i Hayatmdan Kesitler ve Genlere Tavsiyeler Yazar Dr.

zeyir Garih Hayat Yaynlar: 89 nder Giriimciler Dizisi: 2 zeyir Garih Kitapl: 8 Dizi Editr Nejat Sezik Bu dizide yer alan kitaplar, yazarn daha nce Alarko Eitim ve Kltr Vakf tarafndan Deneyimlerim (5 Cilt) ve Hayatmdan Kesitler adyla km olan eserlerinin konularna gre tasnif edilerek yayna hazrlanm eklidir. 2000, Hayat Yaynclk letiim Eitim Hizmetleri ve Tic. Ltd. ti. Tm yayn haklar anlamal olarak Hayat Yaynlar'na aittir. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir; izinsiz oaltlamaz, baslamaz. ISBN: 975-8243-92-6 Bask Yeri & Tarihi : stanbul, 2006 Yayna Hazrlayan : Rahime Demir - Nejat Sezik Dzen : encan Fen Kapak Tasarm : Salih Koca Bask & Cilt : Bilge Matbaaclk Ylanl Ayazma Sokak No: 8 rme Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars) Davutpaa, Zeytinburnu-stanbul HAYAT YAYINCILIK, LETM, ETM HZMETLER VE TC. LTD. T. Ylanl Ayazma Sokak No: 8 rme Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars) 34010 Davutpaa, Zeytinbumu-stanbul Tel: 0 212 483 15 16 Fax: 0 212 483 30 55 http://www.hayatyayinlari. com.tr e-mail: hayat@hayatyayinlari.com.tr Kurumsal ve Kiisel Geliim Kitaplar Online Sat Hizmetleri ve Danmanlk in www. kitapmarket. com zeyir Garih (1929-2001) : 1929'da stanbul'da dodu. 1951 ylnda .T..'den Makine Yksek Mhendisi olarak mezun oldu. 1954 ylna kadar Carrier Corp. Trkiye ubesi'nde Tesisat Mhendislii grevini srdrerek bu konuda ihtisas sahibi oldu. 1954 ylnda shak Alaton'un teklifi ile iki kiilik Alarko Kollektif irketi'nin e orta olarak faaliyete balad. O tarihten beri gn getike gelien ve bir holding hviyetini kazanan Alarko irketler Topluluumda shak Alaton'la birlikte bakanlk grevini aralksz olarak srdrmtr. Alarko'daki grevlerinin dnda zeyir Garih TU SI AD, DEK, MESS, Lody Vakf, Sisav, Rotary, Lions, Propeller, stanbul Sanayi Odas Meclisi, Turizm Yatrmclar Dernei, AIESEC ve benzeri yerli-yabanc birok vakf ve derneklerin ynetim ve danma kurullarnda faal bir rol oynam ve Trk Belika DEK ile TOKYAD (Toplu Konut Yapmclar) Dernei'nin bakanln yrtmtr. zellikle ynetim, organizasyon ve ekonomi ile ilgili yazlar Turkish Daily Nezus ve Akam gazetelerinde haftalk ve ayrca Babali dergisinde aylk periyotlarla yaynlam olan zeyir Garih'in nde gelen hobisi, genlerin eitimi ile uramak olmutur. Ynetim lkeleri, Ynetim Teknikleri, Globalleme Srecinde Trkiye, Hayatnda Motivasyon, Pazarlama-Tantm-Halkla likiler, Ekonomik Sorunlara zm nerileri, Trkiye Sorunlarna zm nerileri, i Hayatmdan Kesitler ve Genlere Tavsiyeler adl kitaplarn yazardr. Ayn zamanda Yeditepe niversitesi MBA programnda organizasyon konusunda ders vermitir. 1984 ylnda .T..'den Fahri Doktor unvan ile taltif edilmi ve 1990ylnda Filipinler Cumhuriyeti istanbul Fahri Bakonsolosu grevini yr tmtr. ngilzce, Franszca ve spanyolca bilen zeyir Garih 25 Austos 2001 tarihinde vefat etmitir. indekiler KISIM 1 HAYATIMDAN KESTLER Bilgi, Drstlk, yi likiler........................................ 13 Tembeller siz mi? ...................................................... 15 Aramada ve Semede sabet .................................. 21 Samimiyet, Aklk ve Yapc Eletiri Her Zaman Kazandrr........................................................ 27 Sere Parma.............................................................. 30

Masada Samimiyet Kurulmal m? .............................. 32 Denetiler.................................................................... 36 Blge Ynetiminde Deneyim...................................... 39 Teknik lerde Uzmanlk............................................ 43 Tahminle Karar Verme .............................................. 45 Serbest alma Arzusu .............................................. 47 Bilgi En Az Sermaye Kadar nemlidir ...................... 50 Kalitede Israr Etmek.................................................... 54 st Dzey Yneticilere Ulama .................................. 56 Yapc Tenkit emberi................................................ 59 Kamu Kurulularnn Taahhtlerini Yerine Getirmeleri 62 Dklm St in Alamaktansa.............................. 67 Ankara'ya 'Derdest' Seyahatle Alma...................... 70 yuu Vukuudan Beter Bir Olay ................................ 72 Ticarette yi likiler ve Yumuaklk .......................... 75 ' Uzmanlardan Yararlanma .......................................... 79 Bir Danmann Gzlemi ve nerileri........................ 81 ncirlik ssnde Yapmann rettikleri ................ 86 Mteriye Durumu Kabul Ettirme .............................. 91 Liberasyon Evresi.......................................................... 93 Almanlarla Szleme .................................................. 95 i 1980'lere Doru .......................................................... 97 KISIM 2 GENLERE TLER Gen Ynetici Adaylar le .................................... 101 Yeni Nesle Bak.......................................................... 108 Zihin Devrimi ............................................................ 111 Lise anda Hayatna Hazrlk ............................ 114 niversite anda Hayatna Hazrlk .................. 117 e Girmede lk zlenim ............................................ 120 Sonu nceden Tasarlamak ........................................ 122 Genlere Meslek Seiminde Yardmc Olmann Yollar......................................................................... 125 Derinliine renme ................................................ 129 Meslek Edinme ve stihdam ...................................... 132 sizlik Ortamnda Kendini Takdim .......................... 135 Mhendisler ve Mhendislik .................................... 138 Yuppi'lere neriler...................................................... 141 Trkiyede Jaycees'ler.................................................. 145 Kariyer Planlamada Deiimi.................................. 149 Kurumlarda Tepeye Trmanma Yollar ...................... 152 Byk Bir Messesede Ykselme................................ 155 ten Ayrlmada Zerafet.............................................. 159 Gen Yneticiler ...................................................... 161 kinci Nesle Doru .................................................... 167 Yol Gsteren Felsef Deyimler.................................... 172 Baary Salayan Temel Unsurlar.............................. 174 irket Tarihini Oluturma.......................................... 180 Ynetici Adaylar in Yaamda Protokol Kurallar.... 183 Davet ve Ziyafet Organizasyonlar ............................ 189 Evde Arlama Teknikleri.......................................... 197 Toplum Karsnda Konuma...................................... 202 Etkin Konuma .......................................................... 204 Konumada Maksada Ulama .................................... 206 Hayatnda Soru Sorma Teknikleri.......................... 209 Bellek'in Gelitirme Sistematii ................................ 212 Sunu Deerli okuyucu,

Tecrbe yaanmlklar demektir. Tecrbeyi oluturan ise, art ve eksileriyle bu yaanmlklar bilekesidir. Ayn zamanda tecrbe, rnek-' lik etkisi ile renmede bal bana bir kaynaktr. Tecrbenin iki boyutu vardr. Biri bizzat yaamak, dieri yaam olanlardan modelleme yoluyla bilgi almak... Birincisinin daha zor, ileli ve aclarla dolu olduu herkesin malumudur, ikinci boyut hem daha kolay hem de modelenen kiinin yapt hata ve srmeleri yapmama avantajna sahiptir. Abraham Mashv'un ihtiyalar hiyerarisi teorisi erevesinde, kendini gerekletirmenin devamnda katk vardr; lkeye, topluma, in-sanla hatta evrene. Tecrbe yaam sonunda elde edilen olumlu ya da olumsuzluklar sa, onun olumlu ya da olumsuzluunu ilan etmek, toplu-ma yaplm nemli bir katkdr. zeyir Garih kendini gerekletirmi bir isim olarak, en geni an* lamyla insanla bir katk yapmaktadr. Grleri, dnceleri, yorumlar ve nerileri sbjektiflikten kp, objektif bir grnt arzetmektedir. Tamamyla olaylardan ve yaanm-foklardan alnan dersler, tecrbeler okuyucuya aktarlmaktadr. Yazlanlarn bir pratisyenin kaleminden km olmas ise, lkemiz adna art bir deerdir. Sayglarmla, Nejat Sezik Dizi Editr Deerli dostlarm, Gemi 70 yl akn yaammn 40'a yakn yl mhendislik ve ynetimle, son 45 yl ise sevgili aabeyim ve ortam shak Alaton ile birlikte Alarko topluluunun banda geti. Bu sre iinde bazen stresli, bazen heyecanl, bazen de rahat saatler geirdik. Hzla byyen Alarko Topluluu'nda ite ve dta ok sayda kii ile tantm ve temasta bulundum. Hi kimse ile kiisel bir kavgam olmad. Kimseye krldm, kimse ile danldm hatrlamyorum. Bir kimseyi krmsam istemeyerek olmutur. Varsa bu kiilerden de aka zr dilemeyi bor bilirim. Kck bir brodan, bnyesinde alt bini akn sayda kiiye i veren bir irketler topluluu haline geldik. Baka bir deyimle hayli yol katettik. Baarmz; bizimle beraber bu yolda gelien, birbirlerine sevgi duyan, birbirine bal, saygl ve ibirliine ok nem veren, bugn Messese, Proje Taahht veya Grup Mdr, Grup Bakan, Koordinatr, Genel Koordinatr ve yardmclar pozisyonlarna erimi arkadalarmzn ve tm astlarnn cefakar, fedakar ve planl almalarna borluyuz. Bu, kitab kaleme alrken maksadm hayatmn bir tarihesini yazmak deildir. Ana hedefim, zellikle gen arkadalarm ders almaya altm gemi deneyimlerimden yararlandrmaktr. Bu kitab, urasndan burasndan kolay okunur, gereinde olaylarn sonularndan yararlanlr midiyle zellikle "Alarko stikbal Kulb" mensubu genlere armaan etmekten byk bir zevk ve kvan duyuyorum. Deerli okur dostlarma baar dileklerimle sevgi ve sayglarm sunarm. Dr. zeyir Garih KISIM 1 HAYATIMDAN KESTLER Bilgi, Drstlk, yi likiler niversite tahsillerini sknt iinde geirmi olan gen-yal herkes o sre iinde bir ek gelir kayna bulma abasna mutlaka girmitir. 1946 yllarnn sonlarnda ben de bu skntlara maruz T'l bir gen olarak birtakm part time ilere girmi kmtm. Bir tandmn krokilerini karikatrize etmekten, zel olarak lisan ve matematik dersi vermeye, ocuk hikayelerini uygulanabilir bir sekile evirmekten, sinema filmi zamanlamas yapmaya kadar eitli iler yapm, iyi-kt yan gelirler elde etmitim. Ancak o gnlerde oluna zel ders verdiim saygdeer ve ok kltrl bir kii, yan gelirimi mesleim d ilerden elde etme yerine, mhendisliimi gelitirmek zere daha az para ile dahi olsa mhendislik ile ilgili bir ie bulamamn benim iin daha yararl olacan vurgulamt. Bu szler, zellikle syleyen insann gl kiilii dolaysyla beni etkilemi ve bu konuda bir aray iine girmitim.

Arada bir asistanlarn yokluu nedeniyle zaman zaman dersini tercme ettiim Profesr Franois Duscio Trkiye'de makine mhendisliinde gerek bir otorite idi. Cesaretimi toplayarak kendisi ile grp yaptn bildiim snai ilerde yardmc ra olmak istediimi syledim. Kendileri bu konuda iki gen mhendisle almakta olduunu ve fakat beni bir stajyer olarak eitebileceini belirtti. Bir taraftan zel ders vermeye devam ederken dier taraftan bana verdii ileri yapmaya alyor, yaplan ilere uygun parasal bir karlk alabileceimi dlyordum. 14 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Mhendisliin Temeli Kendisinden pek bir para alamadm. Ancak bir bilgi dosyas olan bu deerli hocamdan "mhendislik" kavramn rendim desem yeridir. Konulara mhendise yaklama, mhendise fikir retme, teknik problemlere basit, pratik ve ucuz zmler arama ve bulma metotlarn hep "lim ve Teknik Kayna" olarak vasflandrdm bu saygn kiiden rendim. "Mhendislik"in bir dnme sreci olduunu algladm. Fikrin dnceden felsefeye, felsefeden bilime, bilimden teknik ve teknolojiye, teknoloji ile tekniin ticar ekle dntrme meslei olan mhendislie doru bir evrim geirdiini anladm. Bu dnce zinciri, mhendisi okumaya, aratrmaya, gzlemlemeye sevk ederken, sorun ve soru sralayp pragmatik kartezyen cevaplar bulma sistematiini de meydana getiriyordu. Zaman zaman ok byk miktarlarda buhara gereksinimi olan bir tekstil boyahanesindeki kazan deitirmek veya bytmek yerine, buhar depolayacak ve gereinde boya makinesini besleyecek bir buhar akmlatr yapmak gibi basit ve ucuz, fakat kimsenin kolayca aklna gelmeyen zmleri gelitirmekle Profesr Duscio bende mhendisliin temelini oturttu. Ruhu ad olsun. Hocam bana bitgi-drstlk-iyi ilikiler lsnn parasz bir mhendis iin en kymetli sermaye olduunu ve bu sermayeyi en iyi ekilde kullanarak baarya ulamann ok kolay olacan telkin ediyordu. Ben de nerilerine uyarak bilgimi arttryor, gryor soruyor ve iyi ilikiler kurabilmek iin para, fiyat gzetmeden o gnn ok dar makine mhendislii piyasasnda kendime bir yer edinmeye alyordum. Tembeller siz mi? 1951 ylnn Temmuz aynda 17 arkadamla birlikte T Makine Fakltesi'nden baarl bir renci olarak mezun oldum. O gn hayatmn en mutlu gnlerinden biriydi. Snavlara hazrlanmaktan para getirebilecek ileri alt aydr ihmal etmitim. Paraszdm. Ancak Yksek Mhendis diplomasn kazanm olmaktan dolay mutluydum. O sabah motor dersi hocalarmz, ikisi de asistan olarak alan Prof. Necmettin Erbakan ve Prof. Hakk z'n karsnda baarl bir motor snav vermi ve mezuniyete hak kazanmtm. Mhendis Diplomas Almay Kutlama Bu olay kutlamak iin bir arkadamla Moda'da yazn ilk deniz banyosunu yapmay ve kendimize bir ziyafet ekmeyi kararlatrdk. Mayolarmz yanmza almtk. Arkadam Moda'ya gitmeden nce yeni ina edilen Levent Mahallesi'nde otobsle bir tur atp Trkiye'de o gn iin yepyeni bir olay olan bir uydu villa kenti gezip grmeyi teklif etti. Merakla kabul ettim. Levent, alt yaps tamamlanm villalar toparlar bir grnmdeydi. Yollan o zamanlar pek ender rastlanan ekilde tamamen asfaltt. Otobsten inip merakla yrrken bir villann kapsnn nnde villa sahibi ile bir amelenin yksek sesle tartmalarna tank olduk. 16 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Merakla yaklatk. Bizi gren villa sahibi sanki iini dkmek ister gibi bize dnerek: - Burada temizlenecek bir su deposu var. Tam yevmiye veriyorum yapmyor. Ne ister bilmem ki diyordu. Amele ise; - Bu i geceye kadar srer, kurtarmaz! Kahveye gidip yarna kadar uygun i ayarlarm diyordu.

Arkadamla ayn eyi dnm gibi baktk. kimiz de parasz saylrdk. Amele yevmiyesi ise 6 lira idi. Bizim o gnk ihtiyacmzn hemen hemen iki misli. Villa sahibine bu ii yapmaya hazr olduumuzu syleyince, amele homurdanarak "Cannz ksn da anlayn halimizi." diyerek uzaklat. Mayolarmz giydik. Deponun prl prl temizlenmesi bir saat srmemiti. O scak yaz gnnde bahede hortumla du-landk. Havlu fabrikas sahibi olduunu sonradan rendiimiz ev sahibi, kim olduumuzu anladktan sonra altar lira ile birer havlu hediye ederek ve birer gazoz ikram ederek uurlad. Bu ite kanmca tek kaybeden "Kurtarmaz!" diyen amele olsa gerek. mi oktu? nsanlar m tembeldi? Neyi "kurtarmaz" idi? Bu gne kadar da anlam deilim. siz Ama Tembel ki yl sonra Smerbank'n bir inaatnda bama gelen bir olay bu konudaki inancm pekitirdi. Bundan mrm boyunca aldm ders toplumumuzda isiz kadar tembel insanlarn varl idi. irketimi ve iimi ok seviyordum. Patronum genelde altndakilere verdii her bir ii, tam yetki ve sorumlulukla delege ediyordu. Baary da ilgiye malediyor ve bylece kiileri Hayatmdan Kesitler 1 7 motive ediyordu. Baarszl ve tembellii ise asla affetmiyordu. Bu bakmdan brodaki becerikli arkadalar patronu takdir ederken, beceriksiz ve baarszlar yar korku yar intikam hisleriyle, yokluunda kendisine haksz yere devaml yermekten geri kalmyorlard. Bu yetki ve sorumluluk delegasyonu beni mthi bir ekilde kamlyor, mutlaka baarma ve takdir edilme azmi uyandrarak motive ediyordu. Gen yama ramen yava yava irkette zor ileri baaran kii olarak patronun gzdelerinden biri olduumu hissediyordum. 1952 senesinde irketimiz Smerbank Denizli Tekstil Fab-rikas'nn klima tesisat iini stlenmiti. Bu iin bnyesindeki inai bir klima santralnn yapm, yaklaan k mevsimi dolaysyla ii dar boaza gtrecek nitelikteydi. Daha nce anlattm gibi patronum bu santral bitirme grevini bana vermiti. Denizli'ye gidebilmek iin zmir'e DC3 Douglas ift pervaneli uakla seyahat etmem gerekiyordu. Karayolunun henz yaplmam olmasndan dolay Alsancak'tan akam st "motorlu" denen iki vagonluk hayli rahatsz bir trenle gece yolculuu 12 saat sryordu. Denizli'ye sabah karanlnda vardmda bir faytona binip fabrikann yolunu tuttum. Yanmda ok byk bir miktar saylabilecek 8.000 TL. param vard. Ortalama bir yllk gelirim... Faytoncu'nun yannda bir adam oturuyordu. Karanlkta bilmediim ssz yollarda giderken adamlarn beni orada soyup, ldrp ve gmebilecekleri aklma geldi. Parann Ziraat Bankas ile havalesi o gnlerde ortalama gn sryordu. Bu bakmdan ilerin abuklatrlmas iin yanma almtm. Ancak korktuum bama gelmedi. Denizli fabrikasna sa olarak vardm. 18 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Uykusuz yolculuk gecesine ramen yorgunluk hissetmiyordum. i halletme istei bende bir zindelik uyandryordu. Fabrika mdrn ziyaret ettim. Akranm olan inaat bakm efine talimat vererek bana yardmc olmasn rica ettim. Amele Bulma Zorluu Yamurlardan nce temel stne kabilmek iin bir ay sre ile 20 ameleye gereksinim olduunu saptadk. stanbul merkezimize bir yldrm telgrafla "stanbul yevmiyesi deme yetkisi" istedim. Ayn gn yldrm telgrafla patronumdan "almanzda tam yetkilisiniz" yant geldi. Fabrikann inaat bakm efiyle birlikte fabrikann bordo renk Steyn arabas ile ehre indik. Denizli byke bir kasabay andryordu. Byk ve kalabalk bir kahveye girdik. erisi yamal elbiseli pejmrde klkl adamlarla hayli kalabalkt.

Mevcut kalabaln i yapmak zere stmze ullanmas endiesini gidermek iin kahveciye yaklaarak, bir aylna 20 kadar iyi ameleye gereksinim olduunu ve stanbul yevmiyesini deyeceimizi syledim. Basmann metresinin 70 kuru, Hereke kumann metresinin ise 10 lira civarnda olduu bir zamanda 7 liralk gnlk yevmiye ile 20 gn alma olana bana onlar iin bulunmaz nimet gibi geliyordu. Kahveci donuk gzlerle bana bakarak "Burada bu kadar adam bulamazsn" dediinde ardm, inanamadm. "Ama bunlarn ii yok, iyi para vereceiz" dedim. Kahveci "Bunlarn ii var, tarlalar var. Karlar, baclar tarlada alr" dedi. i olan adamlarn byle pejmrde ve miskince oturmalar mmkn deildir diye dnerek inanmadm. Hayatmdan Kesitler 19 Bir iskemle zerine karak "Saygdeer hemehrilerim"le balayan ve yaplacak ie olan gereksinimimizi anlatan bir konuma yaptm. O kalabaln iinden ancak 5 kiinin ie talip olmas beni d krklna uratmt. almay badet Haline Getirmek Mezuniyet gnmde, Levent'teki deneyimim o anda gzlerimin nne geldi. i rkye de isiz.letiimle modern dnyann gereksinim lik mi var, tembellik | duyduu tm ara gereci alma istei, mi. sorusu o anda kazanma-sarfetme-gelime gereksinimini yine aklma geldi. douracak, insanlarmz "rahat i" yerine almay ibadet "zor fakat yksek gelirli i"e ynelecekler haline getirme arebu maksatla belki ocuklarnn eitimine lerinin dnlmeye nem vereceklerdir, deer olduuna karar verdim. "Bir lokma bir hrka" felsefesini brakp, eitimlerini, gereksinimlerini ve isteklerini artrmann kar yol olabileceini dndm. Bugn de ayn kandaym! letiimle modern dnyann gereksinim duyduu tm ara gereci alma istei, kazanma-sarfetme-gelime gereksinimini douracak, insanlarmz "rahat i" yerine "zor fakat yksek gelirli i"e ynelecekler bu maksatla belki ocuklarnn eitimine nem vereceklerdir. Bu arada fabrikadaki ii zmir'den bir ustamz kanalyla getirttiimiz 15 kii ile zamannda ve daha da ucuza bitirdik. 196O'l yllarn sonunda Alarko Grubu olarak ayn fabrikann tesislerinin tevsi taahhdn yklendik. Denizli ok gelimi, ulam ve iletiim kolaylamt. Denizli byke bir kasabadan ok, kk bir ehir grnmndeydi. 2 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Yollar genilemi, klandrlm, insanlarn giyim kuam deimi, gereksinimleri artm, para kazanma hrs belirmiti. Artk kalifiye ii bulmak bir problem deildi. Tembeller veya kendilerini i sahibi sanan isizlerin yerini daha iyi deme koullar ile daha zor ilere talip kiiler doldurmutu. Ancak bu zihniyetin bugn dahi lkemizin tmnde tam olarak yerlemi olduunu sylemek zordur. Aramada ve Semede sabet 1951 ylnn Temmuz ay balarnda artk Makine Yksek Mhendisi olmutum. T gibi bir irfan yuvasndan mezun olan bir avu adamn i bulmas hele lisan biliyorsa o tarihlerde problem olmaktan uzakt. Karayollar, Smerbank ve benzeri devlet kurulular ayda 250-300 TL'lk maala fabrikalarda lojman teklif ediyorlard. Snai Kalknma Bankas, Mobil gibi yar zel ve zel messeselerin, yetitirilmek zere makine mhendislerine gereksinimleri vard. Trkiye'de o tarihlerde sanayi kurulular olmadndan zel sektr kurulularnda mhendisler iin "mmessillik" grevinin dnda bir i dnmek mmkn deildi. Bir de yeni gelien tesisat mteahhitlii bran, iini daha ziyade ustalarla yrtmeyi yeliyordu. Bu arada ok deerli hocalarm ve zellikle Prof. Selim Palavan Sayn Necmettin Erbakan'm yannda asistanlk iin srar ediyorlard. Sayn Hocam Palavan daha sonralar bana iki lisana vakf ve T'y en nlerde bitirmi olmann alkan

ve aratrc yaradlmn, konumada rahatlmn beni onlarn nazarnda akademik kariyer iin biilmi kaftan gibi sergilemi olduunu ifade etmiti. Danmann nemi Sayn Prof. Selim Palavan'la tam anlamak zere iken ok deerli hocam Profesr Duscio, Fransa'dan dnmt. Dn2 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler n, Sayn Palavan'la anlamak zere T'ye uradmda rendim. ok sevdiim saydm ve bir ara "rak"ln yaptm bu saygdeer hocama danmay grev saydm. ki saatlik bir grme sonucu odasndan taptaze ve bambaka fikirlerle kmtm. seimi konusunu kendisine atmda hocamn ilk suali "Uzun, orta ve ksa vadeli hedeflerin nedir? Bu hedeflere ulamak iin bir plan yaptn m?" oldu! Ayrca planm ne olursa olsun hayatta bir zorunluluk ve plan aksatabilecek bir kesinti olan askerlik grevimi derhal yapmam nerdi. Ben parasal ynden biraz toparlanmadan askere gidemeyeceimi ve ayrca bir hayat plan izmeyi aklma getiremediimi syleyince gld. "Bu bir mhendislik iidir! Karlkl bu plan oturup yapalm!" dedi. O gnk konuma hayatmda bir dnm noktas olmutu. Plan Yaparken Alternatifleri Deerlendirme Sorduum sorulara verdiim yantlar plann iskeletini meydana getirmiti. nce bir durum muhakemesi yapp elimdeki kozlar ve zayf taraflarm saptadk: - 21 yandaydm, makine yksek mhendisi idim, iki yabanc lisan biliyordum, param yoktu. stanbul'da ailemle yayordum ve devaml ayrlmay dnmyordum, iini devam ettireceim akrabam yoktu. Hedeflerimi saptadk: - yi bir mevki ve paraya mmkn olan en ksa zamanda sahip olmak istiyordum. leride tercihen serbest almak istiyordum. Hayatmdan Kesitler 2 3 Gidilecek yollar sraladk: a) Devlet memuriyeti, b) Yksek cretli mmessil tercman mhendislii, c) Akademik kariyer, d) Bilgi sahibi olacam sonradan kendi kendime yapabileceim ve piyasa ile iliki kurabileceim bir i. Ergi metodu ile maa ne olursa olsun son alternatifte karar kldm. Bu alternatifin tek k vard; tesisatlk. Bu meslek, hocamn danman olarak yapt iin taahhde dnen ekliydi. Tesisat Mteahhitlii Tesisatlk ve tesisat mteahhitlii, o tarihlerde genelde yetimi ustalarn loncalatrdklar bir meslekti. Ankara ve stanbul'da Fahrettin Arel, Necmi nan, smail Sayar, Leon Finsi gibi orta apl, snrl sayda mhendis kullanan firmalarn yan sra, inaat mteahhitlerinin taeron olarak i verdikleri, bedenen alan tesisat ekipler bu loncalar tekil ediyorlard. Ancak o tarihlerde Snai Kalknma Bankas'nn kredileri ile yatrmlar yaplmaya balanan souk hava depolar ile ila ve tekstil fabrikalar iin szkonusu olan klima ve havalandrma tesislerinde uzman American Carrier Corporation'un Trkiye mmessili J. &. A. Baker Ltd.'nin bu tesislerin montajn yapmak zere rgtlenmeye ve lisan bilen mhendis altrmaya ynlendiini rendim. O gnlerde basit bir tesisat projecilii yapan dostum ve aabeyim Sahan Kk Bey'e bir snf arkadam kanalyla ulaarak Baker'e bir takdim mektubu rica ettim. Kendisi orada mdr T. Karaka Bey'in yardmcs olarak alan ve m2 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler esseseyi sonradan uzun yllar ynetmi ve bugn dostum olan Samim Arduman Bey'e bir kart vererek beni oraya gnderdi. Sayn Karaka'la Tanmam Baker bir ngiliz irketi idi ve departmanlara ayrlmt. Klima departmannn banda ortak ve mdr olarak Merhum Sayn T. Karaka bulunuyordu. irketin tm brolar Tahtakale Prevuayans Han'da idi.

U odadan ibaret klima departmanna girerken beyaz doktor gmlei giymi ve mhendis olduklar anlalan drt kiinin grnm beni ok etkilemiti. Samim Bey'i sordum. Onlarn arasndan biriydi. Kart alnca beni kaps ak i odadaki Sayn Karaka'a takdim etti. Sayn Karaka kr sal, 40 yalarnda, masasnn arkasnda heybetli grnml bir kiiydi. Hi enmeden vaktini ayrp benimle 45 dakikaya yakn bir grme yapmas, hayatmn tm ayrntlarn sorup beni her alanda snamas beni ok endielendirmiti. Kendisini, bende bir boluk arar gibi hissetmitim. Uzun sren konuma, kendisinin Robert College'den mezun olmu olmas, T'llerin kollejlilere tepeden bakmas dolaysyla aradaki rekabetin zorunluluu bir ara beni mitsizlie srklemiti. Lisanm da snadktan sonra istediim maa sordu. Paraya ok ihtiyacm olmasna ramen "nemli deil ne verirseniz razym, bir sre altktan sonra hakkm olan paray vereceinizden eminim" dedim. Rayi aylk cret 300 lira civarndayd. Kendisi "150 lira versem" dediinde "Siz bilirsiniz" deyince "Hayr sana 300 lira vereceim" cevab ile beni snadn anladm. Hayatmdan Kesitler 25 Bir aylk almadan sonra isteim olmakszn maam 400 liraya kard. Baker'de, Sayn Karaka'tan; alma, i ahlak, disiplin, organizasyon ve en nemlisi klima tekniini rendim. Kendisi Trke'yi yanlsz bir ekilde konuan ve yazan, mesleinde son derecede bilgili, genel kltr zengin, sportmen, organizatr, delege eden, hata affetmeyen, hata yapanlar kk gren, baarl olanlar yetki ve sorumluluk vererek onurlandran bir kimseydi. Kendi deyimi ile ynettii bakkaliyeyi bir "Department Store" yapmay dlyordu. Kaliteli personel aray iindeydi. Kimine sayg, kimine korku telkin ediyordu. Ondan korkan ok, ancak benden baka da onu seveni pek yok gibiydi. kinci Hocan Prof. Duscio gibi bir hocadan sonra Sayn Karaka'n hocal bende birok bilgileri sindirdi, pekitirdi. Alc ve satc piyasay tanma, ii masa banda ve antiyede grme, her kademede kiilerle grebilme, teknik problemlere zm getirme, mhendise proje yapma ve uygula-1 may orada rendim. ok gen yama . , . eni hayata atlrken ve s seerken, n ramen, orada altw ; _..... .. .... y cretinden ok, eiticilii ve reticilim yl iinde, Sayn Nurullah Narin, mer Maliki, Hac mer Sabanc, Ahrnet Sapmaz, Ulagayveya baka yerde mutlaka hakik ve nispe-lar, SQUIBB, Eczac. ten yksek bir deere eriecektir, ba, Eliyeiller, iz; i tercih sebebi olarak alnrsa, edinilecek bilgi birikimi sonucu, geliecek elemanlarn bata dk gibi grnebilecek cretleri, makul bir sre sonra o messesede 2 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler meciler, Bezmenler ve daha nice iadam ile sahip olduklar messeselerin st dzey yneticilerinin yansra, Fahrettin Arel, Necmi nan gibi mteahhitler, Smerbank, Tekel, ETT gibi devlet messeselerinin st dzeyleri ve Perembe Pazar piyasasnn tccarlar ve eitli taeronlar ile yakinen grme, tanma ve tartma frsatn buldum. Alarko'nun gelimesinde bu bilgi birikimi ve ilikilerin etkisi mutlaka ok yksek olmutur. Sonu olarak, yeni hayata atlrken ve i seerken, iin cretinden ok, eiticilii ve reticilii tercih sebebi olarak alnrsa, edinilecek bilgi birikimi sonucu, geliecek elemanlarn bata dk gibi grnebilecek cretleri,

makul bir sre sonra o messesede veya baka yerde mutlaka hakik ve nispeten yksek bir deere eriecektir. I I Samimiyet, Aklk ve Yapc Eletiri Her Zaman Kazandrr 1951 ylnn Temmuz ay. Artk bir i sahibi olmutum. Bromuz, 8'i mhendis 15 kiiden ibaretti. Mdrmz son derece alkan ve becerikli bir kiiydi. Daha nce de anlatm olduum gibi, kendisi delegasyona inanan, mhendislik ve ynetim bilgilerine sahip ok gl bir kiilik sahibi idi. e baladmda herkesin gznde bir korku ve tedirginlik seziyordum. Arkadalarm fsldar gibi konuuyor, ou zaman ileri bittiinde aka yeni bir i isteyecekleri yerde nlerinde bir dosya, klasman yapar grnts verip gizli isizliklerini belirtmemeye alyorlard. Ayrca mhendislik hesaplarn herkes kendine gre yapyor, standardizasyon olmadndan yaplanlar takip, kontrol ve bunlarn dzeltilmesi mmkn olamyordu. arkadalarm, tatbikattan tamamen habersizdiler. iei burnunda bir mhendis olan ben, Prof. Duscio ile olan almalarm nedeniyle kendimi onlardan hayli stn gryordum. Kaybedecek fazla bir eyim yoktu. Sivrilebilmenin Yollar Mhendis arkadalarm arasnda sivrilebileceimi dndm. Ancak bunun iin eriilmesi ok zor olan ve ou kez alanlar ters yantlarla karlayan patronla grme frsat bulmam gerekiyordu. 2 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Saat 6'y bulunca mdr, muhasebeci ve satn almaclarn dnda herkes gidiyordu. Akamlar daha ge kalmaya ve m' drle bir grme frsat arayp bulmaya karar verdim. Patronun arabas yoktu. zel bir taksi onu her akam bek' ler evine gtrrd. Bir gn vakit epey ilerlemiti. Patron kmak zereyken hayretle orada altm grd. Ne yaptm sordu. Gnlk ilerimi toparlamaya altm syleyince kalar atld. "Gnlk iler 6'da biter, ondan sonra istikbale matuf planlar yaplr" dedi. Ben de gzm krpmadan yle yaptm ve bunlar hakknda grmek istediimi, arabasna kabul ederse vakit kaybetmeden kendisine bilgi verebileceimi syledim. Pek tatl olmayan bir eda ile "peki" dedi. Arabaya bindik. Hayatmdan Kesitler 29 alma hayatmda ok nemli bir tecrbe kazanmtm. st kademe ile samimiyet ve aklk teke tek grlerek yaplacak yapc eletirilerin zararl olmak yle dursun mutlaka yarar getirdiklerini rendim. Benzer olaylar hayatmda ok kere yaadm. Yapc Eletiri Yol Aar 20 gn amayan bro almamda grdm aksaklklar anlattm. Disiplinsizlii akladm. Sk sk vuku bulan seyahatleri srasnda isim vermeden herkesin ii astklarn syledim. Mhendislik hesap tarz standardn gelitirebileceimi, sk sk tekrar izilen resimleri standart ekle sokabileceimi anlatmaya altm. antiyeleri gezme ve zellikle malzemeyi tanma gerei zerinde durdum. Korku havasnn estiini ve bunun salkl olmadn belirttim. Beni dikkatle szm kesmeden dinliyordu. Konumann sonunda "imdi de ben isiz miyim?" diye samimiyetle sordum. Gayet ciddi bir ekilde "Sylediklerini yaparsan gelecek ay 100 lira zam alrsn" dedi. Ertesi ay sylediklerimi yapmaya baladm. Bu standardi-zasyon tesisat bromuzda grnr bir ileri atlmn habercisi oldu. Ertesi ay ben istemeden cebinden 100 liralk zel ve herkesten gizli bir zam yapt. Hayatmdan Kesitler 3 1 Sere Parma imden ok memnundum. Broda korku ve bask altnda ezilir gibi grnen iler arkadalarmn aksine beni mutlu ediyordu. Denizli Smerbank Tekstil Fabrikas'nda ok ksa srede bitmesi gerekli bir i olduu ve bu ii bitirmek iin st ynetimin bir grevli aray iinde bulunduu sylentisi dolayordu.

ok gen yama ramen bu ii istiyordum. Bilgi ve deneyimimin buna yeterli olacana inanyordum. Ayrca bu ii baardm takdirde irket iindeki mevki ve itibarmn ykseleceini biliyordum. Greve istekli olmann ayp olmamas gerektiini dnerek akamst konuyu patrona ekinmeden atm ve grevi istedim. Bana merak ve phe ile baktn sezdim. Bu ii becerebileceimden emin deildi. Bana ok gen olduumu ve iin btn zorluklarn kanmca biraz da abartarak anlatt. Ben srar edince baary nasl garanti edebileceimi sordu. ardm ve baka bir adayn ne tr bir garanti verebileceini sordum. Baarnn Garantisi Benzer iteki gemi bir baarnn garanti saylabileceini syledi. Ben de kendisine byle bir gemiim olmadn ancak bu ie garanti olarak sa elimin sere parman verebileceimi syledim. kendine gvenen kiinin, ok kymetli bir varln garanti olarak vermekten kanmamas gerekir. Ayrca verilen szn en iyi ekilde yerine getirilmesi mutlaka dllendirilir. lk bakta anlamad kesindi. Glerek detay istedi. Ben de kendisine ii zamannda ve btesi iinde bitiremediim taktirde, sa elimin sere parman kesip bir kavanoz iinde kendisine takdim edeceime dair erefim zerine sz verdim. Sebebini sorduunda bu i iin verecek baka nemli bir varlm olmadn syledim. ok ksa bir sre dndkten sonra elini uzatt. \ "Tamamdr, biletini aldr, j derhal git." dedi. \ Bir gn izin isteyip bir \ bte ve program yapp ken- \ diine onaylattm. i btesi iinde ve zamannda bitirdiimde beklemediim bir primin verilmesi beni ayrca ok mutlu etmiti. Buradan karttm sonu, kendine gvenen kiinin ok kymetli bir varln garanti olarak vermekten kanmamas gereidir. Ayrca verilen szn en iyi ekilde yerine getirilmesinin mutlaka dllendirileceidir. 5 hafta sonra yerime bir adam bulunmu. lerim dzenli bir ekilde teslim edilmi olarak ayrldm. Eski iime evkle dndm. Bir deneyim daha kazanmtm. Grmeden, karmdaki kiinin yapaca neriyi ngr-memeye karar verdim. Bu kararn doruluu, hayatmda defalarca kantlanmtr. Hayatmdan Kesitler 33 Masada Sasimiyet Kurulmal m? alanlar genelde aldklar sonulara gre deerlendirilirler. Bunu, altm ilk yl iyice kavramtm. Bana grevlendirilen ileri eitli etkenlerle ksa srede baarya ulatrabilmitim. Kanmca bu nedenle mdrlerim i toparlama, sonulandrma ve kabul ilemlerine beni gndermeyi yeliyorlard. Tekel Samsun Ttn Bakm ve leme Evi Tesisleri'nin toparlama ve kabul ilemlerini yrtme grevi bana verilmiti. Orada benden daha yal, daha tecrbeli ve st mevki sahibi tesis mdrleri ve kontrol mhendisleri ile kar karya kalmtm. lgililerle Diyaloga Girmek Bu tr ilemlerde kendini kabul ettirmek ancak uygun artlarda ilgililerle diyaloga girmekle mmkn olmaktadr. Uzun yllar sonra tecrbem, masann iki tarafndaki kiilerin genelde birbirlerini iyi tanmamaktan doan bir kaslma ve olur olmaz kompleksleri sonucu ileri krdm ekline getirdiklerini gstermitir. Genelde, zel sektrde alanlar; brokratlar deneyimsiz, kaslan, ileri yokua sren, zorluk karan, kat kalplar ve dar ereveler iinde ileri kmaza sokan kiiler olarak tanmlarken, brokratlar da hr teebbs mensuplarn; ileri iiren ve rnleri tam olarak bitirmeden yutturmaya alan, paradan baka motivasyonlar olmayan bezirganlar olarak gstermektedirler. I

