3

Giri
Oturum 1 Oturum 2 Oturum 3 Oturum 4 Oturum 5 Oturum 6 Oturum 7 Oturum 8 Oturum 9 Anne St le Beslenme Neden nemlidir Yresel Emzirme Durumu Emzirme Nasl Olur ? Emzirmenin Deerlendirilmesi Emzirmeyi Gzlemleme Dinleme Ve renme Dinlenme Ve renme Altrmalar Salk Uygulamalar Klinik Uygulama I Dinlenme ve renme Emzirmeyi deerlendirme Bebee Pozisyon Verme zgven Kazandrma Ve Destek Verme Gven Kazandrma Altrmalar Klinik Uygulama II Meme Sorunlar Meme Sorunlar Altrmalar Memeyi Red Emzirme yks Almak yk Uygulamas Meme Muyenesi Anne Stn Samak Yetersiz St Alama Yetersiz St ve Alama Altrmalar Klinik Uygulama 3 Emzirme yks Alnmas Danmanlk Uygulamalar Dk Doum Ve Hasta Bebekler Anne Stn Arttrmak Ve Emzirmeyi Yeniden Balatmak Emzirmenin Devamlln Salamak Klinik Uygulama Uygulamalar Deitirmek

3
5 10 11 18 21 23 25 28 35

Oturum 10 Oturum 11 Oturum 12 Oturum 13 Oturum 14 Oturum 15 Oturum 16 Oturum 17 Oturum 18 Oturum 19 Oturum 20 Oturum 21 Oturum 22 Oturum 23 Oturum 24

37 41 44 52 53 63 66 74 77 78 79 87 92 96 100 101 103 109 114 122 123 128 135 138

Oturum 25 Oturum 26 Oturum 27 Oturum 28 Oturum 29 Oturum 30 Ek Oturumlar Oturum 31 Kadnlarn Beslenmesi, Sal Ve Dourganl Oturum 32 Kadnlar Ve alma Oturum 33 Anne St Yerine Geen Ticari rnler

GR
Bu kurs neden gereklidir ? Emzirme ocuklara yaam iin en iyi balangc salar. Dnyada her sene bir milyondan fazla ocuun anne st ile beslenemedii iin ishal, solunum yolu ve dier infeksiyonlardan ld bilinmektedir. Birok ocuk anne style beslenmediinde, yakalanamayaca hastalklara yakalanmaktadr.Emzirme ayrca anne saln da korumada yardmc olmaktadr. shalli hastalklar kontrol program, kk ocuklarda ishali nlemek iin anne stnn gerekliliinin uzun sredir bilincindedir. Son yllarda, anne style beslenmenin ishalin tedavisinde, dehidratasyonu nlemede ve iyilemeyi hzlandrmada da nemli olduu akla kavumutur. Dnya Salk rgt ve UNICEF her bebein doumdan itibaren 6 ayla kadar tek bana anne st ile beslenmesini bundan sonra da ek besinlerle birlikte olmak kouluyla en az 2 yana kadar anne style beslemenin devam ettirilmesini nermektedirler. Buna kar bir ok lkede annelerin byk ounluu, bebeklerine yapay yiyecek ve iecekler vermeye 6 aydan ok nce balamakta ve birou da 2 yandan ok nce anne style emzirmeyi kesmektedir. Bu durumun sk rastlanan nedenleri annelerin stlerinin yeterli olmadna inanmalar veya emzirmede baz glklerle karlamalardr. Bazen de bu durum, annenin ev dnda almas ve iine devam ederken ayn zamanda nasl emzireceini bilememesinden kaynaklanmaktadr. Bazen anneye ihtiyac olan yardm yapacak kimse yoktur veya salk kurulularnn ynlendirmesi ve salk grevlilerinden edindikleri bilgiler emzirmeyi destekleyici dorultuda deildir. Salk grevlileri olarak, salk hizmeti verdiiniz anne ve ocuklara baarl emzirmede yardmc olabilirsiniz. Bu yardm yalnz doumdan nce veya perinatal dnemde deil, ocuun birinci ve ikinci yl boyunca da yapmak gerekir. Annelere kendileri veya bebekleri yalnz saIkl olduklarnda deil, hastalandklar zaman da emzirmeyi srdrmelerini tleyebilirsiniz. Annelerin, stlerinin yeterli olduu konusunda gven kazanmalarna ve emzirme ile ilikili glklerin stesinden gelmelerine yardmc olabilirsiniz. alan annelere emzirmeyi srdrmeleri konusunda da yardm edebilirsiniz. Bu yardm gerekletirmek iin yeterince eitilmediinizi hissedebilirsiniz. Gemite, emzirme konusunda danmanlk ve destek becerileri, ne doktorlarn, ne de hemire ve ebelerin eitim programlarnda yer almazd. Bu kurs size emzirme konusunda danmanlk iin temel bilgileri salayacaktr. Bylece annelere baarl emzirme iin ihtiyalar olan destek ve cesareti verebileceksiniz. Kurs boyunca sizden ok almanz istenecek. Sizden, birok bilgiyi renmeniz ve emzirme konusunda danmalk yapabilmeniz iin birok altrma ve klinik uygulama yapmanz istenecek. Kursu ilgi ekici ve keyifli bulacanz umut ediyoruz. rendiiniz beceriler bundan sonra anne ve bebeklerle olan almalarnzda onlara daha ok yardmc olmanz ve grevinizi daha baar ile yrtmenizi salayacaktr.

Kurs ve El Kitab Emzirme konusunda danmanlk: Bu kurs 33 oturumdan oluuyor. Kurs yneticisi bu oturumlar size uygun olacak ekilde planlayacak ve size bir zaman cetveli verecektir. Katlanlarn el kitab kursta balca rehberinizdir. Bu kitab klinik uygulamalar dnda her an yannzda bulundurmalsnz. zleyen sayfalarda renmeniz gereken beceriler dahil, her blmn ana bilgilerinin zetlerini bulacaksnz. Oturumlar srasnda ayrntl not tutmanz gerekmez, ancak rnein tartmalarda ilginizi eken noktalar yazabilirsiniz. El kitabnz kurstan sonra da saklayn. Uygulamalarnz srasnda bu kitap sizin iin her zaman bir referans kitap olacaktr. El kitabnz ayrca unlar da ierir: Ezberlemek isteyeceiniz ana noktalar belirten zetler, Altrmalar ve klinik uygulamalarda kullanlan formlar, listeler ve kontrol listeleri Tek banza yapmanz istenecek olan yazl altrmalar Klinik uygulama oturumlarnda kullanmak iin formlar, listeler ve kontrol listeleri size ayrca datlacaktr. Bylece uygulamalarda el kitabnz tamak zorunda kalmayacaksnz. Her yazl altrmadan sonra size cevap anahtarlarn ieren katlar verilecek. Bu size daha sonra cevaplarnz gzden geirme ve tamamlamaya zaman bulamadnz sorular alma imkan verecek. Ayrca u referans materyallerinin bir kopyas da size verilecek: Bebek saln koruma: Anne st benzeri st formllerini pazarlama iin uluslararas yasa Emzirmeyi, koruma zendirme, destekleme: Doum hastanelerinin zel rol WHO / UNICEFin mterek bilgisi 1989. Bebek Dostu Hastaneler, Doum Hastanelerimiz iin genel kriterlere ek olarak: Ek besin iin kabul edilebilir tbbi endikasyonlar Emzirme ve annenin ald ilalar: la listesinden neriler.

Kurs yneticisi bu referans kaynaklarn oturumlardan nce okumanz isteyecek. Oturumlardan sonra da ne rendiinizi hatrlamada bu kaynaklar size yardmc olacak.

OTURUM 1 ANNE ST LE BESLENME NEDEN NEMLDR Giri Annelere nasl yardm edeceinizi renmeden nce anne st ile beslenmenin neden nemli olduunu anlamanz ve yararlarn bilmeniz gerekir. Anne st ile yapay stler arasndaki farklar ve yapay beslenmenin tehlikelerini bilmelisiniz. ekil 1. (Slayt 1 / 1)

ANNE ST Mkemmel besin ierii Kolay hazmedilir etkili bir ekilde kullanlr Hastalklardan korur Yapay beslenmeden daha ucuza mal olur

EMZRME Anne bebek bann kurulmasna yardmc olur Yeni bir gebeliin gecikmesini salar Annenin saln korur

ANNE ST LE BESLENMENN YARARLARI ekil 2. Stler arasndaki farklarn zeti HAYVAN ST Olas Yok Yok ok fazla Sindirimi zor Esansiyel ya asidi yok, lipaz yok Az miktarda yi emilemeyen A ve C vitamini yetersiz Fazladan su verilmesi gerekli FORML ST Hazrlarken olas Yok Yok Ksmen dzeltilmi Esansiyel ya asidi yok, lipaz yok lave edilmi yi emilemeyen Vitaminler ilave edilmi Fazladan su gerekli olabilir

NSAN ST Bakteri ierir Hi yok Anti-infektif faktrler Var Byme faktrleri Var Protein Uygun miktarda sindirimi kolay Ya Yeterli esansiyel ya asidi var,sindirim iin lipaz var Demir Az miktarda yi emilebilen Vitaminler Yeterli Su Yeterli

ekil 3.

(Slayt 1 / 7) BULAICI HASTAKLIKLARA KARI KORUMA

1. Enfekte anne

2. Annenin vcudundaki akyuvarlar anneyi koruyacak antikor yapar.

4. Annenin enfeksiyonuna kar oluan antikorlar st ile salglanr ve bebei korurlar

3. Baz akyuvarlar annenin memesine gider ve orada antikor yapar

Anne st bileiminde deiiklikler Kolostrum annenin doumdan sonraki birka gn boyunca rettii sttr. Koyudur. Rengi sarmtrak veya berraktr Olgun st birka gn sonra retilen sttr. Stn miktar artar: gsler dolu, sert ve ar hissedilir. Bu sre stn gelmesi olarak bilinir. n st nde en erken salglanan sttr. Sonst n sonunda salglanan sttr. Sonst n stten daha beyaz grnr nk daha fazla ya ierir. Bu ya anne st ile alnan enerjinin byk blmn karlar. Bu nedenle bebei memeden ksa srede ayrmamak gerekir. Bebek kendi brakana kadar memede tutulmaldr. n st son stten daha mavidir. ok miktarda retilir ve yksek miktarda protein, laktoz ve dier besinleri ierir. Bebek n stten fazla miktarda itiinden gerek duyduu btn suyu bundan karlar. Bebeklerin 6 ayla kadar scak havalarda bile dier sulu ieceklere gereksinimleri yoktur. Dier ieceklerle susuzluklarn giderirlerse, anne stn daha az almak isteyebilir.

ekil 4.

(slayt 1 / 9) KOLOSTRUM zellik nem Enfeksiyondan ve alerjiden korur Enfeksiyondan korur Mekonyumu temizler, nlenmesine yardm eder. sarln

Antikordan zengin Akyuvardan zengin Barsaklar temizleyici (mshil) Byme faktrleri

Barsan olgunlamasna yardm eder, allerji ve intolerans nler. Enfeksiyonlarn arlamasn nler, gz hastalklarn nler.

A vitamininden zengin

Emzirmenin psikolojik yararlar Emzirme anne ile bebek arasnda yakn, sevgi dolu bir iliki kurulmasn kolaylatrr. Bu da anneyi duygusal olarak tatmin eder. Doumdan sonra yakn temas bu ilikinin gelimesine yardmc olur. Bu durum duygusal balanma(bonding) olarak adlandrlr. Eer bebekler doumdan hemen sonra annenin yannda kalrlarsa ve emzirilirlerse daha az alarlar ve daha abuk geliebilirler. Emziren anneler bebeklerine daha efkatli davranrlar. Bebeklerinin onlar ok megul ettiinden ve gece beslemekten daha az yaknrlar. Bu annelerin ocuklarn terk etme ya da ihmal etme olasl dier annelere gre daha azdr. Baz almalarda anne st ile beslenmenin bebein zeka geliimine, entellektel yapsna olumlu etki yapt bildirilmektedir. Yaamn ilk haftalarnda anne st ile beslenen dk doum tartl bebekler, yapay beslenen bebeklere gre ileri yalarda zeka testlerinde daha baarl olurlar.

ekil 5.

(Slayt 1 / 13)

KNC YILDA ANNE ST

Gnde 500 ml anne st ile gnlk gereksinimin karlanma oranlar

ekil 6.

(Slayt 1 / 14) YAPAY BESLEMENN TEHLKELER

Daha fazla ishal ve solunum yolu hastal nat ishal Malntrisyon, A vitamini eksiklii Daha yksek lm olasl Anne daha erken hamile kalabilir

Balanmay nler Daha fazla allerji st intolerans Baz kronik hastalklarn artma riski imanlama Zeka testlerinde daha dk puan Kanszlk, over ve meme kanseri riski daha yksek

NERLER Emzirmeye doumdan sonra -1 saat iinde balayn lk 6 ay yalnz anne st verin 6. ayda ek besine gein 6 aylktan balayarak her ocua ek besin verin Emzirmeye en az 2 yana kadar devam edin

ST OCUU BESLENMESNDE TERMLER Doal Beslenme (tek bana anne st) Bebee anne stne ek olarak hi bir yiyecek ya da su dahil iecek verilememesidir (ilalar, vitamin ya da mineral damlalar dnda; salm anne st de verilebilir). Anne st ile beslenme Bu, anne st ile beslenme demektir, fakat ek olarak az miktarda su veya temeli su olan. ay gibi ieceklerin de verilmesidir. Tam emzirme Doal beslenme ya da anne st ile beslenme demektir. Biberonla beslenme Bebee besini biberonla vermektir. inde salm anne st dahil her ey olabilir. Yapay beslenme Bebein hi emzirilmemesi ve yalnz yapay besinlerle beslenmesidir. Kark beslenme Bebei emzirmek ayn zamanda st veya baka besinler vermektir. Uygun zamanl tamamlayc besinler verme 6 aylktan sonra bebee anne stne ek olarak baka besinler verilmesidir.

10

OTURUM 2

YRESEL EMZRME DURUMU

altnz yer iin aadaki sorular cevaplamaya aln. Gzlemlediiniz duruma en uygun olacak ekilde iyi, hatal cevaplarn daire iine aln.

yi Ka ocuk emzirilmeye balanyor ? Ka doumdan sonra 1 saat iinde emziriliyor ? Emzirilmeye balamadan nce kana baka besin veya iecekler veriliyor ? Ka 6 ay boyunca doal besleniyor ? O O

Hatal O O

Ka dier besin ve iecekler alyor ?

1. ayda 2. ayda 3. ayda

O O O O O O

O O O O O O

Ka u sreden emzirilmeye devam ediyor ?

6 ay 12 ay 24 ay

11

OTURUM 3.

EMZRME NASIL OLUR ?

Giri Bu oturumda emzirmenin anatomi ve fizyolojisini reneceksiniz. Annelere yardm etmek iin emzirmenin nasl olutuunu anlamalsnz. Her durum ya da her g durumda uygulayabileceiniz standart bir danmanlk yolu renemezsiniz. Ancak emzirmenin nasl ilediini anlarsanz sorunun ne olduunu belirleyebilirsiniz ve annelere kendisi iin en iyisine karar vermede yardmc olabilirsiniz.

ekil 7.

(Slayt 3 / 1) Memenin anatomisi

Kas hcreleri

Oksitosin kaslmay salar St salglayan hcreler St kanallar Laktiferz sinsler (st sinsleri) St burada birikir Prolaktin st salgsn uyarr

Meme ba Areola

Montgomeri bezleri Alveol Destek ba ve ya dokusu

12

ekil 8. (Slayt 3 / 2) PROLAKTN Her emzirme SONRASINDA Salglanr. BR SONRAK Emzirme iin st oluturur.
Kandaki prolaktin Meme bandan duysal uyar

Bebek emiyor gece daha fazla prolaktin salglanr ovulasyonu basklar

ekil 9. (Slayt 3 / 3) OKSTOSN REFLEKS Emzirmeden NCE veya emzirme SIRASINDA oluur. Stn AKMASINI salar.
Meme bandan duysal uyar Kandaki oksitosin

Bebek emiyor

Uterusun kaslmasn salar.

13

ekil 1O.

(Slayt 3 / 4) Oksitosin refleksine yardm etme ve engel olma.

OKSTOSN REFLEKS

Bebek iin sevgi dolu dnceler Bebein sesi Bebein grnts GVEN

kayg stres ar phe

Bunlar refleksel YARDIM eder.

Bunlar reflekse ENGEL olur

AKTF OKSTOSN REFLEKSNN BELRT VE DUYGULARI Anne unlar fark edebilir: Emzirmeden hemen nce ya da tam emzirirken memelerinde ezilme veya karncalanma hissi Bebeini dnnce, ya da aladn duyunca memeden st akmas Bebek meme emerken dier memeden st damlamas Emzirme srasnda bebek memeden ayrlrsa memelerden ince ince st akmas lk haftalardaki emzirmelerde uterus kaslmalaryla ar ve bazen kan boanmas durumu Stn azna aktn gsterir ekilde bebein yava ve derin emme ve yutmalar

14

ekil 11.

(Slayt 3 / 5)

ANNE STNDE NLEYC MADDE (NHBTR)

inhibitr

Eer meme st ile tamamen dolarsa salglama durur

Memede anne st retiminin kontrol edilmesi Oksitosin ve prolaktinin, iki memeye de eit ekilde gitmesine karn, bazen bir meme st yapmaya devam ederken, dierinde neden st retilmediini merak edebilirsiniz. Bu ekil, bunun nedenini gsteriyor. Anne stnde st retimini azaltan veya sonlandran bir madde (inhibitr) vardr. Eer memede ok st varsa, inhibitr madde st salglayan hcrelerden st salglanmasn durdurur. Bu da memeyi ok dolu olmann zararl etkilerinden korur. Eer bebek lrse veya emmeyi baka bir nedenle brakrsa bu ok gerekli bir mekanizmadr. Eer st emilme veya salma yoluyla memeden boaltlrsa bu inhibitr maddede ortadan kalkar ve meme daha fazla st yapar. Bunlar size unlarn nedenini anlamanza yardmc olur: Eer bebek bir memeden emmeyi brakrsa bu meme st yapmay keser. Eer bebek bir memeden daha fazla emerse, bu meme daha fazla st yapar ve dierine gre daha byk olur.

Ayrca unlar anlamanza da yardmc olur: Bir memenin st yapmaya devam etmesi iin, st o memeden boaltlmaldr. Eer bebek bir veya iki memeden ememiyorsa, memenin st retmeye devam etmesi iin st salarak meme boaltlmaldr.

15

ekil 12.

(Slayt 3/8) Memede iyi ve iyi olmayan yerletirme

yi yerlemi

yi yerlememi

ekil 13.

(Slayt 3/9) Memeye yerleme dtan grn.

yi yerleme

yi olmayan yerleme

16

Sekil 14.

(Slayt 3 / 10)

MEMEYE Y OLMAYAN YERLEMEMENN SONULARI

Acyan meme balar, atlaklar

Meme balarnda hasar ve ar

Anne st tam olarak boaltlamaz

Gerginlik

Bebek doymaz daha fazla beslenmek ister

Yetersiz st kayna
Bebek emmeyi red eder

Gslerde daha az st yapm

Bebek arlk kazanamaz

ekil 15.

(Slayt 3 / 11) MEMEYE Y YERLEMEME NEDENLER

Biberon kullanma: . Tecrbesiz anne : . .

-emzirme dzenine almadan nce ek yapay stler verilmesi, -ilk bebek -daha nceki ocuklarn biberonla besleyen anne - kk veya zayf bebek - uzun meme ucu - memede tkanklk - ge beslenme

Fonksiyonel zorluklar : . .

Deneyimli yardm eksiklii -geleneksel yardmn ve sosyal destein yokluu -yardm edecek doktor, diyetisyen, ebe, hemirenin bu konuda eitim almam olmas.

17

ekil 16.

( Slayt 3 / 12 ) Bebekteki refleksler

Arama refleksi Bir ey dudaklarna deer demez bebek azn aar ve dilini aa ve ne doru uzatr Emme refleksi Damaa bir ey dediinde bebek emer

Beceri Anne bebee uygun pozisyon vermeyi renir. Bebek memeyi nasl alacan renir

Yutma refleksi Az st ile dolunca bebek yutar

zet: Annede memesinden st akm, ksmen annenin dncelerine, duygularna ve duyularna baldr. Gece-gndz anneyi bebekle beraber tutmak ve annenin bebeini emzirme konusunda olumlu hissetmesini salamak nemlidir. Bebein memeye iyi yerletirilmemesi pek ok sorunun nedenidir. Bu zorluklar annenin bebeine uygun pozisyon vermesine yardm ederek alabilir. Bu da anneye doumdan sonraki ilk gnlerde bebeine pozisyon vermesine yardm ederek salanabilir. Memelerin rettii st miktar bebein ne kadar emdiine ve memeyi ne lde boalttna baldr. Bebek ne kadar fazla emerse st o kadar fazla gelir. Bir ok anne bebeklerinin alabileceklerinden daha fazla, ikizlere de yetecek kadar st retebilir.

EMZRME BROK DURUMDA BAARILI OLACAKTIR EER: Anne kendini iyi hissediyorsa Bebek etkili emecek ekilde memeye iyi yerletiriliyorsa Bebek istedii kadar sk ve istedii sre emziriliyorsa evre emzirmeye destek oluyorsa

18

Oturum 4 EMZRMENN DEERLENDRLMES Giri Emzirmeyi deerlendirme size annenin yardma ihtiyac olup olmadn gsterir ve ona nasl yardm edeceinizi anlatr. Soru sormadan nce yalnzca gzlemleyerek de emzirmenin iyi mi kt m gittiini anlayabilirsiniz. Bu, uygulama, klinikde bebein su kayb olup olmadn, solunum hznn ne olduunu gzlemlemek kadar muayenenin nemli bir parasdr. Bebek emmedii zaman baz noktalar gzlemleyebilirsiniz. Baz durumlar ise ancak bebek emerken gzlemleme frsatnz olur.

BR EMZRME NASIL DEERLENDRLR

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Anne ile ilgili olarak neler gzlemliyorsunuz ? Anne bebeini nasl tutuyor ? Bebek ile ilgili olarak neler gzlemliyorsunuz ? Bebek nasl tepki veriyor ? Anne bebeini memesine nasl yerletiriyor ? Anne besleme sresince memesini nasl tutuyor ? Bebek memeye iyi yerlemi grnyor mu ? Bebek etkili emiyor mu ? Emzirme nasl bitiyor ? Bebek tatmin olmu gzkyor mu ? Annenin memelerinin durumu ne ? Annenin emzirme ile ilgili duygular ne ?

19

ekil 17.

Anne bebei nasl tutuyor ?

a.

Bebein vcudu anneye yakn, yz memeye dnk anne ile yzyze bakma

b.

Bebein vcudu anneden uzakta. Anne dier tarafa bakyor. Anne bebek gz temas yok.

ekil 18.

Anne memesini nasl tutuyor ?

a.

Anne parmaklarn gs duvarna dayar iaret parma memeyi alttan ve meme tabanndan destekler.

b.

Memesini meme bana ok yakn tutuyor.

20

EMZRME GZLEM FORMU Annenin ad Bebein ad : : ----------------------------------Tarih : Bebein ya : ---------------------------------

(Parantez iindeki belirtiler sadece yeni doana aittir) Emzirmenin iyi gittiinin belirtileri Olas sorun belirtileri

VCUT POZSYONU o Anne gevek ve rahat o Bebein vcudu yakn, memeye dnk o Bebein ba ve vcudu dz o ene memeye deiyor o (Bebek alttan destekli) BEBEN DAVRANII o Bebek acknca memeye uzanyor o (Bebek memeyi aryor) o Bebek diliyle memeyi kefediyor o Bebek memede sakin ve uyank o Bebek memeye yerletirilmi duruyor o St salglanmas bulgular var (st akmas, son arlar) DUYGUSAL BALANMA o Emin ve gvenli tutu o Annenin yz yze dikkati o Annenin ok dokunmas ANATOM o Emzirmeden sonra yumuak memeler o leri uzanm. dik meme ular o Salkl grnen deri o Emzirme esnasnda yuvarlak memeler EMME o Geni ak az o Alt dudak da dnm o Dil memenin etrafnda kvrlm o Yanaklar yuvarlak o Azn zerinde daha fazla oranla o Yava, derin emmeler ve orada dinlenme o Yutkunma duyulabilir veya grlebiliyor

o o o o o

Omuzlar gergin. bebein stne eiliyor Bebein vcudu anneninkinden uzak Bebein boynu eri duruyor ene memeye demiyor (Srf omuzlar veya ba destekleniyor)

o o o o o o

Memeye uzanma yok (Arama gzlemlenmedi) Bebek memeyle ilgilenmiyor Bebek huzursuz veya alyor Bebek memeden kayyor St salglanmas bulgular yok

o o o o o o o o

Sinirli veya gevek tutu Anne/bebek gz temas yok Az dokunmak veya Sallanmak veya drtmek i memeler Meme ular dz veya ie kk Deride krmzlk veya atlaklar Gergin veya ie ekilmi memeler

o o o o o o o

Az az ak, ne doru uzanm Alt dudak ie dnm Dil gzkmyor Yanaklar gergin veya iine gm Azn altnda daha fazla areola Sadece hzl emme Sadece aplama veya atrdama duyuluyor

EMZRME N HARCANAN ZAMAN o Bebek memeyi brakyor Bebek ________ dakika emdi

Anne bebei memeden ayryor

Notlar : HC Armstrong, Training Guide to Lactation Manegement, New York, IBFAN ve UNICEF 1992den deitirilerek alnmtr.

21

Oturum 5

EMZRMEY GZLEMLEME

ALITIRMA 1 :

Emzirme Gzlem Formunun kullanlmas

Bu altrmada bebein pozisyonunun ve memeye yerletirilmesinin iyi ya da kt olup olmadn slaytlarda greceksiniz. 5 / 13 den. 5 / 15e kadar olan slaytlara bakarak, izleyen sayfalardaki Emzirme Gzlem Formunu gzlemlerinize gre doldurun. Drt adet form var. Her slayt iin bir form doldurun. Bir belirti grrseniz, belirtinin yanndaki kutuya iaretini koyun. Eer bir belirti grmyorsanz. kutuyu bo brakn. Eer nemli birey grrseniz, ancak ona ait bir kutu yoksa formun en altndaki Notlar blmne yazn.

Grdnz eylerin ou Bebein Vcut Pozisyonu ve Emme blmndedir. Bu altrmada formun dier blmlerini doldurmanz gerekmiyor.

ekil 19. a.

Anne Memesine yi Yerlemi Bebek

b.

Anne Memesine Kt Yerlemi Bebek

22

EMZRME GZLEM FORMU Annenin ad Bebein ad : : ----------------------------------Tarih : Bebein ya : ---------------------------------

(Parantez iindeki belirtiler sadece yeni doana aittir) Emzirmenin iyi gittiinin belirtileri Olas sorun belirtileri

VCUT POZSYONU o Anne gevek ve rahat o Bebein vcudu yakn, memeye dnk o Bebein ba ve vcudu dz o ene memeye deiyor o (Bebek alttan destekli) BEBEN DAVRANII o Bebek acknca nemeye uzanyor o (Bebek memeyi aryor) o Bebek diliyle memeyi kefediyor o Bebek memede sakin ve uyank o Bebek memeye yerletirilmi duruyor o St salglanmas bulgular var (st akmas, son arlar) DUYGUSAL BALANMA o Emin ve gvenli tutu o Annenin yz yze dikkati o Annenin ok dokunmas ANOTOM o Emzirmeden sonra yumuak memeler o leri uzanm, dik meme ular o Salkl grnen deri o Emzirme esnasnda yuvarlak memeler EMME o Geni ak az o Alt dudak da dnm o Dil memenin etrafnda kvrlm o Yanaklar yuvarlak o Azn zerinde daha fazla oranla o Yava, derin emmeler ve orada dinlenme o Yutkunma duyulabilir veya grlebiliyor

o o o o o

Omuzlar gergin. bebein stne eiliyor Bebein vcudu anneninkinden uzak Bebein boynu eri duruyor ene memeye demiyor (Srf omuzlar veya ba destekleniyor)

o o o o o o

Memeye uzanma yok (Arama gzlemlenmedi) Bebek memeyle ilgilenmiyor Bebek huzursuz veya alyor Bebek memeden kayyor St salglanmas bulgular yok

o o o o o o o o

Sinirli veya gevek tutu Anne/bebek gz temas yok Az dokunmak vey Sallanmak veya drtmek i memeler Meme ular dz veya ie kk Deride krmzlk veya atlaklar Gergin veya ie ekilmi memeler

o o o o o o o

Az az ak, ne doru uzanm Alt dudak ie dnm Dil gzkmyor Yanaklar gergin veya iine gm Azn altnda daha fazla areola Sadece hzl emme Sadece aplama veya atrdama duyuluyor

EMZRME N HARCANAN ZAMAN o Bebek memeyi brakyor Bebek ________ dakika emdi

Anne bebei memeden ayryor

Notlar : HC Armstrong, Training Guide to Lactation Manegement, New York, IBFAN ve UNICEF 1992den deitirilerek alnmtr.

23

Oturum 6
DNLEME VE RENME Giri Danmanlk, karmzdaki insanlarn ne hissettiini anlamaya ve ne yapacaklarna karar vermede yardmc olmaya ynelik bir alma biimidir. Bu oturumlarda emziren anneleri ve onlarn neler hissettiklerini tartacaksnz. Danmanln gerekli olduu tek durum emzirme konusu deildir. Danmanlk becerileri dier hastalarla konuurken de yararldr. Ayrca bu beceriler aileniz, arkadalarnz ve alma arkadalarnzla ilikilerinizde de iinize yarar. Bu tekniklerin bazlarn bu kiilerle ilikilerinizde kullanmaya aln- greceksiniz, sonular artc ve size yardmc olacak. lk iki danmanlk becerisi oturumu dinleme ve renme konusunda olacak. Emziren bir anne zellikle ekingense, tanmad bir insana duygularn kolayca anlatamaz. Dinleme becerilerinizi kullanmanz, ayrca onunla ilgilendiinizi belli etmeniz gerekir. Bu, onu sizinle daha fazla konumak iin cesaretlendirecektir. Aksi durumda ekinecek ve hibir ey sylemeyecektir. Beceri 1. Szsz iletiimden yararlann

Szsz iletiim, davrannz konuma dnda her yolla, duruunuzla, ifadenizle belli etmenizdir. Szsz iletiim anneye onunla ilgilendiinizi hissettirir ve sizinle konumasna yardm eder. Beceri 2. Ak ulu sorular sorun

Ak ulu sorular ok yararldr. Annenin bunlara cevap vermek iin size baz bilgiler vermesi gerekir. Ak ulu sorular genelde Nasl ? Ne ? Ne zaman ? Nerede ? Niin ? kelimeleri ile balar. rnein; Bebeinizi nasl besliyorsunuz ? Kapal ulu sorular genelde daha az yararldr. Anne yalnzca Evet veya Hayr diye cevap verebilir. Bu sorular genelde m snz ? yapt m ? var m ? yapyor mu ? kelimeleri ile balar. rnein Daha nceki bebeinizi emzirdiniz mi ?Eer anne bu soruya Evet yantn verirse annenin tek bana anne style mi beslediini, yoksa yapay besinler de verip vermediini bilemezsiniz. Konumay balatmak iin, genel, konuyla ilgili ak ulu sorular yararldr. rnein: Emzirmek sizin iin nasl gidiyor ? Konumaya devam ederken daha spesifik bir soru sorabilirsiniz. rnein: Bebek doduktan ka saat sonra onu ilk defa emzirdiniz ? Bazen emin olmak iin kapal ulu bir soru sormak ie yarar. rnein: Bebeinize baka yiyecek ve iecek veriyor musunuz ? Eer Evet derse, daha fazla renmek iin ak ulu bir soruyla devam edebilirsiniz. rnein: Byle yapmaya karar verdiren nedir ? veya Ona ne veriyorsunuz ?

