MER HAYYAM

Gyaseddin Eb'ul Feth mer bni brahim'el Hayyam veya mer Hayyam (18 Haziran 1048 - 4 Aralk 1131), ranl air, filozof, matematiki ve astronom.

Hayyam Niabur'ludur. Yaad dnemin nl veziri Nizaml-Mlk ve Hasan Sabbah ile ayn medresede zamann nl alimi Muvaffakeddin Abdllatif ibn el Lbad'tan eitim grm ve hayat boyunca her ikisi ile de ilikisini koparmamtr. Baz kaynaklar; Hasan Sabbah'n Rey kentinden olduu Nizaml-Mlk'nde yaca mer Hayyam ve Hasan Sabbah'tan byk olduunu ve buna dayanarak ayn medresede eitim grmediklerini belirtmektedir . Ama yine de mer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizaml-Mlk'n iliki iinde olduklarn inkar etmemektedir. (Kaynak: Semerkant-Amin Maalouf) Bir ok bilim adamnca Batni, Mutezile anlaylarna dhil grlr. Evreni anlamak iin, iinde yetitii slam kltrndeki hakim anlaytan ayrlm, kendi iinde yapt akl yrtmeleri eine az rastlanr bir edebi baar ile drtlkler halinde da aktarmtr. adrc anlamna gelen "Hayyam" takma adn babasnn adrclk yapmasndan almtr. Ayrca stanbul'un Beyolu ilesinde bir semte adn da vermitir. Tarlaba bulvarnda Sakzaac klardan balayp, Tepebana kadar inen caddenin addr.

Hayyam ayn zamanda ok iyi bir matematikiydi Binom Almn ilk kullanan bilim adamdr. Hayyam, genelde iirlerindeki elence dknlnn belirgin olmasndan dolay Rubileri ile nlenmitir. Gemite yaam bir ok nl kiinin aksine mer Hayyam'n doum tarihi gn gnne bilinmektedir. Bunun sebebi mer Hayyam'n bir ok konuda olduu gibi takvim konusunda uzman olmas ve kendi doum tarihini aratrp gn be gn doru bulmasna dayanmaktadr. Hayyam Rbailerinde ""abartt"" arap ve zevk dknl, ve islama aykr dncelerini yanstmas ile zamannda ve daha sonra rbailerini okuyan geni evrelerce dlanm, sapkn olarak nitelenmitir. Dnemin hkmdarlar ile ayn yerde oturabilmesi ve uzun mrnn gsterdii zere, kendisini tanyanlarca ne dlanan bir sapkn ne de sefil ve zevk dkn bir ayyatr. Hayyam'n yapt ve Celleddin Melikah adna Celli takvimi dedii takvim Gregoryen takvimi kadar salkl olarak nitelenmitir. Pek ok Rbai n sebebiyle Hayyam'nkilerine kartrlmtr, bilinen kadaryla Rbailerinin says 158dir. Fakat kendisine maledilenler binin zerindedir. Ayrca mer Hayyam iin tarihteki ilk bilinen sava kart eylemci yaktrmas da yaplmaktadr.

Eserleri
Hayyam'n eserlerinden 18 tanesinin ad bilinmektedir, eitli bilim dallarnda birok eser yazmtr. 1.Ziyc-i Melikahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikah'a ithaf edilmitir) 2.Kitabn fi'l Burhan l Shhat- Turuk l Hind. (Geometriye dair) 3.Risaletn fi Berahin l Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair) 4.Mkilat'l Hisab. (Aritmetie dair) 5.lm-i Klliyat (Genel prensiplere dair) 6.Nevruzname (Takvim ve ylba tespitine dair) 7.Risaletn fil htiyal li Marifet. (Altn ve gmten yaplm bir cisimde altn ve gm miktarnn bilinmesine dair. Almanya Gotha ktphanesinde bir nshas mevcuttur.) 8.Risaletn fi erhi ma Ekele min Musaderat(klid'in bir probleminin zlmesi metoduna dair, Hollanda Leiden ktphanesinde bir nshas vardr. F. Woepcke franszcaya evirmitir.) 9.Risaletn fi Vcud (Felsefede ontoloji bahsine dair. Britanya ktphanesinde bir nshas mevcuttur.) 10.Muhtasarun fi't Tabiiyat (Fizik lmine dair) 11.Risaletn fi'l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair) 12.Levazim'l Emkine (Meskn yerlerin iklimi ve hava deiikliklerine dair)

13.Fil Cevab Selaseti Mesil ve fi Kefil Hicab ( meseleye cevap ve alemde ztln zorunlu olduuna dair) 14.Mizan'l Hikem (Prlantal eyalarn talarn karmadan kymetini bulmann yntemine dair) 15.Abdurrahman'el Neseviye Cevab (Hak Tel'nn alemleri yaratmasnn ve insanlar ibadetle ykml klmasnn hikmetine dair) 16.Nizamlmlk (Arkada olan vezirin biyografisi) 17.E'ar bil Arabiyye (Araba rbaileri) 18.Fil Mutayat (lim prensipleri)

mer Hayyam'n mezar, Niapur, ran

mer Hayym ve Bilim

mer Hayyam denince akla nce rubaileri gelse de ben mer Hayyamn mehur edebi ynnden deil de matematikteki ve astronomideki baarlarndan sz edeceim. mer Hayyam, Binom alm olarak bilinen formln katsaylarnn kolayca elde edilmesine yarayan Pascal genini Pascal'dan nce kefedenler arasndadr. Pascal ise mer Hayyamdan yaklak 400 yl sonra ayn gen ile karmza kar. Zaten bu geni Hayyam geni adyla ananlar da yok deil.

klid(Euclid) aksiyomlar zerinde de almalar yrten mer Hayyam, Paralellik Aksiyomunu baka bir nerme kmesiyle deitirerek klid d geometrinin(Non-Euclidean Geometry) temellerini atmtr. Bugn kullanlan dar, geni ve dik a hipotezleri bu bakmdan mer Hayyamn eseri olarak saylabilir.

mer hayyam'n klit aksiyomu zerindeki almas

On blmden meydana gelen Cebir Risalesi(Fil-Berhin Al Mesil-il-Cebr vel-Mukbele)'ni kaleme alan mer Hayyam, bu kitabnda kbik denklemleri incelemi ve bu denklemleri gruplara ayrmtr. Bu matematik tarihinde bir ilktir. Kitabnda sk sk cebirsel denklemleri geometrik yntemlerle zme yoluna bavurmutur. Bir rnek verecek olursak; x3+a2x=b denkleminin zmnde Hayyam yle bir yntem izler: nce x2=ay paraboln daha sonra merkezi x ekseninde olan bir ember izer. emberin ap u durumda |AC|dir. Parabol ile emberin kesiim noktasndan(P) emberin apna bir dik indirir. ndirilen dikmenin x eksenini kestii noktay(Q) alr ve kbik denklemimizin zmn |AQ| doru paras olarak bulmu olur. Bu zm yntemi Hayyamn Descartesden 600 yl nce analitik geometride ne denli derinleebilineceini gstermesi asndan da nemlidir.

mer hayym'n kbik denklemi zm Cebir ve geometrinin yannda astronomi ile de ilgilenen mer Hayyam, Sultan Melikah tarafndan Fars takvimini dzenlemesi iin grevlendirilmi. Grevi kabul eden Hayyam ise, mer Hayyam Takvimi Melikah Takvimi veya Celali Takvimi olarak isimlendirilen gne ylna dayal bir takvim meydana getirmitir. Bu takvimin hata pay her 5000 ylda bir gn kadard. Bugn kullanlan Gregoryen takviminin 3330 ylda bir gn hata verdiini hatrladmzda mer Hayyamn bu konudaki baarsn daha iyi anlam oluruz.

"zamannn tm bilgilerini bilen dahi" olarak anlan mer Hayyam

Matematiki Olan Hayyam

Bekir S. Gr Utah State University bekir@cc.usu.edu

klitin paralel postulat zerine almalar ile matematik dnyasnda olduka iyi bilinen mer Hayyam (1048-1131), lkemizde ve Fitzgeraldn evirisi (1859) ile Bat dnyasnda Rubaiyatn airi olarak da mehurdur. Hayyama olan ilgi olduka youndur; szgelimi, Bat Felsefesi Tarihi adl almasnda Bertrand Russell (1945: s. 423), Fars kltrnn entelektel ve sanatsal baarlarn teslim ettikten sonra, Hayyam hakknda matematiki ve air olarak bildiim yegane kii diye vg ile bahsedecektir. Yakn zamanlarda, mer Hayyamn almalarnn yeniden basmlar, onun matematiksel almalarnn nemini teyit etti. Hli hazrda, Hayyamn matematiksel almalar kategoride deerlendirilmektedir: 1- temel cebirsel geometrinin ilk formlasyonu, 2- oranlar kuramndaki almalar, ve 3- paraleller kuramndaki almalar. Szkonusu yeni bulgularla, Hayyamn matematiksel almalarnn, gemite bilinenden daha da nemli

olduunu aa kmtr. Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr rgt (UNESCO), Hayyamn baarlarn kutlamak iin 1999 ylnda uluslararas bir kolokyum dzenlemi ve ardndan Hayyamn nemli matematiksel almalarnn baslmasna karar vermitir. UNESCOnun Beyt-l Hikme adl projesi kapsamnda, Pariste yaayan Msr asll mehur bilim tarihisi Roshdi Rashed ve Hayyam zerine hazrlad doktora almas ile bilinen Bijan Vahabzadeh, Hayyamn matematikle ilgili mevcut ve imdiye kadar ulalamayan nemli el yazm eserlerinin tenkitli nerini (edisyon kritik) stlenmilerdir. Bahsi geen kritik basm, nce Franszca daha sonra ngilizce olarak okuyucuya ulatrlmtr. Rashed ve Vahabzadehnin almas iki ana ksmdan olumaktadr: 1.) Cebirsel Denklemlerin Geometrik Kuram ve 2.) Paraleller Kuram ve Orant Kuram. Cebirsel Denklemlerin Geometrik Kuram balkl birinci blmde, okuyucu ilk olarak Hayyamn matematiksel almalar ve bu almalar ile Descartesnkilerin kyaslamas hakknda bilgilendirir. Rashed ve Vahabzadehin belirttii gibi, Hayyamn biyografisi efsane ve mitlerle kartndan (s. 3-5), genel olarak Hayyamn hayat hakknda ok az malumata sahibiz. Szgelimi, popler bir efsaneye gre, Hahailerin kurucusu olan Hasan Sabbah ile mer Hayyam arkadatrlar. Halbuki tarihsel olarak bu hadisenin doru olabilmesi iin, Hayyamn yz yirmi yl yaam olduunu kabul etmek gerekir ki bu olduka zayf bir tezdir (s. 6). Hayyamn hayat hakknda malumatmzn ok snrl olsa da, arkasnda bir ksm felsef almalar braktn biliyoruz. Hayyam, kim olduu pek bilinmeyen fakat olduka itibar gren Rubaiyatn ranl airi ile de eletirilmitir. Rubaiyat kimin kaleme ald tarihi ve matematik tarihileri arasnda tartmalara neden olmutur. Rashed unu iddia etmektedir: Bildiim kadaryla, imdiye dein, bu iki dahiyi [air ile matematikiyi] belirleyebilmemizi salayacak bilgiden yoksunuz. Beyhaki, Arudi, Sefadi, bn-l Esir gibi [tarihi] kiiler tarafndan matematiki[-Hayyam] hakknda verilen bilgilerden hi biri, air[-Hayyam] hakknda bir eyden bahsetmez; te yandan, airden bahsedenler ise matematikiden zerre kadar bahsetmezler. (s. 5) Rashede gre, air-Hayyam ile matematiki-Hayyamn birletirilmesi, tarihsel olarak Rubaiyatn yazlmasndan ok sonraya denk gelir. Bu bilgiye gre, air-Hayyam ile matematiki-Hayyamn ayn kii olduunu kabul etme lksnden yoksunuz. Bu, air-Hayyam ile matematiki-Hayyam ayr kiilerdir anlamna gelmez; Rashedin dedii gibi (s. 5), konuyu akla kavuturacak belgeler elimizde olana dek, bu iki kiinin ayn olduunu sylemenin mmkn olmad anlamna gelir. imdiye dein, matematik tarihilerinin Rubaiyatn yazar ile matematiki ve filozof Hayyam tartmasz ayn kii kabul etmeleri, onlarn bn-l Esir ve Beyhaki gibi klasik slam tarihi kaynaklarna pek aina olmadklarndan kaynaklanyordu denebilir. almann bu blm, Hayyamn hayatna deindikten sonra, onun almalarnn bir listesini sunmakta ve cebirsel projesini ele almaktadrlar. Yazarlar yle devam etmektedirler: Hayyam cebirsel geometrinin balangcn, bir keresinde bir emberin eyreini blme zerine alrken ve ikinci kez cebir zerine risalesiyle olmak zere iki kez kaydeder. (s. 7). Mslman matematikilerin matematiksel almalar ile ilgili imdiye kadar yaplan almalarda genel olarak belli kiiler zerinde durulmu ve o kiilerin almalar bireysel olarak ele alnmtr. Bylece, her bir matematiki dierlerinden soyutlanarak ele alnmtr. Oysa, Rashede gre yaplmas gereken, bu matematikiler ve almalar arasndaki ilikinin izini srmektir. Rashedin ortaya koyduu eserler sayesinde, birinci milenyumun sonu ile ikinci milenyumun bandaki matematikilerin almalar arasndaki sreklilik ve balantlar daha iyi anlalmtr.[1] almada yazarlar Hayyamn almalarn, Hayyamn entelektel selefleri olan Sabit bin Kurrann (836-901), al-Hazinin (900-971), Ebu el-Judun ve bni Heysemin (.1040dan sonra) almalar ve halefleri olan

