eyhulislam bn Teymiyye : Cehaletin Mazeret Olduu Durumlar CEHALETN MAZERET OLDUU DURUMLAR

bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Teala, yalanlayarak olsun veya olmasn, ayetlerinden yz evirenlere en ar cezay vereceini belirtmitir. Bu da gsteriyor ki peygamberlerin getirdiklerini kabul etmeyenler kafirdir. Bunun yalanlama, byklenme, hevaya uyma veya getirilen eylerden phe etme sebebi ile meydana gelmesi arasnda fark yoktur. Peygamberin getirdii eyleri yalanlayan herkes kafirdir. Yalanlamasa bile, iman etmedii srece yine kafir olur. (MecmuulFetava, 3/196) Dinin baz meseleleri, aklama yapmay gerektirir. Bu meseleleri, Tevhid ve zdd olan irk gibi veya dinden zorunlu olarak bilinen ve mehur olan eyler gibi deerlendirmek doru olmaz. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Eer ki kiinin muhalefeti, dinin ak olmayan ve herkes tarafndan bilinmesinin zor olduu meselelerde olursa, hata ettii, dalalete dt ve kendisine hccet ikamesinin yaplmad sylenebilir. Ancak kiinin muhalefeti, ak olan ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun ile gnderildii ve ona muhalefet edenlerin tekfir edildii btn Mslmanlar ve hatta Yahudi ve Hristiyanlar tarafndan da bilinen meselelerde ise durum byle deildir. Tek olan Allahu Tealaya ibadetin emredilmi olmas ve Allahu Tealadan baka, meleklere, peygamberlere, gnee, aya, yldzlara, putlara ve baka eylere ibadetin yasaklanm olmas bu trdendir. Bunlar slam esaslarnn en ak olanlardr. Yine be vakit namaz ve Yahudi, Hristiyan, Mecusi ve mriklere dmanln emredilmi olmas ile iki, kumar, zina ve faizin yasaklanm olmas da bu kabildendir. (Mecmuul-Fetava, 4/37) Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile tevessl etmenin caiz

olduunu reddedenlerin kafir olduunu syleyenlere cevap olarak bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile tevessl etmeyenlerin kafir olduunu hibir kimse sylememitir ve bunu syleyen kiiyi tekfir etmenin de hibir yeri yoktur. Bu kapal bir mesele olup delilleri ak deildir. Kfr ise, ancak dinden zorunlu olarak bilinen meseleleri veya zerinde icma edilen mtevatir hkmleri inkar etmek ile gerekleir. (Mecmuul-Fetava, 1/81) Burada unu belirtmekte fayda vardr ki bn-i Teymiyenin Rahimehullah yukarda syledikleri, yalanlama kfr ile ilgilidir. Bu ise, dinden zorunlu olarak bilinen meseleler ve tevatr ile sabit olan ak hkmler hakknda olur. Ancak herkes tarafndan bilinmesi zor olan kapal bir konu hakknda, kiiye bu konunun ulamam olmas sebebi ile inkar ve red olursa, bu kii yalanlam saylmaz.. eyhul-slam bn-i Teymiyenin Rahimehullah, kapal olup aklamaya muhta olan meselelerde cehaletten dolay kiiyi mazur saymak ile dinin, imann ve slamn asllarndan olan veya slam dininde bilinmesi zaruri olan meselelerde cehaletinden dolay kiiyi mazur sayma arasnda ayrm yapmasna dikkat edilmesi gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Dinin asllar, (Bu ve daha nce sylediklerinden anlalmaktadr ki dini, inkar edildii zaman kfre gtren temellere (usl) ve inkar edildii zaman kfre gtrmeyen furua taksim edenleri eletirmesinden maksat, yukarda belirtilen bu ayrm reddetmek veya iptal etmek deildir. Zaten kendisi kiinin cehaletinin ak olan meselelerde deil, usl veya furudan olan kapal meselelerde mazeret olduunu el-Fetavann birok yerinde tekrar tekrar belirtmektedir. Bundan maksad, Ehl-i Snnete muhalefet olarak yanl temellere gre dini usl ve furu diye ikiye taksim eden Mutezile ve benzerlerini eletirmektir. Nitekim o, el-Feteva 23/196 de buna iaret etmi ve 3/191de bunu aklayarak yle demitir: Cevher, ard ve cisim hakknda konuan kelamclar (Mutezileyi) ktleyen ve bidat sayan selef ve imamlarn szleri, o kiilerin dinin usul ile ilgili bu lafzlarla kastettikleri manalar, dinin delillerine, usllerine ve ispat veya red meselesine kartranlar ktlemektedir. Baka bir yerde de yle der:

