You are on page 1of 99

OPINION xkwaf 0ol

14 armifp;l prf; OD;ausmf0if;


aps;uGuftiftm;pkESifUay:vpDcsrSwfoltm;NydKifyGJ tcef;(22)? wdkuf(20)?
jynf&dyfrGeftdrf&m?
18 OD;csrf;at;
urm&GwfNrdKYe,f? &efukefNrdKY/
pD;yGm;a&;zGYH NzdK;wdk;wufrIESifUAsL½dkua&pD
22 armifp;l prf; yHEk ydS o
f l
t&yfbuf? ppfbuf qufqHa&; OD;0if;ausmfxGef;?
26 a'gufwmaeZifvwf rHak &G;yHEk ydS w
f u
kd ?f 140? 45-vrf;?
SPECIAL SECTION
tqifU&Sd&SdpOf;pm;&if AdkvfwaxmiffNrdYe,f? &efukefNrdKY/
32 uk[d if
155 OD;0ef acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;aom ppfat;acwf
tjyiftqif
jrefrmEkdifiH a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyf 36 armifp;l prf;
Plastic Rainbow
(yk*Hacwf)tcef; tD;ar;vfvdyfpm? arwÅmxuf? pGefhOD;wDxGifrIuykdcuf t,f'w
D mtzGYJ
SPECIAL REPORT 41 OD;csrf;at; ausmf0if;
yifv,f"m;jyESifU pGefhOD;wDxGifol a&Tausmf
126 t,f'w D mtzGYJ
45 Munfrif; armifaZ,sm
zGHY NzdK ;a&;ESifU aemufvmr,fUrsKd;quf
5 EDITORIAL aumif;uifrsm;? wdrfwdkufrsm; aersKd;ol&
FEATURES pDrH
6 EDITOR’S
(Economy, Society, Culture, etc.) DESK REFERENCE
a': MuLMuLjrifh
SKETCH 137 azjrifU
82 vlxak ':trm
10 EDITOR’S *Refuufeuf(o)*Jvfba&Y of tkyaf &
ausmufpm0efa[mif;OD;jr
148 t,f'w D mtzGYJ 1000
CHOICE 88 armifp;l prf;
aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwm bmvJ (4)
11 csufy,f? 9 csufpdwf0ifpm; wefz;dk
COVER THEME
yHkjyifESpfyg;ESifU vufawGY MunfU0g' 1300 usyf
50 ausmf0if; 92 ausmf0if; Dr. Than Tun
'kwd,ajrmuf yDwm-o-*&dwf wwd,vrf; Memoris & Observations rsufEmS zH;k cGiUf jyKcsuftrSwf
(okdhr[kwf) 165 oef;xGe;f 5412670408
101 0if;aemif
Avm'Drm-Avm'Dr½D Akd pf(cs)-ylwif tawG;rSm;? t,HkrSm;? tpGJrSm;rsm;\ acwfopf qufo,
G &f efvyd pf m
75 rpfac;a*:bmacsmU(A) tMurf;zufrI (3) 170 oef;xGe;f trSwf (217)? yxrxyf(0J)?
½k&Sm;rSm 107 rd;k aumif; Ekdif (urÇmht&SnfqHk;jrpf) qdyfurf;omvrf;(tv,f)?
ylwifvdkacgif;aqmifrsKd;vdkw,f vlrItif*sifeD,menf;ESifUzGHYNzdK;a&;jyoem 188 Than Tun ausmufwHwm;NrdKYe,f?
77 [ife&Dupfqif;*sm; 114 vif;xufaZmf A Modern History of Myanma &efukefNrdKY /
uRefawmfjrifwJU ylwif 'ku©wkdhuif;&mukef&m (1752-1948) zkef; 095193106? 384199

2 3
Editorial

EdkifiHa&;oHk;rsKd;
b,f[m-a&G;Murnfenf;
urÇmhEdkifiHtoD;oD;\ jzpfay:wdk;wufrIrsm;udk avUvm
MunfaU omtcg? vlw\ hkd ]Edik if aH &;tjyKtrl} (political
behavior)udk? pum;vkH;oHk;vHk;ESifh wGJpyfowdjyKrdonf/
agitate, deliberate ESiU f educate wdjhzk pfygonf/
yxrtjyKtrl ‘agitate’ rSm? vIHah qmfonfU ]qG}ay;
onfhEdkifiHa&; jzpfonf/
'kw, d tjyKtrl ‘deliberate’ rSm? pOf;pOf;pm;pm;?
EIid ;f EIid ;f csed cf sed Ef iS hf &nfreS ;f csuw f pf&yfukd OD;wnfaponfEh ikd if aH &;
jzpfonf/ tjyKoabmaqmifonfU wkdif;jyKjynfjyKEdkifiHa&;[k
qdkcsifonf/
wwd,tjyKtrl ‘educate’ rSm? pdwv f yI &f mS ;rIukd
OD;pm;ray;aom? ynmESi, Uf OS o
f nfEU ikd if aH &;jzpfonf/ vl t h zGt YJ pnf;
wpf&yfv;kH udk jri§ w Uf ifay;Edik pf rG ;f onf?U tqift U jrifq
U ;kH Edik if aH &;[k
oabm&ygonf/
orkid ;f udk jyefMunfv h u kd af omtcg? yxrEdik if aH &; trsK;d
tpm; xGe;f um;onfEU ikd if rH sm;rSm? tcsi;f csi;f &efjzpf&if; aemufus
vlxka':trm usef&pfcJUonfudk awGY&ygonf/ 'kwd,EdkifiHa&; trsK;d tpm;
xGe;f um;onfEU ikd if rH sm;wGirf ?l at;at;anmif;anmif;ESiUf wkid ;f jynf
(1915-2008) wnfaqmufa&;twGuf OD;pm;ay;Edik o f nfu?kd owdjyKryd gonf/
uRefawmfwdkhwpfawGrSm? vlxka':trm\ ]vIyf&Sm;aeaomurÇm} aqmif;yg;rsm;udkzwf&if;? EkdifiHwumukd wwd,EdkifiHa&;trsKd;tpm; xGef;um;onfUEdkifiHjzpfvQifrl?
pdw0f ifpm;&aumif;rSe;f odvm&ygonf/ ]jynfocl spaf om tEkynmonfrsm;}ukzd wfNy;D ? jrefrmhock rk tEkynmukd cspw f wf
cifwwf? wefz;kd xm;av;pm;wwfvm&onf/ ]tarUa&S;pum;}ukzd wfum? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;acwf\ 0da&m"drsm;ukd zGHY NzdK;rItjrifUqHk;jzpfvdrfUrnf[k rSef;q&ygonf/
qifjcifrvd m&ygonf/ uReaf wmfwt hkd ay: þrQaus;Zl;rsm;cJaU om ]a':a': } (vlxk a':trm) uG,v f eG o
f mG ;onft
U wGu?f b,fEdkifiHa&;udk a&G;Murnfenf;/
txl;0rf;enf;aMumif; rSwfwrf;wiftyfygonf/
t,f'DwmtzGJY 5
Editor's Sketch

r*Fvm&SdaomEdkifiHa&;
]a0g(v)}ESiUf ]0uf(b)}bmudak &G;Murnfenf;
ausmf0if;

rSwfrSwf&&? xkdwpfaeYrSm q&m'*kefwm&m\ ]pmvHk;? aq;puf?


Edik if aH &;orm;ESiUf pma&;q&m apmif;BudK;ESifh uwåDygum;vdyf} pmtkyf xGufcgp/ xkdpmtkyfxJrS ]EdkifiHa&;
]]pma&;q&mum; El;nho H rd af rGUonf/ a0'emcHpm;rIüxufjrufonf/ orm;ESifh pma&;q&m} qkdaomaqmif;yg; (txufwGif aumufEkwfazmfjy
qGwyf sUH onf/ wpfpw kH pf&mudk pdppfa0zefawG;ac:Ny;D rS vufcw H wf xm;aomaqmif;yg;) udk uRefawmfu tpmraMucsif/ q&m wm&m udk
onf/ Edik if aH &;orm;onf rSm;vQif jyifrnf[al om oabmxm;ESihf yGifhyGifhvif;vif;ajymrdonf/ q&mu? xHk;pHtwkdif; NyHK;NyHK;at;at;jzifh
wkd;vkyfwwfonf/ pma&;q&mum; trSm;enf;&ef BuKd ;pm;onf/ ,ckvdkajymjyonf/
opömw&m;ud&k mS azGonf/ tjzLay:trnf;wifí urÜnf;xdk;xm; ]]'Daqmif;yg;jzpfvmwJh aemufct H aMumif;udk uReaf wmf ajymjyr,fav/
&oljzpf&m owdBuD;pGmxm;onf/ tJ'Dwkef;u 1300 jynfhta&;awmfyHkumvAs/ uRefawmfwkdY oli,f
xkdYaMumifh? wpfcgwpf&H EdkifiHa&;orm;ESifh pma&;q&monf? csif;wpfodkuf aiGzvm;BuD;wpfvHk;eJY? NrdKUxJudk tvSLcHxGufMuwm
roifrh wifjh zpfwwfonf/ y#dyu©jzpfwwfonf/ odjYk zpf&m EdkifiH ayghAsm/ tJ'rD mS wif? oli,fcsi;f wpfa,muf (udx k eG ;f &Sed -f aemif Adv
k f
a&;orm;ESifh pma&;q&monf wlonf/ rwl h h h/}} &efEikd )f zdeyfjywfa&mAs/ 'geJY olu? aiGzvm;xJu &efyHkaiGeJY zdeyf
aumufEkwfcsuf 0,fr,f vkyfa&m/ uRefawmfu 'gudk rBudKufbl;/ a0zefw,f/
('*kefwm&m\ ]pmvHk;? aq;puf? apmif;BudK;ESifUuwåDygum;vdyf}rS) &efyHkaiGudk ,lroHk;oifhbl;ayghAsm/ tJ'Dawmh aemufoli,fcsif;
vGefchJaomESpfaygif; 30 0ef;usifavmufujzpfonf/ uRefawmfhrSm wpfa,muf(rEG,-f aemif 0efBu;D csKyf OD;ausmNf ird ;f ZeD;)u? uReaf wmfh
pmayESiEhf ikd if aH &;wGif tm½Hu k saecsed /f txl;ojzifh EkdifiHa&;tpGJ oefaecsdef/ udk ]&Sifuvnf;? ZDZmaMumifvdkufwm/ rvTJomvdkY cP,loHk;wm/
&efukefa&mufwkdif;? uG,fvGefolrif;om;BuD; aumvdyf*sifae0if;\ ]rkd;jrifh ausmif;a&muf&ifjyefxnfhrSmaygh}vkdY ajymw,fAs/ ol ajymwm
aomfwm} ½kyf&SifukrÜPDwGif? q&m'*kefwm&mESifhtcsdef;tcsufvyk Nf y;D qHk rSefygw,f/ 'gayrJh uRefawmfhpdwfxJ b0ifrusbl;/ 'Duwnf;u?
jzpfMuonf/ wpfcgwpf&H q&mAef;armfwifatmifvnf; ygonf/ e,frSvm EdkifiHa&;orm;jzpfr,fholeJY pma&;q&mjzpfr,fhol? pOf;pm;wmcsif;
aomuReaf wmfwu Ydk ? zwf&rSw&f onfrsm;xJrS r&Si;f vif;wmawGar;onf/ rwlbl;vdkY? uRefawmf podcJhwm...}}/
b0ifruswmawG tefxkwfonf/ q&mawGu jyef&Sif;jyonf/ Mumawmh? Edik if aH &;pdwf i,fxyd w
f ufaeaom uReaf wmft h m½Hu k ?dk q&mhpum;
þonfyif tpOftvmwpfckvdk jzpfaecJhonf/ ajym&vQif vGrf;armwo awGurvTrf;rdk;EdkifcJhyg/ oifhç roihf? awmfç rawmf pOf;pm;raerdbJ? pdwfxJ
zG,faeY&ufrsm;[k qkdEdkifygonf/ &Sdovdk wHkYjyefrdonf/
6 7
]]q&m udkb[def;eJYa&m tJovdktjzpfrsKd; BuHKzl;ovm;.../}} onf/ ]igwkdY yl;aygif;aqmif&GufvdkY &ygvm;} qdkonfudk? azmfjyaeaom
]][ifhtif;? rBuHKzl;ygbl;/}} urÇmhyifhultdrfBuD; jzpfonf/ uRefawmfwkdYa&SUwGif a&G;p&mvrf;ESpfoG,f
]]'gjzif&h if? Edik if aH &;orm;eJpY ma&;q&m uGmwmr[kwfbl;xifw,f/ yGifhoGm;cJhacsNyD.../ ]a0g(v)}ESifh ]0uf(b)} bmudka&G;Murnfenf;/
udkb[def;eJY udkxGef;&Sdef uGmwmjzpfr,f.../}}
q&mwm&mu bmrSjyefrajym/ NyKH ;Nro J mNyKH ;aeonf/ q&mhtNyHK;udk rIid ;f ? wm&mESiUf *dr;f oDt&kd D
uReaf wmfrzwfwwf/ ,ckr0S efc&H vQif q&mhpmudyk if jynfjh ynf0h 0em;vnf Edik if aH &;rd;k oufrek wf ikd ;f rsm;Mum;wGif jzwfoef;&if;? rdru d , kd u
f kd awGU&Sd
vSonf r[kwfyg/ q&mu EdkifiHa&;tvkyfESifh pmaya&;om;rItvkyf\ oGm;aom uRefawmfrSm? EdkifiHa&;ESifha0;a0;aeNyD; pmawGom wukyfukyf
rwl jcm;em;rIudk? pdppfjyjcif;jzpfonf/ uRefawmfu? EdkifiHa&;orm;? pma&; a&;aejzpfonf/ tpuwnf;u ]EdkifiHa&;orm;}r[kwf[k w&m;0if xkwf
q&m qkdaom vlyk*¾dKvftpGJjzifh uefausmufMunfhaeonf/ xkdpOfu azmfajymqkdx;aom q&mwm&mum;? touf&Spfq,fausmfonfhwdkif pm
uRefawmfhtoufrSm 20 0ef;usif.../ awGrjywfa&;qJ/ ,ckaemufydkif; q&ma&;aom ]rkef;olr&Sd cspfolom&Sd?
&efolr&Sd rdwfaqGom&Sd} udkzwf&aomtcg? uRefawmfhrSm? rdrdtawGUtBuHK
ppfat;rSonf ppfat;tvGeo
f hkd ESifh,SOfí csufcsif;b0ifusoGm;onf/
xko
d nf\aemufwiG rf ?l uReaf wmfu, kd w
f idk f Edik if aH &;rd;k oufrek wf ikd ;f uRefawmfhxuf? touf 20 0ef;usifi,faom vli,ftcsKdUurl?
rsm;Mum;odkY? a&mufoGm;onf/ uRefawmfwkdY jzwfoef;&aomacwfum;? odyfcHwGif;awGUMu[efrwl/ rwwfEdkif/ udk,fhjzwfoef;rIESifhudk,f jzpfonf/
qdkAD,ufacgif;aqmifBuD; eDuDwmc½k&Suf(A)uyif? ]ysif;&daomtdrf&Sifr\ uReaf wmfEiS &hf , G wf l (tcsKdU uReaf wmfx h ufyifBu;D ao;onf) tcsKUd uvnf;?
npfywfaomrD;zdkacsmif}[k wifpm;ac:a0:&aom? ppfat;EdkifiHa&; vTrf; odyfvdkvm;Mu[ef rwl/ rwwfEdkif/ ukd,fhcH,lcsufESifhudk,f jzpfonf/
rdk;aomacwfBuD; jzpfonf/ rdrd,HkMunfouf0if&m txkdifwpfckay: ajcNrJ uRefawmfhtxif? EdkifiHa&;wGif tEk,t&ifh tqifhawG&Sdrnfvm; pOf;pm;rd
vufNrJ&yfNyD;? qefYusifbuftiftm;pkudk enf;rsKd;pHk (txufvrf;a&m? onf/ ]]vIHYaqmfay;aom? ]qG}ay;aom EdkifiHa&;}} (agitate) ? ]EdIif;EIdif;
atmufvrf;yg)oH;k Ny;D ? z,f&mS ;zdBYk uKd ;pm;&aomEdik if aH &; jzpfonf/ aemufq;kH csdefcsdefESifh &nfrSef;csufwpfckudk OD;wnfaomEdkifiHa&;}(deliberate)ESifh
rdrw d t
Ykd csi;f csi;f yifjzpfap? t,ltqrwlonfEiS hf pGypf yJG w k cf wf tykyfcsMu ]ynmESifh,SOfaomEdkifiHa&;} (educate)wdkY jzpfonf/ pdwv f yI &f mS ;rIukd ausmf
½HkrQru? owfjzwfMuaom aMumufp&m&efyGJBuD;jzpfonf/ vTm;Edik rf o S m? aemuftqifah wGukd wufvSrf;Edkifvdrhfrnf xifonf/
þjzpfpOfBu;D twGi;f ezl;uGJ 'l;NyaJ wG renf;raemBuKH cNhJ y;D ? pdwt f rm trSefpifppf? q&mBuD;ocifudk,fawmfrIdif;\ ]olrem? udk,frem
&GwfawG wifusef&pfawmhrS? wpfcgu rsKdruscJhaomq&mhpm (EdkifiHa&; Nidrf;csrf;a&;} onfvnf;aumif;? q&m'*kefwm&m\ ]&efolr&Sd? rdwfaqG
orm;ESihf pma&;q&maqmif;yg;)ud?k cg;oD;aomtrSew f &m;tjzpf wjznf; om&S}d t,ltqonfvnf;aumif;? acwfopf*rd ;f oDt&kd v D m ]t<uif;okn
jznf;em;vnfvm&onf/ tBudrfBudrf jyefzwfrdovdk? tcgcgvnf; jyef r[kw*f rd ;f } (Non Zero Sum Game)? wpfenf; ]Edik -f Edik f ajz&Si;f enf;} (Win-
awG;rdonf/ þokdY zwf&if;awG;&if;rSyif rdrdpdwftcH b,frSm&Sdonfudk Win Solution)ESihf tESpfom&csif; twlwl[kem;vnf&ygonf/ q&m
wpfpp q0g;vmrdonf/ þtcdkufrSmyif bmvifwHwdkif;BuD; rarQmfvifhbJ wm&m\pum;ESifhqdk&vQif ]rkef;oludk cspfoljzpfapaom EdkifiHa&;}yif
NydKusoGm;onf/ ppfat;um; r&Sdawmh.../ ed|dwHcJhNyD/ jzpfygonf/ ppfat;vGeEf ikd if aH &;rSm 'gyJjzpfonf/ r*Fvm&Sad om Edik if aH &;[k
trSefpifppf? ppfat;ESifh ppfat;tvGefrSm? bmrSrqdkif/ ppfat;\ qkcd siof nf/ Edik if aH &;orm;r[kwo f nfw
h idk ?f Edik if o
H m;wpfO;D jzpfaom uReaf wmfh
oauFwrSm ]a0g(v)}... / ]eH&HwHwdkif;} (wall) jzpfonf/ þ ]a0g(v)} rSm? uReaf wmfwEYkd ikd if w H iG f r*Fvm&Sad omEdik if aH &;rsK;d xGe;f um;apcsirf o d nf/
BuD;&Sdaeonfudku? ]igwkdY uGJaeMuygvm;} qkdonfudk azmfjyaeonfodkY
&dSonf/ ppfat;vGefacwf\oauFwrSm ]tifwmeuf0uf(b)qdk'f} jzpf
8 9
Editor's Choice

pmtkyfESpftkyf
acwfNydKifordkif;ESifU
yx0DEdkifiHa&;wl½lcsufrsm; -
'kw,
d urÇmESit
Uf ifyg,mMoZm
The Second World: Empires and
Influencein the New World Order
- By Parag Khanna
- Random House, 29 $
pmESpt
f yk f
,ck&ufydkif;twGif;? ]acwfNydKifordkif;} (current his- vGefcJhaom&mpk0ufausmfavmufu? tausmfa';,sordkif;q&mBuD;
tory) pmtkyf ESpftkyfudk? jrnf;prf;cGifh&vdkufonf/ wpftkyf wGdKifbDonf? ol\ ]ta&SUrS taemufodkY} (East to West) ordkif;usrf;BuD;
u xlx?l wpftyk u f yg;yg;/ pmrsuEf mS 496 rsuEf mS &Sad om udk jyKp&k eftwGu?f urÇmwpfywf c&D;xGuzf ;l onf/ þonfukd tm;usaom
pmtkyftxlBuD;rSm? ]'kwd,urÇm? urÇmhtpDtpOfopf&Sd acwfNydKifordkif;ynm&Sif y&wfcefemuvnf;? urÇmwpf0uf c&D;xGufcJh
tifyg,mrsm;ESifh MoZmt&Sdeft0grsm;} [k trnf&onf/ onf/ cefemu ola&mufcJh&murÇmwpf0ufudk ]'kwd,urÇm}[k trnfay;
usrf;&SifrSm 0g&Sifwef'DpDtajcpdkuf? e,l;tar&duef azmif xm;onf/ csr;f omaomzGUNH zKd ;Ny;D taemufEikd if rH sm;ESi?hf qif;&Jaom tmz&du
a';&Si;f rS ynm&Siwf pfO;D jzpfol y&ufcefem/ 'kw, d pmtkyrf mS EdkifiHrsm;Mum;&Sd tv,ftvwfEdkifiHrsm;udk? ]'kwd,urÇm}[k olut"dyÜm,f
pmrsufESm 112 rsufESmom &Sdonf/ ]ordkif;wpfausmhjyef zGifhonf/ ,cifqdkAD,uf,leDa[mif;rSEdkifiHrsm;? vufwiftar&duEdkifiH
ESifhtdyfrufrsm;\ed*Hk;} [lí trnfay;xm;onf/ usrf;&Sif rsm;? ta&SUtv,fydkif;EdkifiHrsm;ESifh ta&SUtm&SEdkifiHrsm;jzpfygonf/
um; emrnfBuD; eD,dkuGefwpfOD;jzpfol a&mbwfau*ef/ cefem\pmtkyrf mS usr;f [kqEkd ikd o
f nfw
h ikd f c&D;oGm;tufaq;yHpk H a&;
pmtkyfESpftkyf uGJaeaomfvnf;? taMumif;t&mrSm xm;onfjzpf&m? ysif;p&mraumif; pmoGufonf/ ola&muf&dS&m EdkifiH
wpfckwnf; jzpfonf/ tD&wfppfyGJaemufydkif;? tar&du\ wpfckcsif;pD\ tcif;tusif;udk? yHkrsm;ESifha&m? pmESifhygo½kyfazmfNyD; olx Y if
tusc&D;ESifh tm&SpD;yGm;a&; yg0gwdkY\twufc&D;udk aemuf jrifcsurf sm;jzifh aumufcsuq f oJG nf/ Oyrm-wl&uDonf tar&duESifh a0;
cHum; cif;um? acwfNydKifurÇm\ yx0DEdkifiHa&; wdrf;ñGwf vmNyD; Oa&myESifh ydkeD;vmvdrhfrnf/ ,cif qdkAD,uf,leD,Ha[mif;rS A[dk
rIrsm;udk qef;ppfazmfxw k jf yxm;onf/ þokYd taMumif;jcif; tm&SEdkifiHrsm;rSm? w½kwfywfvrf;xJ a&mufvmvdrhfrnf/ vufwiftar
&mcsi;f rD;armif;xd;k jyaomjzpf&yfcsi;f wlonfw h ikd ?f usr;f &Sif &duEdkifiHrsm;wGif tD;,lMoZmysHUESHYvmvdrhfrnfh... ponfrsKd;/
ESpaf ,muf qGx J w
k jf yvdu k af om aumufcsurf sm;url rwlyg/ cefem\tvdt k &? ola&muf&&dS m 'kw, d urÇm&SEd ikd if rH sm;\ odom
pma&;oltaeESifh b,f[mtrSm;? b,f[mtrSef qH;k jzwf xif&Sm;aomvu©PmrSm? jyifyMoZmvTrf;rdk;rI BuD;xGm;vmaejcif;[k qkdyg
csurf ay;vd/k pmzwfou l ,kd w
f ikd f csichf sed f qHk;jzwfEdkifzkdY...? onf/ tar&du? w½kwfESifh tD;,lwdkY\ MoZmt&Sdeft0gjzpfonf/ þ
tMurf;zsif; tñTef;oabmrQom azmfjyvdkufygonf/ tkyfpkBuD;oHk;ckonfyif? 21 &mpk urÇmhtpDtpOfudkyHkazmfrnfh tifyg,m
10 11
Bu;D oH;k ck[?k usr;f &Sif cefemu aumufcsuq f oJG nf/ þoH;k ckxw
J iG rf S tar twGif;rSmyif? tqkdyg,HkrSm;vGefrIudk taiGUysHoGm;aponfh tcif;tusif;
&du\MoZmrSm tusbufa&mufaeonf/ tar&duefacgif;aqmifrIrSm opfwY?kd ay:vmcJo h nf[k oH;k oyfonf/ onfvEkd iS ?hf ,cktcg trsK;d om;a&;
vnf;? t&nftcsif;nHh½HkrQru armufrmonf/ w½kwfMoZmrSm twuf &nfrSef;csufrsm;ESifh? trsKd;om;a&;tusKd;pD;yGm;rsm; wdk;rd wdkufrdEdkifaom
buf a&muf aeonfhwdkif? urÇmvHk;csDwefzkd;t&mwGif jyóem&Sdaeonf/ 0½kef;okef;um; umvBuD;wpfck? jzpfwnfvmcJh&onf[k aumufcsufcs
Oa&myacgif;aqmifrIrSm uRrf;usifvdr®monf/ qGJaqmifrIydkaumif;onf/ onf/ þtaetxm;rSm 1990 tvGeEf pS rf sm;xuf 19 &mpkEiS yhf í kd wlonf/
trsm;xifxm;onfxuf tiftm;&Sdonf/ acwfNydKiftifyg,moHk;ckxJwiG f odt Yk wGuf ordik ;f wpfausmv h nfcNhJ y[ D k olu qdv k u
kd jf cif; jzpfonf/
tvm;tvmtaumif;qH;k [k qdyk gonf/ aemufxyf tifyg,mtqifh wuf ,aeYurÇmrSm? ppfat;vGefcgp tar&duefacgif;aqmiftcsKdU arQmf
vSrf;Edkifp&m&SdonfhEdkifiHrsm;rSm? tdE´d,? ½k&Sm;ESifh b&mZD;(v)wkdY jzpfEdkif rSef;cJhovdk? tar&duefplyg yg0gwpfckwnf; vTrf;rkd;csKyfudkifxm;onfh ]{u
onf[k? cefYrSef;jyonf/ odkYESifhwdkif? qkdcJhyg tifyg,moHk;ck (tar&du? 0if½;kd urÇm} r[kw/f tar&du? w½kwEf iS hf tD;,lqakd om Bu;D oH;k Bu;D wdYk Bw*d H
w½kwfESifh tD;,l) wkdYonfom? 21 &mpkudk t"duyHkazmfrnfh tiftm;pkrsm; tiftm;csdefcGifvQm n§dMu&rnfh ]Bwd0if½dk;urÇm}vnf;r[kwf/ trsK;d om;
jzpfvdrhfrnf/ txl;ojzifh ]tD;,l&mpk} jzpfzkdYrsm;onf[k? ed*Hk;csKyfaumuf Edik if w
H ikd ;f u rdrw
d uYkd ,
kd u
f sK;d pD;yGm;ESihf tqifah e&mtwGu?f tNyKd ifBuKd ;yrf;ae
csufcsygonf/ Muonfh xD;NydKifeef;NydKifurÇmomjzpfonf/ þtaetxm;wGif wnfNidrf
aom tiftm;csdefcGifvQmwpfck azmfxkwfzdkYrvG,f/ tNydKifjzpfaeaom
trsK;d om;tusK;d pD;yGm;rsm;udk pDrcH efcY EJG ikd zf t Ydk wGuv
f nf;? ½d;k &Si;f vG,u f al om
azmfrsLvmwpfck &Edkifvdrhfrnfr[kwf/ tvGef½IyfaxG;NyD; tvGeftuJqwf
rnfhtajctae[k pdppfjyonf/
rMumao;cifEpS rf sm;twGi;f ? xifomjrifom&Sad om wl½cl suw f pfckukd
jyygqdkvQif? ]atmfwdkua&pD} jyefvnfEdk;xvmjcif;[k? usrf;&Sifu tajz
orkid ;f wpfausmjh yefEiS Uf xkwfonf/ tcsKdUaomEdkifiHrsm;wGif atmfwdkua&pDrSm tvkyfjzpf½HkrQru?
tdyrf ufrsm;\ed*;kH w&m;0ifyif jzpfaumif;jzpfvmEdkifonf[k wGufcsufjyonf/ odkYtwGuf
- The Return of History and the End atmfwkdua&pDESifh 'Drdkua&pDudk t"duy#dyu©[k,lNyD;? EkdifiHjcm;a&;
of Dreams ay:vpD cif;vQif? arQmfrSef;oavmuf vG,fulxda&mufEdkifrnfr[kwf[k
- By Robert Kagan owday;onf/ tESpcf sKyq f &kd vQif yuwdtajctaeudk xdxrd rd q d yk uf ikd Nf y;D ?
- Atlantic Books, 19.95 $
eufeuf½idI ;f ½Iid ;f pOf;pm;um? xufxufjrufjrufay:vpDcif;Edik rf S awmfum
usvdrhfrnf[k owday;ygonf/
'kw, d pmtkyrf mS ? pmrsuEf mS wpf&mausmo f m&So
d nfw
h ikd ?f ydí
k tm;pdu
k f
zwf&onf/ ta&;tom; av;aomaMumifhr[kwf/ taMumif;t&mu
eufaomaMumifhjzpfonf/
a&mbwfau*efu olYpmtkyfudk? tdyfrufwpfckjzifh pzGifhonf/
]tdik f'Dtdkvdk*sDwdkufyGJ qHk;cef;wdkifcJhNyD/ vpfb&,f'Drdkua&pD atmifyGJcHNyD}
qdkaom ppfat;vGeftdyfrufjzpfygonf/ pifppf? þtdyfrufrSm ,HkrSm;vGef
rIrQom[k? usrf;&Sifu jyefvnfpdppfonf/ ppfat;wdkufyGJtNyD; umvwdk
12 13
xkdYaemuf urÇmha&;&mwdkYudk vlY,Ofaus;rIorkdif;tay: tajccHí
Opinion vnf;aumif;? tdkif'Dtdkvdk*sDwdkYtay: tajccHívnf;aumif;? aqG;aEG;cJh
14 aps;uGuftiftm;pkESifUay:vpDcsrSwfoltm;NydKifyGJ Muonf/ ta&;BuD;aom tydkif;tjcm;rSm? urÇmha&;&mwdkYudk Oa&myudkA[dk
18 pD;yGm;a&;zGHY NzdK;wdk;wufrIESifUAsL½dkua&pD jyKí aqG;aEG;cJMh ujcif;jzpfonf/ Oa&myonf urÇmah &;&mwku
Yd kd pD&ifjy|mef;
22 t&yfbuf-ppfbufqufqHa&; . . . onf[kqkdNyD;? EdkifiHa&;'óexkwfcJhonf/ Oa&myA[dkjyKurÇmpepf ,dkifvJ
26 tqifU&Sd&SdpOf;pm;&if oGm;aomtcg? plyg yg0gtar&duefA[dkjyK urÇmpepfqdkNyD;ay:vmonf/
32 acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;aom ppfat;acwf ,ck wdrf;ñGwfcsufESpfrsKd; ay:jyefonf/
36 tD;ar;vfvdyfpm? arwÅmxuf? pGefhOD;wDxGifrIuykdcuf yxrwdrf;ñGwfcsufonf? urÇmhpepfudk tar&duefA[dkjyKESifh
41 yifv,f"m;jyESifU pGefhOD;wDxGifol Oa&myA[dkjyKESpfck yl;aygif;xm;rItay:? urÇmhpepfopfudk wnf
45 aumif;uifrsm;? wdrfwdkufrsm;
aqmuf&ef[k qkdaomt,ltq jzpfonf/
aps;uGuftiftm;pkESifU 'kwd,wdrf;ñGwfcsufonf? ta&SUtaemuftydkif;tjcm; Munfh
jcif;onf acwfrrDawmhNyDjzpfívnf;aumif;? ta&SUu taemuf
ay:vpDcsrSwfoltm;NydKifyGJ xufydkNyD; jrefjrefqefqef tm;BuD;vmonfhtwGufaMumifh vnf;
aumif;? ta&SU\jzpfxGef;rIudk todtrSwfjyKaom urÇmhpepfopf
a r m if pl ; p rf ; wpf&yfudk? xlaxmifoifhNyD[k rMumao;rDu usrf;toD;oD;jyKpkí
wifjyvmMuonf/
urÇmjh zpfwnfrEI iS Uf urÇmzh pYJG nf;yHk
urÇmBuD;taMumif;ajymvQif urÇmBuD;\ jzpfwnfrI armf'efAvH;k AaxG;
ESifh urÇmBuD;\zGJYpnf;yHkpepf (It's existence and order) udk 0if½dk;wpfckwnf;&Sd&rnfqdkaom pepft,ltqonf 'dwfatmuf
OD;wnfajym&onf/ tdik 'f , D morkid ;f wGif a&S;OD;acwfü urÇm oGm;NyD[k qkd&rnf/ 0if½dk;pHkurÇmxlaxmifrnf/ txl;ojzifh tm&S\ta&;
BuD;\jzpfwnfrIESifh zGJUpnf;yHkpepfudk a*gh'ftay:rlwnfí ygt&ma&mufru I kd todtrSwjf yKum? 0if½;kd pHuk rÇmpepfukd xlaxmif&rnf
ajym&onf/ a*gh'ftaMumif;rygbJ urÇmha&;&mwkdYudk ajym [k qkdvmjcif;jzpfonf/ þtjrifonf urÇmopfudkqGJjyxm;aom ajryHk[k
írjzpfay/ us,fus,fjyefYjyefYajymvQif bmoma&;ESifhuif; ajymjyonf/ tm&Swdkuf\ta&;ygt&ma&mufrIudk tajccHaom urÇmh
NyD;? urÇmhtaMumif;udk ajymvdkYrjzpfcJhay/ pepfopfwGif? ta&SU- taemuf tydkif;tjcm;udk roHk;/ orm;½dk;us&SdcJhaom
aemufydkif; urÇmhtaMumif;udk tifyg,mwkdY tay: ta&SUESithf aemu(f east and west)tydik ;f tjcm;onf? ,ck t"dymÜ ,fr&Sd jzpf
tajccHíajym&onf/ a&mrtifyg,mponfjzifh tifyg oGm;NyD/
,mwdu Yk t
kd ajccHNy;D ? urÇmhtaMumif;udak jym&onf/ xdaYk emuf þtaMumif;udk urÇmha&;&musrf;wpfapmiftjzpf a&;om;olrSm?
EdkifiHtpdk;&(nation-states)wkdYudk tajccHNyD; urÇmhzGJUpnf;ykH uD½Id;rmblbmeDjzpfí usrf;trnfu New Asia Hemisphere: The
pepftaMumif;? urÇmhjzpfwnfrItaMumif;awG ajymMu Irrestible Shift of Global Power [líjzpfonf/ *vdb k ,fyg0gonf ta&SU
onf/ a*gh'ftaMumif;rygbJ? bmoma&;rygbJ qDusLvm bufoaYkd &GUoGm;Ny/D þtcsuu f ta&SUESit
hf aemufqNdk y;D rsuEf mS pm ESpf&yf
oufouf bmoma&;uif;uif;jzifv h nf; urÇmh a&;&mwku
Yd kd jzifhomMunfhjcif;udk? ausmfvGefypf&ef vdktyfjcif;udk jyonf[kqdkonf/
aqG;aEG;Muonf/ tdik 'f D,mwk\Yd orkid ;f wGiv
f nf; wpfcwk nf;aomtrSew f &m;? t<uif;
14 15
r&SdaomtrSefw&m;udk &SmazGjcif;rS? pifNydKiftrSefw&m;(parallel truths) acgi;f aqmifEikd f , rEdik f
udk &SmazGjcif;buf ajymif;vJoGm;onf/ pifNydKiftrSefw&m;wkdYudk armf'ef ,ckpum;ajymvmaomtcsuu f *vdb k ,fppk nf;rI(global integra-
AvHk;AaxG;(modern incoherence)[kvnf; ac:onf/ acwfESifh obm0 tion) udpö jzpfonf/ þvkyi f ef;udk aps;uGut f iftm;pk (market forces)
udku tajymif;tvJjzpfvmonfhtwGuf? awG;ac:ynm&SifwkdYtzkdY pifNydKif wkuYd ydNk y;D xdxad &mufa&muf aqmif&u G af y;&Edik o f vm;/ odrYk [kwf ay:vpD
trSefw&m;wkdYudkjyKpkNyD;? armf'efAvkH;AaxG;xJ 0ifMuonf/ csrw f (l policy makers)wdu
S o Yk ydNk y;D xdxad &mufa&muf aqmif&u G Ef ikd of vm;[k
ar;p&may:onf/ aps;uGut f iftm;pkEiS hf ay:vpDcsrSwfolwkdYMum;? wpfckck
pnf;awG rIe0f g;ukef udka&G;&ef jzpfonf/ usrf;&Sif uD½Id;rmblbmeDu? ay:vpDcsrSwfolwkdYudk
usr;f &Sif uD½;dI rmblbmeDu? urÇmopfukd ajryHq k jJG y&mü tao;pdwf a&G;onf/ wpfenf;ajym&vQif tpdk;&udka&G;onf/
a&;qGjJ yonf/ urÇmopfonf ta&SU-taemuftydik ;f tjcm;udk todtrSwf od&Yk mwGi?f tm&SEikd if w H t Ykd m; urÇmph ;D yGm;a&;xJ aygif;pnf;rd&ef wGe;f
rjyKonft h wGu?f ukvor*¾ukd a&SUwef;wifvu kd of nf/ ukvor*¾vNkH cKH a&; tm;ay;onfht&monf? aps;uGuftiftm;pkjzpfaeonf/ xkdYaMumifh rmbl
aumifpw D iG f tdE,d´ ESi*hf syefwuYkd kd xyfrjH znfph u G &f efwukd wf eG ;f Ny;D ? ukvor*¾ bmeDu? ay:vpDcsrw S o
f (l tpd;k &)wdt kY m; tajymif;tvJjzpfaprnfh at;*sihf
taxGaxGnv D mcHukd 'Dru kd a&pDusaom *vdb k ,fygvDreftjzpf? toGif tjzpf a&G;cs,v f u kd o f nfth csed üf ? tm&SEikd if rH sm; wu,fw;kd wufvmatmif
ajymif;vJvdkuf&ef tqkdjyKonf/ BuD;us,faom urÇmhjyóemBuD;wkdYudk wGef;tm;ay;aomat;*sifhonf aps;uGuftiftm;pkwdYk jzpfaeonf/ ,kwåd
t axGaxGnDvmcHu ajz&Sif;aqmif&Guf&efjzpfonf/ oabmt&ajymvQif aps;uGufaMumifh zGHUNzdK;wdk;wufcJhonf/ a&SUquf
uD½Id;rmblbmeDu? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;u tvGefoGufvufjref vkyif ef;wdt Yk wGuv f nf; aps;uGut f iftm;pkuo kd m a&G;cs,o f ifoh nf/ þodYk
qefae&m? þokjYd refqefraI Mumifyh if ta&SUESit hf aemufqakd om tydik ;f tjcm; r[kwfbJ wpfae&mwGif aps;uGuftiftm;pkudka&G;NyD;? aemufwpfae&mü
onf rqDravsmfjzpfoGm;onf[k qdkonf/ odkYjzifh? tar&duESifh Oa&my ay:vpDcsrSwfolwkdYudka&G;cs,frdvQif? a&SU-aemufrnD[ka0zefp&m jzpfvm
wdkYudk taemuftjzpf? wpfaygif;wnf;aygif;pnf;jyvdkufonf/ þtcsuf onf /
tay: raMunufolwkdY ay:onf/ olwkdYu ukefoG,fa&;t&if;tESD; pD; (1) aps;uGufESifh oef;csD&SdaompGefYOD;wDxGifolrsm;
qif;rI? wuúEdkvdk*sD vTJajymif;ay;rI? a&TUajymif;tajccsaexdkifrI? obm0 (2) jzefcY sad &;csed ;f (supply chain) wdu Yk kd zefw;D ay;aombdZeufrsm;
ywf0ef;usifnpfnrf;rIESifh ,Ofaus;rI ta&muftayguful;pufrIwdkYonf? (3) vlwt Ydk m; twlwuGcsw D uf&ef wGe;f tm;ay;aom wuúEv kd *kd sD
urÇmhwpfjcrf;ESifh wpfjcrf;Mum; jyoxm;aompnf;wdkYudk? tvGefrIef0g;apNyD wkdYudk avQmhwGuf&m a&mufaeonf/
qdkaomtcsufudk vufcHMuonf/ wpfenf;qdk&vQif? ta&SUESifhtaemuf usr;f &Siu f ? tar&duefEiS hf w½kww f \Ykd yl;aygif;aqmif&u G rf u
I kd t
Mum; jcm;xm;aompnf;awG? rIef0g;ukefjcif;udk oabmaygufMuonf/ av;xm;Munfhonf/ þodkYMunfh&if; tar&duef\yg0gonf usqif;aeNyD
ta&SUESifhtaemufMum; jcm;xm;aompnf;awG rIef0g;ukefaom [kvnf; oHk;oyfonf/ xkdYaMumifh tar&duefacgif;aqmifaom*drf;rsKd;
aMumifh? vlawG topfawG;ac:pOf;pm;&ef vkdvmonf/ þodkYtopfawG; ray:Edik [ f ak jymonf/ tar&duef\acgif;aqmifEikd rf u I @udk pdeaf c:onf/
ac:rItaejzifh? ukvor*¾vHkNcHKa&;aumifpDudk wkd;csJUjcif;ESifh taxGaxG *vdkb,fEdkifiHa&;\A[dkwGif usrf;&Sif uD½Id;rmblbmeD\tjrif wdrf;ñGwf
nDvmcHudk *vdkb,fygvDreftjzpf toGifajymif;jcif;wkdYudk? tqkdjyKvdkuf aevdrfhrnf[k wGufMuonf/
jcif; jzpfwef&monf/ þtjrifudk a0zefolwkdYu? ukvor*¾ r[kwfaom
zkd&rf (non-UN forum) wdkYwGif? aomhcsufyav,mwdkYtm; yg0ifupm;ap armifpl;prf;
jcif;onf? ydkíxda&mufp&m&Sdonf[k axmufjyMuonf/ Ref: Newsweek, History of Ideas

16 17
NAwd od Quvkd edk t
D arGtESpf AsL½du
k a&pD (,cif tdik pf t
D ufp?f aemufyikd ;f India
pD;yGm;a&;zGHY NzdK;wdk;wufrIESifU AsL½dkua&pD Administrative Service) jzpfonf/ A[dktpdk;&ESifh jynfe,ftpdk;&wkdYudk
EdkifiHa&;ygwDwdkYu csKyfudkifxm;jcif;vnf;&Sdonf/ odYkjzifh? tdEd́,wGif AsL½dk
(tdE,
d´ jyóem) u&uf? Edik if aH &;orm;ESihf pD;yGm;a&;orm; (bureoucracy, politics & busi-
ness) wdkY tnrnqufqHrI&Sdonf/

OD;csrf;at; bmblBuD;udk jyif


,ckaqmif;yg;wGif? tdE´d,AsL½dkua&pDtaMumif; oHk;oyfcsufudk?
jyefvnfazmufonfcsxm;onf/ tdE, d´ AsL½duk &ufwu Ydk kd bmblBu;D (Babu
arG;&myg 'dik ;f erpf Raj)rsm;[k ac:onf/ tdE, d´ AsL½du
k a&pDonf rlvu tcGeaf umufz?Ydk &yf&mG
w½kwfjynfpD;yGm;a&;u wpfESpf 10 &mcdkifEIef;ausmf? vHkNcHKzkdY? ajrpm&if;xdef;odrf;zkdY(land registry)ESifh trawmfaMu;awG jyef&zkdY
tdE´d,pD;yGm;a&;u wpfESpf 9 &mcdkifEIef;ausmf rSefrSefwdk; wdkYwGif t"duwm0ef&SdMuonf/ aus;vufzGHUNzdK;a&;ESifh pD;yGm;a&;zGHUNzdK;a&;
wufvmaomtcg? ESpfEdkifiH tkyfcsKyfa&;pepf (odkYr[kwf) wkw Yd iG ?f Bu;D MuyfuyG u
f oJ (l regulatory agency)taejzifh wm0ef,Ml uonf/
AsL½duk a&pDukd ppfwrf;xkwMf unfMh uonf/ tHrh cef;pD;yGm;a&; þodkYwm0ef,l&aom AsL½dkua&pDu? tdEd́,pD;yGm;a&; t&rf;zGHUNzdK;
zGHUNzdK;wkd;wufrIESifh AsL½dkua&pDwkdYMum; tquftpyfudk wd;k wufru I kd b,favmuftaxmuftuljyKco hJ enf;[k? jyefqef;ppfonf/
pHkprf;MunfhMuonf/ þudpöESifhywfoufí tcsuf 3 csuf a&SUqufNyD;? tdE´d,pD;yGm;a&;u zGHUNzdK;wkd;wufOD;rnfjzpfav&m vuf&Sd
pOf;pm;onf/ AsL½dkua&pDudk rjyKjyifbJ? zGHUNzdK;wdk;wufrIudk xyfrHwGef;wifEdkifyghrvm;[k
yxrar;cGef;onf? pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufrIonf ar;cGef;xkwfvmonf/ AsL½dkua&pDonf? trsm;jynfolqkdif&m 0efaqmifrI
aps;uGufESifh rSefuefaomay:vpDwkdYaMumifh jzpfonf/ AsL½dk (public services) wkdYudk? xufxufjrufjruf vsifvsifjrefjref ay;aqmif
ua&pDESifh bmrQrqdkif[kqdkaomar;cGef;jzpfonf/ wpfenf; EdkifpGrf;&Sd&rnf/ AsL½dkua&pD\wm0efrsm;teuf jynfolY0efaqmifrIudk
ajym&vQif? aps;uGufESifhay:vpD(market & policy)wdüYk ? t"du OD;pm;ay;pOf;pm;onf/
rl&if; arG;&myg'dik ;f erpfweG ;f tm; (inherent dynamic) &So
d nf/ þtcsufESifhywfoufí? vuf&SdtdE´d,\tajctaeudk oHk;oyf
AsL½dkua&pD&Sdonfjzpfap, r&Sdonfjzpfap? aumif;onfjzpf Munfah omtcg? AsL½du k a&pDonf BuKd ;eDpepftwkid ;f jzpfaeonf/ xda&muf
ap, raumif;onfjzpfap? þ'dkif;erpfwGef;tm;aMumifh xufjrufrIr&Sd? t*wdvdkufpm;aeonf/ wm0efcHrIr&Sd[k a,bk,soHk;
pD;yGm; a&;zGHUNzdK;wdk;wuf&rnfom jzpfonf/ oyfonf/ odkYjzifh tdEd́,tpdk;&u AsL½dkua&pDjyKjyifajymif;vJa&;aumfr&Sif
'kw,d ar;cGe;f onf? AsL½du k a&pDonf ay:vpDcsrw S f wpf&yfudk zGJUpnf;vdkufonf/ þae&müvnf; a0zefrIay:onf/ AsL½dk
jcif;? (odkYwnf;r[kwf) BuD;MuyfuGyfuJjcif;wdkYESifh txdkuf ua&pDjyKjyifajymif;vJa&;ud?k AsL½du k &ufwu Ydk kd aqmif&u G cf ikd ;f onfrmS rlrrSef
tavsmuf tusKH;0ifywfouf&jcif;wkdYaMumifh? pD;yGm;a&; [kqo dk nf/ AsL½duk &ufwu Ydk AsL½du k a&pD jyKjyifajymif;vJa&;wGif b,frSm
zGHUNzdK;wdk;wufrI taumif; (odkYr[kwf) tqkd;wGif? wpfenf; pdwftm;xufoefEdkifyghrvJ[k ar;cGef;xkwfonf/ olwdkYtusKd;udk MunfhNyD;
wpfzHk wm0ef&Sdonf[laomtcsuf jzpfonf/ cyfazmhazmhyJ jyifqif&ef ajymvdrfhrnf[k ,lqaeMuonf/ AsL½dkua&pD
wwd,ar;cGef;onf? w½kwfjynfü AsL½dkua&pDonf jyKjyifajymif;vJa&;udk? AsL½dku&ufvufxJ 0uGuftyfESHonfhtay: t,Hk
wpfygwDpepf ygwD0ifwkdY\AsL½dkua&pDjzpfí? tdE´d,wGifrl tMunfrJhaeMuonf/
18 19
tavmif;ay: yvmpwmuyf tcsKdUae&mwkdYü AsL½dku&ufESifh EdkifiHa&;orm;wkdYyl;aygif;NyD;? aus;
þudpöESifhywfoufí? tkyfcsKyfa&;qkdif&mynm&SiftcsKdUu AsL½dk vufzUHG NzKd ;a&;tzGUJ wku
Yd kd y,xkwaf eMuonf/ þae&mü ½Iyaf xG;rI (odrYk [kw)f
ua&pDwGif rent seeking &Sdjcif;udk? axmufjyonf/ AsL½dku&ufwdkYwGif y#dyu©yHkpHwpfrsKd; ay:onf/ aus;vuftzGJUwkdYu a&G;aumufwifajr§muf
tkycf sKyaf &;,EÅ&m;twGi;f ü txl;tcGit hf a&;wkuYd , kd íl ? jynfo0Yl efaqmif xm;aomtzGJUrsm;jzpfí? AsL½dku&ufwkdYu cefYxm;aomt&m&Sdrsm;jzpfae
rIwüYdk ysuu f uG af ejcif;udk ñTe;f onf/ Rent seeking qdo k nfrmS ? tmPmjzifh av&m ESpfOD;Mum;tcGifhta&;vkyGJ? tmPmvkyGJawG ay:awmhonf/ þ
txl;tcGifhta&;&&Sd&ef BudK;yrf;jcif;wdkYudk ñTef;onf/ þpum;&yfonf tcsufaMumifh jynfolY0efaqmifrIwdkYonf tnHhpm;awGjzpfukefonf/
rlvu pD;yGm;a&;vkyfief;&SifwkdYtwGuf &nf&G,fíay:jcif;jzpfonf/ pD;yGm; odkYjzifh? tdE´d,AsL½dkua&pDonf tdE´d,pD;yGm;a&; t&rf;zGHUNzdK;wkd;
a&;vkyif ef;&Siw f tYdk zkYd tpd;k &tmPmpBuEø iS chf sw
d q
f ufí? txl;tcGit hf a&; wufaeonfMh um;ü? xda&mufxufjrufrrI &Sd tusiyhf suaf eonf/ jynfoYl
wkdYjzifh BuD;yGm;atmifjyKvkyfjcif;udk ñTef;onf/ ,ck þpum;udk tdEd́,ü 0efaqmifrIay;&mü nhHzsif;aeonf[k oHk;oyfxm;Muonf/ þtcsufESifh
AsL½dkua&pDavmutwGuf wdk;csJUoHk;pGJvmonf/ ywfoufí? tdE´d,\tkyfcsKyfa&;pepfonf w&m;rQwrIydk&dSonf/ ydkNyD;
tar&duef rufqmcsL;qufwuúodkvfrS jynfolYtkyfcsKyfa&;qkdif&m wm0efcHrI? wm0ef,lrI&Sdonf/ ydkNyD;'Drkdua&pDusonf[k vufcHonf/
ynm&SifwkdYu? tdEd́,AsL½dkua&pDtaMumif;udk okawoejyKvkyf&if;? AsL½dk odkYaomf? þtcsufwdkYonf tcrJhp&dwfjzifh jzpfxGef;jcif;r[kwf? p&dwf
ua&pDtwGif; txl;tcGifhta&;(rent seeking)&SmyHkudk axmufjyonf/ ay;&onf/ þp&dwfum; cost in effeciency jzpfonf/ xda&muf tpGrf;
þtaMumif;udk ]tavmif;aumifay: aq;yvmpwmuyfjcif;} (putting xufrIavsmhyg;jcif;udk p&dwftjzpfay;í w&m;rQwatmif? wm0efcHrI&Sd
band-aid on a corpse)[k acgif;pD;wyfonf/ aus;vuf usef;rma&;apmifh atmif? 'Drdkua&pDusatmif aqmifMuOf;ay;&onf/
a&SmufrIaq;cef;wGif olemjyKawG aq;cef;rvmbJ? tacsmifcdkaeMuyHkudk tdE, d´ onf pD;yGm;a&;t& t&rf;zGUH NzKd ;wk;d wufonf/ odaYk omf use;f
axmufjyonf/ vlemudrk ukbJ ? vlemaorS tavmif;awG aq;yvmpwm rma&;? qif;&Jom;avsmhyg;a&;? ynma&; tp&Sdonfh vlrIa&;zGHUNzdK;wdk;
uyfonf/ raocifu ukocJhovkdvdk vdrfMuonf/ wufrIü aemufusaeonf/ þodkYjzpf&onfrSm tdEd́,AsL½dkua&pD tpGrf;
,ckqdkvQif? AsL½dkua&pDonf wkd;wufvmaom wuúEdkvdk*sDESifh rxufjrufrI? tusifhysufrIESifh wm0efrhJrIwdkYaMumifhjzpfonf[k oHk;oyf
yufyif;wdk;awmhonf/ jynfolY0efaqmifrIvkyfief;wkdYudk wuúEdkvdk*sDenf; vmMuonf/
opfwkdYjzifh aqmif&GufEdkifMuonf/ odkY&mwGif? tdE´d,&Sd tkyfcsKyfa&;½Hk; tdE´d,AsL½dkua&pDonf uspfvspfjcif;r&Sd yGa,mif;a,mif;BuD;jzpf
trsm;tjym;wGif? uGefysLwmrsm; rwyfqif&ao;ay/ ]tD;-tpdk;&}udk wGif aeonf/ þuJhodkY AsL½dkua&pDudk rjyKjyifvQif? tdEd́,\pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wkd;
wGiu f s,u f s,f raqmif&u G Ef ikd Mf uao;ay/ wuúEv kd *kd sw
D yfqifvQi?f tcsKUd wufrIudk tEÅ&m,fjzpfapvdrhfrnf[k? owday;aeMuonf/ tdE´d,onf
ae&mwkdYü ½IyfonfqdkNyD;? wrifzsufqD;ypfMuonf/ usm;jzpfrvm; (odkYr[kwf) txGwftjrwfxm;aom aAm"danmifyifawG
tESHYaygufjcif;rsKd;jzpfavrvm;[k? ar;cGef;xkwfonf/ anmifyifawG t
anmifyifvm; h h h usm;vm; avhusaygufvGef;vQif? usm;twGuf pdk;&drf&onf/
tdE´d,pD;yGm;a&; t&rf;zGHUNzdK;wdk;wufvmonf/ ajraps;wkdYvnf;
t&rf;axmifwufvmonf/ uefx½dkufwmawG? a'ocHEdkifiHa&;orm;
awG? AsL½dku&ufawG vmbfpm;zkdYtcGifhtvrf; t&rf;aumif;vmonf/ OD;csrf;at;
qif;&Jom;wkdYtm; ulnDaxmufyHhay;aomypönf;awG? 0dkif;]bkH;}Muonf/
yefcsm,yf[ak c:aom aus;vufzUHG NzKd ;a&;tzGUJ wdo
Yk nf? aus;vufzUHG NzKd ;a&;
wdkYtwGuf wm0ef&Sdaomfvnf;? tmPmr&SdbJ jzpfaeMuonf/ Ref: The Economist

20 21
rsKd;pyftmPmykdifpepf
t&yfbuf - ppfbuf qufqHa&;bmom&yf ppfbufu tmPmodrf;aomtcg? þokdY tb,faMumifh
xGufaygufr[mAsL[mtaMumif; tmPmodrf;&onfudk? taMumif;jy&onf/ þtaMumif;jycsuf
onf w&m;0ifckdifvkHrI&Sd&onf/ xkdYaMumifh? þtcsufudknTef;í
armifpl;prf; EkdifiHa&;odyÜHynm&SifwkdYu? t0ifw&m;0ifrI(entrance legitimacy)
[k okH;onf/ ygupöwefESifh tjcm;tmqD,EH idk if w H w
Ydk iG ?f t0if w&m;
0ifrI taMumif;jycsufonf rvkHravmuf jzpfcJhonf/ þrvkH
avmufrIudk jznfhpGuftm;jznfh&ef? ygupöwefwGif AkdvfcsKyfBuD;
ygupöwefa&G;aumufyGJESifh tjcm;jzpfxGef;rIwkdYudk t rl&Sm&ufzfu? vlxkqE´cH,lyGJ jyKvkyfcJhonf/ ,if;tcsufukd tum
aMumif;jyKí? t&yfbufEiS hf ppfbufqufqaH &; (civil - mili- t&H,ljcif;(hedge)[k ac:onf/
tary relations) taMumif;udk? Eki d if aH &;odyyHÜ nmwGif oD;jcm; t0ifw&m;0ifckdifvkHrI tm;aumif;onfjzpfap? tm;enf;
bmom&yftjzpf owfrw S Nf y;D ? avhvmqnf;yl;vmMuonf/ onf jzpfap? tumt&HtrsKd;rsKd;,lNyD; ppfbuftkyfcsKyfrIwkdYudk
txl;ojzifh? tmqD,HESifh tm&SEkdifiHwkdY\ jzpfxGef;rIwkdYudk xlaxmifMuonf/ xkdtcg ay:aygufvmaom tpkd;&pepfonf?
A[dkcsufjyKí? t&yfbufESifh ppfbufqufqHa&; taMumif; ygupöwefrS EkdifiHa&;odyÜHynm&Sif tmuDG;vf&Sm;\tqkdt&? rsKd;pyf
t&mudk? ynm&SifwkdYu usrf;awGjyKpkvmMuonf/ xm;aomtmPmykid pf epf (hybridized authoritarianism) jzpfonf/
þokdY oD;jcm;bmom&yftjzpf a&SUwef;xkwfavhvm t0ifw&m;0ifrIESifh rsKd;pyftmPmykdifpepfwkdYonf? EkdifiH
&onfh taMumif;uvnf;? tmqD,HESifh tjcm;tm&SEkdifiHwkdY awmf\vdktyfcsuf(state necessity)udk tajccHonf/ rnfokdYyif
wGif t&yfbufESifh ppfbufqufqHa&;udpöwkdYwGif? jyóem jzpfap t&yfbufESifh qufqH&OD;rnfjzpfonf/ t&yfbufESifh
awGwufcJh&jcif;aMumifh jzpfonf/ þtaMumif;wku Yd kd okaw qufqH&mü EkdifiHa&;upm;rI(political manipulation)udk jyKvkyfMu
oevky&f if;? ynm&Sit f oD;oD;u oDt&dk t D rsK;d rsK;d ? t,ltq &onf/ tif'kdeD;&Sm;ü wpfrsKd;? xkdif;ü wpfrsKd;? zdvpfykdifü wpfrsKd;?
trsKd;rsKd; azmfxkwfvmMuonf/ b*F v m;a'h & S f ü wpf r sKd ; ? ygupö w ef ü wpf r sKd ; ? upm;yk H c sif ;
t&yfbuf-ppfbufqufqHa&; taMumif;t&mESifh trsKd;rsKd;jcm;em;Muonf/
ywfoufaomoDtkd&DwkdYudk azmfxkwfjyKpk&mü? EkdifiHawmfvdk þokdY t&yfbufESifh EkdifiHa&;upm;MuykHwkdYudk? EkdifiHa&;odyÜH
tyfcsu(f state necessity)? rsKd;pyfxm;aomtmPmykdifpepf ynm&Siw f uYdk Ekid if aH &;upm;jcif;(political manipulation) acgif;pOf
(hybridized authoritarianism)? 0ifvrf; w&m;0ifrI (en-
atmufü aqG;aEG;onf/ þtykdif;ü rGwfpvifOD;a&rsm;aom
trance legitimacy)? zGp YJ nf;tkycf sKyyf t Hk ajccHOya'0g' (con- ygupöwef? tif'kdeD;&Sm;ESifh b*Fvm;a'h&SfwkdYwGif? jyóemu wpfrsKd;
stitutionalism)? 'Drkdua&pDudk jyefvnfxdef;odrf;ay;jcif;
xl;jcm;onf/ bmoma&;orm; wkdYESifh txl;owdxm; qufqH&
(restoration of democracy)? xGua f ygufr[mAsL[m(exit onf/ bmoma&;orm;wkdYESifh vufwGJ r[mrdwfzGJY&jcif;rsm;&Sdovdk?
strategy)? Eki
d if aH &;upm;jcif; (political manipulation) ponfh tMurf;zuf0g'qefYusifa&; vdktyfcsufjzifh qefYusif&onfvnf;
a0g[m&wkdYudk okH;pJGonf/ þa0g[m&wkdYonf bmom&yf &Sdonf/ qkdvkdonfrSm? bmoma&;tiftm;pkonf t&yfbuf-
ppfbufqufqHa&;ü? udef;&Sifwpfyg; jzpfaejcif;jzpfonf/
qkdif&mpum;&yf(technical terms)awG jzpfvmonf/
22 23
vlt
Y zGt
JY pnf;udk b,fvdkzGJY ppfbuftkyfpdk;rIu ydkívkyfjyEkdifaMumif;udkjyNyD;? w&m;0ifrIudk xlaxmif
t0ifw&m;0ifrIü taMumif;jycsufaumif;ovdk? txGufr[m onf/ ,if;udk performance legitimacy [k? ygupöwef EkdifiHa&;odyÜHynm
AsL[müvnf; acsmacsmarGYarGY tqifajyap&onf/ ygupöwefü AkdvfcsKyf &Sifu emrnfay;onf/ ygazmif;rifhjzifh w&m;0ifrIudk xlaxmifonf/
BuD; rl&Sm&ufzfonf EkdifiHa&;upm;uGuftaejzifh? rdrdudkaxmufcHaom okdYjzifh tmqD,Htygt0if tm&SEkdifiHwkdYwGif? w&m;0ifrIudk enf;
EkdifiHa&;ygwDudk xlaxmifonf/ tumt&Hrsm;jyKvkyfí a&G;aumufyGJ trsKd;rsKd;jzifhxlaxmifMuav&m ]t&yfbuf-ppfbufqufqHa&;} rsufESm
usif;yjyKvkyfay;cJh&m? t&yfbufygwDwkdYu tEkdif&&SdoGm;Muonf/ or®w pmü? ygazmif;rifhjzifh w&m;0ifxlaxmifjcif;u? ydkNyD;a&yef;pm;vmonf/
rl&Sm&ufzfu t&yfbuftpkd;&ESifh wpfrsKd;qufqH&awmhrnf/ EkdifiHom;wkdYuvnf; w&m;Oya't& w&m;0ifrIxuf? vufawGYt& t
xkdYaMumifh? ygupöwefü t&yfbuf-ppfbufqufqHrIonf? t&yf usK;d &Srd u
I Mkd unfNh y;D w&m;0ifraI y;csiv
f mMuonf/ þtcsuu f yif Ekid if aH &;
bufokdY csdefcGifapmif;oGm;onf/ ppfbuftkyfpkd;rI\ xGufayguftaejzifh? &mwGif? ta&TUtajymif;wpfyg;[k qkdvmonf/
'Drkdua&pDudk jyefvnfxlaxmifay;vkdufonf/ t&yfbuftkyfpkd;rItopf taMumif;t&mtopfjzpfaom ppfbuf-t&yfbufqufqaH &;wGif?
u ppfbufEiS hf oifjh rwfpmG qufqrH nf[ h ef&o
dS nf/ tb,faMumifq h adk omf ½kd;om;aomyGJpm;(honest broker)qkdaom t,ltqvnf;ay:onf/ ppf
ygupöwefEkdifiHa&;ü a&G;cs,fp&mESpfvrf;&SdaeaomaMumifh jzpfonf/ bufrS xGuaf ygufr[mAsL[m(exit strategy) taumiftxnfazmf&mwGi?f
tpGef;a&muform;wkdYu? vlYtzGJYtpnf;udk bmomw&m;vTrf;rkd;a&;udk Mum;yGJpm;vdk,rvdk[lí pOf;pm;rI&Sdonf/ xkdYtjyif? xGufaygufr[mAsL[m
a[monf/ bmoma&;uif; t&yfbufu? 'Dru dk a&pDay:xGe;f a&;(demo- onf distorted civil-military configuration t&yf b uf - ppf b uf
critization)udk a[monf/ ppfbufonf bmomw&m; vTrf;rkd;a&;vrf;udk ykHyef;o@mef t½kyfrqkd;&efvnf;? owday;onf/ þum;? ppfbuf-
a&G;cs,f&ef taMumif;r&Sd? 'Drkdua&pDudkoma&G;cs,f&ef vrf;&Sdonf/ þ t&yfbufqufqHrIudk? EkdifiHa&;odyÜHynm&SifwkdYu wifjyykHudk vdk&if;azmfjy
taMumif;onf? tjcm;tmqD,HEkdifiHtwGufvnf; tusKH;0ifykH&av&m? jcif;jzpfonf/
ppfbufu 'Drkdua&pDzGifhay;í xGufayguf&Smjcif;onf? rSefuefaom ajc armifpl;prf;
vSrf;jzpfonf/ tif'dkeD;&Sm;? xkdif;ESifh ygupöwefwkdYwGif? þvrf;jzifh xGuf Ref : Pakistan's Armored Democracy by Aqil Shah, political
and security analyst, Mar 31, 2008.
aygufr[mAsL[m &SmcJhMuonf/

