ANADOLU ve BALKANLARDAK ALEVBEKTA DERGHLARI (TEKKE, ZAVYE ve TRBELER) (13.19. yy.

) Ali Duran Gliek Tasavvuf tarikatlarnda tarikat mensuplarnn; pirlerin, mritlerin, dervi ve muhiplerin iinde barndklar, hizmet sunduklar, ayin icra ettikleri tapm ve tren evlerine tekke (Tekye) veya dergh denir. Tekkelerin kklerine zaviye byklerine ise sitne veya hnkah (hanekah) denir. Seluklu ve Osmanl dneminde genellikle yol zerlerinde kurulan ve vakf niteliini tayan; byk iftliklere, ba, bahe ve arazilere sahip tekke veya zaviyelerde, sadece tarikat mensuplarna deil, gelip geen yolculara da bedava konaklama ve barnma imkan salanrd. Seluklu ve Osmanl dnemine ait belli mimar bir tarzla yaplan Tekkeler, meydan evi (Snni tarikatlarda mescid), dervi ve misafir odalar, ktphane, tarikat ulularnn trbeleri (yatrlar), mutfak, kiler (erzak ambar) gibi birok blmlerden oluurdu. Tarm ve hayvanclkla uraan blgelerdeki tekkelerde ayrca ahr ve hamam bulunurdu. Tekkelerin meydanlar genellikle hizmet postlar, alem, era gibi tarikat malzemeleri, hal ve kilimlerle denirdi. Tekkelerin o mehur kara kazanlar ocaktan hi indirilmezdi; gelip geenler (yende ve revendeler) hazr bulunan Baba orbasndan muhakkak nasibini alrlard. Bu mistik kurumlarn (tekke veya zaviyelerin), bunlarn kurucular ve yneticilerinin (pirlerin, eyhlerin ve dervilerin) sadece dini, sosyal ve kltrel yaamda deil, ayn zamanda siyasal ve ekonomik hayatn dzenlemesinde, siyasi hudutlarn geniletilmesinde, elde edilen topraklarn iletilmesinde, imar ve isknnda da nemli etkileri vard. Osmanl devletinin kurulmasnda ve gelimesinde, Osmanl tarihisi kpaazadenin de ifade ettii gibi zellikle Anadoludaki u beyliklerin, Anadolu ve Horasan erenlerinin, Ahi ve Bektai kurumlarnn; Gaziyn Rum (Anadolu Gazileri, Alperenler), Abdalan Rum (Anadolu Abdallar, Horasan Erenleri), Ahiyan Rum (Anadolu Ahileri) ve Baciyan Rum (Anadolu baclar) tekilatlarnn byk etkisi vard. mer Ltfi Barkan, Kolonizatr Trk Dervileri adl makalesinde, Osmanl mparatorluunun kurulu hadisesinde bu dervilerin oynadklar nemli rol yle aklamaktadr: ...Osmanl mparatorluu teesss etmee (kurulmaya) balad zaman, bu kadar geni hudutlar iinde kaynamakta olan bir lemin drt bucanda tekevvn eden (meydana gelen) dini ve sosyal cereyanlar, bilgi ve tecrbeye sahib insanlar ve mnevi kuvvetleri kendi arkasnda buldu... Osmanoullar ile beraber, birok eyhler gelip Anadolunun garb taraflarnda yerlemilerdi. Bu yeni gelen dervi muhacirlerin bir ksm gazilerle birlikte, memleket amak ve ftuhat yapmakla megul bulunduklar gibi; bir ksm da o civarda kylere veya tamamen bo ve tenha yerlere yerlemiler ve oralarda mridleriyle beraber ziraatle ve hayvan yetitirmekle megul olmulardr. Filhakika (dorusu) o zamanlar bu ayan dikkat dini cemaatlere hemen her tarafta tesadf edilmekte idi. Onlarn, tercihan bo topraklar zerinde kurduklar zviyeleri, bu suretle byk kltr, imar ve din merkezleri haline giriyordu. Bu zviyelerin ordulardan daha evvel hudut boylarnda gelip yerlemi olmas, onlarn harektn kolaylatran sebeblerden biri oluyordu...

Bittabi (doal olarak) Osmanl mparatorluu teekkl edecei devirlerde Anadoluya doru yaplm olduunu grdmz bu dervi akn ve bu dervilerin kylerde yerleerek toprak ileri ve din porpagandas ile megul olmalar hareketi ve zamann beylerinin bu gibi kolonizatr dervilere bir takm mufiyetler, haklar ve topraklar bahetmek suretiyle onlarn kendi memleketilerine yerlemelerini temine almalar, Anadolu istil ve isknlar kadar eskidir ve bu istillarn mtenasib bir ekilde (orantl olarak) kuvvet ve ehemmiyet kazanmakta bulunmutur... Bir ok kylere ismini veren, elinin emei ve alnnn teriyle da balarnda yer ap yerleen, ba ve bahe yetitiren derviler ve daima garbe (batya) doru Trk akn ile beraber ilerliyen benzerlerini douran zviyeler ve bu zviyelerin harbe giden, siyasi nfuzlarn Padiahlarn hizmetinde kullanan, zviyelerinde padiahlar kabul eden ve onlara nasihat veren eyhler, bizim alkamz celb etmek iin bir ok vasflara haizdirler. Hele onlarn daha fazla yar gebe Trkmenler arasnda telkinatta bulunuu, kylerde yaay, toprak ileriyle megul gzkmesi ve benimsemek iin dadan ve bayrdan toprak amas bu alkay iddetlendirmektedir. Filhakika, bilhare tanyacamz dervilerin ehirlerdeki tekkelerde yin ve ibadetle megul olan ve sadaka ile geinen mmesillerinin aksine olarak, mtemadiyen krlara, bo topraklar zerine yerleen ve henz bir devlet memur ve aylks ekline girmemi olan bu dervilerin hayat ve onlar oralara iten kuvvetlerin mnas anlalmaa lyktr... Alman trkologlarndan Hans Joachim Kisslinge (Mnchen 8 Eyll 191210 Ekim 1985) gre, (heteredoks/batni) dervi tarikatlarnn ruhani liderlerinin ve ortodoks (snni) slmn temsilcileri mollalarn Osmanl ynetiminde nemli etkileri vard. Kissling, Sultane, Mollas und Derwische im alten osmanischen Reiche (Eski Osmanl mparatorluunda Sultanlar, Mollalar ve Derviler) bal altnda 1963te Bonn/Bad Godesbergte verdii konferansta, Osmanl devletiyle en yakn ve gl ilikileri olan tarikatlarn banda, zellikle (Yenieri kurumuyla) askeri alanda Bektailikin, yksek politik alanda ise Mevlevilikin geldiini belirtmektedir. Dans eden (semah dnen) derviler olarak bilinen Mevlevilerin ve sosyalist prensipler tayan Bektailerin Hristiyan topluluu ve dieri inan kesimileriyle de dostane ilikleri vard. Reayann (halk tabakalarnn) ve Osmanllarn tabiiyyeti (ynetimi) altnda bulunan gayri mslmlerin (Mslman olmayan halklarn; Hristiyanlarn, Musevilerin) bu tarikatlara byk sempatileri vard. Yine, silsile itibariyle Hz. Aliye dayanan ve batni bir karakter tayan Bayramiye ve Zeyniye gibi tarikatlarnn da, zellikle II. Murat dneminde (14211444) sarayla ok yakn ilikileri vard. Kissling, Osmanl devletinin, zellikle II. Bayazitin 1402 Ankara savanda Mool hkmdar Timurlenge yenilmesiyle balayan anari dneminde sonra, babasn siz artk pir oldunuz; yalandnz diyerek tahtan drp iktidara gelen Yavuz Sultan Selim I dneminde (15121520) yksek slm devleti karekterini ald ve ortodoks (Snni) slma yneldiini ve muhalif heteredoks (AleviBektai) tarikatlarna kar amansz bir mcadele balattn belirtmektedir. Nakibendiye, (Heulende Derwische = yksek sesle zikir eden derviler) olarak tannan Rufayiye, Kadriye, Gleniye, Celvetiye ve dier baz snni tarikatlarn bu dnemde gndeme gelmeleri ve sarayla ilikilerinin gelitirilmesi de Osmanl ynetiminin ortodoks (Snni) slma ynelmesindedir.

