AMATR TELSiZCiLiK

Kurs notlar

TRAC ESKEHR UBES TA2KF

Telsiz ve Radyo Amatrleri Cemiyeti BU ALIMADA EME GEENLER

Prof.Dr. Levend KILI Yrd.Do. Erhan EROLU TA2EJ Rdvan AKIN TA3DA mer ALIAL TA2KF (TRAC Eskiehir ubesi yeleri) Sayfa Dzeni Anadolu niversitesi Dizgi Birimi M. Emin YKSEL Orgl KIRA T.R.A.C. ESKEHR UBES YNETM KURULU adna bu almada emei geenlere teekkr ederiz Bakan Hilmi OKUR Bakan Yardmcs Kenan DEMRTA

Mart - 2005

NDEKLER
Sayfa

AMATR TELSZCLK
AMATR TELSZCLK NEDR ? ....................................................................................................................................... TELSZLER TANIYALIM ..................................................................................................................................................... TRKYEDE VE DNYADA AMATR TELSZCLK ................................................................................................ ACL DURUM ANINDA YAPILACAKLAR ..................................................................................................................... 1 5 7 8

KANUN VE YNETMELKLER
TELSZ KANUNU ................................................................................................................................................................. AMATR TELSZCLK YNETMEL .......................................................................................................................... 9 21

LETME
LETMEDE DKKAT EDLECEK KURALLAR ................................................................................................................ TELSZ LETME TERMLER ............................................................................................................................................... HABERLEME KAYIT DEFTER (LOG BOOK / LOG DEFTER) .............................................................................. STASYON GVENLK TALMAT .................................................................................................................................. QSL KARTLAR ...................................................................................................................................................................... QSL BRO HZMETLER ..................................................................................................................................................... CORAF KONUM VE ULUSLAR ARASI SAAT (UTC / GMT) ............................................................................ FREKANS SPEKTRUMU ....................................................................................................................................................... ULUSLAR ARASI VE MLL FONETK ALFABE ............................................................................................................. ULUSLAR ARASI TEHLKE, ACELE VE EMNYET MESAJLARI ................................................................................. BEACONS ................................................................................................................................................................................ ARI ARETLER KULLANIMI ...................................................................................................................................... ULUSLAR ARASI ARI KODLARI ................................................................................................................................ TRKYE ARI BLGELER .......................................................................................................................................... FREKANS BAND PLANLARI .............................................................................................................................................. PILE-UP ...................................................................................................................................................................................... SWL (Ksa Dalga Dinleyicisi) ................................................................................................................................................ CONTEST (Yarma) ............................................................................................................................................................. AWARDS (dller) .............................................................................................................................................................. RTTY (RadioTeleType) ......................................................................................................................................................... OSCAR (Amatr Uydular) ................................................................................................................................................... R-S-T SNYAL RAPORU ...................................................................................................................................................... Q KODLARI ............................................................................................................................................................................ 41 42 44 45 46 48 50 53 54 55 55 56 57 60 61 65 65 66 66 67 67 69 70

- III -

TEKNK
TEMEL ELEKTRONK BLGLER ..................................................................................................................................... PASF DEVRE ELEMANLARI ................................................................................................................................................ YARI LETKENL ELEKTRONK DEVRE ELEMANLARI .............................................................................................. DORULTMALAR ............................................................................................................................................................. TEKNK FORMLLER .......................................................................................................................................................... MODLASYON ..................................................................................................................................................................... HETERODN OLAYI ............................................................................................................................................................. EMSYON ETLER ............................................................................................................................................................ YONOSFER ............................................................................................................................................................................ ELEKTROMANYETK DALGALARIN YOLU ................................................................................................................ AMATR BANDLARA GRE PROPAGASYON BLGLER ................................................................................... GNE LEKELERNN (SUN SPOT) RADYO DALGALARINA ETKS ................................................................. GRAY-LINE YAYILIMI (Gray-Line Propagation) ............................................................................................................. ANTENLER ............................................................................................................................................................................. ANTENLERN GELM SRECE ..................................................................................................................................... LETM HATLARI - KABLOLAR ........................................................................................................................................ SWR (Duran Dalga Oran).................................................................................................................................................... MORS KODLARI .................................................................................................................................................................. 71 71 73 73 78 79 80 80 81 82 86 89 89 90 94 95 98 99

DER BLGLER
73 KODUNUN KAYNAI VE ANLAMI ..................................................................................................................... RADYO AMATRLERNE NEDEN HAM DENR? .................................................................................................. ATMOSFER VE ZELLKLER ............................................................................................................................................. HARTA BLGS ..................................................................................................................................................................... PLLER VE BATARYALAR .................................................................................................................................................... 100 101 102 105 113

KISALTMALAR, TANIMLAR................................................................................................................................................ 117

- IV -

AMATR TELSZCLK
AMATR TELSZCLK NEDR ? Amatr Telsizcilik hibir ticari ve siyasi yayn amac olmadan, sadece kiisel olarak yaplarak aba sarf edilen ulusal ve uluslararas radyo haberlemesini ve bu konularla ilgili tm aratrmalar kapsam iine alan bir hobidir. Bu ereve ierisinde kiinin kendisini gelitirmeye, bilgilendirmeye, yetitirmeye ve ura vermeye ynelik olarak, lkesindeki ve dnyadaki dier amatr telsizcilerle haberleme yaparak, telsiz haberleme teknolojisi alannda teknik bilgi alveriinde bulunarak ve lkesinin adn tm dnyaya duyuracak ekilde, ulusal ve uluslar aras ynetmenliklere bal kalmak artyla kiinin gsterdii faaliyetlerin tmne birden RADYO AMATRL veya AMATR TELSZCLK denir.

AMATR TELSZCLER NASIL KLERDR ? Yaplan haberlemeler sonucunda alnan bilgilerle yeni teknikler gelitirmek, telsizcilik alannda yeni bulular yapmak gibi faaliyetlerde bulunan radyo amatrleri iin, telsiz haberlemelerinin daima kontrol altnda bulundurulmas ilkesine karn, serbestlik verilmitir. Bu durumda tm radyo amatrlerinde baz niteliklerin kesinlikle var olduu kabul edilir.

Bu nitelikler; Amatr Telsizci centilmendir, Amatr Telsizci sadktr, Amatr Telsizci gvenilirdir, Amatr Telsizci atlmcdr, Amatr Telsizci vatanseverdir, Amatr Telsizci gerekidir, Amatr Telsizci sevecendir, Amatr Telsizci tm dnyaca kabul edilen amatrlk andna baldr.

AMATR TELSZC NE YAPAR ? Amatr Telsizciler elektronik ve yksek frekans alannda kendi yarattklar imkanlarla dnya apnda haberleme yaparlar. Amatrlerin aratrmalar sonucunda Ortaya km birok teknoloji, bugn gnlk hayatmzda kullanlmaktadr. Gerekten de tarih ierisinde elektronik ve haberleme alannda birok yeni teknii bulan ve ilk olarak kullananlar radyo amatrleridir. Bu gerei radyo amatrlerinin aratrmac ruhunda bulabiliriz. nk Amatr Telsizcilik gibi sonsuz boyutlara sahip bir hobide, kii kendini devaml olarak yenileme abas ierisindedir. Asla elindeki ile yetinmez. Elindekini daha da gelitirip mkemmel hale sokmak ister. Bunlar rneklemek istersek, 1W lk bir verici ve maniple ile veya kck bir cihaz ile dnya apnda haberleme, basit bir PC ile paket radyo, teleteks veya yava taramal televizyon yayn, isterseniz uydu haberlemesi. Unutulmamaldr ki ilk uyduyu tasarlayan ve gerekletirenler Amatr Telsizcilerdir. Bu uralara sosyal ve insancl ynden bakarsak; amatr radyoculukta lke, toplum, sosyal ve ekonomik farkllklar ortadan kalkmtr. Tm Dnyadaki Amatr Telsizciler dost ve arkadatr. Normal artlarda tanan tm unvanlarn, unvan ne olursa olsun Amatr Telsizcilik iin bir anlam yoktur. Bir Amatr Telsizci lkesinin neresinden olursa olsun veya dnyann hangi lkesinden olursa olsun, baka bir amatrle grmekten veya onu arlamaktan eref duyar. Burada dil de nemli deildir. nk ortak dil Amatr Telsizciliktir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

AMATR TELSZCLN ALIMA ESASLARI NEDR ? Amatr Telsizcilerden planl ve programl bir alma dzeni beklenemez. Gnn 24 saati bir Amatr Telsizcinin vazgeilmez yaam dnyasdr. Amatr Telsizcilik belgesine sahip kiilerin hepsi, ynetmenliklerin belirledii esaslar erevesinde amatrce faaliyetlerde bulunabilirler. Can ve mal gvenlii ile lke karlarnn korunmas konularnda gerekli tm kamu kurum ve kurulular ile gerek veya tzel kiilerle dorudan temasa geebilir.

DNYADA VE TRKYEDE AMATR TELSZCLK YAPANLARIN SAYISI ? Dnyada yaklak 3 milyon Amatr Telsizci vardr. Trkiyede ise 4000 civarnda Amatr Telsizci vardr. Trkiyede saynn az olmasnn edeni ise, lkemizde Amatr Telsizciliin 1983 ylna kadar yasak olmasdr.

AMATR TELSZCLERN ALIMA ARALARI NELERDR ? eitli telsiz alc-verici cihazlar, ham radyolar. Mors kodu kullanan alc ve verici cihazlar. Amatr maksatl dijital ve analog yaplm her eit cihazlar. Amatrlerin kendilerinin imal ettikleri cihazlar. eitli antenler.

AMATR TELSZCLERE AYRILMI AYRI FREKANSLAR VAR MIDIR ? Yalnzca Amatr Telsizcilere ayrlm, HF, VHF, UHF ve SHF bandlarnda frekanslar vardr. Bu frekanslar tm dnyaca ortak belirlenmitir. Kanunlarn, ynetmenliklerin ve protokollerin belirledii zel durumlarn dnda baka frekans kullanarak haberleme yapmak yasaktr. Ayrca anlalmayacak ekilde kapal haberleme yapamazlar.

OLAANST DURUMLARDA AMATR TELSZCLERNE NEDEN GEREK DUYULUR ? Olaanst durumlarda telefon ve benzeri haberleme sistemleri kesinlikle hizmet veremez duruma gelmektedir. Bunun yan sra Kamu kurulularna tahsis edilen telsiz haberleme frekanslar farkldr. Dolaysyla bir birleriyle haberlemelerine imkan yoktur. Bu btn dnyada ayn ekildedir. Her kamu kuruluuna verdii hizmetin zelliine gre ayr frekans tahsisi yaplr. Olaan st durumlarda kamu kurum ve kurulular arasndaki dnya yzndeki dier istasyonlarla en iyi haberlemeyi Amatr Telsizciler salayabilir.

TRKYEDEN EN UZAK HANG LKE LE GRLEBLR ? Amatr Telsizciler iin dnya yznde grme yaplamayacak yer yoktur. Hatta uzaydaki istasyonlarla bile grme yaplmaktadr. mkanszlklarn aresi mutlaka bulunur, gerekli artlar bir ekilde yerine getirilir ve istenilen her yer ile mutlaka grme yaplr.

HER ZAMAN HER YER LE HABERLEME YAPMAK MMKN MDR ? Uzak mesafe haberlemesi genelde HF telsizler ile yaplr. HF haberlemesi gnein hareketine, mevsimlere tm doa artlarna gre deiir. Dolaysyla haberleme gnn saatine ve mevsimlere gre farkllk gsterir. Bu yzden her zaman her yer ile grmek mmkn deildir. Ksa mesafelerde ise her zaman grme yapmak mmkn olabilir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

AMATR TELSZCLN FAYDALARI NELERDR ? Buraya kadar yazlanlara bakarsak, bir Amatr Telsizci normal artlarda kendi statsndeki istasyonlarla, yani sadece Amatr Telsizci istasyonlar ile haberleme yapabildiklerini grmekteyiz. Ancak bu kural normal olmayan olaanst durumlarda bozulabilir. Bu gibi durumlarda Amatr Telsizciler devlete ait bu gibi durumlarda kullanlan istasyonlarla da grme yapabilir. Bu gibi durumlar ve edinilen baarlar getiimiz yllarda defalarca yaanmtr. Acil durumlarda radyo amatrlerinin haberleme konusunda ok baarl olmasnn nedeni, bu gibi gerek tatbikatlarda eksiklerini tespit edip hazrlk yapmasnn yan sra, bir Amatr Telsizci en basit bir teknik donanmla dnya apnda haberleme yapabilen kii olmasdr. Bu nedenle doal afetlerin yaratt tahribattan en az dzeyde etkilenir. Yklan her antenin yerine ekilecek bir para tel, almayan elektrik santrallerinin yerini tutacak yedekte bir ak ve birka saat iinde altrlabilecek ufak bir vericinin malzemeleri her Amatr Telsizcinin dolabnda bulunan gerelerdir. Ksaca Amatr Telsizci, telsizcilik alannda kendiliinden ve ksa srede byk bir elektronik teknisyen ve operatr potansiyelinin olumasn, QSL resimli kartlar aracl ile lke tantmnn yaplmasn, olaanst durumlarda lkenin tm haberleme sistemleri iin ihtiya duyulan malzeme ve operatrlerin hazr olmasna ve grev almasna, dnyadaki tm lkeler arasnda tanmay, dostluu, yardmlamay salamas bakmndan faydalar tartlmaz.

AMATR TELSZCLN HALK ARASINDA KULLANILAN (CB DENLEN) TELSZ LE BR LGS VAR MIDIR ? Kesinlikle hayr. Bu bildiimiz halk band telsizdir. steyen paray verir alp kullanr. lkemizde kontrol iyi olmadndan amac dna km, gren bilen kiiler arasnda ho karlanmaz bir duruma gelmitir.

DNYADA TANINMI NSANLAR ARASINDA AMATR TELSZCLER VAR MIDIR ? len rdn Kral Hseyin, yeni Kral Abdullah, Aktr Marlon BRANDO, spanya Kral Juan CARLOS, Japonya Babakan Keizo OBUCH, Hindistan Babakan Rajiv GHANDI ve ei Sonia GHAND, Arjantin Devlet Bakan Carlos Menem, Astronot Yuri GAGARN, eski talya Cumhurbakan Francesso Cossiga, Birok Senatr.

AMATR TELSZCLER BAKA NE GB AKTVTELERDE BULUNURLAR ? Amatr Telsizciler eitli yarmalar dzenlerler. Bu Yarmalar genellikle hafta sonu gerekletirilir. En ok grme yapan birinci ilan edilir. Her yarma, haberleme ekli, k gc, tek veya ok bant gibi alt kategorilere ayrlr. Yarmalar her lke ad altnda yapldndan o lkenin tantmna katkda bulunur.

NASIL AMATR TELSZC OLUNUR ? Amatr Telsizcilik tm dnyada olduu gibi lkemizde de lisans alnarak yaplabilir. Ulatrma Bakanlna bal Telekomnikasyon Kurumu tarafndan her yl Mays ve Kasm aylarnda alan snavlara katlarak baarl olmak gerekir. Snav; iletme bilgisi, kanun ynetmelik, teknik ve tatbiki mors olmak zere drt aamadan ibarettir. Snava girebilmek iin en az ilkretim mezunu olmak ve kamu haklarndan kstl olmamak gerekir. Yeni ynetmenlik Amatr Telsizci olma yan 13e indirdiinden ilkretimde okuyanlar da snava katlabilir. Amatr Telsizci olmayan kiilerin yaptklar telsiz haberlemeleri hibir ekilde amatr radyoculuk iine girmez. Amatr telsizcilik belgesi olmayan kiiye Amatr Telsizci denmez.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

AMATR TELSZCLK TARH

Radyo tekniinin nclerinden fiziki James Clark Maxwell ve Heinrich Hertz in gelitirdikleri teorilerden yola kan Branly, Tesla ve Marconi olumlu almalarnn neticesini alarak haberlemede radyo tekniini gerekletirdiler. 20.yy n balarnda halk kitleleri ve zellikle genler arasnda ilgiyle karlanan bu teknik gelimesinde ba dndrc bir hz kazand. Avrupa ve dier blgelerde savalarn dnda kalan A.B.D. bu konudaki almalarna daha ok zaman ve daha ok kaynak ayrma olana buldu. Bylelikle 1912 yllarnda A.B.D. de resmi, zel ve Amatr alc-verici istasyonlarnn says yzlerle ifade edilmeye baland. A.B.D. de radyo istasyonlarnn bu ekilde hzla oalmas doal olarak frekans tahsislerini kanlmaz duruma getirmi ve bu konuda kanunlar karlmtr. O tarihlere kadar teknik gelimelerden her zaman uzak kalm olan bu ksa dalga frekanslar da bilinmez zellikle iindeydi. Ancak radyo amatrleri bkmadan, ylmadan almalarn srdrerek ksa dalgann srlar ve tekniini zm, bu konuda nemli baarlara imzalar atmlardr. Radyo amatrlerinin almalar radyo tekniinin ve bu dorultudaki bilimin gelimesinde her zaman nc olmu, onlarn bulular laboratuarlarda gelitirilerek profesyonel kullanma sunulmutur. 1914 ylna gelindiinde A.B.D. de kurulan ve ksa ad ARRL olan Amerikan Radyo Amatrleri Birlii son derece sratli bir gelime gstermi ve birlik 1917 ylnda balayan Birinci Dnya Sava nda Amerikan ordusunun emrine 4000 telsiz, telsiz teknisyeni ve telsiz operatr vermeyi baarmtr. Amatrler kendilerine tahsis edilen ksa dalga frekanslarnn srlarn ve zelliklerini kefettike o zamana kadar saladklar 100-200 Km lik haberleme mesafelerini daha da arttrmaya yneldiler, bununla yetinmeyerek daha da ksa dalgalara inmeye baladlar. Mesafeler gnden gne artyor ve elde edilen neticelerle ok ksa zaman sonra Atlantik ar haberlemenin mmkn olabileceinin sinyalleri alnyordu. Amatrlerin bu almalar netice vermeye balaynca ARRL, 1921 ylnda o zaman iin en modern ve gl cihazlarla donatlan Paul F. Godleyi Avrupaya gnderdi. Bu ilk denemede Godley, 30 Amerikan amatr radyo istasyonunu Avrupa dan duymutu. Bu baardan byk destek alan radyo amatrleri 1922 ylnda ikinci bir deneme gerekletirdi. Bu kez de 315 Amerikan amatr radyo istasyonunun sinyalleri Avrupal amatrler tarafndan duyuldu. Avrupa dan da bir Fransz ile iki ngiliz radyo amatrnn mors sinyalleri de Amerikal radyo amatrleri tarafndan duyuldu. Ancak QSO gerekletirilemedi. Bu gelimeler Atlantik ar haberlemenin mmkn olduunu kantlam ve almalara bu ynde arlk verilmeye balanmt. Sonunda, almalar rnlerini verdi ve hayaller gerekleti. Bir yl sonra 1923 Kasm aynda bir ka aylk hazrlktan sonra Amerikal Schnell ve Reinartz isimli radyo amatrleri, Avrupadan Fransz Leone Deroy (F8AB) isimli radyo amatryle, 110 metre dalga boyunda temasa geerek ilk Atlantik ar QSO yu gerekletirdiler. Bylece Atlantik ar haberlemenin yollar radyo amatrlerinin bu azimli ve fedakar almalaryla alm oldu. Amatrln zellii gerei bir almay sonulandran radyo amatrleri bu almalarn gelitirilmesi ve kullanma hazrlanmas iin baarlarn profesyonel laboratuarlara devrederken, hedeflerini de daha teye yerletirmenin gururunu yayorlard. Artk radyo amatrlerini tutmak mmkn deildi. Artk hedefler bir trl sabit kalamyor, baarlar baarlar kovalyordu. 80 metre, 40 metre ve hatta 20 metrelerde yaplan denemeler neticesinde Yeni Zelanda ve Avustralya radyo amatrleriyle temasa geilmiti. Artk radyo amatrleri ksa dalgann tm srlarn zm ve insanln hizmetine sunmutu. Bu gelimelerden sonra amatrlerin kullanmna braklan ksa dalga bir anda popler olmu resmi, zel ve ticari kullanma almt. Bu almalar baaryla sonulandka radyo amatrleri daha ksa dalgalara yneliyor, arkalarndan da kurulular geliyordu. Artk radyo amatrleri ok ksa dalga almalarna balam l44 MHz (2 metre) frekanslarn hzla gemi 220 MHz, 420 MHz, 1200 MHz frekanslarnda mikrodalgalarn zelliklerini kefetmeye balamlard. Radyo amatrlerinin bu baarlar hkmetlerce izlendike insanln teknolojiye olan doyumsuzluu yine onlarn almalaryla giderilebilecei kavram gelimiti. Bylece n tamamen alan radyo amatrleri artk dnya yrngesine uydular yerletirmeye ve hkmetlerce desteklenmeye balamtr. 1924 ylndan sonra ksa dalga frekanslar radyo amatrleri sayesinde resmi, zel ve ticari kullanma alm, haberleme teknolojisi tm insanln hizmetine girmitir. A.B.D. , Pearl Harbour saldrsyla balayan Japon savasnda orduyu 25 bin radyo amatryle takviye ederek stnl salamtr. Cephe gerisinde ise yine orduya tm haberleme sistemlerini reten fabrikalara radyo amatrlerini yerletirerek lojistik salamtr. Radyo amatrleri bar zamannda da insanla hizmet etmeye devam etmi, her zaman yeniyi ve gelimii bularak kullanma sunmutur. Radyo amatrlerinin bu baarlar hemen dnyann her yerinde izlenmi, devletler kardklar kanunlarla radyo amatrlerine alma olana yaratma yarna girmilerdir. Bu destekle her lkede amatr radyo cemiyetleri kurulmu, almalar tevik edilmitir. Bu amala kurulan dernekler faaliyetlerinde kurslar, seminerler ve konferanslar dzenleyerek teknik bilgileri birletirici unsur olmulardr. Zamanla radyo amatrlne ilgi daha da artm, almalar, sivil savunma ve afet haberlemelerinde ki nemi de ortaya koymutur. Bugn dnyada 3 milyonu aan kaytl radyo amatr vardr. Hemen her lkede kurulmu olan dernekler, ksa ad IARU olan (International Amateur Radio Union) Uluslararas Radyo Amatrleri Birliine yedir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TELSZLER (RADYO) TANIYALIM

TELSZ HABERLEMES : Telsiz haberlemesi elektromanyetik dalgalar yardmyla, ses, resim, data ve benzeri bilgilerin bir noktadan dierine gnderilmesi ilemidir.

TELSZ HABERLEME CHAZLARI VE SSTEMLERNN GRUPLANDIRILMASI Telsiz cihazlarn ve Telsiz Haberleme Sistemlerini farkl biimde gruplandrabiliriz. Cihazn kullanm alanlarna gre e ayrlr: KARA HAVA DENZ Bu haberlemelerde kullanlan telsiz sistem ve cihazlar olarak e ayrlr. Cihazn kullanm ekline gre: EL ARA SABT alma frekanslarna gre: HF VHF UHF olarak ayrlabilir. Tm bu guruplandrmalardan ayr olarak zel kullanm amalarna ynelik telsiz cihaz ve sistemleri de vardr. Kara telsiz cihazlar, adndan da anlalaca gibi kara haberlemesinde deniz telsiz cihazlar belli kapasitenin zerindeki her trl deniz tatnn kendi aralarnda veya ky istasyonlaryla haberlemelerinde, hava telsiz cihazlar da hava tatlarnn kendi aralarnda veya yer istasyonlaryla haberlemelerinde kullanlan cihazlardr.

TELSZ CHAZLARINI MEYDANA GETREN ANA PARALAR Telsiz Cihazlar, telsizin kendisi, besleme nitesi, anten, anten kablosu ve mikrofon gibi baz paralardan oluur. El telsizi cihaznn almas iin gerekli elektrik enerjisini salayan besleme niteleri, doldurulabilir Ni-Cd, Ni-Mh ve Li-Ion pillerden oluan batarya bloudur. El telsizlerinin anteni, cihazn zerine taklan, genelde bklebilir, lastik kapl helis antenlerdir. Mikrofonlar ise cihazn stnde yer alr. Ara cihazlarnda beslemeyi, aracn elektrik tesisat vastasyla aracn aks salar. Anten aracn dna taklr ve koaksiyel bir anten kablosuyla cihaza balanr. Bu cihazlarda spiral kablolu bir el mikrofonu bulunur. Sabit telsiz cihazlar, 220V AC ebeke gerilimini 13.8V DC ye eviren ve yeterli miktarda akm verebilen bir besleme sistemiyle alt gibi, besleme sistemi ierisinde olan cihazlar da vardr. Bu cihazlarda bina dna taklan bir sabit anten ile cihaz aras mesafeye gre uygun tipte koaksiyel tablo kullanlr. Mikrofon, tercihe veya kullanma gre masa yada el mikrofonu eklinde olabilir..

TELSZ CHAZLARININ YAPISI Bir telsiz cihaz eitli blmlerden meydana gelir. Bu blmleri ana hatlaryla basite yle sralayabiliriz; Alc blm Verici blm k yada G Kat Kontrol blm Sentezr Ses k kat Ara frekans blm Telsiz cihazlar, alma frekanslarnn belirlenmesinde kullanlan teknikler, modlasyon tipleri, bant genilikleri gibi bir takm teknik zellikler ynnden de farkl zellikler gsterirler.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

HABERLEMENN GEREKLEMES Bir telsiz haberlemesinin varlndan sz edebilmek iin ayn frekanslarda alabilen, teknik zellikleri birbirinin ayn olan en az iki cihaz gereklidir. Haberleme, verici konumundaki (gnderme yapan) cihazdan karak kablo ve anten vastasyla bolua yaylan elektromanyetik dalgalarn, alc durumundaki cihazn anteni ve kablosu yoluyla alc cihaza (dinleme yapan) ulamas eklinde olur.

MODLASYON ETLER Telsiz haberlemesinde ve elektromanyetik dalgalar yardmyla yaplan yaynlarda (Radyo, TV) deiik modlasyon tiplerinden bahsetmek mmkndr. Bunlardan balcalar: Genlik (AM) ve Frekans (FM)modlasyonlardr. Modlasyon; gnderilmek, yaynlanmak istenen iarete bal olarak tayc dalgann baz zelliklerinin deitirilmesi ilemidir. Bu ilemin alc cihazda yaplan tersi ileme ise demodlasyon denir. Frekans modlasyonu (FM); gnderilmek istenen iarete bal olarak tayc dalga frekansnn sklnn deitirilmesidir. Genlik modlasyonu (AM); gnderilmek istenen iarete bal olarak tayc dalgann genliinin deitirilmesidir. Gnmz kara haberlemesinde ksa mesafelerde genel olarak VHF, UHF bandlarnda, FM modlasyonunda, frekans sentezrl telsizler, uzak mesafelerde ise HF bandlarnda AM modlasyonunda telsizler kullanlmaktadr. Deniz bandnda ise VHF, 156.000 - 163.000 Mhz aras, frekans sentezrl, uluslararas standartlarla belirlenmi zellikleri olan FM modlasyonlu telsizler kullanlmaktadr. Yine, uluslararas standartlar gerei hava telsizleri, 118 - 136 Mhz aras AM modlasyonlu olarak alrlar.

AKTARICI SSTEMLER (RLE, REPEATER CHAZLARI) VHF, UHF bantlarnda arazi ekilleri ve/veya istasyonlar aras mesafe haberlemeyi gletiren, bazen de imkansz hale getiren faktrlerdir. Bu gibi durumlarda rle yada aktarc istasyon denilen birtakm cihazlardan istifade edilir. Temel olarak bir rle cihaz yksek kazanl bir anten, az kaypl bir anten kablosu, filtre nitesi (duplekser), alc ve verici blmler ile bunlarn kontrol nitesinden meydana gelir. Alc ve verici frekanslar arasnda farkllk bulunan rle cihazlar filtre nitesinin yardmyla, alcsnn duyduu iaretleri ayn anda vericisinden glendirilmi olarak yaynlar. Rlenin konulduu yerin ykseltisi ile doru orantl olarak geni bir haberleme alan elde edilmi olur. ki telsiz cihaznn ayn frekanslar farkl olduu ve aktarc bir sistemin yardm olmadan yaptklar grmeye simplex grme denir. Gnderme ve dinleme frekanslarnn farkl olduu ve aktarc bir sistemin yardmyla yaplan telsiz grmelerinde ise semiduplex grme denir. Semiduplex ve simplex haberlemelerde telsiz cihazlarnn alc ve verici blmleri ayn anda almazlar. Rle cihazlar ise full dupleks alan cihazlardr.

CTCSS (DUYMAALTI TON KONTROLL SSTEMLER) 67 Hz - 250 Hz aras sesleri insan kulann duymamasndan hareketle telsiz haberlemesinde kullanlan cihazlarn alclarnn bu frekanslardaki iaretlerle kontrol edilmesidir. ki telsiz cihaznn haberlemesi iin ayn alma frekanslarnda olmalar gerektiini belirtmitik. CTCSS kontroll sistemlerde buna ilave olarak cihazlarn ayn tonda almalar gerekir.

COMMUNITY RLE SSTEMLER (ORTAK KULLANIM SSTEMLER) CTCSS ton kontrol ile bir rle cihazndan deiik gruplara ayrlm kullanclarn yararlanmasna olanak tanyan sistemlerdir.

TRUNK SSTEMLER Rle zerinden yaplan haberlemenin en gelimi eklidir. Bu sistemler birden ok rle cihaznn bir kontrol nitesi yardmyla birbirine bal olarak altrlmas esasna dayanr. Kontrol nitesi, birbiriyle grecek kullanclar bir araya getirerek o anda bo olan rleden haberleme yapmalarn salar.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TRKYE DE AMATR TELSZCLK

Trkiyede Amatr Telsizcilie Bak Yl 1924. Halcolu Askeri Lisesi Rtiye 3 rencisi Nijat Orku ilk telsizini yapar, 1936 ylnda Genelkurmay Bakanl izni ile Trkiyeden ilk radyo amatr telsiz istasyonu almaya balar.. (Hava Kurmay Albay olarak emekli olmutur.) 1962 ylnda Trkiye Radyo Amatrleri Cemiyeti (TRAC) kurulur. 3222 sayl kanun sebebi ile 1983 ylna kadar yurtdnda ikamet eden ve yurtiinde resmi kurumlarda alan TRAC yelerinden baka radyo amatrl yapan yoktur. 2813 sayl kanun ile 1983 ylnda Trkiyede Radyo Amatrl serbest braklr. Her yl Mays ve Kasm aylarnda Telekomnikasyon Kurumu radyo amatrl snavlar yapmaktadr. Dnya ortalamalarna gre 40 bin olmas gereken Radyo Amatr says yurdumuzda 3500 civarndadr.

Trkiyede Amatr Telsizcilerin almalar 1991 ylndaki krfez krizinde ileri Bakanlnn grevlendirmesiyle Ankara, stanbul, Adana, Diyarbakr gibi kritik illerdeki Sivil Savunma Harekat merkezlerinde lokal ve ehirleraras muhabere a kurulmutur. Bu a vastasyla Adana ya verilen yanl alarmn kaldrlmas salanmtr. Erzincan depreminde ayn gn saat 21:00 da Trabzon ubemizden giden Radyo Amatrleri aracl ile Erzincandan bilgi alnmaya balanmtr. Depremden sonraki gn Erzurum zerinden daha kapsaml cihazlar ulatrlarak, PTT irtibat gerekletirinceye kadar gn boyunca deprem blgesinin d dnyayla irtibat salanmtr. Tm yabanc ekiplerin koordinasyonu Radyo Amatrleri tarafndan gerekletirilmitir. Dinar depreminde yine ilk ulaanlar Antalya ubemize bal Radyo Amatrleridir. Adana - Ceyhan depreminde amatrlerin yaplan almalar. Marmara depreminde amatrlerin yapt almalar.

DNYADA AMATR TELSZCLK

1901 ylnda Marconi nin mors kodu ile S harfini gndermesiyle balamtr. 1914 ylnda, yzlerce deneme alc vericisinin imalini yapp kullananlar esas anlamda radyo amatrln balattlar. lk amatr uydu 1961 ylnda yrngeye oturtuldu. Uydunun ismi OSCAR 1 idi, alm; Orbital Satelitte Carrying Amateur Radio yani amatr uydu tayan yrngesel uydu idi. 1965 martnda ilk aktif dublex haberleme uydusu OSCAR 3 yrngeye oturdu. alt sre zarfnda 100 den fazla istasyon 16 lke ile grme yapmtr. u anda dnyada milyon civarnda amatr telsizci bulunmaktadr. Yarsna yakn Amerika Birleik Devletleri ndedir. u anda dnya zerinde yalnz Kuzey Kore de serbest deildir. Amatr telsizcilerin ya ortalamalar, 30 ila 40 arasndadr. ITU (Uluslararas Haberleme Birlii), radyo amatrln 1927 ylnda tanm ve frekans bantlar tahsis etmitir. IARU (Uluslararas Radyo Amatrleri Birlii) isimli kurulu ITU daimi yesidir. ylda bir Dnya Radyo Haberlemesi Konferanslar yaplmakta ve burada frekans tahsisleri, projeler ve uygulamalar deerlendirilmektedir. En sonuncusu 2000 ylnda stanbul da yaplmtr. Drt ylda bir Dnya Telekomnikasyon Delegasyonu Konferans yaplmaktadr. Sonuncusu 2002 ylnda Trkiye de yaplmtr.

TVA Canl Yayn Amatr Telsizcilik zerine Sylei (Yayn ncesi Hazrlk) ubat 2005
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

ACL DURUM ANINDA YAPILACAKLAR

Acil durum haberlemesi insan hayatnn veya malnn tehlikeye urad zamanlarda yaplan amatr telsizcilik grmeleri olarak tanmlanmaktadr. Dier tm grmelerden daha nceliklidir. Acil durum mesaj: Her zamanki ticari haberleme olanaklarnn (telefon gibi) olmad durumlarda bir insana veya insan grubuna Amatr Telsiz ile gnderilen hertrl lm kalm aciliyetindeki mesajdr. Bu, acil durum yerlerindeki ok gerekli yardm bekleyen insanlar iin erzak, malzeme veya ynetim isteyinde bulunan yardm kurumlarnn resmi mesajlarn da kapsar. Normal zamanlarda bu ok ender yaplr. Mors, RTTY veya dier dijital modlarla da daima bu grevlendirme bildirilmelidir. Emin deilseniz, acil durum mesajn gndermeyiniz. ARRL (American Radio Relay League) ye gre Acil Durum Haberlemesi: Baz amatr telsizciler doal afet veya dier acil durumlarda acil durum haberlemesi yaparak insanlarn hayatlarn kurtarrlar. Belki de Amatr Telsizciliin bilinen en iyi taraf, tm insanlara acil durum grmeleri salamayabilme zelliidir. Bu servisin en nemli zelliklerinden birisi, kr etme amac gtmemesidir. Hepimizin bildii gibi Amatrlerin istasyonlarn altrmak iin herhangi bir cret almalar yasaklanmtr. Yasalara gre de acil durum haberlemesi Amatr Telsiz Servisinin amalarndandr. Gerek hayatta da Amatr Telsizciliin varln kantlar. Amatr Telsizciliin felaket blgelerindeki en gvenilir haberleme arac ve uzaa yaplabilen haberleme olduu kabul edilmektedir. Geleneklere gre amatr telsizciler grmelerini gerekletirmek iin arj edilen pil veya ak kullanrlar. Komnikasyon grevlerini gerekli grlen her yerde gerekletirebilmek iin her yl Acil durum almalar olarak bilinen Field Day ad altnda almalar yaparlar. Ayrca, Amatr Telsizcilik dier servislerin bu byklkte sunamadklar (gerekli grlen yerlerde havadan havaya balantlarla) bilgisayar alar ve grntl haberleme (Amatr TV) gibi benzer servisler ve sakla sonra gnder eklindeki uydu balantlarn sunar. Bu durumda unu syleyebiliriz ki, teknolojisi Amatr Telsizcilii acil durumlarda daha da nemli yapmaktadr. Acil Durum Operasyonlar: Acil Amatr Telsiz organizasyonlarnn belki hepsi geni kapsama alanlarndan dolay rlelerden faydalanrlar. Birok rlenin yeri iyi bilinmektedir. O blgede oturan ve aktif olup uygun cihazlara sahip olan herkes lokal rle frekanslarn bilmektedir. Bilmeyenler iin, birok telsiz cihaz grme yaplan frekanslar tarama zelliine sahiptir. Eer hava durumu ile ilgili bir aciliyet veya bir felaket olursa (veya olmas muhtemel ise) etkilenen blgedeki rleler hemen kullanlmaya balanr. Acil durum haberlemesi ve trafii daima dier amatr telsiz aktivitelerinden nce gelir ve birok rle sadece bu tip olaylar iin acil g kaynaklarna sahip olmaldr. Mobil ve Hareket Halinde Haberleme: Daha nce sylendii gibi Amatr Telsizciler zaman iinde ger ekli hallerde acil durum iin altrlabilirler. Amatr Telsizciliin dndaki yeni gelimeler (rnein, cep telefonlar) sk sk amatrlerin acil durum grmeleri yapmalarna gerek olmayaca gibi dnceleri akla getirirler. ou zaman bir felaket bu kannn yanl olduunu kantlar! Resmi bir kurumdan veya acil durum rgtlerinden acil durum ars alndnda, mobil veya hareket halindeki telsizler gerektiinde bu servise dahil edilirler. Felaket veya olaan acil tip grmelerin dndaki normal durumlarda, mobil veya hareket halinde yaplan haberleme, amatr telsizcilere bir ura ve zevk verebilmektedir. Efektif bir tanabilir istasyonu kurmak, organizasyon, planlama ve tecrbe gerektirir. Mesela, istenilen kominikasyon balantlarn salamak iin, doru band veya bantlar yakalamak biraz propagasyon bilgisini gerektirir. Normal olarak sabit istasyonlarda karlalmayan ancak hareket halindeki almalarda karlalan baz problemler, doru g kaynan bulmak ve efektif anteni kurmaktr. Hi kullanlmayacak cihaz veya antenin yannzda tanmas durumunda, hareket halinde haberleme olduka zor olacaktr. Kullanlan cihazlarn mmkn olduunca kk ve hafif olmas gerekir. Iyi bir mobil sistem en basit olandr. Field Daye gerektiinden ok fazla malzeme ile gelebilir ve bir gn nceden sistemi kurabilirsiniz ama, gerek bir acil durumda hz en nemli etkendir. Ne kadar az ekipman kurulursa o kadar hzl grme yaplr. Field Day (Arazi gn) Amatr Telsizci bir tandnz varsa, byk olaslkla Field Dayden bahsettiini duymusunuzdur. Her yln haziran aynn son hafta sonu ABD, Kanada ve dnyann dier yerlerindeki amatrler cihazlarn ana enerji kaynaklarndan uzak yerlere gtrrler. Burada ama acil durum artlarndaki gibi cihaz kurup grme yapmaktr. Katlanlar yeterli adette geici istasyonlar kurar ve dier Field Day katlanlar ile mmkn olduunca ok grme yaparlar. Field Day, gelecekteki ciddi durumlara altrma abas olsa da hepsinin zerinde elencelidir; birilerine yardmc olamazsnz ancak grubunuzla belki de ayn amaca ulamak isteyen 100,000 dier amatrle yararak elbirliiyle almaktan zevk alrsnz.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TELSZ KANUNU
Kanun Numaras Kabul Tarihi Yaymland R. Gazete : 2813 : 5/4/1983 : Tarih: 7/4/1983 Say: 18011

BRNC KISIM Genel Esaslar BRNC BLM Ama, Kapsam ve Tanmlar Ama Madde 1 - Bu Kanunun amac; haberleme maksadyla kullanlan ve elektromanyetik dalgalar yoluyla ak veya kodlu veya kriptolu ses, data ve resim vermeye veya almaya yarayan her trl telsiz sisteminin kurulmasna, iletilmesine msaade edilmesi ve kontrol ile telsiz haberlemesi alanndaki politika, hedef ve ilkelerin tespitine ilikin usul ve esaslar belirlemek ve bu konuda gerekli dzenlemeleri yapmaktr. Kapsam Madde 2 - Btn kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiiler bu Kanun hkmlerine tabidir. Ancak, Trk Silahl Kuvvetleri ve kendi kurulu kanununda belirtilen grev sahalar ile ilgili konularda Milli stihbarat Tekilat Mstearl hakknda 11 inci madde hari bu Kanun hkmleri uygulanmaz. Tanmlar Madde 3 - Kanunda geen; a) Telsiz terimi, aralarnda herhangi bir fiziki balant olmakszn elektromanyetik dalgalar yoluyla ak veya kodlu veya kriptolu ses, data ve resimleri vermeye, almaya veya yalnzca vermeye veya almaya yarayan sistemleri. b) Radyo - Televizyon Yayn terimi, radyo dalgalar yoluyla dorudan kitle haberlemesi amacyla yaplan ses, televizyon veya teki tip yaynlar kapsayan yayn eklini, c) Telsiz Yayn Kontrol terimi, olaanst haller ile lkenin gvenliini ilgilendiren durumlarda, skynetim, seferberlik ve sava halinde, dman uak, gemi veya dier muhabere elektronik vastalarnn elektromanyetik yaynlarmzdan seyrsefer yardmcs olarak veya istihbarat amac ile istifade etmesine mani olmak zere, bu yaynlar geici veya sresiz olarak durdurmay veya kstlamay, d) Enterferans terimi, ilgili kanun ve tzklere uygun olarak salanan her trl haberleme hizmetini engelleyen, haberlemede kesinti douran veya kalitesini bozan her trl yayn veya elektromanyetik etkiyi, e) Kamu Haberlemesi terimi, Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrlnn yrtmekle ykml olduu ve kendi kurulu kanununda belirtilen haberlemeyi, ifade eder.

KNC BLM Genel Esaslar, Kurulu ve Grevler Genel esaslar Madde 4 - Telsiz haberlemesine ilikin genel esaslar unlardr: a) Her trl telsiz sisteminin kurulmasna ve iletilmesine msaade edilmesi ile kontrol Devletin yetki ve sorumluluu altndadr. b) Telsiz sistemlerinin kurulmas, kullanlmas, nakli, deitirilmesi, yenilenmesi ve hizmet d braklmas ilemleri; bavuru zerine yaplan inceleme ve tespitlere gre yrtlr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

c) Her trl telsiz yaynnn birbirlerini taciz etmemesini ve frekans bantlarnn en verimli ekilde kullanlmasn salamak amacyla blgesel, lke apnda ve uluslararas frekans planlamas yaplr ve uygulanr. d) Telsiz sistemlerinin, lke ekonomisinin ve sosyal gelimesinin yararna, atl kapasiteye yol amayacak ve Milli haberleme ebekesini tamamlayacak ekilde tesisi esastr. e) mal ve ithal edilen telsiz sistem ve cihazlarnn ada teknoloji gerekleri gz nnde tutularak yaplacak dzenlemelerle tespit edilen standartlara uygunluu salanr. f) Olaanst haller ile lkenin gvenliini ilgilendiren durumlarda, skynetim, seferberlik ve sava halinde tm telsiz cihazlar ve sistemleri alnacak tertip ve tedbirlerle, kamu yararna ve Milli Savunma amalar dorultusunda kullanlr. g) Msaade edilen veya edilmeyen frekanslarda yaplacak usulsz yaynlarn ve enterferanslarn izlenmesi ve nlenmesi amacyla gerekli kontrol tertip ve tedbirleri alnr. h) Merkez d yerlerdeki bavurular ve tebliler, Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrl araclyla yaplr. Kurulu Madde 5 - (Deiik: 27/01/2000-4502/14 md.) 4 nc maddede belirtilen genel esaslar erevesinde Devlet yetki ve sorumluluunu uygulamak ve Kanunla verilen dier grevleri yapmak zere; Haberleme Yksek Kurulu kurulmutur. Bu Kanun ile 4.2.1924 tarihli ve 406 sayl Telgraf ve Telefon Kanununda belirtilen genel esaslar erevesinde, Kanunlarla ngrlen yetki ve sorumluluklar uygulamak ve verilen dier grevleri yapmak zere kamu tzel kiiliini ve idari ve mali zerklii haiz zel bteli Telekomnikasyon Kurumu kurulmutur. Kurum grevlerini yerine getirirken bamszdr. Kurumun ilikili olduu bakanlk Ulatrma Bakanldr. 4 nc maddenin (g) fkrasnda saylan hizmetlerin ifas iin; telsiz sistemlerinin belirlenen tekniklere ve usullere uygun olarak altrlmasnn kontrol, enterferanslarn tespiti ve giderilmesi, Devlet ve kii gvenliini ilgilendiren telsiz faaliyeti konularnda yrrlkteki mevzuat dahilinde Devlet gvenlik makamlaryla ibirlii yaplmas ve mill ve milletleraras teknik monitr hizmeti ve faaliyetleri Kurum tarafndan yrtlr. Kurum un karar organ bir kurul bakan ve drt yeden oluan Telekomnikasyon Kuruludur. Kurul Bakan Kurumun en st amiri olup, Kurumun genel ynetim ve temsilinden sorumludur. Kurul, bakann teklifi zerine yelerden birini kinci bakan olarak seer, kinci bakan izin, hastalk, yurt ii-yurt d grevlendirme, grevden alnma ve grevde bulunmad dier hallerde Bakan a veklet eder. Kurul bakan ve yelerinin aylk cretleri, en yksek Devlet memurunun her trl demeler dahil aylk net cretinin iki katn gememek zere ilgili Bakann nerisi zerine Bakanlar Kurulunca belirlenir. Kurum personelinden kadro karl szlemeli olarak altrlacak personelin unvan, says, nitelikleri, cretleri, dier mali ve sosyal haklar, szleme esaslar ile bu Kanuna ekli kadro unvan ve derecelerinde deiiklik yaplmas Kurulun teklifi ve Devlet Personel Bakanlnn uygun gr zerine Bakanlar Kurulunca belirlenir. Kurum kadrolarnda alan memurlara, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununda belirtilen en yksek Devlet memuru aylnn (ek gsterge dahil), a) 15 ila 11 inci derecelerden aylk alanlara % 20sini, b) 10 ila 7nci derecelerden aylk alanlara % 25ini, c) 6 ila 4 nc derecelerden aylk alanlara % 30unu, d) 3 ila 1 inci derecelerden aylk alanlara % 35ini, gememek zere Kurulca tespit edilecek usul ve esaslar erevesinde her ay aylkla birlikte gelir vergisine tabi olmakszn fazla alma creti denir. Kurul bakan ve yeleri ile kadro karl szlemeli olarak altrlacak szlemeli personele altklar gnlerle orantl olarak mart, haziran, eyll ve aralk aylarnda birer aylk cretleri tutarnda ikramiye denebilir. Ayrca, i verimlilii ve benzeri hususlar dikkate alnarak iki ikramiye daha denebilir. Kurum personeli, bu Kanunda yer alan hkmler sakl kalmak zere, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa tabidir. Kurul yeleri ve Kurum personeli, denetleme ve incelemeleri srasnda ilgililere ve nc kiilere ait rendikleri gizli bilgileri, ticari srlar bu konuda kanunen yetkili klnan mercilerden bakasna aklayamaz ve kendi yararlarna kullanamazlar. Bu ykmllk grevden ayrlmalarndan sonra da devam eder. Kurum un para, evrak, dosya ve her eit mallar Devlet mal hkmndedir. Kurul yeleri ve Kurum personeli, grevleri srasnda veya grevleri nedeniyle iledikleri veya kendilerine kar ilenen sular bakmndan Devlet memuru saylrlar.
10 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Bu Kanunda ve dier mevzuatta Telsiz leri Genel Mdrl ve Telsiz Genel Mdrlne yaplan tm atflar Telekomnikasyon Kurumuna, Telsiz leri Genel Mdr ve Telsiz Genel Mdrne yaplm tm atflar Kurul Bakanna yaplm saylr. Kurum, 8.9.1983 tarihli ve 2886 sayl Devlet hale Kanunu, 10.2.1954 tarihli ve 6245 sayl Harcrah Kanunu ile vize ve tescil asndan 26.5.1927 tarihli ve 1050 sayl Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile 21.2.1967 tarihli ve 832 sayl Saytay Kanunu hkmlerine tbi deildir. Kurum, Saytay tarafndan denetlenir. Kurumun gelirleri her trl vergi, resim ve hartan muaftr. Kurum mevzuata uygun olarak tara tekilat kurabilir. Kurumun gelirleri aada belirtilmitir a) 27 nci maddeye gre alnacak cretler, b) 4.2.1924 tarihli ve 406 sayl Telgraf ve Telefon Kanunu erevesinde imtiyaz szlemesi imzalayan ya da telekomnikasyon ruhsat alan iletmecilerden ayn Kanunun ek 19 uncu maddesi erevesinde alnacak cretlerin %00 5i (on binde bei) ve ilgili imtiyaz szlemesi veya telekomnikasyon ruhsatnda gsterilmi olmas kaydyla iletmecilerden Kurum masraflarna katk amacyla alnacak dier cretler, c) Kurum un, amatr telsizcilik belgesi ve operatr ehliyetnamesi vermek zere aaca snavlara katlanlardan alnacak snav cretleri, d) Her trl basl evrak, form ve yaynlardan elde edilecek gelirler, e) Mavirlik hizmetlerinden elde edilecek gelirler, f) Kurs, toplant, seminer ve eitim faaliyetlerinden salanacak gelirler, g) Genel Bteden gerektiinde yaplacak yardmlar, h) Kurum lehine takdir edilen ve datma tbi tutulan blm dnda kalan vekalet cretleri, i) Kurum tarafndan uygulanacak idari para cezalar, j) Yaplacak her trl ba, yardm ve dier gelirler. Kurumun, gelir ve harcamalarna ilikin usul ve esaslar ynetmelikle dzenlenir. Haberleme Yksek Kurulunun kurulu, alma esaslar ve grevleri Madde 6 - (Deiik: 27/01/2000-4502/15 md.) Haberleme Yksek Kurulu, Babakann veya grevlendirecei bir Devlet Bakannn bakanlnda ileri ve Ulatrma Bakanlar ile Mill Gvenlik Kurulu Genel Sekreteri, Mill stihbarat Tekilat Mstear ve Genelkurmay Muhabere Elektronik Bakanndan oluan bir st kuruldur. Telekomnikasyon Kurulu Bakan ve Babakanca gerek grlen dier bakanlar ile kamu kurum ve kurulular yetkilileri Kurul toplantlarna katlr. Kurul, Mart ve Eyll aylarnda olmak zere ylda iki defa toplanr. Babakan, resen veya Ulatrma Bakannn teklifi zerine gerektiinde ayrca Kurulu toplantya arabilir. Kurulun alma usul ve esaslar Babakanlka dzenlenir. Haberleme Yksek Kurulunun grevleri, telsiz haberlemesi alannda Ulatrma Bakanlna tavsiyede bulunmak ve bu konulardaki uygulamalar takip etmektir. Haberleme Yksek Kurulunun sekreterya ileri Bakanlk nezdinde ki Haberleme Genel Mdrl tarafndan yrtlr. Telekomnikasyon Kurumunun grevleri Madde 7 - (Deiik: 27/01/2000-4502/16 md.) a) Bu Kanun ile 4.2.1924 tarihli ve 406 sayl Telgraf ve Telefon Kanununda belirtilen genel esaslar erevesinde, telsiz haberlemesi ve telekomnikasyon alannda gerekli planlar hazrlamak ve Ulatrma Bakanlna sunmak ve ilgili dier kurum ve kurulular ile gerek ve zel hukuk tzel kiilerinin bu konudaki faaliyetlerine nezaret etmek, b) Telsiz haberlemesi ve endstrisi alanlarndaki aratrmac ve imalat kurulularla da ibirlii yaparak elektronik ve elektromanyetik teknolojideki gelimeleri takip etmek. c) Bu Kanun uyarnca yaplan uygulamalar takip ve kontrol etmek, incelemek, deerlendirmek ve Ulatrma Bakanlnca lzum grlen konularda Haberleme Yksek Kuruluna bilgi sunmak. d) Radyo ve televizyon verici istasyonlar dahil olmak zere her nevi frekans, planlama, tahsis ve tescil ilemlerini takat ve yayn srelerini de gz nnde tutarak uluslararas kurulularla ibirlii de yapmak suretiyle yrtmek. e) Usulsz yaynlar ve enterferanslar izleyen ve tespit eden birimlerle karlkl ibirlii yaparak gerekli ilemleri yrtmek.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

11

f) Bu Kanunda yer alan grevleri yrtmek, her trl kaytlar tutmak ve mevcut hkmlere uymayanlar hakknda gerekli teknik ve idari ilemleri yapmak, g) Trkiyede kurulu sermaye irketleri tarafndan yrtlecek telekomnikasyon hizmetleri ve/veya altyaps ile ilgili olarak Ulatrma Bakanl tarafndan imzalanacak imtiyaz szlemelerine ve verilecek telekomnikasyon ruhsatlarna ilikin gr bildirmek, genel izin hazrlanmasna ilikin Bakanla neri gtrmek, anlan imtiyaz szlemesi ve telekomnikasyon ruhsatlarnn hkm ve artlarnn uygulanmasn ve genel izinlere uygunluu denetlemek, bu hususta gerekli tedbirleri almak, h) Telekomnikasyon hizmetlerinden ve altyapsndan yararlanacak kullanclara ve telekomnikasyon ebekeleri arasndaki ara balantlar bakmndan dier iletmecilere uygulanacak cret tarifelerine ve szleme hkmlerine ve teknik hususlara ilikin genel kriterleri ve grev alanna giren dier konularda uygulama usul ve esaslarn belirlemek, tarifeleri incelemek, deerlendirmek, gerekenleri onaylamak ve bunlarn uygulanmasn izlemek, ) Telekomnikasyon hizmetleri ve altyaps ile ilgili olarak iletmecilerin ve bu alanda kanuna uygun olarak ticari faaliyet iinde bulunanlarn, hizmetlerin yrtlmesi, altyapnn iletilmesi ve eitli telekomnikasyon tehizat ve cihazlar reten veya satanlarn bu hizmet ve faaliyetlerini Trkiye dahilinde tam bir rekabet ortam iinde gerekletirmelerini salamak, tevik edici tedbirleri almak, i) Telsiz haberleme ve telekomnikasyon alannda kullanlacak her eit sistem ve cihazlar iin yurt iinde ve yurt dndaki ilgili kurulularla ibirlii yaparak ve en son gelimeleri de gz nnde bulundurarak, imalat ve kullanma esas tekil eden performans standartlarn tespit etmek, bunlar uygulamak, j) Telsiz haberlemesi ve telekomnikasyon hizmetleri ve altyapnn iletimi ile ilgili olarak grev alanna giren konularda ynetmelik kartmak veya dier idari ilemleri yapmak, iletmeciler, aboneler, kullanclar ve Trk telekomnikasyon sektrn etkileyen tm gerek ve tzel kiilerin ilgili mevzuata uymasn denetlemek, bu hususta ilgili makamlar harekete geirmek ve gereken hallerde kanunlarda ngrlen yaptrmlar uygulamak, k) Radyo ve televizyon dahil her trl yaynlarn belirlenmi emisyon noktalarndan yaplabilmesini teminen, ortak anten sistem ve tesisleri kurulmas ile ilgili usul ve esaslar tespit etmek, l) 27 nci maddede belirtilen cretleri, Maliye Bakanlnca her yl belirlenen yeniden deerleme orann amamak zere belirlemek, deitirmek, tahsil etmek veya terkin etmek ve bunlarla ilgili usul ve esaslar dzenlemek, Kurumun yllk btesini, gelir gider kesin hesabn, yllk alma programn onamak, gerekirse btede hesaplar arasnda aktarma yapmak veya gelir fazlasn talep halinde genel bteye devretmeye karar vermek, m) Kanunlarda verilen dier grevleri yerine getirmek. Kurum telekomnikasyon hizmetlerinin yrtlmesi ve altyapsnn iletilmesi ile ilgili hususlar ve ayrca hem bu hizmetlerde hem de genel olarak telekomnikasyon sektrnde rekabete aykr davran, plan ve uygulamalar resen veya ikyet zerine incelemeye ve grev alanna giren konularda bilgi ve dokmanlarn salanmasn talep etmeye yetkilidir. Kurum, telekomnikasyon hizmetleri ve altyaps ile ilgili ynetmeliklerin ve dier genel idari ilemlerin yaynlanmasndan nce ilgili taraflarn kamuya aklanacak olan ve zerinde ilgili taraflarn yorum yapabilecei grlerini bildirmesine imkn verebilmek iin gerekli tedbirleri alabilir. Kurum tketici menfaatlerinin korunmas iin de gerekli tedbirleri alr. Rekabet Kurulu, telekomnikasyon sektrne ilikin olarak yapaca inceleme ve tetkiklerde ve birleme ve devralmalara ilikin olarak verecei kararlar da dahil olmak zere telekomnikasyon sektrne ilikin olarak verecei tm kararlarda, ncelikle Kurum un grn ve Kurum un yapm olduu genel dzenleyici ilemleri dikkate alr. Personel nitelikleri (Deiik: 27/01/2000-4502/17 md.) Madde 8 - Kurul bakan ve yeler, Bakanlar Kurulu tarafndan be yllk sre iin atanr. Grevi biten Kurul bakan ve yelerin yeniden ayn greve atanmalar mmkndr. Kurul bakan ve yeler ancak ciddi bir hastalk veya rahatszlk nedeni ile i grememe, grevi ktye kullanma veya yz kzartc bir su ile mahkm olma halinde Bakanlar Kurulu tarafndan sresi dolmadan grevden alnabilir. Kurul yeliklerine atanacaklarn hukuk, iktisat, finans, mhendislik, telekomnikasyon, iletme veya maliye dallarnda yurt iinde veya dnda en az drt yllk yksek renim grm olmalar, hem mesleki adan hem de telekomnikasyon alannda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmalar ve kamu veya zel sektrde en az on yl alm olmalar, Devlet memuru atanabilme genel artlarn tamalar ve herhangi bir siyasi partinin ynetim, denetim veya baka bir st kurulunda grev almam veya bu grevlerinden ayrlm olmalar artlar aranr. Kurul Bakan, telsiz hizmetlerini temsil eden ye ve telekomnikasyon hizmetlerini temsil eden ye, Ulatrma Bakannn gsterecei ikier aday arasndan atanr.
12

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Telekomnikasyon sektrn temsil eden ye, bu Kanun uyarnca Trkiyede telekomnikasyon cihaz ve sistem imalat, telekomnikasyon hizmeti yrtmekte ya da altyap iletmekte olan ve ilgili telekomnikasyon hizmeti piyasasnda Trkiye apnda en az %10luk pazar payna sahip olan iletmecilerin gsterecei birer aday arasndan atanr. Bu maddenin uygulamas asndan hizmet piyasalarna ve iletmecilerin pazar paylarna ilikin tespitler Kurum tarafndan ve nihai olarak yaplr. Her bir iletmeci pazar pay ne olursa olsun en fazla bir aday gsterebilir. Tketicileri temsil eden ye ise Sanayi ve Ticaret Bakanl ile Trkiye Odalar ve Borsalar Birliinin gsterecei ikier aday arasndan atanr. Kurul yeliklerinde herhangi bir sebeple boalma olmas halinde, boalan yerlere yukarda belirtilen esaslar dahilinde ay iinde seim ve atama yaplr. Bu ekilde atananlar yerine atandklar kiinin grev sresini tamamlarlar. Toplantlara katlmayan yeler nedeni ile Kurul un karar almasnn engellenmesi halinde, toplantya katlmayan Kurul yesi yerine Kurul bakan vekalet eder. Kurul bakannn toplantya katlamamas halinde yerine ikinci bakan vekalet eder. Kurul yelerinin mazeretsiz bir ekilde drt toplant arka arkaya Kurul almalarna katlmamas halinde ilgili Kurul yesi, yelikten istifa etmi saylr ve hemen yeni yenin atama ilemleri balatlr. Kurul yeleri, zel bir kanuna dayanmadka resmi veya zel baka hibir grev alamaz, ticaretle uraamaz, serbest meslek faaliyetinde bulunamaz ve zellikle de herhangi bir telekomnikasyon irketinde hissedar veya ynetici olamazlar. Telekomnikasyon sektrn temsil eden ye, kendisini aday gsteren iletmeci irket ile grev sresi boyunca her trl ilikisini keser ve grevinden ayrlmasndan itibaren de en az iki yl boyunca anlan iletmeci irket ile alma, danmanlk veya hissedarlk eklinde bir iliki kuramaz. Kurul en az drt yenin hazr bulunmas ile toplanr ve en az yenin ayn yndeki oyuyla karar alr. Kurul yelerinin bizzat kendisi veya 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 245 inci maddesinin (3) numaral bendinde yazl derecelerde akrabal bulunan kiiler ile veya bu kiilerin hissedar, yneticisi veya st dzey alan olduu herhangi bir telekomnikasyon irketi ile ilgili konularda yaplan oylamalarda ilgili Kurul yesi oylamaya katlamaz. 5434 sayl Trkiye Cumhuriyeti Emekli Sand Kanununun uygulanmasnda emeklilik ynnden, Kurul Bakanna Bakanlk Mstear, Kurul yelerine mstear yardmcs, Kurum bakan yardmclarna bakanlk genel mdr, Kurum bnyesindeki mstakil daire bakanlklar ve blge mdrlerine bakanlk genel mdr yardmcs ek gsterge ve makam tazminatlar uygulanr. Bu grevlerde geirilen sreler, makam tazminat denmesini gerektiren grevlerde gemi saylr. Dier unvanlardaki personele 657 sayl Devlet Memurlar Kanunundaki edeer kadrolara ait ek gstergeler uygulanr. Kurul Bakan ve yeliklerine atananlarn Kurulda grev yaptklar srede eski grevleri ile olan ilikileri kesilir. Ancak 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu veya zel mevzuatta dzenlenmi personel rejimine tbi olanlar Kuruldaki grevleri sona erdikten sonra bavurular halinde ilgili Bakan tarafndan mkteseplerine uygun bir kadroya atanrlar.

