdkY? ESpfydkif;ydkif;NyD;oifcJhw,f/ tckwuúodkvfawGrSmvdk ordkif;
&Sdonf/ vkH;vkH;pGefYypfonfvnf; &Sdonf/ tenf;tusOf;jyKjyifíjzpfap? oif½dk;u trnfrrsm;yg/ uvyfppfqdk&if a&S;acgr(Greek)? a&S;a&mr
pum;vkH;tydkjznfhpGufí jzpfap qufvufokH;pGJaeonfvnf; &Sdonf/ (Rome) pmaytEkynmeJq Y ikd w
f Jh taMumif;t&mawGjzpfw,fvYdk t"dymÜ ,f
odkYaomfvnf; yk*HacwfjrefrmwkdY\ tm;xkwfrIum; tv[órjzpfay/ &NyD;om;jzpfvkdY? orkdif;oif½dk;rSm acgrordkif;? a&mrordkif;udkoif&ygw,f/
trsKd;av;yg;t,l0g' jyif;xefaomukvm;wkdY\ ygVdpum; uk v yk w ¬ ? uvyfppfynm&Siq f &kd if? acgrpmay vufwif(Latin)pmayawGu?kd avhvm
uk v rD w mmwkdYudk yk*HacwfjrefrmwkdYu trsKd ; om;? trsKd ; orD ; [líyif olvkdYod&w,f/ tJ'Doabmxm;eJYqufpyfNyD; uvyfppfu,fqdk&if a&S;
pwifjyefqkdcJhonf/ a'0ykwå ewf o m; m;? a'0rDwm ewf o rD ;? &mZykwå a[mif;pmay? tEkynmorkdif;udk &nfñTef;w,fvdkY odvmMuw,f/ 'gayrJh
rif; om;
om;? &mZ"Dwm rif ; orD ; qkdonfwkdYonfvnf; yk*HacwfwGif ayguf w½kwaf &S;a[mif;? ukvm;a&S;a[mif;? rufqykd akd wrd,(Mesopotamia) a&S;
zGm;cJhEkdifonf/ ygVdbmomudkrSDí þpum;rsm;udk rzefwD;rjyefqkdcJhvQif a[mif;? tD*spf(Egypt)a&S;a[mif;orkid ;f udk avhvmoifMum;wmud?k uvyf
,cktcg þyk*¾dKvfwkdYtwGuf rnfonfhpum;vkH;rsm;udk jrefrmwkdY okH;aeyg ppfu,fvaYkd c:&ifvnf; jzpfw,fqadk yr,f?h acgr a&mroufouf r[kwf
rnfenf;[k pOf;pm;p&may:onf/ txl;tm;jzifhum; trsKd;om; [laom avawmh? tdef&SJefY(ancient)qkdwJha0g[m&udk oHk;vmw,f/ tde&f eJS q Yf &kd if
pum;vkH;r&SdvQif ,cktcg okcrdefrsm;pnf;a0;í wkdifyifzefwD;ae& tvGet Yf vGeaf &S;uswt hJ csed u
f kd qdkvkdw,f/ &efukef ,leDAmpDwD aumvdyf
vdrfhrnf xifrdonf/ yk*Hacwf\ bmomjyefpmay vkyfief;aqmif&GufrI rSm 1923 avmufupNy;D ? uvyfppfu,fordik ;f ae&mrSm a&S;a[mif;ordik ;f
aMumifh ,ckacwfwGif yd#uwf okH;ykHudkyif jrefrmjyefEkdif&onf[kqkdvQif (ancient times)udk ajymif;vJoifMum;cJhw,f/
yk*aH cwf\aus;Zl;udk wpfpw d w f pf0ufazmfjy&m a&mufvrd rhf nf[k ,kMH unf urÇmorkdif;udkoifMum;wJhtcg urÇmwnfpuyJ pwifoifw,f/
rdygonf/ blrad A'tcsed yf ikd ;f yHk(geological time-scale)udk tusO;f odxm;zkYd vdyk gw,f/
ajrvTmteufudk ,k*f(period)eJYwGJNyD;rSwf&ygw,f/ t&ifESpf oef;aygif;
OD;0ef trsm;BuD;MumwJhtcsdefudk uyf(era) vdkYac:w,f/ Oyrm-
164 165
oufOD;tBudKuyf t&ifESpfoef; 4500 - 600 *latmif;vl(cave men)ud?k yvdik pf wdq k if;aESmif;ydik ;f rSm awGUygNy/D u½drk aemif
(proterozoic era) (cromagnon) awGeYJ tvm;wl vlawG[m? tckacwfva l wGyJ jzpfvmygw,f/
oufOD;uyf t&ifESpfoef; 600 - 225 [dkvdkqif,k*fi,fu? t&ifESpfwpfaomif;u pw,f/ a&cJjyifBuD;
(palaeozoic era) awG aysmufuG,fNyD;? t&ifopfawmBuD;awG aygufvmw,f/ opfyif
oufv,fuyf t&ifESpfoef; 225 - 70 0wfreI 0f wfqH(pollen-grain) udk? opfaqG;usif; (peat-beds) u azmf,Nl y;D