zellikle bu dnemden (16. yzyldan) sonra tekkelerin ynetimi ve tekke yneticilerinin tayin ve azilleri (atanmalar ve grevden alnmalar) devletin kontrol altna girdi. Faaliyetleri nemli derecede snrlanan Bektai tekkeleri, II. Mahmud dneminde (1826) ise, Vaki Hayriye (hayrl olay) olarak adlandrlan, aslnda bir Vakai erriye olan Yenieri Ocaklarnn kaldrlmasyla birlikte, Bektai tekkeleri de kapatld. Yzlerce dervi ve dergh postniinleri yerlerinden, yurtlarndan srld, kimisi katledildi. Baz Bektai derghlar da tanr ve tanmaz (menkul ve gayrmenkul) mallaryla birlikte Snni tarikatlara peke ekildi. Hacbektataki merkezi tekkeye de minareli bir cami yaptrld ve tekke yneticiliine de bir Nakibendi eyhi atand. (Konuyla ilgili geni bilgi iin bkz.Yenieri Ocann Kuruluu ve Bektailerle ilikileri). Burada isimlerini ve bulunduklar yerleri sraladmz Anadolu ve Balkanlardaki yzlerce AleviBektai Derghlarnn (Tekke, Zaviye ve Trbelerin) bugn yerlerinde yeller esmektedir; birou yklm, harap olmu; bazlarnn yerlerine ise baka yaplar ina edilmitir. Bu da bize, Anadolu insanlarnn z kltr ve inanc olan AleviBektailiin Osmanl iktidarlarnca nasl yokedilmee alldnn ac bir gereidir. Osmanl devletininin 16. yzyldan sonra gittike zayflanmas ve daha sonra kmesinin ana nedenlerinden biri de, kendi z deerlerine (diline, kltrne) ve Anadolu halkna ters den, ona yabanclaan ve ona dman olan bu ynetim anlayndan kaynaklansa gerektir. Bektai Derghlarnn kuruluu ve corafi dallar hakkndaki bilgiler, daha ok Evliya elebinin 10 ciltlik Seyahatnme yaptndan, Osmanl ariv belgelerinden, zellikle vakf niteliini tayan ve vegiden muaf tutulan Tekkelerin (Zaviyelerin) kaydedildii vergi kayt (tahrir) defteleri ve bunlarla birlikte hazrlananan Evkaf (Vakf) Defterlerinden; 16. yzylda ve ondan sonraki dnemlerde (zellikle Yavuz Sultan Selim ile olu Kanuni dneminde) AleviBektai Derghlarnn kapatlmas, dergh yneticilerinin (Kzlba, Rafzi dervilerin) kovuturulmas ve yarglanmasyla ilgili Osmanl saraynda alnan kararlarn ilendii Hazinei Evrak Mhimme defterleri, eriye Sicilleri (eriat mahkemelerinde karar ve buyruklarn kaydedildikleri defter) ve II. Mahmud dneminde kapatlan Bektai zaviyeleriyle ilgili Envanterlerden alnmtr. Halk ile iie olan, halk kltr ve inancna dayanan Alevi Bektai derghlar, inanla birlikte sosyal ve kltrel faaliyetlerin yrtld, Ahi kurumlaryla birlikte eitli mesleki dallarda eitim verildii birer kltr merkezleriydi. Burada yetien Mridlerin, Dervilerin; Yunus Emre, Kaygusuz Abdal gibi Tasavvuf halk airlerinin, halk diline ve kltrne; AleviBektai edebiyatna, zellikle Halk Tekke edebiyatna nemli katklar olmutur. Anadoludan Balkanlara, ksmen Msra ve Yakndou lkelerine dek geni bir corafyaya yaylm olan AleviBektai derghlarnn ana merkezi Hacbektataki PirEvidir (Hac Bekta Derghdr). Hac Bekta Derghna bal ve Halifelik Makamlar olarak bilinen drt byk dergh ise unlardr: 1.Yunanistan snrlar iinde (Dimetokada) bulunan Seyyid Ali (Kzl Deli) Sultan Dergh 2. Kerbelda Abdlmmin Baba Dergh. 3. Antalya/Elmal/Tekke kynde Abdal Musa Sultan Dergh 4. Msr/Kahirede Kaygusuz Abdal Dergh. Irak/Necefte Hz. Alinin, Kerbelda bata mam Hseyin, Celal Abbas ve Hrehid olmak zere dier Kerbel ehitlerinin, Badat/ Kazimeyinde mam Musa Kzm ve mam Muhammed Takinin, Samarrada mam Ali Naki, mam Hasan Askeri ve mam Muhammed Mehdi Zamann; rann Tus

kentinde (Mehedte) mam Ali Rza nn; Medinede Fatma Ana, mam Hasanl Mcteba, mam Zeynel Abidin, mam Muhammed Bakr ve mam Caferi Sadkn trbe ve makamlar Alevilerin nemli ziyaret merkezleridir. ANADOLU ve TRAKYADAK ALEVBEKTAI DERGHLARININ (TEKKE, ZAVYE ve TRBELERN) GENEL LSTES Abdal Ata+ : orum

Abdal Ahmet Baba : Klavuzlu ky/Tekirda Abdal Musa*+ Abdal Murad* Abdi Bey Sultan Akba* Ahi Baba+ : Tokat : Barla : Tekke ky/Elmal/Antalya : Bursa : Yataan/Mula

Ahi Baba (eyh Beyaz Veli) : Ahi ky/Divrii/Sivas Ahi Evren : Krehir : Denizli

Ahi Oran Sultan

Ahir Cebrail : Karacaren Bucak Merkezi/mranl/Sivas Akba Baba : Eceabat/anakkale : Bursa

Akbyk Sultan* l Aba* Ali Baba+ Ali Baba Ali Baba Ali Baba Ali Dede

: Ktahya : Akehir : Ktahya : Sivas :Karacaren Bucak Merkezi/mranl/Sivas : Karamrsel

Ali Mest+

: Bursa : Manisa : Mahmutpaa : orum

Ayn (Ayni) Ali Baba*+ Arz Baba k elebi

k Paa (Muhlis Paa olu Ali) Krehir Alar Zaviyesi Baba Piri+ Baba Sultan*+ Babalar Dergh : Mahmutpaa : orum : Tire (Erbain Da, Bozda yaylas) : anakkale : Karacasu/Aydn

Bahsay (Pekirci) Dede+ Bahsay Dede+ Bakri Baba Balaban Baba Balm Sultan Banun Sultan : Oyna

: Menemen/zmir : Edirne : Hacbekta : Krehir

Barak Baba (Barak Dede) trbesi : Balkesir/Bigadi/Yaclar nahiyesi/Topalak ile ciler kyleri arasnda Poyraz Deresi yamacnda. Krm ve Tokatta da Barak Babaya izafe edilen birer trbe bulunmaktadr. Hac Bekta Veliden nasip alan ve ayn adla anlan, biri Tokat ve Krmda, dieri Bigadite olan iki Barak Babadan szedilir. Bayezid Baba+ Bayezid Baba+ : zmir : Manisa :Baragunde? (ebinkarahisarn gneyinde Erzincan yolu zerinde)

Behluli Samarkandi (obanl)T.* Beta+ : Keskin/Karacaehir

Beyda ziyareti

: Zara/Sivas; Beydan zirvesinde : Biga/anakkale

Bigada bir Bektai Tekkesi*

Binbir Oklu (Pnarhisar) : Erenler Ky/Krklareli Bkl Baba Sultan* Cafer Baba Trbesi Cogi Baba : Selinti Ermenak yolu zerinde : Tulum Bunar stasyonu (Aydn?)