KNC KISIM Telsiz Cihazlar BRNC BLM Genel Hkmler Telsiz kurma ve kullanma esaslar Madde 9 - Kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiilere, Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrl imkanlar ile haberleme salanamamas veya Milli Gvenlik ya da kamu yarar asndan gerekli olmas hallerinde veya eitim ve retim kurumlarna ve gerek kiilere amatr maksatlar iin, talepleri zerine telsiz kurma veya her trl telsiz haberleme sistemi tesis etme ve kullanma izni verilebilir. Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrl imkanlar ile salanamamas nedeniyle verilen izinler, bu idarece imkan salanmas halinde geri alnabilir. (Deiik: 28/5/1986-3293/4 md.) Ynetmelikte belirtilecek gayeler iin tayin ve tahsis edilmi frekans bandnda ve gte alan telsiz cihazlar tescilleri yaplmak kaydyla, kurma ve kullanma iznine ihtiya gsterilmeksizin kullanlabilir. zel hkmler Madde 10 - Yabanc devletlerle yaplan antlama veya anlamalara dayanlarak kurulmu veya kurulacak telsiz tesisleri bu antlama ve anlamalardaki varsa zel hkmlere tabidir.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

13

Yabanc devletlerin Trkiyedeki diplomatik temsilciliklerine, mnhasran mensup bulunduklar hkmet merkezleriyle haberleme yapmak zere mtekabiliyet esasna bal olarak Bakanlar Kurulu karar ile telsiz verici, alc ve verici alc cihaz kurma ruhsat ve kullanma izni verilebilir. Frekans tahsisi ve tescili Madde 11 - Her ne ekilde olursa olsun telsiz verici cihaz kurmak talebinde bulunacaklar gerekli bilgileri Ulatrma Bakanlna bildirerek, frekans tahsis ve tescil ilemlerini yaptrmak zorundadrlar. Frekans tahsislerinde Trk Silahl Kuvvetlerine, Milli stihbarat Tekilatna, Emniyet Genel Mdrlne ve Sahil Gvenlik Komutanlna ncelik tannr. Amatr telsizcilik Madde 12 - Hibir maddi ve siyasi kar gzetmeksizin ve milli gvenlik gereklerine mutlaka bal kalmak artyla sadece kiisel istek ve aba ile radyo teknii alannda kendisini yetitirmek amacyla amatr telsiz istasyonu altrabilecek nitelikte olduu, ynetmelikteki esaslara gre belirlenenlere, Ulatrma Bakanlnca her senede bir yenilenmek zere amatr telsizcilik belgesi verilir. (Deiik: 27/01/2000-4502/18 md.) Kamu hizmetlerinden yasaklananlar ile affa uram olsalar bile Trk Ceza Kanununun 2nci kitabnn 1 inci babnda yazl sulardan, 312nci maddesinin 2nci fkrasnda yazl halk snf, rk din, mezhep veya blge farkll gzeterek kin ve dmanla aka tahrik etmek sularndan mahkum olanlar ve Trk Ceza Kanununun 536nc maddesinin 1, 2 ve 3 nc fkralarnda yazl eylemlerle ayn Kanunun 537nci maddesinin 1, 2, 3, 4, 5 inci fkralarnda yazl eylemleri siyasi ve ideolojik amalarla ilemekten hkm giyenlere, amatr telsizcilik belgesi verilmez, verilmi olanlarn belgesi iptal edilir.

KNC BLM Telsiz Verici, Verici - Alc Cihazlar Ruhsat alma mecburiyeti Madde 13 - Ulatrma Bakanlnca telsiz verici ve verici - alc tesisi kurma ruhsat verilen kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzel kiiler kullanacaklar her verici veya verici - alc cihaz iin bir ruhsatname almak mecburiyetindedirler. Bir cihaz iin verilmi olan ruhsatname yalnz o cihaz iin geerlidir. Ancak ruhsatnameye esas olan teknik zellikleri aynen kalmak artyla, kuruluun zelliine gre birden fazla cihaz kullanlmas gereken durumlarda ve mobil sistemlerde uygulanacak usuller ynetmelikte belirtilir. Telsiz verici ve verici - alclarn kullanlmasndan vazgeilmesi halinde ruhsatlar iptal edilir. (Son fkra Mlga: 28/5/1986-3293/4 md.) Yer, teknik zellik veya iletme tipinin deitirilmesi Madde 14 - Ruhsat alnarak kurulmu olan sabit telsiz tesislerinin, yer, teknik zellik veya iletme tipinin deitirilmesi Ulatrma Bakanlnn iznine baldr. zin verilirken ruhsat deiiklii de yaplr. zin alnmadan yaplan deiikliklerde, telsiz tesisinin ruhsat iptal edilir ve sz konusu telsiz tesisi iin 13 nc madde hkmleri uygulanr. Mobil sistemlere uygulanacak usuller ynetmelikle belirlenir. Telsiz cihazlarnn altrlmas Madde 15 - Kendilerine ruhsat verilmi olan kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiiler telsiz cihazlarn, Ulatrma Bakanlnca incelenip kontrol edilerek kullanma izni verilmedike iletemezler. (1) Ulatrma Bakanlnca bu konudaki mracaatlar otuz gn iinde sonulandrlr. Ehliyetli operatr kullanma mecburiyeti Madde 16 - Ulatrma Bakanlnca ruhsat verilmi olan kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiilere ait telsiz cihazlarndan hangilerinin ehliyetnameli operatrlerle iletilecei ynetmelikte belirtilir. Ehliyetnamesiz operatr kullananlarn ruhsatnameleri, ynetmelikte belirtilecek usule gre Ulatrma Bakanlnca iptal edilir.

14

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Operatr ehliyetnamesi Madde 17 - On altnc maddede belirtilen telsiz cihazlarn altran telsiz operatrlerinin Milletleraras Telekomnikasyon Szlemesine Ek Radyo Tz hkmlerine uygun olarak ehliyetname almalar arttr. Bu ehliyetnamelerin ne ekilde verilecei Ulatrma Bakanlnca dzenlenecek bir ynetmelikte belirlenir ve ehliyetnameler be senede bir yenilenir. Telsiz yayn kontrol Madde 18 - (Deiik:4/7/1988-KHK-336/1 md.; Aynen kabul:7/2/1990-3612/57 md.) Ulatrma Bakanl, Babakanln veya Genelkurmay Bakanlnn talebi zerine telsiz yayn kontroln ilan ederek uygular. Bu uygulama belli bir tesis ve blge iin olabilecei gibi, btn lke iin de olabilir. Telsizlerin denetimi Madde 19 - Ulatrma Bakanl, Trkiyedeki kamu kurum ve kurulularna, gerek ve tzelkiilere ait her eit telsiz tesislerini denetler. Ancak, zel anlama ve antlama hkmlerine tabi yabanc devletlere ait telsiz tesisleriyle diplomatik temsilciliklerin telsiz sistemleri bu hkmn dndadr. (1) Bu hkmn uygulanmasnda ek 1 inci maddeye baknz. Telsizlerin denetimi srasnda kanun, ynetmelik ve ruhsatlarndaki kayt ve artlara aykr durumlar tespit edilenlerin kullanma izni, gerekli dzeltmeler yaplncaya kadar geri alnr ve cihazlar mhrlenir. Ynetmelikte gsterilen srede bu dzeltme yaplmazsa, ruhsatnameleri verilmesindeki usule gre iptal edilir. Trk kara sularna ve limanlarna giren yabanc deniz tatlaryla, Trk havalarna giren veya hava limanlarna inen yabanc hava tatlarndaki telsiz tesisleri Milletleraras Telekomnikasyon Szlemesi ve buna bal tzk ve protokollerin hkmlerine uygunluu asndan Trk mevzuat ile belirlenen esaslar iinde Ulatrma Bakanlnca denetlenir. Bu denetlemeye ilikin usul ve esaslar ile Trkiyeye giren yabanc kara tatlarnda haberleme amacyla kullanlmak zere bulundurulan her nevi telsiz cihazna yaplacak ilemler ynetmeliklerle dzenlenir. Enterferansn giderilmesi Madde 20 - Telsiz iletilmesindeki tekniklere ve usullere uyulmamasndan doan hatalardan dolay telsiz cihazlarnda enterferans meydana getiren telsiz sistemine dahil dier cihaz ve tesisat sahipleri veya bunlar iletenler, sebep olduklar bu enterferans gidermek iin gereken tedbirleri almakla ykmldrler. Bu konuda ortaya kacak anlamazlklar Ulatrma Bakanlnca incelenip sonulandrlr. Ulatrma Bakanlnca belirtilen sre iinde enterferansa neden olan cihaz veya tesisat ile ilgili tedbirleri almayan cihaz ve tesisat sahiplerinin o cihaza ait ruhsat iptal edilir ve tesisatn faaliyeti durdurulur. Sahil telsiz istasyonlar Madde 21 - Deniz tatlarnn kara ile kamu haberlemesini salayacak olan sahil telsiz istasyonlarn kurma ve iletme yetkisi, sadece Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrlne aittir. Hava ve deniz tatlarnn telsiz haberlemesi Madde 22 - Trk deniz ve hava tatlarnn ve limanlarnn hangilerinde ne miktar telsiz bulundurulaca ve teknik zellikleri ile Trk ve yabanc deniz ve hava tatlarnn, Trk karasularnda, limanlarnda ve hava sahasnda hareket tarzlar ve telsiz haberlemesinde uymaya mecbur olduklar hususlar ynetmelikle belirlenir. Ynetmelikte belirtilen miktar ve teknik zellikte cihaz bulundurmayan deniz ve hava tatlarnn sefer yapmalarna izin verilmez.

NC BLM Telsiz Alc Cihazlar Telsiz alc cihazlar Madde 23 - Telsiz alc cihazlar tabi olacaklar ilem bakmndan iki ksma ayrlrlar: a) Radyo ve televizyon yaynlarn almaya yarayan cihazlar. b) (a) bendinde belirtilenler dndaki, elektromanyetik dalgalar yoluyla haberleme maksadyla kullanlan ve her eit resim, ses ve data almaya veya kayda yarayan telsiz cihazlar.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

15

Ruhsat alma mecburiyeti Madde 24 - (Deiik birinci cmle: 4/12/1984-3093/8 md.) Yirmi nc maddenin (a) bendinde belirtilen alclar kullanacaklarn ilgili kurumdan bandrol veya etiket almalar, (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarn sat amac dnda bulunduracaklarn ise Ulatrma Bakanlndan, ruhsat almalar zorunludur. Her alc cihaz iin bir ruhsatname verilir. Ancak ruhsatnameye esas olan teknik zellikler aynen kalmak artyla kuruluun zelliine gre birden fazla cihaz kullanlmas gereken durumlarda uygulanacak usuller ynetmelikte belirtilir. Trkiyeye turist olarak veya geici grevle gelen yabanclarla, yurt dnda ikamet eden ve geici olarak yurda dnen vatandalarn beraberinde getirilen veya tatlarnda monte edilmi bulunan ve geri gtrlmek zere pasaportlarna kaydedilmi olan 23 nc maddede belirtilen alclar ruhsata tabi deildir. Ancak, Anayasann 120 nci maddesi gereince ilan edilen olaanst hal, skynetim, seferberlik ve sava halinde Bakanlar Kurulu kararyla 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen cihazlarn yurt iinde kullanlmasna kstlama konabilir. Alc cihazlarnn yerlerinin deitirilmesi ve kaydnn kapatlmas Madde 25 - Yirmi nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarnn baka bir yere naklinin, naklinden nce veya kaydnn kapatlmasn mteakip otuz gn iinde Ulatrma Bakanlna bildirilmesi zorunludur. Yirmi nc maddenin (a) bendinde belirtilen cihazlarn baka bir yere nakli veya kaydnn kapatlmas ilemleri zel kanun hkmlerine gre yaplr.

NC KISIM eitli Hkmler Telsiz cihazlarnn sat ve devri Madde 26 - Ruhsatl verici, verici - alc veya 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarnn herhangi bir ekilde bakalarna sat veya devri Ulatrma Bakanlnn iznine ve ilgili ruhsatnamelerin deitirilmesi artna baldr. cret tarifeleri Madde 27 - (Deiik: 28/5/1986-3293/5 md.) Bu Kanun gerei kullanlacak telsizler iin; ruhsatname alnmas, deitirilmesi, kullanma izni, amatr telsizcilik belgesi ve operatr ehliyetnamesi verilmesi, teknik muayene denetleme, kontrol ve benzeri hizmetler karlnda alnacak cretler ekli cret tarifesinde gsterilmitir. Bu tarifede yer alan telsiz cretleri Telsiz Genel Mdrlnce tahsil edilir. cret miktarlar gerektiinde Bakanlar Kurulunca 10 katna artrlabilir veya yzde elli nispetine kadar azaltlabilir. (1) Tahsil edilen cretlerden yl iinde kullanlmayanlar, tahsili takip eden yln btesinde Telsiz Genel Mdrl iin denek kaydedilmek zere Devlet bankalarnn birinde bloke edilir. Yl iinde sarf edilmeyen denek, mteakip yln btesinde de ayn usule tabi olur. Bu cretlerin tahsili genel hkmlere tabidir. Genel Mdrlke ithal edilecek teknik tehizatn gmrk vergisi ve buna bal her trl vergi, resim ve harlardan muaf tutulmasna Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yurt ii ve yurt d teknik tehizatn almlarnda 2886 sayl Devlet hale Kanunu hkmlerine tabi deildir. (1) Bu Kanunda gerekli deiiklik yaplncaya kadar bu paragrafta yer alan 10 katna ibaresi, 20 katna olarak uygulanaca 23/12/1994 tarihli ve 4063 sayl Kanunun 9/b maddesiyle hkm altna alnmtr. (Bkz:R.G: 7/1/1995 - 22164 Mk.) crete tabi olmayan telsiz ve cihazlar (1) Madde 28 - Aadaki telsiz tesis ve cihazlar ruhsata bal olup harca tabi deildir: a) Hastane ve salk hizmetleri ile ilgili telsiz cihazlar, b) Mtekabiliyet esasna bal olarak, yabanc devletlerin Trkiye deki temsilciliklerine ait telsiz tesisleri, c) Radyo - televizyon yayn amac ile yayn yaplmamak ve amatr bantta almak kaydyla yksekretim kurumlarnda ve orta dereceli okullarda eitim ve retim maksadyla ders arac olarak kullanlan telsiz cihazlar, d) Kzlayn grevlerinin yrtlmesinde kullanaca telsiz cihazlar, e) (Deiik: 28/5/1986-3293/6 md.) ileri Bakanl ve bal kurulular, her trl telsiz tesis ve sistemlerindeki telsiz cihazlar.
16 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Telsiz cihazlarnn imal - ithal ve montajnda uygulanacak esaslar Madde 29 - Her trl telsiz verici, verici - alc ve 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarnn ithal ve imali; Haberleme Yksek Kurulunun teklifi ve Bakanlar Kurulunca karlacak ynetmeliklerle belirlenen standartlara uygunluk bakmndan izne tabidir. Bu standartlara uymayan cihazlarn ithal ve imaline msaade edilmez. Ancak aratrma gelitirme amacyla yaplan prototip imalat bu hkmn dndadr. thalat ve imalatlar, ithal veya imal ettikleri cihazlarn tanmlar iin gerekli her trl teknik nitelik ve bilgileri, kullanma aklamalarn ve montaj emalarn ithalat veya imalat yapldnda, model deiiklii veya cihaz zerinde tadilat yaplmas halinde ise derhal bu deiiklik veya tadilata ilikin belgeleri, bu cihazlarn miktarn ve kimlere satldn gsteren listeleri her takvim ylnn er aylk dnemleri itibariyle drder nsha halinde Ulatrma Bakanlna vermeye mecburdurlar. Her trl verici, verici - alc ve 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarnn ticaretini yapan kurulu ve kiiler de, sattklar cihazlar hangi tarihte kime ve ne kadar sattklarn Ulatrma Bakanlna takvim ylnn er aylk dnemlerinde drder nsha halinde bildirmeye mecburdurlar. Satclar sattklar her cihazn teknik vasflarn belirten bilgi formlar ile emalarn cihaz satn alanlara vermek zorundadrlar. Trk Silahl Kuvvetleri ile Sahil Gvenlik Komutanl, Milli stihbarat Tekilat Mstearl ve Emniyet Genel Mdrlnn ihtiyac olan zel amal cihazlarn imal ve ithali bu madde hkmnn dndadr. Emniyet ve muhafaza tedbirleri Madde 30 - Telsiz ileten kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiiler, cihazlarnn yetkisiz kiilerin eline gemesine ve bu kiiler tarafndan kullanlmasna mani olucu muhafaza tedbirleri almakla mkelleftirler. Kamu kurum ve kurulular dnda kalan tzelkiiler ile gerek kiiler telsiz sistemleri zerinden kodlu veya kriptolu haberleme yapamazlar. Kamu kurum ve kurulularnn telsiz sistemleri zerinden kodlu haberlemesi Haberleme Yksek Kurulunun izni ve karar ile yaplabilir. Telsiz haberleme sistemleri zerinden kriptolu haberleme yapmaya Trk Silahl Kuvvetleri, Sahil Gvenlik Komutanl, Milli stihbarat Tekilat Emniyet Genel Mdrl ve Dileri Bakanl yetkilidir. Ayrca yukarda belirtilen kurumlara ait olanlar dnda hangi telsiz sistemleri zerinden kriptolu haberleme yaplacana Genelkurmay Bakanlnca karar verilir. Buna ilikin hususlar bir ynetmelikle belirlenir. Yasak blgelerde yabanc uyruklularn kullanacaklar telsiz cihazlar Madde 31 - Yasak blgelerde bulunmalarna msaade edilen yabanc uyruklulara verici, verici - alc ve 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlar iin ruhsat verilmesi Genelkurmay Bakanlnn msaadesine baldr. Ruhsat verilen bu gibi kiilerin hviyetleri ile cihazlarn bulunduu yer ve nitelikleri Ulatrma Bakanlnca Babakanla, Genelkurmay Bakanlna ve ileri Bakanlna bildirilir. Ceza hkmleri Madde 32 - Aada belirtilen fiilleri ileyenler, bu fiilleri baka bir suu olutursa bile ayrca bu madde hkmlerine gre de cezalandrlrlar: a) 12 nci maddeye gre ruhsatsz verici veya verici - alc telsiz tesisi kuranlar veya ruhsat aldktan sonra bu tesisleri maddi kar veya siyasi amalarla veya Milli Gvenlik gereklerini dikkate almadan kullananlar alt aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. 13 nc maddeye gre gerekli ruhsat almakszn verici veya verici - alc telsiz tesisi kuranlar bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. Yukardaki fkralarda yazl fiiller, Anayasann 120 nci maddesi gereince ilan edilen olaanst halde veya skynetim veya seferberlik veya sava halinde ilendii takdirde verilecek cezalar; birinci fkrada yazl halde iki yldan be yla kadar hapis, ikinci fkrada yazl halde be yldan on yla kadar ar hapis cezasdr. Bu bent hkmlerine gre mahkumiyet halinde ayrca tesislerin msaderesine de hkmolunur. b) 14 nc maddeye gre gerekli izni almakszn sabit telsiz tesislerinin yer veya teknik zellik veya iletme tipini deitirenler iki aydan alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. c) 15 inci maddede ngrlen kullanma iznini almakszn telsiz tesisatn altranlar otuz bin liradan yz bin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlrlar. d) 18 inci maddede belirtilen telsiz verici veya verici - alc cihazlarnn altrlmasnn durdurulmasna veya kstlanmasna ilikin Ulatrma Bakanlnn Telsiz Yayn Kontrol duyurusuna uymayp cihazlarn iletenlerin be yldan on yla kadar ar hapis cezas ile cezalandrlmalarna ve cihazlarn msaderesine hkmolunur.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

17

e) 20nci madde hkmne gre cihazlarnn ruhsat Ulatrma Bakanlnca iptal edilenler aydan alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. f) 23 nc maddenin (b) bendinde yazl telsiz alc cihazlarn 24 nc maddede belirtildii ekilde ruhsat almadan bulunduranlar otuz bin liradan yz bin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlrlar. Bu fiili Anayasann 120 nci maddesi gereince ilan edilen olaanst halde veya skynetim veya seferberlik veya sava halinde ileyenler alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. g) 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarnn baka yere naklinde veya kaydnn kapatlmasnda 25 inci madde hkmlerine uymayanlar onbin liradan otuzbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrrlar. h) 26nc madde hkmne gre Ulatrma Bakanlndan izin almadan telsiz verici veya verici - alc cihazn alan veya satan veya devreden veya devralanlarn bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlmalarna ve cihazlarn msaderesine hkmolunur. 23 nc maddenin (b) bendinde belirtilen telsiz alc cihazlarn izin almadan alan veya satan veya devreden veya devralanlarn otuz bin liradan yz bin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlmalarna ve cihazlarn msaderesine hkmolunur. Yukardaki fiilleri Anayasann 120nci maddesi gereince ilan edilen olaanst halde veya skynetim veya seferberlik veya sava halinde ileyenlere verilecek ceza bir misli artrlr. i) 29 uncu maddenin birinci fkras hkmlerine aykr olarak standartlara uymayan cihaz ithal veya imal edenler alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. 29 uncu maddenin ikinci ve nc fkralarnda belirtilen mecburiyetlere uymayan her trl verici veya alc veya verici - alc telsiz cihaz ithal veya imal edenler veya ticari amala satanlar iki aydan alt aya kadar hapis ve otuz bin liradan yz bin liraya kadar ar para cezas ile 29 uncu maddenin 4 nc fkras hkmlerine uymayanlar on bin liradan otuz bin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlrlar. j) 30 uncu maddenin birinci fkrasna gre telsiz tesislerinin muhafazas ile ilgili gerekli olan emniyet tedbirlerini ynetmelikte belirtilen esaslar dahilinde almayanlar on bin liradan otuz bin liraya kadar ar para cezas ile; bu durumlar Ulatrma Bakanlnca tespit edilerek, verilen sre iinde gerekli tedbirleri almayanlar aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. 30 uncu maddenin ikinci fkrasna aykr olarak telsiz sistemleri zerinden kodlu veya kriptolu haberleme yapan veya yaptranlarn alt aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlmalarna ve cihazlarn msaderesine hkmolunur. 30 uncu maddenin nc fkrasna aykr olarak Haberleme Yksek Kurulunun izni olmakszn telsiz sistemleri zerinden kodlu haberleme yapan veya yaptranlar aydan alt aya kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar. Bu bentte belirtilen fiilleri Anayasann 120nci maddesi gereince ilan edilen olaanst halde veya skynetim veya seferberlik veya sava halinde ileyenlere verilecek ceza bir misli artrlr. Ynetmelikler Madde 33 - Bu Kanunun uygulanmasna ilikin hususlar uluslararas anlamalar ve antlamalar da gz nnde tutularak hazrlanacak ynetmeliklerle dzenlenir. Ynetmelikler bu Kanunun yaym tarihinden itibaren alt ay iinde yrrle konulur. Kaldrlan hkmler Madde 34 - 9 Haziran 1937 tarih ve 3222 sayl Telsiz Kanunu ile ek ve deiiklikleri ve dier kanunlarn telsiz kurma ve iletme yetkisi veren hkmleri bu Kanunun yaym tarihini izleyen alt ay sonra yrrlkten kalkar. Ek Madde 1 - (Ek: 9/4/1985- 3178/1 md.) Ruhsat alnm ve adlarna tahsis edilerek yurt sathnda tescil edilmi frekansta alan telsiz cihazlarn, Emniyet Genel Mdrl, nceden msaade almadan yurdun her yerinde kullanabilir. Geici hkmler Geici Madde 1 a) 9 Haziran 1937 tarih ve 3222 sayl Telsiz Kanununun 36 ve 37 nci madde hkmleri, 492 sayl Harlar Kanununda bu Kanun uyarnca alnacak harlarla ilgili deiiklik yaplncaya kadar uygulanmaya devam olunur. b) Telsiz leri Genel Mdrl kurulduktan sonra, bu Kanun hkmleri yrrle girinceye kadar, 9 Haziran 1937 tarih ve 3222 sayl Telsiz Kanunu hkmleri, Ulatrma Bakanlnca tespit edilecek esaslara gre bu Genel Mdrlk ve ilgili dier birimler tarafndan yerine getirilir.
18 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Geici Madde 2 - Bu Kanunun yaym tarihinden itibaren ay iinde Telsiz leri Genel Mdrl kurulur. Geici Madde 3 - Kurulu kanunlarnn verdii yetkiye gre telsiz kullanan, yrrlkteki usullere gre ald ruhsata istinaden veya ruhsatsz olarak her ne ekilde olursa olsun telsiz tesisat kuran ve kullanan Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrl hari btn kamu kurum ve kurulular, gerek ve tzelkiiler, kanunla ilgili ynetmeliklerin yaym tarihinden itibaren ay iinde gerekli belgelerle birlikte Ulatrma Bakanlna bavurarak durumlarn bu Kanun hkmlerine uygun hale getirirler. Ulatrma Bakanl, bu kurulularn durumlarn inceleyerek Posta Telgraf ve Telefon letmesi Genel Mdrlnn imkanlarn gz nne alarak ruhsatnamelerinin yenilenmesi veya iptali yoluna gider. Bu konuda kamu kurum ve kurulular arasnda kabilecek sorunlar Haberleme Yksek Kurulu ve gerektiinde Bakanlar Kurulu karar ile zmlenir. Geici Madde 4 - Babakanlka kurulan birimlerin, Telsiz leri Genel Mdrlnn faaliyete balad yln giderlerini karlamak amacyla Babakanlk ve Ulatrma Bakanl btelerinde zel tertip amaya, alan tertiplere ilgili Bakanlk btelerinden gerekli denekleri aktarmaya ve kaydetmeye ve bu hususa ilikin her trl ilemi ve dzenlemeleri yapmaya Maliye Bakanl yetkilidir. Geici Madde 5 - Bu Kanunun 11 inci maddesi hkmne gre Frekans Tahsis ve Tescil lemleri yeterli personel, cihaz ve malzeme temin edilinceye kadar Genelkurmay Bakanlnca yaplr ve Ulatrma Bakanlna eitim dahil gerekli her trl destek salanr. Yrrlk Madde 35 - Bu Kanunun; a) Tekilatla ilgili hkmleri Kanunun yaym tarihinde, b) Amatr telsizcilikle ilgili hkmleri Kanunun yaym tarihinden bir yl sonra, c) Dier hkmleri Kanunun yaym tarihinden alt ay sonra, Yrrle girer. Yrtme Madde 36 - Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

19

TB2MGF Selami Bey TRT Kulesindeki anten almasnda (Aralk 2004)

20

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

AMATR TELSZCLK YNETMEL

Say Kabul Tarihi : 25406 : 18/03/2004

BRNC KISIM Balang Hkmleri BRNC BLM Ama, Kapsam, Yasal Dayanak , Ksaltmalar

Ama Madde 1 - Bu Ynetmeliin amac, 05/04/1983 tarihli ve 2813 sayl Telsiz Kanununda yer alan Amatr Telsizcilikle ilgili esas ve usulleri belirlemektir. Kapsam Madde 2 - Bu Ynetmelik 2813 sayl Telsiz Kanunu uyarnca Amatr telsizcilik faaliyetinde bulunacak kiilerin ve amatr telsizci adaylarnn yetitirilmeleri amacyla, A snf amatr telsizcilik belgesine sahip bir kiinin sorumluluunda olmak kaydyla ; Amatr telsiz dernekleri, eitim ve gretim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular ile izcilik kurulular ve aratrma kurumlarnn, amatr telsiz istasyonu kurup, altrabilmeleri iin gereken kurallar ve ilemleri kapsar. Yasal Dayanak Madde 3 - Bu Ynetmelik; 2813 sayl Telsiz Kanununun 9 uncu ve 12 nci maddelerine dayanlarak hazrlanmtr. Ksaltmalar Madde 4 - Bu ynetmelikte geen terimlerden; a) ITU : Uluslararas Telekomnikasyon Birliini, b) IARU : Uluslararas Amatr Telsizciler Birliini, c) CEPT : Avrupa Posta ve Telekomnikasyon dareleri Birliini, d) TK : Telekomnikasyon Kurumunu, e) UTC : Uluslararas Saati, f) MSA : Ulusal Saati, g) TYK : Telsiz Yayn Kontroln, h) PEP : Maximum Verici k Gcn (Peak Envelope Power), i) RTTY : Radyo Teleksi (Radio Teletype), j) FSTV : Hzl Taramal TV Sistemini (Fast Scan TV), k) SSTV : Yava Taramal TV Sistemini (Slow Scan TV), l ) PSK : Faz Anahtarlamal Sistemini (Phase Shift Keying), m) AMPR : Amatr Paket Radyo Sistemini, n) APRS : Otomatik Pozisyon Belirleme Sistemini (Automatic Position Reporting System), o) GW : Haberleme Sistemleri Arasndaki Gei Noktasn (Gateway), p) SWL : Ksa Dalga Dinleyiciyi, r) INTERNET : Uluslararas bilgi iletiim an, s) CTCSS : Cihazlarn Enterferanstan Korunabilmesi in Kullanlan Uluslararas Standart Ton Kontrol Sistemini, t) TCP/IP : nternet Haberleme Protokolunu, u) BTM : Bilgisayar Temelli Modlasyonu, ifade eder.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

21

BRNC KISIM Balang Hkmleri KNC BLM Temel Kavramlar Tanmlar Madde 5 - Amatr Telsizcilik ile ilgili temel tanmlar aada sralanmtr. a) Amatr Telsizcilik Snav: Amatr Telsizcilik belgesi alabilmek iin TK veya gerektiinde yetki verdii kurum ve kurulular tarafndan yaplan yeterlilik snav. b) Amatr Telsizci / Radyo Amatr: Amatr telsizcilik belgesine sahip olan gerek kii. c) Amatr Telsizcilik Belgesi: Amatr telsizcilik snavn kazanan gerek kiiler ile lkemizle mtekabiliyet anlamas bulunan veya TK tarafndan kabul edilen bir yabanc lkeden alnan belge karl verilen ve amatr telsizcinin snf, yetkileri ve ar iaretini belirleyen belge. d) CEPT Amatr Telsizcilik Belgesi: CEPT lkelerince kabul edilen ve tm CEPT lkelerinde mtekabiliyet esaslar erevesinde geerli olan herhangi bir Amatr Telsizcilik Belgesi. e) Geici Amatr Telsizcilik Belgesi: Trkiye ile mutekabiliyet artlar mevcut yabanc lkelerden alnm amatr telsizcilik belgesi karlnda, Trkiyede geici olarak almak isteyen amatr telsizcilere verilen amatr telsizcilik belgesi. f) Amatr Telsiz Cihaz: zin verilen band ve emisyonlarda amatr telsizciler tarafndan, sabit, mobil veya portatif olarak altrlan telsiz verici veya alc-verici telsiz cihazlar. g) Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesi: Amatr telsiz haberlemesinde kullanlan cihazlarn her birine verilen kayt belgesi. h) Amatr Telsiz stasyonu: TK tarafndan kullanmna izin verilmi amatr telsiz cihazlar ile, Amatr telsizcilik belgesine sahip kiiler ve Amatr telsiz dernekleri, eitim ve retim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular ile izcilik kurulular ve aratrma kurumlarnca kurulan istasyon. i) Sabit Telsiz: Amatr telsiz istasyon ruhsatnamesinde kaytl adreste, sabit bir enerji kayna ve antene bal olarak altrlan amatr telsiz cihaz. j) Mobil Telsiz: Amatr telsizci tarafndan, kara veya deniz tatlarna monte edilmi olarak, belirtilmemi noktalarda hareket halinde veya duraklama esnasnda aracn g kayna ve araca monte edilmi anten ile altrlan amatr telsiz cihaz. k) Portatif (El) Telsiz: Amatr telsizci tarafndan, tanabilir g kayna ve cihaza monte edilmi anten ile hareket halinde veya belirtilmemi noktalarda altrlabilen amatr telsiz cihaz. l) Mobil stasyon: Amatr Telsizci tarafndan ksa sreli olarak belirtilmemi noktalarda altrlabilen Amatr Telsiz stasyonu. m) Rle Cihaz: Amatr telsiz cihazlar arasnda haberlemeyi kolaylatrmak amacyla bir verici istasyondan ald sinyalleri, ayn anda otomatik olarak baka bir frekanstaki alclara yaynlayan aktarc. n) Rle stasyonu: Amatr rle cihaznn altrld yer. o) Amatr Telsiz Haberlemesi: Amatr telsizciler arasnda yaplan ve maddi kar salamayan, sadece hobi amac tayan haberleme. p) Olaanst Hal ve Acil Durum Haberlemesi: Doal afetlerde , beklenmedik olaylarda, can ve mal emniyeti ve Milli Gvenlik ile ilgili olarak mahalli, blgesel veya yurt apnda Babakanlk Trkiye Acil Durum Ynetimi ve Sivil Savunma tekilatna yardmc olmak zere, olay mahallindeki en st dzey mlki amirin talimat ile ilgili kamu kurumunun ynetimi altnda amatr telsizciler tarafndan ilgili birimlerle veya kendi aralarnda yaplan telsiz haberlemesi. r) QSL Kart: Amatr telsizciler arasnda yaplan haberleme kaytlarnn, haberlemenin kant olmak zere, karlkl olarak iletilmesinde kullanlan posta kart. s) Haberleme Kayt Defteri (Log Book): Amatr telsiz haberlemelerinin kaytlarnn tutulmas amacyla kullanlan kayt defteri. t) Sorumlu Operatr: Amatr telsiz dernekleri, eitim ve retim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlarnca kurulan istasyonda yaplan almalardan sorumlu olan amatr telsizci. u) Acil Durum Haberlemesi Kontrol Operatr: Olaanst Hal ve Acil Durum Haberlemesi srasnda belirli bir blgede, oluturulan haberleme ana katlan amatr telsizcilerin haberlemelerini koordine etmek iin Trkiye Acil Durum Ynetimi ve Sivil Savunma Genel Mdrlnn bildirimi zerine grevlendiren amatr telsizci.
22 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

KNC KISIM Snavlar ve Amatr Telsizcilik Belgesi BRNC BLM Snavlar Snav iin Bavuru Madde 6 - Amatr telsizcilik snavna girebilmek iin aadaki artlar aranr; a) 12 yan bitirmi olmak, b) lkokul mezunu olduunu veya temel eitime devam edenlerin 6 nc snfa gemi olduunu belgelemek, c) Fotorafl snav bavuru formu doldurarak, nfus czdan fotokopisi ve 2813 sayl Telsiz Kanununun 12 nci maddesinde belirtilen sulardan mahkum olmadklarn kantlayan adli sicil belgesi ile birlikte TK ya gndermek veya amatr dernekler aracl ile iletmek. Kamu kurum ve kurulularda alanlardan, altklar kurum ya da kurululardan resmi yaz ibraz etmeleri halinde adli sicil belgesi istenmez. Adaylardan 18 yandan kk olanlarda veli ya da vasi oluru aranr. d) Trkiye ile mtekabiliyet esas uygulamasn kabul etmi herhangi bir lkenin vatanda, bu maddenin (a) bendindeki art yerine getirmek ve bavuru formuna pasaportunun fotokopisini eklemek suretiyle snava girmek iin bavurabilir. e) Snava girmek isteyen engelli kiiler, durumlaryla ilgili doktor raporunu bavurularna eklerler. Snav Konular Madde 7- Amatr telsizcilik snav, aada belirtilen konularda yaplr; a) Teknik konular 1) Temel elektrik,elektronik devreler ve devre hesaplamalar, 2) Yar iletkenler, entegre ve mikroilemci devre uygulamalar, 3) Telsiz alclarnn devreleri, almalar, fonksiyonlar ve zellikleri, 4) Telsiz vericilerinin devreleri, almalar, fonksiyonlar ve zellikleri, 5) G kaynaklar, filtreler, g ykselteleri, dedektrler, osilatrler, 6) Antenler, transmisyon hat ve propagasyon hakknda bilgiler, 7) Enterferans ve sebepleri, 8) l aletleri hakknda temel bilgiler, b) letme ile ilgili konular 1) Ulusal ve Uluslararas Amatr Telsiz iletme kurallar, 2) Q kodlarnn anlam ve kullanmlar, 3) almada kullanlan ksaltmalar, 4) letme kaytlarnn tutulmas, 5) QSL kartlar, 6) UTC saat ve genel corafya bilgisi, 7) Amatr ar yapabilecek derecede gerekli olan uluslararas telsiz iletme terimleri, 8) Amatr telsizcilerin snflarna gre kullanabilecekleri frekans bandlar, 9) Frekans bandlar ile ilgili kriterler ve IARU band planlar, 10) Heceleme alfabesi (Uluslararas - Trke), 11) Uluslararas tehlike iaretleri, 12) ar iaretleri ve kullanm. c) Kanun ve ynetmelikler ile ilgili konular 1) Telsiz Kanunu, 2) Amatr Telsizcilik Ynetmelii, 3) Telsiz Yayn Kontrol Ynetmelii. d) Mors alfabesi ile uygulamal alma ve gnderme 1) Bir dakikada, 5 alfanmerik karakterden oluan 5 gurubun alnmas, 2) Bir dakikada, 5 alfanmerik karakterden oluan 5 gurubun gnderilmesi.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

23

Amatr Telsizcilik Belgesi Snflar Madde 8 - Amatr telsizcilik belgeleri A ve B snf olmak zere ikiye ayrlr ve her iki snf belgenin geerlilik sresi 3 yldr. a) A Snf Amatr Telsizcilik Belgesi alabilmek iin, yazl snav konularnn herbirinden 100 tam puan zerinden en az 75er puan alnmas ve ayrca uygulamal mors snavnda dakikada 5 alfanumerik karakterden oluan 5 gurubun en ok yzde be hata ile alnmas ve gnderilmesi gerekir. A snf belgeye sahip amatr telsizciler, amatrlerin kullanmna ak olan btn frekans bandlarn kullanabilir ve istasyon kurabilirler. b) B Snf Amatr Telsizcilik Belgesi alabilmek iin, yazl snav konularnn her birinden 100 tam puan zerinden en az 50 puan alnmas gerekmektedir. B snf belgeye sahip amatr telsizciler, bu snfn kullanmna ak olan 144 MHZ ve daha yksek btn frekans bandlarn kullanabilir ve istasyon kurabilirler. c) Bir CEPT lkesi veya Trkiye ile mtekabiliyet anlamas olan bir lkeden alnm amatr telsizcilik belgesi, geerlilik sresince kullanlmak zere, edeeri snfta bir amatr telsizcilik belgesine evrilir. Bu durumda belgenin, bavuru tarihindeki geerlilii TK Blge Mdrlklerince dikkate alnr. Snav Yeri ve Zaman, Snava Bavuru, Snav Komisyonu Madde 9 - Snav yeri ve zamannn belirlenmesi, snava bavuru ve snav komisyonunun oluturulmasnda aadaki usuller uygulanr; a) Amatr telsizcilik snavlar, Mays ve Kasm aylarnda olmak zere ylda iki kez TK veya ilgili TK Blge Mdrlkleri tarafndan belirlenen tarih, saat ve yerlerde yaplr. b) Snav tarihi, saati ve yeri TK Blge Mdrlklerince snavdan (en az 20 gn) nce tm amatr telsiz derneklerine yaz ile duyurulur ve TKnun internet sayfalarnda yaynlanr. Adaylar snavlara girebilmek iin snav tarihinden 10 gn ncesine kadar, snava girecekleri TK Blge Mdrlklerine bavurmu olmaldrlar. c) Adaylar her snav dneminde bir kez snava girebilirler. d) Snavlar TK Blge Mdrlklerince oluturulan veya TK tarafndan yetki verilmi kurulularca oluturulacak snav komisyonlar tarafndan yaplr. Snav Yntemi ve Snav Sonularnn Deerlendirilmesi Madde 10 - Snavlarn yapl, soru eitleri, sresi ve deerlendirilmesi: a) Teorik konular yazl, mors snavlar yazl ve uygulamal olarak yaplr. b) Yazl sorular; cevapl, doru/yanl tipli, semeli, doldurmal, izimli veya benzeri tiplerde 25er sorudan (teknik, iletme, kanun ve ynetmelik konularnda ayr ayr olarak 25er soru) oluacak ekilde hazrlanr. Snav dili Trkedir. Engelli adaylarn snav iin gerekli dzenlemeler yaplr. c) Yazl snavn sresi; sorularn datlmas ve snav talimatnn okunmasndan sonra balamak zere, toplam iki saattir. Yazl snav sonrasnda uygulamal mors kodu snav gruplar halinde yaplr. d) Srenin bitiminde, snav komisyonu durumu tutanakla tespit eder. Srenin sona ermesine ramen cevap kadn vermeyenlerin kad deerlendirmeye alnmaz. e) Snavlarda snav grevlileri tarafndan kopya ektii tespit edilenlerin snav katlar iptal edilir. Kopya ekenler 3 yl mddetle snava giremezler. f) Deerlendirmede A ve B snflar iin belirtilen yeterli puan alamayanlar snav kaybetmi saylrlar. Snav sonular snav yerinde ilan edilerek adaylara duyurulur. g) Amatr telsizcilik snav iin kamu kurum ve kurulular ile amatr telsiz derneklerinin olanaklarndan yararlanlabilir. h) Snav hakk snrszdr. i) Yazl snavlarda A snf iin gerekli puan alarak baarl olup mors snavna girmeyen veya mors snavndan baarsz olanlar, B snf belge almaya hak kazanrlar. Bu ekilde belge alanlar daha sonra sadece uygulamal mors snavnda yeterli puan almalar halinde A snf Amatr Telsizcilik Belgesi almaya hak kazanrlar. j) B snf Amatr Telsizcilik Belgesi sahibi amatr telsizciler A snf belge alabilmek iin yeniden yazl ve uygulamal mors snavna girerler. k) Haberleme veya elektrik elektronik dalnda ihtisas bulunan ve bu ihtisasn belgelendiren en az lisans dzeyinde yksek renim grm olan adaylar, teknik konulardan snava tabi tutulmazlar. Bunlardan iletme bilgisi ile kanun ve ynetmelikler konularndaki snavlarda da baarl olanlara B snf; Bu konulardan A snf iin yeterli puan alp ayrca uygulamal mors snavndan da baarl olanlara A snf Amatr Telsizcilik Belgesi verilir. l) Snav katlar 2 yl saklanr, saklama sresi sona eren snav katlar bir tutanak dzenlenerek imha edilir.
24 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

KNC KISIM Snavlar ve Amatr Telsizcilik Belgesi KNC BLM Amatr Telsizcilik Belgesi in Bavuru, Belge Yenileme Amatr Telsizcilik Belgesi in Bavuru Madde 11 - T.C. vatandalar ile Trkiyede geici sreyle amatr telsizcilik faaliyetinde bulunacak olan yabanclara belge verilmesi iin aadaki usller uygulanr. a) Amatr Telsizcilik snavnda baarl olan ve snavdan sonra en ge bir yl ierisinde bavuruda bulunan T.C. vatandalar bir dileke ile TK Blge Mdrlklerine bavurarak belgelerini alrlar. Bulunduklar adreslerinin belirtildii bavuru dilekesine, iki adet fotoraf, nfus czdan fotokopisi, amatr telsizcilik belgesi cretinin yatrldna dair cret makbuzunun asl veya fotokopisi eklenir. b) Mtekabiliyet anlamas bulunan veya CEPT yesi olan bir lkeden Amatr Telsizcilik Belgesi alm T.C.vatandalar, aldklar belgelerinin asln sunmak, (a) bendinde yer alan tm dier belgeleri eklemek kaydyla TK Blge Mdrlklerinden lkemizde karl olan belgelerini alrlar. c) Amatr Telsizcilik snavnda baarl olup snavdan sonra en ge bir yl ierisinde bavuruda bulunan yabanclar; bavurularna iki adet fotoraf, oturma belgesi, pasaport fotokopisi, denmesi gereken belge cretinin yatrldna dair cret makbuzunun asl veya fotokopisini eklemek kaydyla TK Blge Mdrlklerinden belgelerini alrlar. d) CEPT yesi bir lkenin vatanda ile; CEPT yesi olmayan ancak Trkiye ile mtekabiliyet anlamas bulunan bir lkenin vatanda olan yabanclar; lkelerinden alnm amatr telsizcilik belgesine sahip olmalar ve 3 aydan daha fazla sreyle lkemizde geici sre ile bulunacaklarn bildirmeleri halinde , bavurularna lkelerinden aldklar belgenin onayl sureti, iki adet fotoraf, pasaport fotokopisi, Trkiye de bulunaca sre ierisinde kalaca adres veya adresleri, kullanaca amatr telsiz cihazlarna ait teknik dkmanlar eklemek kaydyla TK Blge Mdrlklerinden 1 yl geerli ve gerektiinde geerlilik sresi uzatlabilen Geici Amatr Telsizcilik Belgesi alabilirler. ar aretinin Verilmesi Madde 12 - Amatr Telsizcilik belgesine sahip olan gerek kiiler ile, A snf amatr telsizcilik belgesine sahip bir sorumlu operatr bulunmak kaydyla amatr telsiz istasyonu kurma izni alan; Amatr telsiz derneklerine, eitim ve gretim kurumlarna, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular ile izcilik kurulular ve aratrma kurumlarna, TK Blge Mdrlkleri tarafndan, aada belirtilen usllere gre ar iareti tahsis edilir. a) Amatr telsizcilerin ar iaretleri; n ek, blge numaras ve son ek olmak zere blmden meydana gelir. 1) n ek; TA, TB, TC veya YM harf guruplarndan birisidir. 2) Blge numaras; amatr istasyonun bulunduu ve amatr telsizcilik belgesi iin yaplan bavuruda beyan edilen adresin (ilin) dahil olduu amatr blgeye ait, 0 dan 9 a kadar belirlenen bir saydr. Amatr telsizcilik faaliyetleri iin dzenlenen blgelere dahil olan illerin listesi EK(1)dedir. 3) Son ek; blge numarasndan sonra gelen en az bir, en ok drt harften oluan harf gurubudur. b) CEPT veya CEPT kararlarn kabul etmi lkelerden ya da lkemiz ile mtekabiliyet anlamas olan lkelerden aydan az sre iin geici olarak Trkiyeye gelen ve amatr telsiz haberlemesi yapmak isteyen yabanc uyruklu amatr telsizciler, kendi lkelerinden aldklar ar iaretlerinin bana; 1) TA, TB n ekini, 2) Bulunduklar blge numarasn, 3) / (Ayrma) iaretini ilave ederek gnderme yapabilirler. c) zel gn ve durumlarda, TK Blge Mdrlkleri tarafndan uygun grlmesi halinde geici olarak TA, TB, TC veya YM nekli zel ar iareti tahsis edilebilir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

25

Amatr Telsizcilik Belgesi Yenilenmesi Madde 13 - Geerlilik sresi dolan Amatr Telsizcilik Belgesinin yenilenmesi veya belge sahibinin yazma adresinin deimesi halinde TK Blge Mdrlklerine bavurulur. Bavuruya aadaki belgeler eklenir ; a) 2 Adet vesikalk fotoraf, b) Adli sicil belgesi veya kamu personeli olanlarn kurumlarndan alacaklar onayl belge, c) Belge yenileme cretinin dendiine dair makbuzun asl, d) kametgah belgesi (adres deiiklii halinde). Belge yenileme mracaatnda bulunanlarn belgeleri geerlilik sresi yenileme tarihinden balamak kaydyla yenilenir. Belgenin geerlilik sresi dolan belge sahipleri yenileme ilemi yaplncaya kadar amatr telsizcilik almalarnda bulunamazlar. Amatr Telsizcilik Belgesinin kaybolmas veya ypranmas halinde belge sahibine ilgili TK Blge Mdrlklerince yukardaki koullarn yerine getirilmesi kaydyla yenisi verilir. Ksa Dalga Dinleyici (SWL) Belgesi Madde 14 - Ksa dalga dinleyici (SWL) belgesi; Telsiz Kanunu gereince ksa dalga dinleme cihazlarn kullanarak, haberleme yapan taraflarn grmelerini kayt (log) defterine kaydeden ve bu istasyonlara (SWL) kart gndermek isteyen kiilere sresiz olarak verilir. Ksa dalga dinleyici (SWL) belgesi sahipleri, bu amala kullandklar radyo alclar iin bir dilekce ile TK Blge Mdrlklerine bavururlar ve tescil cretini deyerek cihazlarn kaydettirirler. 18 yandan kk olanlarn formu velisi veya vasisi tarafndan imzalanr. Ksa dalga dinleyici (SWL) belgesi sahiplerine, TK Blge Mdrlkleri tarafndan ar iareti verilir. ar iareti; a) Trkiye ar iareti n eki TA, b) Bulunduu blge numaras, c) Bulunduu ilin trafik kod numaras, d) rakaml olarak sra numaras, olmak zere drt ksmdan meydana gelir.

NC KISIM Amatr Telsiz stasyonlar BRNC BLM Amatr Telsiz stasyonlar stasyon Kuruluu Madde 15 - Amatr telsizcilik belgesi alan gerek kiiler ile , A snf amatr telsizcilik belgesine sahip bir gerek kiinin sorumluluunda olmak kaydyla Amatr telsiz dernekleri, eitim ve gretim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlar amatr telsiz istasyonu kurabilirler. Belge sahipleri tarafndan kurulan istasyonlar belge sahibinin ar iareti ile; dier kurum ve kurulularca kurulan istasyonlar da TK tarafndan o kurum ve kurululara verilen ar iaretleri ile anlrlar. Amatr telsizcilik belgesi sahibi gerek kiiler yurt sathnda ikinci bir istasyon kurabilirler. Tek ar iareti verilen belge sahipleri, bu ek istasyonda belgesindeki ar iaretine, / ya da - iareti ile yeni adresi kapsayan blgenin numarasn ekleyerek haberleme yapabilirler. stasyon Kurmak in Bavuru Madde 16 - Amatr telsiz istasyonu kurmak isteyen amatr telsizciler ile, Amatr telsiz dernekleri, eitim ve gretim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlar ilgili TK Blge Mdrlklerine bavururlar.

26

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Bavuru dilekesi ekinde; a) stasyon sorumlusu tarafndan imzalanm bavuru formu, b) Kurulacak istasyonun adresi ve corafi koordinatlar, c) stasyonda kullanlacak amatr telsiz cihazlarna ait cihaz listesi ve cihazlarn teknik zelliklerini ieren teknik dkmanlar, d) Listede yer alan cihaz tescil cretlerinin yatrldna dair makbuzlarn asl, e) stasyon sorumlusu amatr telsizciye ait Amatr Telsizcilik Belgesinin fotokopisi, f) 18 yandan kk bavuru sahipleri iin veli veya vasi oluru, bulunur. Bavuruda bulunanlara TK Blge Mdrlklerince, sresiz Amatr Telsiz stasyon Ruhsat verilir. Kanunda belirtilen cihaz ruhsat creti, cihazlarn ilk kaydnda ve devir ilemlerinde alnr. stasyonun altrlmas Madde 17 - Amatr telsiz istasyonunu altrmada aadaki usller uygulanr; a) stasyonda kullanlacak olan cihazlar TK tarafndan dzenlenecek amatr telsiz istasyon ruhsatnamesine ilenir. Bu belge istasyonda bulundurulur. Amatrlerce istasyon kuruluundan sonra edinilen cihazlar da bildirimde bulunmak kaydyla amatr telsiz istasyonu ruhsatna kaydettirilir. b) Amatr telsiz istasyonundaki cihazlar, izin verilen frekans bandlar, emisyon tipi ve glerde, bildirilen sabit istasyonda kullanlabilecei gibi, mobil veya portatif olarak da kullanlabilir. c) Cihazlarn kaytlardan drlmesi, yeni cihaz eklenmesi veya devir ilemleri dnda ayrca TKya bir bildirimde bulunulmasna gerek yoktur. d) Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesinin kaybolmas veya ypranmas halinde belge sahibine ilgili TK Blge Mdrlklerine mracaatlar halinde ruhsat yenileme creti tahakkuk ettirilerek yenisi verilir. e) Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesi asl veya fotokopisi, sabit istasyonun bulunduu yerin grnen bir yerine aslr. f) stasyondaki cihazlarn bir veya birkann mobil veya portatif olarak kullanlmak zere istasyon dna karlmas durumunda amatr istasyon ruhsatnamesinin aslnn veya fotokopisinin sorumlu operatrn yannda bulundurulmas zorunludur.

