Univezitet u Tuzli Tehnolo ki fakultet Smjer:

DNEVNIK RADA LJETNA PRAKSA U TERMOELEKTRANI TUZLA

Studenti:

Mentor: _______________

18.07.2011.

OPIS POGONA I POSTROJENJA TE TUZLA SA OPISOM PROCESNOG MODELA

TETUZLA kao jedinstvena tehnolo ko-tehni ka cjelina, sastoji se od: Proizvodnih jedinica (blokova) i Zajedni kih pogona, postrojenja i objekata TE TUZLA ima 6 proizvodnih jedinica od kojih su etiri (bl.3, bl.4, bl.5 i bl.6) raspolo ive za proizvodnju, a dvije jedinice (bl.1 i bl.2) su zbog starosti postrojenja prestale sa radom i nisu u radnom stanju. Glavna postrojenja bloka su: parni kotao, parna turbina, generator i blokovski transformator. Zajedni ki pogoni, postrojenja i objekti termoelektrane su samostalne tehnolo ke cjeline ili objekti koji su u tehnolo koj vezi sa svim blokovima. Zajedni ki pogoni, postrojenja i objekti TE TUZLA su: doprema i priprema uglja; hemijsko tehnolo ki pogon sa: crpnom stanicom CS Modrac, elektroliznom stanicom, postrojenjem za predtretman otpadnih voda i hemijskom laboratorijom; deponije ljake i pepela; zajedni ka postrojenja u sistemu isporuke tehnolo ke pare i toplinske energije SDG; skladi ta te nog goriva; skladi ta materijala i opreme; radionice za razli ite vrste poslova; upravna zgrada Procesni model TE TUZLA je skup svih tehnolo kih procesa sa me usobnim vezama u okviru glavnog procesa. Model ima svoje granice u odnosu na okoli sa jasno definisanim ulazima i izlazima masenih i energetskih tokova svih sudionika u procesu i kao takav mo e poslu iti za izradu njihove bilance. Tako e, procesni model je posebno nagla en u pogledu identifikacije svih otpadnih tokova sa nazn enim mjestima nastanka i mjestima emisije /ispu tanja/ odlaganja otpada u okoli .

TE Tuzla (Tehni ke karakteristike proizvodnih jedinica)

Neraspolo ivi blokovi Raspolo ivi blokovi

100m

100m

100m

100m

162m

el. filter

Tunzini Francuska

Noell Njema ka

Elwo-Rafako Poljska

ELVO Poljska

ELVO Poljska

blok

1
Waagner Biro 140 t/h 72,5 bar 530C

2
Waagner Biro 140 t/h 72,5 bar 530C BKZ Bernalski Kotelni Zavod Rusija 220 t/h 100 bar 540C

3
BKZ Bernalski Kotelni Zavod Rusija 220 t/h 100 bar 540C

4
FKR Fabrik Kotla Racirorz Poljska 650 t/h 135,5 bar 540C

5
FKR Fabrik Kotla Racirorz Poljska 650 t/h 135,5 bar 540C

6
FKR Fabrik Kotla Racirorz Poljska 665 t/h 135,5 bar 540C

kotao

32 MW turbogenerator PBS e ka

32 MW PBS e ka

100 MW LMZ Rusija

200 MW LMZ Rusija

200 MW Zamech Poljska

215 MW Zamech Poljska

G
KODA

G
KODA

G
ELEKTROSILA

G
DOLMEL

G
DOLMEL

ELECTROTJAZMAS

industrijska para 100 t/h (15 bar, 200C)

daljinsko grijanje 173MWth (145/75C)

industrijska para 50 t/h (15 bar, 200C)

daljinsko grijanje 220MWth (145/75C)

Vodosnabdjevanje, potro nja sirove vode, priprema i obrada tehnolo kih voda Voda kao prirodni resurs se u zna ajnoj koli ini koristi u TE TUZLA za razli ite namjene kao to su: radni fluid parnih kotlova i turbina, fluid u blokovskom rashladnom sistemu i sistemu tehni kog hla enja, nosioc toplotne energija SDG i tehnolo ke pare i transportni fluid u hidrauli kom transportu ljake i pepela na deponiju. Manje koli ine voda iz TE TUZLA isporu uju se hemijskoj industriji u Tuzli, uz ugovorene obaveze isporuke voda. Kada je TE TUZLA radila sa punim instaliranim kapacitetima, godi nja potro nja sirove vode iznosila je od 32 do 36 miliona m3 a sada nja potro nja sirove vode je oko 20 miliona m3. Snabdijevanje TE TUZLA sa sirovom vodom vr i se iz vje ta ke akumulacije jezera Modrac preko crpne stanice Modrac.