: Ynren (Cogi)/mranl/Sivas : Divrii/Sivas; engeli Dann zirvesinde

engeli ziyareti

avlu Dede veya Hac Veli* : Tokat amak (akmak) Dede : Gelibolu altl Dede : alakrlar ky/al/Denizli oban Emre (Yaylac)+ : Karahisar Sahib (Afyonkarahisar) omak Baba ve Bayezid+ omakl Baba+ rei Byk* Davud Baba+ Dede Sultan Dedii Dede+ Dedii Dede+ : Mara

:Aknc/Karahisar arki ebinkarahisar) : Tokat : Bigadi/Balkesir : Denizli : Doanhisar/Konya : Mahmudhisar/Ilgn/Konya

Dervi Mehmed+ : Doanbey/Burdur Dervi Mehmed+ : Sungurlu Dervi Muhammed : Sivas/Divrii/Anzaar (Kevendz) ky Doanc Baba : ElmasekizGlal/Divrii hudutlar dahilinde. : Kean yaknlarnda

Domuzderede bir Bektai Tekkesi Don Arslan+ : Altnta

Dur Hasan Dede : Adana/Ceyhan/Durhasandede ky Dlk Baba* : Ayntab (Gaziantep)

Dmlce Sultan Ece Baba El Tutan Baba

: alakrlar ky/al/Denizli

: Gelibolu : Gelibolu : Tuzla : Ankara/Beypazarnn batsnda

Ekmek Yemez Sultan+ Emrem Yunus Sultan Erenler Sultan* Erenler Sultan Erkulu Baba+ Eren Baba

: Bozda : alakrlar ky/al/Denizli : orum

: Kean : Manisa

Esireddin Baba+ Eski Baba

: Babaeski

Evhad Baba : Kukavak (Edirneden Krcaali ve Gmlcineye giden anayolun kavanda) Flfl Baba : Gelibolu Gajgaj Dede Gani Baba Garip Dede : Tokat : Sivas/Divrii/Anzaar (Kevendz) ky :Hayrettin ky/Merzifon; Kkekmece/ stanbul

Garip Mustafa Baba : Tekeliren ky/Tarsus Geyikli Baba* Geyikli Baba : Bursa : Geyikli Da, Anzaar/Divrii

Gmsek Baba (?)* : Tokat Hac Baba*+ : Demirci/Manisa

Hac Baba+ : Gediz Hac Baba : Edirne : Hacbekta

Hac Bekta (PirEvi)+

Haki Baba+ : Manisa Hallac Mansur : Asl trbesi Irak/Badattadr. Geliboluda da Ona izafe edilen bir trbe bulunmaktadr. Hamdi Sultan : Ankara/ubuk/Kargn ky/Ddk (Kuzukran tepesi. (Hamdi Sultan, trbesi ubuk/ Sele kynde bulunan Kalender Sultann oludur. Ttnl Baba, Kepeli Baba, Srkl Baba, Ba, Yaln Gazi, Yediler gibi baz ulularn yatrlar da Kargn, Sele, Ddk yresindeki tepelerde bulunmaktadr). Hamza Baba Hasan Baba Hasan Balm+ Hasan Dede Hasan Dede+ : Hamza Baba/Kemalpaa/zmir : Ktibolu/zmir : Kzlgeid/orum : Hasandede/Krkkale : Giresun : Hayrettin ky/Merzifon

Hasan Hayrettin Dede Haydar Baba Haydar Baba+ Haykran Baba+ Hdrlk Hzr Baba Hzr makam* Hzrlk*

: Elmal/Antalya : Ayazmend (Altnova)/Ayvalk : Menemen/zmir

: Edirne : Merzifon : Erzincan : Tokat

Horasanl Ali Baba : Tire/zmir Horik Baba Huban Baba Hseyin Abdal Hseyin : Karacaren Bucak Merkezi/mranl/Sivas : Tekirda : Avar ky/Divrii/Sivas Gazi* :Ankara/Hseyin zirvesinde trbe Gazi ve Dann dergh, (1400 ayrca m) Divrii

Imbat Danda edilen bir mezar yeri bulunmaktadr. lyas Baba : Gelibolu

Hseyin

Gaziye

atf

nce (ncir) Baba : anakkale (Rodyus vadisinde, nlice Sultan : alakrlar ky/al/Denizli Kademli Baba Sultan Kfi Baba : Edirne yaknlarnda

: Finike/Antalya : Ankara/ubuk/Sele ky. : Kayseri

Kalender Sultan Kalanderhane* Kara Baba

: Gelibolu, Hayrabolu

Kara Hzr Baba : Nasuhbeyky/Meri/Edirne Karaca Ahmed Sultan : stanbul, Aydn, Afyon, Bursa ve Manisa gibi bir ok ilde Ona mal edilen trbe ve zaviyeler bulunmaktadr. Karaca Ahmed* Karaca Ahmed+ : Akhisar : Bursa : Karadere/Bozok sanca (Yozgat) : Divrii/Karageban/Onerli (merli) ky : Krehir : Gelibolu

Karaderede bir Bektai T.+ Karadonlu Can Baba Karakurd Baba+ Karatal

Kayal (Kili) Baba : Bursa Kaynak Baba+ Kazak Abdal Kazmi Tekkesi : Gzelhisar : Denizli : Gaziantep/Kalealt semti

Keeci Ahi Baba : Keeci ky/Erbaa/Tokat Kelmi : Bursa

Kele Baba Kemal

: Karacaren Bucak Merkezi/mranl/Sivas Baba Merzifon :Oyma Aa ky/ Sarbuday (Trnk)/

Kemikli Er Ali Baba*

: skdar ve Gebze arasnda

Kerim Baba : Karacaren Bucak Merkezi/mranl/Sivas Kean Tekkesi Kl Abdal+ Kzbac Dede Kilerci Baba Kll Ik+ : Kean/Edirne : Akviran/Akdamadeni : Manisa : zdemir (Gilevgi) ky/Elmal/Antalya : Saruhan sancana bal Palamud Nahi yesi (Akhisar/Manisa) Kilitbahrda bir Bektai Tekkesi

: Eceabat/anakkale

Koca (Koi) Baba : Kalecik/Kastamonu veya Kalecik/Ankara Koca Haydar Trbesi taky ile lunmaktadr. olduu ocan piridir. : Erzincan/Bata : Erikli ky/Divrii/Sivas : Selinti Ermenak yolu zerinde : Sivasn Divrii ilesine bal Or Atmalolu arazisi zerinde bu Pir Sultan Abdaln mensup

