FAZ KAYMALI DARBE GENLK MODLASYONLU DC/DC

DNTRC KULLANAN AK ARJ DEVRES

sa GK




YKSEK LSANS TEZ
ELEKTRK-ELEKTRONK MHENDSL





GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS





KASIM 2005
ANKARA

sa GK tarafndan hazrlanan FAZ KAYMALI DARBE GENLK
MODLASYONLU DC/DC DNTRC KULLANAN AK ARJ
DEVRES adl bu tezin Yksek Lisans tezi olarak uygun olduunu onaylarm.

.............................................
Tez Yneticisi


Bu alma, jrimiz tarafndan Elektrik-Elektronik Mh. Anabilim Dalnda
Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.


Bakan : ________________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________

ye : ________________________________________


Bu tez, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits tez yazm kurallarna uygundur.


iii
FAZ KAYMALI DARBE GENLK MODLASYONLU DC/DC
DNTRC KULLANAN AK ARJ DEVRES
(Yksek Lisans Tezi)

sa GK

GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

KASIM 2005

ZET

Faz kaymal PWM tam kpr dc-dc dntrc, anahtarlama kayplarn
azaltmak iin anahtarlama annda oluturulan rezonansn, anahtarlarn ve
transformatrn parazitik bileenlerinin kullanlarak salanmas avantajna
sahiptir. Bu, anahtarlama frekansnn arttrlmasna, dolaysyla sistemin
boyutunun azaltlmasna imkan salar. Bylece bu dntrc yksek g
seviyelerinde kullanlabilir.

Bu almada faz kaymal PWM tam kpr dc-dc dntrc analiz edilmi,
simlasyonu yaplm ve ak arj iin tasarlanm 150 W gcnde bir prototip
tasarlanp test edilmitir. Dntrcnn kontrol DSP kullanlarak
gerekletirilmitir. Simlasyon ve deneysel alma sonular bu kontrol
tekniinin az kaypl, yksek verimli olduunu gstermitir.



Bilim Kodu : 916
Anahtar Kelimeler : faz kaymal dntrc, ZVS, ak arj
Sayfa Adedi : 86
Tez Yneticisi : Yrd. Do. Dr. Mehmet Timur AYDEMR


iv
A BATTERY CHARGE CIRCUIT
UTILIZING PHASE SHIFTED PWM DC/DC CONVERTER
(M.Sc. Thesis)

Isa GOK

GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

NOVEMBER 2005

ABSTRACT

Phase shifted PWM full-bridge dc-dc converters have the advantage of utilizing
the parasitics of the transistors and the transformers to establish partial
resonance during the switching transient so that the switching losses are
reduced. This, in turn, makes it possible to increase switching frequencies and
reduce the size of the system. Therefore, these converters can be used at high
power levels.

In this work, phase-shifted PWM full-bridge converters have been analyzed,
simulated, and a 150-W prototype suitable for battery charging has been built
and tested. The control of the converter has been achieved by a DSP controller.
Both simulation and experimental results showed that the control technique
results in lower losses, higher efficiency.



Science Code : 916
Key Words : phase shifted converter, ZVS, battary charge, DSP
Page Number : 86
Adviser : Assoc. Prof. Mehmet Timur AYDEMIR


v
TEEKKR

almalarm boyunca deerli yardm ve katklar ile beni ynlendiren, tezimi
tamamlamamdaki en byk etken, deerli hocam Yrd. Do. M. Timur AYDEMRe,
alanlarnn eitimine verdii nemden dolay Mdrm Turhan MULUKa ve her
zaman en byk destekim olan aileme sonsuz teekkrlerimi bor bilirim.


vi
NDEKLER
Sayfa
ZET.......iii

ABSTRACT.....iv

TEEKKR......v

NDEKLER........vi

ZELGELERN LSTES..............ix

EKLLERN LSTES............x

SMGELER VE KISALTMALAR...xiii

1. GR....1

2. DC/DC DNTRCLERDE ANAHTARLAMA......3

2.1. Anahtarlama Kayplar............3

2.2. Yumuak Anahtarlama...6

2.3. ZC Rezonans Anahtar.........7

2.4. ZV Rezonans Anahtar.....8

2.5. Quasi-Rezonans Dntrcler....9

2.5.1. ZCS-QRC......9

2.5.2. ZVS-QRC........13

2.5.3. ZVS-QRC ve ZCS-QRC karlatrmas.....15

2.6. Yksek Frekans ZVS Uygulamalar.....16

2.6.1. Gerilim snrlamal ZVS..17

2.6.2. Sfr gerilim geili faz kaydrmal PWM dntrc.......18

2.7. Multi Rezonans Dntrcler (MRC)...19


vii
Sayfa
2.8. Sfr Gerilim Geili (ZVT) Dntrcler....23

2.9. Yk Rezonans Dntrcler.24

2.9.1. Seri rezonans dntrcler.......25

2.9.2. Paralel rezonans dntrcler......26

2.9.3. Seri-paralel rezonans dntrcler......26

3. FAZ KAYDIRMALI DC/DC DNTRC.....28

3.1. Sert Anahtarlamal DC/DC Tam Kpr Dntrc..28

3.2. Faz Kaydrmal DC/DC Dntrc......29

3.3. alma Prensipleri.......30

3.4. Srekli Durum Analizi.........32

3.4.1. Gerekli l zamanlar...32

3.4.2. Sfr gerilim anahtarlama aral.........35

3.4.3. Anahtarlama frekans, kaak endktans ve doluluk oran seimi...36

3.4.4. Mosfet kayp analizi........38

3.5. Faz Kaymal DC/DC Dntrc Simlasyonu.....40

4. TASARIM VE DENEYSEL ALIMA....47

4.1. Sabit Gerilim Sabit Akm arj Yntemi.......47

4.2. Genel Devre emas..47

4.3. G Elemanlarn Seimi.......48

4.4. k Filtresi ve Transformatrn Tasarm.....50

4.5. Faz Kaymal DC/DC Dntrc Kontrol.......51



viii
Sayfa
4.6. Deneysel Sonular........53

5. SONU VE NERLER....57

KAYNAKLAR...........................................................................................................58
EKLER........................................................................................................................61
EK-1. Uygulama Elemanlarnn Teknik Bilgileri...62
EK-2. Uygulama Kart emalar ve Fotoraflar.79
ZGEM................................................................................................................86


ix
ZELGELERN LSTES

izelge Sayfa

izelge 3.1. Yumuak ve Sert Anahtarlama Durumlarnda Anahtar Kayplarnn
Karlatrlmas..45




x
EKLLERN LSTES

ekil Sayfa

ekil 2.1. Basit bir endktif anahtarlama devresi.........................................................3

ekil 2.2. Anahtar a) kontrol sinyali b) akm ve gerilim dalga ekilleri c) kayplar....5

ekil 2.3. Sfr akm (ZC) rezonans anahtar tipleri.......................................................8

ekil 2.4. Sfr gerilim (ZV) rezonans anahtar tipleri...................................................8

ekil 2.5. ZCS modunda alan yarm dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram, (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki.......10

ekil 2.6. ZCS modunda alan tam dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki.........11

ekil 2.7. ZCS quasi-rezonans dntrcler...........................................................12

ekil 2.8. ZVS modunda alan yarm dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki........13

ekil 2.9. ZVS modunda alan tam dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki........14

ekil 2.10. ZVS quasi-rezonans dntrcler.........................................................15

ekil 2.11. ZVS yarm kpr dntrc (a) devre emas (b) dalga ekilleri ........17

ekil 2.12. ZVS tam kpr dntrc (a) devre emas (b) dalga ekilleri............18

ekil 2.13. Faz kaydrmal ZVS dntrc dalga ekilleri.....................................19

ekil 2.14. Multi rezonans anahtarlar (a) ZC-MR anahtar (b) ZV-MR anahtar.........20

ekil 2.15. Buck ZVS-MRC.......................................................................................20

ekil 2.16. Buck ZVS-MRC a) Mod I b) Mod II........................................................21

ekil 2.17. Normal PWM dntrclerin multi rezonans anahtar
kullanlm trevleri..................................................................................22


xi

ekil Sayfa

ekil 2.18. Sabit frekans multi rezonans dntrc................................................23

ekil 2.19. Sabit frekansl buck MRC
(a) devre emas (b) kap sinyalleri (c) alma modlar...........................23

ekil 2.20. ZVT-PWM dntrcler.......................................................................24

ekil 2.21. Buck ZVT-PWM dntrc.................................................................25

ekil 2.22. SRC yarm kpr konfigrasyonu............................................................26

ekil 2.23. PRC yarm kpr konfigrasyonu............................................................26

ekil 2.24. SPRC tipleri a) LCC tipi b) LLC tipi........................................................27

ekil 3.1. Sert anahtarlamal PWM tam kpr dntrc......................................28

ekil 3.2. Sert anahtarlamal PWM tam kpr dntrc kontrol sinyalleri ve
transformatr primer gerilimi.....................................................................29

ekil 3.3. Faz kaydrmal tam kpr dntrc kontrol sinyalleri ve
primer gerilimi............................................................................................31

ekil 3.4. Faz kaydrmal tam kpr dntrc
a) kontrol sinyalleri b) V
AB
ve primer akm c) V
SEC
gerilimi....................32

ekil 3.5. M4 V
DS
gerilimi .........................................................................................34

ekil 3.6. Primer akmna gre doluluk oran deiimi..............................................37

ekil 3.7. Faz kaymal PWM ZVS dntrc simlasyon devresi.....40

ekil 3.8. k gerilimi ve k akm...41

ekil 3.9. Devreye ait eitli dalga biimleri: (stten alta doru) a) leri fazdaki
bacaa ait kap iaretleri, b) Geri fazdaki bacaa ait kap iaretleri c)
primer gerilimi, d) primer akm, ve e) sekonder gerilimi......42

ekil 3.10. Geri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi.....43



xii
ekil Sayfa

ekil 3.11. leri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi......43

ekil 3.12. Geri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn akm ve bacak zerindeki
anahtarlarn gerilimleri.......44

ekil 3.13. leri fazdaki bacaa ait M2 anahtarnn akm ve bacak zerindeki
anahtarlarn gerilimleri.......44

ekil 3.14. M1 ve M2 anahtarlarnn akmlar ile primer akm.45

ekil 4.1. Sabit gerilim sabit akm arj gerilimi......47

ekil 4.2. Uygulama genel emas..48

ekil 4.3. DSP sabit gerilim sabit akm arj kontrol algoritmas....52

ekil 4.4. M1-M3-M2-M4 kap gerilimleri (d=0.42).....53

ekil 4.5. (stten alta) transformatr primer gerilimi (100 V/div), primer akm
(500 mA/div), sekonder gerilimi (100 V/div).....53

ekil 4.6. nce anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri: V
DS
gerilimleri (100 V/div),
anahtar akm (500 mA/div), primer akm (750 mA/div)......54

ekil 4.7. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri: v
DS
gerilimleri (100 V/div),
anahtar akm (500 mA/div).....54

ekil 4.8. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri (tkamaya gei annda
yaknlatrlm): V
DS
gerilimleri(100 V/div), anahtar akm
(500 mA/div)55

ekil 4.9. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri (tkamaya gei annda
yaknlatrlm): V
DS
gerilimleri (100 V/div), anahtar akm
(500 mA/div)....55

ekil 4.10. Anahtar akm ve gerilimi ile tkamaya gei kayplar (100 V/div, 500
mA/div, 10 W/div)....56



xiii
SMGELER VE KISALTMALAR

Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar aklamalar ile birlikte
aada sunulmutur.

