UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET ZA SAOBRA AJ I KOMUNIKACIJE

Seminarski rad iz predmeta: Materijali i robe u transportu Tema br. 5.:

Distiktivne oznake i ozna avanje robe u transportu

Predmetni nastavnik:
Doc.dr. Alija Behmen Doc.dr. Sabira Salihovi

Studenti:
Pa ali Rabina , Pintol Almir, Rami Haris, Rami Omer

Sarajevo, mart 2011.

Uvod Prvo bih da napi em neke osnovne stvari koje je potrebno znati da bi se ova tema mogla na najbolji na in razumjeti,jer nam je cilj prije svega da znanje prenesemo Vama jer je to ustvari i cilj ovog seminarskog rada.Na a tema je bila distiktivne oznake i ozna avanje roba u transportu. Transport je prijevoz robe s jednog mjesta na drugo sredstvima javnog ili vlastitog transporta.Pitate se ta bi zna ila rije distiktivno,distiktivno je ustvari ne to jedinstveno, to se razlikuje od drugih. Mi smo slu e i se prije svega knjigom I ali i nekim kvalitetnim podacima sa interneta mada nam i nisu trebali jer je u knjigi sve detaljno obja njeno poku ali da vam na najbolji mogu i na in objasnimo i odgovorimo na zadatu temu.U prvom dijelu smo pisali o deklaraciji robe i na inu na koji se svaka vrste robe ozna ava.Jo smo spomenuli koje distiktivne oznake robe sadr e. U drugom dijelu govorili smo o natpisima i grafi kim simbolima za obilje avanje na ina rukovanja,prijevoza i skladi tenja roba.Spomenuli smo i kako se dijele grafi ki simboli.Dalje smo govorili o oznakama za opasne materije u transportu.I na kraju smo detaljno objasnili kako se to kod nas ozna avaju robe i kojim brojevima.Spomenuli smo i brojeve osnovne opasnosti,identifkacione brojeve,govorili smo i o listicima opasnosti i o tome kojim se bojama ozna avaju opasne materije.Mo da se ve susretali sa nekim od ovih stvari i nekim od ovih oznaka ali nadam se da e te uz na u pomo i ovaj seminarski rad pro iriti to znanje i shvatiti ta su distiktivne oznake i njihovo zna enje za obilje avanje roba u transportu.

Distiktivne oznake i ozna avanje robe u transportu Deklaracija robe U zavr noj fazi proizvodnje, na svaki gotov proizvod, na omot proizvoda ili na ambala u,stavljaju se distiktivne razlikuju e oznake iji je zadatak da obavijesti korsinika ili vr ioca transporta o : -osnovnim karaktersitikama robe -njenoj koli ini, -porijeklu, -namjeni, -na inu rukovanja, i -drugim karakteristikama od interesa korisnika. Oznake na robi mogu biti: -obavezne, -konvencionalne, -specifi ne, -interne i dr. Naj e e se skup svih oznaka naziva deklaracija robe, koja se na proizvod stavlja u obliku naljepnice ili etikete ili na neki drugi na in propisan pravilnicima o kontroli. Obavezne oznake definisane su odgovaraju im propisima, a proizvo a i ili pakeri robe du ni su da ih stave na prozvod ili njegovu ambala u i istovremeno garantuju ispravnost navedenih podataka na etiketi. Konvencionalne oznake su tzv. Dogovorene oznake i predstavljaju presudni sporazum izme u zainteresovanih strana, a naj e ce su to:za titni znak,geografsko porijeklo,oznaka nivoa kvaliteta i isto e proizvoda i dr. Specifi ne oznake omogu avaju pravilno manipulisanje robom u transportu i naj e e su dopuna obaveznim i konvencionalnim oznakama.Simboli koji se koriste za ozna avanje robe u transportu su uzeti prema preporukama Evropske federacije za pakovanje EPF (European Packaging Federation).