Koca Leker Koca Sal

Ko Davud Sultan* Kou Baba*+

: Keskin : Susuz/Uak; alakrlar ky/al/Denizli

Kolu Ak Hacm Sultan Koyun Baba* Koyun Baba* Koyun Baba Kurban Baba* Kurd Baba+

: Osmanck/orum : Kayseri * : Antalya : Adana (Tarsus kapsnn dnda) : Tire

Mahmud Baba

: Malkara/Tekirda

Mahmud Hayran(i)+ : Akehir Masumlar Tekkesi Mehmed ah Dede* Melek Baba Mente Baba : Sivas : Ayrak?/ankr

: Seyitgazi/Eskiehir; Zara/Sivas. : Sandkl : Mecidz : Sonisa : Misis/Adana (Misis kprs yannda)

Meyane Sultan+ Mihman Dede+

Misiste bir Bektai tekkesi* Muhiddin Baba : Edirne

Mumcu Hasan Baba : Edirne Mmeyiz Baba Mrvet Baba+ Nacim Sultan Nefes Sultan : Mahmutpaa : Sandkl : Ankara : Enez/Edirne yaknlarnda

Niyazi Baba : Burdur/Yeilova/Niyazlar Ky Niyazi Baba +: Karaaa/Denizli Nureddin Baba : Nevehir

Nusreddin Baba : Nevehir Oku Baba+ kz Baba+ Pambuk Baba Patuk Sultan : Azizli/Turgutlu : al/Denizli : Osmanck/orum : Krehirin bir kynde : Konya

Pirab (Pir Ebi) Sultan

Pir

Gkek

Trbesi deirmen ve Balama ek Deresi kenarnda bulunmaktadr.

(Pir

Koek)

Sivasn Zara ilesine bal Ak (Halhavl), aypnar (Karaibo) kyleri yaknnda, Pir Gk

Piri Baba*+

: Merzifon (Sar Bayndr tepesinde) : Yeniehir/Bursa : Bursa : Bekar/Altnta/Kthaya

Postinpu Baba+ Ramazan Baba*+

Resul Ali Sultan (Resul Baba) Said Cemal Sultan Said Emre : el

: Kepsut/Balkesir

Sar Dede (Oul Paa) : Balkesir/Bigadi/skele kasabas Sar smail Sultan Sar Saltuk : Tavas/Denizli

: Babaeski/Edirne

Sar Saltuk* : Bor Sefer ah Sersem Baba : Edirne : Tekirda : Hacbekta

Sersem Ali Baba+ Seydi Ali Seydi Baba+ Seydi Kava Seyyah Dede+ Seyyid Baba Seyyid

: Manisa : iran : Edirne : Ortapare/Demirci : Sivas/Divrii/Ziniski (Akmee) ky Bilal Trbesi Sinopun Hdrlk tepesinde Sey yid Bilal Camiinin bitiiindedir.Seyyid Bilaln Hz. Hseyinin torunu olduu ve 675te stanbul kuatmas srasnda Ana doluya geldii ve kardei Seyyid Ali :

brahim

Ekberle leri sylenmektedir. Seyyid Cemal Sultan Seyyid : Balkesir :

birlikte

Sinopta

ehid

dtk

Garib Musa k Tekke) mezras (Battal)

Divrii

Gne

ky/

Garip

Musa

(K

Seyyid

Gazi* : Eskimalatyada Eskiehirin Seyyitgazi liyesi (tekke ve trbesi) bulunmaktadr.

doduu ilesinde

evin ise

kalntlar; kl

Seyyid Gazi*

: Kayseri : Akehir Ankara/ubuk/Sele ayn kyde ky. (Seyyid Siya bulunan Kalender

Seyyid Mahmud Hayrani Seyyid Siyami

(Siyam Fakih) : mi, trbesi Sultann babasdr). : orumun 10 km batsnda : Boyalky/Afyonkarahisar

Seyidim Sultan* Seyyidi Kureyi* Sitti Baba+

: Bilecik : Alanya

Sitti Zeyneb Sultan* eyh oban

: Tunceli/Mazgirt : Malatya/Arapgir/Onar ky

eyh Hasan (Sultan Onar) ah Bircan ah elebi+ ah brahim ah Yakup amaspur

: Sivas, Malatya : Kula : Malatya : Tokat/Readiye : Alaca/Ankara

emmas Pir : Duruky (Trk Arege)/Divrii/Sivas emsi Baba (Karadutlu) : zmir (Yahaneler semti) eyh Ahmet : Senirkent/Isparta

eyh Demir+ eyh Durasan+

: Demirli Karahisar/orum : Eybeli/Aksaray

eyh Geyli (Kili) : Bursa eyh Mezruban : Tekke ky/Zara/Sivas eyh Nusret* : Zile

Sucaeddin (Sucu Hatun) Trbesi: Gmhacky (Alucuk) / Merzifon Sultan Kapl Dede : Edirne ca Baba (caeddin Sultan)+ Snbll Baba* Taptuk Emre Tagun Baba+ Taoluk* Teslim Sultan Topu Baba Ukke Sultan Uzun Dede* ler : Tokat : Nallhan/Emre ky : Insuyu : Tokat : Denizli : Topular/Kofaz/Krklareli : Hrka ky/Merzifon, Mara : Payas Baba ler tepesinde. mmet Baba+ ryan Baba+ : Elbistan : Seyitgazi/Eskiehir : izollar Karacaren/mranlYozyata (Evrencik) kylerini ve Krk birletiren : Arslanbeyli/Seyitgazi/Eskiehir

Yaman Ali Baba : Glhisar/Tefenni/Burdur Yataan Baba+ Yataan Baba Yataan Dede : Birgi/demi/zmir : Edirne : Yataan/Mula

Yataan Mahmud Sultan

: Manisa/Akhisar/Yataan ky

Yava (Yunus) Baba : Enez/Edirne Veli Baba Dergh : Ulubey/Senirkent/Isparta

STANBULDAK BEKTA TEKKELER

A Anadolu Yakas

I. Akbaba Dergh

: Akbaba/Beykoz

2. Bandrmal (nadiye) Tekkesi: nadiye/skdar 3. Daver Baba Tekkesi 4. vaz Fakih Dergh : Babyk/Kartal : Bykamlcann Safa tepesinde : Karacahmed/skdar

5. Karaca Ahmed Sultan Dergh 6. Mrvvet Baba Tekkesi 7. Nur(i) Baba Dergh

: skdar (Kasm Aa soka)

: Kskl/skdar (Kskl cad., Nur

Baba soka) 8. ah Kulu Sultan Dergh 9. Tahir Baba Dergh : Merdivenky

: Kskl/skdar

10. Yarmca Dede (kzliman veya Paaliman) Dergh liman caddesinde) : skdar Kuzguncuk yolu zerinde (Paa

B Rumeli Yakas

11. Abdullah Baba Tekkesi 12.

: Topkap (Maltepe Mahl. Fazl Paa cad.) ile Rumelihisar arasnda (Kayalar

Durmu Dede Dergh : Bebek Mescidinin Rumelihisar tarafnda) Emin Baba (Valide Sultan) Savaklar caddesi) Baba (rk Baba) Paa caddesi) T.:

13.

Edirnekap

(sur

dnda;

Fethi

elebi

Mahl.,

14.

Erdi

Tekkesi

Fatih

(Davutpaa

mahl.

Hekimolu

Ali

15.