Simgeler Aklama

V
i
Dntrc giri voltaj
T Anahtarlama periyodu
Faz kayma a
D Doluluk oran
N Transformatr sarm oran
t
ri
Akm ykselme zaman

t
fv
Voltaj alalma zaman
t
rv
Voltaj ykselme zaman
t
fi
Akm alalma zaman
M Voltaj dnm oran
Z
r
Karakteristik empedans

Ksaltmalar Aklama

PWM Darbe genilik modlasyonu
ZVS sfr gerilim anahtarlama
ZCS Sfr akm anahtarlama
QRC Quasi rezoans dntrc
MRC Multi rezonans dntrc
LRC Yk rezonans dntrcler
DSP Dijital sinyal ilemcisi


1
1. GR

Anahtarlamal g kaynaklarnda yksek frekansta alma devredeki aktif
elemanlarnn (g transformatr, k szge kapasitesi ve szge endktans)
deerlerinin ve dolaysyla boyutlarnn azalmasn salamaktadr. Bu sayede daha
kk boyutlarda, daha kaliteli ve daha verimli g kaynaklar elde etmek mmkn
olmaktadr (1). Bununla birlikte, yksek frekansta alma beraberinde baz
problemleri de getirmektedir. Frekans arttka anahtarlama kayplar artar, devredeki
parazitik bileenlerin etkisi ihmal edilemez boyutlara ular ve bunun sonucunda g
kaynann verimi azalr (2).

Yksek frekansta oluabilecek sorunlar zmek amacyla eitli yntemlerle
yumuak anahtarlama yapan topolojiler gelitirilmitir. Bu topolojilerde g
elemannn kapanmas/almas srasnda zerinden akm gemesinin engellenmesi
(SAA; sfr akm anahtarlama, ZCS) ya da zerinde gerilim olumasnn
engellenmesi (SGA; sfr gerilim anahtarlama, ZVS) ile anahtarlama kayplar
azaltlr (1-7).

Yumuak anahtarlama iin kullanlan geleneksel rezonans dntrclerin
dezavantajlar anahtar(lar) zerindeki akm ve/veya gerilim basksnn artmas ve
k akm/gerilim reglasyonu iin anahtarlama frekansnn deitirilmesidir.
Anahtarlama frekansnn deiim aral arttka yumuak anahtarlama aral da
artar. Fakat bu durumda devredeki aktif bileenlerin etkin olarak tasarlanmas
mmkn deildir.

Rezonans dntrclerde sabit frekansl anahtarlama iin eitli dzenlemeler
nerilmitir (8). Bu dzenlemelerde devreler eklenen ek anahtarlardan dolay
karmak bir yap oluturmutur.

Bu almada, anahtarlama kayplarn ZVS yntemi ile azaltan ve bunu devredeki
parazitik bileenler vastasyla gerekletiren, sabit frekansta alan tam kpr faz
kaymal DC/DC dntrc incelenmitir (9-16). nceleme sonularn dorulamak


2
amacyla DSP kontroll 100 kHz, 150 W gcnde bir ak arj devresi uygulamas
gerekletirilmitir.

Tam kpr faz kaymal DC/DC dntrc kontrolnn DSP ile gerekletirilmesi
son zamanlarda yaygnlatrmtr (17,18). Dijital kontrol sayesinde esnek, ok
amal/ilevli g kaynaklarnn elde edilmesi analog yntemlere gre daha kolaydr.

kinci blmde anahtarlama kayplarnn oluumu, sert anahtarlama yapan PWM
dntrclerden tretilen, yumuak anahtarlama yapan rezonans topolojiler
incelenmektedir. Bu blmde, 3. blmde ayrntl analizi yaplan faz kaymal
DC/DC dntrcden de ksaca bahsedilecektir.

nc blmde faz kaymal DC/DC dntrc almas ayrntlaryla
incelenecektir. Ayrca, uygulamas gerekletirilen faz kaymal DC/DC
dntrcnn bilgisayar benzetim sonular da sunulacaktr.

Drdnc blmde uygulamas gerekletirilen 100 KHz 150 W gcndeki ak arj
devresinin tasarm ve uygulamadan alnan sonular incelenecektir.

Beinci blmde ise elde edilen sonular dorultusunda deerlendirmeler verilecek
ve daha iyi bir tasarm iin neler yaplabileceinden bahsedilecektir.


3
2. DC/DC DNTRCLERDE ANAHTARLAMA

Bu blmde anahtarlama kayplarnn oluumu, sert anahtarlama yapan PWM
dntrclerden tretilen, yumuak anahtarlama yapan rezonans topolojiler
incelenecektir. Ayrca 3. blmde ayrntl analizi yaplan faz kaymal DC/DC
dntrcden de ksaca bahsedilecektir.

2.1. Anahtarlama Kayplar

BJT, MOSFET, GTO ve IGBT gibi eitli yar iletken g elemanlar kontrol
ularna uygulanan iaretler ile anahtarlanrlar. Anahtar alr ve kapanr iken, ideal
olmayan durumlardan dolay, anahtar zerinde ayn anda akmn ve gerilimin olduu
gei anlar oluur. Bu gei anlarnda oluan kayplara anahtarlama kayplar denir
ve s olarak yar iletken anahtar zerinde harcanr. Anahtarn zerinde akm ve
gerilim var iken anahtarlanmasna sert anahtarlama denir.

ekil 2.1de birok g elektronii sisteminde rastlanan bir durumu temsil eden basit
bir devre grlmektedir.


ekil 2.1. Basit bir endktif anahtarlama devresi

Balangta anahtarn tkama konumunda olduunu ve endktif ykn I
0
akmnn
diyot zerinden aktn varsayalm. Anahtar iletime sokulduunda, I
o
akm anahtar
zerinden akmaya balar. Ancak, tm akmn anahtar zerine gemesi zaman alr ve
belli bir sre hem anahtar hem de diyot iletimde olduundan, bu sre boyunca


4
anahtarn ular arasndaki gerilim V
d
olur. Bu da anahtarn zerinde akmn ve
gerilimin ayn anda olmas demektir. Anahtar, akmn tmn zerine aldnda
diyot akm sfr olur ve diyot tkamaya geer. Bu anda, anahtar gerilimi iletim
gerilimi dzeyine der. Anahtar tkamaya sokulduunda ise, yine akm aniden
sfra demeyeceinden, yk akm diyotla anahtar arasnda paylalmaya balanr.
Diyotun iletime girmesiyle birlikte giri gerilimi yine anahtarn ular arasnda
grlr ve kaypl bir tkamaya gei sreci balar. Bu sre, akmn tmnn diyot
zerine aktarlp anahtar akmnn sfra dt anda biter.

ekil 2.2de anahtarlama srecinde anahtar akm ve gerilim deiimleri, kap gerilimi
ile birlikte verilmektedir. Bu izimde, gerilimin ykselme ve dme sreleri de
sonlu bir zaman aralnda gsterilmitir. Bununla birlikte, hesaplama kolayl
asndan, hem akmn hem de gerilimin dorusal olarak deitii varsaylmtr.

Anahtar kapanma sinyali uygulandktan t
d(on)
kadar sonra akm artmaya balar ve t
ri

sresi sonunda I
o
deerine ular. Diyot ters tkamaya gemitir ve anahtar zerindeki
gerilim t
fv
sresi sonunda, anahtar kapal durum gerilimi olan V
on
deerine ular.
ekilden de grld gibi anahtarn kapanmas esnasnda byk deerli anahtar
gerilimi ve akm t
c(on)
sresi boyunca anahtar zerindedir. Toplam iletime gei
sreci t
c(on)
u biimde tanmlanr:

t
c(on)
= t
ri
+ t
fv
[2.1]

letime gei srasnda anahtarda ortaya kan enerji kayb aadaki gibi ifade edilir:

W
c(on)
= V
d
I
o
t
c(on)
[2.2]

ekilde t
d(on)
ile gsterilen sre boyunca enerji kayb olmaz. Anahtar tamamen
iletime getikten sonra zerinde den gerilim V
on
ile gsterilir. Anahtarn yapsna
gre V
on
gerilimi birka volt deerinde olur.


5

ekil 2.2. Anahtar a) kontrol sinyali b) akm ve gerilim dalga ekilleri c) kayplar

Anahtar t
on
sresi boyunca iletimde kalr ve bu sre anahtarn iletime ve tkamaya
gei srelerine gre daha byktr (t
on
>> t
c(on)
, t
d(on)
). Bu srede anahtarda kaybolan
enerji u biimde ifade edilir:

W
on
= V
on
I
o
t
on


[2.3]

Anahtar tkamaya sokmak iin kapsna negatif kontrol sinyali uygulanr. Kapanma
gecikmesi t
d(off)
ve gerilimin ykselme sresi t
rv
sonunda anahtar zerindeki gerilim
V
d
deerine ular ve diyot iletime geip I
o
akmn tamaya balar. Anahtardaki
akm t
fi
sresi sonunda diyota geer. Anahtarn alamas esnasnda byk deerli
anahtar gerilimi ve akm t
c(off)
sresi boyunca anahtar zerinde grlr.

t
c(off)
= t
fi
+ t
rv
[2.4]


6
Anahtarn almas esnasnda anahtarda meydana gelen enerji kayb aadaki gibi
ifade edilir:

W
c(off)
= V
d
I
o
t
c(off)
[2.5]

Alma gecikme aral t
d(off)
esnasndaki enerji kayb W
c(off)
ile karlatrldnda
ok kk olduundan ihmal edilmitir. Bir periyot boyunca ortalama toplam
anahtarlama kayb:

P
s
= f
s
(W
c(on)
+ W
c(off)
) = V
d
I
o
f
s
(t
c(off)
+ t
c(on)
) [2.6]

(2.6) gsteriyor ki anahtarlama kayb anahtarlama frekans, akm ve gerilimin deeri
ve ykselme/dme zamanlar ile doru orantldr. Dolaysyla, zellikle akm ve
gerilim dzeyinin yksek olduu uygulamalarda anahtarlama frekansnn dk
tutulmas gerekmektedir. Aksi durumda anahtarlarn sl dayanm snrlarnn
almas sz konusu olabilir. Anahtarlama frekansnn dk tutulmas ise szge
elemanlarnn ve varsa transformatrnn deerce ve hacimce byk seilmesini
gerektirir.

Burada sunulan analizde diyotun ideal olduu kabul edilmitir. Pratikte ise diyot ters
toparlanma akm anahtar zerinde etkili bir strese sebep olmaktadr.