24

Beceri 3.

lgilendiinizi gsteren tepkiler gsterin ve jestler yapn.

Anneyi cesaretlendirmenin bir dier yolu ba sallama, glmseme, vb. jestler yapmak, mm, H h gibi cevaplar vermektir. Bu anneye onunla ilgilendiinizi gsterir. Beceri 4. Annenin sylediini tekrarlayarak vurgulamak

Annenin sylediini tekrar etmek onu dinlemi olduunuzu gsterir ve anneyi daha fazla konumak iin cesaretlendirir. Annenin sylediini deiik bir ekilde tekrar edin. rnein eer anne Bebeim dn gece ok alad derse siz: Bebeiniz dn alayarak size uykusuz bir gece mi geirtti ? diye sorabilirsiniz. Beceri 5. Nasl hissettiini anladnz gsterin ( Empati )

rnein; eer anne: Bebeim ok sk emmek istiyor ve bu yzden kendimi ok yorgun hissediyorum derse siz Demek ou zaman kendinizi yorgun hissediyorsunuz diyebilirsiniz. Bu onun kendini yorgun hissettiini anladnz gsterir. Eer onu ne kadar sklkla besliyorsunuz ? ona daha baka ne veriyorsunuz gibi hislerden uzak bir soru sorarsanz onu anlamadnz dnr. Beceri 6. Yarglayan szlerden kann

Yarglayc szler yle szlerdir: doru, yanl, iyi, kt, yeterli, uygun v.b. Eer soru sorarken byle kelimeler kullanrsanz anne yanl yaptn ya da bebeinde bir sorun olduunu dnebilir. Ancak bazen yarglayc szleri olumlu ynde anneye gven kazandrmak iin sylemeniz. gerekebilir. (Bkz. Oturum Gven kazandrma ve destek verme) YARDIMCI SZSZ LETM Ban uygun dzeyde tut Dikkatini odakla Engelleri kaldr Zaman harca Uygun dokun

DNLENME VE RENME BECERLER Yardmc szsz iletiim kurun. Ak ulu sorular sorun. lgiyi gsteren cevap ve jestler kullann. Annenin sylediklerini tekrarlayarak vurgulayn. Empati-karnzdakilerin hislerini anladnz gsterin. Yarg kokan szlerden kann.

25

Oturum 7 DNLENME VE RENME ALITIRMALARI ALITIRMA 2. Ak ulu sorular sorma Altrmay nasl yapmal: 1 - 3. sorular kapaldr, evet veya hayrla cevaplamak kolaydr. Annenin daha fazla bilgi vermesini gerektiren yeni bir ak soru yazn. 4. soru zaman kalrsa yapacanz, istee bal ksa bir yk altrmasdr. rnek: Bebeini emziriyor musun ? yerine Bebeini nasl emziriyorsun ? eklinde sormalyz.

Aadaki sorular ak ulu soru ekline eviriniz. 1. 2. 3. 4. Bebein seninle mi uyuyor ? Bebeinden sk ayr kalyor musun ? Memelerin dokununca acyor mu ? stee bal ksa yk altrmas ( ( ( ) ) )

Yusuf ve Melahat 3 aylk Ahmeti klinie getiriyorlar. Kilo almad iin sizinle grmek istiyorlar. Yusuf ve Melahata soracanz. 2 ak ulu soru yazn. Sadece evet ya da hayrla cevaplandramayacaklar sorular olmaldr. Sorular yle olabilir: Ahmeti nasl besliyorsunuz ? Emzirme sizin iin nasl gidiyor ? Ahmet ne gibi hastalklar geirdi ? Ahmet nasl davranyor ? Ahmeti nasl beslediinizi bana anlatr msnz? ALITIRMA 3. Annenin sylediklerini tekrarlayarak uygulama

Altrmay nasl yapmal: 1 - 5. ifadeler annelerin size syleyebilecekleri baz szlerdir. 1 - 3n karsnda cevap var. ifadeyi tekrarlayarak vurgulayan cevab iaretleyin. 4 - 5. ifadeler iin, annenin sylediini tekrarlayarak vurgulayan bir cevab kendiniz yazn. 6. numara zaman kalrsa yapacanz, istee bal ksa yk altrmasdr.

26

rnek: Annem yeterince stm olmadn sylyor Cevaplanacak: 1. Bebein ok kaka yapyor. Bazen gnde 8 kere. a. Her gn byle ok mu kaka yapyor ? b. Kakann grn nasl ? c. Bu her gn m oluyor, yoksa sadece baz gnler mi ? a. Hi biberon verdiniz mi ? b. Uzun sredir mi istemiyor ? c. Emmeyi reddediyor gibi mi ? a. Niye biberonu denedin ? b. Biberondan emmeyi mi reddetti ? c. Fincanla vermeyi denedin mi ? ( ) ) a. Yeterince olduunu mu dnyorsun ? b. Niin byle dnyor ? c. Stnn az geldiini mi sylyor ?

2.

Beni fazla emmek istemiyora benziyor.

3.

Biberon vermek istedim, ama hepsini tkrd.

4. 5. 6.

Bazen 3-4 gn hi kaka yapmyor.

Eim, bebeimizin emzirmeyi kesecek yaa geldiini sylyor.( stee Bal Ksa yk Altrmas

Markette 2 aylk bebeiyle Ayeye rastladnz. Bebein ne kadar iyi grndn syleyip, nasl olduklarn soruyorsunuz. yle diyor: Ah canm, ok iyiyiz, ama akamlar bir kez biberon vermek gerekiyor. Ayeyi daha fazla konumaya cesaretlendirmek iin szlerini nasl tekrarlayarak vurgulayabilirsiniz ? ALITIRMA 4. Empati -nasl hissettiini anladnz gsterme

Altrmay nasl yapmal: 1 - 5. ifadeler annenin syleyebilecei baz szlerdir. 1 - 3. ifadelerin karsnda seebileceiniz cevap var. Annenin konumasnda, duygularn ifade edebilecek szlerin altn izin. En empatik cevab iaretleyin. 4 - 5. ifadeler iin duygulu szlerin altn izin ve kendi empatik cevabnz yazn. 6. numara zamannz kalrsa yapacanz istee bal ksa yk altrmasdr. rnek: Bebeim geceleri o kadar sk emmek istiyor ki, kendimi ok yorgun hissediyorum.

a. Toplam ka kere emiyor ? b. Her gece uyanyor mu ? c. Gece emzirmek gerekten yorucu olmal

27

Cevaplandrlacak: 1. Meme ularm o kadar acyor ki biberon vermem gerekecek. a. Ar yznden emzirmeyi kesmeyi mi istiyorsun ? b. br ocuklarna biberon vermi miydin ? c. Ah, hayr byle yapma! Srf memelerin acyor diye emzirmeyi kesmemelisin. a. Bu nst, hep byle sulu grnr. b. Stnn grnts seni endielendiriyor mu ? c. Peki, ocuk ka kilo ? a. Stm henz gelmedii iin zgn msn ? b. Daha emmeye balamad m ? c. Stn gelmesi hep birka gn alr.

2.

Stm o kadar sulu ki, bebee yaramayacandan eminim.

3.

Bebeim bir gnlk oldu ve memelerimde hi st yok.

4. 5. 6.

te btn gn stm akyor, ok sklyorum. Emzirirken karnm ok fena aryor. stee Bal Ksa yk Altrmas

Gl, bebei Samiyi grmeniz iin getiriyor. Endieli grnyor. yle diyor: Sami ok sk emiyor, ama hala ok zayf! Gle ne hissettiini anladnz gstermek iin ne sylerdiniz ? ALITIRMA 5. Yarg szcklerinin tercme edilmesi

YARGILAMA SZCKLER yi Gzel Kt Kt Bir ekilde Normal Doru Uygun Hakl Yanl Yeterli Uygun Uygun Deil Tatminkar Fazla Kafi Yarglayc Soru rnekleri yi Emiyor mu ? Dklamas normal mi ? Yeterli kilo alyor mu ? Emzirmeyle ilgili problemleriniz var m ? Gece ok fazla alyor mu ? Sorun Baarsz Baarszlk Baarl Baar ok fazla alama Mutsuz Mutlu Huysuz Gaz Sancl

28

Oturum 8 SALIK UYGULAMALARI Giri Salk hizmetleri uygulamalarnn emzirme konusunda byk etkileri vardr. Niteliksiz uygulamalar anne st ile beslenmeyi azaltabilir ve yapay beslenmenin daha da yaygnlamasna yol aar. yi uygulamalar ise emzirmeyi destekler ve annelerin baarl ve uzun sre emzirmelerine yardmc olur. Doum hastaneleri , annelerin doumdan hemen sonra emzirmeye balamalarna yardmc olur. Ayrca, doum sonras dnemde de emzirmenin devam etmesine katkda bulunurlar. Dier salk kurulular da , anne st ile beslenmenin 2 yl veya daha uzun sre srdrlmesinde ok nemli rol oynayabilir. (Bkz. Oturum 28. Emzirmenin srdrlmesi). 1989da WHO ve UNICEF Doum Servislerinin zel Rol: Emzirmenin Korunmas, Yaygnlatrlmas ve Desteklenmesi ad altnda bir ortak bildiri hazrladlar. Bu dkman, doum servislerinin emzirmeyi nasl destekleyeceini tanmlar. On adm bu ortak bildirinin balca nerilerinin bir zetidir. Bunlar Bebek Dostu Hastane Giriiminin temelidir. Bebek Dostu olabilmek iin doum servisinin on adm ilkelerini uygulamaya koymu olmas gerekir.

ekil 20.

Doumdan sonraki ilk saatte tensel temas, emzirmeye ve anne bebek bann kurulmasna yardmc olur.

29

BAARILI EMZRME N 10 ADIM

Doum ve yenidoan servisleri olan tm salk kurulular aadaki ilkelere uymaldr: 1. Kuruluta alan tm salk grevlilerine dzenli olarak iletilen, yazl bir emzirme politikas oluturmak. Bu politikay yrtmek iin gerekli becerileri tm salk grevlilerine kazandrmak zere bir eitim program hazrlamak. Tm hamile kadnlar bilgilendirmek. emzirmenin yararlar ve uygulamas hakknda

2.

3.

4.

Annelere doumdan sonraki ilk yarm saat iinde emzirmeye balamalar iin yardm etmek. Annelere nasl emzireceklerini gstermek bebeklerinden ayr kalsalar da, emzirmeyi nasl srdrebileceklerini retmek. Tbbi bir gereksinme olmadka yenidoana anne st dnda herhangi bir yiyecek ya da iecek vermemek. Anne ve bebein 24 saat ayn odada kalmasn salamak (Rooming- in). stee bal emzirmeyi zendirmek. Anne st ile beslenen bebeklere biberon veya yalanc emzik vermemek. Anneleri, taburcu olduktan sonra da emzirmeye devam edebilmeleri, karlaabilecekleri sorunlar zebilmeleri , bebeklerinin ve kendilerinin kontrollerini yaptrabilmeleri asndan bavurabilecekleri salk kurulular ve emzirme destek gruplar hakknda bilgilendirilmek.

5.

6.

7. 8. 9. 10.

30

slayt 8 /1 EMZRME N DOUM NCES HAZIRLIK Annelerin grup halinde bilgilendirilmesi :

Emzirmenin yararlarn anlatn. Emzirme konusunda basit geerli bilgiler verin. Doum sonras olacaklar anlatn. Sorularn cevaplayn, tartn.

Annelerin tek tek bilgilendirilmesi :

Emzirme deneyimi olup olmadn sorun. Herhangi bir soru ya da kayglar olup olmadn sorun. Kaygl olmalar durumunda memelerini kontrol edin. Kendilerine gvenmelerini salayn, ona yardm edeceinizi anlatn.

Emzirme ncesi bebee baka besinler verilmesinin tehlikeleri: Emzirme ncesi (prelakteal) besleme; bebee, emzirmeye balamadan nce yapay besinler ya da iecekler vermektir. Bu tehlikelidir nk: Bebee anne st dnda verilen besinler Bebekte ishal, septisemi (kan zehirlenmesi), menenjit gibi enfeksiyonlarla ,yapay besinlerdeki proteinlere kar duyarllk (intolerans), egzema gibi alerjilerin gelime olasl artar. Bebein emmesi engellenir. - Bebein al gider, bylece bebek daha az emmek ister. - Yapay besin biberonla veriliyorsa, bebein memeyi almas zorlar (emme aknl ya da meme aknl). - Bebek daha az emer ve memeyi daha az uyarr. - St gelmesi gecikir ve emzirmenin dzene girmesi zorlar. Bebek emzirme ncesi birka kez bile beslenirse anne memesinde tkanklk, ime gibi sorunlarn olasl artar. Ayrca emzirme doumdan hemen sonra balatlmazsa bebek memeden genellikle daha erken kesilir.

31

AYNI ODADA KALMANIN VE STEE BALI EMZRMENN YARARLARI Ayn odada kalma ve istee bal emzirme, anne ile bebek arasnda ba kurulmas ve emzirme asndan yararl uygulamalardr. Ayn odada kalmann yararlar Anne bebee hemen cevap verebileceinden, aradaki ban kurulmasna yardmc olur. Bebek daha az alar, biberon vermeye gerek kalmaz. Anneler emzirme konusunda kendilerine daha ok gvenirler. Emzirme sresi uzar. stee bal emzirmenin yararlar Stn gelmesi ubuklar. Bebek daha abuk kilo alr. Kanal tkanmas tr sorunlar azalr. Emzirme alkanl daha kolay yerleir.

ekil 21. Ayn yatakta yatma emzirirken annenin dinlenmesini salar.

LK EMZRMEYE YARDIM NASIL YAPILIR Acele etmeyin ve grltden kann. ok az zamannz olsa bile tela etmeyin ve barmadan konuun. Anneye kendisini nasl hissettiini ve emzirmenin nasl gittiini sorun. Herhangi bir bilgi ya da neri vermeden nce bu sorularn cevabn aln. Emzirmeyi gzlemleyin. Anne bebeini emzirirken sessizce seyredin. Bebein pozisyonu ve yerletirilmesi uygunsa anneye bu ii ne kadar iyi yaptn syleyin. Ona yapmas gerekeni gstermenize gerek kalmamtr. Gerekiyorsa bebee uygun pozisyon vermesine yardmc olun. Anne zorluk ekiyorsa ya da bebek memeye iyi yerlememise gerekli yardm yapn. Anneye emzirme ile ilgili bilgileri verin. stee bal emzirme konusunu ve bebein emmeye hazr olduunu gsteren belirtileri

32

anladndan emin olun. Stnn nasl geleceini aklayn. Annenin sorularn cevaplayn. Annenin aklnda sormak istedii sorular olabilir; ya da siz konutuka aa kan kayglar olduunu, emin olmad noktalar olduunu anlayabilirsiniz. Ne yapmas gerektiini basit ve ak bir ekilde anlatnz.

Baarl emzirmenin onuncu adm : Bu adma gre: Emzirmeyi destekleyen gruplarn kurulmasna nclk etmek ve annelerin hastane veya klinikten taburcu olduktan sonra bu gruplara, hastaneye veya 1.basamak salk kurulularna bavurmalarn salamak gereklidir. Birok anne ilk haftalarda emzirmeyi brakr ya da ek besine balar.Zorluklar en ok bu dnemde olur. Birok anne de doumdan sonra bir ya da iki gn iinde henz stleri gelmeden ve emzirme dzeni yerlemeden taburcu olurlar. yi uygulamalar bile her zaman bu zorluklar nleyemeyebilir. Annelerin emzirmeye aralksz devam edeceklerini garanti edemezler. Bu nedenle annelerin evlerine gittikten sonra ne yaptklarn dnmek nemlidir. Dnya Salk rgt (DS) ve UNICEFin emzirmenin korunmas, zendirilmesi ve desteklenmesi amacyla oluturduu, anne stnn teviki almalarnn temeli olan Emzirmede 10 nerinin 10. nerisi; emzirmenin desteklenmesinde 1. basamak salk kurulularnn rol dnlerek lkemize uyarlanmtr. Bylece, 10. neri sadece anne destek gruplarn deil, birer anne destek grubu gibi alan birinci basamak salk kurulularn da kapsamaktadr.

Emziren annelere yardm iin olas kaynaklar unlardr: Destekleyici aile ve dostlar: Genelde bu destein en nemli kaynadr. Toplumda emzirme bir gelenek ise ve aile yeleri yakn bir yerde oturuyorsa sosyal destek genelde iyidir. Ancak baz gelenekler yanl olabilir. zellikle kentlerdeki kadnlarn bu konuda az destei vardr veya onlar biberonla beslemeye zendiren arkada ve yaknlar olabilir. Hastaneden ayrldktan sonra, bir hafta iinde, erken doum sonu kontrol: Bu kontrol emzirme srasnda gzlemi ve emzirmenin nasl gittii konusunda anneyle tartmay iermelidir. Bylece annelere, kk zorluklarnda sorun bymeden, yardmc olabilirsiniz. 6. haftada rutin doum sonras kontrol: Bu kontrol emzirmenin gzlemlenmesini, ayn zamanda aile planlamas tartmasn ierir. (Bkz. Oturum 31, Kadnlarn beslenmesi, sal ve dourganl)

33

Salk merkezlerinde yardmn devam ki yan altndaki bir bebek veya annesiyle ilikide olan bir salk grevlisi emzirmeyi desteklemelidir. (Bkz. Oturum 28. Emzirmenin desteklenmesi) Toplum salk grevlilerinin yardm Toplum salk grevlileri emziren annelere yakn oturduklarndan yardm iin iyi bir konumdadrlar. Bu kiiler merkezlerde alanlara gre anneleri daha sk grebilir ve onlara daha fazla zaman ayrabilir. Toplum salk grevlilerini baz emzirme danmanl becerileri konusunda eitmek yararldr. Emzirmeyi destek gruplar:

EMZRME DESTEK GRUPLARI Grup; bir salk grevlisi, zaten varolan bir kadnlar grubu, emzirmeye nem veren bir anneler grubu, gebelik kontrolleri srasnda ya da doum hastanesinde tanp emzirmeye devam etmee ve birbirine yardmc olmaya kararl bir kadnlar grubu tarafndan balatlabilir. Grup, 1 ya da 4 haftada bir ya birinin evinde, ya da baka bir yerde buluup Emzirmenin Yararlar ya da Zorluklarn Almas gibi belirli konularda gr alveriinde bulunurlar. Birbirlerinin deneyimlerinden yararlanrlar, zorluklarn almasnda uygulanabilir fikirleriyle ya da cesaretlendirme yoluyla dierlerine yardmc olurlar. Vcutlarnn nasl altn daha iyi renirler. Grubun emzirme konusunda bilgisi olan birine ihtiyac vardr. Bu kii yanl fikirleri dzeltip sorunlara deiik neriler getirir. Bu, grubun olumlu davranmasn salayacak, ikayetleri nleyecektir. Bu kii, gruptan biri konuyu yeterince renene kadar bir salk grevlisi olabilir. Grubun gerektiinde yararlanabilecei bir bilgi kaynana ihtiyac vardr. Bu, zaman zaman danabilecekleri, emzirme konusunda bilgili bir salk grevlisi olabilir. Bir ihtiya da katlmclarn kendilerini eitmeleri iin gerekli olan konuyla ilgili gncel yaynlardr. Bunlarn salanmasnda salk grevlisi yardmc olabilir. Anneler, birbirlerini grmek iin mutlaka toplantlar beklemek zorunda deildirler. Kendilerini kt hissettiklerinde ya da ne yapacaklarn bilmedikleri zamanlarda birbirlerine danabilirler. Emzirme destek gruplar, aile ve arkada destei olmayan anneler iin nemli bir iletiim frsatdr.

Annenin emzirme konusunda kendine olan gvenini arttrp kayglar azaltan bir ilevi vardr. Annelerin ihtiya duyduu ve salk kurulularnn veremedii zel ilgi ve yardm kendisi gibi bir kadndan almasn salar.

34

ANNE DOUM HASTANESNDEN TABURCU OLMADAN NCE YAPILMASI GEREKENLER Evde nasl bir destek olduunu renmek. Mmknse aile bireylerine annenin gereksinimlerinden bahsetmek. lk hafta iinde emzirme gzlemini de ierecek bir doum sonras kontrol ayarlamak (6. haftadaki rutin kontrole ek olarak). Gerektiinde emzirmeyle ilgili yardm iin bir salk grevlisine nasl ulalacan anlatmak Yaad evrede bir emzirme destek grubu varsa, ona bavurmasn salamak Yaad evrede bir birinci basamak salk kuruluu varsa ona ba vurmasn salamak.

ekil 22.

Aile bireylerine yeni annenin ihtiyalarn anlatmak Babalar, emzirmede nemli bir yardm kayna olabilir/er.

35

Oturum 9 KLNK UYGULAMA I Dinleme ve renme Emzirmeyi Deerlendirme

Bu notlar, klinik uygulamay nasl yapacanza dair eiticinin size verecei bilgilerin zetidir. Oturum boyunca ne yapacanz bilmeniz iin bunlar okumaya aln. Klinik uygulama srasnda kk gruplar halinde alacaksnz ve grubun dier yeleri gzlem yaparken herkes srasyla bir anneyle konuacak. Bylece emzirmeyi gzlemlemeyi renecek ve 6. oturumdaki dinleme ve renmeye ilikin alt beceriyi uygulayacaksnz. Klinik uygulamadan sonra grdnz anneler iin KLNK UYGULAMA VE GELME FORMUnu doldurun

Yannza ne almalsnz: 2 adet E M Z R M E GZLEM FORMU; 1 adet DNLEME VE RENME BECERLER zeti ; Not almak iin kat ve kalem.

Yannza kitap veya el kitab almnza gerek yoktur. Eer anneyle konuacak olan sizseniz: Kendinizi anneye tantn ve onunla konumak iin iznini aln. Grubu tantn, bebein beslenmesiyle ilgilendiinizi anlatn. Oturmak iin bir sandalye veya tabure bulmaya aln. Eer bebek o anda emiyorsa, anneye devam etmesini syleyin. Eer bebek o anda emmiyorsa anneden, bebein emmeye hazr olduunu dndnde bebeini her zaman yapt gibi emzirmesini rica edin. Grubun da emzirmeyi seyredebilmesi iin anneden izin isteyin. Emzirmeden nce veya sonra anneye nasl olduu. bebein iyi olup olmad, emzirmenin nasl gittii konularnda ak ulu sorular yneltin. Bylece konumay balatabilirsiniz. Anneyi kendisi ve bebei hakknda konumas iin cesaretlendirin. Dinleme ve renme becerilerinizi mmkn olduunca kullanmaya aln. Eer siz gzlemci iseniz; Arka planda sessizce durun. Mmkn olduunca sessiz ve hareketsiz olmaya aln. Fikrinizi sylemeyin aranzda konumayn Anne ve bebek hakknda genel gzlemler yapn. rnein annenin mutlu grnp grnmediine bakn. Annenin yannda st forml veya biberon var m ?

36

Anne ve katlmc konuurken konumay genel olarak gzlemleyin. rnein unlara dikkat edin: Kim daha ok konuuyor ? Anne rahata konuuyor mu ? Katlmcnn dinleme ve renme becerileri konusunda zel gzlemler yapn. Bu szsz iletiimi de iermelidir. Bir beceriyi kullandnda DNLEME VE RENME BECERLERN sonradan tartmakta size yardmc olmas iin iareti koyun. Hata yapp yapmadna; rnein yarglayc bir sz kullanp kullanmadna, annenin yalnzca evet veya hayr la cevaplayabilecei ok soru sorup sormadna dikkat edin. Emzirme ilemi devam ederken sessizce anne ve bebee bakn, izlerken E M Z R M E GZLEM FORMUnu doldurun. Annenin ve bebein adn yazn; grdnz her belirti iin iareti koyun. Emzirmenin ne kadar srdn de yazn. Anneye ibirlii iin teekkr edin ve ona destek verecek ve onu vecek szler syleyin.

YAPILMAMASI GEREKENLER

Emzirme ile ilgilendiinizi sylemeyiniz. Annenin davran deiebilir; biberonla besleme konusunda rahat konumayabilir. Bebek beslenmesi ya da bebekler nasl beslenir gibi konularla ilgilendiinizi syleyiniz. Anneye yardm etmeyiniz, nerilerde bulunmaynz. Klinik Uygulama 1de anneye yardm gerekiyorsa, durumu eiticinize ya da klinikte alanlara bildiriniz. Formlarn bir engel oluturmasna izin vermeyiniz. Anneyle konuma srasnda katlmc not almamaldr. Gerek duyuyorsa yapacaklar konusunda notlara bakabilir fakat yazmak istediklerini konumadan sonra yazmaldr. zleyen katlmclar not tutabilir.

37

Oturum 10 BEBEE POZSYON VERME Giri Daima bir anneye yardm etmeden nce onu emzirirken izleyin. Ne yaptn grmek iin zaman ayrn bylece annenin durumunu aka anlayabilirsiniz. Acele etmeyin ki anne her zamankinden farkl birey yapmasn. Anneye yalnzca zorlukla karlatnda yardm edin. Baz anne ve bebeklerin emzirirken kendilerine rahat gelen ancak bakalar iin zor olan pozisyonlar vardr. Bu, zellikle 2 aylktan byk bebekler iin geerlidir. Eer bebek anne stn etkin ekilde alyorsa ve anne rahatsa pozisyonu deitirmeye gerek yoktur. Annenin mmkn olduunca kendisinin yapmasn salayn. Annenin yapmas gerekeni siz yapmayn. Ona ne yapmasn istediinizi syleyin. Mmknse, kendi vcudunuzun stnde gsterin. Ne yaptnz anladndan ve kendi kendine yapabileceinden emin olun. Sizin yapacanz annenin bebeini uygun pozisyona kendisinin koymasn salamaktr. Siz bebee doru pozisyon verin ancak, bunu kendi annesi yapamazsa bunun bir yarar yoktur.

ekil 23.

Annenin meme ba bebein dudaklarna deiyor. Bebek azn ayor ve dilini memeyi alacak ekilde uzatyor.

38

OTURAN ANNEYE NASIL YARDIM EDLR

Anneyi selamlayn, kendinizi tantn, annenin ve bebein isimlerini sorun. Anneye nasl olduunu sorun. Ayrca emzirmenin nasl gittiine dair bir veya daha fazla ak ulu soru sorun. Emzirmeyi deerlendirin. Anneye bebeini emzirirken gzlemlemenize izin verip vermeyeceini sorun. Anneden bebei memesine her zamanki ekilde koymasn rica edin. (Eer bebei yeni emzirdiyse bu gzlemi daha sonra yapmak iin anneyle anlaabilirsiniz.) Emzirmeyi gzlemleyin. Eer annenin, bebein memeye yerlemesi iin yardma ihtiyac olduuna karar verirseniz: lk nce yle cesaretlendirici bir ey syleyebilirsiniz: Gerekten stnz istiyor, yle deil mi ? Daha sonra ona neyin yardmc olacan anlatn ve isterse gsterebileceini belirtin rnein yle bir ey syleyin: Eer (bebein ismi) emerken azna memeyi iyice alrsa emzirme sizin iin daha rahat olur. Bunun nasl olacan gstermemi ister misiniz ? Eer kabul ederse, ona yardma balayabilirsiniz. Annenin rahat, sakin bir pozisyonda oturduundan emin olun. Siz de rahat ve sakin olacak bir pozisyonda oturun. Ayrca kolayca yardm edebilecek pozisyonda olun. Anneye bebei nasl tutacan anlatn, gerekirse gsterin. u drt temel noktann anlalmasn salayn. 1. Bebein bann ve vcudunun ayn dorultuda, dz bir hat zerinde olmal. 2. Bebein burnu meme bann hizasnda olacak ekilde yz memeye bakmal 3. Anne bebei kendi vcuduna yakn tutmal. 4. Eer bebek bir yenidoansa yalnzca ba ve omuzlarndan deil ayrca poposundan da desteklenmelidir. Anneye memesini nasl tutup bebee verebileceini gsterin: Parmaklaryla gsn altndan tutarak ve parmaklar gs duvarna dayanarak gse destek versin (Bkz. ekil 18. sayfa 19). Memenin bana hafif bas yapmak iin baparman kullanabilir. Bu hareket gsn eklini deitirir ve bebein memeyi daha kolay almasn salayacak duruma getirir. Memesini meme bana ok yakn bir yerden tutmamaldr. Bebein azn amas iin meme bayla bebein dudaklarna nasl demesi gerektiini anlatn.(Bkz. ekil 23.) Bebee memeyi vermeden nce bebein azn iyice amasn beklemesini anlatn. Bebein memeyi azna iyice alabilmesi iin aznn iyice ak olmas gerekir. Ona azn iyice atnda memeye nasl abuka yaklatracan gsterin. Bebei memesine yaklatrmal, kendisini veya memesini bebee doru hareket ettirmemelidir. Bebein alt dudan meme bann altna koymal. Bylece bebein enesi memeye demelidir. Annenin tepkilerine dikkat edin. Can acr gibi mi grnyor ? Veya Oh, imdi daha iyi mi diyor ? Eer hibir ey sylemezse bebek emerken neler hissettiini sorun. yi yerleme ile ilgili tm belirtilere bakn. Eer yerleme iyi deilse yeniden deneyin.