NC KISIM Amatr Telsiz stasyonlar KNC BLM stasyonlarla lgili Dier Kurallar Cihaz lavesi, Devir ve Kayt Silme Madde 18 - Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesine cihaz ilavesi, cihaz devri ve cihaz kaydnn silinmesi halinde aadaki usller uygulanr; a) Amatr telsizcilik belgesi sahibi tarafndan satn alnan, devir veya hibe yolu ile edinilen ya da bu ynetmeliin 29 uncu maddesinde belirtilen g snrnn zerinde olacak ekilde amatr bandlarda almak zere imal edilen veya hurda olarak temin edilip onarlan cihazlarn mevcut Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesine ilenmesi veya kullanm d kalan cihazlarn kaydnn silinmesi iin TK Blge Mdrlklerine bavurulur. Yeni edinilen cihazlarn TK tarafndan belirlenen amatr cihaz standartlarna uygunluu belirlendiinde Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesi dzenlenir. b) Yeni kaydedilecek cihazlar veya devralnacak cihazlar iin kanunda belirtilen cihaz ruhsat cretinin dendiine dair makbuz asl ve eski ruhsat asl bavuruya eklenir. c) Amatr Telsiz stasyonu Ruhsatnamesinden silinen cihazlar sahiplerine iade edilir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

27

stasyonda Bulundurulacak Dkmanlar Madde 19 - Her amatr telsiz istasyonunda; amatr telsizcilik belgesi ve amatr telsiz istasyonu ruhsatnamesine ek olarak, a) Telsiz Kanunu, b) Amatr Telsizcilik Ynetmelii, c) stasyon Gvenlik Talimat, d) Haberleme Kayt Defteri (Log Book), (Mobil almada kayt art aranmaz) e) Telsiz Yayn Kontrol Ynetmelii bulundurulur. Yer Deitirme Madde 20 - Amatr telsizciler, istasyon adreslerinin deimesi durumunda yeni adreslerini ve corafi koordinatlarn TK Blge Mdrlklerine bildirirler. Ynetmelikte belirtilen denetimler srasnda bildirilen adresten srekli ayrld saptanan amatr belge sahipleri ile ilgili bir tutanak tutulur ve belge sahibinin ruhsatnamesi iptal edilir. Antenler Madde 21 - Kullanlacak anten eitleri; cihazn gcne, frekans bandna ve kullanlacak mahallin olanaklarna gre amatr telsizciler tarafndan belirlenir. Anten kurulurken aadaki kstlamalara uyulmas zorunludur. Anten ykseklii olarak anten besleme noktas dikkate alnr. a) Antenlerin monte edilecei yksek kule ya da yaplarda Sivil Havaclk kurallarna gre klandrma ve benzeri tedbirlerin alnmas zorunludur. b) Trafie ak hava alanlarnn civarnda kurulacak anten tesisleri pistin ini ve kalk ynlerinde olmamak kouluyla, hava alan yetkilileri ile yaplacak koordinasyondan sonra aadaki esaslar dahilinde kurulur. 1) Antenin yerletirilecei yerin deniz seviyesinden ykseklii, amatrn antenin kuraca yerin belirlenmesinden sonra tespit edilir. 2) Hava alan pistinin deniz seviyesinden ykseklii DHM veya hava alan yetkililerinden alnr. 3) Antenin en yakn piste olan uzakl belirlenir. 4) Antenin pist yzeyinden olan azami ykseklii, piste olan uzakln 100e blnmesi ile bulunur. 5) Antenin deniz seviyesinden ortalama ykseklii 2 nci ve 4 nc ilemlerin toplam ile hesaplanr. 6) Son olarak antenin yerden olan azami ykseklii 5 inci ve 1 inci ilemlerin fark ile bulunur. 7) En yakn helikopter ve belirli snrlar olmayan deniz uak ini ve kalk alanlarna 1500 metreden daha uzak yerlerde kurulacak olan anten ykseklii iin yukardaki ilemler dikkate alnmaz. c) Anten ile hava alan arasnda, yukardaki kstlamalar aan ykseklikte bina, kule ve benzeri gibi yaplar varsa, bu yaplarn ykseklii geilmemek kaydyla hava alan nedeniyle hesaplanan ykseklik snrlamasna uyulmayabilir. Ancak bu durumda, yaplarn ve antenin bulunduu alann, harita, ap veya onayl kroki ile belgelenmesi gerekir. d) Kamu kurum ve kurulular, zel kurulular ve amatr telsizciler haberlemelerinde enterferans giderici her trl nlemi almakla ykmldrler. TKca belirtilen sre iinde enterferansn giderilmemesi halinde ihlali yapan, enterferansa sebep olan cihazn kullanm durdurulur ve teknik sorunun giderildii TK Blge Mdrlklerine bildirilmesine ve tekrar kullanmna izin verilmesine kadar kullanlamaz. e) Amatr telsiz istasyonundaki vericilerin ayarlar ve lmleri srasnda mutlaka suni yk (dummy load) kullanlr. Geici Amatr Telsizcilik Belgesi Sahiplerine Ait stasyonlar Madde 22 - Yabanc telsiz ve radyo amatrlerine bu ynetmelik uyarnca verilen geici amatr telsizcilik belgesinde kaytl olan cihazlar, bu kiilerin lkemizde bulunduklar sre ierisinde ve belgede belirtilen adreslerdeki istasyonlarda baka bir kayda gerek olmakszn kullanabilirler. Trkiyeye kendi telsiz cihazlar ile gelmeyip, amatr telsizcilik faliyetinde bulunmak isteyen yabanc veya yurt dnda yaayan Trk vatanda amatr telsizciler, belgelerinin asln yanlarnda bulundurmak kaydyla bir amatr telsiz istasyonunda alma yapabilirler.
28 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

DRDNC KISIM letme Kurallar BRNC BLM Amatr Telsiz stasyonu altrma Usulleri Amatr Telsiz stasyonda Yaplabilecek almalar Madde 23 - Bir amatr telsizci, amatr telsiz istasyonunda aadaki faaliyetlerde bulunabilir; a) Ynetmelik esaslarna gre amatr telsizciler arasnda telsiz haberlemesi, b) Amatr bandlarda alan cihaz ve anten imali ve denemeleri, c) Amatr istasyonlarn dinlenmesi, d) Gelien ve yaygnlaan haberleme ve biliim teknolojileri ile ilgili aratrma ve uygulamalar. stasyonun altrlmas ve Sorumlu Operatr Bulundurulmas Madde 24 - Bir amatr telsiz istasyonun altrlmasnda aadaki esaslar uygulanr; a) Bir amatr telsiz istasyonu ancak sorumlu bir operatrn bulunmas halinde altrlabilir. b) A snf belge sahibi amatrler tm istasyonlarda sorumlu operatr olarak grev yapabilirler. c) B snf belge sahibi amatrler ancak bu belge iin izin verilen frekanslarda altrlan istasyonlarda sorumlu operatr grevi yapabilirler. d) Amatr telsiz derneklerine, eitim ve retim kurumlarna, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlarna ait istasyonlar ancak bir A snf belge sahibi sorumlu operatr bulunmas halinde altrlabilir. Bu sorumlu operatrler TK Blge Mdrlklerine bildirilir. e) stasyonlarda; sorumlu operatrn belgesinde belirtilen snfn kullanmasna izin verilen frekans band, emisyon tipi ve gten bakas kullanlamaz. Belge Sahiplerinin alma Koullar Madde 25 - Bir amatr telsiz istasyonun altrlmasnda aadaki usller uygulanr. a) A snf amatr telsizcilik belgesi sahipleri; tm amatr telsiz istasyonlarnda bu snfa izin verilen tm frekanslar, emisyon tiplerini ve glerini kullanrlar. Bu amatrler altklar istasyonun ar iaretini kullanrlar. b) B snf amatr telsizcilik belgesi sahipleri; amatr telsiz dernekleri, eitim ve gretim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlarnda kurulu istasyonlarda veya bir A snf amatr telsizciye ait istasyonda, istasyon sorumlu operatrnn gzetiminde ve sorumluluunda, tahsis edilen btn amatr frekans bandlarn ve emisyon tiplerini kullanabilirler. stasyondan sorumlu amatr telsizcinin gzetimi dnda veya kendi adlarna kaytl istasyonlarda ise ancak belge snflarnn msaade ettii faaliyetlerde bulunabilirler. Bu amatrler de altklar istasyonun ar iaretini kullanrlar. c) A snf belge sahibi amatr telsizcilere ait istasyonlarda, Amatr telsiz dernekleri, eitim ve retim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlarnda bulunan istasyonlarda, bir A snf amatr telsizcinin hazr bulunmas halinde; belge sahibi olmayan nc ahslarn, eitim ve zendirilmesi amacyla, amatr telsiz haberlemesine katlmalarna izin verilebilir. Bu almaya katlan kiilerin isimleri haberleme kayt defterine ilenir. d) zendirme ve eitim amac ile B snf amatr telsizcilik belgesi sahibi olan telsizciler, kendi imalatlar olan ve 5 Wn altnda k gcndeki bir cihaz ile HF bandnda 7.000-7.100 MHz ve 28.000-29.700 MHz frekans bandnda haberleme yapabilirler. Tekrarlayclar ve zel Sistemler Madde 26 - Bir amatr haberleme sistemi iin tekrarlayc ya da zel sistem tesis edilmesinde aadaki usller uygulanr; a) Tekrarlayclar ve zel sistemler ( Rle/Repeater, Cross Band Repeater, Simpleks Link Balantl Geni Alan Kapsayan Rle Sistemi ve benzeri sistemler) kstl kaynak kullanm ve koordinasyon gerektirmeleri nedeniyle sadece amatr telsiz dernekleri tarafndan TKna bildirimde bulunmak ve izin almak kouluyla kurulabilir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

29

b) TK frekans, g, corafi konum, anten tipi, anten ykseklii ve benzeri teknik zellikleri kapsayan koordinasyonu yapar. c) TK yapaca planlamaya gre bavuruda bulunan derneklere her bantta birer adet rle frekans tahsis eder. Gerektiinde bo kalan rle frekanslar, ek rle bavurusunda bulunan derneklere tahsis edilebilir. d) TK blgelerin durumlarn gznnde bulundurarak bir tanesi yurt sathnda ortak kullanma ak olacak ekilde her bantta iki adet rle frekansn, acil durum ve olaanst hal durumunda kullanlabilmesi iin planlar. Bu frekanslarda kurulu mevcut rleler ncelikli olarak bu amala kullanlr. Cross Band balantlar ncelikle bu rleler arasnda planlanr. e) Tekrarlayclar ve zel sistemlerin enterferanslardan korunmas amacyla uluslararas standartlarda belirlenen ton kontrol sistemleri (CTCSS) ve uzaktan tonla ama ve kapatma devreleri kullanlabilir. Dernekler veya sorumlu A snf amatr telsizciler, rle istasyonundan kaynaklanacak enterferansn giderilmesi hususunda TK Blge Mdrlklerine kar sorumludurlar. f) Digipeater, Simpleks Repeater, SSTV, FSTV, APRS, AMPR, AMPR Gateway, APRS Gateway, Internet Gateway ve benzeri kiisel haberleme iin kullanlan zel sistemler ise amatr telsizcilik belgesi sahipleri , Amatr telsiz dernekleri, eitim ve gretim kurumlar, acil ve olaanst durum haberlemesinde faydalanlabilecek kurulular, izcilik kurulular ve aratrma kurumlar tarafndan da bildirimde bulunmaya gerek olmakszn istasyonlarndaki kaytl telsiz cihazlar yardmyla kurulup kullanlabilir. Bu gibi almalarda frekans ve benzeri akmalarn olmamas iin amatr telsizciler kendi aralarnda gerekli koordinasyonu salarlar. Uzaktan kumanda ile alma kurallar Madde 27 - Uzaktan kumanda ile alma izni; amatr telsizcilik belgesi sahiplerine, amatr telsiz derneklerine ve eitim ve gretim ve aratrma kurumlarna verilebilir. Bir Amatr Telsiz stasyonunun vericisinin uzaktan kumanda ile altrlmasna izin veren ve TK Blge Mdrlkleri tarafndan dzenlenmi bulunan belgenin bir kopyas, uzaktan kumanda edilen vericinin bulunduu yere aslr ve belge asl sorumlu operatr tarafndan saklanr. Amatr Telsiz stasyonunun Tantm Kurallar Madde 28 - Amatr telsiz istasyonlarnn haberleme srasnda kendilerini tantmalarnda aadaki usllere uyulur; a) Amatr telsizcilik belgesi sahibi; haberleme balangcnda ar iareti ile kendisini tantr. Haberleme srasnda uygun aralklarla ar iaretini tekrarlar. Haberlemenin sonunda da ar iaretini tekrarlayarak haberlemeye son verir. b) Bir bakasna ait istasyonda alan amatr telsizciler o istasyon sahibinin ar iaretini kullanrlar.

DRDNC KISIM letme Kurallar KNC BLM Frekanslar, Yayn Tipleri, Bant Genilikleri ve G Snrlamalar Frekanslar, Yayn Tipleri ve Bant Genilikleri Madde 29 - Bu Ynetmelie uygun olarak, a) Amatr telsizcilik belgesine sahip telsizcilerin kullanmalarna izin verilen frekans bandlar, maksimum yayn gleri ve emisyon tipleri EK( 2 ) de gsterilmitir. b) EK(2) deki frekans bandlarnn karlarnda gsterilen aklama rakamlarnn ifade ettii anlamlar EK(3) de yer almaktadr. c) zin verilen emisyon tiplerini gsteren ksaltmalarn ifade ettii anlamlar ve emisyon tiplerinde msade edilen maksimum bant genilikleri EK(4) de gsterilmitir. d) Frekans bandlarnn karlarnda gsterilen istasyon stats kolonundaki harflerin anlamlar; 1) P (Primary Service = Birinci ncelikli Servis): Bu frekans bandnda birinci ncelikli alan servistir. 2) (Secondary Service = kinci ncelikli Servis): Bu frekans bandnda ikinci ncelikli alan ve birinci ncelikli servisten gelen enterferans kabul etmesi zorunlu olan servistir.
30 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

e) Bir amatr telsiz istasyonunda bulundurulan cihazlar, olaanst hal ve acil durum haberlemesi ile ilgili durumlarda, Ynetmelikte belirtilen koullar dahilinde amatrlere ait frekanslar dnda haberleme iin de kullanlabilir. Kstlamalar Madde 30 - Amatr telsizciler bu Ynetmeliin 29 uncu maddesinde belirtilen esaslara ilave olarak aadaki kstlamalara da uymak zorundadrlar; a) zin verilen frekans bandlarnda telsiz verici cihaz altran amatr telsizciler, EK(2) nolu tabloda gsterilen g snrlarn geemezler. b) Balama ve biti zaman nceden belli olmak kaydyla, yarma ve zel istasyon kurma ve benzeri hallerde ve anten gvenlik mesafeleri de dikkate alnarak, TKnun izniyle, talep edilen ve geici olarak izin verilen glerde yayn yaplabilir. c) Yaynlarda , deiik modlarn deiik bant genilikleri gerektirmesi nedeniyle, hibir ekilde amatrlere ayrlan frekans band snrlar alamaz. Ancak acil durumlarda band balarnda yetkili istasyonlar tarafndan yaplan haberleme iin bu snrlama uygulanmaz.

BENC KISIM Olaanst Hal ve Acil Durumlarda alma BRNC BLM Olaanst Hal ve Acil Durum Haberlemesi Genel Kurallar Madde 31- Amatr telsiz istasyonlarnn olaanst hallerde veya acil durumlarda Babakanlk Trkiye Acil Durum Ynetimi Genel Mdrl ve Sivil Savunma Tekilatna yardmc olmak zere kullanlmasnda, amatr telsizcilik belgesi sahiplerinden, olaanst hallerde ve acil durumlarda grev almak isteyenlere ait istasyonlarn listesi, gerektiinde grevlendirilmek zere, Babakanlk Trkiye Acil Durum Ynetimi Genel Mdrlne ve Sivil Savunma Genel Mdrlne, TK veya bulunduklar blgedeki TK Blge Mdrlkleri tarafndan her yl bildirilir. Teknik Kurallar Madde 32 - Olaanst hallerde; EK(5) de belirtilen frekanslar kullanlr. Olaanst hal telsiz haberlemesi iin kullanlan frekanslarda; Ynetmelikte belirtilen frekanslar iin g, emisyon tipi, servis tipi ve benzeri genel kstlamalara aynen uyulur. Acil durum haberlemesinde veya tatbikat almalar srasnda, kamu kurum ve kurulularna ait frekanslar, sadece acil durumlarda grevlendirilecek istasyonlar listesinde yer alan amatr telsizcilik belgesi sahiplerince kullanlabilir.

BENC KISIM Olaanst Hal ve Acil Durumlarda alma KNC BLM Haberleme Yntemleri Yaplmasna zin Verilen Haberlemeler Madde 33 - Olaanst hal ve acil durum telsiz istasyonlarnn, grev yapacaklar blge iindeki acil durumla ilgili tm koordinasyon Babakanlk Trkiye Acil Durum Ynetimi Genel Mdrl tarafndan salanr. Olaanst hal ilan ile grev alacak amatr telsiz istasyonlar Sivil Savunma Tekilatnn talimat dorultusunda haberleme yaparlar. Bu haberlemelerin amatrler aras koordinasyonu ise Acil Durum Kontrol stasyonu veya istasyonlar tarafndan yaplr. Belirli bir blgedeki acil durum haberlemesini koordine etmekle grevli bu amatr telsizci veya
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

31

telsizciler, TKnn Sivil Savunma Blge Mdrlne bildirecei A snf amatr telsizcilik belgesi sahipleri arasndan Sivil Savunma Blge Mdrl tarafndan seilirler. Bu seimde Sivil Savunma Tekilat bnyesinde yer alan A snf Amatr Telsizcilik Belgesine sahip personele ncelik tannr. Acil durumlarda dier istasyonlar acil durum kontrol istasyonlarnn ynlendirmelerine uyarlar. Olaanst hal ve acil durum haberlemesinde grev alan amatr telsiz istasyonlar olaanst hal ilan ile birlikte ancak, a) Ayn grevi yklenmi olan dier amatr istasyonlarla, b) Olaanst hal ve acil durumlarda kullanlan kamuya ait istasyonlarla, c) Ulusal Acil Durum ve Olaanst hal nedeniyle ar yapan uluslararas istasyonlarla haberleme yapabilirler. Amatr telsizcilerin Sivil savunma maksadyla yaptklar eitim ve tatbikatlarla ilgili mesajlarn metin ksmnn bana ve sonuna ETM, iki istasyon arasnda gnderilen tatbikat mesajlarnn bana ve sonuna da TATBKAT kelimesi ilave edilir. Grevin Sona Ermesi Madde 34 - Olaanst hal durumunun yrrlkten kalktnn ilan edilmesi veya sivil savunma tekilatnn istei halinde olaanst durumlarda grevli amatr telsiz istasyonlarnn grevi sona erer.

ALTINCI KISIM Yasaklamalar, Denetlemeler ve Cezai Meyyideler BRNC BLM Yasaklanan Uygulamalar, Yaynlar ve TK Yaptrmlar Yasaklanan Uygulamalar ve Yaynlar Madde 35 - Amatr telsiz istasyonlarnda aada belirtilen almalar yaplamaz. a) Amatr telsiz istasyonunun bir bedel, herhangi bir maddi kar, dorudan ve dolayl yolla yaplan bir vaad karl kullanlmas, b) Amatrlere ayrlan frekans bantlarnda ticari amal radyo ve televizyon yaynlarnn naklen veya banttan yaynlanmas veya bu tr bir yayn yaplmas, c) Olaanst hal ve acil durum haberlemesi haricinde, Amatr Telsizcilik Belgesi sahibi olmayan kiilerle haberleme yaplmas veya yaptrlmas, d) nc ahslarn mesajlarnn para, cret veya maddi kar karlnda aktarlmas, e) Herhangi bir ekilde veya amala amatr telsiz istasyonlar araclyla mzik yayn yaplmas, f) Kanunlara aykr olan herhangi bir amala veya faaliyetle ilgili haberlemenin yaplmas, g) Yurt ii veya uluslararas amatr haberleme mesajlarnn, (Q) kodlar, mors kodu, RTTY, SSTV, FSTV, PSK, PACTOR, AMPR, APRS, TCP/IP ve benzerleri gibi uluslararas amatr haberlemelerde ve uygulamalarda kullanlan yntemler dnda ; nc ahslarn yaplan haberlemeyi eitli cihazlar ve yazlmlar kullanarak dinlemelerini engelleyecek ekilde, zel sistemler kullanarak, kriptolu olarak alnmas veya gnderilmesi, h) Haberlemelerde toplumun genel ahlak anlayna ters den sz ve ifadelerin kullanlmas, iletme kurallarna uyulmamas, i) Yanl veya yanltc haberleme yaplmas, kendilerine ait ar iaretlerinin veya belgelerin bu ynetmelikte belirtilen ayrcalklar dnda nc ahslara kullandrlmas, j) Amatr telsiz istasyonlarnn kendilerini tantmadan haberleme yapmalar, k) Tesadfen kaydedilen veya dinlenen amatr telsiz servisi haricindeki haberlemelerin oaltlmas, nc ahslara verilmesi, kullanlmas veya gizliliin ihlaline neden olunmas, l) Hava seyrsefer haberleme sistemi bulunduran hava aralarnda amatr telsiz istasyonlar kurulup iletilmesi, m) Amatr Telsizcilik Belgesinin geerlilik sresi bittii halde haberleme yaplmas, n) Olaanst hal ve acil durum haberlemesinde sivil savunma tekilat tarafndan verilen talimatlar haricinde; Amatr Telsizcilik Belgesi nin izin verdii frekans band, g ve emisyon tiplerinin dnda haberleme yaplmas, o) Olaanst haller dnda; TK Blge Mdrlklerinden izin alnmakszn rle altrlmas, yasaktr.
32 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

dari nlemler Madde 36 - Amatr telsiz istasyonlar bu Ynetmelikte belirtilen yasaklar ihlal ettikleri takdirde; a) stasyon sorumlusuna yaplan hatal ilemi belirten bir uyar yazs gnderilir ve aklama istenir. stasyon sorumlusu uyar yazsn belirtilen sre iinde detayl olarak cevaplandrmak zorundadr. Yaplan deerlendirmede verilen cevaplarn yeterli grlmemesi ya da cevap verilmemesi halinde amatr telsizcilik ve/veya istasyon belgeleri iptal edilir; gerektiinde TK veya TK Blge Mdrlkleri tarafndan yasal ilem balatlr. b) Eer ihlal teknik bir arzadan meydana geliyorsa, istasyon arza giderilinceye kadar altrlmaz. Arzann giderildii bir raporla TK Blge Mdrlklerine bildirilir. TK Blge Mdrlkleri gerekli grdkleri takdirde istasyonlara alma izni vermeden nce TK laboratuarlarnda test yaptrlmasn isteyebilir.

ALTINCI KISIM Yasaklamalar, Denetlemeler ve Cezai Meyyideler KNC BLM Amatr Telsiz stasyonlarnn Denetlenmesi, Amatr Telsizcilik Belgesi ve stasyon Ruhsatnamesinin ptali, stasyonun Devri ve almasnn Durdurulmas Denetleme Madde 37 - Amatr Telsiz stasyonlar TK Blge Mdrlklerince, yetki verilmi personel tarafndan denetlemeye tabi tutulur. Denetlemeler planl veya ani olmak zere iki ekilde yaplr. Planl denetleme tarihleri istasyon sahiplerine nceden duyurulur. Denetlemelerde; a) stasyonda kaytl cihazlarn dnda , kaytsz cihazlarn bulunup bulunmad, b) stasyonlarda tutulan kaytlarn doruluklar, c) almalarn Ynetmelik esaslarna gre yrtlp yrtlmedii, d) Amatr telsizcilik belgesinin geerlilik sresi ve istasyon ruhsatnamesinde kaytl cihazlar, kontrol edilir. Bu denetlemeler srasnda bildirilen adresten srekli ayrld saptanan amatr telsizcilik belge sahipleri ile ilgili bir tutanak tutulur ve tutanak tarihinden sonra 6 ay ierisinde adres deiiklii bilgisi TK na ulamayan belge sahibinin ruhsatnamesi iptal edilerek, ruhsatnda kaytl cihazlar mhr altna alnr. Gerekli grlen durumlarda gvenlik kurulularndan da yardm istenebilir. Amatr Telsizcilik Belgesi ve stasyon Ruhsatnamesinin ptali Madde 38 - Amatr telsizcilik belgesi ve istasyon ruhsatnamesi aadaki durumlarda iptal edilir. a) Ynetmeliin 35 inci maddesinde belirtilen yasaklamalara aykr davranlarn tesbiti halinde, b) 2813 sayl Telsiz Kanununun 12 nci maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen halleri olumas durumunda, iptal edilir. stasyonun Devri Madde 39 - Amatr telsizcilik belgesi ve istasyon ruhsatnamesinin iptali halinde veya amatr telsiz istasyon sahiplerinin istekleri durumunda , bu amatre ait amatr telsiz istasyonu veya istasyondaki cihazlar, birlikte veya ayr ayr, A ve B snf Amatr Telsizcilik Belgesine sahip kii veya kiilere 29 uncu maddede ngrlen belge snflarna belirtilen snrlamalara uygun olmak kaydyla ve TK Blge Mdrlklerinin onay ile devredilebilir. stasyonun Kullanlmasnn Men Edilmesi Madde 40 - Sava, seferberlik, skynetim ve TYK ilan halinde amatr istasyonlarn amatr telsizcilerce kullanlmas ile ilgili her trl tasarruf sorumlu ve grevli otoriteye aittir. Bu durumlarda ancak grevli otoritenin talimatyla amatr telsiz haberlemesi yaplabilir. Aksi durumlarda istasyonlar haberlemeden men edilirler. TYK hkmleri sakldr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

33

ALTINCI KISIM Yasaklamalar, Denetlemeler ve Cezai Meyyideler NC BLM Son Hkmler Uluslararas Uygulamalar Madde 41 - Amatr telsizcilik ile ilgili olarak uluslararas organizasyonlar olan ITU, CEPT, IARU vb. kurulular bnyesinde yaplan toplantlar sonucunda alnan kararlar TKca uygun grld takdirde uygulanr. Kaldrlan Hkmler Madde 42 - 28/10/1991 tarihli ve 21035 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Amatr Telsizcilik Ynetmelii yrrlkten kaldrlmtr. Geici Hkmler Geici Madde 1 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce B snf amatr telsizcilik belgesi alan kiilerin belgesi kendiliinden A snf belgeye dnr. Geici Madde 2 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce C snf amatr telsizcilik belgesi olan kiilerin belgeleri kendiliinden B snf belgeye dnr. Yrrlk Madde 43 - Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer. Yrtme Madde 44 - Bu Ynetmelik hkmlerini Telekomnikasyon Kurulu Bakan yrtr.

34

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

EK - 1

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

35

EK - 2

36

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

EK - 3

FREKANS BANTLARINA LKN AIKLAMALAR (1) Bir rakam; Trkiyede ncelikle sabit hizmetlere istasyonlar iin uygun bant temin edildiinde amatr hizmeti iin tahsis edilebileceini , (2) ki rakam; 3.5 MHz, 7.0 MHz, 10.1 MHz, 14.0 MHz, 21.0 MHz, 24.89 MHz, ve 144 MHz nokta frekanslarnn olaanst hallerde normal haberleme iin resmi makamlarca kullanldn, ancak amatr telsiz istasyonlarnda bu makamlarla i birlii iinde haberlemenin idamesine yardmc olmalar sretiyle kullanlabileceini, (3) rakam; bu bandn amatr ve amatr uydu haberlemesinde kullanlabileceini, (4) Drt rakam; bu bandn Trkiyede birinci ncelikle sabit hizmetelere ayrldn, ancak olaanst hallerde 10100 KHz nokta ferkansnn resmi makamlarla ibirlii iinde olaanst hal telsiz haberlemesinin idamesine yardmc olmak amacyla kullanlabileceini, (5) Be rakam; bu bandda yanlz mors kodu ve dijital modlarda haberleme yaplabileceini, (6) Alt rakam; F3E ve G3E emisyonlarnn 28.000 - 29.500 MHz arasnda kullanamayacan , (7) Yedi rakam; el telsizlerinin FM modunda azami k gcnn, 5 W geemeyeceini, (8) Sekiz rakam; el telsizlerinin istasyon dnda portatif olarak kullanlabileceini , (9) Dokuz rakam; Dnya-Ay-Dnya haberlemesinde de kullanlabileceini, (10) On rakam; Uluslararas Amatr DX kullanmn, (11) Onbir rakam; bu bandda yaplacak almalarn, IARU 1 inci Blge ve Milli frekans tahsis planna uygun olarak, TKca dzenlenen band planna gre yaplacan, (12) Oniki rakam; J3E emisyonunun sadece 1832 - 1835 kHz band aralnda kullanlabileceini, (13) On rakam; bu bandda ISM (Industrial, Scientific and Medical) yani SBT (Sanayi, Bilimsel ve Tbbi) cihazlarnn altrlmalarndan doan enterferanslarn kabul edilmesinin zorunlu olduunu, (14) Ondrt rakam; FSTV emisyonlarnn; 434 - 440 MHz (A3F emisyon eidi kullanlmaz), 1240 - 1256 MHz ve 1270 - 1286 MHz frekans aralklarnda kullanlabileceini, (15) Onbe rakam; 435 - 438 MHz ve 1260 -1270 MHz band dndaki frekanslarn, TKnca yaplacak planlamaya gre kullanma alacan, (16) Onalt rakam; sadece olaanst hal ve acil durum haberlemesinde TKdan izin alnmak art ile ve izin verilen frekansta Cross-Band sisteminin kullanlabileceini, (17) Onyedi rakam; bu bandda kurulacak olan role cihazlarnn azami k gcnn 25 W geemeyecei, ifade eder.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

37

EK - 4

38

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

39

EK - 5

430 MHz ve daha yukarsndaki Amatr Frekanslarn, gereine gre TK tarafndan planlanan blmleri

40

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

LETMEDE DKKAT EDLECEK KURALLAR

NORMAL LETME 1) Vericinin ayarlarn tekrar tekrar kontrol et, gndermenin istediin gibi olmasn sala. 2) Gnderme yapmadan nce frekans dikkatlice dinle. 3) Gnderme annda VFO ile oynama. 4) Gndermeyi mmkn olduu kadar ksa tut. 5) Doru ve tam RST raporu ver. 6) Nazik ol. ACL DURUM (Mesaj Gnderme) 1) nce frekans dinle. 2) CW olarak SOS veya sesli olarak MAYDAY defa imdat iareti ve iki defa kendi ar iaretini tekrarla 3) Birka defa tekrar edip arna cevap alamadysan arya devam et. 4) Bulunduun yeri doru belirt. 5) Acil durumun cinsini belirt. 6) htiyalarnn ne olduunu belirt. 7) Eer herhangi bir bilgi alamadysan, 1 den balayarak ilemleri tekrar yap. 8) Acil durum olay zldkten sonra detayl ekilde olay rapor halinde en yakn polis karakoluna, TKna ve Radyo Amatr Kulbne bildir. Bir nshada kendin iin muhafaza et. ACL DURUM (Mesaj Alndysa) 1) Sakin ol. 2) Eer mmknse dorudan balant kur. Kuramyorsan frekans ak tutup beklemede kal, Yardm isteyen istasyona daha yakn baka istasyon ara. 3) Acil ar yapan istasyona en yakn istasyonun balant kurmasna msaade et. 4) mdat isteyen istasyonun yerini ve imdat cinsini kaydet. 5) steklerine yardmc ol. 6) Duruma uygun yetkililerle balant kur. 7) mdat isteyen istasyona hareketlerin hakknda bilgi ver. 8) Balanty kaybetmemeye al. 9) Dinlemede kal, aldn notlar tamamla, olay saatini not et, gerekli yerlere bilgi ve rapor ver. Y BR OPERATR NASIL OLMALIDIR? alaca frekansta cihazn direkt antene vererek ayarlamaz,cihazn yapay yk (DUMMY LOAD ) kullanarak ayarlar. alaca frekansta devam eden bir grme varsa buna mdahale etmez, bitinceye kadar bekler yada bir baka frekansta alr. Ayar bozuk veya yanl ayar edilmi,anten sistemi kt seilmi bir cihaz ile alp evreyi ve dier frekanslar rahatsz (ENTERFERANS) etmez. Kardaki istasyon operatrnn al seviyesi zerinde bir hz ile muhabere yapmaz. Ahlak d konular konumaz ve bu tr szler sarf etmez. Frekanslar uzun sre gereksiz yere megul etmez. Muhabere disiplin ve ciddiyetine uyar. Muhaberesinde cihazlarn yanl ve kt amalar dorultusunda kullanmaz ve kullandrmaz. Cihaz ile irtibat kurduktan sonra mmkn olan en az k gcne doru iner. Ksaltma ve kodlar kullanarak muhabere sresini ksaltmaya alr. Elektronik ve muhabere alanndaki gelimeleri takip eder, bilgi ve tecrbesini arttrmaya alr. Her amatr kendi lkesinin bir elisi gibidir. Onun iin daima bu erefli greve layk olacak ekilde hareket eder.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

41

TELSZ LETME TERMLER

AMATR TELSZC : Bir amatr telsizcilik belgesine sahip gerek kii. AMATR TELSZCLK BELGES : Amatr telsizcilik snavn kazananlara verilen ve amatr telsizcinin snf ve yetkilerini belirleyen belge. AMATR TELSZ SERVS : Hibir maddi menfaat gzetmeden sadece ahsi heves ve gayreti ile telsiz teknii alannda bilgi alveriini salayan, amatr telsizciler arasnda yaplan haberleme servisi. AMATR TELSZ ALIMASI : Amatr telsiz istasyonlar vastasyla amatr telsizciler arasnda yaplan faaliyetler. AMATR TELSZ HABERLEMES : Amatr telsizciler arasnda yaplan haberleme. AMATR TELSZ STASYONU : Amatr telsizcilik belgesine sahip gerek kiiler ile dernekler veya eitim retim kurumlar sorumlu operatrleri tarafndan sabit, mobil veya portatif olarak kullanlabilen ve adlarna verilmi ruhsatnamede kaytl olan telsiz cihazlarnn bulunduu yer. AMATR TELSZ STASYON RUHSATNAMES : Amatr telsiz servisinde altrlacak olan telsiz istasyonu ve bu istasyonda bulunan telsiz cihazlar iin, amatr telsizcilik belgesine sahip olan kiiler ile dernekler ve eitim retim kurumlarna verilen belge. AMATR TELSZ OLAANST HAL HZMET : Mahalli, blgesel veya yurt apnda sivil savunma tekilatna hizmet eden ve amatr telsizciler tarafndan yrtlen telsiz haberleme hizmeti. AMATR TELSZ CHAZI : Amatr telsizcilik belgesine sahip gerek kiiler tarafndan, msaade edilen band ve emisyonlarda altrlan telsiz verici, alc-verici, alc cihazlar. ANA STASYON : Kara mobil servisi iinde haberlemeyi idare eden kara istasyonu. CEPT LKES : Trkiyenin de dahil olduu Avrupa Posta ve Telekomnikasyon dareleri Birlii yesi olan lke. CEPT AMATR TELSZCLK BELGES: CEPT lkelerince kabul edilen ve tm CEPT lkelerinde mtekabiliyet esaslar erevesinde geerli olan herhangi bir amatr telsizcilik belgesi. FT DNLEME (DUAL WATCH) : Herhangi bir kanal dinlerken ayn zamanda baka bir kanalda dinleme imkan olan dzen. DENZ MOBL SERVS : Sahil ve gemi istasyonlar arasnda mobil olarak altrlan servis. DATA : Olaylarn, saylarn, harflerin ve sembollerin birini veya tmn gstermek iin kullanlan genel tanm. EMSYON : Bir verici istasyonun meydana getirdii radyasyonu veya radyasyon retimi. ENTERFERANS : lgili kanun, tzk ve ynetmenliklere uygun olarak salanan her trl haberleme hizmetini engelleyen, kesinti yapan veya niteliini bozan eitli yayn ve elektromanyetik etkiler. GEC AMATR TELSZCLK BELGES : Trkiye ile mtekabiliyet artlar mevcut yabanc lkelerden alnm amatr telsizcilik belgesi karlnda Trkiyede geici olarak almak isteyen amatr telsizcilere verilen amatr telsizcilik belgesi. GEM STASYONU : Deniz mobil servisindeki bir deniz aracndaki telsizi veya limanda devaml olarak demirlemi olan arataki telsiz istasyonu. GEM TP VHF DENZ TELSZ : Her tonajdaki gemilerde bulunmas mecburi ve standartlar ynetmenliinde standartlar belirlenmi olan VHF deniz telsizi. HAVA MOBL SERVS : Hava sabit istasyonlar ile hava arac istasyonlar veya sadece hava arac istasyonlar arasndaki mobil haberleme servisi. HAVA SEYRSEFER SERVS : Hava aralarnn yararlanmalar ve emniyetle kullanmlar amacna ynelik bir telsiz seyrsefer servisi. HAVA ARACI STASYONU : Hava mobil servisi iinde ve bir hava arac zerine monte edilmi telsiz istasyonu.

42

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

KONTROL STASYONU : Belirli bir blgede faaliyet gsteren amatr telsiz servisi iindeki amatr telsiz istasyonlarnn haberlemesini kontrolle grevlendirilen kontrol istasyonundaki sorumlu amatr telsizci. KAMU HABERLEMES : Kamu kurulularnn yrtmekle ykml olduu kendi kurulu kanununda belirtilen haberleme. KARA STASYONU : Hareket halinde kullanlmas dnlmeyen mobil servisteki telsiz istasyonu. KOD HABERLEMES : Bir cmleyi veya metni tekil eden cmle veya cmleciklerin nceden hazrlanm birka harf veya rakam gurubu ile gnderilmesi-alnmas. MOBL SERVS : Mobil veya kara istasyonlar yada mobil istasyonlar arasndaki telsiz haberleme servisi. OLAANST HAL TELSZ HABERLEMES : Can ve mal emniyeti, milli gvenlik ile ilgili olarak nceden grevlendirilmi herhangi bir amatr telsizcinin yapt telsiz haberlemesi. PORTATF TELSZ : Amatr telsiz servisi iinde, hareket halinde veya belirtilmemi noktalarda duraklama esnasnda geici olarak altrlabilen amatr telsiz cihazlar. QSL KARTI : Amatr telsizciler arasnda yaplan haberlemenin alndn ve anlaldn belirten ve birbirlerine bu durumu teyit iin gnderilen belge. RLE CHAZI : Amatr telsiz cihazlar arasnda haberlemeyi kolaylatrmak amacyla bir verici istasyondan ald sinyalleri otomatik olarak baka bir frekansta alclara yaynlayan aktarclardr. RLE STASYONU : Amatr telsiz servisi iinde amatr maksatla kullanlan rle cihazlarnn bulunduu mahal. RADYO TELEVZYON YAYINI : Elektromanyetik dalgalar yolu ile dorudan kitle haberlemesi amac ile yaplan ses, ses-resim veya dier tip yaynlar kapsayan yayn eitleri. RADYASYON : Herhangi bir kaynaktan doan elektromanyetik enerjinin dalga eklinde darya yaylmasdr. RADYO D/F : Bir istasyonun istikametini telsiz dalgalarn alarak tayin edilmesi. RADYO DALGALARI : 300 Ghzin altnda frekanslarda olup, suni bir klavuz olmakszn bolukta yaylabilen elektromanyetik dalgalar. SABT STASYON : Amatr telsiz servisi iinde, ruhsatnamesinde adresi ve corafi koordinatlar yer alan ve belirtilen adres dnda ancak TK.nun izniyle kullanlabilen amatr telsiz cihazlar. SABT SERVS : Belirlenmi sabit noktalar arasndaki telsiz haberleme hizmetleri. SAHL TELSZ STASYONU : Deniz mobil servisi iinde hizmet gren bir kara istasyonu. TELSZ : Aralarnda herhangi bir fiziki balant olmakszn elektromanyetik dalgalar yolu ile ak, kodlu veya kriptolu olarak ses, data ve resimleri almaya-vermeye veya yalnzca almaya, vermeye yarayan sistemlerdir. TELSZ YNETMENL : 06/10/1983 gn ve 18183 sayl resmi gazetede yaynlanan ynetmenlik. TELSZ YAYIN KONTROL : Olaanst haller ile lkenin gvenliini ilgilendiren durumlarda, skynetim, seferberlik ve sava halinde dman uak, gemi ve dier muhabere elektronik vastalarnn elektromanyetik yaynlarndan seyrsefer yardmcs olarak veya istihbarat amacyla istifade etmelerine mani olmak amacyla, bu yaynlarn geici veya sresiz olarak durdurulmas veya kstlanmas. TELSZ HABERLEMES : Telsiz dalgalar ile yaplan telekomnikasyon. TELEKOMNKASYON : aretlerin, sinyallerin yaz, resim, ses veya herhangi bir nitelikteki bilginin telli, telsiz, optik veya dier elektromanyetik sistemler vastas ile gnderilmesi ve alnmas. UYDU HABERLEMES : Amatr telsizcilerin uydu aracl ile yaptklar amatr telsiz haberlemesi.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

43

HABERLEME KAYIT DEFTER (LOG BOOK / LOG DEFTER)

Log-Defteri veya haberleme kayt defteri her amatr telsizci tarafndan istasyonda bulundurulmas ve kullanlmas kanunen zorunlu olan bir defterdir. (Amatr Telsiz Ynetmelii Madde-24) Loog Book un karl gelen ve giden kayt defteridir. Bu defterin sayfalar numaralanr ve TK tarafndan onaylanr. Bu deftere giden ve gelen mesajlarla ilgili aadaki bilgiler ilenir. Sra numaras Haberleme tarihi MSA veya UTC olarak haberlemenin balang ve biti zaman Haberleme yaplan veya dinlenen istasyonun ar iareti ve yeri alma Frekans Emisyon tipi (Modlasyon tipi) Verici k gc (Sinyal raporu - RST) stasyonun adresi , operatrn ad ve dier bilgiler

Bu kaytlar daima mrekkepli veya silinmeyen kalemle tutulmaldr. Kaznt ve silinti olmamaldr, nk bu defter sizin tek ahidinizdir. letme kayt defterlerinin son kayt tarihinden itibaren 1 yl sre ile saklanmas kanuni zorunluluktur.

Her Amatr Telsiz stasyonunda Bulunmas Gereken Dkmanlar

Her amatr telsiz istasyonunda; amatr telsizcilik belgesi ve amatr telsiz istasyonu ruhsatnamesine ek olarak, a) Telsiz Kanunu, b) Amatr Telsizcilik Ynetmelii, c) stasyon Gvenlik Talimat, d) Haberleme Kayt Defteri (Log Book), (Mobil almada kayt art aranmaz) e) Telsiz Yayn Kontrol Ynetmelii bulundurulur. (Amatr Telsizcilik Ynetmelii Madde-19)

44

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

STASYON GVENLK TALMATI

Btn tehizatn elektrii bir ana dmeden kesilebilmeli ve bu dme dier kiilerce bilinmelidir. Btn tehizat salam bir topraklama sistemi ile topraklanmaldr. Su borular baz yerlerde plastik olduundan dikkatli olunmaldr. Elektrik telleri izolasyonlar zellikle yksek voltajl yerlere uygun olmaldr. Trafo yaplrken primer ve sekonder aras toprakl izolasyon ile korumal olarak seilmelidir. Byk kondansatrler mutlaka paralel boaltc direnler ile balanmaldr. Her cihazn altn gsterir indikatr lambalar alr vaziyette olmaldr. Ana elektrii faz ntrden ayn anda kesecek ekilde tesisat yaplmaldr. Metal kutu iindeki cihazlarn iini aarken elektrii mutlaka kesiniz. Eliniz ayn anda iki noktaya deebilir. Test cihazlarnn proplar izoleli olmaldr. Yerler rutubetli ve geirgen durumda ise, lastik veya tahta ile demeyi izole ediniz. Kontroller srasnda bir el cepte, bir el cihazda olursa, kalp zerinden elektrik akm geme ihtimali azalr. Kulaklk takl iken elektrik tamiri yapmaynz. Mikrofon ve mors manipleleri topraklanmaldr. Yksek voltajl l aletlerinde izole dmeleri arttr. Antenler hibir ekilde ehir elektriine kaak yapacak ekilde bir devre iine konmaz.

Yeni jenerasyon ksa dalga (HF) masast telsizi

ICOM IC-7800

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

45

QSL KARTLAR
Radyo amatrleri yaptklar grmeler (QSO) sonucunda bu grmeleri teyit etmek maksadyla grtkleri istasyonlara QSL kart gnderirler. QSLin manas teyit etmek tir. Dier bir anlamda QSL kartlar Radyo Amatrlerinin kartvizitleridir. Bir QSL kart zerinde u bilgilerin bulunmas zorunludur: Amatrn ar iareti Ad Soyad Adresi Grt istasyonun ar iareti Grme tarihi Grme saati (UTC) Frekans Grmede kullanlan modlasyon tr RST Raporu Yukardaki bilgilerin haricinde aadaki bilgilerde eklenebilir. Kullanlan cihazlar Kullanlan Antenler stasyonun koordinatlar QSL kartlarnn deiiminde genellikle kullanlan 3 metot vardr: 1 - DREKT QSL DEM Direkt QSL deiimi grme yapan istasyonlarn QSL kartlarn birbirlerinin ev adreslerine yada posta kutularna gndermeleri eklinde yaplr. Bu pahal bir QSL deiim metodu olmakla birlikte genellikle u artlarda bavurulur: Grme yaplan istasyon zel bir ar iareti kullanyor, yada zel bir aktivite iin kurulmu bir istasyon ise, Grme yaplan istasyon pek fazla amatrn bulunmad ENDER DUYULAN bir lkenin istasyonu ise, Grme yaplan istasyon baz sertifikalar (AWARDS) almak iin ihtiya duyduunuz bir lkenin istasyonu ise NOT: lkemizde aktif amatr says ok fazla olmadndan TA istasyonlar genellikle bu snfa girer.

2 - BRO ARACILII LE QSL DEM Dnyadaki btn radyo amatrlerinin genellikle bavurduu bir QSL deiim metodudur. QSL bro ilemleri mahalli amatr radyo kulpleri tarafndan yrtlmektedir. lkemizde bu ii TRAC Telsiz ve Radyo Amatrleri Cemiyeti stanbul ubesi yrtmektedir. Bu metodun en byk avantaj posta masraflarnn minimum dzeyde olmasdr. Amatrler yazdklar QSL kartlarn blgelerindeki en yakn QSL broya topluca gnderirler. Broda bu kartlar lkelere gre snflandrlarak byk miktara ulaan lkelerin QSL kartlarn o lkenin QSL brosuna gnderirler. Amatr Radyo kulplerinin QSL kart deiimi ilevinde araclk yapmasna ksaca QSL Bro ( QSL via bureau) deyimi kullanlr. Bu metodun dezavantaj ise QSL kart deiiminin direkt deiime nazaran biraz daha uzun zaman almasdr. 3 - QSL MENEJER ARACILII LE QSL KART DEM Bu QSL deiim metodunu genellikle QSL Bro bulunmayan lkelerdeki Radyo amatrleri ile Posta iletmeleri salkl almayan yada posta sisteminin bulunmad lkelerdeki Radyo Amatrleri kullanr. Bu artlardaki amatrler, QSL deiim artlar daha rahat olan lkelerden kendilerine menajerlik (Temsilcilik) yapacak bir baka radyo amatr bulurlar. QSL Menajerleri temsil ettikleri amatrn btn QSL kartlarn almak, cevabn gndermek ve gelen kartlar sahibine iletmekle ykmldrler.

46

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

47

QSL BURO HZMETLERI

QSL= Alnd, QSL?= Alnd m? QSL Card= Alnd Kart demektir. Radyo amatrlerinin yurt dyla yaptklar grmenin sonunda birbirlerinin grmelerini teyit etmek amacyla birbirlerine gnderilen kartlara QSL kart denilmektedir. Alnan bu QSL kartlar sadece o lkeyle yaplan QSOyu teyit etmekle kalmayp, birok dle de basamak salamaktadr. Bunlardan bazlar Tek band 5 kta QSO dl, DXCC lkeleri tek band tek mod QSO dl, DXCC lkeleri multiband tek mod QSO dl, DXCC lkeleri multiband multi mod QSO dl, zel gnler, haftalar, aylar QSO dlleri, zel doum gnleri, lm gnleri QSO dlleri IOTA dl vs.. vs.. oaltlabilir. Tm bunlar kazanabilmek iin ve hobisini sonucunu almak icin tm amatrlerin QSL kartlarna ihtiyalar vardr. Sonuta yaplan tm QSOlar teyit edilmek zorundadr. Bir grmeyi teyit etmek iin QSO bitiminde ya via QSL bureau veya via Callbook gibi terimleri de belirtmekte fayda vardr. Belirtilmese de olur. Belirtilmezse yaplan QSOnun teyiti olan QSL kart o lkenin QSL bureau adresine gnderilir. ayet zamannz bolsa ve QSOnuzu uzatyorsanz, direkt posta adresinizi de verebilirsiniz. Posta adresi verirken posta kutusu vermek tercih sebebidir. Ev veya i yeri adresi ok uzun olduundan posta kutusu adresleri her zaman tercih edilir. Baz QSOlar ok ksa olur (Pileup = Ynt), byle QSOlarda grtnz istasyon ya ok ender bulunan istasyondur (DX istasyonu) ya da zel bir ar iareti alm istasyondur. Byle zamanlarda ise o istasyonu ok iyi takip etmek gerekir. ncelikle frekans ok iyi takip edilir, o istasyon muhakkak QSOlarnn bir yerinde kendi bilgilerini verir (QTH, Operatr ismi, cihaz bilgileri ve QSL info= QSL adresi). ayet uzun sre frekansta beklediniz ve o dx istasyonla QSO yapabilme ansna sahip oldunuzsa, raporlama srasnda Please QSL info dediinizde o operatr mutlaka QSL bilgilerini vermek zorundadr. Ya via callbook der, ya da via QSL bureau der veyahut QSL adresini tam olarak verir. Bazen de o frekansta polislik yapan operatrler vardr. Siz pileup srasnda Please QSL info dediinizde bu operatrler size cevap verirler. Bu operatrlerin baka grevleri de vardr. rnein bazen DX alan lkelerin operatrleri split alrlar (gnderme ve alma frekanslar ayr ayr. Ya 5 Khz stte, ya 5 khz alttadr veyahut farkldr). Siz o operatrn gnderme frekansndan o istasyonu arp durursunuz. O polislik grevini stlenen operatrler size 5 up veya 5 down derler. Bunu iittiinizde 5 khz ste veya 5 khz alta gidip cihazn ayarlayp o dx istasyonu arabilirsiniz. Diyelim QSOnuz bitti, QSL info bilgilerini de rendiniz. Ne yapmanz gerekiyor? Hemen QSL kartnz doldurup, QSL info bilgilerine gre QSL kartlarnz gndermeniz gerekiyor. QSL kartlarnz birka ynden gnderebilme ansna sahipsiniz. 1- ayet direkt QSL kart alveriinde bulunmak istiyorsanz ve QSL kartnzn elinize bir an nce ulamasn istiyorsanz, grme yaptnz kiiye direkt olarak posta ile QSL kartnz gnderebilirsiniz. Bu arada dikkat edilecek bir konuyu hatrlatmak isterim. ayet grme yaptnz lke DX lkesi ise, zarfn iine o lkenin posta pulu cretini de gznne alarak 1 dolar, 2 dolar gibi (Ka dolar konulaca ARRLnin Callbook handbookta belirtilmitir. Trkiyeden direkt QSL isteyenler iin bu 2 dolardr.) bir cret konulmas veya IRC (International Replay Cupon= Uluslararas Cevap Kuponu) alp zarfn iine koymak gereklidir. Ancak grme yaptnz lke dx istasyonu deilse ve devaml grlebilen lkeler ise iine IRC veya dolar koymanza gerek yoktur. (rnein bir Alman istasyonu sizinle yapt QSOyu teyit etmek iin size QSL kartn direkt gnderiyor. Zarfn iine dolar veya IRC koymak zorunda deildir. Cunku sizin Almanyayla yuzlerce QSO nuz vardr. Ama baz Almanlar yeni amator olmuslar ve ilk Turkiye QSOsunu sizinle yapmtr. Hemen 1 dolar veya 2 IRC koyup sizden teyit almak iin QSL kart gnderirler. Boyle durumlarla karlatnzda centilmenlik yapp, bu dolar veya IRC yi kendisine iade etmek en guzel davrantr. lkemizin prestijini de artrr.) 2- ayet grme yaptnz istasyon QSL Manager ile alyorsa. (QSL Manager= Gnll QSL kartlarnn posta ileriyle uraan kiiler) Aynen yukardaki esaslar gznne alnmaldr. Yani o QSL managerin size, grme yaptnz istasyonun QSL kartn gnderebilmesi iin zarfn iine dolar veya IRC kuponu koyup yollamanz gerekmektedir. Sayet bunu bu sekilde yapp gondermezseniz, o QSL Managerden cevap almanz cok zaman alabilir. 3- QSL hizmeti veren kurulular, dernekler, kurumlar vastasyla QSL kartlarnz cretsiz gnderebilirsiniz... Baz lkelerde o lkenin artlarna gre alan QSL konusuyla ilgili gnll kurulular, dernekler veya kurumlar vardr. lkemizde, QSL bro grevini TRAC gnll olarak yapmaktadr. yelerinden hibir cret talep etmeden QSL alveriinde bulunmaktadr. Yurt dndan lkemize gelen QSL kartlar nce blgeler olarak tasnif edilmekte, o blgelerdeki amatr ube derneklerine postalanmaktadr. Ayn ekilde diyelim Antalyada ikamet eden bir amatrsnz ve yurt dyla QSOlar yapmaktasnz. Yazdnz QSL kartlar direkt gndermek yerine QSL bro vastasyla gndermek istiyorsunuz. O zaman stanbul blgesindeki TRAC stanbul ubesi ne yollayacaksnz, Burada tasnif edilen QSL KART lar lke lke ayrlacak ve o lkelere gnderilecektir.

48

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

4- Yukardaki 3 ekilden farkl olarak ayet paranz ve zamannz bolsa, kendiniz de evinizde kendinizin ufak bir QSL brosunu oluturabilirsiniz. Bir gnde bir ok lkeyle QSOlar yapmaktasnz. (Gnde 50 - 100 QSO. Bu 1 - 5 lke olabilir, 15 lke de olabilir, diyelim)QSL kartlarnz yazdnz. Bunlar lke lke tasnif ettiniz. O lkelerin QSL Buro adreslerini gerek internetten, gerekse Callbooklardan buldunuz. (Listeler zaman zaman degistirilmektedir. Lutfen dikkat ediniz.) Bunlar postaneye giderek kapal kutu veya koli gnderi eklinde veya ak kutu veya koli eklinde gnderebilirsiniz. Kapal kutu veya koli gnderilerinde cret biraz fazla olacaktr. Ayrca ak kutu ve koli gnderilerinde cret daha az olacaktr. Ancak QSL Kartlarla ilgili zamannda PTT ile yaplan bir anlama gerei (Bunu size daha sonra hangi tarih ve hangi sayl kararla olduunu belirteceim. u an yanmda deil. Bu yazy iyerimde kaleme alyorum. Ayrca isteyen arkadalara bunu fakslayabilirim) bunlar normal kapal kutu veya koli cretinin ok daha altnda yurt dna gnderebilirsiniz. Bu size daha abuk srat kazandracaktr. Bunun sebebine gelince. Sizin QSL buro grevini stlenen kurulular, cretsiz olarak gndermeleri iin vereceiniz QSL kartlarnz ellerinde belli bir grama kadar (200-300 gram) bekletecekler ondan sonra posta ile yurt dna gondereceklerdir. Bu da u sakncay doruyor. Diyelim ki siz nadir bulunan lkelerle 5 QSO yaptnz. 5 tane QSL kart yazdnz ve QSL broya verdiniz. lkemizde o nadir bulanan lkeyle ka tane daha arkada QSO yapacak ki bu QSL kartlar yukarda saydgm grama ulasacak ve yurt dna gnderilecektir. Bunun icin senelerin gecmesinin beklenmesi demektir. Yani siz 2001 ylnda vereceiniz bir QSL kart, ancak 2005, 2006 senesinde o lkeye gnderilecektir ve o lkeden cevap yine size geriye gnderilecektir. Bu da o lkeden hi QSL kartnz yoksa sizi madur durumda bracaktr. Yllar nce yaplan QSOlarmzn cevaplar bugn bizim elimize ulamasnn sebebi de budur. O lkelerde amatorler nadir bulunan Trk istasyonlaryla yllar nce grme yapmlar, ellerinde bu QSL kartlarn biriktirmiler ve nihayet lkemize gndermilerdir. 1985lerin veya 1990 balarnda yaplan QSL kartlarn cevaplar ancak bize geriye dnmektedir. Nadir bulunan lkelerden abuk kart almak istiyorsanz o lkeye direkt olarak QSL kart alveriinde bulunmanz gerekmektedir. ayet QSL broyu kullanrsanz bu QSLlerin cevab elinize yllar sonra ulaacaktr. Zaman benim iin nemli deil diyorsanz. QSL Buroyu her zaman kullanabilirsiniz. Bir QSL kart 15x9 cm. ebatlarnda olmaldr. Dnya standartlar bu ebatlar dahilindedir. Daha ufak ve daha byk QSL kartlar zarflarn iine smamakta ve gram olarak ar gelmekte ve yurt dna gnderilirken byk paralar vermek gerekmektedir. Bir QSL kartn zerinde bilgiler ise unlar olmaldr: 1- Grtnz istasyonun ar iaretini yazacak blm, (To Radio veya Callsign) 2- QSL kartnzda yeriniz varsa kar operatorun ismi (Olmayabilir) (Operator) 3- QSOnun tarihini yazmak iin Tarih (Date) 4- QSOnun GMT olarak saati 5- Cihaznzla ilgili bilgiler (Rig-pwr-ant= Cihaz, g, anten) (Olmayabilir) 6- Gorme yaptnz frekans (QRG) 7- Grme modunuz (Mode= CW: A1A, SSB= J3E, FM: F3E, Digijtal modlar: AFSK vs...) 8- Grme sinyal raporunuz (RST= R= Radio, S= Signal, T= Ton (ton sadece CW gormelerde ve baz dijital modlarda kullanlr.) 9- QSL inizi istediginiz adres. 10- QSL inizi nasl istersiniz? (PSE QSL via Bureau= Ltfen QSLinizi bro ile gnderiniz) (PSE QSL direct= Ltfen QSLinizi direkt olarak gnderiniz) TNX QSL= QSLiniz iin teekkrler (ayet kar tarafdan ilk nce cevap gelmise) Kartnzn ust sag ve sol kelerine ZONE bilgilerini koyabilirsiniz. ZONE (ITU= 39), ZONE (WAZ= 20) QSL kartlarnn zerinde o lkeyi temsil eden bayrak, dernek amblemi, fotograf vs. konulabilinir. QSL kartnn arkasna da lkemizin eitli yerlerinden tantc fotograflar konulabilir. Tabii QSL kart hazrlatmak ve bastrmak byk bir maliyet gerektirmektedir. Renkli QSL kartlar biraz daha masrafldr. Bu konuda matbaac bir tandgnz var ise onlarla temasa gemek gerekmektedir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

49

ULUSLARARASI SAAT (UTC / GMT)

CORAF KONUM Herhangi bir noktann dnya zerinde kaplad alana corafi konum denir. zel ve matematik konum diye ikiye ayrlr. Bir lkenin corafi konumu , o lkenin tabii, beeri ve ekonomik zelliklerini ok ynl etkiler. ZEL KONUM Herhangi bir yerin ktalara, denizlere, da sralarna, boazlara ,komu lkelere, ulam yollarna, yer alt ve yerst kaynaklarna, siyasi bloklara gre olan konumu ve ykseklik deerleri zel konumudur. Bu durum lkelerin jeopolitik konumunu, iklimini, nfusun daln, yerleme artlarn, turizm faaliyetlerini, ulam imkann, ekonomik faaliyetlerini etkiler. TRKYENN ZEL KONUMU VE SONULARI Trkiye Asya, Avrupa ,Afrika ktalarn birbirine balayan nemli bir kavak noktasnda kurulmutur. Asya Avrupa arasnda bir kpr durumundadr. Stratejik nemi olan boazlara sahiptir. Petrol bakmndan zengin lkelere komudur. Asya Avrupa arasndaki en nemli ticaret ve ulam yollar Trkiyeden geer. Ortalama ykseltisi fazladr ve engebelidir. Bu durum tarm, nfus, sanayi, ulam ve yerlemeyi etkiler. Trkiyenin gerek yzlm 814.578 km2, izdm yzlm ise 779.452 km2dir. Aradaki fark lkemizin yksek ve engebeli olmasndan kaynaklanr. Not : Bir yerin gerek yzlm ile izdm yzlm arasnda fark fazla ise o yer engebelidir. Fark az ise dzlktr. MATEMATK KONUM Bir yerin enlem ve boylamlara gre dnya zerindeki yeridir. Bir baka ifade ile Ekvatora ve Greenwiche gre konumudur. rnein: Trkiye 36-42 kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26-45 dou boylamlar (meridyenleri) arasndadr. PARALELLER Ekvatora paralel olarak 1lik a aralklaryla izildii varsaylan dairelerdir. zellikleri: Balang paraleli Ekvatordur ve en byk paralel dairesidir (40.076 km). Dnyann eklinden dolay Kutuplara gidildike evre uzunluklar azalr. Birer derece aralklarla geerler. 90 tanesi Gney, 90 tanesi Kuzey Yarmkrede olmak zere toplam 180 tanedirler. ki paralelin arasndaki uzaklk her yerde 111 km dir. Paralellerin derecesi kuzey ve gneye doru artar. Paralel fark ile uzaklk hesaplanabilmesi iin bize verilen merkezler ayn meridyen zerinde olmaldr. Farkl meridyen yaylarnda olduunda a fark ortaya kar ve iki paralel aras 111 km den daha fazla olur. Paralel fark bulunurken verilen merkezler ayn yarmkrede ise byk olan enlem derecesinden kk olan karlr. Farkl yarmkrede olurlarsa enlem dereceleri toplanr. ENLEM VE ETKLER ENLEM: Yerkrede herhangi bir noktann ekvatora olan uzaklnn a cinsinden deeridir. Gne nlarnn dme as kutuplara doru klr. Inlarn atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve scaklk ta kutuplara doru azalr. Denizlerin scakl ve tuzluluu kutuplara doru azalr. Matematik iklim kuaklar oluur Bitki rts kutuplara doru aralksz kuaklar oluturur. Tarmn ykselti snr, Toktaan kar snr (Daimi kar snr), Orman st snr kutuplara doru azalr. Akarsularn donma sresi kutuplara doru uzar. Gece gndz arasndaki zaman fark kutuplara doru artar. Dnyann izgisel dn hz kutuplara doru azalr.