2.2. Yumuak Anahtarlama

Anahtarlamal g kaynaklarnda alma frekans g kaynann boyutu ile doru
orantldr. Frekans arttka reaktif bileenlerin boyutu azalr ve g kaynann g
younluu artar. Bu sebepten mmkn olan en yksek frekansta alma tercih edilir.
E. 2.6 gstermektedir ki yksek frekanslarda anahtarlama kayplarn azaltmak iin
t
c(off)
, t
c(on)
ve anahtarlama anndaki akm-gerilim azaltlmaldr. t
c(off)
ve t
c(on)

deerleri di/dt ve dv/dt deerleri ile ilikilidir ve akm-gerilimdeki ani ykselmeler
yar iletken anahtarn (veya devredeki dier yar iletken elemanlarn) zarar grmesine
neden olabilir.


7
Yumuak anahtarlama yntemi ile anahtarlama anndaki anahtar akm veya gerilimi
azaltlabilir ya da veya tamamen yok edilebilir. Bylece daha yksek frekanslarda
almak mmkn olur.

Anahtarlama kayplar yok edilerek (ya da azaltlarak) dntrcnn boyutu
kltlr, devrenin yayd EMI/RFI grlts azaltlr, karmak ve pahal snubber
ihtiyac ortadan kalkar ve sert anahtarlamada bozucu etkiye sebep olan parazitik
devre bileenlerinden rezonans iin faydalanlr. Fakat sfr gerilim ya da sfr akm
anahtarlamay baarmak iin kullanlan dzenlemenin devreye negatif etkileri de
vardr. Kullanlan dzenlemeye gre deimekle beraber bunlar yar iletken anahtar
zerinde gerilim ve/veya akm basks olarak ortaya kar.

Yumuak anahtarlama yapan eitli rezonans devre dzenlemeleri mevcuttur. Bu
dzenlemeler yar iletken g anahtarna L ve C elemanlarnn balanmas ile elde
edilir.

2.3. Sfr Akm (ZC) Rezonans Anahtar

Bir ZC rezonans anahtarnda L
r
endktr, sfr akm anahtarlamay (ZCS) baarmak
iin, g anahtar Sye seri olarak balanr. Eer S tek ynl bir anahtarsa, anahtar
akm sadece pozitif yarm periyotta rezonansa girer. Bu durumda rezonans anahtar
yarm dalga modunda alyordur.

Eer tek ynl anahtara ters ynde paralel bir diyot balanrsa, anahtar akm iki
ynde de akabilir. Bu durumda rezonans anahtar tam dalga modunda alyordur.
Anahtar kapanrken, anahtar akm sfrdan itibaren artacaktr ve L
r
-C
r
den dolay
oluan rezonans sebebi ile salnma balayacaktr. Sonu olarak, anahtar bu
rezonanstan dolay oluan akmn sfr olma anlarnda alp kapanr. Burada hedef,
anahtar tkamaya sokulmadan nce zerindeki akmn sfr deerinde olmas iin bu
akma rezonans yolu ile ekil vermektir.



8

ekil 2.3. Sfr akm (ZC) rezonans anahtar tipleri

2.4. Sfr Gerilim (ZV) Rezonans Anahtar

Bir ZV rezonans anahtarda, sfr gerilim anahtarlama (ZVS) iin kapasitr C
r
, anahtar
Sye paralel olarak balanr. Eer S tek ynl bir anahtarsa, C
r
zerindeki gerilim
hem pozitif hem de negatif periyotta salnm yapabilir. Bu durumda rezonans anahtar
tam dalga modunda alyordur.

Eer anahtara ters paralel bir diyot balanrsa, rezonans kapasite gerilimi negatif
periyotta diyot tarafndan sfra balanr. Burada hedef, anahtar iletime girmeden
nce anahtar zerindeki gerilimi, rezonans devresini kullanarak ekil vererek sfr
geii salamaktr.


ekil 2.4. Sfr gerilim (ZV) rezonans anahtar tipleri


9
2.5. Quasi-Rezonans Dntrcler

Quasi-rezonans dntrcler (QRC), PWM ve rezonans dntrclerin
birleimidir. Temel prensip PWM dntrclerdeki g anahtarn rezonans
anahtar ile deitirmektir. Bir ok PWM anahtarlamal dntrc, rezonans
dntrc karlklarna bu ekilde evrilebilir. Anahtar akm ve/veya gerilim
dalga ekilleri sins benzeri salnma zorlanr ve bylece ZCS ve/veya ZVS yaplr.
ZCS-QRC ve ZVS-QRClerin her ikisi de yarm dalga ve tam dalga alma
modlarnda alabilirler.

2.5.1. ZCS-QRC

Yarm dalga alma iin tasarlanm ZCS-QRC buck tipi dc/dc dntrc ekil
2.5te gsterilmitir. Buck dntrcdeki g anahtarnn yerine, ekil 2.3adaki
ZC rezonans anahtar yerletirilerek elde edilmitir.

Srekli durum dalga ekilleri ekil 2.5bde grlmektedir. k endktans szgeci
L
f
yeterince byk olduundan, k akmnn sabit olduu kabul edilebilir. Anahtar
iletime gemeden nce, k akm D
f
diyotu zerinden serbest dolam
yapmaktadr. Rezonans kapasite gerilimi V
c
sfrdr. Anahtar t
0
annda ZCS ile
kapatlr. Sins benzeri I
s
akm L
r
, C
r
, k szgei ve yk zerinden akar. Sonra S
anahtar t
1
annda ZCS ile yumuak anahtarlanr.

Anahtar kap darbesi srasnda ve sonrasnda, rezonans kapasitr gerilimi v
c
ykselir
ve k akmna bal bir oranda alalr. k gerilimi reglasyonu anahtar frekans
kontrol edilerek salanr. Dntrcnn almas ve karakteristii genel olarak L
r
-
C
r
rezonans devresine baldr. nemli parametreler:

Gerilim dnm oran M:

o
i
V
M=
V
[2.7]


10


ekil 2.5. ZCS modunda alan yarm dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki

Karakteristik empedans Z
r
:

r
r
r
L
Z =
C
[2.8]

Rezonans frekans f
r
:

r
r r
1
f =
2 L C
[2.9]

Normalletirilmi yk direnci r:

L
r
R
r =
Z
[2.10]

Normalletirilmi anahtar frekans :
s
r
f
=
f
[2.11]


11

Dalga ekillerinden grlecei gibi eer I
o
>V
i
/Z
r
ise I
s
sfr deerine ulamayacak ve
yumuak anahtarlama olana ortadan kalkacaktr. Deiik r deerlerine gre M ve
arasndaki iliki ekil 2.5cde grlmektedir.

M yk deiimlerine hassastr. Dk yk durumunda C
r
de bulunan kullanlmam
enerji k geriliminin artmasna sebep olacaktr. Bu yzden anahtarlama frekans
k gerilimini regle etmek iin kullanlmaldr.



ekil 2.6. ZCS modunda alan tam dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki

Eer anahtara ters paralel bir diyot balanrsa dntrc tam dalga modunda
alacaktr. Bu devrenin emas ekil 2.6ada gsterilmitir.

Devrenin almas yarm dalga almaya benzerdir. Fakat endktr akmnn anti
paralel diyot zerinden akmasna izin verilmitir ve rezonans ksmn sresi
uzatlmtr. Bu dk yklerde rezonans devredeki fazla enerjinin gerilim kayna
V
i
ye aktarlmasn salar. Bylece V
o
nun yk deiimine ball nemli lde
azaltlr.



12
ekil 2.7de normal bir dntrcdeki anahtarn deitirilmesi ile elde edilen ZCS-
QRC dntrcler grlmektedir.



ekil 2.7. ZCS quasi-rezonans dntrcler


13
2.5.2. ZVS-QRC

Bu dntrclerde rezonans kapasitr anahtarn almas ve kapanmas srasnda
sfr gerilim salar. Yarm dalga alma iin tasarlanm, ekil 2.4bdeki rezonans
anahtar kullanan quasi rezonans dntrc ekil 2.8ada grlmektedir.

S anahtar, kapatldnda I
o
akmn tamaya balar ve V
i
gerilimi D
f
diyodunu ters
kutuplar. Anahtar sfr gerilim ile (ZV) tkamaya sokulduunda k akm rezonans
kapasitesi C
r
zerinden akmaya balar. Rezonans kapasite gerilimi V
c
, V
i
ye eit
olduunda D
f
iletime geer. Bu ayn zamanda rezonans safhasnn balangcdr. V
c

sfr olduunda ters paralel diyot iletime geer, rezonans kapasite ksa devre olur ve
giri gerilimi rezonans endktr L
r
ye uygulanr. Rezonans endktans akm I
Lr

I
o
ya ulaana kadar lineer olarak artar ve ulat anda D
f
iletimden kar. ZVS iin S,
ters paralel diyotu iletimde iken anahtarlanmaldr.



ekil 2.8. ZVS modunda alan yarm dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki



14
Dalga ekillerinden grlecei gibi rezonans kapasitr geriliminin tepe deeri, giri
geriliminden byk ya da ona eit olmaldr. ekil 2.8cden de grlecei gibi
gerilim dnm oran yke bamldr. Deiik r yklerinde k gerilimini regle
etmek iin anahtarlama frekans deitirilmelidir.

Sfr gerilim anahtarlamal dntrcler tam dalga modunda da alabilirler. Bu
almann devre emas ekil 2.9ada grlmektedir. V
Cr
gerilimnin pozitif ve
negatif deerler arasnda deimesi dnda, alma prensibi yarm dalga modu ile
ayndr. ekil 2.8c ve ekil 2.9c karlatrlrsa Min tam dalga almada yk
hassasiyeti olmad grlr. Bu istenen bir zelliktir. Bununla birlikte seri diyot
anahtar akmnn ynn snrlarken, enerji anahtarn k kapasitesinde
depolanacaktr ve anahtarn iletime gemesi srasnda, anahtar zerinde
harcanacaktr. Bylece tam dalga modu kapasitif kapama kaybna sahiptir ve pratikte
yksek frekans uygulamalar iin uygun deildir. ZVS-QRC genellikle yarm dalga
modunda altrlr.



ekil 2.9. ZVS modunda alan tam dalga quasi-rezonans buck dntrcnn
(a) ematik diyagram (b) dalga ekilleri (c) M ve arasndaki iliki


15
Normal bir dntrcnn anahtarnn rezonans anahtar ile deitirilmesi ilke elde
edilen deiik ZVS-QRC dntrcler ekil 2.10da gsterilmitir.



ekil 2.10. ZVS quasi-rezonans dntrcler

2.5.3. ZVS-QRC ve ZCS-QRC karlatrmas

ZCS anahtarn ama kayplarn yok eder ve kapama kayplarn azaltr. Rezonans
srasnda olduka byk deerli bir kapasite k diyotuna paralel balanrken,
dntrcnn almas, diyotun eklem kapasitesinden bamsz hale gelir. G
anahtar sfr akmda kapatldnda, anahtarn kapasitesinde depolanm enerji


16
harcanr. Kapasitif kapama kayplar anahtarlama frekans ile doru orantldr.
Kapama srasnda, byk deerli bir gerilim deiimi gerilim kapasitesi zerinden
kap srme devresine kuplajlanabilir. Bu da anahtarlama kayplarn ve grlty
arttrr. Dier bir kstlama ise anahtarlarn yksek akm basksna maruz kalmasdr
ki bu da iletim kayplarn arttrr. Bununla birlikte, ZCS zellikle IGBT gibi kuyruk
akmna sahip anahtarlarn kapama kayplarnn nlenmesinde etkili bir yntemdir.