(mesozoic era) ppfaq;wht J cg? opfyifawGrmS vnf; tajymif;tvJ&Sdw,f/ b,fvkdajymif;
oufaESmif;uyf t&ifESpfoef; 70 - 1 vkdY? a&S;a&S;tyifrsKd;u tcktyifrsKd;jzpfvmw,fvdkY odEdkifw,f/ &moDOwk
(caenozoic era) tat;vGefuJ&mu ylvmwm? rdk;apG&mu rdk;yg;vmwmawGudk tyifawGu
aemufqkH; oufaESmif;uyfudk ,k*feJY cGJxm;jyefw,f/ azmfjyaeygw,f/ a&cJpdrfhajr(tundra)ayguf opfyifrsKd;(vecetation) awG
wwd,,k*f t&ifESpfoef; 70 - 1oef;xd uaysmufNyD;? xif;½SL;(birch, pine)yifawG aygufvmw,f/ t&ifEpS f 9000
(tertiary period) avmufrSm opft,f(hazel) yifawG aygufvmw,f/ t&ifESpf 7000
pwkw¬,k*f t&ifESpf 1 oef; - ,ckxd avmufrmS 0ufopfcs(oak, alder)yifawG aygufvmw,f/ 'Dvdk opfyifawG
(quaternary period) aygufpu yifv,fa&rsuEf mS jyif[m ckxuferd w hf ,f/ 'gaMumifh jyifopfu
pwkw¬,k*fudk ,k*fi,fESpfck xyfNyD;cGJjyefw,f/ t*Fvefudk ukef;vrf;oGm;vdkYjzpfw,f/ rav&Su tif'dkae&Sudkvnf; vrf;
yvdkifpwdkqif; t&ifESpf 1 oef; - 1aomif;xd avQmufomG ;vd&Yk w,f/ t&ifEpS f 8000 avmufupNy;D yifv,fa&rsuEf mS
(pleistocene) wufvmvdkY? ukef;vrf;awGa&jrKyfNyD; yifrajr (mainland)eJ Y uRef ; pk
[dkvdkqif; t&ifESpf 1 aomif; - uaeYxd (archpelago)awG jzpfay:vmygw,f/ &moDOwkuawmh ydkNyD;yl(aEG;)vm
(holocene) w,f/ awmifbuftylydkif;a'oawGrSm rdk;apG (pluvial) &mu rdk;yg; (in-
tJ'D,k*fi,fESpfckwGif;rSm vlowå0g ay:aygufBuD;yGm;cJhygw,f/ ter-pluvial)vmw,f/ 'DtcsdefrSm vlawGu aumufyJoD;ESHpkdufysKd;NyD;?
yvdik pf wkqd if;,k*if ,ftp t&iftESpw f pfoef;ausmuf ? arsmufBu;D qefqef wd&pämefudk ,OfatmifarG;wwfvmw,f/ vlawGvnf; t½dkif;(savage)
(ape-like)vl[m ausmufcu J kd vufeuftjzpf toH;k csEikd w f t
hJ od&dv
S mw,f/ tMurf;(barbarous)b0u t,Of(civilized)b0udk ul;cJhygw,f/ 'Dtqifh
ausmufvufeufeJY wd&pämefudkowfNyD;pm;w,f/ 'Da&S;vl (primitive men) awGrmS awmh oabmobm0tqifw h pfcu
k wpfckudkul;wmudkodzdkY? a&S;
awG pwifaexdik o f mG ;w,fvYkd xif&wJah e&mawGu?kd tmz&du (Africa) ta&SU a[mif;okawoe (archaeology ajrxJordkif;)udkyJ tm;udk;&ygw,f/
jcrf;rSmawGUw,f/ yvdik pf wdq k if tv,favmuf a&mufawmh? 'Da&S;vlawG[m a&cJacwf(ice age)awG trsm;BuD;&SdcJhzl;ygw,f/ 'gayrJh yvdkifpwdk
urÇm[mif;(old world)rSm tESt YH jym;a&muf &SdaeMuygNyD/ olwdkYoHk;pGJoGm;wJh qifrmS av;acwf&w dS ,f/ yxra&cJacwfavmufupNy;D ? awmiftmz&du
ausmufa[mif;vufeuf (palaeoliths) awGukd tmz&du(Africa)? tm&S rSm a&S;vlawGay:NyD;? ausmufcJvufeuf pvkyfwwfaeNyD/ t&ifESpf
(Asia) eJY Oa&my (Europe) ae&mtESYH awGU&w,f/ 'Da&S;vlawG awGU&m 600ç000 uvkdY qkdEdkifygw,f/ ausmufa[mif;acwf (palaeolithic age)
t&yfuv kd uk d Nyf ;D ? yDuif; (Bejing) vl? *smAm (Java) vl? a['JvAf wf (Heidelberg)? jzpfygw,f/ vlawGwkd;wufvmyHkudk acwf (age)tpOfvdkufajym&&if?