50

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

MERDYENLER Ekvatoru dik olarak kesen ve kutuplarda birleen hayali dairelere meridyen daireleri denir zellikleri: Balang meridyeni Greenwhictir. Greenwhicin 180 batsnda ve 180 dousunda olmak zere 360 tane meridyen yay vardr. Tam daire olarak 180 adettir. Aralarndaki uzaklk sadece Ekvator zerinde 111 kmdir. Dnyann eklinden dolay Kutuplara gidildike bu uzaklk daralr. rnek:Trkiyede ortalama 85 km , Kutup dairelerinde 47 km dir. Bunun sonucu olarak dou-bat ynnde ayn mesafe gidildiinde Kutuplara yakn yerde daha fazla meridyen geilirken, Ekvatorda en az meridyen geilir. ki meridyen arasnda 4 dakikalk yerel saat fark vardr. Kutuplarda birletikleri iin meridyen yaylar eit uzunluktadr. Ayn meridyen zerindeki btn noktalarda yerel saat ayndr. Ayrca 21 Mart-23 Eyll gnlerinde de gne ayn anda doar ve batar. BOYLAM VE ETKLER Boylam: Herhangi bir noktann balang meridyenine olan uzaklnn a cinsinden deeridir. ETKLER: Boylamn tek etkisi yerel saat farklar oluturmasdr.

YEREL SAAT HESAPLAMALARI Yerel Saat: Bir yerin kendine zg saatidir. Gnein ufuk izgisindeki konumuna gre belirlenir. Gne ufuk izgisinde en yksek konuma geldiinde o yerin yerel saati 12:00 dr. Cismin glgesi en ksadr. Ayn yarm krede ise byk olan meridyen derecesinden kk olan karlr. Farkl yarm krelerde ise toplanr. Not: Dnyamz kendi ekseni evresinde batdan douya doru dnd iin doudaki bir merkezde gne erken doar, erken batar. Batdaki bir merkezde ise ge doar ge batar. Sonuta doudaki bir meridyenin yerel saati her zaman daha ileridir. SAAT DLMLER VE ULUSAL SAAT Trkiye, ikinci ve nc saat dilimlerinde yer almaktadr. Ancak biz bunlardan sadece birini kullanmaktayz.1978 ylna kadar topraklarmzn ounun yer ald ikinci saat diliminin( 30 Dou meridyeni -zmit) yerel saati lkemizde ortak saat olarak kullanlmtr. Bu tarihten sonra gne ndan daha fazla faydalanarak enerji tasarrufu salamak iin ileri ve geri saat uygulamasna geilmitir. lkbahar-yaz dnemlerinde ileri (45 Dou meridyeni-Idr), sonbahar-k dnemlerinde geri saat (30 Dou meridyeni -zmit) uygulamas yaplmaktadr. TARH DETRME ZGS Tarih deitirme izgisi olarak 180 meridyeni kabul edilir. Bu meridyenin dou tarafnda bat meridyenleri, bat tarafnda ise dou meridyenleri bulunmaktadr. Dolaysyla dou meridyenlerinin olduu batsnda bir gn ileri, bat meridyenlerinin olduu dousunda ise bir gn geridir. Not: Tarih deitirme izgisi ve saat dilimleri lke snrlarna gre izildiinden meridyenlere tam uygun olarak uzan gstermezler. Girinti-knt olutururlar.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

51

TRKYENN MATEMATK KONUMU VE SONULARI

Kuzey Yarm Krede lman iklim kuandadr. Dousu ile bats arasnda 19lik boylam fark vardr. Bunun sonucu olarak 76 dk.lk yerel saat fark vardr (19x4=76 dk.).

Drt mevsim belirgin olarak yaanr. Gne nlar hibir zaman dik ayla dmez. Yurdumuzda bir cismin glgesi btn yl kuzeye der. Gney kylarmzn scakl kuzey kylarmzdan yllk ortalamada 7-8C daha yksektir. Akdenizin tuzluluk oran Karadenizden daha yksektir. Kn grlen yalar cephesel kkenlidir. Yurdumuza kuzeyden esen rzgarlarn soutucu, gneyden esen rzgarlarn da scakl artrc etki yapmas. Deniz turizmi en erken Akdeniz Blgesinde balar en uzun sre devam eder. Yl iinde en uzun gndz ve gecelerin yurdumuzun kuzeyinde yaanmas. ULUSLAR ARASI SAAT (UTC) FARKI lkeler arasndaki mesafeden dolay saat fark vardr. Amatr radyo haberlemesinde uluslar aras saat (UTC) kullanlr. Bu Greewichteki saat olup GMT ksaltmas olarak ta verilmektedir. Yerkre 360 meridyene ayrlmtr. Greenwichten geen meridyen 0 kabul edilmitir. Greenwichin dousundaki ile dou boylam batsndakilere bat boylam denmektedir. Her boylam arasnda 4 dakikalk bir zaman fark vardr. Bulunduunuz noktadan douya doru saat fark bulunurken ekleme batya doru ise karma yaplr.

ULUSLAR ARASI (UTC) SAAT HESAPLAMASI Her boylam aras (1), 4 dakikadr. Her 15 derecelik boylam 1 saattir. Bat UTC (0) + + + + + + + + + Dou

stenilen lke douda ise, fark ilave edilir (+) stenilen lke batda ise, fark karlr () rnek : 45 bat boylamnda saat : 06.00 iken 25 dou boylamnda saat katr? stenen boylam douda olduu iin dereceleri toplarz. 45 + 25 = 70 Her boylam aras 4 dk. olduu iin bulunan derece 4 le arplr. 70 X 4(dk) = 280 dk. Saati hesaplamak iin bulunan deer 60a blnr. 280 / 60 = 4 saat, 40 dk. Bulduumuz saati nceki saate ekleriz. 25 dou boylamnda saat : 06.00 + 4.40= 10.40 dr.

52

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

FREKANS SPEKTRUMU
Frekans Aral
3-30 Hz 30-300 Hz 300 Hz-3 kHz 3-30 kHz 30-300 kHz 300 kHz-3 MHz 3-30 MHz 30-300 MHz 300 MHz-3 GHz 3-30 GHz 30-300 GHz 300-3000 Ghz

Dalga Boyu
10.000-100.000 Km 10.000-1.000 Km 1.000-100 Km 100-10 Km 10-1Km 1.000-100 m 100-10 m 10-1 m 100-10 cm 10-1 cm 10-1 mm 1-0,001 mm 780-380 nm 10 nm 0,1 nm 0,001 nm 0,1 pm

Ksaltma
ULF - Ultra Low Frequency ELF - Extremely Low Frequency VF - Voice Frequencies VLF - Very Low Frequency LF - Low Frequency MF - Medium Frequency HF - High Frequency VHF - Very High Frequency UHF - Ultra High Frequency SHF - Super High Frequency EHF - Extremely High Frequency nfrared Inlar Grnebilir Ik Ultraviyole In Rntgen In Gama In Kozmik In

Aklama
Ultra Alak Frekans Ekstra Alak Frekans Ses Frekans Aral ok Ksa Dalga Ksa Dalga Orta Dalga Yksek Dalga ok Yksek Frekans Ultra Yksek Frekans Sper Yksek Frekans Ekstra Yksek Frekans

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

53

ULUSLAR ARASI VE MLL FONETK ALFABE

ULUSLAR ARASI FONETK ALFABE

YAZILII OKUNUU

MLL FONETK ALFABE

YAZILII

RAKAMLAR
OKUNUU

A - ALFA B - BRAVO C - CHARLIE D - DELTA E - ECHO F - FOXTROT G - GOLF H - HOTEL I - INDIA J - JULIET K - KILO L - LIMA M - MIKE N - NOVEMBER O - OSCAR P - PAPA Q - QUEBEC R - ROMEO S - SIERRA T - TANGO U - UNIFORM V - VICTOR W - WHISKY X - XRAY Y - YANKEE Z - ZULU

(Alfa) (Bravo) (arli) (Delta) (Eko) (Fokstrot) (Golf) (Hotel) (ndiya) (Clyet) (Kilo) (Lima) (Mayk) (Novembr) (Oskar) (Papa) (Kbek ya da Kebek) (Romeo) (Siera) (Tengo) (Yuniform) (Viktor) (Viski) (Eksrey) (Yanki) (Zulu)

A - ANKARA B - BURSA C - CEYHAN - ANKIRI D - DENZL E - EDRNE F - FATSA G - GRESUN H - HOPA I - ISPARTA - ZMR J - JALE K - KAYSER L - LLEBURGAZ M - MANSA N - NAZLL O - ORDU - DEM P - PAZAR R - RZE S - SAMSUN - ARKY T - TRABZON U - URFA - NYE V - VAN Y - YALOVA Z - ZONGULDAK X - KZ W - KVE

0 - NADAZERO 1 - UNAONE 2 - BISSOTWO 3 -TERRATHREE 4 - KARTEFOUR 5 - PENTAFIVE 6 - SOXISIX 7 - SETTESEVEN 8 - OKTOEIGHT 9 - NOVENINE

54

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

ULUSLAR ARASI TEHLKE, ACELE, EMNYET MESAJLARI

SES LE TEHLKE ACELE EMNYET MAYDAY - MAYDAY - MAYDAY PAN - PAN - PAN SECURITY - SECURITY - SECURITY CW LE SOS - SOS - SOS X-X-X T-T-T

Bu mesajlar kesinlikle ihtiya olmadan, sadece dikkat ekmek iin kullanlamaz. CW de bu sinyaller AUTO-ALARM cihazlarn otomatik olarak altrr ve operatr uyaracak ekilde dzenlenmitir. Bu sebeple gerekmeden kullanlamazlar.

BEACONS
artlar daha iyi takip ederek alma koullarn iyi dzenlemek iin, dzenli olarak ayn frekanslarda, ayn zamanlarda beacon dediimiz sinyal reten aralardr. Ayn ekilde tm dnyada buna benzer bir ok sinyaller duyabilirsiniz. Ticari, askeri, mesleki durum bildiren radyo istasyon sinyalleri gibi. Amatr Beacon lar genellikle HF yaynlardr. Dnyann her yerinde amatrler bunlar dinleyerek en iyi propagasyonu yakalam olurlar.

TA2HOnun minik telsizcisi imdiden cihazlara el koydu.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

55

ARI ARETLER KULLANIMI

Her radyo amatrnn kanun ve ynetmenlikle belirlenmi, tm dnyada ekli ve anlalmas ayn olan bir ARI ARET mevcuttur. Bu ar iareti u ekilde olumutur. 1) NEK : LKE SEMBOL K HARFL (TA/YM : TRKYE) 2) BLGE NO : 0 9 ARASI VE 10 PARAYA BLNMTR (TA2..YM1..) 3) SONEK : HERHANG BR SIRALI KODLAMA (K. . FE. . CCU. . YTH. .) rnek olarak ;

TA 2 KF
1 2 3

Trkiyede TA neki A snf amatrlere, TB neki B snf amatrlere verilmektedir. Bayanlarda sonek daima Y ile balar (Young Lady) BAZI C K X Y Z / /P /M /MM /AM SONEKLER (TA2COJ) : C SINIFI OLANLAR N SONEK BALANGI HARF : KULP STASYONLARIN SONEK BALANGICI (TA2KF , TA4KT) : ETM VE R. KURUMLARINA KURULMU STASYON SONEK BALANGICI : BAYAN AMATR TELSZCLERN SONEK BALANGICI (TA2YO.. , TA2YNE) : TRKYEDE BULUNAN YABANCILARIN SONEK BALANGICI : : : : : KESME, TA2HO/3 BU STASYON 3 NC BLGE SINIRI NDE ALIIYOR PORTATF, TA1CDG/P, BU STASYON PORTATF ALIIYOR. KARA MOBL, TA2CJL/M, BU STASYON MOBL OLARAK ALIIYOR. DENZ MOBL, TA2K/MM, BU STASYON DENZDE AKTF. HAVA MOBL, TA4EA/AM, BU STASYON HAVADA AKTF.

RNEKLER; OE5YBL/MM Avusturya istasyonu bayan YBL 5.blgede deniz tatndan alyor. TA1ST/2 Trkiyenin 1.blge istasyonu ST 2.blgede geici olarak alyor. TA3KB Trkiye 3.blgede alan kulp istasyonu G4CXB/DL ngiliz istasyonu CXB geici olarak Almanyada alyor. TA6/DJ0AI/P DJ0AI istasyonu geici izinle Trkiye 6.blgede portatif alyor.

56

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

ULUSLAR ARASI ARI KODLARI

ar areti : lke United States of America Spain Pakistan (Islamic Republic of) India (Republic of) Australia Argentine Republic Botswana (Republic of) Tonga (Kingdom of) Oman (Sultanate of) Bhutan (Kingdom of) United Arab Emirates Qatar (State of) Liberia (Republic of) Bahrain (State of) China (Peoples Republic of) Chile Canada Cuba Morocco (Kingdom of) Bolivia (Republic of) Portugal Uruguay (Eastern Republic of) Nauru (Republic of) Andorra (Principality of) Cyprus (Republic of) Gambia (Republic of the) Bahamas (Commonwealth of the) World Meteorological Organization Mozambique (Republic of) Germany (Federal Republic of) Korea (Republic of) Philippines (Republic of the) Angola (Republic of) Cape Verde (Republic of) Comoros (Islamic Federal Republic of the) Ireland Armenia (Republic of) Ukraine Iran (Islamic Republic of) Moldova (Republic of) Estonia (Republic of) Ethiopia (Federal Democratic Republic of) Belarus (Republic of) Kyrgyz Republic Tajikistan (Republic of) Turkmenistan Thailand Eritrea Palestinian Authority Cook Islands France United Kingdom and North. Ireland Hungary (Republic of) Switzerland (Confederation of) Ecuador Poland (Republic of) Haiti (Republic of) Dominican Republic Colombia (Republic of) Korea (Democratic Peoples Republic of) Iraq (Republic of) Panama (Republic of) Honduras (Republic of) : Trke Yazl Amerika Birleik Devletleri spanya Pakistan Hindistan Avustralya Arjantin Botswana Tonga Krall Oman Sultanl Bhutan Sultanl Birleik Arap Emirlikleri Katar Emirlii Liberya Cumhuriyeti Bahrain Emirlii in Halk Cumhuriyeti ili Kanada Kba Fas Krall Bolivya Portekiz Uruguay Nauru Cumhuriyeti Andora Kbrs Cumhuriyeti Gambiya Birleik Bahama Adalar DNYA METEOROLOJ BRL Mozambik Cumhuriyeti Almanya Kore Filipinler Angola Verde Burnu Cumhuriyeti Comoros Federal slam Cumhuriyeti rlanda Ermenistan Ukrayna ran Moldova Estonya Etyopya Beyaz Rusya Krgzistan Tacikistan Trkmenistan Tayland Eritre Filistin Cook Adalar Fransa ngiltere ve Kuzey rlanda Macaristan svire Ekvador Polonya Haiti Dominik Cumhuriyeti Kolombiya Gney Kore Irak Panama Honduras : AA-AL,KA-KZ NA-NZ,WA-WZ AM-AO,EA-EH APAS,6P-6S AT-AW,VT-VW-8T-8Y AX,VH-VN,VZ AY - AZ A2,8O A3 A4 A5 A6 A7 A8,D5,EL,5L-5M, 6Z A9 BA-BZ,XS,3H-3U CACE,XQ-XR, 3G CFCK,CY-CZ, VA-VG, VO,VX-VY,XJ-XO CLCM,CO,T4 CN,5C-5G CP CQ - CU CV - CX C2 C3 C4,H2,P3,5B C5 C6 C7 C8 - C9 DA-DR,Y2-Y9 DS-DT,D7-D9,HL,6K-6N DU-DZ,4D-4I D2 - D3 D4 D6 EI - EJ EK - EK EM EO,UR-UZ EPEQ,9B-9D ER ES ET,9E-9F EU - EW EX EY EZ E2,HS E3 E4 E5 FA-FZ,HW-HY, TH, TO-TQ, TK,TM,TV-TX GA-GZ,MA-MZ, VP-VQ, VS,ZB-ZJ,ZN-ZO,ZQ,2A-2Z HA,HG HB,HE HCHD HF,SN-SR,3Z HH HI HJHK,5J-5K HM,P5-P9 HN,YI HO-HP,H3,H8-H9 HQ - HR

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

57

HT,H6-H7,YN HU HV HZ,7Z,8Z H4 IA - IZ JAJS,7J-7N, 8J-8N JT - JV JW-JX,3Y JY JZ,YB-YH,7A-7I, 8A-8I,PK-PO J2 J3 J4,SV-SZ J5 J6 J7 J8 LA - LN LO-LW,L2-L9 LX LY LZ OAOC,4T OD OE OF - OJ OK - OL OM ON - OT OUOZ,XP,5P-5Q PA-PI PJ PP-PY,ZV-ZR PZ P2 P4 RARZ,UA-UI SA SM,7S,8S SSASSM,SU,6A-6B SSNST,6T-6U S2 - S3 S5 S6,9V S7 S8, ZR-ZU S9 TA-TC,YM TD,TG TE,TI TF TJ TL TN TR TS TT TU TY TZ T2 T3 T5, 6O T6, YA T7 T8 T9 UJ - UM UN - UQ VR V2 V3 58

Nicaragua El Salvador (Republic of) Vatican City State Saudi Arabia (Kingdom of) Solomon Islands Italy Japan Mongolia Norway Jordan (Hashemite Kingdom of) Indonesia (Republic of) Djibouti (Republic of) Grenada Greece Guinea-Bissau (Republic of) Saint Lucia Dominica (Commonwealth of) Saint Vincent and the Grenadines Norway Argentine Republic Luxembourg Lithuania (Republic of) Bulgaria (Republic of) Peru Lebanon Austria Finland Czech Republic Slovak Republic Belgium Denmark Netherlands (Kingdom of the) Netherlands -Netherlands Antilles Brazil (Federative Republic of) Suriname (Republic of) Papua New Guinea Netherlands (Kingdom of the) - Aruba Russian Federation Sweden Egypt (Arab Republic of) Sudan (Republic of the) Bangladesh (Peoples Republic of) Slovenia (Republic of) Singapore (Republic of) Seychelles (Republic of) South Africa (Republic of) Sao Tome and Principe Turkey Guatemala (Republic of) Costa Rica Iceland Cameroon (Republic of) Central African Republic Congo (Republic of the) Gabonese Republic Tunisia Chad (Republic of) Cte dIvoire (Republic of) Benin (Republic of) Mali (Republic of) Tuvalu Kiribati (Republic of) Somali Democratic Republic Afghanistan (Islamic State of) San Marino (Republic of) Palau (Republic of) Bosnia and Herzegovina (Republic of) Uzbekistan (Republic of) Kazakhstan (Republic of) Hong Kong Antigua and Barbuda Belize

Nikaragua El Salvador Vatikan Blgesi Suudi Arabistan Krall Solomon Adalar talya Japonya Mongolya Norve rdn Krall Endonezya Cibuti Cumhuriyeti Grenada Yunanistan Gine-Bisau Cumhuriyeti St. Lucia Adas Birleik Dominik Grenada Norve Arjantin Lksemburg Litvanya Bulgaristan Peru Lbnan Avusturya Finlandiya ek Cumhuriyeti Slovakya Belika Danimarka Hollanda Hollanda ve Antil adalar Brezilya Surinam Papua Yeni Gine Hollanda ve Aruba Rusya Federasyonu sve Msr Sudan Banglade Slovenya Singapur eysel (adalar) Gney Afrika Cumhuriyeti Sao Tome adas Trkiye Guatemala Kosta Rica Grnland (Buz lkesi) Kamerun Merkez Afrika Cumhuriyeti Kongo Gabon Tunus ad Fildii Sahilleri Cumhuriyeti Benin Cumhuriyeti Mali Tuvalu Kiribati Cumhuriyeti Somali Afganistan San Marino Palau Cumhuriyeti (adas) Bosna Hersek zbekistan Kazakistan Hong Kong Antik ve Barbuda Adalar Belize TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

V4 V5 V6 V7 V8 XA-XI, 4A-4C, 6D-6J XT XU XV, 3W XW XY - XZ YJ YK,6C YL YO - YR YS YTYU,YZ,4N-4O YV-YY,4M ZA ZK - ZM ZP Z2 Z3 3A 3B 3C 3D 3D 3E - 3F 3V 3X 4J - 4K 4L 4P - 4S 4U 4V 4W 4X,4Z 4Y 5A 5H - 5I 5N - 5O 5R - 5S 5T 5U 5V 5W 5X 5Y - 5Z 6V - 6W 6X 6Y 7O 7P 7Q 7R,7T-7Y 8P 8Q 8R 9A 9G 9H 9I - 9J 9K 9L 9M,9W 9N 9O - 9T 9U 9X 9Y - 9Z

Saint Kitts and Nevis Namibia (Republic of) Micronesia (Federated States of) Marshall Islands (Republic of the) Brunei Darussalam Mexico Burkina Faso Cambodia (Kingdom of) VietNam (Socialist Republic of) Laos (Peoples Democratic Republic) Myanmar (Union of) Vanuatu (Republic of) Syrian Arab Republic Latvia (Republic of) Romania El Salvador (Republic of) Serbia & Montenegro Venezuela Albania (Republic of) New Zealand Paraguay (Republic of) Zimbabwe (Republic of) Former Yugoslav Republic of Macedonia Monaco (Principality of) Mauritius (Republic of) Equatorial Guinea (Republic of) Swaziland (Kingdom of) Fiji (Republic of) Panama (Republic of) Tunisia Guinea (Republic of) Azerbaijani Republic Georgia (Republic of) Sri Lanka United Nations Haiti (Republic of) Timor - Leste Israel (State of) International Civil Aviation Organization Libya Tanzania (United Republic of) Nigeria (Federal Republic of) Madagascar (Republic of) Mauritania (Islamic Republic of) Niger (Republic of the) Togolese Republic Samoa (Independent State of) Uganda (Republic of) Kenya (Republic of) Senegal (Republic of) Madagascar (Republic of) Jamaica Yemen (Republic of) Lesotho (Kingdom of) Malawi Algeria Barbados Maldives (Republic of) Guyana Croatia (Republic of) Ghana Malta Zambia (Republic of) Kuwait (State of) Sierra Leone Malaysia Nepal Congo (Democratic Republic of) Burundi (Republic of) Rwandese Republic Trinidad and Tobago

Namibya Cumhuriyeti Mikronezya Federatif lkesi Marshal Adalar Cumhuriyeti Brunei Sultanl Meksika Burkina Faso Kamboya Vietnam Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti Myanmar Birlii Vanatu Cumhuriyeti Suriye Litvanya Romanya El Salvador Srbistan & Karada Venezella Arnavutluk Yeni Zelanda Paraguay Zimbabve nceki Yugoslavya ve Makedonya Monako Prenslii Maritus Ekvator Ginesi Swaziland Krall Fiji Cumhuriyeti Panama Tunus Gine Azerbaycan Corciya Cumhuriyeti Sri Lanka BRLEM MLLETLER Haiti Timor Adalar srail Uluslar aras Sivil Havaclk Birlii Libya Tanzanya Nijerya Madagaskar Cumhuriyeti Moritanya Nijer Togolese Cumhuriyeti Samoa Bamsz Blgesi Uganda Kenya Senegal Madagaskar Jamaika Yemen Cumhuriyeti Lesoto Malawi Cezayir Barbados Maldivler Cumhuriyeti Guyana Hrvatistan Gana Malta Zambiya Cumhuriyeti Kuveyt Sierra Leone Malezya Nepal Kongo Burundi Cumhuriyeti Ruanda Trinidad and Tobago

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

59

TRKYE ARI BLGELER

Radyo amatrl iin her lke 0-9 aras 10 blgeye ayrlmaktadr. Buna gre lkemizde 10 ar Blgesine ayrlmtr. 0 rakam deniz ve adalara 1-9 kara ksmna aittir.

TRKYE 1 NC ANA BLGEDEDR (REGION 1) ITU ZONE : 39 ASIA ZONE : 20

TA2KF

60

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

FREKANS BAND PLANLARI

Band Metre
1.8 Mhz 160 Mt. 2.3 Mhz 120 Mt. 3.3 Mhz 90 Mt. 3.5 Mhz 80 Mt. 4.8 Mhz 60 Mt. 6.1 Mhz 49 Mt. 7.0 Mhz 40 Mt. 9.6 Mhz 31 Mt. 10 Mhz 30 Mt. 11 Mhz 25 Mt. 13 Mhz 22 Mt.

Frekans
1.810 MHz 1.838 MHz 1.842 MHz 1.850 2.000 MHz 2.300 2.498 MHz 3.200 3.400 MHz 3.500 MHz 3.580 MHz 3.620 MHz 3.800 MHz 4.750 4.995 MHz 5.950 6.250 MHz 7.000 MHz 7.035 MHz 7.045 MHz 7.100 7.300 MHz 9.500 9.900 MHz 10.100 MHz 10.140 MHz 10.150 MHz 11.650 11.975 MHz 13.600 13.800 MHz 14.000 MHz 14.070 MHz 14.099 MHz 14.101 MHz 14.112 MHz 14.350 MHz 15.100 15.600 MHz 18.068 MHz 18.101 MHz 18.109 MHz 18.111 MHz 18.168 MHz 17.550 17.900 MHz 21.000 MHz 21.080 MHz 21.120 MHz 21.149 MHz 21.151 MHz 21.450 MHz 21.450 21.850 MHz 24.890 MHz 24.920 MHz 24.929 MHz 24.931 MHz 24.990 MHz 25.670 26.100 MHz

Kullanm
Yalnzca CW CW ve Paket Radyo Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar eitli Yaynlar Yalnzca CW Digital Modlasyonlar ve CW Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar CW SSTV FAX Ses ve CW eitli Yaynlar eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar Bant Sonu eitli Yaynlar eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar ve CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Dijital Modlasyonlar Ses CW Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar ve CW Yalnzca Belirtme Sinyalleri Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar ve CW Yalnzca CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar ve CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Ses ve CW Band Sonu eitli Yaynlar

Aklama
Trkiye de Amatr Haberlemeye Ak Amatr Haberlemeye Kapal Amatr Haberlemeye Kapal Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak Amatr Haberlemeye Kapal Amatr Haberlemeye Kapal Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak Amatr Haberlemeye Kapal Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak Amatr Haberlemeye Kapal Amatr Haberlemeye Kapal

14 Mhz 20 Mt.

Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak

15 Mhz 19 Mt. 18 Mhz 17 Mt. 17 Mhz 16 Mt.

Amatr Haberlemeye Kapal

Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak

Amatr Haberlemeye Kapal

21 Mhz 15 Mt.

Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak

21 Mhz 13 Mt. 24 Mhz 12 Mt. 25 Mhz 11 Mt.

Amatr Haberlemeye Kapal

Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak

Amatr Haberlemeye Kapal

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

61

28 Mhz 10 Mt.

50 Mhz

6 Mt.

70 Mhz

4 Mt.

28.000 28.050 28.150 28.199 28.201 29.200 29.300 29.550 29.700 50.000 50.100 50.500 51.000 51.125 51.410 51.830 52.000 70.000 70.030 70.250 70.300 70.500

MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz MHz

Yalnzca CW Dijital Modlasyonlar ve CW Yalnzca CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Ses ve CW Dijital Modlasyonlar Ses CW Uydu ni Ses ve CW Band Sonu Yalnzca CW SSB ve CW Tm Modlasyonlar SSB ve CW Tm Modlasyonlar FM Simpleks Kanallar Tm Modlasyonlar Band Sonu Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar SSB ve CW Tm Modlasyonlar eitli Yaynlar Band Sonu Yalnzca CW SSB ve CW Tm Modlasyonlar Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar

Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak

Trkiyede Amatr Haberlemeye Kstl Olarak Ak

Amatr Haberlemeye Kapal

144.000 144.150 144.500 144.845

Tm Band Amatr Grmelere Ak 145.000 R0 145.025 R1 145.050 R2 145.075 R3 145.100 R4 145.125 R5 145.150 R6 145.175 R7 S10...S23 145.600 R0 145.625 R1 145.650 R2 145.675 R3 145.700 R4 145.725 R5 145.750 R6 145.775 R7

145.000 MHz

FM Rle Girileri

144 Mhz 2 Mt. 145.250...145.575 MHz FM Simpleks Kanallar

145.600 MHz

FM Rle klar

145.800 MHz 146.000 MHz

Uydu Kanallar Band Sonu

144 MHz NOKTA FREKANSLAR 144.050 MHz CW ar (Devaml dalga vericileri) 144.100 MHz CW MS Rasgele ar 144.125 MHz CW MS (1 dakika) 144.200 MHz SSB MS Rasgele ar 144.300 MHz SSB ar 144.400 MHz SSB MS rasgele ar 144.500 MHz SSTV ar 144.600 MHz RTTY ar 144.640 MHz RTTY rle giri 144.675 MHz Data ar 144.700 MHz Fax ar 144.750 MHz ATV ar 145.500 MHz FM ar 145.550 MHz FM Mobil ar 146.000 MHz RTTY rle k

62

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

430.000 430.200 MHz Amatr Haberlemeye Kapal 430.000 MHz 430.800 MHz Tm Modlasyonlar Dk Gl Rle Girileri 430.200 430.700 MHz Tm Modlasyonlar, Yerel Haberleme, Kstl Kullanm 430.700...431.550 Mhz Amatr Haberlemeye Kapal 431.550 R90 431.575 R91 431.600 R92 431.625 R93 431.000 MHz FM Rle Girileri 431.650 R94 431.675 R95 431.775 R99 431.800 R100 431.825...432.000 Mhz Amatr Haberlemeye Kapal 432.000 MHz 432.150 MHz 432.500 MHz Yalnzca CW SSB ve CW Tm Modlasyonlar 432.150 432.500 MHz SSB ve CW 432.500 432.800 MHz Tm Modlasyonlar 432.525 432.575 MHz Lineer Transponder 432.800 MHz 430 Mhz 70 Cm Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar 432.800 432.975 MHz Yalnzca Amatr Belirtme Sinyal Yaynlar 433.000 MHz 433.400...433.575 MHz 434.600 MHz 435.000 MHz 438.000 MHz 438.425 MHz 438.575 MHz FM Rle klar FM Simpleks Kanallar FM Rle Girileri ve TV Uydu ve TV TV Dk Gl Rle klar ve TV TV 439.150 R90 439.175 R91 439.200 R92 439.225 R93 439.000 MHz FM Rle klar 439.250 R94 439.275 R95 439.375 R99 439.400 R100 439.425 R101 439.750 MHz 440.000 MHz Paket Radyo Band Sonu Amatrler in 439.425 MHz Band Sonu 437.975 439.150 MHz Amatr Haberlemeye Kapal 432.975 433.400 MHz Amatr Haberlemeye Kapal SU16...SU23 433.575 435.000 MHz Amatr Haberlemeye Kapal 435.000 437.975 Uydu Haberleme (SSB,CW,FSK,PSK) 432.000...432.015 EME

430 MHz NOKTA FREKASLAR 432.050 MHz CW ar 432.100 MHz CW MS Rasgele ar 432.200 MHz SSB MS 432.300 MHz SSB ar 432.500 MHz SSTV zel kullanml tah. 432.600 MHz RTTY ar 432.675 MHz Data ar 432.700 MHz Fax ar

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

63

1.240.000 MHz 1.243.250 MHz 1.260.000 MHz 1.270.000 MHz 1.272.000 MHz 1.291.000 MHz 1.2 Ghz 23 cm 1.291.500 MHz 1.296.000 MHz 1.296.150 MHz 1.296.800 MHz 1.297.000 MHz 1.297.500 MHz 1.298.000 MHz 1.300.000 MHz 2.310.000 MHz 2.320.000 MHz 2.320.150 MHz 2.4 Ghz 13 cm 2.320.800 MHz 2.321.000 MHz 2.322.000 MHz 2.400.000 MHz 2.450.000 MHz

Tm Modlasyonlar TV Rle Girileri Uydu Yaynlar Tm Modlasyonlar TV Rle Girileri Rle Girileri Tm Modlasyonlar Trkiyede Amatr Haberlemeye Ak Yalnzca CW SSB ve CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Rle klar FM Simpleks Tm Modlasyonlar TV Rle klar Ulusal Bant CW Resmi SSB ve CW Yalnzca Belirtme Sinyal Yaynlar Amatr Haberlemeye Kapal Simpleks kanallar ve FM Rle Tm Modlasyonlar Uydu Yaynlar Band Sonu

TB2MXH Fatih TURAN (Mart-2005) Trkiyenin En Gen Amatr Telsizcisi

64

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

PILE-UP (Ynt)
Pile-up (ynt) tabiri, amatr istasyonlar tarafndan kullanlan bir terimdir. ar yapan bir amatrn o frekanstaki dier amatrler tarafndan QSO yamuruna tutulmasdr. Pile-up genellikle az sayda amatr istasyon bulunan lkeler iin geerlidir. rnein lkemiz bu snfta kabul edilir. Dolaysyla frekanslarda duyulan bir TA her zaman Pile-Upa maruz kalabilir. Bu gibi durumlarda soukkanl davranp, mmkn olduunca ksa cevaplarla QSO yapmal, mmkn olduunca bkmadan tm istasyonlarla QSO yapmaya zen gstermelidir. Bunu yaparken centilmenlik ve nezaket kurallarna mutlaka uymal, kendisinin lkesinin bir elisi olduunu kesinlikle unutmamaldr.

SWL (Ksa Dalga Dinleyici)

Radyo amatrlnn balangc dinlemedir. Yani Short Wave Listening. Pek ok amatr nce kk bir alc ile ie balar, ksa dalga frekanslarn dinleyerek bu frekanslar ve alma ekilleri hakknda bilgi sahibi olur. Bylece Radyo Amatrlne ilk adm atar. yi bir SWL olabilmek iin nce ksa dalga bantlar alabilen iyi bir alc temin etmek ve iyi bir anten sistemi kurmak gerekir. Yurdumuzda kullanlacak SWL cihazlarnn Telekomnikasyon Kurumu nun onayndan gemi ve tasdik edilmi olmas, ayrca kullanclar iin SWL ruhsatnn alnm olmas kanun gereidir. Dnyann en gzel uralarndan birisinin ksa dalga radyo dinlemek olduunu syleyebiliriz. Koltuunuzda otururken, hi yorulmadan, en ucuz ekilde tm dnyay gezebilir ve insanlar dinleyebilirsiniz. Telsiz Kanununun 24. ve 25. maddeleri gerei SWL yapmak isteyen kiilere Cihazlar iin kullanma ruhsatnamesi ve kendileri iin bir ar areti verilir. SWL ar areti; Trkiye ar iareti n eki Bulunduu blge numaras Bulunduu ilin trafik kod numaras rakaml olarak sra numaras

olmak zere drt ksmdan meydana gelir.

rnek : TA316217 veya TA226359 gibi

SWL istasyonlar dinledikleri istasyonlarn grme tarihi,saati, modlasyon tr ve grt istasyonla ilgili bilgileri TGM tarafndan onayl istasyon kayt defterine (LOG DEFTER) kayt etmek zorundadrlar. SWL istasyonlar isterlerse dinledikleri istasyonlara SWL raporlarn ieren QSL Kart gndererek kar tarafn QSL kartn elde ederler. Bu kartlarla gzel bir koleksiyon olutururlar.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

65

CONTEST (Yarma)
Contest, amatrler arasnda nemli yer tutan bir olaydr. Her amatr contest e katlmak ve baarl olmak ister. Belirlenmi zaman sreci ierisinde ve kurallara bal olarak yaplmas olaya baka bir heyecan katar. Ayrca yarma annda btn lkeler aktif olacaklar iin amatrler normal zamanlarda QSO yapamadklar lkelerle QSO yapma frsat elde etmi olurlar. Contest in ana artlar amatrlerin birbirlerini etkilemeyecek (Enterferans) ekilde, iyi bir iletme dzeni, karlkl sayg ve centilmenlikle ksa srede mmkn olduunca ok istasyonla QSO yapmaktr. QSO lar olduka ksadr. Genelde sadece RST raporu ve QSO numaras verilir. Bir operatrn contest de baarl olabilmesi iin iyice bir ekipmana, baarma azmine zeki, atik olmaya, ksa zamanda durum deerlendirmesi yapabilmeye, propagasyonu iyi takip edebilmeye, doru zaman ve band seebilmeye, dier lkelerin operatrlerini iyi takip etmeye ve fiziki olarak ta iyi hazrlanmaya ihtiyac vardr. Contestlerde QSO larn olduka ksa olduunu sylemitik. Genellikle iki defa CQ ve bir defa da istasyon ismi sylenir. rnein CQ CQ de TA3DA gibi. QSO da sratten ziyade anlalabilmek nemlidir. Kar tarafn sizi anlamamas bouna tekrarlara ve zaman kaybna sebep olur. Contestin son aamas yarma log unun yarmay tertip eden kurulua gndermektir. Contestlerin cinsi, tarihleri ve derece alanlar tm dnyadaki amatr yayn organlar tarafndan dzenli olarak listeler halinde aklanmaktadr.

AWARDS (dller)
Radyo amatrlerinin almalarn daha ilgin ve ekici hale getirmek iin dzenlenen contestler sonucunda baarl olanlara eitli sertifikalar verilir. Bu sertifikalara AWARD denir. Bu belgelerin radyo amatrleri iin ok nemi vardr. Her award ayr bir saygnlk kazandrr. Bu sertifikalarn balcalar unlardr:

DXXCC (CENTURY CLUP AWARD) Radyo amatrleri arasnda en popler olandr. Sertifikay ARRL (Amerikan Radyo Amatrleri Birlii) verir. Bu sertifikay almak iin 100 deiik lkenin Amatr Telsizcileri ile QSO yapmak ve bu QSO larn QSL kartlar ile teyit edilmi olmas gerekir. QSO larn tarih, zaman, frekans, ar iareti, yayn tipi bir liste halinde ARRL e gnderilir. ARRL nin DXCC listesinde 300 den fazla lke ismi mevcuttur. 5BDXCC (FIVE BAND CENTRY CLUP AWARD) Be deiik bandda 100 kadar lke ile QSO yapmak gerekir. Yine bilgiler bir liste halinde ARRL e gnderilir. WAC (WORKED ALL CONTINENTS) Sertifikay IARU (Uluslar Aras Radyo Amatrleri Birlii) verir. Adndan da anlald gibi 6 kta ile QSO yapmak gerekir. WAS (WORKED ALL STATES) Sertifikay ARRL vermektedir. 50 adet USA eyaleti ile QSO yapmak gerekir. 5BWAS (FIVE BANDS WORKED ALL STATES) Sertifikay ARRL vermektedir. Be deiik bandda 50 USA eyaleti ile QSO yapmak gerekir. VUCC (VHF-UHF CENTURY CLUB) Sertifikay ARRL vermektedir. 50-l44 MHz de 100 lke, 220-432 MHz.de 50 lke, 902-1296 MHz de 25 lke ile QSO yapmak gerekir.

66

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

RTTY (Radio TeleType)

Radyoteletype kelimesinin ksaltlmdr. TTY (teletype) telefon hatlarn kullanarak bir klavye sistemi ile yaz gndermektir. Alc tarafta bu yazy almak iin printer gerekir. Yllarca Avrupa ile Amerika ktalar arasnda yazlar okyanus altndaki kablolar aracl ile tty eklinde gnderilmitir. letiim Teknolojisinin gelimesi RTTY almalarn ve kullanmnn amatrler arasnda yaylmasn salad. Amatr bandlarda RTTY almalar bulunmaktadr. Amatrler blgesel VHF iletiimi dnda mesaj gndermede, bilgisayarlar arasnda balant kurmada RTTY nem kazanr. Bir RTTY istasyonu, bir terminal birimi (TU), bilgisayar ve alc-vericiden oluur. Bilgisayardan mesaj alnr ve verilir. Terminal birimi bilgisayar ile alc-verici arasnda sinyal ayarlamas yaplr. RTTY amatr bandlarda LSB eklinde yaynlanr. Alc terminal birimine sinyaller ses frekansnda 1 veya 0 (mark-space) eklinde gelir. 1 ve 0 n ses frekanslar 2125 ve 2295 Hz. dir. Bu iki frekans arasndaki 170 Hz. kayma ve dizilimde gnderime AFSK (audio freguency shift keying) denir. RTTY de konumalar CW deki gibidir. ok dar frekansta alld iin, alcy ayarlamak gtr. ar yapan istasyon RYRYRYRY...karakterleri ile alc istasyona ayar yaptrr. Sinyal gnderme hzlar 45.45-50-75-100 baud tr. FM sistemlerde FSK kullanlr. AFSK da ses tonu iki deer arasnda deiir. ( 1 ve 0 ) FSK de taycnn frekans deitirilir. Ses tonu frekans 1445 Hz (1) ve 1275 Hz (0) olabilir. Amatr radyo istasyonlarnda normal olarak FSK kullanlr. 170 Hz ton kaymas 850 Hz olarak seilebilir. Bu duruma gre iki frekans kaymas kullanlr. 1) 1275 2125 Hz (850 Hz) 2) 1275 1445 Hz (170 Hz) Terminal biriminde 1 ve 0 deerlerinin alndn gsteren iki led (kl diyod) vardr. Bunlar srasyla yanarlar. Ancak osiloskop kullanarak bu ayar yaplabilir. ounlukla RTTY 80 ve 20 M Bandlarnda grlmektedir. (3590 Mhz ve 14090 Mhz)

OSCAR (Orbital Satellites Carrying Amateur Radio)

Amatr radyo tayan yrngeli uydular adnn ksaltlm eklidir. Dairesel bir yrngede amatr bandlarda alc verici olarak alrlar. 1 nci dnem Oscarlar sadece dnyaya yayn yaparlar. 2 nci dnem Oscarlar alc ve vericidirler. 3 nc dnem Oscarlar eliptik yrngede 35.000km. ile 1.500km. hzla dner ve her alaktan geii belli yksekliktedir ve bu sre iinde takriben 19.000 kmlik bir iletiim alan kullanlabilir. 2 nci dnem Oscarlar ekilde alrlar. Mode A: Al frekans 145.8 Mhz, veri frekans 29.45Mhz Mode B: Al frekans 432.15 Mhz, veri Frekans 145.95Mhz Mode J : Al frekans 145.95 Mhz, Veri frekans 435.15Mhz. Yani Oscar uydusu zerinden geerken amatr VHF bandnda sinyali yollayp, kar tarafa HF amatr bandnda dinletebilir. Oscarlardan beacon frekanslarda verilmektedir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

67

AMATR TELSZ UYDULARI

(2005 MART itibariyle kullanlan)

UYDU

UP-LINK FREKANSI
145.920 MHz FM (TON=67) 1268.7 MHZ FM (TON=67)

DOWN-LINK FREKANSI
435.300 MHz FM (TON=67) 2401.2 MHZ FM (TON=67) 435.150 MHz 9600 BPS AX-25 2401.2 MHz 38400 BPS AX-25

BEACON

AO51

145.860 MHz 9600 BPS AX-25 1268.7 MHz 9600 BPS AX-25 28.140 MHz PSK-31 USB 432.125 MHz...432.175 MHz CW-LSB

145.975 MHz...145.925 MHz CW-USB 29.400 MHz...29.500 MHz CW-USB 145.826 MHz FM AFSK

145.9775 MHz CW 29.502 MHz CW 2401.5 MHz CARR 29.352 MHz

AO-7 145.850 MHz...145.950 MHz CW-USB UO-11 RS-15 AO-16 145.640/145.960 MHz FM 1200 BAUD FSK 145.840/145.860 MHz FM 1200 BAUD FSK LO-19 145.880/145.900 MHz FM 1200 BAUD FSK UO-22 AO-27 FO-29 145.850/145.870/145.910 MHz FM 145.850/145.890 MHz FM 9600 BAUD FSK GO-32 1269.7/1269.8/1269.9 MHz 21.210...21.250 MHz CW-LSB 24.920...24.960 MHz CW-LSB 145.840...145.990 MHz CW-LSB AO-40 435.550...435.800 MHz CW-LSB 1269.250...1269.500 MHz CW-LSB 1268.325...1268.575 MHz CW-LSB 2400.350...2400.600 MHz CW-LSB SO-41 NO-44 PCSAT MO-46 SO-50 145.850 MHz FM 145.827 MHz FM 1200 BAUD AFSK 435.250 MHz Fm 9600 BAUD AFSK 145.850/145.925 MHz 9600 BAUD FSK 145.850 MHZ FM (TON=67-74.4) 145.200 MHZ FM (REG-1) 144.490 MHZ FM (REG-2-3) ARISS 437.800 MHz FM CROSSBAND RPT 145.990 MHz (WWPACKET) 435.352 MHz FM-CW RS-22 145.840 MHz FM-CW 437.250 MHz FM (TON=67) VOICE 437.250 MHZ 9600 BAUD PACKET 2401.840 MHz 38400 BAUD PACKET 2401.840 MHz FM (TON=67) 145.800 MHZ FM (WW) 436.775 MHz FM 145.827 MHz FM 1200 BAUD AFSK 144.390 MHz FM (APRS) Only region2 437.325 MHz 38400 BAUD FSK 436.795 MHz FM (TON=67-74.4) 2401.225--2401.475 mhz cw-usb 2400.225--2400.475 MHz CW-USB 435.910 MHz 1200 BAUD BPSK 435.225 MHz FM 9600 BAUD FSK 145.900 / 145.975 MHz FM 9600 BAUD FSK 145.850 MHZ FM 146.000...145.900 MHz CW LSB 435.120 MHz FM 436.795 MHz FM 435.800/435.900 MHz CW-USB 435.795 MHz CW 437.150 MHz SSB 1200 BAUD BPSK 437.125 MHz 145.858...145.898 MHz CW-USB 145.900/145.920 MHz FM 1200 BAUD FSK 437.025 MHz SSB 1200 BAUD PSK 2401.1428 MHz

29.354...29.394 MHz CW-USB

68

TA2KF SINAV KURS NOTLARI

R-S-T SNYAL RAPORU

Sinyal raporu, amatr grmenin en nemli unsurudur. Sinyal raporu olmayan grme, grlm saylmaz.

(R)

READABILITY, Anlalabilirlik 1 Sinyaller anlalmyor 2 Sinyaller ok zor okunuyor, baz Kelimeler Anlalyor 3 Sinyaller zor anlalyor 4 Normal denilebilir bir anlalma 5 Sinyaller mkemmel anlalyor SIGNAL STRENGHT, Sinyal Kuvveti 1 Belli belirsiz, zorlukla alglanan sinyal 2 ok zayf sinyal 3 Zayf sinyal 4 Orta sinyal 5 Olduka iyi sinyal 6 yi sinyal 7 Olduka gl sinyal 8 Gl sinyal 9 ok Gl sinyal TONE, Ton (Sadece CW ve Digital Haberlemede Kullanlr) 1 ok geni bandl, kaba, 50 Hz ihtiva eden kt ton 2 Geni bandl, 50 Hz ihtiva eden ton 3 Kaba ton, Besleme vnltl ton 4 Kaba, hafif filitrelenmi ton 5 Kuvvetli vnltl ton 6 Hafif vnltl ton 7 Temiz saylabilecek bir ton 8 Mkemmele yakn ton 9 Mkemmel ton

(S)

(T)

Rapor sonuna; Yazm esnasnda ton deiiklii var ise C, Maniple tkrts var ise K, mkemmel tesi bir ton ise X ilave edilebilir Eer voice (ses) ile haberleme yaplyor ise sinyal durumuna gre iki rakam verilir. 5/9 gibi. Maniple ile mors alfabesi kullanlarak haberleme yaplyorsa 3 rakam verilir. 5/9/9 gibi.

QSL Kart zerinde RST Raporu rnei

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

69

Q KODLARI
Amatr Telsizcilerin gerek SSB (Single Side Band) ve gerekse de CW (Continious Wave) haberlemesinde hem zamandan kazanmak hem de daha kolay anlaabilmek iin kullandklar bir dizi kod vardr. Bu kodlarn Trk Amatrleri arasnda en yaygn olanlar ve en geni kesim tarafndan benimsenmi olanlar Q kodlardr. Q kodlarnda u zellikler vardr: A) Genel kodlar, ikinci harfi R, S, T veya U ile balar (bazlarn da amatrler kullanlr). B) Denizcilik Servis Kodlar, ikinci harfleri O, P veya Q ile balar. C) Havaclk kodlarnda ise, ikinci harf A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M veya N ile balar. Q Kodlar nn tamam CW haberlemesinde kullanld gibi bir ksm SSB haberlemesi (*) srasnda da kullanlmaktadr. Q Kodlarnn bir baka nemli zellii de CW haberlemesinde sonuna ? geldiinde soru anlamnda olmas, ? gelmediinde de yant anlamnda olmasdr.

OK SIK KULLANILAN Q KODLARI

QRK QRL QRM QRN QRO QRP QRT QRX QRZ QSA QSB QSK QSL QSO QSP QSR QSY QSL QST QTH QTR 73 88 99 ,, CQ K KN AR AS R SK CL 70 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Sinyalimin ya da istasyonumun anlalrl/okunabilirlii nasl (1....5)? 1 (kt), 2 (zayf), 3 (orta), 4 (iyi), 5 (ok iyi) Megul msnz? Megulm. Gndermeme (insandan kaynaklanan) mdahale var m (1....5) ? 1 (yok), 2 (hafif), 3 (orta), 4 (gl), 5 (ar) Statik grltden (atmosfer parazitlerinden) etkileniyor musun (1....5)? 1 (yok), 2 (hafif), 3 (orta), 4 (gl), 5 (ar) k gcm arttraym m? Evet, k gcnz arttrn. k gcm azaltaym m? Evet, k gcnz azaltn (*) Gndermeyi durduraym m? (*) Gndermeyi durdurun ltfen (*) Beni tekrar ne zaman aracaksnz? (*) Saat 00:00 (UTC) x kHz. stnden aracam (*) Kendini tantr msn? Benim ya da x istasyonunun sinyal kuvveti nedir? S1....S9 Sinyalde dalgalanma-deikenlik (fading) var m? Evet, var (*) Beni gnderme arasnda duyabiliyor musunuz? (*) Evet duyabiliyorum araya girebilirsiniz (*) Gnderme / Mesaj alnd m? (*) Alnd (Teyid ederim) x istasyonu ile dorudan ya da arac ile haberleiyor musunuz? x istasyonu ile haberleiyorum (*) x istasyonuna aktarr msnz? (*) x istasyonuna aktaryorum ar frekansnda arm tekrar edeyim mi? arnz ar frekansnda tekrarlayn, duyamadm (*) Gnderme frekansm deitireyim mi? (*)x kHz olarak deitirin ltfen (*) Gnderdiim kelime veya grubu tekrarlayaym m? (*) Evet tekrarlayn Genel Mesaj / Duyuru var (*) Mevkiniz nedir? (*) Mevkim x (isim ya da enlem-boylam) Saat ka? Saat x UTC (*) yi dilekler, selam gnderme (erkekler iin) (*) yi dilekler, selam gnderme (bayanlar iin) Defol Hakaret (iki virgl aras olabilecek en kt anlamlar ifade eder) Genel ar (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Kar istasyona konumay brakmak, Devam Et (Go Ahead) Tamam. (Over) Tamam. Kar taraf ilk konumasnn sonunda kullanr (Over) Beklemede kaln. (Stand By) Anlald. (Roger) Grme bitti . (Clear Over and Out) Haberlemeyi tamamen kesiyorum. (Closing) TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

TEMEL ELEKTRONK BLGLER

Elektrik Akm Nasl Oluur? Aslnda bu ok zor bir soru, ama aklamak zorunda olduumun farkndaym. Bildiiniz gibi metallerin atomlarndaki elektron saylar metalin cinsine gre deiir. letken maddelerin atomlarnn son yrngelerinde 4 den az elektron bulunur. Atomlar bu elektronlar 8e tamamlayamadklar iin serbest brakrlar. Bu yzden bir letken maddede milyonlarca serbest elektron bulunur. Bu maddeye elektrik uygulandnda elektronlar negatif (-) den pozitif (+) ynne doru hareket etmeye balar. Bu harekete Elektrik Akm denir. Birimi ise Amperdir. letkenin herhangi bir noktasndan 1 saniyede 6.25X1018 elektron gemesi 1 Amperlik akma eittir. Akmlar Doru Akm (DC) ve Alternatif Akm (AC) olarak ikiye ayrlr. imdi bunlar ayr ayr inceleyelim. Doru Akm (DC) : Doru akmn ksa tanm Zamana bal olarak yn ve iddeti deimeyen akma doru akm denir. eklindedir. Doru akm genelde elektronik devrelerde kullanlr. En ideal doru akm en sabit olandr. En sabit doru akm kaynaklar da pillerdir. Birde evimizdeki alternatif akm doru akma dntren Dorultmalar vardr. Bunlarn da daha sabit olmas iin DC kaynaa Regle Devresi eklenir., Alternatif Akm (AC) : Alternatifin kelime anlam Deikendir. Alternatif akmn ksa tanm ise Zamana bal olarak yn ve iddeti deien akma alternatif akm denir. eklindedir. Alternatif akm byk elektrik devrelerinde ve yksek gl elektrik motorlarnda kullanlr. Evlerimizdeki elektrik alternatif akm snfna girer. Buzdolab, amar makinesi, bulak makinesi, aspiratr ve vantilatrler direk alternatif akmla alrlar. Televizyon, mzik seti ve video gibi cihazlar ise bu alternatif akm doru akma evirerek kullanrlar. PASF DEVRE ELEMANLARI 1 - Diren : Direncin kelime anlam, bireye kar gsterilen zorluktur. Devre eleman olan dirente devrede akma kar bir zorluk gstererek akm snrlamas yapar. Direncin birimi Ohmdur. (Sembol : ) 1,000 ohm = 1 Kilo ohm, 1,000,000 ohm = 1 Mega ohm ve Renkler Say arpan 1,000,000,000 ohm = 1 Giga ohm. Direncin deeri zerine renk kodlar ile Siyah 0 1 yazlmtr. Yan tarafta grlen direncin renkleriri soldan balayarak, sar, Kahverengi 1 10 mor, krmz ve altndr. Soldan 1. renk 1. sayy, 2. renk 2. sayy, 3. renk arKrmz 2 100 pan sayy ve 4. renkte tolerans gsterir. Tablodan bakldnda sar 4e, mor Turuncu 3 1000 7e ve krmzda arpan olarak 10 zeri 2ye eittir. Bunlar hesaplandnda ilk iki say yanyana konur ve nc ile arplr. Tolerans direncin deerinSar 4 10000 deki oynama alandr. Mesela yandaki direncin tolerans %5 ve direncin deYeil 5 100000 eri de 4.7 Kohmdur. Tolerans bu direncin deerinin 4.7 Kohmdan %5 fazMavi 6 1000000 la veya eksik olabileceini belirtir. Birde 5 renkli direnler vardr. Bunlarda 10000000 7 Mor ilk renk say 4. renk arpan, 5. renk ise toleranstr. Direnler normalde 8 100000000 Gri karbondan retilirler fakat yksek akm tamas gereken direnler telden Beyaz 9 1000000000 imal edilirler. Ayrca direnler sabit ve ayarl direnler olmak zere ikiye ay0.01 Gm rlrlar. Ayarl direnlerden Potansiyometre srekli ayar yaplan yerlerde, Trimpot ise nadir ayar yaplan yerlerde kullanlrlar. Altn 0.1

Diren Balant Trleri a) - Seri balant : Yan taraftaki resimde drt adet direncin birbirine seri balanm durumu grlmektedir. A ve B uclarndaki toplam diren deerinin heaplama forml, RT = R1 + R2 + R3 + R4 eklindedir. 100 ohm + 330 ohm + 10 Kohm + 2.2 Kohm = 12.430 KiloOhm (= 12430 ohm) b) - Paralel balant : Paralel balantda ise forml 1 / RT = ( 1 / R1 ) + ( 1 / R2) + ( 1 / R3 ) + ( 1 / R4 ) eklindedir. Fakat ilemler yaplmadan nce Tm deerler ayn yani ohm, Kilo-Ohm veya Mega-Ohm cinsine dntrlmelidir. 10 Kohm = 10,000 ohm, 2.2 Kohm = 2,200 ohm.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

71

imdi de hesaplamay yapalm. 1 / RT = ( 1 / 100 ohm ) + ( 1 / 330 ohm ) + ( 1 / 10,000 ohm ) + ( 1 / 2,200 ohm ) bu eitlie gre, 1 / RT = ( 0.01 ) + ( 0.003 ) + ( 0. 0001) + ( 0.00045) => 1 / RT = 0.01355 yine bu eitlie gre RT = 1 / 0.01355 bu da 73.8 ohma eittir. 2 - Potansiyometre : Potansiyometre devaml ayar yaplmas iin retilmi bir ayal diren trdr. Radyo ve teyplerde ses yksekliini ayarlamak iin kullanlr. bacakldr. 1 ve 3 nolu ular arasnda sabit bir diren vardr. Ortadaki u ise 1 nolu u ile 3 nolu u arasnda hareket eder. 1 nolu uc arasndaki diren azaldka 3 nolu u arasndaki diren artar. 3 - Trimpot : Trimpot ise devrenin iinde kalr ve sabit kalmas gereken ayarlar iin kullanlr. Mant potansiyometre ile ayndr. 4 - Foto Diren (LDR) : Foto diren zerine den k iddetiyle ters orantl olarak, k iddeti arttnda direnci den, k iddeti azaldnda ise direnci artan bir devre elemandr. Foto diren AC ve DC akmda ayn zellikleri gsterir. 5 - NTC : NTC direnci syla kontrol edilen bir diren trdr. Ntc sla ters orantl olarak diren deitirir. Yani s arttka NTCnin direnci azalr. Is azaldka da NTC nin direnci artar. 6 - PTC : PTC ise NTCnin tam tersidir. Isyla doru orantl olarak direnci deiir. Yani s artka direnci artar, s azaldka da direnci azalr. Yan tarafta PTCnin sembol grlmektedir. 7 - Kondansatr : Kondansatr mant iki iletken arasna bir yaltkandr. Kondansatrler ierisinde elektrik depolamaya yarayan devre elemanlardr. Kondansatre DC akm uygulandnda kondansatr dolana kadar devreden bir akm akt iin iletimde kondansatr dolduktan sonrada yaltmdadr. Devreden sznt akm haricinde herhangi bir akm gemez. AC akm uygulandnda ise akmn yn devaml deitii iin kondansatr devaml iletimdedir. Kondansatrn birimi Farat tr ve F ile gsterilir. Faratn altbirimleri Mikro farat (F), Nano farat (nF) ve Piko farattr (pF). 1 F = 1,000,000 F, 1 F = 1,000 nF, 1 nF = 1,000 pF. Kondansatr Balant ekilleri a) - Seri balant : Kondansatrlerin seri balant hesaplamalar, direncin paralel balant hesaplaryla ayndr. Yanda grld gibi A ve B noktalar arasndaki toplam kapasite 1 / CT = ( 1 / C1 ) + ( 1 / C2 ) + ( 1 / C3 ) eklinde hesaplanr. 1 / CT = ( 1 / 10 F ) + ( 1 / 22 F ) + ( 1 / 100 F ) burdan da 1 / CT = 0,1 + 0,045 + 0,01 = 0,155 CT = 1 / 0,155 = 6.45 F eder. A ve B arasndaki elektrik ise VT = V1 + V2 + V3 eklinde hesaplanr. Bu elektrik kondansatrlerin iinde depolanm olan elektriktir. b) - Paralel balant : Kondansatrlerin paralel balant hesaplamalar, direncin seri balant hesaplaryla ayndr. CT = C1 + C2 + C3 hesapladmzda, CT = 10 F + 22 F + 100 F = 132 F eder. A ve B noktalar arasndaki elektrik ise VT = V1 = V2 = V3 eklindedir. Yani tm kondansatrlerin gerilimleri de eittir.
72 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI
1 2 3

8 - Bobin : Bir iletkenin ne kadar ok eik ve bzk bir ekilde ise o kadar direnci artar. Bobin de bir silindir zerine sarlm ve d izole edilmi bir iletken telden oluur. Bobine alternatif elektrik akm uygulandnda bobinin etrafnda bir manyetik alan meydana gelir. Ayn ekilde bobinin evresinde bir mknats ileri geri hareket ettirildiinde bobind elektrik akm meydana gelir. Bunun sebebi mknatstaki manyetik alann bobin telindeki elektronlar aa karmasdr. Bobin DC akma ilk anda diren gsterir. Bu nedenle bobine DC akm uygulandnda bobin ilk anda yaltkan daha sonra iletkendir. Bobine AC akm uygulandnda ise akmn yn devaml deitii iin bir diren gsterir. Bobinin birimi Henri dir. Alt katlar ise Mili Henri (mH) ve Mikro Henridir (uH). Elektronik devrelerde kullanlan kk bobinlerin bota duranlar olduu gibi nve zerine sarlm olanlar da mevcuttur. Ayrca bu nve stne sarl olanlarn nvesini bobine yaklatrp uzaklatrarak alan ayarl bobinlerde mevcuttur. Bobin trafolarda elektrik motorlarnda kullanlr. Elektronik olarak da frekans reten devrelerde kullanlr.