Dakle,distiktivne oznake na robi sadr e : naziv proizvo a a ili pakera sa naznakom proizveo ili pakovao lokacija proizvo a a ili pakera, tehni ki ili trgova ki naziv proizvoda, sastavne dijelove izra ene u odgovaraju im SI mjernim jedinicama,neto i bruto masu, a kod izvjesnih proizvoda zapremina ili procenat,datum proizvodnje, kratak opis obrade ili dorade proizvoda, rok va nosti proizvoda, za titni znak,marku ili robni pe at, geografsko porijeklo materijala, oznaku nivoa kvaliteta, specifi nost pakovanja,rukovanja i sl.

Slika 1. Ozna avanje nivoa kvaliteta proizvoda Naziv proizvo a a ili pakera je vrlo bitan element individualnosti i razlikovanja proizvoda u savremenom transportu i treba da ispunjava nekoliko osnonih zahtjeva: - da je to kra i, to lak i za izgovor, itljiv i da se lahko prepoznaje i pamti - da je orginalan, odnosno da se razlikuje od naziva nekog drugog proizvo a a ili pakera, - da je pogodan za grafi ku obradu i propagandu itd. Oznake za isto u proizvoda su posebno va ne za hemijske proizvode, jer se prema isto i proizvoda odre uju uslovi transporta.Ovi proizvodi se javljaju u etiri stepena isto e.Oznake se esto koriste za stanje,oblik i veli inu estica upakovanog hemijskog proizvoda imaju poseban zna aj u transportu,jer neprilago ena transportna tehnologija mo e da izazove znatne promjene na robi koja se prevozi.
3

Primjer: Ukoliko se pri transportovanju CuSO4 bijeli prah (bakarni sulfat), sa oznakom anh. i hlgr. , ne izvr i za tita od vlage, nastaje CuSO4 5H2O plavi kamen, to zna i da, s obzirom na ve u specifilnu te inu vode, mo e do i do pove anja tereta za 5 puta. Specifi ne oznake obezbje uju pravilno manipulisanje teretom.Simboli koji se koriste za ozna avanje obavje tavaju korisnika o specifi nostima proizvoda, kao lomljivost, stabilnost,na in pridr avanja i dr. Natpisi i grafi ki simboli za obilje avanje na ina rukovanja, prijevoza i skladi tenja roba U transportnom procesu, ija je osnovna funkcija savla ivanje prostora i vremena, radi nepoznavanja osobina robe koja se transportuje, postoji mogu nost da se u transportnom lancu roba o teti i djelimi no ili potpuno izgubi njena upotrebna vrijednost.Iz tog razloga, bitno je da se svi u esnici u transportnom i distributivnom lancu upoznaju sa osnovnim pravilima postupanja sa robom, kako se roba ne bi obezvrijedila i umanjio njen kvalitet.Da bi se upozorili svi u esnici u prometu roba, a posebno prilikom prevo enja, rukovanja, skladi tenja ili upotrebe proizvoda, standardizovani su termini koji se primjenjuju na komadne terete- proizvode koji se javljaju u doma em i me unarodnom teretnom saobra aju i prometu roba. Standardni termini koji se koriste u natpisima za obilje avanje tereta ekvivalentni su termini na vi e stranih jezika. Za natpise koji se stavljaju neposredno na teret ili ambala u koriste se obi na ili tehni ka tampana slova ija je visina, zavisno od du ine ili irine jedinica rukovanja. Pored termina koji se koriste u natpisima na ambala i za upozorenje svim u esnicima u prometu roba koriste se i grafi ki simboli za obilje avanje na ina rukovanja teretom. Op e odredbe koje se odnose na jednoobrazno prikazivanje i publikovanje grafi kih simbola sadr ane su u standardu ISO 3461 i IEC, publikacija 416. Nosilac iga ima isklju ivo pravo da znak za ti en igom koristi za obilje avanje robe, odnosno usluga na koje se taj znak odnosi. Nosilac iga ima pravo da drugim licima zabrani da neovla eno koriste: 1) znak koji koji je istovjetan sa njegovim ranije za ti enim znakom u odnosu na robe, odnosno usluge koje su istovjetne robi, odnosno uslugama za koje je taj ig registrovan; 2) znak koji je istovjetan njegovom ranije za ti enom znaku za sli nu vrstu robe, odnosno usluga ili sli an njegovom ranije za ti enom znaku za istovjetnu ili sli nu vrstu robe, odnosno usluga ako postoji vjerovatno a da zbog te istovjetnosti, odnosno sli nosti nastane zabuna u relevantnom dijelu javnosti, koja obuhvata i vjerovatno u dovo enja u vezu tog znaka sa njegovim ranije za ti enim znakom.

