Zgjohuni! Prill 2011

Zgjohuni!
P RI L L 2 0 1 1
Si ta duroj humbjen
e nj

e njeriu t

e dashur?
DHE: A

ESHT

E I KUDONDODHUR PER

ENDIA? FAQJA 28
Zgjohuni!
TIRAZHI MESATAR 39.913.000 KOPJE
BOTOHET N

E 83 GJUH

E
Si ta duroj humbjen
e nj

e njeriu t

e dashur?
3 Nj

e humbje gati e padurueshme
4 Si ta pranoj dhe t

e qet

esoj plag

en?
6 Ndihm

e p

er t

e pik

elluarit
10 Nj

e lib

er q

e mund ti besosh
Pjesa VIRoma n

e historin

e biblike
14 Bukuri e hijeshi madh

eshtore
18 T

e rinjt

e pyesin
Si ti b

ej vend vetes n

e shoq

eri?
21 Si e braktisa rrug

en e dhun

es?
24 Se hiqja dot nga duart!
26 A

esht

e projektuar?
Ngjit

esi i krimbit q

e ngre
k

eshtjella n

e r

er

e
27 Nj

e v

eshtrim rreth bot

es
28 Pik

epamja e Bibl

es
A

esht

e i kudondodhur Per

endia?
30 Bashk

ebisedim si familje
32 Jezui heq m

ekatin
e bot

es
Zgjohuni! prill 2011 3
V
DEKJAe nj

e njeriu t

e dashur

esht

e nd

er
p

ervojat m

e d

errmuese q

e mund t

e ka-
loj

e dikush. Mbase nganj

eher

e humbja du-
ket e padurueshme. Izabela, e

ema e vog

e-
lushes, thot

e: M

e merr malli shum

e p

er
Nikol

en. Kam mall p

er p

erqafimet e saj, p

er
arom

en e saj, p

er

emb

elsin

e e saj. M

e merr
malli kur kujtoj se si vinte e m

e jepte nj

e lule
cdo dit

e. Nikola

esht

e gjithmon

e n

e zemr

en
time.
A ke humbur edhe ti ndonj

e njeri t

e da-
shurf

emij

en, bashk
eshortin, v

ellan

e a mo-
tr

en, prindin ose nj

e mik t

e shtrenjt

e? N

ese
po, si ta p

erballosh pik
ellimin?
Nj

e humbje
gati e padurueshme
Nikola ishte nj

e vog

elushe e sh

endetshme. Mir

epo, nj

e mbr

emje nisi t

e ankohej
se i dhimbte koka dhe prind

erit e cuan n

e spital. Mbr

emjen tjet

er, kur ishte akoma
n

en kujdesin e mjek

eve, Nikola p

esoi nj

e atak n

e zem

er. Analiza t

e tjera zbuluan se
kishte nj

e infeksion bakterial t

e rrall

e q

e i ishte p

erhapur n

e mushk

eri, veshka dhe zem

er.
Brenda 48 or

esh, Nikola vdiq. Ishte vet

em tre vje ce.
4 Zgjohuni! prill 2011
KJO REVIST
E BOTOHET p

er ndri cimin e gjith

e familjes.
Tregon se si t

e p

erballojm

e problemet e sotme. P

ermban lajme,
et p

er njer

ez n

e shum

e vende, shqyrton fen

e dhe shkenc

en. Por
b

en edhe m

e shum

e, shkon m

e thell

e dhe thekson dometh

enien
e v

ertet

e prapa ngjarjeve t

e tashme; megjithat

e, mbetet gjithmon

e
politikisht asnjan

ese dhe nuk lart

eson asnj

e rac

e mbi ndonj

e
tjet

er. M

e e r

end

esishmja, kjo revist

e nd

erton besimin n

e
premtimin e Krijuesit p

er nj

e bot

e t

e re paq

esore dhe t

e sigurt
q

e do t

e z

evend

esoj

e sistemin e sot

em t

e lig e t

e paligjsh

em.
Zgjohuni!
Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjes

e e nj

e vepre bot

erore t

e ar-
simimit biblik, q

e p

erkrahet me kontribute vullnetare. N

ese nuk trego-
het ndryshe, citimet e Shkrimeve jan

e marr

e nga versioni n

e gjuh

en e
sotme, Shkrimet e ShenjtaP

erkthimi Bota e Re.
Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bi-
ble and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President;
G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY
11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additi-
onal mailing oces. POSTMASTER: Send address changes to
Awake!, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299.
5 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All
rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bi-
bel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Tau-
nus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus.
Vol. 92, No. 4 Monthly ALBANIAN
N
E CDO kultur

e a fe, shumica e njer

ezve
ndihen si mbi gjemba kur itet p

er vde-
kjen. P
er ta leht

esuar disi sikletin, disa gju-
h

e p

erdorin mjaft eufemizma. N

e shqip, p

er
t

e th

en

e se dikush vdiq p

erdoren shprehje,
si u nda nga gjiri yn

e, na la ose mbylli
syt

e.
Sidoqoft

e, edhe termat m

e t

e but

e nuk e fa-
shitin dot trishtimin e thell

e q

e ndiejn

e shpesh
ata q

e humbin nj

e njeri t

e dashur. N

e rastin
e disave, hidh

erimi

esht

e kaq mbyt

es sa nuk
arrijn

e ta pranojn

e realitetin.
N

ese t

e ka rr

embyer vdekja nj

e njeri t

e da-
shur, edhe ti mbase lufton me veten q

e ta
pranosh k
et

e humbje dhe ta qet

esosh plag

en.
Madje, ndoshta hiqesh sikur je mir

e kur p

er-
brenda ndihesh krejt ndryshe. Natyrisht, si e
shpreh hidh

erimin nj

eri, nuk e shpreh tjetri.
Prandaj, sdo t

e thot

e se po i ndrydh ndjenjat
n

ese nuk e shfaq pik
ellimin n

e sy t

e njer

ezve.1
Gjithsesi, n

e rast se ndihesh i detyruar t

e v

esh
nj

e mask
e p

er hir t

e t

e tjer

evembase t

e famil-
jar

eve t

e hidh

eruarmund t

e kesh pasoja.
Skisha koh

e p

er dhembjen time
T
e marrim rastin e Natanielit, nj

e t

e riu q

e i
vdiq e

ema kur ishte 24 vje c. N

e fillim, isha i
coroditur,tregon ai.Mendoja se nga un

e pri-
tej t

e mb

eshtetja baban

e dhe shum

e nga sho-
1 Meq

e njer

ezit e shfaqin hidh

erimin n

e m

enyra t

e ndry-
shme, nuk

esht

e e drejt

e q

e t

e tjer

et t

e nxjerrin p

erfundime kur
dikush nuk i shfaq haptas ndjenjat pas vdekjes s

e nj

e njeriu t

e
dashur.
Si ta pranoj
dhe t

e qet

esoj
plag

en?
Kur mora vesh se m

e vdiq babai, u mpiva
nga tronditja dhe d

eshp

erimi. M

e mbyt

en
ndjenjat e fajit se nuk iu ndodha pran

e
kur vdiq. Asgj

e skrahasohet me dhembjen
e thell

e q

e sjell humbja e nj

e njeriu t

e
dashur. Kam shum

e mall p

er baban

e!
Sara.
Gjuh

et: afrikanse, amharike, angleze67, arabe, armene, bislame,
bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, daneze7, estone, eve,
nlandeze7, fixhiane, fr

enge687, greke, gujarate, gjeorgjiane, gjermane67,
hebraike, hiligainone, hindi, holandeze67, hungareze, igbo, iloke, indone-
ziane, islandeze, italiane67, japoneze67, jorube, kanade, kineze (tradicio-
nale)7 (regjistrime audio vet

em n

e mandarin), kineze (e thjeshtuar), kinia-
ruande, kirgize, kirundi, koreane67, kroate, letone, lingale, lituane,
malagase, malajalame, malteze, maqedonase, mjanmar, norvegjeze67,
polake67, portugeze687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samoa-
ne, sepede, serbe, sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjolle67,
suahile, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tajlandeze, tamile, tok-pisine,
tongane, tsonge, tsvane, turke, ukrainase, urdu, vietnameze, xhose, zulu
6 Disponohen edhe CD.
8 Disponohen edhe CD (formati MP3).
7 Disponohen edhe regjistrime audio n

e sitin www.jw.org.
A d

eshironi m

e shum

e informacion ose nj

e studim biblik
pa pages

e n

e sht

epi? Ju lutemi, shkruajuni D

eshmitar

eve t

e Jehovait
n

e nj

e nga adresat e m

eposhtme. P

er list

en e plot

e t

e adresave, shih
www.watchtower.org/address. Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740.
Australi: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjik

e: rue dArgile-Potaardestraat 60, B-1950
Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. Franc

e: BP 625, F-27406 Louviers ce-
dex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: Am Steinfels, 65617 Selters. Itali: Via
della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4.
Kroaci: PP 58, HR-10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Ene-
bakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucure sti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO
Box 5, SE-732 21 Arboga. SHBA: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Shqip

eri:
PO Box 118, Tiran

e. Turqi: PO Box 23, Ferik
oy, 34378
Istanbul.
q

eria e mamas

e q

e ishin pik
e e vrer. Skisha
koh

e p

er dhembjen time.
Kaloi m

e shum

e se nj

e vit dhe Natanieli kup-
toi se akoma nuk e kishte pranuar humbjen
dhe si ishte qet

esuar plaga. Ai thot

e: Babai
prap

e m

e telefonon her

e pas here q

e t

e zbraz

e
breng

en e tij dhe kjo

esht

e gj

e e mir

e. Ka nevo-
j

e t

e as

e p

er k
et

e dhe e ndihmoj me k
enaq

esi.
Por ama, kur un

e kam nevoj

e t

e m

e mb

eshte-
tin, m

e duket sikur skam ku t

e p

erplasem.
Edhe ata q

e kujdesen p

er t

e tjer

etku p

er-
fshihet edhe personeli mjek
esor q

e shpesh p

er-
ballet me realitetin e vdekjesmund t

e ndihen
t

e detyruar ti ndrydhin ndjenjat. Ja cndo-
dhi me Heloiz

en, q

e

esht

e mjeke nga m

e se
20 vjet. Ajo punonte n

e nj

e zon

e ku njer

ezit
jan

e t

e lidhur ngusht

e dhe kishte marr

edh

e-
nie t

e ngrohta me pacient

et. Heloiza thot

e: Iu
ndodha pran

e shum

e prej tyre n

e momentin e
vdekjes, dhe disa i kisha miq t

e shtrenjt

e.
Ajo e dinte se t

e derdh

esh lot

esht

e nj

e m

e-
nyr

e e natyrshme p

er tu leht

esuar. Por e ki-
sha t

e v

eshtir

e t

e qaja,tregon Heloiza.Nga
meraku i madh q

e t

e isha e fort

e p

er t

e tjer

et,
i mbaja p

erbrenda ndjenjat. Mendoja se k
et

e
pritnin nga un

e.
Sht

epia dukej bosh pa t

e
Ndoshta vetmia

esht

e nj

e nga v

eshtir

esit

e
m

e t

e m

edha p

er ata q

e humbin nj

e njeri t

e da-
shur. P
er shembull, Ashli ishte 19 vje ce kur i

vdiq e

ema nga kanceri. Ajo thot

e: Pas k
esaj,
ndihesha krejt e humbur dhe e vetmuar. Ma-
maja ishte shoqja ime m

e e ngusht

e. Kalonim
shum

e koh

e bashk
e.
Ashli e kishte t

e v

eshtir

e t

e kthehej cdo dit

e
n

e sht

epi dhe t

e p

erballej me faktin q

e mamaja
nuk ishte aty. Sht

epia dukej bosh pa t

e,thot

e
ajo.Kushedi sa her

e shkoja n

e dhom

en time
e qaja nd

ersa shihja fotografit

e e saj dhe me-
ndoja p

er gj

erat q

e b

enim dikur bashk
e.
N

ese ke humbur nj

e familjar a mik t

e
shtrenjt

e, ji i sigurt se nuk je vet

em n

e pik
elli-
min t

end. Si c do ta shohim, shum

e t

e pik
ellu-
ar kan

e gjetur m

enyra t

e efektshme p

er ta p

er-
balluar dhembjen.
Ndihesha krejt e humbur
dhe e vetmuar. Mamaja
ishte shoqja ime m

e
e ngusht

eAshli
P
AS vdekjes s

e nj

e njeriu t

e dashur mund
t

e t

e kaplojn

e lloj-lloj ndjenjash, si tro-
nditja, mpirja, trishtimi e ndoshta edhe faji
a inati. Si c u p