ygazmif;rifhjy w&m;0ifrI
ygupöwefEkdifiHa&;wGif tjcm;EkdifiHwkdYxuf? ydkíxl;jcm;aom
tcsufwpfcsuf &Sdonf/ ygupöweftpkd;&ESifh EkdifiHa&;xdyftvTmwkdYonf? ausmf0if;
vGwfvyfa&;&NyD;csdefrSpNyD; bmoma&;ESifh wpfenf;r[kwf wpfenf;? EkdifiH
a&;upm;&onf/ oifhjrwfatmif jyK&onf/ wpfqufwnf;ü? ppfbuf urÇmhtpDtpOfopf&SmyHkawmf
tkyfpkd;rIESifh ygwDEkdifiHa&; tcsdwftqufuvnf;? EkdifiHa&;odyÜHynmwGif
In Search of
oD;jcm;bmom&yftjzpf avhvmoifhaomtaMumif;t&m jzpfonf/
ygupöwefwGif ppfbuftkyfpdk;rI\ yxrOD;qkH;wm0efonf? ygwD
NEW WORLD ORDER
EkdifiHa&;tm; Mum;xm;&efjzpfonf/ xkdif;? b*Fvm;a'h&Sf? zdvpfykdifESifh
tif'kdeD;&Sm;wkdYwGif ygwDEkdifiHa&;udk Mum;xm;&eftwGuf? EkdifiHa&;orm;
3100450506
wkdY\tusifhysufrIudk rD;armif;xkd;tokH;jyKonf/ wpfNydKifeufwnf;wGif?
24 25
]v}om;t½G,fwGif rd&if;z&if;rarG;EdkifawmYí? tjcm;olrsm;
\arG;pm;jcif;udkcHcJY&aom nDtpfudktjrTmESpfOD; &SdcJYzl;onf/ wpfOD;u
tqif&U &dS pdS Of;pm;&if t&m½S d B uD ; jzpf a omf v nf ; ? usif v nf & aom ywf 0 ef ; usif \ tjyKjyif
tajymif;tvJukd cHc&YJ &Smonf/ todenf;cJí Y tqifjh rifjh rifh rpOf;pm;Edik f
a'guw
f maeZifvwf ojzif?h vlaY vmuu cGirYf vTwEf ikd af omtrSm;Bu;D udk usL;vGecf o hJ nf/ raorD
trSm;udk tod&vdu k af omfvnf;? vlo Y ufwrf;rapYrD a0'emudMk um&Snpf mG
cHpm;cJ&Y onf/ aornfukd BuKd wifoí d aorde&Yf aoma0'em jzpfc&hJ \/
jyif;aoma0'emudk raorcsi;f cHpm;&ef? avmu w&m;olBu;D u tjypfay;
ra&rwGufEdkifaom owåavmuBuD;wpfckvHk;wGif ]vl}udk vdkufonf/
wpfu@xm;í? tjcm;aom ouf½t dS m;vH;k udk ]wd&pämef}[k u@ tjrTmteuf? nDti,fusufpm;cJY&aom ywf0ef;usifu? tqif
cGjJ cm;xm;onf/ rwlnaD omtodaMumif[ Y k em;vnfEikd \ f / tjcm; tjcif&?dS ynmtajccH0ef;usijf zpfojzif?Y nDtpfuEkd pS Of ;D \p½du k u f ta&SU
owåavmuwGif today:tajccHí ÓPf&nftqifY uGmjcm;onf/ taemuf ajzmifhajzmifhBuD;qefYusifcJhonf/ rdepfydkif;rQomuGmcJhaom nD
tqiftjcif? tpOf;tpm;wGif vlESifYr,SOfomatmif uGmjcm;edrfY ti,fudk? trsm;u cspfcifMuonf/ &mxl;BuD;vmaomtcg trsm;u
usonf/ ½Sio f efrw I nf;[laompm;a&;ESiYf tcsKUd aea&;twGurf Q MunfnKd Muonf? av;pm;Muonf/ ykxZk Ofjzpfojzifh trSm;ao;rsm; ½SEd ikd f
om pOf;pm;Edik af omtod &SMd uonf/ vlurl pm;0wfaea&;tjyif aomfvnf;? vl0Y ef;usiu f vufrcHaomtrSm;rsKd ;udk vH;k 0rvkycf ?YJ trsm;u
BuD;yGm;wdk;wufa&;udkyg? xnfYoGif; pOf;pm;Edkifaomtqifhudk &&Sd vufcEH ikd af om]ol} jzpfco YJ nf/ ywf0ef;usi\ f jyKjyifrjI zifh todjrifv h ol m;
onf/ tqif&h &dS dS pOf;pm;Edik Mf uolwcsKUd u? xdx Yk ufyí
kd pOf;pm;Mu\/ yif jzpfvifu Y pm;? ywf0ef;usiaf MumifY tqif&Y &dS pdS Of;pm;Edik o f El iS hf tqifh
vlrsm;wGiv f nf; omrmefpOf;pm;ol? tqif&h &dS pdS Of;pm;olEiS hf &Sd&Sd rpOf;pm;EkdifolESpfOD;\ tuGmtjcm;jzpfonf/
tqifjh rifjh rifph Of;pm;olrsm; xyfru H jJG ym;vmonf/ bmaMumifh xdo k Ykd tusdK;qufu todkYenf;/
uGjJ ym;Muoenf;/ i,fpOfu oifMum;cJMY u&aom ynm? rdrw d \ Ykd nDtpfudkESpfOD;teuf tqifh&Sd&SdpOf;pm;Ekdifoludk ywf0ef;usifu
udk,fydkifqnf;yl;rI? vkyfief;tawGYtBuHK? wm0ef,l&aomtzGJYt vufcNH y;D ? trSm;rusL;ojzifh trsm;\MunfnKd ? av;pm;? cspcf ifru I kd cHchJ
pnf;rsm; paomaemufcHwdkYtjyif? ywf0ef;usifESifYvnf;oufqdkif &onf/ aoonf\tjcm;rJhü? þb0ukodkvfaMumifh uwdvm;&mvnf;
aMumif; a,bk,sqHk;jzwfEdkifonf/ ywf0ef;usif\tapYtaqmf aumif;rnfjzpfonf/ usef&pfaomom;wdkY? orD;wdkYvnf; rsufESmyGifhacs
aMumifY ajymif;vJyu kH ?kd i,fpOfu oifMum;zl;aom ]aus;ESpaf umif} onf/ tjcm;wpfOD;um; cGifhrvTwfEdkifaom ygPmwdygwmuHBuD;wdkYudk
Zmwfvrf;u? uGufuGufuGif;uGif;ay:vGifap\/ rkefwdkif;aMumifY usL;cJo h jzif?h ywf0ef;usi\ f ESmacgif;½IrYH EI iS t
Yf wl aordeaYf 0'emudrk aocif
uGJuGmoGm;aom aus;nDaemifESpfaumifteuf? wpfaumifu ol uwnf;u cHpm;&oljzpfvmonf/ aemifb0üvnf; b0 tjzpfaumif;
awmfaumif;wdkYxHa&mufNyD;? wpfaumifu cdk;ol? vk,ufolwdkYxH rnf r[kw/f use&f pfaom om;? orD;? ZeD;taejzifv h nf; ywf0ef;usi\ f
a&mufoGm;arG;jrLjcif; cHcJYMu&onf/ vufcHrIudk &&Sdrnfr[kwfacs/
olawmfaumif;xH a&mufaomaus;u ,Ofaus;odraf rGNY y;D ? tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik v
f Qif avmuD? avmukw&å mtusK;d xl;udk &Ekid f
cd;k qd;k olwv
Ykd uf a&mufomG ;aomaus;url vlprd ;f awGw Y ikd ;f ]vkvu kd f onf/ tusKd;ay;onf aemifb0rsm;pGmtxd vdkufygonf/
ygvm;? cd;k vdu k yf gvm;} [laompum;udo k mqdo k nf/ ywf0ef;usif
u jyKjyifonf[laompum; rSef\/
26 27
ae&mwdik ;f wGif OD;aqmifoEl iS hf aemufvu kd [ f íl &So d nf/ OD;aqmif qdk;arGudk &&SdMuolrsm; jzpfMuawmYonf/
olrsm;u tqif&h &dS dS tenf;qH;k pOf;pm;oifMh u\/ aemufvu kd rf sm;vnf;
xdtYk wljzpfonf/ aemufvu kd rf sm; tqif&h &dS rdS pOf;pm;Edik v f Qif axmif;om
ao;aomfvnf;? OD;aqmifow l Ykd tqif&h &dS dS rpOf;pm;Ekid v f Qif tusK;d quf urÇmBu;D onf t½Sed t f [keaf umif;aumif;jzifh tajymif;tvJrsm;pGm
wdkYudk aemufvdkufwdkYu cHpm;&\/ udk wpfcNk y;D wpfck arG;xkwaf eonf/ pepf\NyKd iq f ikd rf rI sm;? ud, k u f sK;d pD;yGm;
tdraf xmifwpfcw k iG f OD;aqmifozl cifurkd í DS ? tdraf xmifp0k ifw\ Ykd vGeq f yJG rJG sm;? twwfynm\ twGe;f twdu k rf sm;? ,HMk unfcsu\ f aygufuJG
tem*wfonf wnfr\ DS / zcifjzpfol tqif&h &dS pdS Of;pm;ygu tdraf xmifp0k if rIrsm;Mum;wGi?f a½S;ESirYf wlaomtajymif;tvJrsm; wpfcNk y;D wpfcw k ef;pDí
ZeD;r,m;? om;orD;wdYk aumif;pm;Muaomfvnf;? OD;aqmifozl cif tqif&h &dS dS ,dr;f uovd?k xGuaf y:vmaeonf/ þodt Yk ajymif;tvJrsm;ESi, hf OS í
f Edik if H
rpOf;pm;Edkifygu? tdrfaxmifpk0ifwdkY vlpOfrDrnfr[kwfacs/ av;? ig;? udk OD;aqmifMuolwu Ykd tqifjY rifjY rifpY Of;pm;í? urÇmqefr[ I al om global-
ajcmufa,mufrQ&adS om tdraf xmifpak v;wpfc\ k OD;aqmifox l uf? tzGYJ ization ES i f Y vd k u f a vsmpG m &S d a tmif Bud K ;pm;aeMuonf / tcsKd U aom
tpnf;? vkyif ef;pku ydí k ta&;Bu;D vmonf/ oef;aygif;rsm;pGmaomjynfol EdkifiHrsm;\ acgif;aqmifwdkYum;? tqifhjrifhjrifhrqdkxm;bd tqifh&Sd&Sdyif
udk OD;aqmifou l m;? twdik ;f xuftvGejf zpfonf/ tmz&duEdik if H trsm; rpOf;pm;wwfMuao;acs/ Oyrm-tD&efEdkifiHudk Oyrmay;Edkifonf/
tjym; qif;&JraJG wMuonfrmS ? OD;aqmifow l Ykd tqif&h &dS dS rpOf;pm;Edik Mf uí tD&efu? tar&duefEiS hf ,HMk unfcsuaf ygufurJG aI y: tajccHí xdyf
jzpfonf/ ydí k &ifem&onfu o,HZmwxGu&f NdS y;D rGaJ wjcif;yifjzpfonf/ wdkufawGYaomvrf;ay:rS rqif;csif/ tm&yfurÇmrS aqmf'Drif;om;BuD;
i,fpOfu tdref ;D csi;f wpfO;D \ zciftaMumif; tHMh opGm rSwo f m; Saud al-Faisal ESifh tifwmAsL;wGif? yx0DEdkifiHa&;? a'ota&;? urÇmh
&zl;onf/ t&ufaomufveG af om xdo k ul ?kd txufu wpfqifw h ;kd &mxl; ta&; rnfoq Ykd ifjcifyu kH kd avYvmEdik o
f nf/ aqmf'u D xdyw f u kd af wGaY &;udk
ay;&efpOf;pm;&mwGi?f ]&mxl;ESit Yf &uf} BuKd u&f ma&G;cdik ;f onf/ xdw k pfqifw h ;kd a&Smif&mS ;vd\ k / tiftm;Bu;D Edik if \ H zdtm;udrk cHv?kd vufou G af jcoGujf zpf
&mxl;&vQif 0ifaiGajzmifhonfhae&mjzpfí rdom;pkygaumif;pm;Ekdifonfh aom tar&duef\ ppfa&;pGuzf ufrrI sKd ;udk &ifqikd Nf y;D rS ajz&Si;f onfxuf?
ae&mjzpfaomfvnf;? xdv k Bl u;D onf aemufq;kH &mxl;udk pGeyYf ,fcaYJ Mumif; e*dx k uJ Edik if aH &;t& ajz&Si;f rIrsKd ;udo k m? tqifjh rifjh rifph Of;pm;í a&Smif&mS ;
tHMh opGmodc&YJ onf/ wpfu, kd af umif;qefaom? twåBu;D aom? tqif&h &dS dS vdo k nf/ Newsweek S Dickey \ jyóemtqH;k pGew f iG f aqmf'\ D oabm
rpOf;pm;aomol jzpfonf/ t&ufvnf;rjzwf? &mxl;vnf;r,lcJhojzifh? xm;udak r;&m? tD&efta&;wGif yg0ifrnfr[kw[ f k jywfom;pGmajzqdck o hJ nf/
rdom;pktm;vHk; usyfusyfwnf;wnf;jzifh b0c&D;ESifcJhMu&&Smonf/ tar&duefuo kd , G 0f u kd í f tD&efta&;wGiq f rJG xnf&h ef tqif&h &dS dS oHa&;
tqif&h &dS dS rpOf;pm;Edik v f Qif wpfu, kd af umif;qefwwfonf? twå wrefa&;jzifh oG,f0dkufía&Smif&Sm;vdkufjcif; jzpfonf/
BuD;jcif;onf tqifY&Sd&Sd pOf;pm;EdkifolwdkY\ tvkyfr[kwfacs/
pkz&k m;vwf\ordik ;f wGi?f rif;qDrif;aoG; wpf&mausmv f yk Bf ucH jhJ cif;
rSm? twåBuD;rm;rI\vkyf&yfjzpfonf/ wdkif;jynftwGufrpOf;pm;bJ udk,f
usKd;udkompOf;pm;aom wpfudk,faumif;qefrI jy,k*fwpfck jzpfonf/ 1970 wpf0dkuf a&eHaps;EIef;wufcJYí? yifv,fauGYEdkifiHrsm;onf
*smreD\ wpfcsed u f ]ap} wpfv;kH &Sif [pfwvm? *sL;vlrsKd ; oef;ESihf a&eHrBS u;D pGmaomtyd0k ifaiG &cJzY ;l onf/ xdpk Ofu acgif;aqmifrsm; tqif&h &dS dS
csí
D owfjzwfcrhJ rI mS vnf;? yk*Kd¾ vaf &;cHpm;csuf a&SUwef;wifveG ;f í jzpfonf/ rpOf;pm;Edik cf íYJ wdik ;f jynf bmrSrwd;k wufvmcJ/Y ,ck 2007 wGif a&eHaps;
twå\qE´udk jznfhqnf;rIwpfckjzpfonf/ tqifh&Sd&SdpOf;pm;jcif;rS uif; EIef; wpf[kefxdk;wdk;wufvmjyef&m? xkxnfBuD;rm;aom tydk0ifaiGrsm;
vGwaf omaMumifh jzpfonf/ [pfwvmvnf; ordik ;f raumif;cJ?h vlraorD xyfrH&&SdMujyefonf/ xdkpOfu OD;aqmifolrsm;yif? ,cktBudrfü tqifh
u emrnfaoMuaom acgif;aqmifrsm;jzpfNy;D ? vlaoNy;D aemuf ordik ;f \ jrifjh rifh pOf;pm;&efvNkd y[ D al omtodukd &&Scd MhJ uojzif?h ,ckwpfBurd üf wdik ;f
28 29
jynftwGuf tusdK;&Sd&mrsm;wGifom tav;xm; pDrHcefYcGJMuawmhonf/ usonf[k ,lqaomtcg? &mxl;rSEIwfxGufay;Mu\/ xdkYaMumifY xdk
urÇmqefjcif;t"dyÜm,fudk aumif;pGmodjrifcJhjcif;? udk,fydkiftawG;tac: ukrÜPDrsm; oufwrf; Mum&SnfpGmcHMu&onf/
wpfcu k kd ajymif;vJEikd jf cif;aMumif?Y tm&yfurÇmudk zGNYH zKd ;Ny;D Edik if rH sm;u rsuEf mS pif u myl E d k i f i H o nf uRef ; Ed k i f i H r Qomjzpf í o,H Z mw[l í
csKd jyefaoG;Mu&onfYtjzpfodkY a&muf&SdcJhonf/ bmrSr&Sd? teD;qHk; rav;½Sm;udkyif aMumuf½GHYae&NyD; rav;½Sm;rSa&udk
tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik &f ef tawG;tac:udk ajymif;vJ&ef vdyk gonf/ 0,f,loHk;pGJ ae&\/ tjcm;tiftm;BuD;EkdifiHrsm;\ usL;ausmfrIudkvnf;
ajrmufudk&D;,m;EdkifiHonf Oyrmwpfckjzpf\/ xdwfvefYae&\/ od k Y a omf v nf ; acgif ; aqmif j zpf o l vD u G r f , l u m;?
rnfodkYaomzdtm;aMumifhjzpfap? rnfodkYaom oHwrefa&;&m tqif Y j rif Y j rif Y pOf ; pm;Ed k i f aom acgif ; aqmif w pf O D ; jzpf o nf /
aMumifhjzpfNzpf? acgif;aqmifvkyfol\qHk;jzwfcsuf rajymif;vQif? ajrmuf tifwmAsL;wpfcrk S vDurG , f \
l tar; tajzudk avYvmvQif odEikd o f nf/
udk&D;,m;taejzifY qdk;usdK;rsm;wef;pD&rnf trSefjzpfonf/ aemufqHk; ]]0efBuD;csKyfcifAsm; … pifumyludk w½kwfu0ifwdkuf&if ckcHEdkifygY
ajrmufu&kd ;D ,m;u olw\ Ykd qH;k jzwfcsuu f kd ajymif;ay;cJo h nf/ urÇmt h ajc rvm;.../}}
taeESihf vufawGt Y ajctaeud?k aumif;pGmod&o dS mG ;íjzpfonf/ þtajc ]][m … cPav;usoGm;rSmaygY? 'gayrJhY pifumyludkppfwdkufr,fY
taersm;udk od&SdEdkif&efvnf;? tqifh&Sd&SdpOf;pm;EdkifcJhí jzpfonf/ olawGudk t&ifar;vdkufyg? jyóemawGudk ajz½Sif;Edkifrvm;vdkY.../}}
tqif&h &dS pdS Of;pm;Edik o f l aemufwpfO;D rSm? ygupöwefor®w rl&mS &wf [kwyf gonf? pifumylukd rnfonfEY ikd if u H rQ ppfrwdu k 0f yYH g/ tar&d
jzpfonf/ 1999 ckwiG f e0wf&&S pfukd jzKwcf stmPmodr;f cJah om tcgu? uefyif ppfwu kd &f v
J rd rYf nf r[kwaf cs/ tb,faMumifq Y akd omf pifumylonf
tar&duefO;D aqmifaom Ekid if aH wmfawmfrsm;\ qefu Y sirf u I kd cHc&hJ onf/ urÇmph wkwa¦ jrmuftBu;D qH;k b@ma&;A[djk zpfaeaomaMumifh jzpfonf/
tmz*efepöwefta&;tcif;wGif tMurf;zufolrsm;ukd wdkufcdkufa&;ü pifumyludk ppfjyifonfESifh? urÇmh&S,f,maps;uGuf uarmufur
yl;aygif;Edik cf o hJ jzif?h Edik if w
H umzdtm; awmfawmfrsm;rsm;rS uif;vGwcf iG &hf cJh jzpfomG ;Edik o
f nf/ þodjYk zpf&efvnf; vDurG , f u l ? olEY ikd if aH o;ao;udk ppf
Edik o
f l jzpfonf/ ,cktcg Edik if aH wmfw&m;olBu;D tzGu YJ kd jzKwcf sr?I Edik if aH &; wyfjzifY rdk;umonfxuf? a':vmxD;jzifh tqifhjrifhjrifhpOf;pm;í um&H
NydKifbuf bemZDblwdkESifh e0wf&S&pfwdkY\pdefac:rIrsm;ESifh tjyif;txef xm;cJYjcif; jzpfonf/
&ifqikd &f csed üf ? rm&S,af vmudx k w k jf yefc&YJ m Edik if pH rkH tS oHpu kH kd us,af vmifpmG r[mAsL[mqdo k nfrmS tqifjh rifjh rifph Of;pm;wwfow l \ Ykd t&mrQom
xyfrH&ifqdkifae&ol jzpfonf/ jzpfacsonf/
ynmonfvnf;aumif;? tjzpfrSefudk vspfvsLr½Ijcif;onfvnf; aeZifvwf
aumif;? tqifh&Sd&SdpOf;pm;wwf&ef axmuful\/

ausmf0if;
omreftrd af xmifp\ k OD;aqmifoo l nf? tqif&Y &dS pdS Of;pm;wwf&ef
vdkonf/ pOf;pm;vdkaom todESifYowådvnf; vdktyfonf/ EdkifiHwum
pD;yGm;a&;tzGJYtpnf;rsm;udk OD;aqmifol acgif;aqmifwdkY\wm0efonf?
yifhultdrfvlUtzGJUtpnf;54^2003(1)
tvGet f a&;Bu;D \/ ½S,, f m0iforl sm;? rScD vkd yk u
f ikd o
f rl sm; ode;f ? oef;cs\
D / Plastic Rainbow Book Publication
ol\t&nftcsif;onf tdrfaxmifpkrsm;pGmwdkY\ aumif;usdK;? qdk;usdK;udk trSwf (217)? yxrxyf(0J)?qyd u
f rf;omvrf;(tv,f) ausmufww
H m;NrKd eY ,f? &efuek Nf rKd Y /
jzpfay:aponf/ olwv Ykd yk if ef;ratmifjrifonft Y cg? olwpYkd rG ;f &nf avsmY zkef; 095193106 ^ 384199

30 31
olwdYktwGufawmh
acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;aom ppfat;cwfqkdwm ysif;p&mBuD;jzpfaeonf/
ta[mif;BuD;jzpfaeonf/
ppfat;acwf olwkdYawGu vli,fawGyDyD
vGwfvGwfvyfvyf ayghayghyg;yg;aezkdYyJ tm½kH&onf/
udk[if (COHEN)
tckawmh urÇmudkajymif;vJapcJhwJh uGefysLwmu? uGefjrLepfpepf wpf
ppfat;acwfoauFwjzpfonfh bmvifwHwdkif;NydK ae&mü tpm;xdk;ae&m,loGm;NyDjzpfonf/
onfrSm 18 ESpf ausmfoGm;NyD/ xdkumvrSm vljzpfcJhonfh touf 17 ESpfom&Sdao;wJh zvifbvefuDqdk? ausmif;ydwf&uf
uav;awGyif? q,fausmfouf t&G,fa&mufNyD/ bmvif awGrSm em&D 20 avmuf vufawmhyfa&SUxdkifNyD;? team speak wdkY? my
wHwdkif;vGef rsKd;qufrSuav;awGESifh? uGefjrLepfpepft space wdkYuae? tkyfpkvdkuf pum;pjrnfajym&if; tcsdefukefavh&Sdonf/
aMumif; ar;jref;Munfhrdonf/ olwdkYav;awG&JUtjrifrSm olY oli,fcsif;awGuvnf; zdvpfydkifrS tar&dum;txdyif pkHvdkYaeonf/
bmvifww H ikd ;f NyKd jcif;udk b,fvrkd o
S abmrxm;/ tz *smreD ]]uRefawmfwkdY rdbawGtwGufawmh? ta&SU 'grSr[kwf taemuf
EdkifiHBuD; jyefaygif;oGm;wmvdkYyJ jrifonf/ aygh/ uRefawmfwkdYtwGufawmh *smreDeJY urÇmBuD;yJ/}}
]uGefjrLepfpepfvm;/ tJ'g bmvJ} ta&SU*smreDbuf touf 17 ESpft&G,f yD,mAGef aumhpfqmhwf\oabmxm;jzpf
wGifygchJonfh Carl-von-Linnè ausmif;rS touf 17 ESpf onf/ ]olwkdY&JUyHkjyifa[mif;BuD;awG ysif;p&maumif;w,fqkdwm oabm
t&G,fausmif;om; &Dum'dk0ufpwif;a'ghzfu qdkonf/ raygufMubl;}/
]ordkif;oifcef;pmxJrSmawmh ygw,f xifw,f/ tJ'DaeYu [kwfvnf;[kwfonf/ olwdYktwGufawmh ppfat;cwfqkdwm ysif;
uRefawmf zsm;aew,f}/ þodkYaomtajzyif jyef&ygonf/ p&mBuD;jzpfaeonf/ ta[mif;BuD;jzpfaeonf/ olwkdYawGu vli,fawG
yDyD vGwfvGwfvyfvyf ayghayghyg;yg;aezkdYyJ tm½kH&onf/
uGeyf sLwmESiUf uGejf rLepf 1989 Edk0ifbm 9 &ufn/ *smrefe,fjcm;tapmifhwyfrS 'kwd,
1989-1990 rSm arG;cJhonfhtjcm;ausmif;om; Adv
k rf LS ;Bu;D [,f&,f*su*f gwpfa,muf em&DtwefMum rSiw f ufrad eonf/
oHk;a,mufuawmh? vkyfief;cGifrSm uGefysLwmroHk;Edkifonfh umvawG&SnfMumpGm apmifha&SmufchJ&aomwHwdkif;BuD;/ ol wpfb0vHk;
olwkdY&JUrdbawGtwGuf? &ifarmaeMuonf/ ta&SU*smreD jr§KyfESHcJh&wJh wHwdkif;BuD;/ 'DwHwdkif;BuD;udk wG,fwmNyD/
&Jt&m&Sda[mif;jzpfchJol? touf 45 ESpf&Sd olwkdYq&m [dkuf tppftaq; tar;tjref;r&Sd wHwdkif;BuD;udkjzwfoef;oGm;vmcGifh
uD u½lyguawmh? twdwfudkjyefwonf/ ]'DtaMumif;awG jyKvdkufaMumif;? ay:vpfAsL½dktzGJU0ifwpfa,muf\ ½kyfoHaMunmcsufudk?
udk olwkdYwpfpufrSodykHr&wm? uRefawmf thHMow,fAsm}/ tJ'DnaerSm Munfhvdkuf&awmh? ol touf½SL&yfawmhrwwf tHhtm;oifh
tHhMop&mawmh r[kwfay/ 1989 ckESpfaemufydkif; oGm;onf/
rSm? urÇmBuD;u t&Sdeft[kefjzifhajymif;vJaeonf/ tifwm ]'DwHwdkif;BuD;[m uRefawmfhb0yJ}/ 1999 ckESpfwGif usif;yonfh
eufu NzdKcsvdkufojzifh? urÇmvkH;twkdif;twmjzifh wHwdkif; bmvifwHwdkif;NydKonfh 10 ESpfjynfhtxdrf;trSwfaeYu? *suf*gu qdkcJh
awGNydKusukefNyD/ uGefjrLepfpepf(Communism)ESifh uGefysL onf/ ]uRefawmf wHwdkif;BuD;udk 28 ESpfvHk;vHk; umuG,fchJ&w,f/
wm(computer) qko d nfrmS tu©&majcmufv;kH omuGmonf/ tckawmh wHwdkif;BuD;r&Sdawmhbl;} [k wrf;wrf;wwjzifh ajym&Smonf/
32 33
n 11 em&DausmfausmfavmufrSm? vltkyfBuD;uvnf; rsm;oxuf aMumfcJhonf/
rsm;vmonf/ txufuvnf; ñTefMum;csuf &Sif;&Sif;vif;vif; a&muf 'grsK;d u? tuf'&De,f vif;<urIaMumifh jzpfay:vmaomajymif;vJrI
rvmao;/ rwwfEdkifawmhNyD/ bmvif\ Bornholmer Strasse *dwfudk rsm;wGif? jzpf½dk;jzpfpOfwpfck jzpfonf/ 'Dvdk jyKjyifajymif;vJrItNyD;rSmvnf;?
zGifhay;zkdY *suf*gtrdefYay;vkduf&awmhonf/ taygifcHolESifh tcGefawmfaumufolawGuvnf;? &SdaeqJjzpfonf/
]vlawGudk wpfcgrS Oa&myudk vGwfvGwfvyfvyfoGm;cGifh rjyKcJhbl;/ bmawGyJjzpfjzpf enf;ynmu aqmifMuOf;ay;cJhvkdY? 'Dvdkpmoifcef;uav;
uRefawmfa&SUrSma&mufaewJh vltkyfBuD;&,f? acgif;aqmifawG&JU arQmfvifh xJ u ae urÇ m BuD ; ud k wd k ; vQd K ayguf j rif v mEd k i f w mawG u d k v nf ; ?
csufuif;rJhNyD; ½IyfaxG;aewJh tajctaeawG&,faMumifh? wHwdkif;udkzGifhay; xnfhrpOf;pm; vdkY r&awmh/
vdkuf&NyD} *suf*gu wooqdkonf/ abmfvuefppfyGJ? &0rf'gvl tpkvdkuftNyHKvdkufowfyGJ? 9-11?
uav;awGeJY pum;pjrnfajymaecsdefrSm? *suf*g&JUpum;udk Mum; tpöa&;wHwikd ;f opfEiS hf tar&duef-ruúpu D ekd ,fjcm;wHwikd ;f ? tD&wfppfyEJG iS hf
a,mifaerdonf/ ol ½kwfw&ufcscJh&wJh qHk;jzwfcsufonf? vlawGudk tjcm;tjcm;aom urÇmt h a&;tcif;rsm;aMumif?h taumif;jrif0g' ay:xGe;f
aemufjyefqGJxm;onfhvkyf&yfwpfckudk NydKusoGm;apcJhonfudk? ol aumif; vmzkdY cufcJaumif;cufcJEdkifonf/ 'gayrJh? 'Dvdkt&mawGu enf;ynm
aumif;odcJhNyDjzpfonf/ tJ'DnrSm vlawG w&a[mNydKqif;vmNyD;? 96rdkif acwfBuD;xJu tem*wfqDudkysHoef;zdkY wmplaewJhvli,fawGudk? t&dyfrdk;
&Snfvsm;onfh wHwdkif;BuD;vnf; wpfcPcsif;NydKusoGm;chJonf/ raeoifhay/
tckawmhjzifh q,fpkESpfckrjynfhao;cifrSmyif? ppfat;acwfonf 0ufpwif;a'ghuawmh uGefjrLeppepfudk? 0duDyD;'D;,m;rSm &SmMunfh
uav;awG\tjrifwGif acwfa[mif;&mZ0ifjzpfoGm;NyD/ ppfat;acwfudk rnf[k uwday;onf/ ol 0DuDyD;'D;,m;xJ&Sm&if; ppfat;acwf'Da&jrifh
acwfa[mif;&mZ0ifwpfct k jzpf jrifaeMuonfh xdu
k av;rsm;onf? or®w aecsdefü? tar&duefor®w*Reftufzfuae'D 1963 ZGef 26 &ufaeYrSm
bk(&S)udk oabmrawGUvSaomfvnf;? tar&dum;ESifh tvGrf;oifhMuonf/ taemuf*smreDuv kd mNy;D ? 'Dru
kd &ufwpftaemuf*smreDukd axmufcaH Mumif;
touf 18 ESpft&G,f vif'g0Dbm&JUtjrifrSmawmh? bm&wftdkbm;rm;udk ajymMum;onfhrdefYcGef;xJrS ]Ich bin ein Berliner} (]I am a Bernliner})
vmr,fhor®wa&G;aumufyGJtwGuf toufi,fqHk;udk,fpm;vS,favmif; qkdonfhpum;av;vHk;udkvnf;? awGUaumif;awGUoGm;zG,f&Sd onf/ xkdpOfu
tjzpf? axmufcHonf/ Oa&mywdkufBuD;udk Nidrf;csrf;a&;azmfaqmifay;cJh qkdAD,ufu? ta&SU*smreDudk uGefjrLepfEdkifiHtjzpf axmuf cHtm;ay;NyD;?
onfh tD;,ludkawmh? olwkdYpdwfxJ odyfrawGUvSay/ bmvifwHwdkif;aqmufNyD;cgptcsdef jzpfonf/
olwaYkd v;awG&UJ q&mwpfO;D jzpfol u½lyg uawmh? b0onf 1989 uae'D xdkrdefYcGef;udkajymcJhonfrSm 45 ESpf&SdoGm;NyDjzpfonf/ tck
ckESpfxuf ydkaumif;vmonf[k vufcHonf/ qkd&S,fvpfpepfudkom tcsdefrSmawmh 1989 rSm vljzpfMuonfhuav;i,frsm;twGuf arQmfvifh
taumif ; qH k ; [k ,l q xm;onf h ol Y t wG u f a wmh ? pd w f y suf p &mawG csufawG? cGeftm;awG ay;pGrf;Edkifrnfhpum;vHk;udkawmh urÇmhacgif;aqmif
&Sdaeao; onf/ ]*smreDjyefvnfaygif;pnf;a&;twGuf uRefawmfwkdY awG &SmazGNyD;vkyfaqmifzkdY tcsdefwefNyDjzpfonf/
wdkufchJMuwm r[kwfbl;/ ydkaumif;wJh qkd&S,fvpfpepfwpfcktwGuf
wdkufyGJ0ifcJhMuwm/ tck uRefawmfwdkY&Sifoefae&wJh tajctaeu k if
ud[
uRefawmfwkdYvdkcsifwJhtae txm;r[kwfbl;}/
olYvdk cH,lcsufrsKd;u? ta&SU*smreDqE´jyacgif;aqmif *sKdcsif*GufrSm Ref: The Cold War as Ancient History
vnf;? &SdcJhonf/ ]uRefawmfwkdY okcbHkwpfckudk tdyfrufrufcJhMuw,f/ by Roger Cohen
Berlin
North-Rhine Westphalia (e,fomvifEi S hf b,fv*f s,
D w
H EYdk iS hf e,ferd w
d f
pyfaeonfh ta&SU*smreDjynfe,f)rSm Edk;xchJMw,f} vdkY *sKdcsif*Gufu a<u;
34 35
cspfjcif; rmonf? odahk omf bdZeufatmifjrifwdk;wufrIaMumifh vifr,m;uGJMuonf/ ESpfOD;ydkif
,ckaqmif;yg;wGif? ayghayghyg;yg;taMumif;t&mav;ESifh av;av; Opöm"ewdkYudk cGJa0Muonf/ odkYaomf bdZeufudkum;rcGJay/ ESpfOD;ydkifygwem
eufeuftaMumif;t&mwdkhudk? a&mpyfxm;MunfUonf/ acwfut&m&monf tjzpfyif qufxm;onf/ ZeD;jzpfolu vifawmfarmif\ tpGrf;tpESifh
rl&if;r&Sd? tppfr&Sd? twkawG ta&mawGom jzpfaeonf/ tayghtav; BuH&nfzef&nfudk odonf/ cifyGef;a[mif;ü b,f[mjrwfwwfonf? b,f
wpfNyKd ief ufwnf;jzpfaeonf/ pma&;q&mu jzpfaeonft U wdik ;f ? taygt h av; [mjzifh rjrwfwwfqakd omtcsuu f kd arG;&mygAZD jzifh odonf/ cifyeG ;f uvnf;?
ta&mtpyfwdkhudk wwfEdkiforQ azmufonfcs&ef? wm0ef&Sdaeonf/ Oyrm- ZeD;a[mif;\oGufoGufvufvuf&SdrI? aps;a&mif;wwfrIü uRrf;usifrIwdkYudk?
tcspfESifhpGefhOD;wDxGifrI ta&mtpyfay:vmyHkudk erlemjyoifhonf/ aumif;aumif;BuD;odonf/
vifEiS rhf ,m; pD;yGm;a&;vkyMf uonfrmS bmqef;wmrSwv f /hkd odahk omf odkYjzifh? wpfa,muf\t&nftcsif; wpfa,mufuod? wpfa,muf
wpfrsK;d qef;oGm;onf/ vifEiS rhf ,m; yl;wGt J vkyv f yk o
f jzifh pD;yGm;wufonf/ \BuH&nfzef&nfESifhtpGrf;tp wpfa,mufuodMuojzifh? vifr,m;jywfpJ
olwv Ykd yk if ef;u aps;uGuaf 0pktawmfBu;D Bu;D &vmonf/ atmifjrifvmonf[k aomfvnf; bdZeufurkd l rcGMJ uay/ twlwq l ufvyk o f nf/ 'Dawmh bdZeuf
qdyk gawmh/ olwv Ykd ifr,m;ESpaf ,mufukd atmifjrifaom pGeOYf ;D wDxiG o f rl sm;[k? rD'D,morm;wdkYu ]tcspfonf rm\/ pGefYOD;wDxGifrIu ydrk m\} (Love is
*kPfjyKcsD;usL;Muonf/ hard, but entrepreneurship is harder) [k a0zefa&;om;vmMuonf/

tD;ar;vfvdyfpm? arwÅmxuf
pGefhOD;wDxGifrIu ydkcuf ukrP
Ü v
D m;? wpfEikd w
tar&duefp;D yGm;a&; tusyt
f pfyikd v
f m;
f wnf;onf? &Dquf&iS ;f (recession)xJ
a r m if pl ; p rf ; w&m;0ifra&mufao;/ þodkYra&mufao;aMumif;ESifhywfoufí t
aMumif;ESpfcsufjyonf/ yxrtaMumif;jycsufonf or®wbk&Sfu tar
acgi;f aqmifrEI iS Uf tD;ar;vf &duefp;D yGm;a&;onf twufaES;jcif;om jzpfonf[k ajymNy;D ? &Dquf&iS ;f udk
acwfudk csdwfqufrIjynfhpHkvmaomacwf (age of connectivity)[k jiif;qkad omtcsujf zpfonf/ 'kw, d taMumif;jycsuo f nf av;vwpfBurd f
ac:vmonf/ qJvzf ek ;f jzifh tifwmeufukd csw d q
f ufEikd o
f nfah cwfukd ,ck aumuf,al om ppfwrf;t&? tar&duef*s'D yD o D nf avsmqh if;oGm;apumrl?
arQmfvifhxm;onf/ tifwmeufwuúEdkvdk*sD ay:vmojzifh? bdZeuf ESpf taygif;vu©Pm jyaeao;aomtcsuf jzpfonf/ pwkw¬ av;vywf
jcrf;uGJoGm;onf/ tGefvdkif;bdZeuform;ESifh orm;½dk;usbdZeuform;wkdY *sD'DyDwdk;wufrIEIef;onf 0.6 &mcdkifEIef;jzpfí? enf;aomfvnf; taygif;
[líjzpfonf/ bdZeufpDrHcefYcGJrIüvnf; tGefvdkif;bdZeufpDrHcefYcGJrIESifh vu©Pmjzpfaeonf/ *sD'DyDwdk;wufrIEIef;udk,füu tEkwfvu©Pmjyvm
atmhzfvdkif;bdZeufpDrHcefYcGJrIwkdY qkdNyD;jzpfoGm;onf/ rSomvQi?f pD;yGm;a&;onf &Dquf&iS ;f xJ0ifNy[ D k todtrSwjf yKcsiMf uonf/
bdZeufESpfrsKd; uGJoGm;onfhtwGuf? pDrHcefYcGJrIyHkpHvnf; ESpfrsKd;uGJ rnfodkYyifjzpfap? twufaES;NyD; tusbuf,dkifqif;onfjzpfap?
oGm;onf/ awGUaeus? jrifaeus bdZeufpDrHcefYcGJrIwGif azmufonfESifh tEkwfvu©Pmjyí usqif;oGm;onfjzpfap? pD;yGm;a&;tusyftwnf;
acgif;aqmifr(I customers and leadership)wdo Yk nf trmcHausm½d;k jzpfonf/ onf ukrP Ü BD u;D wku
Yd kd ydí
k xdcu
kd af povm; (odw Yk nf;r[kw)f wpfEdkifwpfydkif
tGefvkdif;bdZeufpDrHcefYcGJrIwGif tD;ar;vfESifhtD;ar;vfvdyfpm (e-mail and ti,fESifhtvwfpm;t&G,fwdkYudk ydkíxdcdkufapovm;[lí? ppfwrf;
e-mail addresses)wkdYonf trmcHausm½dk;jzpfonf/ xkwfMunfhMuonf/ tjiif;yGm;Muonf/
36 37
aiGazmfcuf wkdYudk &&maps;jzifh? csa&mif;xkwfaeMu&onf/ txl;ojzifh ya&mfygwDac:
þodkYppfwrf;xkwf&if; slump busters awGay:vmojzifh? olwkdYt tdrfawGudk aps;avQmhNyD; csa&mif;ae&onf/ pufypönf;wkdYudk avQmhaps;jzifh
aMumif;avhvmrIwkdYudk jyKvkyfMuonf/ slump rSm tvkyftudkif raumif; csa&mif;aeMuonf/ puf½t kH vky½f wHk u
Ykd kd ydwyf pfrnft h pm; pufypön;f wdu Yk kd
onfhtcsdef? pD;yGm;a&;usqif;csdefudk ñTef;onf/ busters wdkY qkdonfrSm jzKwfa&mif;csvmMuonf/
NzdKcGif;ol? wm;qD;olwdkYudkñTef;onf/ xkdYaMumifh NcHKNyD;ajymvQif pD;yGm;a&; þodkYavQmhaps;jzifh csa&mif;vmjcif;onf? pGefY&JolwkdYtzkdY tcGifh
usqif;csdefü? tusKd;tjrwfay:atmif vkyfEdkifolrsm;udkac:onf/ ajym tvrf;yif jzpfvmawmhonf/ tufqufESifh ya&mfygwDwdkYudk avQmhaps;jzifh
aeus pum;twkid ;f ajym&vQif olwo Ydk nf &Dquf&iS ;f (pD;yGm;a&;usqif;rI)udk vdkuf0,fNyD;odrf;EdkifvQif? &Dquf&Sif;vGefacwf (post-recession) ütusKd;&Sd
tcGifhtvrf;tjzpf jrifEdkifolawGjzpfonf/ Edkifonf[k wGufMuonf/ tdrfaps;EIef;rsm; b,favmufawmif xkd;us
NcHKiHkajym&vQif? pD;yGm;a&;usqif;jcif;onf aiGa&;aMu;a&;? b@m oenf;qkdvQif? tdrfaygifpOfu xm;&Sdonfh tdrfwefzdk; (mortgage value)
a&;udpöwkdYü ydkNyD;wm0ef&Sd&Sd pOf;pm;wwfatmif? wGef;tm;ay;vdkufjcif;yif atmufodkYyif? umvayguftdrfaps;u a&mufoGm;onf/ tdrf\aps;uGuf
jzpfonf/ y&rf;ywm rqifrjcifudkifchJaom aiGa&;aMu;a&;ESifh b@ma&; wefzdk;u taygifwefzkd;atmuf a&mufoGm;ojzifh? tdrfjyefa&G;onfxuf
udpöwdkYudk? pepfwusESifhwm0ef&Sd&Sdjyefcsdef&onf/ jyefpOf;pm;&onf/ zJ taygiftqHk;cHvdkufonfu ydkítqHk;t½IH;oufomovkd jzpfvmonf/
pum;ESifhajymvQif zJcsyfwkdYudk ukvm;zefjyefxkd;Mu&onf/ þodkYukvm;zef þvdk tufqufaps;EIef;awG? pufypönf;awG? wpfywf&pfawG?
xdk;&if; pD;yGm;a&;usqif;rIü ay:avhay:x&Sdaom tcGifhtvrf;wdkYudk armfawmfum;awG 'va[maps;xd;k usvmcsed w f iG ?f þypön;f wdu Yk v
kd u kd 0f ,f
qkyfudkifMuonf/ wpfenf;ajymvQif avmif;aMu;xyfMuonf/ NyD; aiGupm;EdkifolwkdYtzkdY? uHaumif;vQiftusKd;&SdEdkifonf/ þvdk pD;yGm;a&;
zJupm0dik ;f ü avmif;aMu;xyfovdk jyKonf[q k &kd onfrmS ? pD;yGm;a&; tajctaeraumif;í avQmhaps;jzifhcsa&mif;aom ya&mfygwD? tufquf
usqif;csed üf ay:aom tcGit hf vrf;wdu Yk kd qkyuf ikd &f onfrmS ra&&mrItay: ESifh ypönf;t&yf&yfudk? aiGxkyfydkufNyD; vdkufvH0,f,laomolwkdYudk txuf
avmif;&aomaMumifh jzpfonf/ Oyrm-aps;uGufü aiG&JTpdkrIr&Sd? aiGusyfae wGifazmfjyonfhtwdkif; slump busters uscsdefudk NzdKcGif;olrsm;[k ac:vm
onf[k qkdMuygpdkY/ market liquidity [k ac:onf/ aps;uGufü aiGr&TJ[k onf/ jrefrmpum;yHkvm ]jyó'g; c&D;xGuf? wkd;wufatmifyGJcH}? ]jyó'g;
qkdonfrSm tufqufwkdYudka&mif;xkwfNyD;? aiGazmf&cufcJaejcif;udk &nf jym;aeatmif ½ke;f vdu k f vmbfx;dk vduk }f qkad om qk½d ;kd pum;wku Yd kd vdu k ef m[ef
ñTef;onf/ aps;uGufxJ rdrdydkiftufqufwdkYudk wef&mwefaMu;ESifhtvG,f wlonf/
wul a&mif;xkwfEdkifrSom aps;uGufaiG&TJpdkonf[k ac:onf/
þodkYr[kwfbJ tufqufwkdYudk a&mif;&cufaeonf/ 0,folr&Sd? jywfpJonf/ odkhaomf
wef&mwefzkd;atmuf aps;avQmha&mif;&onf/ rD;avmifvQif &&maps;jzifh xl;xl;qef;qef; jzpf&yfwpfrsKd;vnf; ay:onf/ pD;yGm;a&;udk vif
xkd;a&mif;&onfhyHk (fire sale) rsKd;ESifh a&mif;&vQif? aps;uGufü aiGr&Tif[k r,m; yl;aygif;jyKvkyfMuaomyHkpHonf omrefjzpfaomfvnf; OD;ESifhyJh twl
ac:Edik of nf/ ,ck &Dquf&iS ;f xJ0ifaeonfqo dk nfrmS aps;uGux f J tufquf xrf;&Gufonf[k ,lqícsD;usL;Muonf/ vufxyfyGm;yHkpHvnf;ay:? ao
awGa&mif;í aiGazmf&onfeh nf;onf tcuftcJawGUae&jcif;udk ñTe;f onf/ wpfyef oufwpfqHk;arwåmyHkpHvnf; ay:onf/
odkYaomf vifESifhr,m; vQmESifhoGm;qkdovkd tcefYroifhaomtcsdef
jyó'g;udk jym;atmifvyk f rsm; &Sdvmwwfonf/ t,fvifarmh*dwfcsfukrÜPDonf *sifeDzmESifh olr\
,ck tar&dum;ESihf Edik if t
H rsm;tjym;wkw
Yd iG f t&if;tES;D &Sm&cufae cifyGef;wkdY yl;wGJydkifqkdifaom vkyfief;jzpfonf/ vifr,m;ESpfOD;ydkif ESpfOD;
Muonf/ acs;&iSm;&cufaeMuonf/ acs;iSm;rItusyftwnf; (credit twljyKvkyfMuojzifh unlimited partnership [kac:onf/ þodt Yk wlwl
crunch) jzpfaeonf/ xkdtcg aiG&if;vkdolwkdYonf? rdrdwkdYydkiftufquf pD;yGm;vkyMf u&m vkyif ef;vnf;tawmfatmifjrifonf? Bu;D yGm;wk;d wufonf/
38 39
od&Yk mwGif wpfaeYaomf vifr,m;&efjzpfonf/ b,favmufawmifBu;D us,f
oGm;oenf;qkdaomf vifr,m; uGJMuonf/ ypönf;cef; cGJMuonf/
odkY&mwGif olwkdYESpfOD;ydkif bdZeufudkrl rcGJMuay/ ESpfOD;ydkiftjzpf
yifv,f"m;jyESiUf
twlwq l ufvyk o f nf/ jywfpNJ y;D om; vifr,m;ESpOf ;D ydik q
f adk wmh? a,musmf ;
u vkyif ef;\abmhpjf zpfvmonf/ þoabmESiyhf if vkyif ef;uvnf; quf
pGeOhf ;D wDxiG o
f l
vufatmifjrifvm&m? olwdkYESpfOD;\bdZeufudk xl;qef;ojzifh jyufvHk; OD ; cs rf ; a t ;
xkwfvmMuonf/ olwkdYESpfOD;\bdZeufyHkpHudk t"dyÜm,fay;MunfhMu
onf/ bdZeufr*¾Zif;wpfapmifu olwkdYyHkpHudkMunfhNyD;? ]arwåmonf rm yifv,f"m;jyerlem
ausmcufco J nf/ pGeOYf ;D wDxiG rf o
I nf ydv
k aYkd wmif rmausmcufcaJ o;onf/ tavhtxvm;? ay:yifvm; rod/ e,fy,f ESpyf ,f
od&Yk mwGif pHw
k w
JG oYkd nf bdZeufukd twlvufwJG qufvufvyk af eMuonf/ twGif; oDtdk&Dxkwfjcif; tvGefacwfpm;aeonf/ yxr
olwkdYonf ]iaygawGvm;}[k o½kyfazmfonf/ ar;cGef;ar;NyD; aighonf/ e,fy,fjzpfaom tvSty tygt0if use;f rma&;(0Jvef ufp)f
wGif? wpfywfvQif oDtdk&DwpfrsKd; xGufaeovdk? 'kwd,e,f
abmUpfESifU twltdyf y,fjzpfaom pGeOYf ;D wDxiG of rl sm; (entrepreneurial role) ESihf
þa0zefcsuu f kd ZeD;onfu jyefajz&Si;f onf/ uGm&Si;f jywfpaJ yr,fh ywfoufívnf;? oDtdk&DawG aygif;pHkxGufonf/ usef;rm
twlwt l vkyv f yk o
f jzifh om;orD;awGpw
d cf sr;f omonf/ jywfpaJ omfvnf; a&;ESifh tvSe,fy,fwGif t0avQmhjcif;? 0dwfavQmhjcif;
twlwlvkyf&onfrSm ]cifyGef;a[mif;\ r,HkMunfEdkifp&m ADZwpfckwGif? qkdif&moDtkd&DwdkYonf rsm;rSrsm;/ aemufqHk;oDtdk&Du? buf
uRefru ,HkMunfpdwfcsaomaMumifhjzpfonf/ þADZrSm uRefrcifyGef; wD;&D;,m;ydk;wdkYonf cE¨mukd,fwGif;ü vl\udkvkdeDjzpfaeí?
a[mif;onf b,f[monftjrwfxGufEdkifonf? b,f[monf tjrwf 0dwfavQmh&ef cufcJyHkudkajymonf/
rxGufEdkif qdkaomtaMumif;udk? ADZpdwfjzifhodEdkifaomuRrf;usifrI &Sdonf/ t0vGefjcif;udk rnfuJhodkYwm;qD;&rvJ oDtdk&DawG
oluvnf; uRefr\uRrf;usifrIudk ,HkMunfpdwfcsyHk&onf/ Mumawmh aygvSovdk? pGefYOD;wDxGifoljzpfenf; usrf;wkdYuvnf; rsm;vS
vnf; qHk;jzwfcsufcsrSwfrIawGrSm uGJjym;vmygonf/ 'guvnf; rqef;yg/ onf/ ,ckaemufqHk; yifv,f"m;jy(pirate)enf;udk twk
jyóemwpfckü tajzuwpfckru &SdEdkifonfr[kwfygvm;}[k ajz&Sif;jy cdk;í? atmifjrifaompGefYOD;wDxGifol jzpfEikd o f nf[k qkv d m
onf/ jywfpJxm;aomvifr,m; pD;yGm;a&;twlvkyfyHkudkMunfhNyD; rD'D,m onf/ um&DbifuRe;f qG,rf S yifv,f"m;jyBu;D *Reef 'D ufyfukd
wpfcku acgif;pD;wyfonf/ ]abmhpfESifhtwltdyfjcif;} (sleeping with the *kPfjyKaomtm;jzifh ]tifwmae&Sife,f yifv,f"m;jyaeY}
boss) [líjzpfonf/ udk usif;yjyKvkyfcJhonf/
pirate qdak omt*Fvyd pf um;onf? *&dbmom peira
armifpl;prf; rSqif;oufonf/ attempt BuKd ;pm;jcif;? experience tawGU
tBuHK[k teuft"dyÜm,fxGufonf/ teufoufa&muf
tñTe;f / Fortune - Small Business rItm;jzifh ]yifv,fxüJ uHaumif;jcif;udk &SmazGawGU&Sd&ef}
(to find luck in sea)[lívnf; t"dymÜ ,fxu G of nf/ uyÜwed f
[kcfonf oifhtwGuf pGefYOD;wDxGifol erlempHjyjzpf&ef
taMumif;&if; 10 csu&f o dS nf/ yifv,f"m;jyBu;D wpfa,muf
40 41
udk pHjyarmf',ftjzpf twk,l&efqkdaom wdkufwGef;csufudk ayghayghyg;yg; Muonf/ olwkdYudk,folwkdY ]rdkbdkif;} jzpfaeatmif vIyf&Sm;aeonf/ rnf
pOf;pm;Munfhyg/ onfh tajctaersKd; ay:onfjzpfap &ifqdkifwwf&onf/ aysmhaysmif;rI
&Sd&wwfonf/ tEÅdrpGefYOD;wDxGifol\vu©Pmyif jzpfonf/

(1) cifAsm;ycHk;ay: Muufwla&G;wpfaumif wifxm;yg/ (5) tzGJYESifU aorvm;? &Sifrvm; (live and die by the team)
(get a parrot on your shoulder) rnfonfhyifv,f"m;jyrS avSom;wpfOD;wnf;udk avStm;vTwfay;
yifv,f"m;jyBuD;wkdYonf Muufwla&G;wpfaumifudk olwdkYycHk;ay:ü xm;onfr[kw/f rnfonfah tmifjrifaompGeOYf ;D wDxiG of rl S pdw"f mwf tm;
wifxm;avh&o
dS nf/ þMuufwal &G;u tcsuEf pS cf suu f kd ud,k pf m;jyKonf/ aumif;aom? xl;cRefxufjrufaom? tvkyfBudK;pm;aom tzGJUom;rsm;ESifh
(u) oif \ tod p d w f/ vG,fulaoma&G;cs,frIonf rSefuefaom
(u)oif uif;í yef;wkdifa&mufonf[lír&Sd/ bkwftzGJU½Hk;onf yifv,fxJrS avS
a&G;cs,frI jzpfcsifrSjzpfwwfaMumif;udk pGefYOD;wDxGifolwkdif; ESifhwlonf/ acgif;aqmifnHhzsif;vQif avSom;wdkY\ykefuefrIESifh awGUBuHK&
odMuonf/ oifhycHk;ay:u Muufwla&G; (todpdwf)u oifhudk rnf/
vrf;ñTefygvdrhfrnf/
(c) aumif ; &mñT e f j yol q &m (mentor)/ /tawGUtBuHK&Sdol (6) bdkifurfOD;xkyf (bicome hat)
wpfOD;OD;u vrf;ñTefonfhtoHudk qkdvdkonf/ q&maumif; eydkvD,Haqmif;aom OD;xkyfyHkoP²mefrsKd;udk ñTef;onf/ OD;xkyfem;
q&mrSef(Muufwla&G;)udk a&G;yg/ oifonf rkd;xdatmif &Gufum;um;ESpfzuf &Sdonf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYonf OD;xkyfrsKd;pHk aqmif;&
atmifjrifEdkifonf/ rnf/ eydkvD,HOD;xkyfvdk &,fzG,faumif;apumrl aqmif;&rnf/
(2) rsufpdum ( eye patch)
pGefYOD;wDxGifolwpfOD;onf a&G;cs,fxm;aomAD;&Sif; &Sd&onf/ t (7) ajcaxmuftwk (the peg leg)
cGifhtvrf;wdkYMum;xJwGif tm½HkraxGjym;atmif *½kpdkuf&rnf/ rqkdifonfh [dk,drf;'D,drf;acsmfaeaom ukef;ywfay:üvnf;aumif;? vdIif;wHydk;
Zkew
f tYdk ay: tm½Hrk a&mufatmif umxm;&rnf/ þtwGuf wifpm; t xefaeaom ork'´&mxJüvnf;aumif;? ajcaxmufwkjzifhvnf;aumif;
oGifaqmifxm;aom rsufpdum&Sd&rnf/ udk,f zkd;uyfpfvkyfcsifaeaom yifv,f"m;jyonf urÇmwpf0ef;avQmufNy;D txk;d tBuw d ?f towftykwf
t&mudk pl;pdkufí useforQ ukef;abmiftwdkif; avQmufygap/ Zmwfvrf;wdkYudk qifETJjyaeonf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYuJhodkYyif vlwkdYü roef
pGr;f rIrsm;&SMd uonf/ yHpk u
H sausmif;wkw
Yd iG f pmroifz;l ? uav;b0? vli,fb0
(3) tysHpm;yifv,f"m;jyt0wftpm; (the junky priate wear) jyKpkysKd;axmifrIü uHraumif;pGm jzwfoef;cJh&onf/ enf;ynm uRrf;usifrI
pGefYOD;wDxGifolonf vltkyfESifh uGJjym;jcm;&rnf/ xl;jcm;&rnf/ onf r&So d avmufjzpfonf/ odaYk omf yifv,f"m;jyuJo h yYkd if? þrpGr;f oefrI
wdu
k ?f tdrf ta&mif;t0,fypJG m;yifjzpfap a&SUaqmifwx D iG o
f yl ikd t
f ;kd eD;,m; wkdYudkausmfvTm;EdkifNyD;? vdk&mc&D;a&mufatmif ESifEdkifonf/ ajcaxmuf
wdkYonf eufwdkifvnfpnf; rpD;aom bdZeuf½kyf[efudkay:atmifjyKMu twkwyfxm;í roefpGrf;apumrl? wjcm;enf;wdkYjzifh tavsmf&ovdk oef
onf/ pGefYOD;wDxGifolwkdYonf xHk;wrf;pOfvmaemuf rvdkufMuay/ þ pGrf;Edkifonf/ a&SUodkY c&D;qufEdkifonf/
tcsufuyif olwkdYudk tvG,fwulrSwfrdapEdkifonf/
(8) csdwf (hook)
(4) &moDra&G; tcsdefra&G; (any weather; any time) yifv,f"m;jytaMumif; ajymp&m&SdvQif? þtaMumif;rSm csdwf
yifv,f"m;jywdkYonf Murf;wrf;aom yifv,fvIdif;wHydk;xJ c&D;ESif (hook)taMumif;jzpfonf/ pGeO
Yf ;D wDxiG o
f o
l nf yifv,f"m;jyuJo
h Ykd wjcm;
42 43
olwkdYudk avSay:qGJwifEdkif&ef csdwfvdkonf/ tdkif'D,m&dSol? &if;ESD; jr§KyfESHol?
bPfwdkYudk oabFmay:qGJwif&ef csdwfvdkonf/ ypönf;ESifh0efaqmifrI
taMumif;wkdYudk azmufonfwkdYu yg;pyfrS taumif;xkwfajymvmatmif
csdwfvdkonf/

(9) tzdk;wef &wemaowÅmBuD; (the treasure chest)


yifv,f"m;jyonf &wemodkuf&SmazGa&;ü pl;pl;pdkufpdkuf&Sdonf/
olw&Ykd mS onf&h wemaowåmonf b,f[mjzpfonfukd olwYdk aumif;aumif;
odonf/ olwkdYü ajryHkygonf/ &wemodkuf&Sd&m b,fvdkoGm;&rnfudk Munfrif;
odonf/
oifhtwGuf &wemaowåmonf bmvJ/ aps;uGufxJ&Sd oif\
ukefypönf;udk awGUjcif;vm;? aeYpOfaeYwkdif; vma&muftvkyfvkyfMuonfh
aumif;uifrsm; wdrfwdkufrsm;
tvkyform;awGyJvm;/ oif\&wemodkufonf bmvJqkdwm? oif od&Sd jywfoGm;ojzifh rdrda&;chJaomtaMumif;t&mrsm;udk
&rnf/ oif\yef;wdkifudk od&dSjcif;jzpfonf/ yef;wdkifudkod&SdNyD;onfhaemuf jyefvnfrdwfqufay;rSoifhrnf xifygonf/ The Wavesu
yef;wkdifodkUoGm;&mvrf;udk vrf;jyajryHkqGJ&ygvdrhfrnf/ pmrlawmif;aomtcg a&&SnfpDrHudef;tjzpf ]aumif;uif
rsm; wdrfwdkufrsm;} [laom acgif;pOfjzifh a&;ay;jzpfcJhonf/
(10) rdwfqufay;&efrvdk (no introduction needed) "mwfyrkH sm;taMumif; yv’icf &H if;u? uReaf wmfw\ Ydk acgif;
yifv,f"m;jywko Yd nf olwu Ydk ,kd o f w
l Ydk yifv,f"m;jyyg[k rdwq f uf ay:rS aumif;uifrsm; wdrfwdkufrsm;taMumif; a&;&efjzpf
p&mrvkdyg/ olwdkYudkMunfh½Hkjzifh yifv,f"m;jyrSef; odEdkifonf/ 'DtaMumif; onf/ odkYaomf taMumif;roifhí jywfoGm;cJh\/ q&m
olwkdYavSom;wkdYuvnf; od&Sdonf/ ausmf0if; ESifhtwl [oFmwodkY c&D;xGuf&aomtcg xyf
þtcsuo f nf pGeOYf ;D wDxiG of w l t Ykd wGuv f nf; rSeu
f efonf/ yifv,f owday;jyefonf/ q&mhvkd trsK;d om;pmayqk& emrnfausmf
"m;jyonf yifv,fudkcspfjrwfEdk;onf/ xkdenf;wlpGm pGefYOD;wDxGifolwkdY\ wpfO;D u tav;teuf ajymvmonft h cg? uReaf wmf ra&;
aoG;xJom;xJü pdwfjyif;jyrIu tm;aumif;aumif;jzifh&Sdaeonf/ bdZeuf bJ r&awmh/ The Wavesvdk MoZm&Sd influential r*¾Zif;
tdkif'D,mtopftaMumif; pdwful;vQif ESvHk;ckefEIef;jrifhwufoGm;onf/ wpfapmiftwGufa&;&efrSm odyfvG,fvSonfr[kwf/ odkY
OD;aESmufvIyf&Sm;rIjrefoGm;onf/ tvHwdkifxdyfodkY rdrdtvHudk wif&efyif aomf BudK;pm;&rnfom/
rapmifhEdkifay/ tvHrvTifhbJ avSudkarmif;xGufwef xGufchJ&onf/
pGeOYf ;D wDxiG of ol nf yifv,f"m;jywpfa,mufvkd tvkyf vkyf&rnf[k (1)
ñTe;f &if;? pGeOYf ;D wDxiG cf siof w l o
Ydk nf yifv,f"m;jyudk pHerlemjy role model tcsed jf ynfph ma&;q&mtjzpf cH,v
l u
kd af omtcg? pm
tjzpfavhvm&ef ynm&SifwpfOD;u wdkufwGef;onf/ a&;jcif;tjyif tjcm;tvkyfESpfckudkyg uRefawmfh&nfrSef;csuf
rsm;twGif; xnfhoGif;cJhygonf/ yxrwpfckrSm pma&;q&m
OD;csrf;at; rsm; (vlBu;D vli,fra&G;? pmaytrsK;d tpm;ra&G;)\ yHrk ESyd &f ?
tñTe;f / Straits Time yHkrESdyfjzpfaom vufa&;pmrlrsm;udk rSwfwrf;wif&ef jzpf
44 45
onf / uRef a wmf o nf tpk t aqmif ; 0goemygol j zpf & m (&ef o l r sKd ; rSmyif? &Spftkyfxufrenf;&Sdrnf/ uRefawmfhudktaMumif;jyKí olay;ydkYaom
ig;yg;ESifhvnf; rBuHKchJ&ojzifh) i,fpOfu a&;cJhaom vufoifpmrl (pmrl pmrlBuD;wpfxkyf&Sdonf/ ]arwåmuGef;&dyf} trnf&Sd 0w¬K&SnfBuD;jzpfonf/
trSwf 1)u tp&Sdaeygonf/ a&;NyD;rydkYjzpfaompmrl? rNyD;rjywf wpfydkif; omrefvHk;csif;0w¬K oHk;tkyfpmavmuf&dSrnf/ xkdpmrlBuD;udk tlvnfvnf
wef;vef;pmrl? r*¾Zif;pmapmifrsm;rS jyefydkYvmaompmrl? vufcHpmrl? xkwfa0olwpfOD;u xkwfay;rnf[k ,loGm;NyD;umrS? azmifzGJUMunfhawmh
a&;NyD;orQ jyeful;xm;aom uAsmAvmpmtkyfrsm; ponfjzifh wpfxyfBuD; pmrsufESmt&rf;rsm;aeonfudkawGUí? omrefwpftkyf ([dkwkef;uawmh
jzpf\/ yHkESdyfcH&aom pmrlta&twGufu rsm;vmaomtcg r*¾Zif;awG? ESpuf sywf ef)t&ifay;yg? csucf si;f xkwaf y;ygrnf/ ]arwåmuGe;f &dy}f uawmh
*sme,fawGvnf; wpfykHBuD;jzpfvmawmhonf/ xdktyHkBuD;udkMunfhNyD; t&if;tESD;rsm;vGef;í cPxm;ygOD;[k ajymonf/ uRefawmfhrdwfaqGu
wpfaeYus&ifawmh rdkufc½dkzvifeYJ ½dkufxm;&rSmyJ[k pOf;pm;cJhzl;\/ ]arwåmuGe;f &dy}f udyk J xkwcf siaf eoljzpf&m? xdw k udk Ef iS t
hf vkyrf jzpf/ rdwaf qG
enf;ynmrsm; qef;opfvmaomacwfwiG f þjyóemu vG,fvG,f \tem;wGif &HaeMuaomyk*Kd¾ vaf v;rsm;u? uReaf wmfom wdu k wf u
kd f wGe;f
av;ESi&hf iS ;f oGm;ygonf/ puifem(scanner)ay:wifNy;D ul;um uGeyf sLwmü wGef; 0ifajymvQif ]arwåmuGef;&dyf}udk xkwfjzpfavmufonf[kqdkum?
zdkifzGJUodrf;½Hkjzifh &oGm;NyD/ tcsdef,lNyD; rarmryef; ZGJaumif;aumif; vkyf& uRefawmfhtm; vufn§dK;wxdk;xkd;ESifh &ifh&ifhoD;oD;ajymcJhMuonfhjyif?
wmwpfckyJ ajymp&m&Sdonf/ 'pf*spfw,fuifr&mrsm;ay:vmNyD;? aygvm ,cifESpfuvm;rod r*¾Zif;wpfapmifrStifwmAsL;wGif ]arwåmuGef;&dyf}
aomtcg ydkvG,fydkjrefaomtajzudk awGUyg\/ zswfceJ zswfceJ½dkufNyD; pmrlBuD;udk? uRefawmfyJ odrf;xm;ovdkvdk ajymvdkufao;onf/ r*¾Zif;
"mwfjym;ay:wifvu kd ½f o
kH m &Sad wmhonf/ uReaf wmfvyk cf siaf eaom tcrJh wpfapmifwGif tcef;quf0w¬K&Snftjzpf xnfh&efay;xm;&mrS? 1972
0efaqmifrIvkyfief;udk vG,fvG,fav;vkyfEdkifvmawmhrnf/ rdrd\ odrf; ESpfv,fydkif;? yHkEdSyfpmapmifr*¾Zif;rsm; tusyftwnf;tBuHKwGif b,f
qnf; xm;aom vufa&;rlrsm;udk tvG,fodrf;vdkol? trSwfw& vuf a&mufoGm;rSef;rodjcif; jzpfonf/
aqmifay;vkdol? txl;pmMunfhwdkufrsm;odkY rSwfwrf;tjzpf vSLvdkolrsm;u xdk ]arwåmuGef;&dyf}pmrlBuD;udk uRefawmfESajrmygonf/ tm;xkwfrI
vma&muf qufoG,fvQif jrefjrefqefqef aqmif&Gufay;í&NyD jzpf\/ wpfcktjzpf tawmfcsD;usL;&rnfh0w¬K&SnfBuD; jzpfonf/ ,cktcsdefrSmom
þpdwful;udk&cJhonfrSm tcsufESpfcsufaMumifhjzpfonf/ q&m qkvd Qif uGeyf sLwmxJ xnfx h m;vduk vf &Ydk onf/ xkwaf 0ay;rnfo h l &Sad umif;
OD;BuD;armif(aiGOa'gif;)vm;rod a&;cJhaom pmwpfyk'fwGif? usrf;rsm;pGm &SdvmEdkifonf/ qif;qif;&J&JEiS fhaooGm;&&Smaom rdwfaqGrSmvnf; use;f
jyKpkoGm;aom q&mawmf t&Siftm'dpö0Ho (aemifwGif OD;atmifjrwfxG#f) rma&;om rcsKUd ,Gi;f cJv h Qi?f ,aeYtcsed rf mS (]av½l;okeo f ek }f xJu &ufbwå
taMumif; awGU&zl;onf/ xkwaf 0&ef&nfreS ;f Ny;D a&;onfr[kw/f a&;csií f vm vdk) BuD;yGm;jynfhpHkNyD;? udk,fhaiGESifhudk,f ½dkufxkwfa0iSypfwmrsKd;awmif
a&;xdu k w f m a&;jcif; jzpfonf/ xdu k sr;f pmrlrsm;onf wpftyk Ef pS t
f yk rf v
S í
GJ vkyfaumif;vkyfrnf/
pmtkyftjzpf xGufrvmcJhyg/ ESajrmp&maumif;vSonf/ þvdkyif usrf;jyK
aeMuaomq&mawmfBuD;rsm;? ynm&SdBuD;rsm; rsm;pGm&Sdygvdrhfrnf/ xkdpmrl (2)
rsm;udk uRefawmfhtaejzifh uRefawmfwdkYwdkif;jynfESifhvlrsKd;\*kPf[k owf 'kwd,tm;cJrIrSm tifwmAsL;rsm;jzpfonf/ touft&G,faxmuf
rSwfonf/ odu©m[k owfrSwfonf/ raysmufrysuf rSwfwrf;wifxm; vmNyDjzpfaom ynm&SifBuD;rsm;? tEkynmonfBuD;rsm;? wdkif;jyKjynfjyK
vQif wpfcsdefcsdefrSm toHk;0ifvmrnfom/ yk*Kd¾ vf statesman rsm;? vkyfief;&SifBuD;rsm;? owådcJBuD;rsm;udk tifwmAsL;
'kwd,tcsufuawmh uRefawmfhrdwfaqGpma&;q&mwpfOD;ESifh ywf vkyfxm;&efjzpfyg\/ olwkdYxHrS uRefawmfwkdYonf ynmawG trsm;BuD;&
oufonf/ olonf uG,fvGefoGm;csdeftxd 0w¬Kwdkq,fyk'favmufom Edkifonf? orkdif;rSuGufvyfrsm;udk jznfh&efrsm; &vmEdkifonf? acwft
yHkESdyfcHcJh&rnfxifonf/ odkYaomf pmtvGefa&;Edkifoljzpf\/ vHk;csif;xkwf vdkuf? rsKd;quftvdkuf wnf&SdcJhaomEIef;pHrsm;? tdyfrufrsm;? yuwd½kyfyHk
ay;rnf[kqkdaom (pmaywdkufydkif&Sif) pma&;q&mwpfOD;xHodkY ydkYxm;onf rsm;udk odvmEdkifonf/
46 47
þtvkyfudk taumiftxnfazmfzkdYtwGuf t&if;tESD;vdkonf/ xGufvmcJhonf/
'pf*spwf ,fuifr&maumif;aumif; vdo k nf/ AD',
D rkd w
S w
f rf;ygwif&ef jzpf\/ vrf;a&mufawmhr?S q&mBu;D tdro f Ykd BuKd wifar;jref;xm;&eftwGu?f
wpfaeY wpfem&D? ESpfem&Dpojzifh av;ig;&uftcsdef,lar;jref;&rnf/ þodkY zkef;qufMunfhvdkufonf/
ar;Edkif&eftwGuf uRefawmhfrSm 0rf;pmtcHjynfhaezkdYjznfhxm;&rnf/ pma&; ]]q&m 'DaeYreufuyJ rEÅav;rSm qHk;oGm;ygNyD/}}
q&mBuD;udkAsL;vQif ola&;cJhorQawGtjyif? olYpmrsm;tay: a0zefaom uRefawmf vHk;0Muufao aooGm;ygonf/ tuste jyifqifum
pmrSeforQudkyg jyefzwf&rnf/ olYacwfudk jyefwl;qG,lxm;&rnf/ xdkacwf xGufvmrdaomaeYum; 2005 Edk0ifbm 30 &ufaeYjzpfygonf/ &ifxJwGif
\urÇmhtaetxm;? jrefrmhtaetxm;rsm;udkyg aMuaeatmifod&rnf/ ESajrmjcif;BuD;pGmjzifh [mwmwmBuD;jzpfoGm;&ygonf/ uRefawmf cJavo
wpfOD;wpfa,mufudk tifwmAsL;vkyfzkdYtwGuf? wpfvavmufawmh jr§KyfESH rQ arsmoGm;&jcif;twGuf ESajrmjcif;r[kwfyg/ q&mBuD;vdk ynm&SifBuD;
rS&rnf/ wpfOD;? olawGUorQ? odorQudk tukefeD;yg;a&;jyEdkifaeaom ynm&SifBuD;
wpfOD;twGuf? uRefawmfhvdkvlwpfa,mufu EIdufrxkwfvnf; xGufaeNyD;
(3) om;yif/ udk,frvkyfvdkuf&aom tifwmAsL;twGuf bmrSESajrmaep&m
yxrqH;k a&G;cs,v
f u
kd of nfrmS ynm&SiBf u;D wpfO;D jzpfygonf/ okaw r&Sd/ odkYaomf? toufwpf&myifru wpfaxmifavmufyif &Snfoifhaom
oetay:opöm&SdNyD; q&mpdwftjynfh&Sdaom urÇmodynm&SifBuD;/ olY &Sm;&Sm;yg;yg;ynm&SifBuD;? wu,ftvkyfvkyfNyD; wu,fajzmifhrwfonfh
trnfjzifh a&;om;cJhxkwfa0cJhaom twkdt&SnfvHk;csif;aygif;rsm;pGmwGif? ynm&SifBuD;wpfOD;? touf 83 ESpft&G,fuav;rSm taumif;yuwd
trsm;pku ynm&yfqdkif&mrsm;jzpfonf/ odkYaomf aA'ifvnf; uRrf;usif? uae? jzKwcf eJu, G vf eG o
f mG ;&jcif;udk tvGewf &mESajrmvdu k rf jd cif; jzpfygonf/
pmaywGiv f nf; wD;rdacgufr&d adS omynm&SiBf u;D jzpf\/ xkaYd Mumifh q&mBu;D xdyk nm&SiBf u;D rSm a'gufwmoef;xGe;f jzpfaMumif; uReaf wmfrajymbJ
a&;cJhorQawG vdkuf0,fpk&\/ NyD;awmh axmufp&m ar;p&mrsm; awGUEdkif aeonfhwdkif odMurnf[k ,HkMunfyg\/
atmif aphaphpyfpyfzwf&onf/ Munfrif;
uufquftao;wpfvHk;&Sd&m ppfMunfhawmh ysufaeonfawGUí 8 rwf 2008
jyif&jyefonf/ 'pf*spfw,fuifr&mzdk;uvnf; pk&if;pk&if;ESifh pm;0wfaerI
p&dwfxJ 0ifukefonf/ 0efxrf;tjzpf 36 ESpfvkyfcJhojzifh? &&Sdtyfaom
u½kPmaMu;uvnf; 'pf*spfw,fuifr&mESifh a0;onf/
oef;xGef;
xkdpOfrSmyif? ynmawmfoifwpfOD;u ydkYvdkufaom 'pf*spfw,f M.A., B.L., Ph.D.,D.Lit.(London)
uifr&mav;wpfvHk;? a&mufvmonf/ uufqufudkvnf; jyifqdkifydkYxm;
NyD;NyDjzpf&m? q&mBuD;xH BudKwifcGifhawmif;aompmESifh aqG;aEG;rnfh t jrefrmjyef
aMumif;t&mrsm;udk uGefysLwmpmpD&jyefonf/ wm0eft& wuúodkvfjyef
í pmoifay;&OD;rnfjzpfí? wpfvavmuf tcsdefukefoGm;&jyefonf/

(4)
*syefrSKwpf&m
tifwmAsL;twGuf tm;vHk;jynfhpHkaomaeYwGif? rdwfqufpmudkyg
udk,fwdkifoGm;ay;&if; &ufcsdef;,lygawmhrnfpdwful;NyD;? tu,fí wpf
4003350603
em&Dpmavmufrsm; tcsdefay;vQif wpfem&DAsL;rnf[laompdwful;jzifh?
48 49
'kwd,ajrmuf yDwm o *&dwf odrhk [kwf
Cover Theme
LEADER TO WATCH