ZVS kapasitif kapama kayplarn yok eder. Tek anahtarl konfigrasyonda, anahtar
ykle orantl olarak ar gerilim basksna maruz kalabilir. Fakat yarm kpr ve
tam kpr dntrclerde, anahtar zerindeki gerilim giri gerilimi ile
snrlandrlmtr.

ZVS ve ZCS dntrclerin her ikisinde de k gerilimini regle etmek iin
anahtarlama frekans deitirilmelidir. ZCS sabit ak zaman kontrol yntemi ile
ZVS ise kapal zaman kontrol yntemi ile alr. Geni bir giri gerilimi ve yk
aralnda, iki anahtarlama tekniinde de geni bir anahtarlama frekans aralnda
allr. Bu da optimum rezonans dntrc tasarmn zorlatrr.

2.6. Yksek Frekans ZVS Uygulamalar

ZCS rezonans dntrcde tepe anahtar akm kare dalga benzerlerinden ok
yksektedir. Buna ek olarak rezonans ksmn bitiminden sonra, anahtar kapal iken
zerine yksek gerilim der. Anahtar tekrar kapatldnda ise anahtarn k
kapasitesi anahtar zerinden dearj olur. Bu da yksek frekans ve gerilimlerde
nemli bir g kaybna neden olur. Bu kayplar ZVS kullanlarak azaltlabilir.

ZVS dntrcde, k gerilimi anahtarlama frekansnn iletim periyodunu kontrol
ederek regle edilir. Anahtar kapal iken rezonans tank devresi anahtar zerindeki
gerilimi sfrdan tepe deerine, sonrada tekrar sfr deerine getirir. ZV annda
anahtar tekrar iletime geirilebilir.



17
2.6.1. Gerilim snrlamal ZVS

Tek anahtarl ZVS konfigrasyondaki anahtar zerindeki gerilim basks problemi
yarm kpr ve tam kpr konfigrasyonlar ile zlebilir. Anahtar zerindeki
gerilimin tepe deeri dntrc besleme gerilimi ile snrlanr. Buna ek olarak
transformatr kaak endktans ve devre endktans rezonans devrenin bir paras
olur. Bylece sert anahtarlamada istenmeyen devre parazitik elemanlar ZVS
dntrclerde yaral bir bileendir.

ekil 2.11 ve ekil 2.12de sras ile dalga ekilleri ile birlikte ZVS yarm kpr ve
tam kpr dntrc grlmektedir. Rezonans kapasite anahtarlar zerindeki
paralel kapasitelerin (C
r
/2) toplamna eittir. Rezonans srasnda anahtar zerindeki
gerilimin maksimum deeri, ters paralel diyotunun giri gerilimine olan
bamllktan dolay, giri gerilimini geemez.



ekil 2.11. ZVS yarm kpr dntrc (a) devre emas (b) dalga ekilleri



18


ekil 2.12. ZVS tam kpr dntrc (a) devre emas (b) dalga ekilleri

2.6.2. Sfr gerilim geili faz kaymal PWM dntrc

Normal tam kpr dntrcde apraz anahtarlar ardl olarak srlrler. G
transformatr AC kare dalga gerilimiyle beslenir. Faz kaydrma ynteminde anahtar
sinyalleri arasna belirli bir gecikme konulur.

Devrenin ematii ekil 2.12a ile ayndr. Farkl olan sadece anahtarlama
sinyalleridir. Faz kaymal PWM dntrcnn dalga ekilleri ekil 2.13de
grlmektedir. Sfr gerilim, V
pri
geriliminin [t
1
,t
2
] zaman aralnda meydana gelir.
Bu aralkta, istenilen anahtar sfr gerilim altnda aldktan sonra, transformatr
akm bu anahtarn k kapasitesi zerinden akmaya devam eder ve bu anahtar
geriliminin giri gerilimi ile ters olarak rezonansa girmesine neden olur. Parazitik
devre elemanlarnn etkisi rezonans geii kolaylatrmak iin kullanlr. Sonu
olarak faz kaymal kontrol, etkin doluluk orann dolaysyla k gcn ayarlar.
Rezonans devre, kapasite gerilimlerini ters gerilim deerine srmek iin gerekli


19
endktif enerji iin gereklidir. Rezonans gei, tasarlanan gei zaman iinde
gerekletirilmelidir.



ekil 2.13. Faz kaymal PWM ZVS dntrc dalga ekilleri

2.7. Multi Rezonans Dntrcler (MRC)

ZCS-QRC ve ZVS-QRC dntrcler, ayn anda, sadece aktif anahtar ya da
sadece diyot iin anahtarlama durumunu optimize ederler. Rezonans anahtarn bir
uzants olan multi rezonans anahtar, bu snrlamann stesinden gelmek iin
gelitirilmitir. Sfr akm multirezonans (ZC-MC) ve sfr gerilim multirezonans
(ZV-MR) anahtarlar ekil 14de grlmektedir.

Multirezonans devre, btn temel parazitik bileenleri, diyot eklem kapasitesi ve
transformatr kaak endktansn rezonans devresinde birletirir. Yksek frekans
almada aktif anahtarn parazitik kapasitesi ve diyotu, rezonans devrenin bir paras
olacandan ZVS (yarm dalga modunda) ZCS ye tercih edilir.


20

ekil 2.14. Multi rezonans anahtarlar (a) ZC-MR anahtar (b) ZV-MR anahtar

ZVS-MR buck dntrcye rnek ekil 2.15te grlmektedir. Rezonans kapasite
C
D
/C
S
oranna bal olarak mod I ve mod II olarak iki alma modu mmkndr. Bu
oran, S anahtar ve D
f
diyodu zerindeki gerilimin sfr deerine ulat an etkiler.
Dalga ekilleri sras ile ekil 2.16da grlmektedir. Eer V
D
gerilimi anahtar
gerilimi V
S
den nce sfra derse dntrc mod Ide, aksi durumda mod IIde
alacaktr.


ekil 2.15. Buck ZVS-MRC

Bu devrede bir rezonans yerine rezonans ksm mevcuttur. ncelikle ekil
2.16ada dalga ekilleri verilen Mod I anlatlacaktr.

S anahtar kapatlmadan nce k diyodu D
f
negatif deerde olan (S anahtarnn ters
paralel diyodu zerinden akan) rezonans endktr akm I
Lr
yi tamaktadr. Bu
durumda S, ZVS ile kapatlr. Rezonans endktr akm I
Lr
lineer olarak artar ve D
f

hala iletimdedir. I
Lr
, k akm

I
o
a ulatnda ilk rezonans ksm balar. Rezonans
devre, endktr L
r
ve k diyoduna paralel C
D
kondansatr tarafndan ekillenir.
Bu ksm S anahtar ZVS ile aldnda sonlanr. Sonra ikinci rezonans ksm balar.
Bu rezonans devre L
r
, C
D
ve anahtar zerindeki C
S
kapasitesinden oluur. Bu ksm


21
k diyodu ileri kutuplandnda sonlanr ve nc rezonans ksm balar. Burada
L
r
ve C
s
rezonans devreyi oluturur. Bu ksm D
S
diyodu ileri ynde kutuplandnda
bir alma salnmn tamamlayarak sonlanr.

Mod I ve dalga ekilleri ekil 2.16bde verilen Mod II arasndaki tek fark nc
rezonans ksmdadr. Mod IIde, bu ksmda rezonans devreyi L
r
ve C
D
oluturur ve
D
f
diyodu ileri ynde kutuplandnda sonlanr. Multirezonans anahtarlarn normal
dntrclere uygulanmas ile elde edilen MRC dntrcler ekil 17de
grlmektedir.



ekil 2.16. Buck ZVS-MRC a) Mod I b) Mod II

Reglasyon iin MRClerdeki frekans deiimi QRClerden az olduu halde geni
band frekans modlasyonu hala gereklidir. Bu sebepten MRC dntrclerde
manyetik bileenlerin ve EMI szgeinin tasarm kolay deildir. Sabit bir
anahtarlama frekansnda alma istenir. Bunun iin ekil 2.14deki diyot S
2
aktif
anahtar ile deitirilir.


22


ekil 2.17. Normal PWM dntrclerin multi rezonans anahtar kullanlm
trevleri

Sabit frekansta alan multirezonans anahtar ekil 18de grlmektedir. k
gerilimi iki anahtarn iletim zamann ayarlayarak regle edilir. Bu tasarm buck
dntrcye ekil 2.19da gsterildii gibi uygulanabilir. S1 ve S
2
anahtarlar,
akm bu anahtarlarn ters paralel diyotundan geer iken iletime geirilir. Bu ksm, S
2

ZVS ile aldnda sona erer. Bu andan itibaren ilk rezonans ksm balar. Rezonans
devresi L
r
ve C
S2
den oluur. kinci rezonans ksm L
r
nin C
S1
ve C
S2
ile rezonansa
girmesiyle balar. S
1
anahtar zerindeki gerilim rezonans sonunda sfr deerine
ular. I
Lr
negatif olduunda S
1
ZVS ile kapatlr. Sonra Lr, C
S2
ile rezonansa girer ve
akm D
S2
den akmaya baladnda S
2
kapatlr. k gerilimi S
2
zerindeki
gerilimin ortalamasna eit olduundan gerilim reglasyonu S
2
nin iletim sresini
kontrol ederek yaplr.

MRCde tm anahtarlar ZVS modunda alr. Bu sebepten anahtarlama kayplar ve
anahtarlama grlts azaltlr, parazitik elemanlardan (diyotlarn jonksiyon


23
kapasiteleri gibi) kaynaklanan osilasyonlar yok edilir. Fakat tm anahtarlar yksek
gerilim ve yksek akm basks altnda alr ki bu da iletim kayplarn arttrr.



ekil 2.18. Sabit frekans multi rezonans dntrc



ekil 2.19. Sabit frekansl buck MRC (a) devre emas (b) kap sinyalleri
(c) alma modlar

2.8. Sfr Gerilim Geili (ZVT) Dntrcler

Anahtara paralel rezonanas bir devre eklenerek dntrc hem anahtar hem de
diyot iin akm ve gerilim basklarn arttrmadan ZVS yapabilir.

ekil 2.21ada bir ZVT-PWM buck dntrcnn devre emas ve 2.21bde de
dalga ekilleri gsterilmektedir. Dntrc bir S ana anahtar ve S
1
yardmc
anahtar ierir. ZVTnin olduu anahtarn, almas ve kapanmas zaman aralklar
dnda, akm ve gerilim ekilleri kare dalga benzeri ile ayndr. Ana anahtar ve k
diyodu dk gerilim ve akm basks altnda ZVS yapar. Yardmc anahtarn
anahtarlama kayplar ise ZCS yaptndan azaltlmtr.


24



ekil 2.20. ZVT-PWM dntrcler

ZVT kavram dier PWM dntrclere rezonans devre eklenmesi ile
geniletilebilir. Baz temel ZVT-PWM dntrcler ekil 2.20de grlmektedir.

2.9. Yk Rezonans Dntrcler

Yk rezonans dntrcler (LRC) normal g dntrclerinden ok farkl
zelliklere sahiptirler. Anahtarlarn yumuak komtasyonuna bal olarak ama
kayb ya da basks yoktur. LRCler zellikle yksek g uygulamal iin uygundur.