YARI LETKENL ELEKTRONK DEVRE ELEMANLARI

1 - Diyot : Diyot tek yne elektrik akmn ileten bir devre elemandr. Diyotun P kutbuna Anot, N kutbuna da Katot ad verilir. Genellikle AC akm DC akma dntrmek iin Dorultma devrelerinde kullanlr. Diyot N tipi madde ile P tipi maddenin birleiminden oluur. Bu maddeler ilk birletirildiinde P tipi maddedeki oyuklarla N tipi maddedeki elektronlar iki maddenin birleim noktasnda buluarak birbirlerini ntrlerler ve burada Ntr bir blge oluturular. Yandaki ekilde Ntr blgeyi grebilirsiniz. Bu ntr blge, kalan dier elektron ve oyuklarn birlemesine engel olur. Yandaki ekilde diyotun semboln grebilirsiniz. imdide diyotun doru ve ters polarmalara kar tepkilerini inceleyelim. Doru Polarma : Anot ucuna g kaynann pozitif (+) kutbu katot ucunada g kaynann negatif (-) kutbu balandnda P tipi maddedeki oyuklar g kaynann pozitif (+) kutbu tarafndan, N tipi maddedeki elektronlar da g kaynann negatif () kutbu tarafndan itilirler. Bu sayede aradaki ntr blge yklm olur ve kaynan negatif (-) kutbunda pozitif (+) kutbuna doru bir elektron ak balar. Yani diyot iletime gemitir. Fakat diyot ntr blm amak iin diyot zerinde 0.6 Voltluk bir gerilim dm meydana gelir. Bu gerilim dm Silisyumlu diyotlarda 0.6 Volt, Germanyum diyotlarda ise 0.2 Volttur. Bu gerilime diyotun Eik Gerilimi ad verilir. Birde diyot zerinde fazla akm geirildiinde diyot zarar grp bozulabilir. Diyot zerinden geen akmn drlmesi iin devreye birdr seri diren balanmtr. deal diyotta bu gerilim dm ve sznt akm yoktur Ters Polarma : Diyotun katot ucuna g kaynann pozitif (+) kutbu, anot ucuna da g kaynann negatif (-) kutbu balandnda ise N tipi maddedeki elektronlar g kaynann negatif (-) kutbu tarafndan, P tipi maddedeki oyuklarda g kaynann pozitif (+) kutbu tarafnda ekilirler. Bu durumda ortadaki ntr blge geniler, yani diyot yaltma gemi olur. Diyota ters gerilim uydulandnda diyot yaltmda iken ok kk derecede bir akm geer. Bunada Sznt Akm ad verilir. Bu istenmeyen bir durumdur.

DORULTMALAR
Dorultma Nedir? Alternatif Akm blmnde anlattmz gibi Alternatif Akm (AC) genelde byk elektrik devrelerinde kullanlr. Yani byk sanayi makinalar falan. Dk voltajla alan elektronik devrelerinde genellikle Doru Akma (DC) ihtiya duyulur. Doru akmla alan cihazlarmzda besleyebilmek iin evlerimizdeki ebeke elektriini doru akma dntrmemiz gerekir. Bu ilemi yapan devrelere Dorultma Devreleri diyoruz. Bu devrelere rnek verecek olursak ; cep telefonlarnn arj cihazlar ve wolkmaninizin adaptr gayet iyi bir rnek olabilir. Dorultma devreleri kendi aralarnda blmlere ayrlrlar. Bunlar Yarm Dalga Dorultma, Tam Dalga Dorultma ve Kpr Tipi Dorultma lardr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

73

Yarm Dalga Dorultma : Sol tarafta grlen yarm dalga dorultmataki D1 Diyotu AC G Kaynann bir ucunu tek ynde filtre eder. Yani belli bir dzende art ve eksi arasnda gei yapan kutbun sadece art ynndeki akmn gemesine izin verir. Bu sayede AC g kaynann iki kutbu arasnda sadece tek ynde akm geii salanm olur. Diyottan sonraki k grafii soldaki gibidir. Daha sonraki C1 Kondansatr gerilimin ykseli annda sarj olur, d annda ise debolad gerilim sayesinde dmeyi geciktirir. Kondansatrden sonraki k grafii solda grlmektedir. En sonda yer alan R1 direnci ise yk direncidir. Buraya istenilen yk balayabilirsiniz. Ama kaldrabilecei kadar yk balamanz tavsiye edilir. Tam Dalga Dorultma : Tam dalga dorultmacn amac ise yarm dalga dorultmacn kndaki frekansn aralarnda kalan boluklar doldurmaktr. Bu sayede daha dzgn bir akm elde edebilirsiniz. Yalnz bu tip dorultma iin 3 ulu AC g kaynana ihtiya duyacaksnz. Yarm sins dalgann arasnda kalan boluklar ikinci bir diyot ile doldurulur. C1 kondansatr ile tam bir filtre salanr. R1 direnci ise yk direncidir. Sa tarafta diyodun ve kondansatrn k frekanslarn grebilirsiniz. Kpr Tipi Dorultma : Bu dorultma tipinde AC g kaynann her iki kutbuda filtre edilir. Bunun iin hazr Kpr Tipi Diyotlar mevcuttur. D1 ve D2 diyotlar AC g kaynann bir kutbunu D3 ve D4 diyotlarda AC g kaynann dier kutbunu filtre eder. Bu sayede her iki kutupta filtre edilmi olur. Bu da daha iyi bir filtre salar. En son olarakta C1 kondansatr ile yarm sins dalgann aralarndaki boluklar doldurulur. R1 direnci ise yk direncidir. Sa tarafta kpr diyodun ve kondansatrn k frekanslarn grebilirsiniz. 2 - Zener Diyot : Zener diyotlar normal diyotlarn delinme gerilimi noktansndan faydalanlarak yaplmtr. Zener diyot doru polarmada normal diyot gibi alr. Ters polarmada ise zener diyota uygulanan gerilim Zener Voltaj nn altnda ise zener yaltma geer. Fakat bu voltajn zerine kldnda zener diyotun zerine den gerilim zener voltajnda sabit kalr. zerinden geen akm deiken olabilir. Zenerden arta kalan gerilim ise zenere seri bal olan direncin zerine der. retici firmalar 2 volttan 200 volt deerine kadar zener diyot retirler. Zener diyotlar voltaj belli bir deerde sabit tutmak iin yani regle devrelerinde kullanlr. Yan tarafta zener diyotun simgesi, d grn ve ters polarmaya kar tepkisi grlmektedir. 3 - Tunel Diyot : Saf silisyum ve Germanyum maddelerine dafazla katk maddesi katlarak Tunel diyotlar imal edilmektedir. Tunel diyotlar ters polarma altnda alrlar. zerine uygulanan gerilim belli bir seviyeye ulaana kadar akm seviyesi artarak ilerler. Gerilim belli bir seviyeye ulatktan sonrada zerinden geen akmda d grlr. Tunel diyotlar bu d gsterdii blge iinde kullanlrlar. Tunel diyotlar yksek frekansl devrelerde ve osilatrlerde kullanlr. Yan tarafta tunel diyotun sembol ve d grn grlmektedir. 4 - Varikap Diyot : Bu devre elemann size anlatabilmem iin ilk nce n bilgi olarak size kondansatrden bahsetmem gerekecek. Kondansatrn mant, iki iletken arasnda bir yaltkan olmasdr. Ve bu kondansatrdeki iletkenlerin arasndaki uzaklk artrlarak ve azaltlarak kapasitesi deitirilen kondasatrler mevcuttur. Fakat bunlarn bir dezanataj var ki bu da ok maliyetli olmas, ok yer kaplamas ve elle kumanda edilmek zorunda olmas. Bu kondansatr trne Variable Kondansatr diyoruz. imdi varible kondansatrlere her konuda stn gelen bir rakip olan Varikap Diyotu anlatacam. Varikap diyot, uclarna verilen gerilime oranla kapasite deitiren bir ayarl kondansatrdr ve ters polarma altnda alr. Boyut ve maliyet olarak variable kondansatrlerden ok ok kullanldr. Diyot konusunda grdnz gibi diyot da kondansatr gibi iki yar iletken maddenin arasnda ntr blge yani yaltkandan oluur.Yan tarafta grld gibi zerine uygulanan ters polarma gerilimi artt taktirde aradaki ntr blge genililer. Bu da iki yar iletkenin aralarndaki mesafeyi arttrr. Bylece diyotun kapasitesi der. Gerilim azaltldnda ise tam tersi olarak ntr blge daralr ve kapasite artar. Bu eleman televizyon ve radyolarn otomatik aramalarnda kullanlr.
74 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

5 - otki (Schottky) Diyot : Normal diyotlar ok yksek frekanslarda zerine uygulanan gerilimin yn deitirmesine karlk veremezler. Yani iletken durumdan yaltkan duruma veya yaltkan durumdan iletken duruma geemezler. Bu hzl deiimlere cevap verebilmesi iin otki diyotlar imal edilmitir. otki diyotlar normal diyotun n ve p maddelerinin birleim yzeyinin platinle kaplanmasndan meydana gelmitir. Birleim yzeyi platinle kaplanarak ortadaki ntr blge inceltilmi ve akmn ntr blgeyi amas kolaylatrlmtr. 6 - Led Diyot : Led k yayan bir diyot trdr. Lede doru polarma uygulandnda p maddesindeki oyuklarla n maddesindeki elektronlar birleim yzeyinde ntrleirler. Bu birleme annda ortaya kan enerji k enerjisidir. Bu n gzle grlebilmesi iin ise p ve n maddelerinin birleim yzeyine Galyum Arsenid maddesi katlmtr. Ledlerin, yeil, krmz, sar ve mavi olmak zere 4 eit renk seenei vardr. 7 - nfraruj Led : nfraruj led, normal ledin birleim yzeyine galyum arsenid maddesi katlmam halidir. Yani grnmez (mor tesi) ktr. infraruj ledler televizyon veya mzik setlerinin kumandalarnda, kumandann gndedii frekans televizyon veya mzik setine iletmek iin kullanlr. Televizyon veya mzik setinde ise bu frekans alan devre elemanna Foto Diyot denir. nfraruj led ile normal ledin sembolleri ayndr. 8 - Foto Diyot : Foto diyotlar ters polarma altnda kullanlrlar. Doru polarmada normal diyotlar gibi iletken, ters polarmada ise n ve p maddelerinin birleim yzeyine k dene kadar yaltkandr. Birleim yzeyine k dtnde ise birleim yzeyindeki elektron ve oyuklar aa kar ve bu ekilde foto diyot zerinden akm gemeye balar. Bu akmn boyutu yaklak 20 mikroamper civarndadr. Foto diyot televizyon veya mzik setlerinin kumanda alclarnda kullanlr. 9 - Optokuplrler : Optokuplorler iinde bir adet foto diyot ve bir adet de infaruj led barndran bir elektronik devre elemandr. Bu infaruj led ve foto diyotlar optokuplrn ierisine birbirini grecek ekilde yerletrilmilerdir. nfraruj ledin uclarna verilen sinyal aynen foto diyotun uclarndan alnr. Fakat foto diyotun ularndaki sinyal ok ok dk olduu iin bir ykseltele ykseltilmesi gerekir. Bu devre elemannn kullanm amac ise bir devreden dier bir devreye, elektriksel bir balant olmakszn bilgi iletmektir. Aradaki balant ksal bir balantdr. 10 - Transistr : Transistrler PNP ve NPN transistrler olarak iki tre ayrlrlar. NPN transistrler N, P ve N yar iletken maddelerin birlemesinden, PNP transistrler ise P, N ve P yar iletken maddelerinin birlemesinden meydana gelmilerdir. Ortada kalan yar iletken madde dierlerine gre ok incedir. Transistrde her yal iletken maddeden dar bir u kartlmtr. Bu ulara Kollektr, Beyz ve Emiter isimlerini veriyoruz. Transistr beyz ve emiter ularna verilen kk aptaki akmlarla kollektr ile emiter ular arasndan geen akmlar kontrol ederler. Beyz ile emiter arasna verilen akmn yaklak %1 i beyz zerinden geri kalan ise kollektr zerinden devresini tamamlar. Transistrler genel olarak ykseltme ilemi yaparlar. Transistrlerin katalog deerlerinde bu ykseltme kat saylar bulunmaktadr. Bu ykseltme katsaysnn birimi ise Beta dr. imdi de NPN ve PNP tipi transistrleri ayr ayr inceleyelim. a) - NPN Tipi Transistr : NPN tipi transistrler N, P ve N tipi yar iletkenlerinin birlemesinden meydana gelmitir. ekilde grld gibi 1 nolu kaynan (-) kutbundaki elektronlar emiterdeki elektronlar beyze doru iter ve bu elektronlarn yakalak %1 i beyz zerinden 1 nolu kaynan (+) kutbuna, geri kalan ise kollektr zerinden 2 nolu kaynan (+) kutbuna doru hareket ederler. Beyz ile emiter arasndan dolaan akm ok kk, kollektr ile emiter arasndan dolaan akm ise byktr. Yan tarafta NPN tipi transistrn sembol ve i yaps grlmektedir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

75

b) - PNP Tipi Transistr : PNP tipi transistrler P, N ve P tipi yar iletkenlerinin birlemesinden meydana gelmitir. ekilde grld gibi 1 nolu kaynan (+) kutbundaki oyuklar emiterdeki oyuklar beyze doru iter ve bu oyuklarn yakalak %1 i beyz zerinden 1 nolu kaynan (-) kutbuna, geri kalan ise kollektr zerinden 2 nolu kaynan (-) kutbuna doru hareket ederler. Beyz ile emiter arasndan dolaan akm ok kk, kollektr ile emiter arasndan dolaan akm ise byktr.Yan tarafta PNP tipi transistrn sembol ve i yaps grlmektedir. 11 - Foto Transistr : Foto transistrn normal transistrden tek fark, kollektr ile emiter arasndan geen akm beyz ile deilde, beyz ile kollektrn birleim yzeyine den mor tesi kla kontrol ediliyor olmasdr. Foto transistr devrede genelde beyz ucu bota olrak kullanlr. Bu durumda zerine k dtnde tem iletimde dmediinde ise tam yaltmdadr. Foto transistrn kazanc beta kadar olduu iin foto diyotlardan daha avantajldr. Yan tarafta foto transistrn sembol grlmektedir. 12 - Tristr : Tristr mantk olarak yandaki ekildeki gibi iki transistrn birbirine baland gibidir. Tristrn anot, katot ve gate olmak zere ucu bulunmaktadr. Gate ucu tetikleme ucudur. Yani anot ile katot zerinde bir gerilim varken (Anot (+), katot (-) olmak art ile) gate ile katot uclar arasna bir anlk (Gate (+), katot () olmak art ile) akm uygulanp ekildiinde tristrn anot ile katot ular aras iletime geer. Anot ile katot arasndaki gerilim Tutma Gerilimi nin altna dmedii srece tristr iletimde kalr. Tristr yaltma sokmak iin anot ile katot arasndaki akm kesilir veya anat ile katot uclar bir anlk ksa devre yaplr. Veya da gate ile katot arasna ters polarma uygulanr. Yani gate ucuna negatif gerilim uygulanr. 13 - Diyak : Diyak ift ynde de ayn grevi gren bir zener diyot gibi alr. Diyakn zerine uygulanan gerilim diyak geriliminin altnda iken diyak yaltmdadr. zerinden sadece sznt akm geer. zerine ukgulanan gerilim diyak geriliminin stne ktnda ise siyak iletime geer. Fakat iletime geer gemez diyakn ularndaki gerilimde bir d grlr. Bu d deeri diyak geriliminin yaklak %20 si kadardr. Diyakn zerine uygulanan gerilim diyak geriliminin altna da dse diyak yine de iletimde kalr. Fakat diyaka uygulanan gerilim d anndan sonraki gerilim seviyesinin altna drldnde diyak yaltma geer. Diyak iki yndeki uygulanan polarmalarda da ayn tepkiyi verecektir. Diyakn bu zelliklerinin olma sebebi alternatif akmda kullanlabilmesidir. 14 - Triyak : Triyaklar da tristrlerin alternatif akmda alabilen trleridir. Triyakn oluumunda birbirine ters ynde bal iki adet tristr bulunmaktadr. Yan tarafta bu birleim grlmektedir. Herhangi bir alternatif akm devresindeki bir triyakn A1 ucuna (+) A2 ucuna da (-) ynde akm geldiinde birinci tristr, tam tersi durumda ise ikinci tristr devreye girecektir. Bu sayede triyak alternetif akmn iki ynnde de iletime gemi olur. Triyak yksek gl ve alternatif akm devrelerinde g kontrol eleman olarak kullanlr. 15 - JFet Transistr : Jfet transistrler normal transistrlerle ayn mantkta alrlar. adet uca sahiptir. Bunlar Kap (G)(normal transistrn beyzi), oyuk (D)(normal transistrn kollektr) ve kaynak (S) dr. Normal transistrle jfet transistr arasndaki tek fark, normal transistrn kollektr emiter arasndaki akmn, beyzinden verilen akmla kontrol edilmesi, jfet transistrn ise geytinden verilen gerilimle kontrol edilmesidir. Yani jfetler gate ucundan hi bir akm ekmezler. Jfetin en nemli zelliide budur. Bu zellik ierisinde ok sayda transistr bulunduran entegrelerde snma ve akm ynnden byk bir avantaj salar. Normal transistrlerin NPN ve PNP eitleri olduu gibi jfet transistrlerinde N kanal ve P kanal olarak eitleri bulunmaktadr. Fakat genel olarak en ok N kanal jfetler kullanlr.

76

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

a) - N Kanal JFet Transistr : Yandaki grafikte grld gibi n kanal jfet transistrler iki adet P ve bir adette N maddesinin birleiminden meydana gelmitir. Fetin gate ucuna uygulanan gerilim ile D ve S uclar arasndaki diren deeri kontrol edilir. Gate ucu 0V tutulduunda, yani S ucuna birletirildiinde P ve N maddeleri arasndaki ntr blge genilemeye balar. Bu durumda D ve S uclar arasndan yksek bir akm akmaktadr. D ve S uclar arasna uygulanan gerilim seviyesi arttrld taktirde ise bu ntr blge daha da genilemeye balar ve akm doyum deerinde sabit kalr. Gate ucuna eksi deerde bir gerilim uygulanmas durumunda ise ntr blge daralr. Akm seviyesi de gate ucuna uygulanan gerilim seviyesine bal olarak dmeye balar. Bu sayede D ve S ularndaki diren deeri ykselir.

b) - P Kanal JFet Transistr : P kanal fetlerin alma sistemide N kanal fetlerle ayndr. Tek fark polarizasyon ynnn ve P N maddelerinin yerlerinin ters olmasdr. Yani gate ucuna pozitif ynde polarizasyon verdiimizde D ve S uclar arasndaki diren artar, akm der. Gate ucu 0V iken ise akm doyumdadr.

16 - Mosfet : Mofetlerde fetler gibi N kanal ve P kanal olarak ikiye ayrlrlar. Mosfetler Aadaki ekilde grld gibi byk bir gvde olan P maddesi (SS) oluk ve kaynak kutuplarna bal iki adet N maddesi. Ve yine kanal blgesini oluturan bir N maddesi daha. Birde kanal ile arasnda silisyumdioksit (SiO2) maddesi bulunan kap konnektr bulunmaktadr. Bu madde n kanal ile kap arasnda iletimin olmamasn salar. P maddesinden oluan gvde baz mofetlerde iten S kutbuna balanm, baz mosfetlerde de ayr bir uc olarak dar karlmtr. Mosfetler akm kontrol fetlerden biraz farkldr. Mosfetler baz zelliklerine gre ikiye ayrlrlar, bunlar ; Deplesyon (Depletion) ve Enhensment tipi mosfetlerdir. Bu iki tip mosfeti imdi ayr ayr inceleyelim. a) Deplesyon : Yandaki grafikten de anlalaca gibi mosfetin gate kutbuna 0V verildiinde (yani S kutbu ile birletirildiinde) S ve D kutuplar arasndan fetlerdeki gibi bir akm akmaya balar. Gate kutbuna negatif ynde yani -1V uygulandnda ise gate kutbundaki elektronlar kanaldaki elektronlar iter ve p tipi maddeden oluan gvdedeki oyuklarda eker. Bu itme ve ekme olaylarndan dolay kanal ile gvdedeki elektron ve oyuklar birleerek ntr blge olutururlar. Gate e uygulanan negatif gerilim artrldnda ise ntr blge dahada geniler ve akmn gemesine engel olur. Gate kutbuna pozitif ynde gerilim uygulandnda gate kutbundaki oyuklar, gvdedeki oyuklar iter, kanaldaki elektronlar ise eker fakat aradki silisyumdioksit madde nedeniyle gate kutbundaki oyuklarla elektrnlar birleemez. Bu sayede kanal geniler ve geen akm daha da artar. te bu gate kutbunan uygulanan pozitif gerilimle akmn artrlmasna Enhensment, negatif gerilim uygulayarak akm drlmesinede Deplesyon (Depletion) diyoruz. Bu blmde Deplesyon tipi mosfetlerin N kanal olan trn akladk. P kanal olan tipi N kanaln, polarma ve yariletkenlerin yerleri bakmndan tam tersidir. b) Enhensment : Enhensment tipi mosfetleri, Deplesyon tipi mosfetlerden ayran en nemli zellik yantarafta da grld gibi N tipi kanaln bulunmamasdr. Bu kanaln bulunmamas nedeni ile gate kutbuna 0V uygulandnda S ile D ular arasndan hi bir akm gemez. Fakat gate kutbuna +1V gibi bir pozitif gerilim uygulandnda gate kutbundaki oyuklar gvdedeki oyuklar iter. Bu sayede S kutbundan gelen elektronlara D kutbuna gitmek iin yol alm olur. S ve D kutuplar arasndan bir akm gemeye balar. Bu blmde Enhensment tipi mosfetlerin N kanal olan trn akladk. P kanal olan tipi N kanaln, polarma ve yariletkenlerin yerleri bakmndan tam tersidir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

77

TEKNK FORMLLER
OHM KANUNU
R = E I E =I .R I= E R

W =E . I

W =I 2 . R

W=

E2 R

REAKTANS

XL = 2rFL

1 X C = 2rFC

REZONANS

F=

1 2r L.C

DREN (SER BALI)

RT = R1 + R2 + R3 + ..... RN

DREN (PARALEL BALI)

1 R

1 1 1 1 = R + R + R + .... R 1 2 3

KONDANSATR (SER BALI)

1 1 1 1 1 C T = C1 + C 2 + C 3 + .... C n

KONDANSATR (PARALEL BALI)

CT = C1 + C2 + C3 + ..... CN
300000 Metre F (KHz)

DALGA BOYU (Lambda)

m=

TRAFO AKTARMA ORANI

S1 V I2 1 n =S = V =I = 1 2 2

Z1 Z2

KISALTMALAR: R = Diren (Ohm) V = Gerilim (Volt) W = G (Watt) F = Frekans (Hertz) S1 , S2 = Primer , Sekonder sarm says I1 , I2 = Primer, Sekonder Akm (Amper) I = Akm (Amper) C = Kapasite (Farad) L = Endktans (Henry) V1 , V2 = Primer , Sekonder Voltaj (Volt) Z1 , Z2 = Primer , Sekonder Empedans (Ohm

78

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

MODLASYON
ki ayr sinyalin birletirilerek iinde eski sinyallerden farkl frekanslarn bulunabilecei yeni bir sinyalin oluturulmasdr. Modlasyon ok ayrntl bilgiler tanmasnda kullanlan tekniktir. ki ana modlasyon ekli mevcuttur. A) GENLK MODLASYONU B) FREKANS MODLASYONU GENLK MODLASYONU: Genlik modlasyonu e ayrlr; 1) Normal genlik modlasyonu [ AM ] 2) Tek yan band modlasyonu [ SSB ] (Single Side Band) 3) ift yan band Modlasyonu [ DSB ] (Double Side Band) Genellikle ticari radyo ve TV istasyonlar AM ve FM, amatrler SSB kullanrlar. NORMAL GENLK MODLASYONU ( AM ) : AM sinyalini elde etmek iin bilgi sinyalini tayc frekansnda kesmemiz gerekir. Bu olay tayc dalgann tm harmonik katlarn oluturur. Bu frekanslarn bir tanesinin gemesine izin verirsek AM sinyali DSB modlasyon sinyali yaplm olur. Belli bir frekans aral band geiren filtrelerle dier sinyallerden ayrlr. Bir bilgi sinyali linear olmayan bir devre elemannn zerinden tayc ile birlikte geerse AM modlasyonu oluur. (Linear olmayan elemanlara diyot ve BJT rnek verilebilir.) AMde sinyal yokken antenden enerji kar. Antenden gnderilecek sinyaller balanced modlatrnde retilir. Uzaa gidecek kadar glendirilmek iin linear ykselteler kullanlr. AM sinyalinin glendirilmesi ve modle edilmesi C snf ykselte ile yaplr. TEK YAN BAND ( SSB ) : AM modlasyonunda tayc sinyal yalnz bana bilgi tamaz. ki yan bandn uzaya gnderilmesi enerji kaybdr. Bunlar ortadan kaldran SSB iletiimi radyo, telefon ve telli iletiimde kullanlmak zere gelitirilmitir. Bu sistemde tayc frekans ve bir tane yan band yok edilir. Sadece tek yan band yaynlanr. SSB sinyaller AM sinyallerine gre daha az snme (fading) gsterir. Ticari radyolarn SSB yaplmamasnn nedeni, SSB alc devrelerinin daha karmak ve pahalya imal edilmesidir. Fakat zamanla btn radyolar SSB olacaktr. AM sinyalinin taycs bastrlrsa, (suppressed carrier) sonu ift yan banttr. Daha sonra yan bandlardan biri fitrelenip kartlrsa USB (upper side band) st yan bad modlasyonu olur. Bu iki durumda SSB olarak adlandrlr. FREKANS MODLASYONU ( FM ) : Genlik modlasyonunda, genlii sabit tutan modle eden iareti deitirirsek, elde edilen modlasyona Frekans modlasyonu denir. Bir tayc dalga FM na tabi tutulunca frekansn kaymas modle eden sinyalin genlii ile orantldr. Modle eden sinyalin frekansna bal deildir. Bunun yannda ;
Modlasyon indisi = Frekans sapmas Modle eden frekans

Bu tanmdan da anlald zere modle eden iaretin genlii sabit tutulursa, frekans sapmas sabit kalr. Ancak modle eden frekans deiince modlasyon indisi deiir. AM in aksine olarak FM de band genilii modlasyon indisi ile deiir. FM de bandlarn matematiksel ifadesi Bassel fonksiyonlar ile bulunur. FM de modlasyon indisi arttka nemli yan bandlarn adedi artar. PREAMPHASS : Bir bilgi sinyalinin grlt sinyaline gre daha ok kuvvetlendirilip ilenmesi olaydr. Bylece sinyal grlt oran yksek, bilgi sinyali preamphasis devrelerine verilerek grltsz gerek bilgi sinyali elde edilir. DEMODLASYON (DEDEKSYON) : Uzaydan gelen modle edilmi sinyalden tekrar bilgi elde etmeye demodlasyon denir. Tm radyo alclarnda demodlatr bulunur. ki tr demodlasyon vardr. 1) Zarf dedeksiyonu (Envelope detection) 2) Senkron dedeksiyon (Coherent detection) SSB de genellikle senkron dedeksiyon uygulanr. AM sinyalini ise Linear olmayan elemandan geirirsek dedeksiyon gerekleir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

79

HETERODN
Geni frekans bandndaki her istasyon iin eit gzellikte sinyal alnmas ve ilemlerin eit olmas iin heterodin sistemi gelitirilmitir. ki frekansl sinyalin arplp aralarndaki fark kadar yeni frekansl bilgi sinyalinin yaratlmasna HETERODN OLAYI denir. Bu olay geni olarak syle aklayabiliriz; Bir piyanonun birbirine bitiik iki tuuna ayn zamanda baslrsa kan ses titrer gibi bir etki meydana getirerek alalp ykselir. Ayn ey, ekseriya, iki motorlu uaklarda, motorlar birbirinden ok az farkl dnd zaman da iitilir. Sesteki bu titremenin (ki buna vuru ad verilir) sebebi sesin havada bir sra itme ve ekmeler halinde yol almasdr. ekmeler baka bir sesin ekmeleri ile ayn zamana rastlarsa, iki nota birbirini kuvvetlendirir ve daha yksek bir ses iitilir. Fakat birinci notann ekmeleri ikinci notann itmeleri ile ayn zamana rastlarsa iki nota birbirini yok etmeye alr ve hafif bir ses duyulur. Notalarn frekanslar farkl olduu zaman birincinin ekmeleri her zaman ikincinin ekmeleri ile ayn zamana rastlamaz; nk bunlar her iki nota iin farkl aralklarla meydana gelir. Fakat frekans yksek olan notann itme ve ekmelerini teki notann itme ve ekmelerini zaman zaman yakalar ve bunlar ayn zamana rastladklar takdirde seste bir ykselme duyulur ve bylece titreklik ortaya kar. Bir saniyede meydana gelen vurularn says iki notann frekanslar arasndaki farka eittir. Tpk iki notann vuru meydana getirerek birbirini etkilemesi gibi, iki alternatif gerilimde birbirleriyle kartrlnca yukarda anlatlana benzer bir olay meydana gelir. Karma sonunda elde edilen gerilim, ilk iki gerilimin frekanslarnn farkna eit bir frekansla byyp klr. Bylece frekans 500 Hz olan bir alternatif gerilim, frekans 1500 Hz olan baka bir gerilimle kartrlrsa meydana gelen gerilim saniyede 1000 defa byyp klecektir. Buna HETERODN yapma denir. Buradaki alternatif gerilimlerden birinin yerine antenden gelen radyo iareti kullanlr. Kartrma sonucunda meydana gelen gerilim radyo iaretinden daha alak frekansl olur, fakat asl iaret zerine bindirilmi olan haberi de tar.

EMSYON ETLER
1. SEMBOL : Tayc ya uygulanan modlasyon tr 2. SEMBOL : Modle edilen sinyalin karakteri, 3. SEMBOL : Aktarlan bilginin tr 1 NC SEMBOL A : Genlik Modlasyonu, (AM veya GM) H : Genlik Modlasyonu, Tek yan band, Tayc tam mevcut (SSB) R : Genlik Modlasyonu, Tek yan band, Tayc az veya deiebilir (SSB) J : Genlik modlasyonu, Tek yan band, Tayc bastrlm (SSB) F : Frekans modlasyonu (FM) C : Genlik Modlasyonu, Artk yan band G : Faz modlasyonu 2 1 2 3 NC SEMBOL : Modle edici alta tayc kullanmayan saysal bilgi : Modle edici alt tayc kullanan saysal bilgi : Analog bilgi

3 NC SEMBOL A : Telgraf (Sesli) B : Telgraf (Otomatik) C : Faksimile D : Data Aktarm E : Telefon F : Televizyon
80 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

YONOSFER
Atmosferin yksek ksmnda, stratosferin stnde, yerkreyi saran, atmosferin azald en d katman yer alr. Yeryznden itibaren 50 ila 500 km. arasndaki bu katmana YONOSFER denir. yonosfer adnn kullanlnn nedeni, gazlarn iyonizasyona urad bir blge olmasdr. Bu atom ve molekllerin iyonlar haline dnmesi olaydr. yonosferin 80 ila 200 km. lik blmn meydana getiren iki katman HEAVY SIDE katmandr. Bu katmann telsiz haberlemesindeki nemi ok byk olup, amatr radyoculuun can damardr. nk bu tabaka uzun ve orta radyo dalgalarn yere yanstarak dnyann yuvarlaklndan doan glkleri yener. Eer bu tabaka olmasayd amatr radyocularn kulland frekanslardaki radyo dalgalar ya yeryznde birka yz km. ilerleyecekler, yada gkyznden uzay boluuna yaylacaklard. Bu tabaka oluumunu gneten gelen nlara borludur. Atmosferin bu yksekliklerinde oksijen, molekler oksijen, nitrojen ve molekler nitrojen bulunmaktadr. Bu gazlar elektrik ykl bir ekirdek ve ekirdein etrafnda dolaan elektronlardan oluurlar. Gneten gelen nlar bu elektronlardan bazlarnn serbest hale gelmesine neden olur ve bylece elektronlarn eksi (-) ykleri ve elektron kayb ile oluan art (+) ykl iyonlar serbeste dolamaya balar. Her ne kadar bu ok hareketli serbest elektronlar art (+) ykl iyonlara arpp onlar tekrar ntr hale getirirlerse de, gneten devaml gelen nlarda, srekli olarak iyonizasyona neden olur. Yani elektronlar serbest kalr ve yeni iyonlar oluur. Bylece gnein durumuna gre, yani mevsimlere ve gnn saatlerine bal bir denge oluur. Geceleri daha az, gndzleri daha ok serbest elektron ve iyon mevcuttur. Sonu olarak atmosferin st ksmnda sanki bir metal iindeymi gibi elektronlar serbeste dolamaktadr. Bunlarn younluuna bal olarak iyonosfer tabakalara ayrlr. D tabakas (50-80 km) ozonun mor tesi nlarla iyonlamasndan olumutur. E tabakas (80-200 km.) oksijen molekllerinin fotoiyonlamasndan tremitir. F1 tabakas (200-300 km.) azot molekllerinin fotoiyonlamasndan meydana gelmitir. F2 tabakas (300-400 km.) mor tesi nlarn yan sra gnein cisimcik halindeki nlar ile kozmik nlarn etkisiyle olumutur. G tabakas (400 km.sonras) azot atomunun sourulmasndan olutuu sanlmaktadr. D,E ve F1 tabakalarnn iyon younluu, klanma etkisiyle dorudan doruya deiir. Ancak F2 tabakasnn iyon younluu ters dalgalanma geirir. Yeryzndeki verici antenden kan radyo dalgalar antenin nm rtsne gre deiik ynlerde ilerleyeceklerdir. Yeryzn takip eden dalgalar zayflayarak ilerleyecekler ve ok uzaklara gidemeden kullanlamaz hale geleceklerdir. Gkyzne doru ilerleyen dalgalar ise iyonosfer tabakasnda krlma yaparak ilerleyeceklerdir. Uzun mesafelere giden radyo dalgalar birok kere krldktan sonra polarizasyonunu kaybeder. Yani DX konumalarda yatay veya dikey polarizasyonlu antenler ayn neticeyi verirler. Yani antenin yatay veya dey durumda olmasna bal deildir. Radyo dalgalarnn iyonosferde bklmesi, iyonosfere giri asna baldr. Bu durumda radyo dalgalar ; a) Tam krlmaya urayp yine iyonosferde krlmaya devam edip yeryzne dnecek, b) yonosferde krlmaya devam edip, iyonosferden bolua kp gidecektir. Radyo dalgalarnn iyonosfere giri as, sfrdan byk olursa, iyonosferden yansyp yeryzne dnecek radyo dalgalarnn frekans da artar. te bu frekansa MUF (maximum usable frequency-kullanlabilir en yksek frekans) denir.yonosfere giri as bydke haberleme mesafesi arttndan, baz MUF lar haberleme mesafesi cinsinden verilir. Frekans arttrldka iyonosfer tabakalar radyo dalgalarn yanstmamaktadr. Bylece belli bile frekansa ulaldnda bu frekans iyonosfer tabakasn deler geer. Bu durumdan iyonosfer tabakalarnn incelenmesinde yararlanlr. Buna bal olarak en yksek frekansn F tabakasndan yansd sylenebilir. FREKANSIN YONOSFERK YAYILMA ETKS : yonosfer tabakas dorudan doruya gnein etkisinde olduu iin gnein etkilerinden kurtulmas mmkn deildir. rnein ; Gne etkilerinin 11 yllk periyodik deiimleri aynen iyonosferdeki deiikliklerde de grlr. Yukarda biraz olsun anlatmaya altmz iyonosfer, gnein etkileri kadar, yeryznde mevcut olan magnetik alanlardan da etkilenerek, ok daha deiik etkilere sahip olur ve bu tabakann gerek analizini yapmak ok daha kapsaml hale gelir.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

81

ELEKTROMANYETK DALGALARIN YOLU

Bir elektromanyetik dalga anteni terk ettikten sonra uzaya doru yol alr. Bu dalgann bir ksm dnyann yzeyi boyunca yaylr ki, buna yer dalgas denir. Antenden dar ve yukar doru hareket eden dalgann geri kalan ksm ise gk dalgas adn alr. YER DALGALARI Antenden ktktan sonra yava yava zayflayp tamamen snnceye kadar yeryz erisini takip eden dalgalardr. bileenden oluurlar. lki verici anteninden ktktan sonra dorudan alc antenine ulaan dalgalardr. Bunlara DREKT DALGALAR denir. kincisi yeryznden yansyarak alc antene ulaanlardr. Bunlara YANSIYAN DALGA denir. Sonuncusu ise yer yzeyine temas ederek yaylan dalgadr. Buna da yzey dalgas denir. Yer dalgalarnn yaynm mesafesi aadaki faktrlere baldr. Frekans: Yer dalgalarnn frekans arttka ulalan menzil der. Topran tipi: Su topraa gre daha iyi bir iletken olduu iin yer dalgalar, su zerinde daha uzak mesafelere ulaabilirler. Toprak ne kadar kuru ise menzil o oranda der G; Menzil verici gcyle doru orantldr. G arttka menzil de artacaktr

ekil 1. Yer Dalgalar Direkt ve Yansyan Dalgalar Yer dalgasnn bu iki bileeni birbirlerinden ok farkl deildirler, ancak alc antenine ulatklarnda faz fark bakmndan bir farkllk gsterirler. Her iki dalga verici anteninden ktklarnda ayn fazda olmalarna ramen yansyan dalga, direkt dalgaya gre daha uzun bir yol izlediinden alc antenine daha ge ular ve buda iki dalga arasnda bir faz fark meydana getirir. Yansma topraktan oluyorsa aralarnda 180 lik bir fark meydana gelir. Bu iki dalgann yollar arasndaki uzaklk ok farkl deilse, alc antenine 180 farkl olarak geleceklerinden ters yndeki bu iki alan birbirini yok eder. Dalgalarn yollar arasndaki fark fazla olursa, alc antenini etkileyen alanlar arasndaki faz fark da 180 den daha az olur. Bunun sonucu olarak da zt ynden ki alanlar birbirini tamamen yok etmezler. Alc anteni geri kalan alan tarafndan etkilenir. Verici ve alc antenlerin yerden ykseklikleri fazla deilse, direkt ve yansyan dalgalarn izledikleri yollar da uzunluk bakmndan birbirine yakn hatta pratik bakmdan birbirine eit olarak kabul edilebilir, bu durumda birbirlerini yok edeceinden antenler arasndaki iliki yalnz yzey dalgas tarafndan salanr. Yzey Dalgas Toprak yzeyi olduka iletken olduundan hareket halindeki dalga topran iinde bir gerilim indkler. Sz konusu gerilim topran iinde Fuko akmlarnn olumasna sebep olur. Bu akmlar oluturan enerji yzey dalgas tarafndan absorbe edileceinden verici anteninden alc antenine giden dalgalar zayflar. Dalgann bu zayflama deeri yzey dalgasnn zerinden getii arazinin cinsine baldr. Su en az zayflatmaya neden olur. Dalgann en uzak mesafeye gitmesine neden olurken, orman, dalar, meskun yerler en ok zayflatmay yapp dalgann ksa mesafelere gitmesine sebep olurlar. Ayrca dalgann frekans ykseldike topran zayflatmas da etkili bir ekilde artar.

82

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Yer Dalgas ile Haberleme Yer dalgalar ile yaplan haberlemenin etkinlii frekansa ve gce gre deiir. Dk radyo frekanslarnda yzey dalgas bileeni ok kuvvetlidir. Fakat verici anteninden uzaklatka bu bileende zayflama meydana geleceinden, uzak mesafelerle haberleme yapabilmek iin olduka byk gce ihtiya vardr. VHF ve UHF gibi yksek frekans bandlarnda yaplan haberlemede yzey dalgas antenden ktktan hemen sonra byk lde zayflamaya uradndan haberleme iin kullanlmaz. Bu durumda yer dalgasnn, direkt ve yansyan bileenlerinden yararlanlr. Anten ykseklii az olan vericilerin yayd direkt ve yansyan dalgalar alc anteninde birbirini yok ettiinden, bu dalgalarla yaplacak haberlemede verici anteninin topraktan olan ykseklii fazla tutulmaldr. Bylece yansyan dalgann direkt dalgaya gre daha ileri giderek onu zayflatmas, bileenlerinin birbirini yok etme miktarnn azaltlmas salanm olur. GK DALGALARI Yer dalgalarna gre farkl bir ekilde yaylrlar. Yaylndaki zelliinden dolay uzun mesafe haberlemesi gk dalgalar vastas ile yaplr. Antenden kp yukarya doru hareket eden gk dalgalar iyonosfer deki elektrik arj tarafndan eilme ve krlmaya uratlarak tekrar yer yzne dnerler. Verici anteninden yzlerce km uzakta krlan veya yansyan gk dalgalarnn dt blgede bulunan bir alc anteni olduka kuvvetli sinyaller alr. F2 yonosfer iindeki iyonizasyon derecesi, gnein radyasyon deeF1 rine ve havann younluuna bal olduundan gece ve gndze, mevF E simlere ve havann scaklna gre deiir ve iyonosfer iinde farkl D E younluklarda tabakalar oluur. Bu tabakalar radyo dalgalar zerinde farkl etkiler yaparlar. D tabakas ad verilen ilk tabaka, yerden 40-80 km arasnda bulunur ve yalnz gndzleri olutuu iin younluu en az olan tabakadr. E tabakas ikinci tabakadr ve 80-150 km arasn kapsar. Gndzleri ok youndur (leyin saat 12 civar), geceleri de bulunmasna Gece Gndz karn younluu ok azdr. Son iyonosfer tabakas F tabakasdr, 150500 km arasnda oluur. Gndzleri F1 ve F2 gibi iki ksma ayrlr, ekil 2. yonosfer iindeki tabakalar iyon bakmndan iyonosferin en youn tabakasn F2 tabakas oluturur. Gne batar batmaz F1 ve F2 tabakalar birleerek F tabakasn olutururlar. Gk dalgalarnn yaylma mesafesi aadaki faktrlere baldr: Geli as: Verici anteninden gnderilen dalgann yansyabilmesi iin iyonosfere belli bir a altnda gelmesi gerekir. Byk alarda iyonosfer katmanlarna ulaan gk dalgalar, bu katmanlar tarafndan yutulurlar. Ykseklik: Verici anteni ne kadar yksee yerletirilirse menzil o oranda artar. yonlama miktar: Tabakann iyonlama miktar ne kadar fazla ise menzil o oranda der. (Gece-gndz menzil fark gibi) Frekans: Verici frekans 30 MHzin altnda olmaldr. Frekans arttka gk dalgalarnn menzili der. 30 MHz in zerinde frekans bir dalga iyonosferden yansmad gibi tm katmanlar geerek uzaya ular. Verici antenden kp iyonosferin katmanlarnda krlarak tekrar topraa dnen bir gk dalgas, genellikle topraktan yansyarak tekrar iyonosfere gidecek gce sahiptir. Burada tekrar krlarak yeryzne dnebilir. Bylece vericiden kan dalgalar ok uzaklardan alnabilir. Eer vericiden kan dalga yeterli gce sahi ise, bu krlmalar defalarca tekrarlanabilir. Bylece binlerce km. uzaktaki istasyonlarla irtibat kurulabilir. Bu olaya OK ATLAMALI TRANSMSYON denir. Gk Dalgalarnn Krlmas Dk frekansl dalgalarn sahip olduklar enerjinin hemen hemen tamam , iyonosferin D tabakas tarafndan absorbe edilir. Bunun sonucu olarak da, bu tip dalgalarn hibirisi esas krlmay salayan E ve F tabakalarna eriemezler. Yksek frekansl dalgalar ise ok az bir absorbsiyonla geerler. Bu tip dalgalar E ve F tabakalarna getiklerinde iyonize ortam tarafndan krlarak topraa doru geri dnerler. Gndz saatlerinde D tabakas olutuundan bu tabaka dk frekanslarda gk dalgalar ile haberleme yaplmasna engel olur. Geceleri ise, dk frekansl dalgalar absorbe edecek D tabakas olumadndan, gk dalgalar ile daha geni bir frekans band ierinde haberleme yapmak mmkn olur.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

83

Meydana gelen krlmann miktar dalgann frekans ile ters orantldr. Dk frekansl dalgalar kuvvetli bir krlmaya urarken, ok yksek frekansl dalgalar ok az krlrlar. Bu hibir zaman dk frekansl dalgalarn topraa doru krlacaklar anlamna gelmez. D tabakas gndzleri dalgann btn enerjisini absorbe ettiinden bu tip dalgalar E ve F tabakalarna ulaamazlar. Dalgann iyonosfere giri as da krlma zerinde etkilidir. Dalgann iyonosfere giri as kldke dalgann iyonosfer ierisindeki yolu uzarken, topraa geri dn noktasnn verici anteninden olan uzakl da o kadar artar. Bir gk dalgas krlp topraa geri dndnde, genellikle buradan yansyarak iyonosfere geri dnecek kadar enerjiye sahip olur. yonosfere dnen bu dalga tekrar krlarak topraa geri dner. Eer bu dalga yeterli enerjiye sahip ise defalarca tekrarlanr, bunun sonucu olarak verici anteninden binlerce kilo metre uzakta yeterli seviyede sinyaller alnabilir. Bu olaya ok atlamal transmisyon denir. RADYO DALGALARININ YAYINIMINDA ORTAYA IKAN PROBLEMLER 1- Fading Olay: Radyo vericisinin dalgalar (yer ve gk dalgalar) alc antenine deiik yollardan ulatnda alnan sinyalin iddeti bu durumda ok etkilenir. Alnan bu sinyaller ayn fazda iseler birbirine eklenir, ayr fazda iseler birbirinden karlr. Alnan sinyalin deeri sabit ise, sonu olarak alnan sinyalde sabit olur. Bunlardan biri yada ikisi birden deiecek olursa, bu hal genellikle ani iyonizasyon deimeleri sonucu meydana gelir. Dalgalar alc antenine bazen ayn fazda bazen de ayr fazda eriirler. Bu durumda alnan sinyal buna bal olarak devaml azalp oalr. Bu olaya Fading ad verilir. 2- Sessiz Blge: zellikle HF bandnda yayn yapan vericilerde ortaya kar. HF bandnda yer ve gk dalgalar hakimdir. Genelde etkili olan ise gk dalgalardr: Frekans: Verici frekans ne kadar dk ise zelikle yer dalgalarnn ulaaca menzil o kadar artacak ve sessiz blge klecektir. Topran Tipi: Topran nemli olmas orannda yer dalgalarnn menzili artar. Bu da sessiz blgeyi daraltacaktr. Zaman: zellikle geceleri gk dalgalarnn menzili daha yksektir. Bu durumda sessiz blgesi klecektir. 3- Direk Dalgalarn rtifaya Bal Olarak Alnmas: Anlalaca gibi direk dalgalarn alnmas alcnn ve vericinin konumuna ve irtifasna bal olarak deimektedir. 4- Sessizlik (Belirsizlik) Konisi : Genelde tm yer istasyonlarnda grlen bir problemdir. stasyonda dikey eksenden 40 - 45 lik koni eklindeki blge iersinde bulunan alc istasyonlar, verici istasyonun gnderdii sinyalleri salkl olarak alamazlar. (Mum dibine k vermez.) FREKANS BANDLARI ve ZELLKLER VLF (3-30 khz) Yaynm : Yer ve gk dalgalar Menzil : Yer dalgalar hakimdir ve 4000 NM den daha uzak mesafelere ulaabilir. Dalar alak frekansl dalgalarn yaylmasnda engel tekil etmez. Anten : Anten boyutlar olduka byk (uzun dalga boyuna bal olarak) G : Yer dalgalarndaki zayflamaya bal olarak kW Iar mertebelerinde. Kullanm : OMEGA, ticari telgraf ekimleri, radyo yaynlar Grlt : Olduka yksek Havann statik parazitinden ve hava koullarndan etkilenirler. LF (30-300 kHz) Yaynm : Yer ve gk dalgalar (gk dalgalar sadece geceleri hakimdir) Menzil : Yer dalgalar ile 1 500 NM, gk dalgalar ile 3000 NM : 250 m.-1 km. boyunda geni dipol Anten G : Menzile bal olarak birka kW mertebelerinde Kullanm : NDB, LORAN Grlt : Yeterince yksek, hava koullarna duyarl MF (300 kHz-3 Mhz) Yaynm : Genel olarak yer ve gk dalgalar, baz yerlerde direk dalgalar Menzil : Toprak zerinde 300 NM, su zerinde 1000 NM Anten : 160 metrelik dipol : Birka yz watt mertebelerinde G Kullanm : NDB, LORAN, yerden yere veya nadiren havadan yere haberleme Grlt : Yksek, Fading olay
84 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

HF (3-30 MHz) Yaynm : Genel olarak gk ve direk dalgalar hakimdir. 100 NMe kadar yer dalgalar da grlr. Menzil : Gn ierisinde 300NM, geceleri 1000NM e kadar. 100NM 150NM arasnda sessiz blge. Anten : Orta boyutlu dipol, yagi, vertikal, vs. G : Menzile bal olarak 100-200-400 W Kullanm : Uzun menzili yerden yere ve havadan yere haberleme Grlt : Orta dzeyde VHF (30-300MHz) Yaynm : Direk dalgalar Menzil : 100-300 NM, alnmas irtifa ile ilgili Anten : dipol, vertikal, yagi. quat, vs. G : 0,5-25 W mertebelerinde. Kullanm : VOR, ILS Localiser, Markers, VDF, FM radyo ve televizyon yayn, telsiz haberlemesi. Grlt : Minimum UHF (300 MHz-3 GHz) Yaynm : Direk dalgalar Menzil : 200 NMden fazla, alnmas irtifaya bal Anten : Banta gre deiik cm. byklnde G : Birka Watt mertebelerinde Kullanm : DME, ILS Glide Path, TACAN, askeri haberleme, GPS, telsiz haberlemesi, GSM Grlt : hmal edilebilir mertebelerde SHF (3-30 GHz) ve EHF (30-300 GHz) Yaynm : Direk dalgalar Menzil : 200 NMden fazla, alnmas irtifaya bal Anten : 1mm. 1cm. byklnde G : Birka watt mertebelerinde Kullanm : MLS, Radyo altimetre, tm radar sistemleri Grlt : hmal edilebilir mertebelerde.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

85

AMATR BANDLARA GRE PROPAGASYON BLGLER

ORTA FREKANSLAR (300 kHz-3 MHz) Tek amatr orta frekans yerel AM Yayn (broadcast) bandnn tam stnde yer alr. Yer dalgas gn boyunca baka propagasyon biimlerinin olmad zamanlarda, 150 kmye kadar gvenilir iletiim salar. Gece F2 katman zerinden uzun mesafeler grlebilir.

1.8 - 2.0 MHz (160 m) Band Bazen sylenen adyla, Top Band gn iinde byk lde D-katman emiliminden (absorbsiyon) etkilenir. Yksek radyasyon (ma) alarnda bile hibir sinyal F katmanndan geemez, bu nedenle gn ii iletiim yer dalgasnn ulaabildii mesafeyle sinirlidir. Gece D-katman hzla ortadan kalkar ve F2 katman yansmas sayesinde dnya apnda 160 m haberlemesi mmkn olur. Atmosferik ve insan yapm grlt propagasyonu snrlar. Tropik ve orta enlem frtnalar yazn yksek seviyede statie neden olur, bu da k gecelerini 1.8 MHz de DX yapmak iin en uygun zaman klar. Doru yaplm bir anten seimi genellikle alnan grlt seviyesinde fark edilir bir azalmaya neden olurken, arzu edilen sinyalin alnmasn kolaylatrr.

YKSEK FREKANSLAR (HF) (3-30 MHz) HF bantlarnda geni bir propagasyon modlar yelpazesi kullanlr. En alttaki iki bant 160 m ile birlikte gn iinin pek ok karakteristiini paylar. Bantlar arasnda gei ncelikle gece ie yarar olur veya gn iinde 10 MHz civarnda. Pek ok uzun mesafe temaslar F2 katman yansmas ile olur. 21 MHz in stnde daha egzotik propagasyonlar TE, sporadik E, orora ve meteor yamuru pratik olmaya balar.

3.5 - 4.0 MHz (80 m) Band En alttaki HF band pek ok adan 160 m ye benzer. Gn ii emilimi nemlidir ama 1.8 MHz kadar yksek deildir. Yksek al sinyaller E ve F katmanlarna ileyebilirler. Gn ii iletiimi yer dalgas ve gk dalgas ile tipik olarak 400 km ile snrldr. Gece ise sinyaller genellikle dnyann etrafnda yar yolu kat ederler. 1.8 MHzde olduu gibi, grlt sknt vericidir. Bu da k mevsimini 80 m DX cisi iin en ekici mevsim klar.