erafettin Tusi (1135-1213) ve Descartesn (1596-1650) almalar balamna oturturlar (rn. s. 7-11). Yazarlar, Descartesn dier almalar ve Geometri adl eseri ile Hayyamn almalarn kyaslarlar (s. 12-29). Descartesn almalarnn Hayyam ve Tusinin almalar gz nne alnaraktan yeniden ele alnmas gerektiini vurgulayaraktan, Descartesn cebirsel denklemlerin geometrik kuram hakkndaki almalarnn Hayyamn almalarnn bir tamamlaycs olarak grlmesi gerektii iddia ederler: Descartes, Hayyamn almalarn szm, genelletirmi ve onu mmkn mantksal snrlarna ulatrmtr; fakat, aslnda zne ulaamamtr (s. 20). Yazarlar daha sonra Hayyamn Cebir Risalesi ve emberin eyreini Blme zerine ncelemesi hakknda kendi yorumlarn sunarlar daha sonra bizatihi bu eserlerin evirisini sunarlar. Matematiksel erh (s. 31-108) balkl blm Hayyamn almasn klit, Ebu el-Jud, el-Kuhi, bn-l Heysem, bni Kurra, el-Tusi ve Descartes gibi nemli figrlerin almalar ile ilikin olarak sunar. Daha nce deinildii zere, Hayyamn almasnn yerli yerine oturtulmas iin byle bir analiz vazgeilmezdir. Cebir Risalesinin ngilizce metni Franszcasndan evrilmitir. ngilizce metin sadece eviri metni iermesine karn, Franszca metnin hem Arapa orijinalini hem de Franszca evirisini ierdii not edilmitir. Franszca metin hazrlanrken Hayyamn metninin bilinen btn el yazmlarna bavurulmutur. emberin eyreini Blme zerine ncelemenin Franszcas Tahran niversitesi Ktphanesinde bulunan bilinen tek orijinal el yazmn esas almtr. Rashed szkonusu metni editio princes klm (bilinen ilk basmn yapm) ve ilk evirisini yapmtr (s. 109-10). unu da not etmekte fayda gryorum ki, bu iki metnin daha nce Rashed ve Djebbar tarafndan Arapa basm yaplmtr. (The Works on Algebra of al-Khayyam, Sources and Studies in the History of Arabic Mathematics, 3. University of Aleppo, Institute for the History of Arabic Sciences, Aleppo, 1981.) Paraleller Kuram ve Orant Kuram balkl ikinci blmde, Hayyamn klitin beinci (paralel) postulat ve orant kuram hakkndaki incelemeleri ele alnm. Hayyam matematikiler arasnda en mehur olduu baars klitin paralel postulat zerine yapt almalardr. Elementlerde klitin beinci postulat olarak u ifade ile karlarz: Eer dz bir izgi, dier iki dz izgiyi bir kenardaki iki i ann toplam iki dik adan kk olacak ekilde keserse, u halde iki dz izgi yeterince uzatldnda, iki dik adan kk i alarn olduu ilk izginin ayn tarafnda kesiirler. (s. 183).[2] Her ne kadar bu ifadenin doruluundan kuku duyulmadysa da, klitin dier postulatlar ile kyaslandnda daha ok bir nermeye benziyordu.[3] Daha ok bir nermeye benzedii iindir ki Hayyamdan Legendreye kadar onlarca matematiki doruluunu bir ispat ile sunmaya almlardr. Kitabn bu ikinci ksmnda, ksa bir giriten sonra klitin Elementleri Hakknda Hayyamn ncelemesine Matematiksel erh balkl ksm ve Hayyamn metninin ngilizce evirisi yer almaktadr. Hayyamn bu metni Bahabzadehnin doktora tezinin konusudur ve Bahabzadehnin metni editio princepstir (s. x). Metin hazrlanrken biri Leiden niversite Ktphanesinde teki Paristeki la Bibliotheque Nationaledeki el yazmlar esas alnmtr (s. 215). Yazarlarmzn Hayyamdan eviri yaparken esas aldklar stili bahsetmekte fayda vardr: Biz evirimizde, metni herhangi bir ekilde modernletirme kaygs gtmeden, byk bir itina ile metnin [kendisini] ve Arapa metnin ruhunu takip ettik. Biz, daha ok, modern okuyucuya, bu [kiinin] cebirsel sembolizm olmakszn doal bir dille kendini ifade eden bir matematiki olduu hissini vermek iin abaladk. (s. 215).

Burada Hayyam matematiksel evrelerde mehur eden paralel postulatna ilikin akl yrtmesine deinmekte fayda var. Hayyama gre kendi selefleri paralel postulatnn ispatn ararken bir hata ilemilerdir: Filozoftan (yani Aristo) karlan bir ksm prensipleri ihmal etmek (s. 185). Hayyam kendi zmnde dz izgi ve dorusal a[4] kavramlarnn dolaymsz (immediate) sonular olan prensibi kullanr; yani, bu prensipler dolaymsz olduklar iin ispata gerek kalmakszn kabul edilebilirler. Gnmzde bu prensiplerden ikisinin paralel postulat ile mantksal olarak denk olduunu biliyoruz; yani, Hayyam paralel postulat ispatlamak iin paralel postulatnn muadilini kullanm oluyor. Bu nedenle, her ne kadar Hayyamn ispat gnmzde kabul edilmese de, unu unutmamak lazm ki Hayyamn analizi kendi akl yrtmesi ile tutarldr: Bu prensipler paralel postulatnn mantksal dengi olabilirler; ne var ki, bu prensipler eldeki kavramlarn dolaymsz sonular iken paralel postulat dolaymsz bir sonu deildir! (s. 185). Matematiksel erh balkl blm ve yazarlarn Hayyamn kendi metni iine dtkleri notlar ve yorumlar modern okuyucuya zor gelebilecek noktalar aklama hususunda olduka nem arzediyor. Kald ki, Hayyamn bizatihi kendisinin eserinde uyard gibi Hayyam okuyacak kiinin klit ve Apolloniusun almalarna aina olmas gerekir (s. 113). Hayyamn bu uyars dikkate alndnda yazarlarmzn Elementler ve Konikler gibi eserlere ak referanslar vermelerinin modern okuyucu iin deeri daha iyi anlalr. Kitabn okunmasn kolaylatran dier bir husus ise kitabn ahs ve alntlar dizinini iermesidir. Yazarlarn metni anlalr klmak iim uramalarna ramen, unu ifade etmeliyiz ki, denklem ve kavramlar anlamak iin en az lise seviyesinde iyi bir matematik bilgisi gerekmektedir. Dahas, ispatlar anlamak ve ispat yapabilmek iin birazck formel matematik bilgisi faydaldr ayrca kimi mantksal akl yrtme zincirlerini takip etmek o kadar da kolay olmayabileceini not edelim. Sonuta kitap sadece Mslman bir matematikinin almalarn aydnlatmakla kalmyor erken dnem modern matematiin geliimine de k tutuyor. Byle bir alma olmakszn, tarihi Descartesn almalarn yeterince anlayamaz ve dnyann ehresini deitiren modern bilimin douunu yanl deerlendirmi olur. Hayyamn almalarnn basmn stlenerekten matematik tarihi anlaymza byk bir katk yapan UNESCOya teekkr etmeliyiz. Eminim ki almay bilim ve matematik tarihilerinin yannda bu disiplinlerle ilgili kiiler de deerli bulacaktr. Bu deerlendirme yazsn air-Hayyamn bir drtl ile bitirmek gzel olurdu; ne var ki, Rashed ve Bahabzadehnin almas matematiki-Hayyam ile air-Hayyam koulsuz olarak ayn kii olarak kabul etmememiz gerektiini vurguluyor. Yine de, eer ikinci bir Hayyamn var olup olmad sorununu air-Hayyama iletmi olsaydk, muhtemelen yle derdi: Konuur devaml, akln kleleri; / lmne tartr, bu ya da u var mdr; / Budalalar, ruhlar eki zm olana kadar kuru zm yer; / Halbuki, hikmet sahipleri yeni arapta srar eder. Kaynaka Rashed, Roshdi (1994). The Notion of Western Science: Science as a Western Phenomenon, The Development of Arabic Mathematics: Between Arithmetic and Algebrann iinde, eviri A. F. Armstrong, Kluwer Publishers, Ek 1: s. 332-349 [Batl Bilim Nosyonu: Batl bir Grng Olarak Bilim, ev. Gr, Bekir S. (yayna hazrlanyor)]. Russell, Bertrand (1945). A History of Western Philosophy. Simon & Schuster.

NOTLAR: [1] Rashed, rnein, Harezminin cebirini esas alan iki gelenekten sz eder: Birinci gelenek, el-Harizmi ve onun dorudan haleflerinden miras alnan cebirin aritmetikletirilmesi gibi kesin bir amac tasarlamlard. Birinci gelenek el-Karaji tarafndan resmen balatlm ve el-Samawal gibi matematikilerce srdrlmtr. Bu gelenek tarihsel olarak ok nemlidir zira: Chuquet, Stifek, Faulhaber, Scheubel, Vite, Stevin vs.ye atfedilen belirli kavram, metot ve sonular aslnda, -Latin ve Yahudi matematikilerince de bilinen- el-Karaji okulunun bu geleneinin almalardr. Hayyamn el-Tusi, el-Biruni, el-Mehni ve Ebu el-Jd gibi dorudan doruya selefleri ikinci gelenei temsil ediyordu. Szkonusu matematikiler bireysel olarak ilgilendii konular zerine rastgele bir aratrma yapmam, nceden belirlenmi ciddi bilimsel programlar erevesinde hareket etmilerdir. Dolaysyla, szkonusu her bir kiinin kendi bireysel katksnn takdir edilebilmesi iin bu geleneklerin bilinmesi gerekir. Geni bilgi iin Rashedin muhtelif almalarna baknz, rn. Rashed (1994). [2] Bu karmak ifadenin bir doruya doru dndaki bir noktadan sadece bir paralel izilebilir ifadesi ile denk olduu daha sonraki almalar ile ortaya konmutur. Okullarda bu ksa ifade retilir genellikle. [3] Gerekten de, klitin beinci postulat dierlerinden daha bir uzun ve daha bir karmaktr. Hatrlatmak gerekirse klitin dier postulatlar yledir: 1.Herhangi bir noktadan dier herhangi bir noktaya dz bir izgi izilebilir. 2.Herhangi bir sonlu dz izgi, daimi olarak uzatlabilir. 3.Verilen herhangi bir nokta ve uzunluk iin, o noktay merkez alan ve yarap uzunluu o uzunluk olan bir ember izilebilir. 4.Btn dik alar birbirine eittir. [4] Dorusal a (rectilinear angle) klitin (Elementler, Kitap 1, Tanm 9) kulland tanmlardan biridir: Herhangi bir ay snrlandran izgiler dorusal (dz) olduunda bu aya dorusal denir. Kaynak: Bekir S. Gr, Matematiki Olan Hayyam, Karizma Dergisi, Temmuz-Agustos-Eyll, 2004, Say: 19.