39

YATAN ANNEYE NASIL YARDIM EDLR

Anneye rahat ve sakin ekilde yatmas iin yardm edin. Bebei nasl tutmas gerektiini gsterin. Oturan anne iin geerli olan ayn drt ana kural yine nemlidir. Bebei, kolunun alt ksmyla destekleyebilir. Eer gerekirse memesine kolunun st ksm ile destek olabilir. Eer memesini desteklemezse, bebei st kolu ile tutabilir.

Annenin emzirebilecei dier pozisyonlar: Anne birok ekilde, rnein ayakta emzirebilir. Annenin rahat ve sakin olmas, ocuun da azyla memeyi iyice kavramas nemlidir. Anneye gsterebileceiniz baz yararl pozisyonlar: Koltukalt pozisyonu Bebei, emzirdii taraftaki deil, dier koluyla tutmak

ekil 24 a. Bebeini koltuk alt pozisyonunda tutan anne - kizlerde, - Kanal tkankl durumlarnda, - Bebein yerlemesi zor bu olduu durumlarda yararldr b. Emzirdii gsne zt koluyla bebei tutan anne - ok kk bebeklerde, - Hasta bebeklerde yararldr

ekil 25 Bebeini yatarak emziren anne

40

ANNENN BEBEE POZSYON VERMESNE YARDIM

Anneyi selamlayp emzirmenin nasl gittiini sorunuz.

Emzirmeyi deerlendiriniz.

Annenin rahat bir pozisyonda olmasna, kendini rahat hissetmesine dikkat ediniz.

Siz de rahat, anneye yakn bir yere oturunuz.

Bebei nasl tutacan anlatnz, gerekirse gsteriniz.

Drt Temel Nokta: Bebein ba ve gvdesi dz bir hatta olacak, Yz memeye bakacak, burnu meme ucunun karsnda olacak, Vcudu anneninkine yakn olacak, Yeni domusa poposundan da tutulacak.

Memesini nasl destekleyeceini gsteriniz:. Parmaklar memenin altnda gsne olmal, aret parmayla memeyi alttan desteklemeli, Baparmak memenin stnde olmal, Parmaklar meme ucundan uzakta tutulmal.

Bebein memeye yerlemesine nasl yardmc olacan aklaynz,ya da gsteriniz: Meme ucuyla bebein dudaklarna dokunmak, Bebein azn genie amasn beklemek Bebei, alt duda meme ucunun altna gelecek ekilde abucak memeye tutmak. Annenin nasl tepki gsterdiine dikkat ediniz ve imdi nasl hissettiini sorunuz. yi yerleme belirtilerini araynz. Bebek iyi yerlememi ise tekrar deneyiniz.

41

Oturum 11 ZGVEN KAZANDIRMA VE DESTEK VERME Giri nc ve drdnc danmanlk becerileri oturumlar zgven kazandrma ve destek verme konularndadr. Emziren anne kendine gvenini kolayca yitirebilir. Bu onu gereksiz yere yapay besinler vermeye itebilir. Ayrca ailesinin ve arkadalarnn basklar sonucu da anne yapay besinlere balayabilir. Siz annenin kendine gvenmesine ve kendisini iyi hissetmesine yardmc olacak becerilere sahip olmalsnz. zgven duygusu annenin, baaryla emzirmesine yardmc olduu gibi, evresinden gelebilecek basklara boyun ememesine de yardmc olur. Annenin yanl birey yaptn hissetmemesini salamak ok nemlidir. Anne kolaylkla kendisiyle veya emzirmesiyle ilgili bir bozukluk olduuna ya da kendisinin yanl yaptna inanabilir. Bu onun zgvenini sarsar. Emziren anneye ne yapacan sylemekten kanlmaldr. Her anneye kendisi ve bebei iin neyin en iyi olduuna kendisinin karar vermesinde yardmc olunmaldr. Bu onun kendisine olan gvenini arttrr. Beceri 1: Annenin dndklerini ve hissettiklerini anladnz gstermek Bazen anne sizin kabul edemeyeceiniz hatal bir dnceye sahip olabilir. Eer onunla uyumazsanz ve eer onu eletirirseniz hatal olduunu hissedecektir. Bu onun zgvenini azaltacaktr. Eer onunla ayn dncede olduunuzu sylerseniz de , ileride deiik bir ey nermek zor olur. En iyisi dndklerini anladnz gstermektir. Bu, tarafsz ekilde yani anneyle bu konuda uyutuunu veya uyumadn gstermeden cevap vermektir. Ayrca annenin sylediklerini ondan deiik ekilde tekrar etmek, anneyle ilgilendiinizi gsteren jestler yapmak kabul ettiinizi gstermek, yararldr. Bazen anne sizin pek de nemli olmadn bildiiniz birey yznden zntl olabilir. Anneye endielenme, endielenecek hibir ey yok demek annenin dndklerinin yanl olduunu hissetmesine yol aar. Bu durum ona, sizin onu anlamadnz dndrr ve zgveni azalr. Eer zntsn kabul ederseniz gveni azalmaz. Anlay gsterecek ekilde kabul etmeye empati - e duyum denir. Beceri 2: Anne ve bebein doru yaptklarn belirleyin ve vn. Salk alanlar olarak, biz sorun aramak iin eitildik. Dikkatimizi yalnzca insanlarn yanl olduunu dndmz eyleri grmeye yneltiyor ve bunlar dzeltmeye alyoruz. Danman olarak biz anne ve bebeklerin doru yapt eyleri de grmeyi renmek zorundayz. yi uygulamalar da grmeli, bunlar takdir ettiimizi gsteren vglerde bulunmalyz. yi uygulamalar vmenin u yararlar vardr: Annede zgven yaratr; Anneyi iyi uygulamalara devam etmeye zendirir. Annenin daha sonraki nerileri kabul etmesi kolaylar.

42

Beceri 3: Pratik yardm Bazen pratik yardm, bir konuyu szle anlatmaktan daha iyidir. rnein: Anne kendini yorgun, kirli ya da rahatsz hissettii zaman; A veya susuz olduu zaman; O ana kadar birok t dinlediinde; Ona anlay ve desteimizi gstermek istediinizde; Belirli bir pratik sorunu olduunda gerekebilir. Pratik yardmlar unlar olabilir: Annenin kendisini temiz ve rahat hissetmesine yardm etmek; Anneye scak bir iecek vermek ya da yiyecek vermek; Anne rahatlayana kadar bebei tutmak v.b. ekil 26. (Slayt 11 / 3)

Hangi cevap daha uygundur ? Stnzn gelmesine yardmc olmak iin bebein u anda emmesi gerekiyor. Sizin rahat etmenizi salamama izin verin, daha sonra size iecek birey getireceim. Hayr, onu henz emzirmedim... Gslerimde st yok ve oturunca ok arm oluyor.

43

Beceri 4: Konuyla ilgili, geerli ve az miktarda bilgi verin. u anda anne iin gerekli olan bilgi ,konuyla ilgili geerli bilgidir. Bir anneye bilgi verirken u noktalar hatrlayn: Ona birka hafta iinde deil de bugn yapabilecei eyleri syleyin. zellikle anne yorgunsa ve o ana kadar birok t almsa, bir defada en fazla bir ya da iki bilgi verin. Anne ve bebein yaptklar doru eyleri verek, annenin fikirlerini kabul ederek gvenini kazanmasn bekleyin. Hemen yeni bir bilgiyi sylemeyiniz ya da hatal bir dnceyi dzeltmeniz gerekmez. Bilgiyi olumlu bir tutumla verin ki onu eletirdiinizi dnmesin. Bu zellikle yanl bir dnceyi dzelteceiniz zaman nemlidir. Beceri 5: Sade bir dille konuun. Annelerle konuurken aina olduu terimler kullann ou kiinin salk alanlarnn kulland teknik terimleri anlamadn unutmayn. Beceri 6. Bir veya iki neri yapn, emir vermeyin. Anneye emir vermemeye dikkat edin. Bu onun kendini gvenli hissetmesine engel olur. Bunun yerine anneye danmanlk yaparken, yapacaklarn farkl bir ekilde de yapabileceini nerebilirsiniz. Bundan sonra o, deneyip denememeye kendisi karar verir. Bu, onun yaptklarnn kendi kontrolnde olduunu hissetmesine ve kendisine gvenmesine yardmc olur.

ZGVEN VE DESTEK BECERLER O O O O O O Annenin dnce ve duygularn kabul etmek; Anne ve bebein doru uygulamalarn belirleyip vebilmek; Geerli pratik yardm salamak; Az ve z bilgi verebilmek; Basit bir dil kullanmak; Emir vermek yerine nerilerde bulunmak;

44

Oturum 12. GVEN KAZANDIRMA ALITIRMALARI ALITIRMA 6. Annenin dncelerini kabul etmek

1 3 aras rnekler annelerin sahip olabilecei yanl dncelere rneklerdir. Her yanl dncenin yannda tane cevap vardr. Bunlardan biri dnceyle uyuur, bir tanesi dnceyi kabul eder, dieri de uyumaz. Eiticiniz hatal dnceyi okuyacak. Siz de srayla, her cevab okuyun ve yukarda yazl olan durumlardan hangisine uyduunu syleyin. rnek 1 - 3: Eitici okur: 1.Hava imdi ok scak olduundan ona su veriyorum. Katlmc okur: 0h: Bu gerekli deil Anne st yeterli suyu ierir. ( ) Evet, bebekler bu havada fazladan suya ihtiya duyarlar( ) Bebein bazen fazladan suya ihtiyac olduunu mu dnyorsunuz ?( ) St birka gn .sonra iyi olmaz ( ) Stnn ekidiini dnerek endie mi ediyorsun ? ( ) St hibir zaman gste ekimez. ( ) Onu imdi emzirmek istemiyor musun ? ( ) Bebek ishalken onu emzirmek tehlikesizdir. ( ) Bebek ishalken emzirmeyi durdurmak ou zaman iyidir.( )

2.ki gndr emziremiyorum, stm ekimitir.

3.Bebeim ishal, onun iin onu imdi emzirmek iyi deil.

4 - 10 aras rnekler anneler tarafndan sylenmi baz hatal dncelerdir. Yanlarnda cevap yoktur. Eiticiniz her yanl dnceyi okuyacaktr. Siz. de srayla annenin dedikleriyle uyuup uyumadnz gstermeden onlar kabul ettiinizi gsteren cevaplar verin. rnek 4 - 10 Eitici okur: 4 Artk iki aylk olduu iin ona forml st vermeliyim. Stm artk bebeime yetmez. 5 Yine hamileyim, onun iin emzirmeyi hemen durdurmalym. 6 lk birka gn emziremem, nk stm daha gelmez. 7 lk st bebek iin iyi deildir. stm deiene kadar emziremem. 8 Baharatl yiyecekler yiyemem, bunlar bebee dokunur.

45

9 10

Bebeimin 10 dakikadan fazla emmesine izin vermiyorum. nk gsmn ucu tahri olur. Yeterli stm yok. nk gslerim kk.

ALITIRMA 7. Annenin hissettiklerini kabul etmek Altrma nasl yaplacak: rnek: Aadaki A, B ve C yklerinden sonra tane cevap var. Annenin hissettiklerini kabul eden cevaba iareti koyun. D yks iin ise ,kabul ettiinizi gsteren kendi cevabnz hazrlayn.

Nesrinin olu nezle olmu ve burnu tkanm, onun iin emmekte zorlanyor. Nesrin bunlar anlatrken gz yalarna bouluyor. Nesrinin hissettiklerini kabulleneceinizi gsteren cevab ile iaretleyiniz. a. Kayglanma bebein ok iyi. b. Alaman gereksiz yaknda iyi olur. c. Bebek hastayken insan zlyor, deil mi ? Cevaplanacak: yk A. Esra alamaktadr. Memelerinin yine yumuadn ve onun iin de stnn azalm olduunu sylemektedir. Bebei henz haftalktr. a. Alama, eminim hala stn yeterlidir. b. Buna gerekten zlyorsun, biliyorum. c. Gsler bu zamanda ou kez yumuar, bu senin stn azald demek deildir. yk B. Fatma ok skkn. Bebei bazen bir veya iki gn hi kaka yapmyor. Kakasn yapt zaman da, dizlerini ekip yz kpkrmz oluyormu. Kakalar yumuak ve kahverengiymi. a. Bu kadar sklmamalsn, bebekler iin bu olduka normaldir. b. Baz bebekler ,4 veya 5 gn kaka yapmazlar. c. Kaka yapmad zaman bu seni olduka skyor, deil mi ? yk C. Suzan alamaktadr. Bebeinin elbiselerini karp bebein poposundaki kzarkl gsterir. a. Bu kzarklk seni telalandryor, deil mi ? b. Bu tr kzarklk bebekte olur onu abuk iyiletiririz. c. Alama nemli bir ey deil. yk D. Selma, ok kaygl grnmektedir Bebeinin ok hasta olduundan emindir. Dili beyaz lekelerle kapldr, bunlarn pamukuk olduunu gryorsunuz. Bunun ok nemli olmadn ve tedavi etmenin de kolay olduunu biliyorsunuz.

46

Kayglanmasn anlayp kabul ettiinizi gstermek iin ona ne syleyeceinizi yazn. Olas cevaplar: Bu beyaz lekeleri grdnde insan olduka korkuyor, deil mi ? Beyaz lekelerden tr olduka kayglsn, deil mi ? ALITIRMA 8. Anne ve bebein doru yapt eyi vmek. Altrma nasl yaplacak: yk E, F ve G iin, cevap vardr. Bunlarn tm anneye sylemek istediiniz eylerdir. Anneye gven kazandrmak iin, anne ve bebein doru yapt eyi ven cevab ile iaretleyin. (Ona daha fazla bilgiyi sonra verirsiniz.) yk H ve I iin anne ve bebein doru yapt eyi ven cevabnz kendiniz yazn. rnek: Bir anne 3 aylk bebeini emzirmekte ve meyve suyu vermektedir. Bebek hafif ishaldir. Annenin yaptn ven cevab iaretleyin. a. Meyve suyunu brakmalsn. shalin nedeni olaslkla budur. b. Emzirdiin iyi, anne st onun toparlanmasna yardmc olur. c. 6 ayla kadar bebeklere anne stnden baka birey vermemek en dorusudur. Cevaplanacak: yk E. Bir anne iteyken, gndzleri bebek biberonla beslenmeye balam. Eve gelir gelmez emzirmektedir, fakat bebek eskisi kadar emmek istememektedir. a. Eve geldiinde emzirmekle ok aklllk ediyorsun. b. Yapay besinleri biberon yerine kapla versen, daha iyi olur. c. Bebekler biberonla beslenmeye balaynca, ou kez memeyi brakrlar. yk F. 3 aylk bir bebein annesi bebein akamlar ok aladn sylyor ve stnn azaldn dnyor. Bebek geen ay iyi kilo alm. a. Birok bebek gnn bu saatinde alar - endielenecek birey yok. b. yi kilo alyor ve bu sadece senin stn sayesinde olmakta. c. Daha sk meme emsin bu, ksa srede stn arttrr. yki G. 15 aylk bir ocuk anne st almaktadr, ayrca sulu unlu bir orba, bazen de ay ve ekmek yemektedir. Alt aydr kilo almamtr, zayf ve perian grlmektedir. a. Daha dengeli bir diyete ihtiyac var. b. Dier besinleri verdiin halde, bu yanda da onu emzirmen iyi bir ey. c. Bu yata ona anne st ve orbadan daha fazla bireyler vermelisin.

47

yk H. 4 aylk bir bebek, tamamen biberonla beslenmektedir ve ishali vardr. Byme erisi doduunda 3.5 kg olduunu ve son iki ayda sadece 200 g. aldn gstermektedir. Biberon ok eki kokmaktadr. yk I. Nevra dispansere 3 aylk bebei Tameri memeden nasl keseceini renmek iin gelmitir. Tamer biberonu red etmektedir, anne sizden neri istiyor. Tamer uyank ve hareketlidir. ALITIRMA 9. Ksa, geerli bilgiler vermek

Altrmay nasl yapacaksnz Aada deiik yata bebekleri olan 6 anne vardr. Yanlarnda 6 deiik bilgi (a, b, e, d, e ve f) vardr, bunlar annelerin ihtiyac olan bilgilerdir, fakat bilgiler buna en fazla ihtiyac olan annenin karsnda deildir. O anda o bilgiye en ok ihtiyac olan anneyle o bilgiyi karlatrn. Her annenin tanmndan sonra 6 harf vardr. Ona en gerekli olan bilgiyi ieren harfi yuvarlak iine aln. rnek olarak, 1. anne iin doru cevap parantez iine alnmtr. 7.ve 8. anneler iin gerekli bilgiyi ieren bir cmleyi siz yazn. Cevaplanacak Anneler 1-6 1- e balayan anne a b c d (e) f 2- 12 aylk bebei olan anne abcdef 3- Stnn ok sulu olduunu dnen anne abcdef 4- Yeterli st olmadn dnen anne abcdef 5- 2 aylk bebei olan ve ona yalnz anne st veren anne abcdef 6- Yeni doum yapm ve emzirmeden nce yapay besinler veren anne. abcdef Bilgiler a. nst normalde sulu gzkr ve sonst daha beyazdr. b. Yalnz anne st ile beslemek bebek 6 aylk olana kadar en iyisidir. c. Daha fazla emme daha fazla st yapar. d. Bu zamanda bebein yalnz kolostrum ihtiyac vardr. e. Gece emzirmek bebek iin iyidir ve stn de artmasn salar. f. Emzirme iki yl ve daha fazlas iin iyidir.

Anne 7: Doumdan bir gn sonra bir anne de gsler yumuaktr. Anne stnn gelmesini istemektedir:

48

Anne 8: 5 6 aylk salkl ve yalnz anne st ile besledii bir bebei olan anne. ALITIRMA 10. Bilgileri olumlu bir biimde vermek

Altrmay nasl yapacaksnz. Aada altrma 7 de de verilmi olan ,baz yanl fikirleri ieren ve annenin dncelerini kabullendiinizi gsteren cmleler vardr. Anneye daha sonra, yanl dncesini dzeltmek iin neler syleyeceinizi yazn. Bilgiyi olumlu bir ekilde, eletirici olmadan veriniz. rnek: Bir anne Gslerim kk olduundan yeterli stm yok demektedir. Ne dediyse kabullenin Evet. Anneler ou kez gslerinin boyutu konusunda endie ederler. Doru bilgiyi olumlu ekilde verin: Biliyorsun byk memeler daha fazla ya ierirler. Memede st yapan ksm tm gslerde ayndr. Cevaplanacak: 1. Bir anne 10 dakikadan fazla emmesine izin vermiyorum. nk neme ularm tahri olur. demektir.

Sylediini kabullenin: Evet, endielenmeni anlyorum. Doru bilgiyi olumlu .ekilde verin: Bir anne Hava imdi o kadar scak ki, ona su veriyorum demektedir.

2.

Sylediini kabullenin: Bazen onun daha ok imeye ihtiya duyduunu mu dnyorsun ? Doru bilgiyi olumlu ekilde verin:

3.

Bir anne Akamlar ona biberon veriyorum ve stm geceye saklyorum. demektedir.

Sylediini kabullenin. Akamlar bebein tatmin olmadn m dnyorsun ? Doru bilgiyi olumlu ekilde verin:

49

KLNK UYGULAMA GELME FORMU

Her hasta grldkten sonra, yaptnz her i iin bo kutulara koyun. Oturum 1 ve Oturum 2de bulunan kutulardan en az bir tanesinde grdnz her anne ve bebek iin koyabilirsiniz. Klinik uygulama 2, 3 ve 4 bitirdikten sonra eiticinizle geliiminizi tartn.

Aadaki becerileri en az bir kere okuyun 1. 2. 3. 4. 5. Dinleme ve renme (listeyi kullanarak) ............................................................. Emzirmeyi deerlendirme (E M Z R M E Y ZLEME Formu kullanarak................................................................................................................................. Gven ve destek verme (listeyi kullanarak) ........................................................ Memede bebee pozisyon verme ............................................................................. Emzirme hikayesini renme (listeyi kullanarak) ...........................................

Aadaki durumlardan en az nde annelerde danmanlk becerinizi deneyin 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Normal doumdan sonra ..................................................................................................... Sezeryandan sonra ............................................................................................................................. Anne st ile beslenme gl ile ........................................................................ Meme sorunu ile ilgili................................................................................................................. Dk doum tartl bebek ya da ikizler............................................................... Hasta bebek....................................................................................................................................................... A ve/veya bymenin izlenmesi iin bebeini getirenler.......................... Aile planlamas iin gelenler....................................................................................... Bir antanatal kliniinde..........................................................................................................

Mmknse aada yazl olanlar gzleyin. 15. 16. Stn saan anne............................................................................................................................. Kapla beslenen bebek.................................................................................................................

50

ALITIRMA 11.

Basit dil kullanmak.

Altrma nasl yaplacak: Aada anneye vermek isteyeceiniz, altrma 9 daki bilgileri de ieren bilgiler vardr. Bilgi dorudur, ancak salk grevlisi olmayan bir annenin anlayamayaca teknik terimler kullanlmtr Bilgileri annelerin kolayca anlayabilecekleri ekilde tekrar yazn. rnek: Bilgi: Kolostrum bir bebein ilk gnlerde ihtiyac olan tek eydir. Basit dil kullanarak: lk gelen sarms st, bebein ilk gnlerde ihtiyac olan tek eydir.

Cevaplanacak: 1. Bilgi: Sadece anne st vermek, bebek 6 aylk olana kadar en iyi beslenme eklidir. Basit dil kullanarak:

2.

Bilgi: nst normalde sulu gzkr, sonst ise daha beyazdr. Basit dil kullanarak:

3.

Bilgi: Bebeiniz emdiinde, gsnzden daha ok st salglanmasn salayan prolaktin salnr. Basit dil kullanarak:

4.

Bilgi: Etkin emme iin, bebek memeye iyi yerletirilmelidir. Basit dil kullanarak:

51

ALITIRMA 12.

Emir yerine bir veya iki neride bulunmak

Altrma nasl yaplacak: Aada emziren bir anneye vermek istediiniz emirler (tler) vardr. Bu emirleri tekrar neri ekline getirerek yazn. Soru 4 ve 5 istee baldr, zamannz varsa yapn. rnek: Emir: Bebek yatakta seninle beraber yatsn, bylece gece de beslenebilir. neri: Eer seninle ayn yatakta olursa gece beslemek daha kolay olur. neri yapmak iin baz deiik rnekler: Soru halinde neri yapmak: Eer seninle yatarsa, onu beslemen daha m kolay olur ? Onu seninle ayn yatakta yatrmay dndn m ? Bilgiyle devam eden soru: Bebei yannda, ayn yatakta yatrma fikrine ne dersin ? Bu ekilde onu beslemek daha kolay olur. Cevaplanacak: 1. Emir: Bebeiniz en az 4 aylk olana kadar hi su ve ekerli su vermeyin!

neri:

2.

Emir: Onu her ackt zaman, daha sk besle, bylece senin stn artacaktr.

neri:

3.

Emir: Onu kaptan beslemelisin. Hibir besini biberonla verme, yoksa emmeyi red eder.

neri:

stee bal: 4. Uyar: Onu kendine yakn tut, yoksa azna yeterli meme alamaz. neri:

5.

Emir: Emzirmek iin alak bir sandalyeye oturmalsn, yoksa rahat edemezsin.

neri:

52

Oturum 13 KLNK UYGULAMA II Gven kazandrma ve destek verme Bebee gste pozisyon verme

Bu notlar eiticinizin klinik uygulamann nasl yaplacana dair size verecei bilgilerin bir zetidir. Oturumda ne yapacanz hatrlamak iin bunlar okumaya ve zaman ayrmaya aln. Klinik uygulama srasnda kk gruplar veya iftler halinde alacaksnz. Einiz veya grubun dier yeleri gzlem yaparken annelerle srayla konuacaksnz. Oturum 11deki gven kazandrma ve destek verme, 10. oturumda bebee pozisyon verme konusunda anneye yardm etmeyi uygulayn. Klinik uygulamadan sonra, grdnz anne UYGULAMA GELME FORMUna kaydedin. ve bebekleri KLNK

Beraberinizde ne alacaksnz: GVEN VE DESTEK BECERLER listesinin bir kopyas, DNLEME VE RENME BECERLERnin bir kopyas, E M Z R M - E GZLEM FORMUnun bir kopyas, Not almak iin kalem ve kat.

Klinik uygulama nasl yaplacak: Klinik Uygulamada olduu gibi anneye sorular sorun ve anne ve bebei gzlemleyin. Emzirmeyi deerlendirme ve dinleme ve renme becerilerini uygulamaya dikkat edin Ayrca, 6 gven kazandrma ve destek verme becerisini mmkn olduunca kullann. unlar yapmaya aln: Anne ve bebein doru yapt iki eyi vn. Anneye onun durumuna uygun geerli iki bilgi verin. ok fazla t vermekten kann. Gzlem yapan katlmc GVEN VE DESTEK BECERLER FORMUNA einin kulland her beceri iin # iareti koyar. Eer frsat olursa, anneye gsnde bebee pozisyon vermesinde ya da baka bir glkte yardm etmeyi deneyin. Eiticinize haber verin. Anneye yardm ederek, size ne yapmanz gerektiini size gstersin ve ilk yapnzda size yardm etsin.

53

Oturum 14 MEME SORUNLARI Giri Baz meme durumlar bazen emzirme glklerine yol aabilir. Dz veya ie kk meme balar, byk ya da uzun meme balar; Gste tkanklk, birikme; Kanal tkankl ve mastit; Arl ve atlak meme ular. Bu durumlarn tannmas ve tedavisi hem anneyi rahatlatma, hem de emzirmenin devam asndan nemlidir. ekil 27. Birok deiik ekilde ve boyutta gs vardr Bebekler hemen hepsinden emebilir.

DZ VE E KK MEME ULARININ DZELTLMES Doum ncesi tedavi Hemen doum sonras Byk olaslkla yararsz. Anneye zgven kazandrmak, memeler dzelecektir. Bebein meme ucunu deil MEMEY emdiini aklamak, bebein tensel temasla memeyi kefini salamak. Annenin Bebei memeye erken tutmasna yardm etmek. Deiik bir pozisyon denemek, rnein koltukalt Meme ucunu karmak iin anneye yardm Pompa veya rnga kullanm Anne stn alp bebee bardakla verme Anne stn bebein azna sama

Gerekirse ilk iki hafta

54

Dz ve ie kk meme ularnn dzeltilmesi: Doum ncesi tedavi genellikle yararszdr. rnein meme ucunu germek ya da meme klf takmak ie yaramaz. Meme ularnn ou herhangi bir tedavi gerekmeksizin doum zaman dzelirler. Hemen doum sonrasnda anneye yardm, bebeini emzirmeye balad zaman nemlidir. Anneye zgven kazandrnz. Bata zor olacan, fakat sabr ve kararllkla baarl olacan anlatnz. Doumdan sonraki iki hafta iinde memelerinin geliip yumuayacan belirtiniz. Bebein meme ucunu deil, memeyi emdiini aklaynz. Bebein azna alabildiince ok meme almas gerekir. Bu arada bebek emdike memeyi ve ucunu darya ekeceini aklaynz. Anneyi tensel temas ve bebein memeyi kefetmesi iin zendiriniz. Bebein kendi istedii ekilde memeye yerlemesine izin verin. Baz bebekler bunu kendi kendilerine renirler. Bebein memeye daha iyi yerlemesine yardm ediniz. Eer bebek kendi bana memeye iyi yerleemiyorsa memeye bebein daha iyi yerlemesi iin yardm edin. Bu yardm erken yapn, hatta ilk gn st gelip memeler dolmadan yapmanz. iyi olur. Annenin bebei deiik pozisyonlarda tutmasna yardm ediniz. Bazen bebein pozisyonunu deitirmek memeye yerlemesini kolaylatrr. rnein baz anneler koltukalt pozisyonunun ie yaradn sylerler. (Oturum 10 daki demonstrasyon). Emzirme ncesinde meme ucunu karmak iin anneye yardm ediniz. Bazen emzirme ncesinde meme ucunun km olmas bebein yerlemesini kolaylatrr. Bunun iin meme ucunun uyarlmas bazen yeterli olur. Bu durumda meme pompas ya da rnga da kullanlabilir (rnga metodu daha sonra gsterilecektir.) Bazen memenin elle ekillendirilmesi de bebein iini kolaylatrr. Elle ekillendirme iin avu memeyi aadan desteklerken baparmakla da yukardan yavaa bastrlr. Eli meme ucundan uzak tutmaya zen gsterilmelidir. (Bkz. Oturum 10. Bebee memede pozisyon verme.) Eer ift kabul ederse, koca karsnn memelerini birka kez emip gerginletirebilir.

lk iki hafta baarl emzirme yaplamamsa, unlar denenir: Anne stnn bebee bardakla verilmesi. Anne stnn boaltlmas memeyi yumuatacandan bebein memeyi almasn kolaylatrr, ayn zamanda st retiminin devamn salar. Biberon kullanm bebein memeyi almasn zorlatracandan bundan kanlmaldr. Anne stnn dorudan bebein azna salmas. Baz anneler bunu ok yararl bulurlar. Bebek st dorudan alacandan sinirlenmez, hatta emmeye bile daha istekli olabilir. Bebee sk sk memeyi kefetmesi iin frsat verilmesi. Tensel temasa devam edilmeli, bebein memeye kendi bana yerlemesine izin verilmelidir.

55

ekil 28. e kk meme ucu tedavisinde kullanlacak rngann hazrlan BRNC BASAMAK Bir jilet ile rnga bu izgiden kesilir

KNC BASAMAK

Piston kestiiniz utan sokulur

NC BASAMAK

Anne pistonu yavaa eker

DOLU VE TIKANMI MEMELERDEK FARKLILIKLARIN ZET DOLU MEME Scaktr Ardr Serttir TIKANMI MEME Ac verir demli gibidir zellikle meme ucu gevektir. Parlaktr Krmz grnebilir St AKMAZ 24 saat ate olabilir

St akar Ate yoktur

56

MEME TIKANMASININ NEDENLER VE NLEMLER NEDENLER

NLEMLER

Fazla st Emzirmeye balamann gecikmesi Memeye kt yerleme Stn seyrek boaltlmas Emzirmenin ksa kesilmesi

Doumdan hemen sonra emzirmeye balamak yi yerlemeyi salamak Emzirmeyi snrlandrmamak

Tkank (i) memenin tedavisi Tkank meme tedavisi iin stn memeden boaltlmas n kouldur. Eer st boaltlmazsa mastit, apse oluabilir ve st retimi azalr. Bu nedenle anneye gsn dinlendirmesini nermeyin.