ermend n

e artikullin e kalu-
ar, njer

ezit nuk pik
ellohen n

e t

e nj

ejt

en m

eny-
r

e. K

eshtu, mbase nuk do ti provosh t

e gjitha
k
eto ndjenja dhe mund t

e mos e shfaq

esh hi-
dh

erimin nj

esoj si t

e tjer

et. Megjithat

e, kur
ke nevoj

e ta zbraz

esh trishtimin, ska asnj

e t

e
keqe ta b

esh k
et

e.
Shfreje pik

ellimin!
Heloiza, mjekja e cituar m

e par

e, u mu-
ndua ti mbante p

erbrenda ndjenjat pasi i
vdiq e

ema. Ajo thot

e: N

e fillim qava, por
pas pak fillova ti ndrydhja ndjenjat, tamam
si c b

eja kur humbja nj

e pacient. Ndoshta nga
kjo, sh

endeti mori teposht

en. K

eshilla ime
p

er k
edo q

e ka humbur nj

e njeri t

e dashur,
esht

e: shfreje pik
ellimin! Nxirre t

e t

erin. Do
t

e leht

esohesh.
Gjithsesi, nd

ersa kalojn

e dit

e e jav

e, mund
t

e ndihesh si Sesilia, q

e humbi t

e shoqin nga
kanceri. Ajo thot

e: Hera-her

es ndihem keq
me veten. M

e duket sikur kam zhg

enjyer ata
q

e mendojn

e se tanim

e duhej ta kisha kaluar
hallin q

e m

e ra.
N

ese ke bluar mendime t

e tilla, mos harro
se nuk ka ndonj

e m

enyr

e t

e duhur p

er tu
pik
elluar. Disa e kan

e m

e t

e leht

e t

e ecin para.
T
e tjer

e nuk munden. Procesi i pik
ellimit ska
si t

e p

ershpejtohet, ndaj mos u ndiej i detyru-
ar t

e plot

esosh ndonj

e afat kur supozohet
se duhet t

e ndihesh m

e mir

e.1
Po sikur hidh

erimi t

e t

e duket si nj

e hum-
ner

e e pafund dhe t

e ndihesh cop

e-cop

e nga
d

eshp

erimi? Ndoshta p

ervoja jote ngjan me
at

e t

e Jakobit, nj

e njeri i drejt

e q

e, kur i than

e
se i biri Jozefi kishte vdekur, nuk pranonte
t

e ngush

ellohej. (Zanafilla 37:35) Po t

e kesh
reaguar edhe ti k
eshtu, chapa praktik
e mund
t

e b

esh q

e t

e mos t

e v

er

e posht

e hidh

erimi?
Kujdesu p

er veten. Nganj

eher

e ndihem
tmerr

esisht e drobitur dhe e kuptoj se i kam
shkelur kufijt

e e mi,thot

e Sesilia. Si c e tre-
1 N
e lidhje me k
et

e,

esht

e e men cur t

e mos marr

esh vendi-
me me ngut, si p

er shembull, transferimi n

e nj

e sht

epi tjet

er
ose nisja e nj

e lidhjeje t

e re. K

eto ndryshime duhen b

er

e vet

em
kur ke pasur boll koh

e t

e p

ershtatesh me situat

en e re n

e jet

e.
Ndihm

e p

er
t

e pik

elluarit
Jehovai u rri pran

e zem

erthyerve.
Psalmi 34:18.
Nganj

eher

e, nj

e prind i moshuar i brengosur duhet
t

e ngush

elloj

e f

emij

en e vet t

e rritur q

e

esht

e n

e zi
gojn

e fjal

et e saj, pik

ellimi mund t

e sjell

e
d

eme t

e r

enda fizike dhe emocionale. Pra-
ndaj,

esht

e momenti ti kushtosh v

emendje
sh

endetit. Pusho sa duhet dhe ha ushqime t

e
sh

endetshme.
Kuptohet, mund t

e mos kesh shum

e oreks,
e aq m

e pak d

eshir

e t

e b

esh pazarin e t

e gatu-
ash. Sidoqoft

e, po ta l

esh pas dore ushqimin e
sh

endetsh

em, mund t

e prekesh m

e kollaj nga
infeksionet e s

emundjet, dhe kjo vet

em sa do
t

e ta r

endoj

e vuajtjen. T
e pakt

en, mundohu t

e
hash nga pak gjat

e dit

es, q

e t

e ruash sh

ende-
tin.1
1 Edhe pse alkooli mund ta mpij

e disi dhembjen e humbjes,
ndikimi i tij

esht

e i p

erkohsh

em. Tekefundit, alkooli nuk do t

e
t

e ndihmoj

e ti b

esh ball

e pik
ellimit dhe mund t

e kthehesh n

e
skllav t

e tij.
Po t

e jet

e e mundur, b

ej pak fizkultur

e, si-
kur edhe vet

em ecje. Aktiviteti fizik mund t

e
t

e ndihmoj

e t

e mos rrish mbyllur. P

er m

e
tep

er, kur b

en fizkultur

e me karar, clirohen
endorfina, substanca kimike t

e trurit fal

e t

e
cilave mund t

e ndihesh m

e mir

e.
Prano ndihm

e. Kjo mund t

e jet

e e r

end

esi-
shme sidomos kur vdes nj

e nga bashk
eshor-
t

et. Mbase ai ose ajo kujdesej p

er disa pun

e
dhe tani ska kush ti b

ej

e. P
er shembull, n

ese
mbante buxhetin e paguante faturat ose me-
rrej me disa pun

e sht

epie, n

e fillim mund ta
kesh t

e v

eshtir

e ti b

esh vet

e k
eto gj

era. N

e
rrethana t

e tilla, mund t

e jen

e nj

e ndihm

e e
madhe k
eshillat e miqve me takt.Proverbat

25:11.
T

E P
ERBALLOSH NDJENJ

EN E FAJIT
Ndoshta mendon se ndonj

e neglizhen-
c

e nga ana jote, mund ta ket

e p

ershpej-
tuar vdekjen e njeriut t

end t

e dashur.
Thjesht t

e pranosh faktin se kjo ndjenj

e
faji, e v

ertet

e apo e imagjinuar,

esht

e nj

e
reagim normal ndaj hidh

erimit, mund t

e
jet

e nj

e ndihm

e. Edhe n

e k

et

e rast, mos i
mbaj t

e mbyllura brenda vetes k

eto ndje-
nja. Po t

e as

esh p

er ndjenjat e fajit q

e t

e
mundojn

e, mund t

e gjesh leht

esimin q

e
t

e nevojitet aq shum

e.
Duhet t

e pranosh se, pavar

esisht se
sa shum

e e duam dik

e, nuk mund t

e kon-
trollojm

e jet

en e tij apo t

e saj dhe as mund
t

e parandalojm

e q

e njer

ezit tan

e t

e dashur
t

e kalojn

e koh

e t

e v

eshtira dhe t

e p

erje-
tojn

e ngjarje t

e paparashikuara. (Eklisia-
stiu 9:11) P

erve c k

esaj, nuk ka dyshim
q

e motivet e tua skan

e qen

e t

e k

eqija. P

er
shembull, n

ese nuk more masa m

e shpejt
q

e njeriu yt i dashur t

e vizitohej te mjeku, a
e b

ere kastile q

e t

e s

emurej apo t

e vdiste?
Natyrisht q

e jo! At

eher

e, a je me t

e v

ertet

e
fajtor p

er vdekjen e tij? Jo.
Nj

e n

en

e m

esoi si ta p

erballonte ndje-
nj

en e fajit, pasi i vdiq e bija n

e nj

e aksi-
dent me makin

e. Ajo shpjegon: Ndihe-
sha fajtore q

e i thash

e t

e dilte. Por arrita
t

e kuptoja se ishte qesharake t

e ndihe-
sha ashtu. Skishte ndonj

e t

e keqe q

e e
d

ergova me t

e atin p

er t

e bler

e di cka.
Ishte thjesht nj

e aksident i tmerrsh

em.
Por sa shum

e gj

era do t

e doja t

e kisha
th

en

e ose b

er

e,mund t

e mendosh. V

er-
tet, por kush prej nesh mund t

e thot

e se
ka qen

e nj

e baba, n

en

e apo f

emij

e i p

er-
sosur? Bibla na kujton: T
e gjith

e ne pe-
ngohemi shum

e her

e. N

ese dikush nuk
pengohet n

e fjal

e,

esht

e njeri i p

erso-
sur. (Jakovi 3:2; Romak

eve 5:12) Duhet
pranuar se jemi t

e pap

ersosur. Po t

e blu-
ash me vete t

e gjitha sikur-et, nuk do t

e
ndryshosh asgj

e. Kjo vet

em mund t

e t

e
pengoj

e t

e marr

esh veten.1
1 Kjo kuti bazohet te broshura Kur t

e vdes nj

e njeri
i dashur, botuar nga D

eshmitar

et e Jehovait.
Bibla thot

e se shoku i v

ertet

e t

e b

ehet v

e-
lla n

e dit

e t

e v

eshtira. (Proverbat 17:17) Pra-
ndaj mos u ve co nga njer

ezit me mendimin
se do tu b

ehesh barr

e. P
erkundrazi, shoq

e-
ria me t

e tjer

et mund t

e jet

e si nj

e ur

e q

e t

e
ndihmon t

e kalosh nga pik
ellimi te pranimi i
humbjes. Pas vdekjes s

e mamas

e, nj

e e re q

e
quhet Selli ndjeu se shoq

eria me t

e tjer

et e
ngrinte shum

e shpirt

erisht. Ajo thot

e: Mjaft
miq m

e p

erfshinin n

e aktivitetet e tyre shoq

e-
rore. Kjo m

e ndihmoi v

ertet t

e p

erballoja vet-
min

e e thell

e. E vler

esoja kur njer

ezit m

e b

e-
nin pyetje t

e thjeshta, si p

er shembull: Si po
shkon tani pas vdekjes s

e mamas

e? T
e isja
p

er maman

e ishte si ila c p

er plag

en.
Celu rrug

e kujtimeve. P
erpiqu t

e sjell

esh
n

e mend momente t

e g

ezuara q

e ke kaluar
me njeriun t

end t

e dashur, ndoshta duke par

e
fotografit

e. N

e fillim mund t

e jet

e e dhemb-
shme ti kujtosh ato momente. Mir

epo, me
koh

e, k
eto kujtime nuk do t

e t

e l

endojn

e, por
mund t

e t

e ndihmojn

e t

e sh

erohesh.
Mund t

e provosh edhe t

e mbash nj

e ditar.
N

e t

e mund t

e hedh

esh kujtime t

e bukura, e
madje edhe gj

era q

e do t

e doje tia kishe th

e-
n

e njeriut t

end t

e dashur sa ishte gjall

e. Kur i
lexon, ndoshta do ta kesh m

e t

e leht

e t

e kup-
tosh ndjenjat e tua. T
e shkruarit

esht

e edhe
nj

e m

enyr

e p

er t

e shprehur cfar

e ndien dhe
kjo t

e b

en mir

e.
Po a duhet t

e mbash gj

era q

e t

e kujtojn

e t

e
ndjerin? Ka lloj-lloj mendimesh p

er k
et

e dhe
esht

e normale, p

erderisa njer

ezit e p

erjetoj-
n

e breng

en n

e m

enyra t

e ndryshme. P
er disa,
ruajtja e sendeve personale t

e njeriut t

e da-
shur

esht

e penges

e n

e rrug

en e sh

erimit. T
e
tjer

eve u b

en mir

e. Selli, q

e u citua m

e lart,
thot

e: Kam mbajtur shum

e nga gj

erat e ma-
mit. K

eshtu e duroj m

e kollaj humbjen!1
Mb

eshtetu te Per

endia i cdo ngush

elli-
mi. Bibla thot

e: Hidhja barr

en t

ende Jeho-
vait, dhe ai vet

e do t

e t

e mb

eshtet

e. (Psal-
mi 55:22) Lutjet q

e i b

ejm

e Per

endis

e, nuk
jan

e si nj

e pateric

e p

er tu mb

eshtetur nga
ana emocionale. Jan

e komunikim real dhe je-
t

esor me Per

endin

e e cdo ngush

ellimi, i cili
na ngush

ellon n

e t

e gjitha shtr

engimet tona.
2 Korintasve 1:3, 4.
Fjala e Per

endis

e, Bibla, na jep ngush

elli-
min m

e t

e madh. Apostulli i krishter

e Pa-
v

el tha: Kam shpres

e te Per

endia . . . se
do t

e ringjallen si t

e drejt

et, edhe t

e padrej-
t

et. (Veprat 24:15) Meditimi p

er shpres

en e
ringjalljes q

e bazohet n

e Bib

el, mund t

e jet

e
ngush

ellimi m

e i madh kur e kemi shpirtin t

e
helmuar nga vdekja e nj

e njeriu t

e dashur.2
Lorena, s

e cil

es i vdiq v

ellai adoleshent n

e
1 Meq

e cdokush pik
ellohet ndryshe nga t

e tjer

et, miqt

e dhe
t

e af
ermit nuk duhet t

e p

erpiqen ti imponojn

e pik
epamjen e
vet atij q

e

esht

e n

e zi.Galatasve 6:2, 5.