RUBALER

1. Ey znn sirlarina akil ermeyen; Suumuza, duamiza nem vermeyen; Gnahtan sarhostum, ama dilekten ayik; Umudumu rahmetine baglamisim ben. 2. Bykse de isyanim, ktlklerim, Yce Tanri'dan umut kesmis degilim; Bugn sarhos ve harap lsem de yarin Rahmete kavusur elbet kemiklerim. 3. Tanrim bir geim kapisi aiver bana; Kimseye minnetsiz yasamak yeter bana; Sarap iir, yle kendimden geir ki beni Haberim olmasin gelen dertten basima. 4. Rahmetin var, gnah islemekten korkmam; Azigim senden, yolda aresiz kalmam; Mahserde lutfunla ak pak olursa yzm Defterim kara yazilmis olsun, aldirmam.

5. Derde gama yatkin yregime aci; Bu tutsak cana, garip gnlme aci; Bagisla meyhaneye giden ayagimi, Kizil kadehi tutan elime aci. 6. Akil bu kadehi vdke ver; Alnindan sevgiyle ptke per; Zaman Usta'ysa bu canim nesneyi Hem yapar hem kirip bin para eder. 7. Ey zaman, bilmez misin ettigin ktlkleri? Sana dser azaplarin, tvbelerin beteri. Alaklari besler, yoksullari ezer durursun: Ya bunak bir ihtiyarsin, ya da esegin biri. 8. Her sabah yeni bir gn dogarken, Bir gn de eksilir mrden; Her safak bir hirsiz gibidir Elinde bir fenerle gelen.

9. Dnya dedigin bir bakisimizdir bizim; Ceyhun nehri kanli gz yasimizdir bizim; Cehennem, bosuna dert ektigimiz gnler, Cennetse gn ettigimiz gnlerdir bizim. 10. Yasamanin sirlarini bileydin lmn sirlarini da zerdin; Bugn aklin var, bir sey bildigin yok: Yarin, akilsiz, neyi bileceksin? 11. Iin temiz olmadiksan sonra Haci hoca olmussun, ka para! Hirka, tespih, post, seccade gzel; Ama Tanri kanar mi bunlara? 12. Var mi dnyada gnah islemeyen syle: Yasanir mi hi gnah islemeden syle; Bana kt deyip ktlk edeceksen, Yce Tanri, ne farkin kalir benden, syle.

13. Felek ne cmert ne asagilik insanlara! Han hamam, dolap degirmen, hep onlara. Kendini satmiyan adama akmek yok: Sen gel de yuh ekme bylesi dnyaya! 14. Bilgenin yreginde her dilek, Anka kusu gibi gizli gerek. Damla nasil inci olur denizde: Sedefler iinde gizlenerek. 15. Ovada her kizil lalenin teni Bir padisahin kaniyla beslendi. Yerden biten su mor menekse yok mu? Bir gzelin yanagindaki bendi. 16. Mal mlk dsknleri rahat yz grmezler, Bin bir derde dser, canlarindan bezerler. yleyken, ne tuhaftir, yine de vnr, Onlar gibi olmayana adam demezler.

17. Gl verme istersen, diken yeter bize. Isik da vermezsen, ates yeter bize. Hirka, tekke, post most olasa da olur, Kilise anlari bile yeter bize. 18. Beni zene bezene yaratan kim? Sen! Ne yapacagimi da yazmisin nceden. Demek gnah isleten de sensin bana: yleyse nedir o cennet cehennem? 19. Insan bastigi topragi hor grmemeli: Kim bilir hangi gzeldir, hangi sevgili. duvara koydugun kerpi yok mu, kerpi? Ya bir Sah kafasidir, ya bir vezir eli! 20. Hak er ge cimrilerin hakkindan gelir; Cehennem atesleri onlar iindir. Ne der, dili inciler saan Muhammet: Cmert gavur cimri mslmandan yegdir

21. Varligin sirlari sakli, benden; Bir dgm ki ne sen zebilirsin, ne ben. Bizimki perde arkasinda dedi-kodu: Bir indi mi perde, ne sen kalirsin, ne ben. 22. Bir geldi mi derin lm uykusu, Biter bu dnyanin dedi-kodusu. lenden bir haber bekler insanlar: Ne sylesin? Bilmez ki ne oldugunu! 23. Yel eser, umutlar savrulur gider; Sensiz, bensiz kalir baglar baheler; Altin gms nen varsa harcamaya bak! lr gidersin, dsmanin gelir yer. 24. Sevgili, seninle ben pergel gibiyiz: Iki basimiz var, bir tek bedenimiz. Ne kadar dnersem dneyim evrende: Er ge bas basa verecek degil miyiz?

25. Dnyada akla deger veren yok madem, Akli az olanin parasi ok madem, Getir su sarabi, alsin aklimizi: Belki byle begenir bizi el alem! 26. Ferman sende, ama gzel yasamak bizde: Senden ayigiz bu sarhos halimizde. Sen insan kani iersin, biz zm kani: Insaf be sultanim, ktlk hangimizde? 27. Bu dnyadan baska bir dnya yok, arama; Senden benden baska dsnen yok, arama! Vaz ge telerden, yorma kendini: O var sandigin sey yok mu, o yok arama! 28. Su serviyle ssen neden dillere destan? Neden hep onlara benzetilir hr insan? Birinin on dili var, bosbogazlik etmez, tekinin yz eli var el amaz, ondan!

29. Benim halimden haber sorarsan, Bir ift szm var sana, yrekten: Sevginle girecegim topraga, Sevginle ikacagim topraktan. 30. Su dnyada bes gnlk mrn var, Nedir bu dkkanlar, bu konaklar? Ev mi dayanir, bu sel yatagina? Bu rzgarli yerde mum mu yanar? 31. Dn geldi: Nedir aradigin? dedi bana: Bensem, ne bakarsin o yana bu yana? Kendine gel de dsn, iine iyi bak: Ben senim, sen ben; aranip durma bosuna! 32. Sabah doldu gklere mavi mavi; Doldur, isik dker gibi, kaseyi! Aci olmasina acidir sarap: Ama gerek acidir demezler mi?

33. Adam olduysan hesap ver kendine: Getirdigin ne? Gtrecegin ne? Sarap iersem lrm diyorsun: Isen de leceksin, imesen de! 34. Camiye gittim, ama Allah bilir niye: Ne namaz kilmaya, ne dua etmeye. Eskiden bir kilim asirmistim camiden: O eskidi gittim yenisini yrtmeye. 35. Kimi dinde imanda buldu yolu Kimi akil, bilim yolunu tuttu. Derken ses geldi karanliklardan: Gafiller! Dogru yol ne odur, ne bu! 36. Her gece aklim dalar gider engine. Aglarim, inciler dolar etegime. Sevdaliyim, sarap dayanmiyor bana: Kafam bas asagi evrik bir tas mi ne!

37. Dnya ne verdi sana? Hep dert, hep dert! Gzel canin da bir gn elbet. Topraginda yesillikler bitmeden Uzan yesillige, gnn gn et. 38. Sarap sen benim gnm gnesimsin! yle bir dolsun ki seninle iim. Bir bildik grnce beni sokakta: Ne o sarap nereye byle? desin. 39. Ben ne camiye yararim, ne hayvana! Bir baska hamur benimki, baska maya. Yoksul gavur, irkin orospu gibiyim: Ne din umrumda, ne cennet, ne dnya! 40. Bir kus grdm yce Tus kalesinde, Keykavus'un kafa tasi penesinde. Sorup duruyor kafaya: Hani? Nerde? Adamlarin, davun dmbelegin nerde?

41. Su testi de benim gibi biriydi; O da bir gzele vurgun, dertliydi. Kim bilir, belki boynundaki kulp da Bir sevgilinin bem beyaz eliydi. 42. Inciyi isteyen dalgi olacak; Vari yogu dosta verip dalacak. Cani avucunda, nefesi ggsnde: Ayagi bas olacak, basi ayak! 43. Girme su alaklarin hizmetine: Konma sinek gibi pislik stne. Iki gnde bir somun ye, ne olur! Yreginin kanini i de boyun egme. 44. Bir tas bulamazsin ki Dogu ovalarinda Kfretmesin bana da, benim zamanima da Yz adim yr bak, bir dertli insan grrsn: Bunalmis, otura kalmis yolun kenarinda.

45. Gnes atti gge sabah kemendini: Aydinlik padisahi atina bindi. Iin! iin! diye bagirdi drt yana Canim sabah sarabinin mezzini. 46. Bu kadeh bir bedendir, cana gebe! Bir yasemindir, erguvana gebe! Hayir; yanlis; ne odur sarap ne bu: Bir sudur, bir su ki yangina gebe! 47. Gkte bir kz varmis, adi Pervin; Bir kz de altindaymis yerin. Sen asil iki kz arasinda Tepismesine bak su eseklerin! 48. Ne bilginler geldi, neler buldular! Mumlar gibi dnyaya isik saldilar. Hangisi yarip geti bu karanligi? Birer masal syleyip uyuya kaldilar.

49. Bir sir daha var, zdklerimizden baska! Bir isik daha var, isiklardan baska. Hi bir yaptiginla yetinme, ge teye: Bir sey daha var btn yapitlardan baska. 50. Bir damla sarap ver in senin olsun; Bir yudumu btn dinlerden stn. Syle, ne var dnyada saraptan hos? O aciya tatlilar feda olsun. 51. Biz gerekten bir kukla sahnesindeyiz: Kuklaci Felek usta, kuklalar da biz. Oyuna ikiyoruz birer, ikiser ikiser; Bitti mi oyun, sandiktayiz hepimiz. 52. Dnya bes bilgisizin elinde; Onlarca her bilgi kendilerinde. zlme; esek esegi begenir: Hayir var sana "kt" demelerinde.

53. Dedim: artik bilgiden yana eksigim yok; Su dnyanin sirina ermisim az ok. Derken aklim geldi basima, bir de baktim: mrm gelip gemis, hi bir sey bildigim yok. 54. Cennette huriler varmis, kara gzl; Ikinin de ordaymis en gzeli. Desene biz oktan cennetlik olmusuz: Bak, bir yanda sarap, bir yanda sevgili. 55. Sen sofusun, hep dinden dem vurursun; Bana da sapik, dinsiz der durursun. Peki, ben ne grnyorsam oyum: Ya sen? Ne grnyorsan o musun? 56. Varlik yokluk derdini aklindan sil; Birak teleri de kendini bil. Doldur sarabi, genis bir nefes al: Ka nefes alacagin belli degil.

57. Bir elde kadeh, bir elde Kuran; Bir helaldir isimiz, bir haram. Su yarim yamalak dnyada Ne tam kafiriz, ne tam mslman! 58. Ey kr! Bu yer, bu gk, bu yildizlar bostur bos! Birak onu bunu da gnln tut hos! Su durmadan kurulup dagilan evrende Bir nefestir alacagin, o da bostur bos! 59. Leyla isteyen kisi Mecnun olmali; Kendinden de, dnyasindan da gemeli. Sevenlerin sofrasina agrilinca Ben krm, ben dilsizim demeli. 60. ldrmek de, yasatmak da senin isin; Bu dnyayi gnlnce dzenleyen sensin. Ben ktym diyelim, kimde kabahat? Beni byle yaratan sen degil misin?