Eer bebek emmeyi becerebiliyorsa sk emmelidir. Bu,st boaltmann en iyi yoludur. Anneye, bebee pozisyon vermesinde yardmc olun. Bylece etkin ekilde emsin ve meme bana zarar vermesin. Eer bebek emmiyorsa st samasnda anneye yardmc olun. Anne, st eliyle saabilir ya da meme pompasna veya scak bir ieye ihtiyac olabilir. (Bkz. Oturum 20. Stn salmas) Bazen ocuun emebilmesi iin gs yumuatmak amacyla az miktar st samak yeterli olabilir. Emzirmeden ya da st samadan nce annenin oksitosin refleksi uyarlmaldr. Bunlar anneye yardm edebileceiniz ya da kendisinin yapabilecei eylerdir. Memelerin zerine scak bir kompres uygulayn; ya da anne scak du alsn. Srtna ve boynuna masaj yapn; Memesine hafife masaj yapn; Meme ve meme ba derisini uyarn. Annenin sakinlemesine yardmc olun.

Bazen scak bir du ya da banyo gslerden stn akmasn salar. Bylece memeler bebek emebilecek ekilde yumuak hale gelir. Bir emzirmeden sonra memelerinin zerine souk kompres uygulayn Bu demi (ikinlii) azaltmada yararl olabilir. Anneye gven kazandrn. Yakn zamanda rahata emzirebileceini anlatn.

57

MEME TIKANMASININ TEDAVS Memeyi dinlendirmeyiniz Bebek emebiliyorsa Bebek ememiyorsa Emzirme ncesi oksitosin refleksini uyarmak iin Sk emzirmeye, pozisyon vermeye yardmc olun. Elle ya da pompayla st san. Ilk ya pansuman ya da lk du Omuz ve srta masaj Memelere hafif masaj Meme ucu derisine uyar Annenin gevemesine yardm Memeye souk ya pansuman

Emzirme sonras demi azaltmak iin

TIKALI KANAL VE MEME LTHABI BELRTLER Tkal kanal ..............Stn birikmesi..............Enfektif olmayan iltihap............Enfektif iltihap

Yumru Dokununca ac Yerel kzarklk Ate yok yi hissetme

gelime

Sert kabartlar iddetli ar Krmz blgeler Ate Hastalk hissi

Kanal Tkankl ve Mastit Belirtileri: Meme iltihab meme tkankl (i meme) ya da kanal tkankl sonucu geliebilir. Kanal tkankl, memenin bir ksmndaki st oradan uzaklatrlamadnda geliir. Kanal bazen stn kvaml, koyu olmas sonucu tkanm olabilir. Memenin bir blgesinde hassas, zeri krmz bir ilik gzlenir. Annenin atei yoktur ve kendini iyi hisseder. St memenin bir blmnde kalrsa buna st staz (stn birikmesi) denir. St boaltlamazsa meme dokusunda iltihap oluur. Buna enfektif olmayan mastit (meme iltihab) denir. Bazen meme dokusu bakteri ile enfekte olur. Buna enfektif mastit ad verilir. Yalnzca belirtilerin yardmyla meme iltihabnn enfektif olup olmad anlalamaz. Eer belirtiler ciddi ise annenin antibiyotik tedavisine ihtiyac vardr.

58

TIKALI KANAL VE MEME LTHABI NEDENLER Memede ksmi ya da genel St ak azalmas Altta yatan nedenler - yetersiz emzirme - bebein baarsz emii - giysilerin darl - emzirme srasnda parmaklarn basks - byk memelerden st akmnn iyi olmamas

Emzirme sklnda ve Sresinde azalma Doku harabiyeti Bakteri girii

- stres ve fazla alma - memelerde travma - meme ucu atlaklar

Kanal tkankl ve meme iltihab nedenleri Kanal tkanklnn ve meme iltihabnn en nemli nedeni memenin tmnden veya bir blmnden st boalmasnn yeterince olmamasdr. Memenin tmnden st boalmasnn yetersiz oluunun sebepleri: Seyrek emzirme. rnein: Anne ok megul olduunda Gece uyuduu ya da dzensiz uyuduu iin bebek daha az emmeye baladnda. Emzirme dzeninde deiiklik (rnein bir yolculuk nedeniyle) olduunda. Etkin olmayan emme. (bebek memeye iyi yerlemediinde grlr.)

Memenin bir blmnden st boaltlmasnn yetersiz olmas: Etkin olmayan emme, bebein iyi yerlememesi sonucunda memenin sadece bir ksmndaki stn boalmas, Sk giyeceklerin basks, annenin zellikle gece styen giyerek veya memenin zerine yatarak st kanalnn tkanmasna neden olmas; Emzirme srasnda annenin parmaklarnn basks; Sarkk bir gsn alt blmnn iyi boalmamas. Dier nemli bir faktr annenin stresi ve ok almasdr. Bu yzden bebek daha seyrek ve ksa sre emmektedir. Ani bir vuru veya daha byk bir ocuun tekmesi gibi bir travma meme dokusunu hasara uratarak mastit (memenin iltihab)e neden olabilir. Eer meme banda atlak varsa bakteriler meme dokusuna kolayca girebilir.bu da memeye iyi yerlememenin mastite neden olmasnn bir yoludur.

59

slayt 14 / 11 TIKALI KANAL VE MEME LTHABI NEDENLER Memede ksmi ya da genel st ak azalmas Altta yatan nedenler - yetersiz emzirme - bebein baarsz emii - giysilerin darl - emzirme srasnda parmaklarn basks - byk memelerden st akmnn iyi olmamas

Emzirme sklnda ve sresinde azalma Doku harabiyeti Bakteri girii

- stres ve fazla alma - memelerde travma - meme ucu atlaklar

Kanal tkankl ve meme iltihabnn tedavisi: Tedavinin en nemli ksm, etkilenmi meme blgesindeki stn boaltlmasdr. Zayf boalmann nedenlerini aratrn ve dzeltin: Bebein memeye yerlemesinin uygun olup olmadn aratrn Giyeceklere, zellikle gece giyilen styene bal ya da memenin zerine yatmaya bal bas olup olmadn aratrn. Anne bebeini emzirirken parmaklaryla ne yaptna bakn. Areolay nasl tutuyor, st akmn engelliyor mu ? Annenin byk, sarkk memeleri olup olmadna bakn. Eer byleyse bebeini emzirirken memesini daha yukar kaldrmaya dikkat etmelidir.

Bir hedef bulsanz da bulmasanz da anneye unlar yapmasn nerin: - Sk sk emzirin En iyisi bebekle beraber yatmaktr, bylece bebek istedii zaman anne emzirebilir. - Bebek emerken memeye masaj: Anneye tkal alana ve bu alandan meme ucuna doru nasl masaj yapacan gsterin. Bu masaj tkal yoldaki engeli ortadan kaldrr. Anne bu srada koyulam bir st parasnn geldiini farkedebilir. (Bebein bunu yutmasnn bir tehlikesi yoktur.) - nler arasnda memelere scak kompresler uygulayn. Bazen bunlar yapmak yararldr: - Emzirmeye etkilenmemi memeden balayn. Eer oksitosin refleksini etkiliyorsa bu yardmc olabilir. Refleks almaya balad zaman etkilenmi memeye geebilirsiniz. - Bebee her emzirmede deiik bir pozisyon verilmesi. Bu memenin eitli yerlerindeki stn boaltlmasn salar. Anneye her emzirmede bebei kucanda yz yze deil, deiik pozisyonlarda emzirmesini

60

nerin. Bebei koltuk alt pozisyonunda nasl tutacan veya yatarak emzirmek iin nasl yatacan gsterin. Bu pozisyonlarda rahat deilse, srar etmeyin.

Eer emzirmek zorsa, anneye stn samasnda yardmc olun: - Bazen anne zellikle ok ac veriyorsa hasta memesinden bebeini emzirmek istemez., - Bazen bebek olaslkla stn tad deitii iin enfekte memeden emmek istemez. Bu durumda stn salmas gereklidir. Eer st memede kalmaya devam ederse apse geliebilir.

Genelde kanal tkankl veya mastit, memenin o blmnden st boalyorsa bir gn iinde iyileebilir. Eer unlar Varsa Ek Tedavi Gerekebilir: - Anneyi ilk grdnzde ciddi belirtileri varsa, YA DA Meme ucunda atlak dolaysyla bakterilerin bulama olasl varsa, YA DA - Stn ak salandktan sonraki 24 saat iinde hibir dzelme olmazsa. Bu Durumda Tedavide Aadakilere Bavurmanz Gerekir:

Antibiyotikler. Flucklovatin ya da erytromyein verin. ( doz iin Tablo 1e baknz). Ambicilin gibi daha yaygn antibiyotiklerin burada etkisi genelde yoktur. Anneye durumu birka gnde dzelse de antibiyotie devam etmesi gerektiini syleyiniz. Eer tedaviyi zamanndan nce keserse, iltihabn tekrar sz konusu olabilir. Tam istirahat. alyor ise rapor almasn, ev kadn ise birinden yardm istemesini neriniz. Mmknse ailesi ile grev blm konusunda konuunuz. Stresliyse ya da ok alyorsa, daha fazla dinlenmeye tevik ediniz. Bebeiyle birlikte dinlenmesi, emzirme skln arttracandan st akm iin de iyidir. Ar kesiciler. Ar iin anneye parasetamol veriniz.

Anneye sk emzirmeye, masaja ve lk ya pansumana devam etmesini syleyiniz. Yeterli yemiyorsa yeterli miktarda yiyecek ve iecek almasn neriniz.

Tablo 1:

ENFEKTE OLMU MASTT N ANTBYOTK TEDAVS

Meme apsesisinde en sk grlen bakteri staphylococcus aureus olduundan, flukcloxacillin ya da erythromycin gibi penisilinaza direnli bir antibiyotik kullanmak gerekir. la Flucloxacillin Erythromycin Doz 250 mg 6 saatte bir 7 10 gn sreyle Azdan 250-500 mg 6 saatte bir 7 10 gn sreyle Talimat Yemekten en az yarm saat nce alnacak.

61

Tablo 2.

MEME CANDDASI TEDAVS

Jansiyen moru boyas: Bebein azna: % 0.25 lik solsyondan lezyonlarn gemesinden 3 gn sonraya kadar ya da 5 gn sreyle her gn ya da iki gnde bir srnz. Meme ularna:Be gn sreye %0.5 lik srnz. YA DA Nistatin krem 100.000 IU/g: Memelerde gnde 4 kez emzirme sonras. Belirtiler getikten sonra 7 gn kullanma devam ediniz. Nistatin sspansiyon 100.000 IU/ml. Bebein azna gnde 4 kez emzirme sonras damlalkla 1 ml 7 gn sreyle ya da anne iyileene kadar devam. Emzik ve meme klflarnn braklmas

MEME UCU YARALARINDA YAPILACAKLAR Nedenini araynz: Bebein yerlemesini kontrol ediniz. Tkanklk, atlak, Candida iin memeleri kontrol ediniz. Candida ve dil ba iin bebei kontrol ediniz. Uygun tedaviye geiniz: Annenin zgvenini salaynz. Yerlemeyi dzeltiniz ve emzirmeye devam ediniz. Tkankl azaltnz sk emzirme ve stn salmasn neriniz. Deri kzark, parlak ve pul pul ise kant ve derinlerde ar varsa, yaralar gememise Candida tedavisi uygulaynz. Anneye tler: Memeyi gnde sadece bir kez sabunsuz yka. lal losyon ve merhemlerden kan. En son gelen st meme ucu evresine sr.

62

Meme Ucu Yaralarnda Yaplacaklar nce nedenini araynz.

Emzirmeyi izleyip kt yerleme belirtilerini kontrol ediniz. Memeleri kontrol ediniz. Candida belirtilerini araynz; Tkanklk ya da atlak olup olmadna baknz. Bebein aznda Candida belirtisi ya da dil ba, poposunda Candida dknts kontrol yapnz.

Sonra uygun tedaviye geiniz:

Annenin zgvenini salaynz. Yaralarn geici olduunu ve ksa srede rahat emzirmeye geeceini aklaynz. Bebeini dzgn yerletirmesine yardmc olunuz. Genelde bu gerekli olan tek noktadr. Emzirmeye ara vermeksizin devam edebilir. Tkankl geirmede yardmc olunuz. Sk emzirmesini ve stn samasn tleyiniz. Meme ucu evresinde deri kzark, parlak, pul pul ise, ya da kant, derinlere ileyen ac var ise ya da yaralar gemiyorsa Candida tedavisi uygulaynz.

Sonra anneye tler veriniz :

Memelerini gnde bir kereden fazla ykamamasn, ykarken sabun kullanmamasn havluyla serte ovuturmaktan kanmasn tleyiniz. Memelerin emzirme ncesinde ya da sonrasnda ykanmas gerekmez. Vcudun dier ksmlar kadar ykanmas yeterlidir. Ykanrken derinin doal yalar kaybolduundan bu yara olumasn kolaylatrr. lal losyon ve merhemlerden, deriyi tahri ettikleri ve bunlarn herhangi bir yarar bulunmad iin kanmasn tleyiniz. Emzirme sonras karaca bir miktar stle meme ucu evresini hafife ovmann iyiletirici zellii olduunu syleyiniz.

63

Oturum 15 MEME SORUNLARI ALITIRMALARI ALITIRMA 13: Meme Sorunlar

Altrmay nasl yapmal ? ykleri okuyunuz ve sorularn cevaplarn braklan bolua kurun kalemle yaznz. Bitirdiinizde cevaplarn eiticinizle tartnz. rnek : Bayan A her iki memesinin de i ve arl olduunu sylyor. Bebeini st geldikten sonraki nc gnde emzirmi. Bebei emiyor, fakat imdi arl olduundan fazla emmesine izin vermiyor. St eskisi kadar hzl da akmyor. Tan nedir ? (Tkanm meme) Bu duruma ne neden olmu olabilir ?

(Emzirmenin ge balatlmas) Bayan Aya nasl yardm edebilirsiniz ? (Anneye stn samasnda ve bebei memesine yerletirmede yardmc olun ki daha iyi emebilsin) rnek: Bayan B, sa memesinin dnden beri arl olduunu sylyor. Memesinde hassas bir kitle hissetmi. Atei yok ve kendini iyi hissediyor. Gslerini sarkmadan korumak amacyla, dar olan eski bir styenini giymeye balam. Bebei, imdilerde geceleri uyanmadan bazen 6-7 saat uyuyor. Bayan B, bebei kendisine yakn tutuyor ve bebein enesi memesine dayanyor. Bebein az tam olarak ak, yava ve kuvvetli olarak emiyor. Bayan Bnin vcudu hakkndaki endielerini anladnz (empati) belirtmek iin ona ne soyleyebilirsiniz ? Tan nedir ?

Nedeni ne olabilir ?

64

Bayan Bye verebileceiniz neri nedir ?

Bayan Cde, gnden beri sol gsnde arl bir i var. Memesi son derece hassas ve zerindeki derinin byk ksm krmz grnyor. Bayan Cnin atei var ve bugn, kendini ie gidemeyecek kadar kt hissetmi. Bebei kendisi ile birlikte yatyor ve gecede emiyor. Gndzleri bebee brakmak iin stn sayor. Stn samakta zorluk ekiyor. ok megul olduu iin gn boyunca bebeini emzirmek ya da stn samak iin zaman bulamyor. Bayan Cye sorununu anladnz gstermek iin ne sylersiniz ?

Tan nedir ?

Bayan Cnin niin bu duruma geldii hakknda ne dnrsnz ?

Bayan Cyi nasl tedavi edersiniz ?

Bayan D alt haftalk bebeini emzirirken, meme ucunun acmasndan yaknyor. Bebek uyurken annesinin memelerine bakyorsunuz ve atlaa rastlamyorsunuz. Bebek uyandnda onu emerken izliyorsunuz. Bebein vcudu annesinden uzak enesi memeye yaslanmyor ve yeterince geni almam. Hzl ve yzeysel emdii dikkatinizi ekiyor. Bebek memeyi braktnda meme bann hrpalanm olduunu gryorsunuz. Bayan Dnin meme ucundaki arnn nedeni nedir ?

Bayan Dnin zgvenini salamak iin ne yapabilirsiniz ?

Ne gibi pratik nerilerde bulunurdunuz ?

Bayan Enin bebei dn domu. Doumdan hemen sonra bebeini beslemek istemi, ancak bebek yeterince iyi ememiyormu. Meme balarnn kk olduunu ve emzirmesinin mmkn olmayacan sylyor. Gslerini incelediinizde, meme balarnn dz olduu dikkatinizi ekiyor. Bayan Eye parmaklarn kullanarak, meme ba ve areolay gererek meme ucunun dar kmasn salamasn syleyiniz. Meme ba ve areolann uzatlabileceini greceksiniz.

65

Bayan Enin meme balar hakkndaki grlerini kabul ettiinizi belirtmek iin ona ne sylersiniz ?

Ona zgvenini nasl kazandrabilirsiniz ?

Bayan Eye nasl bir pratik yardm nerebilirsiniz ?

Bayan Fnin bebei aylk, meme ularnn szladn sylyor. Birka hafta nce geirdii mastitten bu yana szlama ara ara devam ediyor. Mastit bir antibiyotik krnden sonra dzelmi. Bu yeni ar, bebeini emzirirken ortaya kyor ve gsnn derinliklerine doru ine batrlyormu gibi hissediyor. Onu bebeini emzirirken gzlediinizde bebein azn yeterince geni atn, alt dudann da kvrldn ve enesinin memeye yaslanm olduunu gryorsunuz. Bebek derin ve yava emiyor ve byk yudumlarla yutkunduunu grebiliyorsunuz.

Bayan Fnin szlayan meme ularnn nedeni ne olabilir ?

Bayan Fye ve bebeine ne tedavi verirsiniz ?

Bayan Fye zgvenini nasl kazandrrsnz ?

66

Oturum 16 MEMEY RED Giri Bebein emmeyi reddetmesi, emzirmeden vazgemenin sk rastlanan nedenlerindendir. Ancak, bu sorun ou kez zmlenebilir. Memeyi red, annede ciddi kayg yaratabilir. Anne kendini reddedilmi hisseder ve bu deneyim onu hayal krklna uratr. Bazen bebek memeyi tutar, ancak emmez, yutmaz ya da ok zayf emer. Bazen anne emzirmeye alrken, bebek alar ve memeyle adeta kavga eder. Bazen bebek bir dakika emer ve sonra emmeyi alayarak ya da tkanarak brakr. Bunu bir n srasnda birok kez yapabilir. Bazen de ,bebek bir memeyi emer ama dierini reddeder.

Bebein memeyi reddetme nedenini bulmanz ve hem anne hem de bebek iin emmeyi yeniden zevkli hale getirmek iin nasl yardm edeceinize karar vermeniz gerekir. ekil 28. Bebek, hasta olduu iin ememeyebilir. Bu bebekte tetanos var.

BR BEBEK MEMEY NN REDDEBLR? 1. Bebek hasta, arl veya ila etkisinde ? Hastalk: Bebek memeyi alr ancak eskisine gre daha gszce emer. Ar : Forseps ya da vakum uygulanan blgede yara olabilir. Bebek alar ve annesi kendisini beslemeye alrsa mcadele eder. Azda acma : (Candida enfeksiyonu (Pamukuk), daha byk bebeklerde di karma). Bebek birka kez emer sonra durur ve alar. Sedatif etkisi: Annesine doum srasnda ya da psikolojik tedavi amacyla verilen ilalar yznden bebekler uyuklayabilir.

67

2.

Emzirme tekniinde bir sorun mu var ?

Bazen, emzirme, bebek iin zor ve tatsz bir hale gelebilir. Olas nedenler: Biberonla beslenme ya da yalanc emzik kullanm, Memeye kt bir pozisyonda tutulma ya da tkal meme yznden yeterli miktarda st alamama, Annesi ya da yardmcnn bebei serte ve kt bir pozisyonda tutmas ve bu srada bebein bann arkasna bastrmas, bu basncn bebekte dvme arzusu uyandrmas, Annenin memesini, bebein almasn engelleyecek ekilde tutuyor ya da sallyor olmas, Emzirmenin kstlanmas, rnein belli saatlerde meme verilmesi, Fazla birikim sonucu ok fazla st, ok hzl geliyordur. Bu durumda bebek, bir dakika iin emer ancak sonra, .boalma refleksi balaynca ve st fazla gelince nefes almak iin memeyi brakr ya da alar. Bu durum bir nde birok kereler meydana gelebilir. Anne, bebek memeyi braktktan sonra stn akmaya devam ettiini grebilir. Emmeyi dzenlemede erken dnemde zorluk (baz bebeklerin emmeyi renmesi dierlerinden daha uzun srer) yaanmas. Sadece bir memenin reddi: Bazen bebek, sadece bir memeyi istemez. Bu genellikle sorunun istenmeyen tarafta daha etkili olmasndandr. 3. Bir deiiklik bebei zm olabilir mi ?

Bebeklerin ok gl duygular vardr. Eer zgnlerse memeyi istemezler. Alamayabilirler, sadece memeyi istemezler. Bu durum en sk 3 12 aylar arasnda meydana gelir. Bebek birok n reddeder. Bu davran bazen, Emme Grevi diye adlandrlr. Olas nedenler : Anneden ayrlma, rnein, annenin tekrar ie balamas, Yeni bir bakc ya da ok fazla bakc deitirilmesi, Aile dzeninde deiiklik, rnein, evin tanmas ya da akrabalara ziyarete gidilmesi, Annede hastalk ya da memesinde enfeksiyon olmas, Annenin adet gryor olmas, Annenin kokusunda deiiklik, rnein, deiik bir sabun ya da yemek, 4. Bu grnte mi ? Yoksa gerek bir red midir ?

Bazen, bebek annesine memeyi istemediini dndrecek ekilde davranr. Memeyi gerekten reddetmiyordur. Yeni domu bir bebek memeye tutulduunda, ban hayr der gibi saa sola eviriyordur. Bu, ilgisiz ve normal bir davrantr. 4. ve 8. aylar arasnda bebeklerin dikkati ok kolay ekilir. rnein bir ses duyduklarnda aniden emmeyi keserler. Bu, bebein uyarya tepkili olduunu gsterir. Bir yandan sonra bebek emmeyi kendi kendine kesebilir. Bu genellikle kademeli olarak gerekleir.

68

ekil 29.

Bazen bebek emme sreci skntl veya sinirlendirici olduundan emmeyi reddeder.

MEMEY REDDN NEDENLER

Hastalk, ar veya sedatif etkisi

Enfeksiyon Beyin hasar Yarann armas ( vakum, forseps ) Burun tkankl Azn acmas (pamukuk, di karma) Biberon, yalanc emzik Bol st gelmemesi (kt pozisyon ya da tkal meme ) Pozisyon verirken ba arkasna bastrma Emzirme saatlerini kstlama Fazla st yapm Emmeyi renmede zorluk

Emzirme tekniinde sorunlar

Bebei zen deiiklikler (zellikle 3 - 12 aylar arasnda)

Anneden ayrlma Yeni bakc ya da ok sk bakc deitirme Aile dzeninde deiiklik Annenin hastal ya da mastit Annenin adet gryor olmas Annenin kokusunda deiiklik Yeni doanlarda arama 4-8 aylar aras dikkatinin ekilmesi 1 ya sonras anne stn kendi kendine kesme

Yalanc ( grnte ) red

69

MEMENN REDDNN TEDAVS Eer bebek memeyi istemiyorsa: 1. 2. 1. Mmknse nedeni tedavi edin veya ortadan kaldrn. Anne ve bebee emzirmeden tekrar holanmalar iin yardmc olun.

Mmknse nedeni tedavi edin veya ortadan kaldrn.

Hastalk: nfeksiyonlar uygun antibiyotiklerle ve dier yollarla tedavi ediniz. Eer gerekliyse uzmana sevk ediniz. Eer bir bebek emiyorsa, hastanede zel bakma ihtiyac olabilir. Annesinin, bebek tekrar emmeye balayncaya kadar, onu tple veya kakla beslemesi iin stn samay retiniz ( 20. oturumdan Stn Salmas konusuna baknz). Ar: Yaradan ileri geliyorsa: Anneye, bebei arl yerine dokunmadan tutabilmesi iin yardm ediniz. Pamukuktan ileri geliyorsa: Jansiyen moru veya Nystatin ile tedavi edin (14. oturumda, tablo 2 deki Meme Sorunlar ) Di karmadan ileri geliyorsa: Anneyi sabrl olmas ve bebei emzirmeye devam etmesi iin ikna ediniz. Burun tkanklndan ileri geliyorsa: Anneye bebein burnunu nasl temizleyebileceini gsterin ve ksa sreli ancak sk sk beslemeyi nerin. Sedatif etkisi: Eer anne, dzenli tedavi altndaysa baka bir yol bulmaya aln. Emzirme teknii: Anneyle sorunun nedenlerini tartn. Bebek emmek iin tekrar istekli olduunda teknik adan daha fazla yardmnz dokunabilir. Fazla st yapm: Bu ok miktarda stn, ok hzl akmasnn en sk nedenidir. Fazla st yapm, bebein memeye kt tutulmas sonucu olabilir. Bebek etkin bir biimde ememezse, sk meme isteyecek ve memede uzun zaman emmek isteyecektir. Bu da memenin gereinden daha ok st yapm iin uyarlmasna neden olacaktr. Fazla birikim, annenin her defasnda, gerek olmasa da bebei iki memesinden de emzirmeye almas ile de meydana gelebilir. Fazla st yapmn dzeltmek iin: Anneye bebeini memeye doru pozisyonda tutmas iin yardm edin. Anneye, her defasnda bebei bir memeden emzirmesini tavsiye edin. Eer bebek, tek memeden emmeye devam eder ve kendi istei ile memeyi brakrsa, ihtiyac olan, yadan zengin son st de alabilir. Bir sonraki nde dier meme verilir.

70

Bazen unlar da yardmc olabilir: Emzirmeden nce stn bir ksmn samak. Emzirirken srtst uzanmak (st yukar doru akmak zorunda kalacandan daha yava gelir). Memesini makas tutar gibi tutarak akmn yavalamasn salamak (Bkz. 10. oturum Bebei Memeye Yerletirme ). Ancak, btn bu teknikler sorunun nedenini ortadan kaldrmaz. Bebei zen ne ise deitirmek: Anneden ayrlma ya da deiiklikleri, eer mmknse azaltmann gereini tartnz. Yeni sabun, parfm ya da yiyecei kullanmay brakmasn neriniz. Yalanc ( grnte ) red: Eer yenidoanda arama refleksi ise: Bunun normal olduunu aklayn. Anne, bebeini memeye tutmal ve onun meme ucunu kefetmesine izin vermelidir. Bebein memeyi almasn kolaylatrmak iin kendisine yakn tutmasna izin verin. Eer dikkatinin ekilmesi ise: Anneye, bebei daha sessiz bir ortamda emzirmesini nerin, sorun genellikle dzelir. Eer bebek memeyi kendi kendine brakyorsa anneye: ocuun, aile yemeinden yeterince yediinden emin olmasn, Baka yollarla ocua daha fazla ilgi gstermesini, Geceleri, ocukla beraber uyumaya devam etmesini ( bu en az 2 yana kadar geerli) nerin. 2. Anneye ve bebee emzirmeden tekrar holanmalar iin yardm

Bu zor ve sk alma isteyen bir itir. Hibir bebei emmeye zorlayamazsnz. Annenin, bebeini emzirirken kendini mutlu hissetmeye ve zevk almaya ihtiyac vardr. Her ikisi de yakn temastan holanmay yeni batan renmek zorundadr. Annenin zgvenini kazanmasna ve destee ihtiyac vardr. Anneye unlar yapmas iin yardm edin.

Bebeini her zaman kendine yakn tutmas Bebein bakmn olabildiince kendisi yapmal. Bykannelere ya da yardmclara, anneye, ev ilerini yapmak ya da byk kardelere bakmak gibi dier yollardan yardm etmelerini nerin. Anne, bebeini sk sk kucaklamal ve emzirme saatleri dnda da tensel temas salamal, bebei ile birlikte uyumal. Anne, eer alyorsa, bir sre iin izin almal. Konuyu, bebein babas, dede ve nineleriyle ya da dier aile yaknlar ile de tartmanz yararl olabilir.

71

Bebek her istediinde meme verme Anne, bebei tekrar beslemek iin acele etmemeli, ancak bebek ilgi gsterirse emzirmeye hazr olmaldr. Bebek uykulu iken ya da yedii baka bir besinden sonra, emmeye, a olduu durumdan daha istekli olabilir. Anne deiik pozisyonlarda memesini emzirmeyi deneyebilir. Bebein emmesi iin u yollardan yardmc olun Bebein azna az miktar st san. Memeyi alabilecei en uygun pozisyona ayarlayn, yerlemeyi kolaylatrn. Anne ocuun bann arkasna bastrmaktan ya da memesini skmaktan kanmaldr. Bebei tekrar emmeye balayana kadar bardakla besleyin Anne stn saabilir ve bebee bunu iirebilir. Gerekliyse yapay ste gein ve bunu da bardakla verin. Anne, her eit biberon ve yalanc emzik kullanmndan kanmaldr.

YENDEN EMZRME N ANNE VE BEBEE YARDIM Anneye unlar yapmasnda yardm edin:

Bebeini kendine yakn tutmas ( baka bakclar olsa da ) Beslenme zamanlar dnda da yeterince yakn temas salamas Bebei ile birlikte uyumas Dier kiilerden kendisine baka ynlerden yardmc olmalarn istemesi Bebek her istediinde emzirmesi Bebek uykulu iken ya da baka bir besin verdikten sonra Deiik pozisyonlarda Boalma refleksinin altn hissettiinde Bebee memeyi almas iin yardm etmesi Azna biraz st samas Memeyi kolay alaca bir pozisyon vermesi Bann arkasna bastrmaktan ya da memeyi sallamaktan kanmas Bebei bardaktan beslemesi Mmknse annenin stn sap, gerek varsa ek besin verilmesi Biberon ve yalanc emzik kullanmaktan kanmal

72

ALITIRMA 14.

Memenin Reddi

Altrma nasl yaplmal: ykleri okuyun, sorularn altndaki boluklara cevabnz kurun kalemle yazn. Bitirdiinizde yantlarnz eitici ile tartn. Bayan K ve Lye ait ykleri cevaplandrmak istee baldr ( zamannz varsa ). Cevaplamak iin: Bayan Hnin bebei iki gn nce vakumla dourtulmu. Banda yaras var. Bayan H emzirmeye altnda bebek baryor ve reddediyor. Bayan H zgn ve emzirmenin kendisi iin zor olacan dnyor. Onu bebei beslemeye alrken grdnzde parmaklarnn yaraya basn yaptn gryorsunuz. Bayan Hye durumunu anladnz ( empati ) belirtmek iin ne sylersiniz ?

Bayan Hnin zgvenini kazanmak iin hangi bilgileri verirsiniz ?

Pratik olarak nasl yardm edebilirsiniz ?