Kelamclardan bir grup koyduklar llerine dinin usul adn vermektedir. Halbuki bu bu byk bir isimdir ve bu ismi verdikleri llerinde ok fazla bozukluklar bulunmaktadr. Ehl-i Snnet, onlarn bu bozuk llerine kar ktnda ise, dinin usuln inkar etmekle sularlar. Halbuki Ehl-i Snnet, dinin usul adn almaya layk olan meseleleri deil, sadece bunlarn dinin usul diye isimlendirdikleri bozuk llerini kabul etmemektedir. Bunlar, Allahu Tealann indirmedii, sadece kendilerinin ve yollarn takip ettikleri kiilerin verdikleri isimlerdir. Din, Allahu Tealann ve Rasulnn teri ettiidir. Onun usul ve furuu da aklanmtr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dinin furuunu aklad halde usuln aklamam olmas mmkn deildir. (El-Fetava, 4/38) bn-i Teymiyenin, dinin usl ve furu olarak iki ksma ayrlmasnn Mutezile ve benzeri bidat ehlinin yapt bir taksim olduunu, Cehmiyye ve Mrcie evrelerinden biroklarnn bu taksime can simidi gibi sarlmasn, ilim ve davete mensup deerli baz kiilerin de onlarn bu taksimlerine kapldn belirttii szlerinden maksat, ilke olarak byle bir taksime kar kmak deil, sadece Mutezile ve benzerlerinin bu konuda oynadklar oyuna kar kmaktr. ) Tevhid, Allahu Tealann sfatlar, kader, nubuvvet, ahiret veya bunlara delalet eden meseleler gibi ya szle veya hem sz hem de amel ile inanlmas gereken eylerdir.. Birinci ksm; Allahu Teala, insanlarn bilmeleri, inanmalar ve tasdik etmeleri gereken her meseleyi, zrl kalnmasna mahal brakmamak iin ak olarak ve yeterince aklamtr. nk bunlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlara tebli ettii ve aklad en byk ve en nemli eylerdir. Yine bunlar, Allahu Tealann, btn bunlar aklayan rasuller ile huccetini kullar zerine ikame ettii en nemli meselelerdir. Allahu Tealann Kitap ve Rasulunn Sallallahu Aleyhi ve Selem snneti gerek bunlardan ve gerekse de vacip ve mstehaplardan yeterli olduu kadar iermektedir. Kitap ve Snnetin bunlar iermediini, ancak, akl ve iitmesi yetersiz olanlar ile ayette getii gibi, ayet kulak vermi veya aklmz kullanm olsaydk, (imdi) u alevli cehennemin mahkumlar arasnda olmazdk(67 Mulk/10) diyen cehennemlikler iddia edebilir. (Mecmuul-Fetava, 3/184, zet olarak) bn-i Teymiye Rahimehullah Cehmiyye hakknda yle der:

Onlar btn dinlerin ve salim ftrat sahiplerinin, zerinde ittifak ettiklerine muhalefet etmektedir. Buna ramen onlarn syledii birok ey, batnda ve zahirde Allahu Teala ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem iman etmi olan kiilerden bir ou iin kapal olabilir ve bu nedenle de ileri srdkleri phelerde onlarn hakl olduunu sanabilirler. Onlarn bu durumu, eitli bidat ehli gruplarn haline de benzer ki, onlar iin hak kark ve kapal olmutur. Durumu bu olanlarn kesin olarak kfre girdikleri sylenemez. Aksine bunlardan fask veya masiyet sahibi olanlar olabilecei gibi hatas balanabilecekler de olabilir. Sahip olduu iman ve takvas nisbetinde Allahu Tealann velayetine de sahip olabilir. Ehl-i Snneti, Hariciler, Mutezile, Mrcie ve Cehmiyyeden ayran asl gr; imann tanm konusundadr. Ehl-i Snnet, dier gruplarn aksine, imann ubelerden olutuunu ve artp eksilebileceini syler. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kalbinde zerre kadar iman bulunan kii, ateten kar. Dolaysyla Allahu Tealann velayeti, kiinin sahip olduu iman derecesine gredir. ( Mecmuul-Fetava, 3/220 )