81. Ramazan ayi bu yil da geldi yine; Vurdu bukagiyi aklin bilegine; Tanrim bu halka bir gaflet ver de bari Ramazani Sevval sansinlar bu sene. 82. Ey dogru yolun yolcusu, aresiz kalma; ikma kendinden disari, serseri olma; Kendi iine sefer et erenler gibi: Sen grenlerdensin, dnya seyrine dalma. 83. Duru sudan daha temizdir benim sevgim; Sevgiyle bu oynayis da hakkimdir benim; Halden hale girer baskalarinda sevgi: Neyse hep odur benim sevgim ve sevgilim. 84. Dnya padisahin, kayserin, hakanin olsun; Cehennem ktnn, cennet iyinin olsun; Tesbih meleklerin olsun, temizlik Rizvan'in: Sevgili bizim olsun, cani canimiz olsun.

85. Ey gzel, sen ki bana derdi derman edensin; Simdi: "ekil nmden" diye ferman edersin; Senin yzn canimin kiblesi olmus bir kez; Ne yapsin, kible mi degistirsin bu can dersin? 86. Sarap i adin silinip gitmeden dnyadan; Sarap kasveti, karanligi giderir candan; Gzellerin saini zp dagitmaya bak Neylesin, netsin bu can, kible mi degistirsin? 87. Bizim sarap imemiz ne keyfimizden, Ne dine, edebe aykiri gitmemizden; Bir an gemek istiyoruz kendimizden: Iip iip sarhos olmamiz bu yzden. 88. Biliyorum varligin, yoklugun dis yzn; Ykselmenin de alalmanin da iyzn; Ne ikar te yanini da bilsem felegin: Bezmisim bilgiden, atmisim her trlsn

89. Baharlar yazlar gider, kara kis gelir; Varligin yapraklari drlr bir bir; Sarap i, gam yeme; bak ne demis bilge: Dnya dertleri zehir, sarap panzehir. 90. Gln yznde iy tanesi nevruzun ne hos; Yesillikte cani aydinlatan yzn ne hos; Gemis gitmis gn stne ne sylesen bos: Birak dn, hos et gnln, bak bugn ne hos. 91. Bilgisizligimi sundum durdum aleme; Bir yoksulluk karanligi kt gnlme; Utandim gnahimdam, mslmanligimdan: Bundan byle znnar takacagim belime. 92. Bir su, bir damla suymusuz, bele dsmsz; Sehvet atesiyle disari savrulmusuz; Yarin yel savuracak topragimizi: Ielim, hos gesin nefeslik mrmz.

93. Bahtimin kk yeserip dal budak da verse Egretidir bu mr diye giydigin elbise; Mihlar gevsek bir glgeliktir beden adir, Pek dayanma sakin ne kadar saglam da grnse. 94. Ben de getim gittim bu zulm yurdundan, Elimde yelden baska bir sey kalmadan; Ama var mi, lmme sevinip de Ecelin sasmaz tuzagindan kurtulan? 95. Orucumu yiyorsam ramazanda Mbarek aydan habersizim sanma: ileden gece oluyor da gndzm Sahura kalkiyorum gn ortasinda. 96. Yilan gibi tasa girsen de, Saki, Sizar ecelin suyu bulur seni; Bu dnya toprak, Saki, trk syle; Bu soluk bir yel, sarap ver, Saki.

97. Gnl Bijen'i kuyu gibi gam zindaninda; Akil Shrab'i lms derdinin sayvaninda; Dnya Siyavus'unun cn almak iin Gam, Rstem'in Turan gibi gnln talanda. 98. Ey yanagi agustos gln bastiran; Ey yz in gzellerini kiskandiran; Bakisi Babilsahini byde yenip Elinde at, fil, ruh, ferz, baydak birakmayan. 99. Elimde olsa dnyayi kmserdim; Iyisine de ktsne de yuh ekerdim; Daha dogrusu bu asagilik yere Ne gelirdim, ne yasardim, ne lrdm. 100. Sarap i, bire birdir derde tasaya; Ne bu dnya kalir, ne teki dnya. Ne serin atestir o, ne can dolu su: abuk ol, bulup iemezsin mezarda.

101. Felek, delik desik ediyorsun yregimi; Yirtiyorsun ikide bir sevin gmlegimi, Esen yelleri ates ediyorsun bana; amura eviriyorsun iecegimi. 102. Haram, aci, kt derler canim saraba: Oysa ne hos sey, hele bir gzel sunarsa; Iin bakin; hem dogrusunu isterseni, Haram dedikleri her sey hos galiba! 103. Dedim ben artik kizil sarabi imem; zmn kaniymisbu, ben kan dkmek istemem. Gn grms aklim sasirdi: Sahi mi? dedi; Yok canim, saka, ben nasil imem! 104. Sen bu dnyanin sirlarina eremezsin; Erenlerin dilini de sktremezsin; Iyisi mi i sarabi, cennet et bu dnyayi: br cennette ya girer, ya giremezsin.

105. Bulut geldi; lalede bir renk bir renk! Simdi kizil sarap imemiz gerek. Su seyrettigin serin yesillikler Yarin senin topraginda bitecek. 106. Iki batman sarap, bir bugday ekmegi; Bir koyun budu, bir de ay yzl sevgili; Daha ne istenir bilmem su dnyada: Padisah daha iyisini bulabilir mi? 107. Dnyalari degismem kizil saraba; ay da ondan snk; oban yildizi da. Sarap satanlarin aklina sasarim: Ondan iyi ne var alinacak dnyada? 108. Insan son nefese hazir gerekmis: Nasil lrse yle dirilecekmis. Biz her an sarap ve sevgiliyleyiz: Bylece dirilirsek isimiz is.

109. Biz de ocuktuk, bir seyler grendik; Bildiklerimizle vndk, eglendik. Su oldu, bu oldu da ne oldu sonra? Bir bulut gibi geldik, yel gibi getik. 110. Hayyam bilgelik adirlari dokudu; Sonra dert potasinda yandi kl oldu. Bir pula satildi kader arsisinda, lm celladi geldi, boynunu vurdu. 112. Dostum, gel yarina kanmayalim biz; Gnmz gn edelim ikimiz. Yarin ekip gettik mi su konaktan Yedi bin yil nce gidenlerleyiz. 113. mrmzden bir gn daha geldi geti; Derede akan su, ovada esen yel gibi. Iki gn var ki dnyada, bence ha var ha yok: Daha gelmemis gn bir, gemis gn iki.

114. Tanri, her an sevdiginin kapisinda ol; Bu dnyadan o dnyadan bana ne! Gnlm ter gibi ikip bedenimden Karisti varligin denizlerine. 115. Gnl, her an sevdiginin kapisinda ol; Her istedigini onda ara, onda bul. Ask tavlasinda hileye kama kallese: Koy canini ortaya, soyulursan soyul. 116. Sarhos oldum mu aklim azalir; Ayildim mi sevincim dagilir. Ne sarhos, ne ayik bir hal var ya? En gzeli yle yasamaktir. 117. Sevgili, sirlarina eren gnl nerde? Szlerinin tekini duyan kulak nerde? Gece gndz serilirsin de karsimiza: Yzn bir kez gren mutlu gz nerde?

118. Dert iinde sevinci bul da yasa; Haksiz dzende hakli ol da yasa; Sonu nasil olsa yokluk dnyanin, Varindan yogundan kurtul da yasa. 119. Ailmaz kapilari amaniz mi gerek? Dnyada insanca yasamaniz mi gerek? Birak yleyse iki dnyayi birden: Ey l canlilar, canlar uyanik gerek! 120. Dn zledim de seni costum birden bire; iktim senin yerin dedikleri gklere. Bir ses ykseldi ta yukarida, yildizlardan: Gafil, dedi; bizde sandigin Tanri sende! 121. Bir testici grdm, amur iindeydi: Ayagi arkinda, elinde bir testi; Testinin basinda bir yoksulun ayagi Kulpunda bir padisahin kellesi.

122. Bir testi aldim arsidan ucuza; Gizli gizli neler anlatti bana; Bir sahdim, dedi; altin kupam vardi; Simdi neyim? Testi oldum saraba. 123. Bilmem, ne sayar durursun bir, iki; Ha bir olmus, ha yz bin fark etmez ki al sazini, sonun bir avu toprak, Sarap ver, bir esip gitmedir bizimki. 124. Kambur Felek, sen ne konaklar yika geldin; Kin beslersin bize, zulm eski adetin. Su kara topragin ggsn bir yarsalar, Ne inciler yatar iinde bilir misin? 125. Yoksul, dertli gnlm arar sevgilisini; Akli gelmez basina, yer kendi kendini. Bana sevgi sarabini sunduklari gn Kana boyamislar varlik kadehimi.

126. Ha Belh'te lmssn, ha Bagdat'ta hepsi bir; Kadeh doldu mu, aci da olsa iilir. Keyfine bak; ok aylar dogmus batmis sensiz; Sensiz daha ok aylarin ondrd gelir. 127. Gnlmn diledigi gl yzne bakmak; Elimin zledigi kadehi kavramak. Her zerrem nasibini almali dnyadan Yarin gle kavusturmadan beni toprak. 128. Behram' in sarap itigi orman ksknde Bir tilki yavrulamis, bir ceylan keyfinde. mrnce yaban esegi avlamis Behram: Mezar da Behram' i avlamis gnn birinde. 129. Ben biyiklari sprge etmisim meyhanede: Hayirmis, sermis birakmisim ikisini de. Iki dnyayi karpuz gibi nme koysalar Ne birine metelik veririm, ne tekine.

130. Padisah ol, yokluk halkasina gir de; Yikan, kirin pasin kalmasin gnlde. Meyhaneye ermege gelince biri Kendini bil de ne yaparsan yap de. 131. Toprakla karisip bulanmamis bir can Sana konuk geldi bir temiz dnyadan. Otur, bir kadeh sarap i kendisiyle, Sana iyi geceler deyip kamadan. 132. Ne yazik, pismis ekmek iglerin elinde; Ne yazik, esmeler cimrilerin elinde. O canim Trk gzeli kmr gzleriyle, aylaklarin, ugrularin, egrilerin elinde. 133. Dnyaya geldiler, cosup tastilar; Gldler, eglendiler, anlastilar; Bir kadehte siziverdiler bir gn lm uykusunda kucaklastilar.

134. Bilir misin, yceler ycesi Tanri, Sarap ne zaman osturur ienleri? Pazar, pazartesi, sali, arsamba, persembe, Bir de cuma, cumartesi gnleri. 135. Yasamak elindeyken bugne bugn, Ne diye birakir, yarini dsnrsn? Gemis, gelecek, kuru sevda btn bunlar; Kadrini bilmege bak avucundaki mrn. 136. Toprak olup gitmislere sorarsan Ha gavur olmussun ha mslman. Kimler bu dnyada eglenmemisse tekinde yalniz onlar pisman 137. Ey garip kus! Bu yildizlar dari sana; Elest gn cani sen verdin insana. Dnyayi gren byl bir kadeh varmis: O kadeh sende, baska yerde arama.

138. Bu zamanda az dostun oldun, daha iyi. Herkesle uzaktan hos bes edip gemeli. Can gzn ainca gryor ki insan En byk dsmaniymis en ok gvendigi. 139. Felegi dndrebilir misin muradinca? Ne ikar gk yedi kat degil sekiz katsa? Er ge topraga karisip gidecek gvdeni Ha ovada kurt yemis, ha mezarda karinca. 140. Bak, gl yesiller, sevinler iinde; Arar bulamazsin gelecek persembe. I sarabini, gl kokla, yesil topla: Toprak oluvermeden gl de yesil de. 141. Insan eker eker de sonra hr olur; Inci sedef zindanlarda yugrulur. Paran pulun yoksa bugn, saglik olsun: Bugn bos duran kadeh yarin doludur.

142. Genlik bir kitapti, okuduk bitti; Canim bahar geti oktan, kis simdi. Hani sevincin, o civil civil kus? Nasil, ne zaman geldi, nasil gitti? 143. Her gn biri ikar, baslar ben, ben demege, Altinlari gmsleriyle vnmege. Tam isleri diledigi dzene girer: Ecel ikiverir pusudan: Benim ben, diye. 144. Can verinceye dek bu orak yerde Dertten baska ne geer ki eline? Ne mutlu abuk gidene dnyadan; Hele bu dnyaya hi gelmeyene! 145. Yerleri yapmis, gkleri kurmussun ama, Sensin bunca gnlleri yakip yikan da. Ne kizil dudaklari, ne altin salari Altmisin sprntler gibi kara topraga.