7.0 - 7.3 MHz (40 m) Band Popler 40 m bandnn kesinlikle tespit edilmi bir gn ii zaman yansmas vardr. D katman emilimi daha aadaki bantlar kadar iddetli deildir. Bylece E ve F katmanlar araclyla ksa mesafe yansmas mmkn olur. Gn boyunca, tipik bir istasyon 800 kmlik bir yarap kat edebilir. Yer dalgas propagasyonu nemli deildir. Gece F2 katman zerinden gvenilir iletiim 40 m bandnda yaygndr.

10. - 10.15 MHz (30 m) Band 30 m band hem gece hem de gndz bantlarnn karakteristiklerini paylat iin esizdir. D katman emilimi ok nemli bir etken deildir. Gndz 3000 km ye kadar iletiim tipiktir. Band genellikle 24 saat F2 zerinden aktr, ancak solar minimum srasnda geceleri maksimum kullanlabilir frekans baz DX yollar iin 10 MHz in altna debilir. Bu koullar altnda 30 m 14 MHz ve daha yukar olan gndz bantlarnn karakteristiklerini gsterir. 30 m band 11 yllk gne evrimi (solar cycle) srasnda koullara gre en az deiiklik gsterir, bu da onu genel olarak her zaman uzun mesafe iletiimi iin kullanlabilmesini salar.

14.0 - 14.35 MHz (20 m) Band 20 m bandna geleneksel olarak amatrlerin birincil DX hamal olarak baklr. 11 yllk gne evrimine baklmakszn, 20m ye gn iinde dnya apndaki F2 propagasyonu ile en azndan birka saat gvenilebilir. Solar maksimum dnemlerinde 20m genellikle gece boyunca uzak yerlere ak kalacaktr. Yansma mesafesi genellikle takdir edilebilir ldedir ve her zaman bir dereceye kadar da yansma mevcuttur. Gn ii E katman propagasyonu ok ksa yollar boyunca tespit edilebilir. Atmosferik grlt yazn bile ciddi bir sorun deildir. Poplerlii nedeniyle 20m gn ii saatlerde ok youn olma eilimindedir.

18.068 - 18.168 MHz (17m) Band 17m band pek ok adan 20m bandna benzer. Ancak dalgalanan gne hareketlilii F2 katmannda daha fazla hissedilir. Yksek gne hareketlilii olan yllar boyunca, 17 m gn iinde ve akamn erken saatlerinde, gn batmndan sonra uzunca bir sre, uzun mesafe iletiimi iin gvenlidir. Vasat yllarda ise bu band yalnzca gndz aktr ve gnein batmasndan hemen sonra kapanr. Solar minimum srasnda, 17 m orta ve ekvatoral enlemlerde ak kalacaktr. Ancak yalnzca gn ortasnda ve kuzey-gney yollarnda ak olacaktr. 86

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

21.0 - 21.45 MHz (15m)Band 15m band uzun zaman solar maksimum zamanlar iin birincil DX band sayld, ancak deien gne hareketliliine duyarldr. Tepe yllar sresince, 15m gn ii F2 katman DXi iin ak kalacaktr, gece boyunca da. Vasat gne hareketlilii zamanlarnda da pek nadir olan transekvatoryal kuzey-gney akmlar hari almayabilir. Sporadik E genellikle yaz banda ve k ortasnda gzlense de, pek sk olmaz ve etkileri de daha yksek frekanslarda olduu gibi deildir.

24.89 - 24.99 MHz (12 m) Band Bu bant 10 ve 15 m bantlarnn propagasyonunun en iyi zelliklerini birletirir. 12m dk ve vasat gne frtnas yllarnda ncelikle bir gndz band olmasna ramen solar maksimum zamanlarnda gnbatmndan sonra da ak kalacaktr. Vasat gne hareketlilii yllarnda 12 m alak ve orta enlemlere gndz saatlerinde alr ama nadiren gnbatmndan sonra ak kalr. Dk gne hareketlilii nadir olarak yksek enlemeler dnda bandn tamamen lmesine neden olur. Tesadfi gndz almalar, zellikle alak enlemlerde, kuzey-gney yollar zerinde olur. 24 MHz de asl sporadik-e mevsimi baharn sonundan yaza kadardr ve k ortasnda ksa almalar gzlenebilir.

28.0 - 29.7 MHz (10 m) Band 10 m band karakteristiklerindeki ar deiimler ve propagasyon modlarnn eitlilii ile tannr. Solar maksima srasnda, uzun mesafe F2 propagasyonu o kadar etkilidir ki ok dk g bile dnya etrafnda yarm yol katedebilen gl sinyaller retebilir. Vasat bir ekipmanla bile DX bol olur. Bu artlar altnda bant genellikle gndoumunda alr, gnbatmndan sonraki birka saat ak kalr. Olaan gne hareketliliizamanlarnda bile, 10 m genellikle yalnzca alak ve transekvatoryal enlemlere leden sonra alr. Solar minimum srasnda gece ya da gndz hibir zaman F2 katman propagasyonu olmayabilir. Sporadic E 10 metrede olduka sk grlr, zellikle maystan austosa doru, ancak ne zaman ortaya kaca belli olmaz. Ksa mesafeli yansmann (short skip) gnein dngsyle pek az ilgisi vardr ve F katman koullarndan bamsz olarak ortaya kar. 300 km den 2300 km ye kadar tek yansmayla, 4500 km ve daha uzaa ise birden fazla yansma ile ulama frsat verir. 10m bir gei banddr ve daha ok VHF ye has baz karakteristik propagasyon modlarn paylar. Meteor scatter, aurora, auroral E ve transekvatoryal yaylml F, 2300km ye kadar kontakt kurma yolu salar ama bu modlar 28 MHzde genelde grmezden gelinir. VHF de kullanlanlara benzer teknikler sinyaller daha gl ve kararl olduu iin 10 m de ok etkin olabilir. Bu egzotik modlar ok daha fazla kullanlabilir, zellikle F2 DX inin azald solar minimum srasnda.

OK YKSEK FREKANSLAR (VHF) 30-300 MHz Geni bir propagasyon modu yelpazesi VHF dahilinde kullanlabilir. Gne dngsnn (solar cycle) tepe noktalar esnasnda 50 MHz de F-katman yansmas meydana gelir. Sporadik E ve dier E katman olaylar en ok VHF dahilinde etkili olur. Yine de VHF iyonosferik propagasyonunun baka formlar, FAI ya da TE gibi, HF te de nadiren gzlenir. HF te nemsiz bir etken olan Troposferik propagasyon 50 MHz in stne ktka nemli hale gelir.

50 - 54 MHz (6 m) Band En alttaki amatr VHF band alak ve yksek frekanslarn pek ok karakteristiklerini paylar. Uygun iyonosferik yaylma koullarnn hepsinin yokluunda bile iyi donatlm 50 MHZ istasyonlar yeryz ekillerine, troposferik yansma, g, al kapasitesi ve antene bal olarak 300 kmlik bir yarapta fazlasn alabilirler. Zayf bir tropo dalmas bile en iyi istasyonlarn her an 500 km lik kontaktlar kurmalarna izin verir. Hava durumunun etkileri normal menzili birka yz km uzatabilir, zellikle yaz aylarnda; ama gerek troposferik nakil nadirdir. 11 yllk gne (sunspot) dngsnn tepe ylnda 50 MHzde dnya apnda DX gn iinde F2 katman ile mmkn olur. F2 geri yansmas MUF (maximum usable frequency) 50 MHzin tam altnda ise 4000 kmye kadar grmeler iin ek bir propagasyon salar. Manyetik ekvatoru kesen ve 8000 kmye kadar uzayan TE (trans-ekvatoryal koridor yansmas) koridorlar gne dngsnn tepe yllarnda ilkbahar ve sonbahar ekinokslarnda grlr. Sporadik E muhtemelen 6m bandnn en bilinen ve popler propagasyon eklidir. Tek-yansmal E katman almalar 600 km den 2300 km ye kadar kontaktlar iin uzun saatler boyunca srebilir, zellikle ilkbaharda ve yaz banda. ok yansmal E dalm ylda birka defa ktalararas temas salar; ABD ve Gney Amerika, Avrupa ve Japonya arasnda ok-yansmal kontaktlar hemen hemen her yaz kurulur. E-katman atmosferik propagasyonunun dier tipleri 6m yi heyecan verici bir bant yapar. 2300 km civarnda maksimum mesafeler btn E katman modlar iin tipiktir. Sporadik E durumunun hemen akabinde balayan FAI propagasyonu fazladan grme zaman salar. Aurora propagasyonu kendini genellikle jeomanyetik alann etki altnda kald akam stnde gsterir. Yakndan bal olan aurora-E propagasyonu 6m nin menzilini Kanada ve kuzey eyaletleri zerinden zellikle gece yarsndan sonra 4000 km ve daha uzana kadar arttrabilir. Meteor scatter sabahn erken saatlerinde ksa temaslar salar, zellikle ylda bir dzine kadar oluan meteor yamurlarndan biri srasnda.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

87

144 - 148 MHz (2m) Band yonosferik etkiler 144 MHzde olduka azdr, ancak yok denebilecek kadar az deildir. Bilinen 144 MHz yerkre DX rekorunun (8000 km) sorumlusu olan TE dnda F katmanu propagasyonu bilinmez. Sporadik E 144 MHz kadar yukarda dahi 50 MHz te olduunun onda biri kadar sklkta olsa bile oluur; ama kullanlabilir tek yansma mesafesi ayndr; 2300 km. Birden ok yansmal sporadik E grmeleri 3000 kmden daha uzak mesafelerde kta ABDsi dahilinde ve gney Avrupada zaman zaman olabilir. Aurora propagasyonu 50 MHz dekine sinyallerin daha zayf olmas ve doppler distorsiyonuna daha ok maruz kalmas dnda ok benzer. Aurora-E kontaktlar ok nadirdir. Meteor scatter kontaktlar ncelikle yllk byk meteor yamurlarnn dnemleriyle snrldr ve byk sabr ve beceri gerektirir. 144 MHzte FAI ile grmeler yaplmtr, ancak bu potansiyel henz tam olarak kefedilmemitir. Artan frekansla birlikte troposferik etkiler de iyileir, ve 144 MHz havann propagasyonda nemli rol oynad en alak VHF frekansdr. Havann etkisi ile 300 ila 600 km olan menzil iyi donatlm istasyonlar iin 800 km ve daha fazlasna kabilir, zellikle yazn ve sonbaharn banda. Troposferik etki bu menzili 2000 km, kta boyunca en azndan 4000 km ve daha uzana kadar zellikle Havai ve Kaliforniya gibi iyi bilinen deniz st koridorlar zerinden attrabilir.

222 - 225 MHz (135 cm) Band 135 cm band 2m bandnn pek ok zelliini paylar. 222 MHz istasyonlarnn normal alma menzili kyaslanabilir donanma sahip 144 MHz istasyonlarnnki kadar iyidir. 135 cm band troposferik etkilere biraz daha duyarldr, ama iyonosferik modlar kullanmak daha zordur. Aurora ve meteor scatter sinyalleri 144 MHzte olduundan daha zayftr, ve 222 MHzte sporadik E grmeleri son derece azdr. FAI ve TE 222 MHzin imkanlar iinde iyi olabilir, ama 135 cm de bu modlarn kullanmyla ilgili raporlar ok enderdir. 222 MHz teki artan faaliyet phesiz amatr VHF bantlarnn en ykseinin zelliklerini gznne serecektir.

ULTRA YKSEK FREKANSLAR (UHF) (300-3000 MHz) VE ZER UHF ve daha yukarsndaki bantlara troposferik propagasyon hkmeder. Yine de E katman propagasyonunun baz trleri 432 MHz te kullanldr. 10 GHz in stnde atmosferik attenasyon (zayflama) uzun mesafe koridorlar zerinde artan ekilde snrlandrc etken rol oynar. Uaklardan, dalardan ve dier stasyoner objelerden dnen yansmalar 432 MHz ve stndeki propagasyona katkda bulunurlar.

420 - 450 MHz (70 cm) Band En alak amatr UHF band ayn zamanda iyonosferik propagasyonun gzlemlendii en yksek frekansa iaret eder. Aurora sinyalleri zayftr ve daha ok doppler distorsiyonuna urar; menzil de 144 MHz de ve 222 MHz de olduundan daha ksadr. Meteor scatter aa frekanslarda olduundan ok daha zordur nk patlamalar (bursts) nemli lde zayftr ve ok daha ksa srer. 432 MHz kadar yukarda sporadik E ve FAI yoktur ve muhtemelen imkanszdr ama TE mmkn olabilir. yi donatml UHF istasyonlar propagasyonu arttran etkilerin yokluunda 300 km lik bir yarapta almay umabilirler. Troposferik krlma 432 MHz te daha fazla telaffuz edilir ve uzun mesafe haberlemesinde en sk ve kullanl yollar salar. Troposferik etki kara zerinde 1500 km ve daha uzak kontaktlar iin zemin salar. Hali hazrdaki 432 MHz DX rekoru (4000 km den fazla) su zerinden nakil ile gereklemitir.

902 - 928 MHz (33 cm) ve zeri Bandlar yonosferik propagasyon modlar 902 MHzin stnde neredeyse tannmazlar. Aurora dalm 902 MHzin amatr imkanlar dahilinde mmkn olabilir ama sinyal seviyeleri 432 MHzin pek altnda olacaktr. Doppler kaymas- ve distorsiyon kabul edilebilir, ve sinyal bant genilii gayet byk olabilir. Dier baka iyonosferik propagasyon modlarnn hibirinde byle deildir; buna karn yksek gl aratrma radarlarnn aurora ve meteorlardan 3 GHz kadar yukardan yansma (echo) aldklar olur. UHF ve mikrodalga bantlarndaki btn uzak-mesafe almalar troposferik etkinin yardmyla gerekletirilmitir. 902 MHzin stndeki frekanslar havadaki deiikliklere kar ok hassastr. Troposferik nakil VHF bantlarnda olduundan ok daha sk ortaya kar ve potansiyel menzili benzerdir. 1296 MHz te 2000 km lik ktasal koridorlar ve 4000 kmlik Kaliforniya Havai aras koridorlar pek ok defa katedilmitir. 1000 km lik grmeler ABD de 10 GHz e kadar btn bantlarda, ve 1600 kmden fazla olmak zere Akdeniz boyunca yaplmtr. yi donanm 903 ve 1296 MHz istasyonlar 300 km e kadar gvenilir ekilde alabilir, ama normal alma menzili genellikle artan frekansla beraber ksalr. Baka troposferik etkiler GHz bantlarnda gzle grnr hale gelir. ok scak su ktlelerinin zerinde meydana gelen buharlama inversiyonlar 3.3 GHz ve yukars iin kullanldr. Ayn zamanda yamurdan, kardan ve doludan yanstmayla, alak GHz bantlarnda koridorlar tamamlamak mmkndr. 10 GHzin stnde, su buharndan ve oksijenden kaynaklanan atmosferik attenasyon uzun mesafe haberlemesini snrlandran en nemli etkenlerdir.

88

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

GNE LEKELERNN (SUN SPOT) RADYO DALGALARINA ETKS

Gne, radyo sinyalinin yaylmasn azaltc ve arttrc etki gsterir. Her on bir ylda bir devaml ve dzenli olarak tekrarland grlmtr. Gneten gelen X n, mor tesi n ve tanecikler atmosfer tabakalarnn iyonizasyonunu deitirdii iin radyo dalgalarnn yaylm farkllar. Radyo dalgalarnn yaylmas iyonosfer frtnalar ile ok deiir, gne lekelerine baldrlar. Kutuplara yakn noktalarda yerkre dndan gelen kozmik tanecikler atmosfer iyonizasyonunu deitirirler. Radyo dalgalarnn yaylm iyonlama olay ile gerekleirken bir takm atmosferik etkiler de nem kazanmaktadr. rnein; bir yamurun yamas atmosferdeki tanelerin yanstma iletiimini etkiler.

GRAY-LINE YAYILIMI (Gray-Line Propagation)

Grayline; insanlar tarafndan varl kabul edilen ve dnyay gece ve gndz taraflar olarak ikiye blen izgidir. Radyo istasyonu A (QTH 1) akam karanlnda, radyo istasyonu B (QTH 2) afak vaktinde ise, bu iki istasyon arasnda grayline yaylm ihtimali ok yksektir. D katman, gne doduktan sonra yava yava oluur, akam vaktinde ise yava yava kaybolur. Bu deiim srasnda, dk frekansl sinyaller D katman tarafndan emilmeyip, geli alar biraz deitirilip, normalden ok daha dk bir a ile F katmanna ular. Bu yolla, dk frekanslarda ok uzak yerlerle grmeler yaplabilir. Grayline yaylm genellikle 1.8, 3.5, 7 ve 10 MHz bantlarnda ve karanlk ksmda (gece ksmnda) meydana gelir.

Amatr Telsizciler Afet Tatbikatnda (Ekim 2004)

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

89

ANTENLER
Frekans Modlasyonlu (F.M) alclarda kullanlan frekanslar (V.H.F) ok ksa dalga band iine girerler. Bu frekanslar 30 MHz- 300 MHz arasnda deiir. V.H.F bandnda yayn yapan cihazlarn antenlerinden havaya yaylan dalgalarn bir ksm, iyonosfer tabakasnda biraz krlarak atmosferi deler geerler ve bir daha yeryzne dnmezler. Bu dalgalarn dier bir ksm da verici antenin yksekliine gre yere paralel olarak hareket ederler. Bunlara ise direkt dalgalar ad verilir. Bu durumda alc anteninin maksimum sinyal ynne mmknse direkt grebilecek ekilde monte edilmelidir. rnein transistrl portatif F.M. alclarda teleskopik anteni belli bir a altnda saa sola emek suretiyle maksimum randman alnabilir. Alc anteni, verici antenin durumuna gre dey ya da yatay olarak kullanmak gerekebilir. Bir dipol anten ortadan beslemeli olup, yarm dalga antene edeerdir. Akm antenin ortasnda maksimum, ularda minimumdur. Haberleme mesafesini arttrmak iin, antenden yaylan enerjiyi belirli bir yne yneltmek gereklidir. Yneltilmi bir dalgaya almak iinde, verici antene odaklanm basit bir alc anten kullanmak yeterli olacaktr. Basit bir dipol anteni tam yneltici olarak kullanmak iin dipoln arkasnda REFLEKTR arkasnda ise DREKTR adn verdiimi ubuklar kullanmak gerekir. Direktr adeti oaldka alc verici anten ynne gre tam olarak yneltildiinde antenin kazanc maksimum olacaktr. Gnmzde UHF ve VHF yi iinde barndran antenler piyasada satlmaktadr. Bundan en iyi ekilde faydalanmak iin yaplmas gerekenler; anteni vericiye en uygun ekilde grecek ekilde yerletirmek olmaldr.Bylece sinyalin alnmas iin en iyi randman yakalanm olacaktr. Ultra Yksek Frekans (U.H.F.) band ise 300 Mhz (1 M) ile 30000 Mhz (1 cm) arasndadr. Bu dalgalara ise desimetrik dalgalar denir. Bu seviyedeki frekanslar net ve kaliteli veri iletiimi iin kullanlmaktadr. Bunlar normal radyo bandlar dnda kalan frekans aralklar olduklarndan tercih edilmektedirler. Lise bilgilerimizden de hatrlayacamz zere gnete meydana gelen patlamalar; atmosferde manyetik frtnalar meydana getirmekte... zellikle genlik modleli radyo frekans dalgalar atmosferde meydana gelen bu deiikliklerden dolay radyo yaynlarn parazitli olarak alrlar. letiimin net ve kararl olarak yaplabilmesi ve bu parazitlerin engenlenmesi iin mantk olarak yukarda szn etmeye altmz frekans aralklarnda bu iletiimin yaplmasn gerektirmektedir. Bu aralkta yaplan yaynlarn salkl olarak alnabilmesi iin geni band aralkl alclarn kullanlmas gereklidir. zellikle U.H.F. alclarnda antene gelen sinyalin frekans ok yksek olduu iin alc iinde osilatr frekansn oaltan iki yada katl frekans oaltc devreler kullanlmas gereklidir. Buna mteakip ayr bir kartrc kat kullanmak suretiyle antene gelen ultra yksek frekansl sinyal kullanlabilecek duruma gelen alak frekans haline dntrlr.. Ayn durum V.H.F. alclarda ise frekans oaltan katlarn devre d braklmasyla olur. Bunun yerine bir yada iki katl frekans kartrc devreler kullanlabilir. U.H.F / V.H.F. dalga bandnda yayn yapan vericilerin kullandklar dipol antenler yatay veya dikey olabilir.Bu vericilerin sinyallerini tam ve net olarak alabilmek iin alc antenlerini yatay yada dikey olarak kullanmak gerekir. Antenler, yksek frekansl enerjiyi elektromagnetik dalgalar halinde yayan veya gelen elektromagnetik dalgalar alan ve elektrik akmna eviren sistemlere verilen genel addr. Alc ve verici antenleri alma prensipleri bakmndan tamamen birbirlerinin ztt olmalarna ramen temel yap olarak birlikte incelenebilirler. Temel olarak iki tip anten bulunmaktadr. Bunlar Hertz ve Markoni antenleri olarak ayrlabilirler. Hertz anteni yarm dalga boyunda (X/2) olup; dier bir adlar da dipol antenlerdir. Markoni antenler ise; eyrek dalga (X/4) boyunda antenlerdir. Bu tip antenler yere dik olarak kullanlmakta; sinyalin yars toprakta dieri ise anten zerinde meydana gelir. Bu tip antenler alak frekanslarda almaktadrlar ve dalga boylar ok uzun olan istasyonlarda kullanlrlar... Evlerimizde kullandmz t.v. antenleri dipol antenlere gzel bir rnek tekil ederken; ounuzun rastlad telsiz antenleri ise markoni tip antenlere emsal tekil etmektedirler. Btn telsiz antenlerinin yere dik olarak monte edildiine dikkat edin... Temelde gereke olarak dalga boyunun dmesi (x/2, x/4, x/8 ....) bant aralnn da daralmas anlamndadr. Bunun sonucunda da dalga boyu ykselecektir. (Radyolarnzda kullandnz ksa, uzun, orta dalga boylar...) BR DPOL ANTENN OLUTURULMASI Kullandnz herhangi bir iletkenin sonuna bir iletim hatt iin yer brakn...Toplam iletken uzunluunun drtte bir kadar bir mesafe (X/4); hesaplayarak o yerden 90 derece a altnda ikiye kvrn; bylece ok basit bir Hertz tipi antene kavumu olursunuz. letim kayplarndan tr anteniniz pek kuvvetli olmayacaktr ama; yukarda anlatmaya altmz prensipler bu ekilde ilemektedir.
90 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

ALIMA PRENSPLER Her iki antenin de alma prensipleri ayndr. Yksek frekansta gelen elektrik enerjisi antenin ortasndan beslenmektedir. Ak olan anten ularnda gerilimler maksimum fakat birbirlerine zt yndedirler. Her alternansta kutuplar deiir. Yn deitiren zt elektrik kutuplar arasnda deien bir elektrik alan oluur. Enerjinin beslendii giri ularnda akm en byk durumdadr. Ak olan hat ucuna doru antenden geen akm yava yava azalr ve hattn sonunda akm sfr deerindedir. Bylece akmn deikenlii her durumda iletken zerinde manyetik izgiler oluturacaktr. RADYO FREKANS DALGALARI Gnmzde cep telefonlarnn yaygnlamaya balamasyla daha da nemli bir hala alan radyo frekans dalgalar getirdii yararlarn yan sra bir ok tartmaya da ana konu olmaya balamtr. Radyo frekans dalgalarnn tartma konusu olmaya balamasnn sebebi insan sal zerine olan olumsuz etkileridir. Klinik bulgularla kantlanmam olmasna ramen zellikle lkemizde son gnlerde konu manetlere tanmtr. Canl dokularn radyo frekans dalgalaryla etkilemeleri ad geen frekans kaynann hertz cinsiyle tanmlanan frekans deerine baldr. rnek olarak ; Evlerimizde kullandmz elektrik 50-60 Hz; AM radyo dalgalar 1 MHz (MegaHertz); FM radyo dalgalar 100 MHz; mikrodalga frnlar 2450 MHz; cep telefonlar ise 860-1800 MHz; X-nlar ise 10^12 MHz deerleri arasndadr. Cep telefonlar tarafndan dk frekansl radyasyona, mikrodalgalar; radyo frekanslar ve radyo dalgalar ad verilmektedir. Bu dalgalarn insan vcuduna etkileri bakmndan; 3000 Hertz ile 300 Ghz arasndaki deerlerin olumsuz etki gstermedikleri varsaylmaktadr. X ve gamma nlar gibi yksek frekansl elektromanyetik radyasyonun kanser ve genetik bozukluklara yol amasnn sebebinin; tadklar yksek enerji ile kimyasal balar paralamas (iyonizasyon) ve hcrenin genetik materyalini etkilemesi olarak kabul edilmektedir. Tad yksek enerji nedeniyle insan salna zarar verdii dnlen bu dalgalarn zararlarnn en aza indirgenmesi zel dzeneklerin kurulmasyla salanabilir. Burada ilk akla gelen dzenein filtreler olaca akla gelmektedir. Radyasyonun sadece cep telefonlarnda olmad radyo ve televizyon dalgalarnn; bir ok alanda kullanlan telsiz alarnda da bu radyasyonun bulunduu bilinmektedir. Radyasyonun incelenirken gz nnde tutulmas gereken bir nemli noktada etkini radyasyon kaynana olan uzaklktr. Dolaysyla kulaa dayal bir cep telefonuyla; uzak bir yerde bulunan R-L istasyonun etkileri farkl olacaktr. ANTENLERDE BAND GENL Antenlerde band geniliinin belirlenebilmesi iin; gerekli olan lmlerden birisi ve geleneksel olan, besleme hattndan SWR ls yapmaktr. Zamanmzdaki telsiz cihazlarnn ounluu 50 Ohm ykte 2:1 ve altndaki SWR deerleri ile alma yapabilmektedir. Bundan dolay 2:1 SWR deerleri, band genilii lsnde bir kstas olarak kullanlmaktadr. SWRyi band genilii deerlendirmesinde veri olarak kullandmz zaman, antenlerin band genilii karlatrmasnda frekans deeri de nem kazanmaktadr. Yani iki antenin bant geniliini karlatrma yaparken verilerin ayn frekansta alnm olmas arttr. Mesela 14 MHz iin kesilmi bir dipol antenin 2:1 SWR band genilii 500 KHz ise, ayn antenin 3,5 MHz band genilii ayn yani 500 KHz olmayacaktr. Band geniliini %lik olarak ifade etmek mmkndr ve bunun iin kk bir matematik ilemi yapmak gereklidir. Formlle yazarsak ;
SWR Band Genilii = F 2 - F1 X100 % Fc

F1 = 2:1 SWRde alak frekans deeri, F2 = 2:1 SWRde yksek frekans deeri, Fc ise Fc = Karekk F1 x F2 forml ile bulunan merkez frekans dr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

91

Daha iyi anlamak iin bir rnek yapalm ; 52 ohm besleme hatt ile beslenen ve 3,75 MHz iin kesilmi teorik bir tek tel dipoln 2:1 SWR frekanslar alak frekansta 3,665 ve yksek frekansta 3,825 olsun. Bu antenin 2:1 SWR band genilii;
3, 825 -3, 665 X100 = 4,3 % 3,825 -3, 665

Band Genilii Faktr =

Bu hesaplama yolu ile bulunan % 4,3; band genilii deerini ayn antenin ayn besleme hatt ile kullanlmas art ile baka bir frekanstaki band geniliini hesaplayabiliriz. Mesela bu dipoln 14,2 MHzdeki 2:1 SWR band geniliini hesaplayacak olursak: 14,2 x 4,2 % = 0,611 MHz veya 611 KHz olarak bulunacaktr. Dikkat edilmesi gereken tek nokta ayn besleme hattnn kullanlyor olmasdr. SWR band genilii, antenin band genilii frekans sahas iinde besleme hattnn yeterliliini gstermesi bakmndan da enteresan bir kriterdir. ANTENLERDE dBi KAVRAMI : Aadaki metinde oka geeceinden izotropik terimini anlatalm. zotropik (=isotropic) bir maddenin uzayda tm ynlerde ayn etkiyi yaratmasdr. Bir ok anten tasarmcs, hesaplamalarnda izotropik yayc kazancn kullanr. Bu teoride, anten tm ynlere ayn derecede n samakta ve sistem kazancda 0 dBi (izotropik dB) olmakta. Fakat bir ok Radyo Amatr bu teorinin dnda Standart Dipol baz alarak anten tasarlarlar. Boluktaki bir dipol tm ynlere ayn derecede radyasyon retemez. 8 (sekiz) eklinde bir azimuth paternine sahiptir. zotropik yaycyla karlatrldnda, tercih edilen ynlerde bir dipol 2,15 dB kazanca sahiptir. Amatr litalitrde dBd terimini grrsnz. Bunun anlam; kazan referansnn boluktaki bir dipol e gre alnddr. dBi kazancndan 2,15 deeri kartlarak dBd deeri bulunabilir. Merak eden arkadalara 2,15 dB deerinin nereden geldiini sylemek gerekir ise forml u ekilde : dBi = 10 log (1 + 2 / p ) = 2,15 6 dBd lik bir kazanca sahip dipole, mkemmel demek olduka mantkldr. Buradaki dBb terimi dipol kazanc anlamndadr. Bu deeri izotropik yayc olarak dnrsek; 6 + 2,15 = 8,15 dBi olmaktadr. Sonuta deniz suyundaki tuz ve su oran gibi herhangi bir deerin ifade edilmesi yeterlidir, nk oran bellidir. Fakat birim isimleri kartrlmamaldr... dBd = dBi - 2,15 ANTENLERDE Q: Anten band geniliinin dier bir ls antenin Q deeridir. Q deeri antenin besleme hatt empedansndan bamszdr ayn zamanda allan bandn frekansndan da bamszdr. Ancak anten rezistans ve reaktansnn bilinen bir frekans yzdesindeki deerleri dier bir frekans yzdesi iin deiiklik gsterebilir. Bu durumda band geniliinin farkl olmas da doal olacaktr. Antenin allacak frekans yzdesindeki resiztans ve reaktans deerlerini ve bu deerlere gre Q deerini tesbit etmek olduka kark bir alma olduundan bu yolla anten band genilii tesbiti bir hayli zor bir ilemdir. SWR band genilii dnda Radyo amatrlerini ilgilendiren dier band genilii kriterleri, Kazan band genilii (Gain bandwidth), nden arkaya band genilii (Front-to-back bandwidth) deerleridir. Kazan band genilii bizi ilgilendiriyor nk anten kazanc arttka kazan band genilii azalr, yani antenin kazanc arttka band genilii azalr. nden arkaya band genilii antenin arkasndan gelen sinyallerden rahatsz olan amatrler iin nem tamaktadr. zellikle yagi anten kullananlar asndan ve TVI dan (Televizyona Enterferans Yapmaktan) rahatsz olanlar iin nemlidir. ANTEN BOYUNUN HESAPLANMASI : Bilindii zere radyo frekans iletiimi elektromanyetik dalgalarla yaplmaktadr. Bu dalgalar elektrik ve manyetik alann bir ynde ilerleyecek ekilde bir araya gelmelerinden olumutur. Ik elektromanyetik dalgalarn frekans spektrumunda dar bir blgeyi kaplyan elektromanyetik dalgadr. Radyo dalga92 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

lar ok daha dk frekans blgesini kaplar. Bu dalgalar elektrik yklerinin iletken ierisinde hzla ileri ve geri hareket etmesiyle, yani iletkenden yksek frekansta akm geerken oluur. Dalgann frekans da, hareket eden ykn, yani akmn frekans ile ayn frekanstr. Dalga boyu ve frekans arasnda ise; C = . f balants vardr. Burada C k hzn, f frekans, dalga boyunu gstermektedir. Buradan yola karak anten boylarnn hesaplanmasnda temel formln k hznn frekansa blnmesi olduunu syleyebiliriz. 300.000 Dalga Boyu () (lambda) = Frekans (Khz) Ik hz 300.000 km/sn kabul edilir. [ Ik hz gerek olarak 299.792,5 km/sn dir] Bu formlle kan sonular bir antenin tam dalga boyunu gsterir. Ancak bu uzunluklar ok yer tutacandan, lambda/2, lambda/4 gibi yarm ve eyrek dalga anten boylar seilebilir. RNEK : 145 Mhz iin anten boyunu hesaplyalm.

300.000 Dalga Boyu () = = 2 m. 145.000

Tam dalga 1m. Yarm dalga 50 cm eyrek dalga gibi.

TA2HO
TA2JA ve TA2OY VHF/UHF Contesti iin yn tayini yapyorlar (Austos 2004)

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

93

ANTENLERN GELM SREC

Bilim tarihi incelendiinde, gelimelerin balangc konusu kesin biimde bir yada bir ka kiiye mal etmek olanakszdr. Bilime sonsuz kk de olsa katkda bulunan her kiiyi saygyla anmak gerekir. Burada antenin teknolojik geliimi zerinde dururken elektromanyetik teorinin uygulamalarn tarihsel bir resmi geidi de yaplacaktr. Bu aamada katks olup da ayrntlara girilememesi nedeniyle yer verilemeyen binlerce bilim adam vardr. Bizi iletiim ana hazrlan olaylar dizisinin balangc olarak, telli telgrafn icadn gerekletiren Princeton niversitesi doa bilimleri profesrlerinden Joseph Henrynin, 1842 ylnda yapt deney srasnda st kattaki mknats ibresini kapmasn gzlemesi olayn almak makul bir olacak. Henry uzaktan alglama olayn sezdikten sonra bir dizi deneyler yapt. 7-8 mil uzaktaki yldrm sebebiyle oluan elektriksel iareti alglad. 1875te de Edison, elektrik devresindeki anahtarn alp kapanmas srasndaki may uzaktan alglad ve hzla almalarna devam ederek dey konumlu tepesi ykl ve topraklanm antenlerini iletiimde kullanmak zere patent ald.1887 dolaylarnda H. Hertz ma olaynn formle edilmesi zerine alt, ilk kez polarizasyon kavram zerinde durdu. 1897de Liverpool niversitesi fizik profesrlerinden Oliver J. Lodge bikonik anten ve anten devresinde ayarl LC devresi iin patent ald Empedans szcn literatre kazandrd. 1900den nce parabolik yanstclar, mercek antenler, aklk antenler,dalga klavuzlar mikrodalga frekanslarnda kullanld. Bu tarihten sonra bu tr antenlerin kullanlmas uzun bir sre durgunluk dnemi geirdi. 1930lardaki radyo elektroniindeki gelimeler mikrodalga antenlerini tekrar gndeme getirdi. 1901 ylnda Marconi, 15 KW gl 820 KHzlik fan monopol antenle ngiltere - Amerika arasnda Atlantik zerinden iletiimi gerekletirdi 1907 ylnda Zenneck, sadece antenin iyi olmasn iletiimin iin tek bana etkin olamayacan, yer sisteminin de uygun ekilde yaplmasnn anteni daha verimli klabileceini makalelerinde gsterir. 1916-1920 yllar arasnda Marconi, iletkenlerle yaplm parabolik reflektrn odanda aktif bir anteni kullanarak 3.5 m dalga boyunda elektromagnetik alan mas gerekletirdi ve llen ma diyagram ile hesaplanan ma diyagramnn uyum iinde olduunu gsterdi 1940-1945 yllar aras mikrodalga antenlerin ve radarlarn younluk kazand dnemdir. 1945-1949 dneminde VHF yark antenler, halka antenler, dipol ve dilop anten dizileri youn olarak kullanlmaya baland ve 1965de COMSATn ilk jeosenkronize uydusu yrngeye oturtuldu. Bu uydu ile iletiim gelecek iin byk umutlar sergiliyordu. Yl 1969, ve tarih 20 Haziran; insanlk aya ayak basm ve antenlerini ay zerine yerletirmiti. O gn, elektronik tarihinin nemli kilometre talarndan biri olacakt. Gnmzde uzayn derinliklerine gsterilen dnya zerinde jeosenkronize ve jeosenkronize olmayan yrngelerde dnen uydular farkl amalar dorultusunda yer ile iletiimi salamak amac ile antenlerle donatlmlardr. Bundan sonra da gelimeler devam edecek ve daha yksek kazanl kullanl antenler retmek hedef olacaktr. rnein TCRO (sadece TV amal antenler) iin parabolik reflektr antenlerinin kullanlmasndaki mukavemet, retim gl gibi de dezavantajlar nedeniyle, iletken dzlemsel levhalar zerinde oluturulan mikroerit anten dizilerinin kullanlmas gndeme gelmitir. Bu deiim en iyi elde edilinceye kadar devam edecektir. Elektromagnetik dalgalarn kayna sadece yapay antenler deildir. Gneteki patlamalar sonucu oluturan elektrik ykl partikllerin, yer magnetik alan ile etkilemesi, yldrm, imek vb. atmosferik olaylar, galaktik olaylarda elektromagnetik dalgalarn kaynadr, yani birer verici antendir. Bu adan baklrsa antenlerin tarihesini evrenin balangcna dayandrmak pek yanl olmaz.

TA2HO
TA2JA ve TA2OY Tandrkuleye anten dikiyorlar (Austos, 2004)
94 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

LETM HATLARI KABLOLAR

Kullandmz kablolar eitli ekillerde adlandrlr. Bu adlandrmalar iyi bilirsek, ihtiyacmza gre kabloyu daha doru seebiliriz. Burada, fazla detaya inmeden, genelde istasyonlarmzda kullandmz kablolar hakknda inceleme yapacaz.

A- PARALEL TELL LETM HATLARI: Bu tr iletim hatt dengeli hat olarak isimlendirilir. ki telli plak hatlardaki iletimde, iletkenler arasnda belirli bir aklk bulunmas kaydyla,10 Mhz e kadar klabilir. Bunun zerindeki frekanslarda zayflama byk olur. letkenleri yaltlm ve aralarnda belirli ve sabit bir aklk bulunmas durumunda ise 200-300 Mhz e kadar klabilir. Zayflamann nedenleri olarak iletken kesitlerinin, (frekans ykseldike akmn yzeye skmas nedeniyle) yetersiz kalmas ve frekans ykselmesi ile iletkenler etrafnda oluan elektromanyetik radyasyon kaybnn artmasdr.

B- KOAKSYEL HATLAR: Koaksiyel hatlar, i ie iki hattan olumaktadr. Bu iletkenler arasndaki akl sabit tutabilmek iin ,ya belirli aralklarla (heliax), yada srekli olarak yaltkan maddeler kullanlr. Kullanlacak yaltkan malzemeler dielektrik kayb dk malzemelerden seilir. Bu malzemeler, ounlukla polietilen, kpkl polietilen veya teflon gibi yaltkanlardr. iletken mono bakr olabilecei gibi oklu bakr,gm,bakr kapl elik veya boru eklinde iletken olabilir. D iletken ise rg eklinde,bant eklinde veya spiral boru eklinde olabilir. Koaksiyel kablolar ile 3000 MHz e kadar sinyaller tanabilir. Frekans daha ykselince kayplar oalr. Koaksiyel kablolar, Bilgisayar iletim sistemlerinin, her eit kamera ve video sinyallerinin, TV anten ve uydu sistemlerinin ve telsiz sinyallerinin vazgeilmez tayclardr. Koaksiyel kablonun yapsna bakarsak, i ksmda ana bilgiyi, TV veya uydu sinyalini yada telsiz dalgasn tayan i iletken bulunur. Bu iletkenin yaps kullanm amacna gre deiiklik gsterir. Mesela tek bir Gm kapl iletken olabilecei gibi Kalay kapl oklu iletkende olabilir. Bu iletkenin etrafnda yaltkan bir malzeme bulunur. Bu malzeme, Kat Polietilen olabilecei gibi az kayp istenen kablolarda Kpkl Polietilende olabilir. Kablonun Karakteristik Empedansn bu yaltkan tabakann yaps (tabiki i iletkene de bal olarak) belirler. En basit koaksiyel kabloda, bu yaltkan tabakay epeevre kapatm bir iletken rg bulunur. Bu rgnn yaps, ara ksmda kullanlan Alminyum veya Bakr eritler, kablonun kullanm amacna (kablo tiplerine) bal olarak deiir. rgnn altnda kullanlacak bakr veya alminyum iletken eritler, kablo iindeki sinyalin d ortama veya d ortamdaki bozucu sinyallerin iletilen sinyale karmasn nlemek iin , rgye yardmc olmak amacyla kullanlr. Kablo d klflar, fiziksel etkilerden kabloyu koruyabilmelidir. Genel olarak PVC hammaddesi kullanlmasna ramen, zellikle yer alt ve rutubet ieren ortamlarda kullanlacak kablolarda, kemirgen hayvanlara kar elik zrh ve rutubete kar polietilen hammadde kullanlr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

95

Koaksiyel kablolar, ounlukla RG ismi ve MIL-C-17 Standard ile birlikte anlr. RG harfleri, ingilizce Radio Guide - Radyo klavuzu kelimelerinin ba harfleridir. MIL-C-17 standard ise, 1950 li yllardan kalan Amerikan Askeri Standarddr (Military Standard). Gnmzde kullanlan kablolar, zellikle RG 59 ve RG 6 serileri, bu standarddaki kablolarn tpatp ayns olmasa da benzeridir. Koaksiyel kablonun empedans: (Zo) D- i yaltkan ap cm d- i iletken ap cm K- dielektrik sabiti hava iin 1, polietilen iin 2.3 Zo = 138 X Log10 X D/d

C- DALGA KILAVUZLARI: Adndan da anlalaca ekilde, 3000 Mhz in stndeki frekanslarda, elektromanyetik dalgalar, boru veya dikdrtgen eklindeki, uygun llerde ekillendirilmi metal gvdelerin iinden tanr. D iletken grevini metal gvde, i iletken grevini ise i boluk yapar. ller allacak dalga boyuna gre tasarland iin 3000 Mhz in altndaki frekanslarda ok byk olurlar ve kayplar artar. KULLANIM YERLERNE GRE KOAKSYEL KABLOLARIN SEM: Koaksiyel kablolarn i iletkeni, onun zerindeki yaltkan malzeme ve rg yapsna bal olarak, kablonun kullanm artlar belirlenir. Koaksiyel kablolardaki sinyal kayplarn basit balkta toplayabiliriz. A- letken Kayplar: Bakr kayplar birimi watt dr ve akan akmn karesi ile, iletken direncinin arpm ile bulunur. Doru akm devrelerinde iletken direncini ommetre ile lebiliriz. Ancak rf devrelerinde, iletken direnci frekans ile orantl olarak artar. Bunun sebebi frekans arttka akmn, iletkenin yzeyinden akmak istemesidir. Dolaysyla akm ince bir alana skr ve diren artar. Yksek frekanslarda boru iletken kullanmnn nedeni budur. nk orta ksmdan akm gemediine gre neden malzeme harcansn? Gene elik zerine bakr veya gm kaplanarak i iletken olarak kullanlmaktadr. Bu iletkenler kablonun, kopma mukavemetini de arttrr ve bakr maliyetini azaltr. B- Dielektrik Kayplar: Koaksiyel kablolarda veya dengeli hatlarda iki iletken, aralarndaki yaltkana temas eder. Bu malzeme her ne kadar yaltkan diye dnlse de frekans ile orantl olarak geirgenlik olumaya balar ve s eklinde enerji kayb olur. Kayplar, dielektrik katsays ile orantldr. Hava 1 katsay ile en iyi dielektriktir. Ancak iletkenler aras mesafeyi korumak iin mutlaka kullanlmas gerekli yaltkanlardan dolay kayplarn nne geilemez. Koaksiyel kablolarda kat polietilen (en ok kullanlr), kpkl (foam) polietilen, hava boluklu polietilen, spiral sarml polietilen, teflon, polyester dielektrik malzeme olarak kullanlr. C- Radyasyon Kayplar: Radyasyon kayplar, hattan dar kaan rf enerjisi olarak tarif edilebilir. Dengeli hatlarda ekranlama olmad iin ok fazla kayp vardr. Dalga klavuzlarnda di iletken tamamen kapal olduu iin neredeyse 0 kayp dnlr. Koaksiyel kablolarda ise di iletken olan ekran veya rgnn boluklarndan kama olur. Bunu nlemek iin, d rg ok sk rlr, gerekirse rgnn altna iletken erit (folyo) konularak %100 kapatma salanr. rg Kayplar: Koaksiyel kablonun d ksmnda bulunan bakr rg aralklarndan, canl uta tanan sinyal kaabilir. Ya da tam tersi d ortamdaki parazitler kablo iine girebilir. Buna engel olmak iin rg altna iletken metal eritler yerletirilir. Frekans ykseldike bakr eritli (ve ift kat rgl) kablolarn kullanlmas uygun olur.

96

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Hz Faktr RF enerjisinin hat boyunca k hznda hareket ettii dnlr ancak bu hz eer iletkenler arasndaki dielektrik (yaltm) maddesi hava ise ( boluk = vacuum= free space ) doru olur, eer nakil hattndaki iletkenler arasnda havadan baka bir dielektrik maddesi kullanlmsa bu durumda enerjinin hz biraz dk olacaktr. Elektrik akm boluk (Vacuum) dndaki baka herhangi bir ortamda k hznda hareket etmez. Bundan dolay belli bir frekanstaki iaretin, transmisyon hatt boyunca hareketi iin gerekli olan zaman, ayn iaretin boluktaki ayn mesafedeki hareketi iin gerekli olan zamandan uzundur. Yani bir gecikme sz konusudur ve bu gecikme, hattn zelliklerinin bir fonksiyonu olarak ortaya kar ve buna iletkenler arasna konulan yaltkan maddenin Dielektrik Sabitesini eklemek gerekir. Bu gecikme Hz faktr (Velocity Factor) olarak isimlendirilir ve dielektrik sabitesine dorudan baldr ve de aadaki formlle ifade edilir :
1 e (Dielektrik sabitesi)

VF =

Tam dalga boylarndaki forml yukarda vermitik, ancak eyrek dalga boyu nakil hatt ayni zamanda empedans uygulayc ( lambda stub) olarak kullanld iin ayr bir forml kullanmak hesaplamay kolaylatracaktr :
m= 245.9 x VF F

olarak hesaplanabilir

Transmisyon hattnn kendisinin sisteme bir SWR eklememesi iin, uzunluu boyunca uniform bir karakteristie sahip olmas gereklidir yani imalat hatalar olmamaldr bu ok nemli bir faktrdr. Bu olay zellikle Koaksiyal nakil hatlarnda ok nem kazanmaktadr ve koaks nakil hattnn her noktasndaki karakteristik empedans ayn olmaldr. ok fazla bklm olduu grnen Koaksiyal kablolarn bu sebepten dolay RF enerjisi naklinde kullanmamak gereklidir. nk bklen noktadaki empedans mesela 80 Ohma ykselmi ise, antenin besleme noktasndaki empedans 50 Ohm ise bu durumda byle bir hatta 80 / 50 = 1,6 SWR mevcut olacaktr ve zaman zaman SWRyi bir trl dremediimiz de byle bir olasln varlnn dnlmesi gereklidir. Nakil hattnn elektriksel uzunluu frekansla ilgilidir ve Dalga boyu (Lambda) ile llr ve elektriksel uzunluk daima fiziksel uzunluktan fazladr. Bunun sebebi 1 saykln (frekansn 1 periyodunun) zaman olarak uzunluu frekansna baldr. Fakat transmisyon hatt iindeki seyahat mesafesinin zaman RF enerjisinin boluktaki hzna baldr. Ancak boluktaki hzndan daha azdr. Bundan dolay dielektrik sabitesi ile ilgili ifadeye ayrca u ifadeyi de eklemek gerekir : RF enerjisinin Boluktaki hznn Hat iindeki hzna oranna Hz faktr (Velocity factor) denir. Tipik bir koaksiyal kablo iin bu faktr 0.66 dr. Mkemmel bir Besleme hattnn karakteristik empedans L/C orantsna eittir. Bu ifade letkenlerin rezistif (Ohm) deerleri sfrdr ve aralarnda hi sznt yoktur demektir. L ve C burada birim uzunluktaki nakil hattnn endktif ve kapasitif deerleridir. Endktif deeri kullanlan iletkenin ap arttrldnda azalr, kapasitif deeri ise iletkenler arasndaki mesafe arttrldnda azalr. Bylece birbirine yakn geni apl iletkenlerden olumu bir besleme hatt olduka dk bir karakteristik empedans gsterecektir. Dier taraftan ince ve hayli aralkl bir besleme hatt ise olduka yksek bir karakteristik empedansa sahip olacaktr. Genel olarak paralel nakil hatlarnda 200 ila 800 omluk empedanslar grlmektedir. Tipik koaksiyal nakil hatlarnda ise 30 ila 100 omluk empedanslar grlr. Eer besleme hattnn karakteristik empedans Zo ile ykn karakteristik empedans R, birbirine ok yakn veya eit ise yani R = Zo ise , bu durumda byle bir hattaki akm , uygulanan voltajn karakteristik empedansa blmne eit olacaktr yani : I = E / Zo, buradan devredeki G iin Ohm kanunu ile hesap yaplabilir : P = E2 / Zo veya P = I2 x Zo olacaktr.

Eer besleme hattnn karakteristik empedans ile ykn karakteristik empedans eit deilse yani R ile Zo arasnda fark varsa byle bir hat uygunsuz bir hat olarak adlandrlr. Byle bir hatta yke yani Rye ulaan gcn (Incident power = Forward power) bir ksm emileceinden kalan sanki bir duvara arpm gibi geriye yansyacaktr (Reflected power).

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

97

Bu iki gcn voltajlarnn oranna yani Ulaan ve Yansyan voltajlarn birbirine oranna Yansma katsays (Reflection coefficient) denir.
Er Ef

Reflection Coeff =

Ve Yansma katsays hibir zaman 1den byk olamaz. Er = yansyan voltaj (Reflected voltage) Ef = ulaan voltaj (Forward voltage).

SWR
(DURAN DALGA ORANI) letim hatlarnda oluan duran dalgalar amatr telsizcinin hi istemedii bir olaydr. SWRnin Oluumu; Herhangi bir kaynaktan kan radyo frekansndaki enerji, iletim hatt boyunca ilerler ve antene ular. Hattn karakteristik direnci, gelen yk direncine eit ise btn enerji iletim hatt ve anten tarafndan alnr. ayet hattn karakteristik direnci, gelen yk direncine eit deilse enerjinin bir ksm yansma yapacak ve yine iletim hatt boyunca geldii kaynaa doru geri dnerler. Dier bir deyile hattn herhangi bir yerinde ayn anda ; a) lerleyen b) Geri Gelen Dalgalar mevcuttur. Bu iki dalgann faz durumuna gre hattn zerinde akm ve gerilim bakmndan maximumlar ve minimumlar oluur. Bu durumda Emax/Emin oranna Voltaj Duran Dalga Oran (Voltage Standing Wave Ratio) veya ksaca Duran Dalga Oran (SWR) denir.

1 + SWR = 1 -

ReflectedPower Forwarded Power ReflectedPower Forwarded Power

98

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

MORS KODLARI
HARFLER A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z iARETLER ( ) + =

._ ... .. .. . ... . .... .. . . ... . . . . .. ... .. ... . .. . .. ... . ..

di-dah dah-di-di-dit dah-di-dah-dit dah-di-dit dit di-di-dah-dit dah-dah-dit di-di-di-dit di-dit di-dah-dah-dah dah-di-dah di-dah-di-dit dah-dah dah-dit dah-dah-dah di-dah-dah-dit dah-dah-di-dah di-dah-dit di-di-dit dah di-di-dah di-di-di-dah di-dah-dah dah-di-di-dah dah-di-dah-dah dah-dah-di-dit dah-di-dah-di-dit dah-dah-dah-dit dah-dah-dah-dah di-di-dah-dah

. . . . . . . ... . .. . .

dah-di-dah-dah-dit dah-di-dah-dah-di-dah di-dah-di-dah-dit dah-di-di-di-dah di-dah-di-di-dah

[KN] [KK] [AR] [BT] [AF]

di-dah-dah-dah-dah-dit [WG]

Nokta Virgl Noktal virgul Tire Soru isareti Gorusmeye Davet Bekle Mesaj Sonu Hata Mesaj Alindi Kesme isareti ki nokta st ste Paragraf ba Altn iz Bitti Anlald

... .. ... .... .. .. . .... ... ........ .. ... ... .... .. . .... ....

di-dah-di-dah-di-dah dah-dah-di-di-dah-dah dah-di-dah-di-dah-dit dah-di-di-di-di-dah di-di-dah-dah-di-dit dah-di-dah di-dah-di-di-dit di-dah-di-dah-dit di-di-di-di-di-di-di-dit di-dah-dit dah-di-di-dah-dit dah-dah-dah- di-di-dit di-dah-di-dah-di-dit di-di-dah-dah-di-dah di-di-di-dah-di-dah di-di-di-dah-dit

[AAA] [MIM] [NNN] [BA] [IMI] [K] [AS] [AR] [HH] [R] [DN] [OS] [AL] [IQ] [SK] [SN]

RAKAMLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

SOS acil yardm ars

. .. ... .... ..... .... ... .. .

di-dah-dah-dah-dah di-di-dah-dah-dah di-di-di-dah-dah di-di-di-di-dah di-di-di-di-dit dah-di-di-di-dit dah-dah-di-di-dit dah-dah-dah-di-dit dah-dah-dah-dah-dit dah-dah-dah-dah-dah

... ...
di-di-di-dah-dah-dah-di-di-dit

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

99

73 KODUNUN KAYNAI VE ANLAMI

Radyo Amatrleri arasnda yaygn olarak kullanlarak adeta geleneksel bir deyim biimine dnen 73 kodu, sahil haberleme gnlerinin balangcna kadar dayanr. Telgraf sistemiyle balayan haberlemede youn olarak saysal kodlarn kullanld ilk zamanlarda, zihinlerde ayn fikri oluturan deiik tanmlar, sonun veya imzann gelmekte olduunu gsterirdi. Fakat bugn bile bunlarn kullanldn kesin olarak kantlayan hibir bilgi yoktur. 73 kodunun gerek ve ilk kullanm, 1857 ylnn Nisan aynda telgraf haberlemesinin ciddi boyutlarda yaygnlamasyla ihtiya duyulan ve ilk defa baslan The National Telegraphic Review and Operators Guide (Uluslararas Telgrafik nceleme ve Operatr Rehberi) yaynnda yer almasyla oldu. O zamanlar da 73 kodu Sana sevgilerimi yolluyorum anlamna geliyordu. Yayn baaryla devam etti ve 73 kodunun bu tanm zihinlere iyice kaznarak kullanld. Bu saysal kodun dndaki dier pek ok saysal kod yine o zamanki anlamn tamaktaysa da, 73 kodu ksa zaman iinde deimeye balad. 73 kodu Ulusal Telgraf Kongresinde sevgililer gnn artran duygusallndan karak, belirsiz bir kardelik iaretine dnt. Bu dnm neticesinde 73 kodu, operatrler arasnda bir selamlama, bir arkadalk kelimesi olarak btn telgraf haberlemelerinin sonunda kullanlr duruma geldi. 1859 senesinde Western Union Company (Bat Birlik irketi) telgraf haberlemesinde standart olarak kullanlabilecek 92 adet hazr kalp ortaya koydu. Telgraf haberlemelerinde kullanlan hazr kalplarn nce listelenmesi yapld. Yine 92 adet hazr kalp olarak ortaya kan bu liste 1 den 92ye kadar birbirini izleyen seri numara ile saysal olarak iaretlendi. Telgraf haberleme operatrleri tarafndan kullanlan bu listenin 73 nc srasnda yer alan ve Arkadalk iareti olarak tanmlanan 73 kodu yine bu operatrlerce Selamlarm kabul et ekline dnmtr. 1859 ylndan 1900 ylna kadar 73 kodunun anlamlar deiiklikler gstermeye devam etti. Dodge un Telgraf Talimatnamesi nde ise sadece Selamlar olarak grlmtr. 73 kodu, 20.Yzyl Demiryollar ve Ticari Telgraf El Kitabnda, iki anlamna da yer verilerek aklanmaktadr. Bunlardan birisi Sana selamlar olurken, dieri de ksaltmalar szlnde sadece Selamlar olarak getii vurgulanmaktadr. Theodore A. Edisonn Kendi Bana Telgraf renme kitabnda ise baka bir anlam alarak Selamlarm kabul et ekline dnmtr. 1908 ylnda Dodge, El Kitabnn son basksn yaynladnda 73 koduna bugnk anlam olan best regards yani hrmetler anlam verildii grlmtr. Bu, daha nceki anlamna geri dn gsterirken, almann bir baka blmnde ise Selamlar olarak gemektedir. Bu kronolojiye gre 73 kodu,1908 ylndan gnmze kadar ok belirgin bir ekilde Hrmetler olarak gelmekte ve ok scak bir anlam tamaktadr. Bugn Radyo Amatrleri, 73 kodunu James Reid in zerinde durduu ekliyle, operatrler aras arkadalk kelimesi olarak kullanmaktadrlar.

TA2EY ve TA4PR tarafndan kursiyerlere PC ile haberleme tekniini gsteriyorlar.

100 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

RADYO AMATRLERNE NEDEN HAM DENR?

