1

Fizik 102-Fizik II 2012-2013/II

Alternatif Akm Devreleri
Nurdan Demirci Sankr Ofis: 325, Tel: 2924331
Kaynaklar: Halliday, Resnick, Walker, Fundamentals of Physics, John Wiley & Sons Inc. Serway, Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Palme Yaynclk Young & Freedman, University Physics, Pearson Addison Wesley Richard Wolfson, Essential University Physics, Pearson Addison Wesley

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

erik
AC kaynaklar ve fazrler Direnli AC Devresi ndktrl AC Devresi RLC Seri Devresi AC Devresinde G Seri RLC Devresinde Rezonans Transformatrler ve G letimi
Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Televizyon, buzdolab gibi gnlk hayatta kullandmz elektrikli aletler alternatif akm ile alr. Alternatif akmda voltaj ve akm deerleri periyodik olarak deiir.

www.bloganything.net TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

AC Kaynaklar ve Fazrler
letken bir ilmek, sabit bir w asal hz ile bir manyetik alan iinde dnmekte ise, ilmekte sinsel bir voltaj (emk) indklenir.

Burada Vmaks AC jeneratrnn maksimum k voltaj veya voltaj genlii, f kaynan frekans ve T periyodudur.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Fazr Diyagramlar
Sinssel deien voltaj ve akm ifade edebilmek iin dnen vektr notasyonu kullanlr ve bunlara fazr ad verilir. Fazr diyagramlarnda, fazr vektrnn yatay eksendeki anlk izdm sinssel olarak deiir. zdmde cos geldii iin baz gsterimlerde alternatif akm ve voltajlar cos cinsinden verilir.
Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

AC Devresinde Direnler
Kirchhoff yasasna gre, herhangi bir anda, bir devredeki kapal ilmekte potansiyel artmalar ile azalmalarnn cebirsel toplam sfr olmaldr.

Serway, Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Palme Yaynclk

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Direncin zerine den akm ve voltaj ayn fazdadr!

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rms akm ve voltaj deerleri

rms: root mean square ortalama deerin karesinin kare kk

Cos2wt teriminin ortalamas sfrdr. Benzer ekilde

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Serway, Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik 2, Palme Yaynclk

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

ndktrl AC Devresi

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Sinsel bir voltaj iin, bir indktrn iindeki akm, daima indktrn ular arasndaki voltajn 90 (zaman bakmndan ise bir eyrek periyot) gerisinde kalr.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

ndktrdeki akmn maksimum deeri coswt=-1 olduu zaman elde edilir.

Burada, XL niceliine indktif reaktans denir. Belirli bir voltaj iin XL arttka maksimum akm azalr. ndktif reaktansn birimi ohmdur.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Kapasitrl AC Devreleri

Burada q, kapasitr zerindeki ani yktr. i=dq/dt olduundan;

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Uygulanan bir sinsel emk iin akm, kapasitrn ular arasndaki voltajdan daima 90 ndedir.

Kapasitif reaktans

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

RLC Seri Devresi

Devre elemanlar seri bal olduundan herhangi bir anda devrenin her yerindeki akm ayndr. Yani bir AC seri devresinin her noktasndaki AC akm, ayn genlik ve faza sahiptir.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

VR = ImaksR

VL = Imaks X L

VC = Imaks X C

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Devreye uygulanan voltajn zamanla sinssel olarak deiiyorsa;

Burada, akmla uygulanan voltaj arasndaki faz asdr.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Devrenin Empedans;

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

XC>XL

XC=XL

XC<XL

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rnek
Seri bir RLC devresinde, devreye uygulanan voltaj 120Vluk maksimum deere sahiptir ve 60 Hz frekansla titremektedir. Devre, indktans deiebilen bir indktr, 200 luk bir diren ve 4,00F lk bir kondansatr iermektedir. Devre analizi yapan bir mhendis, kondansatrn ular arasndaki voltaj, uygulanan voltajdan 30 geride semi olsayd L deeri ne olurdu?