146. Dostum, olan olmus, vahlanma bosuna; Dnyayi kara zindan etme basina. Yasamana bak, elinden tek gelen bu: Olacaklari danisan var mi sana? 147. Sevgilim, mr derdim gibi bitmeyesi, Bu sabah btn cmertligi stndeydi. Bir gz ativerdi bana geip giderken: Iyilik et denize at mi demek istedi? 148. Gl de sarab da bilene gzel gelir; Sarhos olmayan iin sarhosluk nedir? Cebi bos gnl dolu olmayan kisi Her seyden gemenin tadini ne bilir? 149. Yapma diyorsun; yapmamak elimde mi? Sen al demisin; nasil ekerim eimi? Hem yap hem yapma demek seninki bana Insaf: Kadeh devrilir de dolu kalir mi?

150. Bu dnya iki kapili bir han, Girdi mi dertlere dser insan. Taninmadan yasamak en iyisi: Elinde olsa da hi dogmasan. 151. Kim grms o cenneti, cehennemi? Kim gitmis de getirmis haberini? Kimselerin bilmedigi bir dnya zlenmeye, korkulmaya deger mi? 152. Ne mutlu adi sani bilinmeyene; Ipeklere, krklere brnmeyene; Anka gibi iki dnyadan da geip Bu viranede baykusa dnmeyene. 153. Yok olmamis varlik var mi bir tek? Hersey bir gn, dagilip gidecek. yleyse vara yoga ne bakarsin? En iyisi yoku var, vari yok bilmek.

154. Sevgili, bir baska gzelsin bugn; Ay gibisin, piril piril glsn. Gzeller bayram gnleri sslenir: Seninse bayramlari ssler yzn. 155. ldk, dnyayi saskin birakip gittik; Yzlerce incimiz vardi delinmedik. Sersemligi yznden bilgisizlerin Renk renk dsnceler kaldi sylenmedik. 156. Kendimden getike gelirim kendime, Alalirim iktika yksek yerlere. En garibi, imeden sarhosum da ben, Ayilirim her kadehi devirdike. 157. Ben ierim, ama sarhosluk etmem: Kadehten baska seye el uzatmam. Saraba taparmisim, evet, taparim: Ama senin gibi kendime tapmam.

158. Seyh fahiseye demis ki: - Utanmaz kadin; Her gn sarhossun, onun bunun kucagindasin. Dogru, demis fahise, ben yleyim; ya sen? Sen bakalim su grndgn adam misin? 159. Dn gece usul boylu sevgilim ve ben, Bir kiyida gl rengi sarap ierken; Sedefli bir kabuk aildi karsimizda; Sabah mjdecisi ikiverdi iinden. 160. Dinle dinsizligin arasi bir tek soluk; Dsle geregin arasi bir tek soluk. Aldigin her solugun degerini bil Btn yasamak macerasi bir tek soluk. 161. Bir put demis ki kendine tapana: Bilir misin niin taparsin bana? Sen kendi gzelligine vurgunsun: Ben ayna tutar gibiyim sana.

162. Biz aska tapanlariz, mslman degil; Ciliz karincalariz, Sleyman degil; Biz eskiler giyen benzi soluklariz: Pazarda sirma satan bezirgan degil. 163. Nerdesin? Sana bas kaldirmisim iste; Karanlik iindeyim, isigin nerde? Cenneti ibadetle kazanacaksam Senin ne cmertligin kalir bu isde? 164. Gerek erenlere gzel irkin, hepsi bir; Sevenler iin cennet, cehennem, hepsi bir; Kendini veren ha ipekli giymis, ha ul; Yastigi ha pamuk olmus ha diken, hepsi bir. 165. Yillar gnler gibi geti gider; Nerde o eski dertler, sevinler? Belaya aldirmaz akli olan: Be da her sey gibi geer, der.

166. Dnyayi allar pullar boyarlar gzn; Akli olan hor grr ssn psn. Kimler geldi gitti, kimler gelip gidecek: Al gitmeden alacagini, doyur gnln. 167. Sarap mimaridir yikik gnllerin Szlms, tertemiz cani zmlerin. Neden ser demisler bu hayirli suya? Siz bana bu serden drt kase verin. 168. Ask bir beladir, ama Tanridan gelme; Halk neden karsi kor Tanri emrine? Bize herseyi yaptiran kendi madem, Kulu sorguya ekmenin alemi ne? 169. Dert de neymis? O mu bizi aglatacak? O mu sevin bayragimizi yirtacak? Gelin, atalim sunu gnl yurdundan: Yoksa iimizde fitne ikartacak.

170. Sensiz camide, namazda isim ne? Seninle bulusma yerim meyhane. Benim sevmem de byle, yce Tanri: Istersen kaldir at cehennemine. 171. Hep bir ember, dolanip durdugumuz! Ne nmz belli, ne sonumuz. Kim varsa bilen, iksin sylesin: Nerden geldik? Nereye gidiyoruz? 172. Bizi bizden alan saraba gnl verdik; Cosup tastik; yerden kopup gklere erdik. Tenden bedenden soyunuverdik sonunda Topraktan gelmistik, yine topraga girdik. 173. Tepemizde dnp duran gkler Bycnn fanusu gibidirler: Gnes bu fanus iinde lamba, Biz de gelip geen grntler.

174. Bir rint grdm, binmis dnya denen kir ata; Aldirmiyor dine, islama, seriata; Ne hak dinliyor, ne hakikat, ne marifet: Gelmis mi bylesi kahraman kainata? 175. Kimi gizlenir, kimselere grnmezsin; Kimi renk renk dnyalarda grnr yzn Kendi kendinle sevismek bu seninki: nk seyreden sen, seyredilen de sensin. 176. Yzmde piril piril sevin grdgn gn, Nice konaklari yikilmistir gnlmn. Dalgisan dal gzlerimin denizine, bak: Dibinde mahzun bir deniz kizi grrsn. 177. Seni kuru sofralarin softasi seni! Seni cehenneme kmr olasi seni! Sen mi Hak' tan rahmet dileyeceksin bana? Hakka akil gretmek senin haddine mi?

178. nce kendine gel, sonra meyhaneye; Kalender ol da gir kalenderhaneye. Bu yol kendini yenmislerin yoludur: igsen baska bir yere git eglenmeye. 179. Sarap iip gzel sevmek mi daha iyi, Iki yzl softalari dinlemek mi? Sarhosla asik cehenneme gidecekse, Kimselerin grecegi yoktur cenneti. 180. En byk sz Kuran bile Arada bir okunur besmeleyle. Kadehteyse yle bir ayet var ki Okur insan her zaman, her yerde. 181. Neylesem bu benim i kavgalarimla? Pismanligim, kendime dsmanligimla? Sen bagislasan da ben yerim kendimi: Neylesem bu yzkaram, bu utancimla?

182. Kalk sevin dolduralim garip gnle Ielim dogan gne karsi blblle Yirtalim biz de gmlegi asik glle Verelim iekler gibi mr yele. 183. Akli olan paraya deger vermez, Ama parasiz dnya da ekilmez; Eli bos menekse boynunu bker, Gl altin kasede glmezlik etmez. 184. Bir damla sarap Tus saraylarina bedel, Keykubad'in Keykavus'un tahtindan gzel Sabaha karsi asiklarin iniltisi Iki yzl softanin ezanindan gzel. 185. Bedenindeki et, kemik, sinir kaldika, Dnyadaki yerini bil, kendinden sasma. Dsman Zaloglu Rstem olsa ger ggsn, Dostun Karun olsa iyilik altinda kalma.

186. Yerin dibinden yildizlara dek Ermedigimiz sir kalmadi pek, Her dgmzms insanoglu; Ecel dgmn var mi zecek? 187. Sevgiyle yugrulmamissa yregin Tekkede, manastirda eremezsin. Bir kez gerekten sevdin mi dnyada Cennetin, cehennemin stndesin. 188. Bu evren her gece ne gmlekler diker! Kimini gelen, kimini giden giyer. Her gn nice sevinlerle dolar dnya, Nice dertler topraga karisir gider. 189. Sarap benlik kaygusu birakmaz sende zlmedik bir dgm kalmaz beyninde Iblis bir kadeh sarap imis olaydi, Secdeye yatardi Adem'in nnde

190. Biz hirkadan sonra kpe gelmisiz; Kipkizil sarapla abdest almisiz. Medresede kaybettigimiz mr Meyhanede aramaktir isimiz. 191. Sarabi gtrp dksen bir daga Dag sarhos olur baslar oynamaga. Ben ne diye tvbe edecekmisim Iimi tertemiz eden saraba? 192. mr defterinden bir fal atim gnlmce; Halden anlar bir dost gelip fali grnce: Ne mutlu sana, dedi; daha ne istersin: Ay gibi bir sevgili, yil gibi bir gece. 193. Bu gecenin son gece olmasi da var: Emret, gl rengi sarabi getirsinler. Gafil, bir gittin mi bir daha gelmek yok: Altin degilsin ki gmp ikarsinlar.

194. Medreseden hayir yok, dinle beni; Vakif lokmasi karartir iini. Git, bir yikik yerde yoksulca yasa: Orasi bir padisah eder seni. 195. Sarap i, yikansin, aydinlansin iin; Bu dnya, br dnya silinip gitsin! Gel mrn yele gitmeden tadina bak Cana can katan suyun, islak atesisin. 196. Kendiliginden var olmus sanma beni; Bu kanli yola ben sokmadim kendimi; Bir gerek varlik beni var etmis olan; Yoksa kimdim ben, neredeydim, neydim ki. 197. Dilegin Tanri dilegi degil ki senin; Muradina ermeyi nasil beklersin? Dogru olan Tanri' nin dilekleriyse Yanlis demek senin btn dileklerin.

198. Ehil insana canim feda olsun; Ayagi plse perim onun. Bir de git ehil olmayanla konus: Cehennem ne imis grms olursun. 199. Evren kirintisi bu gzelim yildizlar Gelir giderler, dnyayi bezer dururlar; Gklerin eteginde, topragin koynunda Dogduka dogacak daha neler neler var. 200. Bir nakistir varligimiz senin izdigin, Sasilasi neler nelerle bezedigin; Kendimi dzeltmek benim ne haddime: Beni potadan byle dken sensin: 201. Her gn kalkip meyhaneye gitmedeyim; Kalenderlerle bos szler etmedeyim; Senden bir sey gizlenemez nasil olsa: hos gr de sana gnlden sesleneyim.

202. Gkleri yarip darma dagin ettigin gn, Piril piril yildizlari kararttigin gn, Sen sorguya ekmeden ben soracagim sana: Ey Tanri, hangi gnahim iin beni ldrdn? 203. Canlarin cani dost, gel etme, dinle beni. Ksme Felege, degmez, yeme kendini; ekil, otur grltsz bir kseye, Seyret bu hengamede olan biteni. 204. Ne gzel gn! Hava ne sicak, ne serin; Bir bulut, tozunu siliyor bahenin; Blbl cosmus, sesleniyor sari gle: Sarap i sarap da yzne renk gelsin! 205. Bu yolun hos bir yerinde durabilseydik; Ya da bu yolun ucunu grebilseydik: O umut da yok bu umut da; hi degilse Otlar gibi kesilip yeniden srebilseydik.

206. Vefasiz dnya diye yakinip durma; Dnya elindeyken tadini ikarsana! Herkese vefali olsaydi dnya Sira mi gelirdi senin yasamana? 207. Dostlar, bir gn, szlesip bir yerde birlesin; Oturup sofrasina dnya cennetinin; Saki doldururken kadehleri cmerte, Iin bir kadeh de zavalli Hayyam iin! 208. Daha nice byk greceksin kendini? Hep varlik yokluk mu dsndrecek seni? Sarap iin sarap: Bu lm yolculugunda Bulamazsin sarhos uykulardan iyisini. 209. Hayyam, gnahim var diye tasalanma, Bunun iin dertlere dsmek bosuna. Gnah olacak ki Tari bagislasin: Rahmet neye yarar gnah olmayinca.