Avm'Drm Avm'DrD½dkApf(cs) ylwif (profile)

ausmf0if;
yxrtawGY
½k&Sm;or®w\ rsuf0ef;awGrSm vSyaom
tjymEka&miforf;vsuf/ odkYaomf? uefa&jyifyrm
wnfNidrfvGef;vSonf/ rnfonfh pdwfvIyf&Sm;rIudk
rS? wpfpGef;wpfp rawGU&/ ajym&vQif rsufawmif
yif rcwf/ ol\pl;pl;&J&JtMunfhu wpfpHkwpfckudk
tcdkiftrmajymjyae[ef &Sdonf/ þtajymwGif?
ol\MoZmtmPmESifh olYwdkif;jynf\ tem*wf
tay:? tjynfht0,HkMunfaMumif; azmfjyae
onfodkY&Sdonf/
þ,HkMunfpdwfcsrIaMumifhyif? EdkifiHBuD;
wpfck\? eHygwfwpfacgif;aqmifpHjref;&m ]'gcsm}
(aus;vufpHtdrf)odkY oGm;&mvrf;wGif jrifom
xifomaom vHkNcHKa&;awG? csrxm;jcif; jzpfay
vdrhfrnf/ ol\'gcsmrSm? armfpudkNrdKUawmf t
aemufbuf? bkZywfyifESifh xif;½SL;yifysKdrsm; xl
xyfpGm aygufa&mufaeaom awmtkyfav; t
wGif;rSm &Sdonf/ armfpudkrS um;ESifhoGm;vQif 25
rdepfcefYMumvdrhfrnf/ acwfopf½k&Sm;EdkifiH\ ESvHk;
onf;yGwfae&mrsm;udk jzwfoGm;&onfhc&D; jzpf
onf/ rIefrdIif;tHkYqkdif;aeaomqdkAD,ufacwf\
vufuseftaqmufttHkrsm;? tcefYtnm;ESifh t
oGuftvufwkdY aygif;pyfxm;aom? acwfopf
50 51
atmfvD*gh(cs)rsm;\ pHtdrfrsm;? xkdYaemuf zefa&mifrSefa&mif vif;vufae rSmvnf; twGt J pyfnv D oS nf/ wpfcyk J h h h emrnfausmf aAmf'*gudk rawGU
aom a&Smhyif;\arm(vf)rsm; h h h/ &/ ]rGefx&macs;}0dkifESifhom {nfhcHonf/
'gcsm\ *E¦0ifwpfydkif;[efrkcf0odkY a&mufaomtcg? uRefawmfwkdY uRefawmfhtwGufrl? [if;vsmtm;vHk;xuf pdwf0ifpm;rdonfrSm?
pD;vmaomum;udk 0ifcGifhrjyKawmhyg/ ½k&Sm;tpdk;&u pDpOfay;aom um; ylwifu, kd wf idk yf if jzpfonf/ olonf? cyfrwfrwfvrf;avQmufwwfonfhwdkif?
wpfpif;xufodkY ajymif;pD;&onf/ þum;av;u? ESif;zwfo&zlrsm; oHwrefa&;&m,Ofaus;rIurkd ?l uRr;f uRr;f usiu f sif azmfjywwfojl zpfonf/
aqmif;xm;onfh xif;½SL;yifrsm;Mum;&S?d &dyo f mvrf;uav;xJoYkd jznf;aq; olYt&yfrSm 5 ay 6 vufravmufom&Sdí? taemufwkdif;pHt& t&yfyk
nifompGm armif;oGm;onf/ um;pufoHnufnufESifh aus;iSufom&um ol[k qkdEdkifonfhwdkif? usef;rma&;aumif;yHk&onf/ ESpf&Snfvrsm; *sL'dk
av;rsm;\toHrSvGJí? bmoHrQrMum;/ yuwdwdwfqdwfvsuf&Sdonf/ upm;cJhjcif;\tusKd;&v'f jzpfygvdrhfrnf/ (ylwifrSm cg;ywfeuftqifh
þae&mum;? ½k&mS ;or®w ADvm'Drm Avm'Dr½D Akd pf(cs) ylwif\ or®w½H;k cef; &onfxd *sL'kdupm;cJhzl;onf/) ,cktcsdefxdvnf; eHeufwkdif;? wpfem&D
yif jzpfawmhonf/ (olESifh olYrdom;pkurl? rvSrf;rurf;&Sd ydkíeufaom (odkYr[kwf) wpfem&DomomcefY a&ul;rysuf[k od&onf/
awmtkyfxJrS aemufxyf 'gcsmwpfckwGif? aeMuonf[k od&onf/) ylwif\rsufESmrSm? uRrf;usifaomyef;ykq&mu wpfyHkpHwnf; xk
ylwifrSm ola&SUuacgif;aqmifawGvdk? u&ifrvifeef;awmfxufrS? xm;ovdk? ½k&Sm;rsufESmus tyDtjyifyifjzpfonf/ olYrsufvHk;awGum;
wdkif;jynftkyfcsKyfrif;vkyfolrsKd;r[kwf/ wdwfqdwfNidrfoufaom aus;vuf xl;xl;jcm;jcm; pl;&SvSonf/ wpfzufvl\twGif;tZÑwåudk xGif;azmuf
pHtdrfwpfckrS? ½k&Sm;jynfBuD;udk pDrHcefYcGJaeol jzpfonf/ olY½Hk;cef;rSm us,f Munfah eovk.d ../ ol\aemufxyfx;l jcm;csurf mS ? tNyKH ;t&,fuif;rJjh cif;
us,f0ef;0ef;&Sdonfhwkdif? rnfonfhy&dabm*rS [kwf[kwfjim;jim;r&Sd/ ESifh? ododomompum;enf;jcif;yif jzpfonf/ olYudk tmPmvJTcJhol? olYa&SU
wu,fh[if;vif;jyifBuD;xJ a&mufaeovm; atmufarh&onf/ rSoGm;ESifhol abm&pf,Jh(v)qifESifhrl? qefYusifbuf[k qkd&rvkd &Sdonf/
us,f0ef;oefYjyefYaom ½Hk;cef;wGif;odkY0ifvdkufonfESifh? ylwif OD; ,J(h v)qifrmS wufaxmifarmif;eif; pum;ajymwwfo?l [mo&So d ?l Ny;D awmh
aqmifaom ½k&Sm;EdkifiH\ta&;BuD;yk*¾dKvfrsm;u? uRefawmfwdkYudk BudKqkd rl;,pfjcif;udk cspfwwfol.../ ylwifvufxJrS 0dkifuvyfrSm? t&m,Gif;
vsuf&Sdaeonf/ or®w\vufaxmufrsm;? EdkifiHa&;&mtBuHay;rsm;? onfr&Sd/ oHwrefusifh0wft& cGufajr§mufqkawmif;awmhrSom? 0wfaus
ygvDrefajyma&;qdkcGifh&Sdol... pojzifh/ olwkdYtm;vHk;rSm tawmfaps;BuD; wef;ausaomufonf/ olonf &owPSmudkvnf; rufarm[efr&Sd/
vdrhfrnf[k rSef;q&aom? atmf'gcsKyf0wfpHkudk,fpDESifhjzpfonf/ eufajymif ausmufykpGefawG? *Pef;vufrawGudk wkdYyifrwkdY/ aygifrkefYvdyfudkom
awmufyaeaom tdwjf ym;av;awGuu kd ikd x
f m;Muonf/ oHwrefqefaom yef;uefxJxnfhNyD;? c&if;ESifhqGaeonf/
tNyHK;udk,fpDESifh vufqGJEIwfqufMuonfhwdkif? y#doE¨m&pum; rqkd.../ ylwifESifh oHk;em&DausmfrQ pum;ajymcJh&onfhwdkif? olYtaMumif;udkrl
ywf0ef;usifwpfckvHk; wdwfqdwfNidrfoufNrJ/ arQmfvifhoavmuf odcGifhr&cJhyg/ olum; pum;zG,f&mqkdwwfol r[kwf/
ylwifrSm EdkifiHjcm;{nfhonfrsm;? txl;ojzifh EdkifiHjcm;owif;orm; txl;ojzifh udk,fa&;udk,fwmudpöqkdvQif? rajymoavmufyif/ pm;&if;
rsm;udk awGUqHkavh&Sdol r[kwfyg/ odkYESifhwdkif? uRefawmfwkdYtzGJU [wdkif;(r) aomuf&if; ar;Edik jf ref;Edik v f eG ;f íom rqkpd avmufocd iG &hf cho J nf/ olonf
r*¾Zif; owif;axmuftzGJU]udkrl? oHk;em&DcGJMumrQ vufcHawGUqHkygonf/ *E¦0if*Dwudk cspfjrwfEkd;wwfol/ rdk;ZwfESifh csKdifaumhpuD;udk rMum rMum
yxrwpfem&Du?kd ol½Y ;kH cef;rSmyif tpOftvmtifwmAsL;ESizhf iG o hf nf/ aemuf em;axmifjzpfonf[k qko d nf/ ol tBuKd uq f ;kH bDw(J vf)oDcsi;f rSm Yesterday[k
tay:xyfcef;rodkYac:oGm;NyD;? crf;em;xnf0gvSaom npmpm;yGJESifh wnf xkwfajymonf/ urÇmhtBuD;qHk;ESifh oufwrf;t&SnfqHk; uGefjrLepfEdkifiH
cif;{nfhcHonf/ yxrqHk; ausmufykpGefBuD;awG a&mufvmonf/ NyD; BuD;wGif arG;zGm;BuD;jyif;cJholjzpfonfhwdkif? bmoma&;udk rypfy,f/ ol\
½k&Sm;rif;pdk;&mZmtodkif;t0dkif;\ awmf0iftpm;tpm ig;O[if;.../ av,mOfc&D;pOfwkdif; or®musrf;pmaqmifoGm;wwfol jzpfonf/
rIdESifh[if;&Gufokwfum; t&om&SdvSonf/ *Pef;vufraMumfESifh csOfiHpyf EdkifiHa&;udpörsm;ESifhywfoufvQifrl? ylwifrSm pum;enf;ol[k rqdk
52 53
olt
h jrift&? qdAk ,
D uf,el , D NH yKd ucJG ef;rSm
tvGr;f Zmwfwpfck jzpfonf/
txl;ojzifU ½k&Sm;rsKd;EG,fpk 25 oef;ausmf
aehcsi;f ncsi;f wpfo;D wjcm;Edik if aH wG jzpfomG ;cJ&h onfrmS
xdcdkufaMuuGJp&m[k oluqkdonf/
Edkifyg/ jznf;jznf;av;av;ESifh wdwdususajymwwfonf/ olYtjrift&?
qdAk ,D uf,el ,D NH yKd ucJG ef;rSm tvGr;f Zmwfwpfcjk zpfonf/ txl;ojzifh ½k&Sm;
rsKd;EG,fpk 25 oef;ausmf aeYcsif;ncsif; wpfoD;wjcm;EdkifiHawG jzpfoGm;cJh
&onfrSm xdcdkufaMuuGJp&m[k oluqkdonf/ odkYESifhwdkif? aemufxyf
qkdAD,uf,leD,HrsKd; jyefvnfxlaxmif&ef? olYwGif &nf&G,fcsufr&Sd[k tcdkif
trmajymonf/ rnfonfhppftkyfpk? rnfonfhEdkifiHa&;tkyfpkukdrSvnf; xl
axmifrnfr[kwf[k? tav;teufuwday;onf/ txufwef;ausmif;om;b0 1966 pdefhyDwmpbwf
olYa&SUrSoGm;ESifhcJhMuaom? rpfac;a*:bmacsmh(A)ESifh ,Jh(v)qif
wdkYESifhywfoufvQifrl? wav;wpm;ajymonf/ vlxkaxmufcHrI r&Sdawmh npmpm;yGJ pum;0dkif;twGif;? ylwif\pdwf vIyfvIyf&Sm;&Sm;jzpfoGm;
aompepfa[mif;udk? &J&J0hH0Hh ajymif;vJapcJholrsm;[k trSwfay;onf/ onfqdkí? wpfBudrfomawGUcJh&onf/ tar&du\ ½k&Sm;ESifhywfoufaom
]uRefawmfomqkd&if olwdkYavmufowdå&Sdr,f rxifbl;} [kvnf; ½dk;½dk;om; ay:vpDtaMumif; pum;pyfrd&mrS? þodkY vGwfxGufoGm;[efwlygonf/
om; 0efcHonf/ trSefpifppf ylwifrSm uGefjrLepfjzpfcJhzl;onfhwdkif? tpGJBuD; olYtaeESifh tar&duESifhr[mrdwfjzpfvkdygaMumif;? odkYaomf tar&durSm?
aom uGefjrLepfuGefqmaA;wpfr[kwfwm aocsmonf/ olonf w½kwf ½k&Sm;udk {nfhcHyGJodkYrzdwfMum;bJ a&mufvmaom{nfhonfvdk oabmxm;
jynfrS wdeaYf &Smufyifv?kd vufawGUrsuaf wGUorm;jzpfonf/ vGwv f yfaom aeaMumif;? olu roufrompum;qdkonf/ ]uRefawmfwkdY tar&dueJU
aps;uGufpepfudk zufayGUBudKqdkonfhwdkif? pepfuscdkifrmaom EdkifiHawmf rdwfaqGjzpfcsifygw,fAsm/ 'gayrJh wpfcgawmh awG;rdw,fAs/ tar&du
wpf&yfEiS hf oGm;rSjzpfrnf[k cH,o l nf/ þcH,cl suu f v
kd nf; yGiyhf iG v
hf if;vif; [m trSefwu,faum? rdwfaqGvdkcsifwm [kwf&JUvm;vdkY/ ol trdefYay;
ajymonf/ orQ emcHr,fh? vufatmufi,fom;yJ vdkcsifwmvm;vdkY} h h h/
tMurf;zuf0g'ESifhywfoufvQif? olYtjrifrSm or®w a*smh 'AvsL ]tu,fí tar&dubufwGif? ½k&Sm;ESifhywfoufNyD; txiftjrif
bk(&S)ESifh uGmvSonfr[kwfyg/ tMurf;zuf0g'rSm? &mpkopf\tEÅ&m,f vGJrSm;rI wpfpHkwpf&m&Sdaeygu? or®wBuD;taeESifh rnfodkYjyKjyifay;vdkyg
tBuD;qHk;Ncdrf;ajcmufrI[k? olwdkYESpfa,mufvHk;u cH,lxm;Muonf/ odkYjzpf oenf;}[k uReaf wmfu pum;awmufMunf&h m? olu pm;yGaJ y:udik ;f ñGwí f ?
vifhupm;? tMurf;zufrIwdkif;udk tpövmrfrpfwHqdyf rcwfrdapzdkYawmh? ,ckvdk tm;ESifhrmefESifh jyefajymygonf/
owdBuD;BuD;xm;onf/ ]b,fae&m? b,fywf0ef;usifrsKd;rSmrqdk &,f'D ]'Dudpö[m txiftjrifvJGrSm;rI r[kwfbl;As/ &nf&G,fcsuf&Sd&Sd
u,ft,ltqawG ay:vmEdkifwmyJav.../ &,f'Du,ft,ltqwkdif; yHak zmfxm;wm/ uReaf wmfw½Ydk &k mS ;awGtay: olwjYdkrifapcsio
f vdk jrif&atmif?
tMurf;zufrIvdkY? wpfoa&mwnf;ajymvdkYr&ygbl;}... pojzifh? olYt,l tar&dueftDvpftcsKdUu &nf&G,fcsuf&Sd&Sd wrifyHkazmfxm;wm/ olwkdY
tqudk &Sif;jyonf/ yHkazmfxm;wJh tJ'DyHk&dyftwkdif;qkd&if? ½k&Sm;awG[m tckxd r,Ofaus;ao;
54 55
bl;/ &ufpufw,faygh/ opfyifay:u qif;vmcgpqdkawmh? rkwfqdwfawG? EIef;rSm 7% &Sdonf/ a':vm 200 bDvD,HeD;yg;&Sdaom EdkifiHjcm;a<u;NrD
qHyifawGrSm zkHtvdrf;vdrf;uyfaeao;wmrdkY? aq;aMumokwfoif&OD;r,f rsm;udkvnf; jyefqyfEdkifcJhonf/ ½k&Sm;vlcsrf;omrsm;udkvnf; ydkíydkí
aygh/ 'Dvkdvmwm h h h}/ csr;f omapcJo h nf/ (tcsKUd qdv
k Qif jrifraumif; ½Iraumif;avmufatmifyif
þpum;rsm;udkajymaepOf? ol\ezl;xufrS aoG;jyefaMumBuD;rSm? tcsrf;omvGefcJhonfrsm;&Sdonf/) wpfNydKifeufwnf;rSmyif ½k&Sm;qif;&J
azmif;íazmif;ívm&m? b,fcsufrsm; ]azmuf}ceJ xaygufavrvm;[k om;rsm;\ b0udkvnf;? rlvtajctaexuf ydkaumif;apcJhonf/ 2003
uRefawmfhrSm pdk;&drfae&awmhonf/ aemufydkif;rSpí tvkyform;wkdY\vpmrSm 2 q wdk;vmcJhonf/ þodkY
tcsdefwkdtwGif; atmifjrifrI&vmonfrSm? wpfpdwfwpfydkif;tm;jzifh a&eH
a&G;aumufwifajrm§ ufc&H aom Zmbk&if aps;ajrmufvmaomaMumifhvnf; jzpfEdkifygonf/ odkYESifhwdkif? tjcm;aom
ol\or®w&mxl; 'kwd,oufwrf;tqHk; vmrnfhaEGOD;ayguf a&eHxGufEdkifiHrsm;vkd ½k&Sm;udk o,HZmwusdefpmroifhap&ef? umuG,fEdkif
a&mufvQif? olYtaeESifh trnfcHt& wpfqifhedrfhaom 0efBuD;csKyf &mxl; cJhonfh ylwif\pDrHcefYcGJrIpGrf;&nfudkrl? todtrSwfjyK&ygvdrhfrnf/ rnfodkY
udkom ,lawmhrnf[k? ylwifu xkwfazmfajymMum;cJhygonf/ trSefpifppf yifqdkap ½k&Sm;vlxk\tjrifwGif? ylwifrSm wnfaqmufa&;orm;aumif;
þonfrSm ol\a&&Snfr[mAsL[mxJrS? vwfwavmenf;AsL[mwpf&yf wpfa,mufjzpfonf/ olwdYkwpfawG\ aysmufqHk;p arQmfvifhcsufrsm;rSm
jzpfygvdrhfrnf/ ½k&Sm;zGJUpnf;yHktajccHOya't&? or®woufwrf;udk ESpf vnf;? ylwifacwfa&mufrS jyefvnf&SifoefcGifh &vmjcif;jzpfygonf/
Budrfxuf ydkíxrf;aqmifcGifh r&Sdyg/ odkYtwGuf vmrnfha&G;aumufyGJwGif? qdkcJhygtwkdif; ½k&Sm;EdkifiHjyefvnf&Sifoefvmjcif;rSm? urÇmhEdkifiHa&;
ol,HkMunfpdwfcs&aom? ol\vuf&if;vl 'Drdx&drufAD'uf(A) (,ck vrf;aMumif;udkvnf; tajymif;tvJrsm;jzpfay:apygonf/ q,fpkwpfpk
avmavmq,f 'kwd,0efBuD;csKyfwm0ef,lxm;ol)udk? or®wavmif; Mum ratmifjrifrrI sm;aMumif?h ajcwpfvrS ;f aemufqw k cf &hJ aom ½k&mS ;0uf0H
tjzpf pm&if;wifxm;onf/ 'Drdx&dom or®wjzpfvmvQif? 0efBuD;csKyf BuD;rSm? tm;jynfhtifjynfhjzifh a&SUESpfvSrf;wkd;EdkifchJNyDjzpfonf/ topfjzpf
&mxl;rSm ylwiftwGuf jzpf&ayvdrhfrnf/ þodkYjzpfvmygu ylwifrSm xGef;vmaom ½k&Sm;uka#<u,folaX;BuD;rsm;rSm? ,cktcg *vdkb,ftqifh
½k&Sm;EdkifiHBuD;\ eHygwfwpfacgif;aqmif jzpfNrJjzpfygvdrhfrnf/ ½k&Sm;\ wGif yg0ifupm;aeMuNyjD zpfonfh yav,mtopfawG jzpfvmonf/ urÇmh
uHMur®mudk qufvuf OD;wnfyHkazmfcGifh&aeOD;rnf jzpfygonf/ ajym&vQif NrdKUBuD;toD;oD;&Sd wdkufwmtdrf&mawG odrf;usKH;0,fMuonf/ abmvHk;
olpwifcJhaomtvkyfudk oludk,fwdkiftqHk;owfcGifh &ygvdrhfrnf/ (,ck toif;awG? tm;upm;uvyfawGukdvnf; aps;BuD;ay;0,fMuonf/ olwkdY
olarQmfvifh wGufcsufcJhonfhtwdkif; uGufwdjzpfvmonf/) om;orD;rsm;udkvnf; urÇmhtqifhxdyfwef;ausmif;rsm;wGif ynmoifap
ol\or®woufwrf; &SpfESpfwmumvtwGif;? ylwifonf olYEdkifiH NyD;? tem*wftwGuf jyifqifvmMuonf/
udk ajymprSwfjyKavmufaom jyKjyifajymif;vJrIc&D;pOfBuD;jzifh? aumif;pGm ppfat;acwfu? ppfyg0gwpfckwnf;jzifh urÇmvHk;csDMoZmxlaxmif
OD;aqmifEdkifcJhygonf/ qdkAD,uf,leD,H ae0ifcsdefESifh? NydKuGJcgpumv EdkifcJhaom armfpudkrSm? ,cktcg a&eH? "mwfaiGU? uRef;opf paom o,H
[wpfenf; a*:bmacsmh(A)ESifh ,Jh(v)qifacwf]twGif; ½k&Sm;vlxk\arQmf Zmwvufeufopfrsm;jzifh? urÇmhZmwfcHkxufodkY t&Sdefjyif;jyif;0ifa&muf
vifhcsufrsm;rSm? ½dkvmudkpwmpD;&ovdk wufvdkufusvdkuf? a,muf,uf vmcJhNyDjzpfonf/ xkdYxufydkí ta&;BuD;onfrSm urÇmvHk;twdkif;twm
cwfjzpfc&hJ onf/ wdik ;f jynfp;D yGm;a&;rSmvnf; oknru? tEkwfvu©Pmyif jyóem&yfrsm;wGif? ,cifuxuf ydkíwuf<uxufoefpGm yg0ifvmjcif;
qdkufcJh&onf/ onfvdkESifh ½k&Sm;vlxk\Zmwdyknrsm;rSmvnf;? ta&mif jzpfygonf/ Oyrm-ajrmufudk&D;,m;? ta&SYtv,fydkif;ESifh tD&efta&;wdkY
n§Kd ;ch&J onf/ þodYk tbufbufru S sqif;aeaom? wkid ;f jynf\ *kPo f u
d m© wGif aphpyfzsefajzoltcef;rS? yg0ifvmjcif;wdkY jzpfygonf/ þtcsufu?
ESifh wnfNidrfrIudk? ylwifu jyefvnfq,fwifay;EdkifchJonf/ urÇmhEdkifiHawmfawmfrsm;rsm;twGuf tar&du\Oy"d tusbufa&muf
vGefcJhaomig;ESpftwGif;? ½k&Sm;\ ESpfpOfysrf;rQpD;yGm;a&;wkd;wufrI aecsdefwGif? ½k&Sm;udk atm(v)wmae;wpf wpfcktjzpf arQmfMunfhp&mjzpf
56 57
wu,fawmU or®wylwif[m? rsufarSmufacwf\ u&ifrvifaA'qdkif&muRrf;usifol[k? tqkd&Sdaom
vlxu k ,
kd w
f ikd u
f a&G;aumufwifajrm§ ufvu
kd w
f UJ epfqifpifwmrS 'Drdx&dqkdif;(r)u? þudpöESifhywfoufNyD; ,ckvdkoabm
xm;ay;ygonf/ ]wu,fawmh or®wylwif[m? vlxkudk,fwdkifu a&G;
Zmbk&ifAs/ aumufwifajr§mufvdkufwJh Zmbk&ifAs/ olYudk vlawGu r[myDwmbk&if
olhudk vlawGu r[myDwmbk&ifBuD;eJh BuD;eJY EIdif;,OfMunfhMuw,f.../ ZdukyfewfjynfwifwmayghAsm.../}
EIdif;,OfMunfUMuw,f..../ ylwif\*vdkb,f&nfrSef;csufrSm ½dk;½dk;&Sif;&Sif;yifjzpfonf/ ta&;
Bu;D aomEdik if w H uma&;&mrsm;ESihf ywfoufonfah qG;aEG;yGJ pm;yGw J iG ?f ½k&mS ;
vm&onf/ þt&mtm;vHk;xuf ydkít"duusEdkifonfh tcsufwpfckrSm? twGuf tcdkiftrmwpfae&m &,lvdkonf/ ,cifqdkAD,uf,leD,Hvdk plyg
ylwif\vuf&Sdtaetxm; jzpfygonf/ ol arQmfvifhwGufcsufxm;onfh yg0gtqifhr[kwfvQifaomfrS? urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf &yfwnf
twdkif;? 0efBuD;csKyfae&mrSm olYtwGuf tqifoifh&SdaeNyDjzpf&m? ylwifrSm vdkonf/ xkdxuf ydkta&;BuD;onfrSm? EdkifiHjcm;pGufzufrIuif;pGmjzifh ½k&Sm;
tiftm;BuD;EdkifiHrsm;xJwGif oufwrf;t&SnfqHk;? orÇm&ifh0g&ifhacgif; jynfBuD;\uHMur®mudk? oludk,fwdkif ZufBudK;udkifxm;vdkjcif;yif jzpfonf/
aqmifBuD; jzpfvmayawmhrnf/ olYNydKifbuf bk(&S)ESifh bvJwdkY EdkifiHa&; ½k&mS ;jynfwiG ;f a&;ESiyhf wfoufvQi?f ol oifah wmfonf[x k ifaom Edik if aH &;
ZmwfcHkay:rS uG,faysmufoGm;onfhwdkif? ylwif um; qufvuf&Sifoef yHo
k P²mefu?kd olu, kd w f idk f vGwv
f wG v
f yfvyfa&G;cs,u
f sio hf ;Hk rnf/ AGufao;
aeOD;rnfhoabm &Sdygonf/ xaeaom ,cifqkdAD,uf,leD,Ha[mif;rS or®wEdkifiHrsm;udk Nidrfouf
þodkYaom jynfwGif;jynfy atmifjrifrIrsm;&Sdaeonfhwkdif? ylwif oGm;ap&ef? ol vdktyfonfxifom rnfonfhtiftm;udkrqdk vGwfvGwf
acwf\ tarSmifbufjcrf;[k qdkvdkuqdkEdkifaom rsufESmpmwpfckum;? vyfvyftoH;k jyKrnf/ ,cif qdAk , D ufMoZmcH ta&SUOa&myEdik if rH sm;tay:
trSefyif&Sdaeygonf/ ylwifOD;aqmifaom tpdk;&tzGJUtaeESifh? ½k&Sm;EdkifiH wGiv f nf; wwfEikd o f rQ MoZmanmif;vdo k nf/ tESpcf sKyq f &dk vQif? ]½k&mS ;\
twGuf tylwjyif;vdktyfaeaom wnfNidrfrItwGuf? vGwfvyfrIudkpaw; tem*wfrSm taemufEdkifiHrsm;\ vufcHEdkifrItay: rlwnfvdrfhrnf} qkd
cJh&onfrsm; &Sdoavmuf&SdcJhonf/ ½kyfoHvTifhXmetcsKdUESifh owif;pmtcsKdU aom? ,Jh(v)qif\twGuftcsufudk vHk;0pGefYvTwfvdkufjcif; jzpfygonf/
udk ydwyf pfco
hJ nf/ u&ifrvifukd pdeaf c:vmEdik af om bdZeufxyd o f ;D tcsKUd ,cif or®wuvifwefvufxuf? vufaxmufEikd if jH cm;a&;0efBu;D
udk? axmifcsypfcJhonf/ olYtpdk;&udk xdyfwdkuf&ifqkdifvmaom EdkifiHa&; ,ck b½kuif;tifpwDusL\Ouú| pwkwfwJ(v)abmh(x)u? ,ck EdkifiH
ygwDtcsKdUudk rmefpG,fcsKd;ypfcJhonf/ þvkyf&yfrsm;twGuf? EdkifiHa&; t wum tcif;tusif;&Sd ½k&Sm;EdkifiH\tcef;u@udk? ,ckvdkoHk;oyfjyonf/
wdkuftcHtcsKdUu ylwifudk 'Drdku&ufr[kwf? atmfwdku&uf[k pGyfpGJa0zef ]urÇmvHk;csDjyóemawGeJY ywfouf&if? ½k&Sm;[m wpfcgwpf&HrSm
Muonfrsm;vnf; &Sdonf/ taemuftwGuf tultnDjzpfvdrhfr,f/ wpfcgwavrSmawmh taESmifh
odkYESifhwdkif? ]vHkNcHKa&;ESifh vGwfvyfa&;udk csdefcGifvQmrQap&rnf} t,Sufjzpfvdrhfr,f.../}
qkdaom ylwif\t,ltqudkrl? ½k&Sm;vlxktrsm;pku vufcHMu[efwlyg
onf/ vlxkqE´ppfwrf;rsm;t& ylwiftay: vlxkaxmufcHrIrSm? tNrJvdk uaomif;ueif;ESprf sm;
70% 0ef;usifwGif&Sdonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;ESifh 'Drdkua&pDudkom a&m ½k&Sm;vlxku olwkdYacgif;aqmifawGudk b,fvdkjrifMuygoenf;/
usKdvdkufvQif? csufcsif;vufiif; ya'omyifaygufvmvdrfhrnfqkdaom? wdwdusus xkwfazmfajymMum;jcif; r&Sdonfhwdkif? emrnfajymifawGoHk;NyD;?
,cifacgif;aqmifrsm; ay;cJhMuonfh? yÍövufqefqef uwdu0wfrsm;\ wdk;wdk;wdwfwdwfajymMuonfrsm; &Sdonf/ Avm'DrmylwifESifh ywfouf
tESpfrJhrIudk? 'kwf'kwfxd&ifqdkifcJhNyD;aom ½k&Sm;vlxktaeESifh? ylwif\ vQifrl? a&SUuvlawGESifhrwl/ ]rif;w&m;BuD;}[k ac:Muonf/ olESifhywf
vufawGUusaom wif;wif;rmrmay:vpDud?k BudwfacsEdkifcJh[ef&Sdygonf/ oufaom EdkifiHa&;jyufvHk;wpfckvnf; &Sdao;onf/ ,ckvdk.../
58 59
]]wpfcgaomf? ylwif\ tdyfrufxJwGif? pwmvifwapäESifh awGU wpfo;D wpfoefah evdw k UJ pdwt
f cH&,f?
onfqdkowwf/ ylwifu ]wkdif;jynfudk b,fvdkOD;aqmifarmif;ESif &ifUusufwJU todÓPfynm&,f?
&rnf}qkdonfhtaMumif; ulnDvrf;jyay;yg[k awmif;yef&m?
pwmvifu ,ckvdkajzonf qdk\/ ]'Drdku&ufqdkwJharmifawGudk
r[mAsL[m em;vnfwwfuRrf;rI&,f?
qGJpkNyD;? ypfowfvdkuf/ NyD;awmh u&ifrviftwGif;bufudk tjym Ny;D awmU ½k&mS ;trsK;d om;a&;pdw"f mwf&,f?
a&mifokwf}/ þwGif ylwifu ]tjyma&mif [kwfvm;/ bmaMumifh 'gawGtm;vHk; aygif;pyfxm;wm[m? ylwifyJ . . .
tjyma&mif okwfcdkif;wmvJAs}[k ar;vdkuf&m? pwmvifBuD;u
,ckvdk NyHK;NyHK;BuD;ajzvdkufonf[k qkdygonf/ ][m[... igod xrf;aqmif&ef? ½k&Sm;jynfBuD;odkY uRefawmf a&muf&SdvmchJjcif; jzpfygonf/
aew,f / igh t BuH a y;csuf & J U yxryd k i f ; ud k rif ; bmrS a pm'u uRefawmf\ oHk;ESpfMum ½k&Sm;tawGUtBuHKwGif? pGJpGJxifxifwif
rwufbl;qdkwm igodaew,f} [l\/}} usef&pfaom yHk&dyfoHk;ck&SdcJhygonf/ yxrykH&dyfrSm qifpG,feef;awmfxufrS
ylwifudk,fwkdifum;? EdkifiHa&;jyufvHk;rsm;udk pdwf0ifpm;olr[kwfyg/ qif;vmaom uRr;f usio f yl nm&Sirf sm;jzpfonf/ olwt Ydk pkrmS taemufwdkif;
uRefawmfwkdY npmtwlpm;MupOf wpfem&DausmfausmftwGif;? olYbufrS ynmwwfawG jzpfonf/ pm&Gufpmwrf;awG wayGUwydkufESifh u&ifrvif
jyufv;kH xkwzf Ydk pd;k pOf;rQ rBuKd ;pm;/ uReaf wmfwbYkd ufrS pum;0dik ;f udk ayghaygh pBuøvrf;rsm;ay:wGif? okwfokwfysmysmoGm;vmaeaom olwkYdwpfawGudk
yg;yg;jzpfapzkdY BudK;pm;onfudkvnf; rodusKd;uRH jyKaeonf/ b&ufZnuf aeYpOfvdkjrifae&onf/ olwkdYu tpdk;&tzGJUopftwGuf tBuHÓPfawG
acwfrSpí ½k&Sm;acgif;aqmiftqufqufESifh tqufqHrsm;aom? 0g&ifh ay;Muonf/ vGwfvyfaoma&G;aumufyGJwpfck b,fvdkusif;y&rnf qkd
oHwrefBuD; [ife&Dupfqif;*sm;u? ylwifESifh ywfoufNyD; ,ckvdkrSwfcsuf onfu tp? Edik if yH ikd v
f yk if ef;rsm;udk yk*v
¾ u
d ydik af jymif;a&;twGuf a&Sm(h c)
cszl;onf/ ]ol[m yk*¾dKvfa&;qGJaqmifrIudk tm;jyKwJholrsKd;r[kwfbl;/ ½dkufukxHk; b,fvkdvkyf&rnftqHk;? AsL[mtrsKd;rsKd;cif;Muonf/ odkYESifhwdkif?
wpfoD;wpfoefYaevdkwJh pdwftcH&,f? &ifhusufwJh todÓPfynm&,f? olwdkYay;aomtBuHtm;vHk;? olwkdYcif;jyaom AsL[mtm;vHk;rSm qefYusif
r[mAsL[m em;vnfwwfuRrf;rI&,f? NyD;awmh ½k&Sm;trsKd;om;a&; pdwf buftusKd;qufawGESifhom tqHk;owfukefMuonfu rsm;onf/
"mwf&,f? 'gawGtm;vHk; aygif;pyfxm;wm[m? ylwifyJ.../} 'kwd,yHk&dyfrSm? aMumufp&maumif;vSaom ½k&Sm;aqmif;\ cdkuf
ylwif\atmifjrifrIrsm;ESifh ol\qGJaqmifrIudk tjynfht0em;vnf cdkufwkefaeNrJ vrf;rrsm;xuf? ai;ai;ilil&yfaeMuaom qif;&JEGrf;yg;onfh
zdYkqdkvQif? 1990 tvGefESpfrsm;\ uaomif;ueif;umvudk wpfcsufrQ trsKd;orD;rsm;jzpfonf/ olwkdYvufxJwGif a&mif;vkdY&onfxiforQ? tdrf
jyefMunfhzkdYvkdygvdrhfrnf/ acgif;rm*dkPf;om; uGefjrLepfuGefqmaA;wpf uqG, J vl mcJah om wkv d rD vkd aD wGygonf/ aiGqrD ;D cGuf (odrYk [kw)f ajctdwf
wkdY\? ratmifjrifaom tmPmodrf;rItwGif;? ½k&Sm;ygvDreftaqmuf wpfpHk? (odkYr[kwf) tdrfoHk;ypönf;wpfckck/ olwdkYrsufESmawGrSm emrnfausmf
ttHka&SU&Sd wifhum;wpfpD;ay:odYk? ,Jh(v)qifwpfa,mufckefwufum &J&J ½k&Sm;aqmif;xufyif at;pufaeonf/ wwd,ykH&dyfum;? uRefawmfESifh
awmuf rdefYcGef;a>ctNyD; vtenf;i,ftMumrSmyif? qkdAD,uf,leD,H ,Ofyg;Ny;D jzpfaom ,J(h v)qif/ odaYk omf vGecf ahJ om ESpf ESpu f wifu
h m;ay:rS
qkdaom EdkifiHBuD;wpfck urÇmhajryHkay:rS ½kwfcsnf;uG,faysmufoGm;cJhonf/ wufaxmifarmif;eif; rdecYf eG ;f a>caeaom ,J(h v)qifum;r[kwaf wmh/ pdwf
onfwiG f ½k&mS ;jynf\uHMur®mrSm? pu;ajymaumif;aom ,J(h v)qif vufxJ ysufvufysufESifh &efolawG0kdif;aeaom ,Jh(v)qifjzpfonf/ olu? olY
odkY a&mufvmcJhonf/ ½k&Sm;vlxk\ xufoefaom arQmfvifhcsufrsm;ESifh ygvDrefudk0ifpD;zkdY ½k&Sm;ppfwyfudk trdefYay;vdkufonf/ ol\ ratmifjrif
EdkifiHwumrS &ufa&maom tultnDuwdpum;rsm;Mum;wGif? or®w aomay:vpDrsm;tqHk;? olESifh twdkuftcHOya'jyK vTwfawmftrwfrsm;
,J(h v)qifu 'Dru dk a&pDEiS hf pD;yGm;a&;vGwv
f yfraI cwfopfu?kd pwifa&muf Mum;? yg0gvGefqGJyGJudk þenf;jzifh ajz&Sif;vdkufonf/
&SdvmcJhNyD[k cyf<um;<um;qdkcJhonf/ þumvrSmyif owif;axmufwm0ef ppfwyf\tultnDu&kd vdu k af om ,Jh(v)qiftaeESifh? jynfwGif;
60 61
ppftEÅ&m,fudk ausmfvTm;EdkifchJygonf/ odYkESifhwdkif?
olYtay:,HkMunfyHktyfcJhaom ½k&Sm;vlxk\ arQmfvifh
csufrsm;um;? wpfppDNydKuGJchJ&acsNyD/ a&eH? bPfwdkuf?
rD'D,m paom ta&;BuD;onfhtufqufrsm;ESifh tif
pwDusL;&Si;f rsm;rSm? olEiS t
hf aMumif;taygif;oifah om
atmfvD*gh(cs)rsm;vufxJodkY a&mufukefonf/ tusifh
ysufjcpm;rIrsm;ESifh &mZ0wfrIrsm;rSmvnf;? ae&mtESHY
awmxaeonf/ wpfcgu at;csrf;NidrfoufNrJ ½k&Sm;
NrdKUBuD;rsm;rSm? tMurf;zufrIrsKd;pHk\blrdeufoef jzpf
ukefonf/ 0efxrf;rsm;twGuf vkyfcvpmyif rSefrSef
ray;Edkif/ yifpifvpmqkdvQif? tarhavsmhcHyif jzpfae
awmhonf/ aiGaMu;aps;uGufa&m? b@ma&;aps;uGuf
onfyg tzwfq,fr&atmif ysufpD;vsuf&Sdaeonf/
onfvdkESifh 1998 ckESpfodkY a&mufaomtcg? ½k&Sm;rSm
EdkifiHjcm;a<u;NrDtm;vHk; rqyfEdkifawmhaMumif; aMu
nmvdkuf&onf/
trSefpifppf? 1999 ckESpf ½k&Sm;EdkifiH\ or®w
pm;yGJodkY Avm'Drmylwifa&mufvmcsdefwGif? ½k&Sm;jynf
Bu;D \ t&yf&yftajctaerSm qufvufusqif;p&m
r&Sad wmhatmif? tajctaeqdk;aecJhNyD jzpfygonf/
u&ifrvifohkd oGm;&mvrf;
ylwifacwf &ifjyifeD
xdkpOfu ½k&Sm;\tajctaerSm? txdef;tuGyfwpfck trSefyifvdk
aeNyDudk vlwdkif;u odrSwfvufcHxm;cJhMuygonf/ odkYESifhwdkif þvdktyf awmh rD;&xm;wGJjyifpuf½kHwGif tvkyf0ifonf/ olYrdcifu bmomw&m;
aom txdef;tuGyfwm0efrSm? Avm'Drmylwifqdkaom omrefvlvwfydkif; udkif;½Idif;aom atmhodka'ghc&pf,mef/ pmaumif;aumif;rwwf/ tvkyf
wpfa,muf\ ycHk;xufodkY? b,fyHkusa&mufvmcJhygoenf;/ wpfenf;qdk& Murf;rsKd;pkH vkyfzl;onf/ olwdkYrdom;pkaexkdif&mrSm "mwfavSum;rygaom?
vQif ylwifudk u&ifrvifxufodkY b,folqGJwifcJhygoenf;/ u&ifrvif txyfrsm;pGm&SdonfhwdkuftdkBuD;/ olwkdYtcef;u yÍörtvTmwGif&Sdonf/
a&;&muRrf;usifolrsm;yif? wdwdyy tajzray;Edkifao;aom ar;cGef;rsm; ylwifi,fi,fu ausmif;oGm;wdik ;f avSum;wufcakH jc&if;wGif rif;rlaeaom
jzpfygonf/ <uuftkyfudk ausmfvTm;oGm;&NrJ/ olYrdbtodkif;t0dkif;wGif rSwfrSwf&&
ylwifudk 1952 ckESpfu? pdefYyDwmpbwfNrdKUawmfwGif arG;zGm;cJhyg ajymp&mqkdí? tazhbufrS tbdk;wpfOD;om&Sdonf/ tbdk;u? vDeif?
onf/ olYrdbtodkif;t0dkif;rSm omreftnw&xJuom jzpfonf/ olY pwmvifwkdY\xrif;csuf/ odkYaomf þ&mxl;aMumifh olwkdYrdom;pkrSm rnf
zcifonf? 'kwd,urÇmppftwGif;u wyfeDawmfodkY 0ifcJhzl;onf/ ppfNyD; onfhtxl;tcGifhta&;rS r&/ rnfonfhtquftoG,frSvnf; r&Sd/
62 63
olY i,fb0ESifhywfoufvQif ylwifu? ]qif;&JwJhausmif;om; wpf xdkumv\aeYwpfaeYwGif a'goxGufaeaomvltkyfBuD;u a'o
a,mufqkdygpdkYAsm/ vlaw? vlav wpfa,mufvkdYvnf; qkdEdkifwmaygh}[lí KGB ½kH;udk vm0dkif;onf/ ylwifwdkY vkyfazmfudkifzufwpfodkufrSm? at;*sifh
ESdrfcsajymavh&Sdonf/ ol i,fi,fu? &G,fwlwef;wl awmfawmfrsm;rsm;\ rsm;\trnfpm&if;ESifh axmufvSrf;a&;euf0yfrsm; ygaomzkdifawGudk? '
tEdkifusifhAdkvfusrIudk cHcJh&onf[kvnf;? wpfpGef;wpfpajymjyonf/ þ a&maomyg; rD;½IdU&onf/ NyD;rS udk,fa,mifazsmufNyD; vltkyfBuD;ESifh0ifa&m
twGufaMumifhyif vlvm;rajrmufrDuwnf;u ]qrfbdk} oifchJjcif; jzpfyg onf/ xkdpOfutjzpfudk txufygpmtkyf(yxrvl) wGif? ylwifu ,ckvdk
vdrhfrnf/ (qrfbkdqkdonfrSm? *sL'dkESifh eyef;aygif;pyfxm;aom ½k&Sm; udk,fcH jyefajymjyonf/ ]rD;zkdBuD;aygufuGJovdkyJAsKdU/ vlawGu? uRefawmfwdkY½Hk;udk
ynmjzpfonf/) aemufawmh *sL'dkudk pGJpGJNrJNrJupm;cJhonf/ olYtaeESifh 0ifpD;Muw,f/ rnf;rnf;jriforQ? tukefzsufwmyJ}/ þtjzpftysuf
udk,fcHynmudk txl;pdwf0ifpm;jzpfchJonfrSm? olY i,fb0 tawGUtBuKH EiS hf Y MumwGi?f KGBtzGUJ Bu;D rS ol tNy;D tydik f xGuv
jzpfNy;D ESpf ESpcf eft f u
kd o
f nf/
ywfoufovdk? ol\twGif;pdwftcHESifhvnf; qkdifygvdrfhrnf/ 2000 jynfh olYb0\ aemufxyf tvSnfhtajymif;wpfckrSmvnf;? oli,fcsif;
ESpu f xkwaf 0cJah om ]yxrvl} (First Person) trnf&dS tar;tajzyHpk H wpfa,muf\rdwfqufay;rIrSyif pwifonf/ xkdoli,fcsif;u olYudk
trSwf&csufpmpkwGif? olYtwGif;oabmudk ,ckvdkazmfjycJhzl;onf/ ]udk,fh jyKjyifajymif;vJa&;pdwf"mwf&Sdaom pdefYyDwmpbwfNrdKUwmf0ef temwdkvD
xufBuD;olawGudka&m? udk,fh&efolwGudkyg av;pm;oifhygw,f/ 'gayrJh qkdbm[uf(p) ESifh rdwfqufay;onf/ ylwif\vl&nfvlaoG;udk rsufpdus
tEdkifusifhcHvdkYawmhrjzpfbl;} [l\/ oGm;aom vpfb&,fNrdKUawmf0efu? KGB a[mif;udk ol\ jyKjyifajymif;
ra&r&mvrf;ay:vli,fb0rS? wif;jynfhusyfjynfha,musfm;om; vJa&;vkyfief;wGif? ,Hk,HkMunfMunfxnfhoHk;chJonf/ ylwif\yxrqHk;
wpfa,muftjzpf ylwifudkqGJwifvdkufolrSm? KGB (qdkAD,ufacwf tvkyfrSm bdZeufrSwfyHkwif½Hk;udk BuD;Muyf&jcif;jzpfonf/ EdkifiHjcm;&if;ESD;
axmufvSrf;a&;) tzGJUBuD;[k qkd&ygvdrhfrnf/ vDeif*&ufwuúodkvfrSm jr§KyfESHrIrsm; wkd;wuf&&Sdapa&;twGufvnf;? olyif OD;aqmifBudK;yrf;&
ynmoifMum;aepOf 1975 ckESpfwGif? olYudk vlwpfa,mufu csOf;uyf onf/ 1996 ckESpf pdefYyDwmpbwfNrdKUawmfodkY or®wuvifwef tvnf
vmonf/ olpY um;rSm vQKUd 0Sucf suaf wGEiS /hf ]cifAsm;&JUtoufarG;0rf;ausmif; tywf a&mufvmaomtcg? c&D;pOfwpfavQmuf tqifajyacsmarGUap&ef
tvkyftudkifeJYywfoufvkdY? ajymp&m&Sdw,fAsm/ bmtvkyf&,fvdkYawmh ylwifu wm0ef,al qmif&u G af y;&onf/ þtawGUtBuKH rmS ylwiftwGuf
ckcsdefrSm wdwdususajymvkdYrjzpfao;bl;/ b,fvdkvJ h h h cifAsm; pdwf0if tar&duefor®wwpfa,mufESifh yxrqHk;xdawGUzl;jcif;yif/
pm;vm;}/ pydkifpmtkyfawGzwfNyD;? olvQKdZmwfvrf;awGudk tdyfrufrufae odaYk omf? aemufwpfEpS f NrKd Uawmf0efa&G;aumufyo JG kYd a&mufaomtcg?
aom ylwifwpfa,muf? csufcsif;pdwf0ifpm;oGm;onf/ onfvdkESifh v qdb k m[uf(p)wpfa,muf ta&G;rcH&awmhyg/ ol\ratmifjrifaom vkyf
tenf;i,ftMumwGif KGB oifwef;ausmif;odkYa&mufoGm;NyD;? wefjyef ief;rsm;ESihf vmbfay;vmbf,pl yG pf rJG rI sm;aMumif?h t½IH;ESifh&ifqkdif&awmhonf/
axmufvSrf;a&;bmom&yfudk avhusifhoif,l&onf/ ylwiftwGufawmh 'kwd,tBudrf wyfacgufvdkuf&jcif;yif.../ pm;&if;
1980 tvGefESpfrsm;\ tv,favmufodkYa&mufaomtcg? olYudk aomuf&if;uyif t½IH;\tawGUtBuHKrsm;udk? olu roufromjyefajymjy
ta&SU*smreDodkY wm0efESifhapvTwfvdkufonf/ olYtvkyfrSm? *smrefEdkifiHa&; ygonf/ ]uRefawmfhtajctae[m csufcsif;qkdovdk tqdk;qHk;a&mufoGm;cJh
orm;rsm;ESifh aewdk;tzGJUBuD;taMumif;? pHkprf;axmufvSrf;zkdYjzpfonf/ &wmayghAsm/ b,folurS uRefawmhfudk tvkyfray;csifMuawmhbl;av}/
bmvifwGif w&m;0ifae&onfawmh r[kwf/ '&uf(p)'efrSaeí vQKdU0Suf þodYk 'kw, d tBurd tf ½I;H ESi&hf ifqidk cf NhJ y;D rS? ylwifwpfa,muf armfpudk
axmufvrS ;f &onf/ onfvEkd iS hf ppfat;acwf Edik if aH &;jynfz;kH um;\ aemuf NrdKUawmfodkY OD;vSnfhjzpfcJhjcif;jzpfonf/ 1996 ESpfv,f? ol armfpudk a&muf
uG,frSpydkift½IyfawmfyHkwGif? ylwifwpfa,muf twGif;usus vIyf&Sm;cGifh pOfu olYwGifrnfonfhtquftoG,frSr&SdcJhyg[k? ylwifu tBudrfBudrf
&cJhonf/ odkYaomf þumvrSm odyfrMum/ 1989 wGif bmvifww H ikd ;f Bu;D ajymonf/ odkYESifhwdkif? axmufvSrf;a&;tawGUtBuHKa&m? jyKjyifajymif;vJ
NyKd usomG ;onfEiS ?hf olwYkd KG.B tzGUJ vnf; tajc,dkifoGm;awmhonf/ a&; tawGUtBuHKyg&Sdaom olYvdkvlrsKd;udk? armfpudkEdkifiHa&;tkyfpkwkdif;u?
64 65
rsufvHk;a'gufaxmuf MunfhaeMurnfrSm aocsmygonf/ xkdYxuf ylwif\ olo h r®woufwrf; &SpEf pS Mf umNy;D aomtcg?
vkyaf zmfuikd b f ufa[mif;rsm; xJwiG v f nf;? olu
Y kd u&ifrvifEiS hf atmifo,G f ylwifu, kd w
f idk uf vnf;
ay;EdkifolawG &Sdoavmuf&Sdaeygonf/
oltY &ifomG ;ESio Uf l
onfvdkESifhodyfrMumcifrSmyif? or®w,Jh(v)qif\ taxGaxG
tkycf sKyaf &;½H;k wGi?f ol tvky0f ifjzpfonf/ yxr vufaxmufO;D pD;? aemuf ,J(U v)qif\vrf;aMumif;twdik ;f ?
OD;pD;rSL;tjzpf tqifhqifhwufoGm;onf/ aemif 2 ESpfcefYMumaomtcg ol,MkH unfpwd cf sou
l ykd if ol\qufco H tl jzpf
FSBtzGJUudk OD;aqmifyHkazmf&ef ,Jh(v)qifudk,fwdkifu? olYudk wm0efay; a&G;cs,cf yUJ gonf/
vmonf/ (FSB rSm? zsufodrf;vdkufaom KGB udkqufcHrnfh? axmuf
vSrf;a&;tzGJUjzpfonf/) xdkumv\wpfaeYwGif? 0efBuD;csKyf qm*sDuD&ifudk
udk avqdyfodkYoGm;BudKzkdY? taMumif;Mum;pmwpfapmif olYqDodkYrarQmfvifhbJ a,bk,stuJjzwfMuygonf/ tcsKdUuvnf;? ylwifrSm rnfonfhyg0gNydKif
a&mufvmonf/ olYudkjrifonfESifh 0efBuD;csKyfu? 0rf;omtm;& uGef*&uf buftkyfpkwGifrS ryg0ifaom Mum;vljzpfaeí? ,Jh(v)qif\,HkMunfrI
usL;av;&Sif;vkyfonf/ bmhaMumifh&,f rod/ oludk,fwdkifu Za0Z0g/ &cJhonf[k qkdMuonf/ ylwif\ KGB tawGUtBuHKaMumifh or®wae&m
]trdefYpmudk vufrSwfxkd;NyD;NyD/ rMumcif w&m;0ifxGufvmawmhr,f/ &vmonf[k qkMd uonfrsm;vnf; &So d nf/ rnfoyYkd ifqadk p? olwkdYtm;vHk;\
armif&ifhudk FSB 'g½dkufwmcefYvdkufNyD.../} rSef;qcsufrSm ,Jh(v)qif\axmufcHrI&a&;twGuf? ylwifrSm ,Jh(v)qif
ylwif\uHZmwmtwufrSm þrQESifhr&yf/ 1999 ckESpf Mo*kwfv rdom;pkESifh tay;t,l wpfpHkwpf&mvkyf&vdrhfrnf[lí jzpfonf/ ,Jh(v)
wGif? or®wu olYudk 0efBuD;csKyfcefYvdkufonf/ 17 vtwGif;? or®w qifu ol\qufcHoltjzpf ylwifudka&G;rnf/ þtwGuf ylwifbufrS
,J(h v)qif\ yÍörajrmuf0efBu;D csKy/f 0efBu;D csKyq f adk om&mxl;rSm olYtwGuf vnf;? ,Jh(v)qifrdom;pktay: wif&Sdaeaom tusifhysufjcpm;rI pGyfpGJ
jrifvh eG ;f aeonf/ odaYk omf vHNk cKH rrI &S/d ,J(h v)qif\&efoal wG olyY wfvnfoYkd csufrsm;udk? oifykef;acsay;&rnfqdkaom tay;t,lrsKd; jzpfygonf/
a&mufvmonf/ odkYaomf ylwif\0efBuD;csKyfoufwrf;rSm odyfrMumvS odkYESifhwdkif þrSef;qcsufrsm;rSm? wdwdusustwnfjyKEdkifonfhawmh r[kwf
onfhwdkif? trsm;arQmfvifhonfxuf ydkatmifjrifygonf/ olu? ,Jh(v) yg/ aocsmonfhtcsufrSm? olYor®woufwrf; &SpfESpfMumNyD;aomtcg?
qiftpdk;&udk toufqufEdkif½kHrQru? atmifjrifrI wpfpkHwpf&m&atmif ylwifudk,fwkdifuvnf; olYt&ifoGm;ESifhol ,Jh(v)qif\vrf;aMumif;t
aqmifMuOf;ay;EdkifcJhonf/ aemufawmh? pdwfa&mvlyg csKH;csKH;usvmaom wdkif;? ol,HkMunfpdwfcsoludkyif ol\qufcHoltjzpf a&G;cs,fcJhygonf/
,Jh(v)qifu? ,m,Dor®wwm0ef,l&ef olYudktqkdjyKvmonf/ olYbufrS olum; 'Drdx&d rufAD'uf(A)/ þudpöESifhywfoufNyD; ½k&Sm;vlxkMum;wGif
tBudrfBudrfjiif;cJhonfhwdkif? ]a[hvl aemufxyf rjiif;eJYawmhAsm}qkdaom aemufxyf[moZwfvrf;wpfck ay:vmonf/ ,ckvdk h h h/
,Jh(v)qif\aemufqHk;pum;aMumifh? 1999 ckESpf\ aemufqHk;aeYrsm;wGif wpfcgaomf? ylwifwpfa,muf rufAD'uf(A)udk ac:um? pm;
or®w&mxl;udk vufcHvdkuf&onf/ aomufqdkifwpfckodkY oGm;onfqdk\/ ylwifu trJuifrSmvkduf&m?
þudpöESifhywfoufNyD;? ]orkdif;u? cifAsm;udk or®wwm0efay;vkduf pm;yGJxdk;u ][if;oD;[if;&Gufa&m ,lOD;rvm;} (And what about
wmvm;}[k uRefawmfu ar;aomtcg? olu [dk;ta0;odkYai;&if; cyfav; the vegetable?) [k jyefar;onf/ þwGif ylwifu vegetable
av;ajzonf/ ]'DtjzpfrsKd;udk? uRefawmf b,fwkef;urS r&nf&G,fcJhygbl; qdkonfudk wpfrsKd;t"dyÜm,faumufNyD;? ]aysmfp&muif;rJholvnf;?
Asm/ tckcsdefxd tHMoaewkef;yJ...}/ trJuifpm;rSmayghumG }[k jyefajzonfqodk wwf/ (t*Fvdyfa0g[m&
uRr;f usiof l awmfawmfrsm;rsm;\tqkt d &rl? ylwiftaeESihf ,J(h v) vegatable rSm ][if;oD;[if;&Gu}f [k t"dymÜ ,f&ovd?k ]aysmp f &muif;
qif\ axmufcHrIudk &cJhonfrSm? ol\ udk,fydkift&nftcsif;aMumifh[k rJhol}[kvnf; ,lEdkifygonf/)
66 67
urÇmEh ikd if aH &;Zmwfcx
kH ufohkd
trSefpifppf? ylwifrSm vHk;0aysmfp&muif;rJholawmhvnf; r[kwfyg/
1999 ckESpf? ,m,Dor®wjzpf ol pwifwm0efxrf;aqmifpOfu? olYukd
vlawmfawmfrsm;rsm;u rodMuao;/ aumhau;&Syf(p) awmifydkif;&Sd ½k&Sm;
or®wEdkifiH 'g*sufpwefodkY? acscsifolykefrsm; usL;ausmf0ifa&mufvmonf
udk? olYbufrS tifjynftm;jynfh wkYHjyefvkdufawmhrS? ½k&Sm;vlxku olYudk
pwifowdjyKrdvmcJhjcif; jzpfonf/ ylwif tmPm&pOfuwnf;u? ol\
owif;xkwfjyefa&;tzGJU twGif;a&;rSL;wm0ef,lcJhol tvufZD*½dkarmh(A)
u? xkdpOfumvjzpf&yfwpfckudk ,ckvdkjyefajymjyonf/
]tJ'Dwkef;u tcef;xJrSm? ylwifwdkYZeD;armifESHeJYtwl uRefawmf&Sd
aew,f/ tcsdefu ESpfopful;tBudKumvayghAsm/ ylwifu? wyfrawmf
om;awGeaYJ wGUzdYk a&SUwef;udok mG ;zkYd jyifqifaewmav/ olZY eD; vk(')rDvmu?
olYvHkNcHKa&;twGuf pdwfrcsbl;/ 'geJYyJ olrudk,fwdkifu? oleJYtwl vdkufvm
cJhwm/ tvGeftEÅ&m,fBuD;wJh c&D;pOfayghAsm/ 'gayrJh xda&mufygw,f}/
a&SUwef;a&muf ½k&Sm;wyfrawmfom;rsm;u? acgif;aqmifopf\
ZeD; 'kwd,orD;wdkhESifUtwl
ol&owådESifh pdwftm;xufoefrIudk awGUvdkuf&aomtcg? olwkdYtm;vHk;
olYvlawG jzpfvmawmhonf/ þc&D;pOfonfyif? ylwifarQmfvifhxm;aom trsm;pktygt0if? t&yfom; 339 a,mufrQ toufpaw;cHcJh& onf/
trsKd;om;acgif;aqmif taetxm;odkY OD;wnfvdkufonfh? yxrajcvSrf; odkYESifhwdkif ½k&Sm;vlrsKd;trsm;pkurl? ylwif\ oHrPdacgif;aqmifrIudk
jzpfygonf/ vufcHBudKqdkcJhMuonf[k qdkygonf/
aemufwpfEpS t f a&mufwiG f cGx J u
G zf Ydk BuKd ;pm;aeaom acscsin
f mud?k xkdtcsdefxd? taemufwdkif;rD'D,m todkif;t0dkif;Mum;wGifrl? ]ylwif}
½k&Sm;wyfrawmfu tvHk;t&if;ESifh0ifwdkufawmhonf/ &rfbdkpwdkif 0wf qdak omacgif;aqmifopfrmS ? ya[Vdwpfy'k f jzpfNrjJ zpfvsuyf if/ u&ifrvif
qifxm;aomor®wu? ]tqkH;tjzwfatmifyGJudk tjrefqHk;&,lrnf} [k a&;&muRrf;usifol qdkolrsm;Mum;wGifvnf;? olESifhywfoufNyD; tawm
aMunmvdu k of nf/ ]&efoal wGukd oefpY ifcef;xJtxd vdkufacsrIef;Mu}[k rowfjiif;ckHMuqJ jzpfonf/ ]ylwifonf taemufvdkvm;aom jyKjyif
&J&JawmufrdefYcGef; a>conf/ jyif;xefaomwdkufyGJrsm;\tqHk;? acscsif ajymif;vJa&;orm;avm/} (olonf vpfb&,fNrdKUawmf0if qdkbm[uf(p)
NrdKUawmf *½dkU(p)eDrSm zGwfzGwfnufnuf aMuoGm;onfhwdkif? acscsifnmudkrl twGuf tvkyfvkyfay;cJhzl;onf/) ]ylwifonf trmcHuGefjrLepf uGefqm
½k&Sm;or®EdkifiH&ifcGifxJodkY atmifjrifpGmjyefvnfqGJ,loGm;EdkifcJhonf/ aA;wpfavm}/ (olonf KGB vla[mif;jzpfonf/) þar;cGef;rsm;\
xkdonf\aemufwGifrl? acscsiftMurf;zuform;wkdY\wdkufcdkufrI tajzudk? odyfrMumcifa&mufvmrnfh jzpf&yfrsm;u? tajzay;vdkufovdk
ESifh tpdk;&\jyefvnfwkHYjyefrIrsm;aMumifh? aMuuGJzG,f&mjzpf&yfrsm; quf &Sdygonf/ 9^11 ta&;tcif;u? or®w bk(&S) ukd ta&mifwifay;vdkuf
wdkufqdkovdk BuHKchJ&onf/ þjzpfpOfrsm;xJrS tqkd;0g;qHk;wpfckrSm 2004 ovdk? jyifypdefac:rI rsm;uvnf; ylwif\acgif;aqmifrIyHk&dyfudk yHkazmfjy
ckESpfu jzpfyGm;cJhaom? buf(p)vef txufwef;ausmif;ta&;tcif; cJhonf/
jzpfonf/ tpdk;&u? tMurf;zuform;wdkY\ awmif;qkdcsufudk rvdkuf urÇmhEdkifiHa&;ZmwfcHkxufwGif? ylwif\ yGJOD;xGuftawGUtBuHKrSm
avsmbJ? jywfjywfom;om; acsrIef;cJh&m? ausmif;om;oli,fuav;rsm; 1999 ckESpf atyuf (tm&S-ypdzdwf pD;yGm;a&; yl; aygif;aqmif&GufrItzGJU)
68 69
xdyfoD;tpnf;ta0; jzpfonf/ xkdtpnf;ta0;udk
or®w uvifwefESifhtwl wufa&mufcGifh&aom?
quf(p)wefEAkd pfu? uvifwef\{nfch ef;wGif ylwif
ESiq hf jkH zpfco
hJ nfu?kd ,ckvkd trSww f & jyefajymzl;onf/
]vlopfwpfa,muftaeeJY olYudkMunfh&wm?
udk,fhudk,fukd,f,HkMunfrI tjynfht0&Sdao;[ef rwl
bl;/ 'gayrJh wnfwnfNird Nf ird yf gyJ/ or®wBu;D (uvif
wef)uawmh olYudkoabmusw,f/ oleJYwGJNyD; tvkyf
vkyfvkdY&r,fvkdY arQmfvifhxm;w,f...}/
ylwifu, kd w
f ikd u
f vnf;? xdpk Ofu tawGUtBuKH
tcsKdUudk ,ckvdk jyefajymonf/
]]atyufnpmpm;yGJrSmayghAsm/ uRefawmfwdkY
bufu wpfpHkwpfckqHk;½IH;vdkuf&NyDvdkY awG;rd&if;? wdrf;
wdrf;ayGayGjzpfaecsdefaygh/ tJ'DtcsdefrSm ol (uvif
wef) u? wjcm; xdyfoD;acgif;aqmifawGudk ausmfNyD;?
tcef;wpfzufpGef;rSm&SdaewJh uRefawmfhqD wef;vm
w,fAs/ NyD;awmh olu? uRefawmfhem;uyfNyD; ½dk;½dk;av;
ajymw,f/ ]Adkvdk('),ma&...uRefawmfwdkY vrf;
xGufavQmufMu&atmif}wJh/ uRefawmf csufcsif; rwf
wwf&yfvdkufrdw,f/ NyD;awmh olYvufudkwGJNyD; tjyif
xGufcJhMuw,f/ 'DrSmwif npmpm;yGJ wufvmMuwJh
olwkdif;u vufckyfMobmay;Mua&m.../ uRefawmf ylwifacwf armfpukdn½Icif;
'Dtjzpfudk b,f awmhrSarhrSm r[kwfawmhbl;}} / cJhzl;onf/
uReaf wmfwaYkd wGUqHMk uonfh tcsed of ;kH em&Dct
JG wGi;f ? ylwif\rsuEf mS ]uRefawmf olYrsufvHk;awGudk pdkufMunfhvdkufw,f/ ½dk;om;ajzmifh
NyHK;NyHK;&Tif&TifESifh olYavoHEl;El;nhHnHhqdkí? uvifweftaMumif;? wrf;wrf; rwfrIudk twkdif;om;jrif&w,f/ ol[m ,HkMunfxdkufwJholyJ/ uRefawmf
wwajymjyaom þwpfBudrfom &Sdygonf/ olY0dnmOfudk xkd;azmufjrifcJh&ygw,f.../}
ylwifhxHwGif vdkvm;ESpfoufp&m? wpfpkHwpf&m&Sdvdrhfrnf ,kHMunf or®w bk(&S) ESifhywfoufaom? olYxifjrifcsufudk ar;&mwGifrl?
arQmfvifhcJhaom tar&duefacgif;aqmifrSm? uvifwefwpfa,mufwnf; ylwifu yk*¾dKvfa&;rsm;udka&SmifNyD;? r,kwfrvGefajzonf/
awmhr[kwfyg/ vuf&Sdor®wa*smhbk(&S) udk,fwdkifonfyif ylwif\ wnf ]uRefawmfwdYkMum;rSm? odyfudkaumif;rGefwJhqufqHa&;wpfck &Sdyg
MunfajzmifhrwfrIudk odrSwfvufcHcJh&ol jzpfygonf/ olwkdYESpfa,muf? w,f/ rpöwmbk(&S)[m uRefawmfhtwGuf,HkMunfavmufwJh ywfwemyg/
yxrqH;k qHjk zpfMuonfrmS ? qvdak A;eD;,m; xdyo f ;D aqG;aEG;yGw
J iG jf zpfonf/ *kPfoa&&SdvlBuD;vlaumif;wpfa,mufygAsm.../}
xkdaqG;aEG;yGJtNyD; or®wbk(&S)u ylwifESifhywfoufí ,ckvdk rSwfcsufcs 9^11 ta&;tcif; jzpfvdkufaomtcg? bk(&S)ESifhylwifMum; ydkrdk
70 71
]uRefawmf olhrsufvHk;awGudk pdkufMunfUvdkufw,f/ 0da&m"drsm;ESiv
Uf l
½d;k om;ajzmifrU wfru
I kd twkid ;f om;jrif&w,f/ qkdcJhNyD;onfhtwdkif;? ylwifudk ½k&Sm;vlxk\ 70% avmufu
axmufcHMuonfhwdkif? olESifholYtpdk;&tzGJUudk pGJpGJNrJNrJqefYusifaeolrsm;
ol[m ,HkMunfxdkufwJUolyJ/ vnf;? renf;raem&Sdaeonf/ olwkdYxJrS xif&Sm;olwpfOD;rSm? ½k&Sm;vlrsKd;
uRefawmf olh0dnmOfudk xkd;azmufjrifcJU&ygw,f.../} rsm;u trsKd;om;acgif;aqmif wpfa,mufavmufeD;yg; av;pm;*kPf,lMu
aom? urÇmhppfwk&ifcsefyD,Ha[mif; uufpyga&mh jzpfonf/ olu ylwif
eD;uyfzkdY taMumif;zefvmonf/ ta&;tcif;NyD;onfESifh? or®wbk(&fS) ESifhywfoufNyD;? ,ckvdk a0zefonf/ ]'Dvlu? pwmvifvdktkyfcsKyfcsifNyD;?
xHodkY yxrqHk;0rf;enf;aMumif;o0PfvTmydkYNyD;? wwfEdkifrQ ulnDrnf[k tb&mrkAd pf(cs)vdk aecsiw f vhJ rl sK;d As...} [l\/ tb&mrdAk pf(cs)rSm cs,q f ;D
urf;vSrf;vmaom urÇmhacgif;aqmifrSm? ½k&Sm;or®wylwif jzpfonf/ abmvHk;toif;ydkif&Sif ol<u,fwpfOD;jzpfonf/
þtaMumif;aMumifhyif? wpfcgu b0ifrusvSaomylwif\ acscsifnm ylwifESifh tqifrajyolaemufwpfOD;rSm? emrnfBuD;rD'D,morm;
pGepYf m;cef;ud?k bk(&S)wdb Yk ufrS wHjYk yefaxmufccH jJh cif; jzpfEikd yf gonf/ odaYk omf wpfOD;jzpfol 'Drdx&drl&mawmh(A) jzpfonf/ rl&mawmh(A)rSm wpfywf
olwEYkd pS Of ;D \ a&Tvrf;aiGvrf;qufqaH &;rSm odyaf wmhMumMumrcH/ bk(&S)\ ESpBf urd x
f wk ?f armfpudak eYpOfowif;pm ]EdAk &m *Zufwm}\ t,f'DwmcsKyf/
tD&wfpeG pYf m;cef;ud?k ylwifu jywfjywfom;om; qefu Y siaf wmhonf/ tD&wf wpfzufrS olYudk rkef;olawG&Sdovdk? ESpfESpfumum cspfcifav;pm;
ta&;udk ukvor*¾wGifom? ajz&Sif;oifhonf[k &yfcHwifjyonf/ þudpö olrsm;vnf; &Sdaeygonf/ Oyrm-]em&SD} (Nashi) tzGJUqkdvQif? ylwif\
ESifhywfoufNyD; olYoabmxm;udk ,ckvdk&Sif;jyygonf/ cg;ydkufaqmifwyfzGJU[k qdk&avmufatmif? olYtay: MunfndKudk;pm;ol
]urÇmhajrykHudkMunfhvdkufAsm/ tD&wfqkdwJhEdkifiHao;ao;av;udk rsm;jzifh zGJUpnf;xm;onf/ (em&Sq D okd nfrmS ]igwk\
Yd }[kt"dymÜ ,f&ygonf/)
awGUzkdY rvG,fygbl;/ 'DvdkEdkifiHi,fav;udk tvG,fwulodrf;ydkufEdkifwm? þtzGJUwGif? ]a&mhum} awG? ]&ufyg} awG tygt0if? vli,ftrsm;pkyg0if
bmrSrqef;ygbl;/ 'gayrJh 'g&JUtusKd;qufu tBuD;BuD;As/ tD&wfqkdwm onf /
Edik if iH ,fayr,f?h tcsKyt f csmtmPmydik w f hJ trsK;d om;Edik if w H pfcak v/ olrY mS taemufwdkif;rS avhvmtuJcwfMuol awmfawmfrsm;rsm;url?
vnf; olYtrsKd;om;a&;*kPfodu©meJYol &Sdwmaygh.../} ylwifudk 'Drdku&ufwpfa,mufxuf? atmfwdku&ufwpfa,muftjzpf
tD&wfupd ?ö ,ckcsed xf d rtDrvnf&adS e&m? ylwif\pum;awGukd tav; om? oabmxm;Muonfu rsm;onf/ trSefpifppf ylwifrSm? ,Jh(v)qif
teufpOf;pm;zdkY &Sdvm&onf/ ylwifum; ]jynfwGif;a&; 0ifrpGufzufa&;} cif;cJhaom 'Drdku&ufwpftifpwDusL;&Sif;tcsKdUudk xdef;csKyfonfrsm;&Sd
qkdaom ol\EdkifiHjcm;a&;pHcsdefpHñTef;tay:? tcdkiftrm&yfwnfaeqJjzpf oavmuf&SdcJhonfhwdkif? 'Drdkua&pD EdkifiHa&;pepfwpfckvHk;udk vHk;0NzdKcsol
onf/ þonf\t"dymÜ ,frmS ]½k&mS ;jynfwiG ;f a&;udk b,forl S 0ifrpGuef }YJ [k um; r[kwfay/ olYudk atmfwdku&uf[k owfrSwfvQifaomfrS? olYEdkifiH
w&m;0ifowday;vdu k jf cif;yif jzpfygvdrrfh nf/ ,ckaemufydkif;? ylwifESifh twGuf vkdtyfaomatmfwdkca&pDudk? tuefYtowfESifh usifhoHk;jcif;jzpfyg
ywfoufaom aemufxyfyHkjyifwpfyk'f xGufvmjyefonf/ þodkY.../ vdrfhrnf/ qdkAD,uf,leD,H\ jyKjyifajymif;vJa&;udk pwifvrf;zGifhay;cJhol?
]]wpfcgaomf? ylwifESifh bk(&S)wdkY aAmf(v)*gjrpfxJwGif ig;oGm;rQm; rpfac;a*:bmacsmh(A)udk,fwkdifurl? vuf&Sd ½k&Sm;EdkifiHtajctaet&
Muonfq\ dk / em&D0ufcefMY umaomtcg bk(&S)u ,ckvkd nnf;nnf; ylwifvdkacgif;aqmifrsKd;? trSefyifvdkygonf[k qkdonf/
nLnLajymvdkufonf/ ]Avm'Drma&...jcifawGuvnf; udkuf xm;awmh.../ þonfwrYkd mS ? ylwif\ Edik if aH &;twdu k t
f cHrsm;ESihf
vdkufwmAsm tonf;toefyJ/ cifAsm;udkusawmh wpfaumifrS axmufcHolrsm;xHrSvmaom? toHrsKd;pkHjzpfygvdrhfrnf/ omrefrD'D,m
udkuf wmrawGUbl;/ bmaMumifhvJAs}/ þwGif ylwifu ,ckvdk orm; wpfa,mufomjzpfaom uRefawmfhtaeESifh? þtoHrsm;ESifhywff
ajzonf [lowwf/ ]'DjcifawGu? ½k&Sm;aoG;udk odw,fAs}/ }} oufNyD;? taumif;tqdk; bmrSrajymvdk/ uRefawmfxdawGUcGifh&aom ol\
72 73
wpfydkif;wpfp½kyfyHkvTmudkom? uRefawmfcHpm;&onfhtwkdif; wifjyvkdyg
onf/ ½k&Sm;or®w Avm'Drmylwif qkdaomvlwpfa,mufum;? vlyk*¾dKvf Cover Theme
t&yif? 0da&m"drsm;ESifhvl[k uRefawmfjrifonf/ LEADER TO WATCH
Munfyh g/ tNyKH ;t&,fenf;onfw h ikd f uReaf wmfwu
Ykd kd azmfazmfa&Ga&G (view point)
{nfhcHonf/ uRefawmfwdkYar;orQudk pdwf&Snfvuf&SnfajzzkdY BudK;pm;onf/
odkYESifhwdkif pum;ajymvdkYaumif;aeqJrSmyif? qkdif;rqifhAHkrqifh ½kwfw&uf
BuD; yGJodrf;ypfvkdufonf/ ]at;Asm... pum;ajymvdkawmh aumif;yg&JU/ ½k&Sm;rSm ylwifvdkacgif;aqmifrsKd; vkdw,f
pm;yJGay:rSm pm;p&mvnf;ukefNyD/ (trSefpifppf aemufxyf csay;p&m
tpm;taomuftcsKdU usefygao;onf/) tcsdefvnf; tawmfukefoGm;NyD/ «rpfac; a*:bmacsmU(A)»
uRefawmfwdkY vlpkcGJMupdkY}/ þodkY wHk;wdwd EIwfcGef;qufpum;ESifhyif? uRef
awmfwkdY vSnfhjyefcJh&onf/ ]ol\cdkifrmaomvufrsm;u? 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;
uRefawmfwdkY 0ifvmpOfu rsufESmxm;twdkif; tajymif;tvJr&Sd/ umvudk acsmarGaY pygvrd rUf nf} [k? *vyf(p)aemUEiS Uf y,f&pD wGKd uu
f m
wpfypkH w H nf;aom rsuEf mS xm;ESiyhf if? or®wBu;D u uReaf wmfwu Ydk kd ½H;k cef;0 udk OD;aqmifyHkazmfcUJolu? ajymMum;vdkufygonf/
xd vdkufygEIwfqufygonf/ uRefawmfwdkYudk o,faqmifoGm;aom armf
awmfum;? tawmfvSrf;vSrf; a&mufonfxd? vufjyusef&pfcJhaomolYudk Avm'Drmylwif[m ½k&Sm;twGuf? tvkyfawG trsm;BuD;vkyfay;
rm;rm;BuD; jrifae&onf/ olYtoGifum; rwkefrvIyf ausmuf½kyf/ cJhwJholyg/ 1990 ESpfrsm;&JU uaomif;ueif;umvawG vGefawmh? EdkifiHudk
cdik rf matmifppk nf;zkeYd Y?J Edik if rH NyKd uaJG tmif umuG,zf uYkd pd u
ö ? ta&;tBuD;qHk;
ausmf0if; vdktyfcsuf jzpfvmw,f/ 'DvdktajctaersKd;rSm acgif;aqmifwpfa,muf
pmñTe;f / A Tsar Is Born (By Adi Igmatins) taeeJ?Y tmPmydik pf epfobm0&Sw d hJ tcdik t
f rmajcvSr;f awGu?kd rvTrJ a&Smif
om vSrf;&rSmyJ/ tJ'DxJu wcsKdUudkawmh? a&Smifr,fqkd&if a&SmifvdkY &wm
ayghav/ Oyrmajym&&if? a&G;aumufyGJOya'udk uefYowfjyifqifwm
wdkY? tDvufxa&mepfrD'D,mawGudk xdef;csKyfwmwdkYaygh/
'gayrJh? ylwif[m ]'Drdkua&pDpepfuae qkwfcGmoGm;NyD} qdkwJh
ausm0f if; tajymtqdkrsKd;awGudkawmh? uRefawmf oabmrwlygbl;/ ajym&&if olY
taeeJY? ½k&Sm;pepfudk tmPmydkiftkyfcsKyfa&;qD vSnfhajymif;oGm;apr,fh

tm&SpD;yGm;a&; e,fedrdwfrsOf;udk? ckxd rjzwfausmfao;ygbl;/


]wwd,tBudrf or®wa&G;aumufyGJ r0ifawmhbl;}qdkwJh? ylwif&JU
qHk;jzwfcsufudk? uRefawmfcsD;usL;ygw,f/ or®woufwrf;tqHk; ay:xGuf

tESpfav;q,f vmr,fh jzpfpOfjzpf&yfawGtay:? MoZmvTrf;rdk;csifwJh olYqE´rSmvnf;?