Brokratlar uzun yllar zel sektr mensuplar ile rvet veya samimiyet sylentilerine meydan vermeme niyetiyle deil yemek yemek, beraberce kahve imeyi bile reddetmilerdi. Oysa ki genelde brokratlar kaslan kimseler olmadklar gibi, hr teebbs kurumlan da kaliteli i yapmaya alan, iyi niyetli baarl rgtlerdir. Masann iki tarafndaki kiiler birbirlerini samimiyetle tanmadka aradaki uurumu doldurmak mmkn olamamaktadr. Bu tanma ve diyalog o tarihlerde en iyi ekilde, mesai sonunda tesislerin konukevlerinde olumaktayd. Burada masann iki tarafnda hasm gibi grnen kiiler, birbirlerinin iyzn gryor ve birbirlerini iyice anlayabili-yorlard. Dostluklar meydana geliyordu. Daha sonraki yllarda Alarko irketimiz kurulduktan sonra bize katlan birok arkadamz bu ekilde yakinen tanyp semitik. Yemek Sofrasnda Karakterin Anlalmas nsanlar nispeten gevek bir atmosfer iinde, bir yemek sofras banda veya i d tatl bir sohbette birbirlerinin ruhuna nfuz ediyor, istemeyerek de olsa bilinaltnda birbirlerinin ruhlarnn derinliklerini deiyor, karakterlerini daha iyi anlyorlar. Bir yemek sofrasnda, bir bri masas etrafnda, bir tavla partisinde anlatlan hikaye ve fkralardan, detant iinde yaplan konumalardan, hitap ekillerinden, konuma tarzndan kiiliin derinliklerini kefetmek nispeten kolay oluyor. Bunun sonucu insanlar birbirinin iyzn otomatik e-tanrken, tutumlarn ona gre ayarlyorlar. Neticede ou kez gerek kimliklerin ngrlenlerden olduu ortaya kabiliyor. 3 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bu farkllk olumlu ynde olduka, ilerin daha kolay sonuca ulatklar denenmitir. Hatta ileriye ibirlikleri de bu temaslardan ortaya kmaktadr. nsanlarn grnmleri ile karakterlerinin ok kere umulmadk derecede farkl olduu da ortaya kyor. Etrafma baktm zaman tm yakn mesai arkadalarm ve ayrca hayatnda baarl ortaklklar kurduumuz dostlarm hep bu yntemle tandm anmsyorum. Gen yamda yemek yeme ve dostluklar kurma yerine ileri en iyi ekilde ir yemek sofrasnda, bir bri masas etratamamlamak iin Dfnda, bir tavla partisinde anlatlan hikaye adeta 25'inci saati ararcasna geceyi gndze katarak devaml almay yeler sosyal faalil Hayatmdan Kesitler 35 ir yemek sofrasnda, bir bri masas etra-'fnda, bir tavla partisinde anlatlan hikaye ve fkralardan, detant iinde yaplan konumalardan, hitap ekillerinden, konuma tarzndan kiiliin derinliklerini kefetmek nispeten kolay oluyor. yetlere nem vermezdim. Samsun'daki Zorunlu Hapis Diyalogu 1953'te Samsun'da Tekel Ttn Bakm ve leme Evi'nin mekanik tesislerinin zorlu kabuln uzun grmeler sonucu bitirmi ve dnmeye hazrlanyorduk. Kt hava artlar yznden Samsun Liman'nn kapanmas ve karayolunda Ko Boynuzu denen ksmn kardan kapl olmasndan dolay bizler Samsun'da bir otelde mteahhitbrokrat olarak hapsedilmitik. Bekleme gnlerinde yapacak bir i bulunmamas adeta bizleri mecbur bir tatile zorlamt. Bu beraberlik sresince brokratlar daha yakinen tanma ve kaynama olanana sahip olduum gibi onlar da beni yakinen analiz etme frsatn bulmulard. Bu beraberlik ve tanma, tesisin kabul ileminden nce olabilseydi, uzun tartmalarn biroundan vazgeilebileceini iki tarafl olarak anlamtk. Zorunlu tatil sonucu bugne kadar devam eden dostluklar edindiimi rahatlkla syleyebilirim. O gnden sonra ne pahasna olursa olsun brokratlarla daha ok kaynamay, onlarn beni, benim de onlar yakinen tanyabilmem iin sosyal faaliyetlere nem vermeyi ilke edindim. Merhum Cumhurbakanmz Turguz zal'n babakanl srasnda d seyahatlerinde, brokrat, gazeteci ve hr teebbs yetkililerini ayn uakta,

ayn otelde kalmak zere yanna katmasnn bu yndeki iki tarafl yararlarn azmsamamann gerektii kansndaym. Bu seyahatlerde d dnyada braklan mspet izlenimin yan sra, iimizde fikir alverii ve yaknlama, dengeli devlet kararlarnn alnmasnda mutlaka ok etkin olmutur. Gen arkadalarma nerim, bu kaynamay ve sosyal faaliyeti adeta ilerinin bir paras olarak kabul etmeleri ve ihmal etmemeleridir. Hayatmdan Kesitler 3 7 Denetiler 1950'lerin sonlarnda ncirlik Hava ss'nde ilerimizi yrtrken 'Hava At Bombardman Okulu'nun personel ilerini yrten yzba ile olduka iyi dost olmutuk. Birgn bana kendisine gelen bir yazy gstererek, Amerika'dan denetinin okula verilmi ara ve gereleri teftie geleceklerini, bunlarn rtbelerini renemediini syledi. Komutan kendisinden gerekli karlama iin hazrlk yaplmasn emretmiti. Ne yapmas gerektiini bilmedii iin can hayli skknd. Akamst mahfelde subaylar ve sivil arkadalarla toplandk. Ne tr bir karlama yaplmas gerektii konusunda komutanla grmelerini nerdimse de yzba bunu yapmaktan ekindi. Her olasla kar bir eref mangasn uak alannda ini saatinde hazr bulundurmaya karar verdi. Erleri Karlayan eref Mangas Ertesi gn ngrlen saatte bir nakliye ua piste inmiti. eref mangas hazr ol vaziyetinde bekliyordu. Bizler parmaklklarn arkasndan olaylar merakla izliyorduk. ka ka koca uaktan dzensiz kyafetli on kadar er ve erba kmt. Yzbamz kvrak zekasyla durumu sezince eref mangasn bir anda datmt. O gnk deneyimimle deneti olarak general veya en azndan albay rtbeli bir subay beklediimden, heyetin gelmemi olduunu dnmtm. Oysa ki akam, dostum yzba ile olan grmem sonucu tefti heyetinin erbatan ibaret olduunu rendiimde byk bir hayrete kaplm, erbalarn bir albaymzn emrindeki bir birlie denetleme yapmalarna akl erdirememi ve yadrgamtm. Sonra bu adamlar tulumlarn giyerek aralarn durumlarn inceden inceye tetkik ederken onlarla ahbaplk etme olana bulduk. Konuyu, bilgi edinme maksadyla beraberce bir akamst enine boyuna tartp irdeledik. Bir kurumun iyi ilemesi iin; ? Emir verme, D Emirleri yerine getirme, ? Emirlerin laykyla yerine geldiini izleme-denetleme, ilevlerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Deneti adeta olaylarn fotorafn eker, nadiren yorum yapar. Denetinin emir verme ve yol gsterme yetkisi yoktur. Raporunu kendi stne verir. Kendi st raporu kendine gre deerlendirir. Eyleme geip gememekte serbesttir. Yukarda zetlemeye altm hususlar, ABD'li avuun kk bir el kitabnn nszn tekil ediyordu. Basit gibi grnen bu felsefe beni ok etkilemiti. Denetilik Sistemi Grld Gibi Deildir 1960 yllarnda bu sistematii irketlerimizin iinde uygulama abasna giritiimizde, konunun oturtulmasnn zannedildii kadar kolay olmadn grdk. 3 8 i Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Burada isimlerini sayg ile andm, Midat Benhayim, Zeki ndn, Yusuf Tezman gibi mesai arkadalarm bu grevi yklenerek topluluumuza katlmalarna karn ok ksa sre sonra "staff' grevden "line" greve gemeyi yelemilerdi. Denetleme grevi, yapana da denetlenene de sempati uyandramyordu. Uzun yllar topluluumuzda denetlenme, zan altnda olma niteliine brnme eilimini gstermiti.

Tenkidin yapcs, ykcs kadar horlanma eilimindeydi. Denetilik adeta bir casusluk meslei gibi grlyordu. Oysa denetlenerek kendini aklama, her i yapan kiinin grevi kadar hakl olsa gerekir. Bu zihniyeti kabul ettirip yerletirmek ve benimsetmek topluluumuzda uzun yllar srd. Ancak bugn topluluumuzda yerlemi ve bir sistematie balanm olan denetleme-izleme ve deerlendirme, irketin gelimesinde nde gelen enstrmanlardan biri olmutur. Bu deneyimimizden aldmz ders; her yn ile denetlenmeyen bir kurumda olagelen olaylarn, st ynetimde sanldndan ok farkl olabileceiydi. Ay-.enetleme-izleme ve deerlendirme yapnca denetlemeizleVj mayan kurumlarn gelime anslarnn j j me ve deerlendrksteklenmesinin yan sra; denetilerin ok , jj - j -, .i-1 _. me yapmayan kuust dzeyde kiiler deil, kendi konularnda . . uzman kimseler olmalar, gerekir. rumlarn gelime anslarnn kstek-lenmesinin yan sra; denetilerin ok st dzeyde kiiler deil, kendi konularnda uzman kimseler olmalar gerekir. Blge Ynetiminde Deneyim Baar ile sonulanan Denizli grevinden sonra, patronum bana Adana Blgesi ynetimini bir akamst anszn teklif ediverdi. Adana Blgesi o sralarda tekstil yatrmlarnn byk bir hzla yaygnlat bir yre idi. irketimizin de orada devam eden veya balamak zere olan 10'a yakn antiyesi ve izlemesi gereken bir o kadar da teklifi vard. Blgenin bana becerikli, alayl bir usta, ef olarak tayin edilmiti. Ailevi durumu uygun olmamasna ramen, kendimi gsterme olana verebilecek bu grevi derhal kabul ettim ve Adana'ya gittim. Adana o gnlerde bir kasaba grnmndeydi. Kzlay Han'da irket adna kiralanm bir odada ie baladm. ki Masasnda Alan Ustaba in bandaki ustay ararak ilerin teknik ve parasal ynlerini, alan adam saysn, mterilerle olan ilikiler hakknda bilgi istediimde usta bunu yemekte grmemizin uygun olacan ima ederek beni mzikli ikili bir yere gtrmeye kalknca adamn iyzn demek iin kabul ettim. ki itike ald ve Adana Blgesi'ni nasl yrttn anlatt. irketin adeta kann emer bir durumda olduunu irkilerek sezmitim. ki sofrasnda insanlarn nasl iyzlerini ortaya koyduklarn grerek hayret ettim. 4 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Sonradan hayatmda bu metodu kullanarak birok kiinin karakterini tespitte ok baarl olduumu syleyebilirim. Ertesi gn kendisine hibir ey sylemeden bir taksi kiralayarak sabah 7.30'da en byk antiyemize gittim. 7.30'da balamas gerekli mesaiye usta ve iiler bir saat gecikme ile geliyorlard. Kendilerini toplayp i hakknda bilgi alp gerekli direktifleri verdim. Adam saysn tespit ettim ve ie ge kalma ve benzeri bir disiplinsizlik grdmde ilerine son vereceimi syledim. Bu ii sabah akam 10 gn sre ile yapmama ramen i tutumlarnda bir deiiklik olmamt. Ayrca blgenin bandaki ef bana ocuk muamelesi yaparak burada orman kanununun geerli olduunu ve her eyin ondan sorulmas gerektiini, gnnde maa almak istersem kenara ekilmemi bunun iin de bir prim vereceini aka syledi. i yevmiye listesine paraf atmam isteyince, listede hayal isimlere yer verdiini ii saysndan anladm.

Bu iin byle yryemeyeceine karar vererek ertesi gn ilk uakla stanbul'a gelip irket merkezinde patronumun karsna dikildim. Durumu tm plakl ile arzettim. e tam yetkili olarak atanmak istediimi ve bunun ilgiliye bir yaz ile bildirilmesini istedim. Patronum tecrbemi az bularak bunu yapamayacan fakat iime devamm isteyince, bunun anlamsz olacan Ada-na'y efe brakmasn ve yalnz Tarsus ve Mersin'de kendimi kantlama olana vermesini, ileri yrtemezsem istifaya hazr olduumu belirttim. Teklifimi kabul ederek istediim yazlar verdi. Ayn gn Adana'ya dndm. t Hayatmdan Kesitler 4 1 Uaktan iner inmez telefonla Tarsus ve Mersin'deki tm ekip balarn sabah 7.30'da Tarsus'ta bulumak zere davet ettim. Kendilerine mektubu gstererek durumu anlattm. Bir ey sylemediler. Bu arada haberin blge efine iletilmi olduunu ren-iim. Nitekim tm Tarsus ve Mersin ilgililerine benim deneyimsizliim nedeniyle baarsz olacama ve kovulacama ^inandrma yoluna girdi. Disiplinsizlie Kar G Kullanm Daha ertesi gn Tarsus'ta antiyelerde anari hkm sryordu. Bunun zerine disiplini bozan 10 kiiyi iten karttm. Aralarnda kalifiye adamlar olmasna ramen bir g gsterisi (yapmaya kendimi zorlamtm. Bu eylem dier iiler zerinde bir ok tesiri yapt. Ksa bir srede antiyeler reorganize edildi. Yevmiyeler alma ve kabiliyete gre yeniden dzenlendi. Kiiler motive edildi. Muhasebe normal dzene girdi. Tarsus ve Mersin ileri Adana ileri ile kyaslanamayacak derece dk maliyet ve stn kaliteye ulamt. Aln yazs o ki dene herkes bir tekme atar. Adana efi I hakknda kantl ihbar mektuplar merkeze akmaa balaynca, stanbul'a geri arld. Tm blgenin bana tam yetki ile getirildim. Adana'da grev yaptm bir yla yakn zaman iinde Ha-I c mer Sabanc, Ahmet Sapmaz, Sadk Eliyeil, mer Bae--z, Hac Sabanc ve benzeri yrenin aalar, banka mdrleri ile tanma, grme, evre edinme frsatn bulduum gibi otonom i yapma ve kendimi kantlama, baarm aka ser-I gileme olanana kavumutum. 4 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler ve azimle gerekenin hakkn vererek yapn. Korkusuz ve namuslu olun. Netice olarak, gelecek bekleyen gen kardelerime nerim udur: Kendinize gvendiiniz, iin stesinden geleceinize inandnz srece koullar ne olursa olsun, merkezden uzak tek banza zm getirme ve karar verme olanaklar verecek ileri tercih edin. elecek bekleyen gen kardelerime neCesaret ve azimle grim udur; Kendinize gvendiiniz, iin gerekenin hakkn stesinden geleceinize inandnz srece vererek yapn. Kor-koullar ne olursa olsun, merkezden uzak kuuz ve namuslu tek banza zm getirme ve karar verme olun. olanaklar verecek ileri tercih edin. Cesaret R;l ] fkendine gvenli ve namuslu hareket size emeklerinizin deerini daima fazlasyla der. evreniz geniler. Hakl cezalandrma sizi glendirir. Emrinizdekileri motive eder, i kalitesini ve sizlere gveni artrr. irket iinde abuk ykselmek veya serbest almak isteyenler otonom bir makam tm zorluklarna ve mahrumiyetlerine ramen tercih etmelidirler. Hakik yetenek bu tr grevlerde ortaya kar. lave bir gzlemim, kiilerin iyznn iki sofrasnda aa ktdr. nerim, bu tr sofralarda az tandnz kiilerle bulunun, ancak imeyin. Onlar itike tavrlarn, hakik benliklerini ortaya karacaktr. Teknik lerde Uzmanlk G&A Baker'in Carrier ksmnda 4 ay altktan sonra as-cere alndm. Hemen hemen bir okul havasnda, olaysz ve hzla geen Ibir yllk hazrlk ve yedek subaylk grevi sonunda babam l-[m, ailece mal skntya girmitik.

O srada Paktr Pastrize St ve Buzhane Tesisleri'ni yalpan Buldanlolu Messesesi lisan bilen, gen bir mhendis [aryordu. Orada alan ve Fransa'ya gitmek zere ayrlacak lolan T'l bir aabeyim bana gre ok yksek bir cretle Ikendi iini teklif etti. Carrier'in byle bir paray veremeyece-Iini orada alan arkadalarmn maalarn bildiimden tah-|min etmekteydim. Bu bakmdan ii tereddtsz kabul ettim. Buldanolu M-lessesesi, 4- Vakf Han'da asma katl 2 odadan ibaret mmessillik yapan ticar bir messese idi. Mhendislik nosyonlar olmamasna ramen patronlar bir souk hava deposu ve pastrize st fabrikas iinin taahhdn yklenmilerdi. Bu ie nasl ve nerede balayacaklarn bilemiyorlard. Yeni patronuma makinelerini monte edecekleri ve mmessili bulunduklar Ahlborh Firmas'ndan bir montajcya gereksinim duyulacan belirttim ve uzun tartmalardan sonra inandrabildim. Almanya'dan 15 gnlne Zeynel Kbal adnda Trk aslh, Alman Ordusu'nda Yzba rtbesi ile askerlik yapm bir zat geldi. 4 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Niteliksiz Elemanlarla Yapmak Makinalar fabrikaya tam ve ambalajlarn sktrm-tm. Yaplacak boru ekme, elektrik ve soutma ileri vard. Sayn Kbal'ya borucu ve elektriki olarak kaar kiiye gereksinim duyulduunu sordum. Bana "Hibir ey bilmeyen, kyden gelmi akgz alt adama ihtiyac olduunu" syledi. Alt ameleyi getirdim. Kendisi onlar etrafna toplayarak, duvara delik amaktan dbel akmaya, kablo ekmekten boru kayna yapmaya kadar pratik bir ekilde, sistem ve bilgilerle bir hafta kadar sre ile eitti. Bilahare tm montaj bu alt niteliksiz adama 15 gnde yaptrd. Kablo balama ve iletmeye alma ilerini direkt kendisi yapt. ok nemli bir deneyim kazanmtm. Kablolarn elektrikilerle deil, niteliksiz ama eitilmi ve beceri kazandrlm adamlarla ok daha iyi ve muntazam ekilebileceini rendim. yi bir yntemle eitilmi dz iinin, ok ksa srede fevkalade nitelikli bir kaynak olabileceine tank oldum. hayatmda bu dersten ok yararlandm. En zor ileri kendi eittiim dz adamlarla yaptmda, ok daha kaliteli sonular elde ettim. Bir messesede pratik eitimin kendini rahatlkla dedii benim iin artk kantlanmt. Becerinin adamlar semede, yntemleri bilmede ve bunlar ilgililere en iyi ekilde aktarmada olduunu birok kere kantladm. antiye ve fabrikalarda alan gen grup ba arkadalara nerim, yerine gre, yetimi adam kadar, yetimek iin gerekli alt yapya sahip elemanlar titizlikle seerek bunlar zel yntemlerle eitme ynne gitmeleridir. L Tahminle Karar Verme Bundan nce de anlattm gibi terhisimden sonra eski iime dnmemitim. Orada alan eski arkadalarmla olan grmelerimden, bulduum yeni iteki maamla Carrier messesesinde alabileceim maa karlatrmann mmkn olmadn anlamtm. Bu bakmdan eski iime bavurup konumay dahi lzumsuz grmtm. "Carrier"deki iim mhendislie dayal, eitici, retici, retme yapma olana veren manen de tatmin edici bir iti. Ancak babamn vefat ailece ekonomik durumumuzu hayli sarsmt. Para, manev tatminin nne gemiti. Buldanlolu messesesine ait Paktr Fabrikas'nda ksa sren eitici ve ilgin montaj ii de bitmiti. Maam iyi olmakla birlikte yaptm i ticar iletiimin tesine gemiyor ve ayrca yeni bir eyler renemediim gibi retememenin skntsn ekiyordum. Bir gn le paydosunda Carrier'deki eski bir mesai arkadam beni ziyarete gelerek, patronun benimle grmek istediini syledi. Benimle ayn seviyede grdm bu arkadamdan parasal gelirini sorduumda, bu grmeden mspet bir sonu alamayacam anladm. Bununla birlikte ertesi gn le paydosuna davete gideceimi bildirdim.

Sklarak "Carrier" brosuna girip patronun ak kapsn tkrdattm. Nadiren glmseyen bu adam beni glerek kar-, lad. Usullerinin aksine kapy kapattrd ve askerlik dn kendisine niin bavurmadm sordu. 4 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Kendisine samimi bir ekilde maa dzeyini bildiini, babamn lm ile bozulan mal durumum dolaysyla paraya olan gereksinim nedeniyle cesaret edemediimi, ancak messesedeki alma ortamn ve iin enteresanln ok sevdiimi belirttim. Kendisi bana grmeden karar vermenin yanl olduunu, grnen maala hakik maan kiiye gre deiebileceini ve i semeden nce kendisi ile grmenin bana zarar vermeyeceini syleyerek hatam etraflca anlatt. Sonra bana aldm maan bir buuk katn teklif edince ardm ve aknlm belli ettim. Profesyonel Vicdann Karl Bunun zerine yeterli olup olmadn sorduunda aldm maan bir buuk kat olduunu aka syledim. Derhal balamam istediinde, elimdeki iler ve yerime bir adam bulma gerei dolaysyla ancak bir ay sonra gelebileceimi syledim. Israr etti ve ben reddedince maama benim iin ok nemli bir zam yapacan syledi. Yine reddedince bu zammn erken gelmem iin deil, bugnk ilerimi zor durumda brakmak istemeyiimin bir dl olarak ve profesyonel vicdanm dolaysyla karlksz verdiini sylediinde ok sevinmitim. Serbest alma Arzusu altm ite gerek dizayn, gerek retim gerekse montaj konularnn yan sra, piyasa deneyimi elde etmi ve olduka geni bir evre edinmitim. irketimiz anonime dnm, irket iinde arkadalarm ve bakanm tarafndan grnr bir itibar kazanmtm. 1950'lerin ilk yarsnda ok bo olan Trk sanayi piyasas stma-soutma-klima hususunda i yapma heyecanna sahip bilgili mteahhitlere adeta kucak at. Sadan soldan "Ayrl, sana direkt i verelim." teklifleri geliyordu. irketteki gelirimin akranlarma gre olduka yksek oluu bende bu konuda hafif bir tereddt uyandryordu. Ancak en nemli tereddtm mal konulardaki bilgisizliimin bilinci idi. Serbest alma Stratejisi Serbest alma kararm kendi kendime verdiimde u stratejiyi kurmutum: 6 ay iinde mal ve muhasebe konularnda youn bir alma ile bilgi sahibi olacaktm. Birikmi bir sermayem olmadna gre, tm olanak ve teklifleri rasyonel bir ekilde bu sre iinde deerlendirecektim. Mevcut iimi kesin olarak aksatmayacak ve mevcut iimde en stn randman vermeye devam etmeye alacaktm. 4 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler irketime kesinlikle rakip olmayacak, teklif verdii veya takibettii ilerle ilgilenmeyecektim. Ayrlma kararm kimseye sylemeyecektim. Ayrlana kadar ve ayrldktan sonra eski irketime vefal ve sadk kalacaktm. lk i olarak Amerikan Lisan ve Ticaret Dersanesi ismiyle tannan YMCA'ntn gece kurslarna katlp muhasebeyi renme yolunu setim. Ishak Alaton'la Tanma Bir sre sonra sve'te alm ve Trkiye'ye kesin dn yapm olan bugnk ortam Sayn shak Alaton'la tantm. sve'te rendii klima konusunda serbest almay dnyordu. Ortaklk kurmay ngrd ve anlat bir arkadamz, kendine zg ailev sebeplerden dolay son anda serbest almaktan vazgemiti. Bu konuda bana teklifte bulundu. Paramz yoktu. Ancak o gnlerde taahht mteri tarafndan finanse edilen bir iti. Bu durum, bizlere de cesaret veren bir husustu. Bireysel evremizin, ibilir nammzn, gvenilirliimizin piyasada bize bir satc kredisi bulacandan emindim. Teklifi derhal kabul ettim. El sktk. Bu el skma bugne kadar beraberliimizin balangc oldu. Durumu ertesi gn bakanma atm. Beni dikkatle dinledi. zld belli idi. Kararm kesin deilse bana bedelsiz olarak irketinin % 2 orannda hissessini

vermeyi teklif etti. Kararmn kesin olduunu bildirince "Baarl olacandan eminim. irketim iin zgn, senin iin memnunum. Belli olmaz birgn rakip oluruz. yi bir mhendis ve iyi bir i adam adaysn. Biraz muhasebe rensen iyi olur." dedi. Hayatmdan Kesitler 49 ngrdm strateji zamannda uygulanmt. Basit ilkel muhasebe bilgimin ve eski irketime drst davranm olmann mkafatn hayatm boyunca grdm. Yllar sonra Alarko'dan kendi ilerini kurmak iin ayrlmak isteyen arkadalarmn gelecekteki baarlar hakknda genelde pek yanlmadm. Kendine gven-alkanlk- yeterli i bilgisi, deneyim-d-rstlk-eski altklar messeselere vefa, sadakat-kaliteye nem-dzen- asgarinin stnde bir mal ve hukuk bilgi, heye-can-uzlatrclk-ite ve dta iyi ilikileri olmayan arkadalarn bu eleri baka ortaklarnda aramakla veya bu eksikliklerini bakalar ile tamamlamaya almakla baarya ulatklarn grmedim. Mal ve muhasebe bilgileri olmayanlar genelde ortaklarnca madur edilmiler veya edildiklerini varsayarak en kk sarsntda ortaklar ile bozumulardr. Ortaksz alanlar muhasebe sorumlular ile devaml srtmler ve sonu alamamlardr. Serbest almay ngren gen kardelerime nerim, yukarda saydm zelliklere sahip olmadka bamsz i kurmaya yeltenmemeleridir. En nemli gibi grnen finans gc yukardaki zellikler olmadka gne altndaki kar gibi erir. Sz edilen zellikler mevcutsa finans gc genelde ana problem olmaktan kar. Bir finansr mutlaka bulunur. Hayatmdan Kesitler 51 Bilgi En Az Sermaye Kadar nemlidir Serbest almaya ilk admlar atm ve Alarko'yu kurmutuk. Kiraladmz yeri asgari gerelerle donattk. lk nlem olarak aylk para ekilerimizi minimuma indirdik. Yeterli madd sermayemizin olmay, bizleri mteri ve piyasa kredisinin yansra fikir retimi ve mhendislik bilgisi kapitalizas-yonuna da ynlendiriyordu. Bilinli veya bilinsiz olarak teknik problemleri ar basan mterilere yneliyorduk. Bu messeselere hardvvare'i, baka bir deyimle montajl tehizat, problemini zecek software yani bilgi ile satmaya ncelik veriyorduk. Kilise Bodrumundaki Atlye Galata'da bir kilise bodrumunda el aletleri, oksijen kayna ve bir eski torna ile matkaptan baka aleti olmayan bir atlye ile de anlamtk. Bu ekilde, o gnlerde ok seyrek olan ve mhendis-tec-rbeli usta ibirlii ile kurulmu bir zel sektr imalathanesine sahip olmutuk. Profesr Duscio'dan ve ilk irketimden kazandm teknik bilgiler bu iletmeyi baar ile gtrmemizde ok etken olmutur. Piyasada i ktlndan ok zm getirici, i becerecek firma yok gibiydi. Bu bakmdan klasik kalorifer ilerinin tesinde ucuzlatc zel metodlarla mteriye parasal avantajlar salarken, minimum maliyetle krmz maksimum hale getirmeye alyorduk. Buhardan ve sisten bir metre tesinin seilemedii birbirinden bamsz iki kuma boyahanesine uyguladmz buhar datc s rekperasyon sistemi, bu alanda bizlere ok nemli bir referans olmutu. Bir sre sonra da, Heybeliada Deniz Harp Okulu yzme havuzu tesislerinin ok iyi artlarda firmamz Alarko'ya yaptrlmasn salamt. Bu tesislerin gnmze kadar iletildiini zannediyorum. Trkiye'deki lk Scak Hava Vantilatrnn mali 1950'li yllarn sonlarna doru bir Austos aynda "Ema-yeta" fabrikalarnn yeni ortaklarndan Bedii Turgut Taranto Bey birgn beni artarak birka bin metrekarelik sa svama atlyesinin stlmas iin bir teklif istemiti. Drt tula duvar ve bir eternit atdan ibaret arkhanenin scakl kn 5-6 santigrat dereceye kadar dyormu. arkhanenin bitiiinde emaye frnlar holn tesadfen grdm. Yar bellerine kadar plak adamlar kzgn frnlarn kapaklarn ap kapayp emayesi piecek kapkaca frnlara sokup karyorlard.

Bu frnlarn zerine kurulacak davlumbazlardan yataklar su soutmal vantilatrlerle emilecek scak havann arkhane-ye uygun hava kanallar ile flenmesi suretiyle bir stma tesisinin yaplabileceini dndk. Gerekli lmlemeleri yaparak o tarihte 16.000 TL'lik bir teklif verdik. Birka gn sonra arlarak iin bize verilecei ancak bedelinin yarsnn iin baar ile zamannda sonulanmas koulu ile iin sonunda denecei bildirildi. Hibir pazarlk yaplmadan verilen bu sipari bizi ok sevindirmiti. O zamana kadar Trkiye'de imal edilmemi scak 5 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler hava vantilatrlerinin retimi ok baarl olmu ve tesis zamannda bitirilerek paramz tahsil etmitik. Sonradan bu metodla stmann kimsenin aklna gelmediini, mevcut konvansyonel stma tekliflerinin 100.000 TL ve daha yukar olduunu, Bedii Bey'in ortaklarnn bu metot ve fiyata inanamadklarn, iin Bedii Bey'in kiisel garantisiyle bize balandn rendim. Bir yl sonra Bedii Bey bilgimizin bedelini fazlasyla demitir. Gen ve Teknik Bir Firma Olarak Tannma Piyasada ok teknik bir firma olarak nam salmaya balamtk. Firmamz Alarko'da henz mezun olmam, T'nn son snfnda okuyan 5-6 mhendis aday almaya balamt. Bir ksm hl bizimle birlikte alan bu kardelerimize ortam shak Alaton'la birlikte bilgilerimizi aktararak ve ilerin yapta m delege ederek motive etmeye alyorduk. ok baarl gen bir takm oluturmutuk. Bir gn, nceleri Arelik'te alm ve o sralarda Tuzcu-olu messesesine gemi smail Edizer isminde bir gen bizleri ziyaret ederek, messesesinin nemli bir teknik ii olduunu ve patronlarnn bizimle grmek istediini syledi. smail Bey sonradan lkemizin sa ekipmanlarnda en bilgili ve baarl uzmanlarndan biri olmu ve son zamanlara kadar ibirlii yaptmz ok saydm ve sevdiim bir teknisyendir. Tnel'de Hidivyal Palas'ta patronunu ziyaret ettim. Amerika'dan yeni gelmiti. Kartal'da yar ak bir imalathanede kimyasal bir toz imal ettiini ve bu tozun ABD'li einin hobi olarak yetitirdii iekleri ldrdn bunun iin bir toz toplayc tesise gereksinimi olduunu belirtti. lkemizin skan dviz darlnda byle bir tesisi ithal etmek olanakszd. I Hayatmdan Kesitler 53 Fabrikada gerekli lmlemeleri yaparak verdiimiz 64.000 TL'lik toz toplama tesisi teklifini derhal kabul ederek tm bedel iin bir ek gnderdi. iek mevsimi dolaysyla 300 TL/gn'lk bir erken bitirme primi vadetti. Ksa zamanda o gnn teknolojisine gre ok baarl bir tesisi ikmal etmi, 6 gnlk bir erken bitirme primini de tahsil etmitik. "Biz 'Krek' Satyoruz" Sonradan gnnde rekpere ettiimiz takriben 300 kg'lk tozun beher kilosunun 3 liraya satldn ve tesisin bedelinin iki buuk ayda amorti edildiini rendik. "Byle olduunu bilseydiniz ayn fiyat verir miydiniz?" sorusuna o gn "Bilmiyoruz, biz krek satyoruz, krein bedelini almamz yetiyor, altn veya toprak kremeniz bizi ilgilendir-memeli," cevabn vermitik. Hayatmz boyunca bu prensibi gttk. Sonuta krl ktmzdan eminim. Yllar sonra krek ve krenecek malzemenin deerleri arasnda direkt bir ilinti olmamas gerektiini pekitiren olaylar oldu. Dostumuz ve uzun yllar alma arkadamz olan sayn Necati Palabykolu bu deyimi gemiten habersiz defalarca kullanmtr. Bu olaylardan edindiim ders, kendi retiminin deerine raz olmann kiiyi mutlu edebilecei, fikir ve bilginin en az Para kadar deerli ve geerli olduu, tok gzlln daima fazlas ile dendii, iyi referansn ok nemli bir pazarlama arac luudur. Hayatmdan Kesitler 55 i , Kalitede Israr Etmek

1950'li yllarn sonlar lkemizin dviz sknts ektii, ithalatn pek zor olduu yllard. O yllarda Trkiye'mizde zellikle klima ve havalandrma konularnda nispeten bilgili, temiz i yapan firmalar, biri Alarko olmak zere iki- gemiyordu. O yllarda Alarko olarak zmit'te Seka'nn bir sinema salonu havalandrma tesisini tamamen yerli olanaklarla baar ile ikmal ederek bu konudaki becerimizi kantlamtk. Sinema Salonundaki Kalite Problemi Bunu gren ve stanbul'un sekin semtlerinin birinde kaliteli bir sinema salonu yaptrmay tasarlayan bir ahsn bizleri ararak, sinemann stmahavalandrma tesisatnn yapmn pazarla dahi lzum grmeyerek bizlere vermiti. Ayn tarihlerde lkemizin moda evlerinden en nde geleni de' Beyolu'nda modern bir moda-sat merkezi yapmay planlam ve grmelerden sonra stmahavalandrma iinin yapmn stlenmemize karar vermiti. Byk bir heyecanla ie koyulduk. Her iki ite de fiyatlarn anahtar teslimi olmasna ramen, tekniin gerektirdii hibir eleman temin ve monte etmeyi esirgemedik. Gnn birinde sinema sahibi bizleri ararak at gabarisinde belediye ile bir problemi olduunu ve at arasndan ge-irdiimiz hava emi kanalnn lsn yar yarya indirmemizi istedi. Biz bu durumda zellikle sinema balkonunun ar | scak ve havasz kalacan belirttik ise de iverenimiz bizi bundan sorumlu tutmayacana dair bizlere yazl bir mektup verdi. Hemen ayn sralarda Beyolu moda merkezinin mimar bizleri ararak, asansr boluundan geerek bodrumdaki defolu mallar dairesini havalandracak kanal, asansr bytme zorunluluundan dolay te bir orannda daraltmamz istedi. Her iki halde de "mteri istiyor, sonucuna da katlanyor, bize istediini yapmak der" felsefesine uyarak tekniin gereini yerine getirdik. lerin bitiminde kontrol mhendislerinin yapm olduklar deneyler bizim hakl olduumuzu gsterdi. Sinema ve moda merkezinin aln takip eden gnler ise bizim iin pek mutlu olmad. nsanlar Grdklerine nanrlar Oralara gelen kiiler hakl olarak sebep aratrmadan sinema balkonu ile moda merkezi defolu mal dairesinde havalandrma tesisatnn baarsz olduu kansna vardlar. Biz de konuyu evreye duyurma olanan pratik olarak bulamadmzdan, kamuoyunda havalandrma tesisats olarak hafif de olsa haksz bir yara aldk. Hemen sonra Beyolu'nda ina edilmeye balanan ikiz sinema salonlarnn havalandrma iini, rakiplerimizin daha nce tarafmzca yaplm iteki hatalarmz potansiyel mteriye gstermeleri ve onun da bizden aklama istememesi sonucu kaybettik. Bu olaydan aldmz ders ile, mteriye ramen de olsa ne yapp yapp iimizde tekniin ve kalitenin gereinden vazge-rnemeyi rendik. Bu hususun devaml tatbiki gelimemizde ok yararl oldu. -?_ Hayatmdan Kesitler 57 st Dzey Yneticilere Ulama mar skan Bakanl yeni kurulmu, binasnn baz ksmlarnn stma ve klima tesisinin hzla yapm ve bitirilmesi gerekmekteydi. i gnnde bitirmek zere ok iyi bir planlama yaptk. Bu arada ilgin artlarla bugnk Alsa Fabrikas'nn bulunduu arsann almna giritik. Bir miktar kaparo vererek bakiyyesi iin kalan alacamzn toleransla hesaplanm, muhtemel tahsil gnne ticar senet tanzim ettik. i kaliteli ve ngrlen ekilde zamannda bitirdik. Alacak kalannn tahsil gn, fabrika arsamzn alm iin vermi olduumuz senet deme gnne bir hafta kadar yaknd. i zamannda bitirmi olma gururu ile alacamzn denmesi iin bavurdum. i veren Ankara mar Ltd. yneticisi kendi eksiklikleri dolaysyla istihkaklarn Emlak Banka-s'ndan alamadklarn ve bu nedenle deme yapamayacaklarn bildirdi. Israrm zerine Emlak Bankas Genel Mdr'ne hitaben alacamz belirten bir kart yazd. mitle kart alp Emlak Bankas'na gittim. Kartn etkisiyle Genel

Mdr beni kabul etti. Kalan alacam istediimi renince ard. Sonra gevrek bir kahkaha att. Bir kartla banka adna para istemi ile ilk kez karlatn syledi. Alayc bir slupla bakanla grmemi nerdi. '':%} Bakanla Alacak Tahsili in Grme Sabah saat 08.00'de Bakanlktaydm. zel kalem mdr iinin bandayd. Durumu anlattm ve bakanla grmek istediimi syledim. Demokrat Parti'nin skntl zamanlaryd. Odaya girip kan kiiler bir hayli fazlayd. Saat 11.00'i geerken zel kalem mdr ieri girebileceimi syledi. Byk bir heyecanla bakann odasna girdim. Hayatmda ilk kez makamnda bir bakanla kar yk bir heyecanla Bakan'n odasna gir-karya idim. Oda- O dim. Hayatmda ilk kez makamnda bir da on kadar kii Bakanla kar karya idim. Odada on kadar vard. Bakan bana kii vard. Bakan bana o an masann arkasn-o an masann arka- da ok iri csseli grnmt. Beyaz gm-smda ok iri csseli 'ek'e turuyr koyu gzlklerinin arkasnda grnmt. Beyaz bir5e/ler yazXor ve PjP Wr6u. gmlekle oturuyor koyu gzlklerinin arkasnda bireyler yazyor ve pipo iiyordu. Kapnn nnde bekliyordum. Bakan yzme bakmadan 'Syle' komutunu verdi, durumumu heyecanla anlattm. Hakkmz olan paray gnnde alamamamz halinde ticar hretimizin zedeleneceini buna da layk olmamamz gerektiini anlattm. Bakan yazsn yazmaya devam ediyordu. Beni dinlediinden pek emin deildim. Ban kaldrd, gzln alnna doru itti. Bana bakarak "ok genmisin, k dar" dedi. Donmutum. Dndm. Elim kap tokmanda iken "Darda bekle" dedi. kide bir de saatime bakarak bekliyordum. Bakan herhalde beni unutmutu. Saat 16.00'da dahili telefon ald. zel kalem mdr bakann beni beklediini syledi. eri girdim. Odada iki kii daha vard. Bakan gayet ciddi bir tonla "Bana bak delikanl, bizler bu lkenin banda olduka kimsenin hakk yenmez. Kimsenin ticar itibar ile oynanmaz. Bunu lli 5 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler byle bil, git paran Emlak Bankas'nda hazrdr" dedi. armtm. Heyecandan ne sylediimi hatrlamyordum. Darya ktm. zel kalem mdrne teekkr ettikten sonra, koarak merdivenleri indim. Bir taksiye atlayp Emlak Bankas Genel Mdrl'ne gittim. Genel mdr ok nazik ve gler-yzle karlad. Bloke ek isteimizi yerine getirdi. Bankadan karken sevinten uuyordum. Fabrikamzn arsasnn alm gerekleiyordu. Bakann Hafzas O gnlerin saygdeer bir bakan olan ve sonradan dostluunu kazandma inandm Sayn Medeni Berk aradan 7-8 yl getikten sonra Akbank Genel Mdr iken bana telefon ederek, sanat Yldz Kenter Hanmefendi ile beni ziyaret etmek istediini bildirdi. Harbiye Tiyatrosu'na bir ba bahis konusu idi. Akbank'la D sralarda almamza ramen konuya derhal itirazsz, mspet yaklammz onu hayrete drmt. Beni dikkatle szd. Bir yerden tanp tanmadmz sordu. Olay anlatmaya henz teebbs etmitim ki "Ah. O ocuk siz misiniz?" diye hatrlad. Bu kadar yl sonra 1960 ihtilali Yass-ada, Kayseri olaylarna ramen onun iin son derece nemsiz olan byle bir olay hatrlam olmas ve hafzasnn gc o zata olan hayranlm artrmt. Bu olaylardan karttm sonu, hi beklenmedii halde, genelde st dzey yneticilerinin zannedildii kadar ulalmaz kiiler olmadklar, iin nemine gre bu tr kiilere bavurmaktan kanlmamas gerektiidir. Yapc Tenkit emberi 1953'te Smerbank Denizli Fabrikas'nn klima tesislerinin kabul ilemini yrtme ile grevlendirilmitim. Smerbank, bu ie, yllar sonra ortaklk yaptmz, saygdeer, sekin bir kimse olan ve benden 15 ya kadar yal merhum Yksek Mhendis Selahattin Pasiner Beyefendi'yi atamt. Samsun'da edindiim deneyim beni bu kii ile sosyal olarak yaknlamaya zorlamt.