2 P
er t

e m

esuar rreth gjendjes s

e t

e vdekurve dhe premtimit
t

e Per

endis

e p

er nj

e ringjallje, shih kapitujt 6 dhe 7 t

e librit
Cfar

e m

eson v

ertet Bibla?, botuar nga D

eshmitar

et e Jehovait.
Sado p

ertok

e t

e ndihesha,
merrja e lexoja Bibl

en, qoft

e
edhe nj

e varg t

e vet

em
Lorena
nj

e aksident, pa sa e v

ertet

e

esht

e kjo. Ajo
tregon: Sado p

ertok
e t

e ndihesha, merrja e
lexoja Bibl

en, qoft

e edhe nj

e varg t

e vet

em.
Zgjidhja vargjet q

e ma ngrohnin m

e shum

e
zemr

en dhe i lexoja e skisha t

e ngopur. P
er
shembull, m

e ngush

ellonin fjal

et q

e i tha Je-
zui Mart

es pas vdekjes s

e Lazarit: Yt v

ella do
t

e ngrihet.Gjoni 11:23.
Ska pse t

e mbetet
nj

e plag

e e hapur
Mund t

e jet

e e v

eshtir

e t

e p

erpiqesh ta p

er-
ballosh pik
ellimin, por kjo do t

e t

e ndihmoj

e
t

e vazhdosh jet

en. Mos u ndiej n

e faj, a thua
se po t

e ec

esh para, do ta tradhtosh ose ha-
rrosh njeriun t

end t

e dashur. E v

erteta

esht

e
se kurr

e nuk do ta harrosh. N

e disa raste,
kujtimet mund t

e v

ershojn

e prap

e si lum

e,
por dal

engadal

e dhembjet ther

ese do t

e zbu-
ten.
Madje, me koh

e, mund t

e sjell

esh nd

er
mend me mall kujtime q

e t

e b

ejn

e t

e qash
e t

e qesh

esh. Ja cthot

e p

er shembull Ash-
li, e cituar n

e artikullin e kaluar: M

e kujto-
het dita para se mami t

e na linte. Dukej sikur
po e merrte veten dhe ishte ngritur p

er her

e
t

e par

e nga shtrati pas shum

e dit

esh. Nd

er-
sa motra i krihte ok
et, t

e tria ia plas

em t

e
qeshurit p

er di cka, dhe lexova n

e fytyr

en e
mamit nj

e buz

eqeshje q

e sia kisha par

e prej
koh

esh. I gufonte zemra thjesht se ishte me
vajzat e saj.
Do t

e arrish t

e kujtosh edhe gj

erat e vye-
ra q

e m

esove nd

ersa ishe me njeriun t

end t

e
dashur. Selli thot

e: Mami ishte m

esuese fan-
tastike. Jepte k
eshilla t

e shk
elqyera me lezet
dhe m

e m

esoi si t

e merrja vendime t

e mira q

e
ishin vendimet e mia, jo thjesht cm

e thoshte
ajo apo babi.
Kujtimet p

er njeriun t

end t

e dashur mund
t

e jen

e tamam ajo q

e t

e duhet p

er t

e ecur
para. K

eshtu i ndodhi nj

e t

e riu q

e quhet
Aleks. Ai thot

e: Pas vdekjes s

e babit, isha i
vendosur ta vazhdoja jet

en si c m

e kishte m

e-
suar aipa harruar kurr

e ta shijoja. Kujtdo q

e
ka humbur nj

e prind, do ti thosha: kurr

e nuk
do t

e shuhet plot

esisht dhembja e vdekjes s

e
prindit, por ska pse t

e mbetet nj

e plag

e e ha-
pur. Mbaj zi e pik
ellohu si c e ndien, por ama,

mos harro se jet

en e ke p

erpara dhe duhet ta
g

ezosh.
T

e mbash ditar, t

e shoh

esh fotografit

e
dhe t

e pranosh ndihm

e jan

e m

enyra p

er
t

e duruar humbjen e nj

e njeriu t

e dashur
N
E EPOK

EN e Perandoris

e Romake, Je-
zui themeloi krishterimin dhe besimta-
r

et e p

erhap

en anek
end. Edhe sot e k

esaj
dite mund t

e shihni rrug

e, uj

esjell

es dhe p

er-
mendore romake n

e vende si Britania, Egjip-
ti ose Shqip

eria. K

eto rr

enoja romake jan

e
reale e na kujtojn

e se edhe Jezui dhe apo-
stujt e tij ishin real

e, e po ashtu edhe gj

erat
q

e than

e e b

en

e. P
er shembull, nd

ersa ecni
n

e rrug

en e lasht

e Apia, ndoshta po shkelni
po aty ku kaloi apostulli i krishter

e Pav

el p

er
t

e shkuar n

e Rom

e.Veprat 28:15, 16.
Histori e besueshme
Nd

ersa et p

er Jezuin dhe dishepujt e tij,
Bibla p

ermend shum

e ngjarje historike t

e
shekullit t

e par

e. V
ereni sa i p

erpikt

e ishte
shkrimtari biblik Luk
e kur tregoi n

e cvit
ndodh

en dy ngjarje tejet t

e r

end

esishme: fi-
NJ

E LIB

ER Q

E MUND TI BESOSH
Pjesa VI
Roma n

e historin

e biblike
Ky

esht

e i gjashti n

e serin

e prej shtat

e artikujsh q

e del n

e numra t

e
nj

epasnj

esh

em t

e revist

es Zgjohuni! K

eta artikuj shqyrtojn

e shtat

e
fuqit

e bot

erore n

e historin

e biblike. Q

ellimi i tyre

esht

e t

e tregojn

e se Bibla
esht

e e besueshme dhe e frym

ezuar nga Per

endia, dhe mesazhi i saj jep shpres

e
se vuajtjet e shkaktuara nga sundimi mizor i njeriut do t

e marrin fund.
Pavli udh

etoi
n

e rrug

en Apia
Tiberi Cezar, nj

e nga
funksionar

et e shumt

e
romak

e q

e p

ermenden
n

e Ungjillin e Luk

es
S
i
p
e
r
,
t
a
b
e
l
a
k
r
o
n
o
l
o
g
j
i
k
e
:
r
e
l
i
e
v
i
e
g
j
i
p
t
i
a
n
n
e
m
u
r
d
h
e
b
u
s
t
i
i
N
e
r
o
n
i
t
:
f
o
t
o
g
r
a
f
i
m
e
m
i
r
e
s
j
e
l
l
j
e
n
g
a
M
u
z
e
u
B
r
i
t
a
n
i
k
;
r
e
l
i
e
v
i
p
e
r
s
n
e
m
u
r
:
M
u
s
e
e
d
u
L
o
u
v
r
e
,
P
a
r
i
s
;
p
o
s
h
t
e
,
b
u
s
t
i
i
T
i
b
e
r
i
t
C
e
z
a
r
:
f
o
t
o
g
r
a
f
i
m
e
m
i
r
e
s
j
e
l
l
j
e
n
g
a
M
u
z
e
u
B
r
i
t
a
n
i
k
10
11
llimi i sh

erbimit t

e Gjon Pag

ezorit dhe pag

e-
zimi i Jezuit, pra momenti kur ai u b

e Kri-
shti ose Mesia. Luka shkroi se k
eto ngjarje
ndodh

en vitin e pes

emb

edhjet

e t

e mbret

e-
rimit t

e Tiberit Cezar [29 i e.s.], kur Ponc
Pilati ishte guvernator i Judes

e dhe Herodi
ishte qeveritar i krahin

es s

e Galiles

e. (Luka
3:1-3, 21) Ai p

ermendi edhe kat

er funksio-
nar

e t

e tjer

e t

e r

end

esish

em: Filipi (v

ellai i
Herodit), Lisania, Hanai dhe Kajafa. Histo-
rian

et kan

e v

ertetuar se t

e shtat

e k
eta emra
ishin emra t

e personave q

e kan

e jetuar v

er-
tet. Por k
etu do t

e ndalemi te Tiberi, Pilati
dhe Herodi.
Tiberi Cezar

esht

e shum

e i njohur dhe pa-
raqitet n

e vepra arti. Senati i Rom

es e em

e-
roi perandor m

e 15 shtator t

e vitit 14 t

e e.s.,
kur Jezui ishte rreth 15 vje c.
Ponc Pilati p

ermendet bashk
e me Tiberin
n

e nj

e tregim t

e historianit romak Tacit pak
pasi p

erfundoi s

e shkruari Bibla. Ja cfar

e
shkroi Taciti p

er termin i krishter

e: Kri-
stusin, prej nga vjen ky em

er, e d

enoi me
vdekje nj

e prej guvernator

eve tan

e, Ponc Pi-
lati, gjat

e mbret

erimit t

e Tiberit.
Herod Antipa njihet si njeriu q

e ngriti qy-
tetin e Tiberiad

es buz

e detit t

e Galiles

e, ku
edhe banoi. Ka t

e ngjar

e q

e Herodi tia ket

e
prer

e kok
en Gjon Pag

ezorit n

e Tiberiad

e.
N

e tregimet biblike itet edhe p

er ngjarje
t

e spikatshme t

e epok
es romake. P
er koh

en
e lindjes s

e Jezuit, Bibla thot

e: Ato dit

e,
Cezar Augusti nxori nj

e dekret q

e t

e regji-
strohej popullsia n

e gjith

e tok
en e banuar,
(regjistrimi i par

e u b

e kur Kuirini ishte gu-
vernator i Siris

e) prandaj t

e gjith

e shkonin
t

e regjistroheshin, secili n

e qytetin e vet.
Luka 2:1-3.
Edhe Taciti, edhe historiani jude Jozef e
p

ermendin Kuirinin. Dekreti i nj

e guverna-
tori romak q

e ruhet n

e Bibliotek

en Brita-
nike, v

erteton se b

eheshin regjistrime t

e ti-
lla. N

e t

e lexojm

e: Meq

e ka ardhur koha
p

er regjistrimin e popullsis

e sht

epi m

e sht

e-
pi,

esht

e e nevojshme t

e detyrohen t

e kthe-
hen n

e vendlindje t

e gjith

e ata q

e, p

er cfa-
r

edolloj arsyeje, banojn

e jasht

e krahinave t

e
tyre.
Bibla et edhe p

er nj

e zi buke t

e madhe
. . . n

e koh

en e Klaudit, [perandorit romak].
(Veprat 11:28) Historiani i shekullit t

e par

e
Jozef d

eshmoi p

er k
et

e ngjarje. Ai shkroi:
Asokohe mbi ta r

endoi v

ertet nj

e zi buke
dhe shum

e vdiq

en.
Mbishkrim
me emrin
e Ponc Pilatit
Gjithashtu, te Veprat 18:2, Bibla thot

e se
Klaudi kishte dh

en

e urdh

er q

e t

e gjith

e ju-
denjt

e t

e iknin nga Roma. K

et

e e mb

eshtet
edhe nj

e biografi e Klaudit, q

e e shkroi hi-
storiani romak Suetoni rreth vitit 121 t

e e.s.
Ai thot

e se Klaudi i d

eboi nga Roma t

e gji-
th

e judenjt

e dhe shton se ata ngjallnin pa-
reshtur trazira nga armiq

esia ndaj t

e kri-
shter

eve.
Bibla tregon se n

e periudh

en e asaj zie
buke, Herod Agripa, i veshur me rrobat
mbret

erore, mbajti fjalim para nj

e publiku
q

e e adhuronte. Njer

ezit thirr

en: Z

e per

e-
ndie, e jo njeriu! Fill pas k
esaj, si c lexojm

e
n

e Bib

el, Agrip

en e brejt

en krimbat e dha
frym

e. (Veprat 12:21-23) Edhe Jozefi e do-
kumentoi k
et

e ngjarje, duke shtuar disa ho-
ll

esi. Ai shkroi se Agripa e mbajti fjalimin
i veshur me nj

e rrob

e krejt prej argjendi.
M

e tej tha se Agripa pati nj

e dhembje bar-
ku t

e fort

e q

e e mb

ertheu befas me t

e theru-
ra t

e tmerrshme. Vdiq pas pes

e dit

esh, si c
rr

efente Jozefi.
Profeci e besueshme
N

e et

et e Bibl

es gjejm

e edhe profeci t

e
jasht

ezakonshme q

e u shkruan dhe u plo-
t

esuan gjat

e epok

es romake. P
er shembull,
kur po hynte n

e Jerusalem hipur mbi nj

e k

e-
rri c, Jezui qau dhe paratha se si do ta rr

e-
nonte qytetin ushtria romake: P

er ty do
t

e vijn

e dit

et kur armiqt

e do t

e ngren

e p

e-
rreth teje nj

e fortifikat

e me hunj t

e mpreht

e
. . . Nuk do t

e l

en

e te ti gur mbi gur, sepse
nuk e dallove koh

en kur u hetove.Luka
19:41-44.
Megjithat

e, dishepujt e Jezuit do t

e ki-
shin mund

esi t

e shp

etonin. Si? Jezui u dha
udh

ezime specifike q

e m

e par

e. Ai paralaj-
m

eroi: Kur ta shikoni Jerusalemin t

e rre-
thuar nga ushtrit

e e fushuara, at

eher

e dijeni
se shkretimi i tij

esht

e afruar. At

eher

e ata
n

e Jude le t

e fillojn

e t

e ikin n

e male, ata q

e
jan

e brenda qytetit, t

e largohen. (Luka 21:
20, 21) Dishepujt e Jezuit mbase vritnin me-
ndjen: Po si do t