3100070501

bmtrSm;t,Gif;rS uRefawmfrjrifygbl;/ 'g olYtcGifhta&;yJav/ ½k&Sm;


taeeJYvnf; tjynfht0 a&&SnfwnfwHhcdkifNrJwJh 'Drdkua&pDpepfudk? acsm
acsmarmarmul;ajymif;EdkifzdkY olYtawGUtBuHKawG vkdygw,f/
74 75
Cover Theme
LEADER TO WATCH
(interview)

{nfcU yH w
JG pfcw
k iG af wG&Y aom
uRefawmfjrifwJh ylwif
ylwifESifUa*:bmacsmU(A) «[ife&Dupfqif;*sm;»
a&SUquf&r,fhc&D;rSm? pdefac:rIawG trsm;BuD;&ifqdkifMu&OD;r,f/
pD;yGm;a&; wd;k wufvmw,fqakd yr,f?h tifzav;&Si;f u &Sad o;w,f/ odyf ,ckpmpkrmS ? ½k&mS ;or®w Avm'DrmylwifEiS Uf ywfoufaom? 0g&ifo
U w
H refBu;D
BuD;rm;wJh 0ifaiGuGm[rIvnf; &Sdaew,f/ qif;&JrIuvnf; pGJpGJNrJNrJ awmifh ][ife&Dupfqif;*sm;}\ oabmxm;xifjrifcsurf sm; jzpfygonf/ wdik ;f (rf)
cHwkef;/ tusifhysufjcpm;rI wdkufzsufa&;uvnf; tckrS pwkef;/ tzGJU r*¾Zif;eSifUtifwmAsL;rS aumufEkwfcsufazmfjyxm;jcif; jzpfonf/
tpnf;vdkufusL;vGefwJh? &mZ0wfrI wdkufzsufa&;uvnf; tm;&p&m r&Sd
ao;bl;/ vdktyfcsufawG &Sdaewkef;yJ/ or®wylwifeJhywfouf&if? taemufuvlwcsKdYu oabmxm;wif;rm
uRefawmfwkdYtaeeJY xda&mufwhJtwdkuftcH &SdzkdYvdkovdk? wm0efcH w,f? tmPmydkif qefw,f? 'Drdku&ufwpf rqefbl; pojzifU? oabm
Edik w f t hJ pd;k &&Szd v
Ydk nf; vdyk gw,f/ Ny;D awmh? ygvDrefeYJ w&m;pD&ifa&;&JU tcef; xm;Muwm awG&Y ygw,f/ 'gayrJ?U ylwif[m ½k&mS ;vlx&k aYJ xmufcrH u I akd wmU?
u@udkvnf;? wdk;csJUzdYkvdkvdrfhr,f/ 'ghtjyif EdkifiHwumu? uRefawmfwdkY &aew,f/ tJovdk tjrifrwlMuwJt U ay:? a'guw f m upfqif;*sm;taeeJh
ywfwemawG&UJ em;vnfru I v kd nf;? &zkv
Yd ykd gw,f/ roifah vsmw f hJ a0zefa&; b,fvdkoabmxm; ay;vdkygovJ/
awG? aMumif;usK;d rcdik rf mwJh awmif;qkcd suaf wG[m? taemufeYJ aumif;rGefwJh 'Dupd uö ?kd ½k&mS ;Edik if &H UJ ESpaf ygif; 300 ordik ;f eJ?Y qufpyfMunfo
h ifw
h ,fAs/
qufqHa&;wpfck ay:xGufvmapzdkY? taMumif;&if;cH rjzpfEdkifygbl;/ qdkAD,uftifyg,m NydKuGJoGm;wJhtcsdefrSm? olu or®wjzpfvmwm/
'Dru kd a&pDvrf;aMumif;ay:rSm? ½k&mS ;taeeJY aemufxyfajcvSr;f opf pD;yGm;a&;t&ajym&&if? ½k&Sm;½lb,f(v)aiG[m vHk;0NydKusoGm;wJh t
awG vSrf;vmOD;r,fqkdwm? uRefawmf tcdkiftrm,HkMunfygw,f/ 'Denf;eJY? csdefaygh/ ½k&Sm;vlxktaeeJY 'DuaeY vlaerItqifheJY? ylwiftmPm
uaomif;ueif;awG rjzpfbJ? tMurf;zufawmfvSefa&; rygbJ? *kPfodu©m &cgp umvu vlaerItqifhudk EIdif;,SOfMunfhNyD;? olYudk tuJjzwfMu
&S&d edS YJ urÇmt h iftm;Bu;D Edik if w
H pfck jzpfvmvdrrhf ,fvv Ydk nf;? arQmfvifhygw,f/ vdrhfr,f/
tckavmavmq,f tajctaersKd;rSmawmh? ½k&Sm;twGuf ylwifvdk acgif; EdkifiHwumtqifhrSm? ½k&Sm;jynfBuD;udk av;pm;cefYnm;avmufwJh
aqmifrsKd; vdkygw,f/ tqifhae&mjyefa&mufatmif xdef;odrf;EdkifcJhwhJtwGufvnf;? olYudk
rpfac;a*:bmacsmh(z) wefz;kd xm;Muygvdrrhf ,f/ olwx Ykd u
J awmfawmfrsm;rsm;uqd&k if? 'DuaeY
tñTe;f / Mikhail Gorbchev \ Russia Needs Putin udk t,f'w D mtzGUJ rS pepf[m t&ifpepfawGxuf vlxktusKd;pD;yGm;ukd? ydkpdwf0ifwpm;&Sd
bmomjyefonf/ w,fvdYk awG;rdMuygvdrfhr,f/ 'gayrJh? taemufwdkif;pHeJYMunfh&ifawmh?
'Dpepf[m 'Drdku&ufwpfEdkifiHa&;pepfvdkY rqdkombl;aygh/
76 77
acgif;aqmifwpfa,muftaeeJh?
vlyk*¾dKvfwpfa,muftay:
t<uif;rJU rSDcdktm;jyKwmrsKd; r[kwfbJ?
pepfwpfckudk tzGJYtpnf;abmifoGif;Edkif&if?
tJ'Dacgif;aqmif[m?
BuD;us,fjrifUjrwfoljzpfvmrSmyJ/

armfpudkeJh 0g&Sifwef&JYqufqHa&;tajctaeudk? a'gufwm b,fvdktuJ


a'gufwmtaeeJh ylwifeJh? tBudrfBudrf qHkcJUzl;wmaygUaemf/ vlyk*¾dKvft&?
jzwfrvJ/
ol[m b,fvdkrsKd;vJ/
ylwifeJY bk(&S)wdkY&JU yk*¾dKvfa&;qufqHrI[m odyfaumif;ygw,f/ olwkdY
ol[m ajymprSwfjyK&avmufatmif xufjrufwJholyg/ aqG;aEG;wJh
ESpaf ,muf yxrqH;k awGUMuwke;f u? bk(&S)uawmif ajymcJyh ga&mvm;/
taMumif;t&mud?k aumif;aumif; zk;d uyf(p)vkyEf ikd w f ,f/ Edik if jH cm;a&;
ol ylwif&UJ rsuv f ;kH awGxu J kd Munfv h u
kd af wmh? o[ZmwjzpfEikd w f hJ pdwf
ay:vpDjyóemawGeJYvnf; &if;ESD;uRrf;0ifw,f/ 'gayrJh yk*¾dKvfa&;
tcHudk jrif&w,fwJhav/ 'Dpum;udk tar&duefowif;pmawGu
qGJaqmifrIeJYawmh? cifAsm;udk qGJac:oGm;r,fhvlrsKd;r[kwfbl;/ wpfoD;
awmif avSmifcJhMuao;w,f r[kwfvm;/ 'gayrJh ylwif&JUtjrifrSm
woefYaevdkwJh pdwftcH&,f? &ifhusufwJh todÓPfynm&,f? r[m
awmh? 'Dpum;[m wef;wlnrD Qru I kd odrw S vf ufcv H ukd w
f hJ oabmyJAs/
AsL[m em;vnfwwfuRr;f rI&,f? Ny;D awmh ½k&mS ;trsK;d om;a&;pdw"f mwf
tar&dueJU wef;wl&nfwl ywfwemjzpfzY?dk t&nftcsif;jynfhrDaMumif;
&,f? 'gawGtm;vHk; aygif;pyfxm;wm[m ylwifyJ/
todtrSwfjyKvdkufwhJoabmyJ/
olhtaeeJh? ½k&Sm;udk taemufeJh b,fvdkqufqHa&;rsKd;? &SdapcsifrvJ/
bk(&S)eJYywfoufvdkY? ylwifbufu av;pm;wmuawmh? bk(&S)t
olYbufu taemufudk pnf;vHk;nDñGwfwJh tiftm;pkwpfpktaeeJY?
aeeJY vufcsmr½du k w f myJjzpfr,f/ bk(&S)bufu? tar&dueftrsK;d om;
Munfhr,frxifbl;As/ olYtaeeJYuawmh? trsKd;om;tusKd;pD;yGm; t
tusKd;pD;yGm;eJYywfouf&if wif;wif;rmrm&yfcHwmudk? ol em;vnf
aumuft,lay:uae? EdkifiHjcm;a&;ay:vpD cif;rSmyJ/ ½k&Sm;&JUtqifh
oabmaygufygw,f/ b,fEdkifiHacgif;aqmifrqdk 'DvdkyJoabmxm;
ae&mtwGuf? taemuf&JUtuGJtNyJudk uRrf;uRrf;usifusif toHk;cs
r,fqdkwm? ol arQmfvifhNyD;om;av/
vdrrfh ,f/ ½k&mS ;taeeJY 'Dru
kd &ufwpftodik ;f t0dik ;f qdMk uygpdAYk sm? t
½k&Sm;[m? tar&dutwGuf *vdkb,fNcdrf;ajcmufrIvdkY oabm,l
aemuftkyfpkeJY qufoG,f&r,fqdkwJh tdkif'D,mrsKd;udkawmh? ol pdwf
MuwJh wdrf;ñGwfrIawGudkawmh? uRefawmf oabmrwlbl;As/ tvGef
0ifpm;r,frxifbl;/ olYpOf;pm;csufawG[m? 'Dtdkif'D,mrsKd;tay:
tuRaH wGvYkd jrifw,f/ wu,fawmh ½k&mS ;rSm jyóemawGu trsm;BuD;/
tajccHrSmr[kwfbl;/
olrY mS &Snv f sm;Ny;D ? rwnfNird w f hJ e,ferd w d rf sO;f Bu;D &Swd ,f/ 'DEikd if &H UJ
aoEIef;uvnf; pdk;&drfp&mtajctaerSm &Sdaew,f/ vlOD;a&uvnf;
78 79
tusbufa&mufaew,f/ 'DvdkEdkifiHrsKd;udk *vkdb,fNcdrf;ajcmufrIvdkY qD;rSmawmh r[kwyf gbl;/ a&SUqufw;kd rvmatmif xde;f ½kyH x J ed ;f rSmyg/
oabmxm;oifh&JUvm;Asm/ pOf;pm;Munfhaygh/ tJ...wpfckawmh &Sd wpfcsdefwnf;rSmyJ? ylwif&JU yx0Da&;r[mAsL[mt& tar&du
w,f/ ½k&Sm;taeeJY olYudk ta&;BuD;wJh urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfck [m? ½k&mS ;&JU ,kwedå nf;usywfwem jzpfaew,f/ tar&du[m ½k&mS ;eJY
taeeJYawmh av;pm;apcsifvdrhfr,f/ e,fedrdwfcsif; uyfraebl;/ ½k&Sm;&JU e,fy,fydkifeufudkvnf; rvdkcsif
½k&Sm;rSm? EdkifiHa&;vGwfvyfcGifUawG? t&yfom;vGwfvyfcGifUawG? tuefht bl;/ 'Dvkd vdck siwf o hJ rkid ;f aMumif;vnf; r&Sbd ;l / Ny;D awmh tar&du[m
owfcaH e&Nyq D w kd UJ tajymtqdak wG[m? tar&dutwGuf tusK;d &Syd grU vm;/ tiftm;Bu;D Edik if wH pfcvk nf; jzpfaew,f/ ½k&mS ;eJY tar&durSm? urÇmvk;H
'Dae&mrSm? ylwif[m bmudk ud, k pf m;jyKovJqw kd mud?k em;vnfzYdk ta&; twkdif;twm vHkNcHKa&;twGuf? yl;aygif;aqmif&GufEdkifp&mawG &Sd
BuD;w,fAs/ ol[m pwmvifr[kwfbl;/ pwmvifvdk? wpfcsdefcsdefrSm? w,f/ ½k&Sm;bufu pOf;pm;&if tar&dueJY yl;aygif;aqmif&Guf&wm?
oleJY oabmuGJvGJEdkifp&m&SdwJh b,folYudkrqdk? rjzpfrae acsrIef;&r,f *kPfodu©mvnf; &Sdw,f/ tar&duaeeJY olY&JUvwfwavmrpf&Sifudk?
qdkwJh oabmxm;rsKd;? olYrSmr&Sdbl;/ wu,fawmh? ylwif[m olY&JU r[mAsL[m&nfrSef;csufawGeJYom qufpyfEdkif&if? uRefawmfajymcJhwJh
vwfwavmwm0efawG Ny;D ajrmufatmifjrifz?Ydk vdt k yfwt hJ cGit hf mPm t&Sdw&m;awG[m tcGifhtvrf;awGzefwD;ay;ygvdrhfr,f/ tD&eft
udk pkpnf;csio f o l mjzpfw,f/ 'gaMumif?h uReaf wmfwt Ydk aeeJY taxGaxG a&;? ta&SUtv,fydkif;Nidrf;csrf;a&;eJY urÇmvHk;twkdif;twm EsLuvD
vGwfvyfcGifhawGqHk;½IH;ukefNyDvkdY? rMunfhjrifoifhbl;/ olYtjrifrSm? olY ,mrysHUESHYa&; pwmawG[m tcGifhtvrf;awGyJayghAsm/
tpd;k &udNk crd ;f ajcmufaeNyv D Ykd ,lqwJt h yk pf ak wG&UJ vGwv f yfciG u
hf o
kd m? xd ylwif&JYor®woufwrf;eJh olh&JYta&;ygrIudk? orkdif;q&mawGu b,fvdk
yg;w,fvdkY oabm,loifhw,f/ tuJjzwfMurvJ/
NyD;awmh? vGwfvyfcGifhawG xdyg;cHae&NyDqdkwmuvnf;? wpf tvGefBuD;us,fwJh ½k&Sm;jyKjyifa&;orm;BuD;ayghAsm/ r[myDwmbk&if
oa&mwnf;r[kwfbl;/ wpfajy;nDr[kwfbl;/ ½kyfoHvTifhXmeawGudk BuD;vdk? uufo&if;bk&ifrBuD;vdkaygh/ jynfwGif;rSm atmfwkdu&ufjzpf
xdef;csKyfayr,fh? owif;pm;vGwfvyfcGifhu &Sdaewkef;yJ/ 'Dae&mrSm? aumif;jzpfr,f/ acwfNydKif taemufwdkif;EIef;pHt&awmh? wdk;wufol
½k&Sm;&JUjynfwGif;zGJUpnf;yHkudk Ncdrf;ajcmufwJhenf;eJY? jyKjyifajymif;vJEdkif wpfa,mufvYdk ajymEdik yf gvdrrhf ,f/ 'Dvq kd ufpyftajctaeeJY ylwifukd
wJh tmedoifrsKd;? tar&durSm &Sdw,fvdkY pOf;pm;vkduf&ifawmh? xm0& Munfhvdkuf&if? olYudk,fol jyKjyifajymif;vJa&;orm;vdkY olxifrSmyJ/
tusyftwnf;awGudk zdwfac:&m a&mufvdrfhr,f/ tar&dutaeeJY olwkdYwdkif;jynforkdif;rSm? qef;opfwhJ acgif;aqmifwpfa,mufvdkY
'Drdku&ufwpfwefzdk;awGtwGuf &yfcHoifhwmrSefygw,f/ vlYydkifcGifhudk awmif? ,lqcsif,lqvdrfhr,f/ 'gayrJh? ol[m 'Drdku&ufwpfa,muf
umuG,fzkdY enf;vrf;&Sm&rSmvnf; trSefyJ/ 'gayrJh 'D&nf&G,fcsufawG awmh r[kwfbl;/
ud?k wjcm;&nfreS ;f csuaf wGeYJ qufpyfNy;D rS taumiftxnfazmfEikd fyg olYudk b,fvdkwefzkd;jzwfrvJ...[kwfvm;/ ajymzdkY apmygao;
vdrhfr,f/ w,fAsm/ aocsmwmudkajym&&if? tvGefta&;BuD;w,fAsm/ tvGef
ylwifa&m bk(&S)a&m? olw&hdk o JY r®woufwrf; aemufq;kH ESpu f ?kd a&mufvm BuD;us,fw,fAsm/ 'DhxufqufajymzkdYawmh apmifhMunfh&OD;rSmyJ/
MuNyD/ a'gufwmtaeeJh olwdkhESpfa,mufvkH;eJh pum;ajymzl;wmyJ/ olwdkh acgif;aqmifwpfa,muftaeeJY? vlyk*¾dKvfwpfa,muftay:
wm0efawGu tem;r,lcif? olwkdhESpfa,mufaygif; bmawG atmifjrif t<uif;rJrh cDS t
kd m;jyKwmrsK;d r[kwb f ?J pepfwpfcu k kd tzGUJ tpnf;abmif
atmif vkyfay;Edkifr,f xifygovJ/ a'gufwmUtjrifudk odcsifygw,f/ oGif;Edkif&if? tJ'Dacgif;aqmif[m BuD;us,fjrifhjrwfol jzpfvmrSmyJ/
ylwifhtaeeJYuawmh? AdkvfusvTrf;rdk;wJh tar&duefjynfaxmifpkudk? ylwiftaeeJY? 'grsKd; vkyfEdkif,rvkyfEdkif? apmifhMunfhzdkYvdkvdrhfr,f/
jrifcsifrSmr[kwfbl;/ 'gaMumifh ol wwfEdkifoavmuf? tar&duudk
pdk;&drf bmomjyefonf
csed cf iG vf QmrQzYdk BuKd ;pm;rSmyJ/ 'gayrJ?h vuf&t dS aetxm;udk ydwfyifwm;
80 81
People
Feature bBuD;jrvdk? jrefrmUtwdwfudk pdwf&Snf&SnfeJh
82 ausmufpm0efa[mif;OD;jr BudK;yrf;azmfxkwfay;r,fUyk*¾dKvfrsKd;?
88 yHkjyifESpfyg;ESifUvufawGY MunfU0g'
92 wwd,vrf;
aemufwpfa,mufay: zkdh odyfrvG,fbl;/
101 tawG;rSm;t,HkrSm;tpGJrSm;rsm;\tMurf;zufrI(2) bBuD;jr[m a&S;a[mif;okawoeXmerSm
107 vlrItif*sifeD,menf;ESifUzGHY NzdK;a&;jyóem tESpf 60 avmuf? tvkyfvkyfoGm;cJUw,f/
114 'ku©wkdhuif;&mukef&m

aqmif;yg;awGtjzpfeJY t*FvdyfbmomeJYa&;cJhwmu ...


(1) yk*Heef;bk&m;taMumif;? bk&m;twGif;wkdifay:u jA[®m½kyf
taMumif;rSwfpk (tdE´d,a&S;a[mif;okawoe ESpfvnf
ausmufpm0efa[mif; OD;jr tpD&ifcHpm 1934-5? 101-6)
(2) yk*Hbkef;BuD;ausmif; (jrefrmEkdifiHokawoetoif;*sme,f)
vl xk a': t rm (3) jrefrmEkdifiH&Sd Ak'¨yg' (ajcawmf&mrSwfpk) tdEd́,a&S;a[mif;
okawoeESpfvnftpD&ifcHpm? 1930-31?
owif;pmq&mrBuD;ESifU pma&;q&mrBuD; vlxka':trm (1915-2008) uG,fvGefonfUtrSwfw&tjzpf? (4) ty,f&wembk&m; eH&Haq;a&;yef;csD ESpfvnftpD&ifcHpm?
vllYrdwfaqGpmtkyf (rEÅav; EdkifiHwumpmtkyfESpftxdrf;trSwfpmwrf;rsm; 1972)wGif a&;om;cJhaom? 1930-31?
]ausmufpm0efa[mif; OD;jr} aqmif;yg;udk? az:jyygonf/ (5) jrefrmEkdifiH Ak'¨bmomorkdif; (ykHrESdyf&ao;)
jrefrmhorkdif;? jrefrmpmayeJY jrefrmrIawGrSm tvGefta&;ygwJh? (6) ,aeYtxd razmfxkwfEkdifao;wJh? a&S;'*Fg;rsm;taMumif;?
ausmufpm0efa[mif; OD;jrac:wJh bBu;D jrvnf;? 'DEpS Of ;D uyJ qkH;yg;uG,fvGef tdE´d, a&S;a[mif;okawoe ESpfcsKyftpD&ifcHpm
cJhygw,f/ OD;jreJY OD;azarmifwif[m? wpfa,mufu touf 94 ESpftxd? rsm;jzpfygw,f/
wpfa,mufu touf 85 ESpftxd aevmcJhMuNyD;? 'DESpfxJrSmrSyJ 2 v jrefrmvdka&;cJhwJhaqmif;yg;awGu -
wdwduGmNyD; a&SUaemufqkH;yg;cJhMuw,f/ (1) taemf&xmaumif;rI tkwfcGufbk&m;? ,Ofaus;rIpmapmif?
bBuD;jrvdk? jrefrmhtwdwfudk pdwf&Snf&SnfeJY BudK;yrf;azmfxkwf 'DZifbm? 1957?
ay;r,fhyk*¾dKvfrsKd;? aemufwpfa,mufay:zkdY odyfrvG,fbl;/ bBuD;jr[m (2) ouú&mZf#Dum? ,Ofaus;rIpmapmif? Zefe0g&D? 1958?
a&S;a[mif;okawoeXmerSm tESpf 60 avmuf? tvkyfvkyfoGm;cJhw,f/ (3) Ak'¨0if&Spfcef;? ,Ofaus;rIpmapmif? {NyD 1958?
'DumvtwGif;rSm - (4) yk * H t aemf & xmuk o d k v f a wmf r sm;? ,Of a us;rI p mapmif ?
(1) a&S;a[mif;jrefrmtu©&mpmwrf; (yPmrtcef;) 1961 ck? atmufwkdbm? 1958? azazmf0g&D 1959?
(2) tkwfcGufbk&m;rsm; yxrwGJ? 'kwd,wGJ? 1961 ck? (5) jrefrmtp yk*Hu? ,Ofaus;rIpmapmif? Zlvkdif? 1959?
(3) ty,f&wemvdkPf*lbk&m; 1968 ck? (6) ArÁLywd? ,Ofaus;rIpmapmif? atmufwkdbm? 1959?
qkdwJh pmtkyf 3 tkyf ykHESdyfxkwfa0cJhw,f/ (7) r[mrked ausmufcsyfrsm;? ,Ofaus;rIpmapmif? {NyD? 1960?
82 83
(8) a&S;a[mif;Xmyemypönf;rsm;? ,Ofaus;rIpmapmif? pufwif bBuD;jr[m? jrefrmxJu yxrqkH;
bm? 1961?
ausmufpm0efwm0efudk? 1930 ckESpfu
(9) &ckdifjynf&Sd *kwåacwfrS ausmufpmrsm;?
(10) &ckdifjynf a0omvDp`E´rif;wkdY\ausmufpmrsm;? 1956-57 pxrf;&Guf&w,f/ ausmufpm0efb0eJh
ESpfcsKyftpD&ifcHpm yifpif,Nl y;D wJUaemufrmS vnf;? bBu;D jr awGYoxd m;wJU
wkdY jzpfMuygw,f/ taMumif;t&mawGeJh? bBuD;jr&JY vkyftm;udk &vdkao;vkdh?
bBuD;jr &SmazGazmfxkwfoGm;wJh txufygtaMumif;t&mawG[m?
ESpf&Snfvrsm; &SmazGNyD;rS? awGY&SdwmawGudk aphaphikikokawoejyKNyD;?
txl;t&m&SdtjzpfeJh jyefvnfNyD; tvkyv f yk af p?
'Dtcsuf 'DtaMumif;awGaMumifh? 'Dvdkjzpfw,fqkdwJh ,kwådom"uawGeJY? pmtkypf mwrf;awG a&;om;jyKpak pygao;w,f/
vufqkyfvufukdif tckdiftrm wifjycsufawGjzpfavawmh? aESmif;vlawG
u bBuD;jr&JYwifjycsufawGudk? xm0pOfudk;um; rSDjirf;jyKoGm;Mu&rSmyJ/
bBuD;jr a&;om;wifjycJhwmawGeJY ywfoufvkdY? orkdif;ygarmu© ausmftxd? tvkyfvkyfaeao;w,fqkdwJh vlom;[m? rsm;rsm;r&Sdygbl;/
a'gufwmoef;xGef;u? ]jrefrmhorkdif;rSm todynmwkd;&w,f? jrefrmrIudk yDumqkdwkdY? bBuD;jrwkdYavmufyJ &Sdwmyg/
ydkem;vnfvmw,f/ ajrxJorkdif; (tmcDMoavmf*sD)eJY &if;ESD;vm&w,f}vkdY? bBuD;jr a&S;a[mif;okawoeXmerSm tvkyfp0ifawmh? okawoD
olYaus;Zl;w&m;udk azmfxkwf½kHrubl;? ol pmwrf;a&;wJhtcg bBuD;jrudk tjzpfeJY0ifvmwm r[kwfbl;? a&S;a[mif;taqmuftODawGudk wkdif;wm
pHerlem,lowJh/ cufcJeufeJwJhjyóemudk pum;ydkawGrygbJ? &Sif;atmif rSwfwrf;wif&wJh wkdif;wma&;tif*sifeD,m vli,fwpfa,muftaeeJY?
a&;wJhae&mrSm bBuD;jr[m pHwif&wJhyk*¾dKvfBuD;jzpfw,fvkdY? azmfxkwf 0ifvmwm/ 'gayrJh tvkyfcGifudka&mufawmh? bBuD;jru wl;&mazmf&m
a&;om;ygw,f/ vnf;yg? ul;&m,l&mvnf;yg? ykHqGJ&mvnf;yg? tpD&ifcHpma&;vnf;yg?
bBuD;jru touf&Snfw,f/ 94 ESpftxd vlYjynfrSmaeoGm;wmrkdY? ae&mwumygaewJh tvkyform;wpfa,mufjzpfvmNyD;? a&S;a[mif;okaw
touf 100 wef;rSm tifrweftouf&Snf&Snfae&wJh yk*¾dKvfBuD;aygh/ oeqkdif&mtvkyfawGudk aowåmarSmufvkyfwwfwJhvli,f jzpfvmw,f/
touf&SnfwmeJYtrQ bBuD;jru aemufqkH;aeYtxd? tvkyfawG vkyfoGm; ol pdwf&Snfvuf&SnfeJY uRrf;uRrf;usifusifvkyfwJh vkyf&nfukdif&nfudk?
Ekdifao;wmuvnf; odyfxl;wJhukodkvfyg/ bBuD;jrrqkH;cif 16 &ufu olYtxufu ausmufpm0efawGu oabmusMuw,f/ 'gaMumif?h rpöwm
usif;ywJh EkdifiHwumpmtkyfESpf txdrf;trSwfjyyGJudk? bBuD;jrudk,fwkdif 'l&dGKifZ,feJY rpöwmawmfpdefckdwkdYu? olwkdYr&SdwJhaemuf bBuD;jrudkyJ ausmuf
zGifhvSpfay;cJhao;w,f/ tJ'DaeYreufuyJ usif;ywJh? txufjrefrmEkdifiH pm0efcefYygvdkY? axmufcHcJhMuowJh/ bBuD;jr[m? jrefrmxJu yxrqkH;
pma&;q&mtoif;u pmayynm&SifBuD;awGudk uefawmhyGJrSmvnf;? ausmufpm0efwm0efudk? 1930 ckESpfu pxrf;&Guf&w,f/ ausmufpm0ef
bBuD;jr u arwåmw&m;taMumif; a[majymMo0g' ay;oGm;ao;w,f/ b0eJY yifpif,Nl y;D wJah emufrmS vnf;? bBu;D jrawGUodxm;wJh taMumif;t&m
bBuD;jr touf 90 ausmfrSa&;wJh tzkd;wefpmtkyfawG? aqmif;yg;awG awGeJY? bBuD;jr&JUvkyftm;udk &vdkao;vkdY? txl;t&m&SdtjzpfeJY jyefvnfNyD;
vnf; trsm;BuD;yg/ tvkyv f yk af p? pmtkypf mwrf;awG a&;om;jyKpak pygao;w,f/ 'Dvdk bBuD;jr
bBuD;jru? oltouf&Snfwm[m uH pdwf Owk tm[m& qkdwJh? udktvkyfay;wm[m tvGefae&muswJhtpDtpOfyg/ tpkd;&trIxrf;
taMumif;w&m; 4 yg;&JU jyKjyifrIaMumifhjzpfw,f/ tJ'DtxJrSm tvkyfudk t&mxrf;wpfa,muf? touf 60 ausm&f if yifpifay;w,fqNdk y;D ? bBu;D jr
ckHckHrifrifvkyfvkdY? touf&Snfaewmvnf; jzpfvdrfhr,fvdkY? vli,fawGu udkom tvkyfu vkH;0em;apvkdufr,fqkd&if? ty,f&wemwkdYvdk? tkwfcGuf
]bBuD; bmvdkYtouf&SnfwmvJ} vkdYar;&if ajzwwfowJh/ touf 90 bk&m;wkdYvdk pmtkyfawG b,frSmxGufvmawmhrvJ/
84 85
bBuD;jru tvkyfvkyfwJhtcg tvGefvnf; pdwf&Snfw,f/ tvGef arwåmw&m;udk vdu I v
f uId v
f v
JS ,
JS MHk unfNy;D ? ud,
k w
f idk v
f nf; av;av;eufeuf
vnf; aphpyfaocsmw,f/ olu taMumif;t&mwpfckudk azmfxkwfwifjy usifhokH;ygw,f/
awmhr,fqkd&if? om"u,kwådawGeJY vufqkyfvufukdifwifjywmrsKd;om? tvkyfcGifusjyefawmh? pdwf&Snfw,f? ZGJaumif;w,f? onf;cHw,f?
vkyfw,f/ jzpfapcsifwmudk a&SUavmwBuD;jzpf&r,fvkdY rqkdavbl;/ jzpf trSefw&m;udk r&rae&SmazGw,f? awGYodcsufudk &J&J0Hh0Hhwifjyw,f/ t,l
aewmrkdY? &SdaewmrkdY? awGYxm;wmrkdYqkdwJh tckdiftrmtukd;tum;aMumifh? tq rwlnDwJhvl? rwlnD&oavmvkdY y#dyu©&SmwJhvludk rjiLplbl;/ ol
'DaumufcsufrsKd;udk qGJ&wmygvkdYom ajymwwfw,f/ 'gaMumifh bBuD;jr&JU tawGYrpkHao;vkdY 'Dvdk,lqwm? wpfaeYawmh trSefudkawGYrSmyJ/ tcsdef&Sd
tqkdtrdefYu ckdifrmw,f? topftopfaomawGY&Sdcsuf r&Sdao;orQ? olY ao;w,f&,fvdkY wpfzufvludk cGifhvTwfEkdifpGrf;w,f/
[mudkyJ tajcpkdufxm;Mu&w,f/ 'Dvpdk w
d af umif; apwemaumif;&Sw d ?hJ ynme,fu vkyo f m;aumif;Bu;D
bBuD;jr[m wu,fawmh pHxm;avmufwJhokawoD? twk,l wpfa,muf qkH;½IH;&wm[m? twkdif;rod ESajrmp&m aumif;vSygw,f/
avmufwJh ynm&SifBuD;ygyJ/ olYvdktyifyef;cHrI? olYvdkZGJeyJ? olYvdkpdwf&Snf 'DESpfjzifh? touf&SnfvSwJh bBuD;jr? touf&Snfoavmuf tvkyfawG
vuf&n S &f ydS rHk sK;d ? olv
Y akd phpyfaocsmrIeYJ olvY Bkd uKd ;BuKd ;pm;pm; tvkyf vkyw
f m vkyaf ewJh bBu;D jrwpfa,muf qk;H ygoGm;&NyrD ?Ydk jrefrmrItwGuf twkid ;f twm
rsKd;udk? tvkyform;aumif; jzpfcsifolwkdif;u pHxm;twk,lavmuf rodwJh qkH;½IH;jcif;rsKd;vnf; jzpf&ygw,f/
ygw,f/ bBuD;jr[m? 1240 jynfh waygif;vjynfhausmf 13 &ufzGm; (19-
usrwkdYqkd&if bBuD;jreJY awGY&wJhtcgwkdif;? ]atmf...bBuD;jrvdk 3-1879) Ak'¨[l;om;jzpfw,f/ av;rsufESmNrdKUrSm tzOD;jzL? trd a':Muif
touf&Snfcsifprf;ygbd? bBuD;jrvdk touf&Snfoavmuf? usef;usef; wkdYu arG;w,f/
rmrm oGm;oGm;vmvm aeEkdifcsifprf;ygbd? 'Dtouf 'Dt&G,fBuD;txd rdb 2 yg; i,fpOfu qkH;awmh? Akdvfuawmf ta':u aumufarG;
pmawGa&;aeEkdifao;wJhb0rsKd; jzpfcsifprf;ygbd} vkdY? pdwfxJu tNrJwrf; NyD;? &efukef c&pf,mefausmif;(pdef*Ref;ausmif;)rSm ausmif;xm;ay;vkdY? i,f
wrf;wrdw,f/ i,fu c&pf,mefxJ0ifzl;w,f/ 10 wef;atmifawmh? vomvrf;xdyfu
bBuD;jru? t*FvdyfpmeJY jyifopfpmudk aumif;aumif;wwfw,f/ pufrIvufrIausmif;rSm? qufwufw,f/ tJ'Du atmifawmh rif;bl;rSm
jyifopfpmzwfwwfwJhtwGuf? ta&SUawmiftm&Sa'oqkdif&m a&S;a[mif; ausmif;q&m 3 ESpfvkyfw,f/ aemuf? &efukefu tif*sifeD,mausmif;rSm
okawoetvkyfawGrSm? jyifopfwkdY &SmazGa&;om; xkwfa0xm;orQudk? 4 ESpf q&mvkyfNyD;? a&S;a[mif;okawoeXmerSm tif*sifeD,mtjzpfeJY
bBuD;jru vufvSrf;rDw,fav/ tvkyf0ifw,f/ 1930 jynfhESpfrSm? jrefrmxJu yxrqkH; ausmufpm0ef
aemufNyD; ysLpm? em*&Dpm? ouúw? ygVdeJY rGefpmawGudkvnf;? jzpfvmw,f/ yifpif,lNyD;awmh txl;t&m&SdjyefcefYwmeJY? touf 90
aumif;aumif;wwfuRrf;w,f/ 'Dvkd bmompkH wwfuRrf;wJhtwGuf? avmuftxd txl;t&m&SdtjzpfeJY? pmtkyfpmwrf;awGudk a&;om;jyKpkoGm;
taMumif;t&mwpfckudk bufpkHuavhvmNyD;? EdIif;EdIif;csdefcsdef tuJjzwfrI cJhygw,f/ touf 27 t&G,fu tdrfaxmifysufvdkY? aowJhtxd tESpf
rsm;? jyKEkdifcJhwm jzpfygvdrfhr,f/ 60 ausmf rkqkd;zkdBuD;b0eJY t½dk;xkwfoGm;NyD;? touf 70 ausmf om;
bBuD;jru? ]usKyfu pmwwfr[kwfygbl;Asm pmrSwfyg}vkdY? ajym vlysKdBuD;wpfa,muf usef&pfygw,f/
wwfowJh/ olrSwfom;xm;wJh A[kokwawG? b,favmuf wefzkd;&Sdw,f 24-1-73 aeYu bBuD;jr&JU ½kyftavmif;udk? rEÅav;NrdKU pD-AD-
qkdwmuawmh? olYpmawGudk zwfrSwfavhvm&wJh aESmif;vlawGu todqkH; vkdif;aetdrfu o,f,lNyD;? rEÅav;NrdKU tkwfpufoif;csKdif;rSm tkwf*loGif;ESH
aygh/ oN*dK[fxm;ygw,f/
bBuD;jrrSm? cspfcifMunfndKp&maumif;wJh vlYt&nftaoG;awG?
trsm;Bu;D &Syd gw,f/ pdwEf v S ;Hk aumif;w,f? wpfzufom;udk oem;wwfw,f/ vlxk a':trm
86 87
(9) orkid ;f ESiEhf ikd if aH &;aemufct
H quftpyf (context background)
11 csufy,f? 9 csuf pdwf0ifpm; ESifh,Ofaus;rIa&SUcH (teD;jrifuGif; foreground)wdkY[lí cGJjcm;
jcif;udk y,fonf/ pmom; (text) onf bufrvdu k Mf um;aeí
yHkjyifESpfyg;ESifU vufawGY MunfU0g' ordkif;udk a&mifjyef[yfonf qkdaomt,ltqudk y,fonf/
(10) tEkynmvuf&mwkdYonf NyD;jynfhpHkonf/ t&m0w¬KwdkYudk
pkpnf;ay;xm;jcif;jzpfonf[k qdak omt,ltqudk y,fonf/
a r m if pl ; p rf ;
(11) usr;f &Si?f vuf&m&Sif(author)onf? teuft"dymÜ ,f\oD;jcm;
xl;jcm;aomZmpfjrpf(author as unique source of meaning)
11 csufy,f jzpfonf[k qdkaomt,ltqudk y,fonf/
vufiif;jzpfxGef;rIwdkYü tawG;tac:t,ltqBuD;oHk;yg; a&yef;
pm;onf/ yxrt,ltqudk new historicism [k ac:onf/ ordkif;udk udk;yg; vufcH
ydkYpfarmf'eftjrifjzifh csOf;uyfjcif;jzpfonf/ 'kwd,t,ltqonf prag- ydkYpfarmf'eftjrifjzifh csOf;uyfaomorkdif;0g'opfu atmufyg
matism vufawGUtusKd;Munfh0g'jzpfonf/ 'kwd,tjrifudktajccHvsuf t,ltqwkdYudk vufcHonf/
]Edik if aH &;onf jzpfEikd af jcudk avhvmaom twwfynmjzpfonf} (politics (1) a,bk,stqdktrdefYwdkYudka[maom usrf;&if;r[kwfonfh
is the art of possible.) qdkaomt,ltq ay:onf/ vuf&m (non-canoncial work) (odkYr[kwf) tpGeftzsm;rS
yxrtjrifonf orkdif;udk ydkYpfarmf'eftjriftjzpf csOf;uyfjcif; vuf&m (marginal works) wku Yd kd vufco H nf/ tao;tzG[ J k
jzpfonf/ þtjrifrSm atmufygt,ltqwkdYudk y,fonf/ xif&aomjzpf&yfESifh yHkjyifqefaomjzpf&yfESifh Zmwfvrf;
(1) qufpyfvrT ;f rd;k aeaomrSe;f qcsuf (overarching hypothese) (ancedotes) wkdYudk vufcHonf/
wdkYudkvnf;aumif;? tvHk;pHkaygif;NcHKaomajz&Sif;csuf (total (2) pmom;ESiv hf yI &f mS ;rI (activities) wko Yd nf vlrtI avhtusiw hf Ykd
explanations) wkdYudkvnf;aumif;? vTrf;NcHKazmfjyaomyHkjyif wGif rnfodkY&ufazmufoGm;Muoenf; qkdaomtcsufudk pdwf
(sweeping narratives) wkdYudkvnf;aumif; y,fonf/ 0ifpm;onf/
(2) ordkif;acwfumvudk wdwdususydkif;jcm;jcif;udk y,fonf/ (3) pmayESihf pmayr[kwaf om pmom;wkMYd um; tjrifcsif;zvS,frI
(3) rnfonfo h rdik ;f umvrqdk wpfcw k nf;aomurÇmt h jrif &S&d rnf udk pdwf0ifpm;onf/ usifhpOftrsKd;rsKd;wkdYMum;? tifpwDusL&Sif
qdkaomtjrifudk y,fonf/ trsKd;rsKd;Mum; teuft"dyÜm,frsm; vnfywfaeonfudk pdwf
(4) ordik ;f tcsut f vuf (historical facts) wdu Yk kd pmom; (text)rS 0ifpm;onf/
oD;jcm;uif;vGwí f &&dES ikd o
f nfqakd omt,ltqudk y,fonf/ (4) yg0gESifh pD;yGm;a&;wkdYxJü tEkynmu wuf<upGmyg0ifywf
(5) "r®"|d mefusonf? bufrvdu k [
f q
k akd om t,ltqudk y,fonf/ oufrIudk pdwf0ifpm;onf/
(6) txufwef;,Ofaus;rIEiS hf atmuftqif, h Ofaus;rIukd cGjJ cm; (5) a'otvdu k f ynma&;udx k wk v
f yk jf cif; (production of local
Munfhjcif;udk y,fonf/ knowledges) wGif pdwf0ifpm;onf/
(7) pmayESifh pmayr[kwfaomvuf&mwkdYqkdNyD; cGJjcm;jcif;udk (6) teuft"dyÜm,fwkdYtay:ü tjiif;tcHkjzpfjcif;wGif pdwf0if
y,fonf/ pm;onf/
(8) vlrIa&;ESifh ,Ofaus;rI cGJjcm;Munfhjcif;udk y,fonf/ (7) ,Ofaus;rIESifhordkif;wkdYtm; pmom;wkdY\ 'dkiferpfuGef&uf
88 89
tjzpfjrifonf/ cultural and history as dynamic network tay: ydkíav;ay;MunfhaMumif; &Sif;jyonf/ EdkifiHa&;ydkif;ü tdkif'Dtdkvdk*sD
of texts [k qkdonf/ oabmw&m;udk tajccHMunfo h nfxuf? bmtvkyjf zpfovJ(what works)
(8) tjriftm;jzifh tquftpyfr&Sdaom jzpf&yfwkdYwGif uGif; udk t"duxm;Munfhjcif; jzpfonf/ 'óeynm&Sifu ydkYpfarmf'ef0g'D
quf&Sdjcif;udkvnf;aumif;? rawmfwq wdkufqdkifrI&Sdjcif;udk ynm&Sif vDtdkwufESifhtjrifcsif;wlonfh taMumif;wpfyg;udkajymjyonf/
vnf;aumif; pdwf0ifpm;onf/ jcm;em;aom,Ofaus;rIwkdYMum;ü ,leDAmq,fwefzkd; (universal values)
(9) orkdif;q&mESifh a0zefa&;q&mwkdY\apwemESifh tusKd;pD;yGm; wkdYudk xnfhrwGufbJ? wpfpHkwpf&maomudpöwkdYtay:ü oabmwlnDEdkif
wkdYudk&SmazGMunfh&ef pdwf0ifpm;onf/ onf[k ajymjyonf/ tdkif'Dtdkvdk*sDudkjzpfap? ,leDAmq,fwefzdk;wkdYudk
jzpfap vspfvsL½INyD; vufawGUbmtoHk;0ifoenf; qkdaomtcsufwGif
yHjk yifEpS rf sK;d
oabmwlnDEdkifjcif;udk &nfñTef;onf/
þtjrifwdkYjzifhMunfhvQif avmuyHkjyifwkdYonfh ESpfrsKd;om&dSawmh
olt Y jrifü vlo Y bm0onf odyNf y;D ta&;rBu;D ay/ ta&;rBu;D aom
onf/ o½kyfvGefyHkjyif(metanarrative)wkdYESifh tao;pm; (odkYr[kwf) a'o
t&monf wpfpw kH pf&maomtcsed üf rnfonft h &mu rnfonft h usK;d udk
yHjk yif(micro or local narratives)wdo Yk m &Sad wmhonf/ o½kyv
f eG yf jkH yifqo
dk nf
jznfhqnf;oenf; qkdaomtcsufomjzpfonf/ what serves a particu-
rSm {&mrcefYjim;xnf0gvSaom r[myHkjyifBuD;awG jzpfMuonf/ ¤if;wkdYu
lar at a particular time t& qko d nf/
avmutvHk;pHkü cdkifvHkrSefuefonf/ t<uif;r&Sd? wkEIdif;r&Sd? jynfhpHkrSefuef
vufawGUtusK;d udMk unfah om vufawGU0g'udEk , G Nf y;D Edik if aH &;onf
onf[k a[monf/ ,leDAmq,fteuft"dyÜm,f &Sdonf/ tm;vHk;udk
jzpfEikd af jcudk csO;f uyfaomtwwfynm(the art of possible)[laom Edik if H
NcHKiHkaomtajzawG &Sdonf[k a[monf/ ydkYpfarmf'efu þo½kyfvGefyHkjyif
a&;tjrifwpfyg;udk ajymvmMuonf/
wkdYonf ,dkifvJaeNyD[k jrifonf/ tmrudk;/ rnfonfht&mürS wpfckwnf;
vufawGUjzpfEdkifajcudk Munfhjcif;omvQif aumif;rGefaomEdkifiHa&;
aomt"dyÜm,f (single meaning) r&Sdawmhay/ t&mwpfckü t"dyÜm,f
(good politics) jzpfyHk&onf/ oabmw&m;udk t"duxm;Munfh&ef rjzpf/
trsK;d rsK;d &So d nf/ rl&if;Zmpfjrpf(origin)qdak om t,ltqonfyif oHo,
,leDAmq,f rlBuD;, pHBuD;wdkYudk t"duxm;Munfh&efrjzpf/ tb,fhaMumifh
yGm;p&mjzpfonf/
qdak omf oabmw&m;awG ,dik v f aJ eaomaMumifh jzpfonf/ odw Yk nf;r[kwf
txuf qdkcJhygtwkdif; orkdif;tjrifopf a&yef;pm;aeovdk vuf
wpfcw k nf;aomteuft"dymÜ ,f r&Sad wmhNyjD zpfaomaMumifh jzpfonf/ A[k
awGUtusK;d Munf0h g'(pragmatism)vnf; acwfpm;vmonf/ ppfat;acwf
t"dyÜm,f (plural codes)awG jzpfay:aeaomaMumifhjzpfonf/ yHkpHawG
vGeu f wnf;u tdik 'f t D v
kd *kd seD *d ;kH [líay:cJ&h m oabmw&m;xuf vufawGU
axGjym;vmaomaMumifhjzpfonf/
udk ydkítav;ay;&rnfhoabm? tvdktavsmufay:vmonf/ rnfonfh
jzpfEdkifajcudk avhvmaomynm[k qdkaomt,ltqESifh rlvu
t&mudkrqkd oabmw&m;tdkif'Dtdkvdk*sDjzifh rMunfhawmh/ vufawGUjzifh
Edik if wH umqufqaH &; vkt d yfcsuw f iG f oH;k onf/ Edik if w
H umu 'pfyvdkarpD
Munfhonf/ odkYjzifh vufawGUMunfhtjrif ay:onf/ ydkYpfarmf'eftjrifu
udpw ö wYdk iG f ydik o
f nf/ ,ck a'oEdik if aH &;wdw Yk iG v
f nf; toH;k jyKvmMuonf/
vnf; vufawGUtusKd;jyK0g'udk teuft"dyÜm,fzGifhMunfhonf/ t&m0w¬K
acwfpm;vmonf/ oabmw&m;xuf vufawGUudk t"duxm;Munfjh cif;
wdu Yk Mkd unf&h mü vlw\ Ykd vufawGUtusK;d quf(pratical consequences)wkjYd zifh
onf edpö"l0b0\enf;emedó,(technique of everyday practice)udk
Munfhonf/
OD;pm;ay;jcif; (odUk r[kw)f a'oyHjk yif (odrYk [kw)f yHjk yiftao; (micro-
jzpfEikd af jcynm narration) wkdYudk OD;pm;ay;&ma&mufonf/
tar&duef'óeaA'ynm&Sif &pfcsuaf &mfuu D vufawGUtusK;d armif p l ; prf ;
Munfh0g'onf rSefjcif;(what is true)xuf toHk;0ifjcif;(what is useful) Ref; Postmodernism by Glenn Ward & Dev os Journal.

90 91
Alternative Trend
(4) Ekid if aH &;at*sipf D (Political agency) ... ESihf
(5) a*[aA'jyóemrsm; (Ecological problems) wkYd jzpfygonf/

wwd,vrf; (1) *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;