Dntrc verimini drmeden ve anahtar zerinden fazladan bask olumasna
neden olmadan, yksek frekansta alarak, g kaynann boyut ve arln
azalmasn salarlar.


25

ekil 2.21. Buck ZVT-PWM dntrc

Temel olarak LRC dntrcler seri rezonans, paralel rezonans ve seri-paralel
rezonans dntrc olmak zere temel konfigrasyondan oluur.

2.9.1. Seri rezonans dntrcler

Seri rezonans dntrclerde (SRC), yk L
r
-C
r
elemanlarndan oluan rezonans
tank devresine seri olarak balanr. Yarm kpr dntrc ekil 2.22de
grlmektedir. Rezonans endktr akm I
Lr
pozitif olduunda, T
1
kapal ise T
1

zerinden, deilse D
2
diyotu zerinden akar. I
Lr
negatif olduunda ise T
2
iletimde ise
T
2
zerinden, deilse D
1
zerinden akar. Srekli durum simetrik almada
birbirlerini tamalayc ekilde alrlar.

Anahtarlama frekans
s
ve rezonans frekans
r
arasndaki orana bal olarak
dntrc eitli modlarda alr.



26

ekil 2.22. SRC yarm kpr konfigrasyonu

2.9.2. Paralel rezonans dntrcler

Paralel rezonans dntrclerde (PRC) yk, rezonans tank kondansatr C
r
ye
paralel olarak balanr. Bir yarm kpr konfigrasyonu ekil 2.23te grlmektedir.
SRC akm kayna gibi davranrken PRC gerilim kayna gibidir. Gerilim
reglasyonu iin PRCler, SRClerle karlatrldklarnda daha az bir frekans arl
deiimine ihtiya duyarlar.


ekil 2.23. PRC yarm kpr konfigrasyonu

2.9.3. Seri-paralel rezonans dntrcler

Seri-Paralel rezonans dntrcler (SPRC), SRC ve PRC dntrclerin
avantajlarn birletirir. SPRCde rezonans tank devresine ilave olarak bir endktr
ya da kapasitr eklenir. ekil 2.24a rezonans endktre ek paralel bir kapasite


27
eklenmi LCC tipi bir SPRCyi gstermektedir. ekil 2.24b ise SRCdeki rezonans
kapasitrne paralel bir endktr eklenmi LLC tipi SPRCyi gstermektedir.
Bunlara ek olarak rezonans tank devresine ek yaparak elde edilecek bir ok
kombinasyon mevcuttur.


ekil 2.24. SPRC tipleri a) LCC tipi b) LLC tipi



28
3. FAZ KAYMALI PWM DC/DC DNTRC

Bu blmde nce tam kpr sert anahtarlamal, daha sonra da faz kaymal DC/DC
dntrc devre tantlacak, sonra da dntrcnn bilgisayar benzetimi
yaplacaktr.

3.1. Sert Anahtarlamal DC/DC Tam Kpr Dntrc

ekil 3.1de PWM tekniini kullanan, sert anahtarlamal bir tam kpr dntrc
grlmektedir. D1-D4 MOSFET anahtarlarn i diyotlar ve C1-C4 bu anahtarlarn i
kapasiteleridir. L
lk
trafo kaak endktansn, C
TR
ise trafo sarg kapasitesini
simgelemektedir. Anahtarlama frekans yksek deerlere kmad srece, devrenin
parazitik bileenlerinin almaya nemli bir bozucu etkisi yoktur. apraz anahtarlar
e zamanl olarak iletime girer ve kar. Yke g transferi sadece anahtarlar iletimde
iken yaplr ve faz kaymal PWM tam kpr dntrcden farkl olarak g
transferi yok iken anahtarlardan akm gemez.



ekil 3.1. Sert anahtarlamal PWM tam kpr dntrc

ekil 3.2de mosfet kontrol sinyalleri ve transformatr birinci sarg gerilimi
gsterilmitir. Anahtarlarn iletimde kalma sreleri deitirilerek k gerilimi
ayarlanr. V
i
giri gerilimi, N trafo dntrme oran, D anahtarn doluluk oran
(iletim sresinin periyoda oran) olmak zere k gerilimi


29
V
o
= V
i
2 / T
t
on
N = 2V
i
D N [3.1]

biiminde ifade edilebilir. Her bir yar iletken anahtar zerine den maksimum
gerilim giri gerilimi V
i
kadardr.Tam kpr dntrc byk glerde kullanlr.

Devre anahtarlamas sert anahtarlama teknii ile yapldndan, anahtarlama
kayplar yksek olur.


ekil 3.2. Sert anahtarlamal PWM tam kpr dntrc kontrol sinyalleri ve
transformatr primer gerilimi

3.2. Faz Kaymal PWM DC/DC Dntrc

Faz kaymal PWM tam kpr DC/DC dntrcnn devre emas ekil 3.1de
gsterilen sert anahtarlamal DC/DC dntrc ile ayndr. ki devre arasndaki
farkllk denetim (anahtarlama) tekniinden ve devredeki parazitik elemanlardan
yararlanlmasndan kaynaklanr.

ekil 3.4te yar iletken anahtarlarn kontrol sinyalleri ve transformatr birinci sarg


30
gerilimi verilmitir. Her bir anahtar 180
o
iletimdedir. k gerilimi ise apraz
anahtarlar arasndaki faz kayma as ile belirlenir. N sarm says olmak zere
k gerilimi:

V
o
= Vi
2 / T

N [3.2]

ekil 3.3deki anahtarlama sinyalleri sayesinde, her bir mosfet iletime girmeden nce
mosfet k kapasitesi rezonans dearj olur. Bu da mosfet paralel diyotunun, mosfet
iletime gemeden nce iletime gemesine neden olur. Bylece sfr gerilim
anahtarlama gerekletirilmi olur.

Faz kaymal PWM dntrc herhangi bir aktif elemana ihtiya duymaz. Sfr
gerilim anahtarlama iin g transformatrnn kaak endktans, mosfet k
kapasiteleri ve transformatr sarg kapasitesi kullanlr. Bu dzenlemede,
anahtarlardan geen akmn etkin deeri, sert anahtarlamal tam kpr PWM
dntrcye gre bir miktar fazladr, ama bu deer dier rezonans
dntrclerden daha azdr.

Bu devre ile anahtarlama kayplar nemli lde azaltlr ve snubber ihtiyac da
ortadan kaldrlr. Bylece yksek g younluunda ve yksek verimde yksek
frekans anahtarlama mmkn olur. Bu dntrc bu avantajlar ile zellikle
yksek frekansta alan yksek g uygulamalar iin uygundur.

3.3. alma Prensipleri

Pratikte anahtarlama sinyalleri ekil 3.3ten biraz farkldr. Rezonans geii
salamak iin anahtarlama sinyalleri arsna bir miktar boluk braklr. Anahtarlama
sinyalleri ve primer akm ve gerilimi ekil 3.4te verilmitir.


31


ekil 3.3. Faz kaymal PWM tam kpr dntrc kontrol sinyalleri ve primer
gerilimi

Sfr gerilim anahtarlama, anahtarlar tkamaya sokmadan nce, transformatr kaak
endktansnda depolanan enerjinin, anahtarn k kapasitesini dearj etmek iin
kullanlmas ile elde edilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sfr gerilim
anahtarlamann sadece anahtar iletime geerken gereklemesidir. Anahtarn
almas esnasnda sert anahtarlama yaplmaktadr. Pratikte anahtar iletime yava
tkamaya hzl sokulduundan, anahtarlama kayplar nemli lde azaltlm olur.

M4 ve M1 t
2
annda iletimdedir. Bu anda M4 alr, transformatr primer akm M4
k kapasitesini arj eder ve M2 k kapasitesini dearj eder. C2 dearj olduktan
sonra D2 iletime geer ve M2 sfr gerilim altnda kapatlr. Sfr gerilim anahtarlama
yapabilmek iin, kaak endktansta biriken enerjinin anahtar k kapasiteleri ve
transformatr sarg kapasitesinde biriken enerjiden byk olmas gerekir. Yukardaki
ilemler t
6
annda M4 mosfeti iin de geerlidir.

M1 t
5
annda alr ve primer akm M1 k kapasitesini arj ve M3 k
kapasitesini de dearj eder. C3 tamamen dearj olduktan sonra D3 iletime girer ve
M3 sfr gerilim altnda kapatlr. Bu durumda M1 kapatldnda primerden akan
akm primere yanstlm k akmdr. Ayn ilemler t1 annda M1 mosfeti iin de


32
geerlidir. Byk szge endktans L
f
den geen akm ZVS iin kullanlr. Bylece
ZVS M1 ve M3 iin kolayca baarlr.


ekil 3.4. Faz kaymal PWM tam kpr dntrc
a) kontrol sinyalleri b) V
AB
ve primer akm c) V
SEC
gerilimi

3.4. Srekli Durum Analizi

3.4.1. Gerekli l zamanlar

ZVS kprnn iki baca iinde farkl ekilde elde edilir. Hangi bacan hangi
ekilde ZVS gerekletirilecei anahtarlama sinyallerinin uygulanma srasna
baldr. Bu analizde anahtarlarn ekil 3.4de gsterildii anahtarland
varsaylacaktr.

M2 ve M4 mosfetleri iin ZVS transformatr kaak endktans L
lk
, anahtarlarn k
kapasiteleri ve transformatr sarg kapasitesi arasndaki rezonans ile salanr. ekil


33
3.4ten de grld gibi sras ile M2 ve M4 mosfetleri, t
2
ve t
6
anlarnda iletime
sokulduu zaman primere gerilim uygulanr ve primer akm kaak endktans L
lk
nn
belirledii eime gre deiir. Bu akm deeri yanstlm k akmna eit olana
kadar ka g aktarm yaplmaz. t
2
ve t
6
anlarnda ZVS yapabilmek iin
transformatr kaak endktans L
lk
da depolanm enerjinin anahtar k kapasiteleri
ve transformatr sarg kapasitesinde biriken enerjiden byk olmas gerekir.

2
i TR
2
i MOS
2
2 lk
V C
2
1
V C
3
4
I L
2
1
E + > = [3.3]

Burada I
2
akm t
2
(veya t
6
) annda primerden akan akmdr. V
in
giri gerilimi, L
lk

transformatr kaak endktans, C
MOS
V
in
gerilimindeki anahtar k kapasitesi, C
TR

ise transformatr sarg kapasitesidir.
2
in MOS
V C
3
4
terimi, zerindeki gerilimin
karekk ile ters orantl olan ve lineer olmayan k kapasitesindeki enerjinin 2
katn ifade eder.