Slika 1. Rashladni tornjevi TE Tuzla

19.07., 20.07., 21.07.2011. Sirova voda-snabdijevanje i priprema Snabdijevanje TETUZLA sa sirovom vodom vr i se iz vje ta ke akumulacije jezera Modrac preko crpne stanice Modrac, sabirnih rezervoara i azbestno-betonskih cjevovda 700 i 800 mm, kapaciteta 500 l/sec i 1000 l/sec, do sabirnih bazena sirove vode hemijske pripreme vode unutar objekta TETUZLA . Danas smo sa mentorom dipl.ing.teh. Jasminom emanovi em obi li dio za dopremanje i preradu sirove vode. U narednom dijelu emo ukratko opisati na e vi enje ovog procesa. U pogonima hemijske pripreme vode, nakon prihvata ukupnih koli ina sirove vode vr i se njena raspodjela i distribucija odre enim potro a ima. Dio vode se distribuira bez prethodnog tretmana kao sirova voda, a ostali dio se usmjerava na hemijski tretman. Dekarbonizacija vode Voda iz jezera Modrac se doprema u dva sabirna bazena, odakle se vodi do reaktora za dekarbonizaciju sirove vode. Postupak dekarbonizacije se izvodi dodavanjem sulfata i kre nog mlijeka, zatim voda prolazi kroz pje ane filtere. Talog se izdvaja na dnu, iji dio pobolj ava dekarbonizaciju, a vi ak se automatski izvodi iz reaktora. Otpadna voda iz procesa dekarbonizacije je zamuljena voda od periodi nog odmuljenja reaktora i periodi nog pranja filtera. Ista se ispu ta u bazen otpadnih voda nakon ega se dijelimi no koristi u sistemu hidrauli kog transporta ljake i pepela na deponiju, a ostatak se ispu ta bez tretmana u recipijent. Dekarbonizovana voda se jo pre i ava u zatvorenim filterima od kojih 2 su u stalnom pogonu, a tre i se automatski uklju uje kada jedan od njih dostigne kapacitet 3000 m3. Jedan dio dekarbonizovane vode slu i za rashla ivanje tornjeva, dok se drugi dio vodi na demineralizaciju. Ipak najve i dio dekarbonizovane vode se isporu uje za hemijsku industriju. Demineralizovana voda Postupak demineralizacije se izvodi u 3 jonoizmjenjiva a, od kojih je prvi kationski, drugi anionski, a tre i mje ani. Kolone su napunjene jonoizmjenjiva kom masom, koja uklanja anione i katione iz dekarbonizirane vode. Dakle, ovdje nastaje demineralizirana voda, ije se pare kasnije pregrijavaju, te pokre u turbinu koja slu i za proizvodnju elektri ne energije. Demineralizirana voda koristi se za dopunu kontrolisanih i nekontrolisanih gubitaka u blokovskom sistemu vodapara (kotao i turbinski ciklus) i sistemu vodenog hla enja namotaja statora generatora bl.5 i bl.6. U blokovskom sistemu voda-para za uklanjanje kiseonika primjenjuje se termi ka obrada i kondicioniranje hidrazinom (N2H4). Za ukljanjanje tvrdo a u procesu isparenja kotlovska voda se kondicionira trinatrijumfosfatom (Na3PO4 x 12 H2O). Dio deminerlizirane vode se omek ava i kao takva slu i za grijanje gradova Tuzle i Lukavca.