Eryek

Baba (Perian karsnda)

Baba)

T.:

Kazleme

(Zakirba

soka;

Yedikule

16. Istranca (Alam Baba) T.: Belgrad Ormanlar yolu zerinde 17. Karaaa Tekkesi 18. : Kathane Baba T.: Eyp srtlarnda, dris Kk mevkiinde

Karyad veya Hafz (Karyad soka)

19. Seyyid Haim Efendi Tekkesi: Kasmpaa/Kulaksz 20. Stlce (Mnir Baba) T. : Stlce 21. ehitlik (Nafi Baba) Nafi Baba soka) Tekkesi: Rumelihisar (Zincirlikuyu, Bebek cad.,

YUNANSTANDAK BEKTA TEKKELER

Ahi Baba Tekkesi Ali Baba Trbesi Ali Baba Zaviyesi Alikulu Tekkesi?

: Feres (Ferecik) : Kandia/Kreta : Tsermen (irmen) : Aydnl/Agia : Thessaloniki (Selanik)

Aydn Baba Trbesi

Binbiroklu Ahmet Baba Zav. : Tsermen (irmen) Elmal Baba Zaviyesi Emine Baba Tekkesi Eski Baba Zaviyesi Ferecik Tekkesi Gazi Baba Trbesi Gaziler Tekkesi : Tsermen (irmen) : Vodhorina/Joannina : Tsermen (irmen) : Feres (Ferecik) : neli

: Feres (Ferecik) : Rethymnon/Kreta : Joannina/Epirus

Hasan Baba Tekkesi

Hasan eref Baba Trbesi

Horasanl Ali Dede Tekkesi

: Iraklion (Kandia)/Kreta

Hseyin ve Turabi Baba Trb. : Kontsada (Joanninann kuzeyinde) Hzr Baba Tekkesi : Makri : Didymotichon (Dimetoka)

Kzl Deli Sultan Tekkesi

Katerinide bir Bektai T. : Aikaterini (Katerini?) Kasm Baba Tekkesi Kesrin Dergah : Kastoria

: Thessaloniki (Selanik)

Memi Bey Sultan Trbesi ve Bucak Tekkesi : Kozanide Keler ve

Sofular ky arasnda Mustafa Gazi Trbesi Mmin Baba Zaviyesi Mrsel Baba Zaviyesi Otman Baba Zaviyesi : Chania/Kreta : Tsermen (irmen) : Tsermen (irmen) : Tsermen (irmen)

Piri ve Erbei Baba Trbe v. T. : Juma/Kozani Saltk Baba Trbesi : Korfu : Toplitza/Kastoria

Sancaktar Ali Baba Trbesi Sancaktar Dergah ahin Baba Tekkesi Trikkalada bir Tekke Turbali Sultan, Cafer ve Mustafa Baba Trbeleri ve T.

: Thessaloniki (Selanik) : Kupekli/Thessalien (Teselyada) : Trikkala/Thessalien

: Rinide (Velestinon ve

Farsala arasnda)

Timur Baba Zaviyesi Yaran Baba Zaviyesi Yeniehir Dergah

: irmen : irmen : Mora

BATI TRAKYADAK BEKTA TEKKE ve TRBELER a) Evros idare blmndeki Tekkeler: 1. Seyyid Ali Sultan (Kzl Deli): Didymotichon (Dimetoka) 2. Gazi Ferhat Baba : Didymotichon (Dimetoka) 3. ksz Baba : Didymotichon (Dimetoka) 4. Aa Tekke 5. : Mikroderio (Kk Derbent) ky Baba : Sidiro (Demirren) ky; Sufliye (Sofu

Gazi Hasan luya) 20 km. ilingir

6.

Baba : uzanda; kyne 18 km)

Haldini (Ilanl/Ylanl) kynn Megaderio (Byk

km Derbent)

7. Sinan Baba

: ilingir Baba tekkesine 1 km

8. Hasan Baba : Sinan Babaya 500 m 9. Gaziler 10. Kaib : Hasan Babaya 1,5 km (Gaib) tsnda Baba : ilingir Baba tekkesinin 1 km kuzey ba

11. brahim Baba : Feres (Ferecik) 12. Alexandrupoliste bir tekke: Alexandrupolise (Dedeaaa) 4 km 13. IklarNefes Baba : Loutros (Ilca) kynde 14. Sancaktar Baba istikametinde) : Makri (Miri) kynde (Agia Paraskevi

1826da (II. Mahmud tarafndan) kapattrlan Dimetokadaki dier Bektai tekkeleri: 1. Abdal Cneyd

2. Ahi Denek 3. akmak Dede 4. Develi Dede 5. Karagz Bey 6. Yamur Baba 7. Nasuh Bey 8. Timurhan eyh 9. Hasan Baba 10. ahin Baba ahin Sufi Sultan 11. Mrsel Baba 12. eyh Musluhiddin Baba 13. Timur Baba 14. Demirhan Baba 15. eyh Dede Baba 1826da (II. Mahmut tarafndan) kapattrlan Ferez (Ferecik)deki Bektai Tekkeleri: 1. Ahi Horasan 2. Ahi Turan ah 3. Cuyi Dede 4. Veli Dede 5. eyh Siyah Taccddin 6. Gbekli Sara Baba b) Rodopi idare blmndeki Bektai Tekkeleri: 1. Kara Ahmed mlcneye) 18 km. : Maroniya yaknlarnda: Komotiniye(G

2. Pospos (Pupu) 3. Ak

: Komotini (Gmlcne) : Amaksadesin (Arabackyn) 2,5 km

Baba gneyinde.

4. Talk

: Petrota (Talk) kynde. : Komotinide (Gmlcnede) kyne (Hebilkyne) 5 km (Bul

5. Spren Mahmut Dede 6.

Gaziler : Hloi garistan snrlar dahilinde)

7.

Kamber Baba : Anokambi kambi (Aa Kamberler) ky arasnda

(Yukar

Kamberler)

ve

Kato

Rodopi blgesinde Bektai Babalarna ait baz trbeler: 1. Ali Baba : Anokambi (Yukar Kamberler) ky 2. Seyyid Dervi Ali cneye) 18 km (l. 1774) : Lambro (Satiky); Komotiniye (Gml

3. Gaziler

: Nikiton ormannda (Sapis yaknlarnda)

4. Kesikba Baba : Komotini (Gmlcne) c) Xanthi (skee) idare blmndeki Bektai Tekkeleri 1. Hasib Baba (l. 1886) 2. Emir sal) : Xanthi (skee) Baba : Mikro Evmiro(Tekkeky) Murssini (Mur

3. Karaca Ahmet

: Echinos (ahin) kynde

4. Karaca Aye (Osoika) : Echinos (ahin) kynde 5. Kz Bk : Drumia (Kz Bk, Azize Kz) k.

6. Budala Hoca : Thermes (Ilca) kynde 7. Nazire : Mykis (Mustavova) kynde : Genisia (Yenice Karasu) kynde : Genisia (Yenice Karasu)

8. Krklar Tekkesi 9. Ali Baba

10. Ktkl Baba : Selino (Kereviz) kynde 11. Gelin Mezar : Papikio ya (Snnetikye) 56 km. : Karaolan dann tepesinde. Oros (Despot danda); Sunio

12. Karaolan

Son dnemlere ait 2 Tekke: 1. Raiye 2. : Mega Evmiro (Byk Mursal) k. olu Ahmet Baba : Genisia (Yenice Karasu) ky; Kavakl Mahl. Genisa blgesinde ayrca Hasan Baba, Taybe Sultan, Zbeyde Ana, k sz Baba, Mercan Ana, Musellim ve Mahsun Babann mezarlar bulunmak