D4 diyotunun M4 mosfetinden nce iletime geip mosfetin sfr gerilimde
anahtarlanmasn salamak iin M2 ve M4 mosfetleri arasna bir l zaman
braklmas gerekmektedir. Bu zaman transformatr kaak endktans L
lk
, mosfet
k kapasitesi C
MOS
ve trafo sarg kapasitesi C
TR
belirler. Bu zamann maksimum
deeri elemanlar arasndaki rezonans frekansnn 1/4 kadardr.

max
= T/4 = C L
2
lk

[3.4]

Burada:

C = C
MOS
+ C
TR
[3.5]

M2 ve M4 arasndaki l zaman
max
deerine ayarlanr ve bylece transformatr
kaak endktans L
lk
da birikmi enerjinin mosfet k kapasitelerini ve


34
transformatr sarg kapasitesini sarj/dearj etmesi salanm olur.


ekil 3.5. M4 V
DS
gerilimi

ekil 3.5 deiik yk akmlarnda, M4 anahtarnn almas annda zerine den
gerilimi gstermektedir. lk dalga eklinde L
lk
da birikmi enerji kapasiteleri
arj/dearj etmek iin gerekli olan enerjiden byktr. Anahtar k kapasitesi

max
dan daha ksa srede giri gerilimine arj olur. kinci dalga eklinde L
lk
da
birikmi enerji kapasiteleri arj/dearj etmek iin gerekli olan enerjiye eittir. nc
dalga eklinde ise L
lk
da birikmi enerji kapasiteleri arj/dearj etmek iin gerekli
olan enerjiden kktr.
max
sresi sonunda V
DS
keskin bir ekilde V
i
ye ykselir.

M2 ve M4 iin ZVS, dntrcnn ykne baldr ve hafif yklerde kaak
endktansta depolanan enerji, kapasiteleri arj/dearj etmek iin yeterli olmaz.
Bylece anahtar iletime girmeden nce anahtarn ters paralel diyotu iletime geemez
ve sert anahtarlama yaplr.

M1 ve M3 anahtarlar iin ZVS baka bir ekilde elde edilir. M1 almadan nce,
primer akm tepe deerine ulamtr. Primer akm yanstlm szge endktans
akmdr. M1 aldnda, M1 k kapasitesini arj etmek ve M3 k kapasitesini
dearj etmek iin gerekli enerji, kaak endktans L
lk
ve k szge endktans L
f
de
depolanm enerjilerin toplamdr. Szge endktansnda birikmi enerjinin de ileme
dahil olmasnn sebebi ise V
SEC
gerilimi sfr deerine dene kadar k akmnn
primerden karlanmasdr. Szge endktansnda biriken enerji yeterince byk
olduundan parazitik kapasitelerin sabit bir akmla arj/dearj olduu kabul edilir.
M1 ve M3 kontrol sinyalleri arasndaki l zaman aadaki forml ile belirlenir:


35
4C
MOS
V
i
+ C
TR
V
i =
I
p
[3.6]

Burada 4C
MOS
V
i
ifadesi lineer olmayan mosfet k kapasitesinde birikmi arjn iki
katn ifade eder. l zaman, szge endktansnn primere yanstlm akmnn tepe
deeri olan I
p
ile hesaplanr.

3.4.2. Sfr gerilim anahtarlama aral

M1 ve M3 mosfetleri iin, yanstlm szge endktansnn akm sayesinde, hafif
yklerde bile ZVS elde edilir. Fakat M2 ve M4 mosfetleri iin ZVS belirli bir yk
akmndan yukar deerlerde elde edilir. Bu kritik akm deeri E. 3.3ten elde edilir:

|

\
|
+ =
2
TR
2
MOS
lk
crit
Vin C
2
1
Vin C
3
4
L
2
I [3.7]

t
2
annda primer akm:

|
|

\
|

+ =
2
T
) D 1 (
L
V
2
I
I
N
N
I
f
out
load
p
s
2
[3.8]

Burada L
f
szge endktans, V
out
k gerilimi, D primer doluluk oran, T
anahtarlama periyodu, I
load
szge endktans akmnn ortalama deeri, I szge
endktans akmnn dalgalanma deeri, N
p
ve N
s
transformatr sarg oranlardr.
Sonu olarak ZVS yapabilmek iin:

I
2
> I
crit
[3.9]

ya da

I
load
>
2
T
) D 1 (
L
V
2
I
I
N
N
f
out
crit
p
s
+

[3.10]


36
3.4.3. Anahtarlama frekans, kaak endktans ve doluluk oran seimi

Pratikte, transformatr kaak endktansn istenen bir deere ayarlamak zor
olduundan, trafo mmkn olduunca ideal sarlp primer ucuna harici bir endktans
konulabilir. Byk deerli bir L
lk
ile geni bir yk aralnda ZVS yapmak
mmkndr. Fakat L
lk
deeri arttka primer akmnn art ve azal eimleri
azalmaktadr. Bu da transformatr ikinci sargsndaki doluluk orannn azalmasna
neden olur. Bu sebepten L
lk
deeri transformatr sarm oran ve alma frekans ile
birlikte seilmelidir.

ZVS PWM dntrc iin gerilim kazanc:

eff
p
s
in
out
D
N
N
V
V
= [3.11]

Kontrol devresi tarafndan belirlenen doluluk oran aadaki gibi ifade edilir:

D=D
eff
+D [3.12]

Burada D primer akmnn eiminden kaynaklanan doluluk oran kaybdr. ekil
3.6ya baklrsa D aadaki gibi aklanabilir:

D=
2
T
L
V
I I
lk
in
2 1
+
[3.13]

D=
|
|

\
|

2
T
) D 1 (
L
V
I 2
2
T
L
V
N
N
f
out
load
lk
in
p
s
[3.14]

E. 3.14, E. 3.12 iine yazlrsa:


37

f
lk
eff

f
lk

s lk
L
L
D
1
L
L
R
f L
4 1
D

+
= [3.15]

Burada R

= R
load
(N
p
/N
s
)
2
ve

f
L = L
f
(N
p
/N
s
)
2
terimleri sras ile yk direnci ve
szge endktansnn primere yanstlm deerleridir.

E. 3.14te (1-D) terimi I
load
ile karlatrldnda kktr ve E. 3.15 aadaki
gibi basitletirilir:

|

\
|
+ =
s

lk
eff
f
R
L
4 1 D D [3.16]


ekil 3.6. Primer akmna gre doluluk oran deiimi

Verilen bir gte, giri-k gerilim oran, maksimum doluluk oran, transformatr
sarm oran, anahtarlama frekans ve kaak endktans aadaki denklemi
dorulayacak ekilde seilmelidir.



38
|

\
|
+
s

lk
in
out
s
p
max
f
R
L
4 1
V
V
N
N
D 1 [3.17]

3.4.4. Mosfet kayp analizi

Faz kaymal PWM tam kpr dntrcnn iletim kayb sert anahtarlamal PWM
tam kpr dntrcden bir miktar fazladr. Her bir mosfetin zerindeki iletim
kayb:

P
M
=R
on
2
rms
I [3.18]

Burada R
on
anahtar kanal direnci ve
rms
I anahtardan geen akmn etkin deeridir.
Anahtarlar iin iletim kayplar:

M2 ya da M4:

P
M(2,4)
= R
on ( )
(
(

|
|

\
|

+ +
|
|

\
|

+ +

|
|

\
|
D 1
3
I
I D
3
I
I
2
D
3
I
2
2 2
cav eff
2
1 2
out
2
1
[3.19]

M1 ya da M3:

P
M(1,3)
=R
on
(
(

|
|

\
|

+ +

|
|

\
|
eff
2
1 2
out
2
1
D
3
I
I
2
D
3
I
[3.20]

Bu denklemlerde parantez iindeki birinci ve ikinci denklemler sras ile t
3
t
4
ve t
4

t
5
aralklarndaki etkin (rms) akm ifade ederler. M2 ve M4 iin yazlan denklemde
nc terim primer gerilimi V
AB
nin t
1
t
2
ve t
5
t
6
aralndaki akm ifade eder.
Geri kalan deikenler ekil-4.5te tanmlanmtr.


39
Sert anahtarlamal PWM tam kpr dntrcde kaak endktans sfr olacak
ekilde tasarm yapldndan D 0 olur. Bu durumda t
1
t
2
ve t
5
t
6
aralklarnda
anahtarlardan herhangi bir akm gemez.

Primer kpr diyotlarndaki kayp:

P
D
= V
diode
I
av
[3.21]

Burada V
diode
diyot iletim gerilimi ve I
av
diyotlardan geen akmn ortalama
deeridir.

MOSFET diyotlar iin iletim kayb:

D2 ve D4 iin,

P
D(2,4)
=
2
D
V
2
I
diode
2

|

\
|
[3.22]

D1 ve D3 iinse

P
D(1,3)
=
2
(1 )
2 2
diode out
I D
V I D
(
+
(

[3.23]

Bu kayplar sert anahtarlamal tam kpr PWM dntrcde ihmal edilebilir. k
dorultucu diyotlarndaki kayplar iki dntrc iin de ayndr:

P
rect
= 4 |

\
|
f
out
V
2
I
[3.24]

Burada tam kpr dorultma yapld farz edilmitir ve V
f
diyot iletim gerilimidir.



40
3.5. Faz Kaymal DC/DC Dntrc Simlasyonu

Bu blmde, faz kaymal PWM dntrcnn PSPICE program kullanlarak
gerekletirilen bilgisayar benzetimi verilmektedir. ekil 3.7de emas gsterilen
devrenin tasarm Blm 4te ayrntl olarak sunulacaktr. Dntrcde anahtar
olarak IRF 840 MOSFET elemanlar kullanlmtr. Yazlm ktphanesinde bu
elemana ait model bulunduundan, devre hem yumuak hem de sert anahtarlama ile
altrlm ve g kayplar karlatrlabilmitir. Benzetim almalar srasnda
kaak elemanlarn etkilerini grebilmek iin her bir anahtara seri olarak 15 nH kaak
endktans, transformatrn primer sarglar arasna da 20 pF kaak kapasite
yerletirilmitir.

V3
V2
V1
R7
1
R6
10
R5 1
R4
10
R3 1
R2
10
R1
1
V4
D4
D3
D2
D1
R8
10
V5
300V
TX1
L1
55uH
D8
D7
D6
D5
C2
1000uF R9
4
L2
28uh
0
L3
15nH
L4
15nH
L5
15nH
L6
15nH
M1
IRF840
M2
IRF840
M3
IRF840
M4
IRF840
C1
20p
0


ekil 3.7. Faz kaymal PWM ZVS dntrc simlasyon devresi

Benzetim almalar 6.5 A, 26.5 V dc gerilim k koullarnda gerekletirilmitir.
ekil 3.8de k akm ve gerilim dalga biimleri grlmektedir.


41
Time
0s 0.5ms 1.0ms 1.5ms 2.0ms 2.5ms 3.0ms 3.5ms 4.0ms
-I(R9)
0A
4.0A
8.0A
SEL>>
V(C2:2,0)
0V
10V
20V
30V

ekil 3.8. k gerilimi ve k akm

Devre, 100 kHz anahtarlama frekansnda altrlmtr. Anahtar olarak kullanlan
IRF 840 elemanna ait modelde k kapasitesi bulunmadndan, bu elemanlar
anahtarlara dardan eklenmitir. Anahtarlarn daha hzl tkamaya geebilmesi iin
kap devresine, kap direncini tkama ynnde ksa devre edecek bir diyot
yerletirilmitir.

ekil 3.9da devreye ait eitli dalga biimleri grlmektedir. Primere eklenen
endktansn, etkin doluluk orann azaltt ekillerden aka grlmektedir.

ekil 3.10da, geri fazdaki bacaa ait bir anahtarn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi grlmektedir. Anahtarlama ileminden nce anahtarn ters paralel
diyodu iletimde olduundan dolay, iletime girme kayplarnn sfr olduu ekilden
grlmektedir.