Konukevinde yemekleri birlikte yemeye ve kendimi tantrken kendilerini de tanmaya, anlamaya, ruhuna nfuz etmeye alyordum. Selahattin Pasiner, asker kkenli bir kiiydi. Yzbal srasnda Robert College ve Ann Arbor Michigan'da makine mhendislii okuyarak master yapm ve Kayseri Uak Fabri-kas'nda binba rtbesi ile teknik mdrlk grevinde bulunmutu. Sonra 10 yllk zorunlu hizmetini ikmal ederek, o arada -can bir kanundan yararlanm ve ordudan istifa ederek S-tverbank'ta grev alm bir kii idi. Denizli'de yaptmz sosyal temaslar sonucu onu yakm-ian tanmak olana bulmutum. Kanmca ok bilgili, tecrli, drst, biraz radikal, alkan, mkemmele yakn bir insand. Kabul ilemi bitince Sayn Pasiner kabul protokoln ka-jleme alm ve usulne gre imzadan nce messese mdrne [okumak zere huzuruna kmt. 6 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Messese Mdrnn Protokol Metnini ncelemesi Akam ge saatlerde bizleri kabul eden messese mdr protokolde cmle dklklerine varncaya kadar bir sr yanl bulmu ve dzeltilmesini istemiti. Bu olaya ok zlmtm. Yemek iin konukevinde oturmu, cannn skldn far-kettiim Selahattin Bey'e ne syleyeceimi dnrken bu halimi farkederek gldn hatrlyorum. Bana zet olarak unlar sylediini dnm gibi anmsyorum: - Ben Kayseri Uak Fabrikas teknik mdr iken, buradaki messese mdr Kayseri Bez Fabrikas'nda boya efiydi. Bize ufak tefek yardm araylar iin gelir, biz de onu istemeyerek de olsa bekletirdik. Bugn yazm ve cmlelerimi dzeltiyor. Ancak sylediklerinde hakl. Onun dikte ettii cmlelerin daha uygun olduunu kabul edecek kadar kompleksten syrlmam gerekir, ksme yerine dzeltmem lazm. Ben fabrika mdryken byle bir konukevine girerdim. rtlerin kuma Jakar ve koyu renk olsa daha iyi olmaz m? Orkestray kar duvara yerletirsek iyi olmaz m? Masalar 4 yerine 8 kiilik yapsak iyi olmaz m? gibi ynlendirici sorular sorduumda herkes; Tabii en uygunu budur! gibi yantlarla, sylediklerimi aynen yerine getirirlerdi. Ben de "Burada benden baka doru drst dnen, fikir reten yok" diye ciddi olarak dnrdm. t Hayatmdan Kesitler 61 Protokol Metninin Dzeltilmesinden karlan Dersler Oysa ki ne byk hatalar yapm olduumu bugnk protokol dzeltilmesi bana aka gsterdi. yi bir ders hakkettim ve aldm. Ayrca bana unlar da sylemiti: - Bir gn mdr veya genel mdr olabilirsin. Ancak ne olursa olsun etrafnda bir yapc tenkit emberi olutur. Yapay da olsa muhalefet kur. Dalkavuk ve "Evet efendim"cilerden sakn. "erare-i hakikat, msademe-i efkar'dan doar" Yani "hakikat kvlcm, fikirlerin atmasndan doar" Bunu unutma. Bu saygdeer aabeyimin szleri hl kulama kpedir. Bunu yapmaya alyorum. Baardmda da daima kazanyorum. Gen kardelerime zellikle st dzeylere trmandka nerim, yapc tenkitlere daima ak olmalardr. Bu durumda yapacaklar ilerde hatalarn azalaca kesindir. Ynetici iin en nemli husus tm kart fikirleri hogr ile alglayp, kendi bir gn mdr veya genel mdr olabilirsin. Ancak ne olursa olsun etrafnda bir yapc tenkit emberi olutur. Yapay da olsa muhalefet kur. mantk szgecinden geirip en uygun grd ynde saduyu ile kararn vermesidir. Kamu Kurulularnn Taahhtlerini Yerine Getirmeleri 1958 ila 1975 yllar arasnda bir kamu iktisad kurumunun 10'u akn byk tesisini nihayet alabilmitik. Bu tesislerin yapm iin uygun fiyatlar vermemizin yan sra, idareden byk bir yardm ve destek gryorduk.

dare ile ilikilerimiz bu 15 yl aan sre iinde son derece resm idi. Bununla birlikte eitli konularda meydana gelen dmlerin zmnde idareden daima yaknlk gryorduk. darede iletiim kurduumuz kiilerin bu sre iinde birka kez deimelerine ramen bu hogr devam ediyordu. Bir kez bir rakibimiz bu tr ilerden birinin ihalesini kazanm. Ancak anormal bir sre iinde ii yzne gzne bulatrm ve idare ile anlamazla dmt. Anlamazlkta da hakl grnyordu. Bu arada btn ilerin tarafmza verilmek istendii sylentileri ayyuka kyor ve bu dedikodular bizleri fazlasyla rahatsz ediyordu. in ilgin taraf, idarenin hibir personeli ile bir zel dostluk ilikimiz olmad gibi, normal ylba eantiyonlarnn dnda bir hediye dahi vermemitik. dareye Diplomatik Yaklama Rakibimizle dava evresine girdiklerinde, rakibimizi hakl grmemiz dolaysyla bu konuda idare nezdinde bir durum yarglamas yapmak gereini hissetmitim. Hayatmdan Kesitler 63 dareyi ziyaret ederek, konuya diplomatik bir ekilde yaklaarak mteri ile ilikilerimizden ok memnun olduumuzu ve bizleri kendi optikleri ynnden zmleyerek grlerini belirtmelerini rica ettik. Kendileri de karlkl olarak iimizden memnun olduklarn ve fakat onlar en ok tatmin eden hususun, szleme gereince kendileri tarafndan yaplmas gerekli finans ile ilgili olmayan sorunlar zmleme abamz olduunu aka belirtmilerdi. in iyz bizim iin aydnlanmt. Sonradan yaptmz derinliine analizde; bu idare ile olan tm ilerimizde, idarenin sorumluluunda olan ve yapmakta sknt ektii konularda, ilgilileri amirlerinin karsnda kusurlu duruma drme yerine idarenin skntlarn elimizden geldiince kendi olanaklarmzla zme ve sorumluluklarn azaltma yolunu tercih ettiimizi grdm. Beceremedii ancak kendi sorumluluunda olan konularn zlm olmas idareyi baz sorumluluklardan kurtaryorsa da bizleri baz ek haklardan mahrum etmekteydi. Ancak bu tutumumuz, iin hz kazanmasn temin ediyor ve dolaysyla prodktivitemizi artryordu. Bugne kadarki deneyimimiz, mddeti uzayan ve bitirilmeyen ilerin aln koullan ne olursa olsun genelde zararla sonulandklar, ngrlen sre iinde sonulanan ilerin ise genelde krl bir ekilde kapandklar idi. Tabiidir ki tutumumuz, idarenin ayn ekilde tepki gstermesi sayesinde baarl olmutu. KiT'lerde Szleme artlarn Yerine Getirme Zorluu darelerde ve zellikle kamuda mteri durumunda olan- szleme artlarn yerine getirmeleri genelde zordur. o Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler u kez kadro ve sair olanaklar buna msait olmamasna ramen, amirler bu tr aksaklklardan hep mteahhitlerin direkt iliki kurduklar kiileri mesul tutma eilimindedirler. Bunu bilen mteahhitler de genelde duruma seyirci kalp idarenin bu zayf taraflarn birer parasal istek ekline getirmeye alrlar. Bu durum idaredeki direkt sorumlular stlerine kar mahcup ve beceriksiz duruma sokar ve onlar mteahhide kar lzumsuz bir dmanla iter. Oysa ki bu kiilerin problemlerini mteahhit rahata zebilir ve idarenin sorumlu kiilerinin amirleri nezdindeki prestijlerini ykseltebilir. Prestiji ykseltilerek motive edilmi bir kontrolrle idare kusurlar dndaki sebeplere dayandrlarak, kaybedilmi avantajlar yeniden kazanmak nispeten kolaydr. antiyelerde grevli gen kardelerime nerim, idarenin iyi huylu olmas ve olumsuz nyargl olmamas kouluna bal olarak, mterinin zayf tarafndan yararlanmaya kalklma-mas bilakis yardmc olunmas, idarenin problemlerinin halledilmesi ve karlnda idareye ait olmayacak sebeplerle uranlan zararlarn karlanmas yoluna gidilmesi en salam ve salkl yoldur. I

Akraba le Yapmak Firmamz Alarko 1957'lerin sonunda kendi apnda ve alannda iyi bir ne, bir i portfyne sahip olmutu. Stajyer veya diplomal 8 ve toplu olarak 20'ye yakn bir kadroya sahiptik. Berec Pil, Lanateks, Beikta Yn plik, Yeneri, Hayri Tekstil Fabrikalar, Emayeta, Vakko Maazalar, Konak Sinemas, Smerbank Defterdar ve Bakrky kre binalar gibi o gnlere gre komplike saylabilecek stma, havalandrma ve klima tesislerini bitirmitik. Alarko bu tesislerle ilgili ekipman Hayatmdan Kesitler 65 ve cihazlarn imalatn o gn iin mmkn olan en iyi kalite ve artlarda yapyordu. Smerbank Malatya fabrikasnn ek dokuma dairesi iin Smerbank tarafndan makinalar ithal edilmi, bina bitmi ancak klima tesisat iin bir ithal olanann olmadn renerek bu ii yerli yapmaya istekli olmulard. Bizleri yakinen tanyan Smerbank yetkilileri, baka istekli olmad iin ksa bir grmeden sonra ii 585.000 TL. bedelle Alarko'ya ihale etmilerdi. e balayabilmek iin altmz gibi bir avans artn ileri srm ve 75.000 TL.lik bir avansn verilmesini kabul ettirmitik. Teminat Mektubu Sknts yaptmz Yap ve Kredi Bankas bu avans iin gerekli teminat mektubunu balangta vermeyi kabul etmiken, son dakikada mal varlmzn azl nedeni ile ok yakn ve ok zengin bir akrabamn kefaletini istemiti. En yakn balarla bal olduum bu kiinin kefilim olacandan emin olarak o akam evine gittim. Oullar ile yemek yiyordu. Durumu anlattm. Glerek yzme bakt. "lkemizde bir atasz var: 'in yoksa ahit ol, kaybedecek paran ok-sa kefil ol.' Bizim iimiz ok kaybedecek paramz yok" dedi. Hi beklemediim bu cevap bana ar bir ok tesiri yapt. Avansn yarsn kendisinde bloke etmeyi teklif ettiimde bana bir elma uzatarak "Al ye, hazm kolaylatrr" diyerek laf azma tkamt. Uykusuz bir geceden sonra ertesi gn i randevumun olduu Emayeta'a sabah 8'de gittim. Emayeta'm patronu Bedii Bey iinin bandayd. Belirgin hale gelen huzursuzluumun sebebini srarla renmek istedi. Kendisine anlattm. 6 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Beklenmeyen Yardm O gnlerde sekreteri ve sonra "MESS" Metal Sanayicileri Sendikas Genel Sekreteri olan Sayn lhan Lk' ararak, Alarko'nun Yap Kredi'de ihtiyac olan 75.000 TL. kefaleti stlendiini syledi ve banka ile grerek ilemlerin acilen tamamlanmas iin talimat verdi. Kulaklarma inanamamtm. , Ben kendisine teekkr ederken bana "Bu tesiste bana iyi para kazandrdn, fit olduk" diyerek uzaklat. Bugn aradan yllar geti. Akrabamz rahmetli oldu. Belki de kefaleti vermi olsayd "Alarko sayemde geliti" diye b-brlenecekti. Bedii Bey'e kar olan kran hislerim halen ilk gnk gibidir. Bedii Bey Mensucat Santral Fabrikalarn kurmu bilahare Emayeta' gelitirmi, MESS'in mmtaz kurucular arasndayd. Kendisini Trkiye'de gerek anlamda sanayii kavramnn ncs saylabilen iyi bir i adam, cmert, drst ve her iin hakkn veren bir kii olarak anacam. Bu olaylar babamn "Akrabanla ye i, i yapma" sznn doruluunu kantlanmt. Ayrca iyi ve temiz i yapmann uzun vadede daima hakkn dedii ispatlanm oluyordu. Dklm St in Alamaktansa... 1957 yllan lke dvizinin ktlat, devletin borlarn demekte zorluk ektii, ithalatn ise fevkalade g olduu yllard. Bununla beraber banka faizlerinin yapay ekilde dk tutulmas yatrmcy kamlayc nitelikte bir olguydu. Baka bir deyimle yatrmc % 3-5'lerden % 10-15'lere ykselen enflasyondan faydalanarak dk faizli kredi ile yatrmn yapyordu. Bu bakmdan o gnlerin enflasyon artndan etkilenmeden dk faizi kullanan yatrmcnn giriimcilii ile lkede hr teebbs sanayiinin temelleri atlyordu.

Ancak ithal olanaklarnn gl yerli retimi de zorluyor, irili ufakl atlyelerde retilen kalitesiz mallar kullanmak zorunlu oluyordu. Dk teknolojik bilgi ve yetersiz ekipman genelde kalitesiz tesislerin kurulmasna sebep oluyordu. Her Ne Pahasna Olursa Olsun Kalite O gnlerde Alarko olarak her ne pahasna olursa olsun "hizmette, retimde kalite" slogannn gereklerini yerine getirmeye azmetmitik. Istma, klima, soutma cihazlar konusunda elimizde olduka zengin bilgi ve Amerikan literatr vard. Smerbank Defterdar ve Bakrky messeselerinin kre binalarnn tesisatnda tamamen yerli olanaklarla yaptmz Mkemmel tesisler, Smerbank'ta saygnlmz ok ykseltmiti. 6 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Ayrca dviz skntsna ramen tekstil sektrndeki yat-1 rmlardaki klima kalitemiz ok ksa zamanda bu i kolunda} bizleri n sahibi yapmt. Paramz yoktu. Ancak ibirlii ruhumuz, giriimciliimiz,! szmz daima tutmamz, borlarmz zamannda dememiz] ve sonu verici kaliteli ve ok hzl i yapmamz, bizleri zel-1 likle stma, klima, soutma piyasasnn imalat ve taahht ko-j nularmda Trkiye'nin en ileri gelen iki firmasndan biri dze-| yine getirmiti. zel sektr bize rahatlkla garanti istemeden avans veri-j yor, piyasa ise hibir problem yapmadan kredi ayordu. leri minimum masrafla ve ok hesapl olarak gtryor-j duk. Kredibilitemiz dolaysyla elimizde biriken parann k| olmad bilinci iinde kredimizi en dk dzeyde kullanma| ya byk gayret sarfediyorduk. Hayatmdan Kesitler 69 Dklm st iin alamaktansa yenisi peinde komann daha doru olduunu dnerek, bu zararmz yeni ileri kovalayarak karlama yoluna gittik. Faydasn da grdk. Bu olaylardan aldmz dersler ve sonulara gelince; Trkiye'nin dviz skntlarnn yerli sanayiin douunu byk apta kamlad ve Alarko'yu sanayici zorunluluu ile kar karya braktdr. Ayrca, iyi artlarda i almann ve bitirmenin para ve sermaye kadar, kaliteli i yapma, drst ve becerikli olma ve szn tutmaya bal olduudur. Bunun dnda gemiin zerine alamaktansa, gelecei planlama ve gelecee bakmann daha yararl olduuna tank olmutuk. Kanunun Mteriyi Skntya Sokmas Bu arada bizim iin ok ilgin olan Tatta Tekstil Fabrika lar'nm klima tesisleri iini almtk. Bu i iin gerekli galvaniz sa birka gn iinde alacamz avans gznnde bulundurarak piyasada borlanmak suretiyle derhal iyerine getirdik. O gn kan Milli Koruma Kanunu mterimizin skntya dmesine sebep olmu, hem paramzdan hem malmzdan olmutuk. Mterinin durumu bize para deyebilmekten uzakt. Hukuk yollara gitmek bize zaman ve para kaybettirmenin tesinde bir fayda salamadklm st iin alamaktansa yenisi yacak, bizleri baka peinde komann daha doru olduuiler peinde komak-nu dnerek, bu zararmz yeni ileri tan alkoyacakt, kovalayarak karlama yoluna gittik. i Hayatmdan Kesitler 71 I Ankara'ya derdest' Seyahatle Alma 1958 sonbaharnda bir gece antiyeden eve dnmtm. Eim 2 polis memurunun geldiini, beni aradklarn gece saat 22.'de tekrar geleceklerini syledi. O gnlerde Trkiye'de politik ortam olduka karkt. Endie ile bekledim. Saat 22.'de gelen memurlar ertesi sabah Pazar gn beni saati O7.'de alp "derdest" Ankara'ya gtrme durumunda olduk-J larn sylediler. "Derdest" kelimesini ilk olarak o anda duymutum. Ne ifade ettiini pek bilmeden bir paket gibi gnderileceimi anlamtm. O gece eimi ve 1 yandaki kzm babasnn evine gtrdm. Birka gn iinde benden haber alamazlarsa durumu bir ekilde soruturmalarn rica ederek ve telalandrma-maya alarak eve dnp

yattm. Sabah I.00'de hazrdm. Polis memurlar beni havaalanna gtrerek zerinde "Babakanlk" mhrl bir bilet verdiler ve uann n srasna oturtup ayrldlar. Pazar Gn Merkez Bankas'na Zorunlu Gidi Ankara Esenboa Havaalan'na indiimizde iki kii benij karlayarak ok saygl bir ekilde arabaya bindirdiler. Nereye gideceimizi sorduumda "Merkez Bankas'na" cevabn aln' ca hayli ardm. Pazar gn Merkez Bankas'nda ne olabilir' di. Gvenlik sorumlusu olarak telakki ettiim karlayclar' mn saygl durumu yreime biraz su serpmiti. Merkez Bankas'nda beni sonradan ynetim kurulu top lant odas olduunu rendiim byk bir salona aldlar. Kris tal mrekkep hokka takmlar, muazzam masa ve zengin mefruat beni ok etkilemiti. Endielerim yavaa kaybolmutu. Bir sre bekledikten sonra kap ald ieriye 8-10 kii girdi. Bugn de merhum olmu, Smerbank'tan tandm Sayn Selahattin Pasiner ve Bayndrlk Bakanl'ndan tandm Sayn Vehbi Ekesan ve Sayn Cenan Sahir Slan beylerin heyette bulunmalar beni o an rahatlatt. Hey'et bakan kendisini Merkez Bankas Guvernr Tandoan olarak tantt. Para Basacak Matbaaya Klima Yapm Sayn Tandoan, Babakan merhum Sayn Menderes'in emri ile para basma zorunluluunda olduklarn, ancak banknot matbaasnda klima tesisatnn gerei ekilde yaplmam olmas nedeniyle baskda renklerin stste bindiini, klimay onarmak iin ertesi gn akama kadar bir teklif beklediklerini, Sayn Pasiner, Ekesan ve Slan'dan aldklar bilgiye gre bunu yerli olanaklarla yapacak en iyi yerli firma olduumuzu belirtti. Rahatlamtm. O anda ilk dncem stanbul'a yldrm telefonla aileme endielenecek bir ey olmadn bildirmekti. Heyete durumu anlattmda zr dileyerek derhal iimi hallettiler. Emrime bir araba ve iki teknisyen tahsis ettiler. Byk bir heyecanla ie koyuldum. 426.000 TL. teklif fiyat hazrladm. Niyetim pazarlk srasnda 26.000 TL.'ye kadar tenzilat yapmakt. Ertesi gn akam st mzakereye oturduk. Beklediim gibi fazla incelemeye lzum grmeden bir tenzilat istediler. Cevap vermeye frsat bulamadan merhum Cenan Sahir Slan "Bu ii 425.000 TL'ye yuvarlat bitsin" deyince epey ardm. Szlemeyi teklif-kabul eklinde imzalayp dar karken son derece akll ve zeki bir kii olan merhum Slan "Belki 400.000 TL'ye inerdin, ancak bu iin sratli, kaliteli ve sonu 7 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler verici olarak yaplmasn isteriz. Rahat almayan mteahhit iyi i yapamaz. Fiyatn rahat, kendini gster. Fiyatn rahatl tm ilgililer iin bir avantajdr. Ancak bunu anlayan idare az" dedi. Tm mteahhitlik hayatmz boyunca bu szlerin doruluu hep kantland. Banknot Matbasnn Yeni Ufuklar Amas Merkez Bankas banknot matbaas tesislerini yerli olanaklarla 5 ayda tamamen bitirdik. Fevkalade baarl bir tesis oldu. Tm ilgililer takdir ve tebrik ettiler. Tesisin bugne kadar iler halde olmas muhtemeldir. Bunun dln yalnz bu iten kazandmz para ile deil, bize at ufuklarla da grdk. Merkez Bankas ynetimi bundan sonra birok byk ii ve tesisat ihalesiz olarak bir devlet irketi olan Ankara mar Ltd. ti. kanal ile bize dolayl olarak vermitir. Yalnz iyi ve rahat i yapmakla kalmadk; Zeki ndn, Se-lahattin Pasiner, Vehbi Ekesan, Cenan Sahir Slan, Mimar Sedat-Cemal Oktem ve Fuat Erciyes, Reat Mtevelli, Mustafa Bilginer ve benzeri saysz dostlar edindik. Merkez Bankas banknot matbaasnn tesisat taahhd Alarko'nun mteahhitlik ve sanayicilik hayatnda nemli bir srama tahtas olmutu. yuu Vukuundan Beter Bir Olay 1960'larn banda bir senedimiz, gnnde denmi olmasna ramen bir banka ubesi mdrnn hatasndan dolay protesto edilmiti. Protestoyu derhal kaldrmasna ve aka zr dilemesine ramen biz ube mdrn banka st yneticilerine ikayet ederek cezalandrlmasna neden olmutuk. Deneyimsizlik bizleri byle sert bir giriime srklemiti.

Deneyimsizliin Bedeli Aradan yllar gemiti. 1970'lerin ortalarnda irketimiz byk bir hzla geliiyor byyordu. Mevcut fabrikamz geniletiliyor, Alamsa (Alarko Ar Makine Sanayi) giriimi balyordu. Sermaye artrm yapmaya karar verdik ve gerekli paray bankada bloke ettik. Bu blokaja karlk, blokaj miktarnn altnda bir miktar paray kullanabilmek iin banka ile szl bir anlamaya vardk. Bu anlama gereince birtakm ekleri imzaladk. Ancak, eklerimiz anlamamza ramen haksz olarak karlksz damgasn yemilerdi. Bir anda durum kart. Alarko karlksz ek ekti sylentisi piyasalarda yayld. Alacakllar, bankalar zerimize hcum ettiler. Alacakllarmz panik iinde girdi. Tanr'ya krler olsun ki irketimiz nakit ynnden sylentilerin aksine ok gl idi. 7 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Mizanlarmz dahi kontrol etmeden yaanan bu piyasaj panii ilginti. lerini yeni alma durumunda olduumuz kurumlar tedir-j gin olmulard. Olay, yuu vukuundan beter bir hal almt. Bu arada Osmanl Bankas'nn bizleri birka gn iinde sH ki bir denetleme sonucu gcmz grerek bize kredi atn! ve o gnk Genel Mdr Bay Jacques Jeulin'in yetenein! belirtmeden geemeyeceim. Alacakllara deme lan lk olarak tm vadeli alacakllarmzn paralarn uygunj bir iskonto ile derhal deyeceimizi ilan ettik. Bu beyanmz pazar] eklerimiz anlamamza ramen haksz olarak karlksz damgasn yemilerdi. lediimizin ok altn-Bir anda durum kart. Alarko karlksz da oldu. ek ekti sylentisi piyasalarda yayld. Hayatmdan Kesitler 75 Bu arada tm perso nelimizle bir toplant: yaptk. Umulmadk bir dayanmaya tank olduk. ilerimizin maalarn bir sre iin almama teklifleri gz lerimizi yaartt. Ancak buna hi gerek duyulmad. Btn paramz bizi protesto eden bankaya yatrp arka dalarmz; baka bir kimlikle firmamz hakknda olumsuz bil gi veren 1960'larn mdrn bir kez hakl olarak ikaye edip, aratrma yapmak iin yolladk, banka st yneticileri nin desteini aldk. hayatmzda derin iz brakan bu olaydan aldmz ders' leri ylece zetleyebilirim: ? Lzumsuz ikayetlerle huzursuzluk karmayn. Bir gn ge lir faturas denir. : Q Kurum kltr ve kimlii ile personeli irkete kar vefal klmak daima iyi der. J Anlamalarnz daima yazya dknz. 0 Krdan ok iinizde nakit dengesini kollayn. Bu, sizi gl klar. 0 "yuu Vukuundan Beterdir" ataszn hi unutmayn. Hayatmdan Kesitler 77 Ticarette yi likiler ve Yumuaklk 196O'l yllarda Beyolu'nda kurulan bir moda merkezinin klima tesisatnn yapmn stlenmitik. Fevkalade iyi ve samimi ilikilerimiz olan mteriyi memnun etmek iin elimizden geleni yapm ve o gnk snrl olanaklar ierisinde ok iyi ileyen bir tesisi zamannda ikmal etmitik. Mteri iimizden gayet memnundu. Szleme, gtr fiyata dayanan yaplacak ii ve deme eklini belirten iki sayfalk teklif kabul mektuplarndan ibaretti. iz de deneyimsizliimizin T t i i 11 1 Hatrladm kadaryla o gnk fiyat 120.000 TL. civarnda olan taahhdmzn 26.000 TL.'si iin sonunda denecekti.

Uverdii sinirlilik iinde anlamamz gereince bitirdiimiz iin kalan parasnn nakden ve bir defada denmesi gereini bir ahlak erevesi iinde belirtme iliini gsterdik. Piman Eden lk i bitirdiimizde mterinin karsna kp kalan alacamz rica ettik. Yllarn deneyimli ve bilgili tccar olan ve bugn deerli bir aabeyim olarak saydm ve sevdiim mterimiz, bizleri tebrik ederek, kalan alacamz 3-4 aya yaylm mteri senetleri olarak takdim etti. Biz de deneyimsizliimizin verdii sinirlilik iinde anlamamz gereince bitirdiimiz iin kalan parasnn nakden ve bir defada denmesi gereini bir ahlak erevesi iinde belirtme ln gsterdik. Muhatabmz sesini ykseltmeden ve tebessmn bozmadan bu iyi niyete dayal teklifinden biraz yumuayarak alacamzn 10.000 TL.'sini nakit olarak vermeyi teklif etti. Bizler ayn katlk ve tecrbesizlik iinde, belki de nakit ihtiyacmzn sebep olduu "stres"in de etkisi ile ticar ahlak, kaliteli i, anlama metni ve benzeri konular dile getirerek teklifi reddettik. ok saygn bir kii olan mterimiz piyasadaki sknty vurgulayarak imdilik 10.000 TL.'yi almamz ve kalann peyderpey haftalk demelerle yapabileceini syleyerek bizi yumuatmaya altysa da, bizler kat tutumumuzdan fedakarlk etmeyerek "Ya hep ya hi" zihniyeti ile ve mterimizin "ticar ahlak" ve "vicdan"na inanarak teklifini reddederek ofisimize dndk. Ofisimizde, kendini hakl gstermenin ve deneyimsizliin verdii duyarlln sonucu hak hukuk ve benzeri dncelerle kaleme aldmz bir yazy zel kurye ile mterimize ilettik. Tesisin Kabulne Bal deme Ertesi gn mterimizden aldmz bir yazda, kalan alacamzn denmesinin tesisinin kabulne bal olduunu ve bir hafta sonra iin bir kabul heyeti teekkl ettireceini belirtiyordu. Bir hafta sonra o zamanlar Unilever tesislerinde yardmc iletmeler efi olan ve halen Hollanda'da ayn irketin st dzeylerinde grevli bir mhendis aabeyimiz kabule gelerek, bir hafta sren bir kabul sonunda hi beklemediimiz belki de nemsenmeyecek bir eksikler listesi dzenledi. 7 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Eksikliklerin tamamlanmas, lmlerin tekrar yaplmas, klk lmler iin mevsimin beklenmesi ve benzeri nedenlerle paramzn ancak alt ay sonra tahsilini gerektirdii gibi mterimizi hakl, bizleri de kusurlu pozisyona getirmiti. Yaptmza bin kere piman olmutuk. Teknik platforma dklen ilerin sresince mteri bizimle olan sosyal temaslarn byk bir olgunluk iinde bozmadan gtrd. Kendi deneyimsizliimizden hem mahcup olmu, hem de alacamzn tahsili gecikmiti. Altnc aym sonunda mterimiz ekimizi uzatrken "Annemin bir atasz var, onun ataszleri amaz" diyerek "Daima verileni al, hi reddetme, al ve iste slogan ticaretin n artdr" dn verdi. Bu d mrmz boyu benimsedik ve hep kazanl ktk. Birka yl sonra ayn saygdeer dostumun bu kez yeni bir fabrikasnn tesislerini yapmak ksmet olmutu. Aldmz ders bizi olduka olgunlatrmt. Yumuakln ve iyi ilikilerin ticarette esas olduunu renmitik. Sonradan sk sk rastladm bu saygdeer kii ile her grtmde yeni bir hayat dersi aldm syleyebilirim. Uzmanlardan Yararlanma 1968 yllarnda pazarn zorlanmas ile irketimiz birka yz mhendis altrr duruma gelmiti. ler bizi srklyor, biz ileri kovalyorduk. yi para kazanmakla birlikte irketin iinde kimin tam olarak ne yapt belli olmuyordu. in byle devam edemeyeceini iyice anlamtk. Mutlaka bir zm bulma zorunluluundaydk.

O tarihlerde I.E.S.C. yardm ile bize chek-up yaptrmak zere bir uzman nerilmesini rica etmitik. O gnlerde ABD'de Mihvaukee'de Pieper Power adnda bir servis irketinin otuzbe yalarndaki Bakan Dick Pieper isminde gen bir ynetici-patronu nermilerdi. Tereddt etmeden 2 aylk bir izleme ve deneme iin anlamaya vardk. Kendisi stanbul'a gelip benimle ayn odada 2 ay sre ile devaml oturup not almakla yetindi. kinci ayn sonunda bir rapor dikte etmek zere bir sekreter istedi. Hilton Oteli'nden bir steno daktilo ile anlaarak emrine verdik. Sattan Rapor 2 gn sre ile 20 sayfalk bir rapor hazrlayarak, raporu d-n iin uana binerken, karlkl grmeye meydan vermeyerek hava yollar terminalinde bana vererek veda etti. l'i'1 8 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Byk bir heyecanla arabada okumaya baladm. Okuduka tylerim diken diken olmaya balamt. "Sizlerin ynetimden haberiniz yok. Kurumunuz kend| kendine rzgara kaplm bir yelkenli gibi gidiyor. Yaknda vei ya uzakta kayalara arpmas kanlmazdr" eklinde zetlene-| bilecek bir rapordu bu. ki kiilik tek odal bir kollektif irketi, 500 kii altra bir kurum ekline dntren bizler iin bu rapor adeta bir if tira tokad izlenimi yapmt. Bir yanlg olmalyd. Ancak raporun detaylarn daha salim kafa ile okuduk Dick Pieper'in haksz olmadn anladm. Bir hastalk mevcuttu. Salkl grnm ve para bolluu gerekte bir ey ifade etmiyordu. Hastala tedavi artt. ay sonra Dick Pieper'i ABD'de ziyaret edip, tedavi yol-j larn aratrmaya karar verdik. Buradan aldm ders, salkl grnm altnda baz ar j hastalklarn bulunabilmesi ve check-up'n, zaman zaman vaz-geilmemesi gereken bir gereksinim olduudur. Bir Danmann Gzlemi ve nerileri Kurumumuzun chek-up'm yapan ve durumumuz hakknda negatif bir rapor veren ABD'li uzman danman Dick Pieper'i Mihvaukee'de ziyaret ederek, tedavi arelerini aratrmaya karar verdik. Milwaukee'ye giderken heyecanlydm. Dick Pieper beni evinde kabul etti. Durumun mitsiz olmadn ancak ynetimde bir evrime gereksinim olduunu syledi. ay sre ile bizleri tekrar denetim ve tedavi iin ziyaret etmesi konusunda anlamaya vardk. lk istedii kendisi ile alacak bir organizasyon metod uzman idi. O tarihlerde Trkiye'de byle bir meslek bahis konusu dahi deildi. Bu durumda gen bir endstri mhendisini emrine verdik. Uzmann nerileri ahsm hakknda ngrd evrimler aadaki gibi sralanabilir: 1- Sekreterle almasn ren, onu eit. 2- Sekreterle alma usul hakknda diyaloga gir. ->' Yardmclarna verecein ilerle sekreterini oyalama. t- Telefona ncelik vermeyi brak. -)" Randevularna sadk ol. 8 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler 6- Kapnn herkese ak olduunu belirt. 7- Grme srasnda dtan birinin karmasn nle. 8- ikayetleri dinle, ikayetiyi rahatlat. 9- ikayetini ilgili amirine aktarmasn ner. 10- Kademe atlayp geleni amirine sakn bildirme, komiyi aralarnda zmesini sala. 11- Yaz, mektup ve evrak imzalamay minimuma indir, hatt zel mektup dnda mektup imzalama. 12- Her konuda gelen raporlarn banda bir zet iste.

13- Grmeden ok yazl evrak iste. 14- Lzumsuz evrakn sana gelmesini nle. 15- Zamann iyi kullan, hereye ve her isteyene zaman ayr. 16- kna etme kadar dinlemesini bil. 17- Bo eyler syleyeni dahi dinler gibi yap, bu onu rahatla-1 tr. 18- Kendine gnde 1-2 ila 1 saat zaman ayr. 19- Gazetelere gzatmak iinin bir parasdr. Ona zaman ayr. j Zamandan tasarruf iin ilgili bir kimseye gazetelerden il-] gin yazlar kestir. ^ 20- Deme verirken alak gnll ol. ; 21- Kurumunu verken ar hareket etmekten sakn. 22- Arbal ol. Herkesle kayna. 23- Aadaki 7 unsuru bnyende topladn devaml koiitro| et. D Gvenilir ol. ? Saygn ol. O Karizmatik, sevimli ol. ; D effaf ol. \ O Adil ol. # Hayatmdan Kesitler 83 O Bilgini yeter dereceye getir. Ynetim dnda uzmanlk arama. O Saduyu sahibi ol! Bu eksikleri tamamlamann her ynetici iin yararl olacana inanyorum. Danmann Kurumsallama Sistematii 1970'lerin balarnda kurumsallama konusunda adm atmamz gerektiini belirten danmanmz, o gnlerde 500 kiiyi akn personel altran kurumumuzda ngrd gelimeleri aadaki gibi sralamt: 1Emir kumanda sistemiyle ilgili bir organigram izip, kadroyu minimuma indirmeye baknz. 2Bir kurum felsefesi oturtmaya aln. Bugne kadar deiikliklere ve gelimelere uram kurum felsefemizi aadaki 10 maddede sralam bulunmaktayz. O Tm faaliyetinde, devlete, mteriye, paydaa, personele, ortaa, alt ve yan sanayiye daima drst davranmak, d Tm faaliyetinde doay ve kurum ii sosyal dengeyi korumak, d Mteriyi zorlamadan ynlendirmek ve mteri isteklerini ncelikle yerine getirmek, O Kaliteyi daima n planda tutmak, mteri verilenle ye-tinse ve memnun olsa dahi, ona dahi iyisini vermeye almak, O Bu artlar altnda paydalarn hakk olan kr gerekletirmek, O Otonom ynetim ve merkezi denetimi uygulamak. Otonomiyi bireye kadar indirgemek. 8 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler d stten komut yerine alttan karar ve stten onay uygulamak, j ? Tm personeli her yl durumlarna ve konularna gre belirli srelerle eiterek, ada teknolojiyi zmsemelerini salamak, Tm personeli kendine alr bir psikolojiye eritirme^ ve bazlarn hr teebbs ekline sokarak yalnz kururrj iin alr bir duruma getirmek, O Kurumsallam veya baka bir deyimle faaliyetini siste ve prosedrlerle balam bir kurum olarak ekip alma sini nde tutmak, kr, zarar, baary ve baarszl paylamak. 3- irketin 1 ve ayrca 2 yllk hedeflerini aylk ve kmlat olarak bte le. 4- Bteyi bir denetim mekanizmas olarak kullan 5- Hedeflerine geerli gereke ile ulaamayanlar ayr. 6- Giden adam kesinlikle ie geri alma. 7- Hedeflere ulamak iin yaplacak ilerin zamansal gsteri mi olan programlara, bteler ile edeer nem ver. 8- leme muhasebesini, ticar muhasebeden ayr; bu, san; gerek durum muhakemesi yapmakta tek enstrmandr. 9- Maliyet muhasebesine nem ver. 10- Kurumunu profesyonelletir. 11-Ynetim kurullarn ynlendirme, denetim, danma v onay maksadyla kur.