ae,ef'gomvf (Neanderthl)? ½dak 'oQ (Rhodesia)? qGrpf ukr;f (Swanscomb) ausmufa[mif;acwff(palaeolithic age)t&ifEpS f ajcmufoed ;f u t&ifEpS f
vkaYd c:w,f/ tckawmh aygif;pyfNy;D [drk {kd &ufwyfpf (homo erectus) ac: 12000 (wpfaomif; ESpfaxmif)xd jzpfw,f/ NyD;awmh ausmufv,facwf
w,f/ 'Dval wG&UJ t½d;k [m? ausmufjzpf½yk <f uif; (fossil) tjzpfeYJ tptydik ;f (mesolithic age)u? t&ifEp S f wpfaomif;ESpaf xmifu t&ifEpS f ud;k axmif
enf;enf;yJawGUae&vd?Yk olwt Ykd aMumif;udk jynfjh ynfph pkH kH rajymwwfao;yg/ xd jzpfw,f/ ausmufopfacwf(neolithic age) u t&ifESpf udk;axmifu
166 167
t&ifEpS f ig;axmifxjd zpfw,f/ ESp,f ydik ;f ay;wmu? ae&mwum 'Dtwkid ;f yJ awG? at'D 493rSm tDwvDudk0ifvmNyD;? Mo'dkAmpmudk eef;csNyD;? olwdkY
jzpfw,fvYkd rajymEdik yf g/ wcsKUd a'oawGrmS ? uaeYxd ausmufacwff (stone acgif;aqmif oDtakd 'g&pf(Theodoric)udk eef;wifvu kd af wmh? taemufa&mr
age)yJ &Sdao;w,f/ ausmufacwfuyJ owåKacwfudk csufcsif;rajymif;bJ? tifyg,m&JUZmwford ;f jzpfomG ;w,f/ ta&SUtifyg,mrSmawmh [ef (Huns) awG
ausmufeJYowåKypönf; wGJoHk;wJh ausmufaMu;acwf(chalcolithic age)/ udk ESppf Of tcGefb@may;oGif;NyD;? ig;&mpkESpfukefxd qufvufwnf&SdcJhyg
Ny;D awmh ,Ofaus;rI(civilization)pwifxeG ;f um;whJ aMu;acwf(f bronze age)/ w,f/ taemufOa&myudak &mufvmwJh vlMurf;awG[m? c&pfajcmuf&mpkESpf
NyD;awmh oHacwf(iron age)qdkwJhacwfawG jzwfoef;cJhMuygw,f/ rSm vGwv f yfwt hJ rsK;d om;Ekid if aH wG xlaxmifMuw,f/ trsK;d om;a&;qdw k m?