e ikim nga nj

e qytet i rre-
thuar?!
Historiani Jozef shkroi cfar

e ndodhi. N

e
vitin 66 t

e e.s., kur nj

e guvernator romak
konfiskoi nga thesari i tempullit gjith

e tak-
sat e papaguara, rebel

et judenj t

e t

erbuar
masakruan forcat romake dhe shpall

en pa-
var

esin

e. M

e von

e, po at

e vit, guvernatori
romak i Siris

e, Cest Gali, marshoi drejt ju-
gut me 30.000 trupa dhe mb

erriti n

e Jerusa-
lem gjat

e nj

e feste fetare. Gali dep

ertoi n

e
rrethinat e qytetit, e madje nisi t

e g

ermonte
themelet e murit t

e tempullit, ku ishin stre-
huar rebel

et. Pastaj, pa u kuptuar pse, Gali
u t

erhoq. T
er

e entuziaz

em, judenjt

e sulmu-
an ushtrin

e q

e po zmbrapsej.
T
e krishter

et besnik

e nuk u g

enjyen nga
kjo kthes

e q

e mor

en ngjarjet. E kuptuan se
kishin par

e plot

esimin e profecis

e s

e jasht

e-
zakonshme t

e Jezuit: qytetin e kishin rrethu-
ar ushtrit

e e fushuara. Tani, meq

e ushtria
ishte t

erhequr, t

e krishter

et besnik

e p

erfitu-
an nga kjo mund

esi q

e t

e iknin. Shum

e prej
tyre shkuan n

e Pel

e, nj

e qytet johebre poli-
tikisht asnjan

es q

e ndodhej n

e malet mata-
n

e Jordanit.
Cndodhi me Jerusalemin? Ushtria roma-
ke u kthye, me n

e krye Vespasianin dhe t

e
birin, Titin, k

esaj here me 60.000 ushta-
r

e. P
erparuan drejt qytetit para Pashk
es s

e
vitit 70 t

e e.s. dhe zun

e n

e kurth banor

et
bashk

e me pelegrin

et q

e ishin dyndur atje
p

er fest

en. Trupat romake rrafshuan pem

et
e mbar

e krahin

es dhe ngrit

en nj

e mur me
hunj t

e mpreht

e, tamam si c kishte parath

e-
n

e Jezui. Pas afro pes

e muajsh, qyteti ra.
Titi urdh

eroi q

e tempulli t

e mos prekej,
mir

epo nj

e ushtar i vuri ak

en dhe atje
smbeti gur mbi gur, pik

erisht si c kishte pa-
rath

en

e Jezui. Sipas Jozefit, vdiq

en rreth
1.100.000 judenj e prozelit

e, pjesa d

errmue-
se nga uria e murtaja, kurse 97.000 t

e tje-
r

e i mor

en rob. Shum

e prej tyre i cuan si
skllev

er n

e Rom

e. Po t

e shkoni n

e Rom

e,
mund t

e vizitoni Koloseun e famsh

em, q

e
e p

erfundoi Titi pas fushat

es ushtarake n

e
Jude. Atje mund t

e shihni edhe Harkun e
Titit, q

e p

erkujton pushtimin e Jerusalemit.
V
ertet, profecit

e biblike jan

e t

e besueshme
deri m

e nj

e. Sa e r

end

esishme

esht

e, pra, ta
marrim seriozisht at

e q

e thot

e Bibla p

er t

e
ardhmen!
Nj

e shpres

e e besueshme
Kur doli para guvernatorit romak Ponc
Pilatit, Jezui foli p

er nj

e Mbret

eri ose qeve-
ri q

e nuk

esht

e pjes

e e k
esaj bote. (Gjoni

18:36) Ai i m

esoi dishepujt t

e luteshin p

er
k
et

e qeveri mbret

erore kur tha: Ati yn

e q

e
je n

e qiej, u shenjt

eroft

e emri yt. Ardht

e
mbret

eria jote. U b

eft

e vullneti yt, si n

e qiell,
edhe n

e tok
e. (Mateu 6:9, 10) V
ereni se, me
an

e t

e Mbret

eris

e s

e Per

endis

e, n

e tok
e do
t

e b

ehet vullneti i Per

endis

e, jo ai i njer

ezve
krenar

e e ambicioz

e.
Jezui sundon si Mbret n

e k
et

e Mbret

eri
qiellore. N

e p

erputhje me q

ellimin fillestar
t

e Per

endis

e, ai do ta shnd

erroj

e mbar

e to-
k
en n

e parajs

e.Luka 23:43.
Kur do t

e nd

erhyj

e Mbret

eria e Per

endi-
s

e n

e c

eshtjet e njer

ezimit? Jezui i ringjallur
dha nj

e cel

es p

er t

e kuptuar p

ergjigjen kur
foli me apostullin e tij Gjon, q

e ishte i bur-
gosur n

e ishullin e Patmosit gjat

e sundimit
t

e perandorit romak Domician, v

ellait t

e Ti-
tit. Jezui b

eri t

e ditur: Mbret

erit jan

e shta-
t

e: pes

e kan

e r

en

e, nj

eri

esht

e, e tjetri nuk ka
mb

erritur ende, por kur t

e mb

errij

e, do t

e
mbetet p

er pak koh

e.Zbulesa 17:10.
Kur Gjoni shkroi k
eto fjal

e, pes

e mbre-
t

er ose perandori kishin r

en

e: Egjipti, Asi-
ria, Babilonia, Medo-Persia dhe Greqia. Ai
p

er t

e cilin u tha

esht

e, pra q

e ekzistonte
n

e koh

en e apostullit Gjon, ishte Roma. K

e-
shtu, mbetej vet

em nj

efuqia e fundit bot

ero-
re n

e historin

e biblike. Cila do t

e ishte? P
er
sa koh

e do t

e sundonte? K

eto pyetje do t

e
marrin p

ergjigje n

e numrin tjet

er t

e revist

es
Zgjohuni!
Titi, biri i Vespasianit,
i portretizuar n

e nj

e
monedh

e romake
Mus

ee de Normandie, Kan, Franc

e
Harku i Titit n

e Rom

e p

erkujton
shkat

errimin e Jerusalemit n

e vitin 70 t

e e.s.
P
ER shum

e njer

ez, kuajt jan

e kafsh

et m

e
t

e bukura, t

e preferuar p

er hijeshin

e dhe
vrullin e pafre teksa ngrihen mbi k
emb

et e
pasme, rrahin dheun me thundra, turfulloj-
n

e gjith

e krenari dhe turren para me guxim.
Jan

e bukuria vet

e.
N

e rrjedh

en e shekujve, n

e shum

e zona
klimatike e terrene, jan

e krijuar nj

e larmi ra-
cash. Kali i rac

es s

e past

er arabe mbahet si
nj

e nga racat m

e t

erheq

ese. Klasifikohet si
kal

e gjaknxeht

e, me energji, shpejt

esi, rezi-
stenc

e dhe zgjuarsi t

e atill

e q

e e b

en t

e shk
el-
qyer p

er sporte.
T
e b

en p

ershtypje q

e Polonia, n

e qend

er t

e
Evrop

es, ka nj

e tradit

e t

e pasur p

er rritjen e
k
etyre kuajve plot gjall

eri. P
er rrit

esit dhe ek-
spert

et e kuajve, disa nga kuajt m

e t

e cmuar
arab

e me gjak m

e t

e past

er kan

e lidhje me Po-
lonin

e. Si ka mund

esi? Kjo pyetje dhe t

e tje-
ra iu drejtuan disa rrit

esve kuajsh dhe eksper-
t

eve t

e k
esaj fushe.
Cthon

e t

e apasionuarit
p

er k

et

e rac

e?
Si fillim, le t

e njihemi pak m

e mir

e me ka-
lin e rac

es s

e past

er arabe. At

e e kan

e lidhur
gjithmon

e me Lindjen e Mesme. Tomashi,
rrit

es ekspert i kuajve, shpjegon: P
er shekuj
t

e t

er

e, fiset beduine rafinuan dhe ruajt

en pa-
st

ertin

e e rac

es arabe. Fal

e p

erzgjedhjeve t

e
rrepta dhe kujdesit gjith

e p

erkushtim t

e rri-
t

esve t

e kuajve, u krijua kjo rac

e e vler

esu-
ar. Zakonisht k
eta kuaj jan

e t

e hirt

e, t

e ku-
q

errem

e ose ngjyr

e g

eshtenj

e dhe tek-tuk t

e
zinj.
Zhaneta, q

e merret me rritjen e kuajve ara-
b

e, thot

e: Kan

e bukuri t

e rrall

e dhe mendo-
het se, nga gjith

e racat e kuajve, kjo

esht

e
m

e e pastra dhe m

e e lashta. Njihen jo ve-
t

em p

er temperamentin e zjarrt

e, por edhe
p

er kuraj

en e rezistenc

en. Mushk
erit

e e forta
brenda kraharorit t

e gjer

e e t

e thell

e i b

ejn

e
kuajt arab

e t

e p

ersosur p

er kal

erim n

e distan-
ca t

e gjata.
Bukuri
e hijeshi
madh

eshtore
U dashurova menj

eher

e pas kuajve.
Jan

e kaq t

e bukur dhe me nj

e ele-
ganc

e t

e papar

e.TOMASHI, RRIT

ES
EKSPERT I KUAJVE.
Nga Arabia n

e Poloni
Po si erdh

en n

e Poloni kuajt arab

e?e
pyesim Tomashin, q

e ka atje nj

e ferm

e p

er
mbar

eshtimin e kuajve. Mbase n

e fillim i so-
lli nj

e emisar i mbretit q

e kthehej nga nj

e prej
udh

etimeve t

e shumta n

e sarajet e sulltanit t

e
Stambollit n

e shekullin e 16-t

e,shpjegon ai.
Ama, p

er nj

e gj

e ska pik
e dyshimi: progra-
mi p

er mbar

eshtimin e tyre n

e Poloni filloi q

e
n

e fund t

e shekullit t

e 18-t

e. Izabela Pave-
lec-Zavacka, rrit

ese eksperte e kuajve arab

e,
thekson rolin q

e luajti nj

efar

e konti Vacuaf
Zhevuski. Si l

evrues i kultur

es orientale, ai
nxiti dhe organizoi ekspedita p

er t

e impor-
tuar kuaj nga Arabia dhe solli n

e Evrop

e 137
kuaj t

e rac

es s

e past

er.
Fal

e ngulmimit dhe zellit t

e Zhevuskit, n

e
vitin 1817 u ngrit e para ferm

e p

er mbar

e-
shtimin e kuajve polako-arab

e n

e fshatin Ja-
nuf Podlaski, n

e Polonin

e Lindore. Hapat e
par

e dukeshin premtues. P
er kuajt kujdese-
shin rrit

es t

e zot

e,shpjegon Tomashi.Mir

e-
po, dy luft

erat bot

erore q

e plas

en n

e zem

er
t

e Evrop

es, b

en

e k
erdin

e n

e fermat e Poloni-
s

e. Pjesa m

e e madhe e kuajve ngordh

en, mo-
r

en arratin

e ose u grabit

en. Sidoqoft

e, pas
Luft

es II Bot

erore programi i mbar

eshtimit
rifilloi mbar

e.
Sot n

e Poloni ka t

e pakt

en 30 ferma p

er
mbar

eshtimin e kuajve arab

e. Dyqind vjet
tradit

e garantojn

e kuaj me cil

esi t

e shk
elqye-
ra. K

eshtu Polonia

esht

e b

er

e nj

e nga qendrat
m

e t

e r

end

esishme p

er mbar

eshtimin e kuaj-
ve arab

e, ku v

ershojn

e ekspert

e dhe t

e apasio-
nuar nga mbar

e bota q

e t

e ndjekin ankande
dhe shfaqje prestigjoze t

e p

ervitshme.
Kujdesi i p

erditsh

em p

er kalin arab
P
er t

e mbar

eshtuar kuaj race cil

esor

e q

e b

e-
hen t

e shquar, rrit

esit duhet tua plot

esojn

e
mir

e nevojat. Maugorzhata, nj

e tjet

er prona-
re ferme, shpjegon:

Esht

e pun

e e nd

erliku-
ar t

e kujdesesh p

er kalin arab. Duhet t

e si-
gurojm

e nj

e program ushqimi t

e ekuilibruar,
t

e p

ershtatsh

em p

er ka-
lin gjaknxeht

e, q

e ta
mbajm

e n

e form

e dhe
t

e bukur. Pelat mbarsa
q

e do t

e pjellin s

e shpej-
ti, duan v

emendje t

e ve-
cant

e.1 Clloj ushqimi
esht

e m

e i miri p

er kalin
arab?
Maugorzhata thot

e:
E nisim dit

en duke u
sht

en

e san

e kuajve, q

e
u jep gjith

e l

end

et
ushqyese t

e nevojshme,
p

erfshir

e vitaminat dhe
mineralet jet

esore. T
er-
sh

era e p

erzier me
byk ose l

emishte

esht

e
goxha e ushqyeshme;
edhe elbi dhe himet e grurit jan

e t

e mira. Por
kuajve u lezeton m

e tep

er tagjia me jeshill

eqe
t

e njoma, pra me bar ose jonxh

e, si edhe pa-
tatet, karotat dhe panxhari. N

e dim

er, shpesh
rrit

esit blejn

e tagji t

e gatshme q

e

esht

e e pa-
sur n

e proteina. Si pjes

e t

e ushqimit t

e tyre,
kuajt arab

e kan

e nevoj

e edhe t

e l

epijn

e kri-
p

e, prandaj sigurohen blloqe t

e vogla kripe t

e
p

erzier me minerale a barishte q

e u qet

esoj-
n

e temperamentin e zjarrt

e. Sidoqoft

e, duhet
th

en

e se as sana a tagjia m

e e mir

e nuk kra-
hasohen me livadhet plot bar. Dhe nj

e gj

e e
fundit: kuajt duhet t

e ken

e uj

e t

e past

er n

e
cdo koh

eujin e ndotur as q

e e prekin.
1 Mbar

eshtuesi mund t

e vendos

e se kur duhet t

e mbarset
nj

e pel

e. Normalisht ajo mund t

e pjell

e cdo vit, por nganj

eher

e
nuk

esht

e n

e gjendje. N
e nj

e jet

egjat

esi mesatare prej 25-30 vje-
t

esh, pela pjell 15-18 m

eza.
Pela dhe m

ezi
1 . M o r d e k a i k i s h t e h i p u r n
e k a l i n e m b r e t i t , j o n
e
k a r r o c
e . 2 . M o r d e k a i k i s h t e v e s h j e m b r e t
e r o r e , j o n j
e p e t k
t
e z a k o n s h
e m . 3 . M o r d e k a i k a l
e r o i n
e s h e s h i n e q y t e t i t ,
j o j a s h t
e m u r e v e . 4 . 9 6 . 6 0 0 . 5 . C .
P
E R G J I G J E T E F A Q E V E 3 0 , 3 1
Kujdesi i p

erditsh

em
p

er kalin arab p

erfshin:
1. Ti kashais

esh me merak
l

ekur

en dhe qimet
2. Ti pastrosh thundrat
3. Ti shpreh

esh p

erzem

ersi
1
2
3
Kujdesi i duhur p

er kalin arab p

erfshin tu
kushtosh v

emendje vazhdimisht l

ekur

es dhe
qimeve. Kjo k
erkon ta pastrosh me merak, ta

masazhosh but

e me fur ca speciale dhe ta p

er-
k
edhel

esh me dor

e. Por nuk mbaron me kaq,
si c tregon Tomashi:

Esht

e thelb

esore ti pa-
strosh cdo dit

e thundrat, pasi kjo parandalon
gjithfar

e s

emundjesh, nd

er t

e cilat dhe kance-
ri. Duhet t

e tregohemi vigjilent

e sidomos kur
i kontrollojm

e syt

e, egrat e hund

es, buz

et
dhe vesh

et. Zhaneta shton: Q

e t

e jet

e n

e
form

e dhe i hijsh

em, kalit i duhet hap

esir

e q

e
t

e rend

e, si edhe r

er

e, balt

e ose bar ku t

e rro-
kulliset. Kur djersin pasi ka rendur me galop
ose revan, duhet mbuluar me batanije e pa-
staj t