Bayan I, 3 aylk bebeinin memeyi istemediini sylyor. Bebek hastanede domu ve batan beri annesi ile berabermi ( rooming-in ). Emzirmede bir sorun olmam. Bayan I, bebek 2 aylk olduunda iine dnm. Son bir haftadr, akamlar eve geldiinde bebek memeyi istemiyormu. Bayan I, ok alt ve btn gn ok scak olduu iin stnn iyi olmadn dnyor. Bayan Inn style ilgili dncelerine katldnz belirtmek iin ne sylersiniz ?

Bebein memeyi reddetmesine ne yol am olabilir ?

Anneye zgven kazandrmak iin ona ne gibi vgler yapabilirsiniz ve ne bilgi verirsiniz ?

Bayan I denemeye karar verirse emzirmeye tekrar balamas iin ona ne nerirsiniz ?

Bayan Jnin 1 aylk bir bebei var. Bebek hastanede domu ve emzirmeye balamadan nce kez biberonla beslenmi. Bayan J, eve dndnde bebek ok sk emmek istemi ve doymam gibi grnyormu. Bayan J, stnn yetersiz olduunu dnm ve emzirmeye ek olarak biberonla yapay st vermeye devam etmi, stnn zamanla artacan umut etmi. imdi bebei memeyi reddediyor. Bayan J emzirmeye altnda bebek alyor ve ban eviriyor. Bayan J emzirmeyi ok istiyor ve bebeinin kendisini istemediini dnyor. Bayan Jye durumunu anladnz nasl belirtirsiniz ?

73

Bayan Jnin bebei memeyi neden istemiyor ?

Bayan Jye hangi bilgi yardmc olabilir ?

Bayan Jye kendisi ve bebeinin emzirmeden salayabileceiniz drt yardm olasl nedir ? stee bal ( zorunlu deil )

tekrar

holanmas

iin

Bayan K, bebeini 3 gn nce dourmu. Bebein memeyi reddettiini ve biberona gemek zorunda kaldn sylyor. Bir hemire bebei doru tutmas iin yardm ediyor. Hemire, bebei, yz bayan Knn memesine gelecek ekilde tutuyor. Sonra bayan Knn memesini bir eline bebein ban da dier eline alyor. Bebei, bann arkasndan tutup memeye doru itmeye alyor. Bebek kafasn arkaya atyor ve alyor. Hemireyi vmek iin ne sylersiniz ?

Bayan Knn bebei memeyi neden istemiyor ?

Hemireye farkl olarak ne yapmasn sylersiniz ?

Bayan Kya ne yapmasn nerirsiniz ?

Bayan L, 6 aylk bebeinin aniden memeyi istemediini sylyor. Bebek hastanede domu ve bir saat iinde emmeye balam. Hi biberon verilmemi, ancak son gnlerde kakla koyu mamalara balanm. Geen ay aile, baba i ararken, birlikte oturmak zere kasabadaki akrabalarnn yanna tanm. Evde, bebee bakmay seven ancak bayan Lyi srekli eletiren bir hala var. Bayan Lnin bebeinin memeyi reddetmesinin nedeni ne olabilir ?

Bayan Lye tekrar emzirebilmesi iin ne nerirsiniz ?

Hangi pratik yardmda bulunabilirsiniz ?

74

Oturum 17 EMZRME YKS ALMAK Giri Eer bir anne yardm isterse, onun durumunu anlamanz gerekir. Size gereken her eyi gzlemleyerek, dinleyerek renemezsiniz. Baz sorular sorumanz gerekir. yk almak demek gerekli sorular sistematik ekilde sormak demektir. Soracanz sorular hatrlamanza yardmc olmas iin zel bir form kullanacaksnz (Emzirme yk Formu). Formu kullanmay renirken tm sorular sormanz gerekir. Deneyim kazandka, hangi anne iin hangi sorularn geerli olduunu anlayacaksnz. O vakit tm sorular her seferinde, sormak zorunda kalmayacaksnz.

ZET: EMZRME YKS NASIL ALINIR ? Anne ve bebein adlarn kullann (Eer uygunsa) Anneden kendisini ve bebeini kendi kelimeleri ile anlatmasn isteyin. Bebein byme erisine bakn. En nemli sorular sorun. Eletirici bir tavr kullanmaktan kann. Sorular tekrar etmemeye aln. Daha zor ve zel konularda bilgi sahibi olmak iin zaman ayrn.

75

EMZRME YKS NASIL ALINIR Annenin ve bebein adn kullanmak ( eer uygunsa ) Anneyi nazik ve dosta karlayn. Kendinizi tantn, kendisinin ve bebeinin adn sorun. Bunlar hatrlayn ve kullann ya da anneye kltr dzeyine uygun ekilde hitap edin. Anneye kendini ve bebeini istedii biimde anlatmasn syleyin. Kendince neyin nemli olduunu hissediyorsa size anlatmasna izin verin. Bilmeniz gereken dier eyleri daha sonra da renebilirsiniz. Annenin size daha ok ey anlatmas iin dinleme ve renme becerilerinizi kullann. Bebein byme erisine bakn. Bu size baz nemli olaylar aklayabilir ve baz sorular sormanza gerek kalmaz. Size en nemli ipularn salayacak sorular sorun. Kapal ulu sorular da ieren sorular sormanz gerekecek, bunlarn fazla olmamalarna dikkat edin. Emzirme yk formu renmeye ihtiyacnz olan konularda size yol gsterecektir. Alt konunun her birinden neleri renmeniz gerektiine karar verin Anneyi eletiren bir davranta olmamaya dikkat edin. Sorular nazike sorun : rnein: Neden biberon kullanyorsunuz ? diye sormayn. Bebee bu besini ( yapay stn markas ) vermeye nasl karar verdiniz ? Diye sormanz daha uygun. Destekleyici ve gven kazandrc becerilerinizi kullann. Annenin sylediklerini kabul edin ve doru yaptklar iin onu vn. Sorular tekrarlamamaya aln. Annenin ya da byme erisinin size bilgi vermi olduu konularda soru sormamaya aln. Bir soruyu tekrarlamanz gerektiinde nce acaba iyi anlam mym ? deyin ve sonra, rnein geen ay hem ishal hem de zatrre geirdi dediniz, deil mi ? diye devam edin. Daha zor ve duygusal konularda bilgi edinmek iin zaman ayrn. Baz konularda soru sormak daha zordur. Ancak annelerin duygularn ya da emzirmeyi gerekten isteyip istemediklerini bu ekilde renebilirsiniz. Emzirmesi konusunda evresindekiler ona neler sylediler ? Baz zel kurallara uymak zorunda m ? Bebein babas, kendi annesi, kaynvalidesi neler sylyorlar ? Zamannda bu ocua hamile kalmay istemi miydi ? imdi bebei olmasndan ve onun cinsiyetinden memnun mu ?

Baz kadnlar, bunlar size kendiliklerinden anlatrlar. Dierleri ise, onlar duygularn anladnz belirttiinizde anlatacaklardr. Bazen bu iletiimi kurmak zaman alr. Eer bir anne rahat konuamyorsa bekleyin ve daha sonra tekrar deneyin. Baka bir gn, daha zel bir yerde devam etmeniz gerekebilir.

76

EMZRME YKS FORMU Annenin ad soyad :__________________Bebein ad :___________________Doum tarihi:______________ Ne iin bavurulduu :________________________________________________________________________ 1. Bebein imdiki beslenmesi (Btn sorular sorulacak) Emzirme Emzirme skl n sresi ki emzirme arasndaki en uzun sre ( Annenin bebekten ayr kald sre ) Tek meme veya her ikisi Emzik Ek besinler ( ve su ) Ne veriliyor Ne zaman baland Ne kadar Nasl veriliyor 2. Bebein sal ve davranlar ( Tm sorular sorulacak ) Doum tarts Prematre veya kiz drar ( gnde 6 defadan az/ok ) Dk ( yumuak, sar /kahverengi ) veya kat ya da yeil : skl) Beslenme davran ( kusma, itah ) Uyku davran Hastalklar Anomaliler Doum ncesi bakm Doum Emzirme eitimi yapld m? Anne-bebek ayn odada ( rooming-in ) Erken temas (ilk 1 / 2-saat), lk emzirme zaman Emzirme ncesi beslenme Ne verildi ? Eantiyon mama verildi mi ? Doum sonu emzirmeye yardm ald m? Ya Sal Aile planlamas yntemi Memenin durumu Emzirmenin zendirilmesi Alkol, sigara, kahve alyor mu? Dier ilalar nceki ocuklarn says Kan emzirdi Biberon kulland m? Deneyimi yi/ kt, Nedenleri alma durumu ve Eitim durumu Ekonomik durumu Babann emzirmeye tutumu Dier aile yelerinin emzirmeye tutumu ocuun bakmna yardm Emzirme hakknda dierleri ne dnyor

Gndz

Gece

Evet/Hayr

imdiki Tarts

Byme Durumu

3.

Hamilelik, doum, ilk beslenme

Ald/almad Nerede oldu Evet/Hayr

4.

Annenin durumu ve aile planlamas

5.

nceki ocuklarn beslenmesi

6.

Aile ve sosyal duru

77

Oturum 18 YK UYGULAMASI

Bu notlar, size eitici tarafndan altrmann nasl yaplaca konusunda verecei bilgilerin bir zetidir. Bu oturum srasnda ne yaplacan anmsama iin bu notlar okumaya zaman ayrmaya aln. Altrma srasnda, kk gruplar halinde alacak ve srayla yk alma formunu kullanarak ve bir danman olarak anneden yk alma pratii yapacaksnz. Siz anne olduunuzda elinize anne ve bebein yksn ieren ve izlemeniz gereken bir kart verilecek.

yk alma pratii nasl yaplr? Eer siz danman iseniz : Anneyi karlayn. Nasl olduunu sorun. Anne ve ocuun adlarn kulann. Konumay balatmak iin emzirme konusunda ak ulu soru sorun. Emzirme yk Formunun alt blmnden de sorular sorun ve durumunu renmek iin bebein byme- gelime erisine bakn. Formun stne ksa notlar alabilirsiniz, ama bunun bir engel olmamasna dikkat edin. Bilgi, neri, t vermeyin.

Eer siz anne iseniz : Danmann ak ulu sorularna cevap olarak geli nedenini okuyun, Sizin yknzdeki bilgilere gre Danmann sorularn yantlayn. Soruyu cevaplayacak bilgi ykde yoksa, ykye uyacak bilgiyi uydurun. Eer danmannz dinleme ve renme becerilerini iyi kullanyorsa ona bilgileri daha kolaylkla verin. Eer siz izleyici iseniz: Emzirme yk Formunu izleyin ve danmann yky doru alp almadn gzlemleyin. Geerli sorular sorup sormadna, nemli sorular atlayp atlamadna ve tm blmlere ait sorular sorup sormadna dikkat edin. Danmann annenin sorununu doru anlayp anlamadn karar vermeye aln. Tartma srasnda, oyuncularn doru yaptklarn vmeye dikkat edin ve neleri daha iyi yapabilecekleri konusunda neriler getirin.

78

Oturum 19 MEME MUAYENES

MEME MUAYENES NASIL YAPILIR ? Rutinde gerekmez: Sadece siz ya da anne iin nemli bir eyler varsa yapnz. Doumdan sonra ise; ya emzirmeden nce muayene edin ya da bebek bitirinceye kadar bekleyin. Muayeneyi nazik ve dikkatlice yapn. Ne yapmak istediinizi aklayn ve izin aln. Memelerine dokunmadan gzlemleyin. unlara bakn : Memenin boyutu ve ekli ( kendine gvensizlik nedeni olabilir ). Meme ucunun boyutu ve ekli ( bebein memeyi tutmasn etkileyebilir ) Stn damlamas ( aktif oksitosin refleksi iareti ) Dolgun, yumuak, i olmas Meme bann tabannda ya da evresindeki atlaklar Kzarklk ( inflamasyon ya da infeksiyon ) Emzirmenin sonunda meme ucu dar km m, hrpalanm m ? Nedenler ( Meme operasyonu, daha nce geirilmi meme apsesi ) Memesinde dikkatini eken bir eyin olup olmadn sorun ( Eer evet derse gstermesini isteyin. ) Eer gerekliyse meme palpasyonu yapn ancak nce izin aln. Elinizin dz ksmn kullann ( Parmaklar bitiik ve dz olmaldr ) imdiklemeyin ve drtklemeyin. Ar ya da hassasiyet belirtilerini grmek iin annenin yzn inceleyin. unlar hissetmeye aln : Genelde sertlik, dolgunluk ya da ilik olup olmad, Lokal sertlik, scak alanlar ya da kitleler

Anneye meme ularnn nasl kolayca dar kabileceini gsterin. ( ba ve iaret parmaklarn meme ucunun iki yanna areola stne koymal ve dar kartmaya almaldr ) Bulgularnz hakknda anne ile konuun zgven kazandrc ve destek verici becerileri kullann. Eletirici olmayn ve gerek yoksa anneyi endielendirecek szler sylemeyin.

79

OTURUM 20. ANNE STN SAMAK Giri Emzirmenin balatlmas ve devam iin st samann yararl ve nemli olduu bir ok durum vardr. Stn salmas u durumlarda yaraldr: Tkank ( i ) memeyi rahatlatmakta Kanal tkankln ya da st birikmesini tedavi etmekte kk bir meme bandan emmeyi renene kadar bebei beslemekte Emmeyi dzenlemede zorluk eken bir bebei beslemekte Memeyi istemeyen bir bebei emmekten holanmay reninceye kadar beslemekte Dk doum tartl ve ememeyen bir bebei beslemekte Yeterli ememeyen hasta bir bebei beslemekte Anne ya da bebek hasta ise stn kalann saklamak iin Annesi ie gittiinde bebei iin st brakaca zaman Anne bebeinden uzakta iken st akmasn nlemek iin Bebein ok dolu bir memeyi almasn kolaylatrmak iin St direkt olarak bebein azna samak iin Meme ucu ve areolay kurumak ve yara olmaktan korumak iin

Gerektiinde bunu yapabilmeleri iin tm annelerin stlerini samalarn renmeleri yararldr. En kullanl yntem st elle samaktr. Bunun iin araca gerek yoktur. Anne istedii zaman ve her yerde yapabilir. yi bir teknikle ok verimli olabilir. Memeler yumuak olduunda elle samak kolaydr. Memeler hassas veya i olduunda daha zordur. Bu yzden doumdan 1 2 gn sonra anneye elle samay retmek gerekir. Birok anne garip tekniklerle oka st saabilmektedir. Eer annenin kendi teknii ona uygunsa ve verimli ise, bildii gibi yapmasna izin verin. Ama anne yeterli st samakta zorluk ekiyorsa ona daha etkili bir teknik retin.

Oksitosin Refleksini Uyarmak Anne stn saarken oksitosin refleksi, bebein emmesi srasndaki kadar etkin almayabilir. Anne kendi oksitosin refleksine nasl yardmc olacan bilmelidir, yoksa stn samakta glk ekebilir.

80

OKSTOSN REFLEKSN NASIL UYARMALI? Anneye ruhsal ynden yardm edin: zgven kazandrn Kayg ve ar kaynaklarn azaltmaya aln. Bebei hakknda iyi duygu ve dnceler tamas iin yardm edin

Anneye pratik olarak yardmc olun. unlar yapmas iin yardm edin ya da neride bulunun: Destek verilebilecek bir arkadayla sessiz bir yerde oturmas Baz anneler, bebei iin stn saan dier annelerle birlikte iken st samay daha kolay yaparlar. Eer mmknse bebeini tensel temas kuracak ekilde tutmas: Stn sad srada bebeini kucanda tutabilir. Eer bu mmkn deilse bebee bakarak bu ii yapabilir. Bunun da olana yoksa baz zamanlar sadece bebein fotorafna bakmak bile ona yardmc olur. Sakinlemesi iin lk bir eyler imesi Bu kahve olmamal Memelerini stmas rnein lk kuru ya da ya pansuman yapabilir, lk bir du alabilir. Meme ularn uyarmas Meme ularn hafife ekitirebilir ya da parmaklar arasnda yuvarlayabilir Memelerine masaj ya da hafif hafif vurmas Baz kadnlar memelerine parmak ular ya da yumuak bir tarak ile hafif hafif vurmay yardmc bulmaktadrlar. Baz kadnlar ise, meme ucuna doru yumruklarn hafife gs zerinde gezdirmeyi yararl bulmaktadrlar. Bir yardmcdan srtn yumuaka ovuturmasn istemesi. Anne oturur. ne doru eilir. nndeki bir masaya kollarn koyar ve ban da kollarna dayar. Memeleri plak olarak ve serbeste sallanmaldr. Yardmc, annenin omurgasnn iki yann birden avulayarak aa doru masaj yapar Bu srada yumruklar skl ve ba parma ne doru ak durumdadr. Yumruklar ile skca bastrrken ba parma ile de kk dairesel hareketler yapmaldr. Boyundan krek kemiklerine doru omurgann her iki yann da ayn zamanda iki ya da dakika ovuturur.

81

ekil 30.

Yardmc, oksitosin refleksini uyarmak iin annenin srtn ovuyor.

STN SAILACAI KAP NASIL HAZIRLANIR? Geni azl bir fincan, bardak sein. Su ve sabunla ykayn (kadn bunu bir gn nce de yapabilir). Kaba kaynar su koyun ve bir iki dakika bekletin. Kaynar su mikroplarn birounu yok eder. St samadan nce kabn iindeki suyu boaltn.

82

ELLE ANNE ST NASIL SAILIR ? Anneye kendi kendisine yapmasn retin. Onun yerine bu ii yapmayn, sadece ne yapacan gstermek iin nazike dokunun. Ona unlar retin : Ellerini iyice ykasn. Rahat bir yere otursun ya da rahata ayakta durabilecei bir yerde dursun ve kab memesine yakn tutsun. Ba parman meme ba ve areolann stne, iaret parman ise altna baparma hizasna yerletirsin. Dier parmakla memesini desteklesin (ekil 7 ) Ba ve iaret parmaklarn yavaa ie, gs duvarna doru bastrsn; fazla bastrmamasna dikkat edin, yoksa st kanallarn tkayabilir. Her iki parma arasnda kalan meme ba ve areola blgesinde gse bastrsn. Areola arkasndaki st sinslerine bastrmas gerekir Bazen st veren memede sinsleri hissetmek olasdr. Byk bir fsta benzerler. Anne bunlar hissederse onlara bastrsn. Bas ve brak, bas ve brak. Bu actmamal, actyorsa uygulanan teknik hataldr. lk bata st gelmeyebilir, ama birka kez bastrdktan sonra st damlamaya balar, eer oksitosin refleksi aktif ise st hzla akar. Areolann YANLARINDAN da ayn ekilde bastrsn ki; st tm segmentlerden boalabilsin. Asla deriye parmaklarn srtmesin, Parmaklara hareketi yuvarlama gibi olmaldr. Meme ucuna asla bastrmasn. Meme ucuna bastrma ya da meme ucunu ekme st akmn salamaz; bebek sadece meme ban emerse st alamaz. Bir memeyi 3-5 dakika, akm yavalayncaya kadar sksn. Sonra teki memeyi sksn sonra ilemi tekrar etsin. Her meme iin ayn eller kullanlabilecei gibi farkl eller de kullanlabilinir.

Anne stnn yeterli salmas ilemi zellikle ilk birka gn (stn az geldii gnlerde ) 20 30 dakika srer. Srenin ksaltlmamas nemlidir.

83

ekil 31. a. b. c.

St nasl salr?

Baparma areolann bir tarafna, dier parmaklar br tarafna yerletirip gs duvarna doru ieri basn yapnz. Parmaklar meme ba ve areolann arkasndan basn yapmal. Yanlardan da basn yaparak tm blmleri boaltnz.

a.

b.

c.

Ne kadar sklkla st salmal ? Laktasyonu salamak, dk doum tartl veya hasta yenidoan beslemek iin; St salmaya ilk gn, olanak varsa ilk 6 saat iinde balanmaldr. nce sadece 1 2 damla kolostrum gelebilir, ama tpk hemen doum sonras bebein emmeye balamasnn yapt gibi, samak da st retiminin balamasna yardmc olacaktr. St salmas bebein emecei sklkta yaplmaldr. St, geceyi de ierecek ekilde en az 3 saatte bir salmaldr. Eer daha az yaplrsa veya ilemler arasndaki sre uzun olursa, st retimi yeterli olmayabilir. Hasta bebei besleyecek st devaml klmak iin: St, bebein isteyecei sklkta olacak kadar, en az 3 saatte bir salmaldr.

84

Birka haftadan sonra st azalyor gibi ise st yapmn artrmak iin; Birka gn ok sk (1 / 2 1 saatte bir) ve gece boyunca en az 3 saatte bir olacak ekilde salmaldr. te olduu zaman bebeine yeterli st brakmak iin; Bebee brakmak iin ie gitmeden nce olabildiince fazla st samal. St yapmnn devamlln salamak iin annenin alma yerinde de stn samas nemlidir (Bkz. Oturum 32 Kadm ve alma). Ar ikinlik, dolgunluk veya iteyken st akmas gibi ikayetleri nlemek iin: Bu belirtileri yok edecek kadar st salmaldr. Meme ucu cildini salkl tutmak iin: Banyo veya dutan sonra bir damla st sap meme ucunu ovuturunuz.

ekil 32.

Lastikten meme pompas ok kullanl deildir ve kolayca mikroplar bulaabilir.

Meme pompalar Eer elle samak zor geliyorsa, anne bir el pompas kullanabilir. LASTK POMPA zellikle memeler yumuak olduunda ok kullanl deildir. Bebee st toplamak iin uygun deildir. Temizlenmeleri zordur. Lastik blmde st toplanabilir ve zellikle bunun temizlenmesi zordur. Bu st kalntsna ou kez mikroplar bulamtr. En fazla elle samann zor olduu durumlarda, ikinlii azaltmak amacyla kullanlr. Bu pompalar genelde Meme Rahatlatc diye bilinir. ENJEKTR POMPA Lastik pompalardan daha etkilidir. Temizlenmesi ve sterilize edilmeleri daha kolaydr. Enjektr pompa nasl kullanlr ? Az ksmndaki lastiin iyice bklebilir durumda olduundan emin olun. Huni ksmn meme ucunun stne yerletirin.

85

ekil 33.

Hava sznts olmayacak ekilde tm evre derisine skca temas ettiinden emin olun. D silindiri aaya ekin, meme ucu huninin iine doru ekilecektir. D silindiri brakp sonra tekrar aaya ekin, 1-2 dakika sonra st akmaya balar ve d silindirde birikir. St akmas durunca, lastii gevetin, st boaltn ve olay tekrarlayn. Enjektr pompa

St samak iin lk ie metodu Meme ucunun sert, gsn ok hassas olduu durumlarda elle samak zor olabilir. Bu metotla memenin ar ikinliine bal ikayetler nlenir. Uygun bir ieye ihtiyacnz var: cam olmal, plastik deil; 1-3 litre hacminde olmal, 700 mlden kk hacimli olmamaldr. ienin az en az 2 cm. mmknse 4 cm apnda olmal ki meme ba iine kolaylkla girebilsin. Ayrca unlara ihtiyacnz olacak : bir tas scak su ( ieyi ltmak iin ); ienin azn soutmak iin biraz souk su; scak ieyi tutmak iin kaln bir kuma. Iltmaya balamak iin ienin iine biraz scak su dkn. Sonra ieyi tamamna yakn scak su ile doldurun. abuk doldurmaya kalkmayn yoksa ie atlayabilir. ieyi biraz bekletin ki cam snsn. ieyi kuma paras ile tutun ve scak suyu tekrar tasa dkn. ENN AZINI SOUTUN, ienin hem iini hem dn souk su ile soutun. (Eer ienin azn soutamazsanz meme ba derisini yakabilirsiniz.) ienin azn meme bana dedirin, tm deriye dokunun ki havann girebilecei boluk kalmasn. Gstermek iin eliniz ya da n kolunuzun yumuak bir ksmn kullannz. ieyi skca tutun. Birka dakika sonra ie sour, yumuak bir emi yapar, bu da meme ban ienin aznn iine eker. Bazen anneler emii hissederek geri ekilebilirler, bu durumda ilemi batan balatmalsnz. Istma oksitosin refleksine yardmc olur, st akmaya ve ieye dolmaya balar. St akt srece ieyi tutmay srdrnz. St boaltn ve gerekiyorsa ilemi tekrar edin, ya da ilemi teki meme iin tekrarlayn.

86

Bir sre sonra memedeki akut ar azalr ve elle sama ya da emzirme mmkn olur. ekil 34. a. b. c. a. Ilk ie metodu ieye scak suyu boaltn. Suyu ieden dar boaltn. Ilk ieyi annenin memesine tutun. b.

c.

87

Oturum 21 YETERSZ ST Giri Hemen her anne bir, hatta iki bebee yetecek kadar st retebilir. Genelde, anne, stnn az olduunu dnse bile, bebei aslnda tm ihtiyacn anneden alabilir. Bazen, bebek yeteri kadar st alamaz. Ama bunun nedeni bebein yeterince emmemesi, ya da etkin emmemesidir. ( Bkz. Oturum 3 Emzirme nasl oluyor ) ok ender olarak neden, annenin yeterli miktarda st retememesidir. Bu yzden, annenin ne kadar st retebilecei yerine, bebein ne kadar st aldn dnmek daha nemlidir.

BEBEN YETERL ST ALAMADIINI GSTEREN BELRTLER

___________________________________________________________________

GVENLR Yetersiz tart alm (Bir ayda 500 g.dan az) (ki hafta sonunda tarts, doum tartsndan az) (Bir gnde altdan az, sar ve keskin kokulu)

Bebein ok az, konsantre idrar yapmas

__________________________________________________________ OLASI Emzirmeden sonra bebek tatmin olmuyorsa Bebek sk sk alyorsa ok sk meme emiyorsa ok uzun sre meme emiyorsa Bebek emmeyi reddediyorsa Bebek sert, kuru ya da yeil dk yapyorsa Bebek az sayda kk miktarlarda dk yapyorsa Memeler bymemise ( hamilelik srasnda ) St gelmiyorsa ( doumdan sonra )

88

Bebein yeterli st alp almad nasl anlalr ? Tartsn kontrol edin en gvenilir bulgu budur. lk 6 ay boyunca bebek ayda en az 500 g. veya haftada 125 g. almaldr (ayda bir kilo almas gerekli deildir ve aslnda bu olaan da deildir). Ayda 500 g.dan az tart art oluyorsa, bebein tart art yetersizdir. Varsa byme erisine veya daha nceki tart kaytlarna bakn. Eer hibir kayt yoksa, bebei tartn ve bir hafta sonra tekrar tartmay planlayn. Bebek yeterli kilo alyorsa, yeterli st alyor demektir. Ama daha nceki kaytlar yoksa bu bilgiyi hemen elde edemezsiniz. Bebein idrar miktarn kontrol edin. Kullanl abuk bir yntemdir. Yeterli st alan bebek 24 saatte genelde en az 6 8 kez ak renkli idrar karr. Yeterli st alamayan bebek ise gnde 6 kezden az idrar yapar (genellikle de 4 den az). Ayrca zellikle bebek 4 haftadan bykse idrar koyu sar, belirgin kokuludur.

Anneye bebeinin ne kadar sklkta idrar yaptn, idrarn koyu sar veya kokulu olup olmadn sorun. Bebek bol miktarda ak renkli idrar yapyorsa, yeterli st alyordur. Gnde 6 kezden az youn idrar karyorsa, yeterli st alamyordur. Bu yntem size, yalnz anne st alan bir bebein yeterli st alp alamad konusunda hemen bilgi verir. Ancak bebee baka iecekler veriliyorsa, emin olamazsnz.

BUNLAR ST YAPIMINI ETKLEMEZ Annenin ya Cinsel iliki Menstrasyon Akraba ve komularn eletirileri almaya balamak ( Bebek sk emmeyi srdryorsa ) Bebein ya Sezeryanla doum Preterm doum ok ocuk Basit, sradan diet

89

BEBEN YETERL ANNE ST ALAMAMASININ NEDENLER Emzirme ile ilgili Faktrler Ge balama Sk emzirmeme Gece emzirmeme Ksa emzirme Memeye kt yerleme Annenin psikolojik durumu zgven azl Kayg, stres Emzirmeden holanmama Bebei kabullenememe Yorgunluk Annenin fiziksel durumu Kontraseptif haplar, diretikler Hamilelik Ar malntrisyon Alkol Sigara Plasenta paras kalmas (nadir) Meme geliiminde bozukluk ( ok nadir ) Bebein durumu

Hastalk Anomali

Biberon, yalanc emzik verme Ek besinler verme Bunlar OLDUKA SIKTIR

Bunlar SIK DELDR

lk iki stundaki nedenler ( Emzirmeyle ilgili nedenler ve Anne psikolojik faktrler ) sktr. Sklkla emzirmeyle ilgili nedenlerin de altnda psikolojik nedenler yatar. rnein, ilk aamada bu sk nedenleri aratrn. Son iki stundaki nedenlere ise az rastlanr. Demek ki, annenin fiziksel bir nedene bal az st retmesi sk deildir. Sk nedenleri bulamyorsanz ender nedenleri de dnn.

90

BEBE YETERNCE ANNE ST ALAMAYAN ANNEYE NASIL YARDIM EDLR ?

Bir neden arayn

Yaplacak iler: Dinleyin ve renin yky aln Emzirmeyi deerlendirin Bellei muayene edin Anneyi ve memeleri muayene edin Neler reneceksiniz? Psikolojik faktrler, annenin nasl hissettii Emzirme ile ilgili faktrler, kontraseptif haplar, diretikler Bebein meme yerleimi, anne-bebek ba, bebei kabullenmeme Hastalk, anomali, byme durumu, beslenmesi ve sal Herhangi bir meme problemi var m?

zgven kazandrn ve destek verin

Annenin bebeine daha fazla anne st vermesi iin yardmc olun ve daha ok st retebileceine inanmasn salayn. Kabul edin vn Pratik yardm yapn Geerli bilgi verin rettii st hakkndaki grlerini Bebei ve emzirme konularndaki duygularn Bebeini hala emzirdii iin Memeleri st iin uygun yapda olduu iin Bebein memeye daha iyi yerlemesinde yardmc olun Bebein emmesinin st yapmn nasl kontrol ettiini aklayn Bebein nasl daha ok st alabileceini aklayn Bebek ok emerse memelerden daha ok st gelir Daha sk, daha uzun sre, geceleri de emzirin. Biberon ya da emzik kullanmaktan vazgein (gerekiyorsa fincan kullann) Dier iecek veya yiyecekleri azaltn ya da kesin ( eer 4 - 6 aylktan kkse ) Stres ya da kayglarn azaltmaya aln. Aileyle de konumanz nerin.