*vdkb,fvkdufaZ;&Sif;qkdaom a0g[m&rSm? vlwkdif;twGuf ESpfvdk
The Third Way zG,f&m jzpfaumif;rS jzpfygvdrfhrnf/ okdYESifhwkdif? rnfolrqkd pdwfr0ifpm;
csifí rjzpfawmhaom pum;vkH;wpfck jzpfaeygNyD/ vGefcJhaom q,fESpf
tefaxmfeD*D'if a&;í ausmf0if; bmomjyefonf/
0ef;usifuqkdvQif? þa0g[m&udk ynm&yfqkdif&m aqG;aEG;yGJrsm;wGifaomf
vnf;aumif;? rD'D,mrsufESmpmrsm;wGif aomfvnf;aumif;? rawGY&o
,cifvrStquf avmufyif&Sdonf/ ,cktcgwGifrl? EkdifiHa&;rdefYcGef;rsm;wGifaomfvnf;
tcef; (2) aumif;? bdZeufvufpGJpmtkyfrsm;wGif aomfvnf;aumif;? þpum;vkH;
rygí rNyD;awmhyg/ ajym&vQif? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;rSm rsufarSmufacwf
tusO;f tusyif g;&yf EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;omru? ta&;t&mtm;vkH;\ A[dkcsufrjyóem[lí
FIVE DILEMMAS yif? qkd&awmhrnfjzpfygonf/
vGefcJhaomq,fESpf (odkYr[kwf) q,fhig;ESpfumvtwGif;?
qkd&S,f'Drkdua&pDtaeESifh ay:vpDppfaq;rIrsm; tylwjyif; vkyfae *kdPf;ESpf*kdPf;
&csdefwGif? ½kwfw&uf tajzay;zkdYrvG,fonfh jyóemBuD;ig;&yf? wpfNydKifeufwnf;rSmyif? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;rSm tjiif;yGm;&qkH;
xif&Sm;jzpfay:vmvsuf &Sdaeonf/ þjyóemBuD;ig;&yfrSm? taMumif;t&mvnf;? jzpfaejyefonf/ *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;\t"dyÜm,f
trSm;,trSef ,wdjywf aumufcsuf udk rnfokdYem;vnfcH,lMurnfenf;/ *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;onf topf
csvYkd rvG,af vmufatmif½yI af xG;euf avm? ta[mif;avm .../ *vdb k ,fvu dk af Z;&Si;f \ tusK;d qufrsm;onf
½dIif;vS&m? tjiif;yGm;rIrsm;vnf; wpf bmawGjzpfrnfenf;/ rwlaom Ekid if aH &;&yfcrH rI sm;tvku d ?f rwlaomtajz
oDwpfwef;Bu;D arG;xkwaf y;vkud of vd?k toD;oD;ay;aeMu&m? wlnDaomtjrifwpf&yf r&wwfEkdifavmufatmif
jzpfaeawmhonf/ okdYtwGuf tusOf; &Sdaeawmhonf/ a,bk,soabm MunfhvQifrl? ajzmifhajzmifhBuD; qefYusif
tusyfig;&yf[k 0dN*dK[fjyKvkduf&jcif; vsuf&Sdaom *kdPf;ESpf*kdPf;ESifh tjrifESpf&yf&Sdaeonf[k? qkdEkdifygvdrfhrnf/
jzpfygonf/ yxrtjrifrmS vuf0aJ [mif;*kP d ;f \oabmxm; jzpfonf/ olw\ Ydk tvdk
þonfwkdYrSm- t& *vdb k ,fvu dk af Z;&Si;f rSm topftqef;r[kw/f udv k ekd pD epf, e,fcsUJ
(1) *vdkb,fvkdufaZ;&Sif; pepfw\ Ydk qufx;Hk rQomjzpfonf/ *vdb k ,foabmaqmifvmNy[ D k ajymae
(Globalization) Muaom urÇmhukefoG,fa&;onfyifvQif? a'oabmifxJrS xGufao;onf
(2) yk*¾vdu0g' r[kwf/ Oyrmtm;jzifh? Oa&myor*¾\ukefoG,fa&;udk pdppfMunfhvkduf
(Individualism) vQifyif? rdrdwkdYtzGJY0ifEkdifiHrsm;Mum; ukefoG,fa&;uom? t"dujzpfonf/
(3) vuf0JESifhvuf,m jyifyurÇmESifhukefoG,fa&;rSm ajymavmufatmif&Sdonf r[kwf/ þokdY
(Left and Right) ukeo f ,
G af &;tkypf w k pfctk wGi;f ESihf tkypf rk sm;Mum; ukeo f ,G rf rI mS ? 19 &mpk
92 93
rwlawmhovdk? 'kwd,urÇmppf NyD;cgptajctaetwkdif;vnf; r[kwf
urÇmhukefoG,fa&;rSm
awmhqkdaom vufawGYazmfjycsufjzpfygonf/
a'oabmifxJrS þae&mwGif ydkíodomxif&Sm;onfrSm? r,kHMunfcsifp&m aumif;
rvGwfwwfao;onfUwdkif avmufatmif tjyefYus,fvmaom? b@ma&;aps;uGuftajctae jzpf
b@ma&;aps;uGufrSmrl onf/ ,aeYacwf\ wpfaeYwmtwGif;? wpfurÇmvkH;tESHY aiGaMu;csif;
zvS,fMuonfhwefzkd;rSm? a':vmx&DvD,HESifhcsDNyD;&Sdaeonf/ ukefoG,fa&;
urÇmvHk;oabmaqmifaeNyD[k ESifhywfoufaom b@ma&;zvS,frIrsm;rSmvnf;? vGefcJhaom q,fESpfESifh
qdkEkdifvdrfUrnfxifygonf pmvQif 5 qwkd;vmonf/ &if;ESD;jrKyfESHrIbufrS MunfhjyefvQifvnf;? tar
&duefjynfaxmifpk wpfct k wGi;f rSmyif? ESppf Of a':vm 11.1 x&Dv, D zH ;dk rQ
&Sdonf/ þudef;*Pef;rsm;rSm 19 &mpkuaomfvnf;aumif;? 20 &mpk
uwnf;u &SdESifhNyD;jzpfonf/ okdYtwGuf? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;qkdonfrSm? acwfOD;uaomfvnf;aumif; rBuKHzl;? rMum;zl;onfhyrmPrsm; jzpfyg
vuf,mopfu wrifzefwD;xm;aom '@m&DwpfckrQom jzpfonf[k? onf/ urÇmhukefoG,fa&;rSm a'oabmifxJrS rxGufwwfao;onfhwkdif?
qkdygonf/ b@ma&;aps;uGufrSmrl urÇmvkH;oabmaqmifaeNyD[k? qkdEkdifvdrfhrnf
'kwd,tjrifrSm vuf,mopf*kdPf;rSvmjcif; jzpfonf/ olwkdY\ xifygonf/
tvdt k &? *vdb k ,fvu dk af Z;&Si;f rSm tppftrSejf zpf½rHk Qru? ,ckavmavm odEYk iS w
hf idk ?f ]trsK;d om;Ekid if rH sm;\ae0ifcsed f a&mufawmhrnf}qkad om
q,frSmyif jzpfxGef;ay:aygufvsuf&SdaeNyD[k qkdonf/ urÇmhpD;yGm;a&; aumufcsufrSmrl? vufawGYjzpf&yfrsm;xuf ausmfvGefoGm;NyD[k? qkd&ygvdrfh
wpfckvkH;rSm yx0Dudkjzwfí? urÇmvkH;pD;yGm;a&; jzpfvmonfESifhtrQ? trsKd; rnf/ trsKd;om;EkdifiHrsm;\ykHo@mefESifh wl½lcsufrsm;rSm? tBuD;tus,f
om;EkdifiHrsm;\ tpOftvmtcef;u@rSm? wjznf;jznf; tusykdif;okdY ajymif;vJvmEkid pf &m &Sad omfvnf;? umvtwefMumtxd tNy;D wkid f aysmuf
a&mufvmonf/ þae&mwGif? urÇmvkH;oabmaqmifaom ]trsKd;om; uG,foGm;vdrfhOD;rnf r[kwfyg/ vuf&Sd trsKd;om;EkdifiHrsm;ay:okdY *vdkb,f
vGet YJ pnf;rsm;} (Trans-national organizations)u? tpm;0ifvmvdrhf
f zGt vku d af Z;&Si;f \oufa&mufrrI mS ? trsm;xifovdk wpfzufowfwnf;r[kw/f
rnf[kqkdonf/ okdYESifhtrQ trsKd;om;EkdifiHrsm;\ ae0ifcsdefudkyif? vSrf;jrif tenf;qkH; bufokH;zufrS[k qkdEkdifonf/ *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;acwf\
ae&NyD[k tuJjzwfygonf/ axGjym;vSaomjyóemrsm;rSm? trsK;d om;Ekid if w H pfcwk nf;\ tcGithf mPm
ESihf b,fvrkd S ajz&Si;f r&awmh&m? yg0g\OD;wnf&mbufrmS ]jyef}Y oGm;onf[k
a0zefqef;ppfcsuf qk&d ygvdrrhf nf (pull away)/ Oyrm- tdwf(')a&m*gvdk uyfa&m*gBuD;rsm;?
txufwiG af zmfjycJah om *kP d ;f ESp*f P
dk ;f rS t,ltqESp&f yfu?kd wu,fh rl;,pfaq;0g;jyóem? urÇmvk;H qkid &f m tMurf;zuf0g'ponfwYdk jzpfonf/
jzpf&yfrsm;tay:wGif wifMunfhzkdY vdkygvdrfhrnf/ wpfNydKifeufwnf;rSmyif? a'oqkdif&m trSwftom;o½kyfrsm; jyefvnf
20 &mpkacwfOD; 1911 ckESpfu zGHYNzdK;NyD;EkdifiHrsm;\ ydkYukef wefz;dk rSm? tm;opfvmapa&;twGuf? jzpfEkdifajctopfrsm;? awmif;qkdrItopfrsm;
¤if;wkpYd pk ak ygif;jynfwiG ;f xkwu
f ek w
f efz;dk (GDP)\ 12% &Scd o hJ nf/ 1950 vnf; ay:xGuv f mEkid &f m? yg0g\OD;wnf&mbufrmS usKUH oGm;jcif;rsm;vnf;
okdY a&mufaomtcg? þtcsKd;tqrSm 7% txd avsmhuscJhaomfvnf;? &SEd idk jf yefonf (push down)/ Oyrm - NAw d od QrS paumhwveftrsK;d om;a&;
aemiftESpf 20 tMum 1970 wGi?f 12% okYd jyefa&mufvmonf/ 1997 0g'? uae'grS uDGbuftrsKd;om;a&;0g'wkdY jzpfonf/ xkdrQru tpOf
ckESpfwGifrl? 17% txd wkd;oGm;ygonf/ þudef;*Pef;rsm;u bmudkazmf tvme,fedrdwfrsm;udk uefYvefYjzwfoGm;Ekdifonfh ab;wkdufzdn§pfrIrsm;
jyaeoenf;qkdvQif? urÇmhpD;yGm;a&;rSm &mpkESpftul;tajymif; umvESifh vnf; &SEd idk jf yefao;onf (squeeze sideways)/ Oyrm - pyde\ f bmpDvekd m
94 95
pD;yGm;a&;cGifrSm jyifopfawmifykdif;txd a&mufoGm;ovdkrsKd;jzpfonf/ okdY awmhyg/ tifwmeufray:rD wDADGenf;ynmavmufESifhyif? ta&SUOa&my
twGu?f trsK;d om;Ekid if rH sm; vG,v
f ,
G u
f u
l El iS hf jrefjrefqefqef aysmufu, G f wpfckvkH; ajymif;vJoGm;cJh&onfudk? owdcsyf&monf/
oGm;vdrfhrnf[k? tavmwBuD; aumufcsufcsEkdifOD;rnf r[kwfyg/ xl;jcm; wwd,tjrifaoGvJrIrSm? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;udk olYtvkdvkd
aom tajctaetcsKUd wGi?f tcsKUd aomEkid if rH sm;qkv d Qif ydí
k yif tm;aumif; ay:xGufvmaom obm0tjcif;t&m[k? em;vnfxm;Mujcif;jzpfonf/
vmEkdifp&m tvm;tvmrsm;? &SdEkdifygonf/ Oyrm- qkdAD,uf,el , D H NyKd us pifppf odyÜHESifh enf;ynmwkd;wufrIrsm;rSm? olYtvkdvdkjzpfvmonf r[kwf/
oGm;onfESifh ta&SUOa&mytrsKd;om;EkdifiHrsm;\ tcef;u@rsm; ydkí vlwkdY\ &nf&G,fcsuf&Sd&Sd BudK;yrf;tm;xkwfrIaMumifh jzpfonf/ ydkí wdwd
a&SUwef;a&mufvmonfrsKd;jzpfonf/ ususqkd&vQif bdZeuftzGJYtpnf;rsm;? EkdifiHtpkd;&rsm;\ ]zGHYNzdK;a&;ESifh
okawoe} (R & D) qkdif&m &if;ESD;jrKyfESHrIrsm;\ tusKd;quf[k? ,lq
tjrifaoGvGJrIrsm; Ekid o
f nf/ xkx
Yd uf? *vdbk ,fvu dk af Z;&Si;f udk wGe;f wifvu
dk af om taMumif;
tifazmfar;&Sif;wuúEkdvdk*sD awmfvSefa&;ESifh *vdkb,fvkdufaZ;&Sif; w&m;rSm? wuúEkdvdk*sDwpfckwnf;r[kwf/ qkdAD,uf,leD,H NydKuGJoGm;jcif;
jzpfpOfwrYdk mS ? euf½iId ;f aomqufo, G rf rI sm; &Sad eonfrmS trSeyf ifjzpfonf/ qkdaom EkdifiHa&;taMumif;w&m;rSmvnf;? t"duae&mrSm &Sdaeonfudk
þtcsufaMumifhyif? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;ESifh ywfoufaom tjrifaoG owdcsyf&monf/
vGJrIrsm;&Sdaeonf[k? ,lq&ygonf/ þonfwkdYrSm? vuf&Sd *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;ESifhywfoufaom
yxrtjrifaoGvGJrIrSm? tkdifwDawmfvSefa&;\ tusKd;qufjzpf rwljcm;em;aomtjrifrsKd;pkHudk? tESpfcsKyfazmfjyvkdufjcif;jzpfygonf/
aom urÇmhyifhultdrfBuD;udkyif? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;[k em;vnfaeMu
jcif;jzpfonf/ pifppf? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;\ t"dutjcif;t&mrSm? (2) yk*¾vdu0g'
]tcsed }f (time) ESihf ]ae&m} (space) qkad om 'kid rf if;&Si;f ESpcf \ k tajymif;tvJ aoG;pnf;nDnGwfa&;qkdonfrSm? qkd&S,f'Drkdua&pD\ a&S;rqGuyif
rsm;wGif &Sdonf/ tcsdefrSm jzpf&yfwpfck csufcsif;jyefYoGm;Ekdifaom obm0 &SdcJhaom? taMumif;jcif;&m jzpfygonf/ pifppf? rmuöf0g'\ t&if;cH
(real time nature) &Sdvmovdk? ae&mrSmvnf; omrefMum;cHwpfck r[kwf tarGrSmyif? yk*¾vdu0g'ESifh pkaygif;0g'wkdYMum;wGif? 'dG[jzpfcJh[ef &Sdonf/
awmhb?J tifazmfar;&Si;f rsm; tcsed jf ynfph ;D qif;aeonf?h ]pD;arsmtmumo} qk&d ,S vf pfvt Yl zGt
YJ pnf; tjynft h 0&ifrh n
S v hf m&mrS? Ekid if aH wmf uG,af ysmuf
(floating space) jzpfvmonf/ þuJhokdYaom ]tppftrSeftcsdef}ESifh ]pD; &rnfhwl½lcsufudk rmuöfu a[mudef;xkwfcJhzl;onf/ þokdY a[mudef;xkwf
arsmtmumo}wkdY\atmufwGif? vlrsm;? ukefpnfrsm;? t&if;rsm;? tifazmf &if; ]vlyk*¾dKvfwpfOD;csif;pD\ vGwfvyfonfhzGHYNzdK;rIonfyif? vlom;tm;vkH;
ar;&Si;f rsm;? tkid 'f ,
D mrsm; urÇmywfvmjcif;onfyif *vdb k ,fvu dk af Z;&Si;f (vlYtzGJYtpnf;wpf&yfvkH;) vGwfvyfpGmzGHYNzdK;a&;twGuf? taMumif;&if;cH
jzpfawmhonf/ jzpfvrd rhf nf[k a&;cJzh ;l onf/ vufawGu Y sio hf ;Hk &mwGirf l qkd&S,fvpfpepfa&m?
'kw, d tjrifaoGvrJG rI mS ? *vdb
k ,fvu dk af Z;&Si;f udk pD;yGm;a&; rsuEf mS uGefjrLepfpepfonfyg EkdifiHawmf\tcef;u@udkom txl;tav;uJcJhMu
pmwpfckxJrSmom? uGufíMunfhjcif;jzpfonf/ N*dK[fwkqufoG,fa&;enf; onf/ EkdifiHawmfOD;aqmifrIjzifhomvQif? aoG;pnf;nDnGwfrIESifh wef;wl
ynmESifh uGefysLwmwuúEkdvdk*sDwkdY ysHUESHYoGm;&mrS? 24 em&Dvnfywfaeaom nDrQru I ?kd zefw;D Ekid v
f rd rhf nf[k oabm,lcMhJ uonf/ okEYd iS t hf rQ ]pkaygif;0g'}
aiGaMu;aps;uGufrsm; ay:xGufvmjcif;onf? pD;yGm;a&;ESifh bdZeuf (bk0H g') (collectivism) onfom? qk&d , S 'f rD u dk a&pD\ txif&mS ;qk;H trSwf
avmuudkomru vlwkdY\ edpö"l0b0rsm;udkyg? wkduf½kdufoufa&mufvsuf vu©Pm jzpfvm&awmhonf/
&Sdaeonf/ vlwkdY\jyKrlaexkdifykH "avhp½kdufrsm;omru? tawG;tjrif NyKd ib
f ufjzpfaom uGeq f maA;wpf0g'url? tkid 'f t D v dk *kd st
D &yifvQif
t,ltqrsm;yg tBuD;tus,f vIyfcgajymif;vJvsuf&Sd&m? *vdkb,fvkduf vlyk*¾dKvfwpfOD;csif;udk tav;uJonf/ 1970 tvGefESpfrsm;odkYa&muf
aZ;&Sif;\ oufa&muf&m ]cGif}udk? pD;yGm;a&;rSmom uefYowfxm;í r& aomtcg ajymif;vJvmaom tajctaeopfrsm;u? uGefqmaA;wpfrsm;
96 97
qkdif&mwefzkd;rsm;ESifh vlrsm;pktusKd;pD;yGm;udk acsrGzsufqD;ypfrnfavm
vli,frsKd;qufopfrsm;rSm olwdkht&if
.../ tu,fí? qkd&S,f'Drkdua&pDtaeESifh yk*¾vduvGwfvyfcGifhudk
rsKd;qufrsm;xufyif usifU0wfjyóemukd a&S ; uxuf y d k O D ; pm;ay;vmrnf q k d v Qif ? ]vG w f v yf r I E S i f h w ef ; wl n D r QrI }
ykdítav;xm;Muonfukd awGY&onf/ qkdaom tpOftvm0da&m"dBuD;udk? b,fykHukdifwG,fajz&Sif;Murnfenf;/
wpfckyJ&Sdonf/ usifU0wfwefzdk;rsm;udk pHawmf0if qkd&S,f'Drkdua&pDtaeESifh? rvGJra&Smifom tajzay;&awmh
rnfhykpämrsm;jzpfygonf/
tpOftvmESifU wkyfaESmifxm;Muonfukdu ajymMupwrf;qkdvQif ]ig-yxr-vlYtzGJYtpnf;}ESifh 4if;\qkd;usKd;
b0ifrusjcif;jzpfonf/ rsm;tay: pkd;&drfruif;jzpfaeMuonfrSm? vuf0Jomru vuf,mrsm;yg
jzpfonf/ okdYESifhwkdif taMumif;&if;Zmpfjrpfrsm;udk &SmazGMu&mwGifrl? olwkdY
tcsif;csif;vnf; csOf;uyfykH rwlMujyefay/ qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;u jyó
twGuf tcGifhomovdk jzpfvm&onf/ tpOftvmt& jyefMunfhvkduf em\rlvtpudk? aps;uGuftiftm;pkrsm;xJwGif &Smonf/ oufcsm0g'\
vQifvnf;? pHawmf0ifqkd&S,f'Drkdua&pDrSm wpfom;wnf;us trsKd;om; ]yk*¾vduvlom;taeESifh tpdk;&tay:rrDckdbJ? udk,fh0ef udk,fxrf;Ekdif&
,Ofaus;rItm;aumif;&m Ekid if iH ,frsm;wGio
f m? ydzk NYHG zKd ;rItm;aumif;cJo
h nfukd rnf}qkdaom aumufcsufudk? a0zefqef;ppfMuonf/ uGefqmaA;wpfrsm;
awGYEkdifonf/ udef;(p)abm*aA'vm a&TjynfomEkdifiHrsm;pDrHcsufudk url? usifh0wfqkdif&m,kd,Gif;rIqDokdY OD;wnfcJhaom? 1960 tvGefESpfrsm;u
q,fpk ESpfpkrQ jzwfoef;NyD;aomtcg? Oa&myEkdifiHrsm;\taetxm;rSm txdrf;tuGyfavsmh&JrIrsm;udk? jyefMunfhMuonf/ vufawGYjzpf&yfrsm;ESifh
,Ofaus;rIt& A[k0g'oabmokdYa&mufvmNyD;? axGjym;aom ]b0ykHpH} qufpyfMunfv h u dk af omtcg? rnfonft h qkrd S ckid rf maomokawoeawG&Y dS
rsm;vnf; wpf[kefxkd; wkd;yGm;vmawmhonf/ þonfyif? pHawmf0ifqkd&S,f csufrsm;tay:? tajccHMuonfawmh r[kwfyg/ jyóemwpfckvkH;udkyif?
vpf'Drkdua&pDESifha0;apzkdY taMumif;zefvmovdk? ]oufcsm0g'} twGuf tjrifopfjzifh jyefvnfcsOf;uyfzkdY? vdkvdrfhrnf[k ,lq&ygonf/
a&cHajrcHaumif;vnf; jzpfvmawmhonf/
þwGif? qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;taeESifh a&SUa&mufvmaom yk*¾vdu yk*¾vdu0g'opf
0g'ESifh ya'ompkHb0ykHpHrsm;udk? tqifajyajywkHYjyefEkdif&ef ta&;BuD; pifppf? ]ig-rsKd;quf} qkdaom a0g[m&udk,fwkdifonfyif? yk*¾vdu
vmonf/ cufaeonfrSm? qkd&S,f'Drkdua&pDu vufcHEkdifaom yk*¾vdu 0g'opfudk rSm;rSm;,Gif;,Gif;azmfjyvkdufjcif;[k? qkdEkdifonf/ yk*¾vdu0g'
0g'rSm? vpfb&,fopfpD;yGm;a&;oDtkd&Drsm;u azmfxkwfcJhaom? twÅzkdxkd; qkdonfESifh? usifh0wfqkdif&m ,kd,Gif;rIrsm;\oauFw[k? ,lqírjzpf/
onfh yk*¾vdu0g'rsKd;ESifh rwlonfhtcsuf jzpfonf/ ydkícufonfrSm? EkdifiHwumrS avhvmawGY&Sdcsufrsm;t&? vli,frsKd;qufopfrsm;rSm olwkdY
þjcm;em;csufudk awmfawmfrsm;rsm;u rcGJjcm;Ekdifjcif;yifjzpfonf/ pifppf? t&ifrsKd;qufrsm;xufyif? usifh0wfjyóemudk ydkítav;xm;Muonfudk
qkd&S,f'Drkdua&pDu ,kHMunfouf0ifaom yk*¾vdu0g'rSm? trSDckduif; awG&Y onf/ wpfcyk &J o dS nf/ usi0hf wfwefz;dk rsm;udk tpOftvmESiw
hf yk af ESmif
aom? udk,fhajcaxmufay: udk,f&yfwnfEkdifaom? wm0ef,lrIESifh,SOfonfh xm;Muonfudkom? b0ifrusjcif;jzpfonf/ b0ykHpHwpfckudk? txuf
yk*¾vdu0g' jzpfygonf/ ajym&vQif yk*¾vdu0g'opfjzpfonf/ tmPmykdifu ykHpHcsjy|mef;ay;&rnfqkdaom tpOftvm taumuft,l
odjYk zif?h tajccHusaomjyóemrsm;udk ajz&Si;f zkjYd zpfvm&awmhonf/ rsKd;udk? cHwGif;rawGYEkdifMujcif;jzpfonf/ xkdYxuf? acwfopf EIef;pHwefzkd;rsm;
]yk*¾vdu0g'opf}qkdwm bmvJ/ a&SUa&mufvmaomaps;uGufESifh þ0g'\ udk,fwkdifonfvnf;? tpOftvmESifhrwl? tif*vD[wf ajymaom ½kyfvGef
tquftpyfonfbmvJ .../ ]ig-yxr-vlYtzGJYtpnf;}(me-first- obm0rsm;u uJonf/ Oyrm=a*[aA'qkdif&mwefzkd;rsm;? vlYykdifcGifhrsm;
society)u arG;xkwfvkdufaom ]ig-rsKd;quf}(me-generation)u? trsm; ESifh vdifykdifqkdif&mvGwfvyfrI ponfwkdYjzpfonf/ þae&mwGif *smref
98 99
Identity
vlrIaA'ynm&Sif tl;&pfbuf(c) zGifhqkdaom? ]yk*¾vdu0g'opf}udk xkwf
EIwfazmfjyvdkygonf/ olYzGifhqkdcsufu þokdY .../ tawG;rSm; Feature
]]yk*¾vdu0g'opfrSm oufcsm0g'r[kwf/ aps;uGufqkdif&m yk*¾vdu
0g' r[kwf/ vlYtzGJYtpnf;udk tao;i,fqkH; trIHtrTm;av;rsm;
t,kHrSm;
tjzpf cGJxkwfvkdufjcif;r[kwf/ þtaumuft,lrsm;ESifh qefYusif
pGmyif ]tzGJYtpnf;abmifoGif;xm;aom yk*¾vdu0g'} (institu-
tpGJrSm;rsm;\
tionalized individualism) jzpfonf/ a&TjynfomEkdifiHrsm;\
ykid cf iG Ehf iS hf cHpm;cGit hf rsm;pkrmS ? tdraf xmifrsm;xuf vly*k Kd¾ vw
f pfO;D csi;f tMurf ; zuf r I ( 3)
twGuf 'DZidk ;f qifxm;jcif;jzpfonf/ 4if;wkrYd mS udpaö wmfawmfrsm;rsm; THE VIOLENCE OF ILLUSION
wGif tvkyftukdif&&Sda&;udk &nfnTef;jcif;jzpfonf/ tvkyftukdif
&&Sad &;qk&d mwGiv f nf;? ynma&;ESihf a&Munf&mjrufE&k m a&TUajymif; 0 if ; a e m if
aexkdifcGifhudkyg? oG,f0kduf&nfnTef;NyD; jzpfonf/ þokdYaom vdk ,cifvrStquf
tyfcsufrsm;twGuf? vlxkudk yk*¾vduvkyfykdifcGifhrsm; tyfESif;vkduf
jcif; jzpfonf/ rdrdwkdYuHMur®mudk rdrdwkdYudk,fwkdifzefwD;EkdifzkdY? rdrd a&G;cs,rf EI iS hf wm0ef,rl u
I kd jiif;y,fjcif;
wkdYb0pDrHcsufudk rdrdwkdYudk,fwkdif a&;qGJ'dZkdif;qifzkdY zGJUpnf; wm0ef a&G;cs,fp&mrsm; wpfpkHwpf&m&Sdygvsuf? bmrSr&Sd[k ,lq
ay;vkdufjcif;jzpfayonf/}} vkdufvQif qifjcifwkHw&m;twGufvnf; ae&mr&SdEkdifawmhyg/
ajym&vQif yk*¾vdu0g'opfrSm? tpOftvm"avhxkH;pHrsm;rS qkwf &So
d if&h x
dS udk af om qifjcifww Hk &m;\ae&mwGi?f xk;H wrf;pOfvmtjyK
cGmoGm;cJhNyDjzpfygonf/ ,cifuvdk aps;uGuf\MoZmcHoufoufrQ r[kwf trl? tawG;tjrifrsm;tay: rar;rprf;? rppfraq;vufcHvkduf
awmhbJ? *vdkb,fvkdufaZ;&Sif;jzpfpOfBuD;\ oufa&mufrIwpfckvkH;udkyg? onfuom tpm;0ifvmygvdrfhrnf/ rnfrQyif uefYuGufqefYusif
tus,ftjyefYxnfhwGufonf/ a&TjynfomEkdifiHrsm;pDrHcsufrSm yk*¾vdu oifhaomt&myifjzpfap? tn§mvG,f
0g'opf\ tpdwftykdif;wpf&yftjzpf? qufvufyg0ifNrJ yg0ifaeygvdrfh vG,fESifh vufcHMuawmhrnfom jzpf
rnf/ pkaygif;0g'udk tNyD;wkdifpGefYvTwfvkdufonf r[kwfbJ? þ0g'udk ygonf/ rsm;aomtm;jzif?h þokaYd om
OD;wnfaprnfh yk*¾vdupkpnf;rIrsKd; jzpfonf/ yk*¾vdu0g'opft& vuf&Sd tpOf t vmaemuf t&rf ; tuef ;
tajctaeudk? usifh0wfqkdif&m,kd,Gif;rIumvBuD;[k rjrif/ usifh0wfqkdif vkdufwwfonfh ]vrf;½kd;0g'}wGif? a&S;
&mtajymif;tvJ[líom oabm,lonf/ tpOftvm xuf,atmuf a[mif;xde;f tiftm;pkwYdk wpfpw Hk pf&m
zGJYpnf;ykHrsm;ESifh usifh0wfudk wnfaqmufykHazmfMu&mrS? yk*¾vduwm0ef,lrI yg0ifywfoufaewwfygonf/ "avh
ESihf usi0hf wfuykd aHk zmf,zl Ydk jzpfonf/ okt Yd wGuf yk*v¾ u
d 0g'opfrmS twå0g' xkH;pHa[mif;? tavhtxa[mif;rsm;
oufoufrQr[kw/f tzGt YJ pnf;abmifoiG ;f xm;aom yk*¾vdu0g'jzpfonf/ ud k tod Ó Pf y nmjzif h rpd p pf E k d i f
þonfwkdYrSm yk*¾vdu0g'ESifhywfoufaom jyefvnfpdppfcsuf atmif? 'kid ;f umxm;vdo k nfh &nf&, G f
rsm; jzpfygonf/ csuf r sm;vnf ; yg0if w wf y gonf /
qufvufazmfjyygrnf trSefpifppf trsd K ;orD ; rsm;tay:
ausmf 0 if ; wpf z uf o wf q uf q H j cif ; ? vl r sKd ; ?
100 101
tom;ta&mif ponftm;jzifh cGJjcm;qufqHjcif; paom tpOftvm tpOftvmqko d nfrmS vnf; r,dr;f r,kid f
rnDrQrIrsm;rSm? qkdcJhyg tar;tjref;tppfaq;r&Sd tn§mvG,fvG,f vufcH
ausmufpmwkid Bf u;D vd?k xm0&ckid cf idk Bf u;D
vkdufMuonfh tusifhqkd;aMumifhom? oufqkd;&Snfae&jcif; jzpfygonf/
tavhtxa[mif;rsm;ESifh? wpfcgu rSwf,lvufcHcJhMuaom &yfaeonfrsK;d r[kwyf g/
trSwftom; o½kyfa[mif;rsm;rSm? rsm;aomtm;jzifh jyefvSefar;cGef;xkwf tckid t f rmEkid if w
H pfck (okrYd [kw)f
jcif;? aphaphpyfpyf pdppfjcif;ponfrsm;jzifh wkHYjyefvkdufonfESifh? wpfppD ,Ofaus;rI"avUwpfck twGi;f rSmyif?
NydKusukefonfu rsm;yg;onf/ tpOftvmqkdonfrSmvnf; r,drf;r,kdif ajymif;vJEidk yf gonf/ vufawGw Y iG vf nf;
ausmufpmwkdifBuD;vdk? xm0& ckdifckdifBuD;&yfaeonfrsKd; r[kwfyg/ tckdif
ajymif;aeMuonfomjzpfonf/
trmEkid if wH pfck (okrYd [kw)f ,Ofaus;rI"avhwpfck twGi;f rSmyif? ajymif;vJ
Ekdifygonf/ vufawGYwGifvnf; ajymif;aeMuonfom jzpfonf/ þudpö
ESifhywfoufvQif? 1874 ckESpfu xkwfa0cJhaom *Refpwl;tyfrD;(v)\
]trsKd;orD;xkudk zdxm;jcif;} (The Subjection of Women) pmtkyfudk jyefvnfykHoGif;cJhMuonf/ þonf\ tusKd;qufum;? ESpfaygif;rsm;pGm
jyefnTef;vdkonf/ þpmtkyfrSm xkwfa0pOfu a&yef;rpm;cJhyg/ þpmtkyf wpfajrwnf;ae wpfa&wnf;aomufcJhMuolrsm;udk,fwkdif? aeYcsif;ncsif;
ESifhywfoufNyD;? rD;(v)udkyif iaygiaMumif[k? ,lqcJhMuonfrsm; &Sdonf/ NiKd ;ol&efbuftoGiaf jymif;Ny;D tcsi;f csi;f aqmfMu? ESuMf u? owfMu? jzwfMu
rD;(v)\pmtkyrf sm;xJwiG f xkwaf 0olt½I;H jyonfh wpftyk w f nf;aompmtkyf jcif;yifjzpfawmhonf/ i,fb0uwnf;u? uRefawmfESifh&if;ESD;uRrf;0ifcJh
jzpfygonf/ okdYESifhwkdif? ,aeYjzpfysufaeaom tjcif;t&mrsm;udkrl þ aom uReaf wmfyh wf0ef;usirf S vlawGrmS ? ½kww f &ufqo dk vdk tuGu
J tJG NyNJ yJ
pmtkyfu? t&if;twkdif;xif[yfazmfjyvsuf &Sdaeonf/ jzpfuek Mf uawmhonf/ þtajctaersK;d wGif qifjcifww Hk &m;twGuf b,f
vlrIa&;trSwftom;o½kyfwpfckudk tppfaq;? tar;tjref;r&Sd vkdrS ae&mr&SdEkdifawmhyg/ pdwfvIyf&Sm;rI trkef;rD;yGm;rsm;uom t&m&m
tvG,fwul vufcHvkdufMujcif;u? tpOftvm*,uf teufoufouf OD;aqmifaeawmhonf/
udkom? arG;zGm;ay;onf r[kwfyg/ trSwftom;o½kyfESifh ywfoufonfh
&,f'Du,foabmaqmifaom jyefvnfykHoGif;rIrsKd;udkyg? o,faqmifvm ,Ofaus;rIe&odef
wwfygonf/ þokdYaom qifjcifwkHw&m;rJh jyefvnfykHoGif;rIrsKd;udkyif? 1990 0ef;usifESpfrsm;twGif;? ynmavmuudk wkefvIyfacsmufcsm;
]topf&SmazGawGY&Sdcsuf}tjzpf tpGHxkwfAef;wifavh&SdMuonf/ tusKd; apcJah om ppfwrf;wpfc?k xGuaf y:vmcJyh gonf/ ygarmu© q,frsL&,f(v)
qufum; tvGeftEÅ&m,fBuD;onfESifhtrQ? xdwfvefYwkefvIyfp&m aumif; [efwifwef\ ],Ofaus;rIrsm;wkd;wkdufrdjcif;} (The Clash of Civiliza-
vSaom aoG;xkd;vIHYaqmfrIrsm;yif jzpfawmhonf/ þtwGuf oufaojyzkdY tion) ppfwrf;jzpfygonf/ usrf;&Sif [efwifweftaeESifh? A[ktajctae
qkv d Qi?f uReaf wmft
h wGuf txl;taxG&mS azGzYdk rvdak wmhyg/ ,ckxufwidk f xJrS {ut,ltqudk pdwful;<u,f<u,fjzifh tokH;jyKvkdufonfrSm? ajym
pGJpGJxifxifrSwfrdaeao;aom? 1940 tvGefESpfrsm;u tdEd́,wGif BuKHcJh& prSwjf yKavmufygayonf/ þ{ut,ltqESiyhf if trSwt f om;o½kyf tpk
onfh [dE´L-rGwfpvift"du½kPf;rsm; jzpfygonf/ ta0;rsm;udk tkyfpkcGJvkduf&m? ],Ofaus;rIvrf;aMumif;rsm;} (civilizational
xkdpOfuvnf;? tqkdyg trSwftom;o½kyf jyefvnfykHoGif;rIrsm;? lines) qkdaom? trSefwu,fr&Sdonfh pdwful;e,fedrdwfrsm; ay:xGuv f m
tawmfa&yef;pm;cJhzl;onf/ tdE´d,vlrsKd;? tdE´d,wkdufom;? tm&Som;? awmhonf/ þvrf;aMumif;rsm;udyk if tajcwnfí? taemufwkdif;,Ofaus;
vlYtpnf;t½kH;0ifpaom trsm;qkdiftrSwftom;o½kyfrsm;udk jiif;y,fí? rItkyfpk? tpövmrf,Ofaus;rItkyfpk? [dE´L,Ofaus;rItkyfpk? Ak', ¨ Ofaus;rI
[dE´L? rGwfpvif? qpf(c)paom *kdPf;*PtrSwftom;o½kyfrsm;udk? tkypf .k .. ponfjzifh trsK;d tpm;xyfrcH v
JG u
dk &f m? ,Ofaus;rIrsm; wkd;wkduf
102 103
uReaf wmft h jrifuakd jym&vQi?f o½kyfcGJjyonfh tpövmrfrpfurÇm? taemufwkdif;(c&pf,mef)urÇm? [dE´L
urÇm? Ak'¨urÇm... ponf ponfwkdYrSm? ]vlom;}qkdaom trsm;qkdif
qkcd yhJ g,Ofaus;rItyk pf rk sm;
bkjH cif;awmif;Bu;D udzk suí f ? usO;f ajrmif;usywf nf;vSonfh aowåmi,frsm;
trSew f u,fw;dk wku d rf jd cif; xJokdY? vlawGudk cGJxnfhvkdufovdk jzpfaeygawmhonf/ okdYESifhtrQ csrf;om
&SdEkdif, r&SdEkdif tomxm;? wkd;wkdufrdzkdY ESiq hf if;&J? vuf&EdS iS v
hf ufr?hJ uGeqf maA;wpfEiS v hf pfb&,f? w½kwfESifh*syef?
taMumif;zefjyaom cGjJ cm;enf;rSmyif ta&SUwkdif;om;ESifhtaemufwkdif;om; paom? tjcm;rwlnDrItm;vkH;rSm
apm'u wufp&m&Sad eonf[?k tqkyd gaowåmBu;D rsm;ESihf uif;vGwNf y;D ? ikyv f QKd ;aysmufu, G o f mG ;&awmhonf/
okdYtwGuf? ,Ofaus;rIrsm;trSefwu,f wkd;wkdufrdEkdifjcif; &Sd,r&Sd
oabm&ygonf/
qkdaomudpöodkYra&mufrD? BudKwiftkyfpkcGJ owfrSwfcsufrSmyif jyóem
&SdaeNyD[k? qkd&jcif;jzpfygonf/ ajym&vQif? wpfckwnf;aom o½kyfcGJpdppf
enf;em (,Ofaus;rIupd o ö ufouf)udo k m? taoqkyu f idk v
f udk jf cif;onfyif?
rdzkdY taMumif;zefvmawmhonf/ uRefawmfhtjrifudkajym&vQif? qkdcJhyg þppfwrf;\ t"dutm;enf;csuf[k qkdcsifygonf/ þenf;\ tusKd;
,Ofaus;rItkyfpkrsm; trSefwu,fwkd;wkdufrdjcif; &SdEkdif, r&SdEkdif tomxm;? qufaMumifh? vlrItkyfpktoD;oD;Mum;&Sd orl[ESifh 0da&m"drsm;udk (trSef
wkd;wkdufrdzkdY taMumif;zefjyaom cGJjcm;enf;rSmyif apm'u wufp&m&Sdae pifppf 0da&m"dcsnf;&Sdonfr[kwf? orl[yg&Sdonf/) ,Ofaus;rIrsufrSef
onf[k? oabm&ygonf/ wyfí jrif&ovdk jzpfvmawmhonf/ ydkíqkd;onfrSm tqkdygrsufrSef\
trSefpifppf urÇmt&yf&yfwGif rSDwif;aexkdifMuolrsm;udk? wpfrsKd; qkHcsufxJwGif? rwlaom,Ofaus;rIrsm;Mum; tjyeftvSefwkHYjyefqufqHMu
ruaom enf;vrf;toG,foG,fjzifh? tkyfpkcGJjcm;owfrSwfEkdifonfom onfrsm;udk xnfhrxm;bJ? wkd;wdkufrdEkdifonfh taMumif;awGudkom a&G;
jzpfygonf/ vlrsKd;t&? aexkdif&ma'ot&? vlwef;pm;t&? tvkyftukdif cs,fxnfhoGif;xm;jcif; jzpfonf/ þonfyif? qkdcJhygppfwrf;\ aemuf
t&? vlrItqifhtwef;t&? bmompum;t&? EkdifiHa&;cH,lcsuft& xyftm;enf;csuf[k? qkdcsifygonf/
pojzifh tajrmuftjrm;&SdEkdifygonf/ þodkYaom cGJjcm;enf;rsKd;pkHjzifh buf ygarmu©[efwifwef\ tqkdyg ,Ofaus;rIrsufrSefudk wyfMunfh
aygif;pkHcsOf;uyfEkdifrSom? uRefawmfwkdY\ b0taxGaxGudk trSefwu,f vkdufaomtcg? urÇmhorkdif;½kyfykHBuD;rSm jrLawGqkdif;aeaom ryD0kd;0g; ½Ijrif
xif[yfEkdifygvdrfhrnf/ 0da&m"drsm;ESifhorl[rsm;udk cGJjcm;pdppfEkdifp&m&Sd uGif;BuD;vdk? jzpfaeawmhonf/ wu,fht&Sdw&m;rsm;udk owdrrlrdavmuf
ygvdrfhrnf/ cGJjcm;enf;wpfckt& vlrItkyfpkESpfckrSm 0da&m"djzpfaeonfh atmif rsufpdvQrf;apawmhonf/ rsufpdvQrf;oGm;aom yxrt&Sdw&m;
wkdif? tjcm;aomcGJjcm;enf;wpfckt&rl orl[jzpfaumif;jzpfEkdifygonf/ rSm? ,Ofaus;rItyk pf t k oD;oD;&Sd ya'ompkjH zpfryI if/ (,Ofaus;rItyk pf w k pfck
0rf;enf;zkdYaumif;onfrSm? þokdY cGJjcm;enf;rsKd;pkH&Sdaeygvsuf ,Of twGif;rSmyif ya'ompkHoabmaqmifaom "avhrsKd;pkH&SdEkdifonf/) 'kwd,
aus;rI (wdwu d susajym&vQif bmoma&;)udo k m wpfcw k nf;aom cGJjcm;enf; t&Sdw&m;um;? ,Ofaus;rItcsif;csif; tjyeftvSefwkHYjyefqufpyfrI jzpf
tjzpf? a&SUwef;wifajymqkdaeMujcif;jzpfygonf/ þokdY wpfpkHwpfckudk onf/ (,Ofaus;rIcsif;qufqHa&;rSm wpfvrf;oGm;r[kwf? tjyeftvSef
taoukdifvkdufonfESifh? (wpfenf;) {ut,ltqvTrf;rkd;oGm;onfESifh? aus;Zl;jyKEkdifaom ESpfvrf;oGm;vnf;jzpfEkdifonf/) þokdYaom t&Sdw&m;
tjcm;aomcGjJ cm;enf;rsm;udk acszsuv f udk o
f vd?k jzpfomG ;awmhonf/ ]vlom;} rsm;udk owdrrlEkdifonfESifhtrQ? ,Ofaus;rIcsif; wkd;wkdufapvdkonfhtkyfpk
qkdaom trsm;qkdif trSwftom;o½kyfBuD;udk? ,Ofaus;rI(bmoma&;) rsm; (taemuf,Ofaus;rIwGif vlrsKd;BuD;0g'&Sdonf/ tpövmrf ,Ofaus;rI
qkdaom trSwftom;o½kyfi,frsm;jzifh? cGJjcm;vkdufovdk jzpfoGm;&awmh wGif tajccH0g'DawG&Sdonf/) \ ausmhuGif;xJokdY oufqif;rdEkdifp&m &Sdvm
onf/ þt"dyÜm,fESifh pdppfMunfhvkdufaomtcg? ygarmu©[efwifwef ygonf/ þrQ tajctaerqkd;onfhwkdif? ,Ofaus;rIudk,fusyftusÐudk,fpD
104 105
State Building
ygarmu©[efwifwef\
tqkyd g,Ofaus;rIrsurf eS u
wyfMunfv U u
f kd
dk af omtcg?
vlrt
I if*sief ,
D menf;ESiUf
urÇmo h rkid ;f ½kyyf BHk u;D rSm jrLawGqidk ;f aeaom
ryD0;dk 0g; ½IjrifuiG ;f Bu;D vd?k jzpfaeawmUonf/
wu,ft U &Sw d &m;rsm;udk owdrrlrd
zGY H NzdK;a&;jyóem
rdk ; a u m if ;
avmufatmif rsupf v d Qr;f apawmhonf/
,cifvrStquf
AD,uferfppfyGJ NyD;qHk;csdefavmufrSpí? tar&duef
ESifh wif;wif;rmrm tjiif;yGm;Mu&aom? ,Ofaus;rI&efyGJrsm;okdYvnf; ppfwyfudk acwfrDwuf<uNyD;? aumif;pGmOD;aqmifEdkifaom
OD;wnfoGm;Ekdifygonf/ tzGt YJ pnf;wpfcjk zpfvmatmif? aiGtm;vltm; tvH;k t&if;
yGiyhf iG v
hf if;vif;a0zef&vQif ,Ofaus;rI'ikd rf if;&Si;f wpfcwk nf;udo k m jzifh jyefvnfpkpnf;EdkifcJhygonf/ odkUESifhwdkif? tar&duef
qkyfukdifazmfxkwfvkdufaom ppfwrf;rSm? ,Ofaus;rIrsm; wkd;wkdufEkdifonfh EdkifiHjcm;a&;ay:vpDESifh qufpyfaeaom? yg0gtaysmhqdkif
oDt&dk u
D kd OD;wnfap&ma&mufygonf/ þtcsuu f vlom;tm;vk;H twGuf &mat*sifpDrsm;rSmrl &efyHkaiGrvHkavmufjcif;? uRrf;usifol
tusKd;rsm;apEkdifaom? ],Ofaus;rItkyfpkrsm;Mum; tjyeftvSef 'kdif,m vltiftm; csKUd wJjh cif;? zGpYJ nf;yHk y&rf;ywmEdik jf cif; paom
avmh(c)a&;} vrf;aMumif;rS? aoGznfoGm;Ekdifygonf/ urÇmhNidrf;csrf;a&; tm;enf;csufrsm;ESifh jynfhESufvsuf&SdaecJhonf/ 9^11
twGuf tajccHjzpfaom? vlom;tcsif;csif;Mum; &if;ESD;cspfMunfrIudk ta&; tcif;ESihf BuKH vu kd &f awmhro S m? &efyakH iGtm;jznfNh y;D
vnf; tusKd;rjyKEkdif½kHrQru? qefYusifbuf tusKd;oufa&mufrIrsm; jzpf txdkuftoifh jyKjyifajymif;vJrIrsm;
ay:apEkdifygonf/ trSefpifppf? ,Ofaus;rItcsif;csif; e,fpyfjzwfausmf vkyfEdkifcJhygonf/ odkYjzpfvifhupm;
ul;vl;qufqHMu&mrS pmay? tEkynm? odyÜHynm? ukefoG,fa&;? EkdifiHa&; &&Sdaom tusdK;oufa&mufrIrsm;rSm?
paom vlom;tm;vk;H twGuf bkt H usK;d pD;yGm;rsm;? zl;yGiv
hf mjcif;jzpfygonf/ ,cktcsdefxd auseyfzG,fr&Sdao;[k
,Ofaus;rIudk e&odefpHtdrfwGif; oGwfoGif;NyD;? tkyfpkrsm; cGJuefYvkdufvQifrl qdk&rnfomjzpfygonf/ þodkYjzpf&
ygarmu©[efwifwef a[mude;f xkwaf om? ,Ofaus;rIrsm; wk;d wku d Ef idk o
f nfh onfrmS qdck yhJ g yg0gtaysmq h ikd &f mtzGYJ
tEÅ&m,f trSefyif &SdEkdifygonf/ tpnf;rsm;wGif xifxm;onfxufyrkd kd
euf&SdKif;aom jyóemrsm;&Sdaeaom
qufvufazmfjyygrnf/ aMumifhjzpfygonf/ txl;ojzifh rpf
0if ; aemif &Sifydkif;qdkif&mESifh tzGJYtpnf;"avh
qdkif&mwdkYwGif ta&;wBuD; jyKjyif
pmnTef; - Identity and Violence ajymif;vJzYkd trSeyf ifvt kd yfaeNyjD zpfyg
(By Amartya Sen) onf /
106 107
onf/ EkdifiHjcm;a&;0efBuD;Xme\atmufwGif jynfolYa&;&mXmeESihf vlxk
tar&duef Edik if jH cm;a&;ay:vpDEiS Uf 'pfyvdkarpDXmeBuD;rsm;&Sdaeonf/ wpfNydKifeufwnf;rSmyif ½kyfoHvTifh
qufpyfaeaom? yg0gtaysmq U ikd &f m rD'D,mqdkif&m jynfe,ftkyfcsKyfa&;rSL;rsm;\ bkwftzGJUvufatmufwGif
at*sipf rD sm;rSmrl &efyakH iGrvHak vmufjcif;? vnf;? oD;jcm;at*sifpDawG wpfyHkwpfacgif;BuD;&Sdaeonf/ ADGtdkat?
uRr;f usiof v l tl iftm; csKw Yd jUJ cif;? zGpYJ nf;yHk a&'D,dk SAWA? tmtuf(zf)tD;? a&'D,dkvpfbmwD? a&'D,dkzm'g...
ponfwYdk jzpfygonf/ þrQ rsm;jym;aom tzGUJ tpnf;rsm;Mum;wGi?f rnf
y&rf;ywmEdik jf cif; paomtm;enf;csurf sm;ESiUf onfhñdIEdIif; aqmif&GufrIrS r&SdbJ? ukd,fhtpDtpOfESihfukd,f aumif;rnf
jynfEU u
S v
f su&f adS ecJo U nf/ xifovdk aqmif&u G af eMuonf/ okEYd iS t fh rQ? vkyNf y;D om; tvkyw f pfcwk nf;
ukyd if? rvdktyfbJ xyfausmhvkyfaeonfrsm;? &nfrSef;csufcsif; qefYusif
bufjzpfaeonfrsm;ukd? rMumcPqdkovkd MuHKawGYae&awmhonf/
þudpöESifhywfoufvQif? bk(&S)tpdk;&\a'oqdkif&may:vpDwGif tar&duefyg0gtaysmEh iS fh qufpyfaeaom jyóemrsm;rSm? qdck yhJ g
tcsut f csmtcef;rSyg0ifaom ta&SUtv,fyikd ;f 'Dru kd a&pD jri§ w
hf ifa&; tzGJUtpnf;qdkif&m? wuGJwjym;jzpfae½Hk oufoufrQ ruyg/ xkdYxuf
tpDtpOfukd Munfv h ukd v f Qiyf if? qdck yhJ gtm;enf;csurf sm;udk tvG,w f ul ykí
d euf½iId ;f ygonf/ þtwGuf om"uwif&vQi?f ]Ekid if w H umzGUH NzKd ;a&;
q0g;Edik pf &m&Syd gonf/ xdak 'oBu;D (ta&SUtv,fyikd ;f ) twGi;f ? 'Dru kd a&pD qdkif&m,ltuf(p)at*sifpD} (USAID) &ifqkdifae&om jyóemrsm;ukd
jr§ifhwifa&;twGuf tar&dueftpdk;& vufawGUtoHk;jyKaeaom enf; MunfEh ikd yf gonf/ USAID taeESi?fh Ekid if jH cm;a&;0efBu;D Xme? (okrYd [kw)f
vrf;rsm;rSm? auseyfavmufz, G f tusKd ;oufa&mufrrI sm;? bmwpfcrk S rzef ppfbufqkdif&m\ *kPfodu©mESihf? zGHUNzdK;a&;qkdif&mvkyfief;wm0ef ykdifEkdif
wD;Edik af o;[k qd&k ygvdrrhf nf/ þodjYk zpf&onfh t"dutaMumif;&if; wpf uRrf;usifrIwdkYukd? rnfonfhtcgurS pkpnf;toHk;jyKEkdifpGrf; r&SdcJhygacs/
&yfrmS ? vufawGUwm0ef,al qmif½u G af eaom at*sipf rD sm; trsKd ;rsKd ;uGaJ e 1990 tvGeEf pS rf sm;okaYd &mufr?S þSEpS cf u k dk pkpnf;Ekid af p&ef Ekid if jH cm;a&;
onfESifhtrQ? vkyfydkifcGifhtmPmwGifvnf; wpfausmif;wpf*gxmjzpfae 0efBu;D Xme vufatmufoYdk oGwo f iG ;f aqmif&u G af pcJyh gonf/ þtwGuf
onft h csuf jzpfz, G &f ydS gonf/ topfzpYJG nf;vdu k af om 'Dru kd a&pDEiS t hf yk f vdt k yfaom bwf*suu f ?dk uGe*f &ufrS yHak oowfrw S af y;cJyh gonf/ uGef
csKyfa&;½Hk;vufatmufwGif? USAID (US Agency for International *&ufpdwfBudKuf y½dk*&rfrsm;udk? ¤if;wdkYpdwfBudKufvlrsm;ESifhom taumif
Development), NED (National Endowment for Democracy), NDI txnfazmf&rnfqadk om uefo Y wfcsuw f pfck owfrw S x
f m;cJo h nf/ onf
(National Democratic Institute), IRI (International Republican Institite) vdkESifh USAID rSm? vkyfief;pGrf;&m uRrf;usifolrsm;? wjznf;jznf;qHk;½HI;
ponfwdkY&Sdovdk? EdkifiHjcm;a&;0efBuD;Xme vufatmufwGifvnf;? MEPI vdu k v f mNy;D ? zGUH NzKd ;a&;ya&m*surf sm;ukd Bu;D Muyf&onfh ¤if;\ enf;ynm
(Middle East Partnership Initiative), DRL (Office of Democracy, Human qkid &f mt&nftaoG;rSmvnf;? tusbufoYdk a&mufvmcJo h nf/ okEYd iS t
fh rQ?
Right, and Labour) ponfw&
Ykd adS eonf/ þrQrsm;jym;vSaom tzGt
YJ pnf; zGUH NzKd ;qJEidk if rH sm;&Sd ¤if;\vufawGUvkyif ef;rsm;udk taumiftxnf azmf&m
rsm;Mum;wGif? wpfckwnf;aomrpf&SifESifh pnf;½Hk;nDnGwfaom vkyfydkifcGifh wGi?f Chemonics International vdk tjrwfukd OD;wnfaom tzJUG tpnf;
tmPm&&Sdap&efrSm? jzpfEdkifajcr&Sd[k qdk&rnfomjzpfygonf/ rsm;ESi?hf tjrwftwGurf [kwaf om NGO rsm;tay: ykdíykdí rSDcdkvm&
vlxka&;&moHcif;wrefcif;vkyfief;rSm? 'Drdkua&pDjr§ifhwifa&;ESifh awmhonf/
b,fvdkrS cGJjcm;vdkYr&aom? ta&;BuD;onfhvkyfief;pOfwpf&yfjzpfygonf/ yg0gtaysmq h ikd &f m tzGUJ tpnf;rsm;ukd rnfot Ydk oH;k jyK&rnfqakd om
þe,fy,fwiG v f nf;? txufwiG af zmfjycJoh vdyk if tzGUJ tpnf;rsm; trsK;d udpöESihfywfoufaom? odjrifem;vnfrIqdkif&m tm;enf;csufrsm;ukd?
rsKd;uGJaeNyD;? vkyfykdifcGihftmPmrSmvnf; jyefYusJvsuf&Sdaeonfom jzpfyg tD&wfEidk if H jyefvnfwnfaqmufa&;umvwGif &Si;f &Si;f vif;vif; odjrif
108 109
nd§EdIif;aqmif&GufEkdifap&eftwGuf? EkdifiHjcm;a&;0efBuD;Xme vufatmuf
ppfyEJG pS yf vJG ;kH uku
d m; ppfa&;t& wGif XmeBu;D wpfck zGUJ pnf;taumiftxnfazmfapcJo h nfu? þtcsuu f dk
Ekid cf UoJ nf[k qdEk idk yf gonf/ vSpjf yaeovdk &Syd gonf/ okEYd iS w fh ikd ?f tqdyk gXmeBu;D \ vkyyf idk cf iG fh twkid ;f
okahd omf? tvGefBuD;rm;aom twmudk rod&ao;onfhtwGuf? rnfírnfrQ &Ekdifonfukd cefYrSef;zdkY
EkdifiHwnfaqmufa&; wm0efBuD;ESpf&yfukd? apmygao;onf/ tzGJUtpnf;wnfaqmufa&;wm0efukd taumif;qHk;
xrf;aqmifEdkifpGrf;? &Sd,r&Sd apmifhMunfh&ygvdrfhOD;rnf/
wpfcsed w f nf;wpfNyKd iw f nf; tD&wfwiG f &ifqidk af e&aom bk(&S)tpk;d &\ jrifomxifomaom
&ifqidk cf &JU awmUonf/ tcuftcJrsm;u? renf;vSaom ppfwrf;rsm;ukd arG;xkwv f u
kd o f vdk &Syd g
onf/ þppfwrf;rsm;u? tar&dueftpkd;&taeESihf aemufwpfBudrf
,ckvkd jyóemrsK;d &ifqidk &f vQi?f ,ckxyf rdk akd umif;rGeaf om tpDtpOfrsm;
vm&ygonf/ trSepf ifppf tar&duefjynfaxmifpt k aeESifh jynfwiG ;f ppf csrSwfaqmif&GufEkdif&ef? tawGUtMuHKrsm;rS oifcef;pmxkwf,lzdkY BudK;pm;
tNyD;? awmifykdif; jyefvnfwnfaqmufa&; tawGUtMuHKrsm;rSaeí? aeMujcif;jzpfonf/ urÇmvHk;csDzGHUNzdK;a&;pifwmrS tkyfpkwpfcku? 0efBuD;
EkdifiHwnfaqmufa&;qdkif&m odjrifem;vnfrItcsKdU &Sdoavmuf&SdcJhNyD; tzGJUESihftqihfwl zGHUNzdK;a&;XmeBuD;wpfckzGihf&ef? tMuHjyKwifjycJhonf/
jzpfygonf/ ,ckaemufyidk ;f a[wD? qdrk mvD,m? abmhpeD;,m;? uGeq f Akd kd NAwd o d Qtpk;d &\ ]Ekid if w
H umzGUH NzKd ;a&;Xme}vdk yHpk rH sK;d jzpfygonf/ þXme
ponfh ae&mrsm;wGifvnf; EkdifiHwnfaqmufa&;qkdif&m tawGUtMuHK BuD;\wm0efrSm? EdkifiHwum&Sd tar&du\ zGHUNzdK;a&;vIyf&Sm;rItm;vHk;udk
tcsKUd ukd xyfr&H &Scd yhJ gonf/ okEYd iS w fh idk ?f Ekid if w
H nfaqmufa&;\ ta&;Bu;D BuD;MuyfzdkY jzpfonf/ þae&mwGif pOf;pm;zdkYvdkonfrSm? tar&duefuGef
qH;k tykid ;f [k qdEk idk o f nf?h tzGUJ tpnf;qdik &f m jyKjyifajymif;vJrt I ykid ;f udrk ?l *&uf vTwaf wmf taeESifh USAID vdak t*sipf w D pfcuk ?dk 0efBu;D tzGUJ ESifh
tjynfht0 em;rvnfEkdifao;[k? qdk&rnfomjzpfygonf/ uvifwef tqihw f t
l mPmrsK;d ay;tyfygrnfavmqdak omudpö jzpfygonf/ tu,fí
tpk d ; &taeES i f h þtm;enf ; csuf u k d jznf h q nf ; &ef & nf & G , f c suf j zih f ? xda&mufaom tusK;d qufrsm; zefw;D rjyEkid v f Qi?f þokaYd omtcGit fh mPm
]or®w\ qH;k jzwfcsuq f ikd &f mnTeMf um;csurf sm;(56)} qdo k nfu?kd xkwjf yef rsKd; ay;tyfvdrfhrnf r[kwf[k ,lq&ygonf/
jy|mef;ay;cJzh ;l onf/ þnTeMf um;csu(f 56)t&? ½Iyaf xG;aom y#dyu©veG f vufawGt Y vkyjf zpfEidk pf &m&So d nfrmS USAID ukd tqihjhf ri§ zhf x Ykd uf?
jyefvnfwnfaqmufa&;u@wGif? xm;&Sd&rnfh at*sifpDrsm;\ tcef; ¤if;\ xda&mufaomtpdwftydkif;tcsKdUukd qGJxkwfNyD;? jyefvnfwnf
u@ESihf rpf&Spfrsm;ukd owfrSwfay;cJhonf/ aqmufa&;at*sipf t D jzpf zGUJ pnf;zdjYk zpfonf/ þat*sipf u D vwfwavm
okEYd iS w
fh ikd ?f vuf&b dS (k &S)f tpk;d &taeESihf þtpDtpOfrsm;ukd ypfy,fNy;D ? EkdifiHwnfaqmufa&;wm0efukd aqmif&GufNyD;? a&&SnfzGHUNzdK;a&;udpörsm;
tmz*efepöwefppfyEJG iS fh tD&wfppfyw JG u Ykd kd qufwu kd q f o
kd vdk qifEcJT o
hJ nf/ twGurf l axmifpEk pS f pdeaf c:csuq f ikd &f m aumfyadk &;&Si;f okYd vTt J yfzYkd jzpf
ppfyEJG pS yf v
JG ;kH uku d m; ppfa&;t& Ekid cf o hJ nf[k qdEk idk yf gonf/ okaYd omf? tvGef ygonf/ þokaYd om zGUJ pnf;yHt k ajymif;tvJuom? ,aeY tD&wfEiS fh tmz
Bu;D rm;aom Ekid if w H nfaqmufa&; wm0efBu;D ESp&f yfu?dk wpfcsed w f nf; wpf *efepöwefwGif &ifqdkifae&aom tcuftcJrsm; ajz&Sif;a&;ESihf? a&&Snf
NydKifwnf; &ifqkdifcJh&awmhonf/ tajctaeukdykdíqdk;aponfrSm? bk(&S) zGHUNzdK;a&;twGufyg tusKd;rsm;p&m&Sdvdrfhrnf[k? arQmfvihf&ygonf/
tpk;d &uk, d w f ikd rf mS yif Ekid if wH nfaqmufa&;qdik &f m tawGUtMuKH EiS fh odjrif tar&duefjynfaxmifpktaeESihf tzGJUtpnf;wnfaqmufa&;ukd
em;vnfrIwdkY? csKdUwJhaejcif;jzpfygonf/ ajym&vQif? þtm;enf;csufukd txl;jyKNy;D ? pD;yGm;a&;ESifh Ekid if aH &;qdik &f mzGUH NzKd ;a&;ukd tm;ay;jri§ w hf ifvv kd Qi?f
bk(&S)tpkd;&ukd,fwkdif (w&m;0if0efcHajymMum;jcif;r&Sdonfhwdkif) odo tajccHt& vHk;0jcm;em;aom csOf;uyfrIwpfck trSefyifvdkygvdrfhrnf/
avmuf od[efwlygonf/ jyefvnfwnfaqmufa&;ESihf wnfNidrfa&;ukd vuf&Sd ]axmifpkESpfpdefac:csufqdkif&macs;aiG} (MCA) rSm? tajccHt&
110 111
vmEkdifp&m &Sdygonf/ okdYESihfwkdif? &efyHkaiG&&Sda&;twGufrl tjcm;EkdifiH
rsm;ukd yl;aygif;yg0ifvmap&ef? pnf;½H;k odr;f oGi;f zdYk vdyk gvdrrhf nf/ xkrd Qru?
tzGJYtpnf;qdkif&m wnfaqmufa&;rSm? tvSL&SiEf idk if rH sm;Mum; yl;aygif;aqmif&u G af &;qdik &f m jyóemrsm;udv k nf;?
EdkifiHa&;tcGifUomrItay:wGifvnf; ukdifwG,fajz&Sif;&ygvdrfhrnf/ tar&dueftpkd;&taeESihf þ'ku©rsm;ukd
wnfrSDaeonfjzpf&m? cHvdk[efrwlyg/
þokdYjzpf&onfrSm? vkyfief;pOfwpf&yfvHk;ukd tar&duefwpfck
taumif;qHk;tajctaerSmyif wnf;u? xde;f csKyx f m;vdak omaMumifo h mru Ekid if w H umtzGUJ tpnf;rsm;
tcsdefumvwpfck ,l&ygonf/ tay: txifao;aomaMumifv h nf;? jzpfEidk yf gonf/ bk(&S)tpk;d &\ pOf;
pm;csuft& urÇmhbPfvdk EkdifiHwumtzGJUpnf;trsm;rS wpfqihfoGm;
onfxuf? rdrw d Ykd wpfO;D csi;f wpfu, dk af wmfusw d o f nfu? ydí
k c&D;a&muf
ckdifrmonf[k qdkEkdifygonf/ okdYESifhwdkif?? tjcm;EkdifiHrsm; yl;aygif;yg0if vdrfhrnf[k rSef;qxm;[ef&Sdygonf/ wpfenf;qdk&vQif? tar&duefay:
vmEkid af &;twGu?f rufv;kH rsm;zefw;D ay;zdYk vdyk gvdrrhf nf/ þtwGuf 0g&Sif vpDrSm wpfukd,fawmfusdwf0g'rSvmaom? a&G;cs,frIjzpfygonf/
weftaeESihf vdktyfaom &efyHkaiGrsm; rwnfay;&ygvdrfhrnf/ wpfNydKif rnfoyYdk ifqadk p þa&G;cs,rf rI mS aumif;rGeaf om tay;t,lwpfck
eufwnf;rSmyif vufiif;csufcsif;tusKd;&Sdvdrfhrnf[k rarQmfrSef;tyfbJ? um; jzpfrvmchyJ g/ bk(&S)tpk;d & 'kw, d oufwrf;a&mufonftxd? MCA
pdwf&Snfvuf&Snf avhvmapmifhMunfhzdkY vdkygvdrfhrnf/ wpfESpfNyD;wpfESpf udpötaumiftxnfazmfa&;rSm? prf;w0g;0g;tqihfxuf rykdao;[k
xifomjrifomaom &v'fawG xGuaf y:vmvdrrhf nf[k rarQmrf eS ;f tyfyg/ qdk&rnfom jzpfygonf/ uRefawmfhoabmukd ajym&vQif? USAIDukd
tzGUJ tpnf;qdik &f m wnfaqmufa&;rSm? Edik if aH &;tcGio fh mrItay: jyefvnfjyKjyifonfxuf vuf&u dS rÇmb h PfEiS hf Edik if wH umtzGUJ tpnf;rsm;
wGifvnf; wnfrSDaeonfjzpf&m? taumif;qHk;tajctaerSmyif tcsdef ukd jyefvnfjyKjyifonfu? tar&dutwGuf ykdítusKd;rsm;zG,f&Sdvdrfh
umvwpfck ,l&ygonf/ Ekid if rH sm;taejzihf MCA tultnD&zdYk tqihrf D, rnf[k ,lqygonf/ okdYESihfwkdif? vuf&Sdbk(&S) tpkd;&url rnfokdYaom
rrD rqHk;jzwfrDrSmyif? ¤if;wkdYbufrS jyKjyifajymif;vJa&;tpDtpOfrsm;xJrS Ekid if pH t
H zGt
J pnf;rsK;d ukrd ?S vdv k m;[efr&Syd g/ þokjYd iif;y,faeonfEsit fh rQ?
t"duusonfrsm;ud?k BudKwiftaumiftxnfazmfxm;zdkY vdkygvdrfhrnf/ urÇmhtpDtpOfwpfckvHk;ESihfqdkifaom jyóemrsm; ajz&Sif;a&;twGuf?
ta&twGuf rufv;kH rsm; zefw;D ay;zdv Yk ykd gvdrrhf nf/ ajym&vQif tvSL&Sif a&&Snw f nfwchJ ikd jf ro
J nfh zGUJ pnf;yHw
k pf&yf? jzpfay:vma&;rSmvnf; aESmifh
rsm;\ rdu k cf ½dpk rD cH efcY rJG yI a&m*suu
f ?dk MCA vufc&H ,lvo kd nfh Ekid if rH sm; aES;MuefYMumaeOD;rnf jzpfygownf;/
bufrS a&SUajy;jyKjyifajymif;vJrI tpDtpOfrsm;jzihf? qufpyfay;zdkY jzpfyg
onf / rdk;aumif;
tar&duefyg0gtaysmhqdkif&m tzGJUtpnf;rsm;ESifhywfoufNyD; jyef
vnf'DZdkif;qif&mwGif? aemufqHk;wifjyvdkonfh jyóemrSm tar&duef pmnTe;f / / After the Neocons
at*sifpDrsm;ESihf usefurÇmhEkdifiHrsm;Mum; qufqHa&;ESifhywfoufygonf/ (by Francis Fukuyama)
MCA udpö 'DZi dk ;f qif&mrSmyif bk(&S)tpk;d &a&G;cs,cf o hJ nfrmS ? Edik if pH t
kH zGUJ
tpnf;rsm;rSwpfqihf oGm;a&;r[kwf? tar&duefat*sifpDrsm;oufouf
jzihof mvQif taumiftxnfazmfa&;jzpfonf/ trSepf ifppf? Ekid if pH kH tzJUG
tpnf;rsm;ESio fh m wm0ef,al qmif&u G Ef idk v f Qi?f MCA udprö mS ykrd u kd s,jf yefY
112 113
Traveller's Tale

'ku©wkdY
uif;&mukef&m
AN END TO SUFFERING
PANKAJ MISHRA a&;í vif;xufaZmf bmomjyefonf/

,cifvrStquf olajymaom ]aomwkZe}qdo k nfh toH;k tEIe;f twGurf ?l uReaf wmfh


rpöwm&Sm;rm;ajymaom tdrfvcrSm pwdrQom&Sd&m? uRefawmfhrSm rSm rvHkrvJjzpf&onf/ trSefpifppf? uRefawmfonf bmrSr[kwf/
tHhMoae&awmhonf/ wpfvrS ½lyD; wpfaxmifom&Sdonf/ uRefawmf ausmif;pmukpd w d 0f ifpm;rIr&Sad om ausmif;om;wpfa,mufrQom jzpfonf/
arQmfvihfxm;onfu tawmfrsm;vdrfhrnfxifí? wwfrSwwfEkdifyghrvm; wuúov dk wf iG f uReaf wmf,cl o hJ nfu ]ul;oef;a&mif;0,fa&;ynm}/ 'Dbmom
pkd;&drfrdcJhao;onf/ trSefpifppf rpöwm&Sm;rm;ukd,fwkdifonfyif? vGefcJh ukd ,ljzpfonfuvnf; 0goemygvSveG ;f ír[kw/f q&m0ef? (okrYd [kw)f
aom ESpfaygif;rsm;pGmu? uRefawmfhvdk pma&;pmzwfzdkY &nf&G,fcsufjzifh? tif*sief , D mjzpfr?S vlwpfv;kH olwpfv;kH jzpfrnfxifaeMuaom orm;½d;k us
þ½Gmav;okYd a&muf&v dS mjcif;jzpfonf/ þtwGuaf Mumifyh if? wrif tdrf pOf;pm;enf;rS? vrf;cGx J u
G vf í kd jzpfonf/ qdck NhJ y;D onft h wkid ;f ? uReaf wmfrh mS
vcavQmh,l[efwlygonf/ pmwdak yp tenf;i,frv S íJG ? bmwpfcrk S [kw[ f w k jf im;jim; a&;cJo h v
l nf;
rpöwm&Sm;rm;\ zcifBu;D rSm? qif;rvm;wGif yxrqH;k ooFu½du k f r[kwf/ yGihfyGifhvif;vif; 0efcH&vQif? bmtaMumif;a&;rnfqdkaom pOf;
aumvdyfausmif; wnfaxmifoljzpfonf/ rpöwm&Sm;rm;ukd,fwdkifonf pm;csufyif? cdkifcdkifrmrm &Sdonfr[kwfyg/ uRefawmfhvdk ]pmwdk½l;}wpf
vnf;? ooFu½du k f bmomESifh vpOfxw k rf *¾Zif;wpfapmif xkwaf 0cJzh ;l a,muftwGu?f aomwkZeqdak om a0g[m&Bu;D rSm Bu;D us,cf rf;em;vGe;f
onf/ ,ck? uReaf wmf iSm;&rf;aexkid &f m tdraf v;\ atmufxyftcef; vSygonf/
wpfcef;rSm? xkdpOfu rpöwm&Sm;rm;\ r*¾Zif;½Hk;cef;[kod&onf/ þ okEYd iS w
fh idk ?f rpöwm&Sm;rm;\ pum;toH;k tEIe;f uk?d taxGtxl;uefY
taMumif;ukd od&awmh? uRefawmfaysmfoGm;onf/ uRefawmhtdrf&SifESihf uGurf aejzpfawmhyg/ olu Y dk pdwyf surf oGm;apcsiaf omaMumifh jzpfygonf/
yk&d if;ES;D oGm;ovdv k nf; cHpm;&onf/ olpY um;ukd Mum;&awmh? uReaf wmf okaYd omf? aomwkZeqdak om pum;vH;k Bu;D ukd rcH,0l o hH nfw
h ikd ?f uReaf wmfh
wdkYESpfa,mufrSm ykdeD;oGm;ovdkyif&Sdonf/ wGif aomwkZepdwt f cH&o dS nfudk odxm;aomaMumifv h nf;? jzpfygonf/
]]uRefawmf 'Dtdrfuav;ukd aqmufcJhwm? pD;yGm;a&;twGufrS þokdY rdrdukd,fukd awGU&SdcJhonfrSm? rlqdk&DwGif aexkdifcJhpOfu jzpfonf/
r[kww f mAsm/ cifAsm;wdv Yk kd rjynfph w
kH hJ aomwkZeawG at;at;aq;aq; xkpd Ofu? uReaf wmf iSm;&rf;aexkid cf o hJ nfrmS c&pf,mefomoemjyKtzGUJ ykid f
tvkyfvkyfEkdifatmif &nf&G,fcJhwmyg/}} tdrfwpftdrfwGifjzpfonf/ tdrf&Sifu?? naecif;wdkif; uRefawmfESifhtwl
114 115
vrf;avQmufNy;D ? olwcYkd &pf,mefbmomokYd ul;ajymif;&ef qG,w f &m;a[m uReaf wmfarQmvf ifx U m;onfu
avh&Sdonf/ uRefawmfhrSm rd½dk;zvm [dE´Ljzpfonfhwdkif? rnfonfhbmom Munfvif0if;yaomtat;/
okdYrS ul;ajymif;zdkY pdwful;r&Sdyg/ rnfonfhbmomukdrS eufeuf½dIif;½dIif;
,HkMunfouf0ifvdkY r&ao;aomaMumifh jzpfygonf/ okdYaomf bmom
bmoma&;jyu©'ed rf sm;xJu [dr0EÅmtat;/
w&m;tm;vH;k ukrd l pdw0f ifpm;onf/ avhvmMunfch sio f nf/ xkpd Ofuwnf; ,ckawGaY e&onfu okeo f ek rf eI rf eI t
f at;/
u? uReaf wmfw h iG f bmomw&m;tay: nGwEf ;l pdwx f uf? okawoepdwf &ufpufaom tat; . . /.
tcHom&Sdonfukd qifjcifrdcJhjcif;jzpfygonf/
,ck? rm(p)[kb d &m a&mufonftxdvnf; rnfonfb h momw&m;
urS? uReaf wmfu h dk qGaJ qmifEidk af o;onf r[kwyf g/ a'vDrS ,lvmaom ygao;onf/ [dr0EÅm½Icif;\ tat;"mwfaMumiho f m? þjyu©'ed af wGukd
pmtkyrf sm;wGio f m pdwu f Edk pS af erdygonf/ þokYd pmtkyaf wGEiS hf tvky½f yI f rMumrMum Munhfaerdjcif;jzpfonf/
aeaom uRefawmfhtoGiftjyifrSm? rpöwm&Sm;rm;twGuf aomwkZe ,ck? uRefawmfhwrf;wcJh&aom [dr0EÅmokdY? uRefawmfukd,fwdkif
wpfa,mufvdk jzpfaeygvdrfhrnf/ &Sdapawmh.../ 'kw'f w
k xf d a&muf&adS eNyjD zpfonf/ okEYd iS w fh idk ?f ,cktcsed t f xd arQmv f ihcf hJ
rm(p)[kb d &mokYd a&mufcgpu? tjyifoyd rf xGujf zpfbJ pmawGom aom ]tat;}uk?d rcHpm;&ao;/ vGijf yifwpfcv k ;kH avmuf vTr;f jcKH aewwf
vdrS zhf wfaejzpfonfrmS ? &moDOwkEiS v fh nf; qkid yf gonf/ tom;rusao; onfh tjymazsmah zsmh tvif;wef;rsm;wGi?f wpfpw kH pfck vpf[maeovm;
aom uReaf wmft h wGu?f rm(p)[kb d &m\&moDOwkrmS at;vGe;f vSonf/ xif&onf/ [kd cyfvrS ;f vSr;f rS awmifxu G af wG\ t&dyaf Mumifh jrifuiG ;f u
trSepf ifppf ,ckvakd t;jronf&h moDOwkrmS ? uReaf wmfb h 0 wpfavQmufv;kH rMunfvif/ tcgcyford ;f rI&H rD iId ;f jyovdk &Sad eonf/ uReaf wmf tESpEf pS f
wrf;wrf;ww&Scd &hJ onfh taetxm;rsK;d ? jzpfonf/ NrKd Ujy\ aeyl? avyl tvv arQmfvihfcJhaom ]NidrfqdwfrI}onfyif?? aMuuGJp&mjzpfaeawmh
wGif BuD;jyif;cJh&aom uRefawmfhtwGuf? ]tat;"mwf}rSm wpfoufwm onf/ b,favmufrsm; Nidrfcsufom;aumif;vSoenf;qdkvQif? opfoD;jcH
tdyrf uf[í l yif qdEk idk af umif;ygonf/ uReaf wmfwq Ydk u D aEGaeYv,frsm;rSm xJrS tvkyform;rsm;\ acsmif;qdk;oHonfyif AHk;aygufuGJovm;xif&
qkv d Qi?f tdrtf jyifbuf uwå&mvrf;awGrmS taiGUwaxmif;axmif;xae onf/ pdwt f ajymif;tvJjzpfygapawmh &nf&, G í f ? xif;½SL;yifawGatmuf
ovd?k cspcf spaf wmuf ylvo S nf/ þokYd tyljyif;Nyq D o kd nfEiS ?hf b,forl S vrf;avQmufawmhvnf;? pdrd phf rd ahf t;jraom tawGUu? ta&jym;ukd jrm;wH
tjyifrxGufMuawmh/ tdrfxJrSmyif at;&mat;aMumif;&SmNyD;? aeYv,f awGvdk pl;0ifvmMujyefonf/
aeYcif; wpfa&;warmtdyfwwfMuonf/ Mumawmh? þonfyif tdE´d, &GmxJ&Sd vlaetdrfajcrsm;rS wufvmaom rD;cdk;aiGUawGaMumifh?
NrdKUBuD;om;wdkY\ tusihfwpfckvdk? jzpfvmonf/ rm(p)[kdb&m\ eHeufcif;ESihf naecif;wdkYrSm? rIefrIefrdIif;rdIif;BuD; jzpfae
tdyfraysmfaom uRefawmfhtwGufrl? pmtkyfawGESihfom tazmfjyK awmhonf/ 'Dtwdik ;f qdv k Qif uReaf wmfi,fi,fu usiv f nfc&hJ m NrKd Uae&yf
ae&onf/ Murf;jyifay: ajcypfvufypf vJavsmif;&if;? ]r[mbm&w}ukd uGuaf wGEG iS hf bmxl;awmhrnfenf;/ uReaf wmfarQmv f ihx f m;onfu Munf
om acgufwkHYacgufjyef zwfae&onf/ eH&HxufwGif csdwfqGJxm;aom? vif0if;yaom tat;/ bmoma&;jyu©'defrsm;xJu [dr0EÅmtat;/
bmoma&;jyu©'defrsm;xJrS ESif;qGwfawmifwef;awGudk? ai;aerdonf/ ,ckawGUae&onfu okeo f ek rf eI rf eI t f at;/ &ufpufaom tat;.../
NyD;awmh rkwfqdwfusifpG,f AvyspfESihf qm'l;BuD;rsm; w&m;xkdif&m Mumawmh tat;u tyljzpfvmonf/ tylxrJ x S u G v f mcJah om uReaf wmfh
[dr0EÅma&cJjrpfrsm;.../ þokaYd om rkwq f w
d u f sipf , G f Avyspo f nfyif? twGuf? tylxJu ½kef;rxGufEkdifjzpfaeawmhonf/
ÓPfynm\ trSwftom;[k yef;csDq&mu ,lqavonfvm;rod/ txl;ojzihf qnf;qmcsed o f aYdk &mufwidk ;f ? uReaf wmfrh mS bmvkyv f Ykd
uRefawmfhtwGufawmh olwdkYukd jrif&onfrSm? ykdíyif ylavmiftdkufpyf bmukdif&rSef; rodawmhatmif? *emrNidrfjzpf&onf/ awmifcg;yef;rsm;
116 117
ay:rS tdraf v;rsm;\ rD;a&mifujdk rif&awmhr?S txku d tf oihf aqmufwnf vlqw
kd o
UJ wå0gu? olu Y ,
dk of l obm0Bu;D &JY
&m&vmonf/ okdYaomf? þumv bmrSrMum/ awmifay:rS ajy;qif;
tpdwt f ykid ;f wpfcqk wkd m? arUaeNyAD s/
vmaom nOD;avu? a&cJwrQat;pufvSonf/ jywif;ayguftuf
aMumif;rsm;ESihf wHcg;abmifrsm;tMum;rS wdk;0ifvmaom? þa&cJavu uk,
d u
Uf ,
dk u
f dk obm0Bu;D &Jt
Y &Sio f cifvhkd txifa&mufNy;D ?
wpftdrfvHk; vTrf;jcHKoGm;awmhonf/ &GmxJukefpHkqdkifrS vQyfppftylay; tajcmufwu kd f b0ifjriUaf eMuwmav/
ud&, d mav;wpfck 0,fxm;aomfvnf;? rD;u vmwpfcsu?f rvmwpfcsuf tckawmU obm0Bu;D u?
rdYk toH;k jyK&onfr&Syd g/ onfvEkd iS ?fh yxr tjrifwiG f omawmifo h m,m ususee vufpm;acsawmUr,f/
aEG;aEG;axG;axG; &Sv d rd rhf nfxif&aom tdru f av;rSm? tufpuD;rd;k vlrsK;d
wdkY\ a&cJtdrfvdk jzpfaeawmhonf/
rMumcPqdo k vdk rpöwm&Sm;rm; wpfa,muf? uReaf wmft h rd af v;
okYd aygufcsvmwwfygonf/ jcx H w J iG f tvkyyf g;NyqD okd nfEiS ?fh uReaf wmfh yef;oD;awG ESif;&nfaomuf&wmayghAsm...? [kwfzl;vm;.../}
qDvmNy;D pum;pjrnfajymavh&o dS nf/ olvmwkid ;f vnf; vwfqwfaom rpöwm&Sm;rm; uk, d w f ikd uf awmh uReaf wmft h ar;pum;awGudk pdwf
EGm;EkdY? (okdYr[kwf) vufzuf&nfukd pwD;cGufBuD;ESihf tjynfh,lvmwwf 0ifpm;[efr&Sv d yS g/ pum;p jywfawmufomG ;wwfonfuv dk nf;? owdjyK
onf/ tat;"mwfaMumif?h vufzuf&nfrsuEf mS jyifrmS rvdik cf syBf u;D vd?k rd[efrwlyg/ olpw d 0f ifpm;aom taMumif;t&mqdv k Qirf ?l uk, d uf rdk wfNy;D
wif;ae wwfonf/ okdYaomf t&omum; xl;vSonf/ uRefawmfhrSm pdwyf gvufyg? (okaYd omf olx Y ;kH pHtwkid ;f av;av;yifyifEiS yhf if) ajymwwfyg
[efyif raqmifEkdif/ wpfusKdufwnf; armhcsvdkufonf/ rpöwm&Sm;rm; onf/ ]acwfopf,Ofaus;rIu obm0BuD;ukd zsufpD;ypfaeNyD}qdkaom
ud, k wf ikd vf nf; wpfcu G af omufonf/ &ifxw J iG f tawmftwef aEG;ovdk taMumif;awGukd? oltm½Hkusavh&Sdonf/
&Sv
d mrS? a&Smapmifwpfxnfukd ukd,frSmywfNyD; Budrfyufvufukvm;xkdif rpöwm&Sm;rm;\ tvdt k &? [dr0EÅmawmifxyd rf sm;xdyw f iG f xm0&
rsm;wGix f idk uf m? at;at;aq;aq; a&mufwwf&m&m ajymjzpfMuonf/ wnfaejrjJ zpfaom ESi;f cJxBk u;D onfyif? tvGev f sijf refpmG t&nfaysmu f s
pum;0kid ;f t&Sed &f vmNyq D okd nfEiS ?hf rpöwm&Sm;rm;rSm ukvm;xkid af emufrrSD S aeNy[ D q k ykd gonf/ wdbufuek ;f jrifrh S jrpfzsm;cHNy;D [dr0EÅmukd jzwfp;D onfh
cGmNyD;? awmifhawmifhrwfrwfBuD; jzpfvmonf/ okwvZ jrpfa&onfyif? a&xknpfnrf;rIESihf ruif;awmh[k qdkonf/
uRefawmfwdkY ESpfa,mufrSm? pum;awGcsnf; ajymjzpfonfawmh tjrpJ rd ;f pkad ejrJ awmifapmif;rsm;rSmvnf;? yvwfpwpf uRwu f Rwt f w d cf HG
vnf;r[kwyf g/ rMumcPqdo k vd?k pum;pjywfNy;D ikww f w
k x
f idk af ejzpfMu rsm;aMumif?h tvSysuu f ek Mf uNy[ D k nnf;onf/ opfawmrsm; jyKe;f wD;vmrI
onf rsm;vnf;&So d nf/ (ajym&vQi?f þokpYd um;rajymjzpfMuonft h csed u
f u? ajrivsifab;BuD;rsm;omru aMumufp&m a&vTrf;rdk;rIBuD;rsm;ukdyg?
ykdí rsm;vdrfhrnfxifygonf) þokdYpum;pjywfoGm;onfhtcgwdkif;? jzpfay:apvdrfhrnf[kvnf; wGufcsufMuonf/ onfvdkESihf aemufqHk;
wdwfqdwfjcif;wGif raewwfaom uRefawmfuom pum;jyefqufjzpf olpY um;&SnBf u;D uk?d ,ckvkd pdwyf suv f ufysuf tqH;k owfwwfjrjJ zpfonf/
onf/ rsm;aomtm;jzihaf wmh? rpöwm&Sm;rm;ukd awmifpOfa&r& avQmuf ]]vlqw kd hJ owå0gu? olu Y ,dk of l obm0Bu;D &JU tpdwt f ykid ;f wpfck
ar;aerdjcif;? jzpfonf/ ]rD;u b,fawmhjyefvmrSmvJ...}? ]aemufaz; qdkwm? arhaeNyDAs/ ukd,fhukd,fukd obm0BuD;&JUt&SifocifvYkd txif
a&csK;d cef;xJu yku d jf yifwm MumOD;rSmvm;...}/ ]tdref m;0ef;usirf mS awGU a&mufNyD;? tajcmufwdkuf b0ifjrihfaeMuwmav/ tckawmh obm0
ae&wJh yihu f Bl u;D awGu? tqdy&f o dS vm;} pwmrsK;d awG jzpfonf/ wpfcg Bu;D u? ususee vufpm;acsawmhr,f/ tif; 'ku.© .. 'ku.© ../}}
wpf&aH wmhvnf;?? olpw d 0f ifpm;vdrrhf nfxifaom taMumif;t&mawGu?dk uReaf wmft h xif? olpY w d x f J tpkid t
f cJjzpfaeonfrsm;ukd em;axmif
pum;pay; &onf/ ]ckvkd aqmif;uket f xd ESi;f awGusaeawmh.....? rnfo h &l w dS ek ;f ? tjywfziG cfh saejcif; jzpfygvdrrhf nf/ olyY wf0ef;usi?f olrY o d m;pk
118 119
wGif olcY pH m;rIudk rQa0em;vnfay;rnfo h ?l b,forl S r&S/d olzY cif yef'pf cHppfjyifxm;onfh wkefYjyefrI? jzpfaumif; jzpfEkdifygonf/
Bu;D rSm 80 ausmf 90 eD;onfw h idk ?f oefwek ;f jrefwek ;f / uk, d u
hf ,
dk u
f dk ,Hk ÄÄÄ
Munfrt I jynfjh zihf ,Zfyal ZmfvYkd aumif;wke;f ? aA'ifa[mvdYk aumif;wke;f ?
ZmwmzGJUvdkY aumif;wkef;/ olum; obm0ywf0ef;usifxuf? vlawG\ wjznf;jznf;ESifh &moDOwkrmS tat;avsmv h monf/ eHeufr;kd vif;
uHMur®mukd ykdpdwf0ifpm;ol jzpfonf/ olodyfcspfaom tarrSmvnf;? onfESihf cgwdkif; ydwfzHk;aeusjrvTmjyifBuD;rSm? yg;yg;av;om usefawmh
olwdkYacwfNydKiftrsKd;orD;rsm;vdkyif? ausmif;aecGihfr&? pmrwwf/ olYnDr onf/ aeYv,fa&mufawmh ododomom aEG;vmonf/ uRefawmhrSm
usjyefawmh tjrv J ?kd wdr;f wdr;f ayGayGEiS fh aqG;ae? ai;aewwfol jzpfonf/ tdrfa&SUjrufcif;wGif vJavsmif;&if;? em&Daygif;rsm;pGm aepmvHIjzpfonf/
rMumcifESpfrsm;u olra,musfm;qHk;oGm;cJh&m? olrrSm ,cktcsdeftxd zwfvufp pmtkyfukdyifrzGihfEkdif/ ysif;&drIukd vufeufcst½HI;ay;aerd
oGm;avoltwGuf rsu&f nfrcrf;Ekid af o;.../ onfvv kd al wGu rpöwm onf/ aumif;uifxufrS wdrw f ukd af wGudk ai;arm&if;? ajroif;eHEY iS fh jruf
&Sm;rm;ajymjyaom a*[aA'ukd b,fvkdvkyfpdwf0ifpm;Muygrnfenf;/ oif;eHu Y dk ½SL½du I &f onfrmS ? t&om&Sv d o
S nf/ þ&eHrY sm;u? ukev f eG cf NhJ y;D
uRefawmfESihf rpöwm&Sm;rm;wdkY\ qufqHa&;wGifvnf;? touf aomi,fb0rsm;qD jyefac:oGm;onfo?Ydk &So d nf/ uReaf wmfu h av;b0u?
uGmjcm;rIu tawmfav; pum;ajymvdrfhrnfxifygonf/ xkdpOfu olY uReaf wmft h rd af &SU&Sd rusO;f rus,jf caH v;xJwiG f xkid &f if;? 0D&, d aumif;vS
toufrmS ? 50 txuftawmfav; vGeaf eayNy/D þtoufumG [csuf aom yk&u G q f w d af wG? yufusad wGudk xkid af i;cJzh ;l onfu?dk trSw&f aeonf/
aMumifyh if? uReaf wmfb h ufrS olajymorQ em;axmifcsiv f rd rhf nf[?k awG;rd uReaf wmf zwfczhJ ;l aom r[mb&wxJrS Zmwfuu G rf sm;ukv
d nf;? aumif;
[efwlygonf/ uRefawmf\ odcsifpdwfuvmaom ar;cGef;rsm;ukd? xdef; uifBuD;ukdk ZmwfpifjyKum pdwful;yHkazmfMunfhaerdonf/
xde;f odr;f odr;f wkjYH yefwwfonfrmS vnf;? tqdyk g toufumG [rIaMumifh tdrw f iG ;f rS tcef;awGu? at;pufrrHI idI ;f qJyif? uReaf wmfEiS fh ,ck
jzpfzYkd rsm;ygonf/ uReaf wmfu ol\qif;rvm;b0uk?d tao;pdwo f cd sif xufwkdif tom;rusao;[k qdk&rnfxifonf/ uRefawmfwpfavQmuf
onf/ ol qif;rvm;ukd yxrqH;k a&mufz;l pOfu? þNrKd Uav;rSm NAw d od Q vH;k aecJah om tcef;qdv k Qi?f b,ft&m b,frmS &So d nfutp? tao;pdwf
tifyg,m\ aEG&moDpHtdrfjzpfaeygNyD/ uRefawmf rodrDvdkufaom þ rSwf rdaeonf/ tem;zGmaewJh Budrfukvm;xkdifBuD;u b,fae&mrSm?
umv\ pGJrufzG,f&mrsm; taMumif;ukd odvkdMum;vdkí? uRefawmfhrod opfuwdk;eHYoif;aewJh AD½dkBuD;u b,frSm? Mur;fcif;opfom;uGufawGu
pdwfu olYukd ar;cGef;awG xkwfaerdjcif;vnf;? jzpfekdifygonf/ b,fvdk? pojzihf.../ þMurf;jyifxuf&Sd? þBudrfukvm;xkdifBuD;ay:
rpöwm&Sm;rm;url qif;rvm;ukd olrBuKd u[ f k wH;k wH;k wdwd jzpfonf/ xkid &f if;? opfuwd;k eHo Y if;oif;ukd ½SLum? aeYcif;tdyrf uf rufco hJ nfrsm;ukd
olYzcifBuD;\ ooFu½dkufaumvdyfrSmvnf;? olYtwGuf toHk;r0ifvS[k jyefvGrf;aerdonf/ þokdYawG;rd&if;rS? ]'Dae&m ighae&mr[kwfygvm;}
ajymonf/ ol t&G,af &mufvmaomtcg? c&pf,mefomoemjyKtzGUJ rSziG fh qdkaom todu0ifvmjyef&m? &ifxJwpfae&mwGif ]qpf}ceJ emusifrd
xm;aom rpf&iS af usmif;wGi?f [if'b D momoifq&mtjzpf tvky&f onf/ onf /
qif;rvm;&Sd pwd;k qkid yf idk &f iS ?f vlcsr;f omrsm;\ om;orD;rsm;ukd olpmoif onfvEkd iS ?fh tdrx f w
J iG f touf½u I syvf maom uReaf wmfrh mS ? vrf;
ay;&onf/ olb Y 0ESihf b,fvrkd S reD;pyfvaS om tokid ;f t0kid ;f rSuav;rsm; avQmufxGufjzpfvmonf/ rsm;aomtm;jzihf? &Gmv,fvrf;rBuD;wpf
jzpf&m? olYtvkyfwGif olraysmf.../ onfvdkESihf rjznfhqnf;Ekdifaom avQmuf&dS qdik af wGu?dk a&mufjzpfonf/ Mumawmh &GmeD;csKypf yf? awmifuek ;f ?
arQmfvihfcsufawG rsm;oxufrsm;vmum? pdwftrm&Gwf&vm[ef wlyg awmtkyfrusef uRefawmfra&mufzl;aomae&m? r&Sdoavmuf jzpfvm
onf/ olt Y jrift&? jyifyurÇmBu;D wGif ol*Y P k of ud m© ukd Ncrd ;f ajcmufrnfh onf/ rm(p)[kb d &m taMumif;vnf; ydo k vd monf/ 2000 0ef;usicf efY
pdefac:csufawG? tjynhf&Sdaeonf[k xifaeonf/ ol\ tvGeftuRH &Sad om &Gmom;OD;a&\ trsm;pkrmS v,form;rsm;? aps;qdik yf idk &f iS af v;rsm;
tpOftvmxdef; tjyKtrlrsm;onfyif? tqdkygNcdrf;ajcmufrIrsm;twGuf ESihf tqifhedrfhtpkd;&0efxrf;awGom? jzpfygonf/ olwdkYwpfawGrSm
120 121
csr;f om<u,f0olrsm;r[kw/f NrKd Uaevlx\ k 0ifaiGtqihEf iS , hf OS v f u kd v f Qi?f awmifxyd rf S Munfv U u
kd af omtcg? rk;d ukypf uf0idk ;f xufohdk
qif;&Jonf[í l yif qkEd idk of nf/ okEYd iS w fh idk ?f tdE, d´ ajrjyef&Y dS NrKd UjyqifajczH;k xk;d xGuaf eaom ESi;f qGwaf wmifxyd rf sm;rSm?
rsm;wGif? awGU&avh&Sdaom npfywf½IwfyGaeonfrsKd;ukdrl? rawGU&yg/ tm;vH;k eD;yg; wpfajy;nDjzpfaeonfudk awGv Y ukd &f onf/
tdrw f ikd ;f avmufrmS ? vrf;rBu;D rsm;udk rsuEf mS jyKNy;D ? oyfoyf&yf&yf
xkpd Ofcu
kd rf mS yif? vef;qef;at;jraom avn§i;f av;rsm;u
nDnn D mnm&Syd gonf/ ausmufp&pfcif;xm;aom awmifwufvrf;uav;
rsm;\ 0J,mwGiv f nf;? vSyaomtdraf v;rsm;ukd pDp&D &D D qihq f ihx f yfxyf uReaf wmfrsuEf mS ukzd ufayGv Y u
kd &f m?
jrif&onf/ &GmxJwiG af wGUEkid af om pkwpf w k jf ywfjywf npfnpfywfywfqí kd ??
uuf&SrD;,m;rS cdk0ifvmnf[k od&aom ppfajy;'ku©onftcsKdUom? &Sd npfywfaya&aeaom tapcHwef;vsm;awGudkom awGU&onf/ rGef*dk
onf/ aemuf? eDaygrS w&m;r0if vma&muftvkyv f yk af eMuaom? eDayg vdKG u[ f ef rsuEf mS 0kid ;f 0kid ;f ESihf rde;f rwpfou
dk ?f rD;zdak b; 0kid ;f xkid af eMuonf
ulvt D csKUd vnf;&So d nf/ olwt Ykd 0wftpm;awGrmS zket f vdr;f vdr;f uyfae ukdvnf; jrifcJh&onf/
ovdk? olwdkYrsufESmxm;awGrSmvnf; okefrIefvsuf? rm(p)[kdb&mom; uRefawmfavQmufvmaom vrf;uav;rSm? awmtkyfxJ0ifvm
ppfppfrsm;url? ukd,fhb0ESifh ukd,f pdwfcsrf;omaeMu[ef&Sdygonf/ onfESihf ykdíwdwfqdwfvmonf/ jrufcif;vGifjyifwpfckukd ausmfvdkuf
we*FaEGaeY eHeufwikd ;f ? &Gmxdyb f &k m;ausmif;rS acgif;avmif;oHawG a0pnf awmh? a[mif;tdkvSNyDjzpfaom umvDewfbk&m;ausmif;ukd awGU&onf/
vmovd?k 0wfaumif;pm;vSEiS fh xGuv f mMuaom 0wfjyKqak wmif;olawG owif;Bu;D aom umvDewforD;rSm? awmtkyx f &J dS taqmuftODtBkd u;D xJ
ukd? awGUEkdifygonf/ wGif? wdwfqdwfpGm pHy,fvsuf/ xkdvrf;av;twdkif; qufwufoGm;&m?
wpfaeYwiG af wmh? &Gmudrk ;kd aeaom awmifuek ;f xuf&dS awmtkyx f J awmifxdyfta&mufwGif tdrfBuD;&cdkifwpfvHk;ukd? ]bGm;}ueJ awGUvdkuf&
ok?Yd uReaf wmfa&mufomG ;onf/ nDnn D mnm jzwfxm;aom jrufcif;jyif onf/ &Gmom;awGu ]um&D*emEkd}[kac:Muaom? wl&ifNrdKUrS tDwvD
us,fBuD;ukd ½kwfw&ufawGUvdkuf&&m? odvdkpdwfjzihf rqifrjcif a&SUwdk; ol<u,fBuD;wpfOD;\ 19 &mpkuaqmufcJhaom tdrfa[mif;BuD;[k? od&
vduk rf od nf/ bmrSrMumvdu k ?f vufeufuidk w f pfpu k uReaf wmfu h dk 0kid ;f vm onf/ tqdyk g tDwvDvyk if ef;&SiBf u;D rSm? tdE, d́ wGif tajccsNy;D csKcd sOEf iS fh
onf/ þae&mum; ,cif NAw d od Qb&k ifcyH idk ?f ,ck tdE, d´ or®wBu;D ykid ?f rkev Yf yk if ef;vkyu
f idk &f mrS Bu;D yGm;csr;f omvmonf[?k od&ygonf/ Bu;D yGm;
pHtdrf0ef;qdkygvm;/ ,ck uRefawmf&yfaeaomuGif;rSm? &[wf,mOfqif; csr;f omolrsm;\ xH;k pHtwkid ;f ? [dr0EÅmwGif aEGpt H rd af wmf vmwnfxm;
onfu h iG ;f [k od&onf/ ywf0ef;usiu f dk Munfv h u
kd af wmh? [kcd yfa0;a0;wGif jcif; jzpfygvdrfhrnf/
pHtdrfrnf;rnf;BuD;ukd jrifvdkuf&onf/ þpHtdrfBuD;ukd or®wBuD; yHkrSef 19 &mpku tDwmvsaH wG? rm(p)[kb d &m &Gmav;okYd b,fyakH &muf
a&mufçra&mufawmhrod/ tapmifhawGu tjrJ&SdyHk&onf/ uRefawmfhrSm vmMuonfukd rpöwm&Sm;rm;ukd ar;Munhf&m? olvnf; wdwdwdusus
vrf;avQmuf&if; rsupf v d nfa&mufvmrdaMumif;? renf;awmif;yefí jyef rod[k jyefajzygonf/ csrf;om<u,f0aom t*FvdyfvlrsKd;tcsKdUurl?
xGufcJh&onf/ taysmfvGefaom qif;rvm;rScGmNyD; rm(p)[kdb&mwGif vmcdkMuonfukd
&Gmajrmufbuf awmifukef;wGifvnf;? vloluif;rJhaom tdrfBuD; awmh? olodonf[kqdkygonf/ uRefawmfawGUcJh&aom bef*vdkawGrSm?
tdrfaumif;rsm;ukd? renf;raem awGU&ygonf/ NrdKUay:rSvluHkxHrsm;? tqdkyg t*Fvdyfrsm;ykdifaom taqmuftODa[mif;rsm;[k? od&ygonf/
aEG&moDtyef;ajzzdYk 0,fxm;aom aEGpt H rd af wG[?k od&onf/ ukv d ekd aD cwf ,ckawmh? ¤if;wkdYrSm tdE´d,vlcsrf;omrsm;ykdif? jzpfaeygNyD/ olwdkYxJrS
vufusef bef*vdka[mif;rsm;url? jrihfrm;aom jcHpnf;½dk;yif wef;rsm; wpfa,mufrmS ? r[m&m*smwpfO;D \tquftEG,f jzpfonf[?k qdo k nf/
aemufwiG f 0yfaeonf/ wl&a*nuf(A)\ 0w¬Krsm;wGif awGU&avh&adS om? xkdr[m&m*smrSm rdef;rudpöemrnfBuD;vSojzihf? NAdwdoQtmPmykdifrsm;u
]½kuu © eG ;f om}av;rsm;ukd &SmMunfah omfvnf; rawGU&yg/ rD;cd;k rIiId ;f rsm;jzihf yif qif;rvm;okdY rvm&[k? trdefYxkwfcJh&onf[k qdkygonf/
122 123
eDaygrif;om;wpfyg; yke;f atmif;cdek m;cJzh ;l &m? bef*vdw k pfcu k v
kd nf;
awGUcJh&ygao;onf/ rpöwm&Sm;rm;\ ajymjycsuft&? vGefcJhaom ESpf
aygif;oHk;q,favmufu bHkabrSemrnfBuD; ½kyf&Sifrif;orD;wpfOD;onf GLOBAL ECONOMIC DICTIONARY
vnf;? rm(p)[kb d &m&Sd taumif;qH;k bef*vdw k pfv;kH uk?d 0,fz;l onf[o k d
&onf/ okaYd omf? xkrd if;orD;Bu;D rSm rm(p)[kb d &mokYd wpfcgrS ra&mufchJ
zl;[kvnf;? od&ygonf/ rm(p)[kdb&mwGif? jyKjyKjyifjyifESifh tvSrysuf
oyfoyf&yf&yfuse&f pfonfh bef*vdq k íkd ? wpfv;kH om useyf gawmhonf/
þbef*vdkykdif&SifrSmvnf; bkHabrS pufrIvkyfief;&SifwpfOD;yifjzpfonf/
ol\uG,v f eG o
f mG ;aom om;jzpfot l wGuf y&da'0ukad jzodr&hf ef? rm(p)
[kb d &mwGif vma&mufem;cdck o hJ nf[?k qdyk gonf/ oljyefomG ;aomfvnf;?
jyKjyifxdef;odrf;zdkY olYwynfhawGukd csefxm;cJh&m?? olYbef*vdkrSm ,ckwdkif
oyf&yfcefYnm;qJ&Sdonfukd awGU&onf/
uReaf wmfa&mufaeaom rm(p)[kb d &mrSm? aMu;&wufrsm;\ okc
bHkwpfckygvm;[k od&aomtcg? uRefawmfhpdwfxJwGif tenf;ESifhtrsm;
qdkovdk odrfi,fpdwf 0ifvmrdygonf/ uRefawmf &SmazGawGU&SdcJhaom
tm&S[rd 0EÅm &Gmav;rSm? uReaf wmf ausmcdik ;f xGucf mG cJ&h m a'vDEiS b hf m