Kuzey Ohio Radyo Birliine gre bunun hikayesi yle :

HAM, 1908 ylnda ilk amatr telsiz istasyonunu altran Harvard Radyo Kulb yelerinin isimlerinin ba harflerinden olumutu. Bu radyo amatrlerinin isimleri Albert S. (H)yman, Bob (A)lmy ve Peggie (M)urray di. lk olarak istasyonlarna Hyman - Almy - Murray adn verdiler. Byle uzun bir ar kodunu morsla gndermek zor olduundan bunu HY - AL - MU olarak deitirdiler. 1909 Ylnn balarnda HYALMU amatr telsiz istasyonunun sinyalleriyle Meksika gemisi HYALMOnun sinyalleri karklk yaratt. Bu yzden sadece isimlerinin ilk harflerini kullanmaya karar verdiler ve HAM olarak ksalttlar. Radyonun yasal olmad ilk gnlerde radyo amatrleri frekanslarn ve ar isimlerini kendileri seiyorlard. Daha sonralar, imdi olduu gibi, baz amatrler, ticari istasyonlarndan daha gl k yapabiliyorlard. Oluan enterferans sonunda Washingtondaki kongrenin dikkatini ekti ve amatr faaliyetleri snrlandrmak iin bir kanun karma yolunu setiler. 1911 Ylnda Albert Hyman tartmal Telsiz Ynetmelik Tasarsn Harvardda tez konusu olarak seti. retmeni tezin bir kopyasnn,tasary hazrlayan komite yesi Senatr David I. Walsha gnderilmesinde srar etti. Senatr ok etkilendi ve Hymann komite nne kmasn istedi. Hyman komite nnde neredeyse alayacakt. Kalabalk olan komiteye eer bu tasar kanunlarsa, gerekli ehliyet harlarn deyemeyeceklerini ve kanunun gereklerini yerine getiremeyip istasyonu kapatmalar gerekeceini bildirdi. Tartmalar balad, kk istasyon HAM, lkedeki btn kk amatr istasyonlarn sembol haline geldi. Hep bir azdan, onlar ortalkta istemeyen ticari istasyonlarn agzll ve tehditlerinden korunmalarn istediler.Sonunda, tasar Kongreye getirildi ve her konumac kk, zavall HAM istasyonundan bahsetti. te balang byle oldu.

Bu hikayeyi Kongre kaytlarnda bulabilirsiniz. HAM istasyonu lke apnda amatrleri artrd. O gnden bugne ve belki de sonsuza kadar, radyoda, bir amatr HAM dir. Gerry WD4BISden iyi anslar ve 73ler.

TB2MXA izcileri jota aktivitesinde telsizle grtryor. (Eyll 2004)

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

101

ATMOSFER VE ZELLKLER
klim Geni bir blge iinde ve uzun yllar boyunca deimeyen ortalama hava koullarna iklim denir. klim, corafi ortamn olumas ve ekillenmesi ile insanlarn yaant ve etkinlikleri zerinde nemli rol oynar. rnein bir yerdeki doal bitki rts, akarsularn zellikleri, insanlarn yaam tarzlar, konut tipleri, ekonomik etkinliklerinin tr,iklimin kontrol altndadr. klimi oluturan eitli eler vardr. Bunlar scaklk, basn, rzgarlar, nemlilik ve yatr. klim elemanlar ad verilen ve birbirlerini etkileyen bu eler arasnda ayrlmaz bir iliki vardr. klim olaylar atmosfer iinde gerekletii iin ncelikle atmosfer ve zelliklerinin incelenmesi gerekir.

Atmosfer Dnyay epeevre saran gaz rtsne atmosfer denir. Atmosferin alt snr, kara ve deniz yzeyleriyle akr. st snrn ise yerekiminin etkisi belirler. Ekvatordan kutuplara doru yerekimi artt iin atmosferin ekli Dnyann ekli gibi kreseldir.

Atmosferin Katlar Atmosfer kendini oluturan gazlarn karm ve gidiindeki farkllklar nedeniyle eitli katlara ayrlmtr. Bu katlar yeryznden yukarlara doru troposfer, stratosfer, emosfer, iyonosfer ve ekzosfer eklinde sralanr.

Troposfer Atmosferin, yeryzne temas eden, alt blmdr. Tm gazlarn % 75inin bulunduu bu katmanda younluk en fazladr. Troposfer, yerden havaya yansyan nlarla alttan yukarya doru snr. Bu nedenle alt ksmlar daha scaktr. Yerden ykseldike scaklk her 100 mde yaklak 0,5C azalr. Su buharnn tamam troposferde bulunduu iin tm meteorolojik olaylar burada oluur. Gl yatay ve dikey hava hareketleri grlr. Yerden ykseklii 6 16 km arasnda deiir.

Stratosfer Troposferin stndeki katmandr. Yatay hava hareketleri grlr. Su buhar hemen hemen hi bulunmad iin dikey hava hareketleri oluamaz. Bu nedenle scaklk dal olduka dzgndr. Scaklk her yerde yaklak -50Cdir. st snr yerden 25 30 km yksekliktedir.

emosfer Stratosfer ile yonosfer arasndaki katmandr. Stratosfer ile emosfer arasndaki 19-45 kmler arasnda oksijen azot haline gelerek ultraviyole nlarn tutar. st snr yerden 80 90 km yksekliktedir.

yonosfer Mor tesi (ultraviyole) nlarnn, moleklleri paralayarak iyonlar haline getirdii katmandr. Yerekimi azald iin iklim zerinde belirgin bir etkisi yoktur. Radyo dalgalarn yanstr st snr yerden 250 300 km yksekliktedir.

Eksosfer (Jeokronyum) En st tabakadr. Yerekimi ok azaldndan gazlar ok seyrektir. Hidrojen ve helyum gibi hafif gazlar bulunur. Atmosfer ile uzay arasnda gei alandr. Kesin snr bilinmemekle birlikte st snrnn yerden yaklak 10.000 km ykseklikte olduu kabul edilmitir.

102

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Atmosferde Bulunan Gazlar Atmosferde bulunan gazlarn % 75i ve su buharnn tamam troposferde bulunur. klim ynnden daha ok atmosferin alt katlar nemli olduundan burada troposfer ve stratosferin alt katlarnn bileimi incelenecektir. Her zaman bulunan ve oran deimeyen gazlar; % 78 orannda azot, % 21 orannda oksijen, %1 orannda asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dr. Her zaman bulunan ve oran deien gazlar; su buhar ve karbondioksittir. Her zaman bulunmayan gazlar; ozon ve tozlardr.

Su buhar : Yere ve zaman gre oran en ok deien gazdr. Yeryznn ar snp, soumasn engeller. Ya, bulut, sis gibi hava olaylarnn douunu salar. Karbondioksit : Atmosferin gne nlarn emme ve saklama yeteneini artrr. Havada karbondioksit (CO2) miktarnn artmas scakl artrc, azalmas ise scakl drc etki yapar. Ozon : Hava iindeki oksijen (O2) mor tesi (ultraviyole) nlarnn etkisi altnda ozon (O3) haline geer. Ozon gaz, iinde hayatn gelimesine olanak vermez ancak atmosferin st katmanlarnda ultraviyole nlarn emerek yeryzndeki yaam zerinde olumlu bir etki yapar. Yeryznden 19 45 kilometre ykseklikler arasnda bulunan ozon katnn son yllarda inceldii hatta yer yer delindii belirlenmitir. zellikle buzdolab, soutucu, araba ve spreylerden kan gazlarn (kloroflorokarbon) neden olduu anlalm ve bu gazlarn kullanmna kstlamalar getirilmitir. Yeryzne ulaan mor tesi nlardaki art, scaklklarn artmasna, buna bal olarak buzullarn erimesine, bitki rtlerinde deiimlere neden olabilecektir.

BASIN Atmosfer Basnc Atmosferi oluturan gazlarn belli bir arl vardr. Gazlarn yeryzndeki cisimler zerine uygulad basnca atmosfer basnc denir.

Normal Hava Basnc 45 enlemlerinde, deniz seviyesinde ve 15C scaklkta llen basnca normal hava basnc denir. Cva stununun ykseklii ile (normal basn 760 mm) Cva stununun arl ile (normal basn 1033 gr) Kuvvet birimi ile (normal basn 1013 milibar) ifade edilir. Basn barometre ile llr. Cval barometre, barograf, aneroid baramotre ve altimetre gibi eitleri vardr.

Cval Barometre : st ak bir kaba daldrlm, yukar ucu kapal bir cam borudur. Hava basnc, boruyu dolduran cva stununu dengede tutar. Hava basnc azalp oaldka cva stunu da alalp ykselir. Cval barometre camdan yapld ve hep dz durmas gerektii iin her zaman kullanm kolay deildir. Barograf : Basnc srekli kaydeden ve yazc ucu bulunan bir tr madeni barometredir. Aneroid Barometre : Madeni barometredir. Cval barometrelerin kullanm alannn snrl olmas ve tama zorluu nedeniyle gelitirilmitir. Altimetre : Madeni barometrelerin bir eididir. Ykseldike basncn azalmas kuralna dayanlarak, yksekliklerin llmesi amacyla yaplmtr.

BASIN ETMENLER Hava basnc eitli etmenler altnda deiiklik gsterir.

Scaklk (Termik Etken) Basnc en ok etkileyen etmen scaklktr. Scakln gnlk mevsimlik deiimine bal olarak basn deiir. Isnan hava genleerek ykselir. Gazlarn seyrelmesi nedeniyle basn der ve alak basn alan oluur. Souyan havada gaz moleklleri skarak arlar. Arlaan gazlar yeryzne doru ylr ve yksek basn alan oluur.

Ykselti Yeryznden ykseldike; Yerekimi, Atmosferdeki gazlarn miktar azalr. Bunlara bal olarak basn der.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

103

Hava Younluu (Dinamik Etken) 1 m3 havann ierisindeki gazlarn miktarna hava younluu denir. Younluk su buharna ve toz zerreciklerine gre deiir. Yerekiminin azalp oalmas, Havann snp soumas, Ykseltinin artmas, Dnyann ekseni evresindeki dn, Hava younluunun deimesine neden olur. Hava younluu arttka basn ykselir, younluk azaldka basn der.

Yerekimi Dnyann geoid ekli nedeniyle yerekiminin Ekvatordan kutuplara doru artmas, basncn kutuplarda yksek olmasnn nedenlerinden biridir.

Mevsim Mevsimlerin basn zerindeki etkisi lman kuakta belirgindir. Yaz aylarnda snmann etkisiyle karalar alak basn, denizler ise yksek basn alandr. Kn ise denizler alak basn, karalar yksek basn alandr. Bu durum scakln basn zerindeki etkisini kantlar.

Dnyann Gnlk Hareketi Dnya, ekseni evresinde dnd iin hava akmlar ynlerinden sapar. Sapmalar sonucu 30enlemlerinde alalc hava hareketleri ile younluk arttndan basn ykselir ve dinamik yksek basn alan oluur. 60 enlemlerinde ise bat ve kutup rzgarlar karlar. Bu rzgarlarn birbirlerini iterek ykselmesiyle 60 enlemlerinde gaz younluu azaldndan basn der. Bylece dinamik alak basn alan oluur. UYARI : Dnyann gnlk hareketi sonucunda hava akmlarnn sapmas, dinamik basn alanlarn oluturur. Dnyann ekseni evresindeki hareketine bal olarak oluan basnlara dinamik basn denir.

Basn Tiplerinin zellikleri : 1013 milibardan dk olan basnlara alak basn (siklon) yksek olanlara ise yksek basn (antisiklon) denir.

Alak Basn (Siklon) Termik ve dinamik alak basn merkezlerinde benzer hava hareketleri grlr. Havann younluu azdr. Hava ykseltici bir hareket gsterir. Yeryzndeki hava hareketi evreden merkeze dorudur. Merkezden evreye doru basn artar. Dnyann gnlk hareketi nedeniyle hava akmlar, Kuzey Yarm Krede saat ibresinin tersi ynde, Gney Yarm Krede ise saat ibresi ynnde sapmaya urar. UYARI : Basn farknn olduu yerlerde, hava hareketi her zaman yksek basntan alak basnca dorudur. Termik alak basncn etkili olduu alanlarda hava scakl yksektir. Dinamik alak basncn etkisi altnda olan yerlerde scaklk dktr.

Yksek Basn (Antisiklon) Termik ve dinamik yksek basn merkezlerinde benzer hava hareketleri grlr. Havann younluu fazladr. Hava alalc bir hareket gsterir. Yeryzndeki hava hareketi merkezden evreye dorudur. Dnyann gnlk hareketi nedeniyle hava akmlar, Kuzey Yarm Krede saat ibresi ynnde, Gney Yarm Krede saat ibresinin tersi ynde sapma gsterir. UYARI : Basn farknn olduu yerlerde, hava hareketi her zaman yksek basntan alak basnca dorudur. Dinamik yksek basncn etkili olduu yerlerde hava scak ve kurudur. Termik yksek basncn etkili olduu yerlerde ise hava souk ve kurudur.

104

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

HARTA BLGS
Harita, Plan, Kroki Dnya zerindeki bir yerin kubak grnm, kroki, plan ya da harita olarak dzleme aktarlr. Harita : Dnyann btnnn ya da bir blmnn kubak grnmnn belli bir oranda kltlerek dzleme aktarlm ekline harita denir. Bir izimin harita zellii tayabilmesi iin; Kubak grnme gre izilmesi, Arazi zerindeki uzunluklarn belli bir oranda kltlmesi gerekir. UYARI : Kubak grnm temel alnarak yaplan izimlerin harita zellii tayabilmesi iin kltme orannn (lek) bulunmas gerekir. Plan : Bir yerin kubak grnmnn belli bir oranda kltlerek dzleme aktarlmasdr. Plan bir tr byk lekli haritadr. Kroki : Bir yerin kubak grnmnn leksiz olarak dzleme aktarlmasdr. Haritalarda Bozulmalar ; Dnyann kresellii harita izimini gletirmektedir. Dnyann tm ya da bir blm dzleme aktarrken ekillerde, alanlarda, uzunluk ve alarda bozulmalar olur. Bu nedenle kresel yzeyi dzleme aktarmak iin eitli izim yntemleri gelitirilmitir. zellikle yeryz ekillerini gsteren haritalar tam olarak gerei yanstmazlar. Engebesi fazla, geni alanlarn gsterildii haritalarda hata pay artar. Az engebeli, kk alanlarn gsteriminde hata pay azalr. UYARI : Dnyann kresellii harita izimini zorlatrr. Engebeli ve geni alanlarn gsterildii haritalarda bozulmalar fazladr. Engebesiz ve kk alanlarn gsterildii haritalarda bozulmalar azdr.

Projeksiyon Dnyann kresellii nedeniyle, haritalarda ortaya kan hatalar en aza indirmek iin eitli yntemler kullanlr. Bunun iin yerkrenin paralel ve meridyen ann belirli kurallara gre dz bir kada geirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyon denir.

Projeksiyon Sistemleri Alan Koruyan Projeksiyon ; Alan koruyan projeksiyon ile izilen haritalarda, ekil, a ve uzunluk oranlar bozulur. Ancak, paralel daireleri ile meridyenler arasndaki alanlar bozulmadan, orantl olarak dzleme geirilir. Bylece gerek alan korunmu olur. A Koruyan Projeksiyon; A koruyan projeksiyon ile izilen haritalarda, meridyenler ile paraleller arasndaki 90lik ak iler kara ve denizlerin ekilleri korunur. Ancak, bunlarn alanlar bozulur. Bu tip haritalarda kutup blgelerine doru gidildike, kara ve denizlerin alan byr. Uzunluk Koruyan Projeksiyon; Uzunluk koruyan projeksiyon ile izilen haritalarda, merkezden evreye doru tm ynlerdeki uzunluklarn oran korunur. A ve alan korunmaz.

HARTA ZM Bir blgenin haritas izilirken ncelikle; Blgenin enlem ve boylamnn, Haritann kullanm amacnn, Haritann kltme orannn belirlenmesi gerekir. Harita yapmnda kullanlacak izim yntemi, kltme oran ve harita iaretleri ise haritann kullanm amacna gre belirlenir.

Harita Elemanlar Tm haritalarda bulunmas gereken 5 temel eleman vardr. Bunlar, enlem-boylam, lek, harita anahtar (lejant), balk ve erevedir. Enlem-boylam : Haritas yaplacak alann ncelikle enlem ve boylamlar belirlenir. nk haritann lei, bu alann geniliine ve kullanm amacna gre belirlenir. lek : Haritann kullanm amacna gre belirlenmelidir. Harita Anahtar (Lejant) : Haritada kullanlan zel iaretlerin ne anlama geldiini gsteren blmdr. Her haritann kullanm amacna gre farkl iaretler kullanlr. TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

105

Balk : Haritann kullanm amacn belirtmeli, haritay tantmaya yeterli, ak ve ksa olmaldr. ereve : Tm haritalarda, haritas yaplacak alan snrlayan bir i ereve ve dier harita elemanlarn snrlayan d ereve izilmelidir.

HARTA LE Harita zerinde belli iki nokta arasndaki uzunluun, yeryzndeki ayn noktalar arasndaki uzunlua orandr. Dier bir deyile, gerek uzunluklar harita zerine aktarrken kullanlan kltme orandr. rnein : Boaz Kprsnn gerekte 1074 m olan iki aya aras uzaklk, lei bilinmeyen bir haritada yaklak 0.5 cm gsterilmitir. Haritann leini bulmak iin harita zerindeki uzunluu gerek uzunlua oranlarz. Buna gre haritann lei yaklak 1/200.000dir. lek = Harita zerindeki Uzunluk / Arazi zerindeki Uzunluk (Gerek Uzunluk)

Kesir lek Haritalardaki kltme orann basit kesirle ifade eden lek trdr. 1 / 25.000 , 1 / 500.000, 1 / 1.000.000 birer kesir lektir. Kesir lekte, pay ile paydann birimleri ayndr. Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanlr. rnein : 1 / 1.000.000 leinde, arazi zerindeki 1.000.000 cm (10 km)lik uzunluk harita zerinde 1 cm gsterilmitir.

izgi (Grafik) lek Haritalardaki kltme orann izgi grafii zerinde gsteren lek trdr. Kesir lee gre dzenlenir ve santimetre (cm)nin stndeki tm uzunluk birimleri kullanlr.

Kesir lei izgi lee evirme Kesir lei, izgi lee evirirken nce 1 cmnin ka kmyi gsterdii bulunur. rnek : 1 / 2.500.000 leinde 1 cm 25kmyi gsterdiine gre izgi lekte de 1 cm 25 kmyi gstermelidir. Bir doru paras izilerek eit aralklara blnr. zerine, 1 cm 25 kmyi gsterecek ekilde deerler yazlr. Sfrn sol tarafndaki aralk 25 kmden daha ksa uzunluklarn llmesine yarayacak biimde blmlenir.

izgi lei Kesir lee evirme izgi lei kesir lee evirirken nce lein uzunluunun, toplam ka kmyi gsterdii bulunur. 1 cmnin ka kmyi gsterdiini bulmak iin orant kurulur. rnein : izgi lein uzunluu 5 cmdir. 5 cm 20 km gsterdiine gre 1 cm x kmyi gsterir. ---------------------------------------x = 20 / 5 = 4 km Bulunan deer cmye evrilir. Buna gre kesir lek 1 / 400.000dir. UYARI : izgi lei kesir lee evirirken, grafiin sonundaki uzunluk birimine dikkat etmemiz gerekir.

106

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

HARTA TRLER Harita yaamn her alannda yardmc aralar olarak kullanlr. Bir kentin imar plannn karlmas, karayolu, demiryolu ya da kpr yapm iin en uygun yerin belirlenmesi, arkeoloji, corafya gibi birok alanda aratrma yaplmas srasnda haritalardan yararlanlr. Haritalar konularna ve leklerine gre ikiye ayrlr.

Konularna Gre Haritalar Konularna gre haritalar, kullanm amalarna gre genel haritalar ve zel haritalar olarak ikiye ayrlr.

Genel Haritalar Toplumun geni kesimi tarafndan kullanlabilen haritalardr. Topografya Haritalar; zohips (e ykselti) erisi yntemi ile yaplr. Araziyi lekleri orannda ayrntlar ile gsterirler. lekleri 1 / 20.000 ile 1 / 500.000 arasnda deiir. 1 / 20.000den byk lekli olanlar kadastro ilerinde ve askeri amalarla kullanlr. Bu haritalardan lek, uzunluk alan ve eim hesaplamada yararlanlr. Fiziki Haritalar; Fiziki haritalar, yeryznn kabart ve ukurluklarn gsteren orta ya da byk lekli haritalardr. Fiziki haritalar hazrlanrken e ykselti ve e derinlik erileri geni aralklarla geirilir. Bu aralklar eitli renklerle boyanr. Ykseltiler genellikle yeil, sar ve kahverenginin eitli tonlar ile, derinlikler ise aktan koyuya mavi rengin tonlar ile gsterilir. Siyasi ve dari Haritalar; Yeryznde veya bir ktada bulunan lkeleri, bir lkenin idari blnn, yerleim merkezlerini gsteren haritalardr. Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanlr. Ancak yer ekilleri hakknda bilgi edinilemez. Duvar ve Atlas Haritalar ; Eitim ve retim amacna ynelik haritalardr. lekleri 1 / 1.100.000dan daha kktr. Dnyann tmn, ktalar veya lkeleri gsterirler.

zel Haritalar Belirli bir konu iin hazrlanm haritalardr. Bu haritalardan bazlar unlardr: Araziden Yararlanma Haritalar; Bir blgede arazinin nasl kullanldn gsteren haritalardr. Bu haritalar yardmyla ekili-dikili alanlarn, ayr ve mera alanlarnn, orman alanlarnn, bln ile kayalk, bataklk gibi kullanlmayan alanlar hakknda bilgi edinilir. Tarmn tr ve tarm rnleri de bu haritalarda gsterilir. Ekonomi Haritalar; Dnyann btnnn ya da bir blmnn ekonomik zelliklerini gsteren haritalardr. Bu haritalar yardmyla endstri kurulularnn tr, says, dal, alanlarn says hakknda bilgi edinilir. Hidrografya Haritalar; Bir blgenin su potansiyeli (akarsular, gller, yeralt sular, kaynaklar) hakknda bilgi veren haritalardr. Bu haritalar yardmyla akarsularn drenaj tipi, akm miktar, kanallar, gl sularnn zellikleri, yeralt sularnn tr, kaynaklarn tr says ve verimlilik derecesi hakknda bilgi edinilir. zoterm Haritalar; Bir blgede, e scaklktaki noktalar birletiren eriye izoterm denir. zotermler yardmyla izilen izoterm haritalarndan, bir blgedeki scaklk dal hakknda bilgi edinilir. Scaklk daln daha iyi gsterebilmek iin, bu haritalar scaklk basamaklarna uygun olarak renklendirilir. Scak yerler iin krmznn tonlar souk yerler iin mavinin tonlar kullanlr. Jeomorfoloji Haritalar; Bir blgedeki ekillenme sreci yani i ve d glerin etkisiyle oluan yer ekilleri hakknda bilgi veren haritalardr. Bu haritalarda faylar, yamalar, vadi trleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir ok yer ekli taranarak gsterilir. Yer ekillerinin kolay ayrt edilmesi amacyla bu haritalar renklendirilir. Nfus Haritalar; Dnyann btnnde ya da bir blmndeki nfusun dal ve zellikleri hakknda bilgi veren haritalardr. Bu haritalarda nfus dal noktalama ile gsterilir. Nfus younluu haritalar ise renklendirilir. Toprak Haritalar; Bir blgenin toprak zellikleri ve dallar hakknda bilgi veren haritalardr. Bu haritalardan, yetitirilecek rnlerin belirlenmesi, buna bal olarak topraklardan daha iyi verim alnabilmesi gibi bir ok konuda yararlanlr.

leklerine Gre Haritalar Byk lekli Haritalar; lekleri 1 / 200.000e kadar olan bu haritalarda : Kltme oran azdr. Ayrnt fazladr. Birim dzlemde gsterilen gerek alan kktr. Eykselti erileri arasndaki ykselti fark azdr. Planlar ve topografya haritalar bu gruba girer. Orta lekli Haritalar; lekleri 1 / 200.000 ile 1 / 1.000.000 arasnda olan haritalardr. Ayrntlar, byk lekli haritalar gre daha azdr. TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

107

Kk lekli Haritalar; lekleri 1 / 1.000.000dan daha kk olan haritalarda; Ayrnt en azdr. Kltme oran en fazladr. Birim dzlemde gsterilen gerek alan byktr. Eykselti erileri arasndaki fark fazladr.

Duvar ve atlas haritalar bu gruba girer.

Haritalarda Yer ekillerinin Gsterilmesi

Haritalarda Kullanlan izim Yntemleri Yeryz ekillerini harita zerine aktarmak iin kullanlan yntemler; Kabartma Yntemi; Kabartma yntemi ile yaplan haritalarda, ykseltiler belli oranda kltlr. Yer ekilleri kabartlarak gsterilir. Glgelendirme Yntemi; Glgelendirme ynteminde, Gne nlarnn yer ekilleri zerine 45 derece a ile geldii kabul edilerek arazi yaps gsterilir. Bu yntemde glgelerin ak veya koyu oluu arazinin eimi hakknda bilgi verir. Glgelerin koyulat yerlerde eim azalr. Yer ekilleri ayrntl bir ekilde gsterilemedii iin gnmzde yardmc bir yntem olarak kullanlr. Tarama Yntemi; Tarama yntemi ile yaplan haritalarda, yer ekilleri ksa, kaln, sk ya da ince, uzun, seyrek izgilerle taranm olarak gsterilir. Eim arttka taramalarn boylar ksalr, sklar ve kalnl artar. Eimin az olduu yerlerde ise taramalar uzar, seyrekleir ve incelir. Taramann yaplmad yerler ise dzlkleri gstermektedir. Tarama yntemi ile harita yapmnn zor olmas, ykselti, eim bulma gibi hesaplamalarn yaplamamas gibi nedenlerden dolay bu yntem gnmzde kullanlmamaktadr. Renklendirme Yntemi; Eykselti erileriyle birlikte kullanlan bu yntemde ykselti ve derinlik basamaklar renklerle gsterilir. Fiziki haritalarda ykseltiler genellikle, yeil, sar ve kahverenginin eitli tonlar, derinlikler ise aktan koyuya mavi rengin tonlar ile gsterilir. UYARI : Fiziki haritalarda kullanlan renkler, yer ekillerini gstermez. Ykselti ve derinlik basamaklarn gstermek iin kullanlr. zohips (E ykselti) Erisi Yntemi; Bu yntemle yaplan haritalarda yer ekilleri izohipsler yardmyla gsterilir.

zohips (E Ykselti) Erisi Deniz seviyesinden ayn ykseklikteki noktalar birletiren eriye e ykselti (izohips) erisi, ayn derinlikteki noktalar birletiren eriye e derinlik (izobath) erisi denir.

zohips Aral (E Aralk) zohipsler haritalarn leine uygun olarak belirlenen ykselti aralklar ile izilir. Bu arala izohips aral ya da e aralk denir.

zohipslerin zellikleri zohipsler i ie kapal erilerdir. Her izohips, kendisinden daha yksek izohipslerin evresini dolar. Dik yamalarda izohipsler sk geer Eimin azald yerlerde izohipsler seyrek geer Doruk nokta ya da gen ile gsterilir. evresine gre ukurda kalan yerler yani anaklar, ie doru izilen oklarla gsterilir. UYARI : Ky izgisinden 0 m erisi geer. Her eri, kendisinden daha yksek izohipslerin evresini dolar. zohipslerin sklat yerlerde eim artar.

Haritalarda Yer ekillerinin Gsterilmesi Yer ekillerinin gsteriminde en ok kullanlan yntem izohips yntemidir. zohips yntemi ile yaplan haritalarda izohipslerin uzanna gre, tepe, srt, boyun, yama, vadi, delta gibi yer ekillerini harita stnde tanmlamak mmkndr.

108

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Tepe : Bir doruk noktas ve onu evreleyen yamalardan olumaktadr. Srt : ki akarsu vadisini birbirinden ayran ve birbirine ters ynde eimli yzeyleri birletiren yeryz eklidir. Srtlarn zeri dz olabilecei gibi keskin de olabilir. Boyun : Birbirine ters ynde alm iki akarsu vadisinin en yksek, iki doruk arasndaki alann en alak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geit de denir. Yama : Yeryzndeki eimli yzeylerdir. Vadi : Akarsuyun at, srekli inii bulunan, uzun, doal oluktur. Delta : Akarsuyun tad maddeleri denize ya da gle ulat yerde biriktirmesi ile oluan yeryz eklidir. UYARI : zohipslerin V eklini ald yerlerde, ak taraf akarsu ak ynn gsterir. Akarsularn delta oluturduklar yerlerde, izohipsler deniz veya gl yzeyine doru knt yapar. zohipsin V eklini ald yerlerde ykselti V nin ak ucuna doru artyorsa srt, sivri ucuna doru artyorsa vadi vardr. Boyun olabilmesi iin, karlkl iki tepe arasnda, birbirine ters ynde uzanan iki akarsu vadisinin bulunmas gerekir.

Profil kartma Topografya yzeyinin dey dzlemde yapt ara kesite topografik profil denir. Haritalarda yeryz kubak olarak grld iin profil, yer ekillerinin yandan grn hakknda bilgi verir. Profil e ykselti erisi yntemi ile yaplan haritalardan yararlanarak izilir.

HARTA HESAPLAMALARI Gerek Uzunluu Hesaplama Gerek uzunluk, dier bir deyile arazi zerindeki uzunluk, Gerek Uzunluk = lek (Payda) * Harita Uzunluu forml ile ya da doru orant kurularak hesaplanr. rnek : 1 / 850.000 lekli bir haritada A - B kentleri aras 8 cm llmtr. Buna gre iki kent arasndaki ku uuu uzaklk ka kmdir? Orantyla zm : lee gre, arazi zerindeki 850.000 cm haritada 1 cm gsterilmitir. 1 cm 850.000 cmyi gsterdiine gre 8 cm x cmyi gsterir. ---------------------------------------------------------------x = 8 * 850.000 / 1 = 6.800.000 cm cmyi kmye evirmek iin 5 basamak sola doru gitmek gerekir. 6.800.000 cm = 68 kmdir. Formlle zm : Gerek Uzunluk = lek * Harita Uzunluu Gerek Uzunluk = 850.000 * 8 Gerek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 kmdir.

Haritadaki Uzunluu Hesaplama Harita zerindeki uzunluk Harita Uzunluu = Gerek Uzunluk / lek (payda) forml ile ya da doru orant kurularak hesaplanr.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

109

rnek : Arazi zerindeki 180 kmlik uzunluk 1 / 900.000 lekli haritada ka cm ile gsterilir? Orantyla zm : 1 / 900.000 leinde, 1 cm 9 kmyi gsteriyorsa x cm 180 kmyi gsterir. ---------------------------------x = 1* 180 / 9 = 20 cmdir. Formlle zm : lee gre, arazi zerindeki 900.00 cm haritada 1 cm gsterilmitir. Harita Uzunluu = Gerek Uzunluk / lek (payda) Harita Uzunluu = 18.000.000 / 900.000 Harita Uzunluu = 20 cmdir.

Haritadaki Uzunluklarn Karlatrlmas ki harita uzunluunun karlatrlmas esasna dayanan sorular ters orant kurularak ya da iki aamal olarak zlr. rnek : 1 / 750.000 lekli bir haritada A-B noktalar arasndaki uzaklk 12 cm llmtr. Ayn uzaklk 1 / 1.500.00 lekli bir haritada ka cm ile gsterilir. zm l : 1 / 750.000 lekli haritada 12 cmlik uzaklk, 1 / 1.500.000 lekli haritada x cm gsterilir. lekler arasnda 750.000 / 1.500.000 oran bulunduuna gre harita uzunluklar arasnda 12 / x oran vardr. x = 750.00 * 12 / 1.500.000 = 6 cmdir. zm 2: 1. haritadan yararlanarak gerek uzakl bulalm 1 cm 7.5 kmyi gsteriyorsa, 12 cm x kmyi gsterir. ----------------------------------------------------x = 12 * 7.5 / 1 = 90 kmdir. 2. haritadan yararlanarak haritadaki uzunluu bulalm : 15 kmyi 1 cm gsteriyorsa 90 kmyi x cm gsterir --------------------------------x = 90 * 1 / 15 = 6 cmdir.

zdmsel Alann Hesaplanmas zdmsel alan, yer ekillerinin izdmnn alnmas ile hesaplanan alandr. Arazi zerindeki gerek alan hesaplamalarnda ise yer ekilleri yzlm dikkate alnr. Bu nedenle bir yerin izdm alan ile gerek alan arasndaki fark yardmyla arazinin engebelilii hakknda bilgi edinilebilir. zdm alan ile gerek alan arasndaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladr.

zdmsel alan, zdmsel Alan = lek (Payda)2 * Haritadaki Alana forml ile ya da doru orant kurularak hesaplanr.

110

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

rnek : 1 / 700.000 lekli bir haritada bir adann kaplad alan 15 cm2 olduuna gre adann izdmsel alan kam km2 dir? Orantyla zm : lee gre, 1 cm 700.000 cmyi gstermektedir. 1 cm2 49 X 1010 km2 yi gsterdiine gre, 15 cm2 x km2yi gsterir. -------------------------------------------------------------x = 15 X 49 X 1010 = 735 X 1010 cm2 dir. cm2yi km2ye evirmek gerekir. 735 X 10 cm2 = 735 km2dir. Formlle zm : zdmsel Alan = (lek Paydas)2 X Haritadaki Alan zdmsel Alan = (700.000)2 X 15 zdmsel Alan = 49 X 1010 X 15 = 735 X 1010 cm2 cm2yi km2ye evirmek gerekir. 735 X 1010 cm2 = 735 km2dir. Haritadaki Alan Hesaplama Haritadaki alan, Haritadaki Alan = Gerek Alan / lek (Payda)2 forml ile ya da doru orant kurularak hesaplanr. rnek : Gerek alan 590.4 km2 olan gl 1 / 1.200.000 lekli haritada ka cm2 gsterilir. Orantyla zm : lee gre ; 1 cm 12 kmyi gstermektedir. 1 cm2 144 km2yi gsteriyorsa x cm2 590.4 km2yi gsterir. -------------------------------------------------------x = 590.4 / 144 = 4.1 cm2 dir. Formlle zm : Haritadaki Alan = Gerek Alan / lek2 (Payda) Haritadaki Alan = 590.4 / (12)2 Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm2 UYARI : Haritalardaki alan hesaplanrken lek paydasnn karesi mutlaka alnmaldr. lek Hesaplama Harita ve arazi zerindeki uzunluklarn verildii sorularda lek, lek (Payda) = Harita Uzunluu / Gerek Uzunluk forml ya da doru orant kurularak hesaplanr. rnek : Arazi zerindeki 84 kmlik uzunluk, lei bilinmeyen haritada 7 cm gsterildiine gre, haritann lei nedir? Orantyla zm ; 84 km cmye evrilir. 7 cm 8.400.000 cmyi gsteriyorsa 1 cm x cmyi gsterir. ----------------------------------------------x = 1 X 8.400.000 / 7 = 1.200.000 cmdir. lek : 1 / 1.200.000dir. TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

111

Formlle zm : lek (Payda) = Harita Uzunluu / Gerek Uzunluk lek (Payda) = 7 / 8.400.000 lek (Payda) = 1.200.000 cm lek : 1 / 1.200.000dir.

lek Hesaplama Harita ve arazi zerindeki alanlarn verildii sorularda lek lek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerek Alan kesrinin karekk forml ya da doru orant kurularak hesaplanr. rnek : Gerek Alan 4375 km2 olan bir gl, lei bilinmeyen haritada 7 cm2 gsterildiine gre haritann lei nedir? UYARI : Harita ve arazi zerindeki alanlarn verildii sorularda lei hesaplarken kare kk almay unutmaynz.

Eim Hesaplama : Eim : Topografya yzeyinin yatay dzlemle yapt aya eim denir. Eim = Ykseklik (m) X 100 / Yatay Uzaklk forml ile hesaplanr. rnek : A - B arasndaki uzaklk 1 / 600.000 lekli haritada 4 cm gsterilmitir. Aralarndaki ykselti fark 1200 m. olduuna gre, A ile B arasndaki eim binde (%o) katr? zm A B arasndaki gerek uzaklk; 4 X 6 = 24 km olduuna gre, Eim = Ykseklik Fark (m) / Yatay Uzaklk (m) X 1000 Eim = 1200 / 24.000 X 1000 Eim = %o 50dir. UYARI : Eim yzde (%) olarak hesaplanrken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanrken 1000 ile arplr.

zcilerle Amatr Telsizcilerin ortak almas olan JOTA dan bir grup (1994)

112

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

PLLER VE BATARYALAR
N-CD PLLER HAKKINDA GENEL BLGLER

Batarya Tarihi : lk pratik olarak kullanlabilen pil gnmzden 200 yl nce Alessandro Volta tarafndan yaplan gminko pildir. Voltann bu kefinden ksa bir sre sonra Johann Wilihelm Ritter ilk arjl pili buldu. Ancak jeneratrlerin gelimesi ve arj cihazlarnn olmamas tekrar doldurulabilir pillerin gelimesini olumsuz etkiledi. Bundan sonraki nemli adm ise 60 yl sonra George Leclanchenin karbon-inko pili bulmasdr. Bugn kullandmz pillerin atas budur. lk Kurun-Asit Bataryalar : Ayn yllarda Plante kurun asit piller zerine alyordu. Onun bu almalar Hawker Energy Productsn almalarna ok benziyordu. Gelecek 20 yllk zamanda Faure ve dierleri bunlar gelitirecek ve gnlk kullanma balanacaktr.Daha sonra otomobil sanayiinde kullanmyla iyice geliecektir. lk Nikel-Kadmiyum Bataryalar : Nikel elektrot ve Alkalin sistemler kurun asit bataryalardan 30 yl kadar daha sonra ortaya kmaya balad. Edison 1890 ylnda arj edilebilir alkalin pili yapt. sveli aratrmac Waldmar Jungner ilk kk Nikel-Kadmiyum pili yapt. kinci Dnya sava srasnda almanlar hafif ve kapasitesi yksek NiCd pilleri havaclk sanayiinde kullanmak amac ile gelitirdiler. Avrupal aratrmaclar ilk gerek anlamdaki NiCd pili 1950 ylnda gelitirdiler.

Temel Batarya Teknolojisi : Bataryalar elektrik enerjisini depo eder.Batarya terimi bir adet niteyi temsil eder. Ancak bu nite iinde bir ya da birden fazla hcre (cell ) bulunabilir. Celler bataryann yap talardrlar. Bataryalar genellikle birden fazla hcrenin birlemesinden oluur. Her batarya 3 temel eden oluur. Anot (pozitif kutup),Katot (negatif kutup) ve kimyasal reaksiyonu salayan elektrolittir. Dier anlamda elektrolit elektrik enerjisini depolayan ve geri veren ksmdr.

deal Batarya : deal bataryada aadaki zellikler olmaldr. 1) 2) 3) 4) 5) 6) Yksek enerji younluu olmaldr. Tanabilir ve evre artlarna dayankl olmaldr. Uzun mrl olmaldr. Emniyetli olmaldr. Uygulama yeri iin esneklik salamaldr. arj edilebilir olmaldr.

Batarya Tipleri : Bataryalar arj edilemeyen ve arj edilebilen tip diye ikiye ayrlr. arj edilemeyenler bir kere kullanldktan sonra tekrar kullanlmazlar. arj edilebilen bataryalar binlerce kez arj edilip tekrar kullanlabilir.

arj Edilemeyen Bataryalar : arj edilemeyen bataryalarn birok tipleri vardr. En yaygn olan inko-karbon olanlardr. En nemli yanlar ucuz olmalardr. Alkalin-manganez bataryalar gnmzde bu pillerin yerini yksek kapasiteleri nedeniyle almlardr. Cva-inko ve inko-kadmiyum bataryalar ise saatlerde, tp alannda, iitme cihazlarnda ok kullanldlar. Ancak evreyi ok kirletmeleri yznden dier bataryalarla deitirildiler. Hava-inko bataryalar dk gl uygulamalar iin zellikle modern iitme cihazlar ve tbbi cihazlar iin ok kullanldlar. Ayrca arj edilebilir hava-inko bataryalar geliim srecindedirler. Termal bataryalarda u anda askeri ve bilimsel alanlarda kullanlmaktadr. Bunlarn yannda birok batarya eidi olmasna ramen Lithium bataryalar n plana kmtr. Her boydaki lithium piller gnmzde mikro elektronik g uygulamalarnda aratan oranda kullanlmaktadr.

arj Edilebilir Bataryalar : arj edilebilir bataryalar 3 tipte retilir. Birincisi otomobillerde kullandmz ve ak dediimiz ak tip bataryalardr. Atmosfere ak olan bu bataryalar kullanm srasnda atmosfere hidrojen gaz verirler ve bu yzden su azald iin suya ihtiya duyarlar. Bakm istemeyen bataryalarda sadece elekTA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

113

trolit fazla olup bu yzden servis mrleri boyunca bakm istemezler. kinci tip arjl bataryalar yar ak yada yar kapal bataryalardr. Bu tip bataryalarda kullanlan elektrolitlerde atmosfere gaz salarlar. Ancak bu tip bataryalarn elektrolitleri jel trndedir. nc tip bataryalar tamamen kapatlm (sealed) bataryalardr. Kapal tip bataryalar normal olarak kan gaz atmosfere vermezler. Bu teknoloji sealed Ni-Cd ve Sealed Lead bataryalarda kullanlr.

Voltaj: Bataryann voltaj deeri bataryann yapmnda kullanlan materyallere baldr. Toplam voltaj anottaki oksidasyona ve katottaki potansiyel dn toplamna eittir. Anot pozitif katot negatiftir.Katot ve anotta kullanlan malzemeler bataryann voltajn etkiler. Kadmiyum anoda ve nikel katoda sahip pillerde bu voltaj 1.2 volttur.

Depolanm Enerji : Depolanm enerji demek bataryada ne kadar aktif malzeme kullanlddr. Bu depolanm enerji kapasiteyi belirler ve amper/saat olarak bataryann boalrken verdii akm ve bu akm ne kadar sre verdiini gsterir. Amper/saat oran bataryalarn kapasitesinin karlatrlmas iin kullanlr. Fakat bu karlatrma sadece ayn kimyasal sistemi kullanan bataryalar iin geerlidir. Deiik kimyasal sistem kullanan bataryalar kapasite kadar arlk verdii akm miktar ile de karlatrlmaldr. Bu noktadan sonra sk sk C yada C oran n bataryalarn doldurma ve boaltma orann belirtirken kullanacaz. Bu C oran rakamsal olarak kapasite oranna eittir. Batarya C orannda boalrken batarya minimum kapasitede C orannda bir saatte boalmaldr. Yani 500 miliampersaatlik bir batarya bir saat boyunca 500 miliamper vererek boalmaldr. Baz NiCd batarya reticileri bataryalarn kapasite orann bir ya da daha fazla saat olarak vermektedir.bazlar her iki oran da vermektedir. Birka rnek daha verelim. Bir saatte 0.25c orannda boalan bir bir batarya bu oranda 4 saat akm vermelidir. (600 miliamper7saatlik pil 150 miliamper ile 4 saatte boalmal) 0.1C oran ile boalan bir batarya ise 10 saat bu akm vermelidir. (60x10=600 miliamper)

NiCd Pilleri Elektro Kimyasal Yaplar : NiCd pillerin elektro kimyasal yaps ksaca yledir. Elektrotlarn fiziksel yapsn deitirmeden zerindeki aktif maddelerin oksidasyonla deimesidir. Elektrotlardaki aktif maddeler alkalin elektrolit iersinde znmezler ve kat olarak kalrlar. Bu NiCd pillerin neden uzun mrl olduunun aklamasdr. nk kimyasal reaksiyon sonunda eksilen yada kaybolan aktif madde yoktur. Dier nemli bir nokta ise NiCd pillerin tamamen dearj oluncaya kadar voltaj deerini korumasdr. NiCd pillerde nicel oxyhydroxide (NOOH) pozitif levha zerine depolanm edilmi aktif maddedir. Dearj olurken depolanm oxyhydroxide zerinden geen akm sebebiyle elektron alarak dk seviyelere doru azalr (NOH)2 Kadmiyum metal (Cd) ise negatif tabaka zerine depolanm aktif maddedir. Dearj olurken cadmium hydroxide ile oksidasyona girerek Cd(OH)2 elektron salar. Bylece elektrik akm oluur. Pil arj olurken bu sistem tersine dner. Bylece pil balangtaki voltaj ve kapasite deerine ular yani dolar. Reaksiyonun olutuu elektrolit potasyum hidroksitdir.(KOH).su iersinde yaklak %32 orannda zlmtr. Batarya ar arj edildiinde pozitif elektrotta oksijen gaz retilir. Fakat NiCd piller szdrmazl salanm ve bu oksijeni iinde tutacak ekilde dizayn edilmitir. NiCd pil yava yava arj edilirken bu oksijeni kapasitesini kaybetmeyecek ekilde iinde barndrr. Bu pozitif levhann tam arjl olduu durumda negatif levhann tam arj olmam durumda olduu bir ekilde pillerin imal edilmesi ile salanr. Pozitif ve negatif levha incelendiinde negatif levhann pozitif levhadan daha byk olduu grlr. Fazla oksijen gzenekli (gaz geirgen) seperatrden geerek negatif levhann aktif yzeyine ulaarak burada gaz formundan hydroxyl ion formuna dnr. Bu hydroxyl ionlar tekrar geri pozitif levhaya hareket ederek akm tamamlar. Eer batarya emniyetli bir ekilde alacak dizaynn aan dzeyde ar arj edilirse ortaya kan fazla oksijen gaz pil zerindeki emniyet venti alarak atmosfere serbest braklr.

Bataryalarn Yaps : Nikel kaplanm yuvarlak elik gvdenin iine (negatif kutup) yerletirilmi yuvarlak ubuk ve bu ubua bal bir kapaktan (pozitif kutup) oluur. Pozitif ubuun etraf gzenekli (gaz geirgen) naylon yada yksek scaklklarda alacak pillerde polyproplene ile kaplanmtr. Bu pozitif ve negatif levhalar birbirinden yaltr. Ayrca kimyasal reaksiyonun olutuu elektroliti barndrr. Bu arada ar arj sonucu ortaya kan oksijen gazn serbest brakmak iin eitli ekillerde yaplm ve kapak zerinde bulunan vent sistemleri mevcuttur. Bu vent sistemi ar arj nedeniyle ortaya kan oksijeni atmosfere serbest brakarak pilin emniyetli bir ekilde almasn salar.

114

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

arj Etme : NCd piller uygun polarizasyonda elektrik akm verilerek direkt olarak arj edilirler. Bu arj akm direkt doru akm, tam yada yar dorultulmu alternatif akm yada dier doru akm veren kaynaklardan olabilir. Bir NiCd pil 0.02C kadar (kapasitesinin %2 si) bir deerde arj edilmelidir. Ancak gnmzde ticari olarak kabul edilen deer 0.05Cdir. arj oran 20C kadarda olabilir.Fakat ar arj edilmemesine dikkat edilmelidir. Ancak pratikte yle tanmlama yaplmtr. Bir pil tam olarak 1 saatte yada daha az srede arj ediliyorsa hzl arj, 1 saatten 14 saate kadar arj ediliyorsa abuk arj, 14 ila 16 saat arasnda arj ediliyorsa yava (overnight) arj diye adlandrlr. arj zamanlarn arj oranlarna evirirsek 0.05Cden 0.1Cye kadar yava, 0.2Cden 0.5Cye kadar abuk C ve zeri oranlara ise hzl arj denir. Yava ve abuk arj cihazlar gnmzde basit ve ucuz olduun iin ok kullanlmaktadr. Ayrca arj cihazlar yksek ve dk oranda arj iin zel elektronik devre istemez. arj edilebilir piller kendi ihtiyacna gre alaca akm miktarn ayarlar. Ayrca gnmzde ou pil ar arjda pili korumak iin negatif plaka pozitif plakann rettii fazla oksijeni absorbe edecek ekilde yaplmtr. Bu arada yksek oranlarda arj yaplrken ortaya kan bir dier nemli faktr ise snmadr. imdi bir pil yksek oranda arj olurken voltaj,s ve basn deerlerini inceleyelim. Batarya basnc arj zamannn ounda dk seviyededir ve pil tam arja yaklatnda ykselir. Yksek basncn sebebi oksijen gazdr. Ar arj edilen pilin iersinde kan oksijen gaz sebebiyle basn artar. Bu arada negatif plaka zerinde oksijenin hydroxyl ionuna evrilmesi srasnda s ortaya kar. Bylece pilin ss artar, artan s ierideki gaz genletirerek basncn daha da artmasna sebep olur. Yksek basn ve s zellikle szdrmazl salayan elemanlara zarar verir. Ayrca d ortama kaan oksijen ileri aamada pile de zarar verecektir. Dolays ile hzl ve yksek orandaki fazla arj pile zarar verecektir. Yaplan deneyler emniyetli arj scaklnn maksimum 45 C derece olduunu tespit etmitir. Baz arj cihazlarnda bu scakl kontrol eden ve ykseldiinde arj kesen devreler mevcuttur. Bu arada yksek scaklk pillerin tam arj olmamasna da sebep olmaktadr. Optimum arj scakl oda (23 C) yada daha aasnda olan scaklklardr. Ksaca arja etki eden faktrler aada olduu gibidir. 1) 2) 3) 4) arj iin doru kutuplara doru akm verilmelidir. arj oranlar hzl, abuk ve yava olarak snflandrlr. 0.3C arj deerinin zerinde yaplan arjlarda pil tam arj olduunda arj durdurulmal yada akm azaltlmaldr. arj olay bataryann arj edilebilirliinin lsdr.arjn etkinlii arj oranna ve scakla baldr.

Dearj : NiCd pillerin dearj karakteristikleri yledir.NiCd piller boalrken voltaj deerlerinde dearj sonuna kadar bir deime olmaz. Baz deikenler pillerin dearjna etki eder.bunlar ksaca yledir. 1) Dearj oran. 2) Dearj sresi. 3) Dearjn derinlii. 4) Batarya arj edilirken,kullanlmazken ve dearj olurken sahip olduu scaklk. 5) arj ve overarj oran. 6) arj sresi,arjdan sonra ne kadar bekledii. 7) Daha nceki dnemlerde pilin maruz kald etkiler. Her NiCd pilin belirlenen oranda kapasitesi, dearj voltaj ve efektif direnci vardr.Tek bir pil 1.2 volt ile snrlandrlmtr ve bunun katlar olarak deer alr.5 Tane pil seri balandnda 6 volt gerilim salar. Dearj voltaj 1.2 volttur ve zaman zaman dearj voltaj 1.2 voltu gemektedir. ou retici rettikleri pillerin kapasitesini yeni ve tam arj edilmi pillere gre verir.Pratikte pil kapasitesi iin kabul edilen deer amper/saat (yada miliamper/saat) ve 0.9 volta bir saatte dnceye kadar verdii akm deeridir.

Isnn Voltaja Etkisi : Pilin kapasitesine snn nasl etki ettiine bakalm.Is arttka pilin voltaj der. Voltaj dtke verecei akmda azalr.Dolays ile dk scaklklardaki pilin kapasitesi yksek scaklktaki pile gre daha fazladr. ou retici firma batarya kapasitesini 23 C derece (oda scakl) scaklkta hesaplar.

Dahili Diren : Pillerin kapasitesine etki eden bir dier etkende pilin kendisinin sahip olduu i direntir. Bu i diren pilin verecei maksimum akm belirler.Bu deer ne kadar dk olursa pil o oranda yksek akm verir. Bu arada pillerin arj azaldka i direnleri artar.

Pilleri Kendi Kendine Boalmas (Self dearj) : Pilin kullanlmad zaman kendi kendine boalmasdr. Bu dearj pilin mr iin zararl deildir. Bir pil oda scaklnda her gn %1 orannda boalr. Her 10 derecelik scaklk artnda da bu oran ikiye katlar.

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

115

Voltaj Kesilmesi : Dearj sonunda pilin voltajnn birden sfra inmesidir. NiCD pil kullanlan cihazlarda voltaj kesilmesi gz nnde tutulmas gereken nemli bir konudur. imdi tipik voltaj profiline bakalm.Eer voltaj kesme deeri yksek ise batarya kullanmdadr. Eer voltaj kesme deeri ok dk ise yada yoksa ok abuk ekilde kapasitesi ve mr der ve pilin kutuplar ters dner. Tavsiye edilen voltaj kesme deeri dearj deerine ve kullanm yerini gre deiebilir. Voltaj kesme deerinin iyi seilmesi maksimum kapasite kullanm salar. Seri balanm paket pillerde zellikle hz kontrol nitelerinde ve fazla akm ekilen yerlerde kullanlan bataryalar yksek oranda akm kaybederek boalrlar. Bu yksek orandaki dearj batarya hzla i direncin dearj sonuna doru artmas sebebiyle kutuplarnn ters dnmesine ve pilden hi akm alnamamasna sebep olur. NiCd pillerde dearj karakteristii 23 C derece scaklkta 1C yada 5C dearj deerinde 0.9 Volta kadardr ve C nin nominal voltu 1.2 voltta iken arj ve dearj artlar pilin kapasitesine direkt etki eder. NiCd pillerin voltaj erisi dearj boyunca ok dorusaldr ve kullanm boyunca 1.2 voltta neredeyse sabit kalr ancak dearj sonuna doru voltaj ok hzl bir ekilde der. Bunun iin kullanm yerine gre piller ok iyi seilmelidir.

Batarya mr : Batarya mr bir pilin kontrol edilen artlar altnda ne kadar arj ve dearj edilebildiidir. Bir NiCd pil 10 yl rahatlkla kullanabilir. Evet yanl okumadnz 10 yl kullanabilirsiniz. Bunun yannda bir NiCd pili 10000 kez kontrol edilen artlar altnda arj ve dearj edebilirsiniz. Ancak dikkat edin kontrol edilen artlar altnda dedik. NiCd piller ayn teknoloji ile retilir ve uydularda yaklak 20 yl kullanlr. NiCd pillerin mrne etki eden faktrler scaklk,ar arj artlar ve kk bir etken olarak da dearjn tipi derinliidir. Bu etkenler batarya arj saysn ve mrn etkiler. NiCd bataryalarda bazen arj says bataryann kullanm mrn belirler. Genellikle kapasitesinin % 80nini vermeyen piller mrn doldurmu olarak kabul edilir. Pilde ilk meydana gelen arza seperatrn grev yapmayarak pilin ksa devre olmasdr. Pil ok ksa bir srede kendi kendine boalr. Bu arada harici olarak ksa sreli meydana kelen ksa devreler pilin szdrmazln salayan elemanlara ok zarar verir. Ksacas arj deeri,ar arj ortam scakl, dearj deeri, pillerin ksa srede olsa ksa devre yaplmas ve fiziki olarak zarar grmesi pillerin kullanm mrne ksaltr.

Batarya Kutuplarnn Ters Dnmesi (Reversal) : Reversal nedir ? Birden fazla pilden oluan paket piller potansiyel olarak reversal problemiyle kar karyadr. Bu paket pillerden ekilen akmn derinliine bal olarak pillerden bir tanesinin voltaj sfra debilir. Eer dearj bu noktada devam ederse voltaj sfra dm pilin kutuplar yer deitirir. Yani pozitif kutup negatif, negatif kutup pozitif olur. te bu reversaldr. ncelikle pozitif kutup tkenir. Dearja devam edildike kutuplar yer deitirir. Negatif elektrot pozitif olur ve voltaj -1.4 volta der. Bu noktada pil ierisinde hidrojen gaz retilir. Hidrojen oksijen gaz gibi hydroxyl ionuna dnmedii iin pil ierisindeki basn artar. Bu basn sonucu hidrojen gaz d ortama atlr. Reversala engel olmann yolu dizayn aamasnda amaca uygun pil semektir. Eer ar akm ekilecekse voltaj kesme deeri yksek piller seilmelidir.

Pil Hafzas Ya da Voltaj D : Genel inann aksine batarya hafzas kapasitedeki kayp deildir.Batarya hafzas periyodik bir admdr. Buna ne sebep olur ? Gerekte iki yol voltaj profilinde bir adma neden olur. Birincisi ok yava tam arj yapmak ve bundan sonrada srekli ayn oranda ve srede pili tam dearj yapmaktr. Dearj mutlaka her dearjda ayn sre ve akmda olduu mddete bu etki grlr.kinci ve sk karlalan etki voltaj k yada dier ad ile batarya hafzasdr. Buna devaml olarak overnight orannda (Yava arj) ar arj yapmak sebep olur. Eer batarya yava arjda uzun sre kalrsa aktif madde zerindeki kristaller byr. Kristaller byynce aktif maddenin elektrolitle temas yzeyi azalr ve bu dahili direncin artmasna sebep olur.Bu arada voltajda dme grlr. Voltaj adm ar arj olan bataryann ne kadar uzun sre arj olduuna ve ssna bal olarak deiik zamanlarda meydana gelir. Eer ar arj devam ederse voltaj dmesi batarya daha tam dearj olamadan grlr. Voltaj depresyonu (kmesi,azalmas) etkisi bir yada birka normal arj ve dearjdan sonra ortadan kalkar. Gnmzde bataryalarda bu durum ok nadir grlr. LITHIUM ION piller Son yllarda pil teknolojisindeki en byk bulu Lithium ion piller olmutur. Dier arj edilebilen pillere gre bu pillerin kapasiteleri ok daha yksektir. Li+ batarya paketlerinin iinde dk veya yksek voltaj durumlarnda devreyi kesen sistemler ve ar akma kar sigorta dzenekleri bulunmaktadr. NI-CD ve NI-MH bir akm kayna ile arj edilebilirken, Li+ pillerin arjrleri hem akm, hem voltaj kayna olmak durumundadr. Bir Li+ pili hasarsz olarak arj etmek istersek arjrn k voltajnn %1 den fazla oynamamas gerekir. Grld gibi Li+, ok ileri teknoloji rn, hafif, kapasiteleri yksek, bir pil 3,6 v. veriyor, yani bir Li+ = 3 NI-CD veya NI-MH pile eit, 500 defadan daha fazla arj edilebiliyor, arj olduktan sonra kendi kendine dearj, bir ayda kapasitesinin %10undan daha az, NI-CD ve NI-MH piller gibi ( memory effect) yok, kullanma srasnda arj edilebiliyor, dearj srasnda linear bir yol takip ettiinden o andaki kapasitesinin ne olduu llebirir. Yani dier pillerde olduu gibi bir anda g kayb olmuyor. Btn bu avantajlarnn yansra bu pillerin kullanlmalar, daha dorusu amatrce kullanlmalar bir hayli zor. arj ederken dikkatli olacaksn, dearj ederken gene yle. Original olmayan ve kalitesiz bir arj cihaz ile arj edemezsiniz. Ancak; elimizde adam gibi bir Li+ arj cihaz varsa veya kendi becerimizle byle bir cihaz imal edebiliyorsak hi dnmeden Li+ konforunu yaayalm.