Basit bir dil kullann (Duruma uygun) nerilerde bulunun

Daha nadir nedenler konusunda yardm

Bebein durumu Annenin durumu Eer hasta ise tedavi edin ya da sevkedin. Eer strojen haplar ya da diretik kullanyorsa brakmas ya da ilac deitirmesine yardmc olun.

zleyin Bebek tart almaya balayana ve anne zgvenini kazanana kadar nce gnlk, sonra haftalk aralarla bebei izleyin. Bebein kilo almaya balamas 3 - 7 gn alabilir (Bkz. Oturum 27)

91

YETERL ST OLMADIINA NANAN ANNEYE NASIL YARDIM EDERSNZ ?

Annenin durumunu anlayn Gvenini neden kaybettiini anlamak ( empati ) Bakalarnn basklarn renmek Bebein memeye yerletirilmesini kontrol edin. Memenin boyutlar gven eksiklii nedeni olabilir.

Dinleyin ve renin yksn aln Emzirmeyi deerlendirin Anneyi muayene edin

zgven kazandrn ve destek verin St hakkndaki fikirleri ve duygular Bebek iyi geliiyor, st ihtiyalarn karlyor Gerekirse bebein memeye daha iyi yerlemesini salayn Yanl fikirleri dzeltin, eletirici davranmayn Bebeklerin normal davranlarn aklayn Meme ile beslenmenin nasl olduunu aklayn ( syledikleriniz kayglarna ynelik olmal ) Baz bebekler ok emmeyi severler Yorgunluunu azaltmak iin fikirler retin. Aileyle de Konumay nerin.

Kabul edin vn ( duruma gre ) Pratik yardmda bulunun Yeterli bilgiyi verin

Basit bir dil kullann nerin

ekil 35.

Bebek bol idrar yapyorsa, bol anne st alyor demektir.

92

Oturum 22 ALAMA Giri Birok anne bebeinin ok fazla alad dncesi ile gereksiz yere ek besinler vermeye balar. Bebein a olduunu ve stnn yetersiz olduunu dnr. Ancak ek besinler genellikle bebein alamasn azaltmaz. Bazen ocuk daha da ok alar. ok alayan bir bebek anne ve ocuk arasndaki ilikiyi bozabilir ve aile yeleri arasnda gerilime neden olabilir. Emziren anneye yardmc olmann en nemli bir yolu, ona bebeinin alamas konusunda danmanlk yapmaktr.

BEBEKLERN ALAMA NEDENLER Rahatszlk Yorgunluk Hastalk ya da ar Alk Annenin ald ilalar Memede st fazlal Kolik Bebein ar ihtiyalar ( bebein pis olmas, scak ya da souk ortam ) ( ok fazla ziyareti ) ( alamann eklinin deimesi ) ( yeterli st alamama, byme hzlanmas ) ( her trl yemek, bazen inek st ) ( kafein, sigara, dier ilalar )

ALAMA NEDENLER Byme hzlanmasna bal alk : ncesinden daha hzl byyen bir bebek, birka gn ok a olabilir. Daha sk beslenmek ister. Bu olay, baka zamanlarda da grlebilmekle birlikte en sk 2 haftalkta, 5 haftalkta ve 3 aylkken grlr. Bebek birka gn daha sk emerse, st miktar artar ve bebek yine eski sklkta beslenmeye balar. Annenin yedikleri : Bazen anne baz yemekleri yedii zaman bebeinin rahatsz olduunu farkeder. Nedeni, yenilen birok maddelerin anne stne gemesidir. Bu olay her trl yiyecekte grlebilir, ama kendisi neyin etkilediini farketmedike annenin yememesini nerebileceimiz zel bir besin yoktur. Annelerin yedii baz yemeklerdeki proteinler ocukta allerji yapabilir. nek st, soya, yumurta ve fstk bu soruna neden olabilir. Bebeklere ilk emzirmeden nce, bir veya iki n forml st verilmesi ile bile inek st alerjisi geliebilir. Annenin kulland ilalar : Kola, kahve, aydaki kafein ste geip ocuu rahatsz edebilir. Anne sigara kullanyorsa veya ila alyorsa, ocuu daha ok alayacaktr. Aileden baka biri sigara iiyorsa, bu da bebei etkileyebilir.

93

St fazlal : Bu, bebek anne memesine iyi yerlememise grlebilir. Bu durumda bebek ok uzun veya ok sk emer ve memeyi ok uyarr, bunun sonucu st yapm artar. Eer anne, bebek bir memeyi emmeyi bitirmeden bebei memeden ayrr ve dierini verirse, st miktar artacaktr. Bu durumda bebek, n stten ok alrken, son st yetersiz alacaktr. Dklar yumuak ve yeil olabilir ve tart art yetersiz olabilir ya da iyi bymesine ramen alar ve daha ok beslenmek ister. Anne, st bol olduu halde, yetersiz olduunu dnr. Kolik : Baz bebekler bu nedenlerden hibiri olmadan da ok alar. Bazen alamann belirli bir ekli vardr. Bebek gnn baz saatlerinde, genelde akamlar srekli alar. Karn aryormu gibi bacaklarn ekebilir. Emmek istiyormu gibi grnebilir ama bebei rahatlatmak ok zordur. Bu bebeklerin nedeni tam bilinmeyen ar barsak hareketleri ve gazlanmalar olabilir. Buna kolik denir. Bu bebekler genelde iyi byr ve 3 aylktan sonra alamalar azalr. Fazla gereksinimi olan bebekler : Baz bebekler dierlerinden ok alarlar, daha fazla kucaa alnmak ve tanmak isterler. Annelerin bebeklerini kucakta tamasnn geleneksel olduu topluluklarda alama, annelerin bebeklerini kucaa ok almadklar ya da ayr bir beikte yatrd toplumlara gre daha azdr. BEBEKLER OK ALAYAN ALEYE NASIL YARDIM EDLR ?

Neden arayn

Dinle ve ren Annenin neler hissettiini anlatmasna yardmc olun. Duygularn anlamaya aln. Kendini sulu ve beceriksiz bir anne olarak gryor olabilir. Bebeine kzyor olabilir. Bakalar annenin kendisini sulu hissetmesine neden olabilir, ya da onu bebeinin kt, yaramaz veya disiplinsiz olduuna inandrrlar. Bakalar ek besin ya da emzik kullanmasn nerebilirler. yksn aln Bebein beslenmesini ve davranlarn renin Annenin dietini, kahve iip imediini, sigara, ila kullanp kullanmadn renin. Ailesi ve bakalarnn basks altnda olup olmadn renin. Emzirmeyi deerlendirin Bebein emme pozisyonunu ve n sresini kontrol edin. Bebei muayene edin Ars ya da herhangi bir hastal olmadndan emin olun. Bymesini kontrol edin. Eer bebein hastal ya da ars varsa tedavi edin ya da edilmesini nerin. zgven kazandrn ve destek verin

Kabul edin Annenin sorununun nedeni hakkndaki dncelerini kabul edin.

94

Bebei ve bebeinin davranlar hakknda hissettiklerini kabul edin.

Anne ve bebeinin doru olarak yaptklarn vn. Bebeinin iyi gelitiini, hasta olmadn aklayn. St bebeinin tm ihtiyalarn karlamaktadr ne onda ne de stnde bir sorun yoktur. Bebei iyidir kt, yaramaz ya da disipline ihtiyac olan bir ocuk deildir. Geerli bilgi verin Bebein rahatlatlmaya gerekten ihtiyac vardr. Hasta deildir ama gerekten ars olabilir. Alama bebek 3 4 aylk olduunda azalr. Kolik iin ila nerilmez. Bunlar zararl bile olabilir. Ek besinler gerekli deildir, genelde yardmc da olmaz. Yapay beslenen bebeklerde de kolik geliebilir. stelik bunlarda inek st intolerans ya da alerjisi geliebilir ve bebek daha kt duruma gelebilir. Rahatlamak iin meme emilmesi gvencelidir, ama biberon ve emzik kullanlmas gvenli deildir. Bir iki neri yapn: nerdikleriniz alamann nedeni konusunda neler rendiinize baldr. Farkl lkelerde sk grlen nedenler farkl olabilir. Eer ar st varsa: Bebeini memeye daha iyi yerletirmesi iin yardmc olun. Her nde sadece bir tek memeden emmesini nerin. Bebek kendisi brakana kadar emmesini srdrmesini salayn. Dier nde teki memeyi versin. Eer memesinde bebei uzun sre tutarsa bebein yadan zengin son st daha fazla almas salanm olur ( 16.Oturum Memeyi redi okuyun ). Kahve, ay ya da kola gibi kafein ieren ieceklerin daha az alnmas yararl olabilir. Sigara kullanyorsa, bunu azaltmasn, st vermeden nce ya da emzirirken deil, st verdikten sonra imesini nerin. Ailenin dier yelerine bebein bulunduu odada sigara imemelerini tleyin. nek st, dier st rnleri ya da dier allerji yapabilecek besinleri ( soya, fstk, yumurta ) yemeyi kesmesi yardmc olabilir. Bu tr besinleri bir hafta kesmeli eer bebein alamas azalrsa yememeyi srdrmelidir. Bebek eskisi gibi alamay srdrrse, o zaman bu yenilmesi kesilen yemek alamann nedeni deil demektir. O besini yeniden yiyebilir, Eer yetersiz bir diet alyorsa bu yemekleri kesmesini nermeyin, Baka enerji ve proteinden zengin besin, rnein kuru fasulye yiyorsa o zaman dier yiyecekleri kesmesini nerebilirsiniz. Pratik olarak yardmda bulunun Alayan bir bebei rahatlatmann en iyi yolunun onu yakn tutmanz, hafif hareketlerle ve yumuak bir basnla karnn okamanz gerektiini aklayn. Anneye, bebei tutma ve tama yntemlerini isterse gstereceinizi syleyin. Bazen bebein anne st kokusu almamas iin bebei bakasnn tutmasnn daha kolay olduunu anlatn.

95

Anneye bebeinin gazn nasl karacan gsterin. Bebei dik tutmal, rnein oturur pozisyonda ya da omzuna yaslayarak tutmal ( Rutin olarak gaz karmay retmenize gerek yoktur. Sadece bebein kolii varsa retin ). Sizin annenin ailesi ile bebein ihtiyalarn ve annenin destee ihtiyacn tartmanz nerin. Annenin ek besinlere gereksiz yere balamasn engellemek iin ailedeki gerginlikleri nlemek ok nemlidir.

OK ALAYAN BEBEE NASIL YARDIM EDLR? Neden arayn Dinleyin ve renin yksn dinleyin

Emzirmeyi deerlendirin

Annenin neler hissettiini (sululuk, kzgnlk) anlatlmasna yardmc olun. Duygularn anlamaya aln. Bebein beslenmesini ve davranlarn renin. Annenin dietini, kahve, sigara, ila kullanmn renin. Aile ve dier insanlardan bask Memedeki pozisyon, n sresi Hastalk ya da ar (tedavi edin ya da tedavi edilmesini nerin)

Alamann nedeni hakknda annenin dncelerini bebei ve bebeinin davranlar hakkndaki duygularn vn Bebei iyi byyor, hasta deil St bebeinin tm ihtiyalarn karlamakta Geerli bilgiyi verin Bebei iyidir, kt ve yaramaz deildir. Bebein rahatlatlmaya ihtiyac var. Alama, bebek 3-4 aylk olduunda azalr. Kolik iin ila nerilmez Ek besinler yararl ve yardmc deildir. Yapay beslenme ile beslenen bebeklerde de kolik geliebilir. Rahatlatmak iin emzirmek gvencelidir, biberon ve emzik kullanlmas ise deildir. neri yapan Her beslenmede sadece bir memeyi, dier nde teki memeyi verin. (duruma uygun) ay ve kahveyi azaltn. Sigaray emzirmeden nce ya da emzirme srasnda deil, sonra iin. St, yumurta, soya, fstk yemeyin (eer annenin dieti uygunsa bir haftalk deneme yaplabilinir). Pratik yardm Anneye ve yaknlarna bebei nasl tutmalar ve tamalar gerektiini, ( yakn tutulmasn ), yumuak bir ekilde karnn ovmay gsterin.Aileyle durumu tartmay nerin.

Gven kazandrn ve destek verin Kabul edin

ekil 36.

Alayan bebei rahatlatma yollar

96

Oturum 23 YETERSZ ST VE ALAMA ALITIRMALARI ALITIRMA 16. Yetersiz st ve alama. Altrma nasl yaplacak : Stlerinin yetersiz olduunu dnen ve bebeklerinin ok aladn syleyen annelerle ilgili aadaki rnekleri okuyun. Bir kurun kalemle sorular ksaca yantlayn. Bayan T, bayan U ve bayan V ile ilgili ykleri vaktiniz kalrsa inceleyin. Bitirince cevaplarnz eitici ile tartn. rnek : Bayan M stnn yetersiz olduunu sylemektedir. Bebei 3 aylktr ve devaml alamaktadr. Bir hemire ona bebeinin yeterince kilo almadn sylemi ( geen ay 200 g. alm ). Bayan M kendi iftliklerinde alyor ve ok megul. Bebeini geceleyin yaklak 23 kez, gndzleri ise vakti olursa 2 kez emziriyor. Bebeine baka bir besin veya iecek vermemi. Bayan Mnin sylediklerini anladnz ve kabul ettiinizi belirtmek iin ne sylersiniz ?

Bayan Mnin bebeinin yeterince st alamamasnn nedeni sizce nedir ?

Bayan Mnin bebeinin yeterince st alabilmesi iin neler nerirsiniz ?

Cevaplamak iin : Bayan N bebeinin akamlar daima a olduunu sylemektedir. 2 haftalktan beri alamakta ve hi alamas azalamamaktadr. Kz kardei bayan Nye akamlar yorgun olduundan yeterince st olmadn sylemektedir. Kz kardei bayan Nye geceye st kalmas iin akamlar bebei biberonla beslemesini nermi. Bayan N gnde bir ya da iki kez ay imektedir. Sigara kullanmamakta, st ve kahve imemektedir. Bayan Nnin bebei 5 haftalk ve 4.5 kilo arlndadr. Bebek doduunda 3.7 kilo tartlmtr. Sizce bayan Nnin bebei neden alamaktadr ?

Bayan N ve bebeinin doru yaptklar melerdir ?

Ona verebileceiniz 3 neri nelerdir ? Bebeine yardm etmek iin bayan Nye ne nerirsiniz ?

97

Bayan O, 16 yanda, bebei 2 gn nce domu ve salkl, iki kez emzirmeyi denemi ancak memeleri hala yumuak, st olmadn ve st veremeyeceini dnyor. Kocas biberon ve st formlleri almay nermi. Bayan Onun st konusunda sylediklerini kabul ettiinizi belirtmek iin ne sylersiniz ?

Bayan O neden st veremeyeceine inanyor ?

Gven kazanmas iin ona hangi bilgileri verirsiniz ?

Bayan Oya nasl pratik yardm yaparsnz ?

Bayan Pnin bebei 3 aylk. Son bir iki gndr aniden alamaya balayp sk sk beslenmek istediini belirtiyor. Anne aniden stnn azaldn dnmektedir. Bebei bugne kadar yalnz anne st ile beslenmi ve iyi tart alm. Bayan Pyi anlamak iin ne sylersiniz ?

Bayan Pye zgven kazandrmak iin neler sylersiniz ?

Bayan Pye hangi geerli bilgileri verirsiniz ?

Bayan Q stnn azalmakta olduundan kukulanmaktadr. Bebei 4 aylktr ve doduundan beri yeterince kilo almaktadr. Geen ay gnde kez unlu besinler vermeye balam. Buna baladndan beri bebein daha az meme emdiini ve emme sresinin de ksaldn belirtiyor. Bayan Q btn gn evinde oturmakta ve bebei geceleri onunla yatmaktadr. Bayan Qnun st sizce neden azalmaktadr ?

Bayan Q ve bebei neyi doru yapmaktadr ?

Bayan Qya emzirmeyi srdrmesi iin ne nerirsiniz ?

Bayan Rnin bebei 7 haftalktr. Stnn iyi olmadn sylemektedir. Bebei emdikten sonra tatmin olamamaktadr. Yarm saat, bir saat iinde tekrar alayarak emmek istemektedir. Geceleri de alayp beslenmek istemekte, bu da bayan Ryi ok yormaktadr. Bebek gnde yaklak 6 kez idrar yapmakta, emerken alt dudann ie dndn ve aznn altnda stndekinden fazla areola olduu grnmektedir. Bebek doduunda 3.7 kiloydu, imdi 4.8 kilo gelmektedir.

98

Bayan Rnin bebei yeterli st alabilmekte midir ?

Bu davranlarnn nedeni nedir ?

Bayan Rye zgven kazandrmak iin neler sylersiniz ?

Bayan Rye yardmc olmak iin ne nerirsiniz ?

Bayan S kendisini ok yorgun hissettiini ve 2 aylk bebeini biberonla beslemesi gerektiini sylemektedir. Bebek emdikten sonra rahatlamakta. Bebei o kadar ok emmekte ki gnde ka kez emzirdiini bilemiyor. Yeterince st olmadn ve stnn bebeine yaramadna inanmakta. Sizinle konuurken bebei emmek istiyor. yi bir pozisyonda emmekte. ki dakika sonra bebek ara verince bayan S hzla bebei memesinden ekiyor. Bebein byme erisi bebein geen ay 250 g. aldn gstermekte. Bayan Snin st hakkndaki dncelerini anladnz gstermek iin ne sylersiniz?

Bayan Snin bebei yeterince st alabiliyor mu ?

Bunun nedeni nedir ?

Bayan Sye yardm iin ne nerirsiniz ? stee bal Bayan Tnin bebei 6 haftalk. Her 2 3 saatte bir bazen 1 saatte bir beslenmek istemekte, Bazen be saat uyumakta. Doduundan beri 800 g. alm, Bayan Tnin annesi bebein ok aladn ve zayf grndn sylemekte. Kznn az st olduunu ve biraz biberon vermesi gerektiini sylyor. yi olarak gelien nedir ?

Bayan Tnin bebeinin yeterince st aldn dnyor musunuz ?

Bayan Tye yardm iin ne yaparsnz ?

99

Bayan U stnn azaldn ve emzirmeden vazgemesi gerektiini sylyor. Oysa o, srdrmek istemekte. Bebei 6 aylk ve anne aydr iine geri dnm durumda. Gndzleri bebek ile bayan Unun kz kardei ilgilenmekte. Bayan U sabahlar ve akamlar emzirmekte. e gitmeden stn sayor ancak yarm fincandan fazla st gelmiyor. Bebee gnde 1-2 biberon forml st verilmekte. Bayan U eve dndnde ok yorgun oluyor ve kz kardei genellikle geceleyin bir biberon daha forml st vermekte. Bebek doduunda 3.0 kilo iken imdi 6.5 kilo gelmekte. Bayan Unun stnn neden kuruduunu dnyorsunuz ?

Bayan U neyi doru olarak yapyor ?

Bayan Unun emzirmeyi srdrebilmesi iin ne nerirsiniz ? Bayan Vnin bebei 10 haftalk. Stnn azaldn sylemekte. 4 haftalk olduundan beri bebeine gnde bir kez unlu mama ve biberonla da meyve suyu vermekte, Bunu bebei ok alad iin bir ebe nermi. Bayan V gnde 4-5 kez, geceleri de bazen bir kez meme vermekte. Bebek ok alamakta, ancak emzik emdiinde genellikle susmakta. Bebek doumunda 2.8, 1 aylkken 3.4 kg. imi, u anda ise 3.8 kg.

Bayan Vnin bebei yeterince anne st alyor mu ?

Neden ?

Bayan Vye hangi 3 neriyi yaparsnz ?

100

Oturum 24 KLNK UYGULAMA 3 Emzirme yks Almak

Bu notlar, eiticinizin klinik uygulamann nasl yaplacana dair size verecei bilgilerin zetidir. Oturum srasnda bunlar hatrlamak iin bu notlar okumaya zaman ayrmaya aln. nceki klinik uygulamalarda olduu gibi aln. Oturum 17deki becerileri kullanarak yk pratii yapn ve klinik uygulamalardaki becerileri kullanmaya devam edin. Klinik uygulamadan sonra KLNK UYGULAMA FORMUna grdnz anne ve bebekleri not edin.

Yannza ne alacaksnz : Bir kopya Emzirme yks Formu Bir kopya DANIMANLIK BECERLER LSTES (Bkz. Oturum 25) Not almak iin kat ve kurun kalem Eer anneyle konuan iseniz : Emzirme yk Formunu kullanarak tam bir emzirme yks aln. DANIMANLIK BECERLER LSTESni kullanarak tm danmanlk becerilerinizi uygulayn. Dinleme ve renme becerilerinizi kullann ve ok soru sormamaya aln. Gven kazandrma ve destek verme becerilerinizi kullann ve ok t vermemeye aln. Emzirmeyi deerlendirin Annenin emzirme sorunu varsa, nedenini bulmaya ve yardmc olmaya aln. Ancak anneye yardm etmeden veya neri yapmadan nce eiticinizle konuun.

101

Oturum 25 DANIMANLIK UYGULAMALARI

Bu notlar, altrmann nasl yaplaca konusunda eiticinin size verecei bilgilerin bir zetidir. Oturum srasnda ne yaplacan hatrlamanz iin bunlar okumaya zaman ayrmaya aln. Altrma srasnda kk gruplar halinde alacaksnz, srayla siz danman olup elinizdeki danmanlk becerileri kontrol listesini kullanarak anneyle durumunu tartacaksnz. Siz anne olduunuzda elinize anne ve ocuunun yksn ieren bir kart verilecek.

ifte pratii nasl yapacaklarn anlatn : Eer danman iseniz. Anneyi selamlayn ve nasl olduunu sorun. Anne ve bebee isimleri ile hitap edin. Konumay balatmak iin emzirme ile ilgili bir ya da iki ak ulu soru sorun. Danmanlk becerilerinizi uygulayn. Gerekli grdnz noktalarda yardm edin. DANIMANLIK BECERLER LSTESni kullanarak her blmden rnek olarak en az bir beceri kullann.

Emzirme srasnda gzlem yapmanz gerekmiyor. Bilmeniz gereken her ey ykde var. Ama gerek bir durumda mutlaka gzlem gerekiyor. Eer anne iseniz : Grupta elinde yknn kopyas olan tek kii sizsiniz. Bunu dier katlanlara zellikle danmannza gstermeyin. Kendinize ve ocuunuza ister gerek, ister baka bir isim sein. Danmann ak ulu sorusunu geli nedeninizi aklayarak cevap verin. Bu yknn ilk cmlesidir. Sonra danmann sorularna ykye uygun cevaplar verin. Yazlanlarla cevaplandramadnz bir soru olursa uygun bir yant uydurabilirsiniz. Eer danmannz iyi dinleme ve renme becerileri kullanrsa ve sizinle gerekten ilgilendii izlenimini veriyorsa daha fazla anlatabilirsiniz. Eer gzlemliyorsanz : Danmann hangi becerileri kullandn ve kullanmadn gzlemleyin. Danmann doru kullandn dndnz becerileri kurun kalemle DANIMANLIK BECER LSTESne iaretleyin.

102

Danmann, annenin durumunu doru olarak anlayp anlamadna karar verin. En geerli sorular sorup sormadna ve uygun yapp yapmadna karar verin. Tartma srasnda, oyuncularn doru yaptklarn vmeye ve daha iyi neler yapabileceklerini nermeye hazrlann.

DANIMANLIK BECERLER KONTROL LSTES Dinleme ve renme Yardmc szel olmayan iletiim Ak sorular vermek lgi gstererek yant vermek rendiklerinizi gstermek Anladnz belirtmek Gven ve destek Annenin sylediklerinin onay Doru olan vmek Pratik bilgi vermek Gerekli bilgi vermek Basit dil kullanmak Bir iki neride bulunmak Emzirme gzlemi Vcut pozisyonu Anne ve ocuun cevaplar Duygusal ba Emme Sre yk almak Bebein u andaki beslenmesi Bebein sal, davranlar Gebelik, doum, erken beslenme Annenin durumu, fizik muayenesi nceki ocuklarn beslenmesi Aile ve sosyal durum

103

Oturum 26 DK DOUM AIRLIKLI VE HASTA BEBEKLER Giri Dk doum arlkl bebek terimi doum tarts 2500 gr altndaki bebekler iin kullanlr. Bu bebekler preterm veya miadna gre kktr veya her ikisi de bir arada olabilir. Birok lkede tm bebeklerin % 15 - 20 si dk doum alkldr. Bu bebeklerin anne stne byk bebeklerden de daha fazla gereksinimleri vardr. Dk doum tartl bir bebek iin en iyi st annesinin stdr. Preterm st zellikle preterm bebein ihtiyacna gre ayarlanmtr. Fazladan protein ve enfeksiyona kar maddeler ierir. Dk doum alkl (DDA)) bebekleri besleme yntemleri : lk birka gn iinde bebek azdan besin almayabilir. Damar yoluyla beslenmesi gerekebilir. Azdan besleme, bebek bunu tolore eder etmez balatlmaldr. Gestasyon yalar 30 - 32 haftadan daha az olan bebeklerin genellikle nozogastrik tple beslenmeleri gerekir. Salm anne stn tple veriniz. Anne, bebek tple beslenirken ona parman emdirebilir. Bu hareket, byk bir olaslkla bebein sindirim yolunu uyarmakta ve tart almasna yardmc olmaktadr. Eer mmknse, bu erken dnemden balayarak her gn, gnn belirli bir zamannda anne bebeini kucana almal ve onunla tensel temasn yapmaldr. Tensel temas, balanmaya yardmc olur, annenin st retimini arttrr, bylece anne st ile beslenmeye yardmc olur. Gestasyon yalar yaklak 30 32 hafta aras olan bebekler besinleri kk bir kaptan veya kaktan alabilirler. Bebek hala besinlerinin, ounu tple alrken gnde bir veya iki kez bebee kaptan besin vermeye almaya balayabilirsiniz. Bebek bunu iyi alabiliyorsa, tp besinlerini azaltabilirsiniz. Bu evrede bebei beslemenin dier yolu da st dorudan bebein azna saarak vermektir. Gestasyon yalar 32 hafta veya daha fazla olan bebekler, meme emebilirler. Bebein genel durumu dzelir dzelmez anne bebei gsne yaklatrmaldr. Bebek ilk bata sadece meme ucunu arayabilir, yalayabilir veya bir miktar emer. Anne stn saarak kap veya tple vermeye, bebein gereksinimini emerek karlayacandan emin olana kadar devam ediniz. Dk doum arlkl bir bebek etkin bir ekilde emmeye balad zaman, beslenme sresince sk sk ve uzun sreler iin duraksayabilir. rnein, 4 5 kez emdikten sonra 4 veya 5 dakikaya kadar uzun bir sre ara verebilir. Memeden bebei abuk ekmemek ok nemlidir. Bebei hazr olduunda tekrar emmeye balayabilmesi iin memede tutunuz. Gerekirse bir saate kadar devam edilebilir. Memeyi emdikten sonra bir kapla besin veriniz. Bir n emzirme, bir n fincandan beslemek de olabilir. Bebein iyi bir pozisyonda emdiinden emin olunuz. yi yerletirme ile etkin emme daha erken bir evrede gerekleebilir. Dk doum arlkl bir bebek iin en iyi emme pozisyonlar aada verilmitir. Anne vcudunu enine olarak, memenin kar tarafndaki kolla tutma; Koltuk alt pozisyonu.

104

Her iki ekilde de, anne bebein vcudunu koluyla destekler .Bebein ban da eliyle kontrol edip, destekler. Bu dk doum tartl bebekler iin nemli, ama daha byk bebekler iin nemsizdir. (Bkz. Emzirmede bebee pozisyon verme, 10. Oturum). Gestasyon ya 34-36 hafta veya daha fazla (bazen daha erken) olan bebekler genelde tm gereksinimlerini dorudan memeden emerek salayabilirler. Ek besinlere gerek kalmaz. Yeterli beslenip beslenmedikleri sk kontrollerle ve dzenli tart lmleri ile izlenmelidir. Kaptan beslemek, neden biberonla beslemekten daha tehlikesizdir? Kaynatmak mmkn deilse, kaplar su ve sabun ile kolayca temizlenir. Kaplar, biberonlarn aksine uzun sre ortalkta dolatrlmaya uygun olmadklarndan bakteri remesine vakit kalmaz. Kab bebein yanna brakp gidemezsiniz. Biberon gibi aznda brakamazsnz. Kaptan bebeini besleyen kii mutlak ocuu tutmak ve ona bakmak zorundadr. Bu da bebein gereksinimi olan temas ksmen salar. Kap, bebein meme emmesine engel olmaz.

BR BEBEK KAPLA NASIL BESLENR Bebei dizinizde tam dik veya yar dik oturacak ekilde tutunuz. Kk st kabn bebein dudaklarnda tutunuz. Kab, st bebein dudaklarna ancak deecek ekilde einiz. Kap, bebein alt dudanda gevek bir ekilde dururken, kabn kenarlar bebein st dudana deer. Bebek hareket ederek gzlerini ve azn aar. DDA bir bebek st azna diliyle almaya balar. Term veya byk bir bebek stn bir ksmn dkerek emer. St BEBEN AZINA DKMEYNZ. Sadece kab duduklarnda tutup kendisinin st almasn salaynz. Bebek yeterince aldnda azn kapar, daha fazla almaz. Eer yeterli miktarda almadysa bir dahaki sefere daha ok alacaktr veya daha sk beslemeniz gerekecektir. Ne kadar aldn her besleme iin deil, her 24 saat iin hesaplaynz.

ekil 37.