acwf(f age)qdw k ahJ 0g[m&u ygVd? acwå/ udpw ö pfck tmPmwpfck Oa&myrSm tJ'DtcguyJ EdkifiHa&;OD;wnfcsufBuD; jzpfvmcJhygw,f/ ta&SU
MoZmoufa&muf&m tcsed t f ydik ;f tjcm;udk &nfñeT ;f ygw,f/ vlawGo;kH pGw J Jh bufu AdkifZHwif(Byzantine) tifyg,m[m 1453 xd qufvufwnf&dS
vufeufudkvdkufNyD;? a&S;u acwfwdk;wufajymif;vJwm aES;w,f/ aemuf aecJhygw,f/ tJ'Dawmh? acwfa[mif;uaeNyD; acwfv,fudk b,fawmh
awmh jrefvmw,f/ NyD;awmh a'otvdkuf ydkaES;wmvnf;&Sdw,f/ NyD;awmh ajymif;ovJ qdw k m? ajymzkcYd ufw,f/ apmapmu ajymovdk c&pfajcmuf&mpk
wpfa'orSmay:xGe;f wJh todynmwpf&yfu?kd wjcm;a'ou &,lvYkd tajc ESpfvkdYyJ tvG,frSwfoifhw,f/
ajymif;vmwmvnf; &Sdw,f/ tJ'gawGtukefvkH;udk wwfEdkiforQ tusOf; acwfv,fu?kd c&pfomoem Oa&myrSm tajcpdu k w f hJ tcgupw,f
csKHUNyD; ajymcJhNyD;ygNyD/ &efukefwuúodkvf ordkif;oifMum;a&;rSm acwfydkif; vdkY? vG,fvG,frSwfapcsifw,f/ c&pfawmfudk at'D 29 cefrY mS vuf0g;uyf
yHkudk? wuúodkvfay:pu pNyD; tusOf;ajymchJNyD;ygNyD/ tckqufNyD; ajymvdk twifc&H Ny;D rSm? c&pfomoem[m taemufbufudkysHYvmygw,f/ rdvef
wmu? acwfa[mif;udk c&pfajcmuf&mpkESpfrSm? tqHk;owfygw,f/ acwf trdeaYf wmf (Edict of Milan) at'D 313 t&? c&pfomoem[m w&m;0if
a[mif;tqHk;owfykHudk ajymyg&ap/ &yfwnfEikd cf iG &hf cJyh gw,f/ tJ't D cgupNy;D acwfv,fjzpfw,fv?Ydk ,lqvdkwJh
tifrweftm;BuD;wJh a&mrvufeufEdkifiH[m? at'D 395 rSm ynm&SifawG &dSw,f/ taemufOa&myudk 0ifa&mufvmMuwJh *smrefvo l pf
{`E, d´ wpfyifv,f(f Adriatic sea)tv,fxm;Ny;D ? ta&SUydik ;f taemufyikd ;f cGNJ y;D ? awGuvnf;? c&pfomoemudk ul;ajymif;vmMuawmh? c&pf,mefacgif;aqmifwhJ
{u&mZfwpfyg;pD tkycf sKyyf gw,f/ ta&SUydik ;f tifyikd , f mudk aemuf Adik Zf w
H if tkycf sKyaf &;tzGUJ tpnf;awGay:vmNy;D ? tkypf Bk u;D wpfcktaeeJY BuD;xGm;vmwJh
(Byzantine)tifyi kd ,
f mvdYk ac:Muw,f/ taemufyikd ;f tifyg,m&JU tqd;k 0g;qH;k tpfpvrf (Islam)udck ck zH Ydk pnf;½H;k Mu&wmaMumif?h tm;rysuf wnfaeovdk
tEÅ&m,fuawmh? vlMurf;(Bhrbarians)awG rMumcP 0ifa&mufwdkufcdkuf &Syd gw,f/ 'gayrJ?h c&pfu;kd &mpkEpS rf mS ajrmufyikd ;f om;awG Oa&myudk 0ifa&muf
MuvdkY? 'ku©trsKd;rsKd;BuHK&w,f/ ADpD*dkYof(Visigoths)awG tDwvDukd 0ifwu kd f wdu k cf u
kd af e&m,lMuvd?Yk tpnf;t½H;k tiftm; trsm;Bu;D qkw, f w k &f ygw,f/
w,f/ at'D 410 rSm a&mrNrKd Uawmfu0kd ifNy;D vk,ufEikd w f t
hJ xd jzpfvmw,f/ Oa&myrSm Edik if t H opfawGay:vmw,f/ t*Fvef? pyde?f jyifopf? MopBwD,
aemufawmh 'DvlMurf;awG a*gvf(Gaul)e,feYJ pydef(Spain)rSm tajccsNyD; qdkwmawGygyJ/ 'DvkdeJY c&pf 1500txd? tv,facwfudk½IyfvGef;vdkY
aexdkifMuw,f/ at'D 450 rSm [ef (Hun) acgif;aqmiftwfwv D m tarSmifacwf (dark age) vdaYk wmif ac:Muyg ao;w,f/ 'Dawmh? Oa&myrSm
(Attila)[m? a&mrNrKd Uawmf0txd a&mufvmEdi k wf ,f/ Aif'v J f(Vandal)awG acwfopf[m c&pf 1500 a&mufraS y:w,f/ jrefrmEdik if rH mS awmh t*Fvdyf
u at'D 455 rSm tmz&duajrmufyikd ;f udk 0ifw,f/ umaohcsf (Carthage) a&mufwt hJ csed u f pNy;D ? acwfopfvYdk ajymcsio f al wG&o dS vk?d vGwv f yfa&;&rS
txd a&mufw,f/ aemuf pDpvD(Sicily)uwpfqifh tDwvDudk vma&muf acwfopfvYkd ajymcsio f v l nf;&Syd gw,f/ jrefrmhacwfopfqw dk m *syefacwfuyJ
vk,ufzsuq f ;D w,f/ a&mrwyfrawmfac:&wJw h yfrS trsm;pku *smrefawG pw,fvaYkd jymvnf;&w,f/ 'ghxuf apmw,fq&kd ifvnf;jzpfygw,f/ bmjyK
jzpfvY?kd at'D 476 rSm tJ'w D yfu a&mr aemufq;kH {u&mZf a&mjrLvyfpf vdv Yk qJ akd wmh jrefrmhrsK;d csppf w d ef YJ jrefrmhacwfopf[m cGrJ &Edik bf ;l vdYk xifygw,f/
Mo*wfpf wkvyfpf (Romulus Augustulus)udk eef;csNyD;? olYwdkYacgif;aqmif oef;xGe;f ?