Ahmet

tadr.
BULGARSTANDAK BEKTA TEKKELER

Abdullah Dede Tekkesi Akyazl Sultan Tekkesi Ali Koca Baba Zaviyesi Gen Baba Tekkesi Hakir Ali Baba Zaviyesi Haydar Baba : Tutrakan

: Yeni Zagra : Varna/Balk ky (Batova) : Ruscuk

: Miralar ky yaknlarnda : Ruscuk

Hekim Ali Baba Tekkesi

: Tutrakan (Denziler ky)

Hasan Demir BabaPehlivan T.: Razgard/sperih, Kemanlar Horasani Ali Baba Zaviyesi Hsam Dede Tekkesi Hseyin Baba Tekkesi Hseyin Baba Zaviyesi : Ruscuk

: Sofya/Dobeince : Dura ky yaknlarnda : Silsitre

Kademli (Kdemli) Baba Tekkesi: Nova Zagara yaknlarnda

Kamber Baba Tekkesi Kzane Tekkesi Kzldeli Sultan

: Ruscuk

: Tirgovi (Eskicuma)/Kzane ky : Krcali : Silistre : Belren (Belveren) : Ruscuk : Kozluca : Rusuk/Silistre : Hasky/Filibe : Hasky : Silistre, Ormenyon irmen : Razgard yaknlarnda

Koca Doan Zaviyesi Kurt Baba Tekkesi Melek Baba Tekkesi Musa Baba Zaviyesi Mustafa Baba Tekkesi Mustafa Baba Tekkesi Otman Baba Tekkesi Timur Baba Zaviyesi Yahya Paa Bali Tekkesi

ROMANYADAK BEKTA TEKKELER Sar Saltuk Tekkesi Akyazl brahim Baba Kanaat Baba : Babada : Betova

: Keideresi

Horasan Ali Baba : Denizler

ARNAVUTLUKTAK BEKTA TEKKELER

(Bkz. Arnavutlukta Bektailik ve 7. Uluslararas Bektai Kongresinden izlenimler) YUGOSLAVYADAK BEKTA TEKKELER BOSNAHERSEKTE (BOSNIE HERZEGOVINE) Blogayda bir Bektai T. : Blagay (Mostar) Gradikada bir Bektai T. : Gradika

zvornikte bir Bektai T. : zvornik

Konjite bir Bektai T. : Konji (Konyi) Saraybosnada bir Bektai T. Tuzlada bir Bektai Tekkesi KOSOVADA (KOSSOVO) Hac Adem Vechi Baba T. Pecde bir Bektai Tekkesi emseddin Baba Tekkesi eyh Hafz Baba Tekkesi : Prizren : Pec (pek) : Djakovica (Yakova) : Djakovica (Yakova) : Sarajevo (Saraybosna) : Tuzla

MAKEDONYADAK (MACEDOINE) BEKTA TEKKELER Ali Baba Tekkesi Hace Baba Tekkesi Hamza Baba Tekkesi Hdr Baba Tekkesi Hseyin Baba Tekkesi : Debar (Debre) : Titov Veles (Kprl) : tip (tip) : Kicevo (Krcova) : Bitola (Manastr)

Kanatlarda bir Bektai T. : Kanatlar Karaca Ahmet Tekkesi : Skopje (skp) /Kumanovo

Krcovada bir Bektai T. : Kicevo (Krcova) Mustafa Baba Tekkesi : Skopje (skp)

Sersem Ali Baba (Harabati) T.: Tetovo (Kalkandelen) Sleyman Baba Tekkesi smail Baba Tekkesi : Skopje (skp)

: Usturumca

MACARSTAN/BUDAPETEDE: Gl Baba Dergh TALYADA FRANSADA : Kadim Baba Dergh : Divne Baba Dergh

POLONYA/DANZGTE IRAKTA

: Satk Baba Dergh Kzimeyin ve Samra

: Necef, Kerbel, Derghlar, ayrca Gulgul Baba trbesi : Bayram Baba Dergh

SURYE/HALEPTE KIBRISTA

: Krklar Dergh (Karadonlu Can Baba yatr)

MISIR/KAHREDE

Kaygusuz Abdal Dergh.

Kasr lAyn Dergh

AMERKADAK DETROIT BEKTA TEKKES ABDnin Michigan eyaletindeki Detroit Bektai Tekkesi, 15 Mays 1954te Recep Ferdi Babann (Baba Rexhebi; Arnavutluk/ Gjirokaster 1901Michigan/ Detroit 1996) nderliinden Detroitteki Arnavut Bektailer tarafndan kuruldu. Detroitin 20 km uzanda (uluslararas Detroit havalann yaknnda) 120.000 metrekare civarnda bir arazi zerinde kurulan, meydan odas, bro, dershane, ktphane dervi ve mihman (misafir) odalarndan oluan Tekke, meyve bahesi, tahl arazileri ve bostanlardan oluan bir topraa sahiptir. Derghn giderleri, daha ok bu arazinin iletmesinden; tarm ve hayvanclktan elde edilen gelirlerle salanrd. Son dnemlerde tarm ve hayvanclk artk braklm; bunun yerine bina ve araziler kiraya verilmek suretiyle derghn baz masraflar karlanmaktadr. Derghn kurucularndan ve postniinlerinden Baba Recebi, 1901 ylnda Arnavutlukun Gjirokaster kentinde dodu. Days Selim Ruhi Baba vastasyla Gjirokasterdeki Asm Baba tekkesinde Bektailie intisap eden Baba Recebi belli eitim ve hizmet aamalarndan sonra 1917de muhiplik, 1922 de dervilik, 1925te mcerret dervilik ve birinci dervilik makamlarna ykseldi. Siyasi nedenlerle 1944te lkeyi terk etmek zorunda kalan Baba Recebi, drt yl talya mlteci kamplarnda kaldktan sonra, Kahireye geti. Kahiredeki Kaygusuz Abdal Bektai Tekkesi yneticilerinden Ahmed Srr Babayla tant ve 1952de Amerikaya gt. Bir sre kzkardei Zejnep (Zeynep) ui hanmn yandnda kaldktan sonra Detroite geti. 1930lardan beri New Yorktaki Arnavut gmenlerin zihninde geen, ama bir trl gerekleemiyen Bektai derghn kurma fikrinin hayata geirilmesi iin, 24 Ekim 1953te Detroitte Kongre caddesindeki St. Andrews Salonunda yaplan toplantda karara baland. Yaplan kurulu kampanyas ve birok giriimcinin salad maddi destekle derghn bugnk yeri alnd. Byk bir araziden oluan derghn yeri, iftlik ve binalar, o gnk deer zerinde toplam 30.000 Dolara mal oldu ve Amerikada ilk defa kurulan bu Bektai tekkesi 15 Mays 1954de hizmete ald.

Derghta Baba Recebiyle birlikte Yunanistandaki Durballi Tekkesinden Vloral Arshiu (Ariu), Kahire tekkesinden Gijirokasterli Ltfiu (Ltf) ve Kosoval Bajrami (Bayrami) gibi baz derviler de nemli hizmetler sundular. Derghn, ylda iki defa kartlan Zer i Bektashizms (Bektailiin Sesi) adnda bir yayn organ vard. Maddi imkanszlklardan dolay bu dergi ancak drt say kartlabildi. Bunun haricinde Baba Recebin, 1970te Misticizma Islame dhe Bektashizma adl bir eseri yaymland. Baba Receb, 1996da Hakka yrdkkten sonra, dergh postniinliine Baba Flamur Shkalla getirildi.