Dk doum arlkl bebein kaptan beslenmesi

105

Sarlk Emzirmeye son vermek veya ek besin vermek iin sarlk bir neden deildir. Fizyolojik sarlk 2. ve 10. gnler arasnda grlr. Yeterli anne st alamayan bebeklerde daha sktr ve daha ardr. Anne st almn azalttklarndan su veya ekerli su gibi ek svlar yardmc olmaz. Sarln arlamasn nlemek iin bebein daha fazla anne stne gereksinimi vardr. Emzirme erken, hemen doumdan sonra balatlmaldr. Bebekler sk, kstlamasz ve snrsz emzirilmelidir. Salm st ile beslenen bebeklere, fazladan % 20 salm anne st verilmelidir. Erken besleme zellikle yararldr. nk kolostrum salar. Kolostrumun barsak hareketlerini arttrc etkisi ile mekonyum (bebein ilk koyu dks) karlmas kolaylar. Bilirbin dk ile atlr, bu yzden kolostrum hem sarl nler, hem de temizler. Hasta bebei emzirmeye nasl yardmc olunabilir Hastalk srasnda anne st ile beslenmeye devam eden bebekler daha abuk iyileir. Eer bebek hastanedeyse : Annesini de bebekle beraber kalmas ve bebei emzirmesi iin hastaneye kabul ediniz. Eer bir bebek iyi meme emebiliyorsa : Annesini daha sk emzirmeye zendiriniz. Anne emzirme saysn ocuu hasta olduundan gnde 12 veya daha fazlasna kadar karabilir. Bazen bebek baka besinleri almaz anne stn ise istemeye devam eder. shalli ocuklarda bu ok sk rastlanan bir durumdur. Bazen bebek memeyi hasta olmadan ncesine gre daha fazla isteyebilir, bu da anne stnn artmasn salar. Eer bir bebek her nde eskisine gre daha az emiyorsa : nler ksa da olsa anneye daha sk emzirmesini neriniz. Eer bir bebek ememiyor, emmeyi reddediyor ya da yetersiz emiyorsa : Annesine stn sap bir kap ya da kakla vermesinde yardmc olun. Bir taraftan da bebek istedii zaman emmeye devam etsin. Damar ii sv alan bebekler bile emebilir ya da salm anne st alabilir. Eer bebek salm st kaptan iemiyorsa: Birka gnlne salm st nazogastrik tpten vermek gerekebilir. Eer bebek azdan beslenemiyorsa: Anneyi, bebek iyiletikten sonra emebilsin diye, st retimini korumak iin stn samas iin zendirin. Stn bebeinin emdii sklkta geceleri de dahil olmak zere samaldr. (20. Oturuma bakn: anne stn samak). Stn biriktirebilir ya da dier bir bebee balayabilir.

106

Bebek iyileir iyilemez emzirmeye balayabilir. nceleri bebek emmeyi reddederse, tekrar balamas konusunda yardm edin. (16. Oturuma bakn: Anne stnn reddedilmesi) Anneyi st miktarn arttrmak iin sk emzirme konusunda uyarn. (27. Oturuma bakn: Anne stn arttrmak ve yeniden emzirmeyi balatmak)

MEME EMMEY BAARAMAYAN BEBEKLERE VERLECEK ST MKTARI Verilecek stn tipi: 1. Seenek: Salm anne st (SAS) (mmknse bebein annesinden) 2. Seenek: Uygun bir forml 3. Seenek: Hayvan st (Sulandrlm inek stn yapmak iin 3 fincan ste 1 fincan su koyunuz. Sonra her fincana 1 silme byk ay ka (tatl ka) eker ilave ediniz.) Verilecek st miktar 2.5 kg veya stndeki bebekler iin: Gnde kg bana 150 ml st. Toplam miktar 8e blp, 3 saatte bir verin. 2.5 kgdan daha az olan bebekler iin (DDA): Gnde kg bana 60 ml ile balaynz. Bebek, gnde kilo bana toplam 200 ml alana kadar gnde kg bana 20 ml arttrnz. Toplam hacmi 8 12 ne blnz 2 3 saatte bir besleyiniz. Bebek 1800 kg veya daha fazla bir kiloya eriene ve tam olarak meme emmeye balayana kadar devam edin. Bebein 24 saatte ald besin miktarn kontrol ediniz. Her nde alnan miktarlar deiebilir.

Bebekler iin gerekli st miktar Bebek nasl beslenirse beslensin her nde ald st miktar deiebilir. Bebein yeterli alp almadna kendisinin karar vermesine izin verin. Eer bebek az beslendiyse ve zellikle alk belirtileri gsteriyorsa ya bir dahaki seferde daha fazla verin ya da bir sonraki n daha fazla verin. 24 saatlik alm deerlendirin. Ancak 24 saatlik toplam miktar yeterli deilse nasogastrik tple ayrca besleyin. Anne az st retiyorsa, tamamnn ocuuna verildiine emin olun. Annenin zellikle bebei enfeksiyondan korumak asndan az miktarn da deerli olduunu hissetmesine yardmc olun. Bu ona gven verecek ve st miktarn arttracaktr. Gerekirse, baka anneden salm ek st verilebilir. Eer anne bebein ihtiyacndan fazla st sayorsa her iki memeden de ikinci yarmlar baka bir kaba samasn syleyin. nce salm stn ikinci yars verilmelidir. Bylece bebek daha fazla sonst ve daha fazla enerji alm olur.

107

Altrma 18.

Dk Doum Arlkl Ve Hasta Bebeklerin Beslenmesi:

Altrma nasl yaplacak: 1. soru iin (istee bal), Meme emmeyi baaramayan bebeklere verilecek st miktar adl kutudaki bilgilerden yararlanarak bebein ne kadar st almas gerektiini hesaplaynz. rnei okuyunuz. 2, 3 ve 4. Sorular iin annenin bebeini nasl besleyecei konusunda nasl bilgi vereceine dair ksa bir aklama yaznz. rnek (istee bal): Ayenin bebei 8 hafta erken domu. Henz memeyi iyi ememiyor. Aye stn bir kaba sap bebeini 3 saatte bir kaptan besliyor. Bebek 1.6 kilo ve 5 gnlk. Aye her nde ne kadar st vermelidir? DDAl bir bebein ilk gn kilo bana 60 ml ste gereksinimi vardr. Beinci gnde ( 60 + 20 + 20 + 20 + 20 ) ml/kg = 140 ml/kg st vermek gerekir. Ayenin bebei 1.6 kilodur. 5 gnlk olduunda gereksinimi olan gnlk miktar: 1.6 x 140 = 224 mldir 3 saatte bir beslendii iin gnde 8 ne ihtiyac vardr. Bylece her beslenmede 224 ml / 8 = 28 ml. salm anne stne (SAS) ihtiyac vardr. (Aye eer mmknse bundan biraz daha fazla st samaldr rnein 30 ml. bu dklme ile olacak kayplar da karlar.)

Cevaplandrmak iin: Soru 1. (istee bal)

Bebek Gl 32 haftalk domutur ve henz meme emmeyi baaramamaktadr. 1.5 kilo gelmektedir ve siz onu annesinin salm st ile tple besliyorsunuz. Beslenmenin ikinci gndr. Onu 2 saatte bir beslemektesiniz. Her beslemede ne kadar vereceksiniz ?

Soru 2.
Zeynep bekledii tarihten 6 hafta nce bir bebek dnyaya getirdi. 1500 gram gelen bu bebek zel bakm nitesinde gzlem altndadr. Zeynep bebei emzirmek istiyor fakat bunu beceremeyeceinden kayglanyor. Zeynepe onu anladnz anlatmak iin ne sylersiniz ?

Kendine gvenini kazandrmak iin ne syleyebilirsiniz ?

108

Soru 3. Ali adndaki bebek 8 aylktr. 5 hafta ncesine kadar sadece annesinden meme emiyordu. imdi, annesi anne stne ek olarak 3 n hazr muhallebi de veriyor. 2 gndr bebek ishal olduundan mamay yemek istememektedir. Alinin dehidratasyonu yok. Annesine ORS verilmesini ve kontrol iin ne zaman tekrar gelmesi gerektiini aklaynz.

Alinin annesinin doru yaptklarn vmek iin neler syleyebilirsiniz ?

Aliyi beslemesi konusunda hangi iki neriyi yaparsnz ?

Soru 4. Zehra 4 aylktr ve ar zatrreden hastanede tedavi altndadr. Hasta olmadan nce, sadece anne st ile besleniyormu. imdi emmeyi baaramyor ve nazogastrik tple beslenmesi gerekiyor.

Zehrann annesine onu beslemesi iin ne yapmasn sylersiniz ?

Bunu hangi sklkla yapmasn sylersiniz ?

Soru 5. 3 gnlk olan Duygu isimli bebein bugn gzleri ve derisi hafif sar grnmektedir. Annesi bebei gnde 3 4 kez emzirmekte, ayrca emzirme aralarnda glikozlu su vermektedir. Duygunun annesine bilgi olarak ne sylersiniz ?

Duygu bebei beslemek iin anneye neler nerirsiniz ?

109

Oturum 27 ANNE STN ARTTIRMAK VE EMZRMEY YENDEN BALATMAK Giri Eer annenin st azalmsa, bunu arttrmaya ihtiyac vardr. Emzirmeye son verdiyse, tekrar balamak isteyebilir. Buna Relaktasyon denir. Anne u durumlarda emzirmeye yeniden balamak isteyebilir: Bebek hasta olmutur ve bir sredir emmemitir. Bebek yapay beslenmitir ama anne imdi emzirmeyi denemek istiyordur. Bebek hastadr ve yapay besinlerle iyi bymyordur. Anne hasta olmutur ve emzirmeyi kesmitir. Anne bebei evlat edinmitir. Anne stn arttrmak ve emzirmeyi yeniden balatmak iin ayn kurallar ve yntemler uygulanr. Ancak emzirmeyi yeniden balatmak daha zordur ve daha uzun srer. Anne ok iyi motive olmaldr ve baarmak iin ok destee ihtiyac vardr. Bazen de EMMEY REDDN TEDAVSni uygulamak gerekebilir. (bkz. Oturum 16. Emmeyi Red). Annenin stn arttrmak iin nasl yardmc olunabilir ? Memenin uyarlabilmesi iin annenin bebeini sk emzirmesi gerekir. Sk emmiyorsa st artmayacaktr. Sadece daha fazla yemek, bir kadnn st miktarn arttrmaz. Ama annenin beslenmesi yetersiz ise g ve enerji kazanmak iin anne daha fazla yemelidir. Anne yeterli besleniyorsa, yemek ve scak iecekler annenin daha gvenli ve rahat hissetmesini salayabilir. Birok anne zellikle emzirme srasnda her zamankinden daha ok susadn farkeder. Susuzluklarn gidermek iin daha ok su imelidirler. Ama ihtiyatan fazla sv almak st miktarn arttrmaz. Birok toplulukta, deneyimli kadnlar st miktarn arttran baz maddeleri bilirler. Bunlar insanlarn st miktarn arttrdklarna inandklar baz zel yiyecekler, iecekler veya bitkilerdir. Bu maddeler ila gibi etki etmezler ama annenin rahat ve gvenli hissetmesini salayabilirler.

110

BR ANNEYE STN ARTTIRMADA NASIL YARDIMCI OLUNUR Anne ve bebee, eer mmknse evde yardmc olmaya aln. Bazen yeterince yardmc olabilmeniz iin bir veya iki haftalna hastaneye yatrmanz, zellikle anne evde tekrar biberona geme basksn hissedecekse yardmc olabilir. Anne ile stnn az olmasnn nedenlerini tartn. St miktarn arttrmas iin ne yapmas gerektiini anlatn. Ona bunun iin sabretmesi ve abasn srdrmesi gerektiini aklayn. zgvenini kazandrmak iin rendiiniz tm yollar uygulayn. Tekrar st retebileceini ya da stn arttrabileceini ona hissettirin. Onu sk grmeye ve onunla sk konumaya aln (en azndan gnde 2 kez). Yeterince yediinden ve itiinden emin olun. Blgede bulunan bir laktagog varsa (st yapmn arttrd dnlen yiyecek ya da iecek) zendirin. Daha ok dinlenmesini ve emzirirken gevemeye almasn syleyin. Ona bebeini yannda tutmasn, bebee hep kendisinin bakmasn syleyin, mmkn olduu kadar tensel temas nerin. Bykanneler dier baka sorumluluklar alabilirler fakat bebee u an iin ilgi gstermemeleri gerekir. leride bunu yapmaya devam edebilirler. En nemli noktann bebein sk emmesi olduunu anlatn (en azndan gnde 10 kez, eer isterse daha fazla). Memeyi iki saatte bir verebilir. Bebek ilgilendii her zaman emzirmelidir. Her verite daha uzun emmesine izin vermelidir. Onu yannda tutmal ve geceleri de emzirmelidir. Bazen bebek uykulu olduunda en kolay emzirilir. Bebein memeye iyi yerletiinden emin olun. Stnn gelmesini beklerken dier st besinlerini nasl vereceini tartn ve kendi st artarken dier st besinlerini nasl azaltacan anlatn. Miktarlar renmek iin 26. Oturumdaki MEME EMMEY BAARAMAYAN BEBEKLER VE VERLMES GEREKEN ST MKTARI adl kutuya baknz. Dier besinleri biberondan deil, kaptan nasl vereceini gsterin. Emzik kullanmamasn syleyin. Eer bebek st gelmeyen memeden emmeyi reddediyorsa meme emerken st vermenin bir yolunu bulun. rnein bir damlalk veya emzirme ekleyicisi kullanlabilir (Bkz. Aada). Balangta, anne bebee kilosuna uygun miktarda ya da daha nce ald miktarda yapay besini vermelidir. Biraz st gelmeye balar balamaz, gnlk toplam miktar her gn 30 60 ml azaltmaldr. Bebein yeterli miktarda st aldndan emin olmak iin tarts ve idrar miktar kontrol edilmelidir. Eer yeterli miktarda almyorsa, yapay besin miktarn birka gn azaltmayn. Eer gerekliyse, yapay st miktarn 1 veya 2 gn iin arttrn. Baz kadnlar yapay st miktarn gnde 30 60 mlden daha fazla azaltabilir.

111

Emmeyi yeniden balatmak Anne stnn artmas iin gerekli sre ok deikendir. Annenin ok istekli olmas ve bebein sk emmek istemesi bu sreyi ksaltmada yardmc olur. Bu sre beklenenden uzun srerse anne kayglanmamaldr. Eer bir bebek ara sra meme emmeyi srdryorsa, anne st miktar birka gn iinde artacaktr. Eer bebek meme emmeyi brakmsa stn bolca retilmesi iin 1-2 hafta veya daha uzun bir sre gerekebilir. Bebek kkse ( 2 aylktan kk ) relaktasyon daha byklere ( 6 aydan byk ) gre daha kolay olur. Bununla birlikte emzirme her yata yeniden balatlabilir. Memeyi yeni brakm bir bebein yeniden emzirilmesi, uzun zaman nce meme emmeyi brakm bebee gre daha kolaydr. Yine de her zaman mmkndr. Bir kadn yllardr meme emzirmemi ya da menopozda da olsa, yeniden st retebilir. rnein bir bykanne torununu emzirebilir.

ekil 38.

Emzirme Yardmcs

112

EMZRME EKLEYCLERNN KULLANILMASINDA ANNEYE YARDIMCI OLUNMASI

Anneye aadakileri nasl yapacan gsterin: nce nazogastrik veya baka ince bir plastik tp ve st koymak iin bir kap bulunuz. Eer ince bir tp bulunamyorsa bulabildiinizin en iyisini kullann. Bebein azna giden ucun hemen yaknna, kenardan bir delik anz (utaki delie ek olarak). Bebein bir nde almas gerekli miktar kadar st ( salm anne st veya yapay st ) kapta hazrlayn. Tpn bir ucunu, bebek meme ucuyla beraber tp de emecek ekilde, meme ucunun yanna yerletirin. Tpn dier ucunu st kabna batrnz. Tp eer genise, tpe bir ip balayn ya da elle veya bir ata ile sktrn. Bu ekilde stn ak ayarlanr ve bebein st hemen bitirmesi nlenir. St akn bebek n 30 dakikada alacak ekilde ayarlayn. ( Kab kaldrmak stn akn hzlandrr, kab aa indirmek stn akn yavalatr.) Bebei, sadece emzirme ekleyicisi varken deil, istedii her zaman emzirin. Anne her kullanmdan sonra, tp ve kab temizlesin ve sterilize etsin.

Ek besin vermenin dier yollar Enjektr nasl kullanlr ? 5 ml veya 10 ml lik bir enjektr kullann. 5 cm uzunluunda ince bir tp enjektrn ucuna taknz. rnein, bir beslenme tpnn adaptryle beraber kesilmi ucu bu ie uygundur. Annenin her seferinde verdii miktar kadar st kk bir kaba koymas gerektiini aklayn. Enjektr kaptaki stle doldurun. Tpn ucunu bebein aznn kenarna koyun ve yavaa bebek emerken enjektrn pistonunu itin. Enjektr tekrar doldurun ve bebek tamamen doyana kadar devam edin. n 30 dakika kadar devam ettiriniz. (Her memede 15 dakika). Damlalk nasl kullanlr ? Anne bir nde verilecek miktar ler ve bir kaba alr. St, bebek emerken bebein azna damlatr.

113

Memeden nasl st aktlr ? Salm st meme ucundan ve memeden bir kak veya kk bir kap kullanarak aktn. Bebei memeye st damlalarn memeden yakalayabilecek ekilde yerletirin. Meme ucunu azna koyun ve memeyi kavramasna yardmc olun. Gl bir ekilde emmeye balamas iin bu ileme 3-4 gn devam etmeniz gerekebilir. ALITIRMA 19. Emzirmeyi Yeniden Balatmak (Relaktasyon)

Altrmay nasl yapmal: Bebein gereksinimi olan toplam st miktarn hesaplamak iin 106.sayfadaki EMEMEYEN BEBEKLER N ST MKTARI kutusundaki bilgileri okuyun. Anne relaktasyon yaptka verilen st miktarnn nasl azalaca konusunda, 110. sayfadaki ST MKTARINI ARTTIRMAK N ANNEYE YARDIM kutusunu okuyun (kutuda alttan ikinci noktaya dikkat edin). rnek: zgl, bebei doduktan hemen sonra ld. zgln annesi bebee bakacak ve onu emzirmek istiyor. Tm ocuklarn emzirmi, en k 12 yanda. zgln bebei imdi 4 haftalk ve 4.5 kg. zgln annesi bebein emmesini istiyor ve stn tekrar gelmesini beklerken bebei emzirme ekleyicisi kullanarak st forml ile besleyecek. Balangta zgln annesi bebee gnde toplam ne kadar yapay st vermelidir ? Bebein her gn 150 ml/kg ste gereksinimi vardr. Yani (150 x 4.5) = gnde toplam 675 ml st. Birka gn sonra, zgln annesi st retmeye balaynca yapay st miktarn her gn 30 ml azaltacak. lk azaltmaya balad gn ne kadar st verecek ? (675 30) ml = 645 ml ertesi gn ne kadar st verecek ? (645 30) ml = 615 ml. Cevaplandrmak zere: ki aylk bir bebek son ay biberonla besleniyor. shal nedeniyle bebek ok hasta olmu ve st formlleri ishali daha da ktletiriyor. lk drt hafta annesi bebei baarl emzirmi ve tekrar emzirmek (relaktasyon) istiyor. Bebek memeyi emmek istiyor gibi grnyor. Annenin st gelene dek bebei baka bir anneden salm anne style besleyecektir. Salm anne st miktarnn gnde 30 ml azaltacaksnz. Bebek 4.0 kg arlnda. Balangta ne kadar salm st vereceksiniz ? Azaltmaya baladnz ilk gn ne kadar vereceksiniz ? Azaltmann 10. gnnde ne kadar salm st vereceksiniz ? Azaltmaya baladktan ka gn sonra salm anne st vermeyi keseceksiniz ?

114

Oturum 28 EMZRMENN DEVAMLILIINI SALAMAK Giri Toplumdaki uygulamalarn yaamn ilk 2 yl boyunca anne st ile beslenme konusunda nemli etkisi vardr. Tm salk kurulularnn emzirmeyi desteklemesi nemlidir. Sorumluluk sadece doum hastanelerine ait deildir. Salk grevlileri bebeklerini emzirmek isteyen anneleri desteklemek ve cesaretlendirebilmek iin ok ey yapabilirler. Doru uygulamalarn korunmasna yardmc olabilirler. Eer aktif olarak emzirmeyi desteklemezlerse, yanllkla olay engelleyebilirler. Salk grevlisinin anneyle kurduu her iliki emzirmeyi zendirmek ve devamn salamak iin bir frsattr. Bir anneyi her grdnzde gvenini kazanmasna yardmc olun. Kendisinin ve bebeinin doru yaptklarn vn. Geerli bilgiyi verin ve bir neride bulunun.

vmek Bilgilendirmek nermek

Emzirme konusunu bebei tartarken tartmak zellikle nemlidir. Bymenin izlenmesi, bebein yeterli anne st alp almadn kontrol etmenin iyi bir yoludur. Yetersiz byme, anne ve bebein yardmcya ihtiyac olduunun nemli bir gstergesidir. Annenin elinde byme erisi yoksa veya bebei tartamyorsanz, yine de emzirme konusunda konuun. Bebein grnm ve davranlarndan beslenmesi hakknda fikir sahibi olabilirsiniz. drar miktarn da sorabilirsiniz.

115

SALIK SERVSLER EMZRMEY SRDRMEYE NASIL DESTEK OLABLR Emziren her anneyi vn Devam etmeleri ve dier annelere yardmc olmalar konusunda zendirin. 1-2 ya arasnda emzirmeyi srdrenleri vmeyi unutmayn En salkl ekilde emzirmelerinde onlara yardmc olun. rnein ilk 6 ay sadece anne st ile beslenme. Emzirme teknikleri sorun yaratabilir. Anneleri bu konuda bilgilendirin. Anneleri yapay besinlere balamadan nce size gelmeleri konusunda zendirin. rnein, eer stlerinin yetmediinden kukulanyorlarsa. Emzirme glkleri ya da sorular varsa. Eer gerekiyorsa anneyi, emzirmeyi destekleme gruplarndan birisine ynlendirin. 8. oturumdaki Salk Uygulamalar konusuna bakn. Emziren kadnlara uygun aile planlamas yntemi salayn. ocuk 2 yana gelmeden annenin yeniden hamile kalmamasn nerin. Anneyi u nedenlerle grdnzde emzirmeyi desteklemeyi unutmayn. Annenin doum sonu kontrol (ilk hafta ve 6. hafta) Aile planlamas Bymenin izlenmesi (zellikle yetersiz arlk kazanan bebek) Beslenme eitimi Alama (9. Aydaki kzamk dahil.) 9. aydaki kontrolde anneyi ocuu emzirme konusunda 12 15 ay daha emzirmesi iin zendirin. Bu sre iinde ek besinler de kullansn. Aadaki zor durumlarda annelerin emzirmeyi devam ettirmelerine yardmc olun. e balamalar gerektiinde; kizler ya da dk doum arlkl bebeklerde; zrl bebeklerde; Anne hasta ya da zrl ise, Annelere hasta bebeklerini ve ocuklarn emzirmeleri konusunda yardm edin. Bir anne gnde 12 kez ya da daha fazla emzirebilir. Eer bebek emmiyorsa, anneye stn samas konusunda yardmc olun. 20. oturumdaki St Samak konusunu inceleyin. Meslekdalarnz, neler yapmaya altnz konusunda bilgilendirin. Dier sektrlerdeki salk grevlilerinin emzirme konusunu anladklarndan emin olun. Desteklerini isteyin ve eer anneleri ve bebekleri dnyorlarsa onlara yardm nerin.

116

Altrma 20.

Emzirmeyi Srdrmek in Destek

Altrma nasl yaplmal: Bu yklerdeki anneler size emzirme d nedenlerle geliyorlar. nce dier sorunlar konusunda yardm edin, sonra emzirme hakknda neler syleyebileceinizi dnn. Olgu ile ilgili ayrntlardan sonraki bolua, anneyi vecek, bilgilendirecek eyler ve neriler yazn. 3. altrma zamana gre, istee bal olarak yaplr ya da yaplmayabilir. Hazr olduunuzda cevaplarnz eitici ile tartn. rnek: Hatice 9 aylk bebeini kzamk as iin getirir. Bebek hem anne style hem de gnde 4 kez ek besinlerle besleniyor. Tart erisi yok, fakat bugn 8.0 kg geliyor.

vg: Bilgilendirme: neri:

Dier besinleri verirken, emzirmeye devam etmeniz gzel. Bugnlerde 2 yana dek emzirme neriliyor. Bu yata ek yiyecekleri vermeden nce emzirmek daha iyi bir fikirdir. Bylece bebek daha fazla anne st alr.

Cevaplandrmak zere: 1. Ceyda 14 haftalk bebeini 3. DPT ve polio as iin getiriyor. Bebek sadece anne style besleniyor ve doumdan bu yana 2.5 kg alm.

vg:

Bilgilendirme:

neri: nci 12 aylk ocuunu ate ve ishal ikayetiyle getirir. Byme erisi yok ama imdi 8.5 kg geliyor. Annesi itahsz olduunu sylyor. Hala emiyor (zellikle geceleri). Ate ve ishal iin uygun nerilerde bulundunuz. nciye emzirme konusunda ne syleyeceksiniz ? vg: Bilgilendirme: neri:

2.

117

stee bal olarak (zaman kalrsa) yaplmak zere: 3. Aynur 15 aylk olunu ksrk ve solunum gln tedavi ettirmek iin getirir. Atei var ve itah kesilmi. Meme emiyor, ama emerken arada nefes almak iin duruyor. ocuu muayene ettikten, solunumunu saydktan ve uygun tedavi nerdikten sonra emzirmeyi desteklemek iin ne yaparsnz ? vg:

Bilgilendirme:

neri:

ALITIRMA 21.

Emzirme ve Byme Erileri

Altrma nasl yaplacak: Aadaki bebeklerin byme erilerini ve yanlarndaki ksa notlar aln. Sonra sorular ksaca cevaplayn

rnek:
1 YIL

1. Bebek sadece anne st alyor. 8 hafta ncesine dek annesiyle, imdi ise ayr bir yatakta uyuyor.

Bebein annesi vebileceiniz ne yapyor ? Anne bugne dek sadece anne st ile beslemi. Bebein son zamanlardaki kilo alma durumu hakknda ne dnyorsunuz? Byme hz dyor. Bu neden olmu olabilir ? Gece beslenmesinden vazgeilmi.

118

Anneye imdi bebei besleme konusunda ne tavsiye edersiniz ?

Bebekle beraber uyumasn syleyin. Bylece gece tekrar besleyebilir. Yaknda ek besinlere de gemeli

Cevaplandrmak zere 2. Bebek alama iin geldi annesi cesareti olmadn sylyor. yi bir bebek ve ok az alyor. Gnde sadece 4-5 kez emmek istiyor. Bu da annenin houna gidiyor. nk anne ok megul.

2. Bebein annesinin hissettiklerini kabul ettiinizi nasl gsterirsiniz ?

2. Bebein buluyorsunuz ?

kilo

almasn

nasl

Bunun nedeni nedir?

2. bebein annesine beslenme konusunda ne nerirsiniz.?

119

3. bebek geen aya dek sadece anne st ile beslenmi. imdi annesi ona su veriyor nk hava ok scak ve bebek susam grnyor.

3. Bebein kilo almas hakknda ne dnyorsunuz ?

Bu ay , az kilo almasnn nedeni nedir?

3. Bebein annesine hangi geerli bilgiyi verebilirsiniz? Olumlu bilgi vermeye aln.

Anneye ne nerirsiniz ?

120

4. bebek kzamk as iin gelmi. Gndzleri sk sk, geceleri de annesiyle beraber uyuduu iin birka defa emziriliyor. 2 ay nce annesi bebee sulu unlu mama vermeye balam.

4. Bebein annesinin doru yapt ey nedir ?

4. Bebein kilo almas konusunda ne dnyorsunuz ?

Bu deiikliin nedeni ne olabilir ?

Anneye hangi iki neride bulunursunuz ?

121

5. bebein annesi aile planlamas iin gelmi. Ona yardm yaptktan sonra bebek hakknda soru sorun. Bebek 6. aya dek sadece anne st ile beslenmi. Ondan, sonra, nceleri gnde 2 daha sonra da 4 kez ek gdalarla beslenmeye balanm. Gnde bir ok kez ve ayrca geceleri emmeye devam ediyor.

5. bebein bymesi dnyorsunuz ?

iin

ne

Annesini vmek iin ne sylersiniz ?

Emzirme konusunda anneye ne tavsiyede bulunursunuz ?

122

OTURUM 29 KLNK UYGULAMA Deiik durumlarda annelere danmanlk yapmak

Bu notlar, eiticinin size klinik uygulama hakknda verecei bilgilerin zetidir. Uygulama srasnda yapacaklarnz hatrlamak iin bu notlar okumaya zaman ayrmaya aln. Klinik uygulama srasnda iftler halinde alacaksnz ve srayla biriniz anneyle konuurken biriniz de gzlemci olacaksnz. nceki blmlerde rendiiniz tm danmanlk becerilerini uygulayacaksnz. Uygulamadan sonra, grdnz UYGULAMA FORMUna kaydedin. anne ve ocuklar KLNK

Yannzda bulunduracaklarnz: DANIMANLIK BECERLER LSTESnden bir kopya Not tutmak iin kurun kalem ve kat EMZRME GZLEM FORMU ve gerektiinde bakmak iin Emzirme yks Formu. Klinik uygulamay nasl yapacaksnz: Klinik Uygulama 3teki gibi aln. DANIMANLIK BECERLER LSTESni kullanarak tm klinik ve danmanlk becerilerinizi uygulayn. Emzirme konusunda sorunu olan anneye yardm nerin. Ne yapmay planladnz reticinizle tartn. Olas ise, anneye yardmc olurken salk kuruluunun sorumlu bir grevlisinin yannzda bulunmasn isteyin. Klinik uygulama 3 ve 4 bitirince, u durumlardaki annelerin bir ounu grm olacaksnz: Normal doum sonras Sezeryan doum sonras Emzirme sorunlar olan Deiik meme sorunlar olan Dk doum alkl ve ikizi olan Hasta ocuu olan Bebeini alanmak ya da bymesi izlenmek iin getiren Aile planlama kliniklerinde Doum ncesi muayene srasnda

123

Oturum 30 UYGULAMALARI DETRMEK ALITIRMA 22. Uygulamalar Deerlendirmek ve Deitirmek

Altrmay nasl yapmal: Uygulamalar Deerlendirmek ve Deitirmek Formunu okuyun. lk 4 sayfada sorular vardr. Son sayfada iki boluk vardr. nce sorulardan balayn. altnz salk kuruluu ile ilgili sorular Evet ya da Hayr eklinde cevaplandrn. Neyin iyi yapldn ve neyin dzeltilmesi gerektiini yazn. Cevaplarnz kurs yneticilerine vermek zere forma yazn. Eer gruplardaki birok ye ayn salk kuruluundan ise birlikte tek bir form doldurun ve verin. Aksi halde herkes kendi formunu doldurmaldr. Eer baz sorular sizin altnz kurulua uymuyorsa (rnein doumevinde almyor ve bebek dourtmuyorsanz) o aktivite ile ilgili sorular bo brakn. Sonra son sayfadaki ksa formlara bakn. stteki forma, kendi uygulamanz deitirerek, u anda yapabileceiniz 5 10 deiiklik yazn. Alttaki forma, ynetici destei gereken 1 4 ie yarar deiiklik sralayn. Eer isterseniz formdaki cevaplar kendi el kitabnzdaki forma geirebilirsiniz. UYGULAMALARI DEERLENDRME VE DETRME FORMU Uygulama EVET / Ne iyi ekilde yapld HAYIR ve/veya dzeltilmesi
gerekenler

Politika - Sizin salk kuruluunuzda bir emzirme politikas var m? Bu, yazl bir politika m? Baarl Emzirme in 10 Adm kapsyor mu? Antenatal Hazrlk - Tm hamileleri bilgilendiriyor musunuz? - Emzirmenin yararlar hakknda Nasl emzirilecei konusunda Emzirmeyi Balatmak (Eer doum normal vajinal yolla ise) Normal doumda rutin sedatif verilir mi ? Doumdan sonraki yarm saat iinde annelere tensel temas olacak ekilde bebeklerini veriyor musunuz ? Bu zaman diliminde, bebekler anneleri ile en az 30 dk beraber kalyorlar m? Doumdan sonraki 1 saat iinde personelden birisi anneye emzirmeye balama iin yardm ediyor mu? (Eer sezeryan doumu ise) Anneler bebekleri ameliyattan (4 6) saat sonra m yoksa aylr aylmaz m tutuyorlar ve emziriyorlar?