e pastrohet.
Ekspert

et theksojn

e sa r

end

esi ka t

e kup-
tosh cfar

e i nevojitet secilit kal

e. Ja si shpre-
het Maugorzhata: Mendohet se kuajt arab

e
kan

e nj

e shqis

e t

e gjasht

evler

esojn

e shoq

e-
rin

e e njeriut, prekjet dhe p

erqafimet. K

eto
shprehje p

erzem

ersie t

e njeriut e rritin be-
simin e kalit te kalor

esi gjer n

e at

e pik
e sa
i p

erkushtohet plot

esisht atij. Shpesh ata hi-
ng

ellijn

e gjith

e g

ezim p

er tiu p

ergjigjur nj

e
buz

eqeshjeje a p

erqafimi ose kur u jep di cka
t

e shijshme, si nj

e karot

e a nj

e cop

e sheqer.
Kush

esht

e i dashuruar pas kuajve, kujdeset
me

endje p

er ta. Tomashi e p

ershkruan k
e-
shtu pasionin e tij: U dashurova menj

eher

e
pas kuajve. Jan

e kaq t

e bukur dhe me nj

e ele-
ganc

e t

e papar

e. Por s

esht

e kollaj tua fitosh
besimin. Mua mu desh

en gjith

e ato vite.
E ardhmja e kuajve
Nuk mbahet mend q

e kur njer

ezit jan

e ma-
gjepsur para bukuris

e, shpejt

esis

e, zhd

er-
vjellt

esis

e, forc

es dhe zgjuarsis

e s

e kuajve,
sidomos atyre arab

e, dhe kan

e krijuar nj

e li-
dhje unike me ta. T
e vjen keq q

e po kjo lidhje
esht

e shfryt

ezuar p

er q

ellime t

e mbrapshta
n

e luft

era, ku kan

e ngordhur me qindra kuaj.
Megjithat

e, kur t

e sundoj

e Mbret

eria e Per

e-
ndis

e, njer

ezit do ti p

erdorin kuajt vet

emp

er
q

ellime fisnike, gjithnj

e n

e lavdi t

e Krijuesit
t

e tyre, Per

endis

e Jehova.
Kuaj hamshor

e
q

e luajn

e n

e bor

e
T
HUAJSE cdokush, pavar

esisht nga mo-
sha, d

eshiron q

e t

e tjer

et ta pranojn

e.
Doemos q

e edhe ti e do k
et

e. Ja pse l

endo-
hesh aq shum

e kur t

e m

enjanojn

e ose t

e
shp

erfillin, si t

e jesh i paduksh

emthjesht si
nj

e figur

e aty n

e sfond, si c e p

ershkruan ve-
ten Mikela 15-vje care.
Natyrisht, n

ese je D

eshmitar i Jehovait, ke
nj

e v

ellaz

eri t

e t

er

e mes t

e cil

eve mund t

e gjesh
veten. (1 Pjetrit 2:17) E prap

eseprap

e, nganj

e-
her

e mund t

e t

e duket vetja i huaj. Rrug

es
kur ktheheshim nga mbledhjet e krishtere, ule-
sha n

e fund t

e makin

es e qaja,kujton Helena
20-vje care.Sa m

e shum

e luftoja t

e p

ershtate-
sha, aq m

e shum

e shkurajohesha.
Cmund t

e b

esh n

ese ndihesh si i huaj? Q

e
ti p

ergjigjemi k
esaj pyetjeje, n

e fillim le t

e
p

ercaktojm

e (1) me clloj njer

ezish e ke m

e t

e
zorshme t

e p

ershtatesh dhe (2) si reagon za-
konisht kur je me ta.
V

er nj

e Oaf

er grupit me t

e cilin mendon se
nuk puqesh gj

ekundi.
1. Mosha
Q moshatar

et Q t

e rinjt

e
m

e t

e m

edhenj
Q t

e rriturit
2. Dhuntit

e
Njer

ezit
Q sportiv

e Q e talentuar Q intelektual

e
3. Tipi
Njer

ezit
Q e sigurt
n

e vetvete
Q q

e p

elqehen
n

e shoq

eri
Q q

e rrin

e me
grupin e vet
Tani v

er nj

e O af

er pohimit q

e p

ershkruan
reagimin t

end tipik kur je me njer

ezit q

e ve-
cove sip

er.
Q Hiqem sikur kam t

e nj

ejtat interesa ose
aft

esi.
Q I shp

erfill interesat e tyre dhe as p

er t

e miat.
Q Rri goj

eky cur dhe, me t

e mu dh

en

e rasti, iki.
T

E RINJT

E
PYESIN
Si ti b

ej vend vetes
n

e shoq

eri?
Jam 21 vje ce. K

etu ska shum

e
t

e mosh

es sime, k

eshtu q

e m

e
duhet t

e rri ose me gjimnazist

e
ose me cifte. Grupit t

e par

e i rri
mendja te provimet, kurse grupit t

e
dyt

e te kostoja e jet

es. Mua asnj

era
nga k

eto sm

e l

e pa gjum

e nat

en.
Sa mir

e do t

e ishte sikur t

e gjeja
shok

e q

e t

e m

e hahej muhabeti!
Karmeni.1
1 N

e k

et

e artikull, emrat jan

e ndryshuar.
JA

CTHON

E MOSHATAR

ET E TU
Mundohem q

e n

e
mbledhjet e krishtere t

e
as t

e pakt

en me nj

erin
nga ata q

e sm

e ka shkuar
n

e mend t

e bisedoj. Kam
v

erejtur se thjesht nj

e p

er-
sh

endetje mund t

e jet

e
shk

endija e nj

e miq

e-
sie.
Ishte kollaj t

e rrija du-
arkryq e pastaj t

e thosha
se t

e tjer

et sm

e kishin
me sy t

e mir

e dhe skisha
shanse t

e p

ershtatesha
me ta. Por v

eshtir

esia
ishte t

e p

erpiqesha ti
ndreqja gj

erat. Ama, n

e
fund t

e fundit, kur merr
iniciativ

en, shp

erblehesh
dhe b

ehesh njeri me
karakter.
Dal

engadal

e m

esova t

e
futesha n

e bisedat e t

e rri-
turve. Ca sikleti ishte n

e
fillim! Mir

epo n

e fund m

e
doli p

er mir

e, se q

e n

e mo-
sh

e t

e njom

e krijova lidhje
q

e do t

e zgjatin t

er

e jet

en
me miq q

e m

e gjenden
gjithmon

e pran

e.
Lorena
Rejoni
Kerisa
Tani q

e p

ercaktove me cilin grup e ke m

e
t

e sikletshme t

e p

ershtatesh dhe si e ke p

erba-
lluar situat

en, jemi thuajse gati t

e shqyrtojm

e
si t

e gjesh veten n

e shoq

eri. Por m

e par

e du-
het t

e njoh

esh e t

e shmang

esh disa postblloqe
q

e st

e l

en

e t

e kesh sukses n

e shoq

eri.
POSTBLLOKU 1: Ve cimi
Problemi. Kur je me njer

ez q

e kan

e intere-
sa a talente t

e ndryshme nga t

e tuat, fare leh-
t

e mund t

e t

e duket vetja allasoj njeriu, sido-
mos n

ese je tip i ndrojtur. E kam vdekje t

e
hap muhabetin,thot

e Anita 18-vje care.M

e
z

e frika se mos ia fus kot.
Cfar

e thot

e Bibla? Kush ve cohet, k
erkon
t

e plot

esoj

e d

eshirat e veta egoiste. Ai t

er-
bohet kund

er gjith

e men curis

e. (Proverbat
18:1) Po t

e mbyllesh n

e guask
en t

ende, ve-
t

em sa do ta r

endosh problemin. N

e fakt, kur
ve cohesh, ngec n

e nj

e rreth vicioz: vetmia t

e
bind se nuk p

ershtatesh me t

e tjer

et, k
eshtu u
rri larg njer

ezve, k
eshtu ndihesh i vetmuar, k
e-
shtu bindesh se nuk p

ershtatesh me t

e tjer

et.
Dhe ja ku ke ngecur n

e kurthin e k
etij rrethi
vicioz e do t

e vish v

erdall

e derisa t

e b

esh di c-
ka p

er ta ndrequr situat

en.
Njer

ezit nuk ta lexojn

e dot mendjen. Po nuk
e shprehe cfar

e do, ske p

er ta marr

e. Po u mby-
lle n

e vetvete, ske p

er t

e z

en

e miq. Duhet t

e
b

esh ndonj

e p

erpjekje. S

esht

e e drejt

e tia l

esh
n

e der

e tjetrit gjith

e p

ergjegj

esin

e. Miq

esia

esht

e
rrug

e me dy korsi.Melinda, 19 vje ce.
POSTBLLOKU 2: Ankthi
Problemi. Disa jan

e aq n

e ankth q

e t

e tjer

et
ti pranojn

e, sa bien n

e shoq

eri t

e keqe. Me-
ndojn

e q

e m

e mir

e t

e ken

e ca shok
e cfar

edo
sesa t

e mos ken

e asnj

e. Reneja 15-vje car tho-
t

e: Ndihesha aq i m

erzitur q

e sisha te grupi
m

e i p

elqyer i shkoll

es, sa gati-gati doja t

e fu-
tesha n

e telashe vet

em q

e ata t

e m

e prano-
nin.
Cfar

e thot

e Bibla? Atij q

e shoq

erohet me
budallenjt

e, do ti shkoj

e keq ose, sipas p

er-
kthimit Contemporary English Version, po
ndenje me t

e marr

et, do ti b

esh d

em vetes.
(Proverbat 13:20) Mos e keqkupto, buda-
llenjt

e ose t

e marr

et p

er t

e cil

et et vargu
mund t

e mos jen

e injorant

e n

e kuptimin e mi-
r

efillt

e. P
erkundrazi, mund t

e jen

e nx

en

es t

e
10-

es. Por, n

ese su b

ehet von

e p

er normat e
Bibl

es, n

e syt

e e Per

endis

e jan

e t

e marr

e. Po
t

e ndryshosh si kameleoni q

e tu shkosh pas
avazit, vet

em sa do ti b

esh d

em vetes.1 Ko-
rintasve 15:33.
Jo cdokush

esht

e shoq

eri q

e ia vlen. Ske ne-
voj

e p

er shok

e me t

e cil

et ndihesh n

en presion
q

e t

e shnd

errohesh n

e njeri tjet

er. Ke nevoj

e p

er
shok

e q

e t

e duan v

ertet e q

e do t

e t

e gjenden pra-
n

e.Paula, 21 vje ce.
Merr iniciativ

en
Mos prit q

e t

e tjer

et t

e vijn

e te ti e t

e t

e
ftojn

e n

e rrethin e tyre. Xhini 21-vje car thot

e:
Smund t

e presim gjithmon

e q

e njer

ezit t

e
p

erpiqen t

e afrohen me ne. Duhet t

e b

ejm

e
edhe vet

e p

erpjekje tu afrohemi t

e tjer

eve. T
e
shohim dy sugjerime q

e mund t

e t

e ndihmoj-
n

e ta b

esh k
et

e.
Mos u kufizo te moshatar

et. Me sa duket,
personazhet biblike Jonatan dhe David ki-
shin nja 30 vjet diferenc

e, e megjithat

e u b

en

e
miq t

e ngusht

e.1 (1 Samuelit 18:1, CEV)
Cm

esim nxjerrim? Q

e

esht

e e mundur t

e t

e
ngjit

e shoq

eria me t

e rriturit! Mendo pak: pse
u dashka ta kufizosh veten te nj

e grup-mosh

e
e pastaj t

e qahesh se nuk gjen dot shok
e? Do
t

e ishte si t

e vdisje urie n

e nj

e ishull t

e shkre-
t

e nd

ersa af

er teje deti

esht

e plot e p

erplot me
peshq! E v

erteta

esht

e se af

er teje ka njer

ez t

e
1 Ka t

e ngjar

e q

e Davidi t

e ket

e qen

e adoleshent kur lidhi
miq

esi me Jonatanin.
mir

e me t

e cil

et mund t

e t

e hahet muhabeti.
Nj

e m

enyr

e p

er ti gjetur

esht

e t

e mos i k
er-
kosh shok
et vet

em mes moshatar

eve.
Mamaja m

e nxiste t

e bisedoja me ata q

e
ishin m

e t

e m

edhenj se un

e n

e kongregacion.
M

e thoshte se do t

e cuditesha kur t

e zbuloja
sa shum

e gj

era t

e p

erbashk

eta kisha me ta.
Kishte t

e drejt

e. Tani kam plot miq!Helena,
20 vje ce.
M

eso t

e bashk

ebisedosh. Duhen p

erpje-
kje q

e t

e hysh n

e bised

e, sidomos n

ese je tip i
druajtur. Por mund tia dal

esh. Sekreti

esht

e
(1) t

e d

egjosh, (2) t

e b

esh pyetje dhe (3) t

e tre-
gosh interes t

e sinqert

e.
Mundohem t

e mos jem llafazane, por d

e-
gjuese e mir

e. Pastaj, kur as, p

erpiqem t

e mos
e v

ertit bised

en rreth vetes ose t

e mos i nxjerr t

e
tjer

et si m

e t

e k

eqij.Serena, 18 vje ce.
N

ese dikush ka qejf t

e as

e p

er di cka q

e sia
kam haberin, i k

erkoj t

e m

e shpjegoj

e ndonj

e
gj

e. K

eshtu shpresoj q

e biseda t

e zgjas

e ca m

e
tep

er.Xharedi, 21 vje c.
Mbase si natyr

e je i rezervuar dhe k
etu ska
asnj

e t

e keqe. Nuk ka pse t

e shnd

errohesh
n

e tip t

e hedhur. Megjithat

e, n

ese mendon se
nuk e gjen veten n

e shoq

erin

e e t

e tjer

eve, pro-
vo t

e zbatosh sugjerimet e k
etij artikulli. Da-

l

engadal

e mund t

e ndihesh si Lea. Ajo thot

e:
Jam tip i ndrojtur, prandaj duhet ta detyroj
veten q

e t

e bisedoj me njer

ezit. Mir

epo, n

ese
d

eshiron t

e z

esh miq, duhet t

e jesh miq

esor,
k
eshtu q

e kam filluar t

e hyj n

e bised

e me t

e
tjer

et.
PSE T

E MOS PYES

ESH PRIND

ERIT?
A e kishe problem t

e p

ershtateshe
me t

e tjer

et kur ishe sa un

e? Me cilin grup
e kishe m

e t

e v

eshtir

e t

e p

ershtateshe?
Si ia dole?

RRETHI VICIOZ
I VETMIS

E
jam
I VETMUAR,
prandaj ndihem . . .
. . . si
I FLAKUR TEJ,
prandaj . . .
. . . MBYLLEM
n

e guask

e,
prandaj ndiej se . . .
S
I NDODH q

e nj

e njeri t

e b

e-
het i dhunsh

em? Un

e e p

erje-
tova dhun

en n

e f

emij

eri, prandaj e
m

esova mir

e cishte. Im at

e sh

er-
bente n

e gard

en civile t

e Spanj

es,
nj

e regjiment ku jepeshin masa
nd

eshkimore t

e rrepta. I ati e ki-
shte fshikulluar shpesh dhe tani
babai ndiqte tradit

en familjare.
E kishte zakon t

e m

e rrihte me
rripin e tij t

e trash

e. Si p

er ti ke-
q

esuar gj

erat, nj

e e dy m

e quan-
te idiot, nd

erkoh

e q

e motr

en e vo-
g

el e llastonte. Mamas

e i shtinte
frik
en zem

erimi i babait, prandaj
sb

ente gj

e q

e t

e m

e leht

esonte
dufin e mbledhur nga ai trajtim i
padrejt

e ose q

e t

e m

e jepte ngroht

esin

e e mu-
nguar.
Kur isha n

e shkoll

e me f

emij

et e tjer

e, kri-
joja nj

e bot

e imagjinare ku jeta dukej shu-
m

e m

e e lumtur. Atyre q

e m

e shihnin, mbase
u dukesha f

emij

e i qeshur dhe optimist. Por
kjo ishte ve c fasada, se p

erbrenda fshihja fri-
k
en dhe inatin. N

e fund t

e cdo dite kthehesha
n

e realitet duke u capitur avash-avash p

er n

e
sht

epi, gjith

e frik
e se mos haja t

e shara t

e tje-
ra a ndonj

e t

e rrahur.
Kur isha 13 vje c, ia mbatha nga ai ambi-
ent pa pik
e dashurie dhe u regjistrova n