Ovaj standard se primjenjuje na grafi ke simbole: postavljanje na opremi ili na njenim sastavnim dijelovima da bi se lica koja ih koriste obavijestila o njihovom stavljanju u pogon i funkcionisanju postavljanje na mjestima i prilazima gdje se lica mogu okupljati ili kretati, daju i im uputstva za njihovo pona anje, kao to su zabrane, upozorenja, pravila ili ograni enja kori tene u ilustrativnim prikazima,kao to su planovi,crte i,mape, dijagrami i sli ni prikazi.

Prema ovom standardu,grafi ki simbol je opti ki vidljiv oblik iskazan pomo u natpisa,crte a, otisaka ili ma koje druge tehnike. Koriste se za preno enje poruka i prikazivanje predmeta i apstraktnih pojmova na jasan i razumljiv na in, nezavisno od bilo koje jezika.Grafi ki simboli prikazuju predmete, pojmove i stanja grafi kim sadr ajem. Ovi predmeti mogu biti i nematerijalni, kao npr. uslovi transporta, manipulacije i skladi tenja roba. Grafi ki simboli se koriste za: identificiranje (npr. opisivanje jednog elementa oprema ili apstraktnog pojma), kvalifikaciju (npr. opis promjene ili sporedne namjene), pou avanje (npr. opis postupka ili na in upotrebe), naredbu (ozna avanje ne ega to se mora ili ne mora u initi), upozoravanje (npr. signaliziranje opasnosti), ozna avanje (npr. smjer, koli ina).

Slika 2.Neka od uputstva za rukovanje koja se moraju nanijeti na transportnu ambala u

5

Kako bi se osigurao proces saop tavanja upotrebom simbola, utv uju se sljede a osnovna pravila za izradu simbola i za ocjenu njihove upotrebne vrijednosti: opis zna enja grafi kog simbola mora biti jasan, grafi ki simbol mora biti nedvosmislen, grafi ki sadr aj mora biti takav da se ne mo e pogre no tuma iti, simbol ili dijelovi simbola ne smiju biti istovjetni ili sli ni sa drugim koji imaju druga ije zna enje i moraju se dovoljno razlikovati od svakog drugog simbola, simboli moraju biti tako ura eni da se jasno reprodukuju bez obzira na postupak i razmjeru reprodkcije.Simboli koji se reprodukuju na vrlo malim formatima moraju biti to je mogu e prostiji, a njihobo ozna avanje mora ostati jasno u svim prilikama, i simboli moraju biti shva eni kako sami po sebi, tako i u odnosu na druge simbole, tako da se njihovo zna enje mo e lahko razumjeti i zapamtiti.

Standardom ISO utvr eni su grafi ki simboli za obilje avanje transportne ambala e radi preno enja uputstva u vezi sa rukovanjem teretom. Grafi ki simboli mogu biti ura eni u vidu naljepnica ili se pomo u ablona mogu nanijeti direktno na ambala u. Veli ina simbola zavisi od veli ine i oblika ambala e, a najve a gabaritna mjera simbola mora da bude 100, 150 ili 200 mm, to zavisi od oblika i svrhe simbola.Simboli moraju biti crne boje izuzev simbola za lahkovarljivi teret koji se izvodi u tirikznozelenoj boji i simbola tropske ambala e, koji se izvodi u crvenoj boji. 01.070 Ozna avanje bojama Ovaj na in ozna avanja je posebno zna ajan kod ozna avanja i upozorenja na opasno djelovanje opasnih materija (posebno gasova i zapaljivih te nosti) u transportnim ambala ama-bocama i cisternama, to e biti posebno obra eno u dijelu ozna avanja opasnih materija. Tako er, ovaj vid ozna avanja se primjenjuje,kao vrlo prakti an na in prepoznavanja,kod ozna avanja kablova i ica. Primjeri: TC 5 BAS IEC 60304:2001,Standardne boje za izolaciju niskofrekventnih kablova i ica (IEC 60304:1982 IDT) TC 30 BAS IEC 60173:2001,Boje za ice savitljivih kablova (IEC 60173:1964 IDT)