Bu konuda bilgilerinden yaralandm linguist (dil bilimci) ve antropolog Prof. Frances Trixe buradan teekkrlerimi sunmak istiyorum. Halen Detroitteki niversitede retim yesi olarak alan Prof. Trix, Bektailikle ilgili bilgileri daha ok Detroit Bektai dergh yneticilerinden Baba Receb ten alr ve bu konuda Spiritual Discourse, Learning with an Islamic Master adnda bir yapt yaymlanr.

BBLYOGRAFYA AHMET, REFK: Onaltnc Asrda Rafzilik ve Bektailik, stanbul 1932. ANDREWS, Peter Alford (Ed.): Ethnic Groups in the Republic of zum Tbinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr. 60), Wiesbaden 1989. Turkey (Beihefte

ARAZ, Nezihe: Anadolu Evliyalar, 8. Bask, stanbul 1988.

AIKPAAOLU: Tevrihi li Osman, Haz. Atsz, stanbul 1949/1985 ATABEYL, Naci Kum: Antalya Tahtaclarna Dair Notlar, Trk Tarih, Arkeologya Dergisi, IV. Say, stanbul 1940. ve Etnografya

BABINGER, Franz: Der Islam in Kleinasien (Anadoluda slamiyet), in: ZDMG, 76. Band, Leipzig 1922. BABINGER, Franz Das BektaschiKloster Demir Baba, Berlin 1931. BABINGER, Franz: Sar Saltk Dede, Enzyklopdie des Islam, Band IV, Leiden/ Leipzig 1934, S. 184185.; slm Ansiklopedisi, 10. Cilt, s. 220221. BABINGER, Franz: Ewliy Tschelebis Reisewege in Albanien, Mitteilungen des Seminars fr Orientalische Sprachen, XXXIII, Berlin 1930, II. Abt.: West asiatische Studien, S. 138178; Aufstze und Abhandlungen zur Geschichte Sd osteuropas und der Levante II, Mnchen 1966, S. 5189. BARKAN, mer Ltfi: Osmanl mparatorluunda bir iskn ve kolonizasyon metodu olarak Vakflar ve temlikler, I stil devirlerinin Kolonizatr Trk dervileri ve zviyeler, Vakflar Dergisi, say II, Ankara 1942, s. 279386.

BIRGE, J. Kingsley: London 1937.

The

Bektashi

Order

of

Dervishes,

(Dervilerin

Bektai

Tarikat),

BUSCHZANTNER, Richard: Die Sekte der Bektaschi in Albanien, in Petermans Mitteilungen, 78, Gotha 1932, S. 245.

CLAYER, Nathalie: Albanie; Pays des Dervishes (Arnavutluk; Derviler lkesi), OsteuropaInstitut Berlin 1990, s. 467472; baz blmleri ev.: Hasan Ycel, Nefes Dergisi, say: 20, Haziran 1995, s. 1316.
CHOUBLIER, M.: Les Bektachis et la Roumlie, in: Revue des Etudes Islamiques (1927), S. 427453.

DEDE, Abdurrahman: Bat Trakyada Bektailik ve Bektailik Hakknda Ariv ve K tphanelerimizde Bulunan Yazma Eserler (Bildiri), Hac Bekta Veli, Bildiriler, Denemeler, Akoturum, Ankara 1977, s. 4155
EHAJIC (Dz.): Bektashis and Islam in Bosnia and Hercegovina, in Anali GHB Bibl. VVI, Sarajevo, 1978, s. 8390. ETH, Herman:Die Fahrten des Sajjid Batthl; ein alttrkischer Volks u. Sittenroman, Leipzig 1871.

EVLIYA ELEBI Seyahatnmesi; Anadolu, Suriye, Hicaz (16711672), 9. Cilt, stanbul 1935. 10. Cilt; Msr, Sudan, Habe (16721680), stanbul 1938. EVLIYA ELEBI Seyhatnmesi (RumeliSolkol ve Edirne), haz.: smet Parmaksz olu, Ankara 1984.
EYCE, Semavi: Akyazl Ankara 1967, s. 575. Sultan Tekkesi, Belleten, Cilt: XXXI, Say: 121124,

EYCE, Semavi: Hamza Baba Trbesi, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, Cild: 15, stanbul 1997, s. 502503. EYBOLU, smet Zeki: Btn Ynleriyle Bektailik (Alevilik), stanbul 1980. FAROQHI, Suraiya: Der BektaschiOrden in Anatolien (vom spten fnfzehnten Jahr hundert bis 1826), Wiener Zeitschrift fr die Kunde des Morgenlandes (WZKM), Sonderband II, Wien 1981.
FLEISCHER, H.L.: ber den trkischen Volksroman Sireti Seyyid Battal, in den Berichten der Kgl. Schs. Ges. 1848, II, 35 ff., 150 ff.

GIESE, Friedrich (Hrsg.):Die altosmanischen anonymen Chroniken (Tawrih l Utman), Teil II, bersetzung, Leipzig 1925. GIESE, Friedrich/TSCHUDI: Bektash, Enzyklopaedie des slam, Band 1, Lei den 1913, S.720721.

GLEK Ali Duran: Der Weg der AlevitenBektaschiten (AleviBektai Yolu), Kln 1994.
GLEK, Ali Duran: Hz. Alinin lerin Sesi, Say: 17 (Kasm 1996), s. 2432. Hayat, Kiilii, Hikmet ve Vecizeleri, Alevi

GLEK, Ali Duran: Hseyni Kerbel, Alevilerin Sesi, say:10 (1995), s. 3235 GLEK, Ali Duran: Hac Bekta Veli, lerin Sesi, say: 27 (Austos), Kln 1998, s. 1626. Hayat, Kiilii ve zdeyileri, Alevi

GLEK, Ali Duran: Ahi (Ftvvet) Kurumlarnn AleviBektailikle ve Ahi Everen Veli, Alevilerin Sesi, say: 18 (Mart), Kln 1997, s. 3035.

likileri

HAFIZ, Nimetullah:Yugoslavyada Bektai Tekkeleri (Bildiri), Hac Bekta Veli, Bildiriler, Denemeler, Akoturum, Ankara 1977, s. 3040 HASLUCK, F. W.: Christianity and Islam under the Sultans (Sultanlar Devrinde Hristiyanlk ve slam), Volume (cilt) II, Oxford 1929. JACOB, Georg: Die Bektaschijje in ihrem Verhltnis zu verwandten Erscheinungen, Mnchen 1909. JACOB, Georg: Beitrge zur Kenntnis des Derwischorden der Bektaschis, Berlin 1908. KIEL, Michael:Gney Romanyada Sar Saltkn almalar ve Dou Bulgaristan da Erken Bektailik Merkezi zerine Tarihsel nem Tayan Notlar (Bildiri), Hac Bekta Veli, Bildiriler, Denemeler, Akoturum, Ankara 1977, s. 1329.
KISSLING, Hans Joachim: Sultane, Mollas und Derwische im alten Reiche, in: Dissertationes Orientales Et Balcanicae Collectae, I. Das Hrsg. von Dr. Dr. Rudolf Trofenik, Mnchen 1986, s. 398421. KISSLING, Hans Joachim: Zur Frage der Anfnge des Bektaschitums in Albanien, in Oriens XV, Leiden 1962, S. 281286. osmanischen Derwischtum,

KPRL, Fuad:Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, 5. Basm, Ankara 1984, s. 232. KK, Murat:Harabati Baba Tekkesi, Cem Dergisi, say: 61, Aralk 1996, s. 2835) KKCAN, lyas: Nacoleadan Seyitgaziye, Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf, Eskiehir (1998). MELIKOF, Irne: L Ordre des Bektai aprs 1826, in: Turcica, t. 15 (1983), Louvain u.a., S. 155178. MELIKOFF, Irne:Uyur idik Uyardlar, AlevilikBektailik, Aratrmalar, st. 1993.