12- Yneticilere ynetim kurullarnda yer verme. 13- Genel mdre varsa katiyen fonksiyonel bir murahh; yelik verme (Makamsal tatmin iin yalnz unvan verile bilir). 14- Herkese bir stnn kararn verdir, stne aynen vey deiiklik yaparak onaylatsn. 15- Personeli devaml motive et. Hayatmdan Kesitler 85 ^HR?^?p" 16' nsan kaynaklarna yetenekli bir kii yerletir. \1' Organizasyon-metot birimine nem ver. 18- Halkla ilikiler ve reklama bir uzman yerletir. 19- Mteriye her dzeyde ok yakn ol. 20- Rakipleri gzle. 21- Fiyat maliyetine gre deil pazara gre ayarla, durum uygun olsa bile kr arttrma, rakip kartrsn. 22- Minimum bir brokrasiyi i yapma prosedrleri ile oturt. 23- Her dzeyde bnye ii eitime nem ver. 24- Yerine gre ve her konuda yabanc uzmandan yararlanmay ren. 15- Arada bir, bir uzman kurulua chek-up yaptr. Bu nerilerin tm kurum patron ve yneticilerine yararl jlacan mit etmekteyim. I Hayatmdan Kesitler 87 ncirlik ss'nde Yapmann rettikleri 1960'l yllarda Adana'da "Hava At Bombardman Oku-i lu" diye anlan ncirlik Hava ss'nde Amerikan asker polisj barakalarnn yapm ii ihaleye kmt. Daha nceden ok iyi bildiim Adana'y bir i dolaysyla ziyaretimde Adanal bir dostum ssn ilgili Amerikal subay| ile tantrm ve ihale artnamelerinin birer kopyasn bana verdirmiti. '< smi polis bankalar olan bu tesis, komple klimal ok dayankl binalard. Btn imkanlarmz kullanarak gzel bir teklif hazrlama-j ya altk. Teklifimizin takdim ksmnda o zaman iin kk olan fir-j mamzn i yapma gc, becerisi, referanslar, giriimcilii il| ilgili geni bilgi vererek hatrladm kadaryla ok ucuz fiyat] larla bir milyon dolar karl bir teklif hazrladk. Durumu muz, fiyatmzn dkl dolaysyla iki taraf keskin bir ak grnmndeydi. in Ankara'ya Davet Birgn Ankara Tuslog'dan Amerikal bir yzba telefonu irketimizi arayarak, hibir taahhd kapsamayan art ile bizlei ri Ankara'ya davet etti. ok mitlenmi ve heyecanlanmtk- j O gece otobse binerek ertesi gn saat O9.'da Ankara M hat Paa Caddesi'ndeki odasna geldim. ok gen bir kiiydi. Benimle oturarak eitli fiyatlarmz irdeleme yoluna girdi. Birok fiyatmz ok ucuz bularak mene talep etti. Zaman darlndan baz fiyatlar tahmin edip teklife dahil etmitik. Bunlar tek tek eliyle koymu gibi kartarak fiyatlarn arttrma yoluna gitmiti. O anda btn bu muameleyi ucuz fiyatmz ykseltip ii bir rakibe vermek zere tertipledii fikrine kaplmtm. Grmenin sonunda fiyat hayli artm teklifin altn bana imzalatarak grmeyi sona erdirdi. in gz gre gre bizden karld dncesi ile ayn gn leden sonra otobsle stanbul'a dndm. ok zlmtk. Bir hafta sonra ayn subay gene telefon ederek son artlarla mutabk isek szlemeyi imzalamak zere Ankara'ya davet etti. Ankara'ya gittiimde sz edilen yzba iki nsha szlemeyi verdi. Szleme, teklifimize tamamen uygundu. Tam Yetkili Szleme Subay Birinde "Contracting Officer" yazsnn altnda bir mhrle ismini yazp imza etti. irketimizin kaesinin altna imzam attm.

imza merasiminde bulunan Amerikal bir gen sekreter hanm "Notary Public" yazl yere ismini yazp imzasn att. Subay elimi skt. "Bugnden tezi yok ie balayabilirsiniz. Teminat mektubunuzu verin derhal avansnz aln!" dedi. Baka bir ileme gereksinim olmamas, o hanmn da hem sekreter hem de noter olmas beni ok artmt. stanbul'a telefon ederek, avans teminat mektubunu ayn gn bankamzn Ankara ubesi'nden alp kendisine verdiimde ekin derhal tarafma tevdii, aknlm daha da arttrd. Bir sre sonra "szleme subay'nn tam yetkili olduunu Ve st dzeyin denetim ve anlamazlk dnda bu ilere pek barmadn rendim. 88 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler in artlar bize gre ok iyi idi ve nemli bir kr brakmasn ngryorduk. Byk bir heyecanla ie baladk. yi ngilizce bilen Ro-bert College mezunu Oton Polikronidis isminde bir gen mhendisi antiye efi olarak atadk. Sahann genilii dolaysyla iki adet de bisiklet aldk. i planlarken ucuzluk getirecei dncesiyle tomruk satn alarak, kk kapaklarndan geici antiye binasnn atsn, geri kalannn bir ksmn kalplk, iyi tarafn doramalk olarak kullanmay ngrmtk. Ucuza Mal Etme Ryasnn Sonu in bu safhasnda szleme subay bizleri artarak, iin gerei, bir tercman, iki pikap istedi. Yapm olduumuz tahta barakalarn sklerek Amerikan normlarna uygun antiye binalarnn yaplmasn emretti. Bu ii ngilizce bilen bir gen mhendis, iki bisiklet ve ktk kapandan yaplm antiye binalar ile ucuza maletme ryamz sona ermiti. Bununla birlikte ylmadan ve itirazsz ie koyulduk. Amerikal uzmanlar ii her evresinde ok sk bir ekilde kontrol ederek, yanllk yapmamza izin vermediler. Yol gsterici, eitici, retici oldular. Skp yenileme yerine batan iyi yapmaya bizi zorladlar. Hele tesis kabullerini lkemizde yrrlkte olan usuller gereince iletmeye engel olmayacak % 5 noksanlarla yapmaya akl erdirememilerdi. Bu arada proje ve parasal konular iin mhendislik merkezlerinin bulunduu talya'da Piza ehrine yakn Livorno slerine birka kere gidilmesi gerekmiti. lgin bir nokta, Amerikallar iin, ste i yapacak iileri' mizin "Pass" denilen sse giri kartlarn temin iin ssn giri' sindeki nbeti binasnda boyun seviyesine konan bir isim levhas ile ekilen saniyelik otomatik fotoraf ve parmak izi, soruturmay sonradan yaplmak zere yeterken, bizim persone' subaymzn fotoraf nfus kad sureti iyi hal kad ve benze Hayatmdan Kesitler 89 ri muhtardan birka lira karl alnacak evrak istemesi, brokrasimizin anlamszln bize bir kat daha kantlamt. Beklediimiz takriben 100.000 $'lk kr yerine ii hemen hemen krsz ancak zamannda ve ok kaliteli olarak bitirmi ve alan dava idarenin tebriklerine erimitik. Bununla birlikte yaplan ekstra iler iin bir talebimiz olmutu. Ek ler in Alan Dava lgili subay konumuzun yargya intikal edeceini bildirince baya heyecanlanmtk. Uluslararas ilerde tecrbeli olan Philips'in hukuk danmanln yapan merhum Rasim Cenani'den dava layihamz yazmasn rica etmitik. lgili subay layihamz derhal Washington'a iletmiti. nceleri Washington'da grlecei sylenen durumann ncirlik Hava ss'nde belirli bir gnde yaplaca bildirildi. Bir toplant odasnda biri binba dieri yzba olan asker yarg huzuruna ktk. Taleplerimizi ieren dava layihasn hukukumuz okudu. Szleme subaynn layihamzla bir iki ufak tefek nokta dnda olmak zere hemfikir olduunu dinleyince hayretler iinde kaldk. Hakimler ikinci durumay leden sonraya brakarak celseyi tatil ettiler. lkemizde kontrol rgtnn mteahhide aka hak vermesi grlm ey deildi. Byle bir durumda rvet iddialarnn ayyuka kmas beklenirdi. eden sonraki celsede yarg, byk bir ciddiyetle bir tokma masann zerine kez vurarak "the verdict" yani karar" diyerek hepimizi ayaa kaldrdlar. Yarm sayfalk bir

gereke ile isteklerimizin % 96'snn "prime rate" zerinden ^saplanacak gecikme faizi ile denmesine karar verdiler. Bizler faiz talep etmemitik. 1 9 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Hayatmdan Kesitler 91 ararl fiyatla yaplan i kalitesiz olur, -uzar, lzumsuz anlamazlklara gider, sonunda iveren taraf da zarar eder. arl ve tatminkar artlarla yaplan ite Kmteahhit geni davranr. yi malzeme ve nitelikli adamlarla i tamamlanr, i zamannda biter, kaliteli olur. i" i ekimiz gn sonra ta-i !.. rafmza dendi. , O gnlerde ok i yapt-mz Smerbank'a nazaran ilemin adaleti ve hz bizi hayran brakmt. ncirlikte Alnan Yeni Bir halesi V Birka yl sonra Incirlik'te yeni bir i ihaleye km ve a-j girilmitik. Bu kez gene Tuslog'ta binba rtbesinde bir szleme su-bay bizleri ararak fiyatlarmzn ok yksek, ancak ncirlik referanslarmzn ok iyi olduunu belirterek bu fiyat yksekliinin sebebini sordu. Kendisine ilk deneyimimizi, antiye kontrolleri tarafndan talep edilen, araba, zel antiye binas, tercman, Livorno seyahatleri ve kusursuz i isteinin ilk iimizde dourduu ekstra masraflar anlattk. Rakiplerimizin bunlar hesaba katmayabildiklerini anlattk ve konunun onlara anlatlmasn istedik. ki hafta sonra yksek fiyatmza ramen i bize verilmiti. Btn bu servenimsi iten edindiim deneyim, iin en ucuz fiyat verenle en iyi ekilde yaplamayaca, iveren resm idarelerinin her konuyu idare lehine yorumlamak yerine hakkaniyet, adalet ve nesafetle hareket ederek daha iyi sonular elde edecekleridir. Zararl fiyatla yaplan i kalitesiz olur, uzar, lzumsuz anlamazlklara gider, sonunda iveren taraf da zarar eder. Krl ve tatminkar artlarla yaplan ite mteahhit geni davranr. yi malzeme ve nitelikli adamlarla i yapar, i zamannda biter, kaliteli olur. Mteahhit para kazanr, vergi verir, kazanc ile yatrm yapar. Bundan ilgili tm taraflar yararlanr. [teriye Durumu Kabul Ettirme 197O'li yllarda lkemizde yeniden bir atlm evresi balat. zellikle devlet messeseleri geniletme yatrmlarnn -yansra, yeni yeni balayan evreyi koruma anlayn uygula-|maya balamlard. Trkiye kapal ekonomi srecini srdrmekteydi. 1970'lerin banda dviz sknts henz hissedilmiyordu. Ancak o tarihlerde kapal ekonominin bir gerei olarak, d memleketlerden lisans veya bilgi iin dviz transferi olanaksz denecek kadar zordu. x irketimizin en nemli kozu, aratrma gelitirmeye verdii nem ve teknik bilgi birikimiydi. Kurumumuz mekanik ve elektrik ana temel mhendislii gerektiren ilerde ve zellikle su tasfiye, mekanik proses, klima, toz giderme ve benzeri projelerde adeta rakipsizdi. 1970'lerde 300'n zerinde mhendis altran nadir Trk kurumlarndan biriydik. Uralarmzdan biri taahht, dieri ise taahhtlerimiz iin gerekli olan ekipman ve ara-gere retimi idi. Kendimiz tasarlyor ve uygulayabiliyorduk. v 'Fabrika Yapan' Fabrika Yabanc kurumlardan software almadaki brokratik engeller sebebiyle rakiplerimiz bizimle ba edemiyordu. 9 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bu gcmz, pazarmzda fazla zorluk ekmeden ok iyi fiyatlarla ilgin projelerin taahht ilerini yklenmemize neden oluyordu.

Kazandmz paralar yatrm mallan retecek snai tesise yatryor ve Trkiye'de ilk ar sanayi rnleri retecek bir fabrika kurgusunu ynlendiriyorduk. smimiz ve nammz 1970'lerde "fabrika yapan fabrika" olarak n kazanmt. Taahht ilerine arlk vermemiz brlr imalatmzda rakip, lerimizin bizim nmze gemeleri tehlikesini oluturuyordu. O yllarda nemli bir nakit fazlamz olumutu. Kanmzca brlrmz pazarn en stn kalitesinde idi. Fiyatlarmz rakiplerimize gre yksekti. Farkllk kalitenin bedeli idi. Alnan Stratejik Karar Stratejik bir karar aldk. Bir miktar zarar etme pahasna brlr fiyatmz maliyet fiyatmzn altna drmeyi ngrdk. Satlarmzn ok artaca kesindi. Artan satlarla zararmz artacak ancak mteri hizmette, retimde, kalitede stnlmz anlayacak, mamulmze alacak ve bir sre sonra fiyat artrmamza ramen bizi brakmayacakt. Stratejimiz tuttu ve uzun yllar bu stnlmz koruduk. nerim; rnnz pazarn en iyisi ise zarar pahasna mteriye durumu kabul ettirin. Yapacanz en verimli yatrm budur. Liberasyon Evresi 1970'lerin ikinci yarsnda Trkiyemiz byk skntlar ierisine girmiti. 1974 Kbrs Bar Harekat'ndaki davranlarmz Bat dnyas tarafndan ho karlanmamt. Kanmca sz edilen tutum bizim hakl, doru gr ve davranlarmz gerekli ekilde, laykyla, bilimsel bir tarzda anlatamamamzdan kaynaklanmt. 1974 harekatn izleyen gnlerde yneltilen ambargo, Trkiyemiz'i bir yokluklar lkesine dntrmt. Kibritten mutfak yana, ampulden akaryakta varncaya kadar hibir mal bulunamaz olmu; iddet ve terr, sa-sol kavgas hergn onlarca kiinin lmne sebep olurken, karaborsa hortlam, enflasyon yzde yzlere ulamt. 12 Eyll Darbesi 24 Ocak kararlar olarak tarihe gemi, devalasyon ve liberasyona ynelme harekat 12 Eyll 1980'in kansz darbesini nleyememiti. 12 Eyll Harekat'ndan sonra uygulanan ve sivil topluma gei evresini izleyen aylarda tam liberasyona ynelme hareketi Trkiye'nin ekonomisinde nemli bir dzelmenin balangc olmutu. Liberasyon ileri lkelerden mal ve hizmet ithalini serbest brakmt. Serbest Pazar ekonomisi, lkemizde retilen mal ve hizmetleri amansz bir rekabetle kar karya getirmiti. Rekabet bizleri kamlam, daha iyiyi daha ucuza yapmay 9 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler liberasyon ileri lkelerden mal ve hiz-Imet ithalini serbest brakmt. Serbest Pazar ekonomisi, lkemizde retilen mal ve hizmetleri amansz bir rekabetle kar karya getirmiti. Rekabet bizleri kamlam, daha iyiyi daha ucuza yapmay ynlendirmiti. ynlendirmiti. Hedeflerimizi rakamsal olarak saptayp, bu hedeflere ulamak zere yaplacak ilerin zamansal gsterimi olan programlarmz dzenleyerek ikier yllk btelerimizi bir j ynetim arac olarak kullandk. Krn yansra pozitif bir nakit akmnn gereklemesin de zen gstererek gvenilir, saygn, sevimli, effaf, adil ve saduyulu olmay ilke edindik ve bugnlere baar ile ulatk. Almanlarla Szleme 1970'lerin banda Trkiye'de sregelen yeni devlet yatrmlar meyannda Seka'nn Aksu Gazete Kad Fabrikas'nn tesisat ileri ile Dalaman Kat Fabrikalar'nn su tasfiye ve borulama ilerini yklenmitik. Her ikisi de bugnk deerlerle trilyonlar deerinde ilerdi. Aksu ve Dalaman Kat Fabrikalar i Aksu'da kat makinas temin ve montaj ilerini Japon Mitsubishi-Beloit, Dalaman'da ise d ekipman temin ve montaj iini Alman-talyan Lurgi-Pomilio konsorsiyumu yklenmiti.

Her iki grupla el ele byk bir anlayla alyor, ileri zamannda bitirmek zere canla bala mcadele ediyorduk. Szlemeye gre tm har, vergi ve resimler tarafmza aitti. Biz de szlemeyi esas alarak Alman Lurgi firmasn ikinci mteahhit olarak kabul ettik. Har, vergi ve resimlerden maksat szleme iin gerekli har ve resimlerdi. Ancak iin sonunda Lurgi firmas szlemenin bu maddesi gereince son derecede kat davranarak kendi kurumlar vergisini bize yklemeye kalkt. Yabanc dost hukukularla yaptmz grmeler sonucu, hakeme de gittiimiz takdirde szlemenin bu maddesi gere- bir hak kazanamayacamz rendik. 9-6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Almanlar'dan renilen Hukuk Almanlardan da hukukun hakkaniyetten stn olduunu] renmitik. Japonlarla ise konu ayn iken bizim dememiz bahis konu-j su bile olmamt. lgin bir nokta, Almanlar Dalaman'da aileleri ile antiye! faaliyeti sresince oturmak iin lks villalar isterken, Japon-j lar'n Aksu'da banyo sularn termosifonda stmak iin omuz-] larnda tahta paralar tama klfetine katlanmalaryd. Bundan aldmz nemli ders, yabanclarla ve zellikle] Almanlarla i yaparken szlemeyi birka uzmann gzden geirmeleri gereiydi. Tm meslektalarma bu hususa dikkat etmelerini neri rm. 1980'lere Doru 1977'den sonra lkemizde enflasyonun yksek deerlere doru trmannn yansra, terr olaylar memleketi bir kaosa doru srklerken dviz sknts bagstermi ve bunun sonucu olarak lke sanayii neredeyse durma noktasna gelmiti. thalatn normal koullarda yaplmas adeta olanaksz hale gelmiti. Sanayici hammadde retimini o gnlerin hkmetinin "zel Sektr Dinamizmi" olarak adlandrd dolayl yollardan yapabiliyordu. Btn skntlara ramen hayat devam ediyordu. Tketim gereksinimi zellikle ana maddeler iin had dzeyde idi. Darboaz Yatrmlar Olanakszlklara ramen gerek zel sektr gerekse kamu sektr en azndan darboaz yatrmlar yapmak zorundaydlar. Devletin balatm olduu Petkim ve benzeri tesislerin tamamlanmalar gerekiyordu. Bu durumda arkadalarmzla toplanarak bir strateji belirlemeye altk. thal olanaklarnn kstl olmas bizleri yerli retime doru itmekte idi. O yllarda proje ve bilgi ithali, devlet tarafndan bir para karma enstrman olarak grldnden ileri lkelerden teknoloji getirileyllarda proje ve bilgi O ithali, devlet tarafndan bir para karma enstrman olarak grldnden ileri lkelerden teknoloji getirilemiyordu. 9 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bu durumda en iyi zm bir yandan teknolojiyi yerli olarak gelitirmek iin esasen olduka gl olan mhendislik) departmanmzn daha da glendirilmesi, dier yandan da j ar ekipmanlarn yerli olarak yaplmasnn salanmas idi. Ancak sfr dvizle de bunun pek mmkn olamayaca] aka grlyordu. l i Yabanc Kurumlarla birlii Mutlaka yabanc kurumlarla ibirlii ve uluslararas finan-sal kurulularla temasa geerek, finansman olanaklarn ara- trmann gerekli olacan saptadk. Verdiimiz bu kararn olduka uygun olduu zamanla ka- j ntlanmaya balad. Reorganize ettiimiz mhendislik ve fi-nans birimlerimizle zellikle bilgi ve teknoloji gerektiren te-j sislerin yapmnda adeta rakipsiz olduumuzu grdk. almalarmz zellikle bilgi gerektiren proses tesislerinin yapmnda younlatrdk. Ar ekipman, imalat, montaj, elektrik, mekanik ilerinde ' uzman olan kurumumuzun ou salt inaat ileri ile uraan mteahhitlere gre bir ayrcalk kazand kesindi.

Bilgi ve bilginin uygulanmas ile elde edilen deneyimimiz 1980'lerin ilk yarsna kadar kurumumuza byk bir avantaj salamtr. Bundan karttmz sonu: 1ok rakibi olmayan kendine zg bir alana kaymann. 2Bilgiye dayanan ileri yapmann. 3Elastikiyet ile lkenin gerektirdii ilere doru ynelme-nin iyi dllendirildiidtr. KSM 2 GENLERE TLER Gen Ynetici Adaylar le Burada genlere yeni bir ey retme veya ders verme dncesinde deilim. Hedefim, oumuzun bildii eyleri bir ereve ierisine sdrp sizleri biraz dndrmeye sevk edebilmek ve ynetimde unutulmamas gerekli baz ana prensipleri hatrlatmaya almaktr. Bir tarafta yaplacak i veya iler, dier tarafta bu i veya ilerin yaplmas iin gerekli kaynaklar vardr. Bu kaynaklarn en nemlileri insan gc ve paradr. Bu bakmdan, i ynetmekten fazla insanlarn ve parann ynetiminin szkonusu olduunu belirtmek isterim. nsan Kaynaklarnn Organizasyonu Bu konuda baarl olabilmek iin ilk olarak insan kaynann organize edilmesi gerekir. Yntem teoride basittir. in yaplmas iin gerekli tm ilevler dnlr, yazlr. Ayn kii tarafndan yaplabilecekler gruplanr. Bundan o kiinin i tanm ve bunun kapsamnda o kiinin yetki ve sorumluluklar ortaya kar. Yetki ve sorumluluklar organigram-da emir- komuta kademesini saptar. Bata teorik olarak yaplan bu sistemle, grev yapacak kikler karakter, kabiliyet, yetenek ve arzularna gre devaml Eiime tabi tutulmal, zamanla ortaya kan veya kmaya yz tutan fiil emir- kumanda sistemleri, teorik sistemlerle za- ierisinde aktrlabilmelidir. sistemlerle zaman ierisinde ak.t.n-labilmelidir. 10 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Kii deiimi, fonksiyor rev yapacak kiiler karakter, kabili- deiimi organizasyon^ yet, yetenek ve arzularna gre de- devaml bir reorganizasj vaml deiime tabi tutulmal; zamanla yon sreci iinde bulun-j ortaya kan veya kmaya yz tutan masn gerektirir, fiil emir kumanda sistemleri, teorik sas ynetilecek olanla-] rn kiiler yani mant yansra duygulara haiz canllar olduu dikkate alnrsa bu kiilerin motive edilmesi, baar veya baarszlklarnn objektif kriterlerle deerlendirilmeleri ve sonuca gre dllendirilmeleri veya cezalandrlmalar gerekir. Varlan Nokta-Hedef Kyaslamas Burada en geerli ve modern kriter rakkamlarla ifade edilecek hedeflerdir. Periyodik olarak yaplacak, varlan nokta-hedef kyaslamalar baarnn ls olacaktr. Hedeflere ulalabilmesini teminen yaplacak ilerin za mansal korelasyonu programlan tekil edecektir. Hedeflere ulamada programlarn gereklemesi ise n koul olsa gerek. Btn bunlarn insan ve finans gc ile yaplacan be lirtmitim. gcn analiz edersek insanlar: O i yaptranlar (ynetenler) D lerin nasl yaplacan belirtenler (uzmanlar) ? yapanlar olmak zere kategoride toplanabilir. Hangi kategoride olursa olsun iletiime byk nem veril' meini bilhassa neririm. Genlere tler 103 letiimin nemine Bir rnek Mesajlar arptmadan iletmek baar iin gerek bir arttr. "Burada mesaj nasl arptlr" konusunda A..K. (Alarko stikbal Kulb) blteninde neredilmi ksa bir fkray tekrar etmek isterim:

Mesaj nasl arptlr? Okul mdrnden yardmcsna: Hedeflere ulamada programlarn gereklemesi n kouldur. Yarn saat dokuzda gne tutulacak. Bu, ok seyrek grlen bir olaydr. Btn renciler bahede toplansn. Onlara gne tutulmasn anlatacam. Yamur yaarsa tutulma grlmez- Bu durumda hepsi jimnastik salonuna gitsinler. Mdr yardmcsndan retmene: , edeflere ulamada programlarn ' Mdrn emri: M gereklemesi n kouldur. Yarn saat dokuzda bahede gne tutulacak. Hava yamurlu olursa gne tutulmas jimnastik salonunda. renciler yamurda baheden salona girecekler. retmenden snf bakanna: - Yarn dokuzda mdr bahede gne tutulmasn yapacak. Hava bozarsa gne tutulmas jimnastik salonuna alnacak. Snf bakanndan yardmcsna: - Yarn dokuzda gne mdr bahede tutacak. Jimnastik salonunda yamur yaarsa herkes baheye kacak. Yardmcdan rencilere: - Yarn dokuzda bahede yamur yaarsa gne mdr tutacak. Mdr slannca herkes jimnastik salonuna gidecek. 10 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Burada iletiimin kalitesinin nemi anlatlmakta olsa gerek. Bir messeseyi baarya gtrmenin art ise "Management ve Administration" (Ynetim ve dare)'dir. Bu bakmdan teknik arlkl messeselerde teknik yneticilerimizi profesyonel iktisad ynetim tekniklerini kapsayacak duruma getirmek zere eitme zorunluluu vardr. Bunun yannda teknik ynetimi Almanya'da olduu gibi iktisad ynetimle akuple etme abasna girme zorunluluunda olduumuzu hatrlatrm. Yneticide Olmas Gereken zellikler Burada yneticinin sahip olmas gerekli zellikleri eitli eserlerden derleyerek dile getirmekte yarar gryorum. Kendilerini bu zelliklerin nemli bir ksmn tadn dnen arkadalarmzn iyi birer ynetici aday olduklar phe gtrmez. O Ynetici; hedefi ve ona giden yollar tespit eden, bu yollar saptarken iinde bulunduu durumun yargsn yapan, bu yollardan geiin zamansal ve parasal plan ve programlarn dzenleyen, bu planlar uygulayan ve bu uygulamada pratik zeka ve tkenmez enerjisini kullanan kiidir. O Ynetici; hedefe gtren yollar seerken uygun bir ekibi bir araya getiren, bu ekibi ahenk iinde srtmeden ko-ordine eden, ii ynetme hevesine kaplmadan kiileri yneten ve bu konuda insan zaaf ve davranlarn bilerek emrindekilere hedefi ve ilerini tamamlayarak hedefe varmalarn salayan kiidir. gc; i yaptranlar, ii yapanlar ve ilerin nasl yaplacan belirtenler olarak kategoridir. O Ynetici; "baarnn on art" olarak teden beri tanmladm: Genlere tler 105 1 Fikir retimi, 2 bitirme azim ve heyecan, 3 alkanlk, 4 Bilgi, 5 Deneyim, 6 Organizasyon ve planlama gc, 7 Finans gc, 8 Denetim gc, 9 evre ile ite ve dta iyi ilikiler kurma zellii, 10 ans karakterlerini kapsayacak ve bir araya getirecek insanlardan ekip kuran kiidir. O Ynetici; ekibinin reticisi, eiticisi, yol gstericisi ve gzeticisi olan kiidir.

? Ynetici; insan unsuruna nem veren, kiilerin benliini harekete geiren fakat asla yok etmeyen, kk grmeyen, alay etmenin, gcendirmenin affedilmez olduunu bilen, insanlarn kendi nazarlarnda byk yetenek ve deer tamakta olduklarn sandklarn hisseden ve buna gre hareket eden kiidir. O Ynetici; insanlarn hareketlerini, davranlar, ses tonu ve hatta hiddeti ile etkileyerek sayg uyandran kiidir. Burada hiddetin yneticinin ekibine telkin ettii hrmeti sanld kadar sarsmad ve hatta bazen arand da gzden uzak tutulmamaldr. O Ynetici; etrafnn fikirlerini mantk ve aklclk szgelerinden geirerek vard karar dorultusunda kendi istek ve iradesini dier kiilere, onlarn sayg, gvenlik itaat ve ballklarn kazanarak kabul ettirme yeteneine sahip olan kiidir. 10 6 i Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler O Ynetici; engeller ve sorunlar karsnda soukkanll^ kaybetmeyen, belirli bir problemin saplantsna kaplmadan aalar yerine ormana bakabilen kiidir. O Ynetici; irketin kar iin ve hedefine varabilmesi iin ormana aalar feda edebilen, hisle mant en iyi ekilde dengeleyebilen, zamanna gre rahip, zamanna gre cellat olabilecek kiidir. O Ynetici; yukarda belirttiim zelliklerin yansra departmannn beyni, itici kuvveti, gdc, retici, eitici, emredici, karar verici derin ve geni grl byk bir fikir gcne sahip, bilgili iyi bir insan olan g ve enerji kayna kiidir. O Ynetici; korku yerine gven telkin eden, bildii kadar nasl yaplacan gsteren, emrettii kadar rica edip ikna eden, otoritesinin yansra ibirlii mefhumunu kullanan, endie krkleme yerine heyecan tahrik eden kiidir. O Ynetici; dikkatlilikle ak gzll, yumuakllkla sertlii, bekilikle hrszl, eli aklkla cimrilii, msriflii ve hesapll, sabrszlkla serinkanll en iyi ekilde dengeleyebilen kiidir. O Ynetici; fikir retmeli, azimli, heyecanl, alkan, bilgi-j li, deneyimli, planlama gc, finans ve denetim gcn^ sahip olmal, iyi ilikiler kurmal ve ansl olmaldr. Yneticilerin Yapmalar Gerekenler Yukarda sralanan zelliklerin tmne sahip olmas arzi; edilen yneticilerin: ' ahs karlar ile kurumlarnn karlarn ayn paralelde; tutmalarn, i Kurum genel karlarn bal messese ve kii karlarnn-stnde gzetmelerini, Genlere tler 107 Baarlarn, kullandklar tm olanaklara gre kr oran kriterlerinde aramalarn, letiimde hz kazandrc sistemlere gitmelerini, Bnyelerinde uzmanla byk nem vermelerini, Messeselemeye yer ve nem vermelerini, Ceza yerine inandrma metodunu tercih etmelerini, dllendirme ve motivasyona gerekli nemi vermelerini, Emrindekiler iin bir hayat master planlarn izmelerini, terfilerine grup iinde yardmc olmalarn, Yetki ve sorumluluklar delege etmelerini, izlemelerini, ntizam, disiplin, eitim, standardizasyon izleme ve bilgi akmn salayacak tedbirler almalarn, nsan unsuruna nem vererek entrikadan uzaklamalarn, diplomasi uygulamalarn, Kiisel insiyatife olanak vermelerini, Astlarna ilerini tanmlamalarn, hedef gsterip baar kriterlerini objektif hale getirmelerini, sraftan ekinip gerekli masraftan kanmamalarn, Kendilerini daha st bir greve hazrlarken, yerlerine gelecek kii veya kiileri yerletirmelerini, Bilgi ve deneyime dengeli nem vermelerini gerekli grmekteyim. Karlkl anlay ve ibirlii iinde yce Atatrk'mzn "Yalnz bir eye ok ihtiyacmz vardr; alkan olmak. Milleti alkan yapmak, servet ve onun doal neticesi olan refah ve saadet yalnz alkann hakkdr." deyimini hatrlatarak sizleri parlak bir gelecein beklediine inanyorum. Genlere tler 109 Yeni Nesle Bak

Bugnn genlii, daha iyi yetimi dnya ile daha iyi entegre olabilecek, daha geni kltr ve zellikle daha ok bilgisi olan, lisan bilen bir genlik. Deer yarglar deiik. Benim genliime kyasla daha fazla bolluk ve daha fazla kolaylkla yetimi. Genler diploma sahibi olmaktan ok meslek ve bilgi sahibi olmak iin alrlarsa, niversitedeki temel eitim yeterlidir. Grsel iletiim olanaklar olaylar kapsama yeteneklerini artrm. Bugnk genlerin daha az okuduklar kesin. Ancak belki de yeterli. Zira bilgi edinmek iin trl iletiim imkanlar mevcut. Herhalde ok giriimci bir genlik. Zihn ve beden gelimeyi daha iyi dengelemi. alma ile dinlenceye ayrd zaman daha uygun ekilde saptayp uygulayabilmi. Trkiye iin gelecek vadeden meslekler turizm, uluslararas finans, uluslararas pazarlama bugnk genlerin daha ve ticaret meslekleridir, az okuduklar kesin. Yeni neslin deer yarglarn yaAncak belki de yeterli. Zidrgama yerine onlar anlamaya ra bilgi edinmek iin trl gayret etmenin 45 yan am ki-iletiim imkanlar mevcut. er iin daha yararl olacana : Herhalde ok giriimci bir inanyorum. \\ genlik. I j Diploma Yerine Meslek ve Bilgi Sahibi Olma Yeni nesil, bilgisi kadar, daha deneyimli olanlarn deneyimlerini alglama peinde. Muhtelif genlik derneklerinin devam edegelen aktiviteleri bunun ak bir kant. Benim bugnk genlie gvenim ok fazla. Kanmca niversitedeki temel eitim hayata atlmak iin yeterli. u artla ki, gen, diploma sahibi olmaktan ok meslek ve bilgi sahibi olmak iin alsn. Aslnda gzlemlerim olaylarn bu ynde gelitiini de gsteriyor. Bu da bana mutluluk veriyor. ki yllk lise st eitimle elde edilen, gmrkleme, sigortaclk, bankaclk, turizm rehberlii, hal ve mcevherat eksperlii, tp sekreterlii, lojistik gibi meslekler, sahiplerine byk avantajlar salar. Trkiye iin gelecek vadeden meslekleri semede bugnn genliini dikkatli olmaya davet ediyorum. niversite ve meslek okullarnn, ders programlarnda ayn dikkati gstermelerini de mit etmek istiyorum. Bu mesleklerin balcalar: - Turizm - Uluslararas finans - Uluslararas pazarlama ve ticaret meslekleridir. Ancak bu mesleklerin bir endstri mhendislii veya bir teknik temel eitim zerine bir master almas eklinde oturtmasnn daha yararl olacana inanyorum. Zira mhendislik bir mantk ve dnce sistematiidir. Bunun yansra n lisans mahiyetinde meslek sahibi olmann daha byk gelir getirebileceine inanyorum. Genlere i hayatlarnda politikaclara ok yaklap, gvenmelerini neremiyorum. Politik etkilerle ykselenler, pozisyonlarn ksa sre sonra kaybedebilirler. Devletin i hayatnda ynlendirici olma dnda bir etkisi olmamas gereine inanyorum. Devlet eninde sonunda klecektir. 110 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Politik etkilerle ykselenlerin, pozisyonlarn, ksa sre sonra kaybettiklerini hep gzledim. Yabanc Sermaye ve Teknoloji i Yeni ve gelimi teknoloji ancak yabanc sermaye yatrm ile gelir. Bu btn dnyada hep byle olmutur. Yabanc ser- j mayeyi mutlaka tevik etmeli, kapitlasyon kompleksine ka- I plmamal, pazarlklarmz ciddiyetle ve kar dengesini sala- j yacak ekilde yapmalyz. Bu i genlere dmektedir. Globalleen dnyada, Trkiye'nin fiyat ve kalite rekabeti sergileyecei her alan yabanc sermayeye cazip gelecektir. Dnyann yeni ve modern teknolojilerini bir ekilde alma gerei vardr.