e nj

e
shkoll

e jezuite me konvikt. P
er nj

efar

e kohe
kisha nd

er mend t

e b

ehesha prift. Mir

epo,
ajo cka p

erjetova n

e shkoll

e nuk i dha kuptim
jet

es sime. Duhej t

e zgjoheshim
n

e pes

e t

e m

engjesit q

e t

e b

enim
nj

e dush t

e ftoht

e. Pastaj, t

er

e di-
t

en ndiqnim nj

e program strikt
studimi, lutjesh e sh

erbesash ki-
shtare, vet

em me ndonj

e pushim
t

e vog

el tek-tuk.
Na k
erkohej t

e lexonim histo-
rit

e e shenjtor

eve, nd

ersa Bibla
nuk p

erfshihej n

e l

end

et m

esi-
more. E vetmja Bib

el q

e ekzi-
stonte, mbahej n

e nj

e kuti qelqi
dhe na duhej nj

e leje e ve cant

e q

e ta lexonim.
Vitin e tret

e t

e shkoll

es, pjes

e e regjimit t

e
rrept

e ishin seancat e vet

efshikullimit, q

e i
quanin ushtrime shpirt

erore. Mundohesha
t

e kollofitja llokma t

e m

edha ushqimi q

e ti
shp

etoja atij tmerri, por m

e kot. Pas afro tre
vjet

esh, m

e erdhi shpirti n

e maj

e t

e hund

es.
Ia mbatha nga shkolla jezuite dhe mora rru-
g

en p

er n

e sht

epi. Isha 16 vje c.
Rend pas aventurave
Si u ktheva n

e sht

epi, nisa t

e merresha me
boks dhe mundje. Fal

e suksesit n

e k
eto spor-
te t

e dhunshme ndihesha dikushi, nd

ersa zo-
t

esia fizike m

e nxiti t

e p

erdorja dhun

en q

e t

e
m

e dilte imja, nj

esoj si c kishte b

er

e babai.
Si e braktisa
rrug

en e dhun

es?
TREGUAR NGA HOSE ANTONIO NEBRERA
N

e mosh

en 13-vje care
kur u regjistrova n

e
shkoll

en jezuite
me konvikt
Megjithat

e, n

e mosh

en 19-vje care ndodhi
di cka q

e futi pak

emb

elsi n

e jet

en time. U ta-
kova me Enkarnit

en, q

e pas n

ent

e muajsh u
b

e gruaja ime. Ajo pa vet

em fasad

en time si
njeri i sjellsh

em, dashamir

es dhe i g

ezuar. Se
kishte iden

e cfar

e vreri mbaja p

erbrenda. Ky
helm i brendsh

em nuk vonoi t

e nxirrte kok
e
kur m

e thirr

en n

e ushtri pak pasi na lindi f

e-
mija i par

e.
Ca q

e t

e mos m

e qethnin si ushtar, ca nga
d

eshira p

er nj

e jet

e aventurieri, su mendo-
va dy her

e po dola vullnetar p

er n

e Legjio-
nin e Huaj Spanjoll. Thurja iluzione se do t

e
gjeja lirin

e n

e shkret

etir

en marokene dhe do
t

e merrja pjes

e n

e operacione speciale t

e rre-
zikshme. M

e dukej edhe si nj

e mund

esi q

e
t

e clirohesha nga p

ergjegj

esit

e familjare. Por
n

e fund t

e fundit, vet

em sa dol

en n

e pah gji-
th

e t

e zezat e mia.
Shpejt m

e zuri halli me nj

e rreshter trup-
madh e harbut q

e zbavitej duke keqtrajtuar re-
krut

et e rinj. I urreja padrejt

esit

e dhe sia p

er-
toja t

e luftoja p

er at

e q

e m

e dukej e drejt

e. Nj

e
m

engjes, gjat

e apelit, b

era nj

e shaka q

e rreshte-
ri e mori p

er ters. Kur ngriti krahun t

e m

e go-
diste, ia p

erdrodha vrik dhe e plasa p

ertok
e. Ia
mbajta dor

en t

e mb

erthyer p

erdhe nga frika se,
po ta l

eshoja, m

e q

ellonte me pistolet

e.
Nga ai incident m

e nd

eshkuan tre muaj ba-
shk
e me nj

e skuad

er t

e d

enuarish. P
erfundo-
va n

e nj

e dhom

e t

e vog

el t

e zbraz

et me afro
30 burra. Gjat

e gjith

e asaj kohe nuk pata mu-
nd

esi as t

e nd

erroja rrobat. Skuadra jon

e ki-
shte nj

e rreshter sadist q

e k
enaqej duke i rra-

hur me kamxhik burrat. Mir

epo nj

e her

e, kur
e k
erc

enova me vdekje po t

e m

e prekte, ma uli
d

enimin nga 30 fshikullime n

e 3. Kisha m

esu-
ar t

e tregohesha po aq i eg

er sa torturuesit
e mi.
Me misione sekrete
Teksa st

ervitesha n

e legjionin e huaj, kutu-
risa t

e dilja vullnetar p

er aventura t

e tjera.
Prap

e se kisha iden

e ku do t

e m

e conte ky
hap. M

e st

ervit

en si komando, q

e p

erfshinte
p

erdorimin e lloj-lloj arm

eve dhe eksploziv

e-
ve. P
er t

e p

erfunduar kursin, m

e d

erguan n

e
Langli t

e Virxhinias, Shtetet e Bashkuara, ku
u st

ervita me agjent

et e CIA-s.
Skaloi shum

e dhe u b

era pjes

e e nj

e gru-
pi sekret komandosh. N

e vitet 60 mora pjes

e
n

e dhjet

era misione t

e fshehta. U p

erfshiva
n

e operacione kund

er trafikant

eve t

e drog

es
dhe kontrabandist

eve t

e arm

eve n

e Amerik
en
Qendrore e Jugore. Kur p

erballeshim me ata
njer

ez, sipas udh

ezimeve, duhej ti likuido-
nim. M

e vjen r

end

e t

e them se mora pjes

e
aktivisht n

e ato operacione. Nuk mbanim ku-
rr

e t

e burgosur, p

erve c atyre q

e duhej ti merr-
nim n

e pyetje p

er tu nxjerr

e informacione.
M

e pas m

e caktuan t

e spiunoja krer

et e
ushtris

e spanjolle, me q

ellim q

e t

e zbuloja ci-
l

et kishin rezerva ndaj diktatur

es s

e gjeneralit
Franko. Spiunonim edhe kund

ershtar

et e re-
gjimit t

e Frankos q

e jetonin n

e Franc

e. Syni-
mi ishte t

e rr

embenim disident

et m

e t

e r

end

e-
sish

em e ti conim n

e Spanj

e, me sa duket p

er
ti eliminuar.
N

e operacionin tim t

e fundit duhej t

e orga-
nizoja nj

e grup mercenar

esh p

er nj

e grusht
shteti n

e nj

e vend t

e vog

el afrikan. Ishim
udh

ezuar t

e sulmonim kazermat e ushtris

e
n

e kryeqytet dhe pastaj t

e merrnim pallatin
e presidentit. Sipas planit, n

e mesnat

e dep

er-
tuam n

e vend dhe brenda kat

er or

esh e kry-
em misionin. Tre nga shok
et e mi vdiq

en n

e
luftime bashk
e me dhjet

era ushtar

e armiq.
Mora pjes

e edhe vet

e n

e at

e kasaphan

e.
Ajo p

ervoj

e traumatike ma vriste thell

e
nd

ergjegjen. Nuk ija dot nat

en ngaq

e kisha
pareshtur makthe ku e shihja veten tek masa-
kroja armiqt

e n

e luftime trup m

e trup. N

e ato
makthe, ata q

e b

ehesha gati ti vrisja, mi ngul-
nin syt

e t

e llahtarisur.
E ndava mendjen t

e mos merrja pjes

e m

e
kurr

e n

e misione t

e tjera. K

eshtu, ia dor

ezova
ushtris

e gjith

e dokumentacionin tim dhe m

e
liruan nga detyra. Prap

eseprap

e, pas tre mu-
ajsh epror

et e mi m

e thirr

en s

erish p

er mi-
sione t

e tjera spiunazhi. U arratisa n

e Zvic

er
dhe, pas disa muajsh, ime shoqe Enkarnita,
q

e sdinte gj

e fare p

er pun

en time si agjent se-
kret, erdhi tek un

e n

e Bazel.
Shprehit

e e k

eqija mezi shqiten
N

e ato tri vite q

e sh

erbeva n

e ushtri, Enkar-
nita kishte nisur t

e studionte Bibl

en n

e Spa-
nj

e me D

eshmitar

et e Jehovait. M

e tregoi se
kishte gjetur t

e v

ertet

en p

er Per

endin

e dhe en-
tuziazmi i saj mu ngjit edhe mua. U lidh

em
pa vones

e me D

eshmitar

et n

e Zvic

er dhe fillu-
am t

e studionim Bibl

en s

e bashku.
U drith

erova kur m

esova q

ellimet e Per

e-
ndis

e. Pa cka se d

eshiroja ta p

erputhja jet

en
me parimet biblike, e pata t

e v

eshtir

e t

e b

eja
ndryshime, sidomos n

e personalitetin tim ag-
resiv. Sidoqoft

e, e doja rrug

en e re t

e besimit.
Pas pak muajsh studimi, ngula k
emb

e se isha
gati t

e merrja pjes

e n

e sh

erbimin sht

epi m

e
sht

epi q

e b

ejn

e D

eshmitar

et e Jehovait.
Fal

e ndihm

es s

e Jehovait, dal

engadal

e m

e-
sova t

e tregoj vet

ekontroll dhe, me koh

e,
un

e dhe Enkarnita u pag

ezuam. N

e mosh

en
29-vje care, m

e em

eruan mbik
eqyr

es n

e ko-
ngregacion.
N

e vitin 1975 vendos

em t

e ktheheshim n

e
Spanj

e. Por ushtria sm

e kishte harruar dhe
m

e thirr

en t

e bashk
epunoja p

er nj

e tjet

er mi-
sion special. Q

e t

e shmangia problemet, ika
prap

e n

e Zvic

er pa humbur koh

e. Familja
jon

e jetoi atje deri m

e 1996 kur m

e n

e fund u
kthyem n

e Spanj

e.
Sot kam nj

e djal

e dhe nj

e vajz

e t

e martuar,
nj

e nip e nj

e mbes

e, e q

e t

e gjith

e i sh

erbejn

e
Jehovait. P
er m

e tep

er, nd

er vite kamarritur t

e
ndihmoj 16 veta t

e njohin Jehovain, mes t

e cil

e-
ve edhe nj

e djalosh q

e dikur p

erfshihej n

e pro-
testa t

e dhunshme n

e Spanj

en Veriore. Kjo m

e
ka sjell

e k
enaq

esi t

e pap

ershkrueshme.
Sa e sa her

e i jam lutur Per

endis

e t

e m

e
ndihmonte ta hidhja pas krah

eve t

e kaluar

en
e dhunshme dhe t

e shp

etoja nga makthet q

e
sm

e ndaheshin. N

e luft

en time p

er t

e b

er

e at

e
q

e

esht

e e drejt

e, kam ndjekur k
eshill

en e Psal-
mit 37:5: L

ere udh

en t

ende n

e dor

e t

e Jeho-
vait e mb

eshtetu tek ai, dhe ai do t

e veproj

e.
Jehovai e ka mbajtur k
et

e premtim dhe m

e ka
ndihmuar ta braktis rrug

ene dhun

es. Ky ka qe-
n

e nj

e bekim i pashoq p

er mua dhe familjen
time. M

e 1968, duke dal

e nga zyra e legjionit
t

e huaj pasi u lirova nga detyra
Sot me time shoqe, Enkarnit

en
17 11
Hva vv d br jeg
vide omve vv nskaber
i sko kk len?
N

ar jeg s

a nogle unge st

a og snakke
sammen, tnkte jeg oft ff e: Wow, de er virkelig
gode venner. Bare jeg var med. Joe.
Jeg havde ingen problemer med at f

a
venner i skolen. Det var let nok. Det var d

et
der var problemet. Maria.
bbS
iiPE ->aH F
4E !S
............................................................................
............................................................................
FnE ~hLF,
SL:{:B5M ,&F
PE |n]&S E F
:}B
RPE cE
)}S
8ME Y&
+S
!M4
E C}Mj
ELhaMPS
&:E F
}Y',2
E #F
>H&S
AE F
24
Que faire
si mes parents
se disputent ?
Arrive-t-il que vos parents
se disputent devant vous ?
Si oui, quel est leur sujet
de fr ff iction le plus fr ff

equent ?
OLargent.
OLes t

aches m

enag
`
eres.
OLeurs fa ff milles.
OVous.
Quaimeriez-vous pouvoir leur dire rr
sur ce que cela vous fait ? Inscrivez-le ci-dessous.
..................................................................................................
............................................ ......................................................
199
31
o._~.| t` tt ~. t! .
_|!| !_|~ ~ .|
r.g8.g 8oB oBB8.8o.
_\\\o. B8o\ o\\?
O_\ _\\o ooo\ oo\\ g.rB BB_ Bod. _t _ttr.

O__\ _\\o ogr g.d
rgo\ o\\ _\\\8 t
_\ _\\o.\ .\\?
Og gg.ro\ o\\.\ .\\
O_.go8o\ o\\ gr\ \\
Ogo\ o\\
rgro _\\\o.
gq ggqq ggq8\ g. r.? ....................................................
............................................................................
o p tuun.
.uo uu . .. no nn etp tt '
.
uu e no. oo e .. nt.
Ho HH . ao p u! Hu nu o
.
uc uu n?-
bb\\ qq YY\\33dd 333 BB
S Z1 ]`S]SZqpbn bSaZdbS Z* b1+1E qVO
SY/\,j1 bS 4*WSj*bSY1jaq 4 ZSYSE
\ ab*Z1jY*`T\Z1bV\p,