210. Gn dogarken sabah horozlari niin Aci aci bagrisirlar, bilir misin? Tan yerini gsterip derler ki sana: Bir gecen geti gidiyor; sen nerdesin? 211. Ay yirtti kara giysilerini; Kalk, tam zamanidir, doldur sarap kaseni. Keyfine bak, nk bu ay, sonsuz yillarca, Mezarda upuzun yatar grecek seni. 212. Saki yzn Cemsid'in kadehinden gzel; Ugrunda lmek sonsuz yasamaktan gzel; Isik saiyor ayagini bastigin toprak, Bir zerresi yz binlerce gnesten gzel. 213. Tertemiz geldik yokluktan kirlendik; Sevinle geldik dnyaya, dertlenik. Agladik, sizladik, yandik, yakindik: Yele verdik mr, toz olup gittik.

214. Dostunu erkeke seven kisi Pervane gibi zler atesi: Sevip de yanmaktan kaanlarin Masal anlatmaktir btn isi. 215. Bahar geldi mi baska sey dinler miyim; Hele aklin defterini hemen drerim. Sarap, siginagim sensin bahar gn, Sgt agaci, senin de glgendeyim. 216. Seni aramaktan dnyanin basi dertte; Zengine de grndgn yok, fakire de; Sen konusursun da biz sagir miyiz yoksa, Hep kr myz, sen varsin da grnrde. 217. Ey drtle yedinin dogurdugu insan, Drtle yedidir seni dertlere salan. Bosuna mi sarap i diyorum sana: Bir gittin mi bir gelme yok, inan.

218. Tanrim, hayir ser kaygisndan kurtar beni; Kendimden geir, seninle doldur iimi Aklim ayiramiyor iyiy ktden Sarhos et bari ne kt kalsin, ne iyi. 219. Medresenin sz vardir, tekkenin hali, Szden, halden teye gider askin yolu. Mftnn, vaizin en iyisini getirsen Askin mahkemesinde tutulur dili. 220. Gerek aydinliga erince can gzm, Iki dnyayi birden silinmis grdm. Eriyip gittim sanki engin denizlerde: Ter olup ikti, denize dnd gnlm. 221. Gnl dedi: Ben neyim ki, bir damla sadece; Ben nerde, grmedigim koca deniz nerde! Byle diyen gnl denize kavusunca Bakti kendinden baska sey yok grnrde.

222. Can o gzel yzne vurgun, neyleyim; Gnl tatli diline tutkun, neyleyim; Can da, gnl de sir incileriyle dolu: Ama dile kilit vurmussun, neyleyim. 223. En dogrusu, dosta dsmana iyilik etmen; Iyilik seven ktlk edemez zaten. Dostuna ktlk ettin mi dsmanin olur: Dsmaninsa dostun olur iyilik edersen. 224. O kizil yakutun madeni, baska maden; O essiz incinin sedefi, baska sedef; Aklin bulduklari kuruntu, dedi kodu: Bizim ask efsanemizin dili, baska dil. 225. Meyhanede abdest sarapla alinir ancak; Mmkn m kara yaziyi aka evirmek? Perdemiz yleysine yirtilmis ki bizim, Onarilmaz artik ne kadar yamasak.

226. Hem sana el degdirmege elim varmaz, Hem sensiz aldigim nefes, nefes olmaz: Bir garip dert bu, kimseye de ailmaz: Bir zehir zakkum ki tadina da doyulmaz. 227. Sir saklamasini bilirsen Hayyam syler Insanoglu nedir, ne yapar, ne eder: Dert amuruyla yugrulup gelir dnyaya Yer ier, karin doyurur ve eker gider. 228. Putlarin, Kabenin istedigi: Klelik; anlarin, ezanin diledigi: Klelik; Mihrapti, kiliseydi, tespihti, salipti Nedir hepsinin zledigi? Klelik. 229. Benim canim hep sarabin izindedir, Kulagim ney ve rubap sesindedir. Topragimdan desti yaparlarsa benim O desti sarap doldurulmak iindir.

230. Sen nesin, varlik nedir, nerden bileceksin? Dnyan esen yel stne kurulmus senin. Iki yokluk arasinda bir varlik seninki: Hilik ne varsa evrende, sen de bir hisin. 231. Gl yanakli sevgiliyi saramaz insan Yregine diken batmadan, vurulmadan. Kim bir gzelin saina dokunabilmis Tarak gibi dis dis, didik didik olmadan? 232. Kadeh bir bedendir, iinde can var can; Candir kadehin bedeninde camlasan. Donmus sudan ates szlr sanki: Erimis yakut, gnl sirasindan 233. Kul olup o gzele birden, Koptuk her bagdan, her tvbeden: Herkes koyu mslman dner Biz putperest dndk Kabeden.

234. Meyhanede kendini bilenler bulunur; Bilmeyeni ayirmak da kolay olur. Yikilsin bilgisizlik yuvasi medrese: Ordan kendini bilip de ikan hi yoktur. 235. Ugrunda dertlere dstgm sevgili Bir baskasina tutulmus, o da dertli; Derdimin dermani kendi derdinde: Hekim hasta olunca kime gitmeli? 236. Gece, gl bahesinde, araken seni, Glden gelen kokun sarhos etti beni; Seni anlatmaya baslayinca gle Baktim kuslar da dinliyor hikayemi. 237. Gl olduguna inandirdin beni; Bol bol da verdin bana vereceklerini. Yz yil gnah isleyip bilmek isterim: Gnahlar mi sonsuz, senin rahmetin mi?

238. Hem aklin mutluluk pesinde senin, Hem sylerim, sylerim dinlemezsin; Aldigin her nefesin kadrini bil Ot degilsin ki kesildike bitesin. 239. Sen imiyorsan, ienleri kinama bari; Birak aldatmacayi, iki yzllkleri; Sarap imem diye vnyorsun, ama, Yedigin haltlar yaninda sarap nedir ki? 240. Ben bugn beden kafesinde mahpusum; Yol olma zlemiyle sarhos olmusum; Varligin ayibindan kurtarirsa beni Yoksullugun kulu, klesi olurum. 241. Benim yasam artik sarap, algi, eglenti; Dinim dinsizlik, biraktim her ibadeti; Nisanlim dnyaya: Ne eyiz istersin, dedim: eyizim, senin gamsiz yregindir, dedi.

242. Benden Muhammet Mustafa' ya saygi ve selam: Deyin ki, hos grnrse, bir sey soracak Hayyam: Neden Yce Efendimizin buyruklarinda Eksi ayran helal da gzelim sarap haram? 243. Benden Hayyam' a selam syleyin demis peygamber; Szlerimi yanlis anlamissa iylik eder: Ben sarabi herkese haram etmis degilim ki Hamlara haramdir, dogru, ama olgunlar ier. 244. Yanliz bilgili olmak degil adam olmak; Vefali mi degil mi insan, ona bak. Ycelerin ycesine ykselirsin Halka verdigin szn eri olarak. 245. Kim demis haram nedir bilmez Hayyam? Ben harami helali karistirmam: Seninle iilen sarap helaldir, Sensiz itigimiz su bile haram.

246. Dnya yildiramazsin beni ne yapsan; lmden de korkmam, er ge lr insan. lmemek elimizde degil ki bizim: Iyi yasamamak beni korkutan. 247. Yerin stne baktim, uykuya dalmislar; Altina baktim, ryp toprak olmuslar. Yokluk ovasinda baska ne var ki zaten: Daha gelmemisler var, gelip gitmisler var. 248. Bilge, yce varligin seyrine dalar; Gafil ise onda dostluk dsmanlik arar. Deniz, deniz oldugu iin dalgalanir, pe sor, hep onun iindir dalgalar. 249. Ben kendimden getike kendime gelirim; Ycelere ikar, alalmayi bilirim. Daha da garibi, varligin sarabiyla Ne kadar ayik da olsam, sarhos gibiyim.

250. Yreginde sikinti varsa esrar i, Ya da birka kadeh gl renkli sarap i. Onu imem, bunu imem der durursun: Ahmak herif, git zikkimin pekini i. 251. Adim ktye ikarsa iksin, ben byleyim; Bir kerpiim de olsa, satar sarap ierim. O da gidince ne yaparsin diyecekler: Cbbemle sarigim ne gne duruyor, derim. 252. Kalk, kalk, algilara algi katalim gitsin; Adimizi ktye ikartalim gitsin. Sofuluk sisesini alalim tasa, Seccadeyi bir kadehe satalim gitsin. 253. Sarabin adi ktye ikmis, kendi hos, Hele bir gzelle iersen daha bir hos; Harammis sarap, olsun, bana gre hava hos: Hem, bana sorarsan, haram olan hersey hos.

254. Zaman bkt belimi, ne el tutar ne ayak; Oysa ne gzel islerim var yapilacak. Can kalkti gitmeye; aman dur, diyorum: Ne yapayim diyor, evin yikildi yikilacak. 255. Yeryzn gl bahesine evirmekten Daha gzeldir bir insani sevindirmen. Bin kulu azat edenden daha byktr Bir hr insani iyilikle kul edebilen. 256. Can bir saraptir, insan onun destisi; Beden bir ney gibidir, kan o neyin sesi. Hayyam, bilir misin nedir bu lml varlik: Hayal fenerinde bir isik piriltisi. 257. Ah, Tanri dnyayi yeniden yarataydi, Yaratirken de beni yaninda tutaydi; Derdim: Ya benim adimi sil defterinden, Ya da benim diledigimce yarat dnyayi.

258. Uyumusum; ryamda akilli bir insan Dedi: Sevin gl amaz uykuda, uyan; Ne isin var bu lme benzer lkede? Kalk, sarap i, sonsuz uykulara dalmadan. 259. Tekkede, medresede, maastirda, kilisede, Bir cennet cehennem kaygisidir srp gitmede. Oysa yce varligin sirlarina eren kisi Bunlarin tohumunu ugratmaz dsncesine 260. Zaman basimiza bir orap rmeden, Gelin dostlar, ielim iebilirken. O ecel avusu dikildi mi tepene Bir yudum su i bakalim, iebilirsen. 261. Ben sarap iiyorum, dogrudur; Akli olan da beni hakli bulur: Iecegimi biliyordu Tanri, Imezsem Tanri yanilmis olur.

262. Dnya hangi gl bitirdiyse yerden Kirip atmis, topraga gmms yeniden. Su yerine topragi ekseydi bulut Sevgili kanlari yagardi gklerden. 263. Geregi bilemeyiz madem, ne yapsak bos; mr boyu kusku iinde kalmak mi hos? Aklin varsa kadehi birakma elden Bu karanlikta ha ayik olmussun, ha sarhos. 264. Insan yiyeceksiz, giyeceksiz edemez: Bunlar iin didinmene bir sey denmez. Ondan tesi ha olmus, ha olmamis: Bu gzelim mrn satmaya degmez. 265. Okunu atti mi lm, siperler bosuna; O satafatlar, altinlar, gmsler bosuna; Grdk btn insan islerinin i yzn: Tek gzel sey iyilik, baska dsler bosuna.

266. Saki, gkler, denizlerce dolgunum; Iime sigmaz oldu coskunlugum; Ak salarimla sarhos ettin beni, Kis ortasinda bahar bulutuyum! 267. Dn gece sarap ariyordum sehirde; Soluk bir gl grdm bir ocak nnde; Dedim: Ne yaptin da yakiyorlar seni? Dedi: Bir kez gleyim dedim imende. 268. Bir yrek ki yanmaz, yrek denir mi ona? Sevmek haram, yreginde ates olmayana. Bir gnn sevgisiz geirdinse, yazik: En bos geen gnn o gndr, inan bana. 269. Dsnce gklerinin bas konagi sevgidir sevgi; Genlik destaninin bas yapragi sevgidir sevgi; Ey sevginin sirlarindan habersiz yasayanlar, Bilin ki tm varligin bas kaynagi sevgidir sevgi.