Yabanc sermaye, yabanc irketlerle muhtelif ibirlii bu teknolojileri getiriyor. Baa geecek genler bu yolda yrrken kar dengelerimizi korumaya almaldrlar. lke parasnn devletin deil milletin olduu unutulmamal ve sarfta buna gre dikkatli davranlmahdr. Yeni ve gelimi teknoloji ancak yabanc sermaye yatrm ile gelir. Bunun gzetim ve denetimi genliimize dmektedir. KIT ve BT zelletirilmesi bteyi dengeleyecek, aklar azaltacak, devlet ar borlanmalarna son verecek, enflasyonu ve faizleri drecek, rantabl yatrmlar artracak ve or- ta vadede istihdam hzlandracaktr. Avrupa ve Arjantin r- ] nekleri bunun kant olsa gerek. i KiT'lerin zelletirilmesi kanlmazdr. ! Ancak bunun yan s ra vergi reformu ve i yasalarnda yeni- j den yaplanma kanlmaz bir gereksinmedir dncesindeyim. ; Bu konular tartma, takip ve sonulandrma genliimi' zin ana grevleri meyannda olacaktr. " Zihin Devrimi Hzla deien ve gelien dnyamzda yepyeni deer yarglar oluuyor. Gen neslin deer yarglar orta yal kiilerinkinden ok farkl. Eskisine oranla ok rahat artlarda yetimekte olan yeni jenerasyonun grlerine ve konseptlerine ayak uydurulmas kolay deildir. Modern toplumlarda genlerin bilgisi, orta yallarn deneyimine ar basyor. Tm lkeler siyas arenalardaki baarlarn ekonomik alandaki gleri orannda artrabilirler. Belirli bir yaa gelmi olan nesil, ylmadan yorulmadan bilgilerini tazeleyip aa uyma mecburiyetindedir. lkelerde ve lkelerin ynetimlerinde de konseptler deiiyor. ncelikle Ekonomik Yaplandrma Tm lkeler siyasi arenalardaki baarlarn ancak ekonomik alandaki gleri orannda artrabileceklerinin idraki iindedirler. zellikle gelimekte olmann snrn gelimilie doru ama aamasnda bulunan Trkiyemiz gibi lkelerin en nemli ncelikleri, ekonominin yeniden yaplandrlmas olsa gerek. 112 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Dnyamzn gelimi lkelerinde bugn iin egemen olan kavramlar O Kreselleme (Globalization) O Uluslararas olma (Internationalization) 3 Menkullerin kada dnmle servetin yaylmas (Secu-ritization) ? zelletirme (Privatization) eklinde zetlenebilir. lkemizde devlet-millet ilikilerinde de modern konsept-lere yer verilmesinin zaman gelmitir. > Genlere tler 113 Zihinsel Deiimin Gerei Halka ak olan bir irkette, ynetimin kulland para irketin deil, paydan parasdr. Ayn ekilde bir lkede sirklasyonda olan para devletin deil, milletin paras olduu herkese anlalmal, sindirilmeli ve kabul edilmelidir. Devlet egemendir, millet kuldur zihniyetinden kesinlikle arnlmas gerekir. Osmanl tebasmn Padiah'm istei uruna alan savalara itirak etme karl, padiahn da tebasna i ve a verme mecburiyeti yzylmzn bana kadar belki geerli olmutur. Ulu Atatrk'n Cumhuriyetimizin kuruluu ile birlikte "Egemenlik Milletindir" slogan bu zihinsel deime gereinin nc cmlesi olsa gerek. Devlet milletin parasn istedii gibi kullanmamaldr. .. zellikle gelimekte olmann U snrn gelimilie doru ama aamasnda bulunan Trkiyemiz gibi lkelerin en nemli ncelikleri ekonomilerini yeniden yaplandrmalar olsa gerek.

x, zmreler lehine verilen tevik, taban fiyat, irket kurtarma ve benzeri artlarn devlet kasasmdanm gibi grnmekle birlikte milletin paras ile yapld gzden rak tutulmamaldr. Devletin sosyal ve ekonomik grevinin herkese i ve a bulma deil, herkesin rettii mal ve hizmeti satabilecei ortama oluturma olduu anlatlmaldr. Devletin, zmreler lehine tevik, taban fiyat, irket kurtarma gibi iler iin verecei paralarn milletin paras olduu unutulmamaldr. 2000'li yllarda kafalarmzdaki porsumu, ad ambargolar kaldrarak bir zihinsel devrim yapma zaman gelmitir. I Devletin, Sosyal ve Ekonomik Grevi KT zararlar, devletin deil tm milletin zarardr. KT zararlarnn devletin deil biz tm milletin zarar ol' i Genlere tler 115 Lise anda Hayatna Hazrlk irketler topluluumuzun gerek iinde gerekse dnda yapm olduum gzlemler, zellikle gen arkadalarmzn st dzeylere trmanan etin ve zor yllarda arlklarna, yprar dklarna ve istenilen noktaya ulaamama sonucu kendi ker dilerini ksknlk ve suskunlua iterek, cevherlerinin es kymetini kaybettiklerine tank oldum. Liseyi bitiren prl prl genlerin meslek seme aamasrvf da kendi kabiliyet ve yeteneklerini lp tartmadan, moc olan fakat sonralar nemini kaybeden bir meslee doru y| neldiklerini grdm. Moda Mesleklere Ynelmek Liseyi yeni bitirmek zere bulunan prl prl zeki, dinami! ve okulda baarl genlerin meslek seme aamasnda kendi hakik eilim, kabiliyet ve yeteneklerini iyice lp tartma dan veya daha dorusu ltrp tarttrmadan; etraflarnn da erevesinde moda olan ve belki de niversitede okuyacakta r yllar sresince aranlacak ve fakat sonralar nemini kaybe debilecek bir meslee do: enlerin eilimleri sonucu, lise- yneldiklerine tank oldum jn mezun olduklarnda arana- Anne ve babalarnn etki bilecek bir meslek seme yerine, ile bu yataki baz genleri lisede okuduklar yllar iinde ge- meslek seiminde nerileri erli olan ve aranan bir meslek me bavurduklar ok ola sahibi olmaya gayret ettiklerini andr. neride bulunmada Srdm nce rahatlatmaya alt , konuturduum bu genlerin gelecekte geerli olabilecek eilim ve yeteneklerine uygun bir meslek seimine yneldiklerine byk ounlukla rastlamadm. Bu genlerin eilimleri sonucu, liseden mezun olduklarnda aranabilecek bir meslek seme yerine, lisede okuduklar yllar iinde geerli olan ve aranan bir meslek sahibi olmaya gayret ettiklerini grdm. Nitekim son yllarda tandm, yaknlarnn nerileri ile i iin bavuran niversite mezunu genlerin, i pazarnda gerekte aranan bir meslee sahip olamamaktan isiz kaldklarn veya meslekleri ile ilgili olmayan ilere yneldiklerini gzledim. Temel Tahsil; niversite Aslnda niversite tahsili, bir temel tahsil olarak dnlebilir. Ar bir uzmanlk gerektirmedii gibi bilimlerin okutulduklar fakltelerin dnda mezun olan arkadalardan meslekleri ile direkt ilgili olmayan ilerde ok yararl olduklarn, madd ve manev olarak sratle ykseldikleri sk sk karlatmz durumlardr. niversitenin verdii ana bilgilerin temeli zerinde ina edilecek bir i hayatnn sonunda, baarya ulaabileceini rahatlkla ve deneyimime dayanarak syleyebilirim. naat ve makine mhendislerinin i ve d ticarette; bankaclk, sigortaclk ve biyologlarn gazetecilik ve pazarlamada, hukukularn mteahhitlikle;

iktisatlarn inaatlkta; kimyaclarn pazarlamada gelitikleri, ykseldikleri ve zirveye tatklar olaan olaylardandr. Lise mezunu genlere bilgi, psikoloji, kabiliyet ve benzeri testleri bilimsel olarak yapp, ayn zamanda saptanan gereksinimlere gre niversite, eitim sistemi, faklte nitelii ve benzeri hususlarda kamuoyu etkisi ile ekillendirecek kurululara gerek duyulduu kansndaym. 116 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bununla birlikte genlerin meslek seerken lkenin istik-baldeki gereksinimine ve buna bal olarak kendi yetenek ve eilimlerine uygun bir seim yapmalar mutlaka daha yararl olacaktr. niversite anda Hayatna Hazrlk Belirli bilimsel testlerden getikten sonra eilim ve yeteneklerine uygun ve mezuniyet yllarnda lkede geerli olacak bir meslee ynelen niversite genliinin, daha yksek okul sralarnda iken i hayatna hazrlanmas ve bunun iin bir yntem gelitirmesi gerektiine inananlardanm. niversite genlii bir yandan bilgilerini bu irfan yuvalarnda gelitirirken, dier yandan da ileride iine girecei i hayatnn hazrlklar ile uramaldr. Bu hazrlklarn balcas gelecek iin ngrlen i olanaklarna uygun bir messesede staj yaparak bilgi ve uzmanln gelitirebilmektir. Kendini Tanmak ve Tantabilmek Bunu yapabilmenin en nemli yolu kendini tanmak ve tantabilmektir. Kendini tanmak, kendi kendini analizle balar. niversite rencileri kendi kendilerini zaman zaman analiz ederek; fiziksel, fizyolojik, zihinsel, psikolojik ve entelektel zelliklerimin bir envanterini yapmakla ie balamaldrlar. Bu analizi kendi kendine yapmak balangta baz zorluk-tar gsterebilir. Bu bakmdan lise sonu dnemde ynlendirici rl oynayacak vakf ve kurumlarn bu analiz ilevini bilimsel Wak stlenmeleri dnlmelidir. 118 Hayatmdan KesItler ve Genlere tler Bu analizler sonucu niversiteli, ngrd ie uygun olmayan, fiziksel, psikolojik veya entelektel karakterlerini kendi kendine uygulayaca pratik metotlarla dzeltmeye ve uyarlamaya allmaldr. Bu analizi paral veya parasz yapacak kurulularn birer tavsiye kurumu olabilecei de dnlmelidir. Konu kendini tantmaya gelmitir, tantm birinci derece-J de hocalarna ve belki de onlarn tavsiyeleri ile i dnyasna] kar olacaktr. Bunun en doal yolu renci kulplerine, derneklerine, genlik sanat ve spor teekkllerine ye olarak, buralarda mmkn olursa ynetim kademelerinde grev yapmaktr. Okul spor takmlar, sanat komisyonlar veya faklte en-j telektel kulpleri bunlarn birer rnei olabilir. niversite rencisi tertip edilecek sempozum, panel, konuma ve dernek ynetim kurullarnn toplantlar nedeni ile hocalarla temasa gemelidir, i dnyasnn ileri gelen simalarna kendini tantma ve bunun sonucu olarak kendileri ile konuma, grme diyaloga girme olanan daima bulabilir. Bu diyalog sonucu staj imkani' n istedii yer ve artlarda sa' layabilir. Genlere tler 119 ..niversite rencileri kendi U kendilerini zaman zaman analiz ederek; fiziksel, fizyolojik, zihinsel, psikolojik ve entelektel zelliklerinin bir envanterini yapmakla ie balamaldrlar. Stajyerlik Staj esnasnda renci, st kademelerle ve hocalarla gr' erek gzlemlerini deerlendirebilir, renmenin yansra keri' dinden de birey katabilir. Her halikrda gen niversitelinin utangalktan mutlaka syrlmas, ancak ii hibir zaman laubalilie gtrmemesi art' tr. Stajyer genelde staj yapt messesede gelecek endiesinden uzaktr. Kuraca dostluklar oktur. Her kademeden bilgi edinebilir. Bu bilgilerin sentezini yaparak abartmadan uygun frsatlar oluturarak, bu sentezi korkusuzca st kademelere iletebilir. Gzlemlerini tartabilir. Bu

ekilde bir iletiimle st kademe altta olan bitenden haberdar olaca gibi, stajyerin gzlemlerini aka irdeleyerek stajyerin deneyimini artrr. irket i dengelerini koruma gereiyle her dorunun tatbik edilemeyeceini stajyer kavramaya balar. Btn bunlar stajyerin uygun dozajda st kademe ile diyaloga rahata girebilmesine baldr. Meslek deneyimi niversite rencilii sresince gelien kiinin mezuniyetinde kendine en uygun i bulabilmesi kolaylar. Ynlendirici Kurumlar Btn bunlarn gelimesi, daha yukarda anlatmaya altmz gibi, bilimsel alan ynlendirici kurumlarn vazife grmelerine baldr. Hr teebbs irketlerinin eitim vakflarnn bu grevi yerine gre paral veya parasz ekilde yapmalar artk bir zaruret haline gelmitir. Yararl gen bir nesil ancak bu tr bilimsel aratrmalar sonucu yetiebilecektir. Bu ilevlerin sz edilen vakflarca yerine getirilmesi iin bu kurumlarda kprdanmalar balamtr. Devam ve gelimesi genliimizin nemli bir gereksinmesini karlayabilir. lkenin isizlik probleminin zmnn yansra, memleketimizin gelimesinde nemli bir katkda bulunulacana da gnlden inanyorum. ,1 Genlere tler 121 e Girmede lk zlenim Gnmzde zellikle yksek eitim grm kiilerin kaliteli kurumlarda i bulmalar hayli zordur. Her ne kadar gazetelerin insan kaynaklan eklerinde "Eleman Aranyor" ilanlar byk bir yer tutuyorsa da, i gc arznn bugn iin istei amakta olduu da maalesef bir gerektir. Yetenek ve stee Uygun bulmadan ama, elemann kendi yetenek ve isteine uygun bir i kadar, ngrd trde bir kurumda alabilme-sidir. alma istei bir " Talep Formu" doldurmakla balar. bulmadan ama elemann kendi yetenek ve isteine uygun bir i kadar, ngrd trde bir kurumda alabilmedir.; Bu formun dikkatle okunup uygun yantlar verebilmesi,] kap kilidini aacak anahtar niteliindedir. Kii karakterlerini ve isteklerini belirtirken abartdan ve danklktan uzak kalmaya dikkat etmelidir. Verecei kii ve kurumlarn referanslar da olduka nemlidir ve bir tercih unsuru olabilir. "Bo zamanlarnzda ne yaparsnz?" eklindeki sorulara yant ok nemli olup, istenen ile uyum salamaldr. grmelerinde bo zamanlarnzda ne yaparsnz eklindeki sorulara yant, istenen ile uyum salamaldr. rnein sat ve pazarlama iinde alacak bir kiinin, bo ' zamanlarnda derneklerle megul olmas, tenis tr sporlarla i uramas uygun iken bir muha- j sebe, mhendislik veya aratrma biriminde alacak kiilerin bo zamanlarnda kitap okumalar zgemii ie uygun ve i iste nucu olarak grmeye arlacak ra dikkat etmelerini neririm. . grmelerinde bo za-I inanlarnzda ne yaparsnz eklindeki sorulara yant, istenen ile uyum salamaldr. tercih edilir. ;i formundaki yantlarn soki ilerin aadaki hususlalk zlenimde Dikkat Edilecekler Erkeklerin, koyu elbise, pastel gmlek, ar olmayan kravat, siyah orap, boyal ayakkab giymeleri, sa ve sakallarnn bakml olmas ilk izlenim bakmndan nemlidir. Bayanlar iin ise ar miniye kamayan bir koyu tayyr ve modaya uygun orap ve ayakkab tercih edilir. Gnmzde cekete uygun pantolon giyilebilirse de blucin

ve benzerlerinden kanlmal, bakml olmalar artsa da makyaj ve sa dzeni kesinlikle arya kamamaldr. grmesinde adaylarn kyafetleri ok etkilidir. Grme srasnda aday rahat olmal, ikram kabul etmeli, gnmzde sigaradan kanmal, konuurken gler yzl olmal, karsndakinin gznn iine bakmal ve zellikle siyah gzlkten kanlmaldr. Yantlar, gerek ve direkt olmal, kendi propagandasn yaparken kesinlikle arya kamamaldr. Maa ve gelir konusunda kurum artlarn ngrmeye almal, bir fikir beyan etmemeye gayret etmelidir. kinci teknik grmede ise bilgisini, olana nispetinde geni ekilde sergilemelidir. Genlere tler 123 Sonu nceden Tasarlamak imdi de niversiteyi bitirmi ve i hayatna ileride kendi iini kurmak zere atlmak isteyen genliin tutumundan sz edeyim. leride kendi iini kurmak isteyen genlerin, iin tm ksmlarn belirleyecek bir grevde i hayatna atlmalar ve bunun iin de meslekleri ile ilgili nispeten kk bir messesede ie balamalar ve deneyim kazanmalar gerektiinden bahsetmitim. Kk Bir letmede e Balamak niversite bitirmi genlerin bu tr kk bir messeseyi seerken, sahibinin ve alanlarnn pratikten yetimi, ok kkten balam ve zaman iinde belirli bir snra kadar ykselmi kurululara ncelik vermelerini neririm. leride bina mteahhidi olmak isteyen genlerin ve apart' man yap-sat irketinde, makine, yedek para veya metalik ekipman retimini .leride bina mteahhidi olmak isteyen gencilerin ve apartman yap-sat irketinde, makine, yedek para veya metalik ekipman retimini dnen genlerin orta boy bir atlyede; ticarete atlmak isteyenlerin ise yine kk boy bir i yerinde i aramalarn ve bu messeselerde alanlarn ounun ve zellikle patronlarnn "alayl" olmalarna zen gstermelerini neririm. dnen genlerin orta boy bir atlyede; ticarete atlmak isteyenlerin ise yine kk boy bir i yerinde i aramalarn ve bu messeselerde alanlarn ounun ve zellikle patronlarnn "alayl" olmalarna zen gstermelerini neririm. hayatna yeni atlan genlerin bu messeselerde iin tmne ku bak bakabileceklerine ve iin tmn ve niceliklerini kavrayabileceklerine inanyorum. Zamanla i hacminin gelimesi bu messeseleri bymeye zorlayacaktr. Bu bymemin babaerkil ve alayl bir ekilde olagelmesi mmkn deildir. Devaml olarak kullandmz bir deyimle "Bakkaliye"den "Spermarket Sistemine" veya "Atlyecilik"ten "Fabrikas-yon"a geme evresi balayacaktr. te bu noktada niversitede bilimsel bir temel edinmi ve alt messesede iin tmnn ileme sistematiini kavram genler "Bir Kurtarc" durumundadr. Bymekte ve gelimekte olan i, ancak patronlarn kafalarnda yer etmi ve geleneklemi sistemlerin gelitirilerek kada dklmesine ve optimum bir brokrasinin yerlemesine gereksinme gstermektedir. Bunu yapabilecek olanlar ise niversite veya yksek okul temellerine sahip olan yetenekli genlerdir. Bu tr kk messeselerin, ie giren bu eitimli genlerin etkisi ile organize olarak bir sistematik iinde gelimeleri srasnda, niversiteli gen "patronun sa kolu" durumuna gelebilir. "Patron"un deneyimi niversite mezunu gencin ada bilgisi ile birleince messese salam temeller zerinde byr, byr. i. Farkl Jenerasyonlarn Anlamas niversiteli gencin nceleri krdan primli, sonra hissedar durumuna gemesi olaan olaylardandr. Ayrca bir sermaye bulabildii takdirde gencin kendi iini kurmas doaldr. 12 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Ancak bu gzel roman genelde gerekleememektedir Farkl kltrlere ve jenerasyonlara sahip kiilerin anlaj mas zordur.

Sz konusu genlerin aileden bir sermaye sahibi olmadarij ve belirli bir deneyimden sonra kendi ilerini kurmalar halinde sistemin olumas daha olasdr. Patronlar gelime halindeki kurulularna dardan gelecek bir niversiteliye kendi ocuklarn veya ailelerinden gelenleri genellikle tercih ederler. Bu bakmdan ailelerinin oluturaca salam bir sermayeye sahip olmayan genlerin bu yolda baarl olmalarn dnmek olduka romantik olsa gerek. stelik de gnmzde kkten byme de pek mmkn ve kolay deildir. inde bulunduumuz teknik ve teknolojinin ve by. sermayenin egemen olduu bir pazarda, sermaye olana olma yanlarn veya bunu dahi riske sokmak istemeyeceklerin, b yk messeselerde profesyonel uzmanlk, yneticilik veya uz man yneticilie ynelmeleri daha salkl bir yol gibi grn mektedir. Genlere Meslek Seiminde Yardmc Olmann Yollar Genlerin meslek seerken dikkat etmeleri gerekli en nemli iki faktr; seecekleri meslekleri sevmeleri ve yeteneklerinin de seecekleri meslee uygun olmasdr. nsanlar ancak sevdikleri bir ii yaptklar takdirde dorua eriebilirler. nsan aslnda bir biyolojik bilgisayara benzetilebilir. Birok programlar vardr. Psikolojik programnda devaml ura, hrs, saldrganlk ve bencillii yer alr. Meslek Seiminde Etkili Olan ki Faktr nsann i hayatnda baarya ulaabilmesi iin, ii ile srekli uramas gerekir. ini seven kii grnen 24 saatinin 8'ini uyku, 2'sini dier gereksinimlere ve geri kalan 14 saatini dorudan veya dolayl olarak ii ile megul olarak geirir. Ancak baar iin ne kadar alkan olursa olsun, kii yeteneklerinin ii baarya gtrecek nitelikte olmas gerekir. Genellikle insanlar yeteneklerine uygun olan ileri sevdiklerinden bu iki faktr pek eliki oluturmaz. Meslek seiminde genlerin kendi kendilerine objektif karar verebilmeleri aslnda ok zordur. Bu i kanmca bir profesyonel iidir. Gencin meslek semeden nce psikoteknik testlerden gemesinde yarar vardr. Bu testlerde gencin fizik, fizyolojik, psikolojik profilinin yansra entelektel aptd'leri veya baka bir deyimle, eilim ve yetenekleri saptanabilir. 12 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Kiisel grmenin niversiteye giri snavnn tm dallar iin tek ve niform yaplmas, genlerimizi baarl olamaya-1 caklar veya sonradan uygulamayacaklar mesleklere doru it-j mektedir. Kiilik Profilleri Burada her meslein gerektirdii fizik, fizyolojik, psikolojik eilim profilleri bilimsel olarak saptanmaldr. Bu profillere uygunluk bence meslee girmekte en nemli faktr olarak dnlebilir. Her bir meslek iin kiinin bir fizik, fizyolojik, psikolojik ve entelektel profili olmas gerekir. Meslee girecek adaylarn profilleri istenene ulaacak eilimde olmaldr. Adaylar tercihen szl, olamad takdirde yazl bir bilimsel testten geirilerek, meslee uygunluk notlar saptanmaldr. Her bir meslek iin minimum notu alanlar arasnda yaplacak bir ikinci snav, meslee en uygun kiilerin en doru ekilde seimini salayacaktr. Tbba eilimi olan bir kiinin profili ile bilgisayar mhendisliine eilimi olan kiilerin yukarda tanmlanan profillerinin biribirle-rinden ok farkl olacaklar kesindir. Bu ayrmn ayn tipteki bir test ile ortaya kmas takdir edersiniz ki mmkn deildir. zel vakflar bu konuda objektif ve bilimsel olarak meslek seen adaylara ok yardmc olabilirler. Genlere tler 127 her bir meslek iin kiinin bir fizik, fizyolojik, psikolojik ve entelektel profili olmas gerekir. Meslee girecek adaylarn profilleri istenene ulaacak eilimde olmaldr. Meslek Eitimi Savurganl

Kanmca yetenekleri ne olursa olsun, seecekleri mesleklerin mezuniyet ylndan itibaren en az on yl iin lkede geerli bir meslek olmas gerekir. Bu bakmdan niversite, faklte kontenjanlarn DPT ile birlii ilgili hr teebbs kurumlarnn yapacaklar bir aratrma sonucu saysal olarak saptamaldr. Bir meslekte lke gereinin stnde kiilerin faaliyet gstermeleri olanaksz olacana gre, bunlarn baka dallara kayma mecburiyeti lkede bir meslek eitimi savurganlna yol aacak ve faturas darya beyin g veya baka meslekte verimsiz alma eklinde tm vatandalarmz tarafndan denecektir. Meslek seimi rastlantya veya bilimsel olmayan sistemlere gre yapldndan, lke gereksinimleri ile akmayacak nicelik ve nitelikte meslek sahiplerinin yetimesi salanr. Her savurganlk gibi bu da bir firedir. Firenin bedelini Trk ekonomisi haksz bir eitlik iinde aynen enflasyon gibi der. Dnyada en nemli ge insandr. nsann eitimi iin harcanacak "para" ve paradan daha nemli olan "zaman"m boa harcanmamasna ar gayret sarfetmek kanmca bir vatandalk borcudur. Lisan bilen kimya mhendisi birok hanmn, lkemizde sekreterlik yapmaya mecbur kald gnmzde ok grlen bir olaydr. Bir kimya mhendisinin yetimesinin kaa mal olduu ve sekreterlik bilgi ve yeteneklerini kazanmas iin geecek zaman ve aradaki dk verimin bedeli tm vatandalarca denen savurganlk nitelii tamaktadr. Anne ve babalar evrenin etkisiyle, genleri arasra baz mesleklere itmektedirler. Kanmca zellikle varlkl olan aileler, ocuklarnn bir meslek seme aamasnda, "psikolojik eitimciler" tarafndan test edilmeleri yolunu semelidirler. 12 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler "Psikolojik eitimci"lik deeri ve yapaca ii halkmzca henz pek anlalmayan, lkemizde ender bulunan bir mesleki tir. letme fakltelerinin "psikoteknik" hocalar bu ii bug iin bo zamanlan orannda yapabilmelidirler. Meslee Uygunluk Meslek eitim aday kontenjanlarnn lke gelime plannn gelecekte 10-15 yl iinde gerektirecei kiileri saysna uydurulmas ve bunun iin DPT, YOK ve zel Sektrn ortak olarak aratrmalar yapmas gerekir. Bu i bal bana bir "meslek dal"dr. Bir koordinasyon iidir. Her meslein gerektirdii "birey eilim profilleri" o meslein uzmanlar ile birlikte saptanr. Sonra bu profillere uygunluu ve paralellii lecek psikoteknik testlerin ilkeleri saptanr. Bu eitimci veya psikolog olarak yetimi kiiler iin bir lisans st master veya doktora almasdr. Btn ileri memleketlerde meslee uygunluk anlamna gelen Franszca "Embauche" ngilizce "Recruting" ileri eitimi yapm kimselere rastlanr. lkemizde az da olsa vardr. Bu daldaki lisansst eitimin nitelik ve nicelii, ilgili niversite hocalar, DPT ve ilgili hr teebbs kurumlarnn ortak bir almas sonucu ortaya kmaldr. Derinliine renme Genliimiz byk bir gayret sarfederek niversitede okuma ve meslek sahibi olma arzusunda. Bu meslein kendisine bir yaam olana salayaca dncesinde. Bana kadar ulaan, dostlarnn nerileriyle bir i bulma arzusu ile tutuan, mesleklerine uygun i bulamayan genler ounlukta. Hayatta baar sevilen bir meslein uygulanmas ile elde edilir. Tahsil Bran le Meslek Arasndaki Bu genler mesleklerini uygulama sevda, arzu ve kompleksiyle kap kap dolamakta ancak arzularn tatmin edecek mesleklerine uygun bir i bulamamann burukluunu bnyelerinde devaml olarak hissetmektedirler. Buna mukabil, rnein mhendis diplomasna haiz ve i bulmu bir gencin mesleinde baarl olamadna sk sk rastlamaktayz.

O ii hi okumam baka bir gencin ise o meslekte diploma alm bir arkadan fersah fersah geride braktna da ok kez tank oluyoruz. Byle bir eliki nasl ve nereden douyor? Acaba okumann hibir nemi olmuyor tm ilerde baa-r kiinin kromozomlarnda mevcut hasletlerden mi kaynaklanyor? 13 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler ' ______ _^ ..niversite tahsili branEtrafma> akranlarma, baarl gen. U ile i hayatnda uylere bakvor> gzlyor, inceliyorum, gulanan bran arasnda Meslektam bir makine mhendisi direkt korelasyon olmamekanik konular bir tarafa atm ir\. yabilir. aatlkta baya baarl olmu. niversite tahsili bran ile i hayatnda uygulanan bran arasnda direkt korelasyon olmayabilir. Bankaclkta yetimi ve mevki sahibi olmu 30-40 ya aras gen kuan bir ksm hi bankaclk okumam. Bir antropolog dostum Fransa'da reklamclkta olaanst baarl. Bir doktor arkadam butikilik, bir elektroniki dostum nerede ise d ticaret alannda kral. Acaba meslek tahsilin hibir anlam yok mu? Dnyorum ve elikideki zm aryorum. Kanmca yaplan bir ite baar ve baarszlk: O Yaplan ii sevmede O Salam ve nitelikli bir eitim alt yapsnda I_J Bu salam eitim zerine bina edilmi ksa ve uzun sre bir ihtisas eitiminde yatyor. Derinliine eitimi izlenen bir bran, salam bir temef j oluturur. J i Lise ve niversitede yzeysel olarak deil, derinliine bir eitim grm, rendiklerini hazmetmi genler, zerine hep hangi bir meslein ina edilecei bir temel kazanyorlar. renmek in almak Etrafma dikkat ediyorum. Biraz nce szn ettiim baa' rh kiilerin her biri, niversitede diploma almak iin deil ' renmek iin gece gndz alm kiiler. Genlere tler 131 erinliine renim, beyinde bir dnce mant, bir ardk ve mantksal fikir zincirinin tabann oluturur. Aralarnda istisnalar var. Fakat ekseriyeti yle ve istisnalar kaideyi bozmuyor. niversite tahsili salam bir temel kurar. Derinliine renim; beyinde bir dnce mant, bir ardk ve mantksal fikir zincirinin tabann oluturur. niversitelerin mhendislik fakltelerinde okunan yksek matematik ve fizii uygulayan mhendisler yok gibidir. niversite eitimi bir dnce sistematii, bir adaptasyon kabiliyeti oluturur. Ayn ekilde tp fakltelerinde okunan fizik, kimya, biyoloji bilgileri sonra hep unutulmu lzumsuz bilgiler gibi grnr. Ancak bunlara kafa yormu kiilerin dnce sistematiinin srf diploma almak iin alm ve hep sathta kalmakla vnm kiilere kyasla hayatta baar oranlarnn hep yksek olduu olgularla kantlanmaktadr. niversitede temelleri iyice hazmetmi bir gen, analoji ile bir meslekten bir dierine geebilir. Su iin bir boru, elektrik iin bir telin dengi olduu gibi, otomobil debriyaj mefhumu ile elektrik alteri arasnda bir analoji mevcuttur. niversitede yzeysel kalmayan bir eitimin zerinde ksa sreli bir ek eitimle tamamen farkl bir meslek edinmek mmkndr. Bu bakmdan genlere nerim, niversite tahsillerini, branlar ne olursa olsun derinliine renip hazmedip zmsemeleri, mesleklerine hakim olunca sevdikleri bir ite, kurslarla veya ibanda eitimle bilgi kazanp kendilerini adapte etmeleridir. Bu durumda baar olasl ok yksek olur. Genlere tler 133 Meslek Edinme ve stihdam

Geenlerde zel bir eitim kurumunun meslek edinme kurslarn baar ile bitiren genlere sertifikalarnn verilmesi mnasebetiyle dzenlenen bir panele konumac olarak katldm. Prl prl erkekli kzl gen bir topluluu, bir meslek edinmi olmann verdii heyecanla orada gelecee mitle bakar durumda grdm. Genlerimiz isizlie terkedildikleri takdirde Trkiye'de sosyal huzursuzluklar ortaya kacaktr. Bilgiye Gvenme Gerekten de ou lise mezunu olan bu genlerin ok ksa srede hi bilmedikleri yepyeni bilgiler nedeni ile daha mezun olur olmaz birok messese ile i grmelerine giritiklerini konumalarndan rendim. Bu genlerin, aldklar sertifikadan ok bilgilerine gvendiklerini grmek ilerisi iin bana mit verdi. Kendileri ile panel sonras gayri resm bir havada grrken her birinde diploma sahibi olma grnn, meslek sahi' bi olma arzusuna dntn byk bir memnuniyetle gzledim. lkemizde yaanan paradoksu dndm. Bir taraftan muazzam bir isizlik dier taraftan gazeteleri! zellikle kk ilanlar stunlarnda harl harl eleman arayaij kurumlar. lkemiz Avrupa'nn en gen nfuslu lkesidir. renci says 13 milyonu ayor. Aslnda bu svire'de yaayan nfusun zerinde bir reklamdr. Bu genler i ve a bekliyor. sizlie terk edilmeleri halinde Trkiye'de birtakm sosyal huzursuzluklarn ortaya kaca da phe gtrmez. Bu genleri retken duruma getirebilmek iin tek are lkemizde eleman arayanlarn, aradklar elemanlarda bulunmasn ngrdkleri bilgileri genlere aktarabilmektir. Lise tahsili, maalesef genlerimizi bir meslek sahibi yapamamakta ise de, pratik bir meslek edinebilmek iin gerekli kavrama kabiliyetini mutlaka vermektedir. Meslek Edindirme Kurslar Lise tahsili aslnda salam bir temeldir. Yerine gre birka haftadan iki yla uzanacak ve zel eitim kurumlarnn verecekleri kurslarla, lise meakam ofrlnden gmrk komisyon- culuuna, sigorta poliesi pazarlamaclndan karbratr tamiratlna, motor ba-kmclndan bilgisayar operatrlne uzanan ve bunlarn ok tesine giden meslekler, yerine gre 7 hafta ile 2 yllk sreli kurslarla elde edilmektedir. zunlarn aranan pratik bir meslek sahibi haline getirmek olduka kolaydr. Artk alayl bir yntemle ustasnn yaptna bakarak renmenin a ok gerilerde kalmtr. Uluslararas iletiim lkemizde birok yeni meslein artk gerekli ve geerli olmasn gerektirmektedir. Televizyon hostesliinden, turizm rehberliine, hal ve antika uzmanlndan overlokulua, kaynaklktan kaportacla, makam ofrlnden gmrk komisyonculuuna, si13 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler gorta poliesi pazarlamaclndan karbratr tamiratlna, motor bakmclmdan bilgisayar operatrlne uzanan ve bunlarn ok tesine giden meslekler, yerine gre 7 hafta ile 2 yllk sreli kurslarla elde edilmektedir. Meslek kurslarnn yaygnlatrlmas ve tevik edilmesi i. sizlii nemli lde azaltacaktr. Bakarak, grerek renme yerine, teorik ve pratik eitimle renmenin zaman gelmitir. Kitab kii, en nemsiz gibi grnen ilerde dahi alayl kiiye tercih edilmektedir. rnein gnmzde, lkemizde gerek anlamda d ticarette banka, sigortanakliye, gmrk konularnda kurs grm arkadalara pek rastlamak mmkn olmamakta, bu meslekler iin yksek tahsilli kiiler istihdam ederek deneme, yanlma veya ibanda eitim yntemleri ile yetitirilmeye allmakta, bu

kiiler meslek tatmine kavumamakta ve sonuta zararn kiiler ve kurumlar kadar lkenin tm ekmektedir. Bu tr kurslarn yaygnlatrlmas ve muhtelif yntemleri le tevik edilmesi kanmca Trkiye'mizde isizlii nemli ll de azaltacaktr. sizlik Ortamnda Kendini Takdim lkemizde zellikle iyi yetimi entelektel kesimde bir isizlik olduu aka sezilmektedir. Gn gemiyor ki yksek tahsilli iyi yetimi bir gen byk irket ve messeselere i iin mracaat etmesin. Bat dnyasnn ekonomik konjonktr bir isizlik dourmutur. Avrupa ve Amerika'da mevcut resesyon, oralarda okumu ve yetimi genlerimizi gene oralarda hkm sren isizlik sonucu yurda dnme mecburiyetinde brakmaktadr. ift Pasaportlu Genler ileri lkelerde yaayan genlerimizin yurda dnmeleri belki de beyin gcnn tersine ilemesi nedeni ile yurdumuz iin bir kazan olarak nitelendirilebilir. lkemizde cretler zellikle beyaz yakallarda Bat dzeyine yaklamaktadr. Ancak bu genlerimizin o lkelerde de alrken memleketimiz iin direkt veya dolayl bir ekilde yarar saladklarn da gzard etmememiz gerekir. Gerekten ou kez ift pasaportlu olan bu insanlarmzn bulunduklar lkelerde Trkiyemiz lehine bir kamuoyu oluturduklar unutulmamaldr. Ayrca yabanc lkelerde i yaparken gelirlerinin ve zellikle tasarruflarnn nemli bir ksmn gene yurda gnderdiklerini hatrlatmamz gerekir. 13 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Uluslararas rekabet, mekanizasyon ve bilgisayarn geli, mesi lkemizde ar istihdam frenlemektedir. j Ancak dnya konjonktr bu genlerimizi Trkiye'mize dnmeye zorlamaktadr. stihdam Hatta bu insanlarn bir ksm baka lkelerde alm, yalarn balarn alm kimselerdir. lkemizde % 7'lere yaklaan bir kalknma hz olmasna karn istihdamda nemli bir art grlmemektedir. 1990'larn bana kadar, Trkiyemiz, Avrupa Topluluu ve Kuzey Amerika lkelerine gre insan gc ucuz olan bir lke idi. Gerek mavi gerekse beyaz yakal alanlarda bu durum aka gze arpyordu. Bu nedenle o yllara kadar lkemizde gerek kamu gerekse zel kesimde ar bir istihdam gzlenmekte idi. 1980'lerin son yllarndan itibaren Trkiye'mizde reel anlamda yani enflasyonun zerinde bir cret art ivmesi anlalmaz bir nedenle balamtr. Bunun yansra ithalatta serbestleme ve gmrk vergilerinde tedrici dme, Trk mal ve hizmetlerini uluslararas rekabete sokmutur. Trk retici kurumlar kendilerine bir ekidzen verme mecburiyetinde kalmlardr. lk i olarak ar istihdam adm adm azaltmlar, daha rasyonel bir ekilde almaya gayret etmilerdir. letmelerde mekanizasyon ve bilgisayardan yararlanma arzu ve uygulamas gn getike artm, kurumlarda prodktivite ykselmi, ilerini kaybetme korkusu ile alan elemanlar randmanlarn artrma, bilgilerini zel eitimlerle gelitirme eylemine girimilerdir. Genlere tler 137 Takdimde Arya Kamadan Abartma Bu arada i arayan genlerin kendilerini takdimde stn taraflarn gsterme abasnda olmadklar da son zamanlarda hep gzme arpmtr. Bir sanatnn poz verirken en gzel profilini gstermeye almas, bir gen aktrn kamera karsnda sann dkld tepesini gizlemeye almas ne kadar doalsa, i arayan bir elemann talip olduu iin gerektirdii ve kendinde bulunan zellikleri vurgulamaya almas o kadar doaldr. Bu zelliklerin gereinden ok abartlmalar negatif sonu douracaktr. Bir pazarlama elemannn sosyal aktivitelerini vurgulamas, belagatini ortaya koymas, bir mhendisin kitap okuma ve aratrma karakterini vurgulamas, bir sekreterin dikkat, dzen ve titizliini belirtmesi, bir antiye elemannn

alma saatlerini kstlayabilecek bir engelin bulunmadn n planda savunmas gerekirken; bunlarn yaplmad, ancak bu meziyetlerin tecrbeli mla-katlar tarafndan adeta zorla anlalmaya alldna tank olmaktaym. arayan, i iin mracaat eden elemanlara nerim; ilk mlakattan itibaren her grmede, talip olunan iin gerektirdii ve mevcut zellikleri ok kk bir oranda da abartarak, ncelikle ortaya konup vurgulamalardr. Ancak arya ve yalana kalmamak. "Yalancnn mumu yatsya kadar yanar" atasz de hi unutulmamaldr. . arayan, i iin mracaat eden ele-I inanlara nerim; ilk mlakattan itibaren her grmede, talip olunan iin gerektirdii ve mevcut zellikleri ok kk bir oranda da abartarak, ncelikle ortaya konup vurgulamalardr. Genlere tler 139 Mhendisler ve Mhendislik Geenlerde stanbul ve zmir'de TBMMOB tarafndan makine ve tesisat mhendisliini konu alan ve muhtelif konuma panel ve sempozyumlar ieren muhtelif toplantlar yapld. Konumac olarak arldm ve dinleyici olarak katlma ansna sahip olduum toplantlarda makine mhendislii, tesisat mhendislii, bunlarn gemii, halihazr durumlar ve gelecekleri hakknda sergilenen ok deerli fikirleri dinledim. Hemen hepsini uygun grdm belirtmek istiyorum. Trkiye'de Mhendisliin Seyri Aslnda lkemizde byk apta hakik anlamda fabrika seri retimi 1960'lardan sonra balar. O tarihlere kadar S-merbank, Etibank gibi devlet messeselerinin kurmu olduklar birka tekstil, imento ve kat fabrikasnn dnda makine mhendisliini gerektirecek retim tesislerine pek rastlanmamt. Esasen 1950'lerin sonunda ve 1960'larn banda lkemizde ok snrl sayda mevcut bulunan makine mhendislerinin i alan daha ok bina inaatna paralel olarak gelien tesisat mhendislii olmutu. 1951 ylnda T'den mezun bir makine mhendisi olmam nedeni ile o yllarda mezun olanlarn mesleklerini layi' kyla uygulayamamalarnn verdii zntlerini, ok iyi hatif lyorum. Tesisat brannda gerek dizayn gerekse antiyelerde bir i bulabilen arkadalarmz, meslek bilgilerini ve az da olsa makine mhendislii mesleklerini uygulayabilmenin hazzn tadyorlar. Ben de bunlardan biri olma ansna sahip olduum iin kendimi mutlu addediyorum. Birok meslektamz ise, mhendislikten ok formenlik veya teknik ressamlk gibi nispeten kendi tahsilleri ile badamadn dndkleri ilerde alyorlard. Ancak bir sre sonra gelien yerli sanayinin yansra, ithal edilen teknik karakterli rnlerin de lkemizde tantlmas, pazarlanmas ve satlmas bahis konusu olmaya balamt. Yeni mezun mhendis arkadalarmz o gnlerde teknik niversitelerde geirmi olduklar 4-5 yllk mrlerinin semeresini alamayacaklar dncesinden hareketle pazarlama ve sat fonksiyonunu ifa etmeyi adeta zl sayyorlard. 1960'larn banda, o gnlerde tesisat yapmnn yansra tesisat malzemesi retimine de ynelmi bulunan banda bulunduumuz irketin sat ksmnn tepesine bir makine m-hendisi arkadamz getirtmi olmamz, rakip messeseler tarafndan bir alay mevzuu olmu bunun yansra meslektalarmzn byk bir blm tarafndan da olduka yadrganmt. Mhendislik Mesleinde Deiim Hakim zihniyet, o gnlerde makine mhendisinin bir uzman olarak makine veya tesisat dizayn ve/veya mal retimi gibi ilerde almas gereiydi. Oysa, genelde mhendislik bir dnce sistematiine, bir mantk zincirine gre analiz, irdeleme ve sentez kabiliyetini matematik bir temele oturtan bir meslek eklinde tanmlansayd durum tamamen deiecekti. Nitekim artk mhendislik zerine birok baka meslein oturtulabilecei ok salam bir temel meslek olduu kantlanm durumdadr. 14 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Mhendislik fakltelerinde okutulan fizik, kimya, matematik, mekanik, termodinamik gibi temel bilgiler veren derslerin yansra makine elemanlar ve genelde makinalarla ilgili bilgiler, bu bilgileri edinmi kimselerin bu

bilgileri direkt olarak kullanlacaklar mesleklerde almalarn gerektirmektedir. Bugn dnyada mevcut messeselerde alan ve baarya ulam kimselerin byk bir ounluu bir mhendislik renimi zerine, iletme, ynetim, pazarlama, finans ve benzeri bilgileri sistematik bir ekilde oturtmu kiiler olarak grlmektedir. Makine mhendisi unvann hakk ile kazanm arkada ve meslektalarmzn byk bir ekseriyeti i hayatlarnda edindikleri fizik, matematik veya meslek bilgileri tek bir kez dahi kullanmadan, ithalat, ihracat, bankaclk, yneticilik, ticaret, pazarlama, reklamclk hatta TV program yneticilii, gazetecilik ve benzeri mesleklerde ahikaya erimiler, en st dzeylerde yerlerini almlardr. Gen makine mhendisi veya genelde gen mhendis arkadalarma nerim, uygun zamanda mesleklerini sevdikleri ve yetenekleri olduuna baarya ulam kimselerin binandklar iletme, finans, yk bir ounluu bir mhenpazarlama, organizasyon, y-dislik renimi zerine, iletme, netim veya benzeri ek bilgi-ynetim, pazarlama, finans ve lerle tamamlamalar ve habenzeri bilgileri sistematik bir yatta mhend s ligin dnda ekilde oturtmu kiiler olarak herhangi bir branta azim, grlmektedir. , , , i cesaret ve sebatla almalardr. Mhendise dnme sistematikleri sizleri herhangi bir branta da olan mutlaka baarya ulatracaktr. Yuppi'lere neriler hayatna atlan genler ynetici veya uzman olmaya adaydrlar. Genler hiyerari merdivenlerini trmanrken kendilerini kantlama zorunluluu ile kar karyadrlar. Amirlerine kar bu zorunluluk olduu gibi kendilerine kar da ayn zorunluluk vardr. Gen ynetici veya uzman aday, hedefledii pozisyon ve masaya doldurabileceini nce kendine, sonra da ykselmesinde etkili olabilecek kiilere kendi dar kamuoyu evresinde de kantlamakla ykmldr. Kendini Kantlamak Bu husus herhangi bir ynetici ve uzman adaynda olduu gibi, byk irketlerin ana hissedarlarnn varisleri iin de aynen geerlidir. irketlerin hisse ounluuna sahip olan varislerin kendilerini kantlamadka irketi ynetmeleri i evreye gven vermez. ou kez bu durumlarda rahatsz olabilecek tepe yneticiler, bu gvensizliin psikolojik etkisi ile baka yerlerde gelecek aray iine girerler. Gen ynetici adaynn, kendi irketi dnda grnm ne olursa olsun gerek anlamda ykselmesinde en nemli etken, irketinin iinde onun yetenek, beceri, bilgi ve i tutumuna olabilecek gvendir. Ykselmede d evre en az i evre kadar etkin ise de, ba-ar i evrenin gveni ile salanr. Kiinin, irketi iinde ve dnda ynetimde baarl olacana dair gven verebilmesi gerekir. Bu husus, irket dnda 142 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler ve zellikle o kurum ile i ilikileri irketlerin hisse oolabilecek evrelerde sistematik bir ji.unluuna sahip olan halkla ilikiler ile elde edilir ve ka;.j varislerin kendilerini nmca ok nemlidir. Bu tr bir izlekantlamadka irketi njm oluturmu olan kiinin kendine ynetmeleri i evreye olan gveni de artar gven vermez. ..,.. . , , a ,.. . , Yneticiliini hedefledii irket veya irket biriminin bana gemesinde, dtan gelecek dolayl etkilerin rol ok byktr. Ancak hedef baa gemek olmakla birlikte, ana ama baa getikten sonra baarl olmaktr.