42
ekil 3.11de ise ileri fazdaki bacaa ait bir anahtarn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi grlmektedir.



ekil 3.9. Devreye ait eitli dalga biimleri: (stten alta doru) a) leri fazdaki
bacaa ait kap iaretleri, b) Geri fazdaki bacaa ait kap iaretleri c)
primer gerilimi, d) primer akm, ve e) sekonder gerilimi

ekil 3.12-14, anahtar akm ve gerilimleri ile primer akmn gstermektedir.


43


ekil 3.10. Geri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi



ekil 3.11. leri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn kap gerilimi, anahtar akm ve
anahtar gerilimi


44


ekil 3.12. Geri fazdaki bacaa ait M1 anahtarnn akm ve bacak zerindeki
anahtarlarn gerilimleri



ekil 3.13. leri fazdaki bacaa ait M2 anahtarnn akm ve bacak zerindeki
anahtarlarn gerilimleri



45


ekil 3.14. M1 ve M2 anahtarlarnn akmlar ile primer akm

Her ne kadar benzetimde kullanlan yar iletken modelleri anahtarlama kayplarn
yksek dorulukta hesaplayamasa da, bir karlatrma olmas amacyla, devre hem
yumuak hem de sert anahtarlama ile ayn k verecek biimde altrlm ve
anahtar kayplar hesaplanmtr. Hesaplama sonular Tablo 3.1de verilmektedir.

izelge 3.1. Yumuak ve Sert Anahtarlama Durumlarnda Anahtar Kayplarnn
Karlatrlmas

Sert Anahtarlama Yumuak Anahtarlama
Pon
(W)
Pcond
(W)
Poff
(W)
Ptop
(W)
Pon
(W)
Pcond
(W)
Poff
(W)
Ptop
(W)
M1 0.89 0.28 0.53 1.7 0 0.39 0.90 1.29
M2 0.89 0.28 0.53 1.7 0 0.44 0.8 1.24
4 anahtar toplam kayp 6.8 W 4 anahtar toplam kayp 5.06 W
% Kayp % 3.1

% Kayp %2.6

Bilgisayar benzetim sonular, tm koullarn ayn tutulmas durumunda, yumuak
anahtarlama yntemi kullanldnda anahtar kayplarnn daha dk olduunu
kantlamaktadr. kta kullanlan diyotlar hesaplamaya dahil edilmemitir. Ancak,


46
gereki modellerin kullanlmas durumunda, diyot kayplarnda da azalma
grlmesi beklenmektedir.


47
4. TASARIM VE DENEYSEL ALIMA

Faz kaymal PWM teknii, 100 KHz 150 W gcndeki bir ak arj devresi zerinde
denenmi, devrenin tasarm ve deneysel alma sonular bu blmde sunulmutur.

4.1. Sabit Gerilim Sabit Akm arj Yntemi

Bu arj ynteminde akler maksimum arj gerilimini amad srece maksimum
akm miktarnn 0.4 kat akm ile arj edilir. arj sresi 6-12 saattir. Uygulama,
maksimum arj akmnn %50sini aan arj akm deerleri iin ZVS elde edecek
ekilde tasarlanmtr.


ekil 4.1. Sabit gerilim sabit akm arj gerilimi

4.2. Genel Devre emas

Uygulamas yaplacak faz kaymal PWM dntrcnn genel diyagram ekil
4.2de gsterilmitir.



48


ekil 4.2. Uygulama genel emas

Uygulamada 2 adet 12V 17A deerine sahip ak arj edilecektir. Dntrcnn
giri AC gerilimi, maksimum 240V minimum ise 200V olacak ekilde
tasarlanacaktr. Bu deerler dorultusunda dntrcnn alma parametreleri
yledir:

V
o
= 20-27.6 V
I
o(max)
= 0-6.8 A
f
s
= 100 KHz
V
in
= 280-330V DC

4.3. G Elemanlarn Seimi

DC giri geriliminin minimum deerinde bile (280V) k gerilimi 30V olmaldr.
G trafosunun sarm oran bu deerlere gre seilmelidir. Transformatr primer
sarg says aadaki forml ile hesaplanr:

N
p
= (V
min
t
on
)/( BA
m
) [4.1]


49
V
min
= minimum dc giri gerilimi (280 V)
t
on
= maksimum doluluk oran sresi (5 s)
B = maksimum ak younluu deiimi (0.2 Tesla)
A
m
= transformatr kesit alan (uygulamada 176 mm
2
lik transformatr
kullanlmtr)

Yukardaki veriler E. 4.1de uygulanrsa N
p
= 39 kar. Uygulamada N
p
=38
seilmitir. Bu durumda her bir sargya den gerilim 280/38=7.35 V/sarmdr.
Buna gre sekonder sarg says:

N
s
= 27.6/7.35 4

Sarm orann belirlerken iki husus gz nne alnmaldr. Birincisi devredeki
elemanlar zerine den gerilimlerden dolay oluacak kayptr. kincisi ise faz
kaymal PWM dntrcye ait bir kavramdr. Kaak endktanstan dolay,
uygulanan doluluk orannn etkin deeri gerek deerinden az olacaktr. Bu
sebeplerden, g transformatrnn sekonder sarg says N
s
= 6 seilmitir.

G transformatrnn k iki adet diyotla dorultma ileminin yaplabilmesi iin
ulu yaplmtr. Bu dzenlemede tam kpr dorultucuya gre daha az diyot
kullanlmtr ancak diyot zerindeki ters yndeki gerilim k geriliminin iki
katdr. Transformatrn ikinci sargs gerilimi maksimum deerine giri gerilimi
maksimum deerinde iken ular. Bu durumda V
s(max)
=330/6=55Vtur. Bu durumda
k dorultucu diyotlar minimum 110 V ters gerilim deerine dayanabilmelidir ve
en az 6.8 A akm tayabilmelidir. Uygulamada ise 200V 60A deerlerine sahip
IXYS60-200 diyodu kullanlmtr.

k akm maksimum deeri sarm oranna blnrse g mosfetlerinden geecek
akmn tepe deeri bulunur. 6.8/6=1.13 A ve 330 V deerlerine sahip bir mosfet
kullanlabilir. Gvenli alma iin snr deerlerden daha fazla akm-gerilim
deerine sahip bir mosfet seilmelidir. Bunlar gz nnde bulundurularak, tam kpr
anahtar olarak 500V-8Alik IRF840 mosfeti seilmitir.


50
Devredeki sonuncu yar-iletken g eleman ise giri AC gerilimini dorultan
diyottur. Bu diyot iin snr deerler g mosfeti ile ayndr. Mevcut rnlerin
incelenmesiyle, dorultucu olarak 800V-4Alik KBL08 diyotu seilmitir.

4.4. k Szgei ve Transformatrn Tasarm

Kullanlacak mosfetin k kapasitesi C
MOS
= 100 pFdr. Transformatrn
kapasitesinin ise yaklak C
TR
= 20pF olaca tahmin edilmektedir. ZVS snr ise
%50 olarak seilmitir. Bu durumda I
crit
= 3.4Adir. Bu deerin altndaki ykler iin
sert anahtarlama yaplacaktr. Yumuak anahtarlama iin

2 2
R R i
1 1
L I = C V
2 2
[4.2]

art salanmaldr. Burada:

R DS DS TR
4 4
C = C + C +C
3 3
[4.3]

R LK
L =L [4.4]

Mosfet C
DS
kapasitesi mosfet V
DS
gerilimi ile deien bir deere sahiptir. Bu yzden
uygulamada reticinin verdii deerinin 4/3 kat alnr. E. 3.10dan minimum ZVS
yk akm, D
eff
= %80 iin I
load
= 3.4 A deerinde primerden geen akm I
crit
= 0.6 A
bulunur. E 4.4den C
R
= 287 pF bulunur. E 4.3den;

L
R
= L
LK
= 55 H

bulunur. Ayrca l zaman aralklar E. 3.4den sol bacak iin 100 ns, E. 3.6dan
sa bacak iin 90 ns hesaplanr.

k akm dalgalanmas 3A olarak seilmitir. Bu durumda


51
-6
f L
dt 4x10
L =V =22 =30H
di 3


hesaplanr. D
eff
= %80 seildiinden dt = 4x10
-6
deerindedir. k filtre kapasitesi
k dalgallk deeri V
C
= 0.1V iin:

f 5
3
C = = =375F
8f 8x10 0.1
L
C
I
V x

Daha az dalgallk oran iin uygulamada C
f
= 1000 F kullanlmtr.

4.5. Faz Kaymal DC/DC Dntrc Kontrol

Sistemin kontrol Freescale 56F8323 DSP ilemcisi tarafndan yaplmaktadr.
56F8323 ilemcisinin temel zellikleri yledir:

60 MIPS ilem gc
2 adet 4 kanal 12 bit ADC (1.2 s evrim sresi)
6 kanal PWM (33.33 ns znrlk center alignment modda-)

DSP tarafndan retilen faz kaymal PWM sinyalleri her 50 sde PI algoritmas ile
alnan geri besleme bilgilerine gre ayarlanmaktadr. ekil 4.3de her 50 sde
retilen kesme ile yrtlen, sabit gerilim sabit akm arj ynteminin kontrol
ksmnn ak diyagram verilmitir.

Burada PI hesaplamas akm referansna gre yaplmaktadr. Akm referans giri
gerilimine gre ayarlanabilen bir deikendir. Eer k gerilimi maksimum
deerine ulamadysa maksimum akm ile PI hesaplanr. k geriliminin
maksimum arj gerilimine ulamas durumunda ise akm referans deeri arj akmn
azaltmak iin azaltlr.


52
IKI AKIMINI OKU

IKI GERLMN OKU

AKIM REFERANS 0 MI?
H
IKI GERLM GERLM
REFERANSINI ATI MI?
E
AKIM REFERANSINI AZALT

IKI GERLM GERLM
REFERANSINDAN KK M?