124

Uygulama

EVET / yi yaplan ve / veya HAYIR dzeltilmesi gerekenler

Emzirmeyi dzene koymak Doumdan sonraki alt saat iinde hemireler tm annelere emzirmede yeniden yardm neriyor mu ? Emzirirken annelerin bebeklerini doru pozisyonda tuttuklarn ve memeye iyi yerletirip yerletirmediklerini kontrol ediyor musunuz ? Emziren annelere stlerini nasl saacaklarn gsteriyor musunuz? lk gnden, zel bakm gerektiren bebeklerin annelerine laktasyonu salamak iin sk sk anne st samna yardm ediyor musunuz ? Anne ve bebekler gnde 24 saat beraberler mi? Emzirmelerin sre ve skln kstlyor musunuz? Anneleri, bebeklerini istee bal emzirmeleri iin zendiriyor musunuz ? Bebekler stten baka yiyecek veya iecek alyor mu (medikal endikasyon dnda) ? Forml ? Glikozlu su veya su ? Emzirmeyi dnen annelerin bebeklerinde biberon kullanyor musunuz ? Anne style beslenen bebeklerin emzik kullanmasna izin veriyor musunuz ? Kuruluta bedava st formlleri var m ? Annelere, eve dndklerinde verilecek destei kontrol ediyor musunuz ? Anneleri emzirmeye destekleyici bir gruba ynlendirebiliyor musunuz ?

125

Uygulama

EVET / yi yaplan ve / HAYIR veya dzeltilmesi gerekenler

Emzirmeyi destekleyerek srdrmek Doumdan sonraki 1 hafta iinde, anne evde ziyaret ediliyor, emzirmenin iyi gittiinden emin olunuyor ve glk durumunda yardm ediliyor mu ? Postnatal 6. hafta ziyaretinde emzirme konusunda bilgi alp gzlemliyor musunuz ? Emziren tm annelere destek oluyor, onlar vyor musunuz ? ocuun 2. ylnda emziren tm annelere destek oluyor, onlar vyor musunuz ? Annelere emzirmede problem olabilecek konularda yardm ediyor musunuz ? Ciddi zorluklar olmasa da annelere emzirme konusundaki sorularnda yardmc oluyor musunuz ? Stlerinin az olduundan endielenen annelere yardm edebiliyor musunuz ? (bylece gereksiz ek gda vermezler.) Annelere gslerinin durumu ve emzirme konularnda yardm ederek emzirmeye devam etmelerini salayabiliyor musunuz ? Anne ve bebekler size baka nedenlerle de gelince emzirmeden bahsediyor musunuz ? Bymenin izlenmesi Hasta bebei tedavi Aile planlamas ocuk hastayken anneye emzirmeye devam etmesi iin yardm ediyor musunuz?

126

Uygulama

EVET / yi yaplan ve / HAYIR veya dzeltilmesi gerekenler

Emziren annelere aile planlamas danmanl yaptnzda nerdiiniz metodun emzirmeye en uygun olmasna dikkat ediyor musunuz ? zel ihtiyalar olan anne / bebeklere emzirmeyi devam ettirmeleri iin yardm edebilir misiniz ? rnein: Dk doum arlkl bebekler kizler zrl bebekler Hasta / sakat anne. Ev dnda alan, ama emzirmeye devam etmek isteyen annelere yardm edebilir misiniz ? Meslektalarnz, emzirmenin yararlar konusunda bilgilendiriyor musunuz ?

Salk Eitimi Salk eitimi programnzda emzirme konusu var m ? Beslenme ve ek besinler hakkndaki konumalarda emzirme ele alnyor mu ? Anneleri, sadece anne st ile en az 4 mmknse 6 ay beslemeleri konusunda zendiriyor musunuz ? ocuunu 2 yana gelene dek anne st ile beslemeleri konusunda anneleri zendiriyor musunuz ?

127

SALIK GREVLLERNN KENDLERNN YAPABLECE DEKLKLER ( 5 10 pratik neri yapn) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

YNETC YARDIMI STEYEN DEKLKLER ( 1 4 tane yararl ynetim deiikliklerini sralayn ) 1.

2.

3.

4.

128

Oturum 31

( Ek Oturum )

KADINLARIN BESLENMES, SALII VE DOURGANLII Giri Bir anneye emzirme konusunda yardmc olurken, bebein salnn yan sra annenin de salk durumunu ve bakmn hatrlamak nemlidir. Annenin beslenme durumunu dnmek zorundasnz. nk bu, onun saln, enerjisini, iyilik durumunu etkiler. Anne hasta olduunda ona emzirme konusunda nasl yardmc olacanz bilmek zorundasnz. Hastaln veya ald ilalarn ocuunu nasl etkileyeceini dnmelisiniz. Emzirme ve aile planlamas birbirine yardmcdr. Annelere ihtiyalar olan emzirme ve aile planlamas bilgilerini verebilmeniz gerekir. ekil 39 ( slayt 31 / 1 )

ANNE ST N ENERJ KAYNAKLARI

129

ekil 40.

( Slayt 31 / 2 )

ANNENN BESLENME DURUMUNUN ST RETMNE ETKS

Ya

Ya Ya

Protein

Protein Protein

Laktoz

Laktoz

Laktoz

Y BESLENEN

ORTA DDETTE MALNTRSYON

AIR MALNTRSYON

EMZREN ANNENN GEREKSNM OLAN GNLK FAZLADAN BESN RNEKLER 60 g pirin 30 Sebze 1/2 5 ml sv ya ekil 41. ( Slayt 31 / 3 ) HASTA BR ANNEYE EMZRME KONUSUNDA YARDIM Hasta olan bir kadna Hastanede yatyorsa Atei varsa Kendini ok kt hissediyor veya emzirmek istemiyorsa ok ar hasta ise Ruh hastas ise Anne iyileince Emzirdiiniz bebeiniz var m? diye sorun. Emziriyorsa devam etmesini nerin Bebei de yanna aln Bol iecek almasn salayn. 3 saat arayla stn samasna yardmc olun. Bebei kaptan besleyin Bebei kaptan besleyin st siz samay dnn. Anne ve bebee beraber bakacak bir bakc bulun St arttrmas iin veya tekrar emzirmesi iin anneye yardmc olun ( 1 avu dolusu ) (1 / 2 avu dolusu ) ( 1 avu dolusu ) ( 1 ay ka ) 240 kalori 120 kalori 90 kalori 50 kalori

130

Annenin ald ilalar ou ila anne stne kk miktarda geer. Bunlardan pek az bebei etkiler. ou durumda emzirmeye son vermek ilac kesmekten daha tehlikelidir. Yan etkisi olabilen birka ila vardr. Sorun olasl, birinci ayn altndaki bebekler iin daha byklere gre daha fazladr. Ama, genelde daha az yan etkisi olan baka bir ila vermek olasdr. Annenin kulland ilalar nedeniyle ancak nadiren emmeyi kesmek gerekir. ok nadir durumlarda emzirme kontrendikedir. Anne antikanser ilalar alyorsa, emzirmeyi kesmek gerekli olabilir. Radyoaktif maddelerle tedavi ediliyorsa, emzirme geici olarak kesilmelidir. Yukardaki ilalar ok sk kullanlmazlar. Baz ilalar emzirmeyi kesmeye neden olabilecek yan etkilere sahiptirler. Eer anne psikotropik ya da antikonvlsif ila alyorsa, bunlar ocuu uykulu ve gsz klabilir. Bu durum zellikle bebek 1 aylktan kkse ve anne barbitrat ve diazepam kullanyorsa grlr.

Bazen bebee daha az zarar verebilecek baka bir ilaca geilebilir. Fakat, zellikle epilepsi tedavisinde olduu gibi, ilac aniden deitirmek anne iin tehlikeli olabilir. Eer baka ila kullanma olasl yoksa, emzirmeye devam etsin ve bebei gzlemleyin. Yan etkiler ortaya karsa, emzirmeyi kesmek gerekebilir. Mmknse baz antibiyotikler kullanlmamaldr. Emziren anneye verilen ou ila bebek iin zararszdr. Kloramfenikol, tetrasiklin ve metronidazol mmknse verilmemelidir. Fakat verilirse, emzirmeye devam edilmeli ve bebek gzlenmelidir. Bir ok vakada hi problem kmayacaktr. Anneye sulfonamid, zellikle ocukta sarlk varken verilmemelidir. Kotrimoksazole, Fansidar veya Dapsone gerekiyorsa, ilac verin ve emzirmeye devam edin. Bebekte sarlk varsa ve zellikle sarlk anne ilac alrken ortaya kmsa baka bir tedavi metodu dnn. Anne stn azaltan ilalar mmknse verilmemelidir. strojen ieren kontraseptiflerden kannz Klortiazid gibi tiazid diretiklerden kannz. Bunlar anne stn azaltabilirler. Mmknse baka ila kullannz. Dier sk kullanlan ilalar tedavi dozlarnda gvenlidirler. Eer anne emin olmadnz bir ilac kullanyorsa: Listeden kontrol edin Siz daha fazla bilgi bulmaya alrken, annenin emzirmeye devam etmesini salayn. zellikle anne ilac uzun sre kullanmak zorundaysa, bebei uyku hali, itahszlk gibi yan etkiler ynnden izleyin. Doktor ya da farmakolog gibi daha uzmanlam salk grevlilerinden yardm isteyin. Eer kukuluysanz, gvenli olduunu bildiiniz baka bir drog bulmaya aln. Eer bebekte yan etkiler ortaya kmsa ve annenin tedavi protokol deitirilemiyorsa, mmknse geici olarak bir beslenme metodu nerin.

131

EMZRME VE ANNELERDE LA KULLANIMI

Emzirme Kontrendike

Antikanser ilalar ( antimetabolitler ) Radyoaktif maddeler ( emzirmeyi geici sre ile kes )

Emzirmeye devam edin: Yan etki olas Uyku hali iin bebei gzle Mmknse baka ila kullan Psikiatrik ve antikonvlsif drogla

Kloramfenikol, tetrasiklinler, metronidazol,quinolone Antibiotikler ( rn: siprofloksasin ) Sulfonamid, kotrimoksazol, fansidar, dapsone strojenler, (strojen ieren kontraseptifler dahil ), Tiazid grubu diretikler. En sk kullanlan ilalar: Analjezik ve antipiretikler: Ksa sreli parasetamol, Asetil salisik asit, ibuprofen, morfin ve pethidin ( nadir kullanm ) ksrk ilalar, Antibiotikler: ampisilin, kloksasilin ve dier penisilinler, eritromisin. Anti tberklostatikler, anti lepra (dapsone iin yukarya bak ) antimalaria ( mefloquine hari ) Antihelmintikler, antifungaller Bronkodilatatrler ( rn: salbutamol ), Kotikosteroidler, antihistaminikler, antiasidler, diabet ilalar, ou antihipertansifler, digoxin, yot, demir, vitaminler.

Bebei sarlk ynnden izle Baka ila kullan ( st azaltabilir ) Tedavi dozlarnda gvenli Bebei izleyin

132

EMZRME VE ALE PLANLAMASI

YEN BR GEBEL GECKTRMEK N EMZRME Henz menstrasyon balamamsa: 6 ayla kadar iyi koruyuculuk 6 12 ay aras Ksmi koruyuculuk Menstrasyon tekrar balaynca: Herhangi bir dnemde Hibir koruyuculuk yok Baka bir aile planlamas yntemi kullanmak Emzirmek Gece ve gndz sk emzirmek Gece ve gndz sk emzirmek ( ek besinlerle birlikte )

LAKTASYONEL AMENORE METODU ( LAM)

Baka bir aile planlamas metoduna gerek yoktur eer: Hi adet yoksa VE Bebek 6 aylktan kk VE Bebek anne st alyorsa

Baka bir aile planlamas yntemi kullann eer: Adetler tekrar balamsa VEYA Bebek 6 aylktan byk ise VEYA Ek besinlere balanmsa

Aile Planlamas ve Emzirmenin Dier Yntemleri Aile planlamas emzirmenin devam edebilmesi iin nemlidir. Birok anne tekrar hamile kalnca emzirmeyi keser. Demek ki emziren annelerle aile planlamasn tartmak nemlidir. Annenin setii doum kontrol metodunun emzirmeye uygun olduundan emin olunmaldr. Hormon iermeyen tm metodlar uygundur. Laktasyona etkileri yoktur. Rahim ii ara ok uygundur. Doru kullanlyorsa kondomlar, diaframlar ve spermisid kremler de uygundur. Doru kullanlyorsa bu yntemler bebek 6. ayn doldurduktan sonraki emzirmenin salad ksmi korumay glendirirler. Sadece progesteron ieren hormonal metodlar da emzirme srasnda uygundur. Bunlar depo provera veya daha yenisi norplant veya sadece progesteron ieren haplardr. Bunlar laktasyona etkisizdir. Hatta olaslkla anne st miktarn biraz arttrrlar.

133

En az uygun olan grup, strojen, progesteron kombine hormonal kontraseptiflerdir. Bunlar kombine hap ya da yeni kullanma giren aylk injeksiyonlardr. Bu metotlar anne st miktarn azaltr. Emzirme srasnda mmknse bunlardan kanlmaldr. Bunlardan, bebek ek besinlere baladktan sonra da kanlmaldr. Fakat baka hibir metot yoksa anne ve bebein iyilii iin bunlar kullanlabilir. nk yeni bir hamilelik riskinin tehlikesi daha byktr. Bu durumda st miktarnn azalmasn nlemek iin anneyi sk sk emzirmeye tevik edin. Doumdan sonraki ilk 6 haftada hibir hormonal metot kullanlmamaldr.

ALITIRMA 23.

Emzirme ve Aile Planlamas

Egzersiz nasl yaplmal: Aile planlamas konusunda yardm istei ile gelen kadnlar hakkndaki aadaki ksa ykleri okuyun. Her ykden sonra, grupla beraber soruyu nasl cevaplandracanz tartn. Hazr olduunuzda nerilerinizi eitici ile tartn. Tartlacak ykler: Fadime 2. bebeini 2 hafta nce dourmu. lk ocuu Ouz, 12 aylk. Fadime Ouzu anne style, ayrca yeterli st olmadn dndnden 1 aylktan itibaren gnde biberon forml st vererek beslemi. imdi dinlenip uzun sre hamile kalmamak istiyor. Fakat kocas aile planlamas metotlarn kullanmak istemiyor, almyor ve evde oturuyor.

Fadimenin hissettiklerini anladnz gstermek iin ne sylerdiniz ?

Yeni bir hamilelii geciktirmek iin Fadimeye ne nerirsiniz ?

Yeterli st olduu konusunda kendine gvenini salamak iin ona ne sylersiniz ?

6. ayn sonunda ya da mestrasyonu tekrar baladnda hangi aile planlamas metodunu nerirsiniz ?

Emine 2 hafta sonra almaya balayacak. Bebei o zaman 8 haftalk olacak. Her gn bebeinden ayr 9 10 saat geirecek. Evde iken emzirecek. Emine ite iken bir yardmc bebee salm anne st ve baz forml stleri bir kapla verecek. Bir gn ikinci bir bebek dourmak istiyor, ama 3 yldan nce deil.

Emineye emzirme ve aile planlamas konusunda ne bilgi verirsiniz ?

134

Aile planlamas konusunda ne nerirsiniz ?

Stnn azalmasn nlemek iin ne yapmasn nerirsiniz ? Pervinin sadece anne st ile besledii 7 aylk bir bebei var. Menstrasyonu tekrar balamam. arda meyve satyor ve bebeini sk sk emzirebilmek iin beraberinde gtryor. Bu bebek yrme ve kucakta tanmaya ihtiya duymayana kadar yeni bir bebek dourmak istemiyor. Pervine emzirme ve aile planlamas konusunda ne bilgi verirsiniz ?

yi yapt bir eyi vmek iin ne sylersiniz ?

Beslenme konusunda hangi bilgiyi verirsiniz ?

Aile planlamas konusunda ona ne nerirsiniz ?

135

Oturum 32 KADINLAR VE ALIMA EV DIINDA ALIAN ANNELERE VERLECEK TLER OKU VE TARTI.

EV DIINDA ALIAN ANNELERE VERLECEK TLER Eer mmknse, bebeinizi birlikte ie gtrn. altnz yere yakn bir kre yoksa veya ulam gse bu zor olabilir. Eer altnz yer eve yaknsa, eve gidip aralarda besleyebilirsiniz, ya da bir yardmcya bebei i yerinize getirmesini syleyebilirsiniz. Eer altnz yer evden uzaksa, bebeinize emzirmeyi yle uygulayabilirsiniz: Doum izni srasnda sadece anne st ile ve sk sk besleyin. Bu, bebeinize emzirmenin yararlarn salar, ayrca stnz artar. lk iki ay en nemlisidir. Gerekten gerek olmadka dier besinlerle beslemeyin. Nasl olsa 12 hafta iinde ie dneceim, imdiden biberonla besleyeyim diye DNMEYN. Biberon kullanmak hi de gerekli deildir. ok kk bebekler bile bir kaptan beslenebilirler. e geri dnmeye bir hafta kalana dek bekleyin. Sadece bebee fincandan beslenmeyi renmesi iin yetecek kadar zaman verin. Bu sre iinde bebee bakacak olan kii de bebei kapla beslemeyi renir. Geceleri, sabah erken saatlerde ve evde olduunuz herhangi bir zamanda emzirmeye devam edin. Bu, stnzn azalmasn nler. Gnde 1 2 kez yapay besin verseniz de anne stnden bebeiniz yararlanm olur Birok bebek geceleri daha ok emmeye alr ve ihtiyalar olan ou st bu zamanda alrlar. Gndzleri ise daha ok uyurlar ve daha az ste ihtiyalar olur. Bebeiniz doar domaz stnz samay renin. Bu, ilemi daha kolay yapmanz salar. e gitmeden nce stnz san ve bakcya, bebeinize vermesi iin teslim edin. Rahat bir ekilde stnz saabilmek iin kendinize yeterli zaman ayrn. Normalden yarm saat erken kalkmak zorunda kalabilirsiniz. (eer acele ederseniz, yeterli st saamadnz farkedebilirsiniz ). ok temiz bir fincan ya da kavanoza saabildiiniz kadar st san. Baz anneler bebeklerini emzirdikten sonra bile 2 fincan ( 400 500 ml ) st saabildiklerini sylerler. Fakat bir fincan ( 200 ml ) bile bebee 3 n yetebilir. ( 60 70 ml her nde ). Yarm fincan veya daha az bile bir n iin yeterlidir. Siz evde yokken her n iin yarm bardak ( 100 ml ) st brakn. Bu kadar ok saamyorsanz, saabildiiniz kadarn brakn. Ne kadar az olsa bile yararldr.

136

Salm st bardann stn temiz bir rt ya da tabakla kapatn. St evin en souk yerine koyun ( eer varsa buzdolabna, yoksa evin karanlk bir kesine ). St bebee vermeden nce kaynatmayn, ya da stmayn. Is stteki birok antimikrobik faktrleri yok eder. Salm anne st darda inek stnden daha uzun dayanabilir, nk iinde antimikrobik faktrler vardr. Mikroplar scak iklim ve buzdolab dnda bile (oda scaklnda) salm anne stnde en azndan 8 saat remezler. Bebee bir i gn boyunca verilebilir. Stnz sadktan sonra bebeinizi emzirin. Emmek, samaktan daha etkilidir, bylece bebek sizin saamadnz st alabilir.

Eer bebeinizi ksmen ya da tamamen inek st ile besleyecekseniz. 1 bardak ( 200 ml ) st hazrlamak iin 3 / 4 bardak ( 150 ml ) inek stn 1 / 4 bardak ( 50 ml ) su ile beraber kaynatn. 1 silme byk ay ka eker ekleyin (15 g). Her nde yarm ya da1 bardak ( 100 200 ml ) verin. Karm temiz kapakl bir kapta saklayn. Eer bebeinizi ksmen ya da tamamen forml st ile beslemeye karar verdiyseniz. Bir n iin gerekli tozu lerek temiz bir fincan ya da bardaa koyun. Suyu ln ve dier bir bardaa koyun. ki barda da temiz bir bezle kapatn ya da temiz kapakl bir kaba ayr ayr koyun. Bakcya bebei besleyecei zaman tozu ve suyu kartrmay retin. St formln kartrp hemen bebei beslemelidir, nk kartrdktan ksa bir sre sonra bozulur.

Not: Bebek iin saarak st brakmann birok yolu vardr. Bunlar uygun metotlardr. Sizin durumunuza daha ok uyan metod bulabilirsiniz. Bakcya dikkatli ve kuralna uygun ekilde retin. Bebeinizi biberonla deil, bardakla ( fincanla ) beslemesini retin. Bardaklar daha temizdir ve bebein emme isteini tatmin etmez. Bylece eve geldiinizde memenizi emmek isteyecektir, bu da st miktarnz arttracaktr. Bir nn hepsini bir seferde vermesini retin. Kalann sonra vermek zere saklamamaldr ve arada srada kk miktarlarda vermemelidir. Bebee emzik vermemesini fakat baka bir eyle yattrmasn retin. teyken stnz 2 3 kere san ( yaklak 3 saatte bir ). Eer samazsanz, stnz azalma eilimi gsterir. Samak, ayn zamanda kendinizi rahat hissetmenizi salar ve st akmasn nler. Eer altnz yerde buzdolab varsa, salm stnz burada bekletin. Eve gtrmek zere temiz bir kapta toplayn. Evde de souk tutabilirseniz bu st ertesi gn gvenle kullanlabilir. Eer salm stnz koruyamyorsanz, atn. Bebeiniz bir ey kaybetmez, gsleriniz daha ok st retir.

137

Eer bir salk grevlisi iseniz, sizin nasl yaptnz hastalarnz bilir ve grr. Sonra sizin rneinizi izlerler.

Rol yapma: Ev dnda alan bir anneye yardm etmek: Emine 3. bebeini 4 hafta nce dourdu. Emine bir maazada alyor. Bebei 2 aylk olunca ie dnmesi gerekecek. dier ocuklarn emzirmeyi 6. haftada brakm ve ie dnd iin biberonla beslemi. Sk sk hastalanmlar ve Emine emzirmenin yaknln zlemi. Emine bu bebei emzirmeyi, yeliyor ve bir arkada baz kadnlarn bu koullarda emzirdiklerini sylemi, ama nasl olduunu bilmiyor. yerinde st szmasndan ve kokmasndan endie ediyor. Bu utan verici olurdu ve mterileri ile i arkadalarn rahatsz edebilirdi. Emzirmeye almak, iyerine gitmek, dier ocuklar ve kocasyla ilgilenmek onu endielendiriyor. Haftada be gn ortalama gnde 10 saat evden ayr kalacak. Kz kardei bebee bakacak; onun gvenilir birisi olduu sylenebilir. Evde buzdolab yok. Emine iki tane yeni biberon ald.

138

Oturum 33 ANNE ST YERNE KULLANILAN TCAR RNLER Anne st yerine kullanlan ticari rnlerin pazarlanmas ile ilgili Uluslararas Yasa Anne st ve emzirme, forml stlerin reklamndan korunmaldr. Bu formllerin reklamnn ve satnn dzenlenmesi gerekir. 1981de Dnya Salk rgt ( WHO ) st formllerinin (bebek mamalarnn) pazarlanmas ve satnn dzenlenmesi ile ilgili anne stnn yerine kullanlan rnleri kapsayan Uluslararas Yasay kabul etmitir. Bu yasa fazla kapsaml deildir, anne st ile beslenmenin korunmas iin minimal kurallar getirmitir. Yasa pazarlama ile ilgilidir. St formllerinin ve biberonlarn satn yasaklamaz veya bebekleri biberonla besleyen kiileri cezalandrmaz. Bebek mamalarnn her yerde satlmasna izin verir ve her lkeyi kendi kurallarn koymakta serbest brakr. Yasa hem anne st yerine kullanlan rnleri, hem de bebek beslenmesinde kullanlan emzikleri kapsar. Anne st yerine kullanlan rnler unlar ierir: St formlleri; Annelerin, anne st yerine verebileceini dnd veya kulland her trl st ve yiyecekler.

ULUSLARARASI YASANIN ANA LKELERNN ZET 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Anne st yerine kullanlan rnlerin halka reklamnn yaplmamas. Annelere bedava numune verilmemesi. Salk kurumlarnda reklam yaplmamas. Firma elemanlarnn annelere nerilerde bulunmamas. Salk grevlilerine hediye verilmemesi. rnlerin zerinde suni beslenmeyi idealize eden resimlerin olmamas. Salk alanlarna verilen bilginin bilimsel ve gerek olmas. rnlerin etiketlerinin zerinde anne st ile beslenmenin yararlar ve yapay beslenmenin maliyeti ve zararlar yazl olmal. ekerli, koyulatrlm st gibi uygun olmayan rnler bebeklere nerilmemeli ve reklamlar yaplmamal.

139

CRETSZ DAITIMA SON 1986 Maysnda Dnya Salk rgt forml st ban yasaklad. Salk Bakanlklarndan aadaki ilkeye uymalarn istedi: Az sayda ocuk iin gerekli olabilecek anne stnn benzeri forml stlerin hastanelerde bedava datm ile deil sadece normal yollarla ( yani satn alnarak ) salanmas gereklidir. Bedava datmn tm lkelerde sona erdirilmesi WHO / UNICEFin Bebek Dostu Hastane Projesinin amacdr. Eer hastane anne st yerine kullanlan formllerin bedava verilmesini kabul ederse bu hastane Bebek Dostu olamaz.

Salk kuruluundaki her trl reklam, zerinde firmann ismi olan reklam amal literatr, baka amala kullanlsa da eski forml st kutularn yok edin. Bedava ticari forml veya biberon, emzik, oyuncak, vb. eyalar kabul etmeyin. Kalem, takvim gibi dier hediyeleri kabul etmeyin. zerinde firmann ad yazl olan byme erisi ve dier ara gereleri, zellikle annelerin grecei yerde kullanmayn. Ticari forml irketlerinin verdii yemeklere katlmayn. Annelere cretsiz numune veya reklam malzemesi vermeyin. Hastanede ( rnein, ksz ocuklar iin ) kullanlan ticari formllerin dier anneler tarafndan grlmemesini salayn.

Rol yapma: En iyi forml stn seimi Ayten ve Ahmet 4 aylk Emrenin anne babasdr. Ahmet bir iyerinde almaktadr. Ahmet iten eve dner, Ayten ona bebek iin forml st almak istediini syler. Kendi stnn Emreye yetmediini dnmektedir. Hastanede, geceleri dinlensin diye, Emre biberonla beslenmitir. Ayten hemire odasnda baz forml st kutular grmtr. Ayten ayn markadan almak ister, nk hastanede de kullanldna gre onun gvenilir ve salkl olduunu dnr. Ahmet forml stn ne kadara satldn bilmemektedir. Fiyat konusunda endielidir, nk maa dktr. Aytenin emzirmesini tercih eder, nk bu ucuzdur. Eer forml st alrsa Aytenin en ucuzundan almasn ister, nk btn eitlerin ayn olduunu dnmektedir. Nurten, forml stlerinin de satld bir maazada almaktadr. Aytenin arkadadr. Hastanede kullanlan eit de o blgedeki doktorun nerdii bir marka da dkkanda mevcuttur. Nurten, doktorun onlara bedava numuneler verdiini syler. Ayrca, Nurtenin kendi bebeine kulland daha ucuz bir marka daha vardr. Bebei u anda ok salkldr. Bir de ishalli ocuklar iin olan daha pahal bir eit daha vardr.

140

Nurten, Ayten ve Ahmete fiyatlar syler ve her eidin avantajlarn syler ( Daha tatl veya souk suyla kolayca kartrlabilmesi gibi ). Kutunun zerindeki glmseyen bebein resmini, kutudaki lei gsterir, kutunun ayrca karncalar uzaklatrc bir maddeden yaplm olduunu syler. Ayten ve Ahmet, Emre iin hangisinin en iyisi olacan tartrlar ve anne stn tamamen unuturlar. Doktorun tavsiye ettii eidi mi almal diye dnrler. Oysa ki ne doktor onlar, ne de onlar doktoru tanmyordur. Ayten ishalli ocuklar iin olan m almal diye dnr. Bu daha pahaldr yani ok iyidir. Emreyi ishal olmaktan kurtaracaktr. Ahmet hala ucuz olanlarn ayn olduunu dnmektedir. Nurten de bunu kullanmaktadr. Sonuta Ayten hastanede kullanlan markay almakta srar eder. Ayten forml st mmkn olduunca az kullanacan bylece bir kutuyu iki ayda bitireceini syler.

lem nasl yaplacak Ortalama, bir bebei ilk 6 ay beslemek iin 44 x 500 g lk forml st gerekir. ( lk bir ay iin 5 kutu, ikinci ay iin 7 kutu, son drt ay da 8 kutu ) Kutunuzun fiyatndan 44 x 500 g lk kutunun ne kadara mal olacan hesaplayn. 44 kutu forml stn masrafn tarm iisi bir kadnn, ehirde bir ii kadnn , hizmeti bir kadnn 6 aylk maa ile karlatrn. Cevaplarnz eiticiniz ile ve grupla tartn.

Cevaplamak iin: Forml stn markas: 500 g lk bir kutu forml stn fiyat: 44 x 500 g lk forml stn fiyat: Asgari cret Krsal kesimde 1 aylk: 6 aylk: 44x 500 gr forml stn fiyat x 100 = Krsal kesimdeki 6 aylk maa . . . . . . . . . .% ehirde

44 x 500 g r forml stn fiyat x 100 = . . . . . . . . . .% ehirdeki 6 ay maa Bebei . . . . . . . . . . . . . . . ile beslemek iin toplam gereken para: Krsal kesimdeki maan % . . . . . . . si.

ehirdeki maan % . . . . . . . .si.