270. Baris istemiyorsa Felek, iste savas; Ister serseri deyin bana, ister ayyas; Iste sarap, duruyor ortada, kipkizil; Imeyen tasa alsin basini, iste tas! 271. Sarabim, kasem, sevgilim, bir de imen; Birak bana bunlari, al cenneti sen. Cehennemmis, kuru laf bunlar: Kim gitmis cehenneme, kim dnms cennetten? 272. ekmeyiz asagilik dnyanin gamini; zleriz gl rengi sarabin canini; Sarap dnyanin kani, dnya ise kanlimiz: Niin imeyelim kanlimizin kanini? 273. Seccadeye tapanlar esek degil de nedirler? Kfelerle riya amuru yklenirler gezerler. Isin kts, din perdesi arkasinda bunlar, Mslman geinirken gavurdan beterdirler.

274. Bu rk temelli kubbede neyiz ki biz? Tasta delik arayan karincalar gibiyiz. Ne korku, ne umut kapilarini bilen Saskin, gz bagli, avanak kzleriz. 275. Yikik bir saray bu dnya dedikleri; Gece ve gndz atlarinin durak yeri; Yz Cemsit' den arda kalmis bir dnya bu: Yz Behram kendinin sanmis bu gkleri. 276. Gelip de eskiyenler, yeni gelenler, Hepsi gider bugn yarin, birer birer; Kimselere kalmamis bu eski dnya: Kimi gitti gider, kimi geldi gider. 277. lp yok olma korkularin sama Yoktan vara ykselen dalda olduka; Sevgiye Isa gibi dirilmissin sen; lm yok artik sana dnya durduka.

278. Ben kendiligimden var degilim bu varligimla; Kendim ikmis degilim elbet bu karanlik yola; Bir baska varliktan gelmis bendeki varlik: Ben dedigin kim ola, nerde, ne zaman var ola? 279. Haksizlik etmekten sakin, hak yoluna gir; Yedigin ekmegi baskasina da yedir; Cana kiyma, kimsenin sirtindan geinme, Seni cennete sokmak benden: Sarap getir! 280. Ben hangi sarapla sarhos olursam olurum, Atese, puta, neye taparsam taparim; Herkes bir trl grmek istiyor beni Ben kendimi ne trl yaparsam yaparim. 281. Sarap kp nne serdik seccademizi; Sarap yakutuyla adam ettik kendimizi; Umudumuz, meyhanede yeniden bulmak Camide, medresede yiten gnlerimizi.

282. Ben imen Misrinin Yusufuyum, dedi gl; Dilimden altin, yakut sailir, dedi gl; Dedim: Senin Yusuf oldugun nerden belli? Kana boyanmis gmlegime bak, dedi gl 283. Ne gndz oturduk, ne gece uyuduk; Dnyada Cem'in kadehini aradik durduk. grenince dnyalari yansittigini, Cem' in kadehini yregimizde bulduk. 284. Rintlerin yolunda kendini unut; Namazin, orucun kkn kurut; gtlerin iyisini Hayyam'dan isit: Sarap i,yol kesme, yoksullari tut. 285. Bu ucsuz bucaksiz dnya iinde, bil ki, Mutlu yasamak iki trl insana vergi: Biri iyinin ktnn aslini bilir, teki ne dnyayi bilir ne kendini.

286. Sarap gllere evirsin sabahimizi; alalim yere san seref klahimizi; Nemize gerek bizim uzun dilekler, Uzun salar, algilar sarsin havamizi. 287. Hayyam, sarap i, sarhos olmak ne hos, Sevgilin de varsa, sarilmak ne hos; Er ge sonu yokluk madem bu dnyanin, Yok say kendini, bak var olmak ne hos! 288. Hayyam, bak su mavi gk nasil durulmus; Amis adiri, kesmis dedikoduyu, susmus. Varligin kadehinde, nk, ezel sakisi Bin Hayyam kabarcigi belirtip yok etmis. 289. Bu dnya kimseye kalmaz, bilesin; Er ge kuyusunu kazar herkesin. Tut ki Nuh kadar yasadin zor bela Sonunda yok olacak degil misin?

290. Gnesi balikla sivamak elimde degil; Erdigim sirlari sylemek elimde degil; Aklim dsncenin derin denizlerinden Bir inci ikardi ki delmek elimde degil. 291. Canim sarap, ne gzelsin billur kasende; Akli kstekleyen bir by var sende. Biraz iti mi insan ailir yregi Dker ortaya nesi varsa iinde. 292. Bu sarayin basi gklerdeydi bir zaman; Padisahlar girer ikardi kapisindan. Simdi duvarinda bir kumru: Guguk, diyor. Guguk, guguk, o sanli gnlerin ardindan. 293. Hayyam bu zamanda vahlanip durmak bosuna; Kendi derdine dsmek utan verir insana. Iyisi mi sarap i, algi dinleyerek Nerdeyse bir tas dser senin de sofrana.

294. Gren gze gzel, irkin hepsi bir; Asiklara cennet, cehennem, hepsi bir; Ermis ha ul giymis, ha atlas; Yn yastik, tas yastik, seven basa hepsi bir. 295. Kaderin elinde boynum kildan ince: Tysz kusa dnerim ecel gelince, Yine de topragimdan testi yapin siz: Dirilirim iine sarap dknce. 296. Yakinirim aynalar gibi felekten; Bikmaz alaklari ykseltmekten. Gzyasi dolu bir kadeh oldu yzm, Yregim kan dolu bir desdi gerekten. 297. Yregim, kimselerden ihsan dileme; Bu amansiz felekten aman dileme; Bil ki, derman aradika artar derdin: Derdinle haldas ol, derman dileme.

298. Tanri glsnle fkeni almis senin, Birinden cennet yapmis, birinden cehennem. Sen cennetimsin benim, ben senin uslu kulun: Ailsin kapilari bana cennetimin! 299. Ey canlar, sarapla buldurun bana beni; Yakutlara evirin kehruba ehremi; Sarapla yikayin beni ldgm zaman Asmadan bir tabut iinde gmn beni. 300. Felegin arki dnmeyecek madem muradimca, Gkler ha yedi kat olmus, ha sekiz, bana ne? lm btn isteklerimi yok ettikten sonra Ha dagda kurt yemis beni, ha mezarda karinca. 301. Hayyam, olsa olsa bir adir senin bedenin, Can sultanimizin bir sre oturmasi iin; Ecel hancisi bir baska konak dseyince Sultan ger gider, viran olur adirin senin.

302. Sarap iti mi, dilenci sultanlasir; Tilki ikar deliginden, aslanlasir; Yasli basli adam delikanlasir; Delikanli yasca basca olgunlasir. 303. Gnahlarim ok olmasina oktur benim, Ama dinsizler gibi umutsuz degilim: Cennet cehennem umrumda degilse de tede hem sarap olacak, hem de sevgilim. 304. Ey kara cbbeli, senin gndzn gece; Tas atma dnyayi bilmek isteyenlere. Onlar Yaradanin sanati pesindeler: Senin aklin fikrin abdest bozan seylerde 305. Her gn tvbe eder bozariz biz; Sani serefi de bosariz biz; Kusur islersek ayiplamayin: Sarhos dogduk, sarhos yasariz biz.

306. Su sonsuz sayvani donatan yildizlar Akillarin aklini durdururlar; Sen aklindan sasmamaya bak ve bil ki O tedbirli yildizlar da yoldan ikarlar. 307. Derdin avucundan sarap imedike Bir yudum su imis degilim gnlmce; Kimsenin tuzuna da ekmek banmadim Cigerimi kebap edip yemedike. 308. Daha nice srsn yalan dolani mrn; Daha nice dert sunsun sakisi mrn; Uzatma; kadehindeki son yudum gibi Birak dklsn yere kalani mrn. 309. Her gn sarap cmbsne dalanlarin da Her gece mihrap nnde kalanlarin da Islanmayani yok, yagmur altinda hepsi: Bir uyanik var, tekiler hep uykuda.

310. Unutma, amansiz felegin arkindasin; Sarap i, nk atesten bir dnyadasin; Madem ki yerin nnde sonunda toprak Farzet ki stnde degil altindasin. 311. Sevgiliyle sabah imedeyiz, saki; Biz Nasuh tvbesi bilmeyiz, saki; Yeter okudugun Nuh hikayesi Hemen dolsun huzur kasemiz, saki. 312. Madem aman vermiyor ecel, saki, Kadeh bos kalmasin, aman gel, saki; Su bes gnlk dnyada gam yemek Bizim gnlmzce is degil, saki. 313. Her sabah igle bezenir yz lalenin; Yesillikte bklr boynu meneksenin; Ama daha gnlmcedir hali goncenin eker etegini, derlenir iin iin.

314. Sarap sonsuz hayat kaynagidir, i; Genlik sevincinin pinaridir, i; Gami yakar eritir ates gibi, Saglik sularindan sifalidir, i. 315. Ailmisken nasilsa mutluluk gln Niin elinde kadeh yok byle bir gn? Sarap i, can dsmanindir geen zaman: Bir daha bu firsati bulman ne mmkn? 316. Gnl, bir ds madem dnya geregi Ne dertlenir, alaltirsin kendini? Hosgr kaderini, gnn gn et: Yazilan senin iin bozulmaz ki. 317. Sevenlerinden yer yok ben garibe; Derdine dsenlerle basim dertte; Sarmislar seni kum bulutu gibi Gl yznden isik mi dser bize.

318. Yoksula, yoksulluga yakin ettin beni; Dertlere, gurbetlere alistirdin beni; Yakinlarin ancak ere bu mertebeye; Tanrim, ne hizmet grdm de kayirdin beni? 319. Insanlik yaratilali olgun kisiler Bulduklariyla yetinip dert ekmediler Birbirine girdi gz doymayanlarsa: ok isteme kaderden basin derde girer. 320. Kim yregini uydurduysa aklina Bir anini yitirmedi bu dnyada; Ya Tanri ugruna emek verdi candan Ya rahatini aradi buldu sarapta. 321. Ben sarabi eskimis aci aci severim; En ok da ramazanda cumalari ierim; Helal zmn ezdim doldurdum kpe: Ne olur,iinceyedek eksitme Tanrim.

322. Ben olmayinca bu gller, bu serviler yok. Kizil dudaklar, mis kokulu saraplar yok. Sabahlar, aksamlar, sevinler tasalar yok. Ben dsndke var dnya, ben yok o da yok. 323. Ask o yce mimar, beden evimi kurunca Ask dersini yazdirdi bana her dersten nce Sonra bir para altin koparip yregimden Air anahtar yapti mana hazinelerine. 324. Gk yaban glleri dkyor eteginden Bir iek yagmuruna tutuldu sanki imen Gl sarap dolsun kadehimin lalesine Mor buluttan yere yaseminler dserken. 325. Sarap i, azlik okluk silinsin kafandan Kurtul yetmis iki milletin kaygusundan Perhize kalkma sakin dokunur diye sarap. Sarap ki bir dirhemi bin bir derde derman.

326. Can yoldasi dostlar ekildi gittiler Ecel ignedi hepsini birer birer Yan yana oturmustuk hayat sofrasina Bizden birka kadeh nce sizdi gittiler. 327. Yokluk suyuyla ekilmis tohumum benim Gam atesiyle tutusmus yanar yregim Alindigim topraga verilmeden nce dnyanin serseri yelleri nndeyim. 328. Bu masmavi kubbenin kuruldugu gn Bu nur Cevza burcuna verildigi gn Mumun basina baglanan alev gibi Baglandi yregime senin ask gln. 329. Seher yeli eser yirtar etegini gln Gle baktika irpinir yregi blbln Sen sarap imene bak, nk nice gl yzler Kopup dallarindan toprak olmadalar her gn.

330. Mezarda yatanlarin toz toprak her biri Zerre zerre dagilip gitmis bedenleri Ne sarap ki bir ien sizmis mahseredek Isten gten habersizler yillardan beri. 331. Bu yildizli gkler ne zaman basladi dnmeye? Ne zaman yikilip gidecek bu gzelim kubbe? Aklin yollariyla lp biemezsin bunu sen Mantiklarin, kiyaslarin skmez senin bu isde. 332. Bin bir tuzak kurarsin yolum stne Adim atma yakalarim dersin bir de Bir zerre var mi dnyada ynetmedigin Neden asi dersin kendi yrttgne? 333. Bu dnya sirrini sylemez kimseye; BIn Mahmud' u bin Ayaz' i serdi yere; Sarap i, dnyaya gelinmez iki kez: Bir kez giden bir daha gelmez geriye.