^fZTf `dV*fD
]Z\
^ ab\`TZVS T a*Y4*]\,ZS b*+WSgpD

\,*f ]`1aSZ-d
//++**hh**yy
\
+
/
d
//
Y
d
y
,
S
`
T
j
d
y
/
T
y
df dd SWSbSan ,T/+SbS YGq G h
4`*4\V
#\ ab*Z1bnaqE
qVk\ q Z1 ]T//*YaqH
Ouo uu .o .. c oo uuu .o .. mn .e ..
ue uu oa ueonu t uoc oo .t tt o nuc uu n
a .e .. ue uu . e ee n o nn no nn uue uu .e .. ue uu
t> tt uo uu p oo eonu. A.e .. n no nn ntu uu
C>oe t cno nn u uu .op o o. oo uo uu
cu. uu utuu. uu .
) Z1 ]T//*YaqE +\
auov. qo p tuun
ue uu no nn oo c o ncn C>oet
t ut tt .uee .n .. aop o oe'n.
#\ q 4`\+WpH
Com oo ut- t nt tt .
He HH ne nn p ee eeo
o .e .. ue ceoc
.
cu>op oo enu-.
H t HH . n v.
Ht HH u poa.ut .vu.
o aou. uu o .. c oo ne nn c
p uun. nn u!-
2
3
4
'''SSS aaaFFF)))~~~!!!EEE CCC,,,
FFFFFFF]]]]]]]]llllllEEEE FFFFFF2222222iiiiiii>>>>>>>>HHHHHHHFFFFFF~~~~~~bbbbbbbbEEEE ######
bbbSss
PPP/B r>H,nE ::::::*,
Sss RJbMY'aB riiPBBBBBB%%%%%%
'S aF)~! C,
T
e rinj nga mbar

e bota kan

e shprehur vle-
r

esimin p

er librin T

e rinjt

e pyesin . . . P

er-
gjigje praktike, v

ellimi 2.1 T
e shohim disa ra-

ste.
M

e p

elqen se si na ndihmon ky lib

er t

e ko-
munikojm

e me prind

erit. Veprova sipas sugje-
rimeve dhe mund t

e them se tani arrij t

e komu-
nikoj m

e mir

e me prind

erit e mi.Roberto,
Meksik
e.
Nisa ta lexoja dhe se hiqja dot nga duart!
1 Botuar nga D

eshmitar

et e Jehovait.
M

e p

elqen kutia Hapat q

e dua t

e b

ej . . . nga
fundi i cdo kapitulli dhe faqja Ditari im n

e
fund t

e cdo pjese. Ky lib

er m

e ka ndihmuar
ti mbroj me guxim bindjet e mia n

e shkoll

e.
Joela, Shtetet e Bashkuara.
Sa m

e shum

e lexoja, aq m

e shum

e m

e b

en-
te p

er vete. M

e lan

e mbresa citimet e gjith

e
atyre t

e rinjve, si edhe kutit

e A e dije? dhe
K

eshill

e. Nga ky lib

er e kuptoj fare qart

e se
Trupi Udh

eheq

es i D

eshmitar

eve t

e Jehovait
interesohet p

er t

e rinjt

e.Hui-uon, Koreja e
Jugut.
Se hiqja dot
nga duart!
T
e rinjt

e pyesin . . .
P

ergjigje praktike
V

ELLIMI 2
DER Wunsch, mit jemand zusammen zu sein, der f

ur dich et-
was ganz Besonderes ist und du f

ur ihn , kann unglaub-
lich stark sein, selbst wenn du noch sehr jung bist. Ich hab
schon mit 11 gedacht, ich m

usste einen Freund haben, sagt
Jenifer. Und Brittany meint: In der Schule f

uhlt man sich
1
Bin ich alt genug
f

ur eine Beziehung?
Ich f

u ff hl mich sehr unter Druck, einen
Freund zu haben. Und es gibt ja auch eine
Menge echt s

ue Jungs (Whitney).
Manche M

adchen gehen ganz sch

on ran,
und es f

allt mir nicht gerade leicht, Nein zu
sagen. Ab AA er ich wei, was meine Eltern davon
halten (Phillip).
14 fragen junger leute
C

omo puedo m
Busca un lugar para estu
que no haya distracciones
estudia en un escritorio. N
la televisi

on ni escuches m
Establece prioridades. T
son muy importantes, as
a terminar todas las tarea

de encender la televisi

on.
No dej e es las tareas para
Programa un horario para
dades y esfu

erzate por cum
Organ
zate. Anota en un
reas escolares que tengas
As AA

g
nales un orden de imp

un tiempo l
mite. T

a TT chalas
que las vayas terminando.
Descansa deve vv z en cua
que te est

as distrayendo,
respiro, pero contin

ua con
lo antes posible.
Te TT n fe ff en ti mismo. Lo qu
a un buen estudiante de u
son sus ganas de trabajar
su inteligencia. As AA

que...
Esfu

erzate y ver

as que obt
buenos resultados.
26

cQ nOp

c vo sl
sv,c

ccQQ nnOOpp

cc vvoo ssll
ssvv,,cc

c cc ccccQ QQ QQQQ n nn nnnnO OO OOOOp pp pppp

c cc cccc v vv vvvvo oo oooo s ss ssssl ll llll

s ss ssssv,, vv vvvv, ,, ,,,,c cc cccc
+o OJvoiO0

o+

o OJ, ++oo OOJJvvooiiOO00

oo++

oo OOJJ,, + ++ ++++o oo oooo O OO OOOOJ JJ JJJJv vv vvvvo oo ooooi ii iiiiO OO OOOO0 00 0000

o oo oooo+ ++ ++++

o oo oooo O OO OOOOJ JJ JJJJ, ,, ,,,,
Ky

esht

e libri q

e lexoj m

e me qejf nga gji-
th

e librat q

e kan

e botuar D

eshmitar

et e Jeho-
vait. Ju e dini sa ska m

e mir

e cndodh n

e me-
ndjen e adoleshent

eve dhe cprobleme hasin
n

e familje, n

e shkoll

e e n

e shoq

eri.Shana,
Kanada.
Sa her

e q

e prind

erit b

enin fjal

e, shkoja n

e
dhom

en time dhe qaja. Por, pasi lexova kapi-
tullin 24 me titull Ct

e b

ej kur mami dhe babi
zihen?, arrita t

e as p

er k

et

e gj

e me ta. U be-
fasuan kur mor

en vesh se z

enkat e tyre ndiko-
nin aq shum

e tek un

e. E lexuan edhe ata ka-
pitullin. Tani e kuptojn

e m

e mir

e se si ndihem
dhe thuajse nuk zihen m

e.Mariana, Repu-
blika e Cekis

e.
Faqet e titulluara Ja nj

e model m

e kan

e
prekur thell

e e m

e kan

e ndihmuar t

e punoj
me dob

esit

e e mia. P

er shembull, e kam t

e v

e-
shtir

e t

e njihem m

e mir

e n

e kongregacion me
ata q

e skam muhabet. Mir

epo n

e faqen 97
tregohet se si Lidia njohu m

e mir

e Pavlin dhe
shok

et e tij ngaq

e i mikpriti. Tani mundo-
hem t

e imitoj shembullin e saj.Monika, Hu-
ngari.