Hiyeraride trmanmada d odaklarn dolayl etkileri kurum iin etkileri kadar byk olmakla birlikte, kiinin kendini, kendine ve evresine somut baars ile kantlam olmas kanmca gerek bir arttr. Gen ynetici aday, para, mal ve insan kaynaklarn kk de olsa bir birimde kullanarak saysal hedeflere ulamakla kendini kantlar. Dalkavuklar emberi Kii, irketi veya kurumu iindeki amirleri ve i arkadalarn, d evreye gre daha iyi tanr ve daha iyi deerlendirir. Ynetici veya uzman aday, amir veya i arkadalarnn gvenini kazanmadka, etrafnda, bilgili ve becerikli adamlarnn zinciri yerine bir dalkavuk topluluunun emberi yer alr. Bu ise baarszln veya baka bir deyimle sonun balangc olur. yapacak adamlarn yerini pohpohlayanlar alr. yi ve kaliteli adamlar, gittike daha az fikir reterek bir ksknlk ve pasivite durumuna geerler. Pohpohu takm glenir. Ynetici aday bu d etkin kiilerin basks ile pek ie yaramayan elemanlarla ilerini srdrmeye devam eder. Sonular pheli ve ou kez yararsz kararlar tek bana alr. Genlere tler 143 Yakm evresinin dalkavuka alklar onu yanl yola sevke-der. Sonu baarszlk olur. yaamnda ok sk rastlanan bu tr senaryolarn nlenmesi iin ynetici aday kendini kurum ii evresine ve kendine kantlamas iin sorumluluu herkesle paylalan genel iler yerine somut ve saysal olarak belirgin sonular, hedeflenecek ileri bandan sonuna kadar gtrecek, sonuca ulamay ve bunu kendine ve yakn evresine ispatlamay korkmadan zerine almaldr. Baar yrngesine oturtmu bir ii yklenmenin de marifet olmayacan hesaba katmaldr. Bakasnn prensiplerini oturttuu ve baars byk olaslkla batan salanm bir iin ortasndan girerek sahiplenmekten kanlmaldr. Bu tr davranlar, evrede ak veya gizli olarak aalanr, antipati dourur, hakszlk olur. Ynetici aday, daima tekrarladm gibi, iin deil kaynaklarn ynetildiini unutmamaldr. Ekip ierisinde baar, baa gemek iin yeterli deildir. Dolaysyla baars, ngrlm saysal hedefleri elde edebilmek iin harekete geirecei, belirlenmi insan, mal ve para kaynaklarndan en iyi ekilde yararlanmas ile llecektir. Uzman aday ise belirlenmi bir ii ngrlen bir program iinde yapmakla ykmldr. Onun da baars, o ii doru ve iyi bir ekilde zamannda yapabilmesidir. Uzman da burada evresindeki bilgi birikimlerini harekete geirecektir. Ekip almas Bir iin tek bir kii tarafndan yaplmas kabil deildir. lerin yapmnn baarya, yani ngrlen saysal byklklere belirli zaman iinde ulamas, bir ekip almas ile kabildir. Ekibin de mutlaka bir ba'a gereksinimi vardr. Ekip ierisinde baarl olmak, ekibi ynetmede baarl olunacann bir kant deildir. Bu hususta da aldanmamak gerekir. 144 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Gen ynetici adaylarna nerim, zaman ve saysal hedefleri belirgin bir ii ba olarak yklenmeleri ve gerekli sonulan elde ederek, kendilerini kendilerine, stlerine ve evrelerine kantlamalar ve gittike daha etin ileri yapmak zere birimlerini gelitirmeleri veya daha byk birimleri amalamalardr. Kanmca bu ykselme emin olacak, i ve d evrenin desteini salayacaktr. kibin de mutlaka bir Cba'a gereksinimi vardr. Ekip ierisinde baarl olmak, ekibin ynetmede baarl olunacann bir kant ; deildir. Trkiye'de Jaycees'ler Dnyada 102 lkede 400.000 kiinin zerinde yesi bulunan Jaycees veya JIC ismi ile anlan, uluslararas ve Bat'da "Genliin Ticaret Odalar" olarak bilinen bir genlik tekilat mevcuttur. Merkezi ABD'nin Miami kentinde mstakil bir binada bulunan ve merkez btesi yllk 5 milyon ABD dolarna yaklaan bu kurumun, Trkiye'mizde, bata stanbul

olmak zere Ankara, zmir, Bursa, Eskiehir ve Antalya'da federatif ekilde ynetilen ubelerinde 200' akn yesi mevcuttur. Kuruma yelik Dnyada "Junior Chamber of Commerce" olarak bilinen bu kuruma ye olabilmek iin 18 ila 40 ya arasnda bulunmak, nitelikli profesyonel veya patron olarak bir i sahibi olmak ve seici komitenin onaynn alnmas gerekmektedir. Sz konusu kurumun, Ankara ubesinin, Antalya'da bir otelde Salk ve evre Bakanlklarmzn himayeleri altnda tertipledii, uluslararas bir konferansa konumac sfat ile katlmtm. muteII tekilat* 14 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bu vesile ile "Jaycees" tekilatn daha yakndan tanma frsatn buldum. Dnya Bakan, Mauritius Cumhuriyeti'nin vatanda ve lkesinde tekilat bakanln yrtmekte olan 40 yalarna yaklaan Amaud Godore ile Dnya Bakan Yardmcs Yeni Zelanda'h gen bir hanmn yansra Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti dahil dnyann drt bir yanndan gen mteebbisler bu vesile ile Antalya'ya gelmilerdi. Bu arda, Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti'nde bu tekil tn bir ubesinin Yunanistan'n muhtemel direniine ramen kurulmakta olduunu belirtmeden geemeyeceim. ngilizce yrtlen konferansn konusu Akdeniz lkelerinde evre sorunlar ve zm nerileri idi. ABD ve zellikle Japonya dahil olmak zere ileri lkelerde bu tekilat, genlerden kurulu bir glge Ticaret Odas niteliindedir. Bu nitelii ile bir "dnce havuzu" "think tank" hviyetinde de olmann yansra Jaycees tekilat, resm ticaret odalar iin fikir reten, yayan ve hr teebbs olarak uluslararas ticarette, lkelerinin her yn ve unutulmas suretiyle gelitirilmesini sa' layan birer tekilat olarak bilinmektedir. Genlere tler 147 .aycees tekilat resm ticaret lodalar iin fikir retir, lkelerinin uluslararas ticarette tantlmasn salar, ayrca politik bask niteliini tarlar. Jaycees tekilat resm ticaret odalar iin fikir retir, lkelerinin uluslararas ticarette tantlmasn salar, ayrca politik bask niteliini tarlar. Uluslararas Bir Lobi Jayscees'ler dnyada 400.000 yenin verdii destek ve gle hatr saylr bir politik bask niteliini tamaktadr. Jaycees'ler en st dzeydeki kiilerle grme, fikir alverii imkanlarna sahiptirler. Ulusal ve uluslararas arenalarda, daha ok eitilmi, gncel bilgilerle daha iyi donatlm, ticar ahlak kavramn daha iyi benimsemi, uluslararas ilikilerin verdii gc aycees ler en st ddaha iyi anlam ve yarnki J zeydeki kii|er|e go_ genlik mahiyetinde olan orme, fikir alverii imcuklarna daha temiz, daha kanlarna sahiptirler, mreffeh ve daha iyi yaanr bir dnya brakma hedeflerine ynelik bir politika takibeden Jaycees eski bir Jaycees; olan ABD Bakan Sayn Bili Clinton dahil olmak zere en st dzeydeki kiilerle grme, fikir alveriinde bulunma, lobicilik yapma imkanlarna sahiptir. Bu olanaklarla st dzeyde retilen politikalar ilgili mercilere empoze edebilme ansna da sahiptir. lkemizde muhtelif genlik tekilatlar birleerek Jaycees gibi bir tek federatif tekilat ekline dnmelidirler. 14 8 t Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler lkemizde bu trden muhtelif genlik tekilatlan birbirinden mstakil almalarla benzer hedeflere doru ilerlemeye alrken, birlik olmann getirecei avantajlar da g-zard etmeyerek Jaycees gibi uluslararas bir

tekilatn arlk kazanaca bir tek federatif tekilat ekline dnmeleri uygun olacaktr. 5* Kariyer Planlamada Deiimi Her byk kurumda ie balayp profesyonel kariyerini ayn kurumda bitirmeyi planlayan genlere ok rastlanmaktadr. Sebat ve vefa, alan kesimin en mmeyyiz vasflardr. Ayn ite sebat etmek, alanlar iin uzun vadede ok geerli bir politikadr. Gen arkadalar byk mitlerle kurumda almaya balarken renme ve zmseme ilk yllarda adeta hiperbolik bir ivme ile geliir ve artar. Yaptklar ilerle direkt ilgili teknik bilgileri kapsaml bir ekilde alglarken, bu genler irket ii davran alkanlklarn da renmi olurlar. Kurumlarda Formal ve nformal likiler Her byk kurumda emir, kurmanda, yetki, sorumluluk ve i tariflerini belirten bir organigram mutlaka mevcuttur. Ancak ayn ekilde genelde bu organigramda grlen direkt balantlarn bir ksmnn daima etkili olmadklar da belirgindir. Bunlarn bir ksmnn yerini by-pass tabir edebileceimiz grnmez balar alr. Bu informal ilinti ok kere formal emir kumanda sisteminden daha etkin olur. te bu informal ilintiler genelde irket i bilmemi ve bilgisini kurumda ilerin rutin hale dnmesi sebebiyle demotive olan kimselerin, kendilerini motive edecek ileri belirterek amirlerine mracaatlar gerekir. 15 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler oluturur. Bu bilgiler kurum iinde ilerin fazla yrtlmesin- j de olduka etkindir. Bu bakmdan irket ii bilgileri haiz olmayan kiilerin dardan gelerek st kademeye yerlemelerinde problemler ortaya kabilir. Bu adeta bir bnyeye yabanc bir organ naklinde, bnyenin ok kere organ reddetmesine benzetilebilir. Bu sebeple uzun sre bir kurumda alm bir kiinin ayrlp baka bir kuruma gemesinde iki tarafl bir ypranma olur. Kurum bilgilerini hazmetmi olan kii yerine kurum iinde bir kii yerletirildii taktirde bu ypranma kurumun ve elemann ynnden minimum olur ve hissedilmez. Elemann ise, baka bir kurumda grev almas halinde o yeni kurumdaki informal ilintileri ve usulleri renip benimsemesi ve sindirmesi ayrca bir zaman alacaktr. Bununla birlikte baz hallerde elemanlarn kurumdan ayrlmalar da mukadderdir. Motive Edecek ler Bulmak Gen elemanlar ok kere bilgili ve kabiliyetlidirler. Ancak kadro bulunmamas dolays ile terfileri ok zor hatta imkansz olabilir. Kurumda ilerin rutin hale dnmesi sebebiyle demotive olan kimselerin kendilerini motive edecek ileri belirterek amirlerine mracaatlar gerekir. Baka bir departmana geme olasl varsa da elemanlar byle bir konuyu stlerine kar dile getirmekten ekinirler. Bnye dnda i ararlar, bulurlar ve kurumdan ayrlrlar. Sonu her iki taraf iin ypranma olabilecektir. Bu nedenle gen arkadalara nerim, bulunduklar mevki' de yaptklar iin ilginlii kaybolup, onlar artk motive etmediinde, durumu amirlerine aka syleyerek, kendilerim Genlere tler 151 motive edebilecek i trlerini belirtmeleridir. Bunu sylerken de bir sre iinde kendi yerlerini alabilecek bir eleman da yetitirmek zere bulunduklarn da dile getirmeleridir. Amirlere tavsiyem ise astlarndan gelecek olan bu tr taleplere babacan ve anlayl bir tavr koyarak bunlar sempati ile karlamalardr. Bunun yansra elemanlarn sabr ve sebata davet ederek kendilerini motive edecek i trn bnye iinde hazrlamalardr. Ancak bu tr bir mevki bulunamad takdirde elemann ayrlmas mukadderdir. Bununla beraber amirlerin bu tr mracaatlar anlayla karlamadklarn, bunu bilen elemanlarn ise bu tr davranlardan kandklarn zlerek grmekteyiz.

yi bir elemann kurumdan ayrlmas tm taraflar iin ypranmadr. Sonu her iki taraf iin hsran olmaktadr. Genlere tler 153 Kurumlarda Tepeye Trmanma Yollar zellikle patronal sistemden kurumlamaya doru gider ve bunu baarma yolunda olan irketlerde tepeye trmanr yolunda, bu ie kendini aday gren kiiler arasnda zaman za man ak, zaman zamansa gizli bir mcadeleye tank oluyoruf Sz edilen adaylarn bir ksm kendi konularnda blm) leri iinde tek uzman olarak grnen kiilerdir. Vazgeilmez Adam Pozisyonundakiler Kendileri, haricileri tarafndan genellikle ok mantkllj grnen ve muhataplarnda, kendi uzmanlk bilgileri dolaysi| ile pek tartlmayan argmanlar ileri srerek departmanlar iinde vazgeilmez bir yeri doldurulmaz adam pozisyonunu| muhafaza etmek isterler. ou kez belagati yksek, konukan ve tenkiti karaktere] sahiptirler. Kendi uzmanlk dallarnda kurum iinde az da olsa rakip olabilecek veya hatta iddia ettikleri stnl glge' leyebilecek kiilerin baarlarna tahamml edemezler. Bu yan rakiplerine ilerin bir ksmn delege etmedikleri gibi, onlarn yaptklar her ii, irket iinde ak veya kapal bir ekilde gzden drmeye alrlar. Bilinli veya bilinsiz abalar sz sahibi olmay ngrdkleri tm ilerde, blmlerinde bilgileri dnda yaplan her faaliyeti, yeter derecede iyi olmamakla sularlar. Bu durumda departmanlar iinde belli belirsiz bir terr havas estirirler. irket iinde sz edilen kiinin uzmanlk dalna giren bir ite, dier ilgili arkadalar lzumsuz tenkitlere maruz kalmamak zere bu kiinin onayn alma veya eyleme onu ortak etmek gereini duyarlar. Bu gerek duyulduka, bu kiilerin kendilerine olan gvenleri gereksiz ekilde artar. Gittike kendilerini yerine konulmaz bir adam durumunda dev aynasnda inanarak grrler. Tenkitlere maruz kalmamak maksadyla gr ve baarlarna bu kiiyi ortak etmeyi kerhen de kabul etmi olan kiilerin aslnda kendilerine gerek bir gereksinmeleri olduuna gnlden kanidirler. Aslnda kurum iinde bu ynetici adaynn hareketlerinden tedirgin olan, onun bir terr hegomanyas kuracandan endie duyanlar ounluktadr. irketin elemanlar bir yandan bu kiiye grnrde ho grnmeye almakla birlikte, kurumun gl etki odaklarn bu konuda ikaz etmeyi ve sz edilen aday aleyhine gizli bir olumsuz hava estirmeyi de ihmal etmezler. Aslnda irketin etki odaklarnn gznden bu pek kamamaktadr. Durum Muhakemesi Yapmak Bu tr ynetici adaylarnn zaman zaman bir nefes alp durumlarn muhakeme etmeleri, aslnda kimsenin fazla aldatla-tnayacan ve kendilerine gsterilen yaknln pek gerek olmayacan ve yapaca olumsuz etkileri ntralize etmeye ynelik olduunun idrakinde olmalar gerekir. Bir ynetici baary paylaan, herkese yardmc olan, kiilerin baarlarn artrmaya alan kii olmadka baarl olmas, etrafmdakilerin sempatisini kazanmas mmkn deildir. 15 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Ne yaparsa yapsn grnm ne olursa olsun, aslnda etra-fndakilerin ou gerek olmayan mttefiklerdir. lk frsatta yapaca hatay grseler bile, ikaz etme gerek ve arzusunu duymayacaklar ve bu yneticinin baarszln krkleyip ilan etmeye ve kurum iin kamuoyuna aklamay ngreceklerdir. Tepeye kmaya Aday Yneticiler Baary, zorluk ve kolaylklar paylaan, ileri reterek delege eden, i yapp sonu alan, toplumcu olan, sevgi, sayg, gvence uyandran, tekraren yaplan hatalara gz yummayan kiiler tepeye kmaya aday yneticilerdir. Hatta kendilerini dzeltmez, korku ve endie krkleme, tenkit oluturma yerine gven ve yardmc olma yolunu semezlerse st makamlara ykselmeleri zannettiklerinin aksine pek mmkn olmayacaktr. Kurumlarda, ie sahip olan, Sezar'n hakkn Sezar'a veren, baary, zorluk ve kolaylklar paylaan, ileri delege ederken yaplma eklini gsteren, yol gstererek baarszl nleyen, ok konumaktan fazla i yapp sonu alan,

toplumcu olan, yaplan yanllklar tekrar edilmedike fazla ortaya koyup tenkit etme yerine bu yanllar dzeltme yoluna sapan, baary daima paylaan, sevgi, sayg, gvence uyandran fakat kasd ve tekraren yaplan hatalara gz yummayan kiiler tepeye kabilecek ynetici adaylardr. nerim, ynetici aday dostlarmn ikinci tip kiinin hviyetine brnmeye almalardr. i Byk Bir Messesede Ykselme Dilerseniz, niversite mezunu ve byk bir kuruluta uzman, uzman-ynetici veya ynetici olarak ykselmek isteyen genlerin izlemeleri gerekli tutumlar inceleyip irdelemeye alalm. zellikle lkemizde, lke apnda bir "Byk Kurulu Ekol" mevcut deildir. Bunun yerine byk kurulularn kendi ilerinde gelitirdikleri "Ekol'ler mevcuttur. bilgisi ve tecrbesinin yansra zellikle lkemizde messese, bilgi, gelenek ve deneyiminin ok kymetli ve gerekli olduu kansndayz. Ayn letmede Balama ve Bitirme Bir byk kurulutan her ayrlan kii kurulu iin olduu kadar kendisi iin de bir ypranma meydana getirir. Bu ypranma irket ii bilgi ve deneyimin allagelen geleneklerin artk ie yaramamasnn sonucudur. Bu bakmdan profesyonel olarak ykselmeyi dleyen genlerin nemli bir neden olmadka ie balayacaklar messesede sebat ederek ykselmelerini neririz. Bu bakmdan messese seimi insann ykseli izgisinde ok nemli bir rol oynar. f.: Bundan nce gencin istedii ve ngrd kuruluta al-f abilmek iin talebelii sresince yapmas gerekenleri bir sis-l tematik iinde sralamtk. Profesyonel olarak ykselmeyi dleyen genlerin nemli bir neden olmadka ie balayacaklar messesede sebat ederek ykselmelerini neririz. 15 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bunun sonucu olarak niversite mezunu gencin u veya bu ekilde n-grd kuruluta bir i bulabildiini varsaymaktayz. hayatnda ykselme, yapt ii sevme, o iten zevk almaya, o ile motive olmaya ok baldr. e ilk girdiinde gen eleman ba langta ok sevdii bir ite almayabilir. Ancak kuruluun iinde olmas ve bu sayede kuruluu tanyabilmesi ve ekolnn bir mridi durumunda olabilmesi, onun iin kullanlmas gereken ok nemli bir frsattr. Sistematikleri Tanmak Byk bir kuruluta alan gen, bir yandan iini en iyi ekilde yapmaya alrken, her frsattan istifade ederek messesenin tmn ve sistematiklerini ve yaplan ileri iyi bir ekilde kavramaya gayret gstermelidir. Kuruluun iinde, varsa bir genlik kolunda faal bir rol oynayacak ekilde ye olmal ve gen akranlar ile yaknlklar kurmaya almaldr. Bu yaknlklar kurarken, bir gn akranlarnn bana geme ansnn olabileceini dnerek, sevgi, sayg ve arkadala nem verirken, laubalilie kesinlikle kamamaldr. Bu yaknlklarla, messesenin muhtelif departmanlarnda yaplan ilerin yan sra, amirler, ilerin yapl ekli ve baar lm durumlar blmlerin elemanlarna salayabilecekleri avantajlar ve motivasyonlar hakknda devaml bilgisini gelitirmelidir. Bu iletiim sonucu elde edecei bilgi birikimi ile kendi ihtisas, yetenek ve eitimlerine uygun, kendisini motive edecek Genlere tler 157 bir mevkii saptamal ve o mevkie gemeyi ama edinmelidir, gu amaca varmak iin ulamas gereken muhtelif merhaleler hakknda bir program ve bu program uygulayabilmek iin bir strateji ve taktikler dizisini kafasnda gelitirebilmelidir. Ulalabilir Bir Hedef Belirleme Genlerin burada dikkat etmeleri gereken en nemli nokta ama, edindikleri mevkiin ulaabilecek bir mevkii olabil-mesidir. Hatta icabnda hayal kurma ve kurulu iin faydal ve gerekli olan yepyeni bir i mevkiini dnebilmek fikrini de benimseyebilmelidirler.

Btn konu, gencin o mevkde kalmak isteyebilecek ve aday olabilecek rakipleri ile boy lebileceine kanaat getirebilmesi ve bu kanaatinin gereki olabilmesidir. Gencin terfii, iinde baarl olmasnn yansra, yerine eleman yetitirmesi ve terfi edecei mevkiin boalmasna baldr. Bu artn senkronize edilmesi zannedildii kadar da kolay deildir. inde baarl olmas bunun objektif kriterlere balanmasna baldr. Bunun iin de i tarifinin ok belirgin olmasnn yansra, rakamsal hedeflerinin zamansal olarak saptanm olmas ve bunlara ulama orann belirleyebilmesi gereklidir. Baar yaplanlarn ngrlenlere oran eklinde tarif edildiinde bunun objektif ekilde gsteriminin, alann hakk olduu kadar grevi de olduu kansndaym. Gen, direkt amiri ile devaml diyalog iinde bulunmal aar yaplanlarn ngrlen-ve sorunlarnn zmnde D lere oran. eklinde tarif hiyerariye ve irket ii dengeedildiinde, bunun objektif e-lere ok dikkat ederken, irket kilde gsteriminin Plann iinde kendi kiisel tantmna hakkl olduSu kadar revi de i.,. olduu kansndaym, zen gstermelidir. ' 15 8 i Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler irketlerin hiyerarik sistematiinde tepedeki kiileri^ birka basamak alt dzeydeki kiilerle temas ederek bilgi al malar ne kadar doru ve doalsa da kademeleri atlayarak talimat vermeleri o kadar yanltr. Bu bakmdan bu genler bir yolunu bularak, kimseyi rahatsz etmeden ve zellikle i dengeleri bozmadan, irket st kademe ynetiminin kendilerini ararak bilgi istemesini temin edecek tantm ve temas diplomasisini kurabilmelidirler. Bu ekilde hakik deer ile tannma, takdir edilme ve hiyerari merdiveninin basamaklarn emin admlarla trmanarak hakettii mevkie ulama olanan her akll niversite mezunu gen mutlaka bulacaktr. ten Ayrlmada Zerafet Bir kurumda almakta olan kiilerin, herhangi bir sebeple kurumdan ayrlmalar olaandr. teden beri kurumda alp, kurum felsefesini ve kimliini benimsemi ve kendilerine mal etmi kiilerin baka bir kurumdan gelen, kendilerine daha iyi bir gelecek salayacana inandklar ilgin bir teklif aldklarnda bunu hemen gzard etmeleri dnlemez. Kurumdan Ayrlma Hele altklar kurumda nlerini herhangi bir nedenle tkanm grrlerse veya kendileri iin artk iyi bir gelecein bulunacana dair inanlar yok olmusa ayrlmalar belki de her iki taraf iin uygun olacaktr. Ayn ekilde bir kurumun ynetimi bir elemannn u veya bu nedenle artk kuruma yararl olmayacana veya kurumun ona bir gelecek salayamayacana kanaat getirmesi halinde, o kiinin kurumla ilikisini kesmesi her iki tarafa da yarar salayacaktr. Ancak gerek kendi istei ile ayrlan elemana, gerekse zorunluluklar dolaysyla iine son verilen kiiye kurumun yapaca ilemin bir zerafetle olumas gerekir. Yeni bir i bulmu kiinin yeni kurumu ile kesin anlamasn yapmadan nce, durumu almakta olduu kurumun st ynetimi ile grerek, ayrlma nedenlerini aka ortaya koyarak, msaade istemesi ie bir zerafet katacaktr. 16 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler erek kendi istei ile ay-grlan elemana, gerekse zorunluluklar dolaysyla iine son verilen kiiye kurumun yapaca ilemin bir zerafetle olumas gerekir. Olanak az da olsa, byle bir durum- \ da, elemann eski iine devam^j inandrldna ok kere rastladm. Kurumun, ayraca bir kimseye, yeni bir i bulmas iin zaman ve parasal olanak tanmas, bir top-lant tertipleyerek gemi hizmetlerini dllendirmek uygun olur. Bunun dnda ayrlan kiinin, kurum iin dengeleri bozma pahasna, kurumda alan kiileri kendisi ile birlikte ayrlmak zere ikna etmeye almas affedilmesi zor bir hatadr.

Byle bir gereksinim olduunda, konuyu alt kurumun st dzeyinin hogrrl ile yapmas en doru yol olacaktr. uras unutmamal ki kurum -eleman, hanc yolcu rneiyle, hayat boyunca mutlaka karlalacaktr. Bu karlamalarda gerek sevgi, sayg ve dostluun devam iki tarafn da yararna olacaktr. Gen Yneticiler Bu blm, bir krllk merkezinden sorumlu duruma yeni gemi gen ynetici arkadalarma birikimlerimin sonularn yanstmak ve yol gsterici olabilmek gayesiyle kaleme aldm. Gen Yneticilere 17 neri Gen yneticiler burada belirtilen 17 neriyi uygularlarsa, ilerinde ok baarl olacaklardr. 1- Her alanda deiimin hzla gelitii ve ynetimin gittike daha komplike bir durum arz ettii gnmzde, gelecee daha iyi hazrlkl olabilmek iin ynetim biimimiz ve kararlarmzn yzeysel, kulaktan dolma bilgi ve deerlendirmelerden ziyade birtakm tutarl analitik bilgilere dayal olmas ve bunlarn da yazl olmas gerekir. Konularn szl aktarlmas bu bilgilerin yazl olmasna engel deildir. Yazma tekniinin kendine zg biimi, eksiklikleri ve tutarszlklar daha da netletirecek, konular daha da olgunlatracaktr. 2- ok eitli yorumlar yaplmakla birlikte genelde ynetici bakalarnn yapt ilerden sorumlu olan kiidir. inizde, teknokrat, teknokrat ynetici, ynetici olabilirsiniz. st dzeylere ykseldike iinizde organizasyon, planlama, koordinasyon ve denetim fonksiyonlar daha da arlk kazanmaya balar. Bu genel hatlaryla belirlenen izginin dna ktnda, ynetim faaliyetlerinin ounluu gnlk ile16 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler rin kurtarlmas biiminde younlar. Bu durumda ou zaman btn gzden kamaktadr. Ynetici genellikle teknokrat olduu konuya arlk vermekte, iletme faaliyetini teknik, ticar, pazar ve mal adan bir btn olarak grememektedir. Bu tr alma alkanlklarnn braklmas, ynetici basamaklarmzn organizasyon, bilgi ak, planlama, koordinasyon ve denetim gibi asl fonksiyonlarna ynelmeleri i yerimizin kurumlamas, gelimesi, bymesi ve verimli almas iin gereklidir. 3- Tm bu deimeler ve gelimeler iinde rekabeti ortam olumlu bir trendin gereidir. Ancak bu rekabeti ortamda ferd davranlar, kollektif almaya tercih edilmelidir. 4- Ynetimin genelde srekli sormas gereken soru "Yaplan bu i nasl daha iyi olabilir?" sorusudur. Bu, beraberinde bir zeletiriyi de getirecektir. Bu zeletiri sistematik bir biimde gelitirildiinde, gelimenin, yenilie ak olmann temelini oluturacaktr. Bunun tersi ise, mevcut sistem ve verileri srekli savunmak, staty olduu gibi yerinde brakacaktr. Bu istenen ve hedeflenen deildir, beraberinde hatalar ve klmeyi getirecektir. 5- Bu konuda her departmanda, her dzeyde yaplabilecek almalar sz konusudur. Temelde dn, bugn ve yarnn karlatrlmas vardr. Gelecee hazrlk vardr. rnein pazarlama asndan, rnlerimizin pazardaki dn ve bugnk pazar paylar, rekabet koullar, stnlkleri, zaaflar, kalite durumu, pazar paymdaki deiikliklerin nedenleri, rekabetin etkin hale getirilebilmesi iin gerekli nlemler, deme koullan, promosyonlar, reklam, pazarlama stratejileri, mamul gelitirme imkanlar, datm kanallar, mteri profili, sat sonras hizmetler, bayi tekilat vb. konularda yaplacak deerlendirmelere ve nerilere ihtiya vardr. Bu tr almalar gnlk faaliyetlerinizin dnda, uzun vadeli temel stratejilerinizi, hedeflerinizi belirleyecek ve beGENLERE TLER 163 raberinde planl bir alma modelini getirecektir. . . , evcut sistem ve verilen sHepsinden nemlisi bu ry\ , , . .....

1 r III rekl savunmak, staty olyaklam, zamanlama fakdugu gjbj yerjnde brakacaktr trn saptamada ynetBij) istenen ve hedefIenen degi,_ mi etkin klacak; problemdir> beraberinde hatalar ve klerin zm glemeden, lmeyi getirecektir, karmaaya dnmeden tedbir alma olanaklar gelitirilebilecektir. 6- Rekabetin artt, pazar ve ekonomik artlarn daha etkin bir mcadeleyi gerektirdii gnmzde, kararlarmz hislerimizin tesinde bir deerlendirmeye tabi tutulmaldr. Bunun iin de bilgilerin iletmelerimizin yapsna uygun standart esaslar dahilinde retilmesi ve zaman iinde istatistik bilgiler haline getirilmesi gerekir. Bu durum bizi gnlk ve uzun vadeli almalarmzda kararlarmzda, dn, bugn ve yarn deerlendirmemizde etkin klacaktr. 7- Kr eden bir iletmenin krlarnn nedenlerini aratrmas ve krn oluum eklini belirlemesi, zarar eden bir iletmenin ayn ekilde nedenlerini aratrmasndan farkl deildir ve en az onun kadar da nemli ve gereklidir. Kr etme nedenlerini, kaynaklarn nasl olsa kr ediyorum diye irdelemeyen bir iletmenin zaman iinde bu kaynaklarn kaybetmesi, her an imkan dahilinde olan bir olaydr. 8- Kr kavram ok deiik armlar uyandrmaktadr. Gnmzde al sat koullarn, srelerini, stokta bekleme srelerini dikkate almadan sadece al ve sat fiyatlarnn karlatrlmas ile kr zarar hesab yaplmas ve faaliyetin bu esaslar dahilinde yrtlmesi iletmeler iin kan kayb oluturacak niteliktedir. Bu tr uygulamalar bir sre sonra iletmelerin nakit skklna dmesine, klmelerine yol aacaktr. 164 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Ortada nakit yerine uzun vadeli ek ve senetler dolaacak bir sre sonra da tkanmalar ortaya kacaktr. rnein 2.000 TL.'ye alman 2.800 TL'ye satlan bir mal iin muhasebe kaytlar 800 TL. kr gsteriyor. Satn alnan, 100 TL. genel masraf pay ayrldnda kr 700 TL.'dr. Bu em-tea 3 ay stokta kaldysa ve sat bedelini tahsil sresi 5 ay, al bedelini deme sresi 2 aysa, bu veriler aylk % 7'den deerlendirildiinde pein al ve sat fiyatlarna evrilmi fiyatlar ve stokta bekleme maliyeti dikkate alndnda reelde bu al veriten zarar edildii grlecektir. 9- Al veri sreleri ve stokta bekleme sresi pozitif deer olan bir al verite, kr yzdesi dlerek daha fazla mal satmak suretiyle krll artrmak mmkndr. Mesela: Q A iletmesi 100 TL. stoku 10 defa devir yapar ve her devirde % 20 kazanrsa, toplam 200 TL. kr eder. ? B iletmesi ayn mal, kr yzdesini drerek % 12 krla satabilir. Q B iletmesi 100 TL. stoku 20 defa devir yaparak her devirde % 12 kazandnda kr 240 olacaktr. 10- Kredi kullanmna zellikle dikkat edilmelidir. Stok devir hz ile faiz dahil brt kr oran arpm yllk kredi faiz maliyetinin zerinde olmayan iletmelerin kredi kullanmala-r, kredi kullanldnda bu oranlar iinde kalnmasna zen gsterilmesi gerekir. 11- Elde edilen faaliyet sonulan gelir tablosu standartla' rnda hem dnemin btesi ile ve hem de gemi yln ayn dneminin gelir tablosu ile karlatrlarak her aamada gz' nnde tutulmaldr. Mukayese edilmeyen veriler tek bana gereki bilgiler ver' ukayese edilmeyen veriler tek bana mekten uzaktr., iTlgereki bilgiler vermekten uzaktr. Genlere tler 165 12- Bilgisayar almalar ile, iletme faaliyetlerinin ayrntlaryla deerlendirilmesi iin gerekli bilgiler malzeme veya malzeme gruplar baznda dzenlenmeli ve bu bilgiler iletme yneticilerince sistematik bir ekilde deerlendirilmelidir.