4009900807
uGmawmhrnfenf;/ þodrif ,fpw d u
f dk wpfpw kH pf&mukpm;Ekid rf nfvm; &nf
&G,cf sujf zih?f aeomaomwpfaeYaeYwiG f or®wpHtrd &f &dS m awmifuek ;f xuf
odkY wufvmcJhonf/ awmifxdyfrS Munfhvdkufaomtcg? rkd;ukyfpuf0kdif;
xufoYdk xk;d xGuaf eaom ESi;f qGwaf wmifxyd rf sm;rSm? tm;vH;k eD;yg; wpfajy;
nDjzpfaeonfudk awGUvdu k &f onf/ xkpd Ofcu
avn§i;f av;rsm;u uReaf wmfrsuEf mS ukd zufayGUvdu
kd rf mS yif? vef;qef;at;jraom
k &f m? apmapmu av; urÇmvHk;pD;yGm;a&;tbd"mef
yifaeaom pdwfawG xGufajy;ukefawmhonf/
obm0w&m;um; qif;&Jcsrf;omra&G;? vlom;tm;vHk;ESihf ouf ausmf0if; pkpnf;onf
qkid af yonf/ þt"dymÜ ,fEiS fh awG;Munfv h u kd af omtcg? [dr0EÅmukd olwYkd
ykid of vd?k uReaf wmfyidk cf iG fh &S&d ayvdrrhf nf/ rm(p)[kb d &m &Gmav;rSm? uRef
awmftwGuf bmaMumifh aysmpf &mokcbH?k rjzpfEidk &f ygoenf;? þae&mrSyif
topfp&ayvdrfhrnf/ pcGihf&Sd&ayvdrfhrnf/ awG;rd&if; xkdaeYu tdrfjyef Plastic Rainbow Book Publication
vrf;rSm ajcvSrf;awGykdoGufvmawmhonf/ trSwf 217? yxrxyf(0J)? qdyfurf;omvrf;(tv,f)
ausmufwHwm;NrdKYe,f? &efukefNrdKY/
qufvufazmfjyygrnf/ zkef; - 095193106 ^ 384199
vif;xufaZmf
pmnTe;f / An End to Suffering (by Pankaj Mishra)
124 125
þay:vpDtcif;tusif;rsm;udk pkpnf;vkduf½kHrQjzifh? ]vli,frsm;
Special Report twGuf tusKd;rsm;aprnfhay:vpDwpfpkH} (youth friendly policies) &vm
vdrfhrnf[k? cyfvG,fvG,f rrSef;qoifhyg/ taMumif;rl? vlYpGrf;tm; t&if;
tjrpfazmfxkwfa&;wGif a&mif;vkdtm;bufrSa&m? 0,fvdktm;bufrSyg pdef

zGHY NzdK;a&;ESihf ac:csufrsm;&SdaeaomaMumifh? jzpfygonf/ a&mif;vdktm;bufrS t"dupdef


ac:csufrSm? ]tcGifhtvrf;rsm;}(opportunities) zefwD;ay;EkdifpGrf; &Sd, r&Sdyif
jzpfonf/ 0,fvt kd m;bufrS t"dupdeaf c:csurf mS vli,fw\ Ydk ]pGrf;aqmif

aemufvmr,fhrsKd;quf
&nf} (capabilities) yifjzpfonf/ þokdY a&mif;vkdtm;bufrSa&m 0,fvdk
tm;bufrSyg? tcGifhtvrf;ESifh pGrf;aqmif&nfwkdY? tNydKiftm;aumif;ae
vQifyif aocsmayguf atmifjrifaom tusKd;quf ay:xGufvmvdrfhrnf
DEVELOPMENT AND NEXT GENERATION [k? uHaouHr ajymEkdifOD;rnfr[kwfyg/ b0qkdonfrSm ra&&mrIrsm;ESifh
urÇmhbPftzGJY BuD;\ ]2007 zGHY NzdK;a&;tpD&ifcHpm}udk avmif;aMu;xyf&onfjzpfí? qefYusifbuftusKd;qufrsm;vnf; ay:
t,f'DwmtzGJY rS bmomjyefqkdwifqufonf/ xGufEkdifygao;onf/ þokdYjzpfcJhvQif? wpfcgvJ½kHrQESifh wpfoufvkH;
,cifvrStquf rxEkdifrjzpf&atmif? ]'kwd,tcGifhta&;rsm;} (second chances) zefw;D
ay;zkdYvnf;? vdktyfygvdrfhrnf/
tcef; (3)
okdYtwGuf? pm;&if;csazmfjyNyD;cJhaom ay:vpDtcif;tusif;rSaeí?
ay:vpDzkd;uyf(p)ESifU rSefbDvl;okH;vuf arQmfrSef;xm;aom ]vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;aprnfhay:vpDwpfpkH
xGufay:vmzkdhqkdvQif? þESpfckMum;wGif rSefbDvl;okH;vufcHí csdefndzkdh
EkdifiHtm;vkH;avmufwGif olYay:vpDtcif;tusif;ESifhol &SdMu vdkygvdrfhrnf/ þonfwkdYrSm ]tcGifhtvrf;rSefbDvl;} (opportunity lens)?
onfom jzpfygonf/ 4if;wkdYxJrS vli,fb0tajymif;tvJumvrsm; ]pGr;f aqmif&nfreS b D ;l } (capability lens) ESihf ]'kw,
f v d tcGit
hf a&;rSeb f v
D ;l }
twGi;f ? vlYpGrf;tm;t&if;tjrpfazmfxkwfa&;tay: wkduf½kdufoufa&muf (second chance lens) wkdYjzpfygonf/ þrSefbDvl;okH;ckudk teD;ta0;?
rI&Sdaom ay:vpDrsm;udk? pm&if;csMunfhvkdufvQif atmufygtwkdif; awGY tedrfhtjrifhcsdefndNyD; taumif;qkH;zkd;uyf(p)csdefEkdifrS? tvSyqkH;ykHuGuf
Ekdifygonf/ (wpfenf; - vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;rnfhay:vpD) &&SdEkdifygvdrfhrnf/
(1) pD;yGm;a&;b0wpfckvkH; oufa&mufaponfh ay:vpDESifh þoabmudk atmufygykHjzifh o½kyfazmfEkdifygvdrfhrnf/
tifpwDusL&Sif;rsm; (¤if;wkdYxJwGif ru©½kdpD;yGm;a&;? wnfNidrfrI?
&if;ESD;jr§KyfESHrItajctae? vkyftm;aps;uGuf? tkyfcsKyfa&;pepf?
w&m;a&;pepfponfwkdY tusKH;0ifonf/)
(2) ynma&;
(3) avhusifhoifMum;a&;
(4) usef;rma&;apmifha&SmufrI
(5) vlrIzlvkHa&;ESifh rdom;pk0efaqmifrI
(6) tajccHtaqmufttkHwkdYjzpfonf/ rSefbDvl;oHk;vufjzifU ay:vpDzdk;uyf(p)csdefjcif;
126 127
yxrrSeb
f v
D ;l 1980 tvGefESifh 1990 tvGefESpfrsm;twGif;? ynma&;wkd;csJUrI
(tcGifhtvrf;rsm; us,fus,fjyefhjyefhazmfxkwfa&;) vkyfief;rsm; (txl;ojzifh tajccHynmtqifh)udk tpGrf;ukefvkyfcJhMuaomf
,aeYurÇmEkdifiHawmfawmfrsm;rsm;&Sd uav;oli,ftrsm;pkrSm? vnf;? ta&twGufomwkd;vmNyD; t&nftcsif;wufrvmonfudk? awGY&
rlvwef;ynmudk qkH;cef;wkdifatmif oif,lEkdifcJhMuygonf/ (þtaMumif; onf/ Oyrm-erD;bD;,m;EkdifiHwGif ausmif;aet&G,f uav;oli,frsm;\
udk azmfjycJhNyD;NyD) okdYESifhwkdif? acwfuawmif;qkdaeaom vlYpGrf;tm;t&if; 80% txd rlvwef;ynmNyD;qkH;Muaomfvnf;? wef;pOftvkduf tedrfhqkH;
tjrpfazmfxkwfa&;ESifh? tqdkygvlYpGrf;tm;udk xdxda&mufa&muftokH;jyK t&nftcsif;jynfhrSDolrSm 20% yifr&Sd[k? od&onf/ tcsKdUaom uav;
Ekid zf q
Ydk v
dk Qi?f rlvwef;ynmtqifrh QavmufEiS hf b,fvrkd S rvkaH vmufEkdifyg/ rsm;rSm? rdcifbmompum;udkyif aumif;aumif; a&;wwf zwfwwfjcif;
a&SUqufynmoifMum;EkdifzkdY txl;vdktyfvsuf&Sdygonf/ þvdktyfcsufudk r&Sbd ?J twGutf csut
f &mwGiv f nf; taygif;? tEIw?f tajrm§ uf? tpm;yif
om rjznfhEkdifvQif? vuf&Sdvli,frsKd;qufrsm;udk qif;&JwGif;rS qGJrxkwfEkdif raMuonfudk? awGY&onf/ okdYtwGuf ta&twGufwkd;yGm;a&;ESifh (tedrfh
½kHrQru? aemifvmrnfhrsKd;qufrsm;twGufvnf; qif;&JrItarG csefay;cJh qkH;) t&nftcsif;jynfhrDa&;Mum;wGif? csdefcGifvQmrQEkdif&ef txl;ta&;BuD;
ovdk jzpfygvdrfhrnf/ vmygonf/
wpfenf;qkd&vQif ]qif;&JíynmroifEkdif? ynmroifEkdifíqif;&J}
qkdaom ]tqkd;ausmhoHo&m}rS? ½kef;xGufEkdifzG,f&m r&Sdyg/ ,aeYurÇmwGif bmvkyfMurvJ
þtqkd;ausmhoHo&mrS azmufxGufEkdifaom EkdifiHrsm;onfom? a&SUwef; „ pmar;yGJpepfudk jyKjyifajymif;vJzkdY vkdygonf/ atmifcsuf
a&mufEidk if rH sm; jzpfaeonfu?kd awG&Y ygvdrrhf nf/ þokaYd zmufxu G Ef idk o
f nf aumif;a&;xuf trSefwu,fwwfajrmufa&;udk t"duxm;
ESifhtrQ tqkdyga&SUwef;a&mufEkdifiHrsm;rS vli,frsm;rSm? vli,f vl&G,f &ygvdrfhrnf/ þae&mwGif? ]t&nftcsif;prf;oyfppfaq;
b0\ r&SdrjzpftajccHuRrf;usifrIrsm;udk? ykdifykdifEkdifEkdif qkyfukdifvmEkdifMu onfh pmar;yGJrsm;} (standardized test) rsm;udk azmfxkwf usifh
onf/ acwfuawmif;qkdaeonfh ydkrkdjrifhrm;aom uRrf;usifrIrsm;udkvnf;? okH;oifhygonf/ a'owpfct k wGi;f &Sd ausmif;tcsi;f csi;f aomf
qufvuf jznfhqnf;ay;vmEkdifMuonf/ odkYESifhtrQ? olwkdY\ vkyfief;cGif vnf;aumif;? wpfEidk if v
H ;Hk &Sd ausmif;rsm;tm;vk;H udak omf vnf;
b0? rdom;pkb0ESifh EkdifiHom;b0rsm;udkvnf;? acsmacsmarGYarGY qufvuf aumif;? (xkdYxufydkíwwfEkdifvQif) EkdifiHwumrS ausmif;rsm;
avQmufvSrf;vmEkdifMuygonf/ ESifhaomfvnf;aumif;? EdIif;,SOfcsdefpufí þodkYaomt&nf
odkYtwGuf? vli,frsm; pOfqufrjywfynm&SmEkdif&efESifh? olwkdY wwf tcsif; prf;oyfpdppfonfh ar;cGef;ykHpHrsm; azmfxkwfMu&ygvdrfh
uRr;f aomynmrsm;udk vufawGt Y ok;H csEidk af p&ef? tcGit
hf vrf;rsm; tus,f rnf/
tjyefY zefwD;ay;zkdY txl;ta&;BuD;vSygonf/ þonfyif yxrrSefbDvl;? „ tqifhedrfh 'kwd,tqifhynma&; (tv,fwef;)txd? roif
wpfenf; tcGifhtvrf;rSefbDvl;jzpfygonf/ þrSefbDvl;jzifh urÇmhEkdifiH rae&ynma&; jy|mef;oifhygonf/
toD;oD;rS vli,frsm;udkcsdefMunfhvkduf&m? renf;vSaom pdefac:csuf „ yxrtqifh? 'kwd,tqifh? wwd,tqifh paom orm;
rsm;udk awGYvm&ygonf/ ½dk;us twef;ynmESifhwGJbufí ausmif;raerD rlBudK? ausmif;
tNyD; (rGrf;rHoifwef;)paom ykHpHrsm;jzifh? ynmoifMum;csdefudk
(1) yxrpdefac:csuf b0puf0ef;wpfckvkH;xd wkd;csJUoifhonf/ txl;ojzifh rlBudK
rlvwef;tqifUynm NyD;qkH;oGm;onfUwkdif? pmwwfajrmufrIt&mwGif tqifhwGif ynmoifMum;a&;oufouf r[kwfbJ? t[m&
aomfvnf;aumif;? tajccHuRrf;usifrIt&mwGifaomfvnf;aumif;? jynfhrDa&;? usef;rma&;? pdwf"mwfzGHYNzdK;rI? vlrIqufqHa&;
t&nftaoG;rjynfUrDjcif;/ ponfwkdYudk ysKd;axmifoifhygonf/ vufawGYokawoe awGY&Sd
128 129
csufrsm;t& þokdYaom rlBudKtqifhudk jzwfoef;cGifh&onfh EIef;rSm? jrifhrm;NrJ jrifhrm;aernfom jzpfonf/
uav;rsm;rSm? aemufykdif; twef;rsm;wGif ykdíynmxl;cRef odkYtwGuf ynma&;jyKjyifajymif;vJrIrSm? a&Smifr&aom vdktyfcsuf
onfudk awGY&ygonf/ jzpfvmonf/ þokYd jyKjyifajymif;vJzq Ydk o
dk nfrmS vnf; tcsed v
f o
dk nf? aiGvkd
„ ynma&;jyKjyifajymif;vJrIESifhtwl q&m? q&mrrsm;\ oif onf? t&if;tjrpfrsKd;pkHvdkonf/ txl;ojzifh? oifMum;jyornfhq&mrsm;
Mum;rIpGrf;&nfudk jrifhwif&efrSmvnf; tvGefta&;BuD;vSyg \t&nftaoG;udk? yxrqkH; jr§ifhwifMu&rnfjzpfonf/ wu,fhvufawGY
onf/ tvm;wl ausmif;tkyfcsKyfa&;tzGJYESifh rdbrsm;\ yHhydk; wGif zGNYH zKd ;qJEidk if t
H rsm;pkrmS ? þtwGuf tqifoifh rjzpf/ qm[m&wpfyidk ;f
ulnDrIrSmvnf; ta&;BuD;onfomjzpfonf/ þokdYta&;BuD; tmz&duEkdifiHrsm;rSmqkdvQif? tv,fwef;ESifh txufwef;qifh ocsFmESifh
aom pGr;f aqmif&nfEiS hf yHyh ;kd ulnrD rI sm;&ap&ef enf;vrf;&SmazG odyÜHoifMum;Ekdifaom q&m? q&mrrsm;yif &Sm;yg;aeonf[kod&onf/
BudK;pm;oifhygonf/ þokdYq&mbufrS tcuftcJ&SdaepOf? ausmif;om;rsm;bufwGifvnf;
ynmqufvufoifMum;Ekdif&ef tcuftcJrsm;&Sdaeonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiH
(2)'kwd,pdefac:csuf trsm;pktwGuf t"dutcuftcJrSm? aiGaMu;rwwfEkdifrIyifjzpfonf/
'kwd,tqifU (tv,fwef;? txufwef;)ESifU? wwd,tqifU
(wuúokdvf aumvdyf) ynma&;okdh qufvufwufEkdif&ef? tcGifU bmvkyfMurvJ
tvrf;rsm; vkHvkHavmufavmufr&Sdjcif;/ „ awmiftmz&duEkdifiHwGif prf;oyftaumiftxnf azmfae
wkid ;f jynfrsm;taeESihf tajccHvtkd yfcsurf sm;twGu?f tonf;toef onfeh nf;rSm ausmif;oifynmESihf jyifypD;yGm;a&;vkyif ef;rsm;\
½kef;uefae&pOfrSmyif? urÇmvkH;csDpD;yGm;a&;u ydkíjrifhrm;aom enf;ynm vdktyf csufudk qufpyfrI&Sdap&ef txufwef;tqifhavmuf
ESihf tjyKtrlqidk &f m uRr;f usirf rI sm;ud?k awmif;qkv d su&f adS eonf/ þt[yf rSpí oif½kd;nTef;wrf;rsm; ajymif;vdkufjcif;jzpfonf/ oif½kd;
rnDrIu touf 15 ESpfESifh 24 ESpfMum; vli,frsm;twGuf? a&Smifr& nTef;wrf;opfu vufawGYusus pOf;pm;Ekdif&efESifh tjyKtrl
aompdeaf c:csuBf u;D wpfcv k dk jzpfvm&onf/ txl;ojzifh tm&SEiS hf vufwif qkdif&m uRrf;usifrIrsm;udk t"dutav;xm;onf/ tuJ'rpf
tar&duvdk ydkYukeft"duEkdifiHrsm;wGif? NydKifqkdifrIrSm onf;oefjyif;xef ykdif;ESifh ya&mfzuf&Sife,fvkyfief;vdktyfcsufwkdYudk aygif;pyfEkdif
vm&m? uRrf;usifrIuJ wu©Ekdvdk*sDwDxGifrIrsm;rSm txl;vdktyfvmonf/ &efBudK;yrf;onf/ txkduftoifh atmifjrifrI&aeonf[k
okdYESifhtrQ? þwDxGifrIvkyfief;rsm;twGuf t&nftcsif;jynfhrDaomvli,f od&ygonf/
ynmwwfrsm; arG;xkwfa&;rSmvnf;? tqkdygEkdifiHrsm;twGuf zdtm;wpfck „ w½kwfjynfwGif prf;oyftaumiftxnfazmfaeonfhenf;rSm
vdk jzpfvm&onf/ ynma&;tzGJYtpnf;rsm; (txl;ojzifh wuúodkvfrsm;)ESifh
tu,fí? 'kwd,ESifh wwd,tqifh ynma&; tifpwDusL&Sif;rsm; yk*¾vdupD;yGm;a&;vkyfief;rsm; yl;aygif;NyD;? yl;wGJokawoe
(txufwef;ausmif;rsm;? aumvdyfrsm;ESifh wuúokdvfrsm;)taeESifh? ya&m*surf sm;aqmif&u G jf cif;? ykrH eS n
f Ed iId ;f aqG;aEG;yGrJ sm; usi;f y
vli,fynmwwfrsm;udk ydrk akd rG;xkwEf idk v f Qirf ?l qkcd yhJ gzdtm;udk wpfpw
Hk pf&m jcif; ponfwkdYjzpfonf/ þenf;jzifh ynma&;ESifh pD;yGm;a&;udk
oufomapEkdifygvdrfhrnf/ odkYaomf? ta&twGufoufouf arG;xkwf½kHrQ tjyeftvSef aus;Zl;jyKEkdifzkdY &nf&G,fonf[k od&ygonf/
ESirhf Ny;D / t&nftcsi;f yg jynfrh aD om ynmwwfrsm;jzpfzu Ydk ta&;Bu;D onf/ „ q&m? q&mrrsm;\ oifMum;rIpGrf;&nfudk jrifhwifay;Ekdif&ef
tu,fí bGJY&ynmwwfrsm;\ynm&nfu? &Sdoifhonfxuf edrfhaevQif rSm rGrf;rHoifwef;rsm; zGifhvSpfoifMum;ay;½kHrQESifh rvkHavmuf
(okdYr[kwf) olwkdY oif,lcJh&onfrsm;u tvkyftukdifaps;uGuf\ vdktyf yg/ q&m? q&mrrsm;udk,fwkdif rdrdwkdYtvkyfudk pdwf0ifpm;rI
csufESifh rqDavsmfvQif? tqifhjrifhynmwwfrsm;Mum;rSmyif tvkyfvufrJh &Sdap&ef rufvkH;rsm; zefwD;ay;zkdY vdkygvdrfhrnf/ þtwGuf
130 131
vufwiftar&duEkdifiHrsm;wGif vufawGYusifhokH;aeonfh rsm;twGuf 0,fvt kd m; jrifrh m;vmwwfygonf/ þtcsuu f kd ]ta&SUtm&S
enf;rSm q&m? q&mrrsm;\vpmudk ykHrSefrxm;bJ? pGrf;aqmif tHhrcef;} (East Asian miracle) qkdonfESifh oufaojycJhNyD; jzpfygonf/
&nft& twkd;tavQmhvkyfay;onfhenf; jzpfygonf/ t&nf Oyrm-tif'dkeD;&Sm;EkdifiHqkdvQif? tDvufxa&mepfvkyfief;? csnf
tcsif;jynfhrDonfh ausmif;om;ta&twGuf ydkarG;xkwfEkdif xnfvyk if ef;paom yku Yd ek u
f @rsm;&S?d vli,frsm;\ tvkyt f ukid &f &SEd eI ;f rSm
av? vpmydkrsm;avjzpfonf/ wpfwkdif;jynfvkH; ysrf;rQtvkyftukdif&&SdEIef;\ ESpfqrQtxd &Sdonf/ okdY
„ pD;yGm;a&;tcuftcJaMumifh ynmqufroifEkdifonfh ausmif; twGuf þvkyfief;e,fy,frsm;udk ]vli,ftvkyftiftm;pkuJonfh u@
om;rsm;udkulnDEkdif&ef enf;vrf;rsm;&SmazGoifhygonf/ tar rsm;} (youth intensive section) [líyif ac:Muonfrsm;&Sdonf/ þu@
&duefwuúodkvfrsm;url? þtwGuf ynmoifaxmufyHhaMu; rsm; wpf[kefxkd; zGHYNzdK;vmrIaMumifh? ,cifu pD;yGm;a&;e,fy,frS z,fxkwf
rsm; &uf&ufa&ma&may;NyD;ulnDonf/ jyifyazmifa';&Sif;rsm; cHcJh&aom tiftm;pkrsm;twGufyif? tcGifhtvrf;rsm; zGHYNzdK;vmcJhonf/
ESifh csw
d q
f ufay;Ny;D vnf; ynmoifaxmufyahH Mu; &&Sad ponf/ þtwGufomru wifzkdYvdkrnfqkdvQif? yDeefESifh rav;&Sm;wkdYrS
O½ka*G; EkdifiHwGifrl wuúodkvftqifhxd ynmoifaMu;tcrJh vli,ftrsKd;orD; tvkyftiftm;pkrsm;udk? nTef;Ekdifygonf/ vGefcJhaomESpf
pepf jy|mef;ay;onf/ puFmylpaomEkdifiHrsm;wGifrl tpkd;& aygif; 20 ESifh 30 twGif; vli,ftrsKd;orD;rsm;? tvkyftiftm;pkxJokdY
(okrYd [kw)f yk*v ¾ u
d pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;u acs;aiGrsm;xkwf yg0ifvmMu&m oufqkdif&mu@rsm;rSm? ododomom wkd;wufatmifjrif
ay;NyD;? bGJY&NyD;aemufykdif; vkyfief;cGifa&mufrS t&pfusjyefqyf vmcJo h nf/ odEYk iS t
hf rQ? trsK;d orD;rsm;ESiyhf wfoufaom tpOftvm? w&m;
aponf/ ao taumuft,lrsm;rSmvnf;? ajymif;vJvmcJhonf/ tvm;wlyif vGwf
„ wuúodkvfrsm;taeESifh taxGaxGynma&;jyKjyifajymif;vJrI vyfaomukefoG,fa&;okdY OD;wnfay;Ekdifonfh? wHcg;zGifhpD;yGm;a&; ay:vpD
vkyfief;rsm;udk wkd;csJUaqmif&GufEkdif&ef &efykHaiG&&Sda&;udk enf; rsm;onfvnf; vli,frsm;twGuf tusKd;rsm;apygonf/ þonfwkdYum;?
vrf;aygif;pkHokH;NyD;? aqmif&Gufvsuf&SdMuygonf/ þvkyfief; tcGifhtvrf;rSefbDvl;ESifh csdefMunfhvkdufaomtcg? awGYjrifMu&rnfh
atmifjrifvmonfESifhtrQ ausmif;om;bufrS pkdufxkwf& ay:vpD tm;aumif;csufrsm; jzpfygonf/
aom ynmoifp&dwu f kd avQmch sEidk v
f rd rhf nf[ak rQmv
f if&h onf/ wpfzufrS þodkYaom ay:vpDtm;aumif;csufrsm; &Sdaeonfhwkdif?
a&SUwef;a&muf pufrIEkdifiHtrsm;pkwGif? taxGaxGynmoif tjcm;wpfzufwGifrl jyKjyifajymif;vJzkdYvdkaom ay:vpDrsm;vnf; &Sdaeyg
p&dwf\ 80%udk ausmif;om;bufrS uscHMu&onf/ qvdk onf/ þae&mwGif ay:vpDwpfckcsif;pD\ vli,frsm;tay:oufa&mufrI
Aufor®wEkid if ?H csvD DESifh O½ka*G;wkdYwGif 20%om uscH&onf/ udkMunfhNyD;? jyKjyifajymif;vJzkdY vdk ,rvdk qkH;jzwfMu&rnfjzpfygonf/ Oyrm-
vkyftm;aps;uGufudk vdktyfonfxufydkí xdef;csKyfvkdufvQif? vli,fxk
(3) wwd,pdefac:csuf twGuf tvkyftukdif&&Sda&;udk t[efYtwm;jyK&ma&mufEkdifonf/
tvkyftukdiftcGifhtvrf;rsm; enf;yg;jcif;/ tvm;wlyif? vkyfief;wpfckrSwpfckokdY ajymif;a&TUvkyfukdifrIrsm;tay: uefY
pD;yGm;a&;b0wpfckvkH;okdY oufa&mufapEkdifonfh ay:vpDrsm; owfxm;onfhay:vpDrsm;rSmvnf;? taMumif;aMumif;aMumifh vkyfief;
tm;aumif;vmonfEiS t hf rQ? vli,fv&l , G rf sm;twGuf tvkyt f ukid f tcGihf aumif;udk pGefYcJh&olrsm;twGuf? aemufxyftvkyftukdifopf &SmazG&onfh
tvrf;rsm; yGifhvef;vmEkdifygonf/ pD;yGm;a&;'Da& jrifhwufvmonfESifh umvudk ydkí&Snfvsm;oGm;apygonf/
trQ? vli,frsm;\ b0avSrsm;udk qGJwifay;Ekdifonfhoabm jzpfygonf/ vufwiftar&duEkdifiHrsm;ESifh OECD EkdifiHtcsKdUwGif ]tvkyf
wkdif;jynfwpfjynf\pD;yGm;a&;wGif ydkYukefvkyfief;zGHYNzdK;vmonfESifhtrQ? tukdif umuG,fxdef;odrf;rIqkdif&mOya'rsm;} (Employment Protection
Ekid if jH cm;wku
d ½f u
dk &f if;ES;D jr§KyEf rHS I wk;d yGm;vmonfEiS thf rQ? vli,ftvkyo f rm; Laws) &Sdonf/ þOya'rsm;\ &nf&G,fcsufrSm tvkyftukdifwnfNidrfa&;

132 133
jzpfaomfvnf;? wu,fhvufawGYwGif vli,ftvkyfvufrJhEIef;udk yGm;rsm; vli,frsm;twGuf aemufxyfa&G;cs,fp&mwpfckrSm? udk,fykdif
aponfuo kd m? awG&Y onf/ tvm;wlyif? wm0ef&o dS rl sm;taeESihf tedrfhqkH; vkyfief;rsm;? udk,fwkdifxlaxmifvkyfukdifMuzkdY jzpfonf/ okdYESifhwkdif? þokdY
vkyfcudk? jzpfoifhjzpfxkdufonfxuf ydkjr§ifhvkdufvQifvnf;? qefYusifbuf aqmif&GufEkdif&efrSmvnf;? renf;vSaomtcuftcJrsm; &Sdaeonfomjzpf
tusKd;qufrsm;om ay:xGufavh&Sdonfudk awGY&ygonf/ txl;ojzifh onf/ touft&G,ft& tawGYtBuKHEke,fao;jcif;? bdZeuf tquf
uRrf;usifrI tqifhedrfhaomvli,frsm;twGuf? yxrqkH; tvkyftukdif toG,faumif;rsm;r&Sdjcif;? t&if;&&SdzkdYcufcJjcif; ponfwkdYjzpfygonf/
&&Sda&;udkyif wm;qD;ydwfyifxm;ovdk jzpfwwfygonf/ þodkYqkdonfESifh? txl;ojzifh? zGHYNzdK;qJEkdifiHrsm;rS vli,frsm;twGuf t&if;tESD;&&Sda&;rSm?
qkdcJhyg xdef;csKyfa&;Oya'tm;vkH;udk? vkH;0zsufodrf;ypf&rnf[k qkdvdkonf tvGeBf u;D aomtcuftcJ jzpfae&onf/ zGNYH zKd ;Ny;D Ekid if rH sm;wGirf l pGeOYf ;D wDxiG f
r[kwyf g/ tvkyt f ukid f tcGithf vrf;rsm;udk uefo
Y wfyw d q f rYdk I rjzpfapbJ? vli,frsm;twGuf ]rsKd;aphcst&if;}? (seed capital) &&SdEkdifonfhenf;vrf;
vkyfief;cGifwnfNidrfrIudk tumuG,fay;onfh Oya'rsKd; jzpfvmap&ef? rsm;? azmfxkwfay;vsuf&Sdaeonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHrsm;rS vli,frsm;twGuf
vdktyfovdk jyKjyifajymif;vJMuzkdYjzpfygonf/ vnf;? þuJhodkYaomenf;vrf;rsm; rdrdwkdYoufqkdif&m EkdifiHtajctae
bmuDemzmqkd? *rfbD,m? epfum&m*Gg? yg&ma*G;? &0rf'gpaom tvkduf enf;vrf;&SmazGazmfxkwfoifhygonf/
qif;&JonfhEkdifiHrsm;&Sd vli,fvl&G,ftrsm;pkrSm? 4if;wkdY\ tvkyftukdif a&Munf&mjrufEk&m a&TUajymif;aexkdifrIrSmvnf;? tvkyftukdif&&Sd
b0udk ]pnf;vGwcf iG }f (informal section) rS pwifavh&o dS nfu?kd awG&Y yg a&;twGuf tcGifhtvrf;aumif;yif jzpfonf/ a&Munf&mjrufEk&m a&TU
onf/ w&m;r0ifu@ (wpfenf;) pnf;vGwfcGifrSm? vli,frsm;tvkyf ajymif;aexkdifMuonfqkd&mwGif? EkdifiHwpfcktwGif; awmrSNrdKUokdYvnf;
tukdif&&Sda&;jyóemudk tjynfht0 rajz&Sif;Ekdifonfhwkdif? tawGYtBuKH aumif;? tjcm;EkdifiHrsm;odkYvnf;aumif; ajymif;a&TUvkyfudkifMujcif;rsm;udk
&SmrSD;a&;twGufaomfvnf;aumif;? aemif ydkrdkwnfNidrfonfhtvkyftukdif qkdvkdonf/
&&Sda&;twGufaomfvnf;aumif;? avSum;wufckHoabmrsKd; tusKd;jyKEkdif w½kwfjynfrSmqkdvQif 118 oef;rQ&Sdaom aus;vufvli,fvl&G,f
ygonf/ ydkrdkjrifhrm;aom avSum;xpfrsm;udk wufEkdifap&ef? yxrqkH;avS rsm;rSm? rdrdwkdY &GmtjyifbufwGif oGm;a&muftajccs tvkyfvkyfaeMu
um;qef[k qkdEkdifavmufygonf/ onf[k od&onf/ txl;ojzifh? olwkdYtwGuf tcGifhtvrf;ydkrsm;vdrfh
tcsKdUaomEkdifiHrsm;wGif qkdcJhygpnf;vGwfcGifhtvkyfrsm;udk? Oya' rnf[k rSef;q&aom NrdKUjya'orsm;odkY? oGm;a&muftajccsaexkdifavh&SdMu
t& ta&;,lMuonfrsm;&S&d m? tqkyd gavSum;wufcHk (okrYd [kw)f yxrqk;H onf/ odkYESifhwkdif? þrQrsm;jym;aomvlopfrsm;twGuf NrdKUtrsm;pkrSm
avSum;qefrsm;udk zsufqD;ypf&m a&mufEkdifygonf/ okdYESifhtrQ? ydkrkdjrifhrm; tqifoifhr&Sdao;&m? renf;vSaom vlrIjyóemrsm;ESifh &ifqkdifaeMu&
aom avSum;xpfrsm;odkY qufwufEkdif&ef tcGifhta&;r&SdawmhbJ? tvkyf onf/ þokdYaom a&TUajymif;aexkdifMuolrsm;twGuf? tqifajyacsmarGU
vufrJhb0okdYom xkd;usukef&awmhonf/ odkYtwGuf? tvkyftukdif&&Sda&; onfh tcGit hf vrf;rsm; zefw;D ay;Ekid af &;rSm? ,aeY NrKd UjypDruH ed ;f rsm;twGuf
tjynft h 0tmrcHcsu&f adS om ay:vpDrsm;? rcif;Ekid af o;csed w f iG f pnf;vGwf tBuD;qkH;pdefac:csufyif jzpfaeawmhonf/
cGifrsm;udk tuefYtowfESifh cGifhjyKzkdYvdkvdrfhrnf[k? oabm&ygonf/ zGHYNzdK; ,aeY e,fpyfjzwfausmf a&TUajymif;aexkdifMuolrsm;xJwGif? vli,f
Ny;D Ekid if rH sm;&Sd tom;usNy;D pD;yGm;a&;rsm;wGirf ?l tvkyo f ifoabmrsK;d w&m; vl&G,fOD;a&rSm trsm;qkH;jzpfygonf/ olwkdYwpfawG\ &nf&G,fcsufrSm?
0if&Sdygonf/ bdZeufvkyfief;BuD;rsm;u pwifcgpvkyfief;av;rsm;udk? ynma&;ESihf tvkyt f ukid tf cGit hf vrf;rsm; &SmazGzyYdk ifjzpfonf/ tu,fí
OazmufpufoabmrsKd; wGJzufulnDvkyfukdifay;Muonfrsm;vnf; &Sdyg olw&Ydk nf&,G cf suf atmifjrifcv hJ Qi?f olwuYdk ,
kd w
f idk t
f wGuaf &m oufqidk &f m
onf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHtrsm;pkwGif? þokdYaom tm;omcsufrsm; r&Sd jzpfae&m? rdcifwkdif;jynftwGufyg tusKd;rsm;Ekdifonfjzpf&m? olwkdYtwGuf tqifajy
vli,frsm; tvkyftukdif&&Sda&;twGuf? pnf;vGwfcGifudkom t"dutm;jyK acsmarGUEkdifrnfhenf;vrf;rsm; &SmazGazmfxkwfay;oifhygonf/
aeMu&onfhtaetxm; jzpfygonf/
134 135
(4) pwkw¬pdefac:csuf
t&yfbufvt Yl zGt
YJ pnf;wGif yg0ifEidk &f ef yvufazmif;r&Sd jzpfaejcif;/
Desk Reference
ay:vpDqkdif&mqkH;jzwfcsuf cs&mwGifvnf;aumif;? taumif 137 *Refuufeuf(o)*Jvfba&Yof
txnfazmf&mwGifvnf;aumif;? vli,frsm; yg0ifaqmif&GufcGifh&a&;rSm? 148 aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwmbmvJ(4)
rJqE´ay;cGifhxufyif ydkíta&;BuD;ygonf/ okdYtwGuf zGHYNzdK;NyD;EkdifiH
awmfawmfrsm;rsm;wGi?f þodyYk g0ifaqmif&u G Ef idk &f eftwGuf yvufazmif;rsm;
zefwD;ay;xm;Muonfrsm; &Sdonf/ zGHYNzdK;qJEkdifiHtcsKdUwGifvnf; tedrfhqkH;
t&yfbufvlYtzGJYtpnf;wGif yg0ifaqmif&GufEkdifap&ef? w&m;0ifcGifhjyK
xm;Muonfrsm; &Sdonf/ taemuftmz&durS Kafoolu aus;vufvli,f *Refuufeuf(o)*Jvfba&Yof
tpnf;t½kH;? b&mZD;(v)rS tm;upm;uvyfrsm; ponfwkdYrSm? þoabm
yifjzpfonf/ þokdY vli,frsm;? EkdifiHom;tjzpf wufwuf<u<uyg0ifvIyf John Kenneth Galbraith
&Sm;cGifh&vmonfESifhtrQ? vli,fvl&G,f &mZ0wfrIavQmhcsa&;? wkdif;jynf (1908 - 2006)
wnfNidrfa&;wkdYtwGufvnf;? ododomom tusKd;rsm;apygonf/ „ azjrifU
qufvufazmfjyygrnf/
t,f'DwmtzGJY *Reuf ufeuf(o)*Jvb f a&Uof\ pD;yGm;a&;t,ltq
a&SUvtnTef; - 'kwd,rSefbDvl; ESihf ta&;tom;rsm;udk ESpfydkif;cGJjcm;í&onf/ wpfydkif;u?
olwpfyg;\tjrifrsm;udk a0zefwdkufcdkufjcif;jzpfí? aemuf
wpfydkif;rSm rdrdtjrifudkwifjyjcif; jzpfonf/
Plastic Rainbow Book Publication
*Jvfba&Uofonf tpOftvm pD;yGm;a&;oDtdk&Dudk
tjyif;txef xdk;ESufavh&Sdoltjzpf xif&Sm;onf/ tpOft
ausm0f if; vmoDtdk&Dorm;rsm;onf aps;uGuftwGif; jydKifqdkifrI t
jynfht0(perfect competition)&Sdav[ef pOf;pm;rSwf,l
wwfMuNyD;? aumfydka&;&Sif;BuD;rsm; pD;yGm;a&;tiftm; (eco-
tawmifygaom nomic power) pkpnf;&&SdaerIudk vspfvsL½Ixm;Muonf[k
ol a0zefonf/ xdkYjyif? EdkifiHa&;orm;rsm;taeESihfvnf;
pum;vHk;rsm; trsm;jynfol tusKd;pD;yGm;twGuf vkyfoihfvkyfxdkufonf
rsm;udk tm;xkwfaqmif&Gufjcif; rjyKbJ? aumfydka&;&Sif;BuD;
rsm;\ wefcdk;&Sdef0gatmufwGif 'l;axmuftnHhcHaeMuonf
Ref: Word Power, [k tjypfwifonf/ onft h jyif? rdrwd pYkd ;D yGm;a&;ynm&Sirf sm;
by Edward Debono
rSmvnf;? ½Iyaf xG;cufcaJ om ocsmF enf;emoH;k cGjJ crf;pdwjf zm
156^2003(2)
rIrsm;bufwGif avhusufuRrf;usifMuoavmuf? vufawGU
136 137
pD;yGm;a&;avmu\ oabmobm0rsm;udkrl em;vnfwwfuRrf;jcif; r&Sd 1943 ckESpftxd ol xdef;csKyfuGyfuJcGihf&cJhonf/ ppfjyD;p q,fpkESpfrsm;
onfhwpfaMumif;? ayguform; vlEHkvlt(idiot savant)rsm; jzpfaeMu twGif; olu EdkifiHa&;bufwGif ydkíxufoefpGm yg0ifvmonf/ 1950
onf[k uJh&JUajymqdkcJhonf/ ausmfESpfrsm;twGif;u a&G;aumufyGJ0ifcJhonfh 'Drdku&ufwpfygwD or®w
ud,
k yf ikd t
f jriftydik ;f wGirf ?l pD;yGm;a&;wpf&yf trSew f u,f vnfywf avmif; tuf'av pwDAifqifESihf 1960 ckESpf a&G;aumufyGJwGif tEdkif&
vIy&f mS ;aeyHu
k kd odem;vnfvu kd ? pD;yGm;a&; pdppfrrI sm; jyKvyk &f mü pD;yGm;a&; cJhonfh 'Drdku&ufwpfygwD or®wavmif; *Ref uae'DwdkYtwGuf rJqG,f
tiftm;ESihf ¤if;wGiftajcjyKonfh qufEG,frIrsm;(power and power pnf;½H;k onfvh yk if ef;rsm;wGif tMuaH y;yk*Kd¾ vt f jzpfvnf;aumif;? rdecYf eG ;f a&;
relationships)wdkYudkyg xnfhoGif;pOf;pm;&ef ta&;MuD;aMumif; ol tav; om;oltjzpfvnf;aumif; ol yg0ifun l cD o hJ nf/ 1961 wGif tdE, ´d jynfoYkd
teufwifjycJhygonf/ tar&duefoHtrwftjzpf apvTwfjcif;cH&NyD;? xdk&mxl;wGif 1963 ckESpf
ÄÄÄ txd xrf;aqmifcJhonf/ xdkYjyif? 1968 ckESpfwGif or®wavmif; ,l*sif;
ruúmoDESihf 1972 ckESpfwGif or®wavmif; a*smhcsf ruf*gAef wdkYtwGuf
uae'D,ef-tar&duef pD;yGm;a&;ynm&Sif *Jvfba&Uofudk ajrmuf rJqG,fpnf;½Hk;a&;rsm; yg0ifvkyfudkifay;cJhao;onf/
tar&duwdkuf tD;&Da&tdkifMuD;\ajrmufydkif;? uae'gbufurf;ajc&Sd ÄÄÄ
tdkiftkdempaw&SifNrdKUuav;wGif 1908 ckESpfu arG;onf/ xdkYaemufwGif?
paumhcsfuae'g[kac:onfh tGefaw&D,dkawmifydkif;a'oü BuD;jyif;& pD;yGm;a&;bmom&yfEiS phf yfvsO;f í *Jvb f a&Uof txl;tm½Hpk ;l pdu
k cf hJ
onf/ i,fpOfu v,f,mvkyfief;cGifwGif yg0if&ojzihf ausmif;udk ajzmihf onfu txufwGif qdkcJhonfhtwdkif; pD;yGm;a&;tiftm;qdkif&m jyóem
ajzmihw f ufciG rfh &aMumif;? xdaYk Mumihf ol\ynma&;rSww f rf;rSmvnf; tm;& taMumif; jzpfonf/
p&m raumif;cJhaMumif; *Jvfba&Uofu qdkonf/ *Jvfba&Uofu pD;yGm;a&;vkyfief;MuD;rsm;taeESihf wpfpxufwpfp
1926 ckESpfwGifrl tGefaw&D,dk pdkufysKd;a&;aumvdyfodkY wufa&muf tiftm;BuD;rm;atmif pkpnf;vmwwfaom oabm&SdaMumif;? ¤if;wdkY
Ny;D v,f,mpD;yGm;a&;(agricultural economics)bmom&yfukd oifMum;cGifh tiftm; toHk;jyKjcif;aMumihf rnfodkYaomjyóemrsm; oufa&mufjzpfay:
&onf/ xdkYaemufü ¤if;bmom&yfudkyif bmuavwuúodkvfüqufvuf aMumif;? xdkYaMumihf tpdk;&wdkYtaeESihf ¤if;wdkY\tiftm;udk wefjyefum?
qnf;yl;jy;D ? u,fvzD ;kd eD;,m;aumifweD ,frsm;\ toH;k p&dwrf sm;taMumif; trsm;jynfoltusKd;twGuf pD;yGm;a&;e,fy,fwGif; 0ifa&mufpGufzuf
okawoejyKcsufjzihf yg&*lbGJU,lpmwrf;wifcJhonf/ onfpmwrf;ESihf ywf aqmif&Gufjcif;rsm; jyKvkyfoifhaMumif; a&;om;wifjycJhonf/
oufívnf; olu taumif;rajym? bGJU&vdkaom &nf&G,fcsufoufouf 1967 ckEpS f yHEk ydS o
f nfh The New Industrial State usr;f wGif ¤if;u?
jzihf a&;om;cJhjcif;omjzpfí bmrSxl;jcm;rIr&Sd[kqdkcJhonf/ tar&duefpD;yGm;a&;\ pufrIu@taetxm;onf ausmif;oHk;pD;yGm;a&;
bGUJ &Ny;D aemufwiG f [m;Awfwuúov kd üf oifMum;a&;&mxl; wpfae&m ynmusrf;rsm;wGif yHkazmfa&;om;xm;onfrsm;ESihf vHk;0jcm;em;aeaMumif;?
&&SdNyD; aemufydkif; wuúodkvfq&mb0wpfavQmufvHk; [m;AwfrSmyif wm ¤if;usr;f rsm;ü vkyif ef;orm; trsm;pkwo Ykd nf trsm;jynfol pm;oH;k olw\ Ykd
0efxrf;aqmifcJhonf/ odkYaomf tpOfrjywf wpfqufwpfpyfwnf;um; oabmqE´vufatmufü tNydKiftqdkif tm;xkwfvkyfudkifaeMuonfh
r[kwf? EdkifiHa&;wGifpdwf0ifpm;ol jzpfonfhtavsmuf rMumcPyif oabma&;om;avh&SdMu&m xkdtcsufonf rrSefaMumif;? wu,fvuf
ausmif;y&d0kPfrSxGufum EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm;wGifyg0ifNyD; &mxl;wm0ef awGUü tcsKdUaom vkyfief;MuD;rsm;onf aps;uGufudk xdef;csKyfxm;EdkifMujyD;?
tcsKUd üvnf; xrf;aqmifco hJ nf/ 'kw,d urÇmppfBuD;twGi;f 1941ckEpS w
f iG f ¤if;wdkY a&muf&Sdaeonfh vkyfief;e,fy,frsm;ü aps;uGufwGif; jydKifqdkifrI
aps;EIe;f uGyu f aJ &;½H;k (Office of Price Administration) wGif 'kw,
d tBu;D uif;rJhouJhodkY&SdaeaMumif;? wpfzef? tqdkyg vuf0g;BuD;tkyfvkyfief;MuD;
tuJtjzpf wm0ef,l&NyD;? tar&duefukefypönf;trsm;pk\ aps;EIef;rsm;udk rsm;\ xl;jcm;csufwpfcku? ¤if;wdkYonf rdrdwdkYvkyfief;wGif tpk&S,f,m0if
138 139
xm;olwdkY tjrwfaiGtjrihfrm;qHk;&&Sda&;xuf? aps;uGufudk ydkrdk,HkMunf tvGefacwfaemufusoGm;cJhNyD[k qdkonf/ vloHk;rsm;onfh ukefypönf;ESihf
pdwcf sxm;Edik af &;? ydí k wdusaocsmpGm csiw fh uG cf efrY eS ;f Edik af &;wdt Yk wGuo f m 0efaqmifrItrsm;pkudk zefwD;ay;aeaom vkyfief;BuD;rsm;onf uRrf;usif
t"du tm½HkpdkufvkyfudkifaeMujcif; jzpfaMumif; oluqdkonf/ aom pDrcH efcY aJG &;orm; professional manager rsm;\tpDtrHatmufwiG f
¤if;vkyif ef;Bu;D rsm;taeESifh pDru H ed ;f csrw
S af om tvkyu f kd rvTrJ aoG a&muf&SdaeMuonf/ xkdrefae*smrsm;uyif ¤if;vkyfief;BuD;rsm;twGuf
vkyMf u&onfjzpf&m? a&SUwGijf zpfay:rnfh tajctae tvm;tvmrsm;udk qH;k jzwfcsurf sm;udk csrw S af qmif&u G af eMuonf/ aumfyakd &;&Si;f BuD;rsm;\
BudKwifcsihfwGufEdkifzdkYvdkonf/ odkYaomf yHkrSeftaewGif aps;uGuf[lonf pD;yGm;a&;tiftm; (power) onf technostructure [k *Jvb f a&Uof trnf
ajymif;vJaewwfaomoabm&SdNyD;? NydKifqdkifrItiftm;udkvnf; rSef;q& ay;xm;onfh vkyfief;tBuD;tuJtkyfpkvufxJwGif &Sdaeonf/ rlvu
cufonf/ xdkYjyif? vkyfief;oGufvufxufjruf&ef toHk;jyK&rnfh enf; pGeOYf ;D wDxiG v
f yk if ef;&Sif(entrepreneur)\ vufxw J iG f &Scd ohJ nfh pDrcH efcY aJG &;
ynmopfrsm;uvnf; p&dwfpu MuD;onf/ ¤if;wdkYtwGuf aiGaMu;trsm; tmPmudk enf;ynmtqifhjrihfrefae*smMuD;rsm;u odrf;ydkuf&,lcJhMujcif;
tjym; &if;ESD;jr§KyfESHxm;jyD;? ukefypönf;rsm; xGufvmonfhtcgwGifrS aps; jzpfonf/ pifppf? yrmPvnf;MuD;rm;onfh acwfrDvkyfief;MuD;rsm;rSm
uGufü 0,fvdktm;usoGm;rnfqdkvQif qHk;½IH;rIMuD;rm;vdrfhrnf/ xdkYaMumihf? vkyif ef;qdik &f m odyAHÜ [kow k ESifh enf;ynmA[kow k rsm; <u,f0jynfph o kH nfh
a&&SnfzGHUNzdK;&Sifoefae&eftwGuf? vkyfief;orm;wdkYtaeESihf aps;uGufwGif; rsm;vSpmG aomynm&Siw f \Ykd uRr;f usirf t I oD;oD;udk pkpnf;&,lwnfaqmuf
NydKifbuftiftm;pk ay:aygufvmonfESihf wpfjydKifeuf? &Sif;vif;ypfEdkifzdkY xm;&onfjzpf&m ydik &f iS w f pfO;D wnf; ESpOf ;D wnf;u xde;f odr;f udik w f , G jf cif;
vdkonf/ wpfenf;ajym&aomf aps;uGuf\xdef;csKyfrIatmufrSm raebJ? pOf;pm;MuHq qHk;jzwfcsufcsjcif;rsm; jyKvkyfzdkYrvG,fawmh/ tif*sifeD,m
aps;uGufudkom rdrduxdef;csKyfEdkifzdkY jzpfonf/ tydkif;? ukefMurf;ESihfvkyfief;oHk;ud&d,m pkpnf;onfhtydkif;? t&nftaoG;
vkyif ef;Bu;D rsm;taeESifh aps;uGu\ f xde;f csKyrf aI tmufrS vGwaf jrmuf xdef;uGyfonfhtydkif;? tvkyform;qufqHa&;tydkif;? aps;uGufwifydkYjzefYcsd
atmif½ek ;f xGu&f mü usio fh ;kH onfeh nf;vrf; trsK;d rsK;d &So
d nf/ wpfcku? rdrw d x Ykd H onfhtydkif; ponfh u@aygif;rsm;pGmrSmyif txl;jyKuRrf;usifrIawG vdk
ukeMf urf;ESihf vkyif ef;oH;k ud&, d m ay;oGi;f aeolrsm;a&m? rdrw d x
Ykd wk u f ek yf pön;f tyfvmNyD;? vkyfief;qdkif&mqHk;jzwfcsufrsm; csrSwf&mü ¤if;wdkYtoD;oD;
udk aps;uGufwifjzefYcsdaeolrsm;udkyg odrf;ydkufaygif;pnf;onfh axmifvu kd f \tMuHÓPfrsm;udk wefzdk;xm;&,lvm&onfhtcg? wjznf;jznf; pDrHcefYcGJ
aygif;qufvyk u f ikd ef nf;(vertical integration)jzpfonf/ aemufenf;vrf; a&;tmPmonf ydkif&SifwpfOD;wpfa,mufvufrSonf aumfydka&;&Sif;
wpfcku ukefypönf;rsm;udk toGifuGJtrsKd;rsKd;? trnf(r,f)trsKd;rsKd; xkwf tBu;D tuJtyk pf k (odrYk [kw)f xdyw f ef;refae*smBu;D wpfpv k ufoYkd a&TUajymif;
vkyfaomenf; jzpfonf/ xkdodkY xkwfvkyfxm;jcif;tm;jzihf aps;uGufü a&muf&Sdvm&ayonf/
½kwfw&ufjzpfay:wwfonfh pm;oHk;oltBudKufajymif;vJrI? ukefypönf; onfwGif? ydkif&SifESihf vkyfief;pDrHoltkyfpktMum; uGmjcm;onfu
wpfrsKd;udk jAKef;pm;BuD; vlBudKufenf;oGm;rI'Pfrsm;udk cHEdkif&nf&Sdaponf/ ydkif&SifwdkYtzdkY tjrwftpGef; trsm;qHk; &&Sda&;onf y"mejzpfaomfvnf;?
aMumfjimbufwGif aiGaMu;tajrmuftjrm; oHk;pGJjcif;onfvnf; rdrdukef pDrHolrefae*smrsm;url ,if;udpöudk ydkif&SifwdkYavmuf tav;rxm;jcif;
ypönf;udk pm;oHk;olwdkYpdwf0ifpm;ae&ef? 0,f,lvdkpdwfxufoefae&ef qGJ jzpfonf/ refae*smrsm; pdwf0ifpm;onfu vkyfief;rysufrpD; wnf&Sda&;
aqmifxm;Edkifonfh enf;vrf;wpf&yf jzpfonf/ onfhtjyif? ukefMurf;ay; (survival)? BuD;xGm;zGHUjzdK;a&; (growth) ESihf enf;ynmydkif;wGif xdyfwef;u
oGif;olrsm;ESihf vkyfief;pmcsKyfrsm; a&&SnfcsKyfqdkxm;aom enf;tm;jzihf &Sad ea&; (technical virtuosity) jzpfonf/ taMumif;u vkyfief;rysufpD;
vnf;? aps;uGuftwuftusrsm; wwfEdkiforQ avsmhyg;wnf jidrfatmif rus½;HI ao;? tedrq hf ;kH 0ifaiG wpfpw kH pf&m&&Sad eao;oa&GU pDrt H yk cf sKyo f wl Ykd
xdef;csKyfEdkifMuygonf/ taeESihf vGwfvyfpGmqHk;jzwfvkyfudkifcGihf &SdaeOD;rnfjzpfNyD;? vkyfief;zGHUNzdK;
tpOftvm pD;yGm;a&;oDtdk&DwGif vkyfief;rsm;udk ydkif&SifwdkYudk,fwdkif onfhtaetxm;wGifrl? technostructure xJrS yk*¾dKvfwpfpHkwpfa,mufrQ
pDrHcefYcGJaeouJhodkY rSwf,lavh&SdMuonf/ *Jvfba&Uofu xdktjrifonf 0efxrf;avQmah yghonfh tpDtpOfrsm;xJwiG f yg0ifomG ;p&m r&Sad omaMumihf
140 141
jzpfonf/ wpfzufu MunfhjyefvQifvnf;? BuD;xGm;zGHUNzdK;aeonfh xif&Sm; cJhNyD;? wpfzufwGif trsm;jynfoloHk;ypönf; rsm; pDrHzefwD;ay;&ef wm0efudk
aomukrÜPDBuD;wpfcktwGuf wm0ef,laqmif&Gufay;ae&onf [laom ESpf&Snfvrsm; vspfvsL½Ixm;cJhonfhtwGuf? wdkif;jynfü wpfudk,fa& <u,f
tcsufu pDrHoltkyfpkrSyk*¾dKvfBuD;rsm;twGuf pdwfauseyfp&m? tm;wuf 0jynfhpHkNyD;? trsm;jynfolu@wGif qif;&JrGJawaom taetxm;rsKd; jzpf
*kPf,lp&mwpfck jzpfygonf/ onfhtjyif? tqihfjrihfenf;ynmrsm; rjywf ay:vmonf[k *Jvb f a&Uofu qdo k nf/ onfoabmudk The Affluent
wdk;wufoHk;pGJjcif;aMumihfvnf; tvkyfae&mopfrsm; jzpfay:um pDrHol Society pmtkyfwGif olu?
tkyfpkwGif;rS yk*¾dKvfwdkYtwGuf &mxl;wdk;wuf&ef tcGihftvrf;rsm; ydkrdkvm ]...taysmfc&D;xGufvmaomrdom;pk\ um;uav;u ta&mif
aomoabm &Sdygonf/ taoG; eDapG;awmufyonf/ tJ,m;uGef;? yg0gpwD,m&if? yg0g
1958 ckEpS x f w k f The Affluent Society usrf;wGif *Jvfba&Uofu b&dwfrsm;yg jynfhpHkpGmwyfqifxm;onf/ odkYaomf jzwfoef;&onfh
pm;oH;k olrsm;tay: {&mraumfyakd &;&Si;f Bu;D rsm; MoZmtmPmoufa&muf jrdKU&Gmrsm;wpfavQmufwGif vrf;awGu raumif;? ywf0ef;usifu
aeyHktaMumif;udk a&;om;cJhonf/ olu pm;oHk;ol tcsKyftcsmtmPm vnf; taqmuftOD tjydKtysufawG? qdkif;bkwft,dkift&GJUawG?
ydkifpdk;rI(consumer sovereignty)[laomt,ltqudk a0zefx;kd ESuo f nf/ ajratmufodkYa&TUajymif;oifhwm MumaeNyDjzpfonfh "mwfBudK;wdkif
¤if;t,ltq tvdkt&? pm;oHk;olrsm;onf rdrdwdkYtvdkqE´udk rdrdwdkYodMu awG? ypfpvufcwfpGefYypfxm;onfh trIdufo½dkufawGjzihf t½kyfqdk;
Ny;D ? vkyif ef;orm;rsm;u pm;oH;k olw\ Ykd xdt
k vdq
k E´(odkYr[kw)f vdktyfcsuf tusnf;wefaeonf/ ...ususee xkyfydk;,laqmifvmcJhaom
udk jznfhqnf;&eftwGuf ukefypönf;rsm;xkwfvkyfMuonf[kcH,l&m? xkd pm;aomufz, G &f mawGukd c&D;aqmif a&cJA;l xJrx
S w
k u f m aysmyf pJG m;
t,ltqonf vHk;0usKd;aMumif;qDavsmfjcif;r&Sd vufawGUjzpfysufae &ef cif;usif;Muonfhtcgü teD;&Sd prf;acsmif;uav;u a&xk
onfrsm;ESiv fh nf; vH;k 0qefu Y siaf eonf[k *Jvb f a&Uofu qdo k nf/ olu? npfnrf;aeonf/ tJonfhaemufwGif? jynfolwdkY\usef;rma&;a&m
0,fvdktm;onf pm;oHk;olxHrS qif;oufrvm? ukefypönf;xkwfvkyfol pm&dwu å ykd g tEÅ&m,fay;Edik o
f nfh jynfoOYl ,smOfBu;D wpfcrk mS olwYkd
wdkYu aMumfjimtiftm;oHk;um pnf;½Hk;qGJaqmifaomenf;jzihf pm;oHk;ol ntdyf&yfem;Mu&onf/ EdkifvGef&GufzsifwJtrdk;atmufrSm av arGU
tvdq k E´[o l nfukd zefw;D &,lxm;Muonf? þenf;tm;jzihf vkyif ef;Bu;D rsm; &mcif;jyD; tdyfrnfjyKaomtcg trIdufo½dkuftnpftaMu;yHkrS
onf pm;oHk;olwdkYtay: MoZmvTrf;rdk;vsuf&SdMuonf? [lí a0zef xGufay:vmonhf teHYqkd;'PfudkcH&jyD;? rdrdwdkY\pnf;pdrfcsrf;om
axmufjyonf/ awGu tcsKd;nDnD rQrQww r&Sdygwum;[k 0dk;wdk;0g;wm; pOf;pm;rd
tu,fí pm;oHk;olwdkYuom rdrdwdkYonf rnfonfhypönf; trsKd; Muayrnf/ ...}
trnfrsm;udk tvd&k ydS gonf[í l qH;k jzwfowfrw S Ef ikd Mf urnfqukd vkyif ef; pojzihf o½kyfazmf a&;zGJUcJhonf/
orm;wdx Yk w
k v f yk v
f udk af om ypön;f rsm;onf pm;oH;k oltwGuf wpfpw kH pf&m ,if;odkY tcsKd;rus rnDrQonfh taetxm;udk jyKjyifukpm;Edkif&ef
xdkufwefaomypönf;rsm; jzpfEdkifp&m&Sdonf/ odkYaomf? 0,fvdktm; (odkYr twGuf Edik if t H pd;k &taeESifh jynfoyYl pön;f trsm;tjym; wd;k wufjznfq h nf;
[kw)f pm;oH;k ol\qE´ukd vkyif ef;&Siu f vSnjhf zm;pDrxH m;onfh taetxm; ay;zdv Yk akd y&m onftwGuf tcGet f wkwrf sm; wd;k wufaumufc&H vdrrfh nf[k
wGifrl ¤if;wdkYxHrSxGufvmaomypönf;rsm;onf trSefwu,f oihfawmf ol ½Ijrifonf/ t"dyÜm,fu ta&;rBuD;aomypönf;rsm; 0,f,l&mwGif
xdkufwefaomypönf;rsm;jzpf&ef taMumif;enf;yg;oGm;onf/ onfhtjyif? toHk;jyKMurnfh yk*¾vduaiGaMu;rsm;udk? trsm;jynfolY vdktyfcsufudk jznfh
vkyfief;orm;wdkYxkwfvkyfvdkufonfh ypönf;trsm;tjym;onf wu,f qnf;ay;rnfh jynfoloHk;ypönf;rsm; 0,f,lEdkifa&;twGuf jynfolY&efyHkaiG
wrf;ta&;rygonfh ay:yifypönf; ua&mfurnfypönf;rsm;om jzpfaeMu xJokdY a&TUajymif;,lrnfhoabm jzpfonf/
onf[k ol½Ijrifonf/ tar&duef pD;yGm;a&;ynm&Sifrsm;toif;wGif Ouú|tjzpf 1973
wpfzufü yk*¾vdupD;yGm;a&;u@udk awmufavQmufOD;pm;ay;vm ckESpfu rdefYcGef;ajymMum;onfhtcgüvnf; *Jvfba&Uofu pD;yGm;a&;ynm
142 143
&Sirf sm;tm; pD;yGm;a&;e,fy,f&dS tiftm;qufqaH &;(power relationship) aqmif&GufEdkifaom oabm&Sdaeonf[k oluaxmufjy onf/
tydkif;udk vspfvsL½Ixm;Mujcif;twGuf a0zefajymqdkcJhonf/ pD;yGm;a&;&m odkYaomf? vkyfief;i,frsm;url ,if;wdkYESihfrwlbJ aps;uGuf\ tpDt
pOf;pm;a0zef&mü tiftm;[lonfudk trSefwu,f&Sdonfh t&mwpfck rHudk emcHMu&onf[k olu EdIif;,SOfjyonf/ vkyfief;i,frsm;rSm pD;yGm;a&;
r[kwfonfhES,f csefvSyfxm;MuaMumif;? vkyfief;MuD;rsm;\ MoZm&Sdef0g tiftm; enf;yg;onf/ trsm;jynfolY tjrifudkvnf;aumif;? EdkifiHa&;
avsmhyg;ysufjy,fatmif aps;uGufu vkyfudkifoGm;vdrfhrnf[kvnf; rSwf,l vkyfief;pOfrsm;udkvnf;aumif; ajymif;vJatmif vkyfaqmifEdkifpGrf; r&SdMu/
wwfMuaMumif;? odkYaomf? acwfopfvlYtzGJUtpnf;twGif; jzpfay:vsuf&Sd xkdYaMumihf? vkyfief;BuD;rsm; (odkYr[kwf) pDrHudef;pepform;rsm;ESihf ,SOfvQif
onfh? ppfyGJ? qif;&Jcsrf;om uGm[rI? ywf0ef;usifysufpD;rI ponfh jyóem wpfyef;½IH;onf/ ,if;\&v'fu vkyfief;zGHUjzdK;rIrnDrQjcif; jzpfonf/ rdrd
MuD;rsm;onf ukrÜPDMuD;xGm;a&;ESihf tjrwftpGef;rsm;rsm;&&Sda&;udkom pDrHudef;ESihf rdrdoGm;aeEdkifolrsm;u ukefypönf;awG trsm;tjym;xkwfvkyf
OD;xdyfxm;onfh vkyfief;MuD;rsm;ESihf pD;yGm;a&;vkHjcHKrI? ywf0ef;usif wnf Edik jf y;D ? aps;uGupf epfatmufwiG f ae&olrsm;u jynfjh ynf0h 0 rxkwv f yk Ef ikd f
wHhrIwdkYudk tav;xm;aom trsm;jynfolwdkYtMum;&Sd y#dyu©rsm;aMumihf Mu/ xdkYaMumihf? pDrHudef;orm;ESihf aps;uGufvufatmufcHrsm;tMum; tif
vnf;aumif;? EdkifiHcsif;csif; vufeuf tjydKifwyfqifaejcif;wdkYaMumihf tm;rQwvmatmif csdefn§day;zdkYvdkonf[k *Jvfba&Uofu aumufcsufcs
vnf;aumif; ay:aygufvmjcif;jzpfaMumif;? onftm;jydKifyGJrsm; y#dyu© onf/ 0ifaiGukd pDru H ed ;f pepfraS eí aps;uGupf epfqo D Ykd a&TUajymif;ay;&rnf
rsm;udk vspv f sL½Ixm;jcif;aMumihf pD;yGm;a&;ynmonf wpfaeYwjcm; ta&; [k oluqdkonf/ ,if;twGuf vkyfaqmif&efenf;vrf;rsm;tjzpf aps;EIef;
ygrIusqif;vm&aMumif; olu axmufjyajymqdkonf/ uefYowfa&;? tedrfhqHk;vkyfc Oya'jy|mef;a&;? tedrfhqHk;0ifaiG tmrcHa&;?
ta&;BuD;aom pD;yGm;a&; vlrIa&;jyóem&yfrsm;onf jydKifqdkifae umuG,frI taumufcGefpepf usihfoHk;a&;? vkyfief;i,frsm;udk tm;ay;
aom tiftm;ESpfckMum; y#dyu©aMumihf jzpfay:onf[k ½Ijrifygu? tpdk;& axmufual &; ponfah y:vpDrsm; csrw S af qmif&u G &f ef olutMujH yKonf/
taeESifh onfupd w ö iG f wpfpwkH pf&m 0ifa&mufaqmif&Gufay;&rnfhoabm pifppf *Jvbf a&Uofu? 1952 ckEpS w f iG f xkwaf 0onfh A Theory
&Sdvmonf/ tpdk;&onf aumfydka&;&Sif;BuD;rsm;\tiftm;udk wefjyef&ef of Price Control usrf;rSmuwnf;uyif? aiGaMu;azmif;yGrIudk xdef;csKyfEdkif
twGuf trsm;jynfol tusKd;jyKudpörsm;bufu 0ifa&muf&yfwnfay;zdYk &eftwGuf vkycf ESiu fh ek af ps;EIe;f rsm;udk uefoY wfay;zdv Yk akd Mumif; wifjycJNh y;D
vdv k monf/ 1973 ckEpS x k f Economics and the Public Purpose usr;f
f w jzpfonf/ olu aiGaMu;azmif;yGrI[lonf jrihfrm;aom0ifaiGrsm;u ukef
wGif *Jvb f a&Uofu? tar&duefp;D yGm;a&;onf ESpjf zmuGx J u G af eaMumif;? aps;EIef;wdkYtay: oufa&mufonfhzdtm;ESihf jrihfrm;aomukefaps;EIef;wdkYu
pDru H ed ;f pepf (planning system)[k ol trnfay;xm;onhf {&mr vkyfief; 0ifaiGrsm;tay:oufa&mufonfh zdtm;wdkYaMumihf t"dujzpf&aMumif;
BuD;rsm;tpkonf pD;yGm;a&;tiftm; tvGefMuD;xGm;aeaMumif;? ¤if;wdkYü axmufjyNyD;? ,if;jyóemudk vufawGUusus ajz&Sif;&efenf;vrf; tjzpf
aps;EIef;rsm;udkxdef;csKyfEdkifonfh wefcdk;tmPm&SdaMumif;? trsm;jynfol aps;uGuftay:oufa&mufaeonfh tvkyform;or*¾wdkY\MoZm&Sdef0g
tjrifudk rdrdwdkYBudKufovdk yHkoGif;zefwD;ay;Edkifrnfh ,EÅ&m;rsm;udkvnf; ESihf vkyfief;BuD;rsm;\ MoZm&Sdef0grsm;udk tpdk;&u wm;qD;umuG,fay;&ef
ydik qf ikd x
f m;aMumif;? vkyif ef;Mu;D rsm;\aMumfjimrsm;u ¤if;wd\ Yk ukeyf pön;f rsm; tMuHjyKonf/
ESifh vlw\ Ykd pdwcf sr;f om aysm&f iT rf rI sm;udk xyfwpl ,
JG rl v
d matmif zefw;D ay; pD;yGm;a&;ynm&Siftrsm;pkwdkYu ukefaps;EIef;ESihf vkyfcrsm;udk aps;
aeaMumif;? wcsKdUvlrsm; ajymaeMuonfh ywf0ef;usifysufpD;rI[lonfrsm; uGuftvdktwdkif; vTwfxm;ay;aomenf;jzihfom ukefypönf;ESihf 0efaqmif
rSmvnf; wu,fBuD;BuD;rm;rm;r[kwf ydkuJpdk;&drfrIrsm;omjzpfNyD;? ,cktcg rIrsm;udk vdktyfonfhae&modkY tqifajytxda&mufqHk; jzefYjzL;ay;Edkifrnf
¤if;taetxm;rsm; r&SdawmhNyD[lí vltrsm; rSwf,lvmatmif ¤if;wdkY [kcH,lMuonf/ tpdk;&u aps;EIef;rsm;owfrSwfjcif;? vkyfom;aps;uGufwGif
qGJaqmifEdkifMuaMumif;? tcsKyfajym&vQif? vkyfief;BuD;rsm;onf EkdifiHa&; 0ifa&mufpGufzufjcif;rsm; jyKvkyfrnfqdku wefzdk;&Sdaomt&mrsm; ae&m
e,fy,füyif MoZm&Sdef0g&SdvmNyD;? rdrdwdkYtusKd;tjrwftwGuf vTrf;rdk; vGJrSm;a&muf&Sdjcif;om jzpfay:apvdrfhrnf[k ¤if;wdkYjrifMuonf/ xdkYjyif?
144 145
xdef;csKyfuefYowfrIrsm; jyKvkyfrnfqdkvQif? ¤if;uefYowfcsufrsm;twdkif; um enf;ynmzGUH jzKd ;a&;twGuf tm;ay;aqmif&u G w
f wfMuaMumif;?
trSefwu,fvdkufemrI &Sd,r&Sd apmihfMunfhrnfhtpdk;&Xmewpfck xm;&Sdvm ,if;tcsufonf pD;yGm;a&;wpf&yfvHk; zGHUjzdK;wdk;wufrItwGuf t
&Ny;D ? ukeyf pön;f rsm;udv k nf; cGw J rf; (ration) pepfjzihf jzefjY zL;vmMuvdrrfh nf[k a&;ygaom taxmuftyHhjzpfaMumif;? xdkYaMumihf vkyfief;BuD;wdkY\
a0zefMuonf/ *Jvfba&Uofurl ,if;ESihfqefYusifbuftjrifudk wifjy tiftm;udk jzdKcGJzsufqD;ypfjcif;xuf? ,if;\MoZm&Sdef0gudk wkHYjyef
onf/ olu? vlwpfpk vuf0g;Bu;D tkyt f aetxm; &&Sad eaom vkyif ef;Bu;D wm;qD;jcif;uom ydkítusKd;aus;Zl;&SdapEdkifaMumif;? tpdk;&wdkY t
rsm;(oligopolistic firms)onf aps;uGuu f jy|mef;xm;aom aps;EIe;f rsm;udk aeESihf tvkyform;or*¾rsm;udkvnf;aumif; aps;uGufwGif; NydKif
vkdufemavh r&SdaMumif;? ¤if;wdkYonf aps;EIef;udk cH,lolrsm;r[kwf aps;EIef; qdkifae&onfh vkyfief;i,frsm;udkvnf;aumif; tm;ay;ulnDjcif;
owfrSwfolrsm;om jzpfaMumif;? xdkYjyif? &SdNyD;aygufaps;udk aemufwpfrsK;d tm;jzihf vkyfief;BuD;rsm;udk &ifqdkifrnfh wefjyeftiftm; arG;jrL
ajymif;vJowfrw S &f onfrmS vnf; rcufcv J aS Mumif; azmfjycJhonf/ wnfaqmufay;oihfaMumif; wifjycsuf jzpfonf/
olu NyKd iq f ikd rf I jynfjh ynf0h 0r&So d nfah ps;uGuf (imperfect market) wwd , u tpd;k &wdu Yk ,
kd w
f ikd t
f aejzih?f trsm;jynfoo l ;kH ypön;f rsm;
rsm;wGif xH;k pHtm;jzihf aps;EIe;f rsm;udk xkwv f yk rf pI &dwf tajccHay:wGif aps; jynfh0pGmpDrHzefwD;ay;a&;? obm0ywf0ef;usifudk xdef;odrf;apmihf
wifowfrSwfavh&SdNyD;? wifrnfhyrmPESihfywfoufívnf; tpOftvm a&Smufa&;? vufeuftjydKiftqdkif wyfqifrIrsm;wGif ryg0ifa&;?
pHEIef;rsm; &SdMuonf[k qdkonf/ xdkYaMumihf? tpdk;&u aps;EIef;uefYowfrI vlwdkif; tvkyftudkif&&Sd&efESihf vkyfom;rsm; oihfwifhavsmufywf
jyKvkyfonfhtcgü ,if;pHEIef;udkyg ajymif;vJoGm;apNyD;? aps;EIef;rsm;avsmh aom vkycf aiG&&S&d ef tmrcHa&;? ukeaf ps;EIe;f rsm; uefo Y wfxed ;f csKyf
usum xdrk w S pfqifh aiGaMu;azmif;yGryI g avsmeh nf;oGm;aponf[jk rifonf/ a&;? ponfhvkyfief;rsm;udk taumiftxnfazmfaomenf;tm;jzihf
aps;EIe;f uefo Y wfcsurf sm;twdik ;f vdu k ef mrI&,dS r&Sd apmihMf unf&h aom tvkyf aumfyakd &;&Si;f Mu;D wd\
Yk pD;yGm;a&;tiftm;ESifh MoZm&Sed 0f gudk wefjyef
rSmvnf; xifoavmufrcufcJ[k *Jvfba&Uofu qdkonf/ olu? aps; &ef tMuHjyKwdkufwGef;jcif; jzpfonf/
EIe;f xde;f csKyo f nft
h vkyu f kd vlwpfpk vuf0g;Bu;D tkycf iG &fh xm;aom vkyfief; *Jvfba&UoftaeESihf pD;yGm;a&;ynm&SifwdkY\ pD;yGm;a&;ynm&Sif
u@(oligopolistic sector)wGio f m vkyu f ikd zf v
Ykd &kd m? Munf½h &I rnfu
h rk P
Ü D (economist's economist) wpfa,mufum; rjzpfcJhyg/ pifppf? pD;yGm;a&;
ta&twGufonf wpfaxmif0ef;usifcefYom &SdvdrhfrnfjzpfaMumif;? ¤if; ynm&Sif tawmfrsm;rsm;uyif *Jvfba&Uofonf pD;yGm;a&;ynm&SifwpfOD;
ukrÜPDrsm;rSmvnf; vltrsm; rsufpda'gufaxmufMunfhaeonfh vkyfief; r[kwf [lí qdkcsifMuygao;onf/ odkYaomf vkyfief;MuD;rsm;\ pD;yGm;a&;
rsm;jzpfojzihf xde;f odr;f uGyn f y§ af &;twGuf taxmuftul &&SEd ikd af Mumif; tiftm;taMumif; xkwfazmfwifjycsufESihf ,if;tiftm;udk xdef;csKyf&ef
ajymqdkonf/ tpdk;&wdkYu ay:vpDcsrSwf aqmif&GufoifhyHktaMumif; tMuHjyKcsufrsm;
ÄÄÄ onfum; pD;yGm;a&;ynm&yfe,fy,ftwGuf ta&;ygaom jznfhqnf;csuf
rsm;yif jzpfygonf/
*Jvfba&Uof\a&;om;csufrsm;udk pdppfMunfhvQif ol txl;tav;
xm;wifjycJo
h nfh taMumif;t&mtcsKUd udk xifxif&mS ;&Sm; awGUjrifEikd of nf/ azjrif h
yxr wpfckrSm? ukrÜPDBuD;rsm;\ pD;yGm;a&;tiftm;taMumif;
jzpfonf/ tcsKdUaom ukrÜPDvkyfief;BuD;rsm;onf tiftm;t&Sdef
t0g tvGefMuD;rm;MujyD;? ,if;udk toHk;jyKum pD;yGm;a&;avmuudk
BuD;pdk;&ef ¤if;wdkY tm;xkwfwwfMuaMumif; olaxmufjyonf/
'kwd, u? ukrP Ü MD u;D rsm;onf xdpk ;D yGm;a&;tiftm;udyk if toH;k jyK
146 147
a½G;cs,fp&mrsm;
a&SUtcef;rsm;wGif azmfjycJhzl;aom? plygrm;uufokdY vdar®mfoD;
0,fxGufNyD; vdar®mfoD;aps;BuD;onfhtwGuf yef;oD;0,fjyefvmcJhMuaom
rdom;pktaMumif;udkyif? OyrmwifMunfhygrnf/ naepm pm;tNyD; om;
orD;awG tdyf&m0ifoGm;NyD;aemuf? cifyGef;onf a&mbwf (ol-ruúif;epf
wpfa,mufjzpfonfudk owd&vkdufyg)ESifh? ZeD;onfrm&D,m (olru
q&mrwpfa,muf)wkdYrSm olwkdY\vkyfief;cGiftaMumif;udk? pum;pjrnf
ajymjzpfMuonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd olwkdY\ tvkyftukdifb0wGif?
tjcm;tvkyfrsm; a&G;cs,fEkdifzkdYtwGuf? wHcg;zGifhxm;NrJ jzpfygonf/ þokdY
tvkyftukdifESifhywfoufNyD; a&G;cs,fqkH;jzwfMu&onfrSm? b0\ ykHrSef
tjcif;t&m r[kwfonfhwkdif? ta&;BuD;aomydGKifhrsm;um; trSefyif jzpfyg
onf/ ,ck? olwkdYvifr,m;ESpfa,muf\ tvkyftukdifb0wGif? þokdY
aom ydGKifhrsKd;a&muf&SdaeNyD jzpfonf/ þtwGuf olwkdYwkdifyifaeMujcif;jzpf
ygonf/
aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;rsm;rSm? olwkdY\ tvkyftukdifESifh
aps;uG u f p D ; yG m ;a&;qd k w mbmvJ ( 4) ywfoufNyD; ta&;BuD;aomqkH;jzwfcsufrsm;udk? udk,fwkdifcsrSwf&ygonf/
bmaMumifh þokdYqkH;jzwfMu&oenf;qkdvQif? b,folurS olwkdYtwGuf
What Is a Market Economy? 0ifa&mufqkH;jzwfray;aomaMumifh jzpfygonf/ trdefYay;pD;yGm;a&;rSmvdk?
t,f'w
D mtzGYJ ]b,folu b,fae&mrSm vpmb,favmufESifhvkyf}[k? qkH;jzwf owfrSwf
ay;aom A[kdpDrHudef;tzGJYtpnf;r&SdaomaMumifh? jzpfygonf/
,cifvrStquf a&mbwfwpfa,muf pkd;&drfruif;jzpfaerdonfrSm? ruúif;epfwpf
tcef; (4) a,muftaeESifh olYtwGuf wkd;wufzkdYtcGifhta&;rSm? tuefYtowf&Sdae
aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;rsm; jcif;jzpfygonf/ okdYESifhtrQ? olYtwGuf tcGifhtvrf;opfrsm; xGufay:vm
Workers in a Market Economy Ekdifp&m&Sdonfh? uGefysLwmy½kd*&rfrmoifwef;wuf&rnfvm;-pOf;pm; ae
jcif; jzpfygonf/ rm&D,m pOf;pm;aeonfrSmvnf; þtwkdif;yifjzpfyg
aps;uGufpD;yGm;a&;jzpfap? trdefYay;pD;yGm;a&;jzpfap? rnfonfh onf/ olrtaeESifh ,ckvuf&Sd oifMum;a&;tvkyfr[kwfbJ? ausmif;tkyf
pD;yGm;a&;pepfwGifrqkd eHeufcif;wkdif; vkyfief;cGif&Sd&mokdY tvkyfqif;oGm; csKyfa&;tvkyfodkY ajymif;ekdifvQif? tcGifhtvrf;aumif;awG ydk&Ekdifavrnf
Muaom tvkyform;awGudk? jrifawGYMu&rnfomjzpfygonf/ þae&m vm;? pOf;pm;aejcif;jzpfygonf/
wGifvnf;? pepfESpf&yf\ jrifomxifom&Sdaom wlnDcsufrsm;xuf aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd axmifESifhaomif;ESifhcsDaom tvkyform;
ydkta&;BuD;onfrSm? rjrifom rxifomaom jcm;em;csufrsm;om? jzpfyg rsm;rSm? þodkYaom pD;yGm;a&;qkH;jzwfcsufrsm;udk ESpfpOfESpfwkdif;avmufyif
onf/ þtcef;wGif ajymvdkonfrSm? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyform;wkdY &ifqkdifMu&avh&Sdygonf/ þokdY&ifqkdifMu&onfhtcgwkdif;vnf; tcsuf
\taMumif; jzpfygonf/ tvufaygif;ajrmufjrm;pGmudk tajccHNyD;? pOf;pm;wGufcsufMu&ygonf/
148 149
okdYESifhwkdif? xGufay:vmaom qkH;jzwfcsufrsm;rSmvnf;? wpfa,mufESifh ayghayghyg;yg; ajcmufvoifwef;rsKd;jzpfvQif? a&mbwftwGuf
wpfa,muf wlnDMuonfr[kwfyg/ Oyrm-om;orD;&Sdaom vlvwfwef; ydktqifajyvdrfhrnf/)
pm;ZeD;armifESH\qkH;jzwfcsufrSm? ausmif;NyD;cgp vlvGwfwpfOD;\ qkH;jzwf „ a&mbwf\ touf/
csufESifh rwlEkdifovdk? yifpif,lcgeD;vlwpfa,muf\ qkH;jzwfcsufESifhvnf; (tu,fít&G,&f adS o;vQif tvkyx f uG &f onft h wGu?f ynm
wlvdrfhrnf r[kwfyg/ oifp&dwftwGuf ukefuscJh&onfhaiGrsm;udk? jyef&SmzkdYtcsdef
rm&D,mtwGuf t"dupOf;pm;ae&onfrSm? uav;awGudk pmoif ydk&Sdvdrfhrnf)
ay;&onft h wGuf &&So d nfph wd cf sr;f omaysm&f iT rf u I ?kd ydrk rkd sm;jym;aom vkycf „ oifwef;tNyD; &&Sdrnfhtvkyfopfu &Ekdifonfhvpm/
vpmESihf vJoif,h rvJoifyh ifjzpfonf/ olr arQmv f ifx h m;aom tvkyo f pfrmS ? (,ckvpmESifh aemif&rnfhvpm uGmjcm;csufBuD;av? ynm
vcydkrsm;ovdk zdtm;vnf; ydkrsm;vdrfhrnf/ tvkyfcsdefvnf; ydkvdrfhrnf/ qufoifzkdY ydktav;xm;pOf;pm;av jzpfvdrfhrnf/)
okdYtwGuf? rdom;pkb0xJrS tcsdeftcsKdUudk? zJhay;&zkdY&Sdonf/ yk*¾dKvfa&;t& „ oifwef; (odkYr[kwf) aumvdyfwufNyD;aemuf? &Ekdifp&m&Sd
a&m pD;yGm;a&;t&yg? bufaygif;pkHrS wGufcsufpOf;pm;ae&jcif; jzpfonf/ onfh tvkyftukdiftvm;tvm/
a&mbwf &ifqkdifae&aomjyóemrSmvnf;? þenf;ESifESifom (tu,fí? tvm;tvmodyfr&SdvQif? pGefYpm;&if;ESD;jrKyfESH&usKd;
jzpfygonf/ ,cktvkyfxuf ydkrdkwufvrf;&SdEkdifonfh tqifhjrifhtvkyf eyfrnf r[kwfay/)
wpfck&&ef? olYtaeESifh ol\ynm&nfudk jznfhvdkonf/ þtwGuf? uGefysL vlwpfa,mufESifhwpfa,muf b0taetxm;csif; rwlMuonfh
wmy½k*d &rfrmoifwef; wufzv Ydk v
kd rd rhf nf/ okrYd [kwf aumvdyw f pfcck o
k Ydk twGuf? qkdcJhygzufwmrsm;tay: pOf;pm;csufrsm;rSmvnf;? wlvdrfhrnf
wufa&mufoifMum;&vdrfhrnf/ pD;yGm;a&;½IaxmifhrSMunfhNyD;? þonfrSm r[kwfygacs/ okdYtwGufaMumifhyif? vlwkdif;tvkyfxGufNyD; qufvuf
jzpfoifhjzpfxkdufaom &if;ESD;jrKyfESHrI [kwf,r[kwf? wGuf&ayvdrfhrnf/ ynm roifMujcif; jzpfygonf/ tcsKdUvlrsm;twGuf arQmfvifhxm;aom
þokdYqkdvQif? olbmawGudk tajccHpOf;pm;rnfenf;.../ atmufyg tusK;d tjrwfEiS Ehf iId ;f ,SOv f u dk vf Qi?f ukeu f sp&dwrf mS rsm;vGe;f aeayvdrrhf nf/
zufwmrsm;tay: tajccHwGufcsuf&rnfjzpfygonf/ tcsKdUaomolrsm; (Oyrm-avmavmq,f vkyfcrsm;rsm;r&ao;olrsm;? t
„ a&mbwf\ ,ckavmavmq,fvpm.../ &G,f&Sdao;olrsm; ...ponf)wkdYtwGufrl? ynmqufvufoifMum;a&;
(a&mbwftaeESifh oifwef;wuf okdYr[kwf aumvdyfwuf rSm taumif;qkH;&if;ESD;jrKyfESHrI? jzpfayvdrfhrnf/
rnfqkdvQif tvkyfxGuf&awmhrnfjzpf&m? ol avmavmq,f ukrÜPDwpfcktaeESifh aemufxyfpuf½kHwpfckwnf&ef? (okdYr[kwf)
&aeaomvpmrsm;av? olYtwGuf pGefYvTwfrIBuD;av jzpf aemufxyf ud&, d mwefqmyvmrsm;xyfjznf&h ef? &if;ES;D jrKyEf zHS Ydk oifh,roifh
vdrfhrnf/) qkH;jzwf&mwGif? &vmrnfhtusKd;tjrwfESifh pGefYpm;&rnfhtEÅ&m,fwkdYudk
„ a&mbwfoifwef;wufrnf (odkYr[kwf) aumvdyfwufrnf tcsKd;cswGufcsufMu&ygonf/ tvm;wlyif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd tvkyf
qkdvQif ynmoifp&dwfESifh tjcm;taxGaxGukefusp&dwf/ orm;rsm;rSmvnf;? rdrd\ynm&nfudk xyfjznfh&ef (wpfenf;) ynma&;
(ukefusp&dwfBuD;av ol\ ynma&;&if;ESD;jrKyfESHrIrS &Ekdifaom &if;ES;D jrKyEf rHS v
I yk &f ef? oifh,roifq h ;Hk jzwf&mwGi?f tusK;d tjrwfEiS hf tEÅ&m,fukd
tusKd;tjrwfrSm enf;avjzpfvdrfhrnf/) tcsKd;cswGufcsufMu&onfom? jzpfygonf/ þae&mwGif ra&&monfh
„ a&mbwftwGuf aemif&vmEkdifp&m&Sdonfh tvkyftukdifopf tEÅ&m,frSm? vkyftm;aps;uGufrwnfNidrfrIESifh tvkyftukdif&&SdEkdifpGrf;
twGuf jrKyEf &HS rnft h csed u f mv/ wpfenf; oifwef;(okrYd [kw)f ponfwYdk jzpfygonf/ ukeu f sp&dwq f &dk mwGiv f nf; b@ma&;ukeu f sp&dwf
aumvdyfwufcsdef/ omru rdom;pkb0? tcsdefESifh0goemponfwkdYudk pGefYvTwf&onfrsm;udk
(wuúov kd wf pfcck w
k iG f bGBYJ uKd oifwef; ESpfESifhcsDwuf&onfxuf? vnf; xnfhwGufMu&ygonf/
150 151
rnfodkYyifqkdap? urÇmvkH;pD;yGm;a&;udk,fwkdifu ynmoabmokdY xm;onfudku tvkyfvkyfapcsifí jzpfonf/ þtwkdif;yif? ukrÜPDwpfck
a&mufvm&m? ynma&;&if;ES;D jrKyEf rHS rI mS a&&Snt
f wGuf tusK;d rsm;aponf[?k \xkwfvkyfa&;vkyfief;wGif? tjynfht0 tvkyfvkyfay;xm;aom tvkyf
a,bl,s,lqvmMuonfu rsm;ygonf/ orm;bufuvnf;? rdrdpGrf;aqmif&nfESifh avsmfnDonfhvkyfcudk &csifrnf
omjzpfonf/ trSefpifppf? þokdY tvkyfvkyfaom tvkyform;rSm? tvkyf
tvkyform;ESifh tvkyf&Sif &SiftwGuf tzkd;wefpD;yGm;bufjzpfaeí? rnfonfhukrÜPDurqkd olYvdk
a&mbwfESifh rm&D,mwkdYvdkyif? oef;ESifhcsDaom tvkyform;xk\ vlrsKd;udk? tvkyfay;csifMurnfom jzpfygonf/ tjcm;ukrÜPDrsm;ESifh aps;
b0taxGaxGu? aps;uGupf ;D yGm;a&;\ tjcm;aom tjcif;t&mwpf&yfu?dk NydKifvkyfcay;í ac:Murnfvnf; jzpfygonf/ þodkY tvkyform;rsm;Mum;
nTefjyvsuf&Sdaeygonf/ tvkyform;ESifh tvkyf&SifwkdY\qufqHa&; jzpf tvkyftukdifaumif;aumif;&atmif tNydKif&SmazGMujcif;? tvkyf&Sif (ukrÜ
ygonf/ trdefYay;pD;yGm;a&;rSmvdk A[dkpDrHudef;tzGJYtpnf;r&SdonfhtwGuf? PD)rsm;Mum; tvkyform;aumif;aumif;&atmif tNydKif&SmazGMujcif;
tvkyo f rm;ESihf tvky&f iS w
f rYdk mS ? ¤if;wk\
Yd qufqaH &;ukd ¤if;wku
Yd ,
kd w
f idk yf if onfyif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd vkyftm;aps;uGuf\ edpp"l0vkyfaqmifrI
qkH;jzwfowfrSwf&ygonf/ ¤if;wkdYtcsif;csif; vGwfvGwfvyfvyfnd§EdIif;NyD;? jzpfygonf/
qkH;jzwfowfrSwfMu&jcif; jzpfonf/ þokdYqkdonfESifh aqG;aEG;ndEDIif;rI tvkyf&Sifu tvkyform;okdYay;aom vkyfcvpmEIef;rSm? t"du
tm;vkH;rSm? tcgcyfodrf; wef;wlnDrQonf[k qkdvkdonfawmh? r[kwfyg/ tm;jzifh tvkyform;\ukefxkwfowÅday: rlwnfowfrSwfavh&Sdygonf/
tvkyform;rsm;bufrSvnf;? ¤if;wkdY\tvkyftukdifESifh &&Sdaom vkyfc tvkyo f rm;wGi&f adS om uRr;f usirf \ I EdiI ;f ,SOcf sut
f &? &Sm;yg;rI (okrYd [kw)f
vpmudk? tNrJwap auseyfaysmf&TifaeMuonfr[kwfyg/ rdrdwkdY ouf aygrsm;rItay: rlwnfowfrSwfonfvnf;? &Sdygonf/ a,bk,soabm
qkdif&m tusKd;pD;yGm;rsm;ESifh,SOfí? vGwfvyfpGmndEdIif;qkH;jzwfMuonfh ajym&vQif? pm;okH;oltrsm;pkBudKufypönf;rsKd;udk zefwD;xkwfvkyfEkdifvQif
oabmudkom? &nf&G,f&if; jzpfygonf/ (okrYd [kw)f vltenf;i,frQom vkyEf idk af omtvkyrf sK;d zefw;D Ekid v f Qi?f xkd
þwGif? tajccHusaom tar;ykpämwpf&yf? ay:xGufvmygonf/ tvkyform;taeESifh vkyfcjrifhjrifhrm;rm;&&SdEkdifygonf/
]aps;uGufpD;yGm;a&;wGif? tvkyform;ESifhtvkyf&SifwkdY\ awmif;qkdndEdIif;rI EdIif;,SOfjcif;tm;jzifh? &Sm;yg;rIqkd&mwGif tjcm;aomzufwmrsm;ESifh
taetxm;rSm? rnfonfhtcsufrsm;tay: tajccHygoenf;} [laom vnf;? qufpyfEkdifygonf/ Oyrmtm;jzifh ESpfNrdKUzG,f&mraumif;aom?
tar;ykpämjzpfygonf/ tEÅ&m,fBuD;aom vkyfief;trsKd;tpm;rsm;qkdvQif? vkyfcsifonfhol odyf
a&mbwfESifh rm&D,mwkdY\ Oyrmtwkdif;yif? aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd r&Sdí? vkyfcvpm aumif;aumif;&onfrsKd; jzpfonf/ ausmufrD;aoG;wGif;
tvkyform;wpfa,muf\ tvkyftukdiftrsKd;tpm;rSm? yxrqkH;ESifh t tvkyform;rsm;rSm? pma&;pmcsDrsm;xuf vpmydk&Ekdifonf/ rkd;ysHwkdufBuD;
a&;tBuD;qkH;taeESifh ol\yk*¾dKvfa&;tusKd;pD;yGm;? avhusifhoifMum;xm;rI rsm;aqmufaom oHrPdtvkyform;u? xkdtaqmuftODrsm;twGuf
ESifh uRrf;usifrItajctaeay: wnfrSDygonf/ rnfolrqkd rdrdESpfouf&m? tkwfjrpfusif;wl;aom tvkyfMurf;orm;xuf? vpmydk&Ekdifygonf/
pdwf0ifpm;&m? toufarG;0rf;ausmif; tvkyftukdifwpfckudk a&G;cs,fcGifh
&Sdygonf/ odkYaomf? rdrda&G;cs,fvkdufaomtvkyfu vdktyfonfh tajccH ynma&;ESifh avhusifhoifMum;rI
pGrf;aqmif&nfEIef;pHudkrl? rdrdbufrS jynfhrSD&ygvdrfhrnf/ þEIef;pH tedrfh, ynmESifh avhusifhoifMum;rI ydkívdktyfaomtvkyfrsm;onfvnf;?
tjrifhudkMunfhí? tvkyf&SifbufrSvkyfcEIef;xm; owfrSwfay;ygvdrfhrnf/ vcvkypf m ydrk sm;rsm;&Ekid yf gonf/ þtvkyrf sm;udk vkyu
f idk Mf uonfh tvkyf
NydKifqkdifrI&Sdaom aps;uGuftaetxm;wGif rnfhonfhtvkyf&Sif? orm;rsm;rSm? vdktyfaomuRrf;usifrIudk &&Sdapa&;twGuf? tcsdefumv
rnfonfhukrÜPDurS tvkyfrvkyfaom (okdYr[kwf) tvkyfrvkyfEkdifaom tcsKdUudk ay;qyf&onfhtwGuf? vcvkyfpmydk&jcif;jzpfonf/ xkdYxuf
tvkyform;udk? vkyfcay;xm;vdrfhrnfr[kwfyg/ olwkdYvkyfcay; iSm;&rf; ynma&;udk,fwkdifu? BudK;pm;tm;xkwfrIESifh todÓPfxujfrufrIudk
152 153
vdtk yfonfjzpf&m? ynmuJaomtvkyrf sm;rSm obm0uspmG yif vkycf vpm
jrifhrm;avh&Sdjcif; jzpfonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;pepf usifhokH;onfhEkdifiHt Special Section
rsm;pkwiG ?f tif*sief , D mrsm;ESihf Adou
k mynm&Sirf sm;? vctjrifrh m;qk;H jzpf
aeonfrSm þoabmyifjzpfygonf/
avhusio hf ifMum;rI? ynma&;ESihf BuKd ;yrf;tm;xkwrf I tqifw h oYdk nf?
jrefrmEkdifiH
0ifaiGtay: MoZmoufa&mufrI&SdonfrSm rSefaomfvnf;? aemufxyf
ta&;BuD;onfhtcsufwpfck &Sdygao;onf/ vlYtzGJYtpnf;wpfckvkH;u
vdktyfaom? tckdiftrm uRrf;usifrIESifh,SOfonfhtvkyfrsm; jzpfonf/
a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyf
þtvkyfrsm;onfvnf; vkyfcvpmydk&Ekdifygonf/ Oyrm-uRrf;usifaom
ykdufquform;ESifh vQyfppfuRrf;usifolwkdYu? vuform;q&mESifh um;
(yk*Hacwf)tcef;Ä
pufjyifq&mwkdYxuf? vkyfcvpm ydkaumif;onfrsKd; jzpfonf/ þodkYjzpf& wifjyol
onfrSm? ykdufqufykdufjyiftvkyfESifh vQyfppftvkyfwkdYu? vlYtzGJYtpnf;
twGuf ydí k vdt
k yfaeaomaMumifh jzpfonf/ okjYd zpfvifu h pm;? vuform; OD;0ef
q&mrSm ½kH;okH;AD½kdBuD;rsm;vkyf&mwGif txl;uRrf;usifvQif? (okdYr[kwf) armf
awmfum;pufjyifq&mrSmvnf; olYtvkyfwGif emrnfwpfvkH;&avmuf acwfNydKif? ausmufpm? rifpm? tkwfcGufpmtaxmuftxm;? a&S;
atmif txl;uRrf;usifvQifrl? vkyfcaumif;aumif; &Ekdifp&m&Sdygonf/ a[mif; okawoeawGY&Sdcsuftaxmuftxm;? bmomaA'taxmuf
ajym&vQi?f jrifrh m;aom vkycf vpmqko d nfrmS ? oufqidk &f m tvkyform;\ txm;? &yf&mG trnfemr taxmuftxm;? vlrsK;d pkEiId ;f ,SOyf nmtaxmuf
uRrf;usifrIwefzkd;udk? azmfjy&m a&mufygonf/ txm;paom ckdifrmaom taxmuftxm;rsm;t& jrefrmwkdYtaMumif;
nDrQjcif;\ a&mif;vdktm;bufwGifvnf;? þoabmtwkdif;yif udk pwifawGY&Sd&aomtcgwGif jrefrmwkdYonf rdrdwkdYcsnf;oufoufaexkdif
jzpfonf/ Oyrmtm;jzifh aps;uGupf ;D yGm;a&;&S?d wuúov kd t
f rsm;pkwiG f 'óe Muonfr[kwf/ wjcm;vlrsm;ESifh axG;a&m,Sufwif qufqHaygif;oif;
aA'ESifh bmomaA'ygarmu©rsm;\vpmrSm? tif*sifeD,mynmESifh odyÜH aexkdifaeMuNyD/ xkdwjcm;olwkdYrSm (1) u&if? (2) ukvm;? (3) uefwl;?
ygarmu©rsm;\vpmxuf? ydek nf;avh&ydS gonf/ taMumif;rl tqkyd g'óe (4) urf;,H? (5) *Rr;f ? (6) csi;f ? (7) pMu0f? (8) awmifo?l (9) ysL? (10) rGe?f
ynm&SifESifh bmomaA'ynm&SifwkdY\ ta&twGufrSm? vlYtzGJYtpnf;u (11) v0? (12) o0f? (13) ouf? (14) &Srf;polwkdYjzpfMuonf/ xkdwjcm;
vdktyfaom olwkdY\0efaqmifrIxuf? ydkrsm;aeaomaMumifh jzpfonf/ vlwkdYonf oD;jcm;bmompum;rsm;udk ajymqkdolrsm;jzpfMuonf[k ,lrSwf
tvm;wlyif pwk;d qkid rf sm;wGiv f nf;? vufvt D a&mif;pma&; t&nftcsi;f &rnfxifonf/
jynfrh o
D rl sm;\ ta&twGurf mS ? tawmfukd rsm;jym;vSygonf/ okdYaomf? bmompum;rwlow l Ydk axG;a&m,Suw f if qufqaH ygif;oif;aexkid f
pDrHcefYcGJrItvkyftwGuf t&nftcsif;jynfhrDolum;? &Sm;yg;vSonf/ okdYESifh Muaomtcg bmomjyefrIudpörSm ay:aygufvm&ayrnf/ vlrIa&;? pD;yGm;
trQ ta&mif;pma&;\vcrSm? pDrHcefYcGJrItykdif;rS 0efxrf;rsm;xuf? odod Ä jrefrmEkdifiH a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyfqkdaom pmwrf;udk 1962 ck? Zefe0g&Dv
omomavsmhenf;aejcif; jzpfygonf/ 26 &ufaehwGifusif;yaom jrefrmEkdifiHokawoetoif; ESpfywfvnftpnf;ta0;ü
OD;0efzwfMum;wifjycJo h nf/ ,if;pmwrf;udk jrefrmEkid if o
H ak woetoif;*sme,f? 1962ck?
qufvufazmfjyygrnf/ 'DZifbmvxkw?f twGJ 45? tykid ;f 2 ESihf 1963 ck? Ek0d ifbmvxkwf aiGwm&Dr*¾Zif;wkw hd iG f
t,f'DwmtzGJY zwf½EI idk o
f nf/ ,ckwifjyonfpU mwrf;rSm xkpd mwrf;\ wpfpw d w
f pfyidk ;f udk zGiq
Uf jdk znfpU u G f
pmnTef; - What Is a Market Economy. (By Michal Walts) aompmwrf;jzpfonf/