Postavljanje oznaka Redoslijed i polo aj oznaka za sve vrste ambala e prikazani su na slici: 1 2 3 4 5 13 8 9 7 10 12 11 6

OBAVEZNI NATPISI

DOZVOLJENI NATPISI Slika 3. Redoslijed i polo aj oznaka

Na slici su:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

znakovi opasnosti i znakovi rukovanja natpisi o na inu rukovanja sa teretom koji se ne mogu izraziti znakovima identifikacione oznake naziv primaoca i odredi te pretovarna stanica (luka) drugi dozvoljeni natpisi zapremina mjere bruto masa neto masa zemlja proizvo a a mjesto otpreme naziv i adresa po iljaoca
7

Oznake se ispisuju ili postavljaju neposredno na teret ili lijepe kao naljepnice.Nano enje oznake na teret vr i se bojenjem pomo u ablona,metodom tampanja ili specijalnim ure ajima za ozna avanje.Pri vr avanje oznaka se vr i: ljepljenjem oznake na papiru, vijcima ili zakivanjem metalne ili drvene oznake, pri ivanjem platnene oznake na jedinicu tereta. Pod jedinicom tereta podrazumijevamo upakovan, djelimi no upakovan ili neupakovan proizvod, nekoliko proizvoda povezano u snop ili nekoliko jedinica (jedini nih pakovanja) povezanih u jednu cjelinu sa gledi ta tehnologije prijevoza, rukovanja i skladi tenja, za ije je rukovanje neophodna primjena mehanizacije. Znakovi opasnosti na ambala i postavljaju se ispred znakova rukovanja.Na kutijama, sanducima i drugim vrstama ambala e sa paralelopipednim oblikom oznake se postavljaju na bo nim i eonim stranama, a znak opasnosti na bo noj i leonoj strani u krovu. Oznake za opasne materije u transportu Transport opasnih materija umnogome se razlikuje od transporta ostalih materijala i roba.Naime, opasne materije se smiju prevoziti samo u posebno opremljenim i ozna enim transportnim sredstvima, bilo da se transport obavlja eljeznicom,drumom,zrakom ili vodom. Identifikacija i razumijevanje djelovanja opasnih materija bazirani su na interakciji sa okolinom u proizvodnji,transportu i upotrebi. Kako pojam opasne materije istovremeno defini e i njihovo djelovanje,organizovane dru tvene aktivnosti, kroz dono enje itavog niza preporuka, propisa i drugih mjera, imaju za cilj minimaliziranje vjerovatno e de avanja incidenta,te svo enje posljedica mogu e nesre e u tolerantne granice. S obzirom na razli ite uslove transporta,ve spomenute odgovaraju e me unarodne organizacije (RID,ADR,IATA,ADN I IMDG) su donijele posebne propise za svaku transportnu granu, u okviru kojih su date identi ne oznake za obilje avanje opasnih roba. Tokom transporta mogu nastati razli ite promjene na teretu,bilo zbog nepravilnog utovara ,neprilago ene ambala e,manipulacije,transportnih nezgoda,promjene klime i dr.Zbog toga, teret na transportnom sredstvu mora biti tako osiguran da se ne dopust nikakva eventualna opasnost koju on mo e uzrokovati,a ako,unato svim preduzetim mjerama ,do e do transportne nezgode, aktivnost tereta mora biti minimizirana.Radi toga,navedeni me unarodni propisi,koji imaju snagu nadnacionalnih propisa,daju na ine i postupke ozna avanja robe,ambala e i transportnih sredstava u procesu prijevoza.Svaki transport mora biti popra en posebnim ispravama o transportu i uputama o posebnim mjerama sigurnosti koje se regulisane zakonima na nivou zemalja iz koje se transportuje, u koju se transportuje i kroz koje se tranzituju opasne materije.