Bylece baz malzemelerin veya retilen mamullerin devre d braklmas veya bazlarna daha ok arlk verilmesi szkonusu olacaktr. Bu yapldnda malzeme ve mamul kompozisyonlarnn yeniden belirlenmesi olana doacaktr. Bu da ynetim ve uygulama dzeylerinin daha rantabl almasna, faaliyetin daha olumlu sonulanmasna zemin hazrlayacaktr. 13- Stoklama politikalarna fevkalade dikkat edilmelidir. Kaynaklarn en olumlu ekilde kullanlmasnn hedef olduu gnmz koullarnda senelik % 60-70 fiyat artlarnn bulunduu bir ortamda uzun vadeli stoklama politikalarna girilmesi, kredi kullanlmas iletme iin bir kayptr. Stok devir hznn dk olduu iletmelerde enflasyonist krlar, stok devir hznn yksek olduu iletmelerdekinden fazladr. Bu tr enflasyonist krlar iletmenin reelde olmas gerekenin zerinde vergilendirilmesine yol amakta ve finansman ykn artrmaktadr. 14- Alacak ve stoklara bal deerlerin olumas, stok devir hznn dmesi, stoklarn hareketsizlii, iletme sermayesi gereksinimini ve finans ykn artran, kr, krll azaltan faktrlerdir. Bu tr iletmelerde mutlaka kredi kullanlmas da gerekmemektedir. Eldeki zkaynaklarn bu tr faaliyetler nedeniyle bal kalmas, alternatif kr kayplar da ayn anlama gelecek niteliktedir. Stok ve alm politikalarnda dikkatli davranlma-s olumlu sonular getirecektir. 15- Bunlarn yansra alacak ve borlarn tahsil-tediye srelerinin denkletirilmesi, imalat ve sat programna uygun ikmal programlarnn gerekletirilmesi zellikle bu almala166 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler rn bilgisayar desteinde yaplmas nakit ihtiyalarnn rasy nel bir ekilde belirlenmesine imkan verecektir. Burad; nemli olan parann temin maliyeti ile stok deer artlarn karlatrlmas ve buna gre karar verilmesidir. 16- Kr/krllk asndan baarl bir iletme; ? Sermayesi karlnda enflasyon nispetinde/zerinde v zamannda temett deyebilen, Mevcut alma sermayesini koruyabilmek ve ihtiya du yulan fonlar karlayabilmek amacyla ilave fon olutura bilen, Bu sonular bir nceki dnemin faaliyet sonularyla mukayese edildiinde enflasyonun zerinde art trendi izen iletmedir. 17- Bu konuda iletmelerin standart bir maliyet muhasebesi ve iletme muhasebesi sistematiini gelitirmeye almalarn nemle neririm. ? ? kinci Nesle Doru ir.' Trkiye'de birinci nesil tarafndan kurulmu ve gelitiril-.i kurumlarda ynetim ikinci neslin ellerine teslim edilme .gamasndadr. Acaba bu tr bir el deitirmede ynetim gerdekten de tam anlamyla ikinci nesle teslim edilmeli midir? Burada nemli bir durum ortaya kmaktadr. Kurumun tek ana varisi olmas halinde bile, o tek varisin kurumu ynetme kapasitesi acaba yeterli olacak midi Birden Fazla Varis Kurumda e statde iki veya daha fazla varis olduu taktirde bir ekip almas ruhunun mevcut olmamas halinde, aralarnda doal olarak kabilecek g kavgas, kurumu bloke etmeye kadar varacak sonular ortaya koyacak mdr? Birden fazla e statde varis, gelecek iin kurumun gelimesini baltalayabilecek sen-ben kavgalarna gebedir. Birinci nesil tarafndan kurulmu kurumlarda ynetim ikinci nesle teslim edildiinde, iki veya daha fazla varis olduu taktirde aralarnda kabilecek g kavgas kurumu bloke edebilir. Hibir varis, genelde, gc ne olursa olsun bir dierinin stnln kabul etmeyebilir. Bu gelecekteki mcadeleleri en azndan snrlayacak zmlerin ortaya konmas belirli bir yaa ulam kurum kurucular iin kanlmazdr.

birden fazla e statde varis, gelecek iin kurumun gelimesini baltalayabilecek sen-ben kavgalarna gebedir. 1 6 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Pratik bir zm, varislerden birinin veya birkann kurumdaki hisselerini satabilmelerini salamaktr. Bir babann ocuklarna brakaca parsellenmeyen bir arazideki hisselerin, ocuklar uzun sre varlk iinde yoklukla kar karya brakt olaandr. Arazinin tmne bir alc bulunsa bile varislerin bir ksm baba yadigar araziyi satmamak iin direnirken, bir ksm ift' ilik, dier bir ksm kat karl mteahhide inaat iin devir, bir ksm ise belki de kendileri yeteli bilgileri olmamalarna ramen araziyi gelitirme abasna girmeyi denemek isteye-eklerdir. Konsensse varlamamas arazi sahiplerini muhta olduklar gnlk gelirden dahi mahrum brakabilir. Babann yapaca en doru ey, araziyi hayatta iken parselleyerek, kolaylkla satlabilir duruma getirmektir. irketler grubunun gelecei ve devamll iin her bir irket ayr bir varise tahsis edilebilir veya irketi halka aarak varislerin arzu ettikleri taktirde hisselerini satarak ayrlmalar salanabilir. Varisler iin bu emir, emniyet supab grevini grecek ve bu gvence belki de onlarn birlikte bir ekip olarak almalarn salayacaktr. Byk irketlerde Varis Arazi iin verdiim rnek byk irketlerde iki trl uygulanabilir. Birincisi, eer konu bir irketler grubu ise ve durum elve-riyorsa her bir irketi ayr bir varise vermektir. Burada deer dengeleri ve varislerin yetenekleri gz nnde bulundurulmaldr. ikincisi ise irketi halka aarak varislerin isterlerse zamanla hisselerini satarak ayrlmalarn salamaktr. Ayn zamanda Genlere tler 169 kurumun baka ellerde de olsa devamll temin edilmi olacaktr. mr boyu srecek katolik tipi evliliklere varisleri mahkum etmenin olumlu sonular dourmayacan Bat'daki rnekler belirlemitir. zellikle tek ve ok varisli byk kurumlarda en nemli tehlike, varislerden birinin veya birkann yeteneklerinin yeterli olmamalarna ramen, kendilerini yeterli derecede bilgili ve becerikli grp kurumun bana geme istekleridir. Varislerin bu arzularn yenme derecesine gre kurumun gelimesi salanabilir. zellikle edeer hisseli varislerin, normal olarak dengeli olamayacak yeteneklerine ramen hibiri dierinin hegemonyasn bu konuda bilinli olsa dahi kabul etmeyecektir. Bunu nlemenin yolu kurumun profesyonel yneticiler tarafndan ynetilmesini salayarak, patronluk gmleini giyip, bu meslee ayak uydurmaktr. Patronluk meslei; ynlendirme, danlma, denetleme ve onaylama anlamna gelir. Patron ynetici klna girdii taktirde hibir zaman baarszln kabul etmeyerek tenkitleri reddedebilir. Profesyonel yneticilerin baar veya baarszlklar denetleme sonucu ortaya kar. Edeer Hisseli Varislik Edeer hisseli varislerin, edeer kabiliyette olmalar veya birbirlerini tamamlamalar enderdir. Ancak gerek durum ne olursa olsun ortaklarn darya kar bir edeer grnm vermeleri ortakl srdrebilmek iin arttr. Bunun iin edeer unvanlar ve Ynetim Kurulu Bakanl deimeli yaplrsa darya kar grnm dengeler. 170 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Halkla likiler itibariyle varislerden birinin ne kmas halinde, bu varis, dierini kendi seviyesine ekmeyi baarmaldr. .. zellikle tek ve ok varisi! byk kuG kavgas yerine, Orumlarda en nemli tehlike, varislerkurum ii ve dnda den birinin veya birkann yeteneklerinin bir denge mcadelesiyeterli olmamalarna ramen, kendilerini nin verilmesi salkl yeterli derecede bilgili ve becerikli grp olacaktr,

kurumun bana geme istekleridir. Ancak btn bu gay, retlerin, kurum iin glklerin, ieriden veya dardan gelecek yan etkilerle bozulmas olana mmkndr. Genellikle bu klikler, gl varisten kurtulup, zayf olan baa geirmeye ve onu maniple etmeye ynelik olur. Edeer hisseli varislerin bu oyuna dmemeleri kendi saduyularna bal ise de bu olgunluu gsteremeyebilirler. Bu durumda varislerin ayrlmalar kanlmaz olup bu yazmda belirttiim emniyet supaplar devreye girecektir. zellikle edeer hisseli birden fazla hissedarl kurumlarda varisler, ynetici veya az da olsa patron sfatyla iin bana gemeyi dlerler. Gnmzde varislerin ou, zellikle byk irketlerde iletme ve ynetim eitimi grm prl prl genlerdir. Varisler patronluk mesleinden ok, yneticilik, yani y' rtme organnn bana gemeyi yelerler. Bir kurumun profesyonel yneticiler tarafndan ynetilerek varislerin patronluk yapmalar en uygun zmdr. Kanmca yanl olmasna ramen ynetim kurullarn kmserler, yrtmenin bir g olduunu grp, bu g iin savarlar. Baarma olasl da olduka yksektir. Baarszlk birden fazla yneticinin ayn i iin soyunmas sonucu ortaya kar. Genlere tler 171 r\ Bir gemide iki kaptan gemiyi batrmak, bir arabada iki ofr trafik kazas yapmak iin yeterlidir. Kanmca grnm ne olursa olsun yrtc ba tek olmaldr. Birden fazla yrtc aday olmas halinde, ana irketi daha kk irketlere blp, her bir irkete hisse oranlar ayn kalmakla birlikte varislerden biri yrtc veya patron olarak oturtulabilir. Dier varislerin yrtmedikleri irketlerin ynetim kurullarnda temsil edilmeleri kanmca yararl olur. Bu durumda yrtc, yrtt kurumun krndan makul bir yzdeyi baar primi olarak alr. Krn gerisi dier varisler arasnda ortaklklar orannda paylalr. lk bakta yrr gibi grnen bu sistem, irketlerden birinin ne gemesiyle yapaca dengesizlik dolaysyla zamanla probleme sebep olabilir. unu unutmamal ki ortaklk bir denge ve saduyu iidir. Bu denge gerekiyorsa akll ortaklar tarafndan birbirini destekleyerek ve iki tarafl uyum ve fedakarlklarla oturtulabilir. Burada yan etkiler altnda ezilmemeli ve erdem gsterebilmelidir. Ancak maalesef bu herkesin harc deildir. kinci nesle baarlar dilerim. Genlere tler 173 Yol Gsteren Felsef Deyimler ! Bu blmde eitli dergi ve kitaplardan okuduum, kanmca derin birer felsefesi olan baz deyimleri dile getirmeye alacam. Bilgi hakknda in ataszleri: ,* Bilmeyen ve bilmediini bilen ocuktur, ona retin. H Bilen ve bildiini bilmeyen uykudadr, onu uyandrn. Bilmeyen ve bilmediini bilmeyen aptaldr, ondan saknn. Bilen ve bildiini bilen liderdir, onu izleyin. Pazarlamac genler iin birka mteri tanm: Mteri kendisi burada olsun veya olmasn, bu irketteki en nemli kiidir. Mteri bize baml deildir. Biz ona bamlyz. Mteri iimize engel deildir, iimizin amacdr. Ona hizmet etmekle bir ltufta bulunmuyoruz. O, bize hizmet etme olanan vermekle ltufta bulunuyor. Mteri bir dosya numaras, bir kayt, souk bir istatistik verisi deildir. O, eilimleri, nyarglar, duygulan ve heyecanlar ile bir insandr. Mteri bize istek ve gereksinimlerini getirir. Bunlar hem mteri ve hem de kendimiz iin krl olacak ekilde tatmin etmek bizim grevimizdir. Mteri velinimettir.

Zamann iyi kullanma yollar: almaya zaman ayr, dl baardr. Dnmeye zaman ayr, gcn kaynadr. Oynamaya zaman ayr, ebedi genliin srrdr. Okumaya zaman ayr, bilgeliin temelidir. Dost olmaya zaman ayr, mutlulua giden yoldur. Hayal etmeye zaman ayr, yksek gayelere balanma yoludur Sevmeye ve sevilmeye zaman ayr, tanrlarn ayrcaldr. Glmeye zaman ayr, ruhun gdas ve mziidir. Yunan Filozofu Esop'un bir nerisi ile noktalayaym. Esop, kendisine ihanet etmi olu Ems' kabul ederek, kendisine ceza yerine aadaki telkin ve nerilerde bulunmutur. Tm ilahlar ve hkmdarna her halde saygl ol. Az konu. ok konuanlar yanndan uzaklatr. Einin her gereksinimini karla, ancak srlarn onunla paylama. Yarnn gvence altna almaya al. Zira insann lmnden sonra dmanlarna servet brakmas, hayatnda dostlarna muhta olmasndan iyidir. Bu felsef deyimlerden faydalanma ve bunlar uygulama olanaklarn bulabilirsek, ne mutlu bizlere. 17 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Baary Salayan Temel Unsurlar Benim ok sevdiim ve saydm bir aabeyim olan Dr. Necdet Egeran'la keyifli bir grme yapmtm. Kendileriyle grr ve tartrken Trkiye'de i dnyasnn ve i adamnn baarl olma koullar zerine olduka ilgin fikirlere sahip olduunu grdm. Beni ok etkileyen szler syledi, ben de bunlarn notlarn almaya altm. Bu yazy kendisinden alm olduum ilhamla aktarmay da, zellikle gen iadamlar iin de ok faydal gryorum. Belki onlara bir mesaj verebilmi olurum diye dnmekteyim. Egeran'a Gre Baar Sayn Dr. Necdet Egeran'a gre baary salayan temel unsurlar 3 ana grupta toplamak mmkndr. Bunlar yetenek, frsat ve yamandr. Bunlar kendine gre ayr ayr tanmlayan Sayn Egeran demektedir ki yetenek, insanda doutan mevcut akl ve zekayla, sonradan kazanlan bilgi ve deneyimin birlemesinden meydana gelen bir edir. Tabii insanda akl ve zekann bir tavan vardr. Douta da bu tavan kromozomlar tarafndan belirlenmitir. Ancak insanlar genellikle bu tavana kadar akl ve zekalarn ne gelitirirler ne de kullanrlar. Hatta bunun ok altnda kalnd da bir gerektir. adamlar akl ve zekalarn kklkten balayarak gelitirmeye ve tavanlarna ulamaya almalaryla baarya ilk admlarn atm olurlar. Genlere tler 175 Elbetteki bu tavann altnda bir genilik retmek insann elindedir. Bunun da bir snr yoktur. Kltrn eitim retimle ilgili olmasnn yansra grg ve bilgi, yllarn rn olarak ortaya kar. Ancak burada bilgi ve deneyimin satn almabilme olasal-nm da var olduunu gzard etmemek gerekir. Bir i adam, iyi bir seim yaparak, yannda bilgili ve deneyimli personel kullanabilir. Bu bilgili ve deneyimli personeli kulland takdirde kendisinin ahsen edinecei bilgi ve deneyim dnemini de ok ksa tutabilir. Sadece kendi kapasiteleriyle alanlar hayat boyu bilemedikleri yeni yeni glklerle karlarlar. Esasen deneyim, insanlar yaralam olan silahlarn atsndan meydana gelir. Dolaysyla bakalarnn alm olduu yaralardan yararlanmakta fayda vardr. Yetenek, Frsat ve Zaman ls Yetenek, frsat ve zaman ls baarnn temelini oluturur. Sayn Egeran ikinci ge olarak frsattan sz etmiti. Frsat da kendisi yle aklyor; "nsann oturduu yerde frsat beni bulsun diye beklemesi anlamszdr. Byle bir frsat doabilir ancak bu hayatta bir defa gelebilir ve ans olarak nitelenir." Esasnda ans ngrlemeyen olaylarn meydana getirdii olaylardr. Kendiliinden gelen ansn en parla, doutan bir zengin ailenin ocuu olmaktr. adam sadece ansa gven-memelidir. Frsatlar kendisinin dourmas gerekir. Daha dorusu frsatlarn peinden komal ve onlar yakalamaldr. Bu arada ans, yani ngrmedii olaylar yardmna gelirse kendisine ne mutlu. Mesela bir teknolojinin gelimesi ya da bir harp kmas... Aslna bakarsanz bunlar dahi ngrlebilir.

Eer dikkat edilirse Sayn Egeran kendi hayatnda bu konuda pek ok gzlem yapmtr. Bunlara dayanarak unu sy1 7 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler lemektedir: "lk byk servetlerini sasnda ans ngrlehilesiz yapm i adamlarmz evGmeyen olaylarn meydarenizde oklukla grebilirsiniz. Bu na getirdii olaylardr. durumlarda dahi servetin korunKendiliinden gelen ansn mas, bytlerek korunmas yeni en parla, doutan bir frsatlar bulmaya ve bunlarn arkazengin ailenin ocuu olsndan komaya baldr." maktr. c c , , ,. , .. bayn hgeran in modelinde uunc e olarak da, zaman ngrlmekteydi. Kendisi zaman nakit para gibi dnmek gerektii inancnda. nsan bir banka olarak grdnzde, zaman hareket halinde olan bir sermaye olarak deerlendirmek mmkn olur. Bu sermayeyi iyi ve tam kullanmazsanz banka batar. Onun iin zaman bo geirmemek ve ok iyi kullanmak da baarnn vazgeilmez koullar arasnda yer alr. nsanlar genliklerinde zamanlarn ok rahat sarf ederler. En kt ey olan zaman vardan yok olan tek eydir. Hatta uyku esnasnda bile zaman bilinaltn altrmak suretiyle deerlendirmek mmkndr ve bu elde olmadan yaplyor. Deneyim ile anlalyor ki, bir problemi iyice belirleyip bilin altna ittiniz mi, uyku esnasnda bu problem etraflca incelenir, irdelenir ve sonuta bir zm bulunup bilin stne kar, uyanklnda probleminizin hal yolunu kendiliinizden bulmu olursunuz. Bu benim de bama ok kere gelmitir. Arasra ok nemli, stresli bir problem getirdiklerinde bunu yazana kadar bir dnelim derim. Aslnda bunu kafanzn bir kesine yerletirir baka ilerle urarken o problemin zm bir yanda filizlenir, zm kendi kendine oluur. Baarnn oturduu temel zerine de eseri oturtmak ve atsn tamamlamak gerekir. Eserin gvdesi i adamnn manev zellikleri olan dostluk, ahlak ve efkattir. Baarda bu zelliin ne derece etkili olduunu sylemeye bile gerek yoktur. Dostluk yeni i olanaklarnn doma' Genlere tler 177 sini salar. Artk dostluk irketlerde halkla ilikiler adl blmlerde bilimsel metotlarla salanyor. Birok irketlerde i gelitirme gruplar vardr ve bu gruplarda kolaylkla dostluk kurabilen insanlar ba ekerler. nsanlk tarihinde ve medeniyetin olumasnda en byk kefin ibirlii olduunu biliyoruz. adamlarnn ortak alma projeleri, yani yaptklar joint ventureler, en byk baarlarn gelitii yoldur. Birbirini tamamlayan insanlar bu tamamlamay dostluklarla salayabiliyorlar. Szn ettiimiz yaptn gvdesinin ikinci unsurunu ise ahlak olarak ngrmtk. Ahlaktan maksat doruluk, drstlk ve kendi kendine saygdr, saygn olmaktr. Sayn Ege-ran bunun iin de insann zaman zaman nefis muhasebesi yapmas gerektiini zellikle vurguluyor ve diyor ki: " adamnn her akam yatmadan nce kendi gzlerinin iine bakarak doruluk, drstlk ve kendi saygnln kaybetmeden o gn ilerini yrttne kanaat getirmesi lazmdr." Bu nefis muhasebesinin iadamlarna yeni yeni olanaklar da sunaca aktr. efkat Szn ettiimiz gvdenin nc esi de efkattir. efkat i adamnn temaslarnda hareketlerini dengeleyici bir etki yapar. Uygun davranlarla sessizlik ierisinde insann kararn vermesini ancak efkat salayabilir. Aslnda fevrilikten, bencillikten ve karclktan uzaklald nispette insanla ulalabilir. imdi yaptn gvdesini rten, onu tamamlayan, btn byklyle ortaya karan aty da Sayn Egeran'la ele aldk. Sayn Necdet Egeran diyor ki, bir i adamnn yeteneklerini kendisi ve yakn alma arkadalar iin yeterince gelitirdii, frsatlar ok iyi yakalad, zaman olaanst gayretle kullandn farz edelim. Yani bu iin temeli kurulmutur. Dostluk ahlakllk ve efkat formln de uyguladn kabul

17 8 t Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler edelim. Acaba bunlar fevkalade bir baar iin yeterli midir? Bunlar insan bir baarya gtrr ama fevkalade baarlar baka bir grup zellie de gereksinim duyar. Bunlar da tolerans, alak gnlllk ve evrensel zihniyettir. Bylece aty tamamlamak mmkn olacaktr. Tolerans bakalarnn grlerini dikkatle ve sabrla dinlemek, onlara sayg gstermektir. Ancak bu bakalarnn dnce ve nerilerin olduu gibi kabullenmek deildir. Toleransn bir snr vardr, o da kanaattir. Toleransnzn hibir zaman kanlarnzdan fedakarlk derecesine ulamamas gerekir. Aksi halde tolerans yozlam bir hogr haline gelir. Gveni sarsc bir etki yapar. nk gven baarda en nemli elerden biridir. stn baarlar tolerans, alak gnlllk ve evrensel zihniyetle kabildir. Ve Sayn Egeran diyor ki, en son fakat en nemli baar unsuru ise evrensel dncedir. Milliyetilii dengede tutmak, ovenist dnce ve davranlar nlemektir. Bu suretle i adamnn ufku geniler ve kendisini taassup snrndan kurtarr. Bir taraftan i dnyaya dier taraftan da d dnyaya kolayca almasn salar. Bylece byk dnr ve byk ilere ynelir. Bu nedenle evrensel dnme alkanl, evrensel zihniyeti elde etmeyi salar. Bu da baar adl yaptn en gz alc en arpc parasdr. Baarnn temelini, gvdesini, atsn oluturan unsurlar Necdet Egeran bylece anlatyor ve antsal bir baar modeli ortaya koyuyor. Gayet tabii ki btn bu aklamaya allan baar unsurlarn kullanabilmek ayr bir ustalktr. Hereyden evvel hrs ister. tici bir enerjiye ihtiya vardr. Ancak hrs ihtiraslara dntrmemek lazmdr, yoksa insan bir anda bir hedefe varmakla yetinmeyerek birok hedefe birden varma hrsna kapi' Ur. Kolayca varabileceimiz ilk hedefi bile kaybetme durumuGENLERE TLER 179 I olerans bakalannn grle-Lrini dikkatle ve sabrla dinlemek onlara sayg gstermektir. Ancak bu bakalarnn dnce ve nerilerin olduu gibi kabullenmek deildir. Toleransn bir snr vardr, o da kanaattir. na debiliriz. Bu yzden hrs dozunda tutmak, baar unsurlarn da gerei kadar kullanmak zorunluluu vardr. Bu hususta ok dikkatli olmak da baarnn srrdr. Baar unsurlarnn kullanlmas ayr bir ustalktr. Hrs ister, itici bir enerji gerekir. Necdet Egeran'la yaptm bu konuma beni ok duygulandrd, ok dndrd. Kendisini bu konularda ok hakl grdm ve bunu kendime saklamayarak, gen okuyuculara, iadam adaylarna, gen iadamlarna aktarmay grev bildim. irket Tarihini Oluturma Her gen ilerde hr teebbste, brokraside veya politikada st dzeylerde grev almaya adaydr. Ayn ekilde her yeni kurulan irket bymeye ve lkenin nde gelen irketleri arasnda yer alma ansna sahiptir. Gelien kiiler, gelimelerinde etkin olan olaylar ve bu olaylardan edindikleri deneyimleri yerlerini alacak yeni nesle aktarma durumundadrlar. Genlere tler 181 irket Tarihesini Canlandrmak 1 Ayn ekilde gelien irketler, gelimelerinin st aamalarnda bu gelimeyi sergilemek, yllar iinde eriilen noktalar gsterebilmek isteini tarlar. Baka bir deyimle irket tarihesini canlandracak bir mze yapmay dilerler. Bu durumlarda gemi birka on yllk tarihi canlandrmak iin bilgi ve malzeme toplamak hayli yorucu bir yntem olduu gibi, kurucunun lm halinde olanaksz hale dahi gelebilir. Bu bakmdan kendinde gelime yetenei gren bir gen, irket kurma aamasnda olan her kii, kendini general aday gren her temen, kariyerinin bandan beri kendi geliimi ve hayat ile ilgili bilgileri toplayp derleme durumundadr. irketlerde st dzeyde grev alanlar deneyimlerini yerlerini alacak yeni nesillere aktarmaldrlar.

Bu ite aada anlatmaya alacam basit yntemleri kullanarak sonucun alnabileceini deneyimim aka kantlamaktadr. Gen i adam veya ynetici aday ise balad andan itibaren randevularn ve ekleyecei notlar yazaca bir ajandann yansra, kiiliini ve messesesini etkileyen nemli olaylar not edecei ikinci bir ajanday mutlaka tutmal ve bu ajandalar kronolojik olarak saklamaldr. Ayrca i ve zel hayat boyunca ektirdii fotoraflar bir albmde sralamasa dahi arkalarna tarih, fotorafta grnen kiilerin isimlerini ve unvanlarn ve ekimi gerektiren olay hakknda, notlar yazmas yararl olur. nemli bir olay ile ilgili fotoraflar tek bir zarfa yerletirmesi yeterli olacaktr. Ayrca nemli kiilerden gelen mektuplarn bir eref dosyasnda kronolojik olarak biriktirilmesi, ok yararl olacaktr. irketlerde ise irketin her deien binasnn fotoraflarnn toplanmasnn yansra, batan itibaren, irket kataloglarnn, reklamlarnn ve mmknse prototip rnlerinin koleksiyonunun yaplmas, irket mzesinin ierii iin zaman gelince ok geerli olacaktr. irketle ilgili nemli olaylarn fotoraflara veya filme alnarak bunlarn saklanmas irketle ilgili basn haberlerinin klasman, irket mensuplarnn demelerinin dzenlenmesi, mze iin vazgeilmez malzemeleri oluturacaktr. irketler gelimelerinin st aamalarnda gelimelerini sergilemek isterler. ok basit gibi grnen, parasal portresi oransal olarak nemli olmayan, zaman bakmndan gnde 5-10 dakikalk bir alma gerektiren bu yntemin uygulanmamasndan sknt eken kii ya da irketlere ok rastlanmtr. belirli yaa gelmi, stjj dzeylere ykselmi:^ kiilerin deneyimlerini':'; gelecek nesillere aktar-?: mas kanmca ulusal bir?; grevdir. : 182 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Yazma Alkanl Askerlerin ve diplomatlarn zellikle bu tr anlar derleme alkanlklar olduu grlr. Bu zellikleri alm olduklar eitimin bir sonucu olsa gerek. Gelimek isteyen en st dzeylerde yer almaya aday genlerimize ve irketlerini yeni kurmu hr teebbs mensuplarna nerimiz, kendilerini zorlama pahasna da olsa bu yazmzda belirtilen yntemi uygulamaya koymalardr. Belirli yaa gelmi, st dzeylere ykselmi kiilerin deneyimlerini gelecek nesillere aktarmas kanmca ulusal bir grevdir. Bir lkenin gelimesi deneyimde devamlla dayanr. Bu devamllk mutlaka salanmaldr. adamnn yazma alkanl olmasa bile iyi dosyalanm bilgileri bu tr dosyalar bir editre aktararak ve arada bir gerekli aklamay yaparak deerli bir deneyim hatrat retebilir. Unutmayalm ki dzen ve tasnif baarnn nemli anahtarlarndan biridir. Ynetici Adaylar in Yaamda Protokol Kurallar Gen iadamlarnn kendilerini kabul ettirebilmeleri, evrelerinde olumlu bir izlenim oluturabilmeleri iin neler yapmalar gerekiyor? ok sevdiim bir atasz vardr. "nsanlar grnmlerine gre karlanrlar, kiiliklerine gre uurlanrlar." Benim bu sze eklemek istediim bir nokta var. nsanlarn kiiliklerine gre uurlanabilmeleri iin nce karlanabilmeleri gerekir. Dolaysyla kiilik ilk izlenim iinde yer almaz, onun grlebilmesi iin tanma, konuma gereklidir. Bunun iin de her eyden nce ilk izlenimde, iyi bir grnme sahip olmak gerekir. D Grnme Dikkat Etmek Bu bakmdan gen i adam adaylarna nerim d grnmlerine ok dikkat etmeleridir. Fizik grnm ve karizma, ilk izlenimi oluturur. lk izlenim bence ok nemlidir. Bir insan grdnzde sizin zerinizde brakt ilk izlenim etkisini uzun sre devam ettirir. Bu izlenimi kt ise iyiye, iyi ise ktye evirmek zordur. Dolaysyla ilk izlenimi verirken ok dikkat edilmelidir. !k izlenimi kt ise iyiye, iyi ise I ktye evirmek zordur. Dolaysyla ilk izlenimi verirken ok dikkat edilmelidir. 18 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler

lk izlenimin moday izlemekle ne derece yakndan bir ilikisi olduu sorusu akla gelir. Ben modac deilim. Bu itibarla moda hakknda bireyler sylemek istemiyorum. Ancak i adam moday izlemeden nce belirli kurallara gre giyinmelidir diyorum. adam sade fakat muntazam bir giyim tarzna sahip olmaldr. Burada ciddiyetle sadeliin birlikte olmas gerekir. Bir gen iadam mutlaka vcut yaps itibariyle gven vermelidir. Tabii boy uzatmak mmkn deil. Fakat bir kiinin kendi vcuduna dikkat etmesi, bedenini eitmesi, beden yapsn dzeltmesi kendi elindedir ve bunun iin gnde 10-15 dakikalk bir jimnastik yeterlidir. Amerika gibi lkemizde de salk salonlar almtr. Zaman kaybetmemek iin baz i toplantlarnn buralarda yaplmasnda fayda gryorum. Her eyden nce ilerinin gen yneticisinin kendi vcuduna ok iyi bakmas, gnlk jimnastiini aksatmadan yapmas gerekir. kinci olarak sa-ba, sakal-byk grnmne ok dikkat edilmelidir. Ben prensipte by sevmiyorum. Fakat byk braklmamas gerektii konusunda srarl deilim. Sakal ve byk kiinin kendisine yaktrmas durumunda braklabilir. Ancak sakal ve byn bakml olmas ok nemli. Sa, sakal ve byn bakml olmas, taranm olmas, uygun ekilde kesilmi olmas gerekir. Bu durumda byk ve sakal braklmasnda hibir saknca yoktur. ; Trnaklarn temiz olmas da sz ettiim bakm ierisinde yer alr. s Giyimde Renkler Bundan sonra sra giyime gelir. Giyime baktnz zaman bence moda bir tarafa iyi bir grnm brakmak zere gen iadamnn daima belirli kalplara dikkat etmesi gerekir. YukaG ENLERE TLER 185 rdan balarsak her eyden nce pastel renkli bir gmlek giyilmesi iyi olur. Beyaz ok abuk kirlendii iin tercih edilmemekle beraber, modaya uygun bir izgili gmlek de seilebilir. Ancak dz renkli bir gmlek semek en uygun davran olacaktr. Koyu renk elbise giyilmesini neririm. Koyu lacivert, koyu gri yaz veya k giyilebilen ve insana ciddiyet veren bir renktir. Bunun yannda siyah orap ve siyah ayakkab elbiseyi tamamlar. Ayakkabnn boyal olmas zerinde durulacak baka bir noktay oluturur. Bu elbiselerin markas hi nemli deildir, zira marka elbisenin dnda yeralmaz. Gz alc olmayan muntazam bir stile sahip bir kravat gen iadamnn grnmn tamamlayacaktr. Kaliteli bir kalemin kiiye ilk grnmnde bir nem kazandraca unutulmamas gereken baka bir husustur. Yannda modern bir not defterinin bulunmas konuma esnasnda nemli bir etki oluturur. Bu hareketle konutuu kii sylediklerine nem verildiini not edilmi olmasndan dolay anlar. O nemin verilmi olmas gen ynetici iadam adaynn karsndaki insann gururunu okar. Bu bakmdan gen bir ynetici ya da iadam ileride i ilikisine girebilecei bir kiiyle temas ettii zaman bu grnme sahip olursa zannediyorum ki, nemli bir avantaj elde etmi olur. Eer kravatla uygun bir cep mendili de kullanrsa gzel bir grnt salar. Burada sraladm grntye ynelik zelliklerin yansra gen yneticilerin ya da iadam adaylarnn sahip olmalar gereken baka meziyetleri de olmaldr. Gzel Konuma Gen iadamnn muntazam bir ekilde konuabilmesi iin kendisini zorlamasnda yarar vardr. Bunun iin uygun o kalp cmleleri eitli yazlardan alp kendine adapte etmesinde fayda vardr. 18 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler en iadamnn muntazam bir ekilde gkonuabilmesi iin kendini zorlamasnda yarar gryorum. Bunun iin de uygun kalp cmleleri eitli yazlardan alp kendine adapte etmesinde fayda vardr. Ben sraladm zelliklerin ok nemli olduuna inanyorum. Ayn zamanda gen iadamnn muntazam bir ekilde konuabil-mesi iin kendini zorlamasnda yarar gryorum. Bunun iin de uygun kalp cmleleri eitli yazlardan alp kendine adapte etmesinde fayda vardr. Konuurken genellikle eee ya da diyerek sk sk duraklamak olumsuz bir izlenim uyandrr. Gerekirse aynann

karsnda kendini eitme yoluna gitmelidir. Belki byle sylenince bu neri komik gelebilir. Ancak bunlar insann grnmn tamamlayan elerdir. imdi de ok nemli bir baka noktaya, yemek adabna gemek istiyorum. Belirli bir ynetim dzeyine gelecek her kiinin iinde iyi sonular elde etmesi, genellikle iin ana prensiplerini grecei yemeklerde ve kokteyllerde mmkn olabilecektir. Yani yeni ilerin tohumlar daima yemekte veya bir kokteylde ayakst bir bardak iecek ierken atlr. Esas etki burada oluur, daha sonraki iler, iin ayrntlardr. Genellikle kvlcmn akt yerler yemekler ve kokteyller oluyor. Bunun iin iadam arkadalarma yemee gittikleri zaman gen arkadalarn da beraberlerinde gtrmelerini neririm. Bylece onlarn yemeklerde sessiz bir tank olarak bulunmalarn ve eitilmelerini salam olurlar. Yemek Adab Yemek adabn bilmek aslnda bir sanattr. Burada yazdm eyler aslnda ok temel noktalardr. Ben gen ynetici arkadalarmn bu yazm okuyarak baz bilgiler edinmelerini Genlere tler 187 istiyorum. Yemek adab restorana gitmeden nce yaplmas gerekenlerle balar. Yemek yenmesi dnlen yere nceden telefon edip gelinecei iletilip ve hesabn nasl denecei de nceden belirlenmeli ki, sonradan bir problem kmasn. Eer bir srprizle karlalmak istenmiyorsa telefon veya baka ekilde o restorana gitmeden nce denecek parann aa yukar belirlenmesi iyi olur. Restorana gidildii taktirde misafire nce yemek listesi takdim edilmeli ve efe "Bugn bize ne nerirsiniz?" diye sorulmal. Byle bir soru sormak usuldendir. zellikle yabanc lkeden gelen misafirinize nerilerde bulunmakta fayda vardr. Byle bir ynlendirme srara dnmedii srece olumlu bir etki yapar. Genellikle yemee bir ordvr, bir antre veya bir orba ile balanr. Ondan sonra salata ve esas yemek gelir. Meyve, kahve ile devam edilir. Kahvenin yansra bir iecek, bir ikolata iyi bir restoranda usuldendir. Garson arrken iaret etmek en uygun eklidir. "Garson bey" "ef, "Kardeim" diyerek armann grg kurallarna uygun olmad aktr. Ekmek daima soldaki tabakta bulunur. Eer ekmekler kk ekmek eklinde geliyorsa asla bakla kesilmeye kalklma-maldr. Ekmek paralanmak suretiyle yenir, uygun biim budur. Eer tereya almacaksa, tereya ekmek tabana zel bayla alnr. Peete hibir zaman aldktan sonra katlanmaz. Biraz drmek yeterlidir. Limon skarken limonun iine atal batrmak gibi bir yola bavurmamak gerekir. Limon skarken daima sklan limonun suyunun kardaki insanlar rahatsz etmemesi iin dier el limonun nnde tutulur. Limonun avu gcyle sklmas ok nemlidir. Esasen limon suyunun sramasn nlemek iin kaliteli restoranlarda limonun, ou kez bir tlbentle sarl olduu grlr. Bylece suyun veya ekirdein sramas nlenir. 18 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Ortada yer alan mum, sigara dumanlarnn yukarya doru gitmesini salar. nk scak hava devaml olarak yukarya doru kar. Ancak hibir zaman yannzda bulunan hanmn sigarasn o mumla yakmaya kalkmamanz gerekir. Eer sofradan geici bir sre iin ayrlmacaksa peetenizi mutlaka oturduunuz iskemlenin zerine brakmanz uygun olur. skemle zerinde bulunan peete o iskemlenin megul olduunu gsterir. Yemek sonunda garsonu hesap grmek zere ardktan sonra hesaba uzun uzun bakmak bence uygun olmaz. Hele hele bir misafiriniz varsa bu daha da olumsuz bir grnt oluturur. Hesabn kontrol daha nce vereceiniz talimat gereince bir dakika dar kp hesab iyice gzden geirerek demenin yaplmas gerekir. Misafirlerin yannda hesap demek bence uygun deildir. Btn bu kurallara uygun davranmak sonuta bir grg, bir alkanlk sorunudur. Tabii yalnz okumakla grg kurallarn bir anda benimsemek mmkn deildir. Fakat bu konunun bu ekilde gelecein yneticisi olmaya aday gen i adamlarmza faydal olacana inanyorum. Bu blmn bir kopyasn saklarlarsa ve bir yemee gitmeden nce gz atarlarsa kendileri iin ok faydal olacaktr. Davet ve Ziyafet Organizasyonlar

Gazetecilik, haber alma iletiim, aratrma, halkla ilikiler, kamuoyu oluturma, doru bilgi verme, halkn avukatln yapma, devlet ynetiminde yanllar olduu kadar, dorular gsterme gibi birok ilevin bir bilekesi olarak nitelendirilebilir. Gazeteci bir yandan yukarda saylan bu ilevlerden biri zerinde uzmanlk kazanp, en bata yarabilmek iin gerekli bilgilerle donanrken, dier yandan, bu sralama, fonksiyonlarn tm konusunda bir genel bilgi sahibi olma durumunda olursa mesleinde gelime, ilerleme ve zirveye trmanma olanan bulur. Bu aynen tpta, mhendislikte, hukukta ve hatta sporda da gereklemesi gereken bir olgudur. Bir ke yazar gazeteci tm dallarda bir fikir sahibi olmaldr. Bir gz uzman nasl gz ile ilgili tm detaylar zerinde uz-mansa insan vcudunun genel anatomisinin yansra, her tr patoloji ve histoloji konularnda bilgi sahibi olmas gerekiyorsa, bir statik uzman mhendis, inaat hatta tesisat bilgilerinin tm hakknda fikir sahibi olmas gerekiyorsa, bir futbolcu bu uzmanln yansra form kazanmak zere tm atletizm dallarn bir oranda uyguluyorsa, bir ke yazar gazeteci de, bu yazmn banda sz edilen tam dallarda genel de olsa bir fikir sahibi olmaldr. Bu yazmda gazetecilik mesleine yeni atlm gen arka-|': dalarmza, gazetecilik ilevlerinden biri olan halkla ilikilerin bir dal durumunda bulunan davet ve ziyafet organizasyonlarnn yapm ve uygulamasndan bahsetmek istiyorum. 19 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler - Organizatr irket veya ahs, daveti verecek firmann bu ile uraan halkla ilikiler blmnn bandaki kiinin yan-sra firmann en tepe yneticileri, yani mmknse genel ynetmeni ve ynetim kurulu bakan ile grerek davetin ana hedeflerini ortaya karmaldr. Bu hedef, firma imajn daha iyi belirlemek, yeni bir giriimi veya yeni bir rnn tantmak veya halkla alacan duyurmak veya baka bir hedef olabilir. Hedef belirlendikten sonra bunun kk, zel, orta veya kk bir toplulua aklanmas nemli bir ilevdir. - Kk ve orta byklkte, amalanan baz kiilere, zellikle duyurma sz konusu ise, davetli listesi bu kiilerin gz nne alnarak belirlenir. Mesajn verilecei kitle geni ise ana hedef, bu mesajn iletiim mediaiar veya baka bir deyimle basn, radyo, televizyonda haber eklinde duyurulmasn salamaktr. Bu takdirde davetli kitlesinde i ve politika dnyasnn fla isim yaplmasna dikkat etmekle birlikte, basn ve televizyon iin ok ilgin olabilecek, konser, panel, gsteri, sergi, bir olayn kombine edilmesi iin ok yararl olacaktr. Fla isimlerin davete gelmeleri ve ayrca olayn medya kanal ile yansmas iin firmann halkla ilikiler blm kadar, organizatr firma daveti verecek kuruluun en st dzey yneticilerinin planl programl organize bir aba sarf etmeleri uygun olur. Burada kimin ne zaman, nasl ve kimin nezdinde hangi giriimlerde bulunmas gerektii bir askeri harekat gibi planlanmaldr. - Davetlilerde ilgi uyandracak olay da belirtilmek suretiyle isimlerin davetiye ve zarflarda elle ve kiiye zel bir ekilde yazlmas ve posta yerine zel bir kurye ile ulatrlmas ilgiyi artrr. - Bundan sonra sra davetin senaryosuna gelmitir. - Kk kitlelere ynelik davetlerde isimlerin de yazl olaca kii adedine gre bir veya birka masann dzenlenGenlere tler 191 mesi uygun olacaktr. Ayn usuln oturmal byk toplantlarda uygulanmas zor ise de mmkndr. Burada ayn masalarda kimlerin bulunacan saptamak iin basit bir bilgisayar programnn yaplabileceini dikkatinizi ekmek isterim. - Senaryonun hazrlanmasnda baz kurallar ileride bir ksm okuyucularma gerekli olur dncesiyle sralamak istiyorum. - Ev sahiplerinin konuklar belirli bir dzen ierisinde kapda karlamalar ana kuraldr. - zellikle kiilerin birbirlerini ok iyi tanmad resm davetlerde, herkese davetiyeye iliik ve uzaktan okunabilecek byklkte bir yaka kartnn verilmesi ve unutanlar iin bir kokart masasnn girite bulunmas yararl olur.