bn-i Teymiye Rahimehullah Tekfir konusunda yle der: Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Selem mmetinden itihad edip yanlan kiinin tekfir edilmemesi ve yanlmasnn balanmas doru olandr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdii kendisine aklandktan sonra, ona dmanlk yapp muminlerin yolundan baka bir yol izleyenler kafirdirler. Hevasna uyarak, hakk aramada kusurlu ve eksik davranan ve bilmeden konuanlar ise gnahkar ve masiyet sahibidirler. Kii fask veya gnahlar iyiliklerinden daha ar gelenlerden de olabilir. Dolaysyla tekfir, kiinin durumuna gre deiir. Her hata eden, bidat ileyen, cahil olan, dalalet ehlinden olan ve hatta fask veya masiyet sahibi olan kii kafir deildir. zellikle Kurann mahluk olup olmad meselesi gibi konularda, insanlarn durumlarna bakmak daha da nceliklidir. nk, insanlarn nazarnda ilim ve din ehli olarak tannm olan cemaatlerin imamlarndan birok kii bile, bu meselede ii kartrmtr. (

Mecmuul-Fetava, 12/99) bn-i Teymiye Rahimehullah Tekfir konusunda yine yle der: Tekfir etmek, Allahu Tealann bir hakkdr. Ancak Allahu Teala ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, tekfir ettii kiiler tekfir edilir. Muayyen bir kiinin tekfir edilmesi ve ldrlmesinin caiz olmas, muhalefet eden kiinin kafir olaca nebevi hccetin kendisine ulamasna baldr. Deilse, dinden bir mesele hakknda cahil olan herkes kafir olmaz... Bu nedenle Cehmiyye, Hululiyye ve Allahu Tealann Arn zerinde olduunu kabul etmeyenlere unu sylyordum: Ben size, bu iddianzda muvafakat edersem kafir olurum. nk sylediinizin kfr olduunu biliyorum. Ancak bana gre siz tekfir edilmezsiniz, nk cahilsiniz. (Ahmed bin brahim bin sa, bunu ondan, bnul-Kayyimin Nuniyye kasidesine yapt erhinde naklederek yle der: Bana gre demesi, onlarn tekfir edilmemeleri meselesinin zerinde icma bulunmadn, sadece kendi tercihinin o ekilde olduunu belirtir. Onun bu meselede syledii sz, mam Ahmedin mezhebinin mehur grne aykrdr. mam Ahmedin mezhebinde sahih olan gr, Kurann mahluk olduunu, Allahu Tealann grlmesini ve benzeri eyleri kabul etmeyen kiinin kafir olduu ve mukallidin ise fask olduu ynndedir. Tekfir ettiimiz her bidat sahibini taklit edenler de fasktr. Kurann mahluk olduunu, Allahu Tealann ilminin mahluk olduunu, Allahu Tealann isimlerinin mahluk olduunu, ahirette Allahu Tealann grlmeyeceini syleyen veya dinlerinden dolay sahabeye sven ya da imann srf kalp ile tasdik etmekten ibaret olduunu syleyen ve ona davet eden, onun iin tartan kii kafir kabul edilir. mam Ahmed Rahimehullah bunu deiik yerlerde belirtmitir. Cehaletlerine ramen haklarnda nasl kfr hkmnn verildiine dikkat etmek gerekir. bn-i Teymiye ise, bunlarn kafir deil, fask olduklarn sylemektedir. 2/409-410)

Ebu Hureyre Radyallahu Anhu Allah Raslnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmitir:

Bir adam nefsine zulmetmi ve lm annda oullarna yle demiti: ldm zaman beni yakn, kl haline getirin, sonra denize san. Vallahi eer Rabbim beni diriltmeye g yetirirse, hi kimseye azap etmedii ekilde bana azap eder. Sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dedi ki: Oullar bu isteini yaptlar Allahu Teala yeryzne yle dedi: Aldn geri ver. O an adam dirildi ve kalkt. Allahu Teala ona yle dedi: Bu yaptn eye seni sevk eden nedir? Adam; Senden korkumdur Ya Rabbi! dedi. Bu sylediinden dolay Allahu Teala onu affetti. (Buhari , Muslim) Bu adam, Allahn gc konusunda ve kl olduu zaman tekrar diriltilecei hakknda pheye dm ve tekrar diriltilemeyeceine inanm bir adam tiplemesidir. Mslmanlarn ittifakyla bu kfrdr. Ancak cahil olduu iin bunu bilmiyordu ve Allahn kendisini cezalandracandan korkan bir mumindi. Bundan dolay Allahu Teala onu affetti. tihad ehlinden olup, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem uymaya zen gsteren ve bununla birlikte hatal tevilde bulunanlar, elbetteki balanmaya evleviyatla bu adamdan daha ok layktr. (Mecmuul-Fetava, 3/147-148) eyhul-slamn Rahimehullah, hadiste sz edilen kii hakkndaki, Bu adam, Allahn gc konusunda ve kl olduu zaman tekrar diriltilecei hakknda pheye dm ve tekrar diriltilemeyeceine inanm bir adam tiplemesidir szne dikkat etmek gerekir. Bu kii ahiret gnn ve dirilmeyi mutlak olarak inkar etmemitir. bn-i Teymiye Rahimehullah, baka bir yerde bu kii hakknda yle der: Genel olarak Allahu Tealaya ve ahiret gnne iman ediyordu. lmden sonra Allahu Tealann ceza ve mkafat vereceine inanmas bunu gstermektedir. ( Mecmuul-Fetava, 12/263) Gnahlarndan dolay Allahu Tealann kendisini cezalandrma