334. Bu dnyaya gelip gitmemizin kazanci nerde? mrmzn umut ipligi ne oldu, nerde? Bu felegin emberinde nice temiz canlar Yandi kl oldular, hani dumanlari, nerde? 335. Bilmem, Tanrim, beni yaratirken neydi niyetin, Bana cenneti mi, cehennemi mi nasip ettin; Bir kadeh, bir gzel, bir algi bir de yesil imen Bunlar benim olsun, veresiye cennet de senin. 336. Felegin ati egerlenip dizginledigi gn Gklerin yildizlarla donatildigi gn Bize bu nasibi verdi kader divani Biz yoktuk kusur paylarimiz dagildigi gn. 337. Oru tutup namaz kilmaga kalktim geende Dedim belki yle ererim dileklerime Yazik ki bir kuru yelle bozuldu abdestim Bir damla sarapla da orucum gitti gme.

338. Bak, Saki, yregim arindi btn kaygilardan Gitti o kkreyen aslanlar, bombos simdi orman Gece yildiz saarken gklerin sarap kasesi Benim kadeh bos gnm gn edecegim zaman. 339. Senden benden nce kadin erkek niceleri Senlendirip sslediler dnya denen yeri Senin tenin de topraga karisacak yarin Senden beslenecek nice insan bedenleri. 340. Gnln hos tut, sonu gelmez kaygilarin Gk kubbede atismasi bitmez yildizlarin Senin topraga karisacak bedenlerinse Tugla olacak sarayina baskalarinin. 341. Tanri evrenin cani, evrense tek bir beden Melekler bu bedenin duyulari hep birden Yerde gkte canli, cansiz ne varsa birer uzuv: Budur Tanri birligi, bostur baska her sylenen

342. Kader defterimi yeniden yazabilseydim Kendime gnlmce bir hayat seerdim; Btn dertleri siler atardim dnyamizdan Sevinten gklere uardi dsncelerim. 343. Su senin benim dedigimiz toprak neyimizdir Birka gnlk cennetimiz cehennemizdir Bugn su itigin su testi toprak olunca Mezarina atilir belki bir gn, kim bilir. 344. Iki gnde bir somun geiyorsa eline Soguk suyu da olursa bir kirik testide Niin kendinden ktsne kul olur insan, Ne diye girer kendi gibisinin hizmetine? 345. Bu varlik denizi nerden gelmis bilen yok; yle bir inci ki bu byk sir delen yok; Herkes aklina eseni sylemis durmus, Isin kaynagina giden yolu bulan yok.

346. Ogul, dnyamizi aydinlatan sarabi sun; Sevin glmze ay isigi gibi vursun; Sular gibi akar gider genligin atesi, Bir uykudur o senin uyanik mutlulugun. 347. Dilerim lnce sarapla yikanayim Sarap siirleriyle talkinlanayim Mahser gn arayan olursa beni Meyhanenin nndeki topraktayim. 348. Senden benden nce de vardi bu gn bu gece Felek dnp durmadaydi hep bu grdgnce Usulca bas toptaga, nk bastigin yer Bir gzelin gzbebegiydi bes on yil nce. 349. Yasamani akla uydurman gerekir, Ama bilmezsin akla uygun olan nedir; Bereket eli abuktur Zaman Usta'nin, Basina vura vura sana da gretir.

350. Gl mevsimi imendeyiz su kiyisinda Birka nur yzl gzel de var aramizda Sarap sun nk sabah erken ienlere Ne mescit gerekir ne kilise dnyada. 351. Tanri gnlnce yaratir da her seyi Neden lme mahkum eder hepsini? Yaptigi gzelse neden kirar atar irkinse suu kim kime yklemeli? 352. Ezel avcisi bir yem koydu oltasina Bir canli avladi Adem dedi adina Iyi kt ne varsa yapan kendisiyken Tutar suu ykler kendinden baskasina. 353. Bu dnyada nedir payima dsen, hi Nedir mrmn kazanci felekten, hi Bir sevin mumuyum snversem hiim Bir kadehim kirilsam ne kalir benden hi.

354. O yakut dudaklari kizil kizil yanan nerde? O gzelim kokusu cana can katan nerde? Mslmanlara sarap haram edilmistir derler Imene bak, haram islemeyen mslman nerde? 355. Bu dnyaya kendi istegimle gelmedim ben; Saskinliktan baska seyim artmadi yasarken. Kendi istegimle de gidiyor degilim simdi, Niye geldik kaldik, niye gidiyoruz bilmeden. 356. Sonsuz emberinde bu dipsiz evrenin Gnl hosluguyla i, gemeden devrin Ecel sarabin sunulunca da ah etme: Siran gelince imezlik edemezsin. 357. I, sarap i, Mahmut olmak budur; algi dinle, Davut olmak budur; Gemisi, gelecegi dsnme Gnn gn et, yasamak budur.

358. Bu mr kervani bir tuhaf gelir gider Kazancin, yasamasini bildigin gnler; Saki, birak su yarini dsnenleri Geti gidiyor gece, gemeden sarap ver. 359. Kimileri laf dnyasinda sisinip durmus; Kimi gzel ardinda kosturmus; Perdeler inince anlar her biri, ey Gerek, Senden ne uzak, ne uzak yollara vurmus. 360. Gnlnce de dnse, bu dnyanin sonu ne? Okunup bitse de mr destaninin, sonu ne? Yz yil diledigince yasadin diyelim, Bir yz yil daha yasasaydin, donu ne? 361. Bulut geti, g yaslari kaldi imende Gl rengi sarap iilmez mi byle gnde? Bugn bu imen bizim, yarin kim bilir kim Gezecek bizim topragin yesilliginde.

362. Kendi arkini dndrmeye bak dndke dnya; Keyfinin tahtina ik kadehle dudak dudaga; Tanrinin umrunda mi senin gnahin sevabin: Sen kendi muradini kendi gzelinde ara. 363. Madem ki sevincin adi kaldi yalniz Ham sarabi en olgun dost saymaliyiz Keyfin el ekmege kalkmasin kadehten Kadehtir simdi artik tek tutanagimiz. 364. Kalk, kalk, yeter uyudugun, saki! Bos kadehim dolsun, dolsun, saki; Er ge testi olmadan kafa tasim, Sen testiden bana sarap sun, saki! 365. Bu kubbe altindaki bin bir belayi gr; Dostlar gideli bosalan dnyayi gr; Tek soluk yitirme kendini bilmeden; Birak yarini, dn, yasadigin ani gr.

366. Hayat evini saglam kurmak istersen, Gnlerini gamsiz geirmek istersen, Isil isil saraptan sakin el ekme, Her gnnn tadina varmak istersen. 367. Gl der ki yzm yzlerden gzelken Ezer suyumu ikarirlar bilmem neden. Blbl de syle der ona sanki iinden: Bir yil dert ekmeden var mi bir gn sevinen? 368. Menekse mor boyalar srerken gmlegine, Seher yeli el atarken gln etegine, Akli olan gms bedenli sevgilisiyle Ier sarabi, dker kadehi yregine. 369. Bostur dnya saki ve sarap olmayinca, Irak neylerinin sesi duyulmayinca; Nesi var nesi yok bu dnyanin bana sor: Bostur geen mrn kadehin dolmayinca.

370. Kaygilar tasalar sarmasin iini; Olumsuz dslere kaptirma kendini; Ayrilma yarin ve imenin koynundan Kara toprak koynuna almadan seni. 371. Olanlarin olacagi belliydi oktan; Iyiyi kty yazmis kaderi yazan; Ta bastan geregi dsnlms her seyin: Neden bosuna ugrasir, dertlenir insan? 372. Madem ben kervansarayda kalici degilim, Sarapsiz gzelsiz yasamak hatadir derim Dnya muhdes mi kadim mi diye tartismak bos: Ben gittikten sonra ha muhdes olmus ha kadim! 373. Meyhane rintlerinin sergerdesi benim; Yersiz szlerle gnaha giren benim; Gecesini kizil saraba kurban eden Cigerinin kaniyla dua eden benim.

374. Dnyada olan biteni ben de grmedeyim; Haksizliklari hep bas kselerde grmedeyim; Fesuphanallah! Nereye bakarsam bakayim Kendi mutsuzlugumu her yerde grmedeyim. 375. Bize sarap ve sevgili, size cami kilise; Sizler cennetliksiniz, cehennemligiz bizlerse; Kader byleymis neylersin, kimsenin suu yok: Kim ne karisir ezel nakkasinin isine? 376. Gln yznde iy incisi nevruzun ne hos! Yesillikte gnl aydinlatan yzn ne hos! Dn geti gitti, hos degil ondan sz etmemiz: Hos tut gnln, anma dn, bak bugn ne hos. 377. Benim varligim senin yaptigin bir nakis; Trl garip renklerini hep senden almis; Kendimi dzeltmege nasil varsin elim: Senden gzelini yapmak bana mi kalmis!

378. Yetmis iki ayri millet, bir o kadar da din! Tek kaygisi seni sevmek benim milletimin; Kafirlik mslmanlik neymis, sevap gnah ne? Maksat sensin, araya dolambalar girmesin. 379. Felegin arki dner, ne tuz bilir ne ekmek Balik gibi iplak kor gider bizi felek Kadinlarin iplaklari giydiren ikrigi Felegin arkindan daha yararli demek. 380. Kalk oyna, ayaklarin ellerimize uysun Biz ierken o mavi gzler szlsn Yirmi yasinda sarap imenin tadi yok Altmisindan sonra ieceksin ki degsin 381. Bu fakir ksede sarap ve algi yeter bize Rahmet umudu, azap korkusu bizim nemize? Cani, basi sarigi rehine verip vermisiz Hava, toprak, su ve ates ugramaz semtimize.

382. Zahide hurilerle dolu cennet hos gelir Onun bana zmn suyu daha hos gelir Onun cenneti veresiye benimki pesin Ne var ki uzaktan davulun sesi hos gelir. 383. Sarap beden gcdr, can gcdr bana; zlmedik ne sirlari zdrr bana; Istemem dnyayi ahreti sarap varken: Bir damlasi iki dnyadan yegdir bana. 384. Blbl tmege baslayinca bahemizde; Bir lale gibi asin sarap elimizde; Elde kadehle ld diyecekler bir gn, Ko desin cahil herifler, ne umrumuzda. 385. O bilginler ki evrenin zetidirler; Dsncelerinin ati gklerde gezer; Is kavramaya gelince Senin zn Saskinliktan Felek gibi baslari dner.

386. Baharlar yazlar geer sonbahar gelir; mrmn yapraklari dklr bir bir; Sarap i, gam yeme, bak ne demis bilge: Dnya dertleri zehir, sarap panzehir. 387. Gzelim can ikip gidince bedenimizde Birka kerpi olacak mezarimizi rten; Gn gelecek, mezar yapmak iin baskasina Kerpi dkecekler kalacak toprakla bizden. 388. Asiklar meclisinde yer bulmusuz birlikte; Dnyanin dertlerinde kurtulmusuz birlikte; Iip birer kadeh bu sevincin sarabindan zgrlge ermis, sarhos olmusuz birlikte. 389. Akilla bir konusmam oldu dn gece; Sana soracaklarim var, dedim; Sen ki her bilginin temelisin, Bana yol gstermelisin. Yasamaktan bezdim, ne yapsam?

Birka yil daha katlan, dedi. Nedir; dedim bu yasamak? Bir ds, dedi; birka grnt. Evi barki olmak nedir? dedim; Biraz keyfetmek iin Yillar yili dert ekmek, dedi. Bu zorbalar ne biim adamlar? dedim; Kurt, kpek, akal, makal, dedi. Ne dersin bu adamlara, dedim; Yreksizler, kafasizlar, soysuzlar, dedi. Benim bu deli gnlm, dedim; Ne zaman akillanacak? Biraz daha kulagi burkulunca, dedi. Hayyam' in bu szlerine ne dersin, dedim; Dizmis alt alta szleri, Hosbes etmis derim, dedi.

www.solplatform.org