Mo'dkAmpm (Odovacer)udk eef;wifcJhMuw,f/ MopBxdK*dkYof (Ostrogoths) 11 rwf 1997
168 169
,kaumif (Yukon) tvpu 1979
pdeaf vm&ifh (St. Lawrence) uae'g 1900
4009240807
pDrHa&; oGufvufaocsmatmifjrifzkdY pma&;enf;ynmeJY awmifolYjyu©'def
vdkw,f/ tJ'gawGtm;vHk;[m ,Ofaus;rIc&D;vrf;pOf jzpfw,f/
vufiif;wdk;wufa&;awG&JUtajccHudk ydkNyD;jynfhpHkatmif odvkd&if
ausmufacwftxd qkwfMunfhyg/ ausmufacwfu rkqdk;awG[m Edkifjrpf
0Srf;udk om;aumifrayg&if vmaeMurSmr[kwfbl;/ om;aumifudk ,Of oef;xGef;
atmifarG;EdkifwJhtcga&mufawmhrS pm;p&mxkwfvkyfEdkifNyD ,lq&rSmjzpf ( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
w,f/ Edkifjrpf0Srf;rSm om;aumifaygrsm;vm&wmuvnf; qm[m& cef;
ajcmufvu kd vf jYkd zpfw,f/ Edik jf rpf0rS ;f a&mufawmh rkq;kd awGu om;aumifukd a&T&efajyapwD(1888)eJh bkef;BuD;ausmif;(1890)
vQKad jrmifxaJ rmif;oGi;f Ny;D avSmifxm;vkv Yd , G w
f ,f/ ajrxJyifv,fywfvnf
rSm ausmufacwfOD; t½dkif; b0u aeNyD; 0ef;usiftajctaeajymif;vJvdkY rlvvuf&mrysuf jyifqifa&;
vlaerIvnf;ajymif;w,f/ Edkifjrpf0Srf;rSm wkd;wufa&;jrefzkdY tajctaeu
Restoration of
wjcm;a'oawGxuf ydkNyD;tqifajyvdkY olu ,Ofaus;rItqifhudk acwf
NydKiftjcm;a'oawGrSmxuf ydkapmNyD; a&mufcJh&wmjzpfygw,f/ Shwe Yan Pyay Pagoda (1888)
Edkifjrpf&JUaus;Zl;aMumifh tD*spfwdk;wufBuD;yGm;a&;ordkif; ya'o and
&mZfacwfeYJ vufeufEikd if aH wmfacwfqNkd y;D aemufxyfEpS yf ikd ;f qufavhvm Monastery (1890)
ygrS jynfhpHkrSmjzpfygw,f/ avhvm&r,fhA[dkt&yfXmeu Edkifjrpf0Srf;&JU
jrpf0ydik ;f (ajrmufbuf)u jrpfnmydik ;f (awmifbuf) udk ajymif;oGm;ygw,f/ Than Tun
oef;xGe;f ( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
1 ZGef 1994
azazmf0g&D 2008
186 187
A Modern History of
November 1496 and that somehow or other brought closer
contact with Europe and Southeast Asia. Persian seamen were
Myanma trading in the Indian Ocean from the 11th century and Myanma
probably got for example Arak (distilled liquor) from them among
[1752-1948] others, in the 16th century. On 4 March 1510 Albuquerque
annexed Goa for Portugal and mercenaries form Goa found their
service under Myanma kings. Eventually guns and cannons
Than Tun were introduced in battles in Myanma.