CT

E KEQE KAN

E MARR

EDH

ENIET SEKSUALE
PARA MARTESE?
Katrin

es, nj

e 16-vje care nga
Shtetet e Bashkuara, iu dha p

er
detyr

e t

e mbante nj

e referat me
tem

e t

e lir

e n

e l

end

en e oratoris

e.
Ajo shfryt

ezoi mir

e librin T

e rinjt

e
pyesin . . . P

ergjigje praktike, v

elli-
mi 2, dhe zgjodhi t

e zhvillonte te-
m

en Ct

e keqe kan

e marr

edh

eni-
et seksuale para martese? Ja
cthon

e prind

erit e saj: Gjat

e refe-
ratit, Katrina arsyetoi cdo t

e thot

e
t

e mos kryesh marr

edh

enie sek-
suale, shpjegoi rreziqet e marr

e-
dh

enieve paramartesore dhe u
ndal te pasojat e d

emshme q

e
sjell thyerja e normave morale t

e
Per

endis

e. Ve c k

esaj, lexoi nga li-
bri citime q

e tregonin si ishin
ndier disa t

e rinj pasi kishin shke-
lur normat e Per

endis

e. Pastaj i
dha mund

esi klas

es ti b

enin pye-
tje, t

e cilave arriti tu kthente p

er-
gjigje. Si mbaroi pjes

en, m

esuesja
i dha Katrin

es nj

e pusull

e ku, nd

er
t

e tjera, shkruhej: Faleminderit
q

e tregove t

e v

ertet

en dhe q

e ho-
dhe drit

e n

e nj

e bot

e t

e err

et!
Mbaje besimin t

e fort

e.
Kirurg

et i ngjitin kockat e thyera
me an

e t

e kunjave, pllak

ezave e vida-
ve, por k

eto mjete jan

e kaba kur thy-
hen kocka m

e t

e im

eta. Deri para pak
koh

esh, studiuesit vritnin mendjen si
t

e krijonin nj

e ngjit

es q

e mund t

e ngur-
t

esohej n

e ambientin e lag

esht t

e trupit
t

e njeriut. Nj

e zgjidhje t

e mundshme ua
dha krimbi q

e ngre k

eshtjella n

e r

er

e.
Shqyrtoni faktet: Krimbi q

e ngre
k

eshtjella n

e r

er

e e b

en sht

epin

e e vet
n

enujore n

e form

e tubi me grimca r

ere
e guaskash. Cdo grimc

e bashkohet me
tjetr

en me pak

ez ngjit

es t

e prodhuar
nga nj

e gj

end

er n

e kraharorin e kri-
mbit. Ky ngjit

es ia kalon cfar

edo ngjit

e-
si artificial q

e p

erdoret sot. P

erb

ehet
nga nj

e grup proteinash q

e, kur nd

er-
thuren, b

ejn

e q

e ngjit

esi t

e ngurt

esohet
n

en uj

e, madje sa hap e mbyll syt

e. Kri-
mbin q

e ngre k

eshtjella n

e r

er

e, e
kan

e quajtur murator t

e mbaruar, e me
t

e drejt

e. Si c thot

e Ras

ell Stjuarti pra-
n

e Universitetit t

e Jut

es, kjo krijes

e e
vog

el ka zgjidhur probleme t

e koklavi-
tura q

e lidhen me ngjitjen e materiale-
ve n

en uj

e.
Studiuesit kan

e b

er

e variante sinteti-
ke t

e ngjit

esit t

e k

etij krimbi, t

e cilat
jan

e akoma m

e t

e forta se origjinali.
Ngjit

esi q

e do t

e p

erdoret p

erfundi-
misht n

e sallat e operacionit duhet t

e
jet

e edhe i dekompozuesh

em. K

eshtu,
kur t

e p

erdoret p

er t

e ngjitur kocka, do
t

e shp

erb

ehet nd

erkoh

e q

e kocka kthe-
het n

e gjendjen e m

eparshme. N

ese
b

en pun

e te njer

ezit, ky ngjit

es do t

e
jet

e nj

e zbulim i madh n

e mjek

esi.
Si mendoni? A erdhi rast

esisht n

e
ekzistenc

e ngjit

esi unik i krimbit q

e
ngre k

eshtjella n

e r

er

e apo

esht

e pro-
jektuar?
A

ESHT

E PROJEKTUAR?
Ngjit

esi i krimbit
q

e ngre k

eshtjella
n

e r

er

e
&
Studiuesit shpresojn

e
ti ngjitin kockat
e thyera pa p

erdorur
copa metali
Krimbi q

e ngre k

eshtjella n

e r

er

e:
5 Peter J. Bryant, Universiteti
i Kalifornis

e, Irvin
Histori e sikletshme
Raporti i Komisionit p

er Hetimin e Abuzi-
mit me F

emij

et nxjerr n

e shesh historin

e e si-
kletshme t

e Irland

es,thuhet n

e gazet

en The
Irish Times. Sipas gazet

es, ky raport zhvarros
nj

e histori t

e njollosur nga abuzimi sistema-
tik me f

emij

et n

e institucionet fetare katolike,
i cili shkon nga rrahja e f

emij

eve, krimi i ve-
t

em i t

e cil

eve ishte q

e kishin z

en

e morra e
deri tek abuzimi i vazhduesh

em seksual. Si c
thuhet n

e gazet

e, nga besnik
eria e pavend ndaj

autoritetit absolut t

e Kish

es Katolike u mby-
ll

en syt

e para k
etij abuzimi. Titulli i nj

e artiku-
lli n

e Times ishte: Qeveri dhe Kish

e: turp tju
vij

e!, duke cituar k
eshtu fjal

et e dikujt q

e u
qante hallin viktimave.
Uj

e n

e H

en

e
Pasi l

eshuan nj

e raket

e q

e u p

erplas n

e si-
p

erfaqen e H

en

es, disa shkenc

etar

e than

e se
diktuan uj

e n

e sht

ellung

en e pluhurit q

e u
ngrit. Reja e pluhurit u v

ezhgua me spektro-
metrainstrumente q

e analizojn

e p

erb

erjen e
materialeve duke ve cuar gjat

esit

e e val

eve t

e
drit

es q

e thithin ose l

eshojn

e. Po zbulojm

e
misteret e fqinjit ton

e m

e t

e af

ert e, p

er paso-
j

e, edhe t

e sistemit diellor,tha Majk
ell Uar-
goja, i cili drejton ekipin e shkenc

etar

eve q

e
studiojn

e H

en

en n

e qendr

en e NASA-s, n

e Ua-
shington D.C. M

e pas, nj

e sond

e e d

erguar n

e
H

en

e zbuloi se n

e polin verior t

e saj ka milio-
na ton

e uj

e.
Shufra ari nga shp

erndar

esi automatik
N

e disa vende p

erreth bot

es, list

es s

e gjat

e t

e produkte-
ve q

e disponohen n

e shp

erndar

esit automatik
e po i shto-
hen tani edhe shufrat e arit. P
er shembull, nj

e hotel n

e
Abu-Dabi, n

e Emiratet e Bashkuara Arabe, ka instaluar
nj

e makineri q

e shp

erndan 320 artikuj t

e ndrysh

em, nd

er
t

e cil

et edhe shufra ari me pesh

e deri n

e 10 g dhe mone-
dha ari sipas k
erkesave. Cmimet e arit p

erdit

esohen
cdo dhjet

e minuta me an

e t

e nj

e lidhjeje kompjuterike
me tregjet nd

erkomb

etare. N

e fillim, makineria pranon-
te vet

em monedh

en vend

ese, por tani

esht

e planifiku-
ar t

e pranoj

e edhe karta krediti. Sipas nj

e artikulli t

e
agjencis

e Rojters, u vendos q

e iniciativa t

e niste ta-
mam atje p

er shkak t

e k
erkes

es s

e madhe p

er ar n

e
at

e rajon.
NJ

E V

ESHTRIM RRETH BOT

ES
M

e shum

e se gjysma e rus

eve mendojn

e se
rruga m

e e mir

e p

er t

e zgjidhur problemet
esht

e tu jap

esh ryshfet n

epun

esve.
AGJENCIA E LAJMEVE ROJTERS, RUSI.
Nj

e sondazh tregoi se 17,5 p

er qind
e kinez

eve t

e rritur vuajn

e nga crre-
gullime mendore. . . . Grat

e preken m

e
tep

er sesa burrat nga crregullimet e humorit
dhe t

e ankthit.CHINA DAILY, KIN

E.
Sipas statistikave t

e reja nga K

eshilli
Komb

etar i Siguris

e, t

e pakt

en 28% e gji-
th

e karamboleve me makina n

e SHBAose
1,6 milion

e karambole n

e vitshkaktohen
nga shofer

et q

e p

erdorin celular

et
ose d

ergojn

e/lexojn

e mesazhe.
UC BERKELEY WELLNESS LETTER, SHBA.
S
HUM

E njer

ez besojn

e se Per

endia
esht

e i kudondodhur, dometh

en

e gje-
ndet kudo dhe n

e cdo gj

e n

e kuptimin e
mir

efillt

e. Mbreti i men cur Solomon i k

er-
koi Jehovait n

e lutje: D

egjo nga qiejt, nga
vendbanimi yt i q

endruesh

em. (1 Mbret

erve
8:30, 39) Pra, sipas Bibl

es, Per

endia Jeho-
va ka nj

e vendbanim. Solomoni e quajti at

e
vend qiejt. Ckuptim ka kjo?
Bibla nganj

eher

e i p

erdor fjal

et qiell dhe
qiej p

er universin fizik p

erreth Tok

es. (Za-
nafilla 2:1, 4) Sidoqoft

e, p

erderisa Per

endia
krijoi gjith cka, vendbanimi i tij duhet t

e ket

e
ekzistuar para se t

e b

ente universin fizik.
K

eshtu, Per

endia duhet t

e jet

e n

e nj

e bot

e
q

e nuk kusht

ezohet nga gj

erat materiale.
Prandaj, kur et p

er qiellin si vendbanimi i
Per

endis

e Jehova, Bibla nuk e ka fjal

en p

er
nj

e vend t

e caktuar n

e qiell ose hap

esir

e,
por p

er nj

e bot

e frymore, dometh

en

e jo ma-
teriale.
Nj

e vegim mbres

el

en

es
N

e Bib

el shpaloset nj

e pamje magjeps

ese
e vendbanimit t

e Jehovait me an

e t

e nj

e ve-
gimi q

e iu dha apostullit Gjon. N

e at

e ve-
gim, Gjoni pa nj

e der

e t

e hapur n

e qiell e pa-
staj d

egjoi nj

e z

e q

e i tha: Ngjitu k

etu.
Zbulesa 4:1.
M

e tej, atij iu paraqit nj

e vegim mbres

el

e-
n

es i vet

e Per

endis

e Jehova. Pjes

erisht, Gjo-
ni pa k

et

e pamje: Nj

e fron

esht

e n

e qiell . . .
Ai q

e rri ulur, i ngjan nj

e guri diaspri dhe
nj

e guri t

e cmuar t

e kuq, nd

ersa rreth e p

er-
qark fronit ka nj

e ylber, q

e ngjan si smerald.
. . . Nga froni dalin vet

etima, z

era dhe bubu-
llima. . . . P
erpara fronit

esht

e di cka si nj

e
det i qelqt

e q

e i ngjan kristalit.Zbulesa 4:
2-6.
Cp

ershkrim i gjall

e i bukuris

e rr

ez

ellue-
se dhe i madh

eshtis

e s

e papar

e t

e Jehova-
it! T
e mendojm

e edhe p

er ambientin p

er-
qark fronit t

e Jehovait. Ylberi t

e sjell nd

er
mend prehjen dhe paqen. Vet

etimat, z

erat
dhe bubullimat theksojn

e fuqin

e e Per

endi-
s

e. Deti i qelqt

e e t

erheq v

emendjen te pa-
st

ertia e gjith

e atyre q

e jan

e n

e pranin

e e Pe-
r

endis

e.
Pa cka se

esht

e simbolike, kjo tablo na
zbulon shum

e p

er vendbanimin e Per

endi-
s

e. Jehovai mban nj

e rregullsi t

e p

ersosur n

e
qiell, e k

eshtu n

e vendbanimin e tij nuk ka
kaos.
A ndodhet kudo n

e cdo cast?
Fakti q

e Jehovai ka nj

e vendbanim tregon
se nuk ndodhet kudo n

e cdo cast. At

eher

e,
si mund ta dij

e gjithnj

e se cfar

e po ndodh?
(2 Kronikave 6:39) Nj

e m

enyr

e

esht

e me
an

e t

e frym

es s

e tij t

e shenjt

e ose forc

es ve-
pruese. Psalmisti shkroi: Ku do t

e shkoja
larg frym

es sate? Ku do t

e ikja larg fytyr

es
sate? Sikur t

e ngjitesha n

e qiell, ti do t

e ishe
atje. Sikur ta vija shtratin n

e Sheol, edhe
atje do t

e ishe.Psalmi 139:7-10.
P
er t

e kuptuar se si mund t

e ndikoj

e fry-
ma e shenjt

e e Per

endis

e n

e shum

e vende
nj

eherazi, le t

e p

erfytyrojm

e diellin. Ai ndo-
dhet n

e nj

e vend specifik, por e p

erhap
energjin

e n

e nj

e pjes

e tejet t

e madhe t

e To-
k

es. Po ashtu, Per

endia Jehova ka nj

e vend
ku banon, por mund t

e realizoj

e gjith cka q

e
d

eshiron n

e cfar

edo vendi t

e universit. Ve c
k

esaj, Jehovai mund ta p

erdor

e frym

en e tij
PIK

EPAMJA
E BIBL

ES
A

esht

e i kudondodhur
Per

endia?
t

e shenjt

e p

er t

e dalluar cndodh kudo dhe
n

e cdo koh

e. N

e fakt, te 2 Kronikave 16:9
thuhet: Syt

e e Jehovait enden n

ep

er gji-
th

e tok

en p

er t

e treguar forc

en e tij n

e dobi
t

e atyre q

e i jan

e kushtuar me gjith

e zem

er
atij.
Gjithashtu, Per

endia ka n

en drejtimin e
tij nj

e organizat

e me krijesa frymore q

e qu-
hen engj

ej. Bibla tregon se numri i k

etyre
krijesave mund t

e jet

e qindra milion

emba-
se miliarda a m

e shum

e.1 (Danieli 7:10) N

e
Bib

el ka kushedi sa raste kur engj

ejt vepru-
an si p

erfaq

esues t

e Per

endis

e dhe erdh

en
n

e tok

e, fol

en me njer

ez e u kthyen ti tre-
gonin Per

endis

e. P

er shembull, n

e dit

et e
Abrahamit, engj

ejt hetuan rreth nj

e britme
ankimi p

er Sodom

en dhe Gomorr

en. Pe-
r

endia vendosi ti shkat

erronte ato qytete,
me sa duket pasi mori raportin nga engj

ejt.
Zanafilla 18:20, 21, 33; 19:1, 13.
1 Zbulesa 5:11 tregon se p

erreth fronit t

e Per

endis

e q

endro-
nin dhjet

e mij

e her

e dhjet

era mij

e engj

ej. Dhjet

e mij

e her

e
dhjet

e mij

e do t

e ishin 100 milion

e. Por duhet v

erejtur se n

e
greqisht, shprehja origjinale

esht

e n

e shum

es, dhjet

era mij

e,
q

e tregon se mund t

e ekzistojn

e me miliarda krijesa frymore.
Pra, Bibla tregon se nuk ka nevoj

e q

e Pe-
r

endia Jehova t

e ndodhet kudo n

e kuptimin
e mir

efillt

e. Me an

e t

e frym

es s

e tij t

e shenj-
t

e dhe t

e forcave engj

ellore, atij si shp

eton
asgj

e q

e ndodh me krijimin e tij.
Shihet qart

e se fal

e Bibl

es mund ta njo-
him m

e mir

e Krijuesin ton

e. Ajo na m

eson
se Per

endia ka nj

e vendbanim t

e q

endrue-
sh

em q

e quhet qiell, nj

e bot

e frymore p

er-
tej qiellit fizik. Bashk

e me t

e jan

e me milio-
na krijesa frymore t

e fuqishme, q

e po ashtu
banojn

e n

e bot

en frymore. Banes

en e tij e
karakterizojn

e paqja, fuqia dhe past

ertia.
Bibla na siguron se, n

e koh

en e duhur, nje-
r

ezimi do t

e shijoj

e n

e tok

e kushte paq

esore
si ato q

e ekzistojn

e n

e qiej.Mateu 6:10.
A DONI T

E DINI?
A

esht

e kudo Per

endia?
1 Mbret

erve 8:30, 39.
Deri ku shtrihet veprimi i frym

es
s

e Per

endis

e?Psalmi 139:7-10.
Dielli ndodhet n

e nj

e vend t

e caktuar,
por energjia e tij ndihet n

e nj

e zon

e
tejet t

e madhe. Po ashtu, Per

endia
ka nj

e vendbanim, por fryma e tij e
shenjt

e mund t

e ndihet n

e cfar

edo
vendi t

e universit q

e do ai
BASHK

EBISEDIM SI FAMILJE
Cfar

e nuk shkon
te kjo figur

e?
Lexoni Ester

en 5:96:14. Cilat jan

e tri gabime
te kjo figur

e? Shkruajini p

ergjigjet m

e posht

e dhe
plot

esoni figur

en duke e ngjyrosur.
1
2
3
P

ergjigjet e faqeve 30, 31 jan

e n

e faqen 15.
P

ER T

E DISKUTUAR: Pse Hamani e
urrente Mordekain? E dh

en

e: lexoni Este-
r

en 5:9. N

e cp

erfundim t

e gabuar e coi
krenaria Hamanin? E dh

en

e: lexoni Ester

en
6:6. Cndodhi me Hamanin? E dh

en

e: lexo-
ni Ester

en 7:9, 10. Ct

e b

eni q

e t

e mos
imitoni Hamanin? E dh

en

e: lexoni Prover-
bat 16:18, 19; Jakovin 4:6.
AKTIVITET SI FAMILJE: Lexoni tregimin
biblik s

e bashku. N

ese

esht

e e mundur, di-
kush t

e lexoj

e fjal

et e tregimtarit, nj

e tjet

er
t

e Hamanit, nj

e i tret

e t

e Zereshit e t

e sh

er-
b

etor

eve dhe nj

e i kat

ert fjal

et e mbretit.
30
Koleksiononi e m

esoni
Priteni, paloseni m

e dysh dhe ruajeni
E
S
T
E
R
A
F
L
E
T
E
B
I
B
L
I
K
E
4
E S T E R A
T

E DH

ENA: Nj

e jetime q

e u b

e mbret

e-
resh

e pasi u martua me Asuerin, mbretin
e Persis

e. Estera rrezikoi jet

en kur tregoi
p

er komplotin e shfarosjes s

e judenjve.
(Estera 4:11, 15, 16) Guximi, takti dhe
q

endrimi i n

enshtruar ishin shum

e m

e t

e
r

end

esishme se bukuria e saj e jashtme.
Estera 2:7; 1 Pjetrit 3:1-5.
PYETJE
A. Cil

en mbret

eresh

e z

evend

esoi Estera?
B. Plot

esoni fragmentin biblik: Estera fi-
tonte vazhdimisht . . .
C. Vendosni fjal

et q

e mungojn

e: Emri he-
braik i Ester

es ishte , dhe kush

eriri
i saj i madh u b

e rojtari i saj.
P

ERGJI GJE
A. Vashtin.Estera 1:12; 2:16, 17.
B. . . . p

elqimin e kujtdo q

e e shihte.
Estera 2:15.
C. Hadasa (dometh

en

e m

ersin

e),
MordekaiEstera 2:7.
Popuj dhe vende
4. M

e quajn

e Ju-Xhin. Jam 7 vje ce dhe jetoj n

e Kore,
q

e ndodhet n

e Azi. Pak a shum

e, sa D

eshmitar

e t

e Je-
hovait jetojn

e n

e Kore? 9.700, 37.900 apo 96.600?
5. Cila pik

e tregon vendin ku jetoj un

e? Qarkojeni,
pastaj sh

enoni me pik

e vendin tuaj dhe shihni
sa af

er Kores

e jeni.
F

emij

e:
Gjeni figurat
A i gjeni dot k

eto figura
n

e k

et

e revist

e? P

ershkruani
me fjal

et tuaja cfar

e shikoni
te figurat.
4
0
2
6
p
.
e
.
s
.
U
k
r
i
j
u
a
A
d
a
m
i
J
e
t
o
i
r
r
e
t
h
v
i
t
e
v
e
4
0
0
p
.
e
.
s
.
1
i
e
.
s
.
9
8
i
e
.
s
.
S
h
k
r
u
h
e
t
l
i
b
r
i
i
f
u
n
d
i
t
i
B
i
b
l
e
s
Estera jetonte n

e Shushan,
nj

e qytet n

e Perandorin

e Medo-Perse
MEDI
Shushan
PERSI
A
B
C
C
g11 04-AL
Gjon Pag

ezori tha se Jezui heq
m

ekatin e bot

es. (Gjoni 1:29)
Kjo e drejtoi v

emendjen te roli i
Jezuit p

er t

e shp

etuar njer

ezimin
e bindur.
Mir

epo, pse duhej t

e vdiste
Jezui p

er t

e shp

etuar m

ekatar

et?
Cfar

e arriti duke dh

en

e me gati-
shm

eri jet

en? Cil

et nxjerrin dobi
nga vdekja e tij? Cdometh

enie
mund t

e ket

e p

er ty?
Cdo vit, D

eshmitar

et e Jehovait
mblidhen q

e t

e p

erkujtojn

e vde-
kjen e Jezuit. K

et

e vit, p

ervjetori i
saj bie t

e diel

en, m

e 17 prill, pas
per

endimit t

e diellit.
D

eshmitar

et e Jehovait t

e
ftojn

e ngroht

esisht t

e shqyrtosh
bashk

e me ta dometh

enien e
vdekjes s

e Jezuit. Do ti jepen p

er-
gjigje nga Bibla pyetjeve t

e m

esi-
p

erme.
Mund ta ndjek

esh n

e vendin q

e
ke m

e af

er. P

er vendin dhe or

en,
t

e lutemi t

e kontaktosh me D

e-
shmitar

et e Jehovait n

e zon

en t

e-
nde.
Jezui heq
m
ekatin e bot

es
www.watchtower.org

Zgjohuni! Prill 2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zgjohuni! Prill 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zgjohuni!

e marrim rastin e Natanielit, nj

er shembull, Ashli ishte 19 vje ce kur i

eto ndjenja dhe mund t

elluar. Disa e kan

eshtu, chapa praktik

ellimit dhe mund t

eshillat e miqve me takt.Proverbat

eto kujtime nuk do t

ellohet ndryshe nga t

ermit nuk duhet t

ellimin, por kjo do t

ellohu si c e ndien, por ama,

end. Edhe sot e k

erparuan drejt qytetit para Pashk

esaj bote. (Gjoni

e. (Mateu 6:9, 10) V

etyre kuajve plot gjall

eta kuaj jan

erkon ta pastrosh me merak, ta

Jam 21 vje ce. K

eshtu ndihesh i vetmuar, k

etij artikulli. Da-

e dashurie dhe u regjistrova n

enaqej duke i rra-

O_\ _\\o ooo\ oo\\ g.rB BB_ Bod. _t _ttr.

^ ab\`TZVS T a*Y4*]\,ZS b*+WSgpD

e rinj nga mbar

e shohim disa ra-

a terminar todas las tarea

nales un orden de imp

eria e pavend ndaj

etij abuzimi. Titulli i nj

erkesave. Cmimet e arit p

You might also like

^ ab\`TZVS T aY4]\,ZS b*+WSgpD