116

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Amatr Telsizcilikte Sk Kullanlan Tanmlar Ksaltmalar ve Tarifler

A : A snf Amatr telsizci A : Akm birimi AMPER in ksaltlm A1A : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, modle edici alt tayc kullanmayan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, ak-kapal eklinde anahtarlama sistemiyle alan ve kulakla alnabilen telgraf yayn A1B : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, modle edici alt tayc kullanmayan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, otomatik telgraf yayn. A2A : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, modle edici alt tayc kullanan saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, ak - kapal eklinde anahtarlama sistemiyle alan, kulakla alnabilen telgraf yayn. A2B : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, modle edici alt tayc kullanan, saysal bilgi ihtiva eden, tek kanall otomatik telgraf yayn. A3C : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, analog bilgi ihtiva eden tek kanall faksimil. A3F : Genlik modlasyonlu, ift kenar band, analog bilgi ihtiva eden tek kanall televizyon yayn. A/D : Analog-Dijital konvertr AA : Alternatif Akm ksaltmas Absorption : Rf sinyalin iyonosfer tabakasnda zayflamas, AC : Alternative Current, Alternatif akm Active Antenna : Fiziki olarak kk boyda ancak iindeki RF kuvvetlendirici sayesinde yksek al hassasiyetli ALMA anteni Adaptive : Uyarlamal Active Filter : Filitre grevini, iindeki elektronik devre ile gerekletiren devre Adm Motoru : Asal konumu admlar halinde deitiren, ok hassas sinyallerle srlen motorlara adm motorlar denir. AF : Alak Frekans, ses frekans Af : Afrika AFC : Automatic Frequency Control, otomatik frekans kontrolu AFSK : Automatic frequency shift keying AGC : Automatic Gain Kontrol, Otomatik kazan kontrol Ah, Amper Hour : Bir akmlatrn (teorik olarak) 1 saat boyunca verebilecei akm (amper olarak) Mesela 60 Ah=1 saat boyu 60 Amper veya 60 saat boyu 1 amper. Air Band Haberlemesi : Uak-Uak ve Uak-Yer haberlemesi ALC : Automatic Level Control, Otomatik Seviye Kontrolu AllPass Filter : Tm geiren szge Alternating Current : Almak akm AM : Amplitude Modulation, genlik modlasyonu ksaltmas Bak Genlik Modlasyonu, AM : (saat) leden evvel Amatr Bandlar : Amatrlerin alma yapabildikleri frekans aralklar Amatr Telsiz Cihaz : Amatr telsizcilik belgesine sahip gerek kiiler tarafndan,musaade edilen band ve emisyonlarda altrlan telsiz verici,alc ve alc verici telsiz cihazlar Amatr Telsiz almas : Amatr telsiz istasyonlar vastasyla amatr telsizciler tarafndan yaplan faaliyet Amatr Telsiz Haberlemesi : Amatr telsizciler arasnda bilgi alverii amac ile yaplan,maddi menfaat ve ticari maksat tamayan haberleme Amatr Telsiz stasyon Ruhsatnamesi : Amatr telsiz servisinde altrlacak olan telsiz istasyonu ve bu istasyondaki telsiz cihazlar iin, Amatr Telsizcilik Belgesine sahip olan gerek kiiler ile dernekler , eitim ve retim kurumlarna verilen belge Amatr Telsiz stasyonu : Amatr telsizcilik belgesine sahip gerek kiiler ile dernekler veya eitim ve retim kurumlar sorumlu operatrleri tarafndan sabit,mobil veya portatif olarak kullanlabilen ve adlarna verilmi ruhsatnamede kaytl olan telsiz cihazlarnn bulunduu mahal Amatr Telsiz Olaanst Hal Hizmeti : Mahalli,blgesel veya yurt apnda sivil savunma tekilatna hizmet ve amatr telsizciler tarafndan yrtlen telsiz haberleme hizmeti Amatr Telsiz Servisi : Hibir maddi menfaat gzetmeden sadece ahsi heves ve gayreti ile telsiz teknii alannda bilgi alveriini salayan amatr Telsizciler arasnda yaplan haberleme servisi Amatr Telsizci : Hibir maddi kar gzetmeksizin ve milli gvenlik gereklerine mutlaka bal kalmak artyla sadece kiisel istek ve aba ile radyo teknii alannda kendisini yetitirmek amacyla alan gerek kiiler. Bir amatr telsizcilik belgesine haiz gerek kii Amatr Telsizcilik Belgesi : Amatr telsizcilik snavn kazananlara verilen ve amatr telsizcinin snfn ve yetkilerini belirleyen belge Amplifikatr : Kuvvetlendirici AMPR : Amatr Paket Radyo ksaltmas AMRAD : Amateur Radio Research Development Corporation AMSAT : Radio Amateur Satellite Corporation Amtor : Amateur Tele Type Over Radio, RTTY tr bir haberlemedir, ancak kar istasyondan otomatik alnd sinyali bekler ve hatal aktarm nler Analog : Genlii zamana gre deien sinyal, ANL : (Automatic Noise Limiter) otomatik grlt kesici Anot : Lambann elektron toplanan ksm, g knn alnaca yer. Diyodun (-) ucu
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

117

Anten : Telsiz istasyonunun en nemli parasdr. Radyo frekans dalgalarnn alnmas ve uzaya yollanmas grevidir. Anten Tuner - Match Box : Telsiz cihaz ile kablo ve antenin birlikte empedansn denkletirmek iin kullanlan ve, iindeki bobin ve kondansatrn balan ekline gre T veya P (pi) diye adlandrlan cihaz. Apogee : Uydunun dnyaya en uzak olduu nokta APRS : (Automatic Position Reporting System) Otomatik pozisyon belirleme sistemi AR : CW Haberle_mede mesaj sonu i_areti ARDF : Amateur Radio Direction Finding, Radyo ile yn bulma, Telsiz istasyon yeri belirleme ARES : Amateur Radio Emergency Service ARPANET : Advanced Research Projects Agency, _imdiki internetin temeli ARRL : American Radio Relay Leaque, Amerikan Radyo Amatrleri Birlii As : Asya ASCII : American Standard Code of Information Interchange. ATLAMA MESAFES VE ATLAMA BLGES: Radyo dalgas atmosferden krlp yere dndnde bir alc tarafndan duyulabilir. Ancak iki anten arasnda sinyalin hi duyulmad bir nokta bulunur ki bu noktaya atlama blgesi denir. Verici anten ile krlan dalgann topraa dn noktas arasndaki arala atlama mesafesi denir. ATU : (Antenna Tuner Unit) Otomatik anten tner, Frekans deiimlerinde anten SWR sini lerek, ayar iini kendi kendine yapar ATV : Amateur Tele Vision, amatr televizyon Au : Avustralya Awards : Amatrlerin yaptklar grmelerin belli kriterlere gre deerlendirilmesi neticesinde verilen taltif belgesi AVC : Automatic Volume Control, Otomatik ses Kontrol AX-25 : Paket Radyo haberleme protokol AZMUT HARTASI : Uzak mesafe radyo iletiimi yapmadan nce yn tayini yapmak iin kullanlan haritadr. *** B : B snf amatr telsizci Bakanlk : Ulatrma Bakanl Balun : Balanced-Unbalanced, Anten ile kablo arasndaki empedans eitleyen ve dengeli dengesiz dzenlemesini yapan, bobin esasl para Band Genilii : Belli bir deerin altna dlmeden allabilecek frekans aral, antende msaade edilen SWR aralnda allabilecek frekans aral, modle edilmi sinyalin kaplad aralk...Telsiz cihazlarnn, gnderme esnasnda igal ettikleri frekans aral. Band Pass Filter : Band Geiren filtre Band Planlar : Hangi bandda nasl allabileceini belirleyen esaslar, Band Scan : Alt ve st snr belirlenmi aralkta tarama Base Band : Temel Band BASIC : (Beginners All-purpose Symbolic Instruction Code) basit bilgisayar program dili, Batarya : Sulu Ak, pil grubu, Nicel-Kadmiyum, Nicel Metal Hybrid.. Baud : Modemin saniyede aktarabilecei veri hz, bps Baycom : Paket radyoda kullanlan bir program, Baycom program kullanm dosyas Baycom modem : VHF veya UHF bandnda 1200 baud paket radyo haberlemesi yapmak iin gereken en basit modem. BBC : British Boradcast Communication, ngiltere radyosu, BBS : Bulletin Board Service, Radyo frekans yolu kullanlarak, dijital haberleme eitlerinden birisi ile girilen, mesaj braklabilen ve braklm mesajlarn okunabildii bilgisayar. BCD : Binary Coded Decimal BCI : Broadcast radio interference. BCL : Broadcast Radio Listener, SWL benzeri, ksa dalgada ticari radyolar dinleyen kii Beacon : Bandlarn zel blmlerinde bulunan ve srekli tantm iareti yollayan istasyon. Bu istasyondan alnan sinyal seviyesi, bizlere o yne doru yaplabilecek grmenin ne derecede gzel olabilecei hakknda fikir verir. Beam : Ynl anten BF : Basse Frequency, bas frekans, ses frekans BFO : Beat Frequency Oscillator, CW ve SSB yaynlar, telsiz alclarnda dinlememizi salayan elektronik RF osilatr BIOS : Basic input-output system Bit : Binary Digit ksaltmas, deeri 1 veya 0 dr. BNC : Baby N Connectr, Konnektr eidi Blge numaras : ar iaretinde, iaret sahibinin bulunduu blgeyi belirten rakam. Prefixden hemen sonra gelir. BPS : Baud per second, saniyede aktarlan baud BPSK : Binary Phase Shift Keying Boat anchor : Antika amatr ekipmanlar 1 Broadcast : Ticari Radyo yayn. Haberleme tek ynldr. Bro, QSL Bro, via bureau : Grlen istasyona yollanacak QSL kartn, onun yesi bulunduu amatr dernee yollanmas, o dernein QSL Kart ile ilgilenen ksm Byte : 8 bitlik grup. 1 karakter *** C : Capacitor, Kondansatr ksaltmas
118 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

C3F : Genlik modlasyonlu, artk yan bant analog bilgi ihtiva eden tek kanall televizyon yayn. Call Book : aret Kitab, tm dnyadaki amatrlerin ar iaretlerinin ve adres bilgilerinin bulunduu kitap Call Sign : ar areti Capacitance : Kondansatr demektir, birimi Farad dr Carrier : Tayc dalga CB : Citizen Band, Halk band. Trkiyede 26.965 MHz ile 27.405 MHz arasnda AM ve FM modlasyonlu ve 4 wattlk cihazlar serbesttir. C Band : 3,7 ile 4,2 GHz aras uydu band CCIR : Telsiz Haberlemeleri Danma Komitesi CCITT : Consultative Committee International on Telephones and Telegraphy, ITU ya bal olarak alan ve MODEM standartlarn belirleyen komite. CCW : Counter Clock Wise, saat dn ynnn tersi dn yn CDMA : Code Division Multiple Access, Kod blmeli oklu eriim CEPT : Avrupa Posta ve Telekomnikasyon idareleri Birliini. CEPT Amatr Telsizcilik Belgesi : CEPT lkelerince kabul edilen ve tm CEPT lkelerinde mtekabiliyet esaslar erevesinde geerli olan herhangi bir Amatr Telsizcilik Belgesi CEPT lkesi : Trkiyeninde dahil olduu Avrupa Posta ve Telekomnikasyon dareleri Birliinin yesi olan bir lke Chirp : Mors haberlemesinde, genellikle cihaz beslemesinin yetersizliinden, frekansn deimesi Circular Polarization : Antenden yaylan sinyallerin yatay ve dikey olarak srekli yer deitirmesi Clarifier : Telsizin sadece alc frekansnn ok ufak bir bandda deitirilebilmesi RIT CMOS : Complementary Metal Oxide Semiconductor C/N - Carrier-to-Noise Ratio : Grltnn tayc seviyesine oran Coax : Koaksiyel Kablo Contest : Belirlenmi bir tarih ve saatte balayp, belirlenmi kurallara gre devam edip, gene belirlenmi bir zamanda biten amatr yarmas. Belirlenen kriterlere gre her QSO iin belirli bir puanlama sistemine gre derecelendirilir. Continuous Wave : Srekli Dalga, CW kelimelerinin alm hali COR : Carrier Operated Relay, Rlelerde, alc tarafndan alnan sinyal neticesinde, verici ksmnn almasn salayan elektronik devre Conversion : evrim CPU - Central Processing Unit : Merkezi ilem nitesi CQ : Umuma ar yapmak iin kullanlan ksaltmadr. CRT : Cathode Ray Tube, Katod nl tp CTCSS : Continuous Tone Controlled Squelch System CW : Continuous Wave ya da Clock wise, saat ynnde dnme CW Haberlemesi : Mors alfabesi kullanlarak yaplan Haberleme CW Ksaltmalar : Amatr telsizcilerin, CW (mors) alma esnasnda, zamandan kazanmak iin kullandklar ve genellikle ingilizce kelimelerin baz harflerinden oluan ksaltmalar Cycle : Titreim. Cyclepersecond= saykl-saniye= saniyedeki titreim, frekans, 1 Hertz karl = 1 CPS ar areti : Amatr Telsiz istasyonuna, TK ca (Trkiye de) verilen tantm iareti, call sign, Genel olarak, amatr, profesyonel, gemi, uak.. gibi her telsiz istasyonunun bir ar iareti mevcuttur. *** DA : Doru Akm ksaltmas ya da Directional Antenna, Dipole Array, Ynlendirilmi anten Dalga Boyu : Dalga boyu. Radyo dalgasnn 1 periyodunda ald yol. Hz / frekans forml ile hesaplanr. _ iareti ile gsterilir. DARC : Alman Radyo Kulb dB : Decibel DBS : Direct Broadcasting by Satellite dBi : Decibels over isotropic dBm : Decibel refers to one milliwatt (desibelmili) DC : (Direct Current) doru akm ksaltmas DC Motor : Doru akm ile alan motor. DCS : Digital Coded Squelch de : Buras veya ben anlamna gelen ksaltma iaretidir. rnek : CQ DX CQ DX DE TA2EC TA2EC ar iaretli radyo amatr uzak mesafe umuma ar yapmaktadr. Bundan sonra kendisine cevap verecek olan radyo amatrleri ile amatr bantlarda haberleme (QSO) yapacaktr. Demodlasyon : Tayc Radyo frekans dalgas zerindeki bilgi sinyalinin (modlasyon biimine gre) uygun yntemle ayrlmas ve kullanlr hale getirilmesidir. DF : Direction Finding, yn kestirme Digital : Sadece 1 ve sfr kullanan alma. saysal Dijital Haberleme : Bilgisayar ile telsiz cihaznn birlikte alarak, dijital sinyallerin radyo frekans yolu ile kar istasyonlara aktarm Deniz Band : Gemilerin haberlemesi iin ayrlm HF ve VHF frekans aralklar Deviation : FM modlasyonunda, modle eden bilgi sinyalinin etkisi ile, merkez frekansnn deimesi DIGIPEATER : Dijital bilgi aktarc, Distortion : Bozulma Dikey Polarizasyon : Antenden, sinyallerin yer yzeyine dik yaylm, Dip meter : Elektronik, rezonans frekans bulucu devre
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

119

Dipol Anten : alaca frekansn 1/4 dalga boyunda kesilmi iki paral ve ortadan beslemeli anten. Besleme noktas dengeli-balanced dir. Sadece dik ynde verimli haberleme yaplabilir (ynl antendir) Diren : Rezistans, Elektrik akmna zorluk gsteren pasif eleman Direkt Dorudan : QSO yaplan kiiye QSL kartn posta yoluyla ve dorudan onun adresine yollanmasdr. Discone Anten : Geni bantl anten. Tepe ksm DISC disk eklinde, aa inen kollar CONE konik ekilde.. Diyot : Elektrik akmn tek ynl geiren elektronik eleman, DOS : Disk Operating System Double Side Band : ift yan band Doubling : Dablink, rleye iki istasyonun ayn anda ar iin mandala basmas, st ste konuma Downlink : Uydunun dn frekans DPSK : Differential Phase Shift Keying D-Region : yonosferin yerden 30-60 km aral DSC : Digital Selective Calling DSP : Digital Signal Processing DSR : Data Set Ready. DTMF : Dual Tone Multi Frequency DTR : Data Terminal Ready. DTRS : Digital Trunk Radio System DUAL : kili..(Dual Cihaz: VHF/UHF ift bandl ) (Dual Anten: VHF/UHF ift bandl ) Dummy Load : Vericiyi ayarlamak veya test etmek iin kullanlan suni yktr. Genelde amatr telsiz cihazlarn ayarlamak iin 50 W deerinde diren kullanlr. Verici antene bal iken frekans megul etmemek amacyla ayarlama ve test yaplmaz. Duplex : Dubleks, yani ayn anda hem alma hem gnderme, telefon gibi. Duplex alma : ki farkl frekans kullanlr ve haberleme iki ynldr. Duplexer : Kavite DVM : Dijital multimetre DW : Deutsche Welle DX : Uzak istasyon almas ya da uzak mesafe anlamna gelen ksaltma iaretidir Dxer : Uzak mesafe haberlemesi ile ilgilenen kii Dxing : Uzak mesafe haberleme almas Dxpeditions : stasyon olmayan (fakat ar iareti bulunan) blgelere istasyon kurmak ve bir mddet almak DXCC : Amatrler arasnda, en byk diploma diye konuulur. Ama, mmkn olduunca ok prefiks ile QSO yapp QSL kart ile bunu belgelemektir. ARRL tarafndan organize edilmektedir. DXCC Listesi : DXCC Diplomas iin tm dnyadaki prefikslerin listesi. *** ECSS : Exalted Carrier Selectable Sideband ECSSB : Exaulted-carrier single sideband. E-layer : E tabakas, Atmosferin yerden 70 ila 130 km aral. EDACS : Enhanced Digistal Access Communications System EDRAED : Ege Deniz ve Radyo Amatrleri Dernei EEPROM : Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory Effective radiated power (ERP) : Verici k gc ile anten dB kazancnn arpm ile bulunan yaylm gc EHF : Extra High Frequency, Ekstra yksek frekans, 3 GHz ve yukar frekanslar EIRP : Effective Isotropic Radiated Power ELT : Emergency Locator Transmitter EME (Earth-Moon-Earth)(Dnya-Ay-Dnya): Ayn yzeyine kuvvetli yksek frekansl dalgalarn gnderilerek buradan yansyan sinyallerle yaplan haberlemedir. EMI : Elekromanyetik enterferans Empedans : Tam aklamasyla, bir devrenin Alternatif akma gsterdii direntir. Cihaz k, transmisyon hatt ve anten empedanslar bizim en ok kullandmzdr. Emphasis : Vurgu Endktans: Elektriksel bobin deeridir, birimi Henry dir. Entegre Devre : Bir klf iinde toplanm elektronik eleman topluluu Enterferans : Kartrma, parazit EQT : Equatorial ERO : European Radiocommunications Office ERP : Effective Radiated Power ERT : Elliniki Radiophonia Teleorassi, Yunanistan E-skip : Sporadic E-layer ionospheric propagation ET : Eastern Time ETSI : European Telecommunications Standards Institute Eu : Europe Eyeball : Amatrlerin yz yze grmeleri F1A : Frekans modlasyonlu, modle edici alt tayc kullanmayan saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, kulakla alnabilen telgraf yayn. F1B : Frekans modlasyonlu,modle edici alt tayc kullanmayan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall otomatik telgraf yayn.
120 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

F2A : Frekans modlasyonlu, modle edici alt tayc kullanan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, kulakla alnabilen telgraf yayn. F2B : Frekans modlasyonlu, modle edici alt tayc kullanan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, otomatik telgraf yayn. F3E : Frekans modlasyonlu, analog bilgi ihtiva eden tek kanall telefon yayn. F3F : Frekans modlasyonlu, analog bilgi ihtiva eden tek kanall televizyon F-layer : F tabakas, Atmosferin yerden 135 ila 600 Km aral FADING: Bir gk dalgas iyonosferden krlp topraa dndkten sonra yansyarak tekrar iyonosferde krldktan sonra antene ulayor ve ayn zamanda baka bir gk dalgas iyonosferden krlarak alc antene ulayorsa faz farkndan dolay sinyalde bir deime olur. Bu durum sinyal kuvvetinde azalma ve tekrar eski durumuna gelme eklinde tekrarlanr. FAI : Field Aligned Irregularities Farad : Kapasite birimidir. ok byk bir de_er oldu_u iin, alt katlarn kullanrz. 1 Farad=1000 milifarad, 1 milifarad= 1000 mikrofarad, 1 mikrofarad= 1000 nanofarad, 1 nanofarad= 1000 pikofaraddr. FCC : (Federal Communications Commission) Amerikann telekomnikasyon Kurumu FD : Field Day FDMA : Frequency Division Multiple Access, Frekans blmeli oklu eri_im Feeder : Besleyici, anten ile cihaz arasndaki kablo.. letim Hatt Feed Horn : Klavuz Anten FET : Field-effect transistor FM : Frequency Modulation, Frekans Modlasyonu ksaltmas f/D Ratio : Focal Length-to-Diameter Ratio Fonetik Alfabe : Ses ile yaplan haberleme esnasnda, yanl anlamalar nlemek iin, her harfin bir kelime ile okunmas Fox hunt : Tilki av, gizlenmi bir vericinin bulunmaya allmas Frekans : 1 saniyede yaplan elektriki (veya mekanik gibi) titreim saysdr. Frekans Spektrumu : ULF - Ultra Low Frequency (3-30 Hz) ELF - Extremely Low Frequency (30-300 Hz) VF - Voice Frequencies (300 Hz-3 kHz) VLF - Very Low Frequency (3-30 kHz) LF - Low Frequency (30-300 kHz) MF - Medium Frequency (300 kHz-3 MHz) HF - High Frequency (3-30 MHz) VHF - Very High Frequency (30-300 MHz) UHF - Ultra High Frequency (300 MHz-3 GHz) SHF - Super High Frequency (3-30 GHz) EHF - Extremely High Frequency (30 GHz ve yukars) FRS : Family Radio Service, PRS,Public Radio Service Trkiye de 446-446,100 MHz aras_ serbest FTP : File Transfer Protocol FSTV : Fast Scan Tele Vision, yani hzl taramal televizyon Full Dublex : Ayn anda hem alma hem gnderme telefon gibi *** G3E : Faz modlasyonlu, analog bilgi ihtiva eden tek kanall telefon yayn. GaAs : Gallium arsenide; Gain : Kazan GB : Giga Byte Geici Amatr Telsizcilik Belgesi : Trkiye ili mutekabiliyet artlar mevcut yabanc lkelerden alnm amatr telsizcilik belgesi karlnda, Trkiyede geici olarak almak isteyen amatr telsizcilere verilen amatr telsizcilik belgesi General Coverage : Ksa dalga cihazlarnda kullanlan bu deyim, 0-30 MHz aras tm frekanslarn AM, CW ve SSB olarak kapsandn belirtir. Genlik Modlasyonu : Nakledilmek istenen sinyalin (ses vs.) Radyo frekans dalgasna, dalgann genliini deitirecek ekilde yklenmesidir. Giga Hertz, GHz : 1000 MHz GMDSS : Global Maritime Distress and Safety System, Denizde can gvenliini arttrmak amacyla oluturulan haberleme sistemi GMRS : General Mobile Radio Service GMSK : Gaussian Minimum Shift Keying, GSM telefonlarn modlasyon tr GMT : Greenwich Mean Time, GP, Graphic Packet : Paket radyo program, GPS : Global Positioning Satellites Ground : Toprak Ground Plane Anten : dikey anten Ground wave propagation : Yer dalgas ile haberleme GSM : Global System for Mobile Communications *** H3E : Genlik modlasyonlu, tek kenar bant, tam taycl analog bilgi ihtiva eden tek kanall telefon yayn.
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

121

HAM : Amatr Telsizci HAMLET : Yeni balam amatr radyocu Hamfest : Amatr Fuar Handle : Operatrn ismi Harita : ABD, Dnya ve IOTA adalar ile ilgili bir Harmonik : RF sinyalinin, ana frekansndan baka, daha kk genlikli, basit kat veya askatlarndaki sinyaller HDTV : (High Definition Television) Yksek tanmlamal TV Heliax : zel fiziki yaplta koaksiyel kablo. iletken mono bakr, arada kpk veya spiral sarml plastik dielektrik, stte rg yerine, spiral eklinde kaynatlm bakr boru bulunur. Bu yaps nedeniyle RF kayb ok azdr. Helix Anten : Spiral eklinde yaplm ynl anten Hell : Dijital haberleme modlarndan birisi, Henry (H) : Bobin endktans birimidir. Radyo frekans iin ok byk olduu iin alt katlar kullanlr.. 1 Henry=1000 milihenry, 1 mili henry=1000 mikro henry Hertz (Hz) : Frekans birimidir. 1 Hertz Dakikada bir titreim demektir. 1000 er 1000 er byr 1KHz= 1000 Hz, 1MHz= 1000KHz, 1GHz= 1000 MHz Heterodin : Antenden alnan sinyalin, baka bir frekansla birletirilerek ara frekans (IF, muayyen F.) elde edilme ilemi HF : High Frequency Yksek frekans. Frekans planlamasnda 3 ila 30 Mhz aras band kapsar Hi.. : Sonuna geldii cmlenin espri olduunu ifade eden ksaltma Home Made : Evde yaplm Home Page : Amatrlerin internette at web siteleri Horizontal Polarizasyon : Radyo frekans dalgalarnn yer yzeyine paralel yaym, yatay polarizasyon HRPT : High Resolution Picture Transmission (meteoroloji uydular) HT : Handi Talkie/Handheld Transceiver, el cihaz HTML : Hyper Text Markup Language -web sayfas dili *** I : Akm ksaltmasdr. Amper IARC : srail Amatr Radyo Kulb IARU : (International Amateur Radio Union) Uluslararas Telsiz Amatrleri Birlii IARU ZONE 20 : Trkiyenin IARU blge numaras. IC : Integrated Circuits, ID : Tantm sinyali, identification IEEE : Institute of Electrical and Electronics Engineering IF : Internal Frequency, ara frekans letim Hatt : Cihaz ile Anten aras irtibat salayan kablo, Image : Alc cihazn, kendi rettii ve bantlarda harmonik olarak duyulan istenmeyen sinyal Inmarsat : International Maritime Satellite Organization Inverted Vee Anten : Dipol antendir, yalnz besleme noktas ile her iki kol arasnda yaklak 120 derece a yapmaldr. Her yn ile haberleebilir. yonosfer : Atmosferin yerden 60-600 Km aras. 30 MHzin altndaki uzak mesafe haberlemesi iyonosfer tabakasnda elektromanyetik dalgann krlmasndan dolay gerekleir. yonosfer yer yznden 50-440 Km mesafede olan ve serbest iyon, elektron ihtiva eden bir katmandr. Kullanlan frekans ve gnn saatine bal olarak iyonosfer tabakas haberleme mesafesini 100 Km den 10.000 Kmye kadar deitirir. Atmosferin st katmanlarndaki iyonlama gneten gelen ultraviyole nlar tarafndan gerekletirilir. Yeryznden farkl uzaklkta olmak zere deiik iyonosfer tabakalar mevcuttur. HF haberlemesinde rol oynayan iyonosfer tabakalar D, E, Es, F1, F2 dir. Gece olunca F1 ve F2 Tabakalar tek bir F Tabakas olutururur ve D ve E tabakalar kaybolur. D TABAKASI: Yeryznden 76-93 Km yukarda olup gndz saatlerinde meydana gelir. Bu tabakadaki iyonlama gnein bu noktaya olan uzaklna baldr. Gndz D tabakas 160 ve 80 m bantlarn tamamen absorbe eder. (emer). E TABAKASI: Yer yzeyinden 110-127 Km yukarda olup iyonlama le saatlerinde en yksektir. Gnein batmas ile birlikte bu tabaka kaybolur. 118 Km mesafede olan ksmna sporadic E tabakas Es denir ve 21 MHz, VHF/UHF haberlemesinde nemli rol oynar. F1 TABAKASI: Yer yzeyinden 152-203 Km mesafede olup radyo haberlemesi iin nemli bir propagasyon ortam deildir. Gece olunca F2 tabakas ile birleir. F2 TABAKASI: Yer yzeyinden 338 Km yksekte olup gndz 85 km kalnlndadr. Gece F1 tabakas ile birleir. F TABAKASI: Uzak mesafe HF haberlemesinde etkili olan tabakadr. Gece F1 ve F2 tabakasnn birlemesinden meydana gelir. Gndz F1 ve F2 olmak zere iki ksma ayrlr. IOTA : Islands On The Air. Dnya zerindeki belirlenmi adalar ile yaplan grme. IRC : International Reply Coupon, Uluslararas cevap kuponu, ISDN : Intergrated Services Digital Network, Entegre servisler saysal ebekesi Isotropic : Anten hesaplamalarnda kullanlan tek nokta anten ITU : International Telecommunication Union, Uluslararas Telekomnikasyon Birlii ITU Zone : HF Planning J2A : Genlik modlasyonlu, tek kenar band, taycs bastrlm modle edici alt tayc kullanan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall, kulakla alnabilen telgraf yayn. J2B : Genlik modlasyonlu, tek kenar band, tayc bastrlm, modle edici alt tayc kullanan, saysal bilgi ihtiva eden tek kanall otomatik telgraf yayn.
122 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

J3C : Genlik modlasyonlu, tek kenar band, taycs bastrlm analog bilgi ihtiva eden, tek kanall faksimil. J3E : Genlik modlasyonlu, tek kenar band, taycs bastrlm analog bilgi ihtiva eden tek kanall telefon yayn. SSB J3F : Genlik modlasyonlu , tek kenar band, taycs bastrlm analog bilgi ihtiva eden tek kanall televizyon yayn. Jam, jamming : Yayn frekansnda ikinci bir sinyalin bilinli parazit yapmas Jug : Byk verici tp *** K : CW almada, kar istasyona seni dinliyorum mesaj. Katod : Elektron tplerinde elektronlarn kt eleman, diyotlarn (+) kutbu Kavite : Duplekser Kbps : Kilobytes per second Kc : Kilo cycle, kilo hertz Key : Maniple veya mikrofon mandal Kilo : Hertz, KHz 1000 Hertz Kiss Protokol: Paket radyoda kullanlan bir protokol KRTK AI : Bir radyo dalgasnn yere dnen en yksek asdr veya radyo dalgasnn yere dnebilmesi iin atmosfere girmesi olan gerekli adr. KRTK FREKANS: Radyo dalgalarnn atmosferde krlma derecesi bunlarn frekansna baldr. Meydana gelen krlmann miktar dalgann frekans ile ters orantldr. Dk frekansl dalgalar (HF) kuvvetli krlmaya urarken yksek frekansl dalgalar ok az krlmaya urarlar. Radyo dalgalarnn frekans artrlacak olursa yle bir noktaya gelinir ki dalga atmosferden direkt olarak krlmadan geerek uzaya gider. Bu frekansa kritik frekans denir. Kritik frekans le saatlerinde ve yaz mevsimi ortalarnda en yksektir. Koaksiyel Kablo : E eksenli diye de anlan, ortada canl u, onun zerinde yaltkan ve yaltkan zerindeki (genellikle) rg blendajdan ve bunlarn zerine ekilen bir d klftan oluan kablo. Canl ucun d ap ile yaltkann st ap, kablonun karakteristik mpedansn belirler. Kondensatr : ki kutuplu, kutuplar arasnda dielektrik bir yaltkan bulunan eleman, birimi Konnektr : Balant paras Konfirmasyon : Yaplm bir QSO nun, QSL kartnn gelmi olmas, bu ekilde ispatlanmas Kontrol stasyonu : Belirli bir blgede faaliyet gsteren amatr telsiz servisi iindeki amatr telsiz istasyonlarnn haberlemelerini kontrolle grevlendiren sabit mobil amatr telsiz istasyonu Kontrol Operatr : Amatr telsiz haberlemesini kontrolle grevlendirilen kontrol istasyonundaki sorumlu amatr telsizci Kristal : Frekansn sabit tutulmas istenen yerde kullanlan, doadan elde edilen quartz talarn belli llerde kesimi ile elde edilen eleman, Ku-band : 11,7 ila 12,2 GHz aralndaki uydu band KW : Kurz Welle, ksa dalga, Short wave KW : Kilo watt *** L : Endktans (bobin) ksaltmas Ladder Line : Paralel Hat LAN : Local Area Network LCD : Liquid Crystal Display LED : Light Emitting Diode LF : Low frequency LMSS : Land Mobile Satellite System, Kara mobil uydu sistemi LNA : Low Noise Amplifier LNB : Low Noise Block Downconverter, anak antenlerde kullanlan. LNBF : Low Noise Block Downconverter Feedhorns Log Defteri : Haberleme Kayt Defteri. Amatr istasyonda yaplan tm grmelerin kayt edilmesi gerekli resmi iletme defteri. Rle zerinden yaplan konumalar kayt edilmez. Tarih, Grme saati (UTC olarak), Kar istasyonun iareti, Alnan ve verilen raporlar ilenmelidir. lave olarak gelen QSL, yollanan QSL, Kar amatrn ad, Not ksm bulunabilir. LOG Periyodik Anten : Geni bandl yagi anten Loop : Antenden yaylan dalgalarn, yaylm ekilleri LORAN : Long Range Aid to Navigation. LPF : Low Pass Filter Loop Anten : Daire veya benzeri ekilde olup, iki ucu arasndaki ayarl kondansatr ile tune yalnca ok verimli alan anten. Ev iinde de alabilir. LSB : Lower Side Band, Alt yan band, 10 MHz in altndaki amatr bandlarda bu mod kullanlr. LUF : Lowest Usable Frequency, Propagasyonda kullanlabilecek minimum frekans. LW : Longwave (150-300 kHz) Uzun Dalga *** Mail Box : Posta Kutusu, Radyo frekans yolu kullanlarak, dijital haberleme eitlerinden birisi ile girilen, mesaj braklabilen ve braklm mesajlarn okunabildii bilgisayar. Maniple : Mors haberlemesinde (CW) kullanlan basit anahtar temelli alet, Manyetik Loop Anten : Daire veya benzeri ekilde olup, iki ucu arasndaki ayarl kondansatr ile tune yaplnca ok verimli alan anten. Ev iinde de alabilir. Marine Band Plan : Gemilerin haberlemesine ayrlm HF ve VHF frekans aralklar
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

123

MARS : Military Affiliate Radio System, ABD de, Asker kkenli amatrler, amatr band dndaki servislerle de grebilirler. MAY-DAY : Genel tehlike iareti MB : Mega byte Mc : Mega Cycle, Mega hertz MCW : Modulated Continuous Wave, Mega Hertz, MHz : 1000 KHz Meteor scatter : Atmosfere giren meteorlarn oluturduu iyonizasyondan faydalanlarak yaplan VHF UHF uzak mesafe grmesi MF : Middle frequency. Orta dalga, 1,5 ila 3 MHz aral MF : Muayyen frekans, IF ara frekansn eski soylenii MFSK : Multi Frequency Shift Keyed Micro Wave : Mikro Dalga MIREX : Mir International Amateur Radio EXperiment Mitrek : Motorola firmasnn bir modeli Mobil Telsiz : Amatr telsiz servisi iinde,hareket halinde iken veya belirtilmemi noktalarda duraklama esnasnda altrlan,kara veya deniz tatlarna monte edilebilen amatr telsiz cihazlar Mode C : Sivil uaklarn haberlemede IFF modunu kullanmalar Mode (Emisyon tipi) : QSO yaparken kullanlacak yayn ekli , CW, SSB gibi Modem : Modulator-Demodulator, dijital haberlemede telsiz ile bilgisayar arasnda bulunmas gerekli cihaz Soundcard Interfacing Schemes Bilgisayar Telefon hattna veya baka bir bilgisayara balamak iin kullanlan cihaz Modifikasyon : Cihazlarn teknik zelliklerinin deitirilmesi. En ok yaplan dinleme aralnn almas Modlasyon : Tanmak istenen bilgi sinyalinin, tayc radyo frekans dalgas zerine, herhangi bir metod kullanlarak (frekans modlasyonu, genlik modlasyonu, faz modlasyonu,gibi) yklenmesidir. Mors Kodu : Radyo amatrleri tarafndan uluslar aras mors kodu kullanlr. Radyo amatrleri hibir ekilde kriptolu veya baka bir ekilde anlalmayan haberleme yapamazlar. Motorboating : Alak frekanslarda alrken, alcy etkileyen istenmeyen sinyaller MOSFET : Metal-oxide-semiconductor-field-effect transistor MPEGII : Dijital video sktrma teknii MS-DOS : Microsoft Disk Operating System MSK : Minimum Shift Keying MS : Meteor Scatter, yani meteor yanstmas, dnya atmosferine giren gktalarnn, VHF ve UHF radyo dalgalarn yanstma zelliinden yararlanlarak yaplan haberleme tr. MSA : Mahalli Lokal saat MSS : Mobile Satellite System MUF : Maximum Usable Frequency, Multi Band Anten : Tek bir antenin, farkl frekanslarda da ayn verimle alabilmesi MW : medium Wave, orta dalga 300-3000 KHz aral MW : Mega Watt *** NAM : Narrowband Amplitude Modulation, Dar band genlik modlasyonu N Konnektr : Konnektr NAVTEX : Navigational Text (broadcast 518 kHz) Genellikle denizcilerin kulland bilgi yaym NB : Noise Blanker, Grlt azaltc NB : Narrow Band, Dar band NBFM : Narrow Band Frequency Modulation, Dar band FM, haberleme amal fm cihazlarda kullanlan band genilii NDB : Non-Directional Beacon, Ynlendirilmemi beacon yayn Net (evrim) : zellikle ksa dalgada, zor bulunan iaretler ile rahat alabilmek iin, oluturulmu netlere girilir. Net Kontrol Operatrnn ynetiminde belirlenmi Net kurallarna gre QSO yaplr. Net Control Station : evrim kontrol operatr NFM, NBFM : Narrowband Frequency Modulation, Dar band FM modlasyonu, Ses kalitesinden fedakarlk edilerek, 5 KHz snrna ekilme ilemi. Bylece komu kanallarn birbirini etkilemelerinin nne geilerek kanal says arttrlr. NiCd : Nickel Cadmium Battery NiMH : Nickel Metal Hydride battery NMT : Northern Mobile Telephone, Ara telefonlar. Trkiyede 425,5-430 MHz aralnda, 25 KHz kanal aralnda 180 kanalda, minimum 2, maksimum 15 watt RF k gc serbesttir. Alma-gnderme aral 10 MHz dir. Trk Telekom tarafndan iletilmektedir. NOAA : National Oceanographic and Atmospheric Administration, Bu kuruluun uzayda meteoroloji veya benzer amal uydular vardr. Node : Dijital haberlemede, kullanclarn baland nokta. NORAD : North American Oceanographic and Atmospheric Administration NPN : Transistr tipi NRRL : Norwegian Radio Ligue, Norve Radyo Amatrleri Birlii NTSC : National Television Standards Committee, ABD ve Japon Broadcast Renkli TV yayn standard 525 satr kullanr.
124 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

OCV : Open Circuit Voltage, Besleme devresinin yksz k voltaj Offset : Alma ve gnderme arasndaki Frekans fark, VHF rle=600 KHz, UHF = 7,6 MHz Ohm : Diren birimi Ohm Kanunu : Diren, akm ve gerilim arasndaki balanty belirleyen Okean : Rusyann alak yrngeli uydu sistemi Olaanst Hal Telsiz Haberlemesi : Can ve mal emniyeti ve Milli Gvenlik ile ilgili olarak nceden grevlendirilmi herhangi bir amatr telsizcinin yapt telsiz haberlemesi Op-amp : Operational Amplifier, lem kuvvetlendirici entegre OSCAR : Orbiting Satellite Carrying Amateur Radio, yani Amatr Radyo tayan yrngesel uydu, Osilatr : Pozitif geri beslemeli kuvvetlendirici Osiloskop : Elektriksel iaretlerin llp deerlendirilmesinde kullanlan aletler iinde en geni lm olanaklarna sahip olan osiloskop, iaretin dalga eklinin, frekansnn ve genliinin ayn anda belirlenebilmesini salar. Overcharge : Aknn fazla arj edilmesi Over Modulation : Ar modlasyon. Modle edici sinyalin, tayc dalgaya oranla daha yksek seviyede olmas sonucu, modleli sinyalin bozulmas *** P : G, ksa gsterilii PA : Power Amplifier, Public Adresses Packet Radio : Paket Radyo, AX.25 protokol kullanan ve bilgilerin satr satr yollanmas ve teyit beklenmesi mantyla alr Pactor : Dijital Haberleme Modu PAL : Phase Alteration by Line, Avrupa renkli TV yayn sistemi. 625 satr kullanr. Paralel Anten : Kazancn artmas iin Paralel balanm Paratoner : Yldrmdan korunmak amacyla kullanlr. Parazit : Hava artlarndan (yldrm, statik vs) veya endstri veya evlerden kaynaklanan ve telsiz alclarnda al zorlatran RF grlts PEP : Peak Envelope Power, tam g Perigee : Uydunun dnyaya en yakn olduu nokta Periyod : Radyo dalgasnn bir titreimini yapt sre. 1/frekans yolu ile hesaplanr. Peak to Peak : Tepeden tepeye (voltaj) Phoneix : General Electric firmasnn bir dnem kard telsiz markas Pile-Up : (YIILMAK) Bir frekansta ar yapan amatrn o frekansta dier amatrler tarafndan QSO yamuruna tutulmasdr.Genellikle az sayda amatr olan lkelerde grlr. Pirate : ar iareti olmadan havaya kan kii Plate : Elektron tpnn elektronlar toplayan ksm, anod PLL : Phase Locked Loop PM : Phase Modulation PM : (Saat) leden sonra PNP : Transistr tipi Portatif Telsiz : Amatr telsiz servisi iinde, hareket halinde veya belirtilmemi noktalarda duraklama esnasnda geici olarak altrlabilen amatr telsiz cihazlar Pot, Potansiyometre : Ayarl diren Port : Bilgisayarn giri k kaplar Pozitif Kutup : Art kutup Polarizasyon : Antenin radyo dalgalarn uzaya yay biimi, vertikal (dikey), horizontal (yatay), circular (dairsel). Radyo dalgalar antene paralel yaymlanr. Yani anten dikey ise dikey, yatay ise yatay polarizasyon oluur. Alc antenin de alaca polarizasyona gre ynlanmesi gereklidir. Preamp : Preamplifier, n kuvvetlendirici Prefix : ar iaretinde, iaret sahibinin mensubu olduu lkeyi belirleyen ilk iki karakter Priority Channel : Kanallar ciha tarafndan otomatik taranrken (scan), dier kanallardan farkl olarak her an kontrol ettii ncelikli kanal Product detector : SSB sinyalinin alcda demodle edilmesinde kullanlan sistem PROM : Programmable read-only memory Propagasyon : Radyo Frekans dalgalarnn atmosfer iindeki yaylm PRS : Public Radyo Service, Ruhsat gerektirmeyen, 446-446,100 MHz aralnda alan 500 mW.lk el telsizleri PSK : Phase Shift Keying, Faz kaymal mdlasyon. 1200 Baud bilgi tayabilen bu tip, genellikle 1200 ve 2400 hertz olarak 2 frekans kullanr. PSTN : Public Switching Teleohone Network, Kamu telefon datm ebekesi PTT : Push to Talk, bas konu, Mikrofon zerindeki mandal *** Q : Bobinin, telinin direnci ve fiziksel yaps ile balantl kalite faktrnn gsterilii Q Kodlar : Amatr (ve profesyonel) telsizcilerin zamandan kazanmak ve yanl anlamalar nlemek iin kulland ve Q harfi ile balayan ksaltmalar QRP : 5 ila 10 watt aras k gc olan ksa dalga telsiz QSL Bro : Grlen istasyona yollanacak QSL kartn, onun yesi bulunduu amatr dernee yollanmas, o dernein QSL Kart ile ilgilenen ksm QSL Kart : Amatr telsizciler arasnda yaplan haberlemenin alndn ve anlaldn belirten ve birbirlerine bu
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

125

durumu teyit iin gnderilen belge. zerinde yollayan istasyon ile ilgili bilgiler ve iareti, CQ ve ITU blge numaralar, grlen istasyonun iareti , tarih, UTC saat, sinyal raporu bilgileri MUTLAKA olmaldr. QSL Manager : Kendi adna gelen QSL kartlarn alm ve yollanmas ile ilgilenmesi amacyla, Amatr tarafndan belirlenen nc bir kiidir. QSO : Karlkl olarak radyo amatrlnde yaplan grmedir. Quad Anten : Kare eklinde, her bir kolu eyrek dalga uzunluundaki anten Quagi : Driven elman Quad, dier elemanlar yagi tr olan anten *** R : CW Haberlemede TAMAMEN ANLAILDI demek.. R : RST raporunda Radyo (anlalabilirlik) R : Resistance, diren, ksa gsterilii R3E : Genlik modlasyonlu, tek kenar band, azaltlm veya deiken seviyeli taycl analog bilgi ihtiva eden tek kanall telefon yayn. RAC : Radio Amateurs of Canada RACES : Radio Amateur Civil Emergency Service (RACES) ARES Radio Clock : Saat sinyal yayn yapan radyolar RAM : Random Access Memory Rcvr : Receiver, alc ksaltmas R/C : Radio Control RDF : Radio Direction Finding, Radyo ile yn bulma, Telsiz istasyon yeri belirleme REF-UNION (France) : Fransa Radyo Amatrleri Kulb Rectifier : Dorultucu, REPEATER/RLE : Dorudan haberleme salanamayan yerler iin yksek bir noktaya kurulan sistemdir. Radyo amatrlerine tahsis edilen frekanslarda 28 MHz ve daha yukarda olan frekanslarda rle kullanlr. 28 MHz iin fark (shift) frekans 100 KHzdir. 144-146 MHz 2 m band iin fark frekans 600 KHzdir. Yani 145.700 rlesini kullanmak iin 145.700 MHz-0.600 MHz = 145.100 MHzden gnderme yaplr ve 145.700 MHzden dinleme yaplr. Rlelerde fark frekans ayn anda ayn frekansta hem alma ve hem gnderme yapmada doan zorluktan kaynaklanmaktadr. Rezistans : Diren Rezonans : Bobin ve kondensatrn belirlenmi bir frekansta Xl=Xc olmas, Seri veya paralel rezonans devreleri RF : Radio Frequency, Radyo frekans. RFC : Radio Frequency Choke, ok bobini RFI : Radio Frequency Interference RG : Radio Guide, Mil-C-17 Standardndaki kablolarn ksaltmas Rig : Amatrn cihaz Rit : Receiver Incremental Tuning, Telsizin sadece alc frekansnn ok ufak bir bandda deitirilebilmesi (Clarifier) RMC : Repetear Management Committee Rptr : Repeater, rle Roger : Anlald, tamam anlamnda.. Roger Beep : CB de tek bip, normalde ise di dah dit K iaretinin konuma bitip, mikrofon PPT mandal braklnca otomatik yollanmas Rle Cihaz : Amatr telsiz cihazlar arasnda haberlemeyi kolaylatrmak amacyla bir verici istasyondan ald sinyalleri otomatik olarak baka bir frekansta alclara yaynlayan aktarclar Rotor : Ynl antenlerin ynnn uzaktan kumanda ile istenilen yne evirilmesine yarayan motor Rle Haberlemesi : Bir tekrarlayc (Rle) zerinden yaplan grme. Rle stasyonu : Amatr telsiz servisi iinde amatr maksatla kullanlan role cihaznn bulunduu mahal RSGB : Radio Society of Great Britain ngiltere Radyo Amatrleri Birlii RST : Radio, Signal, Tone yani Anlalabilirlik, sinyal seviyesi ve (CW iin) sinyal tonu olarak haberleme raporu RSV : Radio, Signal, Video, yani Anlalabilirlik, sinyal seviyesi ve (SSTV iin) Video-grnt seviyesi olarak sinyal raporu. RTTY : Radio Tele Type Haberlemesi, Telex diye anlan ve baudot kodlarn kullanan haberleme ekli Rubber Duck : El cihazlarnn plastik anteni (cop) *** S : RST rapor formatnda Sinyal Kuvveti bilgisi Sabit Telsiz : Amatr telsiz servisi iinde,ruhsatnamesinde adresi ve corafi koordinatlar yeralan ve belirtilen adres dnda ancak TKnun izniyle kullanlabilen amatr telsiz cihazlar SAR : Search And Rescue, Denizde Arama ve Kurtarma ilemi ve bu ileme ayrlm frekanslar SAREX : Shuttle Amateur Radio EXperiment, Uzay mekiindeki astronotlar ile yaplan grmeler.. SASE : Self-addressed, stamped envelope, Adres yazl pullu zarf. SCR : Silisium Controlled Rectifier, tristr SECAM : Color Sequence with Memory, Fransz TV yayn Standard Second Hand : Kullanlm, ikinci el Selectivity : Alcda seicilik, istenen sinyalin, seilip alnabilmesi Sell-Call : Selective Calling Semafor : Denizcilikte kullanlan haberleme bayraklar Semi-Conductor : Yar iletken, Transistr, diyot ve benzeri.. Sensitivity : Alcda hassasiyet, zayf sinyallerin alnabilmesi SFI : Solar Flux Index, propogasyon hesaplar iin gerekli verilerden biri
126 TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

SHF : Super High Frequency, Sper yksek frekans, 1 ila 3 GHz aral Silent Key : lm amatr SMPLEKS ALIMA: Tek frekans kullanlr ve haberleme iki ynldr. SINAD : Signal to noise and distortion ratio SINPO : Ksa Dalga dinlemeyi hobi olarak yapan kiilerin kulland kod sistemi S=Strength, I=Interference, N=Noise, P=Propagation, O=Overall Sinyal Raporu : ki istasyonun birbirlerini nasl duyduklarnn ifadesidir. Amatr haberlemenin tam saylabilmesi iin sinyal raporunun mutlaka alnp verilmesi gereklidir. SITOR-A : Simplex teleprinting over radio system, mode A SITOR-B : Simplex teleprinting over radio system, mode B (FEC mode) Solar Data : Gne nlar ile RF yaylm arasndaki balant Solid state : Transistr, diyod ve entegre gibi (vakum tp ) olmayan elektronik komponentler SOS : Genel mdat iareti Special Event Station : zel gn kutlama istasyonu Split alma : Ksa dalgada, gnderme ve dinleme ilemlerinin, aralarnda 5,10 KHz gibi fark bulunarak alma ekli. S-meter : Alcda gelen sinyal seviyesinin gorld gsterge S/N : Signal to Noise Ratio, grltnn sinyale oran Speech processor : Gndermete, modlasyon seviyesinin kontrolu Sporadic E : yonosferdeki E tabakasnn zelliklerinden faydalanlarak VHF ve UHF bandnda yaplan uzak grme tr SQL : Squelch SSB : Single Side Band, SSB Haberleme : Single Side Band. Ses (voice) ile yaplan grme. Bu emisyon tipi, Radyo frekans dalgasnn tek yan bantnn kullanlmas ve tm gcn burada younlamas sayesinde AM veya FM grmeye nazaran daha uzak mesafe ile ses haberlemesi salar. SSTV : Slow Scan Television (Yava Taramal Televizyon) Amatr bantlarda grnt ile haberleme. Suffix : Son ek, ar iaretine prefiks ve blge numarasndan sonra gelen ve sadece o kiiye zel 1,2 veya 3 harfli karakter Surface Wave : Yer dalgas SW : Short Wave, Ksa Dalga 3-30 MHz SWL : (Short Wave Listener) Ksa dalga dinleyicisi SWR : Standing Wave Ratio, Duran dalga oran. Mkemmeli 1 olmasdr. Telsiz k ile kablo veya anten empedans arasndaki eitsizlik durumunda, yansyan g, kayp demektir ve anten yerine cihaz zerinde sya dnerek cihazn k katnn hasar grmesine neden olabilir. SWR metre ile llr. *** T : RST Rapor formatnda (CW haberlemede kullanlan) ton tanm TA-TB : Trk Amatrlerinin Prefiksi ((zel iaret olan YM ile birlikte) Tank Devresi : Bobin ve kondensatrn paralel balanp frekans belirledikleri devre TAPR : Texas Amateur Packet Radio Klb TCXO : Temperature-compensated crystal oscillator. TDM : Time Division Multiplexing, Zaman blmeli oullama TDMA : Time Division Multiple Access Telsiz Kanunu : 2813 Sayl ve 5/4/1983 tarihli kanun Telsiz Ynetmelii : 6 Ekim 1983 tarihli 18183 sayl Resmi Gazetede yaynlanan ynetmelik Time Out : Rlelerin uzun sre ak kalmasn nlemek amacyla, belli bir sre ak kaldktan sonra otomatikman kapanmas, ve bunu salayan devre TNC : Terminal Node Controller, Dijital haberleme iin, cihaz ile bilgisayar arasndaki modem Toroid : Yuvarlak bobin, trafo, ferit nve TRAC : Telsiz ve Radyo Amatrleri Cemiyeti, 1962 ylnda kurulmu ve Trkiyedeki amatr kitlesinin olumasn salamtr. Transceiver : Transmitter-Receiver, alc verici cihaz Transformatr : Gerilim dnm yapan, silisli sa zerine sarlm bir veya birden fazla sargdan oluan eleman Oto transformotr, tek sargl, ok ulu trafo, Varyak, Transmisyon Hatt : Cihaz ile Anten aras irtibat salayan kablo Transverter : Bir frekanstan ald sinyali, frekansn deitirip baka bir frekanstan veren cihaz. Rle deil, nk transverterler, alc cihazlarn, baka bantlar dinlemesi iin gelitirilmitir. TRAP : Anten zerine yerletirilen ve ayn anten ile farkl frekanslarda da alma olana salayan, genellikle paralel bal bobin ve kondansatrden oluan para Trickle Charge : Aknn srekli arjda kalmas neticesi ar arj olmamas iin uygulanan yntem, az akmla darbeli arj Tristr : AC veya DC devrelerde kullanlan yar iletken Tropo : Meteorolojik ortama bal olarak VHF ve UHF frekanslarnda yaplan uzak grmeler Trunk Telsiz : Frekans bandlarnn, verimli kullanm iin, bo kanallara otomatik olarak ynlendirilen telsiz. TTL : Transistr Transistr Lojik TVI : Television Interference, Vericinin Televizyonlara yapt parazit Tx : Transmit
TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

127

UHF : Ultra High Frequency, Ultra yksek frekans, 300 ila 1000 MHz aral URL : Universal Resource Locator -internet adresi USB : Upper Side Band, 10 MHz in stndeki amatr bandlarda SSB haberlemesinde bu mode kullanlr. UJT : Uni Jonction Transistor UMTS : Universal Mobile Telecommunications System, Evrensel mobil telekomnikasyon sistemi UTC : Universal Time Coordinated, Uluslaras Saat, GMT ile ayn zellikleri tar. Trkiye iin kn 2, yazn 3 saat geridir. UTP : Universal Twisted Pair Uydu Haberlemesi : Amatr telsizcilerin uydu aracl ile yaptklar amatr telsiz haberlemesi *** V : SSTV de kullanlan RSV rapor formatnda, video-grnt seviyesi deeri V : Volt, birimi ksa gsterilii Varicap : Variable Capacity Diod, Ularndaki ters polarmaya bal olarak kapasite deiiklii gsteren diyot Variak : Gerilim ayar yaplan ayarl VAC : Volts Alternative Current Vacuum Tube : Elektron Lambas VCO : Voltage Control Oscillatr VCR : Video Casette Recorder Vertical Antenna : Dikey Anten Vertical Polarization : Radyo dalgalarnn yer yzeyine dik hareket etmesi, VFO : Variable Frequency Oscillator VERON : Hollanda Radyo Amatrleri Birlii VHF : Very High Frequency, ok yksek frekans, 30 ila 300 MHz aral Vibrolex : otomatik maniple VLF : (Very Low Frequency) Cok dk Frekans 10-100 KHz Voice Communication : Ses (voice) ile yaplan grme. SSB, AM, FM gibi VOLMET : Aviation Weather Broadcasts (on HF) VOT : Voice Of Turkey VSAT : Very Small Aperature Terminal, kk uydu yer terminali VTO : Voltage Tuned Oscillator VTR : Video Tape Recorder *** W : Watt, ksa gsterilii WAC : Worked All Continents, IARU tarafndan verilen bu diplomada aranan art, tm ktalar ile grme yapm ve konfirme etmektir. WAM : Wideband Amplitude Modulation WAS : Worked All States, Amerika Birleik Devletlerindeki tm eyaletler ile QSO yaplp konfirme edilmesi sonucu alnan diploma Wave Lenght : Dalga boyu. Radyo dalgasnn 1 periyodunda ald yol. Hz / frekans forml ile hesaplanr. WAZ : Worked All Zone, CQ Magazine dergisi tarafndan, 40 ayr zone ile yaplan QSO larn belgelenmesi ile verilen diploma, award. WBFM : Wide Band Frequency Modulation WFM : Wideband Frequency Modulation Windom Anten : 1/6 Balunla kullanlan, 3,5-7-14-21-ve 28 MHz bantlarnda alan anten *** X-Beam : x eklinde konstrksiyonu olan 2 elemanl yagi anten XYL : Amatrn hanm *** Yagi Anten : Bir dipol antenin nne (direktr) veya arkasna (reflektr) uygun boyda bir eleman daha ilave edilirse bir yagi anten yaplm olur. Bu halde dipol anten eleman Driven adn alr. Genellikle reflektr eleman 1 adet, direktr elemanlar birden fazla olur. Antenin, Direktr eleman ynnde maksimum, yan taraflardan ise minimum kazanc vardr. Yatay Polarizasyon : Antenden, sinyalin yer yzeyine paralel yaylmas YL : Young Lady, bayan amatr YM : Trk Amatrlerinin zel gnlerde kulland prefiks *** Z : Empedans ksa gsterilii Zener Diyot : Ters polarite eklinde kullanldnda, ularndaki gerilim (etiket deerinde) sabit kalan diyot Zero Bit : iki frekansn ayn olmas durumunda, kulak ile duyulmayan ses.

128

TA2KF AMATR TELSZCLK KURS NOTLARI

Telsiz ve Radyo Amatrleri Cemiyeti ESKEHR UBES

TA2KF
Mart-2005