M.A.,B.L.,Ph.D.,D.Lit.(London) The Chinese know using gunpowder for incendiary weapons
by the 11th century. The formula for making explosives was
brought by Arabs to Europe in the 13th century. At the end of
INTRODUCTION the first quarter of the 14th century, knowledge of guns was
fairly widespread. In the middle of the 16th century the musket
It is true that Myanma has their own system of making Calendar appeared. The matchlock musket was cheap and easy to make
and reckoning time but we prefer using the Julian Calendar until and it required little maintenance. The Portuguese came to
14 September 1752 and the Gregorian Calendar afterwards in India and went further until they reached Japan in 1542. They
dating the Myanma history because we would like to compare came with the matchlock guns and soon a village blacksmith in
events here against developments elsewhere and know or gauge India could fashion a matchlock with ornate native designs for
our own progress as to how far we were ahead in some aspects decoration. In China, Thailand and Myanma, crude hand cannons
or how much we lagged behind time in such things like explorations were manufactured from the 16th to the 19th century. The wheel
and economic expansions through industrialization. In looking lock gun was known from about the end of the 15th century.
the Myanma politics in the international context we find the King Narapati II (popularly known as Shwe Nan Kyawt
following. The last decade of Aniruddha’s reign coincides with Shin) died of a cannon shot on 28 March 1527. The Shan took
the first decade of William I’s rule in England. It means that Ava and Sohanbwa became king of Ava. It was not a coincidence
while Bagan’s control over the Myanma plains was firmly that Myanma nationalism was heightened at that time. When
established, the Britons were conquered by foreigners called Sohanbwa told Min Gyi Yan Naung who was his Myanma advisor,
Normans whose control they never could shake off. The idea that he would fight and take Pyay and Taung U, Min Gyi Yan
that every bit of land in the country belongs to the king prevailed Naung persuaded him to wait for some time. Because he thought
in both countries though in Myanma the king had no control “Pyay and Taung U might became an easy prey. When they
what soever on the religious land. The beginning of Modern fell Myanma would have no chance to survive”. He sent secretly
Age was seen in Europe in the 15th century together with several messengers to Pyay and Taung U to send envoys with plenty
states asserted their national entity with separation from the gifts to negotiate peace with Sohanbwa. In the meanwhile he
Papal Church. In Myanma more closer contact between the led a conspiracy and Sohanbwa was assassinated on 13 May
Order of Buddhist Monks in Srilanka was made with that of 1542. This helped the Myanmas control of the plains later by
Ramannadesa to make monastic reorganization on 24 February Tabinshwehti who had his centre in Bago. After Tabinshwehti
1480 by King Ramadhipati, popularly known as Dhammazedi. was assassinated on 21 May 1551 during a drunken spree with
Vasco de Gama rounded the Cape of Good Hope on 22nd a Portuguese companion, the Portuguese mercenaries helped
188 189
Bayinnaung to conquer Bago on 12 March 1552 and later to CHAPTTER ( I )
make expeditions north and conquer Momeik on 10 January
1557, Monhyin on 6 March 1557 and Mogaung on 26 March POLITICS OF THE KONBAUNG PERIOD
1557. It was during these expeditions that Bayin Naung (later (1752-1885)
known as Sinbyushin) converted the Shans into Buddhism.
During that year 1557, the Portuguese settled at Macao. In (1) Alaungmintaya
1579 they started a trading station in Bengal. Subsequently 1752-1760
Tanyin (Syriam) became another Portuguese port in the Bay
of Bengal from about 1603 until 1613. Between 15 November
1577 and 30 November 1580, Francis Drake circumnavigated (2) Tabayin Min (3) Myaydu Min (6) Badon Min
the world. Potatoes were first introduced into Europe in 1584. ( Naungdawgyi) (Sinbyushin) (Bodawpaya)
Akbar invaded India, annexed Kashmir in 1587, conquered 1760-1763 1763-1776 1782-1819
Orissa in 1590 and Sind in 1592. He started campaigns in
Deccan in 1599. The Dutch began to colonize East Indies and
Sunda Islands in 1595. In the meanwhile King Nyaung Yan (4) Singu Min Crown Prince
acceded the throne of Ava on 13 February 1600 and it was the 1776-1782 died 1808
beginning of the consolidation of Myanma power again. The
English East India Company was established on 31 December
1600, the Dutch East India Company on 20 March 1602 and
the French East India Company in 1604. The Dutch ejected (5) Phaunggasa
the Portuguese form Moluccas in 1602. So were they from Maung Maung
Tanyin on 28 March 1613 when de Brito, Portuguese chief at (1782)
Tanyin was executed by order of King Anaukhpetlun. Myanma
English relation was based perhaps for Myanma on getting
foreign arms and ammunication because Myanma was engaged
(7) Sagaing Min (8) Thayawady Min
in the throes of war. Supply of arms to both parties of the contest
(Bagyidaw) 1837-1846
was considered as treachery and perhaps this led to the “ Tragedy
1819-1837
of Negrais” on 6 October 1759. All these instances were given
here just to make obvious the fact that however Myanma tried
to isolate itself from outside contact from time to time, it was
(9) Pagan Min (10) Mindon Min
inevitable that it abided time more or less by the march of
1846-1853 (1853-1878)
world events.