korkusu ve lm annda karlaaca dehet korkusu, bu kiiyi, yukarda aktardmz vasiyeti yapmaya sevketmitir. Bu kiinin cehaleti, Allahu Tealann her zerreyi toplayp diriltmeye kadir olduu konusunda olmutur. Buna benzer ayrntl bilgiler ise ancak risalet hccetinin kiiye ulamas ile bilinebilir. Bu nedenle, hadiste geen adam da olduu gibi, kendisinde imann asl bulunan kii, bunlar bilmemesi veya hata etmesi ya da Allahu Tealann isim ve sfatlar konusunda baz ayrntlar bilmemesi halinde mazur olarak kabul edilir. bn-i Teymiye Rahimehullah, bu adamn olayn el-Fetavann baka bir yerinde de belirterek yle der: Adam bu ekilde kl olup daldktan sonra, Allahu Teala, onu tekrar diriltmeye g yetiremez, tekrar eski haline dndremez zannetti. ( Mecmuul-Fetava, 11/224) Bu kii Allahn sfatlarnn hepsini tam olarak bilmedii iin Onun Kadir olma sfatn da bilmiyordu. Mminlerden ou da bu kimse gibi, Allahn sfatlarn bilmemektedir. Bundan dolay onlar kafir olmazlar. ( Mecmuul-Fetava, 11/225) Daha sonra ise, Aienin Radyallahu Anha geceleyin Baki mezarlna kan Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem farknda olmadan izlemesi ve farkna varnca ise Aieye Radyallahu Anha; Allahn sana ve Rasulne hakszlk yapacan m sandn? demesi, Aienin de Ona nsanlar ne saklarsa saklasn Allahu Teala onu bilir mi? diye sormas zerine, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Evet diye cevap verdii hadisi (Muslim) aktararak yle der: Muminlerin annesi olan Aie Radyallahu Anha, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem; nsanlar

ne saklarsa saklasn

Allahu Teala onu bilir mi? diye soruyor, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Selem Evet diye cevap veriyor. Bu, Aienin
Radyallahu Anha bunu bilmediini ve insanlarn gizledikleri her eyi Allahu Tealann bildiine dair gerekli bilgiye sahip olmadan nce kafir olmadn gsterir. Halbuki bu, hccet ikame olunduktan sonra kabul edilmesi gereken

imann asllarndandr ve Allahu Tealann her eyi bildiini inkar etmek, Onun her eye gcnn yettiini inkar etmek gibidir. (Mecmuul-Fetava, 11/226) bn-i Teymiye Rahimehullah, bunlar aktardktan sonra asl soruya (Kiinin kendisini yetitirmeye (Riyadat) devam ederek cevher olmas halinde, kendisinden emir ve yasaklar kalkar m? eklindeki soru.) cevap olarak yle demektedir: Bylece anlalmaktadr ki bu sz, kfrdr. Ancak sahibinin kafir olmas iin, terkedenin kfre girecei huccetin kendisine ulamas ve aklanmas gerekir.( Mecmuul-Fetava, 11/224-226) bn-i Teymiye Rahimehullah, el-Akidetul-Vastiyyede kullanm olduu Bu, Frkatun-Naciyyenin akidesidir ifadesine itiraz eden ve bu ifadesinin, kendisine itiraz eden herkesi, Frkatun-Naciyyenin dnda grd manasna geldiini syleyen kiiye yle demitir: Bu akidenin herhangi bir ynne muhalefet eden her kiinin helak olacak olanlardan olmas gerekmez. Bu kii mtehid olup hata edebilir ve Allahu Teala onun hatasn balar. Veya kendisine hccetin ulamam olmas sebebi ile cahil kalan kiilerden de olabilir. ( Mecmuul-Fetava, 3/116)