Slika 2. Hemijska priprema vode

22.07.2011. Dekarbonizacija vode Za pripremu kotlovske napojne vode, kao i rashladne vode vr i se tretman sirove jezerske vode u reaktoru od 600m3/h i reaktoru 1800m3/h. Kao prvo za tu svrhu se radi dekarbonizacija vode a zatim nakon toga vr i se filtracija. Dekarbonizacija kre om Ure aj za dekarbonizaciju kre om sastoji se od reaktor bazena i od bazena oksidacije. Iz rezervoara akumulacijskog jezera doti e voda u padu u bazen sirove vode. U bazen sirove vode je ugra eno vi e pumpi za oduzimanje sirove vode. Tu spadaju dvije pumpe za reaktor od 600 m3/h i 1800 m3/h. Zatim se sirova voda iz bazena za sirovu vodu odvodi do bazena za oksidaciju. U ovom bazenu za oksidaciju se odvijaju hemijske reakcije. U bazenu oksidacije e biti doziran 3% rastvor kre nog mlijeka. Od bazena oksidacije se dalje nefiltrirana voda dovodi do dna centra reaktora. Filtrirana koli ina vode te e preko proto ne ivice u otvoreni pje ani filter. Na kraju doti e filtrirana voda u bazen dekarbonizovane vode. Dekarbonizovana voda e biti poslje upotrebljena kao rashladna voda za rashladne tornjeve, i za pripremu kotlovske napojne vode. Stanica kre nog mlijeka Stanica kre nog mlijeka se sastoji od tri silosa za kre , sa po 50m3 sadr aja kao i tri spremi ta za kre no mlijeko i odgovaraju im pumpama za doziranje. Punjenje silosa za kre mo e se vr iti na dva na ina: y Ru no punjenje pomo u stanice za punjenje iz vre e y Pneumatsko punjenje kod dostavljanja kamion-cisterni Spremi te kre nog mlijeka je postavljeno po izvornim pogonskim odredbama sa definisanom koli inom vode i kre nog hidrata. Za rad postrojenja neophodna je 3% rastvor kre nog mlijeka sa koncentraciom od 150mg Ca(OH)2/l. Da bi se odr alo konstantno i ta no doziranje jako je vazno da se koncentracija dr i na 3%. Nakon prirpeme e se otvoriti armature dotoka i odtoka sa pumpi. Doziranje kre nog mlijeka vr it e se pomo u pumpe za doziranje. Ono se vr i tako da se podesi koli inski proporcionalna regulacija odnosa sirova voda/kre no mlijeko, kao i da se predvidi naknadna regulacija pH vrijenosti. Prekomjerno doziranje se obavezno mora izbjegavati, da bi se isklju ilo talo enje karbonata nakon reaktora. U pogonu e uvijk biti samo jedna pumpa a druga se nalazi u stand-by poziciji. Uzorkovanje je vr eno na reaktoru 600m3/h, i to direktno uzorkovanje vode iz reaktora i na filterima. Uzorkovanje se vr i u elermajericu od 300ml. Elermajerica se prvo dobro ispere vodom koja se uzima za uzorak. Odre ujemo pH vrijednost pomo u elektroda za odre ivanje pH vrijednosti. Prije samog uranjanja elektrode u uzorak potrebno je elektrodu ba dariti na pH=7. Nakon ba darenja potrebno je da se elektroda prije uranjanja dobro ispere destilovanom vodom pa zatim se uranja i o itava pH vrijednost. Odre ivanje ''p'' vrijednosti (''p'' alkaliteta) Za odre ivanje p alkaliteta izmjeri se 100 ml uzorka vode i u taj uzorak se doda 2-3 kapi fenolftaleina. Nakon dodavanja fenolftaleina pojavit e se ru i asta boja. Uzorak treba titrisati sa 0.1M HCl sve do obezbojenja. Nakon obezbojenja o itamo koli inu koja je utro ena za titrisanje uzorka. Ta o itana koli ina uzorka predstavlja p alkalitet, odnosno:

p=VHCl (ml)

Odre ivanje ''m'' vrijednosti Za odre ivanje m vrijednosti izmjeri se 100 ml uzorka vode, i zatim se u uzorak doda indikator metiloran . Uzorak je sada ute boje, i titri e se sa 0.1M HCl. Uzorak se titri e sve dok uta boja ne pre e u narand astu. Ukupna tvrdo a vode Za ispitavanje ukupne tvrdo e uzorka uzima se uzorak od 100ml. U taj uzorak doda se 5ml amonija nog pufera i na vrh no i a Eriochrom crno T. Ovaj uzorak treba titrisati sa EDTA koncentracije 0.05M. Titracija se vr i sve do promjene boje u iz vinski crvene u izrazito plavu. Zatim o itamo volumen utro enog EDTA za titraciju. i enje filtera Da bi se filter o istio prvo se mora staviti u rad drugi filter i isklju iti filter koji se treba istiti. Kada se filter isklju i potrebno je i da se isprazni voda iz filtera do odre enog nivoa. Zatim se uklju i kompresor, koji treba da radi negdje oko 5min. Nakon toga se filter napuni do vrha, i kompresor se isklju i. Zatim se 20min vr i ispiranje filtera. Nakon toga se ispiranje isklju i i filter se ostavi u stand-by poziciji.

25.07.2011 Op enito o brani i akumulaciji Modrac Akumulacija Modrac, najzna ajniji vodni resurs Tuzlanskog kantona, formirana je 1964. godine izgradnjom brane u tjesnacu Modrac. Formiraju je rijeke Spre a i Turija sa pritokama. Povr ina sliva do profila brane iznosi oko 1189 km2, to predstavlja preko 60% cjelokupnog sliva rijeke Spre e.

Slika 3. Brana jezera Modrac Crpna stanica Modrac Do crpne stanice Modrac voda dolazi sa istoimene brane kroz dva cjevovoda. Prvi cjevovod 2000 jeste glavni cjevovod, dok je drugi 1000 rezervni u slu aju da do e do kvara glavnog cjevovoda. Voda iz cjevovoda se uz pomo 8 pumpi alje u 2 rezervoara. Prve 3 pumpe vodom snabdjevaju rezervoar zapremine 300 m3, dok preostalih 5 pumpi snabdjeva rezervoar zapremine 1700 m3. Na oba rezervoara ugra en je pokriva nivoa sa svjetlosnom i zvu nom signalizacijom i ugradjeni su svjetlosni i zvu ni signali max. i min. nivoa. Visinski rezervoar 1 je cilindri nog oblika dok je vanjski rezervoar 2 podu no zmijastog oblika, a popre no pravougaonog oblika. Iz rezervoara V=1700 m3 voda se do Termoelektrane Tuzla doprema cjevovodom 800 du ine oko 9km, a iz rezervoara V=300 m3 cjevovodom 700 koji je iste du ine.