Brojevi osnovne opasnosti i identifikacioni brojevi Brojevi opasnosti i identifikacioni brojevi opasne materije podijeljeni su horizontalnom crnom linijom irine 15 mm po sredini oznake. Broj za ozna avanje osnovne opasnosti sastoji se od dvije ili tri cifre i ukazuje na sljede e opasnosti: 2.isticanje gasa zbog pritiska ili hemijske reakcije 3.zapaljivost te nih materija (para) i gasova 4.zapaljivost vrstih materija 5.oksidiraju e dejstvo(koje podsti e gorenje) 6.otrovnosti 7.radioaktivnost 8.nagrizanje 9.opasnost spontane burne reakcije. Nagla avanje porasta dominantne opasnosti ozna ava e tako da se udvostru i broj za ozna avanje osnovne opasnosti. Ako se opasnost mo e izraziti samo jednim brojem osnovne opasnosti dodaje se nula. Ako se materija na opasan na in reaguje sa vodom, ispred broja osnovne opasnosti se dodaje slovo X. Neki od brojeva za ozna avanje osnovne opasnosti imaju sljede e zna enje: 30- zapaljiva te na materija (ta ka paljenja od 23 do 100 stepeni celzijusovih) X323 zapaljiva te na materija koja sa vodom reaguje opasno i stvara zapaljive gasove 20- inertni gas 21-duboko hla eni gas 223-duboko hla eni gas koji gori 224-duboko hla eni gas(koji podsti e gorenje) 22-gas koji gori 236-gas koji gori,otrovan je 239-gas koji gori i koji spontano mo e da dovede burne reakcije 25-oksidiraju i gas (koji podsti e gorenje) 26-otrovan gas 265-otrovni gas,oksidiraju i (koji podsti e gorenje) 266-vrlo otrovan gas 268-otrovan gas,nagrizaju i 286-nagrizaju i ga,otrovan 33-lahko zapaljiva te na materija (ta ka paljenja ispod 23 stepena celzijusova) X333-samozapaljiva te na materija koja sa vodom opasno reaguje 336-lahko zapaljiva te na materija,otrovna itd.

Listice opasnosti Svako transpoetno sredstvo koje prevozi opasne materije mora biti ozna eno odgovaraju im listicama opasnosti. Listice opasnosti imaju oblik kvadrata sa minimalnom stranicom od 150 mm,oblik pravougaonika formata A5 (148x210) i pravougaonika formata A7 (74x105). Listice opasnosti za klasificirane razrede opasnih materija imaju sljede e zna enje: -opasnost od eksplozije, -opasnost od po ara, -opasnost od samozapaljenja, -opasnost od pojave zapaljivog gasa pri dodiru sa vodom, -opasnost od materija koje izazivaju paljenje (organski peroksidi), -otrovnost, - tetnosti po zdravlje, -radioaktivnost, -opasnost od nagrizaju eg dejstva, -opasnost od materija i predmeta koji u prijevozu predstavljaju opasnost u odnosu na opasne materije -opasnost od vla enja, -opasnost od nepravilnog polo aja, i -opasnost od nepravilnog rukovanja.