MENZEL, Theodor.: Das Korps der Janitscharen, in: Beitrge zur Kenntnis des Orients, (Jahrb. d. Mnch. Oriental. Ges. 1902/03), S. 4794.
NIEBUHR, Carsten: Entdeckung im Orient, Kopenhagen 1774. NOYAN, Bedri: BektailikAlevilik Nedir?, Ankara 1985.

NOYAN, Bedri: Abdal Musa Sultan Hakknda, Abdal Musa Sultan ve Velyetnme si, Haz.: Adil Ali Atalay, 3. Bask, stanbul 1990. NOUR, Rza: Kaighousouz Abdal (Ghaibi Bey), in: Revue de Turcologie, tome 2, livre 1, S. 792815/7598), Alexandrie (gypten) 1935.
NLDEKE, Theodor, Zur tendenzisen ZDMG, LII. Band, S. 16 ff., Leipzig 1898. Gestaltung der Urgeschichte des Islams, in:

NLDEKE, A.: Das Heiligtum alHusains zu Kerbel, Berlin 1909. (HK) OYTAN M. Tevfik: stanbul 1970. Bektailiin yz; Dibi, Kesi, Yz ve Astar Nedir?,

REXHEBI, Baba: Misticizma Islame dhe Bektashizma, New York, Waldon Press, 1970.
SAMANCIGL, Kemal: Bektailik Tarihi, stanbul 1945. SCHOBER, Irute: Das Heiligtum fahrt, Frankfurt/M. 1991 Al b. Ab Tlibs in Naaf Grabsttte und Wall

SERTOLU, Murat: Bektailik, stanbul 1969. APOLYO, Enver Behnan: Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, st. 1964. MEK, Mehmet: Hdr Abdal Sultan Oca, stanbul 1991. TARIM, Cevat hakk: Tarihte KrehirGlehri ve BabailerAhilerBektailer, III. Bask (I. Baskk 1938), stanbul 1948. TRIX, Frances: Spiritual Discourse, Learning with an Islamic Master (tinsel sylem ler; bir slam stadndan renme), Philadelphia 1993.
WULZINGER, Karl: Drei BektaschiKlster Phrygiens (Firgyadaki Bektai Tekkesi) Beitrge zur Bauwissenschaft, Heft 21, Verlag von Ernst Wasmuth, Berlin 1913.

YKSEL, Mfid: stanbul Bektai Tekkeleri, Cem Aylk Siyaset ve Kltr Dergisi, say: 71 (Ekim), stanbul 1997, s. 3643; say: 72 (Kasm 1997), s. 3439.

ZEKINH, EYTPATIOY X. (ZENGINIS Efstratios X.): O MEKTAIMO TH . PAKH (O Mpektasismos stin Ditiki Thraki: Bat Trakyada Bektailik) Institute for Balkan Studies, Thessaloniki (Selanik) 1988. BARKAN, . L.:1942: 279-386.
KISSLING, H. J. 1986: 398-421.

HASLUCK, F. W.1929; Trke evirsi, DEMREL, Y. 1995: 74. AHMET REFK, 1932: 13. HASLUCK, F. W.1929, S. 500-551. EVLYA ELEB Seyahatnmesi. 9. C.:1935; 10. C.: 1938; 1984. *aretiyle belirtilen Anadoludaki Bektai Erenleri ve Tekkeleri, Evliya elebinin Seyahatnmesinde (1671-1672 yllar arasnda yapt Anadolu Suriye, Hicaz gezilerinde) verdii Tekkelerdir. Bu listede 44 Tekkeden sz edilmektedir; Rodostaki Murad Reis trbesi, Erzincandaki Hzr makam ve Halepteki Hac Bayram Dede tekkesi de hesaplanrsa bu say 47ye ykselir. (FAROQHI, S. 1981: 132-133). +17.-19. yzyl evkaf (vakf) defterlerinde kaytl olan Anadoludaki Bektai zaviyeleri (FAROQHI, S. 1981: 135-139). Beyrut Valisi Halil Paa tarafndan yaptrlan Maksumlar (Masumlar) Tekkesinde beinci mam Muhammed Bakrn olu Ali Efter ve yedinci mam Musa Kazm n olu Salih ile zdeletiren iki masumun mezarlar vardr. Halil Paann olu da burada gmldr. (HASLUCK, F. W.1929: 511-512.) HASLUCK, F. W.1929: 516-518. APOLYO, E. B. 1964: 324. YKSEL, M. 1997: 71/36-43; 72/34-39. II. Mahmud tarafndan 1826da Yenieri ocaklarnn ve Bektai tekkelerinin ortadan kaldrl srasnda en byk Yenieri kym bu dergh civarnda yaplmtr. (YKSEL, M. 1997: 71/40). ZENGINIS E. X.1988: 179 vd. Karaca Aye, Karaca Ahmedin eidir; iki blmde oluan trbesi bugn de Pomak kadnlar tarafndan ziyaret edilmektedir. (ZENGINIS E. X.1988: 219). Almanyada alan bir ii tarafndan onarld. Ahmet Olu Ahmet, henz 27 yanda iken 27 Austos 1954de vefat eder ZENGINIS E. X.1988: 229).

ZENGINIS E. X.1988: 230. Tetovodaki Sersem Ali Baba, dier adyla Harabati Baba Tekkesi postniini Tahir Emini Babann anlattna gre, asl ad Server Ali Paa olan Sersem Ali Baba, Kanuninin veziri imi. Server Ali Paa, grd bir rya zerine vezirlik rtbesini atp Bektai dervii olunca, Kanuni kendisine sersem diye hitap etmi ve bylece lakab Sersem Ali Baba olarak kalm. Hac Bektataki Pir-Evine gidip eran yakan ve yllarca bu yolda hizmet veren Sersem Ali Baba Hakka yrdkten sonra, bugn Tetovada trbesinin ve tekkesinin bulunduu yerde defnedilmi. Harabati Baba ise, Sersem Ali Baba Tekke ve trbesinin garip bir hizmetkrym; stk- sadakat ile burada hizmet vermi. Bunun iin bu tekkeye Harabati Baba ad da verilmi. Geni bir arazi zerine kurulan ve son dnemlere kadar faaliyetlerini srdren Harabati Baba tekkesi 1945lerde Partizanlarn Tetovaya girmesiyle, dier Tekke, cami ve kiliselerle birlikte kapatlm. Sonra-da dini kurulularn faaliyetlerine tekrar izin verilmi, fakat topraklar kamulat-rlan Harabati Baba tekkesi daha sonraki hkmetler dneminde turistik tesise ve mzeye dntrlm. Hallen mze olan Tekke, Tetova, Gostivar ve Krcoval Bektailerin direnii zerine, mzedeki meydan odas Bektailere verilmi ve Tekkeye ait tm mallarn geri alnmas iin alan dava da halen srmektedir. (KK, M. 1996: 28-35) CLAYER; N.1990: 467-472; 1995: 13-16. REXHEBI BABA: 1970. TRIX, F.: 1993.