n
(11) Thibaw Min
(1878-1885)
190 191
CAPITALS 1752. Against the counsels of his parents and uncles Alaung-
mintaya decided to raise the standard of rebellion. People from
1752 - 1765 Shwebo(New name of Moksobo) was forty six villages joined him and when a small detachment of
made capital by Alaungmintaya. Mons came to administer the oath of allegiance, he was ready
for resistance. The detachment was ambushed on 20 April 1752
1765 - 83 Ava was made capital by Myaydu Min in the jungle on the south of Halin in Shwebo district. A second
(Sinbyushinpaya) and much larger detachment was also led into a trap and destroyed
on 24 April 1752. So the Mon sent the third detachment several
1783 - 1823 Amarapura was founded by Badon Min thousands strong and Moksobo was sieged on 28 April 1752.
(Bodawpaya) But the Mons were repulsed on 5 May 1752 when Alaung-
mintaya himself took the command and broke the siege. All their
1823 - June 1837 Ava was again made capital by Sagaing camps and equipments fell into Alaungmintaya’s hand, and this
Min (Bagyidaw) greatly strengthened his forces because the Mons left many
muskets (guns). From that time onwards Alaungmintaya took
June1837 - December 1837 Kyaukmyaung was the first capital the initiative and started an offensive war. He became more and
under Thayawady Min more popular and his followers were greatly increased in number.
There were three reasons for this increase in Alaungmintaya’s
December 1837 - 1857 Amarapura was the second capital under troops.
Thayawady Min Firstly Myanmas did not want any foreign domination
and were earnestly awaiting for an able mantolead them.
1857 - 1885, Mandalay was founded by Mindon Min and Secondly there was a great promise for developing the
Thibaw Min continued to live there until he nation after unification.
was captured by the British. Thirdly soldiers and officers of the ex-king of Ava were
ready to join the forces of Alaungmintaya.
All these six capitals are in the dry zone and except Ava, So from 1752-57, we find a great surge of Myanma nation-
none of these places are good enough for being made a capital. alism. Other centres of resistance were Mogaung in Myitkyina
district and Salin in Minbu district. Many of their leaders seemed
NATIONAL UNIFICATION to have much better chances than Alaungmintaya. But they did
not have Alaungmintaya’s ambition and courage. Sooner or later
ALAUNGMINTAYA (1752 - 1760) they became his followers. There were also some Myanmas,
Alaungmintaya was born on 24 August 1714 in a village of Shans and Kadus who joined the Mons but they quickly realized
three hundred small houses which was known as Moksobo. their mistake and took the water of allegiance sent from Alaung-
Alaungmintaya was born from the family of landed gentry and mintaya after he conquered the third detachment of Mons at
many of his ancestors were Myothugyis. He claimed his descent Moksobo. The Alaungmintaya movement was getting stronger
from Monyinmintaya of Ava (1427-1440). At thirty six years day by day and the Mons failed to understand how he could
of age, he was made a hereditary Lord of Moksobo and surroun- have such followers. On the other hand they believed that his
ding places. Soon after that Mons captured Ava on 22 March popularity would wane soon. Therefore no reinforcement was
192 193
sent to the Mons under Talaban in Ava. For his failure to defeat Myanaung. At Myanaung he received the homage of Taung U,
Alaungmintaya, Talaban was recalled and was replaced by Taung Hinthada, Myaungmya, Pathein and Thandwe. On 15 May 1755,
U, Ngwegun Hmu, who was not even as good as Talaban. Dagon was taken and it was named Yangon (the End of Strife).