10

Slika 4. Listice opasnosti

Ozna avanje opasnih materija bojama Pored navedenih na ina ozna avanja opasnih materija,s obzirom na namjensku upotrebu tipova transportne ambala e, u cilju identificiranja i boljeg uo avanja stepena opasnosti,koristi se i ozna avanje bojama i to: y Boce za skladi tenje i transport gasova: - plava boja za kiseonik, - crvena za vodonik i druge zapaljive gasove, - uta za acetilen, - zelena za azot, i - siva za nezapaljive gasove

Rezervoari cisterni: -crveno sme om bojom rezervoari cisterni namijenjeni za prijevoz te nosti:katrana,kreozota,sirove nafte,lo ulja srdnjeg i te kog,dizel goriva D-4,lo ulja specijalno za brodove,lo ulja specijalno za industriju,solveksa i bitumena,lu ina,hipohlorida itd.,

11

-aluminijumsko-srebrenastom bojom rezervoari cisterni namijenjeni za prijevoz: motornog i piroliti kog benzina, dizel goriva D-1,D-2 i D-3, lo ulja za doma instva,specijalnog benzina (kao medicinski),primarni benzin, avio benzin, motorni i rasvjerni petrolej, -sivom bojom cisterne za prijevoz gasova pod pritiskom: zemni,butan,propan,hlor itd. Kod cisterni za prijevoz gasova pod pritiskom (zemni,propan,butan,hlor i dr.), oznaka je premazana masnom bojom karakteristi nom za odnosnu vrstu gasa i to u vidu trake irine 300 mm izvu ene po obimu danca i to tako da traka polovinom svoje irine obuhvati i podu nu povr inu rezervoara.

12

Zaklju ak

Pri transportu opasnih materija moramo voditi posebno veliku brigu o propisima i zahtjevima kojima podlije u opasne materije, pri njihovom transportu. Ne eljeni incidenti koji mogu donijeti ogromne tete za okolinu, te samim time ugroziti ovjeka njegov zdrav ivot, mogu se desiti prilikom nepa nje,nebrige ili nehata va enja,samog transporta, obrade i sli nih postupaka koji se odnose na premje taj od proizvo a a do potro a a. Kako bi se sprije ile negativne posljedice, postavljena su striktna pravila za preduze a i druge u esnike u njihovom transportu. Sve to,opet zahtjeva postojanje timova, odnosno stru njaka, koji e sve nadzirati. Tako er, svaka zemlja, du na je unaprijed pripremiti operativne planove kojima e biti specificirani postupci odgovora na ne eljeni incident. Pri tome se gleda da se prilikom uklanjanja tete ne koriste preparati koji bi jo vi e ugrozili okoli , umjesto da ga o uvaju. Kako pojam opasnih materija istovremeno defini e i njihovo djelovanje, organizovane dru tvene aktivnosti, kroz dono enje itavog niza preporuka i propisa i drugih mjera, imaju za cilj minimaliziranje vjerovatno e de avanja incidenata, te svo enje posljedica mogu e nesre e u tolerantne granice. Iskreno se nadam kako smo uspjeli zadovoljiti va a o ekivanja i da smo uspje no odgovorili na zadatu temu.

13

Literatura:
Knjige: 1.Dr.sc. Alija Behmen, Dr.sc. Sabira Salihovi , MATERIJALI I ROBE U TRANSPORTU knjiga I (ve ina materijala je kori tena upravo iz ove knjige i mislimo da ima sasvim dovoljno podataka na zadatu temu)
Izvori sa interneta: 1. http://europa.eu/abc/symbols/index_en.htm 2. http://en.wikipedia.org/wiki/European_flag 3. http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/our_currency_en.htm 4. http://www.scribd.com/doc/33701900/room-assigment

14

Sadr aj:
Uvod ...................................................................................................................................... 1 Deklaracija robe ..................................................................................................................... 2 Natpisi i grafi ki simboli za obilje avanje na ina rukovanja, prijevoza roba 4 Postavljanje oznaka ................................................................................................................ 7 Oznake za opasne materije u transportu ................................................................................. 8 Brojevi osnovne opasnosti i identifikacioni brojevi ................................................................ 9 Listice opasnosti .................................................................................................................. 10 Ozna avanje opasnih materija bojama .................................................................................. 11 Zaklju ak ............................................................................................................................. 13 Literatura ............................................................................................................................. 14

15