AKIM REFERANSINI ARTTIR

AKIM REFERANSI MAX.
DEERN ATI MI?
E
AKIM REFERANSINI MAX.
DEERNE SET ET

AKIM REFERANS DEERNE
GRE PI HESAPLA

PI DEERNE GRE PWM
DEERN YENLE

ekil 4.3. DSP sabit gerilim sabit akm arj kontrol algoritmas
E
E
H
H


53
4.6. Deneysel Sonular

ekil 4.4, anahtarlarn kap gerilimlerini gstermektedir. Grld gibi, ayn bacak
zerindeki anahtarlar birbirlerini tmleyen biimde anahtarlanrken, iki bacak
arasnda belli bir faz fark bulunmaktadr. Kap gerilimleri arasnda, d=0.42
deerinde bir doluluk oran elde edilecek biimde bir faz fark oluturulmutur.



ekil 4.4. M1-M3-M2-M4 kap gerilimleri (d=0.42)



ekil 4.5. (stten alta) transformatr primer gerilimi (100 V/div), primer akm (500
mA/div), sekonder gerilimi (100 V/div)


54
ekil 4.5te transformatrn primer ve sekonder gerilimleri ile primer akm birlikte
gsterilmektedir. Grld gibi sekondere aktarlan doluluk orannda, L
LK

endktansndan kaynaklanan bir azalma vardr.

ekil 4.6da, nce anahtarlanan bacaktaki MOSFETlerin drain-source gerilimi, bir
MOSFET akm ve transformatrn primer akm grlmektedir. Anahtar tkamaya
geerken, eklem kapasitesinin etkisi nedeniyle gerilim yava ykselmektedir. letime
geite de benzer olarak, akm yava ykseldiinden kayplar azalmaktadr.



ekil 4.6. nce anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri: V
DS
gerilimleri (100 V/div),
anahtar akm (500 mA/div), primer akm (750 mA/div)



ekil 4.7. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri: v
DS
gerilimleri (100 V/div),
anahtar akm (500 mA/div)


55
ekil 4.7de ise sonra anahtarlanan bacaktaki anahtarlarn gerilimleri ve anahtar
akm gsterilmektedir. Bu bacaktaki anahtarlar iletime gemeden nce akm
diyotlarda tandndan, iletime gei kayplar sfr olmaktadr. ekil 4.8de, ayn
dalga biimleri tkamaya gei olayn ayrntl gsterecek biimde yeniden
verilmektedir. Gerilim, akm derken yavaa ykselmektedir. ekil 4.9da da
iletime gei an ayrntl olarak verilmektedir. Grld gibi, anahtar, akm
diyottan devralmaktadr. Dolaysyla, sfr gerilimde anahtarlama sz konusudur.



ekil 4.8. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri (tkamaya gei annda
yaknlatrlm): V
DS
gerilimleri (100 V/div), anahtar akm (500 mA/div)



ekil 4.9. Sonra anahtarlanan bacaa ait dalga biimleri (tkamaya gei annda
yaknlatrlm): V
DS
gerilimleri (100 V/div), anahtar akm (500 mA/div)



56
ekil 4.10da, tkamaya gei srasnda akm ve gerilim dalga biimi ile, anahtar
zerinde harcanan gcn anlk deiimi gsterilmektedir. lm sonular, problarn
duyarllk dzeylerinin dk olmas nedeniyle anlaml sonular vermediinden
rakamsal kaytlar alnamamtr. Ancak, tkamaya gei srasnda ortaya kan g
kayp erisinin yaklak olarak, ykseklii 34 W, taban genilii 250 ns olan bir
gen olduu dnlerek tkamaya gei kayplar

mW 425 10 100 x 10 250 x 34
2
1
P
3 9
off
= =



olarak hesaplanr. Deneysel sonularn 25 V k gerilimi, 4.5 A k akm
koullarnda alnd gz nnde bulundurulduunda, ve drt anahtarn da tkaya
gei srasnda ayn miktarda kayba sebep olduu varsaymyla, sadece tkamaya
gei kayplar yaklak olarak %1.5 kayp anlamna gelmektedir.



ekil 4.10. Anahtar akm ve gerilimi ile tkamaya gei kayplar (100 V/div, 500
mA/div, 10 W/div)



57
5. SONU VE NERLER

Faz kaymal PWM DC/DC dntrcnn, dier rezonans dntrclere gre en
byk avantaj hem sabit frekansta almas hem de devre parazitik elemanlarn
rezonans iin kullanmasdr. Bu dntrc ile sadece anahtar kapama kayplar yok
edilir ve g anahtarlar iin snubber kullanlmasna gerek kalmaz. Devre
topolojisinin tam kpr olmas nedeni ile zellikle yksek g uygulamalar iin
uygundur.

Bu almada faz kaymal PWM tekniini kullanan dc-dc dntrcler ele alnm,
devrenin alma ilkeleri anlatlm, PSpice yazlm kullanlarak devrenin bilgisayar
benzetimi yaplmtr. Ayrca, 150 W gcnde bir prototip gerekletirilmi ve
batarya arj uygulamasnda kullanlmtr. Gerek benzetim almalar ve gerekse
deneysel almalar, bu teknikle anahtarlama kayplarnn azaldn gstermitir.

Faz kaymal DC/DC dntrc kontrol iin DSP kullanlmas devrenin
esnekliini arttrmaktadr. k akm/gerilim deerlerinin istenen deerlere yazlm
ile ayarlanabilmesinin dnda kullanc ara yz de kolayca
gerekletirilebilmektedir (kullancnn LCD zerinden maksimum arj akmn ve
maksimum arj gerilimini belirlemesi gibi). Kullanlan DSPnin ekirdek frekansnn
60 MHz olmasndan dolay PWM znrl yksek frekanslarda azalmaktadr. Bu
uygulama iin 100 KHzde PWM znrl 300 admdr. Bu da 30 Vluk k
gerilimi iin 0.1 Vluk znrlk salar. Daha yksek frekansl bir DSP
kullanlarak bu znrlk arttrlabilir ve daha yksek frekanslarda allabilir.

Faz kaymal DC/DC dntrcnn avantajlarndan daha fazla faydalanmak iin
daha yksek glerde alma yaplabilir (1 KW ve zeri). Ayrca PFC ve k
dorultucu blmlerinde MOSFET kullanlarak, bu anahtarlarn da kontrol DSP ile
gerekletirilebilir.


58
KAYNAKLAR

1. Mohan, N., Undeland, U. M. and Robbins, W. P., Power Electronics, John
Wiley & Sons, Canada, 161-200 (1995)

2. Billings, K., Switchmode Power Supply Handbook, McGraw-Hill, Inc, USA,
(1989)

3. Erickson, R. W., Fundamentals of Power Electronics, Chapman and Hall,
New York, (1997)

4. SKVARENINA, T. L., The Power Electronics Handbook, CRC Pres, USA,
2000

5. Rashid, M. H., Resonant and soft switching converters, Power Electronics
Handbook, Academic Press, Canada, 271-287 (2001)

6. nternet: Resonant Converter Topologies, In ST Online.
http://www.st.com/stonline/products/literature/an/3712.pdf (1999)

7. nternet: Resonant Mode Converter Topologies: Additional Topics, In TI Online.
http://focus.ti.com/lit/ml/slup092/slup092.pdf

8. Yan-Fei Liu, Paresh C. Sen, Source Reactance Lossless Switch (SRLS) for Soft-
Switching Converters with Constant Switching Frequency, Ieee Transactons On
Crcuts And Systems-I: Fundamental Theory And Applcatons, 43 (4): 301-
312 (1996)

9. J. A. Sabate, V. Vlatkovic, R. B. Ridley, F. C. Lee, and B. H. Cho, Design
Consedirations for high-Voltage High-Power Full-Bridge Zero-
Voltage_Switched PWM Converter Proc. IEEE APEC,. 275-284 (1990)

10. Vlatko VlatkoviC, Juan A. SabatC, Raymond B. Ridley, Fred C. Lee, BO H.
Cho, Small-Signal Analysis of the Phase-Shifted PWM Converter IEEE
Transactons On Power Electroncs, 7: 128-135 (1992)

11. Robert Watson, Fred C. Lee, Analysis, Design, and Experimental Results of a 1-
kW ZVS-FB-PWM Converter Employing Magamp Secondary-Side Control
IEEE Transactons On Industral Electroncs, 45 (5): 806-814 (1998)



59
12. Michael J. Schutten, David A. Torrey, Improved Small-Signal Analysis for the
Phase-Shifted PWM Power Converter IEEE Transactons On Power
Electroncs, 18 (2): 659-669 (2003)

13. Redl, R., Balogh, L., Edwards, D.W.,Optimum ZVS (Zero- Voltage
Switching) Full-Bridge DC/DC Converter with PWM Phase-Shift Control:
Analysis, Design Considerations, and Experimental Results, Proceedings IEEE
Applied Power Electronics Conference, 159-165 (1994).

14. nternet: A 50W, 500kHz, Full-Bridge, Phase-Shift, ZVS Isolated DC to DC
Converter Using the HIP4081A, In Intersil Online.
http://www.intersil.com/data/an/an9506.pdf (1995)

15. nternet: Phase Shifted Zero Voltage Transition Design Considerations and the
UC3875 Controller, In TI Online. http://focus.ti.com/lit/an/slua107/slua107.pdf
(1997)

16. nternet: Design Review: 500W 40w/in
3
phase shifted ZVT converter, In TI
Online. http://focus.ti.com/lit/ml/slup102/slup102.pdf (1993)

17. nternet: Implementing a Digital AC/DC Switched-Mode Power Supply using a
56F8300 Digital Signal Controller, In Freescale Online.
http://www.freescale.com/files/dsp/doc/app_note/AN3115.pdf (2005)

18. nternet: A DSP Controlled, Isolated, Power Factor Corrected AC/DC Converter,
In Analog Devices Online.
http://www.analog.com/UploadedFiles/Technical_Articles/52389953PCIM01pei
ad2_prn.pdf (2001)

19. nternet: High-Voltage MOSFET Behavior in Soft-Switching Converters:
Analysis and Reliability Improvements, In IRF Online.
http://www.irf.com/technical-info/whitepaper/s30p5.pdf (1998)

20. nternet: Improving the Full-bridge Phase-shift ZVT Converter for Failure-free
Operation Under Extreme Conditions in Welding and Similar Applications, In
Advenced Power Technology Online.
http://www.advancedpower.com/TechSupport/ApplicationNotesSP/Downloads_
GetFile.aspx?id=3847&fd=0 (1998)

21. nternet: A More Realistic Characterization of Power MOSFET Output
Capacitance Coss, In IRF Online. http://www.irf.com/technical-info/appnotes/an-
1001.pdf

22. nternet: DSP56800 Hardware Interface Techniques, In Freescale Online.
http://www.freescale.com/files/product/doc/AN1920.pdf (2001)



60
23. nternet: Application Note AN-107: Linear Optocouplers, In Clare Online.
http://www.clare.com/home/pdfs.nsf/www/AN-107.pdf/$file/AN-107.pdf (2002)

24. nternet: Op Amps For Everyone, In TI Online.
http://focus.ti.com/lit/an/slod006b/slod006b.pdf (2002)

25. nternet: Applying Power MOSFET Drivers, In Intersil Online.
http://www.intersil.com/data/an/an1108.pdf

26. nternet: 3.3V DSP for Digital Motor Control, In TI Online.
http://focus.ti.com/lit/an/spra550/spra550.pdf (1999)














61














EKLER



62
EK-1: Uygulama Elemanlarnn Teknik Bilgileri




63






64




65




66



67



68



69




70



71



72



73



74



75



76



77



78



79
EK-2: Uygulama Kart emalar ve Fotoraflar


80


Kontrol kart emas


81


Kontrol kart bask devresi


82


G kart emas



83


G kart bask devresi


84


G Kart



Kontrol Kart



DSP Kart


85


Faz Kaydrmal DC/DC Dntrc Kullanan Ak arj Sistemi


86
ZGEM

sa GK 2001 ylnda Seluk niversitesi Elektrik-Elektronik Mhendislii
Blmn bitirmitir. Lisans bitirme projesini mikrokontrolr ile niversal motor
hz kontrol zerine yapmtr. Amac zellikle g elektronii uygulamalar ile lke
ekonomisine katkda bulunmaktr.