154 155
jrefrmwkdYonf txufwGifazmfjycJhaom bmompum;trsKd;rsKd;?
bmom0g'trsKd;rsKd;wkdYudk awGYae&NyD/ rdrdwkdYbmvkyfMurnfenf;/ ukvm;
,Ofaus;rI? ysL,Ofaus;rI? rGef,Ofaus;rIwkdYudk awGYae&NyD/ rdrdwkdYbmvkyf
Murnfenf;/ &mZ0ifrSwfwrf;rsm;t&vnf;aumif;? tjcm;aomoufao
taxmuftxm;rsm;t&vnf;aumif; ajym&rnfqkdvQif jrefrmwkdYonf
rGefwkdYtay:wGif txl;wvnftm;xm;í rGefwkdY,kHMunfqnf;uyfaom
ax&0g'Ak'¨bmom? rGefwkdYavhvmvkdufpm;aom ygVdusrf;*ef? rGefwkdY usifh
ok;H apmifah &Smufaom ½k;d &m,Ofaus;rIponfwu Ydk kd vufc&H ,lvu dk Mf uonf/
þokdYqkdjcif;jzifh ysL,Ofaus;rI? ukvm;,Ofaus;rIponfwkdY\ MoZmudkvkH;0
a&;? tkyfcsKyfa&;? EkdifiHa&;? ppfa&;rufa&;paom ta&;trsKd;rsKd;udk vkyf rcH,l[krqkdvdk/ ,if; ,Ofaus;rIwkdYudkvnf; tenf;ESifh trsm;qkdovdk&,l
aqmif&mwGif vufjyajcjyrQjzifh udpöNyD;Ekdifrnfr[kwf/ wpfOD;pum;udk rnf[k rSwx f ifp&mtaMumif;rsm;&So d nf/ okaYd omfvnf; rGew f \
Ydk ,Ofaus;rI
wpfOD;u tawmfBuD;em;vnfrS NyD;Ekdifayrnf/ xkdYaMumifh rsm;pGmaom MoZmudk txl;wvnfta&;ay;cH,lonf[k qkdvdkjcif;jzpfonf/
jrefrmwkdYonf bmomjcm;avhvmrIESifh bmomjyefrIwdkYudk wrifoufouf yk*jH ynf taemf&xmrif;apmvufxufrwkid rf D anmifO;D apm&[ef;
jzpfap? c&D;oGm;[efvTJjzpfap vkyfaqmif ae&rnfrSm rvGJ[kxifEkdifonf/ ESifh uGrf;aqmfausmif;jzLrif;wkdYvufxuf c&pfESpf at'D 1000 qDwGif
jrefrmwkYd a&maESmqufqaH eaom tjcm;vlww Ydk iG f pmayta&;tom;&Sad e jreffrmwkdYonf Ak'¨0g'udkcH,lí ygVdusrf;*efudk pwifavhvmonf[k qkdMu
NyDjzpfaom vlrsKd;wkdYyg0ifaeonf/ xkdolwkdYrSm wkdif;&if;om;wkdYwGif ysLrsm; onf/ taemf&xmrif;apmvufxufwGif yifv,f&yfjcm;EkdifiHrsm;ESifh
ESifh rGefrsm;jzpfMuonf/ EkdifiHjcm;om;wkdYwGif ukvm;trsKd;rsKd;wkdYjzpfMu wkduf½kdufqufoG,frI&Sdonf/ xkdtcg jrefrmwkdYonf topftopfaom
onf/ (trSefrSm pmayta&;tom;ynmudk xkdukvm;rsm;xHrSyif wkdif; tawG;tac:rsm;? topftopfaom trlt&mrsm;? topftopfaom
&if;om;rsm;u oif,lcJhMu&onf/) t&m0w¬Krsm;? topftopfaom trnfemrrsm;udk aeYpOfESifhtrQ awGYqkH
xkpd Ofu jrefrmEkid if w
H iG f pmayta&;tom;&Sad om bmompum; ae&rnfrSm rkcs[k xifonf/ xkdtopftopfaom tjcif;t&mwkdYudk
wkdYudk pm&if;vkyf&ygvQif ygVdbmom? ouúwbmom? ysLpum;? rGefpum; jrefrmpum;jzifh awG;awmajyma[m avhvmBuHpnfEkdifatmifolwkdY tm;
wkdYjzpfMuonfudk awGY&onf/ xkdbmompum;wkdYudk a&;om;tu©&mwif xkwf&csdrfhrnf/ þwGif bmomjyefqkdrI ta&;BuD;vmonf/
&mwGif tu©&mwpfrsK;d wnf;udrk ok;H / em*&Dtu©&m? ysLtu©&m? rGet f u©&m Ak'¨0g'udk rdrdwkdYcH,lMuNyD/ ygVdusrf;*efudk rdrdwdkYavhvmoif,l
[lí tu©&mokH;rsKd;udk okH;aeMuonf/ MuNy/D okaYd omfvnf; rdrw d \Ydk ud, k yf idk b
f mompum;udk tu©&mrwif&ao;/
wpfzef xkdpOfu jrefrmEkdifiHwGif xGef;um;aeaom bmom0g' rGefwkdYrSm pmESifhayESifh/ ysLwkdYrSmpmESifh ayESifh/ rdrdwkdYrSm pmayr&Sdao;/
wkdYudk MunfhjyefvQif txift&Sm;tm;jzifh awGY&onfrSm r[m,me? ax& xkaYd Mumifh jrefrmwkoYd nf rdrw d \
Ydk pum;udk tu©&mwif&ef tm;xkwfMuonf/
0g'? w`E?Å jAm[®P0g'wkjYd zpfMuonf/ ,if;0g'wku Yd kd ,kMH unfav;pm;aom em*&Dtu©&m? rGeftu©&m[lí rdrdwkdYa&SUü tu©&mokH;rsKd;&Sdonf
&[ef;? ykPÖm;wkdYonf tNidrfaeMurnfr[kwf/ rdrdwkdYavhvmwwfuRrf; wGif rGepf mayESihf tawmf&if;ES;D aeyk&H aom jrefrmwko Yd nf rGet f u©&mudk
orQjzifh a[mMuajymMu oifMum;ydkYcsvsuf&SdMurnfjzpfonf/ ynm&Sd ,lMuonf/ wpfcgzl;rQ tu©&mrwif&ao;aom jrefrmpum;udk rGefwkdY
ysLtrsKd;om;rsm;? ynm&Sd rGeftrsKd;om;rsm;? ynm&Sd ukvm;trsKd;om;rsm; tokH;jyKaeaom ukvm;tu©&mrsm;jzifh tu©&mwif&aomtcg jyóem
onf {&m0wDjrpf½kd;wGif pkefumqefum vl;vmvIyf&Sm;vsuf&Sdvdrfhrnf trsKd;rsKd;ESifh &ifqkdifcJh&ykH&onf/
[k ,lrSwf&ef&Sdonf/
156 157
bmompum;wkdYrnfonf wpfbmomwnf;wGifyifvnf; toH aygufaeaom pum;wkdYjzpfMuonf/
tu©&mwGifvnf;aumif;? o'´gt&mwGifvnf;aumif;? a0g[m&t&mwGif jrefrmpum;udk tu©&mrwifcifuyif þa0g[m&wko Yd nf jrefrmwkEYd w
I o
f Ydk
vnf;aumif;? wpfOD;ESifhwpfOD;? wpf&yfESifhwpf&yf? wpfacwfESifhwpfacwf a&mufaeMuNyD[k xifrSwf&ef&Sdonf/ þbmomjcm;pum;wkdYudk jrefrm
rwlbJ uGJuGJjym;jym;jzpfaewwfonf/ þtuGJuGJtjym;jym;xJrS pHwpfckck pum;jzifhzvS,fum bmomjyef&ef tm;rxkwfawmhbJ emrowfenf;jzifh
udk xkwf,lí xkdpHudk rSwfwrf;wif&rnf/ þudpöonf rvG,ful/ q&m vufcHvkdufMuonfrSm þt&m0w¬K? þtawG;tac:wkdYonf xkdacwf
toD;oD;? tBudKuftoD;oD;? tpGJtoD;oD;? t,ltoD;oD;wkdYjzifh >yrf;aom jrefrmwkdYtzkdY bmomjyef&ef rvG,fulaomaMumifh jzpfwef&monf/ ,ck
udpöjzpfonf/ odkYaomfvnf; jrefrmwkdYonf rdrdwkdYpGrf;aqmifEkdiforQ tm; acwfwGifyifvnf; þpum;vkH;wkdYudk jrefrmpum;oufoufjzifh zvS,f&ef
xkwfum rdrdwkdYpum;udk tu©&mwifcJhMuonf/ þokdYtu©&mwifMu&m vG,fulrnfrxif/
wGif rdrdwkdY\ a&SUajy;rsm;jzpfMuaom ysLwkdYxHrSvnf;aumif;? rGefwkdYxHrS ygVd? ouúwpum;vkH;wkdYudk emrowfjyef,lvufcH&mwGif pdwf0if
vnf;aumif;? ukvm;wkdYxHrSvnf;aumif; oifhEkd;&m&maom enf;eme, pm;zG,ftcsufwpf&yfudk owdjyKEkdifonf/ tpOftvmt& ajym½kd;qkd½kd;
wkdYudk &,lcJhMuonf[k ,lrSwfp&mtaMumif;rsm;&Sdonf/ &SdonfrSm jrefrmbmompum;ü 0*f Asnf; tu©&mwkdYwGif wwd,u©&m
þodkYpum;udk tu©&mwifckduf wpfcsdefwnf;rSmyif ygVdusrf;*ef? (toH)ESifh pwkw¬u©&m (toH) r&Sdjcif;? odkYr[kwf r&Sdoavmuf enf;yg;
ouúwusrf;*ef? yd#uwfpmay? aA'ifpmay? rGefpmaywkdYukdvnf; oif,l jcif;jzpfonf/ rsufarSmufacwf vufawGYtm;jzifhvnf; &ckdif? xm;0,f
avhvmum rdrdwkdYpum;jzifh em;vnfEkdifatmif tm;xkwfMu&onf/ þ paom toHuGJjrefrmpum;wkdYwGif þtoHwkdYudk tokH;enf;onf[k od&
0efxkyfBuD;ESpfxkyfudk OD;qkdif;yJhqkdif;jzifh xrf;aqmifum a&SUodkYcsDwufaom onf/ ygVd? ouúwbmomwkdYwGif þtoHrsm;&Sdonf/ yk*Hacwf jrefrmwkdY
yk*Hacwfjrefrmonf csD;usL;zG,fjzpfonf/ onf þtoHrsm;udk yDoatmif &GwfqkdEkdifykHr&acs/ odkr[kwf &Gwfqkdcsif
topftopfaom tawG;tac:? topftopfaom trlt&m? ykHr&acs/ odkYr[kwf &GwfqkdykHr&acs/ tb,faMumifhqkdaomf ygVd? ouúw
topftopfaom t&m0w¬K? topftopfaom trnfemrwkdYudk bm oufpum;wkdYtwGuf olwkdYvufcHa&;om;cJhaom pmvkH;aygif;wkdYudk ouf
omjcm;rS jrefrmbmomokdY yk*HacwfjrefrmwkdY ,liifoGwfoGif;ykHudk þwGif aotjzpf awGY&aomaMumifh jzpfonf/ Oyrmtm;jzifh jy&rnf qkdvQif
pwifpOf;pm;&avrnf/ uvkef (yg? *½kV)? ul (yg? *k[m)? wóyg&rD (yg? 'o yg&rD)? wkuúpd& sm
tapmqkH;jrefrmpmwkdYwGif jrefrmhtoGif jrefrmhtqifjzifh jrefrmESifh (yg? o? 'ku&ú p&d,m)? xwfw0f (yg? "mwk)? z0uf (yg? b0*¾)? zd,f (yg?b,)?
ruGrJ jym; rxl;rjcm; a&maESmyg0ifaeaom ukvm;pum;wku Yd kd awG&Y onf/ oifBudKif (o? oN*F[)? ocF g (yg? oHC) ponf wkdYjzpfMuonf/
Oyrmtm;jzifhqkd&aomf rD;zkdaqmifu jiKwf(aumif;) rSm ouúw bmom wpfzef yk*HacwfjrefrmwkdYonf pma&;aomtcg (txufygenf;
r&d prSaomfvnf;aumif;? rGefpum; ajrufrw S pfqifhaomfvnf; aumif;? twkdif;vkdyif) rdrdwkdYzwf&Gwfajymqkdonfh toHxGuftwkdif;a&;vdkaom
ukvm;pum;wpfckckrS wpfqifhaomfvnf;aumif; jrefrmpum;twGif;odkY qE´bufodkY rMumcP,drf;avh&SdMuonf/ ygVd? ouúwbmomwkdYwGif
0ifa&mufvmaom pum;jzpf&monf/ xef ; yif rSmvnf; ygVd? ouúw jrefrmrlt& tu©&mwpfvkH;csif; pmvkH;aygif;xm;aomfvnf; a'G;abmfoH
wmv
wmvrS qif;oufvmaompum;jzpf&monf/ tdrfokH;ypönf;wkdYESifh ywf ,kwfoHzwf&aom yk'frsm;&Sdonf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf 0gusudk 0ufus
oufaom zef (yg? zvdu)? jywm (o? yg&')? ywfwjrm (o? y'®&m*)? [k zwf&jcif;rsK;d jzpfonf/ a&;awmhtrSef zwfawmhtoHqadk om pum;t&
Owf (yg? £|u)? avmu"mwfESifhywfoufaom uyf (yg? uyÜ)? urÇm a&;jcif; zwfjcif;jzpfonf/ yk*HacwfwGifum; tcsKdUaomt&mwkdYü rlva&;
(o? uvÜ)? i&J (yg? o? ed&,)? ouf&SdavmuESifhywfouf aom xk;H ud*k ½krjyK/ zwf&w
G o
f t
H wkid ;f a&;onfukd awG&Y onf/ Oyrmtm;jzifhum;
wd&dwfqef (yg? wd&päme)? owå 0 g (o? owG)? e*g (yg? em*)? uvkef p~uú 0Vm (o? pMu0gV)? p~uú0wd,f (o? yg? pMu 0wå)D ? "r®p~uúmMw smOD
(yg? *½kV)wkdYrSm ukvm;toGifraysmufwwfaomfvnf; jrefrmtoGif (yg? o? "r®pMu)? yw¬r&m (o? y'®&m*)? &wåem (o? &wé)? owå 0 g
158 159
(o? owG) wkdYjzpfMuonf/ uuúKoef? aumufukoef (yg? uukoE¨) rsm;xHrS &avovm;/ oD[dkVfom;rsm;xHrS &avovm;/ ,cktcg plum
uEém &dw f (yg? umPm&d|)paom trnfemrwkdYonfvnf; þoabm &Ekd? pl[m&wkd ponfjzifh ouúwouftrnfrsm;udk okH;aeMuaom tif'kd
rsKd;yif jzpfrnfxifonf/ eD;&Sm;wkdY\tavhtvmESifh tquftoG,f&SdcJhavovm;/ pkHprf;&efvkd
odkYaomfvnf; rlvbmomwGif a'G;abmfoH,kwfjzifh a&;&if;jzpfí onf /
jrefrmbmomwGifvnf; a'G;abmfoH,kwfjzifhyif a&;oifhvsuf a'G;abmf wpfcgwpf&H rGefpum;vkH;rsm;udkyif ,liifjrefrmjyKxm;onfudk awGY
oH,kwfoH r&GwfrzwfaomaMumifh a'G;awmfoH,kwfrJha&;onfrsKd;udkvnf; &onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf ,cktcg uGrf;&Guf[kqkdvQif oHo, jzpf
awGY&onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf pr® c @ @rS qif;oufvmaom jrefrm &efr&Sd/ rnfonfhtyifrSt&Guf[lí odNyD;jzpfaomfvnf; yk*Hacwf jrefrm
pum;udk pr® c Pf[k a&;oifhvsuf yk*Hom;wkdYonf prcef [komvQif wkdYurl oHr’L[laom rGefpum;vkH;udk okH;pGJa&;xkd;Muonfudk awGY&onf/
½kd;½kd;a&;onfudk awGY&onf/ (yv’ yv’uFrS qif;oufvmaom pum;vkH;udk ur,f (rk q k d ; r)? aoh u f (oefvsuf)qkdaom rGefpum;wkdYudkvnf;
,cktcg yv’ i f
[k vtu©&ma'G;abmfESifh jrefrmwkdYa&;aeMuaomfvnf; yk*Hacwfjrefrmpum;xJwGifcsyfí awGY&onf/ ra[mfo"mZmwfurÜnf;
yk*Hom;wkdYum; zwf&GwfoHokdY vkdufum yefvif [k a&;cJhMuonf/ þum; wGif okcrdefav;a,muf rpifwGif;? bifwGif;üusaeonfhtaMumif;udk
tjriftm;jzifh a'G;abmfoH,kwfrJhykH om"ujzpf&monf/) urÜnf;xkd;&mü usifBuD;? acs;? bif[laom yk*HacwfokH;jrefrmpum;wkdYudk
wpfzef jrefrmwkdYonf rGefwkdY\ enf;eme,udkvkdufí tcsKdUaom rok;H bJ [½kuq f adk om a&S;a[mif;rGepf um;udk ok;H xm;onfrmS bmomjyef
ygVd? ouúwpum;wkdYudk emrowf jyef,lcJhonf[k xifzG,f&Sdaom udpör[kwf? ,Ofaus;zG,f&mrIudpöjzpfonf[k xifrSwfp&m&Sdonf/
taxmuftxm;wkdYudkvnf; awGY&onf/ Oyrmtm;jzifhqkdaomf ,ckacwf rGefpum;vkH;udk,l½kHrQru rGefwkdY\ pum;vkH;pDpOfykHudkvnf; ,liif
a&; uxdef (yg? uxde) udk uxdkef? aumPm*kH (yg? aumPm *re)udk ok;H pG&J efBupH nfyuHk kd awG&Y ao;onf/ Oyrmtm;jzifq h adk omf ykPmÖ ;jzpfaom
a*gem*kdrf? y&dwf (yg? y&dwå)udk y½kdwf? Asmu½kPf; (yg? Asmu&P)udk au0#fukd au0#fyP k mÖ ;? bDv;l jzpfaom ykPuÖ udk ykPu Ö bDv;l ponfjzifh
Asmu½k d P f ponfwkdYjzpfonf/ jrefrmpum;pDpOfxm;odkykH&Sdvifhupm; yk*HacwfZmwfurÜnf; tcsKdUwGif
xkdYjyifvnf; ukvm;wkdY\ MoZmruif;[kxif&aom emrowfjyef ifz’Lyvvnf? ykHemau0wf? zdvlykEé,uf? rifumodu&pf? rifplved
enf;wpfck&Sdao;onf/ ,if;rSm ygVd? ouúwtrnfemrrsm;wGif y'EÅ NAKHrS'wf? rifydv,uf ( yv vnf;qifjzL? au0#f ykPmÖ ;? ykPÖ ,u©bv D ;l ?
tu©&mudktowfjyKum jrefrmjyKenf;jzpfonf/ Oyrmtm;jzifhqkd&aomf umodu&mZfrif;? pl|eD jA[®'wfrif;? yd|d,u©rif; [lí ,cktcg a&;Mu
c@[mvykPÖm;udk ,ckacwfwGif&Sd&if; ygVdtwkdif; jrefrmwkdYa&;om;ac: rnf/) ponfjzifh rGefqHqHa&;xkd;xm;onfudk awGY&onf/ odkYaomf
a0:Muonf/ yk*HacwfwGifum; y'EÅvtu©&mudk towfjyKí uE´ þpepfonfvnf; tjrpfrwG,fcJhacs/
[mvfykHemm[k a&;onf/ xked nf;wlpmG ZmvDukrm&f? aZ,sol&f? "r®*rÇD&f? bmomjyefudpöwGif teufudkjyef,l&onfhudpöenf;wl bmom jcm;
jA[®ygvf? rCa'0f? &mZukrm&f? t&dr'´eyl&f ponfjzifh a&;onfwkdYudk trnfa0g[m&wkdYudk aumuf,larG;pm;&onfhudpöonfvnf; ta&;BuD;ykH?
awGY&onf/ odkYaomfvnf; jrefrmpum;\ obm0ESifh roifhavsmfojzifh cufcJ½IyfaxG;ykHwkdYudk txufygwifjycsufwkdYjzifh odomEkdifonf/ rsuf
xifonf/ þenf;onf tjrpfrwG,fcJhacs/ arSmufacwfbmompum;wkdYqkdif&m tbd"mefrsm;udk avhvmMunfhvQif
ESpfusdyf&Spfqlbk&m;wkdY\ bGJYtrnfrsm;udk ,ckacwf ajym½kd; qkd½kd; udwådrarG;pm; pm;pum;vk;H wku Yd kd trsm;tjym;awG&Y rnf/ <u,f0aom bmom
a&;om;½kd;ESifhrnD edyæEéyk'ftjzpfjzifh Moum&efESifha&;onfrSmvnf; pdwf jzpfav udwådrpum;vkH; t&Sdrsm;av[kqkdvQif rSm;Ekdifrnfrxif/ jrefrm
0ifpm;zG,fwpf&yfjzpfonf/ Oyrmtm;jzifhqkd&aomf wPS u F a &m? ar tbd"mefwGifvnf; udwådrpum;tawmfrsm;rsm;awGY&onf/
xuFa&m? o&PuFa&m? 'DyuFa&m? ruFavm? okraem? a&0awm? udwådrpum;arG;pm;&mwGif tu©&mvS,fenf;? toHvS,fenf;
aombdawm? y'karm? em&a'g ponfwkdYjzpfonf/ þenf;udk ukvm; ponfwkdYudk okH;avh&SdMuonf/ odkYaomfvnf; tpueOD;ü þenf;wkdYonf
160 161
ykHaoum;us r&SdwwfMuacs/ udwådrpum;vkH;wpfvkH;wnf;udkyif [kdokdY onfrSm ygVdudkzwfí jrefrmrjyefwwfvQif jzpfEkdifp&m taMumif;r&Sday/
a&;vQif oifhEkd;Ekd;? onfodkYa&;vQif oifhEkd;Ekd;ESifh Za0Z0gjzpfaewwfMu rGeb
f mom? jrefrmbmomwkjYd zifh yef;csu D m;taMumif;udk xkwaf zmfxm;onfh
onf/ umvMumí udk,f&nfppfrSomvQif 0d0g'enf;yg;oGm;&onf/ yk*H ZmwfurÜnf;rsm;uvnf; rGefjrefrmwkdY\ bmomjyefvkyfief;udk wpfpGef;
acwftcgu þudpörsKd;rsm;pGm ay:aygufcJhonf/ pepfrusao;aom wpfpwifjyxm;vsuf&Sdonf/ þurÜnf;rsm;ESifh ausmufpmrsm;udk Munfhí
udwådrpum;a&;xkH;tcsKdUudk atmufwGifazmfjyxm;onf/ jrefrmjyefrIpGrf;&nfudk oJvGefpxkwfjyEkdifp&mtaMumif;&Sdonf/ atmufyg
trSwfpOf ,cka&;ykH yk*Ha&;ykH Z,m;udk½I/
1 aumuúoef uuúKoef? aumufukoef trSwfpOf yk*H ,ck
2 i&J i&J? i&,f? ji,f 1 aumifavStFaw[f om"k
3 pMum pMum? pufMum? p~uúm (aumif;avSifhwnf;)
4 q&m q& sm? qd& sm? Bqdsm 2 ppfBuDvDyg (ppfBuD;av;yg;) ppft*Fgav;yg;
5 wm0wdefom wm0wdif? wm0wð? wm0wdefom 3 z’pfoqkd0fji,f Zmwd'ku©? y#doaE¨
6 wd&pämef wd&dwfqef? Bwdpäef (jzpfaomqif;&J) aejcif;qif;&J
7 edAÁmef ae&yef? ed,f&yef? ed&Aef? edAÁef 4 rifw& sm 10 yg; rif;usifhw&m;q,fyg;
8 y[dk&f y[dkvf? y[dktf? ayD[&f (rif;w&m; 10 yg;)
9 ywåjrm; ywfwjrm? ywår&m 5 r’d,fykHavmef (ajrykHvGef) oJvGef
10 Asm'dwf Asmwdwf? Asma'of? Asma'ó 6 &G,fr’wf 9 yg e0&wfudk;yg;
11 jA[®m jA[®m? jArSm? jAKH[®m (&GJjrwf 9 yg;)
12 &wem &wem? &wåem 7 odpyfjrifEtSrfaom oAÁnKw
13 oH0pä& oH0apä&f? oH0pfBqdK&f nmef (odpyfjrifESHYaom) oAÁnKwÓPf
14 trwf trwsm? trwå sm? trwf& s 8 twnfr,faomMw sm tedpöw&m;? rNrJaom
15 t&darwå,s t&d,arwånf? t&drdwåd& sm? (twnfrJhaomw&m;) w&m;
r[mrdwå& sm 9 trkduf trsuf &Hruf arm[? a'go? avmb
16 t0Dpd t0Dpd? t0dpd,f? t0pd,f
txufwiG f bmomjyefupd \ ö ta&;Bu;D aom t*Fgwpf&yfjzpfonfh yk*Hacwf jrefrmwkdYonf tcsKdUaom ygVd ouúwpum;vkH;wkdYudk
udwådr pum;rsm;taMumif;udk qkdcJhNyD/ þpum;wkdYonf yd#uwfpmay? rdrdwkdYudk,fykdif pum;vkH;uJhokdYtokH;jyKvsuf&SdMuykHudk txufwGifqkdcJhNyD/
aA'ifpmay? rGefpmaywkdYudkavhvmum jrefrmpum;jzifh jyefvnf azmuf odkYaomfvnf; tcsKdUaompum;vkH;wkdYum; jrefrmyDyDjyefqkda&;om;Muonf
onfcs&ef tm;xkw&f mü y#doaE¨wnfae aygufymG ;cJah ompum;wkYd jzpfonf/ udk txufygZ,m;ü awGYEkdifonf/
yk*Hacwf jrefrmwkdYonf bmomjyefvkyfief;udk tifwkduftm;wkduf vkyfcJh& usefppfom;rif;onf om;awmf&mZukrm&f\ aumif;rIudk tEk
vdrrhf nf[xk ifonf/ rsujf riftaxmuftxm;udk jy&rnfqydk gu yk*jH ynf&dS arm'emjyKaomtcg ,ckumvwGifuJhodkY om"k[lí ygVdpum;udkrokH;bJ
*l ausmif; eH&HwkdYwGif a&;qGJxm;aom aq;a&;yef;csDum;wkdYudk vufn§dK; aumifavStFaw[f [lí jrefrmyDyDqkdcJhonf/ odkYaomfvnf; aemifvm
nTefjy&ef&Sdonf/ Ak'¨0if? r[m0if? 'Dy0if? bkHcef;? i&Jcef;? 550? 0drme aemufom;wkdYum; usefppfom;rif;\aemufodkY rvkdufcJhacs/ om"k om"k
0w¬Kpaom tw¬KyÜwådygonfh0w¬KtaMumif;rsm;udk a&mifpkH a&;jc,fxm; [líom qkdvsuf&SdMuonf/
162 163
tedpöoabmw&m;udk ,cktcgrNrJaomw&m;[lí jrefrmjyefqkd
ajyma[maeMuaomfvnf; yk*HacwfwGifum; twnfrJhaomw&m; [lí Dr Than Tun
a&;MuonfudkawGY&onf/ (Memoirs & Observations)
arm[? a'go? avmbwkdYudk awGa0jcif;? trsufxGufjcif;? tvdk 165 acwfopf
BuD;jcif;ponfjzifh ,ckacwfwGif jyefqkdrnfjzpfaomfvnf; yk*Hacwfq&m 170 Ekdif (urÇmht&SnfqHk;jrpf)
wkdYum; jrefrmyDyD odyfodyfonf;onf;ESifh trkduf? trsuf? &Hruf [lí 188 A Modern History of Myanma
jyefqkdcJhMuonf/ þokdY odyfonf;aom tqkdtrdefYrsm;udk aemufom;wkdY
rvdu k ef mrok;H pGo
J nfrmS qk;H ½I;H jcif;wpf&yfjzpfonf[k qko
d ifrh nfxifonf/
oAÁnKwÓPfawmfudkvnf; odpyfjrifESHYaom om[lonfh emr0dao oeyk'f
jzifh txl;jyKzGifhqkduma&;om;onfrSm rSwfzG,faumif;onf/
e0&wfu;kd yg;udk &GJjrwf 9 yg;? rif;usiw
10yg;? Zmwd'u k u
hf &m;q,fyg;udk rif;w&m;
© kd jzpfaomqif;&J? ppft*Fgav;yg;udk ppfBuD; av;yg;?
acwf o pf
a & ; ol - o ef ; xG ef ;
ra[mfo"mZmwfvm ygVdpum; 0gvk u a,mw¬ ? oJvGefudk ajryk H v G e f
ponfjzifh jrefrmyDyD jyefqkda&;om;MuonfrSm csD;rGrf;zG,fjzpfonf/ ,if; &efukefaumvdyfrSm? orkdif;oif½kd;udk uvyfppfu,f(classical)eJY armf'if
yk*HacwfjyefqkdcsufwkdYudk aemifvmaemufom;wkdYu vufcHonfvnf; (modern)vdkY? ESpfydkif;ydkif;NyD;oifcJhw,f/ tckwuúodkvfawGrSmvdk ordkif;
&Sdonf/ vkH;vkH;pGefYypfonfvnf; &Sdonf/ tenf;tusOf;jyKjyifíjzpfap? oif½dk;u trnfrrsm;yg/ uvyfppfqdk&if a&S;acgr(Greek)? a&S;a&mr
pum;vkH;tydkjznfhpGufí jzpfap qufvufokH;pGJaeonfvnf; &Sdonf/ (Rome) pmaytEkynmeJq Y ikd w
f Jh taMumif;t&mawGjzpfw,fvYdk t"dymÜ ,f
odkYaomfvnf; yk*HacwfjrefrmwkdY\ tm;xkwfrIum; tv[órjzpfay/ &NyD;om;jzpfvkdY? orkdif;oif½dk;rSm acgrordkif;? a&mrordkif;udkoif&ygw,f/
trsKd;av;yg;t,l0g' jyif;xefaomukvm;wkdY\ ygVdpum; uk v yk w ¬ ? uvyfppfynm&Siq f &kd if? acgrpmay vufwif(Latin)pmayawGu?kd avhvm
uk v rD w mmwkdYudk yk*HacwfjrefrmwkdYu trsKd ; om;? trsKd ; orD ; [líyif olvkdYod&w,f/ tJ'Doabmxm;eJYqufpyfNyD; uvyfppfu,fqdk&if a&S;
pwifjyefqkdcJhonf/ a'0ykwå ewf o m; m;? a'0rDwm ewf o rD ;? &mZykwå a[mif;pmay? tEkynmorkdif;udk &nfñTef;w,fvdkY odvmMuw,f/ 'gayrJh
rif; om;
om;? &mZ"Dwm rif ; orD ; qkdonfwkdYonfvnf; yk*HacwfwGif ayguf w½kwaf &S;a[mif;? ukvm;a&S;a[mif;? rufqykd akd wrd,(Mesopotamia) a&S;
zGm;cJhEkdifonf/ ygVdbmomudkrSDí þpum;rsm;udk rzefwD;rjyefqkdcJhvQif a[mif;? tD*spf(Egypt)a&S;a[mif;orkid ;f udk avhvmoifMum;wmud?k uvyf
,cktcg þyk*¾dKvfwkdYtwGuf rnfonfhpum;vkH;rsm;udk jrefrmwkdY okH;aeyg ppfu,fvaYkd c:&ifvnf; jzpfw,fqadk yr,f?h acgr a&mroufouf r[kwf
rnfenf;[k pOf;pm;p&may:onf/ txl;tm;jzifhum; trsKd;om; [laom avawmh? tdef&SJefY(ancient)qkdwJha0g[m&udk oHk;vmw,f/ tde&f eJS q Yf &kd if
pum;vkH;r&SdvQif ,cktcg okcrdefrsm;pnf;a0;í wkdifyifzefwD;ae& tvGet Yf vGeaf &S;uswt hJ csed u
f kd qdkvkdw,f/ &efukef ,leDAmpDwD aumvdyf
vdrfhrnf xifrdonf/ yk*Hacwf\ bmomjyefpmay vkyfief;aqmif&GufrI rSm 1923 avmufupNy;D ? uvyfppfu,fordik ;f ae&mrSm a&S;a[mif;ordik ;f
aMumifh ,ckacwfwGif yd#uwf okH;ykHudkyif jrefrmjyefEkdif&onf[kqkdvQif (ancient times)udk ajymif;vJoifMum;cJhw,f/
yk*aH cwf\aus;Zl;udk wpfpw d w f pf0ufazmfjy&m a&mufvrd rhf nf[k ,kMH unf urÇmorkdif;udkoifMum;wJhtcg urÇmwnfpuyJ pwifoifw,f/
rdygonf/ blrad A'tcsed yf ikd ;f yHk(geological time-scale)udk tusO;f odxm;zkYd vdyk gw,f/
ajrvTmteufudk ,k*f(period)eJYwGJNyD;rSwf&ygw,f/ t&ifESpf oef;aygif;
OD;0ef trsm;BuD;MumwJhtcsdefudk uyf(era) vdkYac:w,f/ Oyrm-
164 165
oufOD;tBudKuyf t&ifESpfoef; 4500 - 600 *latmif;vl(cave men)ud?k yvdik pf wdq k if;aESmif;ydik ;f rSm awGUygNy/D u½drk aemif
(proterozoic era) (cromagnon) awGeYJ tvm;wl vlawG[m? tckacwfva l wGyJ jzpfvmygw,f/
oufOD;uyf t&ifESpfoef; 600 - 225 [dkvdkqif,k*fi,fu? t&ifESpfwpfaomif;u pw,f/ a&cJjyifBuD;
(palaeozoic era) awG aysmufuG,fNyD;? t&ifopfawmBuD;awG aygufvmw,f/ opfyif
oufv,fuyf t&ifESpfoef; 225 - 70 0wfreI 0f wfqH(pollen-grain) udk? opfaqG;usif; (peat-beds) u azmf,Nl y;D
(mesozoic era) ppfaq;wht J cg? opfyifawGrmS vnf; tajymif;tvJ&Sdw,f/ b,fvkdajymif;
oufaESmif;uyf t&ifESpfoef; 70 - 1 vkdY? a&S;a&S;tyifrsKd;u tcktyifrsKd;jzpfvmw,fvdkY odEdkifw,f/ &moDOwk
(caenozoic era) tat;vGefuJ&mu ylvmwm? rdk;apG&mu rdk;yg;vmwmawGudk tyifawGu
aemufqkH; oufaESmif;uyfudk ,k*feJY cGJxm;jyefw,f/ azmfjyaeygw,f/ a&cJpdrfhajr(tundra)ayguf opfyifrsKd;(vecetation) awG
wwd,,k*f t&ifESpfoef; 70 - 1oef;xd uaysmufNyD;? xif;½SL;(birch, pine)yifawG aygufvmw,f/ t&ifEpS f 9000
(tertiary period) avmufrSm opft,f(hazel) yifawG aygufvmw,f/ t&ifESpf 7000
pwkw¬,k*f t&ifESpf 1 oef; - ,ckxd avmufrmS 0ufopfcs(oak, alder)yifawG aygufvmw,f/ 'Dvdk opfyifawG
(quaternary period) aygufpu yifv,fa&rsuEf mS jyif[m ckxuferd w hf ,f/ 'gaMumifh jyifopfu
pwkw¬,k*fudk ,k*fi,fESpfck xyfNyD;cGJjyefw,f/ t*Fvefudk ukef;vrf;oGm;vdkYjzpfw,f/ rav&Su tif'dkae&Sudkvnf; vrf;
yvdkifpwdkqif; t&ifESpf 1 oef; - 1aomif;xd avQmufomG ;vd&Yk w,f/ t&ifEpS f 8000 avmufupNy;D yifv,fa&rsuEf mS
(pleistocene) wufvmvdkY? ukef;vrf;awGa&jrKyfNyD; yifrajr (mainland)eJ Y uRef ; pk
[dkvdkqif; t&ifESpf 1 aomif; - uaeYxd (archpelago)awG jzpfay:vmygw,f/ &moDOwkuawmh ydkNyD;yl(aEG;)vm
(holocene) w,f/ awmifbuftylydkif;a'oawGrSm rdk;apG (pluvial) &mu rdk;yg; (in-
tJ'D,k*fi,fESpfckwGif;rSm vlowå0g ay:aygufBuD;yGm;cJhygw,f/ ter-pluvial)vmw,f/ 'DtcsdefrSm vlawGu aumufyJoD;ESHpkdufysKd;NyD;?
yvdik pf wkqd if;,k*if ,ftp t&iftESpw f pfoef;ausmuf ? arsmufBu;D qefqef wd&pämefudk ,OfatmifarG;wwfvmw,f/ vlawGvnf; t½dkif;(savage)
(ape-like)vl[m ausmufcu J kd vufeuftjzpf toH;k csEikd w f t
hJ od&dv
S mw,f/ tMurf;(barbarous)b0u t,Of(civilized)b0udk ul;cJhygw,f/ 'Dtqifh
ausmufvufeufeJY wd&pämefudkowfNyD;pm;w,f/ 'Da&S;vl (primitive men) awGrmS awmh oabmobm0tqifw h pfcu
k wpfckudkul;wmudkodzdkY? a&S;
awG pwifaexdik o f mG ;w,fvYkd xif&wJah e&mawGu?kd tmz&du (Africa) ta&SU a[mif;okawoe (archaeology ajrxJordkif;)udkyJ tm;udk;&ygw,f/
jcrf;rSmawGUw,f/ yvdik pf wdq k if tv,favmuf a&mufawmh? 'Da&S;vlawG[m a&cJacwf(ice age)awG trsm;BuD;&SdcJhzl;ygw,f/ 'gayrJh yvdkifpwdk
urÇm[mif;(old world)rSm tESt YH jym;a&muf &SdaeMuygNyD/ olwdkYoHk;pGJoGm;wJh qifrmS av;acwf&w dS ,f/ yxra&cJacwfavmufupNy;D ? awmiftmz&du
ausmufa[mif;vufeuf (palaeoliths) awGukd tmz&du(Africa)? tm&S rSm a&S;vlawGay:NyD;? ausmufcJvufeuf pvkyfwwfaeNyD/ t&ifESpf
(Asia) eJY Oa&my (Europe) ae&mtESYH awGU&w,f/ 'Da&S;vlawG awGU&m 600ç000 uvkdY qkdEdkifygw,f/ ausmufa[mif;acwf (palaeolithic age)
t&yfuv kd uk d Nyf ;D ? yDuif; (Bejing) vl? *smAm (Java) vl? a['JvAf wf (Heidelberg)? jzpfygw,f/ vlawGwkd;wufvmyHkudk acwf (age)tpOfvdkufajym&&if?
ae,ef'gomvf (Neanderthl)? ½dak 'oQ (Rhodesia)? qGrpf ukr;f (Swanscomb) ausmufa[mif;acwff(palaeolithic age)t&ifEpS f ajcmufoed ;f u t&ifEpS f
vkaYd c:w,f/ tckawmh aygif;pyfNy;D [drk {kd &ufwyfpf (homo erectus) ac: 12000 (wpfaomif; ESpfaxmif)xd jzpfw,f/ NyD;awmh ausmufv,facwf
w,f/ 'Dval wG&UJ t½d;k [m? ausmufjzpf½yk <f uif; (fossil) tjzpfeYJ tptydik ;f (mesolithic age)u? t&ifEp S f wpfaomif;ESpaf xmifu t&ifEpS f ud;k axmif
enf;enf;yJawGUae&vd?Yk olwt Ykd aMumif;udk jynfjh ynfph pkH kH rajymwwfao;yg/ xd jzpfw,f/ ausmufopfacwf(neolithic age) u t&ifESpf udk;axmifu
166 167
t&ifEpS f ig;axmifxjd zpfw,f/ ESp,f ydik ;f ay;wmu? ae&mwum 'Dtwkid ;f yJ awG? at'D 493rSm tDwvDudk0ifvmNyD;? Mo'dkAmpmudk eef;csNyD;? olwdkY
jzpfw,fvYkd rajymEdik yf g/ wcsKUd a'oawGrmS ? uaeYxd ausmufacwff (stone acgif;aqmif oDtakd 'g&pf(Theodoric)udk eef;wifvu kd af wmh? taemufa&mr
age)yJ &Sdao;w,f/ ausmufacwfuyJ owåKacwfudk csufcsif;rajymif;bJ? tifyg,m&JUZmwford ;f jzpfomG ;w,f/ ta&SUtifyg,mrSmawmh [ef (Huns) awG
ausmufeJYowåKypönf; wGJoHk;wJh ausmufaMu;acwf(chalcolithic age)/ udk ESppf Of tcGefb@may;oGif;NyD;? ig;&mpkESpfukefxd qufvufwnf&SdcJhyg
Ny;D awmh ,Ofaus;rI(civilization)pwifxeG ;f um;whJ aMu;acwf(f bronze age)/ w,f/ taemufOa&myudak &mufvmwJh vlMurf;awG[m? c&pfajcmuf&mpkESpf
NyD;awmh oHacwf(iron age)qdkwJhacwfawG jzwfoef;cJhMuygw,f/ rSm vGwv f yfwt hJ rsK;d om;Ekid if aH wG xlaxmifMuw,f/ trsK;d om;a&;qdw k m?
acwf(f age)qdw k ahJ 0g[m&u ygVd? acwå/ udpw ö pfck tmPmwpfck Oa&myrSm tJ'DtcguyJ EdkifiHa&;OD;wnfcsufBuD; jzpfvmcJhygw,f/ ta&SU
MoZmoufa&muf&m tcsed t f ydik ;f tjcm;udk &nfñeT ;f ygw,f/ vlawGo;kH pGw J Jh bufu AdkifZHwif(Byzantine) tifyg,m[m 1453 xd qufvufwnf&dS
vufeufudkvdkufNyD;? a&S;u acwfwdk;wufajymif;vJwm aES;w,f/ aemuf aecJhygw,f/ tJ'Dawmh? acwfa[mif;uaeNyD; acwfv,fudk b,fawmh
awmh jrefvmw,f/ NyD;awmh a'otvdkuf ydkaES;wmvnf;&Sdw,f/ NyD;awmh ajymif;ovJ qdw k m? ajymzkcYd ufw,f/ apmapmu ajymovdk c&pfajcmuf&mpk
wpfa'orSmay:xGe;f wJh todynmwpf&yfu?kd wjcm;a'ou &,lvYkd tajc ESpfvkdYyJ tvG,frSwfoifhw,f/
ajymif;vmwmvnf; &Sdw,f/ tJ'gawGtukefvkH;udk wwfEdkiforQ tusOf; acwfv,fu?kd c&pfomoem Oa&myrSm tajcpdu k w f hJ tcgupw,f
csKHUNyD; ajymcJhNyD;ygNyD/ &efukefwuúodkvf ordkif;oifMum;a&;rSm acwfydkif; vdkY? vG,fvG,frSwfapcsifw,f/ c&pfawmfudk at'D 29 cefrY mS vuf0g;uyf
yHkudk? wuúodkvfay:pu pNyD; tusOf;ajymchJNyD;ygNyD/ tckqufNyD; ajymvdk twifc&H Ny;D rSm? c&pfomoem[m taemufbufudkysHYvmygw,f/ rdvef
wmu? acwfa[mif;udk c&pfajcmuf&mpkESpfrSm? tqHk;owfygw,f/ acwf trdeaYf wmf (Edict of Milan) at'D 313 t&? c&pfomoem[m w&m;0if
a[mif;tqHk;owfykHudk ajymyg&ap/ &yfwnfEikd cf iG &hf cJyh gw,f/ tJ't D cgupNy;D acwfv,fjzpfw,fv?Ydk ,lqvdkwJh
tifrweftm;BuD;wJh a&mrvufeufEdkifiH[m? at'D 395 rSm ynm&SifawG &dSw,f/ taemufOa&myudk 0ifa&mufvmMuwJh *smrefvo l pf
{`E, d´ wpfyifv,f(f Adriatic sea)tv,fxm;Ny;D ? ta&SUydik ;f taemufyikd ;f cGNJ y;D ? awGuvnf;? c&pfomoemudk ul;ajymif;vmMuawmh? c&pf,mefacgif;aqmifwhJ
{u&mZfwpfyg;pD tkycf sKyyf gw,f/ ta&SUydik ;f tifyikd , f mudk aemuf Adik Zf w
H if tkycf sKyaf &;tzGUJ tpnf;awGay:vmNy;D ? tkypf Bk u;D wpfcktaeeJY BuD;xGm;vmwJh
(Byzantine)tifyi kd ,
f mvdYk ac:Muw,f/ taemufyikd ;f tifyg,m&JU tqd;k 0g;qH;k tpfpvrf (Islam)udck ck zH Ydk pnf;½H;k Mu&wmaMumif?h tm;rysuf wnfaeovdk
tEÅ&m,fuawmh? vlMurf;(Bhrbarians)awG rMumcP 0ifa&mufwdkufcdkuf &Syd gw,f/ 'gayrJ?h c&pfu;kd &mpkEpS rf mS ajrmufyikd ;f om;awG Oa&myudk 0ifa&muf
MuvdkY? 'ku©trsKd;rsKd;BuHK&w,f/ ADpD*dkYof(Visigoths)awG tDwvDukd 0ifwu kd f wdu k cf u
kd af e&m,lMuvd?Yk tpnf;t½H;k tiftm; trsm;Bu;D qkw, f w k &f ygw,f/
w,f/ at'D 410 rSm a&mrNrKd Uawmfu0kd ifNy;D vk,ufEikd w f t
hJ xd jzpfvmw,f/ Oa&myrSm Edik if t H opfawGay:vmw,f/ t*Fvef? pyde?f jyifopf? MopBwD,
aemufawmh 'DvlMurf;awG a*gvf(Gaul)e,feYJ pydef(Spain)rSm tajccsNyD; qdkwmawGygyJ/ 'DvkdeJY c&pf 1500txd? tv,facwfudk½IyfvGef;vdkY
aexdkifMuw,f/ at'D 450 rSm [ef (Hun) acgif;aqmiftwfwv D m tarSmifacwf (dark age) vdaYk wmif ac:Muyg ao;w,f/ 'Dawmh? Oa&myrSm
(Attila)[m? a&mrNrKd Uawmf0txd a&mufvmEdi k wf ,f/ Aif'v J f(Vandal)awG acwfopf[m c&pf 1500 a&mufraS y:w,f/ jrefrmEdik if rH mS awmh t*Fvdyf
u at'D 455 rSm tmz&duajrmufyikd ;f udk 0ifw,f/ umaohcsf (Carthage) a&mufwt hJ csed u f pNy;D ? acwfopfvYdk ajymcsio f al wG&o dS vk?d vGwv f yfa&;&rS
txd a&mufw,f/ aemuf pDpvD(Sicily)uwpfqifh tDwvDudk vma&muf acwfopfvYkd ajymcsio f v l nf;&Syd gw,f/ jrefrmhacwfopfqw dk m *syefacwfuyJ
vk,ufzsuq f ;D w,f/ a&mrwyfrawmfac:&wJw h yfrS trsm;pku *smrefawG pw,fvaYkd jymvnf;&w,f/ 'ghxuf apmw,fq&kd ifvnf;jzpfygw,f/ bmjyK
jzpfvY?kd at'D 476 rSm tJ'w D yfu a&mr aemufq;kH {u&mZf a&mjrLvyfpf vdv Yk qJ akd wmh jrefrmhrsK;d csppf w d ef YJ jrefrmhacwfopf[m cGrJ &Edik bf ;l vdYk xifygw,f/
Mo*wfpf wkvyfpf (Romulus Augustulus)udk eef;csNyD;? olYwdkYacgif;aqmif oef;xGe;f ?
Mo'dkAmpm (Odovacer)udk eef;wifcJhMuw,f/ MopBxdK*dkYof (Ostrogoths) 11 rwf 1997
168 169
,kaumif (Yukon) tvpu 1979
pdeaf vm&ifh (St. Lawrence) uae'g 1900

Edkif (urÇmht&SnfqHk;jrpf) yk½kUpf (Purus)