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rnek
R=425, L=1,25H, C=3,5F, w=377 s-1 ve Vmaks=150V olan seri bir RLC devresi verilmektedir, a) devrenin indktif reaktansn, kapasitif reaktansn ve empedansn, b) devredeki maksimum akm, c) akmla voltaj arasndaki faz asn, d) her elemann ular arasndaki pik voltajlar ve ani voltajlar bulunuz.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

a)

ve

b)

c)

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

d)

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

AC Devresinde G
Bir AC devresinde saf kondansatr ve saf indktrlerden kaynaklanan g kayb olmaz; Bir AC devresinde bir evrim sresince kondansatr 2 kere arj iki kere de dearj olur. evrimin iki eyrei sresince kondansatrde yk depolanr ve iki eyrek sresinde de ykler voltaj kayana geri dner. Bu nedenle kaynak tarafndan salanan ortalama g sfrdr. Benzer ekilde AC devresindeki indktr g harcamaz
TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Ortalama gc hesaplamak iin yukardaki ani gcn zaman gre ortalamas alnrsa;

1 Port = ImaksVmaks cos 2 Port = IrmsVrms cos

G arpan
TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

RLC devresinde direncin ular arasndaki maksimum voltaj;

Tpk bir DC devresinde olduu gibi, AC RLC devresinde bir rete tarafndan salanan ortalama g, dirente s eklinde dalr.
TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rnek
R=425, L=1,25H, C=3,5F, w=377 s-1 ve Vmaks=150V oalan seri bir RLC devresinde ortalama gc hesaplayn.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Seri RLC Devresinde Rezonans

Bir RLC devresi, akm pik deerini ald zaman rezonansta olduu sylenir.

XL-XC=0 olduunda w0 frekansna devrenin rezonans frekans denir.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Seri bir RLC devresi iin ortalama gc frekansn bir fonksiyonu olarak hesaplarsak;

w=w0 olduunda ortalama g maksimum olur.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Erinin keskinlii kalite faktr (Q) ad verilen boyutsuz bir parametre ile tanmlanr.

Burada w ortalama gcn maksimum deerinin yarsna karlk gelen, iki w deeri arasnda llen eri geniliidir ve;

w=R/L dir.
TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rnek
Seri bir RLC devresinde R=150 ohm, L=20 mH ve Vrms=20V w=5000 s-1 dir. Akm pik deerine sahip olduunda sann deerini bulun.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Transformatr ve G letimi
Elektrii uzak mesafelere tarken iletim hatlarndaki snmadan tr kaynaklanan g kaybn en aza indirmek yksek voltaj ve dk akm kullanlr. AC transformatrler gte nemli bir deimeye sebep olmadan voltaj ve akm artrmak veya azaltmak amacyla kullanlr.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

Faraday Kanununa gre birincil bobinin ular arasndaki V1 voltaj;

Birincil bobinden geen ak ile ikincil bobinden geen ak eittir;

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

deal bir transformatrde enerji kayb sfrdr, bu yzden birincil bobinin salad g I1V1 gc, ikincil devredeki I2V2 gcne eittir. I2=V2/RL Birincil tarafndan devreye bakldnda; Re= V2/I1 olur.

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

rnek
Bir elektrik retim istasyonu 1,0 km uzaklktaki bir kente 20MW g salamak durumundadr. a) Tellerin direnci 2,0 ohm ve elektriin fiyat kW-saat bana 10 cent ise, retici firmann bir gnde kente gnderdii kayp gcn bedelini hesaplayn. Ticari g jeneratrlerinin voltaj 22 kVdur, ancak gnderilmeden nce bir ykseltici transformatr kullanlarak voltaj 230 kVa karlr. b) G santraln elektrii orijinal voltaj olan 22 kV olarak ilettii durum iin hesab tekrarlayn

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102

a)

b)

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi

Fizik 102