Ngwegun Hmu recalled all the small Mon forces operating in At that time there were in the port of Dagon, Three small English
the northern places like Wuntho, Kawlin and Okpho and with ships belonging to the East India Company and two others
the combined strength of these forces, Alaungmintaya was belonging to two private Englishmen. Alaungmintaya took all the
attacked from many directions. Alaungmintaya suffered many guns and cannons from these ships but Captain Jackson protested
failures but his spirit never failed. His followers were also this under international law that neutral ships must not be
persistent. By October 1752, Mons abandoned all offensives. molested. French people at Tanyin sided with the Mons and
By December 1753, Alaungmintaya besieged Ava. Mons silently English remained strictly neutral.
abandoned Ava at night on 23 December 1753 because of two After capture of Dagon, Alaungmintaya returned north
reasons : because Manipuris invaded Myanma. Alaungmintaya sent
(1) They lost all contact with the Bago Government, Minhla Mingaung Kyaw, the Captain of the Musketeers to subdue
(2) They were afraid that Myanmas and Shans living the Manipuris. By the end of the year after restoring law and
within the town might rebel. order in northern Myanma, Alaungmintaya returned to the delta
So by January 1754 the whole of Upper Myanma was and attacked Tanyin. The Mons got the help of French artillery
cleared of Mons and came under Alaungmintaya’s control. He and therefore Alaungmintaya suffered heavy losses. The siege
received homage from many Shan Sawbwas. It was only in of Tanyin lasted a year. At last Alaungmintaya selected ninety-
March 1754, that the Mon government sent its whole army against three volunteers and stormed the town. Tanyin was taken on 26
Alaungmintaya. Mons besieged Ava on 24 April 1754 and July 1756. The town was completely destroyed and Alaung-
destroyed the surrounding places. Alaungmintaya ministered all mintaya built Yangon to take the place of Tanyin as the major sea
the forces available and with much difficulty he defeated the port of Myanma. Then Alaungmintaya advanced to Bago. He
Mons who withdrew only because the rainy season had begun. got the help of Shan levies who marched down from Taung U.
If not, they would have prolonged the fight. During this time, The Mons stoutly defended their city. Alaungmintaya increased
Myanmas living in the delta were eagerly awaiting his advance the ninety three volunteers to three hundred. Because of a long
to join him. Unfortunately their plans were betrayed and as a siege the people within Bago were almost starved to death.
result many of them were killed. Ex-King of Ava, Mahadama- Therefore the Mon King sent a deputation of prominent Shans,
razadipati was put to death together with his family on 13 October Myanmas and Mon Phongyis to plead peace as Mingaung had
1755. As the news of this reached Alaungmintaya, he hastily once sent a similar deputation to Razadarit, when Razadarit was
prepared for the delta campaign. Before he marched Pyay surrounding Ava. But Alaungmintaya replied in the noblest
rebelled but the Mons who fled from Ava besieged the city and language that he desired nothing but complete surrender and
fortunately Alaungmintaya arrived before they surrendered. gave the deputation to take back two bunches of flowers saying
So on 4 February 1755, Mons left Pyay. At Pyay Alaung- that one was for offering and the other was for adornment. The
mintaya received the homage of all chiefs in the central Myanma. deputation went back and offered one bunch of flowers to
Among great festivities Alongmintaya honoured especially the Shwemawdaw pagoda and gave the other to the King’s daughter.
Lord of Salay and Myothugyi of Pahkannge and soon after that This made Talaban very angry as he had a mind to take the
he captured Lunsay in the Hinthada district and renamed it princess as his wife. He was the Supreme Commander of the
194 195
Army and therefore he had no mind to surrender. He wanted to
fight till the end and die like a man. So with some of the best
troops he broke through the Myanma lines and established
himself at Sittaung. The Mon princess, the daughter of the King,
was sent to Alaungmintaya and Mon crown prince and many
other leaders came to pay homage to Alaungmintaya. In spite of
all these Alaungmintaya ignored to offer any terms of peace. So
Mons renewed their defence. On 6 May 1757, Bago was taken.
King Byinnyadala, his son Thado Uparaza, his queen, sons, and
daughters and all the palace treasures were seized. And most
of the buildings were set to fire. Many fled to Changmai and
Thailand. Hundreds and thousands of people lost their lives
during the fightings. Accordingly population was reduced greatly
and many cultivated lands relapsed into jungle. The delta, one
of the most fertile areas was left and uncultivated waste.
Alaungmintaya was lavish in his praise and rewards, but
he was merciless to failure. Unsuccessful officers were execu-
ted. He was a best leader for guerilla warfare. He got no time to
train his men in pitchbattle tactics. But they showed their worth
in stockade fighting and ambushes, because in these sort of
warfare individual initiative and cunning cane be used to a fullest
advantage and generally Myanma were smart for such purposes.
Not one in twenty got guns. Men in the levies had to bring their
weapons, mostly dahs and pointed bamboo and they were not
paid except the daily ration. In stockade building they were the
best. Even the English sappers had to admire their work for its
efficiency and the quick construction. A Myanma soldier was
individually very brave and skilful in the use of his sword. In
spite of having no proper military training they fought well. They
were among the best in Southeast Asia.
to be continued
Than Tun
196