- Davette bir gsteri olacaksa, davetiyede mutlaka ilgi ekmek zere belirtilmelidir. - Byk davetlerde bir film, multivizyon veya gsteri gibi bir olay var ise, gsteriden nce davet veren kuruluun en ileri gelen bir veya iki kiisi tarafndan mesajn verilmesi gerekir. - Senaryo yaplrken, davetlilerin gelii ofrsz arabalarn park problemi, koruma grevlilerinin, ofrlerin ve gazete muhabirlerinin yemek servisleri, misafirlerin ynlendirilmeleri, men ve detaylar, kokteyl, yemek ve iecek servisinin kusursuz ve ngrlen zaman ierisinde yaplmas, konumann mesaj tam verecek ksa ve veciz ekilde bir uzmanca yazlmas, mzik ve gsteri repertuar, kta imkan bulunursa hanm ve beylere verilecek armaanlar, ofrl ofrsz arabalarn park sistemi, ok dikkatli bir ekilde programlanmal, gereinde davetten nce provas yaplmaldr. Davet organizasyonunun bir halkla ilikiler ii olduu kadar bir iletmecilik ii olduu hatrdan karlmamaldr. 19 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Yemekli Toplantda Konuk Oturtma Sistemi Bundan nceki blmde belirttiim ve gen gazeteci kardelerimizin halkla ilikiler dalna atlayabilecekleri fikrinden hareket ederek bu yazmda halkla ilikiler sanatnn bir dal olan ziyafet tarihinde konuklan oturtma sistemlerini dile getireceim. Ev Sahiplerinin Yeri Tek sofrada verilen ziyafetlerde sofrann lsne gre ev sahibi ve sahibesi sofrann iki bana oturur. Halkla ilikilerin bir kolu olan ziyafet tertibinde konuk oturtma, teknie dayal bir sistemdir. lkemizde bu konuda bir yayma maalesef rastlanmamaktadr. Ziyafet sofras 12 kiiyi akn fj kiiyi akn sofralarn dikolursa, bu takdirde ev sahiple-I Zdrtgen yerine oval olrinm ok uzun bir sofrann , mas, tm sofrada oturan kiibalarna oturmalar yerine j lerin birbirlerini grebilmelerisofranm uzun kenarlarnn orne yardmc olur. i i 11 ' talarnda yer almalar yntemlere daha uygun olmann yan sra, ev sahiplerinin konuklar ounluu ile iliki kurabilmelerini salar. 12 kiiyi akn sofralarn dikdrtgen yerine oval olmas, tm sofrada oturan kiilerin birbirlerini grebilmelerine yardmc olur. Bu durumda uzun kenarn ortasna oturacak ev sahibinin sama eref konuunun ei, karsna da eref konuunun oturmas yasak olur. eref konuunun sana ise ev sahibinin einin yer almas usuldendir. Dier misafirler ise protokoldeki yelik mevkilerine gre uzun kenarlarn diplerine doru yerlerini alrlar. Elerin yan yana ve ayrca kar karya oturmamalarma dikkat edilir. Genlere tler 193 Yabanc Konuk Varsa Konuklarn says tek masaya smayacak durumda ve bunlarn iki masaya blnmesi halinde masalardan birine ev sahibi ve sa yannda eref konuunun ei oturtulurken, dierine ise ev sahibesi ve soluna eref konuu oturtulur. Bu durumda masalarn yuvarlak olmalar kiileri protokol srasna gre oturtma skntsn ortadan kaldrr. Ev sahibi ve konuklarn yerleri belirlenmi veya belirlenmemi olarak oturtma ekli bir sisteme dayanmal, geliigzel olmamaldr. Bu tr davetlerde ev sahibi ve yaknlar, ayrca yabanc konuklar varsa, elerin ayn sofrada olmamalarna ve yerli yabanc kiilerin sofralarnda kark ekilde oturtulmalarna gayret edilmelidir. Yukarda sz edilen durumlarda sofrada her bir masann nnde, o yerde oturacak kiilerin isimleri iki tarafl olarak yazlr. ki tarafl yazlmasnn ana nedeni, herkesin karsnda oturan kiinin ismini renebilmesi veya hatrlayabilmesidir. Yemek odasnn kapsnn nnde bir sehpa zerinde oturma dzeninin isimli bir plannn bulunmas konuklarn yerlerini almalarn kolaylatrr. Plann bir

garson tarafndan bir tablo zerinde takdimi de usuldendir. kiden fazla sofraya gereksinim gsteren ziyafetlerde ise eitli yntemler kullanlr. Yzlerin Dorultusu Ev sahibi ve eref konuklar yzleri dier yuvarlak masalara bakacak ekilde ince uzun bir eref masasna oturtulabilir. Bu takdirde ev sahibi sama eref konuunun eini, soluna kendi eini, onun da soluna eref masasnda ift sayda kii oturtularak, ziyafet sofrasnda bir ba kii olmas nlenmi olur. Dier eref konuklar ve elerinin eler yan yana gelme1 3! 194 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler yecek ve yabanc kiilerle yerli elerin, yerli kiilerle yabanc elerin yan yana gelecek ekilde oturtulmalarna dikkat edilmelidir. Protokol seviyesi emek odasnn kapsnn nnde eref masasnda ortadan Ybir sehpa zerinde oturma dzekenara dorudur, ninin isimli bir plannn bulunmas eref masasndaki kii sakonuklarm yerlerini almalarn koys aity aarsa) eref malaylatrr. sasnda oturan kiilerin birbirlerini grebilmelerini salamak iin bu masann ay eklinde d bkey olmas tercih edilir. Protokol Seviyeleri Dier yuvarlak masalarda oturacak kiilerin protokol seviyeleri takriben eit ise, yakn-uzak masa farkllklarn ve konuklarn kaplabilecekleri yanl anlamadan doacak memnuniyetsizlik ve sessiz ikayetleri ortadan kaldrmak iin her bir sofraya ev sahibini temsilen birer st dzey kii ve ei ayn sofrada olacak ekilde oturtulur. Bu durumda konuklarn da eleri ile ayn masada oturmalar uygun olur. Samimiyet gelitirmek iin birbirini belki tanmayan ancak ortak grme alanlarna sahip olabilecek kiiler ayn masada oturtulur. zellikle eref masasnn karsna gelecek sofralarda iskemle dzeni bir kimsenin srtn eref masasna vermemesini salayacak ekilde dzenlenir. Ev sahibi ve eref konuklar yzleri dier yuvarlak masalara bakacak ekilde ince, uzun bir eref masasna oturtulabilir. Bu durumda ev sahibi sana eref konuunun eini, soluna kendi eini, onun da soluna eref konuunu oturtur. Oturacak kiilerin yerleri bu ekilde saptandnda oturma, isim kartlar ve yerleme plan yukarda anlatld ekilde dzenlenir. Genlere tler 195 Masadaki ieklerin Rengi Oturma dzeninde baz nedenle sknt ekildii takdirde, her sofraya ayr birer renk iek konularak, konuklara ekili ile iek datlr. Her konuk ektii iek rengi ile eleen iekli sofraya oturur. ekili sistemi sofralara numara koymak ve konuklara numara ektirme suretiyle de dzenlenebilir. Bu tr ekili ile yer dzenlemelerinde sessiz ikayet ve memnuniyetsizlikler minimuma iner. Serbestlik Kargaas Son are olarak da protokol dndaki herkesin istedii yere oturmas serbest braklabilirse de bu sistem ok kere karmaa ve kargaaya yol aar. Sessiz ikayet ve ileride tenkit olasl olduka yksektir. Ziyafette konumalar yaplacaksa bir konuma krss en iyi zmdr. Krs herkesin grlebilecei bir yksek yere yerletirilir. Konumacnn katlar kuverle karmaz. Konumacya krsnn k ve ses dzeni ayrca rahatlk verir. 300 Kiilik Sofra 300 kiiyi akn yemekli toplantlarda isimli oturtmak ayr bir teknik ister. Bu durumda konuklarn isim listelerinde protokoldeki yeri A, B, C olarak sralanacak bir stunun paralelinde, meslek, ya, ortam ve lisan durumlarn belirtir drt stun daha alr. Ev sahibi ve eref konuu protokolde ayn dzeyde kimseler ise eref masasnda ift sayda kii oturtularak, ziyafet sofrasnda bir ba kii olmas nlenmi olur. Dier eref konuklar ve elerinin, eler yan yana gelmeyecek ekilde oturmalarna dikkat edilir. 19 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler

Protokol, meslek, ya, ortam ve lisanlar birbirleri ile uyuanlardan gruplar meydana getirilir. Bu gruplar kendi aralarnda ince ayarlamaya tabi tutulur. Bunun iin basit bir bilgisayar "sowing" program kullanlrsa iler ok basitleir. Alfabetik Sra... Sonra bir konuun sofrasn bulabilmesi iin, salondaki numaral sofralarn bir veya birka plan ve bunlarn yansra konuklarn alfabetik isimlerinin hizasnda sofra numarasn belirten listeler salonun dnda girite grnen yerlere konur veya her konua girite hostesler tarafndan masa numarasn ve sofrasnda oturacak kiilerin isimleri bulunan bir pusula verilir. Aslnda ok basit gibi grnen bu dzenleme ekli ile kitabn bu blmnn ziyafet dzenleyen halkla ilikiler irketlerinde alan genler iin bir rehber olaca midini tayorum. Evde Arlama Teknikleri zellikle irketlerin st ynetimlerinde bulunan kiilerin ilerinin, halkla ilikilere verdikleri nem orannda gelitii bir gerektir. Bu tr yneticilerin, evlerinin elverdii olanaklara gre az veya ok sayda konuu evlerinde arlamalar konuklar zerinde daha olumlu bir izlenim oluturur. ou i ilikilerinin temeli genelde bu tr beraberliklerle atlr. Evde yaplacak kk gruplar halindeki bir arlama srasnda gzel bir yemein ve ho bir sohbetin, ziyaret sresince oluturaca atmosfer insanlarn birbirlerini daha iyi tanmalarna olanak verir. Misafiri Etkilemek Evini dolatrmak ve gstermekle kii, yaam dzeyinin yanstra, aile hayat, yaama ekli, kiisel karakteri hakknda konuklarna bir fikir verir. Verilen bu fikrin konuklarda uyandrd izlenim, konuun gr ve beklentilerine uymas halinde samimiyet geliir. nsanlar birbirleri ile daha rahat kaynar. Esaslar kurulan i ilikileri, taraflarn ekiplerinin sonra yapacaklar almalarla genellikle olumlu sonulara ular. Bu yazmda 16 konuu amayacak bir yemekli arlamann tekniklerini dile getirmeye alacam. Davet edilecek konuklarn 4 kiiyi gememesi halinde, yabanc iseler bir araba ile aldracaklarn belirtmek ve aldrmak sempatiyi artrr. 198 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Konuklarn ok fazla olmalar halinde kendilerine bir davet kart iletilmesi modern yaamn gereklerinden saylr. Ev adresinin bulunmasnn zor ve konumunun kark olmas halinde karta evin bulunduu yerin durumunu ve var yolunu belirtecek bir krokinin eklenmesi daima ok faydal olacaktr. Arlama hazrlklarnn bir fikir dzeni iinde ve aada belirtilen genel sistematie uygun bir ekilde yaplmas yararl olacaktr kansndaym. Evin tm odalarnn temiz ve dzenli olmasna dikkat edilmelidir. Ev gzel ve dzenli ise az sayda olacak konuklara ve zelliklere elerine evin dolatrlmas usuldendir. Bu durumda misafir ev sahibinin yaam tarz ve karakteri hakknda bilgi edinecektir. - Evde piirme olanaklar ve usta bir ah olduu takdirde evdeki ah ile, olmad takdirde bir "catering", "ikram" irketi ile grlerek mn belirlenir. Kalite ve Takdim Nitelikli konuklarn miktardan daha ok kaliteye ve takdim ekline dikkat edecekleri gzden rak tutulmamaldr. Onalt kiiye kadar bir konuk grubu iin ak bfe yapmak ka-nmca pek usulden deildir. - Mn olarak olanaklar orannda, nadide ve nadir bulu-nur antre bir sebze brei, sebze garnitrl bir et veya balk, bir salata veya tatl, meyve ngrlmelidir. Ar eitlerden kanlmaldr. zellikle belirli bir yaa gelmi konuklar iin imanlatmayan ancak damaa ynelik yiyecekler seilmelidir. lke' mizde, somon, deniz rnleri, bonfile eti, kukonmaz, andiv salatas, kivi veya ananas bu trden yiyeceklerdir. Sofrada balkla beyaz, etle krmz olarak takdim edilecek iecek, su, taze sklm meyva sular hazr bulundurulmaldr. Genlere tler 199

"Catering" kurumu ile yaplacak anlamada, ortalama kiiye bir garson temini ngrlmelidir. Evde verilecek bir yemekte, garsonlarn "catering" irketinin logosunu tamamalar grg kurallarm-dandr. davet edilecek konuklarn 4 kiiyi gememesi halinde, yabanc iseler bir araba ile aldracaklarn belirtmek ve aldrmak sempatiyi artrr. Nelere Dikkat Edilmeli Garsonlarn kolal gmlek, tl ceket pantolon, boyal ayakkablar olmasna, el ve trnaklarnn temiz, tralarmn taze ve deodorant srm olmalarna dikkat edilmelidir. - Yemekten nce misafir zevkine gre trl iecekler, kabuklu kuru meyva, kuridite tabir edilen salatalk, havu ve karnabahar trnden i sebze ve havyar taba, kukonmaza sarlm somon trnden erezler dnlmelidir. Krudite tabann ortasnda salal mayonez sosu, havyar kasesinin bulunaca tabakta, tost melba (ince ktr ekmek) ve ayr ayr olmak zere kylm yumurta sars, beyaz ve soan bulunan tabakklar olmaldr. - Yemek sonunda meyve, tatl bilahare yemekten sonra kahve hazr bulundurulmaldr. Arlama ge saatlere kadar devam edecekse, sonuna yakn, sklm meyve suyu, su ve dier iecekler ikram iin hazr bulundurulmaldr. zellikle aile hayatna byk nem veren Kuzey Amerikallarn evde arlanmaktan ve arlamaktan byk bir zevk duyduklar bir vakadr. - 12 kiiye kadar misafir tek masada, daha fazlas eer tek sofra olanakszsa iki masada arlanabilir. 2 0 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Masa Dzeni Tek masal sistemde ev sahibi ve sahibesi masann birer bana oturmaldr. Ev sahibesinin soluna eref konuu, ev sahibinin sana ise eref konuunun ei oturmal, oturma dzeni her beyin yanna bir hanm oturacak ekilde dnlmelidir. Elerin yan-yana veya kar karya olmamalarna dikkat edilmelidir. Konuklarn oturacaklar yerlerdeki kuverlerin nne, nl arkal isim kartlar ok konuklu yemekler iin usuldendir. - Konuk says 12 kiiden fazla olduu takdirde konuklar iki masaya blnebilir. Bu takdirde masalarn birinin bana ev sahibi, dierinin bana ise ei oturur. eref konuunun ei, ev sahibinin sana eref konuu ise ev sahibesinin soluna oturur. Eler genelde ayn masada oturmamaldr. - Kuverlerin en altna ise varsa birer gm servis taba konmas ve tnlamaya kar gm tabakla porselen tabak arasna kk yuvarlak bir dantelin yerletirilmesi usuldendir. - Gm taban zerinde tek tabak, yemek eitlerine gre dtan ie doru kullanlacak, sada baklar solda atallar, taban d nne meyve cinsine gre bak, atal, kak, onun nne isim kart konmaldr. Su ve dier iecekler bardaklar n saa, ekmek taba n sola, salata taba n saa konmaldr. Sofrann orta taraflarna gm mumla amdan gm porselen biblolar yerletirilebilir. Tabaklarn nnde minik tuzluk ve kllkler dzeni tamamlar. - Konuklarn ev sahipleri tarafndan karlanmalar ve salona buyur edilmeleri usuldendir. 8-10 kiiye kadar oturarak, daha fazla olduu takdirde yemek ncesi kokteylin ayakta verilmesi iyi olur. Bu ekilde tm kiiler birbirleriyle grme tanma olana bulurlar. ecekler siparie gre hazrlanmal, erezler zaman zaman garsonlar tarafndan dolatrlmal, ikram zaman zaman ev sahipleri tarafndan gerekletirilmelidir. Genlere tler 201 - Yemek hazr olunca, ev sahipleri konuklar yemek odasna davet etmelidirler. Yemek Servisi Protokol davetlerinde masa oturma dzenini gsteren isimli bir model tablo yemek odas giriinde gz nnde bulundurulmaldr. - Yemek servisi garsonlar tarafndan Fransz usul olarak adlandrlan kiiye zel, soldan yaplr. eref konuklarndan balanr, ev sahibinde sona erdirilir. Servis kayk tabaklarnn ssne dikkat edilmelidir. Mumlar sofraya otururken yaklr, tabaklar her serviste deitirilir. Servisin esiz yaplmasna dikkat edilmelidir. - Ev sahibinin meyveden nce birka sz sylemesi usuldendir. Ksa Bir Konuma

Duruma gre eref konuu buna yant olarak genelde ksa bir konuma yapar. Meyveden sonra ikolata ekerleme sofrada ikram edildikten sonra ev sahibi kahve iin salona geilmesini nerir. - Ev sahibi, salona gei iaretini yemek sonunda verir. Kahve ve puro salonda iilir. - Kahve srasnda ev sahiplerinin evlerini konuklara dolatrmalar normaldir. Varsa kymetli eya veya kitaplar konuklara gsterilir. - Ge vakit iilecek su ve spri anlayn sergileyebilmek, meyve suyundan sonra kodinleyiciler ile konumac ara-nuklarn gidii ile arlama sndaki iletiimi olumlu ynde son bulur. etkiler. Toplum Karsnda Konuma Bir konuma yaparken espri zannedildiinin aksine ok nemli bir itir. Espri anlayn sergileyebilmek, dinleyiciler ile konumac arasndaki iletiimi olumlu ynde etkiler. Mark Twain, Ronald Reagan, Winston Churchill gibi konuma ustalar konumalarn daima zemin ve zamana uygun esprilerle donatmlardr. Bir konuma yaparken espri anlayn sergilemek dinleyiciler ile konumac arasndaki iletiimi olumlu ynde etkiler. Ancak uygun esprileri cmleler arasna sokuturmak, herkesin harc deildir. Byk kurumlarn balarnda bulunanlarn konuma yazarlar varsa da, konumaclar genelde konumalarn kendileri hazrlarlar. Ed Kittrell adnda bir editr "Funny Business" "Komik Hayat" adl aylk bir dergi ile ABD'de konumaclara ilham verir. Ed Kittrell otuz yllk kariyeri sresince 500'n zerinde yneticiye binlerce konuma yazm ve dinleyicilerin tepkilerini devaml olarak lmtr. Dinleyiciler arasnda kahkahadan ok, glmseme oluturabilmek konuma baarsnn bir kriteridir. Espri iin zamanlama ve ses tonunun nasl ayarlanacan mterilerine hep nermitir. Espri ile komiklik arasndaki ince izgiyi amamay hep retmeye almtr. Genlere tler 203 Dinleyiciler arasnda kahkahadan ok glmseme oluturabilmek konuma baarsnn bir kriteridir. Ronald Reagen bir radyo konumasndaki baarsn anlatrken "Kendimi kapal bir hcrede deil, bir berber dkkannda dostlarmla konumakta olduumu dleyerek ok baar kazandma inanyorum" demitir. Dinleyicileri rahatlatan, dalan dikkatleri toplayan ve dinleyicilerin karakterleri ile uyuan bir anekdot konumann baarsn noktalar. Kittrell dergisinde neretmekte olduu anekdotlarn hangi hallerde nasl ve niin kullanlacan anlatmaktadrlar. Bu konu ile ilgilenen okullarmza "Funny Business" ile ilgili bilgi iin 00 1 202 337 15 12 nolu faksa bavurmalarn neririm. Etkin Konuma Geenlerde elime geen Aram Bakshian Jr tarafndan yazlm ve ABD'nin en ok satlan kitaplardan biri olan "American Speaker" kitabn gzden geirme frsatn buldum. Yazarn yapm olduu bilimsel aratrmalara gre baar ve baarszla neden olan nemli elerden biri de kurumlarn banda bulunanlarn konuma tarzlardr. Doru fikir ve grler ilgililerce benimsenmedike uygulama olanan bulamazlar. Her tr kurumda iletiimin ihmal edilemeyecek bir enstrman olduunu vurgulayan Bakshian'a gre, iletiimin en etkin ekli kiiden kiiye veya kiiden kiilere olan konuma eklidir. Bakshian'm bilimsel gzlem ve aratrmalarna gre, Bakan Ronald Reagan kadar ondan nceki iki ABD Bakannn ykseli ve dleri zamanla deien hitap tarzlar ile direkt ilintili olmutur. Bu arada birok tannm konumac ve sahne sanatsnn krsye veya sahneye karken korktuklar ve heyecanlandklar da bir gerektir.

ABD'nin mehur sunucusu John Chancellor, Bakan Calvin Coolidge, aktr Jose Ferrer ve Alec Guinenes, sanat Helen Hayes ve Barbara Streisand sahne korkusunu devaml yaayanlar arasnda imiler. Genlere tler 205 kna Edici Konumalar Politika ve i hayatnda baarl olmann srr toplantlarda inandrc zl konumadr. Belagatleri sayesinde gce kavuan en nemli kiilerden biri olarak Chrysler ve Corporation'u iflastan kurtaran Lee Ia-cocca gsterilmektedir. Sahne korkusunun alkolizm gibi yenilmesi zor bir karakter olduunu yaplan aratrmalar gstermitir. Politika ve i hayatnda baarl olmann srr toplantlarda ikna edici zl konumadr. Bu konuda eitimin nemli bir rol olduu da belirlenmitir. Mimikler, el-kol-vcut hareketleri, glmseme, ses tonu, nkteler konumalarn etkisini artrr. Parlak ve zgn fikirli insanlar, ancak bu fikirlerini ilgililere aktarp, inandrdklar taktirde onlar uygulama olanan elde edebilirler. zgn ve geerli olmayan fikirlerin belagatle anlatlarak uygulanmalarnn sonucu mutlaka hsrana urar. Ancak konumalarn olumlu etkilerinin, konumaclar bir sre iin g sahibi kldklar da bir gerektir. Konuma yalnz gzel kelimelerden kurulu cmlelerin sralanmas olmasa gerek. Konumada, mimikler, beden dili dediimiz, el kol ve vcut hareketleri, dinleyicileri kucaklayan baklar, glmseme nemli bir rol oynad gibi, deien ses tonu, araya sktrlan zaman ve zemine uygun nktelerle mesajlarn verilmesi konumann etkisini pekitirir. Bu konuda kendini gelitirmek isteyen gen dostlarma "American Speaker" kitabn okumalarn hararetle neririm. imikler, el-kol-vcut ha-II I reketieri, glmseme, ses tonu, nkteler konumalarn etkisini artrr. Konumada Maksada Ulama Geenlerde i adamlarnn bir kuruluunun dzenledii bir toplantya dinleyici sfat ile katldm. Toplantnn ana amac devlet otoritelerinin temsilcilerine baz nemli mesajlar vermekti. Toplantlarda konumaclarn genelde tek bir mesaj vurgulamalar etkinlii artrr. ok deerli eitli konumaclar sra ile sz aldlar. Herbir konumacnn irticalen veya okuyarak yaptklar konumalarn birden ok mesaj kapsadna, bu mesajlardan bazlarnn eitli konumaclarca tekrarlandna, tank oldum. Konumann etkili olmas iin bir sistematik uygulanmas yararl olur. Konumaclardan zellikle bata sz alanlarn ok uzun sren konumalar, son konumaclara sra gediinde bunlarn, karlarnda, yorgun ve dikkati dalm bir dinleyici kitlesi bulmalarna ve sylediklerinin zmlenmemesine neden oluyordu. Btn bunlarn sonucu olarak toplant ngrlen zaman am, dinleyicilerin bir ksm salonu terk etmi, alglanmas istenen mesajlar maalesef ak ve seik bir ekilde verilememiti. Uzun yllar nce mensubu bulunduum (YPO Young Pre-sident's Organization) "Uluslar aras Gen Bakanlar Tekilatnn ABD'de yaplan bir seminerinde "Toplanty Ynetim Genlere tler 207 onumann etkili olmas iin bir sistematik uygulanmas yararl olur. ve Toplantda Hitap" konulu bir eitime itirak etmitim. ABD'de uygulanan Ipres Forml iyi bir sistematiktir. Burada toplantdan ksa bir sre nce toplant bakannn konumaclarla gereinde telefonla ksa grmeler yaparak, konumann zel konusu ve konumada verilecek mesaj ve konumann sresi konusunda bilgi alveriinde bulunarak,

tekrarlar nleme ve zaman en iyi ekilde kullanma srecine girmesi gerektii zerinde durulmutu. Bakann konumalarndan nce diplikasyonu nleyecek grmeler yapmas yararl olur. Konumada IPRES Forml Ayrca konumacnn etkili bir konuma yapmas iin mmkn olduu taktirde szlerini tek bir ana konu veya mesaj zerinde younlatrmas neriliyor ve konumann "Ipres" forml olarak adlandrdklar bir forml gereince yaplmas halinde dinleyicilerin amac rahatlkla alglayacaklar ve aradan geecek srelere ramen mesaj daima hatrlayacaklar belirtiliyordu. Bakann konumalarn bitiminde mesajlar zetleyerek tekrarlamas iyi bir usuldr. fade edilen forml konumacnn fikir sralama tekniini ortaya koyuyordu. Aada belirtecei gibi Ipres forml, srecin her admnn ba harflerinin sralanmasnda ortaya kmaktadr. 2 0 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Introduction = Konumaya giri Point = Varlmak istenen nokta Ression = Ana neden Example = Bir rnekle aklama Solution = Sonu , Seminerde ayn zamanda bizlere forml uygulatlmt. Katlan herkes sra ile herhangi bir konuyu bu metoda gre anlatarak kendini snam ve hemen herkes ok baarl olmutu. Konuma yapmak zere hazrlanan gen arkadalarma konumalarnn etkili olmas ve dinleyicilerin zihinlerinde derin bir iz brakabilmesi iin tek bir ana mesaj verecek ekilde konumalarn Ipres Forml uyarnca hazrlamalarna salk veririm. Giri; zaman, zemin ve dinleyici kitlesinin beenisini kazanabilecek bir fkra olabilecei gibi, baka herhangi birka okayc ve dikkat younlatrc sz de olabilir. Konumalarn bu formle gre yaplmas, toplant bakannn konumalarn sonunda bir zet toparlama yaparak mesajlar tekrar vurgulayabilmesini salayacaktr. Hayatnda Soru Sorma Teknikleri Soru sorma, her gn, gnlk hayatmzda, i hayatmzda devaml yaptmz bir eydir. Soru sorma, cevap alma, iletiimin en basit ekli olsa gerek. zellikle i hayatnda astlarmza ve stlerimize soru sormak ve uygun zaman iinde cevap almak sureti ile olan biten hadiselerden, ilerin gidiatndan haberdar oluruz. Soru Sorma; Mesaj m, Bilgi Alma m? Ancak soru sormak her zaman bir bilgi almaya matuf olmamaktadr. zellikle i hayatnda ok kez sorulan sorularn hakiki anlamda bir bilgi alma yerine bir mesaj vermeye ynelik olduunu da grrz. Ekip almasna yatkn yneticiler, genellikle toplantlar tertip etmek ve bu toplantlarda ilgililere soru sormak suretiyle fikir alverii yaparak nemli kararlar kollektif bir konsenssle alma yoluna giderler. Samimi bir ekilde uyguland taktirde hakikatte bu sre salkl bir karar almada olduka etkindir. Ancak toplant tekniklerine aina ve bu konuda deneyimli yneticiler, ou kez, ynlendirici sorular sormak sureti ile kararlar, istedikleri istikamette aldrrlar ve bununla beraber sorumluluu kollektif hale getirirler. Alman karar menfi bir sonu dourduu taktirde yneticiler "Bunu size sormutuk, hepinizin cevab bu ynde olmutur" diyerek ou kez baarstzln sorumluluunu tmyle kendilerine maletmekten kanrlar. 2 10 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Aslnda kararlar alma veya onaylama seviyesinde olan yneticiler, ynlendirici olmayan, hakiki anlamda bilgi almaya matuf sorular yneltmek sureti ile bilgi ve fikir alarak, kararlarnn ve onaylarnn tm sorumluluklarn yklenme durumundalar. Ancak baz toplantlarda fazla mzakere ve mnakaaya mahal kalmadan toplant bakannn bir karar vermek durumunda olmas halinde ynlendirici sorular sormak sureti ile kollektif bir karar grnmnn arkasnda istedii karar almas veya

aldrmas olaan saylmaldr. Bu taktirde yneticinin kararn sorumluluunu tmyle yklenmesi ve sonucun menfi olmas halinde sorumluluu paylama araylarna gitmemesi gerekir. Gl ve profesyonel vicdana sahip yneticilerin genelde hep bu ynde hareket etmeleri beklenir, ve ettikleri de grlr. Genlere tler 211 m veya profesyonellere ok rastlanr. Bu kiiler iin, sorduklar sorunun cevab nemli deildir. Ancak sorduklar sorularla toplantda seslerini duyurmak, zeka ve bilgilerini temayz ettirmek, kendilerini hatrlatmak veya tantmak imkann kazanmak isterler. Akllca sorulmu sorularla ou kez hedeflerine de ularlar. Ayrca bekledikleri ve bildikleri bir cevab almaya ve bu suretle bir mesaj vermeye matuf soru soranlara umumi toplantlarda ok rastlanr. adam ve ynetici, zaman ve zemine uygun olarak yukarda saylan tm teknikleri bilgili ve bilinli bir ekilde ekinmeden kullanmaldr dncesindeyiz. Ayn Soruyu Farkl ekilde Sorma Bir toplantda bir yneticinin "Alacak bir Ankara ubemiz iin aratrma yaptrdm, u mevkide, u fiyata, u byklkteki bronun ok uygun olduu grlyor, bu yeri kiralamakta ok byk yarar var, ne dersiniz?" sorusuna genelde mspet cevaplar alaca ve sz konusu yerin kiralanaca sylenebilir. Bu ynlendirilmi ve cevab belli bir soru eklidir. Ayn yneticinin "Ankara'da alacak ube iin en uygun mevki, byklk ve fiyat hakknda fikrinizi rica ediyorum. Grlerinize uygun bir aratrma yaptracam" demesi halinde ok daha baka fikirlerin ortaya kmas ve kararn baka ynde alnmas beklenebilir. Bunun dnda i hayatnda genel ve zel toplantlarda, kendini tantmaya, ah. kllca sorulmu sorular ou kez . siyerini belirtmeye y-cihedeflerine ularlar. . , nelik soru soran i ada2 1 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler Bellek'in Gelitirme Sistematii Gemi blmlerde insan muhtelif programlan bulunan gelimi bir biyolojik bilgisayara benzetmekteyiz. nsan denen bilgisayar, belleini ancak ok dk yzdelerle kullanmakta ve ok byk bir kapasiteyi de atl tutmaktadr. Zannedilebileceinin aksine insan belleini yklemek ar yorgunluk getirmez. Bilakis bu tr bir beyin jimnastii belleme ilevini zinde tutar. Birok insan fazla ey hatrlamaya almann beyni veya bellei yoracana dair yanl izlenimlere sahiptir. ocukluk arkadalarmzn veya yaammzn ilk alarnda geen olaylarn kolay hatrlanmasn ve sonradan olagelenlerin kolaylkla unutulmasn belleimizin doymuluuna atfedenler varsa da bu dnce yanltr. ocukluk hatralar, o gnlerde bilgisizlik ve deneyimsizlik nedeni ile her eye duyulan geni ilginin sonucu olarak bellee otomatikman ilenmitir. Ya ilerledike ilgi alanlar daralr ve ilgi duyulmayan konularn bellee ilenmesi sreci sistematik olarak durdurulmu olur. Son Yklenenlerin Dkld Sepet Bu nedenle insan bellei aslnda son yklenenlerin en kor lay dkld bir sepete benzetilir. Bellee izlenimleri input olarak ileyen ana unsur,; O lgi : . d arm O Tekrardr. J Genlere tler 213 Grld bir kiiye, bir eye veya bir olaya duyduumuz byk ilgi o kiiyi veya olay belleimize nakeder. Buna otomatik input diyebiliriz. arm dediimiz olay ise bellei uyarr. Gemi bir olay veya daha nce tannan bir kii ile olagelen ve yaplan bir benzetme arm hadisesini meydana getirir.

Grg ahidi olunan bir otomobil kazas, bellekten tamamen km gibi grnen bir filmdeki benzer bir kazay hatrlatr. Bu bakmdan olaylarn ve "ey"lerin bellee ileme yollarndan biri benzetme olup, armla uyarlr. Yeni tandmz bir kiiyi ok mehur bir sinema artistine benzettiimizde, o sinema artistini kolaylkla hatrlarken beyin programmzn arm o kiiyi de aklmza getirir. Evrak antamzn kilit ifresini, belleimizde yer etmi ilkokul numaramza ayarlarsak, arm ifremizin kolaylkla bellee ilenmesini salar. Dikkat ve Tekrar Ancak bellee kaydetmede en etkin olay dikkat ve tekrardr. Dikkat ve tekrar beynimizi yormaz. Bilakis idman sonras vcuttaki zindelik, bir beyin jimnastii olan dikkat ve tekrar sonrasndan aynen tezahr eder. Btn mesele bilgisayar belleine input vermek iin klavye tularna baslma olaynn analojik benzeri olan "dikkat ve tekrar" sistematik olarak otomatie balamay alkanlk haline getirebilmektedir. Bir kii ile tantrldmzda, ismini kartnda yle bir okumamza ve elini skmamza ramen o kiiye o anda byk hf 214 i Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler bir ilgi duymadmz taktirde onu belleimize kaydetme lzumunu dahi hissetmeyiz. Oysa ki o an iin ilgi duymadmz o kii, bir sre sonra, bir iimizde ok nemli bir rol oynamaya aday olabilir. lerde bizimle ilintisi nemli olabilecek bir kii ile tantrldmzda, onu belleimize kaydetmek iin aadaki sistematii takip etmenin otomatik bir alkanlk haline getirilmesinin son derecede faydal olacana ve zannedildiinden ok daha kolay olduuna inanyorum. Bunun iin; Bu kii ile u yerde u zamanda tanmaktaym. Tandm u mehur adama benziyor. Ya takriben u, benden uzun (ksa), zayf (iman)dr. smini zor okumakla beraber, u kelime veya isme armla benzetebilirim. Grnen karakteristikleri unlardr. Entelektel zellikleri yle grnyor. Psikolojik davran utanga (girigen), yakn (uzak) souk (scak), ak (kapal), yzeysel (derinliine), heyecanl (donuk) oldu. u lisanla grtk. u lisanlar bildii ortaya kt. Arka kapak yazs: i hayatmdan kesitler ve genlere tavsiyeler Bugnn genlii; daha iyi yetimi, dnya ile daha iyi entegre olabilecek, daha geni kltr, daha ok bilgisi olan ve lisan bilen bir genlik... Yeni nesil, bilgiye ulaabilmek iin hem teknolojik hem de meslek tm kaynaklan kullanabilme kapasitesine sahip. Bilgi kaynaklaryla bu denli ili dl olan bu nesil, zellikle i hayatnda bilgiden ziyade daha deneyimli olanlarn tecrbelerini alglama peinde. nk bu deneyimler; arkasnda yllarn hatalarn ve dorularn barndran, tabir yerindeyse tescillenmi bir bilgi birikimi... i hayatnda yllarn tecrbesini harmanlad " Hayatmdan Kesitler ve Genlere Tavsiyeler" adl bu kitabnda deneyimli iadam zeyir Garih unlar sylemekte: "Burada genlere yeni bir ey retme veya ders verme dncesinde deilim. Hedefim, oumuzun bildii eyleri bir ereve ierisine sdrp, insanlar dnmeye sevk edebilmek veya ynetimde unutulmamas gereken baz ana prensipleri, uzun yllarn bir tecrbesi olarak hatrlatmaya almak. Baarl olabildiysem ne mutlu bana..."