&Dt*kd &ef' (Rio Grande)
awmiftar&du
ajrmuftar&du
1850
1800
qmtdkz&efppöudk (Sao Francisoco) awmiftar&du 1800
o ef ; xG ef ; oHviG f (Thanlwin) jrefrm 1750
'ife,k (Danube) Oa&my 1725
,kza&wDp (Euphrates) tD&wf 1700
EdkifjrpftaMumif;a&;csifw,f/ Edkifjrpf[m urÇmrSm t&SnfqHk;jrpfvkdY yx0D
tdE´K (Indus) yupfpwef 1700
0ift& od&w,f/ Edkifjrpf0Srf;[m urÇmrSm ,Ofaus;rItapmqHk; pwif
atmf&ifeu kd kd (Orinoco) awmiftar&du 1700
xGef;um;wJhae&m&,fvdkY orkdif;t&od&w,f/ yx0D0ifrSm azmfjyxm;wJh
wkduefwif (Tocantins) awmiftar&du 1700
urÇmhjrpfBuD;wcsKdUeJY jrefrm&JUjrpfawG t&Snfpm&if;Z,m;udk Munfh&if
jA[®ykw¬& (Brahmaputtra) tdE´d, 1680
jrefrmEdkifiH&JUjrpfawGxJu t&SnfqHk;{&m0wDawmif odyfr&Snfbl;qdkwm
qm'g&, (Syrdarya) yupfpwef 1680
awGUr,f/
pd (Si) w½kwf 1650
trnf a'o rdkif e,fvqif (Nelson) uae'g 1600
Edik f (Nile) tmz&du 4159 ZHbZD D (Zambezi) tmz&du 1600
t,frZef (Amazon) awmiftar&du 4000 ,l&,f (Ural) ½k&S 1574
rpfppdyd (Mississippi) ajrmuftar&du 3892 trl'g&, (Amudarya) ½k&S 1550
atmhzftmwfpf (Ob-Irtish) qdkifbD&d, 2300 **Fg (Ganges) tdE´d, 1540
,HZD (Yangtze) w½kwf 3100 atmaveuf (Olenek) ½k&S 1500
uGef*dk (Congo) tmz&du 2900 yg&ma*G (Paraguay) awmiftar&du 1500
trl (Amur) refcsL&d, 2704 {&m0wD (Ayeyarwady) jrefrm 1250
[Grf (Hwang) w½kwf 2700 'Gef (Don) ½k&S 1222
avem (Lena) qdkifbd&d, 2648 wd*&pf (Tigris) tD&wf 1150
rJacgif (Mekong) ta&SUawmiftm&S 2600 csif;wGif; (Chindwin) jrefrm 450
ed*g (Niger) tmz&du 2600 rJerf (Menam) xdkif; 400
rufuifZD (Mackenzie) uae'g 2514 ukvm;wef (Kaladan) jrefrm 220
y&e (Prana) awmiftar&du 2450 ppfawmif; (Sittaung) jrefrm 220
,,fedaq (Yenisei) qdkifbD&d, 2364 av;NrdKU (Laymyo) jrefrm 140
rma&; (Murray) MopaMwv, 2310 y*dk; (Bago) jrefrm 120
aAmv*g (Volga) qdkifbD&d, 2290 r,l (Mayu) jrefrm 60
ra'& (Madeira) awmiftar&du 2000 ewf (Naff) jrefrm 40
170 171
Edkifjrpfaus;Zl; 'Dyxrjynfaxmifpkoufwrf;[m tESpf&Spf&mausmfw,f/ rif;aejynfNrdKU
ordkif;avhvmolwpfa,mufjzpfzdkY &efukefwuúodkvfa&mufpESpfrS awmfu a[vd,akd ygvpf (Heliopolis - aeNrKd Uawmf) jzpfw,f/ 'DacwfuyJ
EdkifjrpfBuD;udk trSDjyKNyD; tD*spforkdif; b,fvdkpcJhw,fqkdwm oifcJh&zl;awmh vlMurf; (barbarous) acwfuek Nf y;D vl,Of (civilized)acwf a&mufygw,f/
tJ'Dwkef;u oifcJh&zl;wmudkyJ wdkwkda&;ygr,f/ aMu;owåKvnf; tenf;tyg;oHk;pGJvmMuygNyD/ vl,OfacwfvkdY ac:&
ajrmuftmz&du ukef;jrifha'oawG wpfpwpfpcef;ajcmufvm avmufatmif bmawGrSm wdk;wufvmovJqkdwm ajymygr,f/
awmh rkq;kd wHigjzpfwv hJ al wG[m a&aygwJh Edik jf rpfurf;udk ck0d ifvmMuw,f/ a&S;tcg rkqdk;b0uaeNyD; &Gmwnf? v,fwnfMuwJhtcg pdkufysKd;
wd&pämeft½dkif;udk NcHavSmifNyD;arG;w,f/ tavhusaygufwhJoD;ESHyifudk pdkuf p&m xGef(hoe)&Sdw,f/ tJ'Dtcg pdkufcif;uvnf; usOf;r,f? xGef&Sd&if
,lw,f/ pdkufysKd;arG;jrLa&; pNyD/ t&ifESpfaygif; 7000 u qkyd gawmh/ ajrudkqGNyD; rsKd;aphcsvdkY&w,f/ 'Dvdk a&SUuEGm;ESpfaumifeJY qGJvdkY&atmif
pdu
k yf sK;d a&;pw,fq&kd if a&vdw k ,f/ Edik jf rpfu wpfEpS w f pfcga&Bu;D vkdY jrpf½dk; x,f (plough)udk wDxiG zf efw;D Edik w f ,f/ xGe"f avh (hoe culture)u x,f
wpfavQmufrmS ajrMoZmaumif;wJah jrjyef&Y adS yr,fh rd;k &GmwJt h &yf r[kwfbl;/ "avh (plough culture)udk wk;d wufwm[m Bu;D us,w f hJ wk;d wufjcif;wpfck
jrpfa&udkcyf,lNyD; ajrmif;eJY pdkufcif;udka&oGif;&w,f/ ajrmif;a&aomuf jzpfygw,f/ vltm;xufydkwJh tm;wpfrsKd;udkoHk;pGJEdkifygNyD/ pdkufysKd;wJh ajr
pdkufysKd;a&;jzpfygw,f/ jrpfxJua&udk a&wGif;a&iifovdk armif;wHeJYcyfNyD; ae&mus,fvmr,f/ xGufukefoD;ESH ydkvmr,f/ OD;pGmyxrjzpfxGef;wJh
jrpfurf;apmuf oH;k csK;d wpfcsK;d uef(1) udjk znf?h oH;k csK;d ESpcf sK;d uef(2) udjk znf?h pdkufysKd;a&;EdkifiHBuD; jzpfcJh&ygw,f/ pdkufysKd;vkdY&wJhoD;ESH[m yxrqHk;ay:wJh
urf;xdyfu uef(3) ukdjznfh? uef(3) uajrmif;eJYoG,fNyD; pdkufcif;udk a&ydkY a&TUajymif;Edik wf OhJ pöm"ejzpfw,fvv Ykd nf; qkEd ikd yf gw,f/ 'Do;D ESu H ykd J acs;iSm;
ygw,f/ tJ'Denf;udk a&S;a&S;upNyD;? cka&pkyfpufray:rDtxd oHk;w,f/ vkdY&w,f/ tcGeftcay;vdYk&w,f/ a<u;qyfEdkifw,f/ aiGcJçaiGjym;pwJh
&THUEGHawG trsm;BuD;o,fvmwJh Edkifjrpfa&rSwf[m aEGtcgrSm jrifh ydu
k qf rH ay:cifu vufajymif;vufvv JT yk v f &Ykd wJh OpömjzpfvYdk pD;yGm;a&;vkyf
wufvmNy;D urf;udak &vQw H ,f/ a&vTr;f csed vf nf; awmfawmfMumwwfvYdk ief; wGifus,fvmMuygw,f/ tkyfcsKyfwJhtpdk;&uvnf; tcGefydk&vdkY a&
a&usawmh Eke;f ajrawG ususe&f pfw,f/ urf;ay:rSmEke;f wifovdk jrpf0rSm &&Sda&;pepfudk ydkNyD;aumif;atmif pDrHzdkYBudK;pm;vmw,f/ qnfajrmif;eJY
vnf; Ekef;usNyD; jrpf0uRef;ay:BuD;jzpfvmw,f/ tJ'Djrpf0 yxrjrpfusOf; a&ay;a&;[m wpfEdkifiHvHk;udpöjzpfvmw,f/
txd pdkufysKd;ajrpwk&ef; wpfaomif;ESpfaxmif&Sdw,f/ apmapmu AGuf pNyD;ay:aygufvmwJh &ufaeY? v? ESpf rSwfjyu©'defudkMunfh&if v,f
awmeJY Ekef;ajrawGudk pdkufysKd;ajrjzpfatmif vkyfvmMuvdkYvnf; wpfp orm;oHk;jzpfw,f/ pdkufysKd;a&;udkOD;pm;ay;NyD; owfrSwfw,fqdkwm odEdkif
wpfpeJY tJ'aD vmufus,v f mwmjzpfw,f/ xGuu f ek o f ;D ESaH ygrsm;vmawmh ygw,f/ wpfESpfumvudk oHk;&moDydkif;NyD; a&BuD;csdef? ajray:csdefeJY aumuf
jrpf0uRef;ay:a'ouvlawG[m jrpfnmt&yfu vlawGxuf wdk;wuf odrf;csdefvkdY trnfay;xm;w,f/
zGHUNzdK;vmw,f/ vlpkwpfpkpDvdkufemwJh pnf;urf;uvnf; wkd;wufNyD; EdkifiH wpf&moDrSm av;v&Sdw,f/ vvkdYac:wmudkyJ owdjyKyg/ wu,fh
tkyfcsKyfa&;Oya'jzpfvmw,f/ EdkifiHtpdk;&&,fvdkY jzpfay:vmawmhrS vqef;whJ&ufu uG,fwJhtxd wpfvvdkYqdkvkdw,f/ tar&durSm&SdwJh
wpfEdkifiHvHk;twkdif;twmeJY a&&&Sda&;udk pnf;pepfusus vkyfaqmifvm tif'D,efawGvnf; &ufajcmufq,fc&D;udk ESpfvc&D;vkdY ckxdajymaeMu
Edkifygw,f/ acgif;aqmifuvnf; a&cGefa&c? ajrcGefajrc,lNyD; wkdif;jynf ygw,f/ vjyu©'def&JUcRwf,Gif;csufu yxrESpfq,fhudk;&uf&Sd&if wpfv
Nidrf;csrf;om,matmif tkyfcsKyfuGyfuJygw,f/ txufEdkifiH? atmufEdkifiH ac:NyD; xyfvmwJhvrSm &ufoHk;q,fjzpfaeawmh wpfESpfrSm &ufaygif;
&,fvkdY ESpfEdkifiH&SdcJhw,f/ txufEdkifiHu jrpf0Bwd*H&JUxdyfu yxrjrpf oHk;&mig;q,fav;yJjzpfr,f/ aeudktpGJjyKNyD; owfrSwfwJhESpfwpfESpfrSm
usOf;txd rdkifig;&mausmf&Sdw,f/ tJ'Dvdk ESpfEdkifiH&SdcJhwm[m apmapmu oHk;&mhajcmufq,fhig;&uf&Sdaeawmh tJ'Daejyu©'defeJYn§dzkdY oHk;ESpfMumwdkif;
ajymNyD;cJhovkd t&iftESpf 7000 uyJ &SdcJhwmyJjzpfygw,f/ t&ifESpfaygif; wpfvwk;d ay;ae&w,f/ tJ'v D v
kd yk w f v hJ al wG (Oyrm- jrefrm? xdik ;f ) &Sad o;
6000 avmufa&mufawmh ESpfEdkifiHaygif;NyD; jynfaxmifpkjzpfcJh&w,f/ w,f/ tD*spfuvlawGuawmh [dka&S;tcg (yxrjynfaxmifpkumvuyJ)
172 173
wpfESpfrSm 365 †qdkwmtxd rodayr,fh 365 &uf&SdrSef;odvkdY wpfvudk ajymvdkY&w,f/ toHowfrSwfxm;wJh t½kyfajcmuf&m&Sdw,f/ t½kyf[m
&ufokH;q,f? wpfq,fhESpfv &uf 360? vdkwhJ 5 &ufudk &uftm; (yGJ&uf) yDozdrYk vdb
k ;l / a&;qGJzv
Ykd , G &f r,f/ tJ'v D tkd vG,q f EJG ikd w
f hJ t½ky[ f mvnf;
vkyv f u kd yf gw,f/ vwdik ;f wpfvudk &ufo;kH q,fowfrw S w
f m[m odyNf y;D ta&twGufenf;oGm;r,f/ aemufqHk; yxrjynfaxmifpkusqHk;wJh 3500
tqifajyw,f/ eu©waå A'(astronomy)ynmeJY jyefwu G Mf unfah wmh wpfv bDpDrSm tu©&mESpfq,fhav;vkH; ay:vmygw,f/
&ufoHk;q,fpNyD; owfrSwfcJhwm c&pfray:rD bDpD ESpfaygif; 436 u rSwfwrf;tp[m eH&HrSma&;jcpfwmjzpfr,f/ tJ'gu tp&NyD; a&;
jzpfygw,f/ wjznf;jznf; av;ESpfMum&if 365 &uftpm; 366 &uf jcpfp&m unpf? uefYulqH? ajrjzL? cJwH? rifwH jzpfvmovdk? tD*spfrSm
vkyf&w,fvkdYvnf; odcJhMuygw,f/ yxrqHk;a&;p&mu opfjrpfjzpfw,f/ a&;zkdYrifuawmh rD;cdk;rIdif;eJY opfaph
vudk emrnfrrSnfhbJ (jrefrmEdkifiHu ysLawGvdk) wpfv? ESpfv? t&nfazsmf xm;ygw,f/ a&pyfrSmaygufwJhusLwpfrsKd;u tarG;trQifawG
oHk;v qufNyD;rSwfwJhtwGuf oHk;pGJwJhtcg odyfNyD;vG,fuloGm;ygw,f/ xkNy;D puúLvkyyf gw,f/ yufy&D yfpf(papyrus)ac:w,f/ olwv Ydk yk wf phJ uúL
ESpfudkrSwf&mrSm ]omoemtESpf 2537 vGefNyD;&um;?} ]c&pfESpf 1994} udkyJ toifhtwifhjyKjyifNyD; uaeYtxd okH;pGJaeMu&ygw,f/
wGif qkdovdk BuD;us,fwhJtjzpftysufupNyD; ESpfpOf*Pef;xdk;NyD;rac:bJ vlawG pma&;enf;ynmwwfvYkd trsm;Bu;D wk;d wufajymif;vJvmyg
a&BuD;whJESpf? rD;BuD;avmifwJhESpf? ppfBuD;NyD;qkH;wJhESpfvdkYyJ taMumif;t&m w,f/ urÇmppfBu;D wpfcNk y;D qH;k oGm;vkYd Nird ;f csr;f wJah cwfukd b,fvx kd al xmif
wpfckcsif; azmfxkwfNyD; ESpfemrnfowfrSwfazmfñTef;wJhtwGuf ESpfemrnf r,f pDpOfMuwmxufawmif? ta&;ygw,fvdkY orkdif;q&mu ajymcsifao;
pm&if;udk ausmufw;kH rSma&;rSwx f m;Mu&ygw,f/ yvmrdk(Palermo) ausmuf w,f/ pma&;enf;ynmaMumifh pD;yGm;a&;vkyfief;awG BuD;yGm;vmw,f/
wH;k t& 3400 bDpu D 2700 bDpx D d ESpf ckepf&mpm&if;&Sw d ,f/ aemufawmh yxrjynfaxmifpkumv jr§KyfESHcJhwhJocsKØif;awGrSm EdkifjrpfwGif; oGm;vmae
b,fbk&if eef;pHb,fESESpfrSmvkdYajymMuNyD; rif;pOfrif;quf pm&if;udkyJ wJh cwfwuftrsm;Bu;D qGw J ahJ vSyu
kH kd ajrtd;k ay:rSm qGx J m;wmawGUygw,f/
rSwfwrf;vkyfxm;vdkufw,f/ rSwfwrf;trsKd;rsKd;udk pmra&;wwfcifuyJ 'DavSrsKd;[m avSordkif;rSm tapmqHk;awGU&wJhavSawGygyJ/ jrpf½dk;wpf
pNy;D oH;k cJw
h ,f/ Oyrm-a&onfu eH&rH mS ajrjzLeJY wkwaf csmif; wpfacsmif; avQmuf wpfNrKd UeJwY pfNrKd U 'Duek wf ifavSBu;D awGeYJ wGiw f iG u f s,uf s,f a&mif;
jcpf&if a&wpfxrf;ay;NyD;qdkwmrsKd;udk qkdvdkygw,f/ csif;tBuD;tuJu 0,faeMuNyDvkdY azmfjywJhtaxmuftxm;jzpfygw,f/ avSay:rSm b,fNrdKU
olYwpfoufrSm usm;wpfaumif? awm0ufoHk;aumif? &efoludk;a,muf uvmcJhw,fvdkYajymwJh txdrf;trSwfudk vTifhwifxm;w,f/ yxr jynf
owfcJh&wmudk usm;½kyf? 0uf½kyf? vl½kyf opfom;jym;rSma&;NyD; axmifxm; axmifpkacwfu ocsKØif;awGrSm 'DvdkNrdKUwHqdyfwkdifygwJh avSyHktdk;awG
wmrsKd;udk qdkvkdygw,f/ tJ'grsKd; rSwfwrf;uawmh yxrjynfaxmifpk oHk;&mausmfawGUw,f/ tJ'DtxJu tdk; ESpf&mESpfq,fhESpftkd;[m Edkifjrpf0
rwkdifrDuyJ &SdaeygNyD/ uRe;f ay:taemufjcrf;u NrKd UwHqyd af wGjzpfw,f/ tMurf;oabmudk ajym&
t½kyfrSwfwrf;xJut½kyfudk toHxGufjzpfatmif vkyfvmMuwJh &if tckvdkBuD;yGm;wdk;wufwJh ta&mif;t0,fawGrSm atmufyikd ;f tD*spu f
tcguawmh yxrjynfaxmifpak cwfjzpfw,f/ t½kyw f pfcu k akd &;Ny;D 'gudk acgif;aqmifaeygw,f/ (jrpfBu;D pD;qif;yHt k & jrpf0[m ajrmufbufrSm&Sd
a&;xm;&if yxrowfrSwfcsufu 'DtoHyJxGufygvdkY twdtus owf vkdY atmufydkif;tD*spfqkdwm ajrmufydkif;tD*spfjzpfygw,f/) Edkifjrpf&JU jrpf0
rSwjf cif;ygyJ/ Oyrm-,kew f pfaumifa&;xmwmawGU&if ],H}k vkyYd J toHxu G &f qdkwmvnf; ajrxJyifv,frSm&Sdw,f/ jrpf0eJY taemufjcrf; pnfum;
r,f/ aumif;uifu Mu,fa&;xm;&ifvnf; ]Mu,f} vdyYk J toHxu G &f r,f/ wdk;wufvkdY aemiftcg r[mtvDZH'gu xif&Sm;BuD;rm;wJh tvDZHN'd,
tJ'Du 'kwd,tqifhudkwufvm&if ,kef½kyfeJY Mu,fwpfvHk;udk teD;tpyf NrdKUawmfudk tJ'Djrpf0taemufjcrf;rSm wnfaxmifcJhwm jzpfygw,f/ a&S;
aygif;a&;&if ],HkMunf}onfvkdY toHxGuf&r,f/ t½kyfudk toHxGuf&mrSm acwfa[mif;u tBu;D qH;k yifv,fu;l oabFmqdyNf rKd U jzpfcyhJ gw,f/ wu,f
oHk;NyD; ajymqdkjyKrlawG;ac:csufawGudk azmfjyvmMuygw,f/ t½kyf[m uawmh r[mtvDZ'H g (356-323 bDp)D ray:rD t&iftESpo f ;kH axmifuyJ
toHxGufoauFwjzpfvmw,f/ tJ'Dtcg ajymcsifwJhpum;udk t½kyfeJY tD*spfxGufypönf;eJY tD*spf,Ofaus;rI[m yifv,fudkjzwful;NyD; u&duRef;?
174 175
tJ'Duwpfqifh Oa&myudk ysHUESHYaeNyDjzpfygw,f/ tJ'o D csKiØ ;f wpfpk awGUxm;ygw,f/ bk&ifrif;awGxm;&pfwhJ taqmufttHk
yxrjynfaxmifpk[m? 4300bDpDu 3400bDpDtxd umvMum awGxrJ mS ? 'DocsKiØ ;f awG[m tapmqH;k taqmufttHak wGvYkd qdEk ikd yf gw,f/
jrifhpGmwnf&SdNyD;? ysufpD;oGm;w,f/ awmifEdkifiH? ajrmufEdkifiHvkdY ESpf av; aemuf 3000 bDpDavmufrSm yxrqHk; oJausmufwHk;eJYaqmufwJh ocsKØif;
q,favmuf oD;jcm;&SdaeNyD;? ajrmufEdkifiHu vlpGrf;aumif; rJheufZf udk awGUygw,f/ 'Dvdk ausmufeaYJ qmufEikd w f m[m aMu;vufeufeaYJ usmuf
(Menes)ay:vmNyD;? awmifEdkifiHudk 3360 bDpDrSm odrf;,lvdkufwmeJY? tkwjf zwf,El ikd v f Ykd jzpfw,f/ aMu;owåKvufeufu&d , d mudk Edik Ef ikd ef if;eif;
'kwd,jynfaxmifpk ay:vmjyefygw,f/ yxrjynfaxmifpku ,Ofaus;rI oHk;pGJEdkifvkdY? ausmuftaqmufttHkawG ay:vmwmjzpfygw,f/
wdk;wufwJht&Sdeft[kefudk qufw,fqdkayr,fh? tajccHpD;yGm;a&;aemufcH ausmufocsKØif;? ausmufewfuGef;awG ay:vmawmh? 'kwd,jynf
ajymif;oGm;ygw,f/ yxrjynfaxmifpkrSm? x,f"avheJYwpfygwnf; axmifpo k ufwrf;[m tESpf 400 avmuf&adS eNyaD ygh/ aus;&Gmu ajrusO;f eJY
aumufyo J ;D ESt
H xGuw f ;kd wufv?Ydk vlO;D a&wd;k yGm;vmw,f/ ta&mif;t0,f ocsKiØ ;f xuf ausmufocsKiØ ;f xJrmS ? orkid ;f rSww f rf;trsm;Bu;D ydak wGUrSm ao
pnfum;ysHUESHY&w,f/ 'kwd,jynfaxmifpkacwfrSmawmh tapmqHk; BuD;BuD; csmw,f/ tJh'gaMumifh 3000 bDpDausmfwJhtcg? Edkifjrpf0Srf;udk tzdk;wefwJh
us,fus,f owåKwl;azmfa&;udkawGU&NyD;? aMu;trsm;qHk;ydkifqkdifoHk;pGJEdkifwJh ordkif;pmtkyfBuD;vkdYwifpm;NyD; ac:avh&SdMuygw,f/
EdkifiHtjzpfeJY BuD;yGm;vmygw,f/ ordik ;f pmtkyBf u;D &JU yxrcef;udMk unfMh upd/Yk yd&rpf(pyramid)ausmuf
tD*spf yxrjynfaxmifpak cwf ocsKiØ ;f awGrmS wl;azmfMunfw h t
hJ cg? ocsKiØ ;f xJrmS a*;ZJh (Gezeh) ocsKiØ ;f awmfBu;D eJY 0ef;usiu f ocsKiØ ;f i,fawGukd
aMu;vufeuf toifhtwifhawGUNyDjzpfvkdY ausmufacwfu owåKacwfudk pwifavhvmMu&ygw,f/ ocsKØif;i,frSm rif;aqGrif;rsKd;? &mBuD;xl;BuD;
a&mufpjyKNyv D qYkd &dk ayr,fh? tck tD*sp'f w k , d jynfaxmifpak cwfukd a&muf awGudk oN*ØK[fxm;ygw,f/ wpfywfvSnfhMunfh&if tD*spftkyfcsKyfa&;tzGJU
cgu owåKacwfvo Ykd wfrw S yf gw,f/ trsm;tm;jzifh pde;D (Sinai)uRef;qG,f vlpakH wGUr,f/ toufxif&mS ;&Spd Ofu nDvmcH0ifovd?k tavmif;nDvmcHvYkd
u? awmifawGrmS 'kw, d jynfaxmifprk if;awGapcdik ;f vd?Yk owåKw;l orm;awG qkdEdkifygw,f/ aqGawmfrsKd;awmfocsKØif;[m tD*spftkyfcsKyfa&;pepfudk em;
tajrmuftjrm;a&mufvmNyD; awmifudkazmuf? vdkPf&SnfawGwl;NyD; owåK vnfoabmaygufatmif cif;usif;jyoxm;ovdk awGU&ygw,f/ tkyf
,lMuw,f/ tJ'aD e&m[m tapmqH;k awGU&zl;wJh aMu;wGi;f awGjzpfw,f/ csKyfa&;pepftjyif wjcm;odp&mrSwfp&mvnf; awGUr,f/ yxrowdjyK
owåK&SmolawGu awmifurf;yg;rSm rSwfwrf;a&;xGif;cJhao;w,f/ tJ'D p&mu udk;uG,f,HkMunfrIjzpfw,f/ vlaowm aemufwpfb0ul;wm
rSwfwrf;awG[mvnf; orkdif;rSm a&S;tusqkH;rSwfwrf;awG jzpfygw,f/ jzpfw,fvdkY ,kHMuw,f/ b0a[mif;cE¨mudk,frysufatmif xdef;EdkifrS
'kwd,jynfaxmifpku pDeD;aMu;wGif;wl;½Hkomru? ajrmufurf;½dk; b0opfrSm cE¨mudk,feJY jynfhpHkr,f/ ta[mif;wkef;upnf;pdrfeJY aeovkd
wef;vdkufNyD; qm&d,(Syria) urf;u bpfAavmhpf(Byblos)eJY yifv,ful; ae&r,fvdkY,Hkw,f/ tJ'gaMumifh tavmif;aumifudk rysufatmif *loGif;
tquftoG,fvkyfw,f/ 'DNrdKUtwGif;rSm opfawmBuD;&Sdw,f/ tD*spfawG &r,f/ *lroGif;cif aq;pnf;&r,f/ NyD;rS wGif;eufeufxJrSm ausmuftkwf
tvdk&SdorQopfudk tJ'DNrdKUrSm 0,fw,f/ opfudk taeawmfjzwfNyD;? z½dUk tcif; tum tzHk;eJY 0SufcJhMuygw,f/
(Pharoh- tdrBf u;D )ac:wJh tD*spr f if;awG&UJ a&wyfeY?J wif,cl MhJ uw,f/ 'Dvdk ocsKiØ ;f rSm awGUwJrh wS w f rf;awGxuJ a&S;tD*spEf ikd if o
H m;awG ud;k uG,w f hJ
ajrxJyifv,fta&SUawmifaxmifhrSm? yifv,fjzwfNyD; ul;oef;a&mif;0,f ewfrif;awGtrsm;xJu ta&;ygqHk;ewfrif;ESpfyg;udkyJ awGUw,f/ rdk;om;
wm[mvnf;? trSwftom;eJY tapmqHk;awGUjrifod&Sd&wJh? yifv,ful; wdrw f u kd uf if;wJh tD*spaf umif;uifrmS tm;&yg;&awmufyaewJh aeewfukd
a&mif;0,fa&;jzpfw,f/ opfawG tD*spfudka&mufwJhtcg tdrfaqmuf? ylaZmfzkdY? crf;em;wifhw,fwJh ausmif;awmfawGudk olwkdYaqmufcJhw,f/
avSpyf? vuform;q&mvkyfwwforQ y&dabm*rsKd;pHkudk vkyfMuygw,f/ yd&rpf[m aerif;&JUwHqyd v f u©Pmqdv k nf; jzpfw,f/ olwYkdbmompum;eJY
'kwd,jynfaxmifpk&JUtpydkif; tESpfav;&mwGif;? rif;awG[m ae aerif;udk a&(Re)vdYk ac:w,f/ aemuf xif&Sm;BuD;us,fwJh ewfwpfyg;u
vSrf;ajrtkwfeJY ocsKØif;*ludkwnfaqmufavh&Sdw,f/ awmifydkif;tD*spfrmS odMuwJt h wdik ;f Edik jf rpfBu;D jzpfw,f/ aea&mifxrJ mS wvQyv f Qyf wzdwfzdwf
176 177
awmufaewJh a&pD;,OfaMumukdMunfh&wm tD*spfawG odyEf pS o f ufMunfE;l ajratmufcef;yJjzpfw,f/ taqmufttHkvkdYawmif ac:Edkifp&mr&Sdyg/
r,f xifygw,f/ jrpfBu;D aus;Zl;eJY ajrMoZmodyaf umif;whJ urf;ESpfzufu aemuf taqmufttHkudk ajray:rSay:vmawmhvnf; ajrtkwu f kyd J oHk;yg
ajrBuD;ay:rSm jzpfxGef;Edik w f Jh pdr;f pdr;f vef;vef; oD;yif,yGiyhf ifawG[m olwYdk w,f/ Adokumq&m trf[dkwuf(Imhotep)u bk&if aZmhqm (Zoser)
toufjzpfygw,f/ a&ajreJaY ygufa&mufwhJ tyifrSeforQ&JUt&Sifocifu twGuf ausmuftaqmufttHkudk 2940 bDpDrSm aqmufawmhrS yxr
Mop&d(Osiris)ewf jzpfygw,f/ &moDajymif;wdkif; aysmufvu kd çf ay:vdu k ?f OD;qH;k ausmufeaYJ qmufww hJ u
kd f ay:vmygw,f/ urÇmrSm tJ'w D ukd [f ma&S;
tNy;D aoqH;k aysmufu, G o
f mG ;NyvD rYkd &Sw
d hJ ewfvkdYvnf; ,lqMuw,f/ tusqHk;ausmufwdkuf jzpfygw,f/ &Sifbk&ifhtwGuf taqmufttHkudk
tJ'gaMumifh vl[m 'Db0ao&if aemufwpfb0rSmarG;r,f/ tck 0dkif;NyD; ausmufocsKØif;i,fESpfckvnf; aqmufygw,f/ xHk;ausmufvuf&m
b0rSm ewfrif;apmifha&Smufovdk olYtavmif;udk oJuEÅ&tpyfrSm jr§Kyf taumif;awGjzpfNyD;? rsufESmpmu ausmufwdkifoG,foG,fav;awGpDNyD;
xm;wJo h csKiØ ;f rSmvnf; apmifah &Smufay;OD;rSmyJvYkd ,Hw k ,f/ tD*spaf wG,w kH hJ axmifxm;yHku? aemiftESpf 2500 avmufrSmay:vmwJh *&dewfuGef;
ewfrif;trsm;pkudk olwkdYu wd&pämefeJY trSwftom;xm;NyD; udk;uG,fyoyl rsufESmpmausmufwdkufvHk;ao;rsKd; jzpfaew,f/ 'DvdkyHkoP²mefudk pxGifwJh
aZmfMuw,f/ rlvoabmxm;udrk odMuvdYk aemiftcg tD*spaf wG wd&pämefukd ynm&Sifudk wdkif;jynfEdkifiHBuD;awG atmifEdkifwJhol&Jaumif;awGxuf ydkNyD;
&Sdcdk;w,fvkdY xifMuw,f/ (Oyrm-aerif;udk a'gif;eJY rSwfom;cJhwmudk csD;usL;oifhygw,f/
aemufawmh a'gif;udk&Sdcdk;w,fvdkY ajymMuwmrsKd;jzpfygw,f/) tD*spfrSm tif[dkwuf aqmufwJh taqmufttHku wpfqifh xufwpfqifh
aerif;ukd&nfñTef;NyD; tv,fpuf0dkif;udk a>ra[mufESpfaumifeJY odef;iSuf i,fomG ;wJh av;axmifyh pö,m(terrace)ajcmufqifx h yfyJ jzpfygw,f/ tck
awmifyHESpfvufeJY a&;qGJw,f/ ajymwJh ypö,maqmufwJh 2940 bDpDu pNyD;? wdk;wufrIjrefw,f/ 2885
*ZJyh &d rpf(Gazeh pyramid)udk avhvm&if tD*spu f ;kd uG,, f MkH unfrI bDpDa&mufawmh *ZJhyd&rpf aqmufMuygw,f/ yd&rpfaqmufxm;wJh
tjyif wjcm;taMumif;awGvnf; odEdkifygw,f/ tD*spfvufrIynmonf atmufcHajr[m wpfq,fhoHk;{u&Sdw,f/ xH;k ausmuftwH;k 2ç300ç000
awG aMu;vufeufo;kH aeNyjD zpfwmudk azmfjycJNh y;D ygNy/D *ZJyh &d rpf[m 'Dvuf (ESpo f ef;oH;k ode;f ) oH;k w,f/ ausmufwpfw;kH pD[m ESpw f efcGaJ vmufav;w,f/
eufawGeYJ b,favmuft&ma&mufatmif wDxiG af qmufvyk Ef ikd af Mumif;udk yd&rpftem;wpfzuf[m 756 ay &Snfw,f/ rlvtjrifu h ay 500 eD;eD;
oufaojyxm;ygNy/D tckjrifae&wJyh &d rpfukd wnfaqmufoal wG&UJ txuf &Sdw,f/ vlwpfodef;udk tESpfESpfq,fcdkif;&r,fvdkYvnf; cefYrSef;Muygw,f/
av;ig;ajcmufqufavmufu vlawGaovdkY oJuEÅm&tpyfrSm usif;wl; vufiif;tusKd;pD;yGm;vHk;0rjyEdkifbJ vlwpfodef;ausmfudk tESpf
NyD;? ausmufvufeufwpfc,k ESpfckeJYtwl tavmif;udk wapmif; acGacGav; ESpfq,fcdkif;xm;whJ rif;&JUbkef;wefcdk;udk tHhrqHk;Edkifbl;/ vlawGu tJ'D
jr§Kyfxm;wmudkawGUwJhtcg? tckvlawGeJY ynmpGrf;uGmvScsnv f m;vkYd tHMh o rif;Bu;D udk z½dUk vdyYk aJ c:w,f/ tckvBkd u;D us,wf hJ 'kw,d jynfaxmifpu k mv
r,fqdkvnf; tHhMop&mygyJ/ ausmuftaqmufttHkudk EdkifEdkifeif;eif; udk? 'ghaMumifh z½dkUacwfvdkY ac:avh&SdMuygw,f/
aqmufwwfwmuawmh jrefw,f/ ausmufo;kH &mu aMu;oHk;zkdY ajymif;vJ z½dkUtkyfcsKyfa&;rSm t&m&SdESpfrsKd;xm;w,f/ rif;BuD;teD;tyg;rSm
wmuawmh rjrefygbl;/ pde;D (Sinai)rSm aMu; pawGUwmeJY yd&rpfaqmufcsed f taptyg;cHolawGu A[dktrIxrf;&JUtrdefYudk e,fuwpfqifh emcHrSwf
Mum;umv[m ESpfaygif;ESpfaxmifausmf&Sdw,f/ NyD;awmh yd&rpfaqmuf om;NyD; aqmif&Gufay;&wJh e,ftrIxrf;awGjzpfygw,f/ e,ftrIxrf;u
csdeftxuf tESpfwpf&mwGif;rSmyJ &Sifbk&ifhocsKØif;udk aevSrf;ajrtkwfeJY tcGefaumuf&w,f/ w&m;olBuD;vkyf&w,f/ tD*spfvufpGJOya'&Sdzl;yg
aqmufay;aeMuao;w,f/ tJ'Dtcgu ocsKØif;[m ajrwGif;ywfvnfudk w,f/ tck &Smr&yg/ tcGefu vlawGay;wJhtcg xGufukefoD;ESHtwdkif;yJ
tkwfpDNyD;? tay:u opfom;trkd; rdk;xm;wmyJ jzpfygw,f/ tJ't D ay:u ay;ygw,f/ ydu k q f rH ay:ao;bl;/ 'gaMumifh rif;Bu;D &JUpyg;us?D ukeaf vSmif½kH
oJeJYausmufcJa&mNyD; ukef;rdkYrdkYvkyfxm;&if NyD;wmyJ/ ausmuf pokH;awmh wd&pämefNcHqdkwmawG ae&mtESHYrSm tpkvdkuftpkvdkuf&dSygw,f/ &meJYcsDNyD;
xHk;ausmufudk ajrtkwfae&mrSmokH;wmyJ uGmjcm;ygw,f/ tJ'grsKd;[m pm&if;a&;rSwfwJhpma&;awG[m puúLeJYrifwHoHk;NyD; aeYpOf pm&if;a&;rSwf
178 179
wGufcsufaeMu&w,f/ tcGefay;ol trnf? ae&yfpm&if;? ay;oGif;ypönf; oD;ESHudk vm;eJY to,ftydkYvkyf&ygw,f/ 'Dowå0gu r&Sdrjzpf tm;udk;&
rnfrQ? tcGefajypm qkdwmawGudk tcktcgrSmvdkyJ a&;ay;aeMu&ygw,f/ w,f/ uRef½kyfawGu t&G,fi,fw,f/ t&Sifocifudk BuD;BuD;qGJxm;
Oa&myrSm 'Dvv kd yk &f wmudk Oa&my{u&mZfEikd if (H Roman Empire)xGe;f um; w,f/ uRefawG tvkyfcGifrSmvmNyD; ppfaq;BuD;MuyfwJhyHkudk awGUygw,f/
csdefa&mufrS awGU&ygw,f/ aMu;yef;wdrfq&m tvkyfvkyfyHkudkvnf; awGUygw,f/ aMu;owåKtoH;k udk
rif;aejynfqdkwmu eef;awmfeJY0ef;usifO,smOfawmfBuD;? A[dktrI awGUcJwh m t&iftESpEf pS af xmifujzpfvYdk aMu;wl;azmf&mS azGyakH wmh awGU&r,f
xrf;wkdYtdrf? b@mawmfwdkuf? pma&;tapcHwdkYaexdkif&meJYyJ NrdKUBuD;jzpf r[kwyf g/ opfczJG Ykd aMu;vTukd tvGeaf wmfwq hJ &mrS vkyfwwfrSmjzpfygw,f/
oGm;ygNyD/ *ZJhawmifbuf tawmfvSrf;wJhae&mrSm jzpfygw,f/ rrfzpf ig;ayçajcmufay&SnfwJhaMu;vTeJY opfcGJ? aMu;aqmufeJY opfudktaumh?
(Memphis)ac:w,f/ NrKd UwGi;f taqmufttHa k wG tm;vH;k udak wmh ausmuf tcHk;? tacgif;xGif;? aMu;pl;eJY taygufazmufNyD; xrf;pifawG? xkdifcHkawG
tkwfroHk;bJ aevSrf;tkwfeJY opfom;yJ oHk;pGJaqmufvkyfcJhMuvdkY? tckbm vkyMf uygw,f/ ausmufw;kH udv k nf; vTeyYJ J vdw k t
hJ &G,&f atmif jzwfygw,f/
wpfckrS jyp&mta[mif;ypönf; rusefawmhyg/ yd&rpf tBuD;,ti,fjzpfwhJ ay 1300 (wpfrdkif&JU av;csKd;wpfcsKd;avmuf)&SdwJh aMu;a&oG,yf u kd uf kd
vlaoNrdKUawmfuawmh ausmufeJYaqmufvkdY trsm;BuD;usef&pfaeygao; yd&rpfewfueG ;f aqmifrmS xnfx h m;wm awGU&ygw,f/
w,f/ vlaoNrdKUrSwfwrf;awGudkavhvmNyD; wpf&mhq,fESpftwGif; tD*spf ausmufaoG;q&m tvkyfvkyfyHkudkvnf; awGUw,f/ ausmuftrm
rif;quf? EdkifiHeJYvlYordkif;udk trsm;BuD;azmfxkwfEdkifcJhMuygw,f/ wjcm; pm;udk a&aomufcu G v f yk wf ,f/ apckid ;f wJo
h al umif;u cGuu f u
dk idk Mf unfNh y;D
ocsKiØ ;f tkypf ak wGu &SmazGawGU&SdcsufeJY aygif;vdkufwJhtcg tESpfig;&mausmf tHhMoESpfoufyHkukdawGYawmh? cGuf&JUab;eH&Hudk yg;atmifxGif;EdkifvdkY tvif;
ordkif;jzpfvmygw,f/ *ZJhawmifbufudk rkdifajcmufq,favmuf rjywfwJh a&mifudkjrif&vdkY csD;rGrf;aeyHkay:w,f/ ykwD;aphi,fuav;awGudk vS
ocsKiØ ;f wef;rSm 3000 bDpw D pf0ufu 2700 bDpD wpf0ufxd pd;k rk;d tkycf sKyf atmifaoG;NyD; ausmufpDa&TcGufvkyfw,f/ taygufazmufNyD; ykwD;oDu;kH
oGm;wJhrif;awG&JUocsKØif;awGudk awGUr,f/ tJ'DocsKØif;awGu&wJhorkdif;[m w,f/ a&Tyef;wdrq f &m&JUtvkycf iG rf mS q&m? vufaxmufew YJ ynfah wG a&Tukd
tD*spf,Ofaus;rIordkif;yJ jzpfygw,f/ eef;qGJ? tjym;cwf? yHkoGif;? *a[qufeJY tvkyfvkyfaeMuyHk olwkdYvuf&m
vlwdkY aeYpOfaexdkifpm;aomuf vkyfudkifyHkudk yd&rpftwGif; ocsKØif; udk vlaorSmqifjyifxm;wmeJY wdkufqkdifMunfhwJhtcg? tckacwf ausmfayh
eH&HawGrSm t½kyfeJU a&;qGJazmfjyxm;wmudkawGU&ygw,f/ taMumif;t&m qdkwJhyef;wdrfq&mawmif olwkdYudkomatmifvkyfEdkifr,f rxifyg/
jynfhpHkvSygw,f/ wu,fhvlpnfum;wJhNrdKUwGif;rSm vrf;avQmufoGm;&if; td;k xde;f pufeYJ tvkyrf sm;aewJh td;k xde;f ukv d nf;awGUygw,f/ td;k udk
vlrsKd;pHk tvkyfudk,fpDeJY ajymqdkvIyf&Sm;aeMuwmudk awGUjrif&ovdk? ocsKØif; rD;nDatmif tkd;zdkeJYzkwfzkdY jyifqifaewmvnf; awGUw,f/ tdk;udk pOfhokwf
eH&aH wGuv kd n S Mhf unf&h if awGUygr,f/ ocsKiØ ;f wGi;f rSmyJ ewfyal ZmfNy;D qkawmif; wJhynmudkwwfwm ESpfaygif;&maxmif&SdavmufNyD? ckqdk pOfh&nfokwfvdrf;
qk,v l yk wf t hJ aqmif oD;jcm;&Sad evdYk aoNy;D olawGvnf;? 'Dukd aeYpOfvmNy;D wmtjyif a&mifpkHzefyef;tdk;? zefcGufawGvkyfNyD; EdkifiHjcm;udkyg wifydkYa&mif;
0wfjyKaeMuOD;rSmvm;vdkY xif&ygw,f/ taqmifxJrSmvnf; ocsKiØ ;f jrK§ yEf HS csaeMuygNyD/
pOfu td;k awGcu G af wGeYJ pm;p&mawG xnfah y;vdu k Mf uvd?Yk olwYt
dk ouf&iS pf Of &ufuef;pif½yk yf u kH v
kd nf; Munfyh g/ zsiaf csmr,f? tqiftaoG;vSr,fvYdk
xm;vkdY? ocifu b,fvdkyHkoP²mef? uRefu b,fvdkyHkoP²mef&SdNyD; pdkufcif; rSef;p&mrvkdyg/ &Sifbk&ifhtavmif;udk xkyfwJhydwfawG taumif;yuwd
rSm bmawGpdkufw,f? awmvdkufoGm;wJhtcg b,fowå0gawG? iSufawGypf eD;eD; avhvmp&museyf gao;w,f/ vufcwfpifjzpfvYkd ydwfrMurf;yg/ acwf
cwfMuw,fvdkYvnf; odEdkifygw,f/ wd&pämeft,Ofjzpf&ifvnf; b,fEGm; puf&ufuef;xufyNkd y;D ydwaf csmydwaf umif;xGuyf gw,f/ eH&rH mS tvScsw d q f zJG Ydk
u cdkif;EGm;? b,fEGm;u EdkYn§pfEGm;rvdkY jrif½HkeJYodEdkifw,f/ x,fudk EGm;qGJNyD; aumaZm? trd;k O,smOfrmS oH;k zkYd aeumawGvnf; xD;oH;k eef;oH;k tqifrh yD gw,f/
,mxGefwmvnf; awGUygw,f/ jrif;udk awGUrSmr[kwfyg/ tJ'Dacwfu Edkifjrpf AGufawmrSmaygufwJh usLyifwpfrsKd;udk puúLvkyfzkdY ckwf,l
jrif;,Ofr&Sdao;yg/ 0efwifvm; &Sdygw,f/ aumuf&dwfodrf;NyD; aumufyJ aeMuyHkudk awGUygw,f/ 0g;udk ESD;xdk;ovdkzsmNyD; wpfrQifeJYwpfrQif qufNyD;
180 181
jzefYygw,f/ NyD;awmh jyefYESpfckudkxyfwJhtcg a&;p&mpuúLjzpfw,f/ tJ'D anmifapmif;awG awGUr,f/ eef;awmfwGif;rSm zdwfzdwfawmufaewJh toH;k
puúLvdyt f pnf;awGukd oabFmwifNy;D qD&, d eJY Oa&myudyk w Ykd ,f/ tD*spf[m taqmifawGudk rSef;MunfhvdkY&ygw,f/ olwkdY aemuf tESpf wpfaxmifh
'Dvekd YJ ESpaf ygif;oH;k axmifavmuf urÇmoH;k puúLxkwv f yk &f mXme jzpfcyhJ gw,f/ ig;&mMumawmhaowJh bk&if wGufwifhcrGef(Tutenkhamon)ocsKØif;u y&d
vuform;q&mawGu opfom;AD½dkutp yifv,ful;oabFm abm* toH;k taqmifawGe, YJ OS Nf y;D vuf&mwk;d wufqef;jym;vmyku H vkd nf;
txd wnfaqmufaeMuw,f/ rif;pdk;&mZmxkdifcHk? xrf;pif? ovGefqkdwm wdkufqdkifNyD; MunfhEdkifygao;w,f/
awGvnf; vkyfMuw,f/ yHkopfyHkqef; El;nHhtdpufvSy usufoa&&Sdatmif eef;wGif;om;awGudkvnf; Munfhyg/ xrf;pifeJY v,f,mrSm tvkyf
a&TaiGuGyfw,f/ qifpG,f? opfeuf jr§Kyfw,f/ om;a&zHkuyfw,f/ tdrf vkyo f al wGuo kd mG ;Ny;D ppfaq;[ef? twdik fçtazmufaw;qd&k if; xrf;pif xrf;
axmify&dabm*vkyo f al wG vufrvnfMu&ovdk avSoabFmpyfwv hJ al wG olwdkYu tdrfjyefa&mufawmh aw;udk&yfNyD;? tdrfa&SUom,mwJhO,smOfrSm
[m yk&GufawG pm;p&mtwHk;BuD;BuD;udk 0dkif;tHkqGJae,lyHkrsKd; udkifwG,fwGef; acwåem;zkYd ocifuckd sxm;cJ[ h ef? olwq Ydk ckd w
hJ ahJ w;udk *le&H rH mS a&;xm;ao;vdYk
ajr§mufaewm awGUygw,f/ jrpfwGif;avSeJY yifv,ful;oabFmESpfrsKd;pvHk; bmudkqdkvmMur,fqkdwmvnf; od&ygw,f/ tdrfolZeD;u c&D;BudKqdk[ef?
vkyfaeMuygw,f/ jrpfwGif;avSawG tvkyf½IyfaeMuwm yxr jynfaxmif vifa,musfm;ajr§mufpm;vkdY &SdorQpnf;pdrfudk cifyGef;onfeJYxyfwl ydkifqkdif
pkacwfuyJ jzpfygw,f/ ckawmh aps;wifzu Ydk ek yf pön;f yd&Yk ovdk bk&ifb h @m oljzpfw,f/ O,smOf[mvnf; olwdkYaysmfpH&mewfeef; jzpfygw,f/ 'D
awmfusDudkoGif;zkdYvnf; ydkY&ygw,f/ zdeyfcsKyfol jyifolu tcudk rkefYzkwfol O,smOfrSmyJ tyef;ajz&if; rdwfo*F[udk{nfhcHr,f? a<uupm;r,f/ cspfol
qDu rkefY,laeyHk? vuform;q&m&JUZeD;u wHigudk aowåmi,fay;NyD; ZeD;rIwfwJh a>yoHcwfwJhapmif;oHudk em;axmifr,f/ azsmfajzzkdYac:xm;wJh
ig;,laeyHk? qDarT;c&m;i,fudk b,aq;onfqDu ajrtif topfESpfvHk;eJY uacsonfwdkY EGJUaESmif;aysmhaysmif;wJh,drf;tuudk Munfhr,f/ opfyifawG
vJ,laewJh tdk;xdef;onfr,m;yHkawGudk awGUawmh? olwkdYrSm ydkufqHray: tkyfqkdif;aewJha&uefrSm om;i,forD;i,fjrL;wl;[ef? tdrfarG;arsmufi,f
ao;ygvm;vdkY owdjyKrdygw,f/ omreft&yfol t&yfom;awmh 'DvdkyJ udk p[ef? arsmufi,fuaMumufNyD; zcif&JUqifpG,fajcwyfxdkifcHkatmuf
ukezf vS,Mf ur,f/ eef;awmf tdraf wmfeYJ vufum;qkid af wG? yGJ½HkawGrSmawmh vmNyD;cdk[ef? tJ'DyHkawGaMumifh ESpfaygif;axmifaomif;ru vl½dkif;vlMurf;
a&TcGuf? aiGcGuf? aMu;uGif;udk owfrSwfwJhtav;csdefeJY pHrDatmif t&nf b0u om;r,m;a>c&Hoif;yif;eJY ,Ofaus;zG,f&mwJh vlYb0 vlYpnf;pdrfudk
taoG;n§dNyD; vkyfxm;r,f/ 'gawGeJYyJ ukefzkd;ay;r,f/ tJ'DcGufawGu cHpm;Mu&yHkudk ckvdkjyefajymEdkifwmjzpfygw,f/
aemufawmh ydkufqHjzpfvmvdrhfr,fvkdY rSef;q&ygw,f/ NrdKUpm;BuD;[m ol vufoyfarG;xm;wJh trJvdkufacG; acgif;ay:udk
ocsKiØ ;f wGi;f rSm ewfueG ;f eH&aH y:u aps;½Icif;rSm vlvw G af wGygovdk vufwpfzufwifNyD;? aemufvufwpfzufeJY O,smOfrSL;udk ac:w,f/ NyD;
uRefawGvnf; awGUr,f/ uReftrsm;pk[m v,fxJrSmyJ tvkyfvkyfaeMu awmh ]&Gufpm;oabFmrkefvmudk ig pm;Munfhr,f? cl;prf;}vdkY cdkif;aeygw,f/
wmawGU&ygw,f/ rif;pdk;&mZmeJY odyfcsrf;omolawGu ajr&Sifyg/ v,f olYtdrfBuD;udkvnf; Munfhyg/ cefYnm;BuD;us,fw,f/ aevSrf;tkwfeJY opf
ydik ,
f mydik ef YJ ud,
k b hf mom wpfEikd pf ukd yf sK;d olr&Sad wmhb;l xifygw,f/ ocsKiØ ;f om;tdrfygyJ/ cef;zGifhus,fw,f/ avoefYt0ifaumif;w,f/ Zmjywif;
awGuvnf; xif&Sm;olawG&JUocsKØif;yJjzpfvdkY tnw&awGtaMumif; rod rsm;rsm; xnfhxm;w,f/ &moDOwkeJY vkdufzufygw,f/ tdrfcef;eH&Hqdkwm
&yg/ xif&mS ;olawGuawmh ocsKiØ ;f rsm; rnfojl zpfaMumif; a&;xm;vkYd pm&if; uvnf; a&mifpHkcef;qD;qGJzkdYabmifyJjzpfw,f/ avxefwJh oJrkefwdkif;wdkuf
aumuf,&l if t&iftESpif g;axmifu vkyif ef;&Siv f rf;ñTepf mtkyf jzpfEikd w f ,f/ wJth cgyJ 'Dcef;qD;udo k ;kH rSmyg/ 'gaMumifv h nf; tdr[ f m om,mjyefjY yL;w,f/
*ZJhyd&rpfudkjyefoGm;NyD;Munfh&if &Sifbk&iftyg;rSmcpm;&wJh aqGawmf rsKd; tEkynmqefw,f/ 0ef;usit f vSudk tD*spEf ikd if jH cm;om;awG cHpm;vdw k ,f?
awmf? r,fawmf? rdzk&m;? rSL;BuD; rwfBuD;? t&m&SdBuD; emrnfawGyg &r,f/ cHpm;wwfw,fqdkwm odEdkifygw,f/ olwkdYoHk;aqmiforQ ypönf;udkvnf;
olwkdY&JUyHkwlvnf;awGUr,f/ ul;zl;(Khufu)r,fawmfocsKØif;? [Jhwuf wwfEdkifoavmuf tvSqifxm;w,f/ NrdKUpm;BuD;&JUxrif;pm;cef;udkvnf;
[m&ufpf (Hetep-Heres)rdz&k m;ocsKiØ ;f rSm ausmufrsupf jD c,fxm;wJh ovGef 0ifMunfhyg/ ZGef;vufwH[m Mum½dk;MumyGifhyHkoP²mefxkxm;w,f/ Mumyef;
182 183
yHk 0dkifcGufxJu 0dkif&nf[mvnf; ta&mifvJhvJhxGufaew,f/ xdkifckHajc jywif;aygufapmif;awGeJY tvif;a&mifay;xm;ygw,f/ tJ'Djywif;udk
udkvnf; qifpG,feJYjcaoFhajcxkxm;w,f/ anmifapmif;ajcudkvnf; 'DvkdyJ vnfay:jywif; (clerestory) ac:ygw,f/ 'Dvdkjywif;aygufudk tD*spfrSm
qifpG,feJY EGm;vm;ajcaxmufyHk xkxm;ygw,f/ rsufESmMuufudk tjymEk pNyD;wDxGifokH;pGJ&mu *&deJY a&mru ,loHk;w,f/ aemuf c&pfausmif;awmf
aq; cHNyD;? Mu,fwm&meu©wfyHkqGJxm;w,f/ wkdifBuD;awGudk xrf;vHk;wdkifyHk awGrSm oHk;pGJavh&Sdwmudk awGU&ygw,f/ uyfzf&m cef;r[m wdkifBuD;awGeJY
vkyfxm;w,f/ xdyfrSm xef;&Guf0dkif;awGpkNyD; t0dkif;vHk;BuD;vkyfxm;w,f/ BuD;us,fcef;em;w,f/ aemuf ESpfwpf&mavmuf&Sdawmh (ESpfq,fh&Spf &mpk
wcsKdUwdkifudk Mum½dk;MumyGifheJYcyfEGJUEGJU aumif;uifjymeJYMu,fawGudk axmuf ESpf bDpD) rSm BuD;us,fcrf;em;wmxuf EGJUaESmif;,Ofaus;wmudk ydkNyD;ESpf
xm;yHkrsKd; [efaqmifaew,f/ csKd;iSufeJY vdyfjymawG ysH0JaeyHkvnf; eH&HrSm oufvmMuw,f/ av;axmifhwdkifBuD;tpm; wkdifvHk;oG,fwefwefudk tvS
wcsKdU? aumif;uifrSmwcsKdU awGUr,f/ ajceif;wJhMurf;rSm aumfaZm&Sdw,f/ qifNyD; toHk;jyKvmMuygw,f/ taqmufttHka&SUrSm wdkifi,fvHk;oG,f
jrufEpk rd ;f pdr;f ywfvnf0ikd ;f whaJ &uefxrJ mS uefpeG ;f EG,af wG? arSmaf wG? ig;awG awGudk tpDvdkufwef;xm;wmudk tqef;topftaeeJY Adokumorkdif;rSm
jrifEdkifw,f/ a&uefurf;pyfrSm EGm;½dkif;u csKdaoG;yHkygw,f/ iSufawGu awGUvmMu&ygw,f/
vnf; ysHMu? MuLyifñGwfatmif em;Mu? awmaMumifu iSufodkufudk0ifNyD; tD*spfrSm wDxGiftoHk;jyKvdkY ESpfoufp&mtaqmufttHkyHkpHjzpf
Ocd;k yHv
k nf;&Sw d ,f/ ESaH umifBu;D Bu;D awGvnf; tyifawGMum;rSm txif;om; ay:vm&if ajrxJyifv,fudkjzwfNyD; 'DyHkpH[m Oa&myudka&mufw,f/ uke;f
jrifae&ovdk zm;aumifBuD;awGvnf; yifajcrSmcdkuyfaewm awGUygw,f/ vrf;u taemuftm&Suakd &mufw,f/ a&S;tusqHk;,Ofaus;wJhOa&myeJY
tD*spftrsKd;om;yef;csDyef;ykq&mtausmftarmfawGudk vSyqef; tm&SEdkifiHawGudk ukefoG,fMu&if; a&muf&SdvmMuwm taemuftm&SrSm
Mu,fwhJta&mifawGeJY rif;pdk;&mZmawG&JUyHkwludk eH&Hjynfha&;qGJapcJhw,f/ vnf; tHhMop&maumif;avmufatmif ,Ofaus;rIysHUESYHwdk;yGm;vmwmudk
eH&aH xmifw h pfae&mrSm yef;csq D &mu olyY w kH ul akd wmif a&;xnfhcJhao;w,f/ awGUMu&ygw,f/ tD*spef YJ tm&S tjyeftvSeaf &mif;0,fMu&if; "avhx;kH pH
q&meJY vkyfazmfudkifzufawGeJYtwl pm;aumif;aomufzG,fawGudk pm;ae toH;k taqmifawGvnf; ysUH ESw YH ,f/ Edik jf rpf0taemufjcrf;eJY u&uf(Crete)
MuwJyh jkH zpfygw,f/ tJ't D cgwke;f u eH&jH ym;jym;ay:rSm tvH;k oP²mefeYJ teH qufqHa&;rSmvnf; 'Doabm&Sdygw,f/ &mpkESpfaygif;rsm;pGm Mumatmif
tvsm; xk &SdwJhypönf;udk o½kyfay:atmifqGJjyzkdY cufae[efwlw,f/ tD*spzf ½dak wG[m 'Dyifv,f&yfjcm;a&mif;0,fa&;udk tm;ay;cJw h m awGU&yg
wd&pämef½kyfqGJ&&ifawmh tifrwefvuf&majrmufwJhyHkudk &r,f/ ydk;rTm;udk w,f/ pdeD; aMu;tpm;owåKt&SmvTwo f vdk z½dak wG[m Edik jf rpfzsm;a'o
vnf; vufajctaetxm;rSef &r,f/ 'gayrJh 0w¬Kypönf; teD;ta0;cGJyHk jzpfwhJ pk'ef (Sudan)udk 0efwifvm;awGeJY tquftoG,fvkyfNyD; opfrnf;
udkawmh rvkyfwwfbl;/ (ebony)? qifp, G ?f Mopx&pf (ostrich) iSuaf wmifeYJ opfap;awGukd o,f
yHkwlyef;ykxkwJhtcg odyfawmfw,f/ opfom;½kyfwk? ausmuf½kyfwk ,lapygw,f/ 'D0efwifvm;tzGJUacgif;aqmifawG[m twGif; tmz&duudk
tm;vH;k yJ aq;jc,fw,f/ rsuv f ;kH udk ausmufovif;wyfxm;vkYd tcktxdyJ BudK;pm;0ifa&mufNyD; avhvmwJh a&S;tusqHk;ae&mopf &SmazGolrsm;jzpf
0if;aeao;w,f/ &Sif;&Sif;ajymawmh aemufb,facwftcgrSmrS olwkdY&JU w,f/ yxrjrpfusOf;rSm olwkdY&JUocsKØif;eH&HrSm olwdkYvl½dkif;awGeJY awGUqHk&yHk?
yHkwlyef;ykvuf&mudk rrDyg/ z½dkUyHkwludk ocsKØif;xm;zkdY vkyfovkd ocsKØif;xdyf pGefYpm;oGm;vm&if; aoqHk;&yHkawGudk pdwfyg0ifpm;p&myHak wG a&;qGJxm;cJh
u tifrwefBuD;rm;wJh vlacgif;jcaoFu h dk,feJY pzifhpfBu;D &JUacgif;[m bk&if wmudk awGUw,f/ pk'efbufu&wJyh pön;f rsK;d udk yifv,feDawmifzsm;&Sd yefY
uyfz&f m (Khafre)&JUyHw k l jzpfygw,f/ *ZJh&JU 'kwd,tBuD;qHk;yd&rpf txuf (Punt)udk oabFmvTwfNyD; o,f,lwmvnf; &Sdygw,f/
uausmufaqmifrmS xkxm;w,f/ yHw k ½l yk wf wk umrSm tBu;D qH;k ½kyw f yk gyJ/ yd&rpfacwf tD*spef aYJ usmufacwfOa&my tquftoG,v f yk Mf uvkYd
Adokumq&m trf[dkwufaqmufwJh yxrqHk; ausmuftaqmuf acwfNydKifjzpfayr,fh wpfa'ou aemufwpfa'oxuf nHhyHk (odkYr[kwf)
ttHktaMumif; ajymcJhNyD;ygNyD/ tck 'kwd,tqifha&mufygNyD/ uyfzf&m Oa&myxuf Edkifjrpf0Srf;om;wkdYomyHkudk EIdif;,SOfp&m awGUjrifMu&ygw,f/
pzifhpf atmufu csKdifh0Srf;rSm&SdwJh ewfuGef;cef;rudk trdk;edrfhedrfhrdk;xm;xJh tD*spfrSm txl;ojzifh 3000 bDpDausmfvmwJhtcg vlawG[m ,Ofaus;
184 185
aeNyDvdkY od&ygw,f/ olaumif;rsKd;awG[mvnf; ydkNyD;csrf;om<u,f0Ny;D uGefom,m
MoZmtmPm&SdvmvdkY z½dkUawG wefcdk;usqif;NyD; 2450 bDpDtvGefrSm ordkif;tkyfaqmif;pmpOf trSwf ( 10 )
z½dkUtkyfcsKyfa&;ysufpD;chJw,f/ z½dkUacwfu tESpfig;&m[m vlMurf;b0u (oef;xGef;a&;wJh pmwrf;eJh aqmif;yg;rsm; pkpnf;rI)
vl,Ofb0udk pwiful;ajymif;atmifjrifcJhwJhumv jzpfygw,f/
t½dik ;f ? tMurf;? t,Of oH;k rsK;d rSm t,OfjzpfvmzkYd tajccHtcsuBf u;D
ESpfcsuf &Sdygw,f/ yxrtcsuu f pdu k yf sK;d a&; tBu;D tus,jf zpfxeG ;f jcif;eJY
'kw, d owåKtajrmuftjrm; &SmazGawGU&Sdjcif;jzpfw,f/ owåK&SmxGufzkdYudk
tifrwefwefcdk;BuD;whJrif;uom pDpOfapcdkif;Edkifwmjzpfw,f/ rif; wefcdk;
wdk;wufzkdYu pdkufcif;ajr{&d,mus,fjyefYNyD; xGufukefoD;ESH rsm;jym;vmzkdY
vdw k ,f/ v,fajrus,u f s,u f kd pdu
k yf sK;d zkjYd yifqifwthJ cg x,f&zdS Ydk vdw k ,f/
pdu
k cf if;jzpfvmjyefawmh a&tvHt k avmuf&zkYd qnfajrmif;pepfukd Edik if w H pf
0Se;f vH;k rSm aus;Zl;&Sad tmifo;kH Edik Mf uzkYd tpd;k &u pDraH y;Edik zf v Ydk ydk gw,f/ tpd;k &

4009240807
pDrHa&; oGufvufaocsmatmifjrifzkdY pma&;enf;ynmeJY awmifolYjyu©'def
vdkw,f/ tJ'gawGtm;vHk;[m ,Ofaus;rIc&D;vrf;pOf jzpfw,f/
vufiif;wdk;wufa&;awG&JUtajccHudk ydkNyD;jynfhpHkatmif odvkd&if
ausmufacwftxd qkwfMunfhyg/ ausmufacwfu rkqdk;awG[m Edkifjrpf
0Srf;udk om;aumifrayg&if vmaeMurSmr[kwfbl;/ om;aumifudk ,Of oef;xGef;
atmifarG;EdkifwJhtcga&mufawmhrS pm;p&mxkwfvkyfEdkifNyD ,lq&rSmjzpf ( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
w,f/ Edkifjrpf0Srf;rSm om;aumifaygrsm;vm&wmuvnf; qm[m& cef;
ajcmufvu kd vf jYkd zpfw,f/ Edik jf rpf0rS ;f a&mufawmh rkq;kd awGu om;aumifukd a&T&efajyapwD(1888)eJh bkef;BuD;ausmif;(1890)
vQKad jrmifxaJ rmif;oGi;f Ny;D avSmifxm;vkv Yd , G w
f ,f/ ajrxJyifv,fywfvnf
rSm ausmufacwfOD; t½dkif; b0u aeNyD; 0ef;usiftajctaeajymif;vJvdkY rlvvuf&mrysuf jyifqifa&;
vlaerIvnf;ajymif;w,f/ Edkifjrpf0Srf;rSm wkd;wufa&;jrefzkdY tajctaeu
Restoration of
wjcm;a'oawGxuf ydkNyD;tqifajyvdkY olu ,Ofaus;rItqifhudk acwf
NydKiftjcm;a'oawGrSmxuf ydkapmNyD; a&mufcJh&wmjzpfygw,f/ Shwe Yan Pyay Pagoda (1888)
Edkifjrpf&JUaus;Zl;aMumifh tD*spfwdk;wufBuD;yGm;a&;ordkif; ya'o and
&mZfacwfeYJ vufeufEikd if aH wmfacwfqNkd y;D aemufxyfEpS yf ikd ;f qufavhvm Monastery (1890)
ygrS jynfhpHkrSmjzpfygw,f/ avhvm&r,fhA[dkt&yfXmeu Edkifjrpf0Srf;&JU
jrpf0ydik ;f (ajrmufbuf)u jrpfnmydik ;f (awmifbuf) udk ajymif;oGm;ygw,f/ Than Tun
oef;xGe;f ( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)

1 ZGef 1994
azazmf0g&D 2008

186 187
A Modern History of
November 1496 and that somehow or other brought closer
contact with Europe and Southeast Asia. Persian seamen were
Myanma trading in the Indian Ocean from the 11th century and Myanma
probably got for example Arak (distilled liquor) from them among
[1752-1948] others, in the 16th century. On 4 March 1510 Albuquerque
annexed Goa for Portugal and mercenaries form Goa found their
service under Myanma kings. Eventually guns and cannons
Than Tun were introduced in battles in Myanma.
M.A.,B.L.,Ph.D.,D.Lit.(London) The Chinese know using gunpowder for incendiary weapons
by the 11th century. The formula for making explosives was
brought by Arabs to Europe in the 13th century. At the end of
INTRODUCTION the first quarter of the 14th century, knowledge of guns was
fairly widespread. In the middle of the 16th century the musket
It is true that Myanma has their own system of making Calendar appeared. The matchlock musket was cheap and easy to make
and reckoning time but we prefer using the Julian Calendar until and it required little maintenance. The Portuguese came to
14 September 1752 and the Gregorian Calendar afterwards in India and went further until they reached Japan in 1542. They
dating the Myanma history because we would like to compare came with the matchlock guns and soon a village blacksmith in
events here against developments elsewhere and know or gauge India could fashion a matchlock with ornate native designs for
our own progress as to how far we were ahead in some aspects decoration. In China, Thailand and Myanma, crude hand cannons
or how much we lagged behind time in such things like explorations were manufactured from the 16th to the 19th century. The wheel
and economic expansions through industrialization. In looking lock gun was known from about the end of the 15th century.
the Myanma politics in the international context we find the King Narapati II (popularly known as Shwe Nan Kyawt
following. The last decade of Aniruddha’s reign coincides with Shin) died of a cannon shot on 28 March 1527. The Shan took
the first decade of William I’s rule in England. It means that Ava and Sohanbwa became king of Ava. It was not a coincidence
while Bagan’s control over the Myanma plains was firmly that Myanma nationalism was heightened at that time. When
established, the Britons were conquered by foreigners called Sohanbwa told Min Gyi Yan Naung who was his Myanma advisor,
Normans whose control they never could shake off. The idea that he would fight and take Pyay and Taung U, Min Gyi Yan
that every bit of land in the country belongs to the king prevailed Naung persuaded him to wait for some time. Because he thought
in both countries though in Myanma the king had no control “Pyay and Taung U might became an easy prey. When they
what soever on the religious land. The beginning of Modern fell Myanma would have no chance to survive”. He sent secretly
Age was seen in Europe in the 15th century together with several messengers to Pyay and Taung U to send envoys with plenty
states asserted their national entity with separation from the gifts to negotiate peace with Sohanbwa. In the meanwhile he
Papal Church. In Myanma more closer contact between the led a conspiracy and Sohanbwa was assassinated on 13 May
Order of Buddhist Monks in Srilanka was made with that of 1542. This helped the Myanmas control of the plains later by
Ramannadesa to make monastic reorganization on 24 February Tabinshwehti who had his centre in Bago. After Tabinshwehti
1480 by King Ramadhipati, popularly known as Dhammazedi. was assassinated on 21 May 1551 during a drunken spree with
Vasco de Gama rounded the Cape of Good Hope on 22nd a Portuguese companion, the Portuguese mercenaries helped
188 189
Bayinnaung to conquer Bago on 12 March 1552 and later to CHAPTTER ( I )
make expeditions north and conquer Momeik on 10 January
1557, Monhyin on 6 March 1557 and Mogaung on 26 March POLITICS OF THE KONBAUNG PERIOD
1557. It was during these expeditions that Bayin Naung (later (1752-1885)
known as Sinbyushin) converted the Shans into Buddhism.
During that year 1557, the Portuguese settled at Macao. In (1) Alaungmintaya
1579 they started a trading station in Bengal. Subsequently 1752-1760
Tanyin (Syriam) became another Portuguese port in the Bay
of Bengal from about 1603 until 1613. Between 15 November
1577 and 30 November 1580, Francis Drake circumnavigated (2) Tabayin Min (3) Myaydu Min (6) Badon Min
the world. Potatoes were first introduced into Europe in 1584. ( Naungdawgyi) (Sinbyushin) (Bodawpaya)
Akbar invaded India, annexed Kashmir in 1587, conquered 1760-1763 1763-1776 1782-1819
Orissa in 1590 and Sind in 1592. He started campaigns in
Deccan in 1599. The Dutch began to colonize East Indies and
Sunda Islands in 1595. In the meanwhile King Nyaung Yan (4) Singu Min Crown Prince
acceded the throne of Ava on 13 February 1600 and it was the 1776-1782 died 1808
beginning of the consolidation of Myanma power again. The
English East India Company was established on 31 December
1600, the Dutch East India Company on 20 March 1602 and
the French East India Company in 1604. The Dutch ejected (5) Phaunggasa
the Portuguese form Moluccas in 1602. So were they from Maung Maung
Tanyin on 28 March 1613 when de Brito, Portuguese chief at (1782)
Tanyin was executed by order of King Anaukhpetlun. Myanma
English relation was based perhaps for Myanma on getting
foreign arms and ammunication because Myanma was engaged
(7) Sagaing Min (8) Thayawady Min
in the throes of war. Supply of arms to both parties of the contest
(Bagyidaw) 1837-1846
was considered as treachery and perhaps this led to the “ Tragedy
1819-1837
of Negrais” on 6 October 1759. All these instances were given
here just to make obvious the fact that however Myanma tried
to isolate itself from outside contact from time to time, it was
(9) Pagan Min (10) Mindon Min
inevitable that it abided time more or less by the march of
1846-1853 (1853-1878)
world events.

n
(11) Thibaw Min
(1878-1885)

190 191
CAPITALS 1752. Against the counsels of his parents and uncles Alaung-
mintaya decided to raise the standard of rebellion. People from
1752 - 1765 Shwebo(New name of Moksobo) was forty six villages joined him and when a small detachment of
made capital by Alaungmintaya. Mons came to administer the oath of allegiance, he was ready
for resistance. The detachment was ambushed on 20 April 1752
1765 - 83 Ava was made capital by Myaydu Min in the jungle on the south of Halin in Shwebo district. A second
(Sinbyushinpaya) and much larger detachment was also led into a trap and destroyed
on 24 April 1752. So the Mon sent the third detachment several
1783 - 1823 Amarapura was founded by Badon Min thousands strong and Moksobo was sieged on 28 April 1752.
(Bodawpaya) But the Mons were repulsed on 5 May 1752 when Alaung-
mintaya himself took the command and broke the siege. All their
1823 - June 1837 Ava was again made capital by Sagaing camps and equipments fell into Alaungmintaya’s hand, and this
Min (Bagyidaw) greatly strengthened his forces because the Mons left many
muskets (guns). From that time onwards Alaungmintaya took
June1837 - December 1837 Kyaukmyaung was the first capital the initiative and started an offensive war. He became more and
under Thayawady Min more popular and his followers were greatly increased in number.
There were three reasons for this increase in Alaungmintaya’s
December 1837 - 1857 Amarapura was the second capital under troops.
Thayawady Min Firstly Myanmas did not want any foreign domination
and were earnestly awaiting for an able mantolead them.
1857 - 1885, Mandalay was founded by Mindon Min and Secondly there was a great promise for developing the
Thibaw Min continued to live there until he nation after unification.
was captured by the British. Thirdly soldiers and officers of the ex-king of Ava were
ready to join the forces of Alaungmintaya.
All these six capitals are in the dry zone and except Ava, So from 1752-57, we find a great surge of Myanma nation-
none of these places are good enough for being made a capital. alism. Other centres of resistance were Mogaung in Myitkyina
district and Salin in Minbu district. Many of their leaders seemed
NATIONAL UNIFICATION to have much better chances than Alaungmintaya. But they did
not have Alaungmintaya’s ambition and courage. Sooner or later
ALAUNGMINTAYA (1752 - 1760) they became his followers. There were also some Myanmas,
Alaungmintaya was born on 24 August 1714 in a village of Shans and Kadus who joined the Mons but they quickly realized
three hundred small houses which was known as Moksobo. their mistake and took the water of allegiance sent from Alaung-
Alaungmintaya was born from the family of landed gentry and mintaya after he conquered the third detachment of Mons at
many of his ancestors were Myothugyis. He claimed his descent Moksobo. The Alaungmintaya movement was getting stronger
from Monyinmintaya of Ava (1427-1440). At thirty six years day by day and the Mons failed to understand how he could
of age, he was made a hereditary Lord of Moksobo and surroun- have such followers. On the other hand they believed that his
ding places. Soon after that Mons captured Ava on 22 March popularity would wane soon. Therefore no reinforcement was
192 193
sent to the Mons under Talaban in Ava. For his failure to defeat Myanaung. At Myanaung he received the homage of Taung U,
Alaungmintaya, Talaban was recalled and was replaced by Taung Hinthada, Myaungmya, Pathein and Thandwe. On 15 May 1755,
U, Ngwegun Hmu, who was not even as good as Talaban. Dagon was taken and it was named Yangon (the End of Strife).
Ngwegun Hmu recalled all the small Mon forces operating in At that time there were in the port of Dagon, Three small English
the northern places like Wuntho, Kawlin and Okpho and with ships belonging to the East India Company and two others
the combined strength of these forces, Alaungmintaya was belonging to two private Englishmen. Alaungmintaya took all the
attacked from many directions. Alaungmintaya suffered many guns and cannons from these ships but Captain Jackson protested
failures but his spirit never failed. His followers were also this under international law that neutral ships must not be
persistent. By October 1752, Mons abandoned all offensives. molested. French people at Tanyin sided with the Mons and
By December 1753, Alaungmintaya besieged Ava. Mons silently English remained strictly neutral.
abandoned Ava at night on 23 December 1753 because of two After capture of Dagon, Alaungmintaya returned north
reasons : because Manipuris invaded Myanma. Alaungmintaya sent
(1) They lost all contact with the Bago Government, Minhla Mingaung Kyaw, the Captain of the Musketeers to subdue
(2) They were afraid that Myanmas and Shans living the Manipuris. By the end of the year after restoring law and
within the town might rebel. order in northern Myanma, Alaungmintaya returned to the delta
So by January 1754 the whole of Upper Myanma was and attacked Tanyin. The Mons got the help of French artillery
cleared of Mons and came under Alaungmintaya’s control. He and therefore Alaungmintaya suffered heavy losses. The siege
received homage from many Shan Sawbwas. It was only in of Tanyin lasted a year. At last Alaungmintaya selected ninety-
March 1754, that the Mon government sent its whole army against three volunteers and stormed the town. Tanyin was taken on 26
Alaungmintaya. Mons besieged Ava on 24 April 1754 and July 1756. The town was completely destroyed and Alaung-
destroyed the surrounding places. Alaungmintaya ministered all mintaya built Yangon to take the place of Tanyin as the major sea
the forces available and with much difficulty he defeated the port of Myanma. Then Alaungmintaya advanced to Bago. He
Mons who withdrew only because the rainy season had begun. got the help of Shan levies who marched down from Taung U.
If not, they would have prolonged the fight. During this time, The Mons stoutly defended their city. Alaungmintaya increased
Myanmas living in the delta were eagerly awaiting his advance the ninety three volunteers to three hundred. Because of a long
to join him. Unfortunately their plans were betrayed and as a siege the people within Bago were almost starved to death.
result many of them were killed. Ex-King of Ava, Mahadama- Therefore the Mon King sent a deputation of prominent Shans,
razadipati was put to death together with his family on 13 October Myanmas and Mon Phongyis to plead peace as Mingaung had
1755. As the news of this reached Alaungmintaya, he hastily once sent a similar deputation to Razadarit, when Razadarit was
prepared for the delta campaign. Before he marched Pyay surrounding Ava. But Alaungmintaya replied in the noblest
rebelled but the Mons who fled from Ava besieged the city and language that he desired nothing but complete surrender and
fortunately Alaungmintaya arrived before they surrendered. gave the deputation to take back two bunches of flowers saying
So on 4 February 1755, Mons left Pyay. At Pyay Alaung- that one was for offering and the other was for adornment. The
mintaya received the homage of all chiefs in the central Myanma. deputation went back and offered one bunch of flowers to
Among great festivities Alongmintaya honoured especially the Shwemawdaw pagoda and gave the other to the King’s daughter.
Lord of Salay and Myothugyi of Pahkannge and soon after that This made Talaban very angry as he had a mind to take the
he captured Lunsay in the Hinthada district and renamed it princess as his wife. He was the Supreme Commander of the
194 195
Army and therefore he had no mind to surrender. He wanted to
fight till the end and die like a man. So with some of the best
troops he broke through the Myanma lines and established
himself at Sittaung. The Mon princess, the daughter of the King,
was sent to Alaungmintaya and Mon crown prince and many
other leaders came to pay homage to Alaungmintaya. In spite of
all these Alaungmintaya ignored to offer any terms of peace. So
Mons renewed their defence. On 6 May 1757, Bago was taken.
King Byinnyadala, his son Thado Uparaza, his queen, sons, and
daughters and all the palace treasures were seized. And most
of the buildings were set to fire. Many fled to Changmai and
Thailand. Hundreds and thousands of people lost their lives
during the fightings. Accordingly population was reduced greatly
and many cultivated lands relapsed into jungle. The delta, one
of the most fertile areas was left and uncultivated waste.
Alaungmintaya was lavish in his praise and rewards, but
he was merciless to failure. Unsuccessful officers were execu-
ted. He was a best leader for guerilla warfare. He got no time to
train his men in pitchbattle tactics. But they showed their worth
in stockade fighting and ambushes, because in these sort of
warfare individual initiative and cunning cane be used to a fullest
advantage and generally Myanma were smart for such purposes.
Not one in twenty got guns. Men in the levies had to bring their
weapons, mostly dahs and pointed bamboo and they were not
paid except the daily ration. In stockade building they were the
best. Even the English sappers had to admire their work for its
efficiency and the quick construction. A Myanma soldier was
individually very brave and skilful in the use of his sword. In
spite of having no proper military training they fought well. They
were among the best in Southeast Asia.

to be continued

Than Tun

196

You might also like